บาลี 17 80

190
ประโยค๒ - ธมฺมปทฏฐกถา (ตติโย ภาโค) - หนาที1 . ปุปฺผวคฺควณฺณนา ---------- . ปวีกถาปสุต จสตภิกฺขุ วตฺถุ. [ ๓๓ ] โก อิม ปวึ วิเชสฺสตีติ อิม ธมฺมเทสน สตฺถา สาวตฺถิย วิหรนฺโต ปวีกถาปสุเต จสเต ภิกฺขู อารพฺภ กเถสิ. เต กิร ภควตา สทฺธึ ชนปทจาริก จริตฺวา เชตวน อาคนฺตฺวา สายณฺหสมเย อุปฏานสาลาย นิสินฺนา อตฺตโน คตคตฏาเน อสุกคามโต อสุกคามคมนฏาเน สม วิสม กทฺทมพหุล สกฺขรพหุล กาฬมตฺติก ตมฺพมตฺติกนฺติ ปวีกถ กเถสุ. สตฺถา อาคนฺตฺวา "กาย นุตฺถ ภิกฺขเว เอตรหิ กถาย สนฺนิสินฺนาติ ปุจฺฉิตฺวา, "ภนฺเต อมฺเหหิ วิจริตฏาเน ปวีกถายาติ วุตฺเต, "ภิกฺขเว เอสา พาหิรปวี นาม ตุมฺเหหิ อชฺฌตฺติกปวิย ปริกมฺม กาตุ วฏฏตีติ วตฺวา อิมา เทฺว คาถา อภาสิ "โก อิม ปวึ วิเชสฺสติ ยมโลกอิม สเทวก ? โก ธมฺมปท สุเทสิต กุสโล ปุปฺผมิว ปเจสฺสติ ? เสโข ปวึ วิเชสฺสติ ยมโลกอิม สเทวก . สี. . ยุ. อตฺตนา.

Upload: rose-banioki

Post on 29-May-2015

47 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 1

๔. ปปผวคควณณนา ---------- ๑. ปวกถาปสต ป จสตภกข วตถ. [ ๓๓ ] โก อม ปว วเชสสตต อม ธมมเทสน สตถา สาวตถย วหรนโต ปวกถาปสเต ป จสเต ภกข อารพภ กเถส. เต กร ภควตา สทธ ชนปทจารก จรตวา เชตวน อาคนตวา สายณหสมเย อปฏานสาลาย นสนนา อตตโน๑ คตคตฏาเน อสกคามโต อสกคามคมนฏาเน สม วสม กททมพหล สกขรพหล กาฬมตตก ตมพมตตกนต ปวกถ กเถส. สตถา อาคนตวา "กาย นตถ ภกขเว เอตรห กถาย สนนสนนาต ปจฉตวา, "ภนเต อมเหห วจรตฏาเน ปวกถายาต วตเต, "ภกขเว เอสา พาหรปว นาม ตมเหห อชฌตตกปวย ปรกมม กาต วฏฏตต วตวา อมา เทว คาถา อภาส "โก อม ปว วเชสสต ยมโลก จ อม สเทวก ? โก ธมมปท สเทสต กสโล ปปผมว ปเจสสต ? เสโข ปว วเชสสต ยมโลก จ อม สเทวก ๑. ส. ม. ย. อตตนา.

Page 2: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 2

เสโข ธมมปท สเทสต กสโล ปปผมว ปเจสสตต. " ตตถ "โก อมนต โก อม อตตภาวสงขาต ปว. วเชสสตต อตตโน าเณน วชานสสต ปฏวชฌสสต สจฉ- กรสสตต อตโถ. ยมโลก จาต จตพพธ อปายโลก จ. อม สเทวกนต อม มนสสโลก จ เทวโลเกน สทธ โก วเชสสต วชานสสต ปฏวชฌสสต สจฉกรสสตต ปจฉต. โก ธมมปท สเทสตนต ยถาสภาวโต กถตตตา สเทสต สตตตตสโพธปกขย- ธมมสงขาต ธมมปท กสโล มาลากาโร ปปผ วจนนโต วย โก วเจสสต วจนสสต อปปรกขสสต ปฏวชฌสสต สจฉกรสสตต อตโถ. เสโขต อธสลสกขา อธจตตสกขา อธป าสกขาต อมา ตสโส สกขา สกขนโต โสตาปตตมคคฏ อาท กตวา ยาว อรหตตมคคฏา สตตวโธ เสโข อม อตตภาวสงขาต ปว อรหตตมคเคน ตโต ฉนทราค อปกฑฒนโต วเชสสต วชานสสต ปฏวชฌสสต สจฉกรสสต. ยมโลก จาต ตถา วตตปปการ ยมโลก จ อม มนสสโลก จ สห เทเวห สเทวก เสวว วเชสสต วชานสสต ปฏวชฌสสต สจฉกรสสต. เสโขต เสวว สตตวโธ เสโข. ยถา นาม กสโล มาลากาโร ปปผาราม ปวสตวา ตรณมกลาน ปาณกวทธาน จ มลาตาน จ คณ กชาตาน จ ปปผาน วชเชตวา โสภณาน สชาตาน ปปผาน วจนาต เอวเมว อม สกถต สนททฏ โพธปกขยธมมปทป ป าย ปเจสสต

Page 3: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 3

วจนสสต อปปรกขสสต ปฏวชฌสสต สจฉกรสสตต. สตถา สยเมว ป ห วสสชเชส. เทสนาวสาเน ป จสตา ภกข สห ปฏสมภทาห อรหตต ปาปณส. สมปตตปรสายป สาตถกา เทสนา อโหสต. ปวกถาปสตป จสตภกข วตถ. ---------- ๒. มรจกมมฏานก ตเถร วตถ. [ ๓๔ ] เผณปมนต อม ธมมเทสน สตถา สาวตถย วหรนโต อ ตร มรจกมมฏานก ภกข อารพภ กเถส. โส กร สตถ สนตเก กมมฏาน คเหตวา สมณธมม กรสสามต อร ปวสตวา ฆฏตวา วายมตวา อรหตต ปตต อสกโกนโต วเสเสตวา กมมฏาน กถาเปสสามต สตถ สนตก อาคจฉนโต อนตรามคเค มรจ ทสวา ยถาย คมหสมเย อฏ ตา มรจ ทเร ตาน รปคต วย ป ายต สนตก อาคจฉนตาน เนว ป ายต อย อตตภาโวป อปปาทวยตเถน เอวรโปต มรจกมมฏาน ภาเวนโต อาคนตวา มคคกลนโต อจรวตย นหายตวา เอกสม จณฑโสตตเร ฉายาย นสนโน อทกเวคาภฆาเตน อฏหตวา มหนเต เผณปณเฑ ภชชมาเน ทสวา อย อตตภาโวป อปปชชตวา ภชชนตเถน เอวรโปเยวาต อารมมณ อคคเหส. สตถา คนธกฏย โต ว ต เถร ทสวา เอวเมว ภกข เอวรโปวาย

Page 4: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 4

อตตภาโว เผณปณโฑ วย มรจ วย อปปชชนภชชนสภาโว- เอวาต วตวา อม คาถมาห " เผณปม กายมม วทตวา มรจธมม อภสมพธาโน เฉตวาน มารสส ปปปผกาน อทสสน มจจราชสส คจเฉต." ตตถ เผณปมนต๑ อม เกสาทสมหสงขาต กาย อพลทพพล- อนทธนยตาวกาลกตเถน เผณปณฑสรกขโกต วทตวา. มรจ- ธมมนต ยถา มรจ ทเร ตาน รปคต วย คยหปคา วย โหต สนตเก อปคจฉนตาน รตตา ตจฉา อคยหปคา สมปชชต เอว ขณกอตตรปจจปฏานตเถน อย กาโยป มรจธมโมต อภสมพธาโน พชฌนโต ชานนโตต อตโถ. มารสส ปปปผกานต มารสส ปปปผกสงขาตาน เตภมกาน วฏฏาน อรยมคเคน ฉนทตวา ขณาสโว ภกข มจจราชสส อทสสน อวสย อมต มหานพพาน คจเฉยยาต. คาถาปรโยสาเน เถโร สห ปฏสมภทาห อรหตต ปตวา สตถ สวณณวณณ สรร โถเมนโต วณเณนโต วนทนโต อาคโตต. มรจกมมฏานกตเถร วตถ. ------------ ๑. ส. ย. อมนต.

Page 5: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 5

๓. วฑฑภ วตถ. [ ๓๕ ] ปปผาน เหว ปจนนตนต อม ธมมเทสน สตถา สาวตถย วหรนโต สปรส โอเฆน อชโฌตถรตวา มารต วฑฑภ๑ อารพภ กเถส. ตตราย อนปพพกถา สาวตถย มหาโกสลร โ ปตโต ปเสนทกมาโร นาม เวสาลย ลจฉวกมาโร มหาล นาม กสนาราย มลลราชปตโต พนธโล นามาต อเม ตโย ทสาปาโมกขสสาจรยสส สนตเก สปปคคหณตถ ตกกสล คนตวา พหนคเร สาลาย สมาคตา อ ม สส อาคตการณ จ กล จ นาม จ ปจฉตวา สหายกา หตวา เอกโตว อาจรย อปสงกมตวา น จรสเสว อคคหตสปปา อาจรย อาปจฉตวา เอกโตว นกขมตวา สกสกฏานาน อคมส. เตส ปเสนทกมาโร ปต สปป ทสเสตวา ปสนเนน ปตรา รชเช อภสตโต. มหาลกมาโร ลจฉวน สปป ทสเสนโต มหนเตน อสสาเหน ทสเสส. ตสส อกขน ภชชตวา อคมส. ลจฉวราชาโน อโห วต อมหาก อาจรโย อกขวนาส ปตโต น ต ปรจจชสสาม อปฏหสสาม นนต ตสส สตสหสสฏานก เอก ทวาร อทส. โส ต นสสาย ป จสเต ลจฉวราปตเต สปป สกขาเปนโต วส. พนธลกมาโร สฏ เวฬ คเหตวา มชเฌ อยสลาก ปกขปตวา สฏ กลาเป อสสาเปตวา ปเต มลลราชกเลห อเม กปเปตต ๑. วฏฏภนตป ปท ทสสต.

Page 6: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 6

วตเต อสตหตถ อากาส อลลงฆตวา อสนา กปเปนโต อคมาส. โส โอสานกลาเป อยสลากาย กรต สทท สตวา กเมตนต ปจฉตวา สพพกลาเปส อยสลากาน ปตภาว สตวา อส ฉฑเฑตวา โรทมาโน มยห เอตตเกส าตสหชเชส เอโกป สสเนโห หตวา อม การณ นาจกข สเจ ห อห ชาเนยย อยสลากาย สทท อนฏาเปนโตว ฉนเทยยนต วตวา สพเพปเม มาเรตวา รชช กาเรสสนต มาตาปตน กเถส ปเวณรชช นาม ตาต อท น ลพภา เอว กาตนต นานปปกาเรน วารโต เตนห มม สหายสส สนตก คมสสามต สาวตถ อคมาส. ปเสนทราชา ตสสาคมน สตวา ปจจคคนตวา มหนเตน สกกาเรน นคร ปเวเสตวา เสนาปตฏาเน เปส. โส มาตาปตโร ปกโกสาเปตวา ตตเถว วาส กปเปส. อเถกทวส ราชา อปรปาสาเท โต อนตรวถ โอโลกยมาโน อนาถปณฑกสส จฬอนาถปณฑกสส วสาขาย สปปวาสายาต เอเตส เคเห ภตตกจจตถาย คจฉนเต อเนกสหสเส ภกข ทสวา กห อยยา คจฉนตต ปจฉตวา เทว อนาถปณฑกสส เคเห นจจภตต สลากภตต คลานภตตาทน อตถาย เทวสก เทว ภกข- สหสสาน คจฉนต จฬอนาถปณฑกสส เคห ป จสตา ภกข นจจ คจฉนต ตถา วสาขาย ตถา สปปวาสายาต วตเต สยป ภกขสงฆ อปฏหตกาโม วหาร คนตวา ภกขสหสเสน สทธ สตถาร นมนเตตวา สตตาห สหตถา ทาน ทตวา สตตเม ทวเส

Page 7: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 7

สตถาร วนทตวา ภนเต ป จห เม ภกขสเตห สทธ นพทธ ภกข คณหถาต อาห. มหาราช พทธา นาม เอกฏาเน นพทธ ภกข น คณหนต พห พทธาน อาคมน ปจจาสสนตต. เตนห เอก ภกข นพทธ เปเสถาต. สตถา อานนทตเถรสส ภารมกาส. ราชา ภกขสงเฆ อาคเต ปตต คเหตวา อเม นาม ปรวสนตต อวจาเรตวา สตตาห สยเมว ปรวสตวา อฏเม ทวเส วกขตโต ปป จ อกาส. ราชกเล จ นาม อนาณตตา อาสนาน ป าเปตวา ภกข นสทาเปตวา ปรวสต น ลภนต. ภกข น มย อธ าต สกขสสามาต พห ปกกมส. ราชา ทตยทวเสป ปมชช. ทตยทวเสป พห ปกกมส. ตตยทวเสป ปมชช. ตทา อานนทตเถร เอกกเมว เปตวา อวเสสา ปกกมส. ป วนตา นาม การณวสกา โหนต กลาน ปสาท รกขนต. ตถาคตสส จ สารปตตตเถโร มหาโมคคลลานตเถโรต เทว อคคสาวกา เขมา อปปลวณณาต เทว อคคสาวกา อปาสเกส จตโต คหปต หตถโก อาฬวโกต เทว อคคสาวกา อปาสกาส เวฬกณฏก นนทมาตา ขชชตตราต เทว อคคสาวกา อต อเม อฏ ชเน อาท กตวา านนตรปปตตา สพเพป สาวกา เอกเทเสน ทสนน ปารมน ปรตตตา มหาป า อภนหารสมปนนา. อานนทตเถโรป กปป สตสหสส ปรตปารม อภนหารสมปนโน มหาป โ อตตโน การณวสกตาย กลสส ปสาท รกขนโต อฏาส. ต เอกกเมว นสทาเปตวา ปรวสส. ราชา ภกขน

Page 8: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 8

คตกาเล อาคนตวา ขาทนยโภชนยาน ตเถว ตาน ทสวา ก อยยา นาคมสต ปจฉตวา อานนทตเถโร เอกโกว อาคโต เทวาต สตวา อทธา เอตตกมเม เฉทนมกสต ภกขน กทโธ สตถ สนตก คนตวา ภนเต มยา ป จนน ภกขสตาน ภกขา ปฏยตตา อานนทตเถโร กร เอกโก ว อาคโต ปฏยตตภกขา ตเถว ตา ป จสตา ภกข มม เคเห ส น กรส กนน โข การณนต อาห. สตถา ภกขน โทส อวตวา มหาราช มม สาวกาน ตมเหห สทธ วสสาโส นตถ เตน น คตา ภวสสนตต วตวา กลาน อนปคมนการณ จ อปคมนการณ จ ปกาเสนโต ภกข อามนเตตวา อม สตตมาห๑

นวห ภกขเว องเคห สมนนาคต กล อนปคนตวา จ๒

นาล อปคนต อปคนตวา จ๓ นาล อปนสทต. กตเมห นวห น มนาเปน ปจจฏเนต น มนาเปน อภวาเทนต น มนาเปน อาสน เทนต สนตมสส ปรคยหนต พหกมห๔ โถก เทนต ปณตมห๕ ลข เทนต อสกกจจ เทนต โน สกกจจ น อปนสทนต ธมมสสวนาย ภาสนตสส๖ น ร ชยนต.๗ อเมห โข ภกขเว นวห องเคห สมนนาคต กล อนปคนตวา จ๘ นาล อปคนต อปคนตวา จ๙

นาล อปนสทต. ๑. อง. นวก. ๒๓/๔๐๑. ๒-๓. ปาลย จสททฏาเนส วาสทโท ทสสต. ๔. พหกมป. ๕. ปณตมป. ๖. ภาสตมสส. ๗. รมสสนต. ๘-๙. ปาลย จสททฏาเนส วาสทโท ทสสต. สกกปกเข ปน เอกสทสเมว. . ว.

Page 9: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 9

นวห ภกขเว องเคห สมนนาคต กล อนปคนตวา จ อล อปคนต อปคนตวา จ อล อปนสทต. กตเมห นวห มนาเปน ปจจฏเนต มนาเปน อภวาเทนต มนาเปน อาสน เทนต สนตมสส น ปรคยหนต พหกมห พหก เทนต ปณตมห ปณต เทนต สกกจจ เทนต โน อสกกจจ อปนสทนต ธมมสสวนาย ภาสนตสส ร ชยนต. อเมห โข ภกขเว นวห องเคห สมนนาคต กล อนปคนตวา จ อล อปคนต อปคนตวา จ อล อปนสทตนต. อต โข มหาราช มม สาวกา ตมหาก สนตกา วสสาส อลภนตา น คตา ภวสสนต โปราณกปณฑตา ห อวสสาสนยฏาเน สกกจจ อปฏ ยมานาป มรณนตก เวทน ปตวา วสสาสกฏานเมว คมสต กทา ภนเตต ร า ปฏโ อตต อาหร อตเต พาราณสย พรหมทตเต รชช กาเรนเต เกสโว นาม ราชา รชช ปหาย อสปพพชช ปพพช. ต ป จ ปรสสตาน อนปพพชส. โส เกสวตาปโส นาม อโหส. ปสาธนกปปโก ปนสส อนปพพชตวา กปปโก นาม อนเตวาสโก อโหส. เกสวตาปโส ปรสาย สทธ อฏ มาเส หมวนเต วสตวา วสสารตเต โลณมพลเสวนตถาย พาราณส ปตวา ภกขาย นคร ปาวส. อถ น ราชา ทสวา ปสทตวา จาตมมาส อตตโน สนตเก วสนตถาย ปฏ คเหตวา อยยาเน วสาเปนโต สาย ปาต ตสส อปฏาน คจฉต. อวเสสา ตาปสา กตปาห วสตวา หตถสททาทห

Page 10: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 10

อพพาฬหา อาจรย อกกณ ตมหา คจฉามาต อาหส. กหนตาตาต. หมวนต อาจรยาต. ราชา อมหาก อาคตทวเสเยว จาตมมาส อธ วสนตถาย ปฏ คณห กถ คมสสถ ตาตาต. ตมเหห อมหาก อนาจกขตวาว ปฏ า ทนนา มย อธ น สกโกม วสต อโต อวทเร ตมหาก ปวตตสสวนฏาเน วสสสามาต วนทตวา ปกกมส. กปปกนเตวาสเกน สทธ อาจรโย โอหย. ราชา อปฏาน อาคโต กห อยยาต ปจฉ. อกกณ ตมหาต วตวา หมวนต คตา มหาราชาต. กปปโกป น จรสเสว อกกณ ตวา อาจรเยน ปนปปน วารยมาโนป น สกโกมต วตวา ปกกาม. อตเรส ปน สนตก อคนตวา อาจรยสส ปวตต สณนโต อวทเร าเน วส. อปรภาเค อาจรยสส อนเตวาสเก อนสสรนตสส กจฉโรโค อปปชช. ราชา เวชเชห ตกจฉาเปต. โรโค น วปสมมต. ตาปโส อาห มหาราช อจฉส เม โรค วปสมตนต. ภนเต สจาห สกกเณยย อทาเนว โว ผาสก กเรยยนต. มหาราช สเจ เม ผาสก อจฉส ม อนเตวาสกาน สนตก เปเสหต. ราชา สาธ ภนเตต ต ม จเก นปชชาเปตวา นารทามจจปปมเข จตตาโร อมจเจ มม อยยสส ปวตต ตวา มยห สาสน ปหเณยยาถาต อยโยเชส. กปปกนเตวาสโก อาจรยสสาคมน สตวา ปจจคคมน กตวา อตเร กหนต วตเต อสกฏาเน กร วสนตต อาห. เตป อาจรยสสาคตภาว สตวา ตตเถว สโมสรตวา อาจรยสส อณโหทก ทตวา ผลาผล อทส. ตขณ เว โรโค วปสม. โส

Page 11: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 11

กตปาเหเนว สวณณวณโณ อโหส. อถ น นารโท ปจฉ " มนสสนท ชหตวาน สพพกามสมทธน กถนน ภควา เกส กปปสส รมส อสสเมต. สาทน รมณยาน สนต รกขา มโนรมา สภาสตาน กปปสส นารท รมยนต มนต. สาลน โอทน ภตวา สจมสปเสจน กถ สามากนวารา อโลณา สาทยนต ตนต. อสาทท ยทวา สาทท อปป วา ยทวา พหห วสสฏโ ยตถ ภ เชยย วสสาสปรมา รสาต." สตถา อม ธมมเทสน อาหรตวา ชาตก๑ สโมธาเนนโต ตทา ราชา โมคคลลาโน อโหส นารโท สารปตโต กปปกน- เตวาสโก อานนโท เกสวตาปโส อหเมวาต วตวา เอว มหาราช ปพเพ ปณฑตา มรณนตก เวทน ปตวา วสสาสกฏาน อคมส มม สาวกา ตมหาก สนตเก วสสาส น ลภนต ม เต อาห. ราชา ภกขสงเฆน สทธ มยา วสสาส กาต วฏฏต กถนน- โข กรสสามต สมมาสมพทธสส าตธตร เคเห กาต วฏฏต เอว สนเต ทหรา จ สามเณรา จ สมมาสมพทธสส าต ราชาต มม สนตก วสสฏา นพทธ อาคมสสนตต จนเตตวา เอก เม ธตร เทนตต สากยาน สนตก สาสน เปเสส กตรสกกสส ธตาต ปจฉตวา อาคจเฉยยาถาต วตวา ทเต อาณาเปส. ทตา ๑. ข. ชา. จตกก. ๒๗/๑๖๐. ตทฏกถา. ๔/๔๐๕.

Page 12: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 12

คนตวา สากเย ทารก ยาจส. เต สนนปตตวา ปกขนตรโย ราชา สเจ น ทสสาม วนาเสสสต โน น โข ปน อมเหห กเลน สทโส กนน โข กาตพพนต จนตยส. มหานาโม มม ทาสยา กจฉสม ชาตา วาสภขตตยา นาม ธตา รปโสภคคปปตตา อตถ ต ทสสามาต วตวา ทเต อาห สาธ ร โ ทารก ทสสามาต. กสส ธตาต. สมมาสมพทธสส จฬปต ปตตสส มหานามสกกสส ธตา วาสภขตตยา นามาต. เต คนตวา ร โ อาโรจยส. ราชา ยท เอว สาธ สฆ อาเนถ ขตตยา จ นาม พหมายา ทาสธตรป ปหเณยย ปตรา สทธ เอกภาชเน ภ ชนต อาเนยยาถาต เปเสส. เต คนตวา เทว ตมเหห สทธ เอกโต ภ ชนต ราชา อจฉตต อาหส. มหานาโม สาธ ตาตาต ต อลงการาเปตวา อตตโน ภ ชนกาเล ต๑ ปกโกสาเปตวา ตาย สทธ เอกโต ภ ชนาการ ทสเสตวา ทตาน นยยาเทส. เต ต อาทาย สาวตถ คนตวา ต ปวตต ร โ อาโรเจส. ราชา ตฏมานโส ต ป จนน อตถสตาน เชฏก กตวา อคคมเหสฏาเน อภส จ. สา น จรสเสว สวณณวณณ ปตต วชาย. อถสส นามคคหณทวเส ราชา๒

อยยกาย สนตก เปเสส สากยราชธตา วาสภขตตยา ปตต วชาตา กมสส นาม กโรนตต. ต ปน สาสน คเหตวา คโต อมจโจ โถก พธรธาตโก. โส คนตวา ร โ อยยกาย อาโรเจส. สา ต ปวตต สตวา วาสภขตตยา ปตต อวชายตวาป สพพ ๑. ส. ม. ย. ตนต นตถ. ๒. ส. ย. เอตถนตเร อตตโนต อตถ.

Page 13: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 13

ธน อภภว อทาน ปน ร โ อตวย วลลภา ภวสสตต อาห. พธรามจโจ วลลภาต วจน ทสสต สตวา วฑฑโภต สลลกเขตวา ราชาน อปคนตวา เทว กมารสส วฑฑโภต นาม กโรถาต อาห. ราชา โปราณก โน กลสนตก นาม ภวสสตต จนเตตวา วฑฑโภต นาม อกาส. อถสส ทหรกาเลเยว ราชา สตถ ปย กโรมต เสนาปตฏาน อทาส. โส กมารปรหาเรน วฑฒนโต สตตวสสกกาเล อ เส กมาราน มาตามหกลโต หตถรปก- อสสรปกาทน อาหรยมานาน ทสวา มาตร ปจฉ อมม อ เส มาตามหกลโต ปณณากาโร อาหรยต มยห โกจ ก จ น เปเสต ก ตว นมมาตาปตกาต. อถ น สา ตาต ตว สกยราชาโน มาตามหา ทเร ปน วสนต เตน เต น ก จ เปเสนตต ว เจส. ปน โสฬสวสสกกาเล อมม มาตามหกล ปสสตกาโมมหต วตวา อล ตาต ก ตตถ คนตวา กรสสสต วารยมาโนป ปนปปน ยาจ. อถสส มาตา เตนห คจฉาต สมปฏจฉ. โส ปต อาโรเจตวา มหนเตน ปรวาเรน นกขม. วาสภขตตยา ปเรตรเมว ปณณ เปเสส อห อธ สข วสาม มาสส ก จ สามโน อนตร ทสสยสต. สากยา วฑฑภสสาคมน ตวา วนทต น สกกาต ตสส ทหรทหเร กมาเร ชนปท ปหณตวา ตสม กปลปร สมปตเต สณาคาเร สนนปตส. กมาโร ตตถ คนตวา อฏาส. อถ น อยนเต ตาต มาตามโห อย มาตโลต วทส. โส สพเพ วนทมาโน วจรตวา เอกป อตตาน วนทนต อทสวา กนน โข

Page 14: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 14

ม วนทนตา นตถต ปจฉ. สากยา ตาต กนฏกมารา เต ชนปท คตาต วตวา ตสส มหนต สกการ กรส. โส กตปาห วสตวา มหนเตน ปรวาเรน นครา นกขม. อเถกา ทาส สณาคาเร ตสส นสนนผลก๑ อท วาสภขตตยาย ทาสยา ปตตสส นสนนผลกนต อกโกสตวา อกโกสตวา ขโรทเกน โธวต. เอโก ปรโส อตตโน อาวธ ปมมสสตวา นวตโต ต คณหนโต วฑฑภกมารสส อกโกสนสทท สตวา ต อนตร ปจฉตวา วาสภขตตยา ทาสยา กจฉมห มหานามสกกสส ชาตาต ตวา พลกายสส กเถส. วาสภขตตยา กร ทาสธตาต มหาโกลาหล อโหส. ต สตวา วฑฑโภ เอเต ตาว มม นสนนผลก ขโรทเกน โธวนต อห ปน รชเช ปตฏ ตกาเล เอเตส คลโลหต คเหตวา มม นสนนผลก โธวสสามต๒ จตต เปส. ตสม สาวตถ คเต อมจจา สพพ ปวตต ร โ อาโรจยส. ราชา มยห ทาสธตร อทสต สากยาน กชฌตวา วาสภขตตยาย จ ปตตสส จ ทนนปรหาร อจฉนทตวา ทาสทาสห ลทธพพมตตเมว ทาเปส. ตโต กตปาหจจเยน สตถา ราชนเวสน คนตวา นสท. ราชา อาคนตวา วนทตวา ภนเต ตมหาก กร าตเกห ทาสธตา มยห ทนนา เตนสสา อห สปตตาย ปรหาร อจฉนทตวา ทาสทาสห ลทธพพมตตเมว ทาเปสนต อาห. สตถา อยตต มหาราช สากเยห กต ททนเตห นาม สมชาตกา ทาตพพา อสส ต ปน มหาราช วทาม ๑. โปราณโปฏเก เตน นสนน ผลกนต ทสสต. ๒. ส.ย. โธวาเปสสามต.

Page 15: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 15

วาสภขตตยา ขตตยราชธตา ขตตยร โ เคเห อภเสก ลภ วฑฑโภป ขตตยราชานเมว ปฏจจ ชาโต มาตโคตต นาม ก กรสสต ปตโคตตเมว ปมาณนต โปราณกปณฑตา ทลททตถยา กฏหารกาย อคคมเหสฏาน อทส ตสสา จ กจฉมห ชาตกมาโร ทวาทสโยชนกาย พาราณสย รชช ปตวา กฏวาหนราชา นาม ชาโตต กฏหารยชาตก๑ กเถส. ราชา ธมมกถ สตวา ปตโคตตเมว กร ปมาณนต ตสตวา มาตาปตตาน ปกตปรหารเมว ทาเปส. พนธลเสนาปตสสป โข กสนาราย มลลราชธตา มลลกา นาม ภรยา ทฆรตต น วชาย. อถ น พนธโล อตตโน กลฆรเมว คจฉาต อยโยเชส. สา สตถาร ทสวาว คมสสามต เชตวน ปวสตวา ตถาคต วนทตวา ตา กห คจฉสต วตตา สามโก ม ภนเต กลฆร เปเสตต อาห. กการณาต. ว ฌา กรสม อปตตกาต. ยท เอว คมนกจจ นตถ นวตตสสต. สา ตฏมานสา หตวา สตถาร วนทตวา นเวสน คนตวา กสมา นวตตาสต วตเต๒

ทสพเลน นวตตตมหต อาห. พนธโล ทฏ ภวสสต ทฆ- ทสสนา การณนต สมปฏจฉ. สา น จรสเสว คพภ ปฏลภตวา อปปนนโทหฬา โทหโฬ เม อปปนโนต อาโรเจส. ก โทหโฬต. เวสาลนคเร คณราชกลาน อภเสกมงคลโปกขรณย โอตรตวา นหาตวา ปานย ปาตกามมห สามต. พนธโล สาธต วตวา สหสสตถามธนน คเหตวา ต รถ อาโรเปตวา สาวตถโต นกขมตวา ๑. ข. ชา. เอก. ๒๗/๓. ตทฏกถา. ๑/๒๐๔. ๒. ส. ย. วตตา.

Page 16: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 16

รถ ปาเชนโต มหาลลจฉวโน ทนนทวาเรน เวสาล ปาวส. มหาลลจฉวโน จ ทวารสมเปเอว นเวสน โหต. โส รถสส อมมาเร ปฏฆาตสทท สตวาว พนธลสส รถสทโทต ตวา อชช ลจฉวน ภย อปปชชสสตต อาห. โปกขรณยา อนโต จ พห จ อารกโข๑ พลวา อปร โลหชาล ปตถฏ สกณานป โอกาโส นตถ. พนธลเสนาปต ปน รถา โอตรตวา อารกขเก มนสเส เวตเตน ปหรนโต ปลาเปตวา โลหชาล ฉนทตวา อนโตโปกขรณยา ภรย นหาเปตวา สยป นหาตวา ปน ต รถ อาโรเปตวา นครา นกขมตวา อาคตมคเคเนว ปายาส. อารกขกา ลจฉวน อาโรเจส. ลจฉวราชาโน กชฌตวา ป จ รถสตาน อารยห พนธลมลล คณหสสามาต นกขมส. ต ปวตต มหาลสส อาโรเจส. มหาล มา คมตถ โส ห โว สพเพ ฆาเตสสตต อาห. เตป มย คมสสามเอวาต วทส. เตนห รถจกกสส ยาว นาภโต ปว ปวฏฏาน ทสวา นวตเตยยาถ ตโต อนวตตนตา ปรโต อสนสทท วย สณสสถ ตมหา านา นวตเตยยาถ ตโต อนวตตนตา ตมหาก รถธเรส ฉทท ปสสสสถ ตมหา านา นวตเตยยาเถว๒ ปรโต มา คมตถาต อาห. เต ตสส วจเนนานวตตตวา ต อนพนธสเยว. มลลกา ทสวา รถา สาม ป ายนตต อาห. เตนห เอกสเสว รถสส ป ายนกาเล อาโรเจยยาสต. สา ยทา สพเพ เอโก วย ๑. ส. ม. ย. อารกขา. ๒. ม. เอตถนตเร ตโต อนวตเตนตาต อตถ.

Page 17: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 17

หตวา ป ายส ตทา เอกเมว สาม รถสส ป ายตต อาห. พนธโล เตนห อมา รสมโย คณหาต ตสสา รสมโย ทตวา รเถ โตว ธน อาโรเปส. รถจกก ยาว นาภโต ปว ปาวส. ลจฉวโน ต าน ทสวา น นวตตส. อตโร โถก คนตวา ชย โปเถส. อสนสทโท วย อโหส. เต ตโตป น นวตตส อนพนธนตา คจฉนเตว.๑ พนธโล รเถ ตโก ว เอก สร ขป. โส ป จนน รถสตาน รถสเส ฉทท กตวา ป จ ราชสตาน ปรกรพนธนฏาเน วนวชฌตวา ปวย ปาวส. เต อตตโน วทธภาว อชานตวา ตฏ เร ตฏ เรต วทนตา อนพนธสเยว. พนธโล รถ เปตวา ตมเห มตกา มตเกห สทธ มยห ยทธ นาม นตถต อาห. มตกา นาม อมหาสทสา น๒ โหนตต. เตนห สพพปจฉมสส ปรกร โมเจถาต. เต โมจยส. โส มตตมตเตเยว มรตวา ปต. อถ เน สพเพป ตมเห เอวรปา อตตโน อตตโน ฆราน คนตวา สวธาตพพ สวทหตวา ปตตทาร อนสาสตวา สนนาห โมเจถาต อาห. เต ตถา กตวา สพเพป ชวตกขย ปตตา. พนธโลป มลลก สาวตถ อาเนส. สา โสฬสกขตต ยมเก ยมเก ปตเต วชาย. สพเพป สรา ถามสมปนนา อเหส. สพพสปปาน นปผตต ปาปณส. เอเกกสส ปรสสหสส ปรวาโร อโหส. ปตรา สทธ ราชนเวสน คจฉนเตห เตเหว ราชงคณ ปรปร. อเถกทวส วนจฉเย กฏฏฏปราชตา มนสสา พนธล อาคจฉนต ๑. คจฉสเยวาต ยตตตร ภเวยย. ๒. นสทโท นตถ.

Page 18: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 18

ทสวา มหาวรว วรวนตา วนจฉยมจจาน กฏฏฏกรณ ตสส อาโรเจส. โส วนจฉย คนตวา ต อฏฏ ตเรตวา สามกเมว สามก อกาส. มหาชโน มหาสทเทน สาธการ ปวตเตส. ต สตวา๑ ราชา ก อทนต ปจฉตวา ตมตถ สตวา ตสตวา สพเพป เต อมจเจ หราเปตวา พนธลสเสว วนจฉย นยยาเทส. โส ตโต ปฏาย สมมา วนจฉย. ตโต โปราณกวนจฉยกา อมจจา ล จ อลภนตา อปปลาภา หตวา พนธโล รชช ปตเถตต ราชกเล ปรภนทส. ราชา เตส กถ คเหตวา จตต นคคเหต นาสกข อมสม อเธว ฆาตยมาเน ครหา เม อปปชชสสตต ปน จนเตตวา ปยตตปรเสห ปจจนต ปหราเปตวา พนธล ปกโกสาเปตวา ปจจนโต กร กปโต ตว ปตเตห สทธ คนตวา โจเร คณหาต ปหณตวา เอตเถวสส ทวตตสาย ปตเตห สห สส ฉนทตวา อาหรถาต เตน สทธ อ เป สมตเถ มหาโยเธ เปเสส. ตสม ปจจนต คจฉนเตเยว เสนาปต กราคจฉตต ปยตตโจรา ปลายส. โส ต ปเทส อาวาสาเปตวา สณาเปตวา นวตต. อถสส นครโต อวทเร าเน เต โยธา สทธ ปตเตห สส ฉนทส. ต ทวส มลลกาย เทวยา ป จห ภกขสเตห สทธ เทว อคคสาวกา นมนตตา โหนต. อถสสา ปพพณเหเยว สามกสส เต สทธ ปตเตห สส ฉนทนตต ปณณ อาหรตวา อทส. สา ต ปวตต ตวา กสสจ อวตวา ปณณ อจฉงเค กตวา ภกขสงฆเมว ๑. ส. ม. ย. ต สตวาต นตถ.

Page 19: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 19

ปรวส. อถสสา ปรจารกาโย ภกขน ภตต ทตวา สปปจาฏ อาหรนตโย เถราน ปรโต จาฏ ภนทส. ธมมเสนาปต เภทนธมม ภนน น จนเตตพพนต อาห. สา อจฉงคโต ปณณ นหรตวา ทวตตสาย ปตเตห สทธ ปต สส ฉนทนตต เม อม ปณณ อาหรส อห อท สตวาป น จนเตส สปปจาฏยา ภนนาย ก จนเตสสาม ภนเตต อาห. ธมมเสนาปต " อนมตตมน าต มจจาน อธ ชวต กสร จ ปรตต จ ต จ ทกเขน สยตตนต๑" อาทน วตวา ธมม เทเสตวา อฏายาสนา วหาร อคมาส. สาป ทวตตสสณสาโย ปกโกสาเปตวา ตมหาก สามกา นรปราธา อตตโน ปรมกมมผล ลภส ตมเห มา โสจตถ มา ปรเทวตถ ร โ อปร มโนปโทส มา กรตถาต โอวท. ร โ จรปรสา ต กถ สตวา เตส นทโทสภาว ร โ กถยส. ราชา สเวคปปตโต ตสสา นเวสน คนตวา มลลก จ สณสาโย จสสา ขมาเปตวา มลลกาย วร อทาส. สา วโร คหโต เม โหตต วตวา ตสม คเต มตกภตต ทตวา นหาตวา ราชาน อปสงกมตวา เทว ตมเหห เม วโร ทนโน มยห จ อ เน อตโถ นตถ ทวตตสาย จ เม สณสาน มม จ กลฆรคมน อนชานาถาต อาห. ราชา สมปฏจฉ. สยป ทวตตสสณสา ยถาสกาน กลาน เปเสส. สา กสนาราย อตตโน กลฆร อคมาส. ราชาป พนธลเสนาปตโน ๑. ข. ส. ๒๕/๔๔๗.

Page 20: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 20

ภาคเนยยสส ทฆการายนสส นาม เสนาปตฏาน อทาส. โส ปน มาตโล เม อมนา มารโตต ร โ โอตาร คเวสนโต วจรต. ราชา กร นรปราธสส พนธลสส มารตกาลโต ปฏาย วปปฏสาร หตวา จตตสสาท น ลภต รชชสข นานโภต. ตทา สตถา สากยาน เมทฬป นาม นคม นสสาย วหรต. ราชา ตตถ คนตวา อารามโต อวทเร ขนธาวาร นวาเสตวา มหนเตน ปรวาเรน สตถาร วนทสสามต วหาร คนตวา ป จ ราชกกธภณฑาน ทฆการายนสส ทตวา เอกโกว คนธกฏ ปาวส. สพพ ธมมเจตยสตตนยาเมน๑ เวทตพพ. ตสม คนธกฏ ปวฏเ ทฆการายโน ตาน ราชกกธภณฑาน คเหตวา วฑฑภ ราชาน กตวา ร โ เอก อสส เอก จ อปฏานการก มาตคาม เปตวา นวตเตตวา สาวตถ อคมาส. ราชา สตถารา สทธ ปยกถ กเถตวา นกขนโต เสน อทสวา ต มาตคาม ปจฉตวา ต ปวตต สตวา ภาคเนยย อาทาย คนตวา วฑฑภ คเหสสามต ราชคหนคร คจฉนโต วกาเล ทวาเรส ปทหเตส นคร ปตวา เอกสสา สาลาย นปชชตวา วาตาตปกลนโต รตตภาเค ตตเถว กาลมกาส. วภาตาย รตตยา เทว โกสลนรนท อนาโถ ชาโตสต วลปนตยา ตสสา อตถยา สทท สตวา ร โ อาโรเจส. โส มาตลสส มหนเตน สกกาเรน สรรกจจ กาเรส. วฑฑโภป รชช ลภตวา ต เวร สรตวา สพเพป สากเย ๑. ม. ม. ๑๓/๕๐๖.

Page 21: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 21

มาเรสสามต มหตยา เสนาย นกขม. ต ทวส สตถา ปจจสกาเล โลก โอโลเกนโต าตสงฆวนาส ทสวา าตสงคห กาต วฏฏตต จนเตตวา ปพพณหสมเย ปณฑาย จรตวา ปณฑปาตปฏกกนโต คนธกฏย สหเสยย กปเปตวา สายณหสมเย อากาเสน คนตวา กปลวตถสามนเต กพรจฉาเย รกขมเล นสท. ตโต วฑฑภสส รชชสมาย มหนโต สณฑจฉาโย นโครธรกโข อตถ. วฑฑโภ สตถาร ทสวา อปสงกมตวา วนทตวา ภนเต กการณา เอวรปาย อณหเวลาย อมสม กพรจฉาเย รกขมเล นสนนตถ เอตสม สณฑจฉาเย นโครธมเล นสทถ ภนเตต วตวา โหต มหาราช าตกาน ฉายา นาม สตลาต วตเต าตกาน รกขณตถาย สตถา อาคโต ภวสสตต จนเตตวา สตถาร วนทตวา นวตตตวา สาวตถเมว ปจจาคม. สตถาป อปปตตวา เชตวนเมว คโต. ราชา สากยาน โทส สรตวา ทตยมป นกขมตวา ตตเถว สตถาร ปสสตวา ปน นวตต. ตตยวาเรป นกขมตวา ตตเถว สตถาร ปสสตวา นวตต. จตตถวาเร ปน ตสม นกขนเต สตถา สากยาน ปพพกมม โอโลเกตวา เตส นทย วสปกขปนปาปกมมสส อปปฏพาหยภาว ตวา จตตถวาเร นาคมาส. วฑฑโภ สากเย ฆาเตสสามต มหนเตน พเลน นกขม. สมมาสมพทธสส ปน าตกา อสตตฆาตกา นาม มรนตาป ปเรส ชวต น โวโรเปนต. เต จนตยส มย สกขตหตถา กตปาสนา มหสสาสา น โข ปน สกกา อมเหห ปร ชวตา

Page 22: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 22

โวโรเปต อตตโน กมม ทสเสตวา ปลาเปสสามาต. เต กตสนนาหา นกขมตวา ยทธ อารภส. เตห ขตตา สรา วฑฑภสส ปรสาน อนตรนตเรน คจฉนต ผลกนตรกณณจฉททนตราทห นกขมนต. วฑฑโภ ทสวา นน ภเณ สากยา อสตตฆาตกมหาต วทนต อถ จ ปน เม ปรเส นาเสนตต. อถ น เอโก ปรโส อาห ก สาม นวตตตวา โอโลเกสต. สากยา เม ปรเส นาเสนตต. ตมหาก โกจ ปรโส มโต นาม นตถ องฆ เน คณาเปถาต. คณาเปนโต เอกสสป ขย น ปสส. โส ตโต นวตตตวา เย เย ภเณ สากยมหาต ภณนต สพเพ มาเรถ มาตามหสส ปน เม มหานามสกกสส สนตเก ตาน ชวต เทถาต อาห. สากยา คเหตพพคคหณ อปสสนตา เอกจเจ ตณ ฑสตวา เอกจเจ นล คเหตวา อฏส ตมเห สากยา โนต ปจฉตา ยสมา เต มรนตาป มสาวาท น ภณนต ตสมา ตณ ฑสตวา ตา โน สาโก ตณนต วทนต นล คเหตวา ตา โน สาโก นโฬต วทนต. เต จ มหานามสส สนตเก ตา จ ชวต ลภส. เตส ตณ ฑสตวา ตา ตณสากยา นาม นล คเหตวา ตา นฬสากยา นาม ชาตา. อวเสเส ขรปเกป ทารเก อวสสชเชตวา ฆาตาเปนโต โลหตนท ปวตเตตวา เตส คลโลหเตน ผลก โธวาเปส. เอว สากยวโส วฑฑเภน อปจฉนโน. โส มหานามสกก คาหาเปตวา นวตโต ปาตราสเวลาย ปาตราส กรสสามาต เอกสม าเน โอตรตวา โภชเน อปนเต เอกโต ภ ชสสามาต อยยก

Page 23: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 23

ปกโกสาเปส. ขตตยา ปน ชวต จชนตาป ทาสปตเตน สทธ น ภ ชนต ตสมา มหานาโม เอก สร โอโลเกตวา กลฏ- คตโตมห นหายสสาม ตาตาต อาห. สาธ อยยก นหายถาต. โส อย ม เอกโต อภ ชนต ฆาเตสสต สยเมว เม มต เสยโยต เกเส ม จตวา อคเค คณ กตวา เกเสส ปาทงคฏเก ปเวเสตวา อทเก นมชช. ตสส คณเตเชน นาคภวน อณหาการ ทสเสส. นาคราชา กนน โขต อปธาเรนโต ทสวา ตสส สนตก อาคนตวา ผเณ นสทาเปตวา นาคภวน ปเวเสส. โส ทวาทสวสสาน ตตเถว วส. วฑฑโภป มยห อยยโก อทาน อาคมสสตต อาคมยมาโนว นสท ตสม อตจรายนเต สเร วจนาเปตวา ทปาโลเกน ปรสพภนตรานป โอโลเกตวา อทสวา คโต ภวสสตต ปกกาม. โส รตตภาเค อจรวต ปตวา ขนธาวาร นเวเสส. เอกจเจ อนโตนทย วาลกาปลเน นปชชส เอกจเจ พห ถเล อนโตฎ นปนเนสป ปพเพ อกตปาปกมมา อตถ พห นปนเนสป ปพเพ กตปาปกมมา อตถ เตส นปนนฏาเนส กปลลกา อฏหส. เต มยห นปนนฏาเน กปลลกา มยห นปนนฏาเน กปลลกาต อฏหตวา อกตปาปกมมา อตตรตวา ถเล นปชชส กตปาปกมมา โอตรตวา วาลกาปลเน นปชชส. ตสม ขเณ มหาเมโฆ อฏหตวา ฆนกรกวสส วสส. นทยา โอโฆ อาคนตวา วฑฑภ สทธ ปรสาย สมททเมว ปาเปส. สพเพ ตตถ มจฉกจฉปภกขา อเหส. มหาชโน กถ สมฏาเปส สากยาน มรณ อยตต เอวนนาม

Page 24: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 24

โกฏเฏตวา โกฏเฏตวา สากยา มาเรตพพาต อนจฉวกเมตนต. สตถา ต กถ สตวา ภกขเว อมสม อตตภาเว ก จาป สากยาน เอว มรณ อยตต ปพเพ กตปาปกมมวเสน ปน ยตตเมว เอเตห ลทธนต อาห. ก ปน ภนเต เอเต ปพเพ อกสต. ปพเพ เอกโต หตวา นทย วส ปกขปสต. ปเนกทวส ภกข ธมมสภาย กถ สมฏาเปส วฑฑโภ เอตตเก สากเย มาเรตวา อาคจฉนโต อตตโน มโนรเถ มตถก อปปตเต เอว เอตตก ชน อาทาย สมททมจฉกจฉปภกโข ชาโตต. สตถา อาคนตวา กาย นตถ ภกขเว เอตรห กถาย สนนสนนาต ปจฉตวา อมาย นามาต วตเต ภกขเว อเมส สตตาน มโนรเถ มตถก อปปตเต เอว มจจราชา สตต คาม อชโฌตถรนโต มโหโฆ วย ชวตนทรย ฉนทตวา จตราปายสมทเท นมชชาเปตต วตวา อม คาถมาห " ปปผาน เหว ปจนนต พยาสตตมนส นร สตต คาม มโหโฆว มจจ อาทาย คจฉตต." ตตถ พยาสตตมนส นรนต สมปตเต วา อสมปตเต วา ลคคมานส. อท วตต โหต ยถา มาลากาโร ปปผาราม ปวสตวา ปปผาน ปจนสสามต ตโต ปปผาน อคคเหตวา อ ม วา คจฉ ปฏเนโต สกเล ปปผาราเม มน เปเสส อโต จ ปปผาน ปจนสสามต ตโต ปปผาน อคคเหตวา อ ตถ มน เปเสต ตเมว คจฉ ปจนนโต ปมาท อาปชชต เอวเมว เอกจโจ ปปผารามสทส

Page 25: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 25

ป จกามคณมชฌ โอตรตวา มโนรม รป ลภตวา มโนรมาน สททคนธรสโผฏพพาน อ ตร ปฏเต เตส วา อ ตร ลภตวา อ ตร ปฏเต รปเมว วา ลภตวา อ ตร๑ ปฏเนโต ตเมว อสสาเทต สททาทส วา อ ตร. เอเสว นโย โคมหสทาส- ทาส เขตต วตถ คาม นคมชนปทาทส ปพพชตานมป ปรเวณวหาร- ปตตจวราทสต เอว ป จกามคณสงขาตาน ปปผาน เอว ปจนนต สมปตเต วา อสมปตเต วา กามคเณ พยาสตตมนส นร. สตต คามนต คามสส เคหภตตอาทน สปนวเสน สปน นาม นตถ สตตาน ปน สตตปปมตตต อปาทาย สตโต นาม โหต เอว สตต คาม เทว ตณ โยชนาน อายตคมภโร มโหโฆว มจจ อาทาย คจฉต ยถา โส มโหโฆ อตถปรสโค มหส กกกฏาทส ก จ อนวเสเสตวา สพพนต คาม สมทท ปาเปตวา มจฉกจฉปภกข กโรต เอวเมว พยาสตตมนส นร มรณมจจ อาทาย ชวตนทรยมสส ฉนทตวา จตราปายสมทเท นมชชาเปตต. เทสนาวสาเน พห โสตาปตตผลาทน ปตตา. มหาชนสส สาตถกา เทสนา ชาตาต. วฑฑภ วตถ. -------- ๑. ม. ย. อ .

Page 26: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 26

๔. ปตปชกา วตถ. [ ๓๖ ] ปปผาน เหวาต อม ธมมเทสน สตถา สาวตถย วหรนโต ปตปชก นาม อตถ อารพภ กเถส. วตถ ตาวตสเทวโลเก สมฏ ต. ตตถ กร มาลาภาร นาม เทวปตโต อจฉราสหสสปรวโต อยยาน ปาวส. ป จสตา เทวธตโร รกข อารยห ปปผาน ปาเตนต. ป จสตา ตาห ปาตตาน ปปผาน คเหตวา เทวปตต อลงกโรนต. ตาส เอกา เทวธตา รกขสาขายเมว จตา. สรร ทปสขา วย นพพาย. สา สาวตถย เอกสม กลเคเห ปฏสนธ คเหตวา ชาตกาเล ชาตสสรา หตวา มาลาภารเทวปตตสส ภรยมหต อนสสรนต วฑฒมนวาย คนธมาลาทปช กตวา สามกสส สนตเก อภนพพตต ปฏเส. สา โสฬสวสสกาเล ปรกล คตาป สลากภตต ปกขกภตต วสสาวาสกาทน ทตวา อย เม สามกสส สนตเก นพพตตนตถาย ปจจโย๑ โหตต วทต. อถสสา ภกข อย อฏาย สมฏาย ปตเมว ปฏเตต ปตปชกาต นาม กรส. สาป นพทธ อาสนสาล ปฏชคคต ปานย อปฏเปต อาสนาน ป าเปต. อ เป มนสสา สลากภตตาทน ทาตกามา อมม อมานป ภกขสงฆสส ปฏปาเทยยาสต อาหรตวา เทนต. สาป เอเตน นยาเมน อาคจฉนต คจฉนต เอกปทวาเร ฉปป าสกสลธมเม ปฏลภ. ตสสา กจฉย คพโภ สมฏห. สา ทสมาสจจเยน ปตต ๑. สจจกาโรตป ปท.

Page 27: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 27

วชาย. ตสส ปทสา คมนกาเล อ มป อ มปต จตตาโร ปตเต ลภ. สา เอกทวส ทาน ทตวา ปช กตวา ธมม สตวา สกขาปทาน รกขตวา ทวสปรโยสาเน ตขณ นพพตเตน เกนจ โรเคน กาล กตวา อตตโน สามกสเสว สนตเก นพพตต. อตราป เอตตก กาล เทวปตต อลงกโรนต เอว. เทวปตโต ต ทสวา ตว ปาโต ปฏาย น ทสสส กห คตาสต อาห. จตามห สามต. ก วเทสต. เอวเมต สามต. กห นพพตตาสต. สาวตถย กลเคเหต. กตตก กาล ตตถ ตาสต. ทสมาสจจเยน มาตกจฉโต นกขมตวา โสฬสวสสกาเล ปตกล คนตวา จตตาโร ปตเต วชายตวา ทานาทน ป าน กตวา ตมเห ปฏเตวา อาคนตวา ตมหากเมว สนตเก นพพตตมห๑ สามต. มนสสาน กตตก อายนต. วสสสตมตตนต. เอตตกเมวาต. อาม สามต. เอตตก อาย คเหตวา นพพตตา มนสสา กนน โข สตตปปมตตา กาล อตกกาเมนต อทาห ทานาทน ป าน กโรนตต. ก วเทถ สาม อสงเขยย อาย คเหตวา นพพตตา วย อชรามรา วย นจจปปมตตา มนสสาต. มาลาภารเทวปตตสส มหาสเวโค อทปาท วสสสตมตต อาย คเหตวา นพพตตา มนสสา กร ปมตตา นปชชตวา นททายนต กทา น โข ทกขา มจจสสนตต. อมหาก ปน วสสสต ตาวตสาน เทวาน เอโก รตตนทโว ตาย รตตยา ตส รตตโย มาโส เตน มาเสน ทวาทสมาสโก ๑. นพพตตามหต ภวตพพ.

Page 28: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 28

สวจฉโร เตน สวจฉเรน ทพพ วสสสหสส อายปปมาณ. ต มนสสคณนาย ตสโส วสสโกฏโย สฏ จ วสสสตสหสสาน ตสมา ตสส เทวปตตสส เอกทวโสป นาตกกนโต มหตตสทโส ว กาโล อโหส. เอว อปปายกาน ปมาโท นาม อตวย อยตโตต. ปนทวเส ภกข คาม ปวฏา อาสนสาล อปปฏชคคต� อาสนาน อปป ตตาน ปานย อนปฏปต ทสวา กห ปตปชกาต อาหส. ภนเต กห ตมเห ต ทกขสสถ หโย อยเยส ภ ชตวา คเตส สายณหสมเย มตาต. ต สตวา ปถชชนภกข เอตสสา อปการ สรนตา อสสน สนธาเรต นาสกขส ขณาสวาน ธมมสเวโค อทปาท. เต ภตตกจจ กตวา วหาร คนตวา สตถาร วนทตวา ปจฉส ภนเต ปตปชกา นาม อปาสกา อฏาย สมฏาย นานปปการาน ป าน กตวา สามกเมว ปฏเส สา อทาน มตา กห น โข นพพตตาต. อตตโน สามกสเสว สนตเก ภกขเวต. นตถ ภนเต สามกสส สนตเกต. น สา ภกขเว เอต สามก ปฏเส ตาวตสภวเน ตสสา มาลาภารเทวปตโต นาม สามโก สา ตสส ปปผปลนธนฏานโต จวตวา ปน คนตวา ตสเสว สนตเก นพพตตาต. เอว กร ภนเตต. อาม ภกขเวต. อโห ปรตต ภนเต สตตาน ชวต ปาโตว อมเห ปรวสตวา สาย อปปนนพยาธนา มตาต. สตถา อาม ภกขเว ปรตต สตตาน ชวต นาม เตเนวเม สตเต วตถกาเมห เจว กเลสกาเมห จ อตตเต เอว อนตโก อตตโน วเส วตเตตวา กนทนเต ปรเทวนเต

Page 29: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 29

คเหตวา คจฉตต วตวา อม คาถมาห " ปปผาน เหว ปจนนต พยาสตตมนส นร อตตตเยว กาเมส อนตโก กรเต วสนต. " ตตถ ปปผาน เหว ปจนนตนต ปปผาราเม มาลากาโร นานาปปผาน วย อตตภาวปปฏพทธาน เจว อปกรณปปฏพทธาน จ กามคณปปผาน โอจนนตเมว. พยาสตตมนส นรนต อสมปตเตส ปตถนาวเสน สมปตเตส เคธวเสน ววเธนากาเรน อาสตตจตต. อตตตเยว กาเมสต วตถกามกเลสกาเมส ปรเยสเนนป ปฏลาเภนป ปรโภเคนป นธาเนนป อตตต เอว สมาน. อนตโก กรเต วสนต มรณสงขาโต อนตโก กนทนต ปรเทวนต คเหตวา คจฉนโต อตตโน วส ปาเปตต อตโถ. เทสนาวสาเน พห โสตาปตตผลาทน ปาปณส. เทสนา มหาชนสส สาตถกา ชาตาต. ปตปชกา วตถ. --------

Page 30: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 30

มจฉรโกสยเสฏ วตถ.๑ [ ๓๗ ] ยถาป ภมโร ปปผนต อม ธมมเทสน สตถา สาวตถย วหรนโต มจฉรโกสยเสฏ อารพภ กเถส. วตถ ราชคเห สมฏ ต. ราชคหนครสส กร อวทเร สกกร นาม นคโม อโหส ตตเถโก มจฉร โกสโย นาม เสฏ อสตโกฏวภโว ปฏวสต. โส ตณคเคน เตลพนทมป ปเรส น เทต. น อตตนา ปรภ ชต. อตสส ต วภวชาต เนว ปตตทาราทน น สมณพราหมณาน อตถ อนโภต รกขสปรคคหตา โปกขรณ วย อปรโภค ตฏตต. สตถา เอกทวส ปจจสสมเย มหากรณาสมาปตตโต วฏาย สกลโลกธาตย โพธเนยยพนธเว โอโลเกนโต ป จ ตตาฬสโยชน- มตถเก วสนตสส เสฏ โน สปชาปตกสส โสตาปตตผลสส อปนสสย อททส. ตโต ปรมทวเส ปน โส ราชาน อปฏาต ราชเคห คนตวา ราชปฏาน กตวา อาคจฉนโต เอก ฉาตชฌตต ชนปทมนสส กมมาสปว กปลลปว ขาทนต ทสวา ตตถ ปปาส อปปาเทตวา อตตโน ฆร คนตวา จนเตส สจาห กปลลปว ขาทตกาโมมหต วกขาม พห มยา สทธ ขาทตกามา ภวสสนต เอว เม พหน ตล ตณฑล สปปผาณตาทน ปรกขย คมสสนต น กสสจ กเถสสามต ตณห อธวาเสนโต จรต. โส คจฉนเต ๑. ส. ม. มจฉรยโกสยเสฏ วตถ.

Page 31: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 31

คจฉนเต กาเล อปปณฑปปณฑกชาโต ธมนสนถตคตโต ชาโต ตโต ตณห อธวาเสต อสกโกนโต คพภ ปวสตวา ม จก อปคยหตวา นปชช. เอว คโตป ธนหานภเยน กสสจ ก จ น กเถส. อถ น ภรยา อปสงกมตวา ปฏ ปรมชชตวา กนเต สาม อผาสกนต ปจฉ. น เม ก จ อผาสก อตถต. กนน โข เต ราชา กปโตต. ราชาป เม น กปปตต. อถ กนเต ปตตธตาห วา ทาสกมมกราทห วา ก จ อมนาป กต อตถต. เอวรปป นตถต. กสม ปน เต ตณหา อตถต. เอว วตเตป ธนหานภเยน ก จ อวตวา นสสทโทว นปชช. อถ น ภรยา กเถห สาม กสม เต ตณหาต อาห. โส วจน ปรคลนโต วย อตถ เม ตณหาต อาห. ก ตณหา สามต. กปลลปว ขาทตกาโมมหต. อถ กมตถ เม น กเถส ก ตว ทลทโทส อทาน สกลสกกรนคมวาสน ปโหนเก กปลลปเว ปจสสามต. กนเต เอเตห อตตโน กมม กตวา ขาทสสนตต. เตนห เอกรจฉวาสน ปโหนเก กปลลปเว ปจสสามต. ชานามห ตว มหทธนภาวนต. อมสม เคหสามนเต สพเพส ปโหนก กตวา ปจามต. ชานามห ตว มหชฌาสยภาวนต. เตนห เต ปตต- ทารมตตสเสว ปโหนก กตวา ปจามต. กนเต เอเตหต. ก ปน ตยห จ มยห จ ปโหนก กตวา ปจามต. ตว ก กรสสสต. เตนห เอกกสเสว เต ปโหนก กตวา ปจามต. อมสม าเน ปจจมาเน พห ปจจาสสนต สกลตณฑเล เปตวา ภนนตณฑเล จ

Page 32: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 32

อทธนกปลลาน จ อาทาย โถก ขรสปปมธผาณต จ คเหตวา สตตภมกสส ปาสาทสส อปรมตล อารยห ปจ ตตถาห เอกโก ว นสทตวา ขาทสสามต. สา สาธต ปฏสสณตวา คเหตพพ คาหาเปตวา ปาสาท อารยห ทาสโย วสสชเชตวา เสฏ ปกโกสาเปส. โส อาทโต ปฏาย ทวาราน ปทหนโต สพพทวาเรส สจฆฏกาน ทตวา สตตม ตล อภรหตวา ตตถป ทวาร ปทหตวา นสท. ภรยาปสส อทธเน อคค ชาเลตวา กปลล อาโรเปตวา ปเว ปจต อารภ. อถ สตถา ปาโต ว มหาโมคคลลานตเถร อามนเตส เอโส โมคคลลาน ราชคหสส อวทเร สกกรนคเม มจฉรเสฏ กปลลปเว ขาทสสามต อ เส ทสสนภเยน สตตภมเก ปาสาเท กปลลปเว ปาจาเปต ตว ตตถ คนตวา เสฏ ทเมตวา นพพเสวน กตวา อโภป ชายปตเก ปเว จ ขรสปปมธผาณตาน จ คาหา- เปตวา อตตโน พเลน เชตวน อาเนห อชชาห ป จห ภกขสเตห สทธ วหาเรเยว นสทสสาม ปเวเหว ภตตกจจ กรสสามต อาห. เถโรป สาธ ภนเตต สตถ วจน สมปฏจฉตวา ตาวเทว อทธพเลน ต นคม คนตวา ตสส ปาสาทสส สหป ชรทวาเร สนวตโถ สปารโต อากาเส เอว มณรปก วย อฏาส. มหาเสฏ โน เถร ทสวาว หทยมส กมป. โส อห เอวรปานเยว ภเยน อม าน อาคโต อย จ อาคนตวา วาตปานทวาเร โตต คเหตพพค- คหณ อปสสนโต อคคมห ปกขตตโลณสกขรา วย โรเสนโต

Page 33: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 33

ตฏตฏายนโต เอวมาห สมณ อากาเส ตวา ก ลภสสส อากาเส อปเท ปท ทสเสตวา จงกมนโตป เนว ลภสสสต. เถโร ตสมเอว าเน อปราปร จงกม. เสฏ จงกมนโต ก ลภสสส อากาเส ปลลงเกน นสทนโตป น ลภสสสเยวาต อาห. เถโร ปลลงก อาภชตวา นสท. อถ น อากาเส นสนโน ก ลภสสส อาคนตวา วาตปานอมมาเร โตป น ลภสสสต อาห. เถโร อมมาเร อฏาส. อถ น อมมาเร โต ก ลภสสส ธมายนโตป น ลภสสสเยวาต อาห. เถโรป ธมาย. สกลปาสาโท เอกธโม อโหส. เสฏ โน อกขน สจยา วชฌนกาโล วย อโหส. เคหชฌายนภเยน ต ปชชลนโตป น ลภสสสต อวตวา อย สมโณ สฏ ลคโค อลทธา น คมสสต เอกมสส ปว ทาเปสสามต ภรย อาห ภทเท เอก ขททกปว ปจตวา สมณสส ทตวา อยโยเชห นนต. สา โถกเอว ปฏ กปลลปาตย ปกขป. มหาปโว หตวา สกลปาต ปเรตวา อทธมาโต อฏาส. เสฏ ต ทสวา พห ตยา ปฏ คหต ภวสสตต สยเมว ทพพกณเณน โถก ปฏ คเหตวา ปกขป. ปโว ปรมปวโต มหนตตโร ชาโต. เอว ย ย ปจต โส โส มหนตมหนโต ว โหต. โส นพพนโน ภรย อาห ภทเท อมสส เอก ปว เทหต. ตสสา ปจฉโต เอก คณหนตยา สพเพ เอกาพทธา อลลยส. สา เสฏ อาห สาม สพเพ ปวา เอกาพทธา วส กาต น สกโกมต. อห กรสสามต โสป

Page 34: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 34

กาต นาสกข. อโภป ชนา โกฏย คเหตวา กฑฒนตาป วโยเชต นาสกขสเอว. อถสส ปเวห สทธ วายมนตสเสว สรรโต เสทา มจจส ปปาสา อปจฉชช. ตโต ภรย อาห ภทเท น เม ปเวห อตโถ สมณสส เทหต. สา ปจฉ อาทาย เถร อปสงกม. เถโร อภนนป ธมม เทเสส ตณณ รตนาน คณ กเถส อตถ ทนน อตถ ยฏนต ทนนทานาทน ผล คคณตเล จนท วย ทสเสส. ต สตวา ปสนนจตโต เสฏ ภนเต อาคนตวา อมสม ปลลงเก นสทตวา ปรภ ชถาต อาห. เถโร มหาเสฏ สมมาสมพทโธ ปเว ขาทสสามต ป จห ภกขสเตห สทธ วหาเร นสนโน ตมหาก รจยา สต เสฏ ภรย ปเว จ ขราทน จ คณหาเปถ สตถ สนตก คมสสามาต อาห. กห ปน ภนเต เอตรห สตถาต. อโต ป จ ตตาฬสโยชนมตถเก เชตวนวหาเร เสฏ ต. ภนเต กาล อนตกกมตวา เอตตก อทธาน กถ คมสสามาต. มหาเสฏ ตมหาก รจยา สต อห โว อตตโน พเลน๑ เนสสาม ตมหาก ปาสาเท โสปาณสส อตตโน าเน เอว ภวสสต โสปาณปรโยสาน ปน เชตวน- ทวารโกฏเก ภวสสต อปรปาสาทา เหฏาโอตรณกาลมตเตเนว๒ เชตวน เนสสามต. โส สาธ ภนเตต สมปฏจฉ. เถโร โสปาณสส ตตเถว กตวา โสปาณปาทมล เชตวนทวารโกฏเก โหตต อธฏาส. ตเถว อโหส. เถโร เสฏ จ ภรย จ อปรปาสาทา เหฏา- ๑. ส. ย. อทธพเลน. ๒. ส. ย. เหฏาปาสาท.

Page 35: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 35

โอตรณกาลโต ขปปตร เชตวน สมปาเปส. เต อโภป สตถาร อปสงกมตวา กาล อาโรเจส. สตถา ภตตคค ปวสตวา ป ตต- พทธาสเน นสท สทธ ภกขสงเฆน. มหาเสฏ พทธปปมขสส ภกขสงฆสส ทกขโณทก อทาส. ภรยา ตถาคตสส ปตเต ปว ปตฏาเปส. มหาเสฏ ป ภรยาย สทธ ยาวทตถ ปว ขาท. ปวาน ปรโยสานเมว น ป ายต. สกลวหาเร ภกขน จ วฆาสาทาน จ ทนเนสป ปรยนโต น ป ายเตว. ภนเต ปวา ปรกขย น คจฉนตต ภควโต อาโรเจส. เตนห เชตวน- ทวารโกฏเก ฉฑเฑถาต อาห. เต ทวารโกฏกสส อวทเร ปพภารฏาเน ฉฑฑยส. อชชาป ต าน กปลลปวปพภารนเตวว ป ายต. มหาเสฏ สห ภรยาย ภควนต อปสงกมตวา เอก- มนต อฏาส. ภควา อนโมทน อกาส. อนโมทนาวสาเน อโภป โสตาปตตผเล ปตฏาย สตถาร วนทตวา ทวารโกฏเก โสปาณ อารยห อตตโน ปาสาเทเยว ปตฏหส. ตโต ปฏาย เสฏ อสตโกฏธน พทธสาสเนเยว วกกร. ปนทวเส สายณหสมเย ธมมสภาย สนนปตตา ภกข ปสส- ถาวโส มหาโมคคลลานตเถรสส อานภาว อนปหจจ นาม สทธ อนปหจจ โภเค มจฉรเสฏ มหตเตน ทมตวา นพพเสวน กตวา ปเว คาหาเปตวา เชตวน อาเนตวา สตถ สมมข กตวา โสตา- ปตตผเล ปตฏาเปส อโห มหานภาโว เถโรต เถรสส คณกถ กเถนตา นสทส. สตถา ทพพาย โสตธาตยา ภกขน กถ สตวา

Page 36: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 36

อาคนตวา กาย นตถ ภกขเว เอตรห กถาย สนนสนนาต ปจฉตวา อมาย นามาต วตเต ภกขเว กลทมเกน นาม ภกขนา อนปหจจ สทธ อนปหจจ โภเค กล อกลเมตวา อวเห- เตวา ปปผโต เรณ คณหนเตน ภมเรน วย อปสงกมตวา พทธคณ ชานาเปตพพ ตาทโส มม ปตโต โมคคลลาโนต เถร ปสสตวา อม คาถมาห " ยถาป ภมโร ปปผ วณณคนธ อเหย ปเลต รสมาทาย เอว คาเม มน จเรต. " ตตถ ภมโรต ยากาจ มธกรชาต. ปปผนต ปปผาราเม จรนโต ปปผ จ วณณ จ คนธ จ อเหเนโต อวนาเสนโต จรตต อตโถ. ปเลตต เอว จรตวา ยาวทตถ รส ปวตวา อปรมป มธกรณตถาย อาทาย ปเลต. โส เอก๑ วนคหน อชโฌคาเหตวา เอกสม รกขสสเร ต รชมสสก รส เปตวา อนปพเพน มธรส มธ กโรต น ตสส ปปผาราเม จรตปปจจยา ปปผ วณณคนธ วาสส วคจฉต อถโข สพพ ปากตกเมว โหต. เอว คาเม มน จเรต เอว เสขาเสขเภโท อนาคารยมน กลปฏปาฏยา คาเม ภกข คณหนโต จรตต อตโถ. น ห ตสส คาเม จรณปปจจยา กลาน สทธาหาน วา โภคหาน วา โหต สทธาป โภคาป ปากตกาว โหนต เอว จรตวา จ ปน นกขมตวา เสขมน ตาว พหคาเม อทกผาสกฏาเน สงฆาฏ ๑. ส. ย. เอว.

Page 37: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 37

ป าเปตวา นสนโน อกขภ ชนวณปฏจฉาทนปตตมสปมาวเสน ปจจเวกขนโต ปณฑปาต ปรภ ชตวา ตถารป วนสณฑ อนปวสตวา อชฌตตกกมมฏาน สมมสนโต จตตาโร มคเค จตตาร จ ผลาน หตถคตาเนว กโรต อเสขมน ปน ทฏธมมสขวหาร- มนย ชต. อยมสส ภมเรน สทธ มธกรณสรกขตา เวทตพพา อธ ปน ขณาสโว อธปเปโต. เทสนาวสาเน พห โสตาปตตผลาทน ปาปณส. สตถา อม ธมมเทสน วตวา อตตรป เถรสส คณ ปกาเสต น ภกขเว อทาเนว โมคคลลาเนน มจฉรเสฏ ทมโต ปพเพป น ทเมตวา กมมผลสมพนธ ชานาเปสเอวาต อมมตถ ปกาเสนโต อตต อาหรตวา " อโภ ข ชา อโภ กณ อโภ วสมจกขกา อภนน ปฬกา สเส๑ นาห ชานาม อลลสนต " อม อลลสชาตก๒ กเถสต. มจฉรโกสยเสฏ วตถ. ----------- ๑. ส. ย. ชาตา. ๒. ข. ชา. เอก. ๒๗/๒๕. ตทฏกถา. ๒/๑๖๓.

Page 38: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 38

๖. ปาฏกาชวก วตถ. [ ๓๘ ] น ปเรส วโลมานต อม ธมมเทสน สตถา สาวตถย วหรนโต ปาฏก นาม อาชวก อารพภ กเถส. สาวตถย กร เอกา คหปตาน ปตตฏาเน เปตวา ปาฏก นาม อาชวก ปฏชคคต. ตสสานนตรฆเรส มนสสา สตถ ธมม- เทสน สตวา อาคนตวา อโห อจฉรยา พทธาน ธมมเทสนาต นานปปกาเรห พทธคเณ วณเณนต. สา พทธาน คณกถ สตวา วหาร คนตวา ธมม โสตกามา ตมตถ อาชวกสส กเถตวา คจฉสสามห พทธสส สนตก อยยาต อาห. โส มา คจฉาหต นวาเรตวา ต ปนปปน ยาจมานมป นวาเรส เอว. สา อย มม วหาร คนตวา ธมม โสต น เทต สตถาร นมนเตตวา อเธว ธมม สณสสามต สายณหสมเย ปตต ปกโกสตวา คจฉ สวาตนาย สตถาร นมนเตหต เปเสส. โส คจฉนโต ปมตร อาชวกสส วสนฏาน คนตวา ต วนทตวา นสท. อถ น โส กห คจฉสต อาห. มาต วจเนน สตถาร นมนเตต คจฉามต. มา ตสส สนตก คจฉาหต. อล อยย๑ คจฉสสามหนต. เอตสส กตสกการ อโภป ขาทสสาม มา คจฉาต. อล อยย มาตา เม ตชเชสสตต. เตนห คจฉ คนตวา จ ปน นมนเตตวา อมหาก เคห อสกฏาเน วา อสก- วถย วา อสกมคเคน วา คนตพพนต มา อาจกข สนตเก โต วย อ เน ๑. ส. ม. ย. เอตถนตเร มม มาต ภายามต อตถ.

Page 39: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 39

มคเคน คจฉนโต วย ปลายตวา เอหต. โส อาชวกสส กถ สตวา สตถ สนตก คนตวา นมนเตตวา อาชวเกน วตตนยาเมเนว สพพ กตวา ตสส สนตก คนตวา กนเต กตนต ปฏโ สพพ กต อยยาต อาห. ภททกนเต กต ตสส กตสกการ อโภป ขาทสสามาต วตวา ปนทวเส อาชวโก ปาโต ว ต เคห อคมาส. ต คเหตวา ปจฉาคพเภ นสทาเปส. ปฏวสสก- มนสสา ต เคห อลลโคมเยน อปลมปตวา ลาชป จมาน ปปผาน วกกรตวา สตถ นสทนตถาย มหารห อาสน ป าเปส. พทเธห สทธ อปรจตมนสสา ห อาสนป ตต น ชานนต. พทธาน จ มคคเทสเกน กจจ นาม นตถ โพธมเล ทสสหสส- โลกธาต กมเปตวา สมโพธ ปตตทวเสเยว ห เนส อย มคโค นรย คจฉต อย ตรจฉานโยน อย เปตตวสย อย มนสสโลก อย เทวโลก อย อมตมหานพพานนต สพเพ มคคา อาวภตา คามนคมาทน มคเค วตตพพเมว นตถ ตสมา สตถา ปาโต ว ปตตจวรมาทาย มหาอปาสกาย เคหทวาร คโต. สา เคหา นกขมตวา สตถาร ป จปตฏ เตน วนทตวา อนโตฆเร ปเว- เสตวา อาสเน นสทาเปตวา ทกขโณทก ทตวา ปณเตน ขาทนเยน โภชนเยน ปรวส. อปาสกา กตภตตกจจสส สตถโน อนโมทน กาเรตกามา ปตต คณห. สตถา มธรสสเรน อนโมทนธมมกถ อารภ. อปาสกา สาธ สาธต สาธการ ททมานา ธมม สณ. อาชวโก ปจฉาคพเภ นสนโนว ตสสา สาธการ ทตวา ธมม

Page 40: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 40

สณนตยา สทท สตวา สนธาเรต นาสกข น อทาเนว สา มยหนต นกขมตวา นฏาส กาฬกณณ เอตสส เอต สกการ กโรหต นานปปกาเรน อปาสก จ สตถาร จ อกโกสนโต ปลาย. อปาสกา ตสส กถาย ลชชตา อ ถตต คต จตต เทสนานสาเรน เปเสต นาสกข. อถ น สตถา ก อปาสเก จตต เทสนานคต๑ กาต น สกโกสต. ภนเต เอตสส เม กถาย จตต อ ถตต อปคตนต. สตถา เอวรปสส วสภาคชนสส กถต กถ นาม อาวชชต น วฏฏต เอวรป อสมนนาหรตวา อตตโน กตากตเมว โอโลเกต วฏฏตต วตวา อม คาถมาห " น ปเรส วโลมาน น ปเรส กตากต อตตโน ว อเวกเขยย กตาน อกตาน จาต." ตตถ น ปเรส วโลมานต ปเรส วโลมาน ผรสาน มมมจเฉทวจนาน น มนสกาตพพาน. น ปเรส กตากตนต อสโก อปาสโก อสสทโธ อปปสนโน นาปสส เคเห กฏจฉ- ภกขาทน ทยนต น สลากภตตาทน น จวราทปปจจยทาน เอตสส อตถ ตถา อสกา อปาสกา อสสทธา อปปสนนา นาปสสา เคเห กฏจฉภกขาทน ทยนต น สลากภตตาทน น จวราทปปจจยทาน เอตสสา อตถ ตถา อสโก ภกข อสสทโธ อปปสนโน นาป อปชฌายวตต กโรต น อาจรยวตต น อาคนตกวตต น คมกวตต น เจตยงคณวตต น อโปสถา- ๑. ส. ม. ย. เอตถนตเร าณนต อตถ.

Page 41: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 41

คารวตต น โภชนสาลาย วตต น ชนตาฆรวตตาทน นาปสส ก จ ธตงค อตถ น ภาวนารามตาย อสสาหมตตมปต เอว ปเรส กตากต นาม น โอโลเกตพพ. อตตโน ว อเวกเขยยาต กถมภตสส เม รตตนทวา วตปตนตต ปพพชเตน อภณห ปจจ- เวกขตพพนต อม โอวาท๑ อนสสรนโต สทธาปพพชโต กลปตโต กนน โข อห อนจจ ทกข อนตตาต ตลกขณ อาโรเปตวา โยคกเขม กาต นาสกขนต เอว อตตโน กตากตาน โอโลเกยยาต. เทสนาวสาเน อปาสกา โสตาปตตผเล ปตฏ ตา. เทสนา มหาชนสส สาตถกา ชาตาต. ปาฏกาชวก วตถ. ------- ๗. ฉตตปาณอปาสก วตถ. [ ๓๙ ] ยถาป รจร ปปผนต อม ธมมเทสน สตถา สาวตถย วหรนโต ฉตตปาณอปาสก อารพภ กเถส. สาวตถย ห ฉตตปาณ นาม อปาสโก๒ ตปฏกธโร อนาคาม. โส ปาโตว อโปสถโก หตวา สตถ อปฏาน อคมาส. อนาคามอรยสาวกาน ห สมาทานวเสน อโปสถกมม นาม นตถ. มคเคเนว เตส พรหมจรย จ เอกภตตก จ อาคต. เตเนวาห ๓ ๑. อง. ทสก. ๒๔/๙๒. ๒. อโต ปร อโหสต ปเทน ภวตพพ. ๓. ม. ม. ๑๓/๓๗๕.

Page 42: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 42

ฆฏกาโร โข มหาราช กมภกาโร เอกภตตโก พรหมจาร สลวา กลยาณธมโมต. เอว อนาคามโน ปกตยาว เอกภตตกา จ พรหมจารโน จ โหนต. โสป ตเถว อโปสถโก หตวา สตถาร อปสงกมตวา วนทตวา ธมมกถ สณนโต นสท. ตสม สมเย ราชา ปเสนทโกสโล สตถ อปฏาน อคมาส. อปาสโก ต อาคจฉนต ทสวา อฏาตพพ น โข โนต จนเตตวา อห อคคราชสส สนตเก นสนโน ตสส เม ปเทสราชาน ทสวา อฏาต น ยตต ราชา โข ปน เม อนฏหนตสส กชฌสสต เอตสม กชฌนเตป เนว อฏหสสาม ราชาน ทสวา อฏหนเตน ห ราชา ครกโต โหต โน สตถา เนว อฏหสสามต น อฏห. ปณฑตปรสา จ นาม ครตราน สนตเก นสทตวา อนฏหนต ทสวา น กชฌนต. ราชา ปน ต อนฏหนต ทสวา กปตมานโส สตถาร วนทตวา เอกมนต นสท. สตถา๑

กปตภาว ตวา มหาราช อย ฉตตปาณ อปาสโก ปณฑโต ทฏธมโม ตปฏกธโร อตถานตถกสโลต อปาสกสส คณกถ กเถส. ร โ ตสส คณกถ สณนตสเสว จตต มทก ชาต. อเถกทวส ราชา อปรปาสาเท โต ฉตตปาณอปาสก กตภตตกจจ ฉตตมาทาย อปาหน อารยห ราชงคเณน คจฉนต ทสวา ปกโกสาเปส. โส ฉตตปาหนา อปเนตวา ราชาน อปสง- กมตวา วนทตวา เอกมนต อฏาส. อถ น ราชา อาห โภ ๑. อโต ปร ตสสาต ปเทน ภวตพพ.

Page 43: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 43

อปาสก กนเต ฉตตปาหน อปนตนต. ราชา ปกโกสตต สตวา อาคโตมหต. อชช อมหาก ราชภาโว ตมเหห าโต ภวสสตต. สทาป มย ตมหาก ราชภาว ชานามาต. เอว กสมา ปรมทวเส สตถ สนตเก นสนโน ม ทสวา น อฏหต. มหาราช อคค- ราชสส สนตเก นสนโน ปเทสราชาน ทสวา อฏหนโต สตถร อคารโว ภเวยย ตสมา น อฏหนต. โหต โภ ตฏเตต ตมเห กร ทฏธมมกสมปรายกาน อตถานตถาน กสลา ตปฏก- ธรา อมหาก อนเตปเร ธมม วาเจถาต. น สกกา เทวาต. กการณาต. ราชเคห นาม มหาสาวชช ทยตตสยตตกาน ครกาเนตถ เทวาต. มา เอว วเทถ ปรมทวเส ม ทสวา น อฏ โตมหต มา กกกจจ กโรถาต. เทว คหน วจรณฏาน นาม สาวชช เอก ปพพชต ปกโกสาเปตวา ธมม วาเจถาต. ราชา สาธ โภ คจฉถ ตมเหต ต อยโยเชตวา สตถ สนตก คนตวา สตถาร ยาจ ภนเต มลลกา จ เทว วาสภขตตยา จ ธมม ปรยาปณสสามาต วทนต ป จห ภกขสเตห สทธ นพทธ มม เคห คนตวา ตาส ธมม อททสถาต. พทธาน นพทธ เอกฏ- านคมน นาม นตถ มหาราชาต. เตนห ภนเต อ ภกข เทถาต. สตถา อานนทตเถรสส ภารมกาส. เถโร นพทธ คนตวา ตาส อทเทส อททสต. ตาส มลลกา สกกจจ คเหตวา สชฌา- ยตวา อทเทส๑ ปฏจฉาเปส. วาสภขตตยา ปน เนว สกกจจ ๑. ส. ม. ย. อาจรย.

Page 44: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 44

คณหาต น สชฌายต น อทเทส ปฏจฉาเปต สกโกต. อเถกทวส สตถา เถร ปจฉ ก อานนท อปาสกา ธมม ปรยาปณนตต. อาม ภนเตต. กา สกกจจ คณหาตต. มลลกา ภนเต สกกจจ คณหาต สกกจจ สชฌายต สกกจจ อทเทส ปฏจฉาเปต สกโกต ตมหาก ปน าตธตา เนว สกกจจ คณหาต น สชฌายต น อทเทส ปฏจฉาเปต สกโกตต. สตถา เถรสส วจน สตวา อานนท มยา กถตธมโม นาม สกกจจ อสสณนตสส อคคณหนตสส อสชฌายนตสส อเทเสนตสส วณณสมปนน อคนธก ปปผ วย อผโล โหต สกกจจ ปน สวนาทน กโรนตสส มหปผโล โหต มหานสโสต วตวา อมา เทว คาถา อภาส " ยถาป รจร ปปผ วณณวนต อคนธก เอว สภาสตา วาจา อผลา โหต อกพพโต ยถาป รจร ปปผ วณณวนต สคนธก เอว สภาสตา วาจา สผลา โหต สกพพโตต." ตตถ รจรนต โสภน. วณณวนตนต วณณสณาน- สมปนน. อคนธกนต คนธรหต ปาลภททก ครกณณก ชยกสมาท- เภท. เอว สภาสตา วาจาต สภาสตา วาจา นาม เตปฏก พทธวจน ต วณณ สณานสมปนน อคนธก ปปผสทส. ยถา ปน อคนธก ปปผ โย น ธาเรต ตสส สรเร คนโธ น ผรต เอว เอตป โย น สกกจจ สวนาทห น สมาจรต ตสส สกกจจ

Page 45: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 45

อสมาจรนตสส ย ตตถ กตตพพ ต อกพพโต สตคนธ ธารณคนธ ปฏปตตคนธ จ น อาวหต อผล โหต เตน วตต เอว สภาสตา วาจา อผลา โหต อกพพโตต. สคนธกนต. จมปกนลปปลาท- เภท. เอวนต ยถา ต ปปผ ธาเรนตสส สรเร คนโธ ผรต เอว เตปฏกพทธวจนสงขาตา สภาสตา วาจาป สกพพโต โย สกกจจ สวนาทห ตตถ กตตพพ กโรต อสส ปคคลสส สผลา โหต สตคนธ ธารณคนธ ปฏปตตคนธาน อาวหนโต มหปผลา โหต มหานสสาต อตโถ. เทสนาวสาเน พห โสตาปตตผลาทน ปตตา. เทสนา มหาชนสส สาตถกา ชาตาต. ฉตตปาณอปาสก วตถ -------- ๘. วสาขา วตถ. [ ๔๐ ] ยถาป ปปผราสมหาต อม ธมมเทสน สตถา สาวตถ อปนสสาย ปพพาราเม วหรนโต วสาข อปาสก อารพภ กเถส. สา กร องครฏเ ภททยนคเร เมณฑกเสฏ ปตตสส ธน ชย- เสฏ โน อคคมเหสยา สมนาเทวยา กจฉสม นพพตต. ตสสา สตตวสสกกาเล สตถา เสลพราหมณาทน โพธเนยยพนธวาน อปนสสยสมปตต ทสวา มหาภกขสงฆปรวาโร จารก จรมาโน

Page 46: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 46

ต นคร ปาปณ. ตสม จ สมเย เมณฑโก คหปต ตสม นคเร ป จนน มหาป าน เชฏโก หตวา เสฏ ฏาน กาเรต. ป จ มหาป า นาม เมณฑโก เสฏ จนทปทมา นาม ตสเสว เชฏกภรยา ตสเสว เชฏกปตโต ธน ชโย นาม ตสส ภรยา สมนาเทว นาม เมณฑกเสฏ สส ทาโส ปณโณ นามาต. น เกวล จ เมณฑกเสฏ เยว พมพสารร โ ปน วชเต ป จ อมตโภคา นาม อเหส โชตโย ชฏโล เมณฑโก ปณณโก กากวลลโยต. เตส อย เมณฑกเสฏ ทสพลสส อตตโน นคร สมปตตภาว ตวา ปตตสส ธน ชยเสฏ โน ธตร วสาข ทารก ปกโกสาเปตวา อาห อมม ตยหป มงคล อมหากป มงคล ตว ปรวาเรห ป จห ทารกาสเตห สทธ ป จ รถสตาน อารยห ป จห ทาสสเตห ปรวตา ทสพลสส ปจจคคมน กโรหต. สา สาธต ปฏสสณตวา ตถา อกาส. การณาการเณส ปน กสลตตา ยาวตกา ยานสส ภม ยาเนน คนตวา ยานา ปจโจโรหตวา ปตตกาว สตถาร อปสงกมตวา วนทตวา เอกมนต อฏาส. อถสสา ปพพจรยวเสน สตถา ธมม เทเสส. สา เทสนาวสาเน ป จห ทารกาสเตห สทธ โสตา- ปตตผเล ปตฏห. เมณฑกเสฏ ป โข สตถาร อปสงกมตวา ธมมกถ สตวา โสตาปตตผเล ปตฏาย สวาตนาย นมนเตตวา ปนทวเส อตตโน นเวสเน ปณเตน ขาทนเยน โภชนเยน พทธปปมข ภกขสงฆ ปรวสตวา เอเตเนว อปาเยน อฑฒมาส มหาทาน

Page 47: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 47

อทาส. สตถา ภททยนคเร ยถาภรนต วหรตวา ปกกาม. เตน โข ปน สมเยน พมพสาโร จ ปเสนทโกสโล จ อ ม ภคนปตกา โหนต. อเถกทวส โกสลราชา จนเตส พมพสารสส วชเต ป จ อมตโภคา มหาป า วสนต มยห วชเต เอโกป ตาทโส นตถ ยนนนาห พมพสารสส สนตก คนตวา เอก มหาป ยาเจยยนต. โส ตตถ คนตวา ร า กตปฏสนถาโร กการณา อาคโตสต ปฏโ ตมหาก วชเต ป จ อมตโภคา มหาป า วสนต ตโต เอก คเหตวา คมสสามต อาคโตมห เตส เม เอก เทถาต อาห. มหากลาน อมเหห จาเลต น สกกาต. อห อลทธา น คมสสามต. ราชา อมจเจห สทธ มนเตตวา โชตยาทน มหากลาน จาลน นาม ปวยา จาลนสทส เมณฑกมหาเสฏ สส ปตโต ธน ชยเสฏ นาม อตถ เตน สทธ มนเตตวา ว ปฏวจน เต ทสสามต วตวา ต ปกโกสาเปตวา ตาต โกสลราชา เอก ธนเสฏ คเหตวา คมสสามต วทต ตว เตน สทธ คจฉาหต. ตมเหส ปหณนเตส คมสสาม เทวาต. เตนห ปรวจฉ กตวา คจฉ ตาตาต. โส อตตโน กตตพพยตตก อกาส. ราชาปสส มหนต สกการ กตวา อม อาทาย คจฉถาต ปเสนทโกสลราชาน อยโยเชส. โส ต อาทาย สพพตถ เอกรตตวาเสน คจฉนโต เอก ผาสกฏาน ปตวา นวาส คณห. อถ น ธน ชยเสฏ ปจฉ อท กสส วชตนต. มยห เสฏ ต. กวทโร อโต สาวตถต. สตต-

Page 48: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 48

โยชนมตถเกต. อนโตนคร สมพาธ อมหาก ปรชโน มหนโต สเจ โรเจถ อเธว วเสยยาม เทวาต. ราชา สาธต สมปฏจ- ฉตวา ตสม าเน นคร มาเปตวา ตสส ทตวา อคมาส. ตสม ปเทเส สาย วสนฏานสส คหตตตา นครสส สาเกตนเตวว นาม อโหส. สาวตถยมป โข มคารเสฏ โน ปตโต ปณณวฑฒนกมาโร นาม วยปปตโต อโหส. อถ น มาตาปตโร วทส ตาต ตว รจจนฏาเน เอก ทารก อปธาเรหต. มยห เอวรปาย ภรยาย กจจ นตถต. ปตต มา เอว กร กล นาม อปตตก น ตฏตต. โส ปนปปน วจจมาโน เตนห ป จกลยาณสมนนา- คต ทารก ลภมาโน ตมหาก วจน กรสสามต อาห. กาน ปเนตาน ป จ กลยาณาน นาม ตาตาต. เกสกลยาณ มสกลยาณ อฏ กลยาณ ฉวกลยาณ วยกลยาณนต. มหาป าย ห อตถยา เกสา โมรกลาปสทสา หตวา� ม จตวา วสสฏา นวาสนนต ปหรตวา นวตตตวา อทธคคา ตฏนต อท เกสกลยาณ นาม. ทนตาวรณ พมพผลสทส วณณสมปนน สม สผสสต โหต อท มสกลยาณ นาม. ทนตา สกกา สมา อววรา อสสาเปตวา ปตวชรปนต วย สมจฉนน- สงขปนต วย จ โสภนต อท อฏ กลยาณ นาม. กาฬยา วณณกาทห อวลตโตเอว ฉววณโณ สนทโธ นลปปลทามสทโส โหต โอทาตาย กณณการปปผทามสทโส โหต อท ฉวกลยาณ

Page 49: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 49

นาม. ทสกขตต วชาตาป โข ปน สก วชาตา วย อวคต- โยพพนา ว โหต อท วยกลยาณ นามาต. อถสส มาตาปตโร อฏ ตตรสตพราหมเณ นมนเตตวา โภเชตวา ป จกลยาณสมนนาคตา อตถโย นาม โหนตต ปจฉส. อาม โหนตต. เตนห เอวรป ทารก ปรเยสต อฏ ชนา คจฉนตต พหธน ทตวา อาคตกาเล จ โว กาตพพ ชานสสาม คจฉถ เอวรปป ทารก ปรเยสถ ทฏกาเล จ อม ปลนเธยยาถาต สตสหสสคฆนก สวณณมาล ทตวา อยโยเชส. เต มหนตมหนตาน นคราน คนตวา ปรเยสมานา ป จกลยาณ- สมนนาคต ทารก อทสวา นวตตตวา อาคจฉนตา ววฏนกขตต- ทวเส สาเกต อนปปตตา อชช อมหาก กมม นปปชชสสตต จนตยส. ตสม ปน นคเร อนสวจฉร ววฏนกขตต นาม โหต. ตทา พหอนกขมนกลานป ปรวาเรน สทธ เคหา นกขมตวา อปปฏจฉนเนน สรเรน ปทสาว นทตร คจฉนต. ตสม ทวเส ขตตยมหาสาลาทน ปตตาป อตตโน สมานชาตก มนาป กล- ทารก ทสวา มาลาคเลน ปรกขปสสามาต ต ต มคค นสสาย ตฏนต. เตป พราหมณา นทตเร เอก สาล ปวสตวา อฏส. ตสม ขเณ วสาขา ปณณรสโสฬสวสสทเทสกา หตวา สพพาภรณปปฏ- มณฑตา ป จห กมารสเตห ปรวตา นท คนตวา นหายสสามต ต ปเทส ปตตา. อถโข เมโฆ อฏหตวา ปาวสส. ป จสตา กมารโย เวเคน คนตวา สาล ปวสส. พราหมณา โอโลเกนตา

Page 50: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 50

ตาส เอกป ป จกลยาณสมนนาคต น ปสสส. วสาขา ปกต- คมเนเนว สาล ปาวส. วตถาภรณาน เตมส. พราหมณา ตสสา จตตาร กลยาณาน ทสวา ทนเต ปสสตกามา อลสชาตกา อมหาก ธตา เอตสสา สามโก ก ชกมตตมป น ลภสสต ม เต อ ม กถยส. อถ เน วสาขา อาห ก วเทถ ตมเหต. ต กเถม อมมาต. มธโร กร ตสสา สทโท กส- ตาลสสโร วย นจฉรต. อถ เน ปน มธรสทเทน กการณา กเถถาต ปจฉ. ตว ปรวารตถโย วตถาลงกาเร อเตเมตวา เวเคน สาล ปวฏา ตยห เอตตก าน เวเคน อาคมนมตตมป นตถ วตถาภรณาน เตเมตวา อาคตาส ตสมา กเถมาต. ตาตา มา เอว วเทถ อห เอตาห พลวตรา การณ ปน สลลกเขตวา ชเวน นาคตมหต. ก อมมาต. ตาตา จตตาโร ชนา ชวมานา น โสภนต อปรมป เอก การณ อตถต. กตเม จตตาโร ชวมานา น โสภนต อมมาต. ตาตา อภสตโต ราชา ตาว สพพาภรณปปฏมณฑโต กจฉ พนธตวา ราชงคเณ ชวมาโน น โสภต ก อย ราชา คหปตโก วย ธาวตต อ ทตถ ครห ลภต สณก คจฉนโต ว โสภต ร โ มงคลหตถป อลงกโต ชวมาโน น โสภต วารณลฬหาย คจฉนโต ว โสภต ปพพชโต ชวมาโน น โสภต ก อย สมโณ คห วย ธาวตต เกวล ครหเมว ลภต สมตคมเนน ปน โสภต อตถ ชวมานา น โสภต ก เอสา อตถ ปรโส วย ธาวตต ครหตพพา ว

Page 51: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 51

โหต ปกตคมเนน โสภต๑ อเม จตตาโร ชวมานา น โสภนต ตาตาต. กตม ปเนก อปร การณ อมมาต. ตาตา มาตา- ปตโร นาม ธตร องคปปจจงคาน สณเปตวา โปเสนต มย ห วกกณยภณฑ นาม อมเห ปรกล เปสนตถาย โปเสนต สเจ ชวมานาน นวตถทสสกณเณ วา อกกมตวา ภมย วา ปกขลตวา ปตตกาเล หตโถ วา ปาโท วา ภชเชยย กลสเสว ภาโร ภเวยยาม ปสาธนภณฑ ปน เตเมตวา สกขสสต อม การณ สลลกเขตวา น ธาวตมห ตาตาต. พราหมณา ตสสา กถนกาเล ทนตสมปตต ทสวา เอวรปา โน สมปตต น ทฏ- ปพพาต ตสสา สาธการ ทตวา อมม ตยเหเวสา อนจฉวกาต วตวา ต สวณณมาล ปลนธยส. อถ เน ปจฉ กตรนครโต อาคตตถ ตาตาต. สาวตถโต อมมาต. เสฏ กล กตร นามาต. มคารเสฏ นาม อมมาต. อยยปตโต โก นามาต. ปณณวฑฒนกมาโร นาม อมมาต. สา สมานชาตก โน กลนต อธวาเสตวา ปต สาสน ปหณ อมหาก รถ เปเสนตต. ก จาป ห สา อาคมนกาเล ปทสา อาคตา สวณณมาลาย ปน ปลนธน- กาลโต ปฏาย ตถา คนต น ลภต อสสรทารกา รถาทห คจฉนต อตรา ปกตยานก อภรหนต ฉตต วา ตาลปณณ วา อปร กโรนต ตสมป อสต นวตถสาฏกสส ทสนต อกขปตวา องเส ขปนตเอว. ตสสา ปน ปตา ป จ รถสตาน เปเสส. ๑. ส. ม. ย. ปกตคมเนน โสภตต นตถ.

Page 52: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 52

สา สปรวารา รถ อารยห คตา. พราหมณาป เอกโตว อคมส. อถ เน เสฏ ปจฉ กโต อาคตตถาต. สาวตถโต มหาเสฏ ต. เสฏ กตโร นามาต. มคารเสฏ นามาต. ปตโต โก นามาต. ปณณวฑฒนกมาโร นามาต. ธน กตตกนต. จตตาฬส โกฏโย มหาเสฏ ต. ธน ตาว อมหาก ธน อปาทาย กากณก- มตต ทารกาย ปน อารกขมตตาย ลทธกาลโต ปฏาย ก อ เน การเณนาต อธวาเสส. โส เตส สกการ กตวา เอกาห ทวห วสาเปตวา อยโยเชส. เต สาวตถ คนตวา๑ ลทธา โน ทารกาต อาโรจยส. กสส ธตาต. ธน ชยเสฏ โนต. โส มหากลสส เม ทารกา ลทธา ขปปเมว น อาเนต วฏฏตต ตตถ คมนตถ ร โ อาโรเจส. ราชา มหากล เอต มยา พมพสารสส สนตกา อาเนตวา สาเกเต นเวสต ตสส สมมาน กาต วฏฏตต อหป คมสสามต อาห. โส สาธ เทวาต วตวา ธน ชยเสฏ โน สาสน เปเสส มย อาคจฉนเต ราชาป อาคมสสต มหนต ราชพล เอตตกสส ชนสส กาตพพยตตก กาต สกขสสส น สกขสสสต. อตโรป สเจป ทส ราชาโน อาคจฉนต อาคจฉนตต ปฏสาสน เปเสส. มคารเสฏ ตาวมหนเต นคเร เคหโคปกมตต เปตวา เสสชน อาทาย คนตวา อฑฒ- โยชนมคเค ตวา อาคตมหาต สาสน ปหณ. ธน ชยเสฏ พหปณณาการ เปเสตวา ธตรา สทธ มนเตส อมม สสโร กร ๑. ส. ย. เอตถนตเร มคารเสฏ สสาต อตถ.

Page 53: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 53

เต โกสลร า สทธ อาคโต ตสส กตร เคห ปฏชคคตพพ ร โ กตร อปราชาทน กตรานต. ปณฑตา เสฏ ธตา วชรคค- ตขณ าณา กปปสตสหสส ปตถตปปตถนา อภนหารสมปนนา สสรสส เม อสก เคห ปฏชคคถ ร โ อสก อปราชาทน อสกานต สวทหตวา ทาสกมมกเร ปกโกสาเปตวา เอตตกา ร โ กตตพพกจจ กโรถ เอตตกา อปราชาทน หตถอสสา- ทโยป ตมเหเยว ปฏชคคถ อสสพนธาทโยป อาคนตวา มงคลจฉณ อนภวสสนตต สวทห. กการณา มย วสาขาย มงคลฏาน คนตวา น ก จ ลภมห อสสรกขณาทน กโรนตา สข น วจรมหาต เกจ วตต มา ลภส. ตทวสเมว วสาขาย ปตา ป จสเต สวณณกาเร ปกโกสาเปตวา ธต เม มหาลตาปสาธน นาม กโรถาต รตตสวณณสส นกขสหสส ตทนรปาน จ รชตมณ- มตตาปวาฬวชราทน ทาเปส. ราชา กตปาห วสตวา ธน ชย- เสฏ สส สาสน ปหณ น สกกา เสฏ นา อมหาก ภรณโปสน กาต ทารกาย คมนกาล ชานาตต. โสป ร โ สาสน เปเสส อทาน วสสกาโล อาคโต น สกกา จาตมมาส วจรต ตมหาก พลกายสส ย ย ลทธ วฏฏต สพพนต มม ภาโร มยา เปสตกาเล เทโว คมสสตต. ตโต ปฏาย สาเกตนคร นจจนกขตต วย อโหส. ราชาน อาท กตวา สพเพส มาลาคนธวตถาทน ปฏยตตาเนว โหนต. เต เต ชนา จนตยส เสฏ อมหากเมว สกการ กโรตต. เอว ตโย มาสา อตกกนตา ปสาธน ปน น ตาว

Page 54: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 54

นฏาต. กมมาธฏายกา อาคนตวา เสฏ โน อาโรเจส อ อสนต นาม นตถ พลกายสส ปน ภตตปจนทารน นปปโหนตต. คจฉถ ตาตา อมสม นคเร ปรชณณหตถสาลาทโย เจว ชณณกาน จ เคหาน คเหตวา ปจถาต. เอว ปจนตานป อฑฒ- มาโส อตกกนโต. ตโต ปนป ทารน นตถต อาโรจยส. อมสม กาเล น สกกา ทารน ลทธ ทสสโกฏาคาราน ววรตวา ถลสาฏเกห วฏฏโย กตวา เตลจาฏส เตเมตวา ภตต ปจถาต. เต อฑฒมาส ตถา อกส. เอว จตตาโร มาสา อตกกนตา. ปสาธนมป นฏ ต. ตสม ปลนธเน จตสโส วชรนาฬโย อปโยค อคมส มตตาน เอกาทส นาฬโย ปวาฬสส พาวสต นาฬโย มณน เตตตส นาฬโย. อต เอเตห จ อ เห จ รตเนห นฏาน อคมาส.๑ อสตตมย ปสาธน รชเตน สตตกจจ กรส ต สเส ปฏมกก ปาทปปฏ คจฉต. ตสม ตสม าเน มททกา โยเชตวา กตา สวณณมยา คณ กา โหนต รชตมยา ปาสกา มตถก- มชเฌ เอกา มททกา ทวส กณณปปฏ ส เทว คลวาฏเก เอกา ทวส ชนนเกส๒ เทว ทวส กปปเรส เทว ทวส กฏปปเทเสส เทวต. ตสม โข ปน ปสาธเน เอก โมร กรส. ตสส ทกขณปสเส๓

สวณณมยาน ป จ ปตตสตาน อเหส วามปสเส๓ ป จ ปตต- สตาน ตณฑ ปวาฬมย อกขน มณมยาน ตถา ควา จ ป ฉาน ๑. ส. ย. ตสม.เป. อคมาสต นตถ. ๒. ม. ชตตส. ๓. ส. ม. ย.....ปกเข.

Page 55: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 55

จ ปตตนาฬโย รชตมยา ตถา ชงฆา. โส วสาขาย มตถกมชเฌ ปพพตกเฏ ตวา นจจนมยโร วย ขายต. ปตตนาฬสหสสสส สทโท ทพพสงคต วย ป จงคกตรยโฆโส วย จ ปวตตต. สนตก อปคตาเยว ตสส อโมรภาว ชานนต. ปสาธน นวโกฏ- อคฆนก อโหส. สตสหสส หตถกมมมล ทยตถ. กสส ปน นสสนเทน ตาเยต ปสาธน ลทธนต. สา กร กสสปสมมาสมพทธกาเล วสตยา ภกขสหสสาน จวรสาฏก ทตวา สตตมป สจโยป รชนมป อตตโน สนตกเมว อทาส. ตสส จวรทานสส นสสนเทน อม ปสาธน ลภ. อตถน ห จวรทาน มหาลตาปสาธเนน มตถก ปปโปต ปรสาน อทธมย- ปตตจวเรนาต. เอว มหาเสฏ จตห มาเสห ธต ปรวจฉ กตวา ตสสา เทยยธมม ททมาโน กหาปณปราน ป จ สกฏสตาน อทาส สวณณภาชนปราน ป จ สกฏสตาน รชตภาชนปราน ป จ ตมพภาชนปราน ป จ กสภาชนปราน ป จ สตตวตถโกเสยย- วตถปราน ป จ สปปปราน ป จ เตลปราน ป จ ผาณตปราน ป จ สาลตณฑลปราน ป จ นงคลผาลาทอปกรณปราน ป จ สกฏสตาน อทาส. เอว กรสส อโหส มม ธตาย คตฏาเน อสเกน นาม เม อตโถต มา ปรสส เคหทวาร ปหณต ตสมา สพพปกรณาน ทาเปส. เอเกกสม รเถ สพพาลงการป- ปฏมณฑตา ตสโส ตสโส วณณทาสโย เปตวา ป จ รถสตาน

Page 56: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 56

อทาส เอตตกา นหาเปนตโย โภเชนตโย อลงกโรนตโย วจรถาต ทยฑฒสหสสปรจารกาโย อทาส. อถสส เอตทโหส มม ธต คาโว ทสสามต. โส ปรเส อาณาเปส คจฉถ ภเณ จฬวชสส ทวาร ววรตวา ตส คาวเตส ตสโส เภรโย คเหตวา ตฏถ ปถลโต อสภมตเต าเน อโภส ปสเสส ตฏถ คาวน ตโต ปร คนต มา เทถ เอว ตกาเล เภรส กเรยยาถาต. เต ตถา อกส. เต คาวน วชโต นกขมตวา คาวต คตกาเล เภรส อกส ปน อฑฒโยชน คตกาเล เภรส อกส ปน ตคาวต คตกาเล ปถลโต คมน จ นวาเรส. เอว ทฆโต ตคาวเต ปถลโต อสภมตเต าเน คาวโย อ ม นฆสนตโย อฏส. มหาเสฏ มม ธต เอตตกา คาโว อล ทวาร ปทหถาต วชทวาร ปทหาเปส. ตสม ปทหเต วสาขาย ป ผเลน พลวคาโว จ เธนโย จ อปปตตวา นกขมส. มนสสาน นวาเรนตานเมว สฏ - สหสสา พลวคาโว จ สฏ สหสสา เธนโย จ นกขนตา ตตตกา พลววจฉา ตาส เธนน อสภา อนพนธา๑ อเหส. กสส ปน นสสนเทน เอว คาโว คตาต. นวาเรนตาน นวาเรนตาน ทนน- ทานสส ผเลน. สา กร กสสปสมมาสมพทธกาเล กกสส ร โ สตตนน ธตาน กนฏา สงฆทาส นาม หตวา วสตยา ภกข- สหสสาน ป จโครสทาน ททมานา ทหราน จ สามเณราน จ ปตต ปทหตวา อล อลนต นวาเรนตานป อท มธร อท ๑. ส. ย. อนพนธาต นตถ.

Page 57: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 57

มนาปนต อทาส. เอว ตสส นสสนเทน ตา วารยมานาป คาโว นกขมส. เสฏ นา เอตตกสส ธนสส ทนนกาเล เสฏ ภรยา อาห ตมเหห มยห ธต สพพ สวทหต เวยยาวจจกรา ปน ทาส- ทาสโย น สวทหตา กการณาต. มม ธตร สสเนหนสสเนหาน ชานนตถ อห ห ตาย สทธ อคจฉมานเก ควาย คเหตวา น ปหณาม ยาน อารยห คมนกาเลเยว ปน เอตาย สทธ คนตกามา คจฉนต มา อคนตกามาต วกขามต. อถ เสว มม ธตา คมสสตต คพเภ นสนโน ธตร สมเป นสทาเปตวา อมม ปตกเล วสนตยา นาม อม จ อม จ อาจาร รกขต วฏฏตต โอวาท อทาส. อยมป มคารเสฏ อนนตรคพเภ นสนโน ธน ชยเสฏ โน โอวาท อสโสส. โสป เสฏ ธตร เอว โอวท อมม สสรกเล วสนตยา นาม อนโตอคค พห น นหรตพโพ พหอคค อนโต น ปเวเสตพโพ ททนตสเสว ทาตพพ อททนตสส น ทาตพพ ททนตสสาป อททนตสสาป ทาตพพ สข นสทตพพ สข ภ ชตพพ สข นปชชตพพ อคค ปรจรตพโพ อนโตเทวตา นมสสตพพาต อม ทสวธ โอวาท ทตวา ปนทวเส สพพา เสนโย สนนปาเตตวา ราชเสนาย มชเฌ อฏ กฏมพเก ปาฏโภเค คเหตวา สเจ เม คตฏาเน ธต โทโส อปปชชต ตมเหห โสเธตพโพต วตวา นวโกฏอคฆนเกน มหาลตาปสาธเนน ธตร ปสาเธตวา นหานจณณมลก จตป- ปณณาสโกฏธน ทตวา ยาน อาโรเปตวา สาเกตสส สามนตา

Page 58: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 58

อตตโน สนตเกส อนราธปรมตเตส จททสส ภตตคาเมส เภร - จาราเปส มม ธตรา สทธ คนตกามา คจฉนตต. สทท สตวา ว อมหาก อยยาย คมนกาเล ก อมหาก อธาต จททสคามา๑

ก จ อเสเสตวา นกขมส. ธน ชยเสฏ ป ร โ จ มคารเสฏ โน จ สกการ กตวา โถก อนคนตวา เตห สทธ ธตร อยโยเชส. มคารเสฏ สพพปจฉโต ยานเก นสทตวา คจฉนโต พลกาย ทสวา เก นาเมเตต ปจฉ. สณสาย โว เวยยาวจจกรา ทาสทาสาต. เอตตเก โก โปเสสสต โปเถตวา เต ปลาเปถ อปลายนเต อโต นกกฑฒถาต. วสาขา ปน อเปถ มา วาเรถ พลเมว พลสส ภตต ทสสตต อาห. เสฏ เอว วตเตป อมม นตถ อมหาก เอเตห อตโถ โก เอเต โปเสสสตต เลฑฑ- ทณฑาทห โปถาเปตวา ปลาเปตวา เสสเก อล อมหาก เอตตเกหต คเหตวา ปายาส. อถ วสาขา สาวตถนครทวาร สมปตตกาเล จนเตส ปฏจฉนนยานสม น โข นสทตวา ปวสสสาม อทาห รเถ ตวาต. อถสสา เอตทโหส ปฏจฉนนยาเนน เม ปวสนตยา มหาลตา- ปสาธนสส วเสโส น ป ายสสตต. สา สกลนครสส อตตาน ทสเสนต รเถ ตวา นคร ปาวส. สาวตถวาสโน วสาขาย สมปตต ทสวา เอสา กร วสาขา นาม เอวรปา อย สมปตต เอตสสาว อนจฉวกาต อาหส. อต สา มหาสมปตตยา เสฏ โน ๑. สพพตถ จททสคาเมต ทสสต. อย จ อปจารโวหาโร นาม.

Page 59: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 59

เคห ปาวส. อาคตทวเส๑ จสสา สกลนครวาสโน อมหาก ธน ชยเสฏ อตตโน นคร สมปตตาน มหาสกการ อกาสต ยถาพล ปณณาการ ปหณส. วสาขา ปหตปปหต ปณณาการ ตสมเยว นคเร อ ม เส กเลส สพพตถกเมว ทาเปส. อต สา อท มยห มาต เทถ อท มยห ปต เทถ อท มยห ภาต เทถ อท มยห ภคนยา เทถาต เตส เตส วยานรป ปยวจน วตวา ปณณาการ เปเสนต สกลนครวาสโน าตเก วย อกาส. อถสสา รตตภาคสมนนตเร อาช วฬวาย คพภวฏาน อโหส. สา ทาสห๒ ทณฑทปเก คาหาเปตวา ตตถ คนตวา วฬว อณโหทเกน นหาเปตวา เตเลน มกขาเปตวา อตตโน วสนฏานเมว อคมาส. มคารเสฏ ปตตสส อาวาหมงคล กโรนโต ธรวหาเร วสนตป ตถาคต อมนสกตวา ทฆรตต นคคสมเณส ปตฏ เตน เปเมน โจทยมาโน มยห อยยานป สกการ กรสสามต เอกทวส อเนกสเตส นวภาชเนส นรทกปายาส ปจาเปตวา ป จสเต อเจลเก นมนตาเปตวา อนโตเคห ปเวเสตวา อาคจฉต เม สณสา อรหนโต วนทตต วสาขาย สาสน ปหณ. สา อรหนโตต วจน สตวา โสตาปนนา อรยสาวกา หฏตฏา หตวา เตส โภชนฏาน อาคนตวา เต โอโลเกตวา เอวรปา หโรตตปปวรหตา อรหนโต นาม น โหนต กสมา ม สสโร ปกโกสาเปสต เสฏ ครหตวา ๑. ส. ม. ย. คตทวเส. ๒. ส. ย. เอตถนตเร สทธนต อตถ.

Page 60: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 60

อตตโน วสนฏานเมว คตา. อเจลกา ต ทสวา สพเพ เอกป- ปหาเรเนว เสฏ ครหส ก ตว คหปต อ นาลตถ สมณสส โคตมสส สาวก มหากาฬกณณ อธ ปเวเสส เวเคน ต อมสมา เคหา นกกฑฒาเปหต. โส น สกกา มยา อเมส วจนมตเตเนว นกกฑฒาเปต มหากลสส สา ธตาต จนเตตวา อยยา ทหรา นาม ชานตวา วา อชานตวา วา กเรยย ตมเห ตณห โหถาต เต อยโยเชตวา มหารเห อาสเน นสทตวา สวณณปาตย อปโปทก มธปายาส ปรภ ชต. ตสม สมเย เอโก ปณฑจารกตเถโร ปณฑาย จรนโต ต นเวสน ปาวส. วสาขา สสร วชมานา ตา ต ทสวา สสรสส อาจกขต อยตตนต ยถา โส เถร ปสสต เอว อปคนตวา อฏาส. โส ปน พาโล เถร ทสวาป อปสสนโต วย หตวา อโธมโข ภ ชเตว. วสาขา เถร ทสวาป เม สสโร ส น กโรตต ตวา อตจฉถ ภนเต มยห สสโร ปราณ ขาทตต อาห. โส นคคณเห กถตกาเล อธวาเสตวาป๑ ปราณ ขาทตต วตตกขเณเยว หตถ อปเนตวา อม ปายาส อโต หรถ เอต อมสมา เคหา นกกฑฒถ อย ม เอวรเป มงคลกาเล อสจขาทก นาม กโรตต อาห. ตสม โข ปน นเวสเน สพเพ ทาสกมมกรา วสาขาย สนตกา ว อปคนต น วสหนต.๒ โก น หตเถ วา ปาเท วา คณหสสต มเขน กเถต สมตโถป นตถ. วสาขา สสรสส กถ สตวา อาห ตาต น เอตตเกเนว มย นกขมาม นาห ๑. ส. ย. เอตถนตเร นสนโนต อตถ. ๒. ส. ย. อปคนต น วสหนตต นตถ.

Page 61: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 61

ตมเหห อทกตตถโต กมภทาส วย อานตา ธรมานกมาตาปตน ธตโร นาม น เอตตเกเนว นกขมนต เอเตเนว เม การเณน ปตา อธาคมนกาเล อฏ กฏมพเก ปกโกสาเปตวา สเจ เม ธต โทโส อปปชชต โสเธยยาถาต วตวา ม เตส หตเถ เปส เต ปกโกสา- เปตวา มยห โทส โสธาเปถาต. เสฏ กลยาณ เอสา กเถตต อฏ กฏมพเก ปกโกสาเปตวา อย ทารกา มงคลกาเล นสทตวา สวณณปาตย นรทกปายาส ปรภ ชนต ม อสจขาทโกต วทต อมสสา โทส อาโรเปตวา อม อโต นกกฑฒถาต. เอว กร อมมาต. นาห เอว วทาม เอกสม ปน ปณฑจารกตเถเร ฆรทวาเร เต สสโร เม อปโปทก มธปายาส ปรภ ชนโต ต น มนสกโรต อห มยห สสโร อมสม อตตภาเว ป น กโรต ปราณป เมว ขาทตต จนเตตวา อตจฉถ ภนเต มยห สสโร ปราณ ขาทตต อวจ เอตถ เม โก โทโสต. อยย อธ โทโส นตถ อมหาก ธตา ยตต กเถต ตว กสมา กชฌสต. อยยา เอส ตาว โทโส มา โหต อย ปน เอกทวส มชฌมยาเม ทาสทาสห ปรวตา ปจฉาเคห อคมาสต. เอว กร อมมาต. ตาตา นาห อ เน การเณน คตา อมสม ปน เคเห อาชานยวฬวาย วชาตาย ส ป อกตวา นสทต อยตตนต ทณฑทปเก คาหาเปตวา ทาสห สทธ คนตวา วฬวาย วชาตาย ปรหาร การาเปส เอตถ เม โก โทโสต. อยย อมหาก ธตา ตว เคเห ทาสหป อกตตพพกมม กโรต ตว เอตถ ก โทส ปสสสต. อยยา อธาป

Page 62: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 62

ตาว โทโส มา โหต อมสสา ปน ปตา อธาคมนกาเล อม โอวทนโต คยหปปฏจฉนเน ทส โอวาเท อทาส เตส อตถ น ชานาม เตส เม อตถ กเถต อมสสา ปน ปตา อนโตอคค พห น นหรตพโพต อาห สกกา น โข อมเหห อภโต ปฏวสสก- เคหาน อคค อทตวา วสตนต. เอว กร อมมาต. ตาตา มยห ปตา น เอต สนธาย กเถส อท ปน สนธาย กเถส อมม ตว สสส สสร สามกาน อคณ ทสวา พห ตสม ตสม เคเห ตวา มา กเถสต เอวรเปน ห อคคนา สทโส อคค นาม นตถต. อยยา เอต ตาว โหต อมสสา ปน ปตา พาหรโต อคค น อนโต� ปเวเสตพโพต อาห ก สกกา อมเหห อนโตอคคมห นพพเต พาหรโต อคค อนาหรตนต. เอว กร อมมาต. ตาตา มยห ปตา น เอต สนธาย กเถส อท ปน สนธาย กเถส สเจ เต ปฏวสสก- เคเหส อตถโย วา ปรสา วา สสส สสร สามกาน อคณ กเถนต เตห กถต อาหรตวา อสโก นาม ตมหาก เอว อคณ กเถตต ปน มา กเถยยาสต เอเตน ห อคคนา สทโส อคค นาม นตถต. เอว อมสม การเณ สา นทโทสา อโหส. ยถา จ เอตถ เอว เสเสสป. เตส ปน อย อธปปาโย ยป ห ตสสา ปตรา อมม เย ททนต เตสเยว ทาตพพนต วตต ต ยาจต อปกรณ คเหตวา เย ปฏเทนต เตสเยว ทาตพพนต สนธาย วตต. เย น เทนต เตส น ทาตพพนต อทป เย ยาจตก คเหตวา น ปฏเทนต เตส น ทาตพพนต สนธาย วตต. ททนตสสาป อททนตสสาป ทาตพพนต

Page 63: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 63

อท ปน ทลทเทส าตมตเตส สมปตเตส เต ปฏทาต สกโกนต วา มา วา เตส ทาตเมว วฏฏตต สนธาย วตต. สข นสทตพพนต อทป สสส สสร สามเก ทสวา วฏาตพพฏาเน นสทต น วฏฏตต สนธาย วตต. สข ภ ชตพพนต อท ปน สสส สสร- สามเกห ปเรตร อภ ชตวา เต ปรวสตวา สพเพห ลทธาลทธ ตวา ปจฉา สย ภ ชต วฏฏตต สนธาย วตต. สข นปชช- ตพพนต อทป สสส สสร สามเกห ปเรตร สยน อารยห น นปชชตพพ เตส กตตพพยตตก วตตปปฏวตต กตวา ปจฉา สย นปชชต ยตตนต อท สนธาย วตต. อคค ปรจรตพโพต อท ปน สสสป สสรป สามกป อคคกขนธ วย อรคราชาน วย จ กตวา ปสสต วฏฏตต สนธาย วตต. อนโตเทวตา นมสสตพพาต อทป สสส จ สสร จ สามก จ เทวต วย กตวา ทฏ วฏฏตต สนธาย วตต. เอว เสฏ อเมส ทสนน โอวาทาน อตถ สตวา ปฏวจน อปสสนโต อโธมโข นสท. อถ น กฏมพกา ก เสฏ อ โป อมหาก ธต โทโส อตถต ปจฉส. นตถ อยยาต. อถ กสมา น นทโทส อการเณน เคหา นกกฑฒาเปสต. เอว วตเต วสาขา อาห ตาตา ก จาป มยห สสรสส วจเนน ปมเมว คมน น ยตต ปตา ปน เม อาคมนกาเล มม โทสโสธนตถาย๑ ม ตมหาก หตเถ เปส ตมเหห จ เม นทโทสภาโว าโต อทาน มยห คนต ยตตนต ทาสทาเส ๑. ส. ย. โทสาโทสโสธนตถาย.

Page 64: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 64

ยานาทน สชชาเปถาต อาณาเปส. อถ น เสฏ เต กฏมพเก คเหตวา อมม มยา อชานตวา กถต ขมาห เมต อาห. ตาต ตมหาก ขมตพพ ตาว ขมาม อห ปน พทธสาสเน อเวจจป- ปสนนสส กลสส ธตา น มย วนา ภกขสงเฆน วตตาม สเจ มม รจยา ภกขสงฆ ปฏชคคต ลภาม วสสสามต. อมม ตว ยถารจยา ตว สมเณ ปฏชคคาหต อาห. วสาขา ทสพล นมนตา- เปตวา ปนทวเส นเวสน ปเวเสส. นคคสมณาป สตถ มคาร- เสฏ โน เคหคมนภาว สตวา คนตวา เคห ปรวาเรตวา นสทส. วสาขา ทกขโณทก ทตวา สพโพ สกกาโร ปฏยาทโต สสโร เม อาคนตวา ทสพล ปรวสตต สาสน เปเสส. อถ น อาคนตกาม อาชวกา มา โข ตว คหปต สมณสส โคตมสส สนตก คจฉาต นวาเรส. โส สณสา เม สยเมว ปรวสตต ปหณ. สา พทธปปมข ภกขสงฆ ปรวสตวา นฏ เต ภตตกจเจ ปน สาสน เปเสส สสโร เม อาคนตวา ธมมกถ สณาตต. อถ น อทาน อคมน นาม อตวย อยตตนต ธมม โสตกามตาย คจฉนต ปน เต อาหส เตนห สมณสส โคตมสส ธมม สณนโต พหสาณย นสทตวา สณาหต ปเรตรเมวสส คนตวา สาณ ปรกขปส. โส คนตวา พหสาณย นสท. สตถา ตว พหสาณย วา นสท ปรกฑเฑ วา ปรเสเล วา ปรจกกวาเฬ วา ปน นสท อห พทโธ นาม สกโกม ต มม สทท สาเวตนต มหาชมพกขนเธ คเหตวา จาเลนโต วย อมตวสส วสสนโต วย จ ธมม เทเสต อนปพพกถ อารภ.

Page 65: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 65

สมมาสมพทเธ ปน ธมม เทเสนเต ปรโต ตาป ปจฉโต ตาป จกกวาฬสต จกกวาฬสหสส อตกกมตวา ตาป อกนฏภวเน ตาป สตถา ม เว โอโลเกต มยหเมว ธมม เทเสตต วทนต. สตถา ห ต ต โอโลเกนโต วย เตน เตน สทธ สลลปนโต วย จ โหต. จนทปมา กร พทธา ยถา จนโท คคณมชเฌ โต มยห อปร จนโท มยห อปร จนโทต สพพสตตาน ขายต เอวเมว ยตถ กตถจ ตาน อภมเข ตา วย ขายนต. อท กร เตส อลงกตสส ฉนทตวา สอ ชนอกขน อปปาเฏตวา หทยมส อพพตเตตวา ปรสส ทาสตถาย ชาลสทเส ปตเต กณหาชนาสทสา ธตโร มททสทสา ปชาปตโย ปรจจชตวา ทนนทานสส ผล. มคารเสฏ ป ตถาคเต ธมมเทสน วนวตเตนเต วนวตเตนเต พหสาณย นสนโน ว สหสสนยปปฏมณฑเต โสตา- ปตตผเล ปตฏาย อจลสทธาย สมนนาคโต ตส รตเนส นกกงโข หตวา สาณกณณ อกขปตวา อาคนตวา สณสาย ถน มเขน คเหตวา ตว เม อชชโต ปฏาย มาตาต ต มาตฏาเน เปส. ตโต ปฏาย มคารมาตา นาม ชาตา. ปจฉาภาเค ปตต ลภตวา มคาโรตสส นาม อกาส. มหาเสฏ สณสาย ถน วสสชเชตวา คนตวา ภควโต ปาเทส ปตตวา ปาเท ปาณห จ ปรสมพาหนโต มเขน จ ปรจมพนโต มคาโร อห ภนเตต ตกขตต นาม สาเวตวา อห ภนเต เอตตก กาล เอตถ ทนน มหปผลนต น ชานาม อทาน เม สณส นสสาย าต สพพา อปายทกขา

Page 66: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 66

มตโตมห สณสา เม อม เคห อาคจฉนต มม อตถาย หตาย สขาย อาคตาต วตวา อม คาถมาห " โสห อชช ปชานาม ยตถ ทนน มหปผล อตถาย วต เม ภททา สณสา ฆรมาคตาต. " วสาขา ปนทวสตถายป สตถาร นมนเตส. ปนทวเสป สสส โสตาปตตผล ปตตา. ตโต ปฏาย ต เคห สาสนสส ววฏทวาร อโหส. ตโต เสฏ จนเตส พหปการา เม สณสา ปณณาการมสสา กรสสาม เอตสสา ห ภารย ปสาธน นจจกาล ปสาธต น สกกา สลลหกมสสา ทวา จ รตโต จ สพพรยาปเถส ปสาธนโยคค ปสาธน กาเรสสามต สตสหสสคฆนก ฆนมฏก นาม ปสาธน กาเรตวา ตสม นฏ เต พทธปปมข ภกขสงฆ นมนเตตวา สกกจจ โภเชตวา วสาข โสฬสห คนโธทกฆเฏห นหาเปตวา สตถ สมมเข เปตวา สตถาร วนทาเปส. สตถา อนโมทน กตวา วหารเมว คโต. วสาขาป ตโต ปฏาย ทานาทน ป าน กโรนต สตถ สนตกา อฏ วเร ลภตวา คคณตเล จนทเลขา วย ป ายมานา ปตตธตาห วฑฒ ปาปณ. ตสสา กร ทส ปตตา ทส ธตโร อเหสส เตส เอเกกสส ทส ทส ปตตา จ ธตโร จ อเหส เตสป เอเกกสส ทส ทส ปตตา จ ธตโร จาต เอวมสสา ปตตนตตปนตต- สนตานวเสน ปวตตาน วสาธกาน จตตาร สตาน อฏ จ ปาณ- สหสสาน อเหส.๑ สย วสวสสสต อฏาส สเส เอกป ปลต นาม ๑. ม. ย. วสาขา วสตปตตา นตตา จ จตโร สตา ปนตตา อฏสหสสา ชมพทเปส ปากฏาต.

Page 67: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 67

นาโหส นจจ โสฬสวสสทเทสกา วย อโหส. ต ปตตนตตปรวาร วหาร คจฉนต ทสวา กตมา เอตถ วสาขาต ปฏปจฉตาโร๑ โหนต. เย น คจฉนต ปสสนต อทาน โถก คจฉต คจฉมานา ว โน อยยา โสภตต จนเตนต. เย น ต นสนน นปนน ปสสนต อทาน โถก นปชชต นปนนาว โน อยยา โสภตต จนเตนต. อต สา จตส อรยาปเถส อสกอรยาปเถ นาม น โสภตต น วตตพพา อโหส. ป จนน โข ปน หตถน ถาม ธาเรต. ราชา วสาขา กร ป จนน หตถน ถาม ธาเรตต สตวา ตสสา วหาร คนตวา ธมม สตวา อาคมนเวลาย ถาม วมสตกาโม หตถ วสสชชาเปส. โส โสณฑ อกขปตวา วสาขาภมโข อคมาส. ตสสา ปรวารตถโย ป จสตา เอกจจา ปลายส เอกจจา น อปรจจชตวา กมทนต วตเต ราชา กร เต อยเย ถาม วมสตกาโม หตถ วสสชชาเปสต วทส. วสาขา อม ทสวา ก ปลายเตน กถนน โข ต คณหสสามต จนเตตวา สเจ ต ทฬห คณหสสาม วนสเสยยาต ทวห องคลห โสณฑาย คเหตวา ปฏปปณาเมส. หตถ อตตาน สณาต นาสกข ราชงคเณ อกกฏโก หตวา ปต. มหาชโน สาธการ อทาส. สา สปรวารา โสตถนา เคห อคมาส. เตน โข ปน สมเยน สาวตถย วสาขา มคารมาตา พหปตตา โหต พหนตตา อโรคปตตา อโรคนตตา อภมงคลสมมตา. ตาวตเกส ปตตนตตสหสเสส เอโกป อนตรา มรณปปตโต นาม ๑. ส. ย. เอตถนตเร นาต อตถ.

Page 68: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 68

นาโหส. สาวตถวาสโน มงคเลส ฉเณส วสาข ปม นมนเตตวา โภเชนต. อเถกสม อสสวทวเส มหาชเน มณฑตปปสาธเต ธมมส- สวนาย วหาร คจฉนเต วสาขาป นมนตตฏาเน ภ ชตวา มหาลตาปสาธน ปสาเธตวา มหาชเนน สทธ วหาร คนตวา อาภรณาน ม จตวา ทาสยา อทาส ย สนธาย วตต๑ เตน โข ปน สมเยน สาวตถย อสสโว โหต มนสสา อลงกตปฏยตตา อาราม คจฉนต. วสาขาป มคารมาตา อลงกตปฏยตตา วหาร คจฉต. อถโข วสาขา มคารมาตา อาภรณาน ม จตวา อตตรา- สงเค ภณฑก พนธตวา ทาสยา อทาส หนท เช อม ภณฑก คณหาหต. สา กร วหาร คจฉนต เอวรป มหคฆ ปสาธน สเส ปฏมกก ยาวปาทปปฏ อลงการ อลงกรตวา วหาร ปวสต อยตตนต ต ม จตวา ภณฑก กตวา อตตโน ป เเนว นพพตตาย ป จหตถตถามธราย ทาสยา หตเถ อทาส. สา เอว ต คณหต สกโกต เตน ต อาห อมม อม ปสาธน คณห สตถ สนตกา นวตตนกาเล ปสาเธสสาม นนต. ต ปน ทตวา ฆนมฏก ปสาธน ปสาเธตวา สตถาร อปสงกมตวา ธมม อสโสส. ธมมส- สวนาวสาเน ภควนต วนทตวา อฏายาสนา ปกกาม. สาปสสา ทาส ต ปสาธน ปมมฏา. ธมม สตวา ปน ปกกนตาย ปรสาย สเจ ก จ ปมมฏ โหต ต อานนทตเถโร ปฏสาเมต. อต โส ต ทวส มหาลตาปสาธน ทสวา สตถ อาโรเจส ภนเต วสาขา ๑. มหาวภงค. ๒/๔๘๙.

Page 69: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 69

ปสาธน ปมมสสตวา คตาต. เอกมนเต เปห อานนทาต. เถโร ต อกขปตวา โสปาณปสเส ลคเคตวา เปส. วสาขาป สปปยาย สทธ อาคนตกคมกคลานาทน กตตพพยตตก ชานสสามต อนโต- วหาเร วจร. ตา ปน อปาสกาโย อนโตวหาเร ทสวา สปปมธ- เตลาทห อตถกา ปกตยาว ทหรา จ สามเณรา จ ถาลกาทน คเหตวา อปสงกมนต. ตสมป ทวเส ตเถว กรส. อเถก คลาน ทสวา สปปยา เกนตโถ อยยสสาต ปจฉตวา ปฏจฉาทนเยนาต วตเต โหต อยย เปเสสสามต ทตยทวเส กปปยมส อลภนต อตตโน อรมเสน กตตพพกจจ กตวา ปน สตถร ปสาเทน ปากตกสรราว อโหส. วสาขาป คลาเน ทหเร จ สามเณเร จ โอโลเกตวา อ เน ทวาเรน นกขมตวา วหารปจาเร ตา อมม ปสาธน อาหร ปสาเธสสามต อาห. ตสม ขเณ สา ทาส ปมมสสตวา นกขนตภาว ตวา อยเย ปมมฏมหต อาห. เตนห คนตวา คณหตวา เอห สเจ ปน มยห อยเยน อานนทต- เถเรน อกขปตวา อ สม าเน ปต โหต มา อาหเรยยาส อยยสเสว ต มยา ปรจจตตนต. ชานาต กร สา มนสสาน ปมมฏภณฑก เถโร ปฏสาเมตต ตสมา เอวมาห. เถโรป ต ทาส ทสวาว กมตถ อาคตาสต ปจฉตวา อยยาย เม ปสาธน ปมมสสตวา อาคตมหต วตเต เอตสม เม โสปาณปสเส ปต คณหาหต อาห. สา อยย ตมหาก หตเถน อามฏภณฑก มยห อยยาย อนาหรณย กตนต วตวา ตจฉหตถาว คนตวา

Page 70: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 70

ก อมมาต วสาขาย ปฏา ตมตถ อาโรเจส. อมม นาห มม อยเยน อามฏภณฑก ปลนธสสาม ปรจจตต มยา อยยาน ปน ปฏชคคต ทกข ต วสสชเชตวา กปปยภณฑ อปเนสสาม คจฉ ต อาหราหต. สา คนตวา อาหร. วสาขา ต อปลนธตวา กมมาเร ปกโกสาเปตวา อคฆาเปส. เตห นว โกฏโย อคฆต การาปณย ปน สตสหสสนต วตเต ปสาธน ยาเน เปตวา เตนห ต วกกณถาต อาห. ตตตก ธน ทตวา คณหต น โกจ สกขสสต ต ห ปสาธน ปสาเธต อนจฉวกา อตถโย ทลลภา. ปวมณฑลสม ห ตสโสว อตถโย มหาลตาปสาธน ลภส วสาขา มหาอปาสกา พนธลมลลเสนาปตสส ภรยา มลลกา พาราณสเสฏ โน ธตาต ตสมา วสาขา สยเมว ตสส มล ทตวา สตสหสสาธกา นวโกฏโย สกเฏ อาโรเปตวา วหาร เนตวา สตถาร วนทตวา ภนเต มยห อยเยน อานนทตเถเรน มม ปสาธน หตเถน อามฏ เตนามฏ- กาลโต ปฏาย น สกกา มยา ปลนธต ต ปน วสสชเชตวา กปปย อปเนสสามต วกกณาเปนต อ คณหต สมตถ อทสวา อหเมวสส มล คาหาเปตวา อาคตา จตส ปจจเยส กตรปปจจเย อปเนม ภนเตต. ปาจนทวาเร สงฆสส วสนฏาน กาต เต ยตต วสาเขต. ยตต ภนเตต วสาขา ตฏมานสา นวโกฏห ภมเมว คณห อปราห นวโกฏห วหาร กาต อารภ. อเถกทวส สตถา ปจจสสมเย โลก โวโลเกนโต เทวโลกา จวตวา ภททยนคเร เสฏ กเล นพพตตสส ภททยสส นาม เสฏ -

Page 71: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 71

ปตตสส อปนสสยสมปตต ทสวา อนาถปณฑกสส เคเห ภตตกจจ กตวา อตตรทวาราภมโข อโหส. ปกตยาป สตถา วสาขาย เคเห ภกข คณหตวา ทกขณทวาเรน นกขมตวา เชตวเน วสต อนาถ- ปณฑกสส เคเห ภกข คณหตวา ปาจนทวาเรน นกขมตวา ปพพาราเม วสต. อตตรทวาร สนธาย คจฉนตเยว ภควนต ทสวา จารก ปกกมสสตต ชานนต. วสาขาป ตทวส สตถา อตตร- ทวาราภมโข คโตต สตวา ว เวเคน คนตวา วนทตวา อาห จารก คนตกามตถ ภนเตต. อาม วสาเขต. ภนเต เอตตก ธน ปรจจชตวา ตมหาก วหาร กาเรม นวตตถ ภนเตต. อนวตต- คมน อท วสาเขต. สา อทธา เหตสมปนน ก จ ปสสต ภควาต จนเตตวา เตนห ภนเต มยห กตากตวชานนก เอก ภกข นวตตาเปตวา คจฉถาต อาห. ย โรเจส ตสส ปตต คณห วสาเขต. สา ก จาป อานนทตเถร ปยายต มหาโมคคลลานต- เถโร อทธมา เอต เม นสสาย กมม ลห นปปชชสสตต ปน จนเตตวา เถรสส ปตต คณห. เถโร สตถาร โอโลเกส. สตถา ตว ปรวาเร ป จสเต ภกข คเหตวา นวตต โมคคลลานาต. โส ตถา อกาส. ตสสานภาเวน ป าสสฏ โยชนานป รกขตถาย จ ปาสาณตถาย จ คตา มนสสา มหนเต มหนเต รกเข จ ปาสาเณ จ คเหตวา ตทวสเมว อาคจฉนต เนว สกเฏ รกข- ปาสาเณ อาโรเปนตา กลมนต น อกโข ภ ชต น จรสเสว เทวภมก ปาสาท กรส. เหฏาภมย ป จ คพภสตาน อปรภมย

Page 72: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 72

ป จ คพภสตานต คพภสหสสปฏมณฑโต ปาสาโท อโหส. สตถา นวห มาเสห จารก จรตวา ปน สาวตถ อคมาส. วสาขายป ปาสาเท กมม นวห เอว มาเสห นฏ ต. ปาสาทกฏ ฆนโกฏมรตต- สวณเณเนว สฏ อทกฆฏคคณหนก กาเรส. สตถา เชตวนมหา- วหาร คจฉตต สตวา ปจจคคมน กตวา สตถาร อตตโน วหาร เนตวา ปฏ คณห ภนเต อม จาตมมาส ภกขสงฆ คเหตวา อเธว วสถ ปาสาทมห กรสสามต. สตถา อธวาเสส. สา ตโต ปฏาย พทธปปมขสส ภกขสงฆสส วหาเรเยว ทาน เทต. อถสสา เอกา สหายกา สหสสคฆนก เอก วตถ อาทาย อาคนตวา สหายเก อห อม วตถ ตว ปาสาเท ภมมตถรณสงเขเปน อตถรตกามา อตถรณฏาน เม อาจกขถาต อาห. สหายเก สเจ ตยาห โอกาโส นตถต วกขาม ตว เม โอกาส อทาตกามาต ม สสส สยเมว ปาสาทสส เทว ภมโย คพภสหสส จ โอโลเกตวา อตถรณฏาน ชานาหต. สา สหสสคฆนก วตถ คเหตวา ตตถ ตตถ วจรนต ตโต อปปตรมล วตถ อทสวา นาห อมสม ปาสาเท ป ภาค ลภามต โทมนสสปปตตา เอกสม าเน โรทนต อฏาส. อถ น อานนทตเถโร ทสวา กสมา โรทสต ปจฉ. สา ตมตถ อาโรเจส. เถโร มา จนตย อห เต อตถรณฏาน อาจกขสสามต วตวา โสปาเณ ปาท- ป ฉนก กตวา อตถราห ภกข ปาเท โธวตวา ปม ตตถ ปาท ป ฉตวา อนโต ปวสสสนต เอวนเต มหปผล ภวสสตต อาห.

Page 73: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 73

วสาขาย กเรต อสลลกขตฏาน. วสาขา จตตาโร มาเส อนโต- วหาเร พทธปปมขสส ภกขสงฆสส ทาน อทาส. โอสานทวเส ภกขสงฆสส จวรสาฏเก อทาส. สงฆนวเกน ลทธจวรสาฏกา สหสส อคฆส. สพเพส ปตตาน๑ ปเรตวา เภสชช อทาส. ทานปรจจาเค นว โกฏโย อคมส. อต วหารสส ภมคคหเณ นว โกฏโย วหารการาปเน นว วหารมเห นวาต สพพาป สตตวสต โกฏโย พทธสาสเน ปรจจช. อตถภาเว ตวา มจฉาทฏ กสส เคเห วสมานาย เอวรโป ปรจจาโค นาม อ สสา นตถ. สา วหารมหสส นฏ ตทวเส วฑฒมานกจฉายาย ปตต- นตตปรวตา ย ย มยา ปพเพ ปตถต สพพเมว มตถก ปตตนต ปาสาท อนปรยายนต ป จห คาถาห มธรสทเทน อม อทาน อทาเนส " กทาห นวปปาสาท๒ สธามตตกเลปน วหารทาน ทสสาม สงกปโป มยห ปรโต. กทาห ม จป จ ภสพมโพหนาน จ เสนาสนภณฑ ทสสาม สงกปโป มยห ปรโต. กทาห สลากภตต สจมสปเสจน โภชนทาน ทสสาม สงกปโป มยห ปรโต. กทาห กาสกวตถ โขมกปปาสกาน จ จวรทาน ทสสาม สงกปโป มยห ปรโต. ๑. ปตเต ( ? ) ๒. ส. ม. ย. ปาสาท รมม.

Page 74: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 74

กทาห สปปนวนต มธเตล จ ผาณต เภสชชทาน ทสสาม สงกปโป มยห ปรโตต. " ภกข ตสสา สทท สตวา สตถ อาโรจยส ภนเต อมเหห เอตตเก อทธาเน วสาขาย คายน นาม น ทฏปพพ สา อชช ปตตนตตปรวตา คายมานา ปาสาท อนปรยายต กนน ขวสสา ปตต กปต อทาห อมมตตกา ชาตาต. สตถา น ภกขเว มยห ธตา คายต อตตโน ปนสสา อชฌาสโย ปรปณโณ สา ปตถตป- ปตถนา เม มตถก ปตตาต ตฏมานสา อทาน อทาเนนต วจรตต วตวา กทา ปน ภนเต ตาย ปตถนา ปตถตาต วตเต สณสสถ ภกขเวต สณสสาม ภนเตต วตเต อตต อาหร ภกขเว อโต กปปสตสหสสมตถเก ปทมตตโร นาม พทโธ โลเก นพพตต ตสส วสสสตสหสส อาย อโหส ขณาสวาน สตสหสส ปรวาโร นคร หสวต นาม ปตา สนนโท นาม ราชา มาตา สชาตา นาม เทว. ตสส สตถ อคคปฏายกา อปาสกา อฏ วเร ยาจตวา มาตฏาเน ตวา สตถาร จตห ปจจเยห ปฏชคคนต สาย ปาต อปฏาน คจฉต. ตสสา เอกา สหายกา ตาย สทธ นพทธ วหาร คจฉต. สา ตสสา สตถารา สทธ วสสาเสน กถน จ วลลภภาว จ ทสวา กนน โข กตวา เอว พทธาน วลลภา โหตต จนเตตวา สตถาร ปจฉ ภนเต เอสา อตถ ตมหาก ก โหตต. อปฏายกาน อคคาต. ภนเต ก กตวา อปฏายกาน อคคา โหตต. กปปสตสหสส ปตถน ปฏเตวาต.

Page 75: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 75

อทาน ปฏเตวา ลทธ สกกา ภนเตต. อาม สกกาต. เตนห ภนเต ภกขสตสหสเสน สทธ สตตาห มยห ภกข คณหถาต อาห. สตถา อธวาเสส. สา สตตาห ทาน ทตวา โอสานทวเส จวรสาฏเก ทตวา สตถาร วนทตวา ปาทมเล นปชชตวา ภนเต นาห อมสส ทานสส ผเลน เทวสสรยาทน อ ตร ปฏเม ตมหาทสสส พทธสส สนตเก อฏ วเร ลภตวา มาตฏาเน ตวา จตห ปจจเยห ปฏชคคต สมตถาน อคคา ภเวยยนต ปตถน ปฏเส. สตถา สมชฌสสต น โข อมสสา ปตถนาต อนาคต อาวชเชนโต กปปสตสหสส โอโลเกตวา กปปสตสหสส- ปรโยสาเน โคตโม นาม พทโธ อปปชชสสต ตทา ตว วสาขา นาม อปาสกา หตวา ตสส สนตเก อฏ วเร ลภตวา มาตฏาเน ตวา จตห ปจจเยห ปฏชคคนตน อปฏายกาน อคคา ภวสสสต อาห. ตสสา สา สมปตต เสวว ลทธพพา วย อโหส. สา ยาวตายก ป กตวา ตโต จตา เทวโลเก นพพตตตวา เทวมนสเสส สสรนต กสสปสมมาสมพทธกาเล กกสส กาสร โ สตตนน ธตาน กนฏา สงฆทาส นาม หตวา ปรกล อคนตวา ตาห ภคนห สทธ ทฆรตต ทานาทน ป าน กตวา กสสป- สมมาสมพทธปาทมเลป อนาคเต ตมหาทสสส พทธสส สนตเก อฏ วเร ลภตวา มาตฏาเน ตวา จตปปจจยทายกาน อคคา ภเวยยนต ปตถน อกาส ตโต ปฏาย ปน เทวมนสเสส สสรนต อมสม อตตภาเว เมณฑกเสฏ ปตตสส ธน ชยเสฏ โน ธตา

Page 76: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 76

หตวา นพพตต มยห สาสเน พหน ป าน อกาส. อต โข ภกขเว น มยห ธตา คายต ปตถตปปตถนาย ปน นปผตต ทสวา อทาน อทาเนตต วตวา สตถา ธมม เทเสนโต ภกขเว ยถา นาม เฉโก มาลากาโร นานาปปผาน มหนต ราส กตวา นานปปกาเร มาลาคเณ กโรต เอวเมว วสาขาย นานป- ปการาน กสลาน กาต จตต นมตต วตวา อม คาถมาห " ยถาป ปปผราสมหา กยรา มาลาคเณ พห เอว ชาเตน มจเจน กตตพพ กสล พหนต. " ตตถ ปปผราสมหาต นานปปการาน ปปผาน ราสมหา. กยราต กเรยย. มาลาคเณ พหต เอกโต วณฏกมาลาทเภทา นานปปการา มาลาวกตโย. มจเจนาต มรตพพสภาวตาย มจโจต ลทธนาเมน สตเตน จวรทานาทเภท พห กสล กตตพพ. ตตถ ปปผราสคคหณ พหปปผทสสนตถ. สเจ ห อปปาน ปปผาน โหนต มาลากาโร จ เฉโก เนว พห มาลาคเณ กาต สกโกต อจเฉโก ปน อปเปสป พหสป ปปเผส วชชมาเนส น สกโกตเยว พหส ปน ปปเผส สต เฉโก มาลากาโร ทกโข กสโล พห มาลาคเณ กโรต เอวเมว สเจ เอกจจสส สทธา มนทา โหต โภคา จ พห สวชชนต เนว สกโกต พหน กสลาน กาต มนทาย จ ปน สทธาย มนเทส จ โภเคส น สกโกต อฬาราย จ ปน สทธาย มนเทส จ โภเคส น สกโกตเยว อฬาราย จ ปน สทธาย อฬาเรส จ โภเคส สต สกโกต ตถารปาว วสาขา อปาสกา ต

Page 77: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 77

สนธาเยต วตต " ยถาป ปปผราสมหา กยรา มาลาคเณ พห เอว ชาเตน มจเจน กตตพพ กสล พหนต. " เทสนาวสาเน พห โสตาปนนาทโย อเหส. มหาชนสล สาตถกา เทสนา ชาตาต. วสาขา วตถ. ---------- ๙. อานนทตเถรป ห วตถ. [ ๔๑ ] น ปปผคนโธ ปฏวาตเมตต อม ธมมเทสน สตถา สาวตถย วหรนโต อานนทตเถรสส ป ห วสสชเชนโต กเถส. เถโร กร สายณหสมเย ปฏสลลโน จนเตส ภควตา มลคนโธ สารคนโธ ปปผคนโธต ตโย อตตมคนธา วตตา เตส อนวาตเมว คนโธ คจฉต โน ปฏวาต อตถ น โข ต คนธชาต ยสส ปฏวาตป คนโธ คจฉตต. อถสส เอตทโหส ก มยห อตตนา วนจฉเตน สตถารเยว ปจฉสสามต. โส สตถาร อปสงกมตวา ปจฉ. เตน วตต๑ อถโข อายสมา อานนโท สายณหสมย ปฏสลลานา วฏ โต๒ เยน ภควา เตนปสงกม อปสงกมตวา๓

๑. อง. ตก. ๒๐/๒๙๐. ๒. สายณหสมย ปฏสลลานา วฏ โตต อเม ปาลย น ทสสนต. ๓. เอตถนตเร จ ภควนต อภวาเทตวา เอกมนต นสท. เอกมนต นสนโน โข อายสมา อานนโทต ทสสต.

Page 78: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 78

ภควนต เอตทโวจ ตณมาน ภนเต คนธชาตาน เยส อนวาตเมว คนโธ คจฉต โน ปฏวาต. กตมาน ตณ มลคนโธ สารคนโธ ปปผคนโธต.๑ อมาน โข ภนเต ตณ คนธชาตาน เยส อนวาตเมว คนโธ คจฉต โน ปฏวาต. อตถ น โข ภนเต ก จ คนธชาต ยสส อนวาตป คนโธ คจฉต ปฏวาตป คนโธ คจฉต อนวาตป ปฏวาตป คนโธ คจฉตต. อถสส ภควา ป ห วสสชเชนโต อตถานนท คนธชาต ยสส อนวาตป คนโธ คจฉต ปฏวาตป คนโธ คจฉต อนวาตปปฏวาตป คนโธ คจฉตต. กตม ปน ต ภนเต คนธชาต ยสส อนวาตป คนโธ คจฉต ปฏวาตป คนโธ คจฉต อนวาตปปฏวาตป คนโธ คจฉตต. อธานนท ยสม คาเม วา นคเม วา อตถ วา ปรโส วา พทธ สรณ คโต โหต ธมม สรณ คโต โหต สงฆ สรณ คโต โหต ปาณาตปาตา ปฏวรโต โหต อทนนาทานา ปฏวรโต โหต กาเมส มจฉาจารา ปฏวรโต โหต มสาวาทา ปฏวรโต โหต สราเมรยมชชปมาทฏานา ปฏวรโต โหต สลวา โหต กลยาณธมโม วคตมลมจเฉเรน เจตสา อคาร อชฌาวสต มตตจาโค ปยตปาณ โวสสคครโต ยาจโยโค ทานสวภาครโต ตสส ทสาส สมณพราหมณา วณณ ภาสนต อสกสม นาม คาเม วา นคเม วา อตถ วา ปรโส วา พทธ สรณ คโต โหต .เป. ทานสวภาครโตต. เทวตาปสส วณณ ภาสนต อสกสม นาม คาเม วา นคเม วา อตถ วา ปรโส ๑. อตสทโท นตถ. . ว.

Page 79: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 79

วา พทธ สรณ คโต โหต .เป. ทานสวภาครโตต. อท โข ต อานนท คนธชาต ยสส อนวาตป คนโธ คจฉต ปฏวาตป คนโธ คจฉต อนวาตปปฏวาตป คนโธ คจฉตต วตวา อมา คาถา อภาส๑ " น ปปผคนโธ ปฏวาตเมต น จนทน ตครมลลกา วา สต จ คนโธ ปฏวาตเมต. สพพา ทสา สปปรโส ปวายต. จนทน ตคร วาป อปปล อถ วสสก เอเตส คนธชาตาน สลคนโธ อนตตโรต.๒" ตตถ น ปปผคนโธต ตาวตสภวเน ปารจฉตตกรกโข อายามโต จ วตถารโต จ โยชนสตโก ตสส ปปผาน อาภา ป าสโยชนาน คจฉต คนโธ โยชนสต โสป อนวาตเมว คจฉต ปฏวาต ปน อฑฒงคลป คนต น สกโกต เอวรโปป น ปปผคนโธ ปฏวาตเมต. จนทนนต จนทนคนโธ. ตครมลลกา วาต อเมสป คนโธ เอว อธปเปโต. สารคนธาน อคคสส ห โลหตจนทนสสาป ตครมลลกายป อนวาตเมว ยาต โน ปฏวาต. สต จ คนโธต สปปรสาน ปน พทธปปจเจกพทธสาวกาน สลคนโธ ปฏวาตเมต. กการณา สพพา ทสา สปปรโส ปวายตต ยสมา สปปรโส ๑. วตวา อมา คาถา อภาสต น ทสสนต. . ว. ๒. จนทน.เป. อนตตโรต น ทสสต. . ว.

Page 80: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 80

สลคนเธน สพพา ทสา อชโฌตถรตวา คจฉต ตสมา ตสส คนโธ ปฏวาตเมตต วตตพโพ เตน วตต ปฏวาตเมตต. วสสกต ชาตสมนา. เอเตสนต อเมส จนทนาทน คนธชาตาน คนธโต สลวนตาน สปปรสาน สลคนโธ ว อนตตโร อสทโส อปปฏภาโคต. เทสนาวสาเน พห โสตาปตตผลาทน ปตตา. เทสนา มหาชนสส สาตถกา ชาตาต. อานนทตเถรป ห วตถ. ------------ ๑๐. มหากสสปตเถร ปณฑปาทาน วตถ.๑ [ ๔๒ ] อปปมตโต อย คนโธต อม ธมมเทสน สตถา เวฬวเน วหรนโต มหากสสปตเถรสส ปณฑปาตทาน อารพภ กเถส. เอกสม ห ทวเส เถโร สตตาหจจเยน นโรธา วฏาย ราชคเห สปทาน ปณฑาย จรสสามต นกขม. ตสม สมเย สกกสส เทวร โ ปรจารกา กกฏปาทนโย ป จสตา อจฉราโย เถรสส ปณฑปาต ทสสามาต อสสาหชาตา ป จ ปณฑปาต- สตาน สชเชตวา อาทาย อนตรามคเค ตวา ภนเต อม ปณฑ- ปาต คณหถ สงคห โน กโรถาต วทส. คจฉถ ตมเห อห ทคคตาน สงคห กรสสามต. ภนเต มา โน นาเสถ สงคห โน ๑. มหากสสปตเถรปณฑปาตทนนวตถต สพพตถ ทสสต.

Page 81: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 81

กโรถาต. เถโร ตวา ปน ปฏกขปตวา อปคนต อนจฉมานา ยาจนตโย อตตโน ปมาณ น ชานาถ อปคจฉถาต อจฉร ปหร. ตา เถรสส อจฉรสทท สตวา สนถมภตวา าต อสกโกนตโย ปลายตวา เทวโลกเมว คนตวา สกเกน กห คตตถาต ปฏา สมาปตตวฏ ตสส มหากสสปตเถรสส ปณฑปาต ทสสามาต คตมหา เทวาต. ทนโน ปน โวต. คณหต น อจฉตต. ก กเถสต. ทคคตาน สงคห กรสสามต อาห เทวาต. ตมเห เกนากาเรน คตาต. อมนาว เทวาต. สกโก ตมหาทสโย เถรสส ปณฑปาต ก ทสสนตต สย ทาตกาโม หตวา ชราชณโณ มหลลโก ขณฑทนโต ปลตเกโส โอภคคสรโร มหลลกตนตวาโย หตวา สชมป เทวธตร ตถารปเมว มหลลก กตวา เอก เปสการวถ มาเปตวา ตนต ปสาเรนโต อจฉ. เถโรป ทคคตาน สงคห กรสสามต นคราภมโข คจฉนโต พหนคเร เอว ต วถ ทสวา โอโลเกนโต เทว ชเน อททส. ตสม ขเณ สกโก ตนต ปสาเรต สชาตา ตสร วฏเฏต. เถโร จนเตส อเม มหลลกกาเลป กมม กโรนต อมสม นคเร อเมห ทคคตตโร นตถ ม เ อเมห ทนน อฬงกมตตมป คเหตวา อเมส สงคห กรสสามต. โส เตส เคหาภมโขว อโหส. สกโก ต อาคจฉนต ทสวา สช อาห ภทเท มยห อยโย อโต อาคจฉต ต อปสสนต วย หตวา นสท ขเณน น ว เจตวา ปณฑปาต ทสสามาต. เถโร อาคนตวา เคหทวาเร อฏาส. เตป อปสสนตา วย อตตโน

Page 82: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 82

กมมเมว กโรนตา โถก อาคมส. อถ สกโก เคหทวาเร เอโก เถโร วย โต อปธาเรห ตาวาต อาห. คนตวา อปธาเรถ สามต. โส เคหา นกขมตวา เถร ป จปปตฏ เตน วนทตวา อโภห หตเถห ชนนกาน โอลมพตวา นตถนนโต อฏาย กตรตเถโร น โข อยโยต โถก โอสกกตวา อกขน เม ธมายนตต. วตวา นลาเฏ หตถ เปตวา อทธ โอโลเกตวา อโห ทกข อยโย โน มหากสสปตเถโร จรสส เม กฏทวาร อาคโต อตถ น โข ก จ เคเหต อาห. สชาตา โถก อากลา วย หตวา อตถ สามต ปฏวจน อทาส. สกโก ภนเต ลข วา ปณต วาต อจนเตตวา สงคห โน กโรถาต ปตต คณห. เถโร เอเตห ทนน สาก วา โหต กณฑกมฏ วา สงคห เนส กรสสามต ปตต อทาส. โส อนโตเคห ปวสตวา ฆฏโอทน นาม ฆฏโต อทธรตวา ปตต ปเรตวา เถรสส หตเถ เปส. โส อโหส ปณฑปาโต อเนกสปพย ชโน สกลราชคหนคร คนเธน อชโฌตถร. ตทา เถโร จนเตส อย ปรโส อปเปสกโข ปณฑปาโต มเหสกโข สกกสส โภชนสทโส โก น โข เอโสต. อถ น สกโกต ตวา อาห ภารย เต กมม กต ทคคตาน สมปตต วลมปนเตน อชช มยห ทาน ทตวา โกจเทว ทคคโต เสนาปตฏาน วา เสฏ ฏาน วา ลเภยยาต. มยา ทคคตตโร นตถ ภนเตต. กการณา ตว ทคคโต เทวโลเก รชชสร อนภวนโตต. ภนเต เอวนนาเมต มยา ปน อนปปนเน พทเธ กลยาณกมม กต พทธปปาเท วตตมาเน กลยาณกมม กตวา

Page 83: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 83

จฬรถเทวปตโต มหารถเทวปตโต อเนกวณณเทวปตโตต อเม ตโย สมานเทวปตตา มม อาสนนฏาเน นพพตตา มยา เตชวนตตรา อห ห เตส เทวปตเตส นกขตต กฬสสามาต ปรจจารกาโย คเหตวา อนตรวถ โอตณเณส ปลายตวา เคห ปวสาม เตส ห สรรโต เตโช มม สรร โอตถรต มม สรรโต เตโช เตส สรร น โอตถรต โก มยา ทคคตตโร ภนเตต. เอว สนเตป อโต ปฏาย มยห มา เอว ว เจตวา ทาน อทาสต. ว เจตวา ตมหาก ทาเน ทนเน มยห กสล อตถ นตถต. อตถ อาวโสต. เอว สนเต กสลกมมกรณ นาม มยห ภาโร ภนเตต. โส เอว วตวา เถร วนทตวา สช อาทาย เถร ปทกขณ กตวา เวหาส อพภคคนตวา " อโห ทาน ปรมทาน กสสเป สปตฏ ตนต " อทาน อทาเนส. เตน วตต๑ เอก สมย ภควา ราชคเห วหรต เวฬวเน กลนทกนวาเป. เตน โข ปน สมเยน อายสมา มหากสสโป ปปผลคหาย วหรต สตตาห เอกปลลงเกน นสนโน โหต๒ อ ตร สมาธ สมาปชชตวา. อถโข อายสมา มหากสสโป ตสส สตตาหสส อจจเยน ตมหา สมาธมหา วฏาส. อถโข อายสมโต มหา- กสสปสส ตมหา สมาธมหา วฏ ตสส เอตทโหส ยนนนาห ราชคห ปณฑาย ปวเสยยนต. เตน โข ปน สมเยน ป จมตตาน เทวตาสตาน อสสกก อาปนนาน โหนต อายสมโต มหากสสปสส ๑. ข. อ. ๒๕/๑๑๔. ๒. ปาลย โหตสทโท นตถ.

Page 84: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 84

ปณฑปาตปปฏลาภาย. อถโข อายสมา มหากสสโป ตาน ป จ- มตตาน เทวตาสตาน ปฏกขปตวา ปพพณหสมย นวาเสตวา ปตตจวรมาทาย ราชคห ปณฑาย ปาวส. เตน โข ปน สมเยน สกโก เทวานมนโท อายสมโต มหากสสปสส ปณฑปาต ทาต- กาโม โหต เปสการกวณณ อภนมมนตวา ตนต วายมาโน๑

สชาตา อสรก า ตสร วฏเฏต.๒ อถโข อายสมา มหากสสโป๓

เยน สกกสส เทวานมนทสส นเวสน เตนปสงกม อททสา โข สกโก เทวานมนโท อายสมนต มหากสสป ทรโต ว อาคจฉนต ทสวา๔ ฆรา นกขมตวา ปจจคคนตวา หตถโต ปตต คเหตวา ฆร ปวสตวา ฆฏโอทน๕ อทธรตวา ปตต ปเรตวา อายสมโต มหากสสปสส อทาส. โส อโหส ปณฑปาโต อเนกสโป อเนก- พย ชโน. อถโข อายสมโต มหากสสปสส เอตทโหส โก น โข อย สตโต ยสสาย เอวรโป อทธานภาโวต. อถโข อายสมโต มหากสสปสส เอตทโหส สกโก โข๖ อย เทวานมนโทต. วทตวา๗

สกก เทวานมนท เอตทโวจ กต โข เต อท โกสย มา ปนป เอวรปมกาสต. อมหากป ภนเต กสสป ป เนตโถ๘ อมหากป ป เน กรณยนต. อถโข สกโก เทวานมนโท อายสมนต มหา- กสสป อภวาเทตวา ปทกขณ กตวา เวหาส อพภคคนตวา อากาเส อนตลกเข ตกขตต อทาน อทาเนส ๑. วนาตต ทสสต. ๒. ปเรตต. ๓. เอตถนตเร จ ราชคเห สปทาน ปณฑาย จรมาโนต. ๔. ทสวานาต. ๕. ฆฏยา โอทนนต ทสสต. ๖. สกโก น โขต. ๗. อต วทตวาต. ๘. ป เน อตโถต. . ว.

Page 85: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 85

" อโห ทาน ปรมทาน กสสเป สปตฏ ต อโห ทาน ปรมทาน กสสเป สปตฏ ต อโห ทาน ปรมทาน กสสเป สปตฏ ตนต.๑" ภควา วหาเร โต เอว ตสส สทท สตวา ภกข อามนเตตวา ปสสถ ภกขเว สกก เทวานมนท อทาน อทาเนตวา อากาเสน คจฉนตนต อาห. ก ปน เตน กต ภนเตต. ว เจตวา เตน มยห ปตตสส กสสปสส ปณฑปาโต ทนโน ต ทตวา ตฏมานโส อทาน อทาเนนโต คจฉตต. เถรสส ปณฑปาต ทาต วฏฏตต กถนเตน ภนเต าตนต. ภกขเว มม ปตตสทสนนาม ปณฑปาตก เทวาป มนสสาป ปหยนตต วตวา สยป อทาน อทาเนส. สตเต ปน เอตตกเมว อาคต อสโสส โข ภควา ทพพาย โสตธาตยา วสทธาย อตกกนตมานสกาย สกกสส เทวานมนทสส เวหาส อพภคคนตวา อากาเส อนตลกเข ตกขตต อทาน อทาเนนตสส " อโห ทาน ปรมทาน กสสเป สปตฏ ต อโห ทาน ปรมทาน กสสเป สปตฏ ตนต." อถโข ภควา เอตมตถ วทตวา ตาย เวลาย อม อทาน อทาเนส " ปณฑปาตกสส ภกขโน อตตภรสส อน โปสโน เทวา ปหยนต ตาทโน อปสนตสส สทา สตมโตต." ๑. อเม วสมสมปาทา น ทสสนต. . ว.

Page 86: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 86

อม จ อทาน อทาเนตวา ภกขเว สกโก เทวานมนโท มม ปตตสส สลคนเธน อาคนตวา ปณฑปาต อทาสต วตวา อม คาถมาห " อปปมตโต อย คนโธ ยวาย ตครจนทน โย จ สลวต คนโธ วาต เทเวส อตตโมต. " ตตถ อปปมตโตต ปรตตปปมาโณ. โย จ สลวตนต โย ปน สลวนตาน สลคนโธ โส ตคเร วย โลหตจนทเน วย จ ปรตตโก น โหต อตวย อฬาโร วปผารโต เตเนว การเณน วาต เทเวส อตตโม วโร เสฏโ หตวา เทเวส จ มนสเสส จ สพพตถกเมว วาต โอตถรนโต คจฉตต. เทสนาวสาเน พห โสตาปตตผลาทน ปตตา. เทสนา มหาชนสส สาตถกา ชาตาต. มหากสสปตเถร ปณฑปาตทาน วตถ. ------------ ๑๑. โคธกตเถรปรนพพาน วตถ. [ ๔๓ ] เตส สมปนนสลานนต อม ธมมเทสน สตถา ราชคห อปนสสาย เวฬวเน วหรนโต โคธกตเถรสส ปรนพพาน อารพภ กเถส. โส ห อายสมา อสคลปสเส กาลสลาย วหรนโต อปปมตโต

Page 87: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 87

อาตาป ปหตตโต สามายก เจโตวมตต ผสตวา เอกสส อนสายกสส โรคสส วเสน ตโต ปรหาย. โส ทตยมป ตตยมป ฉกขตต ฌาน นพพตเตตวา ปรหโน สตตเม วาเร อปปาเทตวา จนเตส อห ฉกขตต ฌานา ปรหโน ปรหนชฌานสส โข ปน อนยตา คต อทาเนว สตถ อาหรสสามต เกโสโรปนสตถ คเหตวา คลนาล ฉนทต ม จเก นปชช. มาโร ตสส จตต ตวา อย ภกข สตถ อาหรตกาโม สตถ อาหรนตา โข ปน ชวเต นรเปกขา โหนต เต วปสสน ปฏเปตวา อรหตตป ปาปณนต สจาห เอต วาเรสสาม น เม วจน กรสสต สตถาร วาราเปสสามต อ าตกเวเสน สตถาร อปสงกมตวา เอวมาห " มหาวร มหาป อทธยา ยสสา ชล สพพเวรภยาตต ปาเท วนทาม จกขม. สาวโก เต มหาวร มรณ มรณาภภ อากงขต เจตยต ต นเสธ ชตนธร. กถ ห ภควา ตยห สาวโก สาสเน รโต อปปตตมานโส เสโข กาล กยรา ชเนสตาต.๑" ตสม ขเณ เถเรน สตถ อาหรต โหต. สตถา มาโร อยนต วทตวา อม คาถมาห " เอว ห ธรา กพพนต นาวกงขนต ชวต สมล ตณห อพพยห โคธโก ปรนพพโตต." ๑. ส. ส. ๑๕/๑๗๗.

Page 88: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 88

อถโข ภควา สมพหเลห ภกขห สทธ เถรสส สตถ อาหรตวา นปนนฏาน อคมาส. ตสม ขเณ มาโร ปาปมา กตถ น โข อมสส ปฏสนธว าณ ปตฏ ตนต ธมราส วย ตมรป โช วย จ หตวา สพพทสาส เถรสส ว าณ สมนเวสต.๑ ต ภควา ธมตมร- ภาว ภกขน ทสเสตวา เอโส โข ภกขเว มาโร ปาปมา โคธกสส กลปตตสส ว าณ สมนเวสต กตถ โคธกสส กลปตตสส ว าณ ปตฏ ตนต อปปตฏ เตเนว ภกขเว ว าเณน โคธโก กลปตโต ปรนพพโตต อาห. มาโรป ตสส ว าณฏาน ทฏ อสกโกนโต กมารวณโณ๒ หตวา เพลวปณฑวณ อาทาย สตถาร อปสงกมตวา ปจฉ " อทธ อโธ จ ตรย ทสาส จ วทสาส จ๓ อนเวส นาธคจฉาม โคธโก โส กห คโตต." อถ น สตถา อาห " โย๔ ธโร ธตสมปนโน ฌาย ฌานรโต สทา อโหรตต อนย ช ชวต อนกามย ชตวาน มจจโน เสน อนาคนตวา ปนพภว สมล ตณห อพพยห โคธโก ปรนพพโตต. " เอว วตเต๕

๑. ส. ย. สมนเนสต. ๒. ส. ย. กมารวณณ. ม. กมารวณณ. ๓. ส. ม. ย. ทสา อนทสาสวห. ๔. ส. ย. โส. ๕. ส. ย. เอตถนตเร มาโร ปาปมา ภควนต คาถาย อชฌภาสต อตถ.

Page 89: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 89

" ตสส โสกปเรตสส วณา กจฉา อภสสถ ตโต โส ทมมโน ยกโข ตตเถวนตรธายถาต. " สตถาป กนเต ปาปม โคธกสส กลปตตสส นพพตตฏ- าเนน ตสส ห นพพตตฏาน ตมหาทสาน สตมป สหสสมป ทฏ น สกโกตต วตวา อม คาถมาห " เตส สมปนนสลาน อปปมาทวหารน สมมท า วมตตาน มาโร มคค น วนทตต. " ตตถ เตสนต ยถา อปปตฏ เตน ว าเณน โคธโก กลปตโต ปรนพพโต เย จ เอว ปรนพพายนต เตส. สมปนน- สลานนต ปรปณณสลาน. อปปมาทวหารนนต สตอวปปวาส- สงขาเตน อปปมาเทน วหรนตาน. สมมท า วมตตานนต เหตนา นเยน การเณน ชานตวา ตทงควมตตยา วกขมภน- วมตตยา สมจเฉทวมตตยา ปฏปสสทธวมตตยา นสสรณวมตตยาต อมาห ป จห วมตตห วมตตาน. มาโร มคค น วนทตต เอวรปาน มหาขณาสวาน สพพตถาเมน มคคนโตป มาโร คตมคค น วนทต น ปฏลภต น ปสสตต. เทสนาวสาเน พห โสตาปตตผลาทน ปตตา. เทสนา มหาชนสส สาตถกา ชาตาต. โคธกตเถร ปรนพพาน วตถ. ----------------

Page 90: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 90

๑๒. ครหทนน วตถ. [ ๔๔ ] ยถา สงการธานสมนต อม ธมมเทสน สตถา เชตวเน วหรนโต ครหทนน นาม นคคณสาวก อารพภ กเถส. สาวตถย ห สรคตโต จ ครหทนโน จ เทว สหายกา อเหส. เตส สรคตโต อปาสโก. ครหทนโน นคคณสาวโก. ต นคคณา อภกขณ เอว วทนต ตว สหายก สรคตต ก ตว สมณ โคตม อปสงกมส ตสส สนตเก ก ลภสสสต วตวา ยถา อมเห อปสงกมตวา อมหาก เทยยธมม ทสสต ก เอว โอวทต น วฏฏตต. ครหทนโน เตส วจน สตวา อภกขณ คนตวา ตนสนนฏานาทส สรคตต เอว วเทส สมม กนเต สมเณน โคตเมน ต อปสงกมตวา ก ลภสสส กนเต มม อยเย อปสงกมตวา เตส ทาน ทาต น วฏฏตต. สรคตโต ตสส กถ สตวาป พหทวเส ตณห หตวา นพพชชตวา เอกทวส สมม ตว อภกขณ อาคนตวา ม ตฏานาทส เอว วเทส สมณ โคตม อปสงกมตวา ก ลภสสส มม อยเย อปสงกมตวา เตส ทาน เทหต กเถห ตาว เม ตว อยยา ก ชานนตต. อโห สาม มา เอว วท มม อยยาน อ าตนนาม นตถ สพพ อตตา- นาคตปปจจปปนน สพพ กายวจมโนกมม อท ภวสสต อท น ภวสสตต สพพ ภพพาภพพ ชานนตต. ชานนตต วเทสต. อาม วเทมต. ยท เอว ภารยนเต กต เอตตก กาล มยห เอตมตถ อนาจกขนเตน อชช มยา อยยาน าณานภาโว าโต คจฉ

Page 91: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 91

สมม อยเย มม วจเนน นมนเตหต. โส นคคณาน สนตก คนตวา เต วนทตวา มยห สหายโก สรคตโต สวาตนาย ตมเห นมนเตตต อาห. สรคตเตน สาม ตว วตโตต. อาม อยยาต. เต หฏตฏา หตวา นปผนน โน กจจ สรคตตสส อมเหส ปสนนกาลโต ปฏาย กา นาม สมปตต อมหาก น ภวสสตต วทส. สรคตตสสาป มหนต นเวสน. โส ตสม ทวนน เคหาน อนตเร อภโต ทฆ อาวาฏ ขนาเปตวา คถกลลสส ปราเปส พหอาวาเฏ ทวส ปรยนเตส ขานเก โกฏฏาเปตวา เตส รชชโย พนธาเปตวา อาสนาน อปรมปาเท อาวาฏสส ปรมปสเส ปาเปตวา ปจฉมปาเท รชชเกส ปาเปส เอว นสนนกาเลเยว อวสรา ปตสสนตต ม มาโน ยถา อาวาโฏ น ป ายต เอว อาสนาน อปร ปจจตถรณาน ทาเปส มหนตมหนตา จาฏโย โธวาเปตวา กทล- ปณเณห จ ปโลตกาห จ มขาน พนธาเปตวา ตา ตจฉา เอว เคหสส ปจฉาภาเค พหยาคภตตสตถ สปป ผาณต ปวจณณ มกขตา กตวา ปาเปส. ครหทนโน ปาโตว ตสส ฆร เวเคน คนตวา อยยาน สกกาโร สชชโตต ปจฉ. อาม สมม สชชโตต. กห ปเนโสต. เอตาส เอตตกาส จาฏส ยาค เอตตกาส ภตต เอตตกาส สปป ผาณต ปวาทน อาสนาน ป ตตานต. โส สาธต วตวา คโต. ตสส คตกาเล ป จสตา นคคณา อาคมส. สรคตโต เคหา นกขมตวา ป จปปตฏ เตน นคคณเ วนทตวา เตส ปรโต อ ชล ปคคยห โต จนเตส ตมเห กร อตตาทเภท สพพ

Page 92: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 92

ชานาถ เอว ตมหาก อปฏาเกน มยห กถต สเจ สพพ ตมเห ชานาถ มยห เคห มา ปวสถ มม เคห ปวฏาน ห โว เนว ยาค อตถ น ภตตาทน สเจ อชานตวา ปวสสสถ คถอาวาเฏ โว ปาเตตวา โปเถสสามต เอว จนเตตวา ปรสาน ส อทาส เอเตส นสทนภาว ตวา ปจฉมปสเส ตวา อาสนาน อปร ปจจตถรณาน อปเนยยาถ มา ตาน อสจนา มกขยสต. อถ นคคณเ อโต เอถ ภนเตต อาห. นคคณา ปวสตวา ปตถรตาสเนส นสทต อารภส. อถ เน มนสสา วทส อาคเมถ ภนเต มา ตาว นสทถาต. กการณาต. อมหาก เคห ปวฏาน อยยาน วตต ตวา นสทต วฏฏตต. ก กาต วฏฏต อาวโสต. อตตโน อตตโน ปตตาสนมเลส ตวา สพเพห เอกปปหาเรเนว นสทต วฏฏตต. อท กร โส เอกสม อาวาเฏ ปตเต มา อวเสสา นสทสต กาเรส. เต สาธต วตวา อเมห กถตกถ อมเหห กาต วฏฏตต จนตยส. อถ สพเพ อตตโน อตตโน ปตตาสนมเล ปฏปาฏยา อฏส. อถ เน ภนเต ขปป เอกปปหาเรเนว นสทถาต วตวา เตส นสทนภาว ตวา อาสนาน อปร ปจจตถรณาน นหรส. นคคณา เอกปปหาเรเนว นสนนา รชชน อปร ปตา อาสนปาทา ภฏา. นคคณา อวสรา อาวาเฏ ปตส. สรคตโต เตส ปตเตส ทวาร ปทหตวา อตตณณตตณเณ อตตานาคตปปจจปปนน กสมา น ชานาถาต ทณเฑห โปถาเปตวา เอตตก เอเตส วฏฏสสตต ทวาร ววราเปส. เต นกขมตวา ปลายต อารภส. คมนมคเค ปน เตส สทธาปรกมมกต ภม ปจฉล

Page 93: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 93

การาเปส. เต ตตถ อสณหตวา ปตเต ปตเต ปน โปถาเปตวา อล เอตตก ตมหากนต อยโยเชส. เต นาสตมหา ตยา นาส- ตมหา ตยาต กนทนตา อปฏากสส เคหทวาร อคมส. ครหทนโน เตส ต วปปการ ทสวา กทโธ นาสตมห สรคตเตน หตถ ปสาเรตวา วนทนตาน ฉ เทวโลเก ยถารจยา ทาต สมตเถ นาม ป กเขตตภเต มม อยเย โปถาเปตวา พยสน ปาเปสต ราช- กล คนตวา ตสส กหาปณสหสส ทณฑ กาเรส. อถสส ราชา สาสน เปเสส. โส คนตวา ราชาน วนทตวา เทว อปปรกขตวา ทณฑ คณหสสถ มา อนปปรกขตวาต อาห. อปปรกขตวา คณหสสามต. สาธ เทว เตนห คณหาหต. เตนห ภณาหต. เทว มยห สหายโก นคคณสาวโก ม อปสงกมตวา ตนสนนฏานาทส อภณห เอว วเทส สมม กนเต สมเณน โคตเมน ต อปสงกมตวา ก ลภสสตต อท อาท กตวา สรคตโต สพพ ต ปวตต อาโรเจตวา เทว สเจ อมสม การเณ ทณฑ คเหต ยตต คณหถาต. ราชา ครหทนน โอโลเกตวา สจจ กร เต เอว วตตนต อาห. สจจ เทวาต. ตว เอตตกมป อชานนเต สตถาโรต คเหตวา วจรนโต สพพ ชานนตต กการณา ตถาคตสาวกสส กเถส ตยา อาโรปต- ทณโฑ ตยหเมว โหตต. เอว เสวว ทณฑ ปาปโต ตสเสว กลปกา โปเถตวา นหฏา. โส ต กชฌตวา ตโต ปฏาย อฑฒมาสมตต สรคตเตน สทธ อกเถตวา จนเตส เอว วจรต มยห อยตต๑ เอตสส ๑. ส. ย. นาคฆต.

Page 94: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 94

กลปกานป มยา พยสน กาต วฏฏตต สรคตต อปสงกมตวา อาห สหาย สรคตตาต. ก สมมาต. าตสหชชาน นาม กลโหป โหต ววาโทป ตว ก จ น กเถส กสมา เอว กโรสต. สมม ตว มยา สทธ อกถนโต น กเถม ย กต กตเมว ต น มย เมตต ภนทสสามาต. ตโต ปฏาย อโภป เอกฏาเน ตฏนต นสทนต. อเถกทวส สรคตโต ครหทนน อาห กนเต นคคณเห เต อปสงกมตวา ก ลภสสส มม สตถาร อปสงกมต วา อยยาน ทาน ทาต วา กนเต น วฏฏตต. โสป เอตเมว ปจจาสสต เตนสส กณฑ- วณฏาเน นเขน วเลขต วย อโหส. โสป สรคตต ตว สตถา ก ชานาตต ปจฉ. อมโภ มา เอว วท สตถ เม อชานตพพ นาม นตถ อตตาทเภท สพพ ชานาต โสฬสหากาเรห สตตาน จตต ปรจฉนทตต. เอว น ชานาม กสมา มยห เอตตก กาล น กเถส เตนห คจฉ สตถาร สวาตนาย นมนเตห โภเชสสาม ป จห ภกขสเตห สทธ มม ภกข คณหต วเทหต. สรคตโต สตถาร อปสงกมตวา วนทตวา เอวมาห ภนเต มม สหายโก ครหทนโน ตมเห นมนตาเปต ป จห กร ภกขสเตห สทธ เสว ตสส ภกข คณหถ ปรมทวเส โข ปน ตสส กลปกาน มยา อท นาม กต มยา กตสส ปฏกกรณป น ชานาม ตมหาก สทธจตเตน ภกข ทาต- กามตป น ชานาม อาวชเชตวา ยตต เจ อธวาเสถ โน เจ มา อธวาสยตถาต. สตถา ก น โข โส อมหาก ทาตกาโมต

Page 95: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 95

อาวชเชตวา อททส ทวนน เคหาน อนตเร มหนต อาวาฏ ขนาเปตวา อสตสกฏมตตาน ขทรทารน อาหราเปตวา ปเรตวา อคค ทตวา อมเห องคารอาวาเฏ ปาเตตวา นคคณหตกาโมต ปน อาวชเชส กนน โข ตตถ คตปปจจยา อตโถ อตถ นตถต ตโต อท อททส อห องคารอาวาเฏ ปาท ปสาเรสสาม ต ปฏจฉาเทตวา ปตกล ช อนตรธายสสต องคารกาส ภนทตวา จกกมตต มหาปทม อฏหสสต อถาห ปทมกณณก อกกมนโต คนตวา อาสเน นสทสสาม ป จสตาป ภกข ตเถว คนตวา นสทสสนต มหาชโน สนนปตสสต อห ตสม สมาคเม ทวห คาถาห อนโมทน กรสสาม อนโมทนาปรโยสาเน จตราสตยา ปาณสหสสาน ธมมาภสมโย ภวสสต สรคตโต จ ครหทนโน จ โสตาปนนา ภวสสนต อตตโน ธนราส สาสเน วกกรสสนต อม กลปตต นสสาย มยา คนต วฏฏตต ภกข อธวาเสส. สรคตโต สตถ อธวาสน วทตวา ครหทนนสส อาโรเจตวา โลกเชฏสส สกการ กโรหต อาห. ครหทนโน อทานสส กตตพพยตตก ชานสสามต ทวนน เคหาน อนตเร มหนต อาวาฏ ขนาเปตวา อสตสกฏาน๑ ขทรทารน อาหราเปตวา๒ อคค ทตวา สพพรตต ธมาเปตวา ขทรงคารราส กาเรตวา อาวาฏมตถเก รกขปทราน เปตวา กล เชน ปฏจฉาเทตวา โคมเยน ลมปาเปตวา เอเกน ปสเสน ทพพลทณฑเก อตถรตวา คมนมคค กาเรส เอว อกกนตก- ๑. ส. ย. อสตสกฏมตตาน. ๒. ส. ย. เอตถนตเร ปเรตวาต อตถ.

Page 96: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 96

กนตกาเล ทณฑเกส ภคเคส ปรวตตตวา องคารกาสย ปตสสนตต ม มาโน เคหปจฉาภาเค สรคตเตน ปตนยาเมเนว จาฏโย ปาเปส อาสนานป ตเถว ป าเปส. สรคตโต ปาโตว ตสส เคห คนตวา กโต เต สมม สกกาโรต อาห. อาม สมมาต. กห ปเนโสต. เอห ปสสามาต สพพ สรคตเตน ทสสตนยาเมเนว ทสเสส. สรคตโต สาธ สมมาต อาห. มหาชโน สนนปต. มจฉา- ทฏ เกน ห นมนตเต สตถร มหนโต สนนปาโต โหต. มจฉา- ทฏ กาป สมณสส โคตมสส วปปการ ปสสสสามาต สนนปตนต. สมมาทฏ กาป อชช สตถา มหาธมมเทสน เทเสสสต พทธวสย พทธลฬห อปธาเรสสามาต สนนปตนต. ปนทวเส สตถา ป จห ภกขสเตห สทธ ครหทนนสส เคหทวาร อคมาส. โส เคหา นกขมตวา ป จปตฏ เตน วนทตวา ปรโต อ ชล ปคคยห โต จนเตส ภนเต ตมเห กร อตตาทเภท สพพ ชานาถ สตตาน โสฬสหากาเรห จตต ปรจฉนทถาต เอว ตมหาก อปฏาเกน มยห กถต สเจ ชานาถ๑ มยห เคห มา ปวสถ ปวฏาน ห โว เนว ยาค อตถ น ภตตาทน สพเพ โข ปน ตมเห องคารกาสย ปาเตตวา นคคณหสสามต เอว จนเตตวา สตถ ปตต คเหตวา อโต เอต ภควาต วตวา ภนเต อมหาก เคห อาคตาน วตต ตวา อาคนต วฏฏตต อาห. ก กาต วฏฏต อาวโสต. เอเกกสส ปวสตวา ปรโต คนตวา นสนนกาเล ปจฉา อ เน อาคนต วฏฏตต. ๑. ส. ม. สเจ น ชานาถ.

Page 97: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 97

เอว กรสส อโหส ปรโต คจฉนต องคารกาสย ปตต ทสวา อวเสสา นาคจฉสสนต เอเกกเมว ปาเตตวา นคคณหสสามต. สตถา สาธต วตวา เอกโก ว ปาวส. ครหทนโน องคารกาส ปตวา อปสกกตวา โต ปรโต ยาถ ภนเตต อาห. อถ สตถา องคารกาสมตถเก ปาท ปสาเรส กล ช อนตรธาย องคารกาส ภนทตวา จกกมตตาน ปทมาน อฏหส. สตถา ปทมกณณกา อกกมนโต คนตวา ป ตตพทธาสเน นสท. ภกขป ตเถว คนตวา อาสเน นสทส. ครหทนนสส กายโต ฑาโห อฏห. โส เวเคน คนตวา สรคตต อปสงกมตวา สาม ตาณ เม โหหต อาห. กเมตนต. ป จนน ภกขสตาน เคเห ยาค วา ภตตาทน วา นตถ ก น โข กโรมต. ก ปน ตยา กตนต. อห ทวนน เคหาน อนตเร มหนต อาวาฏ องคารปร กาเรส ตตถ ปาเตตวา นคคณหสสามต อถ น ภนทตวา มหาปทมาน อฏหส สพเพ ปทมกณณกา อกกมตวา คนตวา ป ตตาสเน นสนนา อทาน ก กโรมต. นน ตว อทาเนว มยห เอตตกา จาฏโย ยาคยา เอตตกา ภตตาทนนต ทสเสสต. มสา ต สาม ตจฉาว จาฏโยต. โหต คจฉ ตาส จาฏส ยาคอาทน โอโลเกหต. ตขณ เว เตน ยาส จาฏส ยาค วตตา ตา ยาคยา ปรส ยาส ภตตาทน วตตาน ตา ภตตาทน ปรปณณาว อเหส. ต สมปตต ทสวา ครหทนนสส สรร ปตปาโมชเชน ปรต จตต ปสนน. โส สกกจจ พทธปปมข ภกขสงฆ ปรวสตวา กตภตตกจจสส สตถโน อนโมทน กาเรต-

Page 98: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 98

กาโม ปตต คณห. สตถา อนโมทน กโรนโต อเม สตตา ป าจกขโน อภาเวเนว มม สาวกาน พทธสาสนสส จ คณ น ชานนต ป าจกขวรหตา อนธา นาม ป วนโต สจกขกา นามาต วตวา อมา คาถา อภาส " ยถา สงการธานสม อชฌตสม มหาปเถ ปทม ตตถ ชาเยถ สจคนธ มโนรม เอว สงการภเตส อนธภเต ปถชชเน อตโรจต ป าย สมมาสมพทธสาวโกต." ตตถ สงการธานสมนต สงการฏานสม กจวรราสมหต อตโถ. อชฌตสม มหาปเถต มหามคเค ฉฑฑตสม. สจคนธนต สรภคนธ. มโนรมนต มโน เอตถ รมตต มโนรม. สงการ- ภเตสต สงการมวภเตส. ปถชชเนต ปถน กเลสาน ชนนโต เอวลทธนาเม โลกยมหาชเน. อท วตต โหต ยถา นาม มหาปเถ ฉฑฑเต สงการธานสม อสจเชคจฉปฏกกเลป สจคนธ ปทม ชาเยถ ต ราชราชมหามตตาทน มโนรม ปย มนาป อปรมตถเก ปตฏานารหเมว ภเวยย เอวเมว สงการภเตสป ปถชชเนส ชาเตส นปป สส มหาชนสส อจกขกสส อนตเร นพพตโตป อตตโน ป าพเลน กาเมส อาทนว เนกขมเม จ อานสส ทสวา นกขมตวา ปพพชโต ปพพชชามตเตนป ตโต อตตร สลสมาธปป า วมตตวมตตาณทสสนาน อาโรเปตวาป สมมา- สมพทธสาวโก ขณาสโว ภกข อนธภเต ปถชชเน อตกกมตวา

Page 99: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 99

วโรจต โสภตต. เทสนาวสาเน จตราสตยา ปาณสหสสาน ธมมาภสมโย อโหส. ครหทนโน จ สรคตโต จ โสตาปตตผล ปาปณส. เต สพพ อตตโน ธน พทธสาสเน วปปกกรส. สตถา อฏายาสนา วหาร อคมาส. ภกข สายณหสมเย ธมมสภาย กถ สมฏาเปส อโห อจฉรยา พทธคณา นาม ตถารป นาม ขทรงคารราส ภนทตวา ปทมาน อฏหสต. สตถา อาคนตวา กาย นตถ ภกขเว เอตรห กถาย สนนสนนาต ปจฉตวา อมาย นามาต วตเต อนจฉรย ภกขเว ย มม เอตรห พทธภตสส องคารราสโต ปทมาน อฏ ตาน ตาน ปพเพ ปเทสาเณ วตตมานสส โพธสตตภตสสาป เม อฏหสต วตวา กทา ภนเต อาจกขถ โนต เตห ยาจโต อตต อาหรตวา " กาม ปตาม นรย อทธปาโท๑ อวสโร นานรย กรสสาม หนท ปณฑ ปฏคคหาต " อม ขทรงคารชาตก๒ วตถาเรตวา กเถสต. ครหทนนวตถ. ปปผวคควณณนา นฏ ตา. จตตโถ วคโค. --------- ๑. อทธปาโทตป อตถ. ๒. ข. ชา. เอก. ๒๗/๑๓. ตทฏกถา ๑/๓๓๘.

Page 100: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 100

๕. พาลวคค วณณนา -------- ๑. อ ตรปรส วตถ. [ ๔๕ ] ทฆา ชาครโต รตตต อม ธมมเทสน สตถา เชตวเน วหรนโต ปเสนทโกสล เจว อ ตร จ ปรส อารพภ กเถส. ราชา กร ปเสนทโกสโล เอกสม ฉณทวเส อลงกตป- ปฏยตต สพพเสต เอก ปณฑรก นาม หตถ อารยห มหนเตน ราชานภาเวน นคร ปทกขณ กโรต. อสสารณาย วตตมานาย เลฑฑทณฑาทห โปถยมาโน มหาชโน ปลายนโต คว ปรวตเตตวาป โอโลเกตเยว. ราชน กร สทนนทานสเสต ผล. อ ตรสสาป ทคคตปรสสส ภรยา สตตภมกสส ปาสาทสส อปรมตเล ตา เอก วาตปานสส กวาฏ ววรตวา ราชาน โอโลเกตวา ว อปคจฉ. ร โ ปณณจนโท วลาหกนตร ปวฏโ วย อปฏาส. โส ตสสา ปฏพทธจตโต หตถกขนธโต ปตนาการปปตโต วย หตวา ขปป นคร ปทกขณ กตวา อนเตปร ปวสตวา เอก วสสาสก อมจจ อาห อสกฏาเน เต มยา โอโลกตปาสาโท ทฏโต. อาม เทวาต. ตตเถก อตถ อททสาต. อททส เทวาต. คจฉ ตสสา สสสามกอสสามกภาว ชานาหต. โส คนตวา ตสสา สสสามก- ภาว ตวา อาคนตวา ร โ สสสามกาต อาโรเจส. อถ ร า เตนห ตสสา สามก ปกโกสาหต วตเต โส คนตวา

Page 101: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 101

เอห โภ ราชา ต ปกโกสตต อาห. โส ภรย เม นสสาย ภเยน อปปนเนน ภวตพพนต จนเตตวา ร โ อาณ ปฏพาหต อสกโกนโต คนตวา ราชาน วนทตวา อฏาส. อถ น ราชา ม อปฏาหต อาห. อล เทว อห อตตโน กมม กตวา ตมหาก สงก ททาม สา เอว เม ชวกา โหตต. ตว สงเกน มยห อตโถ นตถ อชชโต ปฏาย ม อปฏาหต ตสส ผลก จ อาวธ จ ทาเปส. เอว กรสส อโหส ก จเทวสส โทส อาโรเปตวา ฆาเตตวา ภรย คณหสสามต. อถ น โส มรณภยภโต อปปมตโต หตวา อปฏาส. ราชา ตสส ววร อปสสนโต กามปรฬาเห วฑฒนเต๑

เอกมสส โทส อาโรเปตวา ราชาณ กรสสามต ต ปกโกสาเปตวา เอวมาห อมโภ อโต ป จโยชนมตถเก นทยา อสกฏาน นาม คนตวา สาย มม นหานเวลาย กมทปปลาน เจว อรณวตมตตก จ อาหร สเจ ตสม ขเณ นาคจเฉยยาส อาณ เต กรสสามต. เสวโก กร จตหป ทาเสห กลฏตโร. ธนกกตาทโย ห ทาสา สส เม รชชต ปฏ เม รชชตต วตวา อจฉต ลภนต. เสวกสเสต นตถ อาณตตกมม กาตเมว วฏฏต ตสมา โส อวสส มยา คนตพพ กมทปปเลห สทธ อรณวตมตตกา นาม นาคภวเน อปปชชต อห กห ลภสสามต จนเตนโต มรณภยภโต เคห คนตวา ภทเท นฏ ต เม ภตตนต อาห. อทธนมตถเก สามต. โส ยาว ภตต โอตรต ตาว สนธาเรต อสกโกนโต อฬงเกน ก ชก ๑. ส. ย. วฑฒนโต.

Page 102: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 102

หราเปตวา ยถาลทเธน พย ชเนน สทธ อลลเมว ภตต ปจฉย โอปเฬตวา อาทาย โยชนก มคค ปกขนโต ตสส คจฉนตสเสว ภตต ปกก อโหส. โส อนจฉฏ กตวาว โถก ภตต อปเนตวา ภ ชนโต เอก อทธก ทสวา มยา อปนต โถก อนจฉฏ ภตตเมว อตถ คเหตวา ภ ช สามต. โส คณหตวา ภ ช. อตโรป ภ ชตวา เอก ภตตมฏ อทเก ขปตวา มข วกขาเลตวา มหนเตน สทเทน อมสม นทปเทเส อธวตถา นาคา สปณณา เทวตา จ วจน เม สณนต ราชา มยห อาณ กตตกาโม กมทปปเลห สทธ อรณวตมตตก อาหราต ม อาณาเปส อทธกมนสสสส จ เม ภตต ทนน ต สหสสานสส อทเก มจฉาน ทนน ต สตานสส เอตตก ป ผล ตมหาก ปตต กตวา เทม มยห กมทปปเลห สทธ อรณวตมตตก อาหรถาต ตกขตต อนสสาเวส. ตตถ อธวตโถ นาคราชา ต สทท สตวา มหลลกเวเสน ตสส สนตก คนตวา ก วเทสต อาห. โส ปนป ตเถว วตวา มยห ต ปตต เทหต วตเต เทม สามต อาห ปนป เทหต วตเต เทม สามต อาห. เอว โส เทว ตโย วาเร ปตต อาหราเปตวา กมทปปเลห สทธ อรณวตมตตก อทาส. ราชา ปน จนเตส มนสสา นาม พหมนตา สเจ โส เกนจ อปาเยน ลเภยย กจจ เม น นปปชเชยยาต. โส สกาลสเสว ทวาร ปทหาเปตวา มททก อตตโน สนตก อาหราเปส. อตโรป ปรโส ร โ นหานเวลายเมว อาคนตวา ทวาร อลภนโต ทวาร-

Page 103: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 103

ปาล ปกโกสตวา ทวาร ววราต อาห. น สกกา ววรต ราชา สกาลสเสว มททก ราชเคห หราเปสต. โส ราชทโต อห ทวาร ววราต วตวาป ทวาร อลภนโต นตถ เม อทาน ชวต กนน โข กรสสามต จนเตตวา ทวารสส อปรอมมาเร มตตกาปณฑ ขปตวา ตสสปร ปปผาน ลคเคตวา มหาสทท กโรนโต อมโภ นครวาสโน มยา ร โ อาณตตยา กตภาว ชานาถ ราชา ม อการเณน วนาเสตกาโมต ตกขตต วรวตวา กตถ น โข คมสสามต จนเตนโต ภกข นาม มทหทยา วหาร คนตวา นปชชสสามต สนนฏานมกาส. อเม นาม สตตา สขตกาเล ภกขน อตถภาวป อชานตวา ทกขาภภตาว วหาร คนตกามา โหนต ตสมา โสป อ เม ตาณ นตถต วหาร คนตวา เอกสม ผาสกฏาเน นปชช. ร โป ต รตต นทท อลภนตสส อตถ อนสสรนตสส กามปรฬาโห อปปชช. โส จนเตส วภาตกขเณเยว ต ปรส ฆาเตตวา ต อตถ อาเนสสามต. ตสม ขเณเยว สฏ โยชนกาย โลหกมภยา นพพตตา จตตาโร ปรสา ปกกฏ ตาย อกขลยา ตณฑลา วย สมปรวตตกา ปจจมานา ตสาย วสสสหสเสห เหฏ มตล ปตวา อปเรห ตสาย วสสสหสเสห ปน มขวฏฏ ปาปณส. เต สส อกขปตวา อ ม โอโลเกตวา เอเกก คาถ วตตกามา วตต อสกโกนตา เอเกก อกขร วตวา ปรวตตตวา โลหกมภเมว ปวฏา. ราชา นทท อลภนโต มชฌม- ยามสมนนตเร ต สทท สตวา ภโต อตรสตมานโส กนน โข

Page 104: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 104

มยห ชวตนตราโย ภวสสต อทาห อคคมเหสยา อทาห เม รชช วนสสสสตต จนเตนโต สกลรตต อกขน นมมลต นาสกข. โส อรณคคมนกาเลเยว ปโรหต ปกโกสาเปตวา อาจรย มชฌม- ยามสมนนตเร มหนตา เภรวสททา สตา รชชสส วา มเหสยา วา มยห วา กสส อนตราโย ภวสสตต น ชานาม เตน เม ตว ปกโกสโตต อาห. มหาราช กนเต สททา สตาต. อาจรย ทอต สอต นอต โสอต อเม สทเท อสโสส อเมส นปผตต อปธาเรหต. พราหมณสส มหนธการ ปวฏสส วย น ก จ ป ายต. น ชานามต วตเต ปน ลาภสกกาโร เม ปรหายสสตต ภายตวา ภารย มหาราชาต อาห. ก อาจรยาต. ชวตนตราโย เต ป ายตต. โส ทคณ ภโต อาจรย อตถ ก จ ปฏฆาตการณนต อาห. อตถ มหาราช มา ภาย อห ตโย เวเท ชานามต. ก ปน ลทธ วฏฏตต. สพพสต ย ยชตวา ชวต ลภสสส เทวาต. ก ลทธ วฏฏตต. หตถสต อสสสต อสภสต เธนสต อชสต อรพภสต กกกฏสต สกรสต ทารกสต ทารกาสตนต เอว เอเกก ปาณชาต สต สต กตวา คณหาเปนโต สเจ มคชาตเมว คณหาเปสสาม อตตโน ขาทนยเมว คณหาเปตต วกขนตต ตสมา หตถ อสส- มนสเสป คณหาเปส. ราชา มม ชวตเมว มยห ลาโภต จนเตตวา สพพปาเณ สฆ คณหาต อาห. อาณตตมนสสา อธกตเร คณหส. วตตป เจต โกสลสยตเต๑ เตน โข ปน สมเยน ร โ ๑. ส. ส. ๑๕/๑๐๙.

Page 105: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 105

ปเสนทโกสลสส มหาย โ ปจจปฏ โต โหต ป จ จ อสภ- สตาน ป จ จ วจฉตรสตาน ป จ จ วจฉตรสตาน ป จ จ อชสตาน ป จ จ อรพภสตาน ถณปนตาน โหนต ย ตถาย เยปสส เต โหนต ทาสาต วา ทาสต วา๑ เปสสาต วา กมมกราต วา เตป ทณฑตชชตา ภยตชชตา อสสมขา รทมานา ปรกมมาน กโรนตต. มหาชโน อตตโน อตตโน าตน อตถาย ปรเทวมาโน มหา- สททมกาส. มหาปวอทรยนสทโท วย อโหส. อถ มลลกา เทว ต สตวา ร โ สนตก คนตวา ก น โข เต มหาราช อนทรยาน อปากตกาน กลนตรปา วย ป ายถาต ปจฉ. ก ตยห มลลเก ตว มม กณณมเล อาสวส คจฉนต น ชานาสต. ก ปเนต เทวาต. รตตภาเค เม เอวรโป นาม สทโท สโต โสห ปโรหต ปจฉตวา ชวตนตราโย เต ป ายต สพพสต ย ยชตวา ชวต ลภสสสต สตวา มม ชวตเมว มยห ลาโภต อเม ปาเณ คณหาเปสนต. มลลกา เทว อนธพาโลส มหาราช ก จาป มหาภกโขส อเนกสปพย ชนวกต๒ โภชนโทณปาก ภ ชส ทวส รฏเส รชช กาเรส ป า ปน เต มนทาต อาห. กสมา เอว วเทสต. กห ตยา อ สส มรเณน อ สส ชวตลาโภ ทฏปพโพ อนธพาลสส พราหมณสส กถ คเหตวา กสมา มหา- ชนสส อปร ทกข ขปส ธรวหาเร สเทวกสส โลกสส อคคปคคโล ๑. ปาลย อยมปาโ น ทสสต . ว. ๒. ส. ม. ย....วกตก.

Page 106: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 106

อตตาทส อปปฏหตาโณ สตถา วสต ต ปจฉตวา ตสโสวาท กโรหต. อถโข ราชา สลลหเกห ยาเนห มลลกาย สทธ วหาร คนตวา มรณภยตชชโต ก จ วตต อสกโกนโต สตถาร วนทตวา เอกมนต นสท. อถ น สตถา หนท กโต น ตว มหาราช อาคจฉส ทวา ทวสสาต ปมตร อาลป. โสป ตณหเยว นสท. ตโต มลลกา ภควโต อาโรเจส ภนเต ร า กร มชฌมยามสมนนตเร สทโท สโต อถ น ปโรหตสส อาโรเจส ปโรหโต ชวตนตราโย เต ภวสสต ตสส ปฏฆาตนตถาย สพพสเต ปาเณ คเหตวา เตส คลโลหเตน ย เ ยฏเ ชวต ลภสสสต อาห ราชา ปาเณ พห คณหาเปส เตนาย มยา อธานโตต. เอว กร มหาราชาต. เอว ภนเตต. กนเต สทโท สโตต. โส อตตนา สตนยาเมน อาจกข. ตถาคตสส ต สตวา ว เอโกภาโส อโหส. อถ น สตถา อาห มา ภาย มหาราช ตว อนตราโย นตถ ปาปกมมโน สตตา อตตโน ทกข อาวกโรนตา เอวมาหสต. ก ปน เตห ภนเต กตนต. ภควา เตส กมม อาจกขต เตนห มหาราช สณาหต วตวา อตต อาหร อตเต วสตวสสสหสสายเกส มนสเสส กสสโป ภควา โลเก อปปชชตวา วสตยา ขณาสวสหสเสห สทธ จารก จรมาโน พาราณส อคมาส. พาราณสวาสโน เทวป ตโยป พหตราป เอกโต หตวา อาคนตกทาน ปวตตยส. ตทา พาราณสย จตตาฬสโกฏ-

Page 107: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 107

วภวา จตตาโร เสฏ ปตตา สหายกา อเหส. เต มนตยส อมหาก เคเห พหธน เตน ก กโรมาต. เอวรเป พทเธ จารก จรมาเน ทาน ทสสาม ปช กรสสาม สล รกขสสามาต อวตวา เตส เอโก ตาว เอวมาห ตขณ สร ปวนตา มธรมส ขาทนตา วจรสสาม อท อมหาก ชวต สผลนต. อปโร เอวมาห ตวสสก คนธ- สาลตณฑลภตต นานคครเสห ภ ชนตา วจรสสามาต. อปโร เอวมาห นานปปการ ขชชวกต ปาจาเปตวา ขาทนตา วจรสสามาต. อปโร เอวมาห สมม อ ป ก จ น กรสสาม ธน ทสสามาต วตเต อนจฉมานา นาม อตถโย นตถ ตสมา ธน ปโยเชตวา ปโลเภตวา ปรทารกกมม กรสสามาต. สาธ สาธต สพเพ ตสส กถาย อฏส. เต ตโต ปฏาย อภรปาน อตถน ธน เปเสตวา วสตวสสสหสสาน ปรทารกกมม กตวา กาล กตวา อวจมหานรเย นพพตตา. เต เอก พทธนตร นรเย ปจตวา ตตถ กาล กตวา ปกกาวเสเสน สฏ โยชนกาย โลหกมภยา นพพตตตวา ตสาย วสสสหสเสห เหฏ มตล ปตวา ปน ตสาย วสสสหสเสห กมภมข ปตวา เอเกก คาถ วตตกามา หตวา วตต อสกโกนตา เอเกก อกขร วตวา ปน ปรวตตตวา กมภเมว ปวฏา วเทห มหาราช ปม เต กสทโท นาม สโตต. ทอต ภนเต สทโทต. สตถา เตน อปรปณณ กตวา วตตคาถ ปรปณณ กตวา ทสเสนโต เอวมาห

Page 108: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 108

" ทชชวตมชวมหา เยสนโน น ททามห เส วชชมาเนส โภเคส ทป นากมห อตตโนต.๑" อถ ร โ อมสสา คาถาย อตถ ปกาเสตวา กนเต มหาราช ทตยสทโท ตตยสทโท จตตถสทโท สโตต ปจฉตวา เอวน- นามาต วตเต อวเสส ปรปเรนโต อาห " สฏ วสสสหสสาน ปรปณณาน สพพโส นรเย ปจจมานาน กทา อนโต ภวสสต นตถ อนโต กโต อนโต น อนโต ปฏทสสต ตทา ห ปกต ปาป มม ตยห จ มารสา. โสห นน อโต คนตวา โยน ลทธาน มานส วท สลสมปนโน กาหาม กสล พหนต." ปฏปาฏยา อมา คาถา วตวา อตถ ปกาเสตวา อต โข มหาราช เต จตตาโร ชนา เอเกก คาถ วตตกามา วตต อสกโกนตา เอเกกเมว อกขร วตวา ปน ต โลหกมภเมว ปวฏาต อาห. ร า กร ปเสนทโกสเลน ตสส สททสส สตกาลโต ปฏาย เต เหฏา ภสสนตา เอว อชชาป เอก วสสสหสส นาตกกมนต. ร โ ต เทสน สตวา มหาสเวโค อปปชช. โส ภารย วตท ปรทารกกมม นาม เอก กร พทธนตร อวจนรเย ปจตวา ตโต จตา สฏ โยชนกาย โลหกมภยา นพพตตตวา ฏสฏ วสสสหสสาน๒ ปจตวา เอวป เตส ทกขา มจจนกาโล ๑. ข. เปต. ๒๖/๒๕๗. ๒. ส. ม. ย. ตตถ สฏ วสสสหสสาน.

Page 109: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 109

น ป ายต อหมป ปรทาเร สเนห กตวา สพพรตต นทท น ลภ อทาน อโต ปฏาย ปรทาเร มานส น พนธสสามต จนเตตวา ตถาคต อาห ภนเต อชช มยา รตตยา ทฆภาโว าโตต. โสป ปรโส ตตเถว นสนโน ต กถ สตวา ลทโธ เม พลวป- ปจจโยต สตถาร อาห ภนเต ร า ตาว อชช รตตยา ทฆภาโว าโต อห ปน หโย สยเมว โยชนสส ทฆภาว อ าสนต. สตถา ทวนนมป กถ สสนเทตวา เอกจจสส รตต ทฆา โหต เอกจจสส โยชน ทฆ โหต พาลสส ปน สสาโร ทโฆต วตวา ธมม เทเสนโต อม คาถมาห " ทฆา ชาครโต รตต ทฆ สนตสส โยชน ทโฆ พาลาน สสาโร สทธมม อวชานตนต. " ตตถ ทฆาต รตต นาเมสา ตยามมตตาว ชาครนตสส ปน ทฆา โหต ทคณตคณา วย หตวา ขายต ตสสา ทฆภาว อตตาน มงกณสงฆสส ภตต กตวา ยาว สรยคคมนา สมปรวตตก เสมาโน มหากสโตป สโภชน ภ ชตวา สรสยเน สยมาโน กาม- โภคป น ชานาต สพพรตต ปน ปธาน ปทหนโต โยคาวจโร จ ธมมกถ กเถนโต ธมมกถโก จ อาสนสมเป นสทตวา ธมม สณนโต จ สสโรคาทห ผฏโ วา หตถปาทจเฉทาทน ปตโต วา เวทนาภภโต จ รตต มคคปฏปนโน อทธโก จ ชานาต. โยชนนต โยชนมป จตคคาวตมตตเมว สนตสส ปน กลนตสส ทฆ โหต ทวคณ ตคณ วย ขายต. สกลทวส ห มคค คนตวา กลนโต

Page 110: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 110

ปฏปถ อาคจฉนต ทสวา ปรโต คาโม กวทโรต ปจฉตวา โยชนนต วตเต โถก คนตวา อปรมป ปจฉตวา เตนาป โยชนนต วตเต ปน โถก คนตวา อปรป ปจฉต. โสป โยชนนต วทต เต ปจฉตปจฉตา โยชนนต วทนต ทฆ วตท โยชนนต เอก โยชน เทว ตณ โยชนาน วย ม ต. พาลานนต อธโลกปรโลกตถ ปน อชานนตาน พาลาน สสารวฏฏสส ปรยนต กาต อสกโกนตาน ย สตตตตสโพธปกขกาทเภท สทธมม ตวา สสารสส อนต กโรนต ต สทธมม อวชานต สสาโร ทโฆ นาม โหต. โส ห อตตโน ธมมตาย เอว ทโฆ นาม. วตตมปเจต๑ อนมตคโคย ภกขเว สสาโร ปพพา โกฏ น ป ายตต. พาลาน ปน ปรยนต กาต อสกโกนตาน อตทโฆเอวาต. เทสนาวสาเน โส ปรโส โสตาปตตผล ปตโต. อ เป พห โสตาปตตผลาทน ปตตา. มหาชนสส สาตถกา เทสนา ชาตาต. ราชา สตถาร วนทตวา คจฉนโต ว เต สตเต พนธนา โมเจส. ตตถ อตถปรสา พนธนา มตตา สส นหาตวา สกาน เคหาน คจฉนตา จร ชวต โน อยยา มลลกา เทว ย นสสาย ชวต ลภมหาต มลลกาย คณ กถยส. สายณหสมเย ธมมสภาย กถ สมฏาเปส อโห ปณฑตา วตาย มลลกา อตตโน ป นสสาย. เอตตกสส ชนสส ชวตทาน อทาสต. สตถา อาคนตวา กาย นตถ ภกขเว เอตรห กถาย สนนสนนาต ปจฉตวา อมาย นามาต ๑. ส. นทาน. ๑๖/๒๑๒.

Page 111: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 111

วตเต น ภกขเว มลลกา อทาเนว อตตโน ป นสสาย มหาชนสส ชวตทาน เทต ปพเพป อทาสเยวาต วตวา ตมตถ ปกาเสนโต อตต อาหร อตเต พาราณสร โ ปตโต เอก นโครธรกข อปสงกมตวา ตตถ นพพตตาย เทวตาย อายาจ สาม เทวราช อมสม ชมพทเป เอกสตราชาโน เอกสตอคคมเหสโย สจาห ปต อจจเยน รชช ลภสสาม เอเตส คลโลหเตน พล กรสสามต. โส ปตร กาลกเต รชช ปตวา เทวตาย เม อานภาเวน รชช ปตต พลมสสา กรสสามต มหตยา เสนาย นกขมตวา เอก ราชาน อตตโน วเส วตเตตวา เตน สทธ อปรมป อปรมปต สพเพ ราชาโน อตตโน วเส กตวา สทธ อคคมเหสห อาทาย คจฉนโต อคคเสนสส นาม สพพกนฏสส ร โ ธมมทนนา นาม อคค- มเหส ครคพภา ต โอหาย คนตวา เอตตก ชน วสปานก ปาเยตวา มาเรสสามต รกขมล โสธาเปส. เทวตา จนเตส อย ราชา เอตตเก ราชาโน คณหนโต ม นสสาย คณหาต เตส คลโลหเตน มยห พลกมม กาตกาโม สเจ ปนาย เอเต ฆาเตสสต ชมพทเป ราชวโส อจฉชชสสต รกขมลป เม อสจ ภวสสต สกขสสาม น โข ต นวาเรตนต. สา อปธาเรนต นาห สกขสสามต ตวา อ เทวต อปสงกมตวา ตมตถ อาโรเจตวา ตว สกขสสสต อาห. ตายป ปฏกขตตา อ ป อ ปต เอว สกลจกกวาฬเทวตาโย อปสงกมตวา ตาหป ปฏก-

Page 112: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 112

ขตตา จตนน มหาราชาน สนตก คนตวา มย น สกโกม อมหาก ปน ราชา อมเหห ป เน จ ป าย จ วสฏโ ต ปจฉาต เตหป ปฏกขตตกาเล สกก อปสงกมตวา ตมตถ อาโรเจตวา๑

เทว ตมเหส อปโปสสกกตต อาปนเนส ขตตยวโส อจฉชชสสต ตสส ปฏสรณ โหถาต อาห. สกโก อหป ต ปฏพาหต น สกขสสาม อปาย ปน เต วกขามต วตวา อปาย อาจกข คจฉ ตว ร โ ปสสนตสเสว รตตวตถ นวาเสตวา อตตโน รกขโต นกขมตวา คมนาการ ทสเสห อถ ต ราชา เทวตา เม คจฉต นวตตาเปสสาม นนต นานปปกาเรน ยาจสสต อถ น วเทยยาส ตว เอกสตราชาโน สทธ อคคมเหสห อาเนตวา เตส คลโลหเตน พล กรสสามต มยห อายาจตวา อคคเสนสส ร โ เทว โอหาย อาคโต นาห ตาทสสส มสาวาทสส พล สมปฏจฉสสามต เอว กร วตเต ราชา ต อานาเปสสต สา ร โ ธมม เทเสตวา เอตตกสส ชนสส ชวตทาน ทสสตต. อมนา การเณน สกโก เทวตาย อม อปาย อาจกข. เทวตา ตถา อกาส. ราชาป ต อานาเปส. สา อาคนตวา เตส ราชน ปรยนเต นสนนมป อตตโน ราชานเมว วนท. ราชา มย สพพเสฏเก เต สพพกนฏ อตตโน สามก วนทตต ตสสา กชฌ. อถ น สา อาห ก มยห ตย ปฏพทธ อย ปน เม สามโก อสสรยสส ทาตา อม อวนทตวา กสมา ต วนทสสามต. รกขเทวตา ปสสนตสเสว ตสส ชนสส ๑. ส. ย. ต ปจฉาต วทส. สา คนตวา สกกสส ตมตถ อาโรเจตวา.

Page 113: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 113

เอว ภทเท เอว ภทเทต วตวา ต ปปผมฏ นา ปเชส. ปน ราชา อาห สเจ ม น วนทส มยห รชชสรทายก เอว มหานภาว เทวต กสมา น วนทสต. มหาราช ตยา อตตโน ป เ ตวา ราชาโน คหตา น เทวตาย คเหตวา ทนนาต. ปนป ต เทวตา เอว ภทเท เอว ภทเทต วตวา ตเถว ปเชส. ปน สา ราชาน อาห ตว เทวตาย เม เอตตกา ราชาโน คเหตวา ทนนาต วเทส อทาน เต เทวตาย อปร วามปสเส รกโข อคคนา ทฑโฒ สา ต อคค นพพาเปต กสมา นาสกข ยท เอว มหานภาวาต. ปนป ต เทวตา เอว ภทเท เอว ภทเทต วตวา ตเถว ปเชส. สา กถยมานา ตา โรท เจว หส จ. อถ น ราชา ก อมมตตกาสต อาห. กสมา เทว เอว วเทส น มาทสโย อมมตตกา โหนตต. อถ กการณา โรทส เจว หส จาต. สณาหจ มหาราช อห ห อตเต กลธตา หตวา ปตกเล วสนต สามกสส สหายก ปาหนก อาคต ทสวา ตสส ภตต ปจตกามา มส อาหราต ทาสยา กหาปณ ทตวา ตาย มส อลภตวา อาคตาย นตถ มสนต วตเต เคหสส ปจฉมภาเค สยตาย เอฬกาย สส ฉนทตวา ภตต สมปาเทส สาห เอกสสา เอฬกาย สส ฉนทตวา นรเย ปจตวา ปกกาวเสเสน ตสสา โลมคณนาย สสจเฉท ปาปณ ตว เอตตก ชน วธตวา กทา ทกขา มจจสสสต เอว มหนต ตว ทกข อนสสรนต โรทามต วตวา อม คาถมาห

Page 114: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 114

" เอกสสา กณ ฉนทตวา โลมคณนาย ปจจส พหนน กณเ เฉตวาน กถ กาหส ขตตยาต." อถ กสมา เต หสตนต. เอตสมา ทกขา มตตมหต ตสตวา หส มหาราชาต. ปนป ต เทวตา เอว ภทเท เอว ภทเทต วตวา ปปผมฏ นา ปเชส. ราชา อโห ภารย เม กมม อย กร เอก เอฬก วธตวา นรเย ปจตวา ปกกาวเสเสน ตสสา โลมคณนาย สสจเฉท ปาปณ อห เอตตก ชน วธตวา กทา โสตถ ปาปณสสามต สพเพ ราชาโน โมเจตวา อตตนา มหลลกตเร วนทตวา ทหรตราน อ ชล ปคคยห สพเพ ขมาเปตวา สกสกฏานเมว ปหณ. สตถา อม ธมมเทสน อาหรตวา เอว ภกขเว น อทาเนว มลลกา อตตโน ป นสสาย มหาชนสส ชวตทาน เทต ปพเพป อทาสเยวาต วตวา อตต สโมธาเนส ตทา พาราณสราชา ปเสนท- โกสโล อโหส ธมมทนนา เทว มลลกา รกขเทวตา อหเมวาต. เอว อตต สโมธาเนตวา ปน ธมม เทเสนโต ภกขเว ปาณาต- ปาโต นาม อกตตพพยตตโก ปาณาตปาตโน ห ทฆรตต โสจนตต วตวา อม คาถมาห " เอว เจ สตตา ชาเนยย ทกขาย ชาตสมภโว น ปาโณ ปาณน ห เ ปาณฆาต ห โสจตต.๑

อ ตรปรส วตถ. ---------- ๑. ข. ชา. เอก. ๒๗/๖. ตทฏกถา. ๑/๒๕๓.

Page 115: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 115

๒. มหากสสปตเถรสส สทธวหารก วตถ. [ ๔๖ ] จร เจ นาธคจเฉยยาต อม ธมมเทสน สตถา สาวตถย วหรนโต มหากสสปตเถรสส สทธวหารก อารพภ กเถส. เทสนา ราชคเห สมฏ ตา. เถร กร ราชคห นสสาย ปปผลคหาย วสนต เทว สทธวหารกา อปฏหส. เตส เอโก สกกจจ วตต กโรต เอโก เตน กต วตต อตตนา กต วย ทสเสนโต มโขทกทนตกฏาน ปฏยาทตภาว ตวา ภนเต มโขทกทนต- กฏาน ปฏยาทตาน มข โธวถาต วทต ปาทโธวนนหานาทกาเลป เอวเมว วทต. อตโร จนเตส อย นจจกาล มยา กต วตต อตตนา กต วย ทสเสต โหต กตตพพมสส๑ กรสสามต ตสส ภ ชตวา สปนตสเสว นหาโนทก ตาเปตวา เอกสม กเฏ กตวา ปฏ โกฏเก เปส อทกตาปนภาชเน ปน นาฬมตต อทก เสเสตวา อสม ม จนต เปส. อตโร สายณหสมเย ปพชฌตวา อสม นกขมนต ทสวา อทก ตาเปตวา โกฏเก อทก ปต ภวสสตต เวเคน คนตวา เถร วนทตวา ภนเต โกฏเก อทก ปต นหายถาต วตวา เถเรน สทธเยว โกฏก ปาวส. เถโร อทก อปสสนโต กห อทก อาวโสต อาห. ทหโร อคคสาล คนตวา ภาชเน อฬงก โอตาเรตวา ตจฉภาว ตวา ปสสถ ทพพนตสส กมม ตจฉภาชน อทธเน อาโรเปตวา กห คโต อห โกฏเก อทกนต ส าย อาโรเจสนต อชฌายนโต ฆฏ อาทาย ตตถ ๑. ส. ย. กต ตพพยต ตมสส.

Page 116: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 116

อคมาส. อตโรป ปฏ โกฏกโต อทก อาหรตวา โกฏเก เปส. เถโรป จนเตส อย ทหโร อทก เม ตาเปตวา โกฏเก ปต เอถ ภนเต นหายถาต วตวา อทาน อชฌายนโต ฆฏ อาทาย ตตถ คจฉต กนน โข เอตนต อปธาเรนโต เอตตก กาล เอส ทหโร อมนา กต วตต อตตนา กต วย ปกาเสสต ตวา สาย อาคนตวา นสนนสส โอวาท อทาส อาวโส ภกขนา นาม อตตนา กตเมว กตนต วตต วฏฏต โน อกต ตว อทาน โกฏเก อทก ปต นหายถ ภนเตต วตวา มย ปวสตวา เต ฆฏ อาทาย อชฌายนโต คจฉส ปพพชตสส นาม เอว กาต น วฏฏตต. โส ปสสถ เถรสส กมม อทกมตต นสสาย ม เอว วเทสต กชฌตวา ปนทวเส เถเรน สทธ ปณฑาย น ปาวส. เถโร อตเรน สทธ เอก ปเทส อคมาส. โส ตสม คเต เถรสส อปฏากกล คนตวา เถโร กห ภนเตต ปฏโ เถรสส อผาสก ชาต วหาเรเยว นสนโนต อาห. ก ปน ภนเต ลทธ วฏฏตต. เอวรป กร นาม อาหาร เทถาต. เตน วตตนยาเมเนว สมปาเทตวา อทส. โส อนตรามคเคว ต ภ ชตวา วหาร คโต. เถโรป คตฏาเน มหนต สขมวตถ ลภตวา อตตนา สทธ คตทหรสส อทาส. โส ต รชตวา อตตโน นวาสนปารปน อกาส. เถโร ปนทวเส ต อปฏากกล คนตวา ภนเต ตมหาก กร อผาสก ชาตนต อมเหห ทหเรน วตตนยาเมเนว ปฏยาเทตวา อาหาโร เปสโต ปรภ ชตวา โว ผาสก ชาตนต วตเต ตณห อโหส. วหาร ปน คนตวา ต ทหร

Page 117: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 117

สาย วนทตวา นสนน เอวมาห อาวโส ตยา กร หโย เอว นาม กต อท ปพพชตาน อนนจฉวก ว ตต กตวา ภ ชต น วฏฏตต. โส กชฌตวา เถเร อาฆาต พนธ ปรมทวเส อทกมตต นสสาย ม มสาวาท กตวา อชช อตตโน อปฏากกเล ภตตมฏ ยา ภตตการณา ม ว ตต กตวา ภ ชต น วฏฏตต วเทส วตถมป เตน อตตโน อปฏากสเสว ทนน อโห เถรสส ภารย กมม ชานสสามสส กตตพพยตตกนต ปนทวเส เถเร คาม ปวสนเต สย วหาเร โอหยตวา ทณฑ คเหตวา ปรโภคภาชนาทน ภนทตวา เถรสส ปณณสาลาย อคค ทตวา ย น ฌายต ต มคคเรน ปหรนโต ภนทตวา นกขมตวา ปลาโต กาล กตวา อวจมหานรเย นพพตต. มหาชโน กถ สมฏาเปส เถรสส กร สทธวหารโก โอวาทมตต อสหนโต กชฌตวา ปณณสาล ฌาเปตวา ปลาโตต. อเถโก ภกข อปรภาเค ราชคหา นกขมตวา สตถาร ทฏ - กาโม เชตวน คนตวา สตถาร วนทตวา สตถารา ปฏสนถาร กตวา กโต อาคโตสต ปฏโ ราชคหโต ภนเตต อาห. มม ปตตสส มหากสสปสส ขมนยนต. ขมนย ภนเต เอโก ปนสส สทธวหารโก โอวาทมตเตน กชฌตวา ปณณสาล ฌาเปตวา ปลาโตต. สตถา น โส อทาเนว โอวาท สตวา กชฌต ปพเพป กชฌเยว น จ อทาเนว กฏ ทเสต ปพเพป ทเสสเยวาต วตวา อตต อาหร

Page 118: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 118

อตเต พาราณสย พรหมทตเต รชช กาเรนเต หมวนตป- ปเทเส เอโก สงคลสกโณ กลาวก กตวา วส. อเถกทวส เทเว วสสนเต เอโก มกกโฏ สเตน กมปมาโน ต ปเทส อคมาส. สงคโล ต ทสวา คาถมาห " มนสสสเสว เต สส หตถปาทา จ วานร อถ เกน น วณเณน อคารนเต น วชชตต.๑" มกกโฏ ก จาป เม หตถปาทา อตถ ยาย ปน ป าย วจาเรตวา อคาร กเรยย สา เม ป า นตถต จนเตตวา ตมตถ ปกาเสตกาโม อม คาถมาห " มนสสสเสว เม สส หตถปาทา จ สงคล ยาห เสฏา มนสเสส สา เม ป า น วชชตต.๑" อถ น เอวรปสส ตว กถ ฆราวาโส อชฌสสตต ครหนโต สงคโล อม คาถาทวยมาห " อนวฏ ตจตตสส ลหจตตสส ทพภโน นจจ อทธวสลสส สขภาโว น วชชต. โส กรสสานภาว ตว วตวตตสส สลย สตวาตปรตตาณ กรสส กฏก กปต.๑" มกกโฏ อย ม อนวฏ ตจตต ลหจตต มตตทพภ อทธวสล กโรต อทานสส ทพภภาว ทสเสสสามต กลาวก วทธเสตวา วปปกกร. สกโณ ตสม กลาวก คณหนเตเยว เอเกน ปสเสน ๑. ข. ชา. จตกก. ๒๗/๑๒๔. ตทฏกถา. ๔/๓๑๕.

Page 119: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 119

นกขมตวา ปลาย. สตถา อม ธมมเทสน อาหรตวา ชาตก สโมธาเนส ตทา มกกโฏ กฏทสกภกข อโหส สงคลสกโณ กสสโปต ชาตก สโมธาเนตวา เอว ภกขเว น อทาเนว ปพเพป โส โอวาเท กชฌตวา กฏ ทเสส มม ปตตสส กสสปสส เอวรเปน พาเลน สทธ วสนโต เอกกสเสว นวาโส เสยโยต วตวา อม คาถมาห " จร เจ นาธคจเฉยย เสยย สทสมตตโน เอกจรย ทฬห กยรา นตถ พาเล สหายตาต. " ตตถ จรนต อรยาปถจาร อคคเหตวา มนสา จาโร เวทตพโพ กลยาณมตต ปรเยสนโตต อตโถ. เสยย สทสมตตโนต อตตโน สลสมาธป าคเณห อธกตร วา สทส วา น ลเภยย เจ. เอกจรยนต เอเตส ห เสยย ลภมาโน สลาทห วฑฒต สทส ลภมาโน น ปรหายต หเนน ปน สทธ เอกโต วสนโต เอกโต สมโภคปรโภค กโรนโต สลาทห ปรหายต. เตน วตต เอวรโป ปคคโล น เสวตพโพ น ภชตพโพ น ปยรปาสตพโพ อ ตร อนททยาย อ ตร อนกมปายาต. ตสมา สเจ การ ปฏจจ อย ม นสสาย สลาทห วฑฒสสตต ตมหา ปคคลา ก จ อปปจจาสสนโต ต สงคณหต สกโกต อจเจต กสล โน เจ สกโกต เอกจรย ทฬห กยรา เอกภาวเมว ถร กตวา สพพรยาปเถส เอกโกว วหเรยย. กการณา นตถ พาเล สหายตาต สหายตา นาม จฬสล มชฌมสล มหาสล ทส กถาวตถน เตรส

Page 120: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 120

ธตงคคณา วปสสนาคณา จตตาโร มคคา จตตาร ผลาน ตสโส วชชา ฉ อภ า อย สหายตาคโณ พาล นสสาย นตถต. เทสนาวสาเน อาคนตกภกข โสตาปตตผล ปตโต. อ เป พห โสตาปตตผลาทน ปาปณส. เทสนา มหาชนสส สาตถกา อโหสต. มหากสสปตเถรสสสทธวหารกวตถ. --------------- ๓. อานนทเสฏ วตถ. [ ๔๗ ] ปตตา มตถ ธนมตถต อม ธมมเทสน สตถา สาวตถย วหรนโต อานนทเสฏ อารพภ กเถส. สาวตถย กร อานนทเสฏ นาม อสตโกฏวภโว มหามจฉร อโหส. โส อนวฑฒมาส าตเก สนนปาเตตวา ปตต มลสร นาม ตส เวลาส เอว โอวทต อท จตตาฬสโกฏธน พหต ส มา อกร วชชมาน ธน น ทาตพพ นว ธน อปปาเทตพพ๑

เอเกกมป ห กหาปณ วย กโรนตสส ธน ขยเตว ตสมา " อ ชนาน ขย ทสวา อปจกาน จ อาจย มธน จ สมาหาร ปณฑโต ฆรมาวเสต. " โส อปเรน สมเยน อตตโน ป จมหานธ ปตตสส อนาจกขตวา ธนนสสโต มจเฉรมลมลโน กาล กตวา ตสเสว นครสส ๑. ส. ย. นปผาเทตพพ.

Page 121: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 121

เอกสม ทวารคามเก จณฑาลาน กลสหสส ปฏวสต ตตเถกสสา จณฑาลยา กจฉสม ปฏสนธ คณห. ราชา ตสส กาลกรย สตวา ปตตมสส มลสร ปกโกสาเปตวา เสฏ ฏาเน เปส. ตมป จณฑาลกลสหสส เอกโตว ภตยา กมม กตวา ชวมาน ตสส ปฏสนธคคหณกาลโต ปฏาย เนว ภต ลภต น ยาปนมตตโต ปร ภตตปณฑมป. เต มย เอตรห กมม กโรนตาป ปณฑมตต น ลภาม อมหาก อนตเร กาลกณณยา ภวตพพนต เทว โกฏาสา หตวา ยาว ตสส มาตาปตโร วส โหนต ตาว วภชตวา อมสม กเล กาลกณณ อปปนนาต ตสส มาตร นหรส. ยาวสสา โส กจฉคโต ตาว ยาปนมตตมป กจเฉน ลภตวา ปตต วชาย. ตสส หตถปาทา จ อกขน จ กณณา จ นาสา จ มข จ น ยถาฏาเน อเหส. โส เอวรเปน องคเวกลเลน สมนนาคโต ปสปสาจโก วย อตวย วรโป อโหส. เอว สนเตป น มาตา น ปรจจช. มาต กจฉย วสตปตตสม ห สเนโห พลวา โหต. สา ต กจเฉน โปสยมานา ต อาทาย คตทวเส ก จ อลภตวา เคเห กตวา สยเมว คตทวเส ภต ลภต. อถ น ปณฑาย จรตวา ชวต สมตถกาเล สา กปาล หตเถ เปตวา ตาต มยา ต นสสาย มหาทกข ปตต๑ อทาน น สกโกม ต โปเสต อมสม นคเร กปณทธกาทน ปฏยตตภตตาทน อตถ ตตถ ภกขาย จรตวา ชวาหต ต วสสชเชส. โส ฆรปปฏ- ปาฏยา จรนโต อานนทเสฏ กาเล นพพตตฏาน คนตวา ชาตสสโร ๑. ส. ม. ย. ตาต มย.เป. มหาทกข ปตตา.

Page 122: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 122

หตวา อตตโน เคห ปาวส. ตส น ทวารโกฏเกส น โกจ สลลกเขส. จตตถทวารโกฏเก มลสรเสฏ โน ปตตกา ทสวา อพพคคหทยา ปโรทส. อถ น เสฏ ปรสา นกขม กาลกณณต โปเถนตา นหรตวา สงการฏาเน ขปส. สตถา อานนทตเถเรน ปจฉาสมเณน ปณฑาย จรนโต ต าน ปตโต เถร โอโลเกตวา เตน ปฏโ ต ปวตต อาจกข. เถโร มลสร ปกโกสาเปส. มหาชนกาโย สนนปต. สตถา มลสร อามนเตตวา ชานาส เอตนต ปจฉตวา น ชานามต วตเต ปตา เต อานนทเสฏ ต วตวา ต อสททหนต อานนทเสฏ ปตตสส เต ป จมหานธ อาจกขาหต อาจกขาเปตวา สททหาเปส. โส สตถาร สรณ อคมาส. สตถา ตสส ธมม เทเสนโต อม คาถมาห " ปตตา มตถ ธนมตถ๑ อต พาโล วห ต อตตา ห อตตโน นตถ กโต ปตตา กโต ธนนต. " ตสสตโถ ปตตา เม อตถ ธน เม อตถ อต พาโล ปตตตณหาย เจว ธนตณหาย จ ห ต วห ต ทกขยต ปตตา เม นสสสต วห ต นสสนตต วห ต นสสส- สนตต วห ต. ธเนป เอเสว นโย. อต ฉหากาเรห วห ต ปตเต โปเสสสามต รตต จ ทวา จ ถลปถชลปถาทส นานปปการโต วายมนโตป วห ต ธน อปปาเทสสามต กสวณชชาทน กโรนโตป วห เตว เอว วห นตสส จ ๑. ส. ปตตา มตถ. ธนมมตถ ม. ปตตมตถ ธนมตถ. ย. ปตตา มตถ ธน มตถ.

Page 123: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 123

อตตา ห อตตโน นตถ เตน วฆาเตน ทกขต อตตาน สขต กาต อสกโกนตสส ปวตตยมปสส อตตา ห อตตโน นตถ มรณม เจ นปนนสส มรณนตกาห เวทนาห อคคชาลาห วย ปรฑยหมานสส ฉชชมาเนส สนธพนธเนส ภชชมาเนส อฏ สงฆาเตส นมมเลตวา ปรโลก อมมเลตวา อธโลก ปสสนตสสาป ทวเส ทวเส ทวกขตต นหาเปตวา ตกขตต โภเชตวา คนธมาลาทห อลงกรตวา ยาวชว โปสโตป๑ สหายภาเวน ทกขปรตตาณ กาต อสมตถตาย อตตา ห อตตโน นตถ กโต ปตตา กโต ธน ปตตา วา ธน วา ตสม สมเย กเมว กรสสนต อานนทเสฏ โนป กสสจ ก จ อทตวา ปตตสสตถาย ธน สณเปตวา ปพเพ วา มรณม เจ นปนนสส อทาน วา อม ทกข ปตตสส กโต ปตตา กโต ธน ปตตา วา ธน วา ก ทกข หรส ก วา สข อปปาทยสต. เทสนาวสาเน จตราสตยา ปาณสหสสาน ธมมาภสมโย อโหส. เทสนา มหาชนสส สาตถกา อโหสต. อานนทเสฏ วตถ. -------- ๑. ส. ย. ปฏโป. ม. อปฏาย.

Page 124: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 124

๔. คณ เภทกโจร วตถ. [ ๔๘ ] โย พาโล ม ต พาลยนต อม ธมมเทสน สตถา เชตวเน วหรนโต คณ เภทกโจเร อารพภ กเถส. เต กร เทว สหายกา ธมมสสวนตถาย คจฉนเตน มหาชเนน สทธ เชตวน คนตวา เอโก ธมมกถ อสโสส. เอโก อตตนา๑

คยหปค โอโลเกส. เตส ธมม สณนโต๒ โสตาปตตผล ปาปณ. อตโร เอกสส ทสสนเต พทธ ป จมาสกมตต ลภ. ตสส ต เคเห ปากวตต ชาต อตรสส เคเห น ปจจต. อถ น สหายกโจโร อตตโน ภรยาย สทธ อปผณฑยมาโน ตว อตปณฑตตาย อตตโน เคเห ปากวตตมลมป น นปผาเทสต อาห. อตโร พาลภาเวเนว วตาย อตตโน ปณฑตภาว ม ตต ต ปวตต สตถ อาโรเจต าตห สทธ เชตวน คนตวา อาโรเจส. สตถา ตสส ธมม เทเสนโต อม คาถมาห " โย พาโล ม ต พาลย ปณฑโต วาป เตน โส พาโล จ ปณฑตมาน ส เว พาโลต วจจตต. " ตตถ โย พาโลต โย อตตนา พาโล อปณฑโต สมาโน พาโล อหนต ต อตตโน พาลย พาลภาว ม ต ชานาต. เตน โสต เตน การเณน โส ปคคโล ปณฑโต วาป โหต ปณฑตสทโส วาป. โส ห พาโล อหนต ชานมาโน อ ๑. ส. ม. ย. อตตโน. ๒. ม. เตส เอโก ธมม สณมาโน.

Page 125: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 125

ปณฑต อปสงกมนโต ปยรปาสนโต เตน ปณฑตภาวตถาย โอวทยมาโน อนสาสยมาโน ต โอวาท อคคณหตวา ปณฑโต วา โหต ปณฑตตโร วา. ส เว พาโลต โย จ พาโล สมาโน โก อ โ มยา สทโส พหสสโต ธมมกถโก วนยธโร ธตวาโท อตถต เอว ปณฑตมาน ว โหต โส อ ปณฑต อนปสงกมนโต อปยรปาสนโต เนว ปรยตต อคคณหาต น ปฏปตต ปเรต เอกนต พาลภาวเมว ปาปณาต โส คณ เภทกโจโร วย. เตน วตต ส เว พาโลต วจจตต. เทสนาวสาเน อตรสส าตเกห สทธ มหาชโน โสตาปตตผล ปาปณต. คณ เภทกโจร วตถ. ---------- ๕. อทายตเถร วตถ. [ ๔๙ ] ยาวชวมป เจ พาโลต อม ธมมเทสน สตถา เชตวเน วหรนโต อทายตเถร อารพภ กเถส. โส กร มหาเถเรส ปกกนเตส ธมมสภ คนตวา ธมมาสเน นสท. อถ น เอกทวส อาคนตกภกข ทสวา อย พหสสโต มหาเถโร ภวสสตต ม มานา ขนธาทปปฏสยตต ป ห ปจฉตวา ก จ อชานมาน โก เอโส พทเธห สทธ เอกวหาเร

Page 126: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 126

วสมาโน ขนธธาตอายตนมตตมป น ชานาตต ครหตวา ต ปวตต ตถาคตสส อาโรเจส. อถ สตถา เตส ธมม เทเสนโต อม คาถมาห " ยาวชวมป เจ พาโล ปณฑต ปยรปาสต น โส ธมม วชานาต ทพพ สปรส ยถาต." ตสสตโถ พาโล นาเมส ยาวชวมป ปณฑต อปสงกมนโต ปยรปาสนโต อท พทธวจน เอตตก พทธวจนนต เอว ปรยตตธมม วา อย วหาโร อย อาจาโร อย โคจโร อท สาวชช อท อนวชช อท เสวตพพ อท น เสวตพพ อท ปฏวชฌตพพ อท สจฉกาตพพนต เอว ปฏปตตปปฏเวธธมม วา น ชานาต. ยถา ก ทพพ สปรส ยถาต ยถา ห ทพพ ยาว ปรกขยา นานปปการาย สปวกตยา สมปรวตตมานาป อท โลณก อท อโลณก อท ตตตก อท ขารก อท กฏก อท อมพล อท อนมพล อท กสาวนต สปรส น ชานาต เอวเมว พาโล ยาวชว ปณฑต ปยรปาสมาโน วตตปปการ ธมม น ชานาตต. เทสนาวสาเน อาคนตกภกขน อาสเวห จตตาน วมจจสต. อทายตเถรวตถ. ---------

Page 127: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 127

๖. ปาเยยกภกข วตถ. [ ๕๐ ] มหตตมป เจ ว ต อม ธมมเทสน สตถา เชตวเน วหรนโต ตสมตเต ปาเยยเก๑ ภกข อารพภ กเถส. เตส ห ภควา อตถ ปรเยสนตาน กปปาสกวนสณเฑ ปม ธมม เทเสส. ตทา สพเพ ว เอหภกขภาว ปตวา อทธมยปตตจวร- ธรา หตวา เตรส ธตงคาน สมาทาย วตตมานา ปนป ทฆสส อทธโน อจจเยน สตถาร อปสงกมตวา อนมตคคธมมเทสน สตวา ตสมเยว อาสเน อรหตต ปาปณส. ภกข อโห วตเมห ภกขห ขปปเมว ธมโม ว าโตต ธมมสภาย กถ สมฏาเปส. ต สตวา สตถา น ภกขเว อทาเนว ปพเพป อเม ตสมตตา สหายกา ธตตา หตวา ตณฑลชาตเก มหาตณฑลสส ธมมเทสน สตวา ขปปเมว ธมม ว าย ป จ สลาน สมาทยส เต เตเนว อปนสสเยน เอตรห นสนนาสเนเยว อรหตต ปตตาต วตวา ธมม เทเสนโต อม คาถมาห " มหตตมป เจ ว ปณฑต ปยรปาสต ขปป ธมม วชานาต ชวหา สปรส ยถาต. " ตสสตโถ ว ปณฑตปรโส มหตตมป เจ อ ปณฑต ปยรปาสต โส ตสส สนตเก อคคณหนโต ปรปจฉนโต ขปปเมว ปรยตตธมม วชานาต ตโต กมมฏาน กถาเปตวา ปฏปตตย ๑. ปาเวยยเกตป ปท.

Page 128: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 128

ฆเฏนโต วายมนโต ยถา นาม อนปหตชวหาปสาโท ปรโส รสวชานนตถ ชวหคเค เปตวาเอว โลณกาทเภท รส วชานาต เอว ปณฑโต ขปปเมว โลกตตรธมมมป วชานาตต. เทสนาวสาเน พห ภกข อรหตต ปาปณสต. ปาเยยกภกขวตถ. --------- ๗. สปปพทธกฏ วตถ. [ ๕๑ ] จรนต พาลา ทมเมธาต อม ธมมเทสน สตถา เวฬวเน วหรนโต สปปพทธกฏ อารพภ กเถส. อท สปปพทธวตถ อทาเน๑ อาคตเมว. ตทา ห สปปพทธกฏ ปรสปรยนเต นสนโน ภควโต ธมมเทสน สตวา โสตาปตตผล ปตวา อตตนา ปฏลทธคณ สตถ อาโรเจตกาโม ปรสมชเฌ โอคาหต อวสหนโต มหาชนสส สตถาร วนทตวา อนคนตวา นวตตกาเล วหาร อคมาส. ตสม ขเณ สกโก เทวราชา อย สปปพทธกฏ อตตนา สตถ สาสเน ปฏลทธคณ ปากฏ กาตกาโมต ตวา วมสสสาม นนต คนตวา อากาเส โต เอตทโวจ สปปพทธ ตว มนสส ทลทโท มนสสวราโก อหนเต อปรยนต ธน ทสสาม พทโธ น พทโธ ธมโม น ธมโม สงโฆ น สงโฆ ๑. ข. อ. ๒๕/๑๔๖.

Page 129: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 129

อล เม พทเธน อล เม ธมเมน อล เม สงเฆนาต วเทหต. อถ น โส อาห โกส ตวนต. อห สกโกต. อนธพาล อหรก ตว มยา สทธ กเถต น ยตตรโปส ตว ม ทคคโต ทลทโท กปโณต วเทส เนวาห ทคคโต น ทลทโท สขปปตโต อหมสม มหทธโน " สทธาธน สลธน หร โอตตปปย๑ ธน สตธน จ จาโค จ ป า เว สตตม ธน ยสส เอตา ธนา อตถ อตถยา ปรสสส วา อทลทโทต ต อาห อโมฆ ตสส ชวตนต๒" เยส ห อมาน สตตวธอรยธนาน สนต น เต พทเธห วา ปจเจกพทเธห วา ทลททาต วจจนตต. สกโก ตสส กถ สตวา ต อนตรามคเค โอหาย สตถ สนตก คนตวา สพพ ต วจนปปฏวจน สตถ๓ อาโรเจส. อถ น ภควา อาห น โข สกก สกกา ตาทสาน สเตนป สหสเสนป สปปพทธกฏ พทโธ น พทโธต วา ธมโม น ธมโมต วา สงโฆ น สงโฆต วา กถาเปตนต. สปปพทโธป โข สตถ สนตก คนตวา สตถารา กตปปฏสมโมทโน อตตนา ปฏลทธคณ สตถ อาโรเจตวา อฏายาสนา ปกกาม. อถ น อจรปกกนต คาว ตรณวจฉา ชวตา โวโรเปส. สา กร เอกา ยกขน ปกกสาตกลปตต พาหยทารจรย ตมพทา กโจรฆาตก สปปพทธกฏ นต อเม จตตาโร ชเน สต ๑. ม. ย. หร โอตตปปย. ๒. อง. สตตก. ๒๓/๔. ๓. ส. ม. ย. สตถต นตถ.

Page 130: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 130

สต อตตภาเว คาว หตวา ชวตา โวโรเปส. เต กร อตเต จตตาโร เสฏ ปตตา หตวา เอก นครโสภน คณก อยยาน เนตวา ทวส สมปตต อนภวตวา สายณหสมเย เอว มนตยส อมสม าเน อ โ นตถ อมสสา อมเหห ทนน กหาปณสหสส จ สพพ จ ปสาธนภณฑ คเหตวา อม มาเรตวา คจฉามาต. สา เตส กถ สตวา อเม นลลชชา มยา สทธ อภรมตวา อทาน ม มาเรตกามา ชานสสาม เตส กตตพพยตตกนต เตห มารยมานา อห ยกขน หตวา ยถา ม เอเต มาเรนต เอวเมว เต มาเรต สมตถา ภเวยยนต ปตถน อกาส.๑

สมพหลา ภกข ตสส กาลกรย ภควโต อาโรเจตวา ตสส กา คต เกเนว การเณน กฏ ภาว ปตโตต ปจฉส. สตถา โสตาปตตผล ปตวา ตสส ตาวตสภวเน อปปนนภาว จ ตคร- สขปปจเจกพทธ ทสวา นฏ หตวา อปพยาม กตวา ทฆรตต นรเย ปจตวา วปากาวเสเสน อทาน กฏ ภาวปปตต จ พยากรตวา ภกขเว อเม สตตา อตตนา ว อตตโน กฏกวปาก กมม กโรนตา วจรนตต วตวา อนสนธ ฆเฏตวา อตตร ธมม เทเสนโต๒ คาถมาห " จรนต พาลา ทมเมธา อมตเตเนว อตตนา กโรนตา ปาปก กมม ย โหต กฏกปผลนต." ๑. ส. ม. ย. เอตถนตเร ตสส นสสนเทน อเม มาเรสต อตถ. ๒. ส. ม. ย. เอตถนตเร อมนต อตถ.

Page 131: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 131

ตตถ จรนตต จตห อรยาปเถห อกสลเมว กโรนตา วจรนต. พาลาต อธโลกตถ จ ปรโลกตถ จ อชานนตา อธ พาลา นาม. ทมเมธาต ทปป า. อมตเตเนวาต อมตตภเตน วย เวรนา หตวา. กฏกปผลนต ตขณผล ทกขผล. เทสนาวสาเน พห โสตาปตตผลาทน ปาปณสต. สปปพทธกฏ วตถ --------- ๘. กสก วตถ. [ ๕๒ ] น ต กมม กต สาธต อม ธมมเทสน สตถา เชตวเน วหรนโต เอก กสก อารพภ กเถส. โส กร สาวตถโต อวทเร เอก เขตต กสต. โจรา อทก- นทธมเนน นคร ปวสตวา เอกสม อฑฒกเล อมมงค ภนทตวา ปวสตวา พห หร สวณณ คเหตวา อทกนทธมเนเนว นกขมส. เอโก โจโร เต ว เจตวา เอก สหสสตถวก โอวฏฏกาย กตวา ต เขตต คนตวา เตห สทธ ภณฑ ภาเชตวา อาทาย คจฉนโต โอวฏฏกโต ปตมาน สหสสตถวก น สลลกเขส. ตทวส สตถา ปจจสสมเย โลก โอโลเกนโต ต กสก อตตโน าณชาลสส อนโต ปวฏ ทสวา กนน โข ภวสสตต อปธาเรนโต อท อททส อย กสโก ปาโตว กสต คมสสต ภณฑสามกาป โจราน อนปท คนตวา สหสสตถวก ตสส เขตเต

Page 132: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 132

ทสวา เอต คณหสสนต ม เปตวา ตสส อ โ สกข นาม น ภวสสต โสตาปตตมคคสส อปนสสโยปสส อตถ ตตถ มยา คนต วฏฏตต. โสป กสโก ปาโต ว กสต คโต. สตถา อานนทตเถเรน ปจฉาสมเณน ตตถ อคมาส. กสโก สตถาร ทสวา คนตวา ภควนต วนทตวา ปน กสต อารภ. สตถา เตน สทธ ก จ อวตวา สหสสตถวกาย ปตตฏาน คนตวา ต ทสวา อานนทตเถร อาห ปสส อานนท อาสวโสต. ปสสาม ภนเต โฆรวโสต. กสโก ต กถ สตวา มม เวลาย วา อเวลาย วา จรณฏานเมต อาสวโส กเรตถ อตถต จนเตตวา สตถร เอตตก วตวา ปกกนเต มาเรสสาม นนต ปโตทยฏ อาทาย คโต สหสสตถวก ทสวา อม สนธาย สตถารา กถต ภวสสตต ต อาทาย นวตโต อพยตตตาย ต เอกมนเต เปตวา ปสนา ปฏจฉาเทตวา ปน กสต อารภ. มนสสาป วภาตาย รตตยา เคเห โจเรห กตกมม ทสวา ปทานปท คจฉนตา ต เขตต คนตวา ตตถ โจเรห ภณฑสส ภาชตฏาน ทสวา กสกสส ปทวล ช อททสส. เต ตสส ปทานสาเรน คนตวา ถวกาย ปตฏาน ทสวา ปส วยหตวา ถวก อาทาย ตว เคห วลมปตวา เขตต กสมาโน วย วจรสต ตชเชตวา ทณเฑน โปเถตวา เนตวา ร โ ทสสยส. ราชา ต ปวตต สตวา ตสส วธ อาณาเปส. ราชปรสา ต ปจฉาพาห พนธตวา กสาห ตาเลนตา อาฆาตน นยส. โส กสาห ตาลยมาโน อ ก จ อวตวา ปสส อานนท อาสวโสต ปสสาม ภนเต

Page 133: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 133

โฆรวโสต วทนโต คจฉต. อถ น ราชปรสา สตถ เจว อานนทต- เถรสส จ กถ กเถส กนนาเมตนต ปจฉตวา ราชาน ทฏ ลภมาโน กเถสสามต วตเต ร โ สนตก เนตวา ร โ ต ปวตต กถยส. อถ น ราชา กสมา เอว กเถสต ปจฉ. โสป นาห เทว โจโรต วตวา กสนตถาย นกขนตกาลโต ปฏาย สพพ ต ปวตต ร โ อาจกข. ราชา ตสส กถ สตวา อย ภเณ โลเก อคคปคคล สตถาร สกข อปทสต น ยตต เอตสส โทส อาโรเปต อหเมตถ กตตพพ ชานสสามต ต อาทาย สายณหสมเย สตถ สนตก คนตวา สตถาร ปจฉ ภควา กจจ ตมเห อานนทต- เถเรน สทธ เอตสส กสกสส กสนฏาน คตาต. อาม มหาราชาต. ก โว ตตถ ทฏนต. สหสสตถวกา มหาราชาต. ทสวา ก อโวจตถาต. อท นาม มหาราชาต. ภนเต สจาย ปรโส ตมหาทส อปทส นากรสส น ชวต ลภสส ตมเหห ปน กถตกถ กเถตวา เตน ชวต ลทธนต. ต สตวา สตถา อาม มหาราช อหมป เอตตกเมว วตวา คโต ปณฑเตน นาม ย กมม กตวา ปจฉานตปป โหต น ต กตตพพนต วตวา อนสนธ ฆเฏตวา ธมม เทเสนโต อม คาถมาห " น ต กมม กต สาธ ย กตวา อนตปปต ยสส อสสมโข โรท วปาก ปฏเสวตต." ตตถ ย กตวาต ย นรยาทส นพพตตนสมตถ ทกขทรย กมม กตวา อนสสรนโต อนสสรตานสสรตกขเณ อนตปปต

Page 134: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 134

อนโสจต ต กต น สาธ น สนทร น สลฏก. ยสส อสสมโขต ยสส อสสห ตนตมโข โรทนโต วปาก อนโภตต. เทสนาวสาเน กสกอปาสโก โสตาปตตผล ปตโต. สมปตต- ภกขป พห โสตาปตตผลาทน ปาปณสต. กสก วตถ. -------- ๙. สมนมาลาการ วตถ. [ ๕๓ ] ต จ กมม กต สาธต อม ธมมเทสน สตถา เวฬวเน วหรนโต สมน นาม มาลาการ อารพภ กเถส. โส กร เทวสก พมพสารราชาน ปาโต ว อฏห สมนปปผ- นาฬห อปฏหนโต อฏฏกหาปเณ ลภต. อเถกทวส ตสม ปปผาน คเหตวา นคร ปวฏมตเต ภควา มหาภกขสงฆปรวโต ฉพพณณรสโย วสสชเชนโต มหตา พทธานภาเวน มหตยา พทธลฬหาย นคร ปณฑาย ปาวส. ภควา ห เอกทา ฉพพณณรสโย จวเรน ปฏจฉาเทตวา อ ตโร ปณฑปาตโก วย วจรต ตสโยชน- มคค องคลมาลสส ปจจคคมน คจฉนโต วย เอกทา ฉพพณณ- รสโย วสสชเชนโต กปลวตถปปเวสนาทส วย. ตสมป ทวเส สรรโต ฉพพณณรสโย วสสชเชตวา มหตา พทธานภาเวน มหตยา พทธ- ลฬหาย ราชคห ปาวส. อถ มาลากาโร ภควโต รตนคฆยกา จ-

Page 135: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 135

นคฆยสทส อตตภาว ทสวา ทวตตสมหาปรสลกขณปปฏมณฑต อสตยานพย ชนสรโสภคค โอโลเกตวา ปสนนจตโต กนน โข สตถ อธการ กโรมต จนเตตวา อ อปสสนโต อเมห ปปเผห ภควนต ปเชสสามต จนเตตวา ปน จนเตส อมาน ร โ นพทธ อปฏานปปผาน ราชา อมาน อลภนโต ม พนธาเปยย วา ฆาตาเปยย วา รฏโต วา ปพพาเชยย กนน โข กโรมต. อถสส เอตทโหส ราชา ม ฆาเตต วา รฏโต วา ปพพาเชต โส ห มยห ททมาโนป อมสม อตตภาเว ชวตมตต๑ ธน ทเทยย สตถ ปชา ปน เม อเนกาส กปปโกฏส อล หตาย เจว สขาย จาต อตตโน ชวต ตถาคตสส ปรจจช. โส ยาว เม ปสนนจตต น ปฏกฏต ตาวเทว ปช กรสสามต หฏปปหฏโ อทคคทคโค สตถาร ปเชส. กถ ปม ตาว เทว ปปผมฏ โย ตถาคตสส อปร ขป. ตา อปรมตถเก วตาน หตวา อฏส. อปรา เทว มฏ โย ขป. ตา ทกขณหตถปสเสน มาลาปฏจฉนเนน๒ โอตรตวา อฏส. อปรา เทว มฏ โย ขป. ตา ปฏ ปสเสน โอตรตวา ตเถว อฏส. อปรา เทว มฏ โย ขป. ตา วามหตถปสเสน โอตรตวา ตเถว อฏส. เอว อฏ นาฬโย อฏ มฏ โย หตวา จตส าเนส ตถาคต ปรกขปส. ปรโต คมนทวารมตตเมว อโหส. ปปผาน วณฏาน อนโตมขาน อเหส ปตตาน พหมขาน. ภควา รชตปฏฏปรกขตโต วย หตวา ปายาส. ปปผาน อจตตกานป ๑. ชวนมตตนต ปเทน ภวตพพ. ๒. มาลาปฏจฉเทน. ( ? )

Page 136: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 136

สจตตก นสสาย อภชชตวา อปตตวา สตถารา สทธเยว คจฉนต ตฏาเน ตฏนต. สตถ สรรโต สตสหสสวชชลตา วย รสโย นกขมส. ปรโต จ ปจฉโต จ ทกขณโต จ วามโต จ สสมตถกโต จ นกขนตรสโย นกขมส. เอกาป สมมขสมมขฏาเนน อปลายตวา สพพาป สตถาร ตกขตต ปทกขณ กตวา ตรณตาลกขนธปปมาณา หตวา ปรโตเยว ธาวนต. สกลนคร สงขภ. อนโตนคเร นว โกฏโย พหนคเร นว โกฏโยต อฏารสส โกฏส เอโกป ปรโส วา อตถ วา ภกข คเหตวา น นกขมนโต นาม นตถ. มหาชโน สหนาท นทนโต เจลกเขปสหสสาน กโรนโต สตถ ปรโตว คจฉต. สตถาป มาลาการสส คณ ปากฏ กาต ตคาวเต นคเร เภรจรณมคเคเนว อจร. มาลาการสส สกลสรร ป จ- วณณาย ปตยา ปรปร. โส โถก เว ตถาคเตน สทธ จรตวา มโนสลารเส นมคโค วย พทธรสน อนโต ปวฏโ สตถาร โถเมตวา วนทตวา ตจฉปจฉเมว คเหตวา เคห อคมาส. อถ น ภรยา ปจฉ กห ปปผานต. สตถา เม ปชโตต. ร โ อทาน ก กรสสสต. ราชา ม ฆาเตต วา รฏโต วา ปพพาเชต อห ชวต ปรจจชตวา สตถาร ปเชส สพพปปผาน อฏ มฏ โย อเหส เอวรปา นาม ปชา ชาตา มหาชโน อกกฏ - สหสสาน กโรนโต สตถารา สทธ จรต โย เอส มหาชนสส อกกฏ สทโท ตสม าเน เอโสต. อถสส ภรยา อนธพาลา เอวรเป ปาฏหารเย ปสาท อชเนตวา ต อกโกสตวา ราชาโน นาม จณฑา

Page 137: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 137

สก กทธา หตถปาทาทจเฉทเนน พหมป อนตถ กโรนต ตยา กตกมเมน มยหมป อนตโถ สยาต ปตเต อาทาย ราชกล คนตวา ร า ปกโกสตวา ก เอตนต ปจฉตา อาห มม สามโก ตมหาก อปฏานปปเผห สตถาร ปเชตวา ตจฉหตโถ ฆร อาคนตวา กห ปปผานต มยา ปฏโ อทนนาม วเทส อห ต ปรภาสตวา ราชาโน นาม จณฑา สก กทธา หตถปาทาทจเฉทเนน พหมป อนตถ กโรนต ตยา กตกมเมน มยหมป อนตโถ สยาต ต ฉฑเฑตวา อธาคตา เตน กตกมม สกต วา โหต ทกกฏ วา ตสเสเวต มยา ฉฑฑตภาว ชานาห เทวาต. ราชา ปมทสสเนเนว โสตาปตตผล ปตโต สทธาสมปนโน อรยสาวโก จนเตส อโห อย อตถ อนธพาลา เอวรเป คเณ ปสาท น อปปาเทสต. โส กทโธ วย หตวา ก อมม วเทส มยห อปฏานปปเผห เตน ปชา กตาต. อาม เทวาต. ภททกนเต กต ต ฉฑเฑนตยา มม ปปเผห ปชาการกสส อห กตตพพยตตก ชานสสามต ต อยโยเชตวา เวเคน สตถ สนตก คนตวา วนทตวา สตถารา สทธเยว วจร. สตถา ตสส จตตปปสาท ตวา เภรจรณวถยา นคร จรตวา ร โ เคหทวาร อคมาส. ราชา ปตต คเหตวา สตถาร เคห ปเวเสตกาโม อโหส. สตถา ปน ราชงคเณเยว นสทนาการ ทสเสส. ราชา ต ตวา สฆ มณฑป กโรถาต ตขณ เว มณฑป การาเปส. นสท สตถา สทธ ภกขสงเฆน. กสมา ปน สตถา ราชเคห น ปาวส เอว กรสส อโหส สจาห อนโต ปวสตวา

Page 138: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 138

นสเทยย มหาชโน ม ทฏ น ลเภยย มาลาการสส คโณ ปากโฏ น ภเวยย ราชงคเณ ปน ม นสนน มหาชโน ทฏ ลภสสต มาลาการสส คโณ ปากโฏ ภวสสตต. คณวนตาน ห คณ พทธาเยว ปากฏ กาต สกโกนต อวเสสชโน คณวนตาน คณ กเถนโต มจฉรายต. จตตาโร ปปผปฏฏา จตททส อฏส. มหาชโน สตถาร ปรวาเรส. ราชา พทธปปมข ภกขสงฆ ปณเตน อาหาเรน ปรวส. สตถา ภตตกจจาวสาเน อนโมทน กตวา ปรม- นเยเนว จตห ปปผปฏเฏห ปรกขตโต สหนาท นทนเตน มหาชเนน ปรวโต วหาร อคมาส. ราชา สตถาร อนคนตวา นวตโต มาลาการ ปกโกสาเปตวา มม อาหรตพพปปเผห กนต วตวา สตถาร ปเชสต ปจฉ. มาลากาโร ราชา ฆาเตต วา รฏโต วา ปพพาเชตต ชวต ปรจจชตวา สตถาร ปเชส เทวาต อาห. ราชา ตว มหาปรโส นามาต วตวา อฏ หตถ จ อสเส จ ทาเส จ ทาสโย จ มหาปสาธนาน จ อฏ กหาปณสหสสาน จ ราชกลโต นหรตวา สพพาลงการปปฏมณฑตา อฏ นารโย อฏ คามวเร จาต อม สพพฏก นาม ทาน อทาส. อานนทตเถโร จนเตส อชช ปาโตว ปฏาย สหนาท- สหสสาน เจว เจลกเขปสหสสาน จ ปวตตนต โก น โข มาลาการสส วปาโกต. โส สตถาร ปจฉ. อถ น สตถา อานนท อมนา มาลากาเรน อปปมตตก กมม กตนต มา สลลกเขส อย ห มยห ชวต ปรจจชตวา ปช อกาส โส เอว มย จตต

Page 139: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 139

ปสาเทตวา กปปาน สตสหสส ทคคต น คมสสตต " กปปาน สตสหสส ทคคต น คมสสต ตวา เทวมนสเสส ผล เอตสส กมมโน ปจฉา ปจเจกสมพทโธ สมโน นาม ภวสสตต " อาห. สตถ ปน วหาร คนตวา คนธกฏ ปวสนกาเล ตาน ปปผาน ทวารโกฏเก ปตส. สายณหสมเย ภกข ธมมสภาย กถ สมฏาเปส อโห อจฉรย มาลาการสส กมม ธรมานกพทธสส ชวต ปรจจชตวา ปปผปช กตวา ตขณ เว สพพฏกนนาม ลภต. สตถา คนธกฏโต นกขมตวา ตณณ คมนาน อ ตเรน คมเนน ธมมสภ คนตวา พทธาสเน นสทตวา กาย นตถ ภกขเว เอตรห กถาย สนนสนนาต ปจฉตวา อมาย นามาต วตเต อาม ภกขเว ยสส กมมสส กตตตา ปจฉานตปป น โหต อนสสรตานสสรตกขเณ โสมนสสเมว อปปชชต เอวรป กมม กตตพพเมวาต วตวา อนสนธ ฆเฏตวา ธมม เทเสนโต อม คาถมาห " ต จ กมม กต สาธ ย กตวา นานตปปต ยสส ปตโต สมโน วปาก ปฏเสวตต." ตตถ ย กตวาต ย เทวมนสสสมปตตน เจว นพพาน- สมปตตยา จ นพพตตนสมตถ สขทรย กมม กตวา นานตปปต อถโข ทฏธมเมเยว อนสสรตานสสรตกขเณ ปตเวเคน ปตโต โสมนสสเวเคน จ สมโน หตวา อายต ปตโสมนสสชาโต หตวา

Page 140: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 140

วปาก ปฏเสวต ต กมม กต สาธ สนทร สลฏกนต. เทสนาวสาเน จตราสตยา ปาณสหสสาน ธมมาภสมโย อโหสต. สมนมาลาการ วตถ. -------- ๑๐. อปปลวณณาเถร วตถ. [ ๕๔ ] มธวา ม ต พาโลต อม ธมมเทสน สตถา เชตวเน วหรนโต อปปลวณณาเถร อารพภ กเถส. สา กร ปทมตตรพทธสส ปาทมเล ปตถน ปฏเปตวา กปปสตสหสส ป าน กรมานา เทเวส จ มนสเสส จ สสรนต อมสม พทธปปาเท เทวโลกโต จวตวา สาวตถย เสฏ กเล ปฏสนธ คณห. นลปปลคพภสมานวณณตาย จสสา อปปลวณณาเตวว นาม อกส. อถสสา วยปปตตกาเล สกลชมพทเป ราชาโน จ เสฏ โน จ เสฏ สส สนตก ปณณาการ ปหณส ธตร อมหาก เทตต. อปปหณนโต นาม นาโหส. ตโต เสฏ จนเตส อห สพเพส มน คเหต น สกขสสาม อปาย ปเนก กรสสามต. โส ธตร ปกโกสตวา อมม ปพพชต สกขสสสต อาห. ตสสา ปจฉมภวกตตา ปต วจน สเส อาสตตสตปากเตล วย อโหส ตสมา ปตร ปพพชสสาม ตาตาต อาห. โส ตสสา มหนต

Page 141: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 141

สกการ กตวา ต ภกขนปสสย เนตวา ปพพาเชส. ตสสา อจรปป- พพชตาย เอว อโปสถาคาเร ตาลวาโร ปาปณ. สา ทป ชาเลตวา อโปสถาคาร สมมชชตวา ทปสขาย นมตต คณหตวา ตา ว ปนปปน โอโลกยมานา เตโชกสณารมมณ ฌาน นพพตเตตวา ตเมว ปาทก กตวา อรหตต ปาปณ สทธ ปฏสมภทาห เจว อภ าห จ. สา อปเรน สมเยน ชนปทจารก จรตวา ปจจาคตา อนธวน ปาวส. ตทา ภกขนน อร วาโส อปปฏกขตโต โหต. อถสสา มนสสา ตตถ กฏก กตวา ม จก ป าเปตวา สาณยา ปรกขปส. สา สาวตถย ปณฑาย ปวสตวา นกขม. มาตลปตโต ปนสสา นนทมาณโว คหกาลโต ปฏาย ปฏพทธจตโต ตสสา อาคตภาว สตวา เถรยา อาคมนโต ปเรตรเมว อนธวน คนตวา ต กฏก ปวสตวา เหฏาม เจ นลโน เถรยา อาคนตวา กฏก ปวสตวา ทวาร ปธาย ม จเก นสนนมตตาย พห อาตปโต อาคตตตา จกขปเถ อนธกาเร อวคเตเยว เหฏาม จโต นกขมตวา ม จก อภรยห มา นสส พาล มา นสส พาลาต เถรยา วารยมาโน อภภวตวา อตตโน ปฏ ตกมม กตวา ปายาส. อถสส อคณ ธาเรต อสกโกนต วย มหาปว เทวธา ภชช. โส ปว ปวฏโ คนตวา มหาอวจมห นพพตต. เถรป ตมตถ ภกขนน อาโรเจส. ภกขนโย ภกขน ตมตถ อาโรเจส. ภกข ภควโต อาโรเจส. ต สตวา สตถา ภกข อามนเตตวา ภกขเว ภกขภกขน- อปาสกอปาสกาส โย โกจ พาโล ปาปกมม กโรนโต มธสกขราทส

Page 142: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 142

ก จเทว มธรรส ขาทมาโน ปรโส วย หฏปปหฏโ อทคคทคโค วย กโรตต อนสนธ ฆเฏตวา ธมม เทเสนโต อม คาถมาห " มธวา ม ต พาโล ยาว ปาป น ปจจต ยทา จ ปจจต ปาป อถ (พาโล) ทกข นคจฉตต. " ตตถ มธวาต พาลสส ห ปาป อกสลกมม กโรนตสส ต กมม มธ วย มธรรส วย อฏ กนต มนาป วย อปฏาต อต น โส มธธว ม ต. ยาวาต ยตตก กาล. ปาป น ปจจตต ทฏธมเม วา สมปราเย วา วปาก น เทต ตาว น เอว ม ต. ยทา จาต ยทา ปนสส ทฏธมเม วา ววธา กมมกรณา กรยมานสส สมปราเย วา นรยาทส มหาทกข อนภวนตสส ต ปาป ปจจต อถ โส พาโล ทกข นคจฉต วนทต ปฏลภตต. เทสนาวสาเน พห โสตาปตตผลาทน ปาปณส. อปเรน สมเยน ธมมสภาย มหาชโน กถ สมฏาเปส๑ ขณาสวาป ม เ กามสข สาทยนต กาม เสวนต ก น เสวสสนต น เหเต โกฬาปรกขา น วมมกา อลลมสสรราเยว ตสมา เอเตป กามสข สาทยนต กาม เสวนตต. สตถา อาคนตวา กาย นตถ ภกขเว เอตรห กถาย สนนสนนาต ปจฉตวา อมาย นามาต วตเต น ภกขเว ขณาสวา กามสข สาทยนต น กาม เสวนต ยถา ห ปทมปตเต ปตต อทกพนท น ลปปต น สณาต วนวฏเฏตวา ปตเตว ยถา จ อารคเค สาสโป น ลปปต น สณาต วนวฏเฏตวา ปตเตว ๑. ปจฉา วตเตน น สเมต. ตถาห วกขต กาย นตถ ภกขเวตอาท.

Page 143: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 143

เอว ขณาสวสส จตเต ทวโธป กาโม น ลปปต น สณาตต อนสนธ ฆเฏตวา ธมม เทเสนโต อม พราหมณวคเค คาถมาห " วาร โปกขรปตเตว อารคเครว สาสโป โย น ลปปต กาเมส ตมห พรม พราหมณนต. " อมสสา อตโถ พราหมณวคเคเยว อาวภวสสต. สตถา ปน ราชาน ปเสนทโกสล ปกโกสาเปตวา มหาราช อมสม สาสเน ยเถว กลปตตา เอว กลธตโรป มหนต าตคณ จ โภคกขนธ จ ปหาย ปพพชตวา อร เ วหรนต ตา อร เ วหรมานา ราครตตา ปาปปคคลา โอมานาตมานวเสน วเหเนตป พรหม- จรยนตรายป ปาเปนต ตสมา ภกขนสงฆสส อนโตนคเร วสนฏาน กาต วฏฏตต. ราชา สาธต สมปฏจฉตวา นครสส เอกปสเส ภกขนสงฆสส วสนฏาน กาเรส. ตโต ปฏาย ภกขนโย อนโตคาเมเยว วสนต. อปปลวณณาเถร วตถ. -------- ๑๑. ชมพกาชวกวตถ. [ ๕๕ ] มาเส มาเส กสคเคนาต อม ธมมเทสน สตถา เวฬวเน วหรนโต ชมพกาชวก อารพภ กเถส. อตเต กร กสสปสมมาสมพทธกาเล คามวาส เอโก กฏมพโก

Page 144: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 144

เอกสส เถรสส วหาร กตวา ตตถ วหรนต จตห ปจจเยห อปฏห. เถโร ตสส เคเห นพทธ ภ ชต. อเถโก ขณาสโว ภกข ทวา ปณฑาย จรนโต ตสส เคหทวาร ปาปณ. กฏมพโก ต ทสวา ตสส อรยาปเถ ปสนโน เคห ปเวเสตวา สกกจจ ปณเตน โภชเนน ปรวสตวา ภนเต อม สาฏก รชตวา นวาเสยยาถาต มหนต สาฏก ทตวา ภนเต เกสา โว ทฆา ตมหาก เกโสโรปนตถาย นหาปต อาเนสสาม สยนตถาย๑ ม จก คาหาเปตวา อาคมสสามต อาห. นพทธ เคเห ภ ชนโต กลปโก ภกข ตสส ต สกการ ทสวา จตต ปสาเทต นาสกข อยนต มหตต ทฏกสส เอวรป สกการ กโรต นพทธ เคเห ภ ชนตสส ปน มยห น กโรตต จนเตตวา วหาร อคมาส. อตโรป เตเนว สทธ คนตวา กฏมพเกน ทนน สาฏก รชตวา นวาเสส. กฏมพโกป นหาปต อาทาย คนตวา เถรสส เกเส โอหาราเปตวา ม จก อตถราเปตวา ภนเต อมสมเยว ม จเก สยถาต วตวา เทวป เถเร สวาตนาย นมนเตตวา ปกกาม. เนวาสโก ตสส สกการ กยรมาน อธวาเสต นาสกข. อถสส โส สาย เถรสส นปนนฏาน คนตวา จตหากาเรห [๒]- อกโกส อาวโส อาคนตก กฏมพกสส เคเห ภตต ภ ชนโต วรตร มฬห ขาทต กฏมพเกน อานตนหาปเตน เกโสโรปนโต วรตร ตาลฏ เกน เกเส ล จาเปต กฏมพเกน ทนนสาฏก ๑. พ. ย. เอตถนตเร จ โวต อตถ. ส. โวต อตถ. ๒. ส. ย. เอตถนตเร เถรนต อตถ.

Page 145: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 145

นวาสนโต วรตร นคเคน จรต กฏมพเกน อาภตม จเก นปชชนโต วรตร ภมย นปชชตนต. เถโรป มา เอส พาโล ม นสสาย นสสต นมนตน อนาทยตวา ปาโต ว อฏาย ยถาสข อคมาส. เนวาสโกป ปาโต ว วหาเร กตตพพวตต กตวา ภกขาจารเวลาย อทานป อาคนตโก นททายต คณฑสทเทน ปพชเฌยยาต ส าย นขปฏเเนว คณฑ ปหรตวา คาม ปณฑาย ปาวส. กฏมพโกป สกการ กตวา เถราน อาคมนมคค โอโลเกนโต เนวาสก ทสวา ภนเต เถโร กหนต ปจฉ. อถ น เนวาสโก มา อาวโส อวจ๑ ตยห กลปโก หโย ตว นกขนตเวลาย โอวรก ปวสตวา นทท โอกกนโต ปาโต ว ปฏาย มม วหารสมมชชนสททมป ปานยฆฏปรโภชนยฆเฏส อทกาส จนสททมป คณฑสททมป กโรนตสส น ชานาตต อาห. กฏมพโก จนเตส ตาทสาย อรยาปถ- สมปตตยา สมนนาคตสส เม อยยสส ยาว อมมหา กาลา นททายน นาม นตถ ม ปน ตสส สกการ กโรนต ทสวา อทธา อมนา ภทนเตน ก จ วตต ภวสสตต. โส อตตโน ปณฑตภาเวน ต สกกจจ โภเชตวา ตสส ปตต สาธก โธวตวา นานคครสโภชนสส ปเรตวา ภนเต สเจ เม อยย ปสเสยยาถ อมมสส ปณฑปาต ทเทยยาถาต อาห. อตโร ต คเหตวา ว จนเตส สเจ โส เอวรป ปณฑปาต ภ ชสสต อมสมเยว าเน ปลทโธ ภวสสตต อนตรามคเค ต ปณฑปาต ฉฑเฑตวา เถรสส ๑. ส. ย. อาวโส ก วเทถ.

Page 146: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 146

วสนฏาน คนตวา ต ตตถ โอโลเกนโต นาททส. อถ น เอตตกสส กมมสส กตตตา วสตวสสสหสสาน กโตป สมณธมโม รกขต นาสกข. อายหปรโยสาเน ปน อวจมห นพพตตตวา เอก พทธนตร มหาทกข อนภวตวา อมสม พทธปปาเท ราชคหนคเร เอกสม พหอนนปาเน กลฆเร นพพตต. โส ปทสา คมนกาลโต ปฏาย เนว สยเน สยต น ภตต ภ ชต อจฉต อตตโน สรรวล ชเมว ขาทต. พาลตาย อชานนโต กโรตต น โปสส. มหลลกกาเลป วตถ นวาเสต น อจฉต นคโค วจรต ภมย สยต อตตโน สรรวล ชเมว ขาทต. อถสส มาตาปตโร นาย กลฆรสส อนจฉวโก อาชวกาน เอส อนจฉวโกต เตส สนตก เนตวา อม ทารก ปพพาเชถาต อทส. อถ น เต ปพพาเชส ปพพาเชตวา จ ปน คลปปมาเณ อาวาเฏ เปตวา ทวนน องสกฏาน๑

อปร ปทราน ทตวา เตส อปร นสทตวา ตาลฏ ขณเฑน เกเส ล จส. อถ เน ตสส มาตาปตโร สวาตนาย นมนเตตวา ปกกมส. ปนทวเส อาชวกา เอห คาม ปวสสสามาต ต วทส. โส คจฉถ ตมเห อห อเธว ภวสสามต น อจฉ. อถ น ปนปปน วตวา อนจฉมาน โอหาย อคมส. โสป เตส คตภาว ตวา วจจกฏยา ทวาร๒ ววรตวา โอรยห อโภห หตเถห อาโลปการก คถ ขาทต.๓

อาชวกา ตสส อนโตคามโต อาหาร ปหณส. ตมป น อจฉต ปนปปน วจจมาโนป น เม อมนา อตโถ ลทโธ เม อาหาโรต. ๑. ส. ม. ย. ชตตน. ๒. ส. ม. ย. ปทร. ๓. ส. ม. ย. ขาท.

Page 147: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 147

กห ลทโธต. อเธว ลทโธต. เอว ทตเย ตตเย จตตเถ ทวเสป เตห พหมป วจจมาโน อห อเธว ภวสสามต คาม คนต น อจฉต. อาชวกา อย ทวเส ทวเส เนว คาม ปวสต น อมเหห ปหต อาหาร อาหรต อจฉต อเธว เม ลทโธต วทต กนน โข กโรต ปรคคณหสสาม นนต คาม ปวสนตา เอก เทว ชเน ตสสป ปรคคณหนตถ โอหาย คมส. เต ปจฉโต คจฉนตา วย หตวา นลยส. โสป เตส คตภาว ตวา ปรมนเยเนว วจจกฏ โอรยห คถ ขาทต. อตเร ตสส กรย ทสวา อาชวกาน อาโรจยส. ต สตวา อาชวกา อโห ภารย กมม สเจ สมณสส โคตมสส สาวกา ชาเนยย อาชวกา คถ ขาทมานา วจรนตต อมหาก อกตต ปกาเสยย นาย อมหาก อนจฉวโกต ต อตตโน สนตกา นหรส. โส เตห นหรโต. มหาชนสส อจจารกรณฏาเน ปตถโต เอโก ปฏ ปาสาโณ อตถ. ตสม มหนต โสณฑ. ปฏ ปาสาณ นสสาย มหาชนสส อจจารกรณฏาน โหต. โส ตตถ คนตวา รตต คถ ขาทตวา มหาชนสส สรรวล ชนตถาย อาคมนกาเล เอเกน หตเถน ปาสาณสส เอก ปสส โอลพภ เอก ปาท อกขปตวา ชนนเก เปตวา อทธวาตาภมโข มข ววรตวา ตฏต. มหาชโน ต ทสวา อปสงกมตวา วนทตวา ภนเต กสมา อยโย มข ววรตวา โตต ปจฉต. อห วาตภกโข อ โ เม อาหาโร นตถต. อถ กสมา เอก ปาท อกขปตวา ชนนเก กตวา โตส ภนเตต. อห อคคตตโป โฆรตโป มยา ทวห ปาเทห อกกนตา ปว

Page 148: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 148

กมปต ตสมา เอก ปาท อกขปตวา ชนนเก กตวา โตมห อห ห ตโกว วตนาเมม น นสทาม น นปชชามต. มนสสา นาม เยภยเยน วจนมตตเมว สททหนต ตสมา อโห อจฉรย เอวรปาป นาม ตปสสโน โหนต น โน เอวรโป ทฏปพโพต เยภยเยน องคมคธวาสโน สงขภตวา มาเส มาเส มหนต สกการ อภหรนต. โส อห วาตเมว ภกขาม น อ อาหาร อาหราม อ ห เม ขาทนตสส ตโป นสสตต เตห อภหต น ก จ อจฉต. มนสสา มา โน ภนเต นาเสถ ตมหาทเสน โฆรตเปน ปรโภโค กโต อมหาก ทฆรตต หตาย สขาย สวตตตต ปนปปน ยาจนต. ตสส เม อ โ อาหาโร น รจจตต มหาชนสส ปน ยาจนาย ปฬโต เตห อาภตาน สปปผาณตาทน กสคเคน ชวหคเค เปตวา คจฉถ อล โว เอตตก หตาย สขายาต อยโยเชส. เอว โส ป จปณณาส วสสาน นคโค คถ ขาทนโต เกเส ล จนโต ภมย สยมาโน วตนาเมส. พทธานป โข ปจจสกาเล โลก โวโลกน อวชหตเมว โหต ตสมา เอกทวส ภควโต ปจจสสมเย โลก โวโลเกนตสส อย ชมพกาชวโก าณชาลสส อนโต ป าย. สตถา กนน โข ภวสสตต อาวชชตวา ตสส สห ปฏสมภทาห อรหตตสส อปนสสย ทสวา อห เอต อาท กตวา เอก คาถ ภาสสสาม คาถาปรโยสาเน จตราสตยา ปาณสหสสาน ธมมาภสมโย ภวสสต อม กลปตต นสสาย มหาชโน โสตถภาว ปาปณสสตต ตวา ปนทวเส ราชคเห

Page 149: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 149

ปณฑาย จรตวา ปณฑปาตปปฏกกนโต อานนทตเถร อาห อานนท ชมพกาชวกสส สนตก คมสสามต. ภนเต ก ตมเหเยว คมสสถาต. อาม อหเมวาต. เอว วตวา สตถา วฑฒมานกจฉายาย ตสส สนตก ปายาส. เทวตา จนตยส สตถา สาย๑ ชมพกาชวกสส สนตก คจฉต โส จ เชคจเฉ อจจารปสสาวฏาเน ทนตกฏก- กลฏเ ปฏ ปาสาเณ วสต เทว วสสาเปต วฏฏตต อตตโน อานภาเวน ตมหตตเยว เทว วสสาเปส. ปฏ ปาสาโณ สจ นมมโล อโหส. อถสส อปร ป จวณณ ปปผวสส วสสาปยส. สตถา สาย ชมพกาชวกสส สนตก คนตวา ชมพกาต สททมกาส. ชมพโก โก น โข เอส ทชชาโน ม ชมพกวาเทน วทตต จนเตตวา โก เอโสต อาห. อห ชมพกาต. ก มหาสมณาต. อชช เม เอกรตต อธ วสนฏาน เทหต. นตถ มหาสมณ อมสม าเน วสนฏานนต. ชมพก มา เอว กร เอกรตต เม วสนฏาน เทห ปพพชตา นาม ปพพชต ปฏเนต มนสสา มนสส ปสโว ปสนต. ก ปน ตว ปพพชโตสต. อาม ปพพชโตมหต. สเจ ตว ปพพชโต กหนเต ลาพก กห ธมกฏจฉโก กห ย สตตกนต. อตเถต มยห วส วส ปน คเหตวา จรณ ทกขนต อพภนตเรเยว คเหตวา จรามต. โส จรสสส ตว เอต อคคณหตวาต กชฌ. อถ น สตถา อาห โหต ชมพก มา กชฌ วสนฏาน เม อาจกขาหต. นตถ มหาสมณ เอตถ ๑. ส. ม. ย. สายนต นตถ.

Page 150: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 150

วสนฏานนต. สตถา ตสส วสนฏานโต อวทเร เอก ปพภาร อตถ ต นททสนโต เอตสม ปพภาเร โก วสตต อาห. น โกจ มหาสมณาต. เตนห เอต มยห เทหต. ตว เว ชานาห มหาสมณาต. สตถา ปพภาเร นสทน ป าเปตวา นสท. อถ ปมยาเม จตตาโร มหาราชาโน จตททสา เอโกภาส กโรนตา อปฏาน อาคมส. ชมพโก โอภาส ทสวา กโอภาโส นาเมโสต จนเตส. มชฌมยาเม สกโก เทวราชา อาคม. ชมพโก ตมป ทสวา โก นาเมโสต จนเตส. ปจฉมยาเม เอกาย องคลยา เอก ทวห เทว ฯ เป ฯ ทสห ทส จกกวาฬาน โอภาเสต สมตโถ มหาพรหมา สกลอร เอโกภาส กโรนโต อาคม. ชมพโก ตมป ทสวา โก น โข เอโสต จนเตตวา ปาโตว สตถ สนตก คนตวา ปฏสนถาร กตวา เอกมนต โต สตถาร ปจฉ มหาสมณ ตมหาก สนตก จตสโส ทสา โอภาเสนโต ปมยาเม โก อาคโตต. จตตาโร มหาราชาโนต. กการณาต. ม อปฏาตนต. ก ปน ตว จตห มหาราเชห อตตรตโรต. อาม ชมพก อห ห ราชน อตราชาต. มชฌมยาเม ปน โก อาคโตต. สกโก เทวราชาต. กการณาต. ม อปฏาตเมวาต. ก ปน ตว สกกเทวราชโตป อตตรตโรต. อาม ชมพก สกกโตป อตตรตโรมห เอโส ปน มยห คลานปฏาโก กปปยการกสามเณรสทโสต. ปจฉมยาเม สกลอร โอภาเสตวา โก อาคโตต. ย นสสาย โลเก พราหมณาทโยป ขปตวา ปกขลตวา นโม มหาพรหมโนต วทนต

Page 151: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 151

โสเอว มหาพรหมาต. ก ปน ตว มหาพรหมนาป อตตรตโรต. อาม ชมพก อห ห พรหมนาป อตพรหมาต. อจฉรโยส ตว มหาสมณ มยห ปน ป จปณณาสวสสาน อธ วสนตสส เอเตส เอโกป ม อปฏาต นาคตปพโพ อห ห เอตตก อทธาน วาตภกโข หตวา ตโกว วตนาเมส น ตาว เต มยห อปฏาน อาคตปพพาต. อถ น สตถา อาห ชมพก ตว โลกสม อนธพาล มหาชน ว จยมาโน มป ว เจตกาโม ชาโต นน ตว ป จปณณาสวสสาน คถเมว ขาทส ภมยเยว นปชช นคโค หตวา วจร ตาลฏ ขณเฑน เกเส ล จ อถ จ ปน โลก ว เจนโต อห วาตภกโขมห เอกปาเทน ตฏาม น นสทาม น นปชชามต วเทส มป ว เจตกาโมส ปพเพป ตว ปาปก ลามก ทฏ นสสาย เอตตก กาล คถภกโขส ภมสโย นคโค วจรนโต ตาลฏ ขณเฑน เกสล จน ปตโต อทานป ปาปก ลามก ทฏ เมว คณหาสต. ก ปน มยา กต มหาสมณาต. อถสส สตถา ปพเพ กตกมม อาจกข. ตสส สตถร กเถนเตเยว สเวโค อปปนโน หโรตตปป อปฏ ต. โส อกกฏโก นสท. อถสส สตถา อทกสาฏก ขปตวา อทาส. โส ต นวาเสตวา สตถาร วนทตวา เอกมนต นสท. สตถาปสส อนปพพกถ กเถตวา ธมม เทเสส. โส เทสนาวสาเน สห ปฏสมภทาห อรหตต ปตวา สตถาร วนทตวา อฏายาสนา ปพพชช จ อปสมปท จ ยาจ. เอตตาวตาสส ปรมกมม ปรกขณ. อย ห ขณาสวมหาเถร จตห อกโกเสห อกโกสตวา ยาวาย

Page 152: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 152

มหาปว ตคาวตาธก โยชน อสสนนา ตาว อวจมห ปจตวา ตตถ ปกกาวเสเสน ป จปณณาสวสสาน อม วปปการ ปตโต เตนสส ต กมม ขณ วสตวสสสหสสาน อมนา กตสส สมณธมมสส ผล นาเสต น สกกา ตสมา ต สตถา ทกขณหตถ ปสาเรตวา เอห ภกข จร พรหมจรยนต อาห. ตาวเทวสส คหลงค อนตรธาย อฏปรกขารธโร สฏ วสสตเถโร วย อโหส. องคมคธวาสน ตสส สกการ คเหตวา อาคตทวโส กเรส ตสมา อภยรฏวาสโน สกการ คเหตวา อาคตา ตถาคต ทสวา กนน โข อมหาก อยโย ชมพโก มหา อทาห สมโณ โคตโมต จนเตตวา สเจ สมโณ โคตโม มหา ภเวยย อย สมณสส โคตมสส สนตก คจเฉยย ชมพกาชวกสส ปน มหนตตาย สมโณ โคตโม อมสส สนตก อาคโตต จนตยส. สตถา มหาชนสส ปรวตกก ตวา ชมพก ตว อปฏากาน กงข ฉนทาหต อาห. โส อหมป ภนเต เอตตกเมว ปจจาสสามต วตวา จตตถชฌาน สมาปชชตวา อฏาย ตาลปปมาณ เวหาส อพภคคนตวา สตถา เม ภนเต ภควา สาวโกหมสมต วตวา โอรยห วนทตวา ปน ทวตาลมตต ตตาลมตตนต เอว สตตตาลมตต เวหาส อพภคคนตวา โอรยห อตตโน สาวกภาว ชานาเปส. ต ทสวา มหาชโน อโห พทธา นาม อจฉรยา อโนมคณาต จนเตส. สตถา มหาชเนน สทธ กเถนโต เอวมาห อย เอตตก กาล ตมเหห อาภตสกการ กสคเคน ชวหคเค เปตวา ตปจรณ ปเรมต อธ นวตโถ สเจ

Page 153: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 153

อมนา อปาเยน วสสสต ตปจรณ ปเรยย ยา จ อสส อทาน กล วา ภตต วา กกกจจายตวา อภ ชนตสส ภตตจเฉทนกสล- เจตนา ตสสา ต ตปจรณ โสฬสป กล นาคฆตต อนสนธ ฆเฏตวา ธมม เทเสนโต อม คาถมาห " มาเส มาเส กสคเคน พาโล ภ เชถ โภชน น โส สงขาตธมมาน กล อคฆต โสฬสนต." ตสสตโถ สเจ พาโล อปร าตธมโม สลาทคณา ปรพาหโร ตตถายตเน ปพพชโต ตปจรณ ปเรสสามต มาเส มาเส สมปตเต กสคเคน โภชน ภ ชนโต วสสสต ภ เชถ โภชน. น โส สงขาตธมมาน กล อคฆต โสฬสนต สงขาตธมมา วจจนต าตธมมา ตลตธมมา เตส เหฏ มโกฏยา โสตาปนโน สงขาตธมโม อปรมโกฏยา ขณาสโว อเมส สงขาตธมมาน โส พาโล กล นาคฆต โสฬสนต ปคคลาธฏานา เทสนา. อย ปเนตถ อตโถ ยา จ ตสส ตถา ตปจรณ ปเรนตสส วสสสต เจตนา ยา จ สงขาตธมมาน กล วา ภตต วา กกกจจายตวา อภ ชนตาน เอกา ภตตจเฉทนกสลเจตนา ตสสา เจตนาย สา ตาวทฆรตต ปวตตเจตนา โสฬส กล นาคฆต. อท วตต โหต ย ตสสา สงขาตธมมาน เจตนาย ผล ต โสฬสโกฏาเส กตวา ตโต เอเกก ปน โสฬสโกฏาเส กตวา ตโต เอกสส โกฏาสสส ย ผล ตเทว ตสส พาลสส ตปจรณโต มหนตตรนต.

Page 154: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 154

เทสนาวสาเน จตราสตยา ปาณสหสสาน ธมมาภสมโย อโหสต. ชมพกาชวก วตถ. -------- ๑๒. อหเปต วตถ. [ ๕๖ ] น ห ปาป กต กมมนต อม ธมมเทสน สตถา เวฬวเน วหรนโต อ ตร อหเปต อารพภ กเถส. เอกสม ห ทวเส ชฏลสหสสสส อพภนตโร อายสมา ลกขณตเถโร จ มหาโมคคลลานตเถโร จ ราชคเห ปณฑาย จรสสามาต คชฌกฏโต โอตรนต. เตส อายสมา มหาโมคคลลาโน เอก อหเปต ทสวา สต ปาตวากาส. อถ น ลกขณตเถโร กสมา อาวโส สต ปาต กโรสต การณ ปจฉ. อกาโล โข อาวโส อมสส ป หสส วสชเชต ภควโต สนตเก ม ปจเฉยยาสต. เตส ราชคเห ปณฑาย จรตวา ภควโต สนตก คนตวา นสนเนส ลกขณตเถโร ปจฉ อาวโส โมคคลลาน ตว คชฌกฏา โอตรนโต สต ปาต กรตวา มยา สตการณ ปฏโ ภควโต สนตเก ม ปจเฉยยาสต อวจ กเถห อทาน ต การณนต. เถโร อาห อห อาวโส เอก อหเปต ทสวา สต ปาตวากาส ตสส เอวรโป อตตภาโว มนสสสส วย อสส สส อหสส วยสส เสโส อตตภาโว

Page 155: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 155

อหเปโต นาเมส ปมาณโต ป จวสตโยชนโก ตสส สสโต อฏ ตา อคคชาลา ยาว นงคฏา คจฉนต นงคฏโต อฏ ตา ยาว สสา มชเฌ อฏ ตา เทว ปสสาน คจฉนต ทวห ปสเสห อฏ ตา มชเฌ โอสรนตต. ทวนนเมว กร เปตาน อตตภาโว ป จวสต- โยชนโก อวเสสาน ตคาวตปปมาโณ อมสส เจว อหเปตสส กากเปตสส จ ป จวสตโยชนโก เตส อยนตาว อหเปโต. กากเปตมป มหาโมคคลลาโน คชฌกฏมตถเก ปจจมาน ทสวา ตสส ปพพกมม ปจฉนโต อม คาถมาห " ป จโยชนกา ชวหา สสนเต นวโยชน กาโย อจจคคโต ตยห ป จวสตโยชน กนน กมม กรตวาน ปตโตส ทกขมทสนต. " อถสส เปโต อาจกขนโต " อห ภนเต โมคคลลาน กสสปสส มเหสโน สงฆสสาภหฏ ภตต อาหเรส ยถจฉกนต " คาถ วตวา อาห ภนเต กสสปพทธกาเล สมพหลา ภกข คาม ปณฑาย ปวสส. มนสสา เถเร ทสวา สมปยายมานา อาสนสาลาย นสทาเปตวา ปาเท โธวตวา เตเลน มกเขตวา ยาค ปาเยตวา ขชชก ทตวา ปณฑปาตกาล อาคมยมานา ธมม สณนตา นสทส. ธมมกถาวสาเน เถราน ปตเต อาทาย อตตโน อตตโน เคเห นานคครสโภชนสส ปเรตวา อาหรส. ตทาห กาโก หตวา อาสน- สาลาย ฉทนปฏเ นสนโน ต ทสวา เอเกน คหตปตตโต ตกขตต

Page 156: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 156

มข ปเรนโต ตโย กพเฬ อคคเหส ต ปน ภตต เนว สงฆสส สนตก น สงฆสส นยเมตวา ทนน น ภกขห คหตาวเสสก อตตโน เคห เนตวา มนสเสห ภ ชตพพก เกวล สงฆ อททสส อภหฏมตตเมว ตโต มยา ตโย กพฬา คหตา เอตตก เม ปพพกมม สวาห กาล กตวา ตสส กมมสส วปาเกน อวจมห ปจตวา ตตถ ปกกาวเสเสน อทาน คชฌกเฏ กากเปโต หตวา นพพตโต อท ทกข ปจจนโภมต. อท กากเปต วตถ. อธ ปน เถโร อหเปต ทสวา สต ปาตวากาสนต อาห. อถสส สตถา สกข หตวา สจจ ภกขเว โมคคลลาโน อาห มยา ปเนส สมโพธปปตตทวเสเยว ทฏโ อปจาห เย เม วจน น สททเหยย เตส อหตาย ภเวยยาต ปรานทยาย น กเถสนต อาห. ลกขณสยตเตป๑ ห มหาโมคคลลาเนน ทฏกาเลเยว สตถา ตสส สกข หตวา วสตวตถน กเถส. อทมป เตน ตเถว กถต. ต สตวา ภกข ตสส ปพพกมม ปจฉส. สตถาป เตส กเถส อตเต กร พาราณส นสสาย นทตเร ปจเจกพทธสส ปณณสาล กรส. โส ตตถ วหรนโต นพทธ นคเร ปณฑาย จรต. นาคราป สาย ปาต คนธปปผาทหตถา ปจเจกพทธสส อปฏาน คจฉนต. เอโก พาราณสวาส ปรโส ต มคค นสสาย เขตต กส. มหาชโน สาย ปาต ปจเจกพทธสส อปฏาน คจฉนโต ต เขตต มททนโต คจฉต. กสโก มา เม เขตต มททถาต วาเรนโตป ๑. ส. น. ๑๖/๒๙๘.

Page 157: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 157

วาเรต นาสกข. อถสส เอตทโหส สเจ อมสม าเน ปจเจกพทธสส ปณณสาลา น ภเวยย น เม เขตต มทเทยยนต. โส ปจเจกพทธสส ปณฑาย ปวฏกาเล ปรโภคภาชนาน ภนทตวา ปณณสาล ฌาเปส. ปจเจกพทโธ ต ฌาม ทสวา ยถาสข ปกกาม. มหาชโน คนธมาล อาทาย อาคโต ฌาม ปณณสาล ทสวา กห น โข โน อยโย คโตต อาห. โสป มหาชเนเนว สทธ อาคโต มหาชนมชเฌ ตโก เอวมาห มยา ตสส ปณณสาลา ฌาปตาต. อถ น คณหถ อม ปาป นสสาย มย ปจเจกพทธ ทฏ น ลภมหาต ทณฑาทห โปเถตวา ชวตกขย ปาเปส. โส อวจมห นพพตตตวา ยาวาย ปว โยชนมตต อสสนนา ตาว นรเย ปจตวา ปกกาวเสเสน คชฌกเฏ อหเปโต หตวา นพพตต. สตถา อม ตสส ปพพกมม กเถตวา ภกขเว ปาปกมม นาเมต ขรสทส ยถา ขร ทยหมานเมว น ปรณมต ตถา กมม กรยมานเมว น วปจจต ยทา ปน วปจจต ตทา เอวรเปน ทกเขน โยเชตต อนสนธ ฆเฏตวา ธมม เทเสนโต อม คาถมาห " น ห ปาป กต กมม สชชขรว มจจต ฑหนต พาลมนเวต ภสมาจฉนโนว ปาวโกต. " ตตถ สชชขรนต ตขณ เว เธนยา ถเนห นกขนต อพภณห ขร น มจจต น ปรณมต. อท วตต โหต ยถา อท สชชขร ตขณ เว น มจจต น ปรณมต ปกต น ชหต ยสม

Page 158: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 158

ปน ภาชเน ทหตวา๑ คหต ยาว ตตถ ตกกาทอมพล น ปกขปต ยาว ทธภาชนาทก อมพลภาชน น ปาปณาต ตาว ปกต อวชหตวา ปจฉา ชหต เอวเมว ปาปกมมป กรยมานเมว น ปจจต ยท วปจเจยย น โกจ ปาปกมม กาต วสเหยย ยาว ปน กสลาภนพพตตา ขนธา ธรนต ตาว เต น รกขนต เตส เภทา อปาเย นพพตเตส ขนเธส วปจจต วปจจมาน จ ฑหนต พาลมนเวต. ก วยาต. ภสมาจฉนโนว ปาวโกต ยถา ห ฉารกาย ปฏจฉนโน วตจฉตงคาโร อกกนโตป ฉารกาย ปฏจฉนนตตา น ตาว ฑหต ฉารก ปน ตาเปตวา จมมาทน ฑหนวเสน ยาว มตถลงคา ฑหนโต คจฉต เอวเมว ปาปกมมป เยน กต โหต ต พาล ทตเย วา ตตเย วา อตตภาเว นรยาทส นพพตต ฑหนต อนคจฉตต. เทสนาวสาเน พห โสตาปตตผลาทน ปาปณสต. อหเปต วตถ. -------- ๑๓. สฏ กฏเปต วตถ. [ ๕๗ ] ยาวเทว อนตถายาต อม ธมมเทสน สตถา เวฬวเน วหรนโต สฏ กฏเปต อารพภ กเถส. ๑. ส. ย. ทยหตวา.

Page 159: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 159

ปรมนเยเนว ห มหาโมคคลลานตเถโร ลกขณตเถเรน สทธ คชฌกฏา โอโรหนโต๑ อ ตรสม ปเทเส สต กตวา เถเรน สตการณ ปฏโ ภควโต สนตเก ม ปจเฉยยาสต วตวา ปณฑาย จรตวา สตถาร อปสงกมตวา วนทตวา นสนนกาเล ปน ปฏโ อห อาวโส เอก เปต อททส ตคาวตปปมาเณน อตตภาเวน ตสส สฏ อยกฏสหสสาน อาทตตาน สมปชชลตาน อปรมตถเก ปตตวา อฏหนต สส ภนทนต ภนน ภนน ปน สมฏหต อมนา อตตภาเวน มยา เอวรโป อตตภาโว น ทฏปพโพ อหนต ทสวา สต ปาตวากาสนต อาห. เปตวตถสม ห " สฏ กฏสหสสาน ปรปณณาน สพพโส สเส ตยห นปตนต โอภนทนเตว มตถกนตอาท๒

อมเมว เปต สนธาย วตต. สตถา เถรสส กถ สตวา ภกขเว มยาเปส สตโต โพธมณเฑ นสนเนเนว ทฏโ เย จ ปน เม วจน น สททเหยย เตส อหตาย ภเวยยาต ปเรส อนกมปาย น กเถส อทาน ปน โมคคลลานสส สกข หตวา กเถมต อาห. ต สตวา ภกข ตสส ปพพกมม ปจฉส. สตถาป เตส กเถส อตเต กร พาราณสย สาลตตกสปเป นปผตต ปตโต เอโก ปสปป อโหส. โส นครทวาเร เอกสส วฏฏรกขสส เหฏา นสนโน สกขราน ขปตวา ตสส ปณณาน ฉนทนโต หตถรปก โน ทสเสห อสสรปก โน ทสเสหต คามทารเกห ๑. ส. ย. โอตรนโต. ๒. ข. เปต. ๒๖/๒๕๘.

Page 160: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 160

วจจมาโน อจฉตจฉตาน๑ รปาน ทสเสตวา เตส สนตกา ขาทนยาทน ลภต. อเถกทวส ราชา อยยาน คจฉนโต ต ปเทส ปาปณ. ทารกา ปสปป ปาโรหนตเร กตวา ปลายส. ร โ ตมชฌนตเก รกขมล ปวฏสส ฉททจฉายา สรร ผร. โส กนน โข เอตนต อทธ โอโลเกนโต รกขปณเณส หตถรปกาทน ทสวา กสเสต กมมนต ปจฉตวา ปสปปโนต สตวา ต ปกโกสาเปตวา อาห มยห ปโรหโต อตมขโร อปปมตตเกป วตเต พห ภณนโต ม อปททเวต สกขสสส ตสส มเข นาฬมตตา อชลณฑกา ขปตนต. สกขสสาม เทว อชลณฑกา อาหราเปตวา ปโรหเตน สทธ ตมเห อนโตสาณย นสทถ อหเมตถ กตตพพ ชานสสามต. ราชา ตถา อกาส.๒ อตโร กตตรยคเคน สาณยา ฉทท กาเรตวา ปโรหตสส ร า สทธ กเถนตสส มเข ววฏมตเต เอเกก อชลณฑก ขป. ปโรหโต มข ปวฏ ปวฏ คล. ปสปป ขณาส อชลณฑกาส สาณ จาเลส. ราชา ตาย ส าย อชลณฑกาน ขณภาว ตวา อาห อาจรย อห ตมเหห สทธ กเถนโต กถ นตถรต น สกขสสาม ตมเห อตมขรตาย นาฬมตตา อชลณฑกา คลตวาป ตณหภาว นาปชชถาต. พราหมโณ มงกภาว อาปชชตวา ตโต ปฏาย มข ววรตวา ร า สทธ สลลปต นาสกข. ราชา ปสปป ปกโกสาเปตวา ต นสสาย เม สข ลทธนต ตฏโ ตสส สพพฏก นาม ทตวา นครสส จตส ทสาส จตตาโร คามวเร ๑. ส. ย. อจฉตจฉตาน. ๒. ส. ย. กาเรส.

Page 161: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 161

อทาส. ตมตถ วทตวา ร โ อตถธมมานสาสโก อมจโจ อม คาถมาห " สาธ โข สปปกนนาม อป ยาทสกทส ปสส ข ชปปหาเรน ลทธา คามา จตททสาต.๑" (โส ปน อมจโจ เตน สมเยน อหเมว ภควา อโหส.) อเถโก ปรโส ปสปปนา ลทธสมปตต ทสวา จนเตส อยนนาม ปสปป หตวา อม สปป นสสาย มหาสมปตต ปตโต มยาเปต สกขต วฏฏตต. โส ต อปสงกมตวา วนทตวา อม เม อาจรย สปป เทหต อาห. น สกกา ตาต ทาตนต. โส เตน ปฏกขตโต โหต อาราเธสสาม นนต ตสส หตถปาทปรกมมาทน กโรนโต จรสส ต อาราเธตวา ปนปปน ยาจ. ปสปป อย เม อตวย อปการโกต ต ปฏพาหต อสกโกนโต สปป สกขาเปตวา นปผนน เต ตาต สปป อทาน ก กรสสสต อาห. พห คนตวา สปป วมสสสามต. ก กรสสสต. คาว วา มนสส วา ปหรตวา มาเรสสามต. ตาต คาว มาเรนตสส สต ทณโฑ โหต มนสส มาเรนตสส สหสส ตว สปตตทาโรป ต นตถรต น สกขสสส มา วนสส ยมห ปหเฏ ทณโฑ นตถ ตาทส นมมาตาปตก ก จ อปธาเรหต. โส สาธต สกขเร อจฉงเค กตวา ตาทส อปธารยมาโน วจรนโต คาว ทสวา อย สสสามกาต ปหรต น วสห มนสส ทสวา อย สมาตาปตโกต ปหรต น วสห. เตน จ สมเยน สเนตโต ๑. ข. ชา. ๒๗/๓๕. ตทฏกถา. ๒/๒๗๖.

Page 162: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 162

นาม ปจเจกพทโธ นคร นสสาย ปณณสาลาย วหรต. โส ต ปณฑาย ปวสนต นครทวารนตเร ต ทสวา อย นมมาตาปตโก อมสม ปหเฏ ทณโฑ นตถ อม ปหรตวา สปป วมสสสามต ปจเจกพทธสส ทกขณกณณโสต สนธาย สกขร ขป.๑ ทกขเณน กณณโสเตน ปวสตวา วาเมน นกขม. ทกขา เวทนา อปปชช. ปจเจกพทโธ ภกขาย จรต นาสกข อากาเสน ปณณสาล คนตวา ปรนพพาย. มนสสา ปจเจกพทเธ อนาคจฉนเต ก จ อผาสก ภวสสตต จนเตตวา ตตถ คนตวา ต ปรนพพต ทสวา โรทส ปรเทวส. โสป มหาชน คจฉนต ทสวา ตตถ คนตวา ปจเจกพทธ ส ชานตวา อย ปณฑาย ปวสนโต ทวารนตเร มม สมมขภโต อห อตตโน สปป วมสนโต อม ปหรนต อาห. มนสสา อมนา กร ปาเปน ปจเจกพทโธ ปหโฏ คณหถ คณหถาต โปเถตวา ตตเถว น ชวตกขย ปาเปส. โส อวจมห นพพตตตวา ยาวาย มหาปว โยชน อสสนนา ตาว ปจตวา วปากาวเสเสน คชฌกฏมตถเก สฏ กฏเปโต หตวา นพพตต. สตถา อมมสส๒ ปพพกมม กเถตวา ภกขเว พาลสส นาม สปป วา อสสรย วา อปปชชมาน อนตถาย อปปชชต พาโล ห สปป วา อสสรย วา ลภตวา อตตโน อนตถเมว กโรตต อนสนธ ฆเฏตวา ธมม เทเสนโต อม คาถมาห ๑. ส. ย. เอตถนตเร สาต อตถ.ม.โส ๒. ส. อม ตสส. ม. ตสส อม. ย. อมมสส.

Page 163: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 163

" ยาวเทว อนตถาย ตต พาลสส ชายต หนต พาลสส สกกส มทธมสส วปาตยนต." ตตถ ยาวเทวาต อวธปรจเฉทนตเถ นปาโต. ตตนต ชานนภาโว. ยมป สปป ชานาต ยมห วา อสสรเย ยาย วา ยสสมปตตยา๑ โต ชเนน ายต ปากโฏ ป าโต โหต ตสเสต นาม. สปป วา ห อสสรยาทภาโว วา พาลสส อนตถาเยว ชายต ต นสสาย โส อตตโน อนตถเมว กโรต. หนตต วนาเสต. สกกสนต กสลโกฏาส. พาลสส ห สปป วา อสสรย วา อปปชชมาน กสลโกฏาส ฆาเตนตเมว อปปชชต. มทธนต ป าเยต นาม. วปาตยนต วทธสมาน. ตสส ห ต สกกส หนนต ป าสงขาต มทธ วนปาเตนต วทธเสนตเมว หนตต. เทสนาวสาเน พห โสตาปตตผลาทน ปาปณสต. สฏ กฏเปต วตถ. ------- ๑๔. สธมมตเถร วตถ. [ ๕๘ ] อสนต ภาวมจเฉยยาต อม ธมมเทสน สตถา เชตวเน วหรนโต สธมมตเถร อารพภ กเถส. เทสนา ปน มจฉกาสณเฑ สมฏาย สาวตถย นฏ ตา. ๑. ส. ย.....อสสรเย ยเส สมปตตย จ.

Page 164: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 164

มจฉกาสณฑนครสม ห จตโต คหปต ป จวคคยาน อพภนตร มหานามตเถร นาม ปณฑาย จรมาน ทสวา ตสส อรยาปเถ ปสทตวา ปตตมาทาย เคห ปเวเสตวา โภเชตวา ภตตกจจาวสาเน ธมมกถ สณนโต โสตาปตตผล ปตวา อจลสทโธ หตวา อมพาฏก- วนนนาม อตตโน อยยาน สงฆาราม กตตกาโม เถรสส หตเถ อทก ปาเตตวา นยยาเทส. ตสม ขเณ ปตฏ ต พทธสาสนนต อทกปรยนต กตวา มหาปว กมป. มหาเสฏ อยยาเน มหาวหาร กาเรตวา สพพทสาห อาคตภกขน ววฏทวาโร อโหส. มจฉกาสณเฑ สธมมตเถโร นาม เนวาสโก อโหส. อปเรน สมเยน จตตสส คณกถ สตวา เทว อคคสาวกา ตสส สงคห กตตกามา มจฉกาสณฑ อคมส. จตโต คหปต เตส อาคมน สตวา อฑฒโยชนมคค ปจจคคนตวา เต อาทาย อตตโน วหาร ปเวเสตวา อาคนตกวตต กตวา ภนเต โถก ธมมกถ โสตกาโมมหต ธมมเสนาปต ยาจ. อถ น เถโร อปาสก อทธาเนนมหา กลนตรปา อปจ โถก สณาหต ตสส ธมมกถ กเถส. โส เถรสส ธมมกถ สณนโต ว อนาคามผล ปาปณ. โส เทว อคคสาวเก วนทตวา ภนเต เสว ภกขสหสเสน สทธ มม เคเห ภกข คณหถาต นมนเตตวา ปจฉา เนวาสก สธมมตเถร ตมเหป ภนเต เสว เถเรห สทธ อาคจเฉยยาถาต นมนเตส. โส อย ม ปจฉา นมนเตตต๑ กทโธ ปฏกขปตวา ปนปปน ยาจยมาโนป ปฏกขปเอว. อปาสโก ๑. ส. ย. นมนเตสต.

Page 165: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 165

ป ายสสถ ภนเตต ปกกมตวา ปนทวเส อตตโน นเวสเน มหาทาน สชเชส. สธมมตเถโรป ปจจสกาเลเยว กทโส น โข คหปตนา อคคสาวกาน สกกาโร สชชโต เสว คนตวา ปสสสสามต จนเตตวา ปาโตว ปตตจวรมาทาย ตสส เคห อคมาส. โส คหปตนา นสทถ ภนเตต วจจมาโนป นาห นสทาม ปณฑาย จรสสามต วตวา อคคสาวกาน ปฏยาทตสกการ โอโลเกตวา คหปต ชาตยา ฆฏเฏตกาโม อฬาโร เต คหปต สกกาโร อปเจตถ เอก เว นตถต อาห. ก ภนเตต. ตลสงคลกา คหปตต วตวา คหปตนา กาโกปมาย อปสาทโต กชฌตวา เอโส เต คหปต อาวาโส ปกกมสสามหนต วตวา ยาวตตย วารยมาโนป ปกกมตวา สตถ สนตก คนตวา จตเตน จ คหปตนา อตตนา จ วตตวจน อาโรเจส. สตถา ตยา อปาสโก สทโธ ปสนโน หเนน ขขสโตต ตสเสว โทส อาโรเปตวา ปฏสารณยกมม กาเรตวา คจฉ จตตคหปต ขมาเปหต เปเสส. โส ตตถ คนตวา คหปต มยเหเวโส โทโส ขมาห เมต วตวาป นาห ขมามต เตน ปฏกขตโต มงกภโต ต ขมาเปต นาสกข ปนเทว สตถ สนตก ปจจาคมาส. สตถา นาสส อปาสโก ขมสสตต ชานนโตป มานตถทโธ เอส ตสโยชนมคค คนตวา ปจจาคจฉตต ขมาปนปาย อนาจกขตวาว อยโยเชส. อถสส ปน อาคตกาเล นหตมานสส อนทต ทตวา คจฉ อมนา สทธ คนตวา อปาสก ขมาเปหต วตวา สมเณน นาม มยห วหาโร มยห นวาสนฏาน มยห

Page 166: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 166

อปาสโก มยห อปาสกาโยต มาน วา อสส วา กาต น วฏฏต เอว กโรนตสส ห อสสามานาทโย กเลสา วฑฒนตต อนสนธ ฆเฏตวา ธมม เทเสนโต อมา คาถา อภาส " อสนต ภาวมจเฉยย ปเรกขาร จ ภกขส อาวาเสส จ อสสรย ปชา ปรกเลส จ มเมว กต ม นต คหปพพชตา อโภ มเมว อตวสา อสส กจจากจเจส กสม จ อต พาลสส สงกปโป อจฉา๑ มาโน จ วฑฒตต. " ตตถ อสนตนต พาโล ภกข อวชชมาน สมภาวน อจเฉยย อสสทโธว สมาโน สทโธต ม ชโน ชานาตต อจฉตต ปาปจฉตานทเทเส๒ วตตนเยเนว พาโล อสสทโธ ทสสโล อปปสสโต อววตโต กสโต อนปฏ ตสสต อสมาหโต ทปป โ อกขณาสโว สมาโน อโห วต ม ชโน อย สทโธ สลวา พหสสโต ปววตโต อารทธวรโย อปฏ ตสสต สมาหโต ป วา ขณาสโวต ชาเนยยาต อม อสนต สมภาวน อจฉต. ปเรกขารนต ปรวาร. อโห วต ม สกลวหาเร ภกข ปรวาเรตวา ป ห ปจฉนตา วหเรยยนต เอว อจฉาจาเร ตวา ปเรกขาร จ ภกขส อจฉต. อาวาเสสต สงฆเกส จ อาวาเสส. ยาน วหารมชเฌ ปณตเสนาสนาน ตาน อตตโน สนทฏสมภตตาทน ภกขน ตมเห อธ วสถาต วจาเรนโต สยมป วรเสนาสน ปลพทธนโต เสสาน อาคนตกภกขน ปจจนตมาน ๑. ปาลย อสสาต ทสสต. ๒. อภ. ว. ๓๕/๔๗๓.

Page 167: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 167

ลามกเสนาสนาน เจว อมนสสปรคคหตาน จ ตมเห อธ วสถาต วจาเรนโต อาวาเสส จ อสสรย อจฉต. ปชา ปรกเลส จาต เนว มาตาปตน น าตกาน ปเรสเยว กเลส อโห วตเม มยหเมว ทเทยย น อ เสนต เอว จตปปจจยปช อจฉต. มเมว กต ม นตต ยสส จ พาลสส ยงก จ วหาเร อโปสถาคาราทกรณวเสน กต นวกมม ต สพพ อมหาก เถเรน กตนต เอว คห จ ปพพชตา จ อโภป มเมว นสสาย กต ปรนฏ ต ม นตต สงกปโป อปปชชต. มเมว อตวสา อสสต คห จ ปพพชตา จ สพเพป มเมว วเส วตตนต สกฏโคณวาสผรส- อาทน วา ลทธพพาน โหนต อนตมโส ยาคมตตมป ตาเปตวา ปวนาทน วา เอวรเปส กจจากจเจส ขททกมหนเตส กรณเยส กสม จ เอกกจเจป มเมว วเส วตตนต ม เว อาปจฉตวา กโรนตต สงกปโป อปปชชต. อต พาลสสาต ยสส พาลสส สา จ๑ อจฉา อย จ เอวรโป สงกปโป อปปชชต ตสส เนว วปสสนา น มคคผลาน วฑฒนต เกวล ปนสส ฉนทาทโย๒ สมททสส อทก วย ฉส ทวาเรส อปปชชนกตณหา เจว นววธมาโน จ วฑฒตต. เทสนาวสาเน พห โสตาปตตผลาทน ปาปณสต. สธมมตเถโรป อม โอวาท สตวา สตถาร วนทตวา อฏายาสนา ปทกขณ กตวา เตน อนทเตน ภกขนา สทธ คนตวา ๑. ส. ม. ย. ยา จ. ๒. ส. ย. จนโททเย. ต ยตตตร.

Page 168: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 168

อปาสกสส จกขปเถ อาปตต ปฏกกรตวา อปาสก ขมาเปส. โส อปาสเกน ขมามห ภนเต สเจ มยห โทโส อตถ ขมถ เมต ปฏกขมาปโต สตถารา ทนเน โอวาเท ตวา กตปาเหเนว สห ปฏสมภทาห อรหตต ปาปณ. อปาสโกป จนเตส มยา สตถาร อทสวาว โสตาปตตผล ปตต อทสวาเยว อนาคามผเล ปตฏ โต สตถารเมว ทฏ วฏฏตต. โส ตลตณฑลสปปผาณตวตถจฉาทนาท- ปณณาน ป จ สกฏสตาน โยชาเปตวา เย สตถาร ทฏ กามา คจฉนต ปณฑปาตาทห น กลมสสนตต ภกขสงฆสส อาโรจาเปตวา ภกขนสงฆสสป อปาสกานมป อปาสกานมป อาโรจาเปส. เตน สทธ ป จสตา ภกข จ ภกขนโย จ อปาสกา จ อปาสกาโย จ นกขมส. โส เตส เจว อตตโน จ ปรสายาต ตณณ ชนสหสสาน ยถา ตสโยชนมคเค ยาคภตตาทห ก จ เวกลล นาโหส ตถา สวทห. ตสส ปน นกขนตภาว ตวา โยชเน โยชเน เทวตา ขนธาวาร พนธตวา ทพเพห ยาคขชชกภตตปานกาทห ต มหาชน อปฏหส. กสสจ เกนจ เวกลล นาโหส. เอว เทวตาห อปฏ ยมาโน เทวสก โยชน คจฉนโต มาเสน สาวตถ ปาปณ. ป จ สกฏสตาน ยถาปราเนว อเหส. เทวตาห เจว มนสเสห จ อภหฏปณณาการ วสสชเชนโต อคมาส. สตถา อานนทตเถร อาห๑ อานนท อชช วฑฒมานกจฉายาย จตโต คหปต ป จห อปาสกสเตห ปรวโต อาคนตวา ม วนทสสตต. ก ปน ภนเต ตสส ตมหาก วนทนกาเล ๑. ส. ย. อามนเตส.

Page 169: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 169

ก จ ปาฏหารย ภวสสตต. ภวสสต อานนทาต. ก ภนเตต. ตสส อาคนตวา ม วนทนกาเล ราชมาเนน อฏกรสมตเต ปเทเส ชนนมตเตน โอธนา ป จวณณาน ทพพปปผาน ฆนวสส วสสสสตต. ต กถ สตวา นครวาสโน เอว มหาป โ กร จตโต นาม คหปต อาคนตวา อชช สตถาร วนทสสต เอวรป กร ปาฏหารย ภวสสต มยมป ต มหาป ทฏ ลภสสามาต ปณณาการ อาทาย มคคสส อโภส ปสเสส อฏส. วหารสมป อาคตกาเล ป จ ภกขสตาน ปม อาคมส. จตโต คหปต อมมา ตมเห ปจฉโต อาคจฉถาต อปาสกาโย วตวา สย ป จห อปาสกสเตห ปรวโต สตถ สนตก อคมาส. พทธาน สมมขฏาเน ปน ตา วา นสนนา วา น อโต เอโต๑ วา โหนต พทธวถยา ทวส ปสเสส นจจลาว ตฏนต. จตโต คหปต มหนต พทธวถ โอกกม. ตณ ผลาน ปตเตน อรยสาวเกน โอโลกโตโลกตฏาน กมป. เอโส กร จตโต คหปตต มหาชโน โอโลเกส. โส สตถาร อปสงกมตวา ฉพพณณาน พทธรสน อนโต ปวสตวา ทวส โคปผเกส สตถ ปาเท คเหตวา วนท. ตขณ เว วตตปปการ ปปผวสส วสส. สาธการสหสสาน ปวตตส. โส เอกมาส สตถ สนตเก วสมาโนว สกล พทธปปมข ภกขสงฆ วหาเรเยว นสทาเปตวา มหาทาน อทาส. อตตนา สทธ อาคเตป อนโตวหาเรเยว กตวา ปฏชคค. เอกทวสป อตตโน สกเฏส ก จ ๑. ส. ม. ย. เอตโต.

Page 170: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 170

คเหตพพ นาโหส. เทวมนสเสห อาภตปณณากาเรเนว สพพกจจาน อกาส. โส สตถาร วนทตวา อาห ภนเต อห ตมหาก ทาน ทสสามต อาคจฉนโต มาส อนตรามคเค อโหส อธ เม มาโส วตวตโต มยา อาภต ก จ คเหต น ลภาม เอตตก กาล เทวมนสเสห อาภตปณณากาเรเนว ทาน อทาส โสห สเจป อธ สวจฉร วสสสาม เนว มม เทยยธมม ทาต ลภสสาม สกฏาน โอตาเรตวา คนต อจฉาม ปฏสามนฏาน เม อาโรจาเปถาต. สตถา อานนทตเถร อาห อานนท อปาสกสส เอก ปเทส ตจฉ กาเรตวา เทหต. เถโร ตถา อกาส. กปปยภม กร จตตสส คหปตโน อน าตา. อปาสโกป อตตนา สทธ อาคเตห ตห ชนสหสเสห สทธ ตจฉสกเฏห ปน มคค ปฏปชช. เทวมนสสา อฏาย อยย ตยา ตจฉสกเฏห คมนกมม กตนต สตตห รตเนห สกฏาน ปรยส. โส อตตโน อาภตปณณากาเรห มหาชน ปฏชคคนโต อคมาส. อานนทตเถโร สตถาร วนทตวา อาห ภนเต ตมหาก สนตก อาคจฉนโตป มาเสน อาคโต อธาป มาสเมว วตโถ เอตตก กาล อาภตปณณากาเรเนว ทาน อทาส อทาน ป จ สกฏสตาน ตจฉาน กตวา มาเสเนว กร คมสสต เทวมนสสา ปนสส อฏาย อยย ตยา ตจฉสกเฏห คมนกมม กตนต สกฏาน สตตห รตเนห ปรยส ปน๑ อตตโน อาภตปณณากาเรเนว ๑. ส. ย. เอตถนตเร โสต อตถ. ม. โส ปน.

Page 171: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 171

กร มหาชน ปฏชคคนโต คมสสต ก ปน ภนเต เอตสส ตมหาก สนตก อาคจฉนตสเสว อย สกกาโร อปปชชต อทาห อ ตถ คจฉนตสสาป อปปชชตต. อานนท มม สนตก อาคจฉนตสสาป อ ตถ คจฉนตสสาป อปปชชเตว อย ห อปาสโก สทโธ ปสนโน สมปนนสโล เอวรโป ย ย ปเทส ภชต ตตถ ตตเถวสส ลาภสกกาโร นพพตตตต วตวา สตถา อม ปกณณกวคเค คาถมาห " สทโธ สเลน สมปนโน ยโสโภคสมปปโต ย ย ปเทส ภชต ตตถ ตตเถว ปชโตต. " อตโถ ปนสสา ตตเถว อาวภวสสต. เอว วตเต อานนทตเถโร จตตสส ปพพกมม ปจฉ. อถสส สตถา กเถนโต อาห อานนท อย ปทมตตรสส ภควโต ปาทมเล กตาภนหาโร กปปสตสหสส เทวมนสเสส สสรตวา กสสปพทธกาเล มคลททกกเล นพพตโต วฑฒมนวาย เอกทวส เทเว วสสนเต มคมารณตถาย สตต อาทาย อร คนตวา มเค โอโลเกนโต เอกสม อกตปพภาเร สส ปารปตวา เอก ภกข นสนน ทสวา เอโก อยโย สมณธมม กโรนโต นสนโน ภวสสต ภตตมสส อาหรสสามต เวเคน เคห คนตวา เอกสม อทธเน หโย อาภตมส ปจาเปตวา เอกสม อทธเน ภตต ปจาเปตวา อ เ ปณฑจารเก ภกข ทสวา เตสป ปตเต อาทาย ป ตตาสเน นสทาเปตวา ภกข สมปาเทตวา อยเย ปรวสถาต อ อาณาเปตวา ต ภตต ปฏเก ปกขปตวา อาทาย

Page 172: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 172

คจฉนโต อนตรามคเค นานาปปผาน โอจนตวา ปตตปเฏ กตวา เถรสส นสนนฏาน คนตวา ภนเต มยห สงคห กโรถาต วตวา ปตตมาทาย๑ ภตตสส ปเรตวา เถรสส หตเถ เปตวา เตห ปปเผห ปช กตวา ยถา เม อย รสปณฑปาโต ปปผปชาย สทธ จตต โตเสส เอว นพพตตนพพตตฏาเน ปณณาการสหสสาน๒

อาคนตวา มยห จตต โตเสนต ป จวณณกสมวสส จ วสสตต ปตถน เปส. โส ยาวชว กสล กตวา เทวโลเก นพพตต. นพพตตฏาเน ชานมตเตน โอธนา ทพพปปผวสส วสส. อทานปสส ชาตทวเส เจว อธ จ อาคตสส ปปผวสสวสสน จ ปณณา- การาภหาโร จ สตตห รตเนห สกฏปรณ จ ตสเสว กมมสส นสสนโทต. สธมมตเถร วตถ. -------- ๑๕. วนวาสตสสตเถร วตถ. [ ๕๙ ] อ า ห ลาภปนสาต อม ธมมเทสน สตถา เชตวเน วหรนโต วนวาสตสสตเถร อารพภ กเถส. เทสนา ราชคเห สมฏ ตา. สารปตตตเถรสส กร ปต วงคนตพราหมณสส สหายโก มหาเสนพราหมโณ นาม๓ ราชคเห ๑. ส. ย. ปตต คเหตวา. ๒. ส. ย. เอตถนตเร อาทายาต อตถ. ๓. ส. ย. นามาต นตถ.

Page 173: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 173

วสต. สารปตตตเถโร เอกทวส ปณฑาย จรนโต ตสม อนกมปาย ตสส เคหทวาร อคมาส. โส ปน ปรกขณวภโว ทลทโท ชาโต.๑

โส มม ปตโต มยห เคหทวาเร ปณฑาย จรต อาคโต ภวสสต อห จมห ทคคโต มม ปตโต มยห ทคคตภาว น ชานาต ม เ นตถ เม โกจ เทยยธมโมต ตสส สมมขา ภวต อสกโกนโต นลย. เถโรป อปรมป ทวส อคมาส. พราหมโณ ตเถว นลย. ก จเทว ลภตวา ทสสามต จนเตนโต นาลภ. อเถกทวส เอกสม พราหมณวาจเก ถลลสาฏเกน สทธ ปายาสปาต ลภตวา อาทาย เคห คนตวาว เถร อนสสร อม ปณฑปาต มยา เถรสส ทาต วฏฏตต. เถโรป ตขณ เว ฌาน สมาปชชตวา สมาปตตโต วฏาย ต พราหมณ ทสวา พราหมโณ เทยยธมม ลภตวา มม อาคมน ปจจาสสต มยา ตตถ คนต วฏฏตต สงฆาฏ ปารปตวา ปตตมาทาย ตสส เคหทวาเร ตเมว อตตาน ทสเสส. พราหมณสส เถร ทสวาว จตต ปสท. อถ น อปสงกมตวา วนทตวา ปฏสนถาร กตวา อนโตเคเห นสทาเปตวา ปายาสปาต คเหตวา เถรสส ปตเต อากร. เถโร อปฑฒ ปฏจฉตวา หตเถน ปตต ปทห. อถ น พราหมโณ ภนเต เอกสส ปฏวสมตโตว อย ปายาโส ปรโลก- สงคห เม กโรถ มา อธโลกสงคห นรวเสสเมว ทาตกาโมมหต สพพ อากร. เถโร ตตเถว ปรภ ช. อถสส ภตตกจจปรโยสาเน ตมป สาฏก ทตวา วนทตวา เอวมาห ภนเต อหมป ตมเหห ๑. ส. ม. ย. ชาโตต นตถ.

Page 174: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 174

ทฏธมมเมว ปาปเณยยนต. เถโร เอว โหต พราหมณาต ตสส อนโมทน กตวา อฏายาสนา ปกกมนโต อนปพเพน จารก จรมาโน เชตวน อคมาส. ทคคตกาเล ทนนทาน ปน อตวย หาเสตต พราหมโณป ต ทาน ทตวา ปสนนจตโต โสมนสสชาโต เถเร อธมตตสเนหมกาส. โส เถเร สเนเหเนว กาล กตวา สาวตถย เถรสส อปฏากกเล ปฏสนธ คณห. ตขณ เว ปนสส มาตา กจฉย เม คพโภ ปตฏ โตต สามกสส อาโรเจส. โส ตสสา คพภปรหาร อทาส. ตสสา อจจณหอตสตอตอมพลาทปรโภค วชเชตวา สเขน คพภ ปรหรมานาย เอวรโป โทหโฬ อปปชช อโห วตาห สารปตตต- เถรปปมขาน ป จ ภกขสตาน นมนเตตวา เคเห นสทาเปตวา อสมภนนขรปายาส ทตวา สยมป กาสาววตถาน ปรทหตวา สวณณสรก อาทาย อาสนปรยนเต นสทตวา เอตตกาน ภกขน อจฉฏปายาส ปรภ เชยยนต. ตสสา กร โส กาสายวตถ- ปรทหนโทหโฬ กจฉย ปตตสส พทธสาสเน ปพพชชาย ปพพนมตต อโหส. อถสสา าตกา ธมมโก โน ธตาย โทหโฬต สารปตตตเถร สงฆตเถร กตวา ป จนน ภกขสตาน อสมภนนขรปายาส อทส. สาป เอก กาสาว นวาเสตวา เอก ปารปตวา สวณณสรก คเหตวา อาสนปรยนเต นสนนา อจฉฏปายาส ปรภ ช. โทหโฬ ปฏปปสสมภ. ตสสา ยาว คพภวฏานา อนตรนตรา กตมงคเลสป ทสมาสจจเยน ปตต วชาตาย กตมงคเลสป สารปตตตเถรปปมขาน

Page 175: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 175

ป จนน ภกขสตาน อปโปทกมธปายาสเมว อทส. ปพเพ๑ กเรส ทารเกน พราหมณกาเล ทนนปายาสสส นสสนโท. ชาตมงคลทวเส ปน ต ทารก ปาโต ว นหาเปตวา มณเฑตวา สรสยเน สตสหสสคฆ- นกสส กมพลสส อปร นปชชาเปส. โส ตตถ นปนนโก ว เถร โอโลเกตวา อย เม ปพพาจรโย มยา เอต นสสาย อย สมปตต ลทธา มยา อมสส เอก ปรจจาค กาต วฏฏตต สกขาปทคคหณตถาย นยมาโน ต กมพล จฬงคลยา เวเตวา อคคเหส. อถสส องคลยา กมพโล ลคโคต หรต อารภส. โส ปโรท. าตกา อเปถ มา ทารก โรทาเปถาต กมพเลเนว สทธ อานยส. โส เถร วนทนกาเล กมพลโต องคล อปกกฑฒตวา กมพล เถรสส ปาทมเล ปาเตส. อถ าตกา ทหเรน กมาเรน อชานตวา กตนต อวตวา ปตเตน โน ทนน ปรจจตตเมว โหต ภนเตต วตวา ภนเต สตสหสสคฆนเกน กมพเลเนว ปชาการกสส ตมหาก ทาสสส สกขาปทาน เทถาต อาหส. โก นามาย ทารโกต. ภนเต อยเยน สมานนามโกต. ตสโส นาเมส ภวสสตต. เถโร กร คหกาเล อปตสสมาณโว นาม อโหส. มาตาปสส จนเตส น มยา ปตตสส อชฌาสโย ภนทตพโพต. เอว ทารกสส นามกรณมงคล กตวา ปน ตสส อาหารปรโภคมงคเลป ปน ตสส กณณวชฌนมงคเลป ทสสคคหณมงคเลป จฬากรณมงคเลป สารปตตตเถรปปมขาน ป จนน ภกขสตาน อปโปทกมธปายาสเมว ๑. ส. ม. ย. สพโพ.

Page 176: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 176

อทส. ทารโก วฑฒมนวาย สตตวสสกกาเล มาตร อาห อมม เถรสส สนตเก ปพพชสสามต. สา สาธ ตาต ปพเพวาห น มยา ปตตสส อชฌาสโย ภนทตพโพต มน อกาส ปพพช ปตตกาต เถร นมนตาเปตวา ตสส อาคตสส ภกข ทตวา ภนเต ตมหาก ทาโส ปพพชสสามต วทต อม อาทาย สาย วหาร คมสสามาต เถร อยโยเชตวา สายณหสมเย มหนเตน สกการสมมาเนน ปตตมาทาย วหาร คนตวา เถรสส นยยาเทส. เถโร เตน สทธ กเถส ตสส ปพพชชา นาม ทกกรา อพภณเหน อตเถ สต สตล ลภต สตเลน อตเถ สต อพภณห ลภต ปพพชตา นาม กจเฉน ชวนต ตว จ สเขธโตต. ภนเต อห ตมเหห วตตนยาเมน สพพ กาต สกขสสามต. เถโร สาธต วตวา ตสส ปฏกลมนสการ- วเสน ตจป จกกมมฏาน อาจกขตวา ต ปพพาเชส. สกลมป ห ทวตตสาการ กเถต วฏฏตเยว สพพ กเถต อสกโกนเตน๑

ตจป จก กเถตพพเมว อท ห กมมฏาน สพพพทธาน อวชหตเมว. เกสาทส เอเกกโกฏาเส อรหตตปปตตาน ภกขนมป ภกขนนมป อปาสกานมป อปาสกานมป ปรจเฉโท นตถ. อพยตตา ภกข ปน ปพพาเชนตา อรหตตสส อปนสสย นาเสนต ตสมา เถโร กมมฏาน อาจกขตวาว ปพพาเชตวา ทสส สเลส ปตฏาเปส. มาตาปตโร ปตตสส ปพพชตสส สกการ กโรนตา สตตาห วหาเรเยว พทธปปมขสส ภกขสงฆสส อปโปทกมธปายาสเมว ๑. ส. ม. ย. เอตถนตเร ปนาต อตถ.

Page 177: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 177

อทส. ภกขป นพทธ อปโปทกมธปายาส ปรภ ชต น สกโกมาต อชฌายส. ตสสป มาตาปตโร สตตเม ทวเส สาย เคห อคมส. สามเณโร อฏเม ทวเส ภกขห สทธ ปณฑาย ปาวส. สาวตถวาสโน สามเณโร กร อชช ปณฑาย ปวสสสต สกการมสส กรสสามาต ป จห สาฏกสเตห จมพฏกาน๑ กตวา ป จ ปณฑปาตสตาน สชเชตวา อาทาย ปฏปเถ ตวา อทส. ปนทวเส วหารสส อปวน อาคนตวา อทส. เอว สามเณโรศ ทวเหว ทวเสห สาฏกสหสเสน สทธ ปณฑปาตสหสส ลภตวา ภกขสงฆสส ทาเปส. พราหมณกาเล ทนนสส ถลลสาฏกสส กเรส นสสนโท. อถสส ภกข ปณฑปาตทายกตสโสต นาม กรส. ปเนกทวส สามเณโร สตกาเล วหารจารก จรนโต ภกข ตตถ ตตถ อคคสาลาทส วสพเพนเต ทสวา อาห ก ภนเต วสพเพนตา นสนนตถาต. สต โน ปเฬต๒ สามเณราต. ภนเต สตกาเล นาม กมพล ปารปต วฏฏต โส ห สต ปฏพาหต สมตโถต. สามเณร ตว มหาป โ กมพล ลเภยยาส อมหาก กโต กมพโลต. เตนห ภนเต กมพลตถกา มยา สทธ อาคจฉนตต สกลวหาเร อาโรจาเปส. ภกข สามเณเรน สทธ คนตวา กมพล อาหรสสามาต สตตวสสกสามเณร นสสาย สหสสมตตา ภกข นกขมส. โส เอตตกาน ภกขน กโต กมพเล ลภสสามต จตตมป อนปปาเทตวา เต อาทาย นคราภมโข ปายาส. สทนนสส ห ๑. ส. ย. จมพฏกาน. ๒. ส. ม. ย. ปเฬตต นตถ.

Page 178: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 178

ทานสส เอวรโป อานภาโว โหต. โส พหนคเรเยว ฆรปฏปาฏยา จรนโต ป จ กมพลสตาน ลภตวา อนโตนคร ปาวส. มนสสา อโต จโต จ กมพเล อาหรนต. เอโก ปน ปรโส อาปณทวาเรน คจฉนโต ป จ กมพลสตาน ปสาเรตวา นสนน เอก อาปณก ทสวา อาห อมโภ เอโก สามเณโร กมพเล สหรนโต อาคจฉต ตว กมพเล ปฏจฉาเทหต. ก ปน โส ทนนเก คณหาต อทาห อทนนเกต. ทนนเก คณหาตต. เอว สนเต สเจ อจฉสสาม ทสสาม โน เจ น ทสสาม คจฉ ตวนต อยโยเชส. มจฉรโน ห อนธพาลา เอว ปเรส ทาน ททมาเนส มจฉรายตวา อสทสทาน ทสวา มจฉรายนโต กาโล วย นรเย นพพตตนต. อาปณโก จนเตส อย ปรโส อตตโน ธมมตาย อาคจฉมาโน ตว กมพเล ปฏจฉาเทหต ม อาห อหมป สเจ โส ทนนก คณหาต อห มม สนตก สเจ อจฉาม ทสสาม โน เจ น ทสสามต อวจ ทฏก ปน อเทนตสส ลชชา อปปชชต อตตโน สนตก ปฏจฉาเทนตสส โทโส นตถ อเมส ป จส กมพลสเตส เทว กมพลา สตสหสสคฆนกา อเม ปฏจฉาเทต วฏฏตต เทวป กมพเล ทสาย ทส สมพนธตวา เตส อนตเร ปกขปตวา ปฏจฉาเทส. สามเณโรป ภกขสหสเสน สทธ ต ปเทส ปาปณ. อาปณกสส สามเณร ทสวาว ปตตสเนโห อปปชช. สกลสรร สเนเหน ปรปณณ อโหส โส จนเตส ตฏนต กมพลาน อม ทสวา หทยมสมป ทาต ยตตรปนต. โส เต เทวป กมพเล นหรตวา สามเณรสส ปาทมเล เปตวา วนทตวา ภนเต

Page 179: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 179

ตยา ทฏธมมสส ภาค อสสนต อวจ. โสปสส เอว โหตต อนโมทน อกาส. สามเณโร อนโตนคเรป ป จ กมพลสตาน ลภ. เอว เอกทวเสเยว กมพลสหสส ลภตวา ภกขสหสสสส อทาส. อถสส กมพลทายกตสโสต นาม กรส. เอว นามกรณทวเส ทนนกมพโล สตตวสสกกาเล กมพลสหสสภาว ปาปณ. พทธสาสน ห เปตวา นตถ าน ยตถ อปป ทนน พห โหต พห ทนน พหตร เตนาห ภควา ตถารโปย ภกขเว ภกขสงโฆ ยถารเป ภกขสงเฆ อปป ทนน พห โหต พห ทนน พหตรนต. เอว สามเณโรป เอกสส กมพลสส นสสนเทน สตตวสสโก กมพลสหสส ลภ. ตสส เชตวเน วหรนตสส อภกขณ าตทารกา สนตก อาคนตวา กถาสลลาป กโรนต. โส จนเตส มยา อธ วสนเตน าตทารเกส อาคนตวา กเถนเตส อกเถตตป น สกกา เอเตห สทธ กถาปป เจน อตตโน ปตฏ กาต น สกกา ยนนนาห สตถ สนตเก กมมฏาน อคคเหตวา อร ปวเสยยนต. โส สตถาร อปสงกมตวา วนทตวา ยาว อรหตตา กมมฏาน กถาเปตวา อปชฌาย วนทตวา ปตตจวรมาทาย วหารา นกขมตวา จนเตส สเจ อาสนนฏาเน วสสสาม าตกา ม ปกโกสสสนตต วสตโยชนสตมคค อคมาส. อเถเกน คามทวาเรน คจฉนโต เอก มหลลกปรส ทสวา ปจฉ กนน โข อปาสก อมสม ปเทเส วสนตาน อาร กวหาโร อตถต. อตถ ภนเตต. เตนห เม มคค

Page 180: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 180

อาจกขาต. มหลลกอปาสกสส ปน ต ทสวา ปตตสเนโห อทปาท. อถสส ตตเถว โต อนาจกขตวา เอห ภนเต อาจกขสสาม เตต วตวา ต คเหตวา ว อคมาส. สามเณโร เตน สทธ คจฉนโต อนตรามคเค นานาปปผผลปฏมณฑเต ฉปป จปปเทเส ทสวา อย อปาสก ก ปเทโส นามาต ปจฉ. โสปสส เตส นามาน อาจกขนโต อาร กวหาร ปตวา อท ภนเต ผาสกฏาน อธ วสาหต วตวา ภนเต โก นาม ตวนต นาม ปจฉตวา อห วนวาสตสโส นาม อปาสกาต วตเต เสว อมหาก คาเม ปณฑาย จรต วฏฏตต วตวา นวตตตวา อตตโน คามเมว คโต วนวาสตสสตเถโร นาม วหาร อาคโต ตสส ยาคภตตาทน ปฏยาเทถาต มนสสาน อาโรเจส. สามเณโร ปมเมว ตสโส นาม หตวา ตโต ปณฑปาตทายกตสโส กมพลทายกตสโส วนวาสตสโสต อมาน ตณ นามาน ลภตวา สตตวสสพภนตเร จตตาร นามาน ลภ. โส ปนทวเส ปาโตว ต คาม ปณฑาย ปาวส. มนสสา ภกข ทตวา วนทส. สามเณโร สขตา โหถ ทกขา มจจถาต อาห. เอกมนสโสป ตสส ภกข ทตวา ปน เคห คนต นาสกข. สพเพ โอโลเกนตา ว อฏส. โสป อตตโน ยาปนมตต คณห. สกลคามวาสโน ตสส ปาทมเล อเรน นปชชตวา ภนเต ตมเหส อม เตมาส อธ วสนเตส มย ตณ สรณาน คเหตวา ป จส สเลส ปตฏาย มาสสส อฏ อโปสถกมมาน กรสสาม อธ วสนตถาย โน ปฏ เทถาต. โส อปการ สลลกเขตวา เตส ปฏ ทตวา นพทธ ตตเถว ปณฑาย

Page 181: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 181

จร วนทตวนทตกขเณ จ สขตา โหถ ทกขา มจจถาต ปททวยเมว กเถตวา ปกกาม. โส ตตถ ปมมาส จ ทตยมาส จ วตนาเมตวา ตตยมาเส คจฉนเต สห ปฏสมภทาห อรหตต ปาปณ. อถสส ปวาเรตวา วตถวสสกาเล อปชฌาโย สตถาร อปสงกมตวา วนทตวา อาห ภนเต ตสสสามเณรสส สนตก คจฉามต. คจฉ สารปตตาต. โส อตตโน ปรวาเร ป จสเต ภกข อาทาย ปกกมนโต อาวโส โมคคลลาน อห ตสสสามเณรสส สนตก คจฉามต อาห. โมคคลลานตเถโร อหมป อาวโสช คจฉสสามต ป จห ภกขสเตห สทธ นกขม. เอเตเนวปาเยน มหากสสปตเถโร อนรทธตเถโร อปาลตเถโร ปณณตเถโรต สพเพ มหาสาวกา ป จห ป จห ภกขสเตห สทธ นกขมส. สพเพสมป๑ มหาสาวกาน ปรวารา๒ จตตาฬสภกขสหสสาน อเหส. เต วสตโยชนสต มคค คนตวา โคจรคาม สมปตเต สามเณรสส นพทธปฏาโก อปาสโก คามทวาเรเยว ทสวา ปจจคคนตวา วนท. อถ น สารปตตตเถโร ปจฉ อตถ น โข อปาสก อมสม ปเทเส อาร กวหาโรต. อตถ ภนเตต. สภกขโกต. สภกขโก ภนเตต. โก นาม ตตถ วสตต. วนวาสตสโส ภนเตต. เตนห มคค โน อาจกขาต. เก ตมเห ภนเตต. มย สามเณรสส สนตก อาคตาต. อปาสโก เต โอโลเกตวา ธมมเสนาปต อาท กตวา สพเพป มหาสาวเก ส ชาน. โส นรนตร ปตยา ผฏสรโร ๑. ส. สพโพป. ๒. ส. ย. ปรวาโร.

Page 182: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 182

หตวา ตฏถ ตาว ภนเตต เวเคน คาม ปวสตวา เอเต อยยา สารปตตตเถร อาท กตวา อสตมหาสาวกา อตตโน อตตโน ปรวาเรห สทธ สามเณรสส สนตก อาคตา ม จปปจจตถรณ- ทปเตลาทน คเหตวา เวเคน นกขมถาต อคโฆเสส. มนสสา ตาวเทว ม จาทน คเหตวา เถราน ปทานปทกา หตวา เถเรห สทธเยว วหาร ปวสส. สามเณโร ภกขสงฆ ส ชานตวา กตปยาน มหาเถราน ปตตจวราน ปฏคคเหตวา วตตมกาส. ตสส เถราน วสนฏาน สวทหนตสส ปตตจวเร ปฏสาเมนตสเสว สมนธกาโร ชาโต. สารปตตตเถโร อปาสเก อาห คจฉถ อปาสกา ตมหาก อนธกาโร ชาโตต. ภนเต อชช ธมมสสวนทวโส น มย คมสสาม ธมม สณสสาม อโต ปพเพ ธมมสสวนมป โน นตถต. เตนห สามเณร ทป ชาเลตวา ธมมสสวนกาล อคโฆเสหต. โส ตถา อกาส. อถ น เถโร อาห ตสส ตว อปฏากา ธมม โสตกามมหาต วทนต กเถห เตส ธมมนต. อปาสกา เอกปปหาเรเนว อฏาย ภนเต อมหาก อยโย สขตา โหถ ทกขา มจจถาต อมาน เทว ปทาน เปตวา อ ธมมกถ น ชานาต อมหาก อ ธมมกถก เทถาต วทส. สามเณโร ปน อรหตต ปตวาป เนว เตส ธมมกถ กเถส. ตทา ปน น อปชฌาโย สามเณร กถ ปน สขตา โหนต ทกขา มจจนต อเมส โน ทวนน ปทาน อตถ กเถหต อาห. โส สาธ ภนเตต จตตวชน คเหตวา ธมมาสน อภรยห ป จห นกาเยห อตถ จ การณ จ อากฑฒตวา ฆนวสส

Page 183: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 183

วสสนโต จาตทปกมหาเมโฆ วย ขนธธาตอายตนโพธปกขยธมเม วภชนโต อรหตตนกเฏน ธมมกถ กเถตวา ภนเต เอว อรหตตป- ปตตสส สข โหต อรหตตปปตโตเยว ทกขา มจจต เสสชนา ชาตทกขาทห เจว นรยทกขาทห จ น ปรมจจนตต อาห. สาธ สามเณร สกถโต เต ปทภาโณ อทาน สรภาณ ภณาหต. โส สรภาณมป ภณ. อรเณ อคคจฉนเต สามเณรสส อปฏากมนสสา เทว ภาคา อเหส. เอกจเจ น วต โน อโต ปพเพ เอวรโป กกขโฬ ทฏปพโพ กถ ห นาม เอวรป ธมมกถ ชานนโต เอตตก กาล มาตาปตฏาเน ตวา อปฏหนตาน มนสสาน เอกมป ธมมปท น กเถสต กชฌส. เอกจเจ ลาภา วต โน เย มย เอวรป ภทนต คณ วา อคณ วา อชานนตาป อปฏหมหา อทาน ปนสส สนตเก ธมม โสต ลภมหาต ตสสส. สมมาสมพทโธป ต ทวส ปจจสสมเย โลก โอโลเกนโต วนวาสตสสสส อปฏาเก อตตโน าณชาลสส อนโต ปวฏเ ทสวา กนน โข ภวสสตต อาวชชนโต อมมตถ อปธาเรส วนวาสตสสสส อปฏากา เอกจเจ กทธา เอกจเจ ตฏา มยห ปตตสส ปน สามเณรสส กทธา นรยคามโน ภวสสนต คนตพพเมว ตตถ มยา มย คเต สพเพป เต สามเณเร เมตตจตต กตวา ทกขา มจจสสนตต. เตป มนสสา ภกขสงฆ นมนเตตวา คาม คนตวา มณฑป กาเรตวา ยาคภตตาทน สมปาเทตวา อาสนาน ป าเปตวา สงฆสส อาคมน โอโลเกนตา นสทส. ภกขป สรรปฏชคคน กตวา ภกขาจารเวลาย

Page 184: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 184

คาม ปวสนตา สามเณร ปจฉส ก น ตสส อมเหห สทธ คมสสส อทาห ปจฉาต. มม คมนเวลายเมว คมสสาม คจฉถ ตมเห ภนเตต. ภกข ปตตจวรมาทาย ปาวสส. สตถา เชตวนสมเยว จวร ปารปตวา ปตตมาทาย เอกจตตกขเณเนว คนตวา ภกขน ปรโต ตเมว อตตาน ทสเสส. สมมาสมพทโธ อาคโตต สกลคาโม สงขภตวา เอกโกลาหโล อโหส. มนสสา อทคคจตตา พทธปปมข ภกขสงฆ นสทาเปตวา ยาค ทตวา ขชชก อทส. สามเณโร ภตเต อนฏ เตเยว อนโตคาม ปาวส. คามวาสโน นหรตวา ตสส สกกจจ ภกข อทส. โส ยาปนมตต คเหตวา สตถ สนตก คนตวา ปตต อปนาเมส. สตถา อาหร ตสสาต หตถ ปสาเรตวา ปตต คเหตวา ปสส สารปตต ตว สามเณรสส ปตตนต เถรสส ทสเสส. เถโร สตถ หตถโต ปตต คเหตวา สามเณรสส ทตวา คจฉ อตตโน ปตตฏาเน นสทตวา ภตตกจจ กโรหต อาห. คามวาสโน พทธปปมข ภกขสงฆ ปรวสตวา สตถาร อนโมทน ยาจส. สตถา อนโมทน กโรนโต เอวมาห ลาภา โว อปาสกา เย ตมเห อตตโน กลปก สามเณร นสสาย สารปตต โมคคลลาน กสสปนต อสตมหาสาวเก ทสสนาย ลภถ อหมป ตมหาก กลปกเมว นสสาย อาคโต พทธทสสนมป โว อม นสสาเยว ลทธ ลาภา โว สลทธ โวต. มนสสา จนตยส อโห อมหาก ลาภา พทธาน เจว ภกขสงฆสส จ อาราธนสมตถ อมหาก อยย ทสสนาย ลภาม เทยยธมม จสส ทาต ลภามาต.

Page 185: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 185

สามเณรสส กทธมนสสา ตสสส. ตฏมนสสา ภยโยโส มตตาย ปสทส. อนโมทนาวสาเน จ พห โสตาปตตผลาทน ปาปณส. สตถา อฏายาสนา ปกกาม. มนสสา สตถาร อนคนตวา วนทตวา นวตตส. สตถา สามเณเรน สทธ สมธเรน คจฉนโต สามเณร อย ปเทโส โก นาม อย ปเทโส โก นามาต ปพเพ ตสส อปาสเกน ทสสตปปเทเส ปจฉนโต อคมาส. สามเณโรป ภนเต อย อตถนนาโม อย อตถนนาโมต อาจกขมาโน ว อคมาส. สตถา ตสส วสนฏาน คนตวา ปพพตมตถก อภรห. ตตถ ตาน ปน มหาสมทโท ป ายต. สตถา สามเณร ปจฉ ตสส ปพพตมตถเก โต อโต จโต จ โอโลเกตวา ก ปสสสต. มหาสมทท ภนเตต. สมทท ทสวา ก จนเตสต. มม ทกขตกาเล โรทนตสส จตห มหาสมทเทห อตเรกตเรน อสสนา ภวตพพนต อท ภนเต จนเตสนต. สาธ สาธ ตสส เอวเมต เอเกกสส ห สตตสส ทกขตกาเล ปคฆรตอสส จตห มหาสมทเทห อตเรกตรเมวาต. อท จ ปน วตวา อม คาถมาห " จตส สมทเทส ชล ปรตตก ตโต พห อสสชล อนปปก ทกเขน ผฏสส นรสส โสจโต กการณา สมม ตว ปมชชสต." อถ น ปน ปจฉ ตสส กห วสสต. อมสม ปพภาเร ภนเตต.

Page 186: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 186

ตตถ ปน วสนโต ก จนเตสต. มยา มรนเตน อมสม าเน กตสส สรรนกเขปสส ปรจเฉโท นตถต จนเตส ภนเตต. สาธ สาธ ตสส เอวเมต อเมส ห สตตาน ปวย นปชชตวา อมตฏาน นาม นตถต วตวา " อปสาฬหกนามาน สหสสาน จตททส อสม ปเทเส ทฑฒาน นตถ โลเก อนามต. ยมห สจจ จ ธมโม จ อหสา ส โม ทโม เอตทรยา เสวนต เอต โลเก อนามตนต " อม ทกนปาเต อปสาฬหกชาตก๑ กเถส. อต ปวย สรรนกเขป กตวา มรนเตส อมตปพเพ ปเทเส มรนตา นาม นตถ. อานนทตเถรสทสา ปน อมตปพเพ ปเทเส ปรนพพายนต. อานนทตเถโร กร วสวสสสตกกาเล อายสงขาร โอโลเกนโต ปรกขณภาว ตวา อโต สตตเม ทวเส ปรนพพายสสามต อาโรเจส. ต ปวตต สตวา โรหณนทยา อภยตรวาสเกส มนสเสส โอรมตรวาสกา มย เถรสส พหปการา อมหาก สนตเก ปรนพพา- ยสสตต วทส. ปารมตรวาสกา มย เถรสส พหปการา อมหาก สนตเก ปรนพพายสสตต. เถโร เตส วจน สตวา อภยตรวาสโนป มยห อปการกาว อเม นาม อนปการาต น สกกา วตต สจาห โอรมตเร ปรนพพายสสาม ปารมตรวาสโน ธาตคคหณตถ เตห สทธ กลห กรสสนต สเจ ปารมตเร ปรนพพายสสาม ๑. ข. ชา. ทก. ๒๗/๕๗. ตทฏกถา. ๓/๗๐.

Page 187: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 187

โอรมตรวาสโน ตถา กรสสนต กลโห อปปชชมาโนป ม นสสาเยว อปปชชสสต วปสมมาโนป ม นสสาเยว วปสมสสตต จนเตตวา๏ โอรมตรวาสโนป มยห อปการกา ปารมตรวาสโนป มยห อปการกา อนปการโก นาม นตถ โอรมตรวาสโน โอรมตเรเยว สนนปตนต ปารมตรวาสโน ปารมตเรเยวาต อาห. ตโต สตตเม ทวเส มชเฌ นทยา สตตตาลปปมาเณ อากาเส ปลลงเกน นสทตวา มหาชนสส ธมม กเถตวา มม สรร มชเฌ ภชชตวา เอโก ภาโค โอรมตเร ปตต เอโก ปารมตเรต อธฏาย ยถานสนโน ว เตโชธาต สมาปชช. อคคชาลา อฏหส. สรร มชเฌ ภชชตวา เอโก ภาโค โอรมตเร ปต เอโก ปารมตเร. มหาชโน ปรเทว. ปวอทรยนสทโท วย อาโรทนสทโท อโหส สตถ ปรนพพาเน อาโรทนสททโตป การ ตโร. มนสสา จตตาโร มาเส โรทนตา ปรเทวนตา สตถ ปตตจวรคคาหเก ตฏนเต สตถ ตกาโล วย โน อโหส อทาน โน สตถา ปรนพพโตต วปปลปนตา วจรส. ปน สตถา สามเณร ปจฉ ตสส อมสม วนสณเฑ ทปอาทน สทเท น ภายสต. น ภายาม ภควา อปจ โข ปน เอเตส สทท สตวา วนรต นาม อปปชชตต วตวา สฏ มตตาห คาถาห วนวณณ นาม กเถส. อถ น สตถา ตสสาต อามนเตส. ก ภนเตต. มย คจฉาม ตว คมสสส นวตตสสสต. มยห อปชฌาเย ม อาทาย คจฉนเต คมสสาม นวตเตนเต นวตตสสาม ภนเตต. สตถา ภกขสงเฆน สทธ ปกกาม. สามเณรสส ปน นวตตตเมว

Page 188: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 188

อชฌาสโย. เถโร ต ตวา ตสส สเจ นวตตตกาโม นวตตาหต อาห. โส สตถาร จ ภกขสงฆ จ วนทตวา นวตต. สตถา เชตวนเมว อคมาส. ภกขน ธมมสภาย กถา อทปาท "อโห วต ตสสสามเณโร ทกกร กโรต ปฏสนธคคหณโต ปฏายสส าตกา สตตส มงคเลส ป จนน ภกขสตาน อปโปทกมธปายาสเมว อทส ปพพชตกาเล อนโตวหาเร พทธปปมขสส ภกขสงฆสส สตต ทวสาน อปโปทกมธปายาสเมว อทส ปพพชตวา อฏเม ทวเส คาม ปวสนโต ทวเหว ทวเสห สาฏกสหสเสน สทธ ปณฑปาตสหสส ลภ ปเนกทวส กมพลสหสส ลภ อตสส อธ วสนกาเล มหาลาภสกกาโร อปปชช อทาน เอวรป ลาภสกการ ฉฑเฑตวา อร ปวสตวา มสสกาหาเรน ยาเปต ทกกรการโก วต สามเณโรต. สตถา อาคนตวา "กาย นตถ ภกขเว เอตรห กถาย สนนสนนาต ปจฉตวา, "อมาย นามาต วตเต อาม ภกขเว ลาภปนสา นาเมสา อ า นพพานคามน ปฏปทา อ า; 'เอว ลาภ ลภสสามต ห อาร กาทธตงคสมาทานวเสน ลาภปนส รกขนตสส ภกขโน จตตาโร อปายา ววฏทวาราเยว ตฏนต, นพพานคามนยา ปน ปฏปทาย อปปนน ลาภสกการ ปหาย อร ปวสตวา ฆเฏนโต วายมนโต อรหตต คณหตต อนสนธ ฆเฏตวา ธมม เทเสนโต อม คาถมาห

Page 189: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 189

"อ า ห ลาภปนสา อ า นพพานคามน เอวเมต อภ าย ภกข พทธสส สาวโก สกการ นาภนนเทยย วเวกมนพรหเยต. " ตตถ อ า ห ลาภปนสาต ลาภปนสา นาเมสา อ า เอว อ า นพพานคามน ปฏปทา. ลาภปปาทเกน ห ภกขนา โถก อกสลกมม กาต วฏฏต. กายวงกาทน กตตพพาน โหนต. ยสม ห กาเล กายวงกาทส ก จ กโรต ตทา ลาโภ อปปชชต. ปายาสปาฏย ห วงก อกตวา อชกเมว หตถ โอตาเรตวา อกขปนตสส หตโถ มกขตมตตโก ว โหต วงก กตวา โอตาเรตวา อกขปนตสส ปน ปายาสปณฑ อทธรนโตว นกขมต เอว กายวงกาทน กรณกาเลเยว ลาภสกกาโร อปปชชต อย อธมมกา ลาภปนสา. อปธสมปทา จวรธารณ พาหสจจ ปรวาโร อร วาโสต เอวรเปห ปน การเณห อปปนโน ลาโภ ธมมโก นาม โหต. นพพานคามนปฏปท ปเรนเตน ปน ภกขนา กายวงกาทน ปหาตพพาน อนนเธเนว อนเธน วย อมเคเนว มเคน วย อพธเรเนว พธเรน วย ภวต วฏฏต อสเน อมาเยน ภวต วฏฏต. เอวเมตนต เอว ลาภปปาทนปปฏปท จ นพพานคามน- ปฏปท จ เอต ตวา สพเพส สงขตาสงขตธมมาน พชฌนตเถน พทธสส สวนนเต ชาตตเถน โอวาทานสาสน วา สวนตเถน สาวโก ภกข อธมมก จตปปจจยสกการ นาภนนเทยย ตเมว ธมมก น ปฏกโกเสยย กายวเวกาทก วเวก อนพรหเย ตตถ

Page 190: บาลี 17 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ตตโย ภาโค) - หนาท 190

กายวเวโกต กายสส เอกภาโว จตตวเวโกต อฏ สมาปตตโย อปธวเวโกต นพพาน เตส กายวเวโก คณสงคณก วโนเทต จตตวเวโก กเลสสงคณก วโนเทต อปธวเวโก สงขารสงคณก วโนเทต กายวเวโก จตตวเวกสส ปจจโย โหต จตตวเวโก อปธวเวกสส ปจจโย โหต วตตมป๑ เจต กายวเวโก จ วปกฏกายาน เนกขมมาภรตาน จตตวเวโก จ ปรสทธจตตาน ปรมโวทานปปตตาน อปธวเวโก จ นรปธน ปคคลาน วสงขาร- คตานนต อม ตวธ วเวก พรเหยย วฑเฒยย อปสมปชช วหเรยยาต อตโถ. เทสนาวสาเน พห โสตาปตตผลาทน ปาปณสต. วนวาสตสสตเถร วตถ. พาลวคค วณณนา นฏ ตา. ป จโม วคโค. ----------- ๑. ข. มหา. ๒๙/๑๗๒.