บาลี 16 80

158
ประโยค๒ - ธมฺมปทฏฐกถา (ทุติโย ภาโค) - หนาที1 . อปฺปมาทวคฺค วณฺณนา ------------ . สามาวตี วตฺถุ. [๑๕] อปฺปมาโท อมต ปทนฺติ อิม ธมฺมเทสน สตฺถา โกสมฺพึ อุปนิสฺสาย โฆสิตาราเม วิหรนฺโต สามาวตีปมุขาน จนฺน อิตฺถีสตาน. มาคนฺทิยปมุขานตสฺสา จนฺน าติสตาน มรณ พฺยสน อารพฺภ กเถสิ. ตตฺราย อนุปุพฺพีกถา อตีเต อลฺลกปฺปรฏเ อลฺลกปฺปราชา นาม เวฏทีปกรฏเ เวฏทีปกราชา นามาติ อิเม เทฺว ทหรกาลโต ปฏาย สหายกา หุตฺวา เอกาจริยกุเล สิปฺป อุคฺคณฺหิตฺวา อตฺตโน อตฺตโน ปตูน อจฺจเยน ฉตฺต อุสฺสาเปตฺวา ทสทสโยชนิเก รฏเ ราชาโน อเหสุ. เต กาเลน กาล สมาคนฺตฺวา เอกโต ติฏนฺตา นิสีทนฺตา นิปชฺชนฺตา มหาชน ชายมานมียมานทิสฺวา ปรโลก คจฺฉนฺต อนุคจฺฉนฺโต นาม นตฺถิ อนฺตมโส อตฺตโน สรีรป สพฺพ ปหาย คนฺตพฺพ กินฺโน ฆราวาเสน ปพฺพชิสฺสามาติ มนฺเตตฺวา รชฺชานิ ปุตฺตทารสฺส นิยฺยาเทตฺวา อิสิปพฺพชฺช ปพฺพชิตฺวา หิมวนฺตปฺปเทเส วสนฺตา มนฺตยึสุ มย รชฺช ปหาย ปพฺพชิตา ชีวิตุ อสกฺโกนฺตา เต มย เอกฏาเน วสนฺตา อปพฺพชิตสทิสาเยว โหม ตสฺมา วิสุ . . ยุ. โกสมฺพิย.

Upload: rose-banioki

Post on 29-May-2015

50 views

Category:

Documents


1 download

TRANSCRIPT

Page 1: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 1

๒. อปปมาทวคค วณณนา ------------ ๑. สามาวต วตถ. [๑๕] อปปมาโท อมต ปทนต อม ธมมเทสน สตถา โกสมพ๑ อปนสสาย โฆสตาราเม วหรนโต สามาวตปมขาน ป จนน อตถสตาน. มาคนทยปมขาน จ ตสสา ป จนน าตสตาน มรณ พยสน อารพภ กเถส. ตตราย อนปพพกถา อตเต อลลกปปรฏเ อลลกปปราชา นาม เวฏทปกรฏเ เวฏทปกราชา นามาต อเม เทว ทหรกาลโต ปฏาย สหายกา หตวา เอกาจรยกเล สปป อคคณหตวา อตตโน อตตโน ปตน อจจเยน ฉตต อสสาเปตวา ทสทสโยชนเก รฏเ ราชาโน อเหส. เต กาเลน กาล สมาคนตวา เอกโต ตฏนตา นสทนตา นปชชนตา มหาชน ชายมาน จ มยมาน จ ทสวา ปรโลก คจฉนต อนคจฉนโต นาม นตถ อนตมโส อตตโน สรรป สพพ ปหาย คนตพพ กนโน ฆราวาเสน ปพพชสสามาต มนเตตวา รชชาน ปตตทารสส นยยาเทตวา อสปพพชช ปพพชตวา หมวนตปปเทเส วสนตา มนตยส มย รชช ปหาย ปพพชตา น ชวต อสกโกนตา เต มย เอกฏาเน วสนตา อปพพชตสทสาเยว โหม ตสมา วส ๑. ม. ย. โกสมพย.

Page 2: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 2

วสสสาม ตว เอตสม ปพพเต วส อห อมสม ปพพเต วสสสาม อนวฑฒมาส ปน อโปสถทวเส เอกโต ภวสสามาต. อถ เนส เอตทโหส เอวป โน คณสงคณกาว ภวสสต ตว ตว ปพพเต อคค ชาเลยยาส อห มม ปพพเต อคค ชาเลสสาม ตาย ส าย อตถภาว ชานสสามาต. เต ตถา กรส. อถาปรภาเค เวฏทปกตาปโส กาล กตวา มเหสกโข เทวราชา หตวา นพพตต. ตโต อฑฒมาเส สมปตเต๑ อคค อทสวา อตโร สหายโก เม กาลกโตต อ าส. อตโรป นพพตตกขเณเยว อตตโน เทวสร โอโลเกตวา กมม อปธาเรนโต เนกขมมโต๒ ปฏาย อตตนา๓ กตกรย ทสวา อทานาห คนตวา มม สหายก ปสสสสามต จนเตตวา ตสม ขเณ ต อตตภาว วชหตวา มคคมฬหปรโส๔ วย ตสส สนตก คนตวา วนทตวา เอกมนต อฏาส. อถ น โส อาห กโต อาคโตสต. มคค- มฬหปรโส อห ภนเต ทรโต ว อาคโตมห ก ปน ภนเต อยโย อมสม าเน เอกโก ว วสต อ โป โกจ อตถต อาห. อตถ เม เอโก สหายโกต. กห โสต. เอตสม ปพพเต วสต อโปสถทวเส ปน อคค น ชาเลส นน มโต ภวสสตต. เอว ภนเตต. เอวมาวโสต. อห โส ภนเตต. กห นพพตโตสต. เทวโลเก มเหสกโข เทวราชา หตวา นพพตโตสม ภนเต อยย ๑. ส. ย. ปพพเต. ๒. ส. ม. นกขมนโต. ๓. ส. ม. ย. อตตโน ตปจรย. ๔. ส. ม. ย. มคคกปรโส.

Page 3: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 3

ปสสสสามต ปน อาคโตมห อป น โข อยยาน อมสม าเน วสนตาน โกจ อปททโว อตถต. อาม อาวโส หตถ๑ นสสาย กลมามต. ก ปน โว ภนเต หตถ กโรนตต. สมมชชนฏาเน ลณฑ ปาเตนต ปาเทห ปหรตวา ปส อทธรนต สวาห ลณฑ ฉฑเฑนโต ปส สม กโรนโต กลมามต. ก ปน เตส อนาคมน อจฉถาต. อามาวโสต. เตนห เตส อนาคมน กรสสามต ตาปสสส หตถกนตวณ เจว หตถกนตมนต จ อทาส ททนโต จ ปน วณาย ตสโส ตนตโย ทสเสตวา ตโย มนเต อคคณหาเปตวา อม ตนต ปหรตวา อมสม มนเต วตเต นวตตตวา โอโลเกตตป อสกโกนตา หตถ ปลายนต อม ตนต ปหรตวา อมสม มนเต วตเต นวตตตวา ปจฉโต โอโลเกนตา ปลายนต อม ตนต ปหรตวา อมสม มนเต วตเต หตถ ยถปต ปฏ อปนาเมนโต๒

อาคจฉตต อาจกขตวา ย โว รจจต ต กเรยยาถาต วตวา ตาปส วนทตวา ปกกาม. ตาปโส ปลายนมนต วตวา ปลายนตนต ปหรตวา หตถ ปลาเปตวา วส. ตสม สมเย โกสมพย ปรนตโป นาม ราชา อโหส.๓ โส เอกทวส คพภนยา เทวยา สทธ พาลาตป ตปปมาโน อากาสตเล นสท. เทว รโ ปารปน สตสหสสคฆนก รตตกมพล ปารปตวา นสนนา ร า สทธ สมลลปมานา ร โ องคลโต สต- สหสสคฆนก ราชมททก นหรตวา อตตโน องคลย ปลนธ. ตสม ๑. ส. ย. หตถ. ๒.ส. ม. ย. อปเนนโต. ๓. ส. ม. ย. โหต.

Page 4: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 4

สมเย หตถลงคสกโณ อากาเสนาคจฉนโต เทว ทสวา มสเปสต ส าย ปกเข วสสชเชตวา โอตร. ราชา ตสส โอตรณสทเทน ภโต อฏาย อนโตนเวสน ปาวส. เทว ครคพภตาย เจว ภรกชาตกตาย จ เวเคน คนต นาสกข. อถ น โส สกโณ อชฌปปตโต๑ นขป ชเร นสทาเปตวา อากาส ปกขนท. เต กร สกณา ปจนน หตถน พล ธาเรนต ตสมา อากาเสน เนตวา ยถารจตฏาเน นสทตวา มส ขาทนต สาป เตน นยมานา มรณภยภตา จนเตส สจาห วรวสสาม มนสสสทโท นาม ตรจฉานคตาน อพเพชนโย ต สตวา ม ฉฑเฑสสต เอว สนเต สห คพเภน ชวตกขย ปาปณสสาม ยสม ปน าเน นสทตวา ม ขาทต อารภสสต ตตร น สทท กตวา ปลาเปสสามต. สา อตตโน ปณฑตตาย อธวาเสส. ตทา จ หมวนตปปเทเส โถก วฑฒตวา มณฑปากาเรน โต เอโก มหานโครโธ โหต. โส สกโณ มครปาทน ตตถ เนตวา ขาทต ตสมา ตป ตตเถว เนตวา วฏปนตเร เปตวา อาคตมคค โอโลเกส. อาคตมคโคโลกน กร เตส ธมมตา. ตสม ขเณ เทว อทาน อม ปลาเปต วฏฏตต จนเตตวา อโภ หตเถ อกขปตวา ปาณสทท เจว มขสทท จ กตวา ต ปลาเปส. อถสสา สรยตถงคมนกาเล คพเภ กมมชวาตา จลส. สพพทสาส คชชนโต มหาเมโฆ อฏห. สเข ตาย ราชมเหสยา มา ภาย ๑. ส. ย. อชฌปปตโต.

Page 5: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 5

อยเยต วจนมตตป อลภมานาย ทกขปเรตาย สพพรตต นททา นาม นาโหส. วภายมานาย ปน รตตยา วลาหกวคโม จ อรณคคมน จ ตสสา คพภวฏาน จ เอกกขเณเยว อโหส. สา เมฆอต จ๑ อรณคคมนอต จ คเหตวา ชาตตตา ปตตส อเทโนต นามมกาส. อลลกปปตาปสสสป โข ตโต อวทเร วสนฏาน โหต. โส ปกตยา วสสทวเส สตภเยน ผลาผลตถาย วน น ปวสต ต รกขมล คนตวา สกเณน ขาทตมสาน อฏ ๒ อาหรตวา โกฏเฏตวา รส ปจตวา ปวต ตสมา ตทวสป อฏ อาหรสสามต ตตถ คนตวา รกขมเล อฏ ปรเยสนโต อปร ทารกสทท สตวา โอโลเกนโต เทว ทสวา กาส ตวนต วตวา มานสมหต กถ อาคตาสต หตถลงคสกเณน อานตมหต วตเต โอตราต อาห. ชาตสมเภทโต ภายาม อยยาต. กาส ตวนต. ขตตยาต. อหป ขตตโยวาต. เตนห ขตตยมาย กเถหต. โส กเถส. เตนห อารยห ปตตก เม โอตาเรหต. โส เอเกน ปสเสน อภรหณมคค กตวา อภรหตวา ทารก คณหตวา มา ม หตเถน ฉปต วตเต ต อจฉปตวาว ทารก โอตาเรส. เทวป โอตร. อถ น อสสมปท เนตวา สลเภท อกตวา ว อนกมปาย ปฏชคค นมมกขกมธ อาหรตวา ส ชาตสาล อาหรตวา ยาค ปจตวา อทาส. เอว ตสม ปฏชคคนเต สา อปรภาเค จนเตส อห เนว อาคตมคค ๑. ส.ม.ย. ปพพตอตจ. ๒. ส. ย. อฏ .

Page 6: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 6

น คมนมคค ชานาม อมนาป เม สทธ วสสาสมตตป นตถ สเจ ปนาย อมเห ปหาย กตถจ คมสสต อโภป อเธว มรณ ปาปณสสาม ยงก จ กตวา อมสส สล ภนทตวา ยถา ม น มจต๑ ตถา กาต วฏฏตต. อถ น ทนนวตถ ทปปารต ทสสเนน ปโลเภตวา สลวนาส ปาเปส. ตโต ปฏาย เทวป สมคคสวาส วสส. อเถกทวส ตาปโส นกขตตโยค โอโลเกนโต ปรนตปสส นกขตตปฬน ทสวา ภทเท โกสมพย ปรนตปราชา มโตต อาห. กสมา อยย เอว วเทส กนเต เตน สทธ อาฆาโต อตถต. นตถ ภทเท นกขตตปฬนมสส ทสวา เอว วทามต. สา ปโรท. อถ น กสมา โรทสต ปจฉตวา ตาย ตสส อตตโน สามกภาเว อกขาเต อาห มา ภทเท โรท ชาตสส นาม นยโต มจจต. ชานาม อยยาต. อถ กสมา โรทสต. ปตโต เม กลสนตกสส รชชสส อนจฉวโก สเจ ตตราย ภวสสต เสตจฉตต อสสาปยสสต อทาน มหาชานโก วต ชาโตต โสเกน โรทาม อยยาต. โหต ภทเท มา จนตย สจสส รชช ปตเถส อหมสส รชชลภนาการ กรสสามต. อถสส หตถกนตวณ เจว หตถกนตมนเต จ อทาส. ตทา อเนกาน หตถสตสหสสาน อาคนตวา วฏฏรกขมเล นสทนต. อถ น อาห หตถส อนาคเตสเยว รกข อภรหตวา เตส อาคเตส อม มนต วตวา อม ตนต ปหร สพเพ นวตตตวา โอโลเกตตป อสกโกนตา ปลายสสนต อโถตรตวา อาคจเฉยยาสต. ๑. ส. ย. ม จต.

Page 7: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 7

โส ตถา กตวา อาคนตวา ต ปวตต อาโรเจส. อถ น ทตยทวเส อาห อชช อม มนต วตวา อม ตนต ปหเรยยาส หตถ นวตตตวา ปจฉโต โอโลเกนตา ปลายสสนตต. ตทาป ตถา กตวา อาคนตวา ต ปวตต อาโรเจส. อถสส มาตร อามนเตตวา ภทเท ปตตสส เต สาสน เทห เอโต ว คนตวา ราชา ภวสสตต อาห. สา ปตต อามนเตตวา ตาต ตว โกสมพย ปรนตปร โ ปตโต ม สคพภ หตถลงคสกโณ อาเนสต วตวา เสนาปตอาทน นามาน อาจกขตวา อสททหนตาน อม ปต ปารปนกมพลเจว ปลนธนมททก จ ทสเสยยาสต วตวา๑ อยโยเชส. กมาโร ตาปส อทาน ก กโรมต อาห. รกขสส เหฏ มสาขาย นสทตวา อม มนต วตวา อม ตนต ปหร เชฏหตถ เต ปฏ อปนาเมตวา อปสงกมสสต ตว ตสส ปฏ ย นสนโนว คนตวา รชช คณหาหต. โส มาตาปตโร วนทตวา ตถา กตวา อาคตสส หตถโน ปฏ ย นสทตวา ต กณเณ มนตย อห โกสมพย ปรนตปร โ ปตโต เปตตก เม รชช คณหตวา เทห สามต. โส ต สตวา อเนกาน หตถสหสสาน สนนปตนตต หตถรว รว. อเนกาน หตถสหสสาน สนนปตส. ปน ชณณหตถ ปฏกกมนตต รว รว. ชณณหตถ ปฏกกมส. ปน อตตรณา หตถ นวตตนตต รว รว. เตป นวตตส. โส อเนเกห โยธหตถสหสเสเหว ปรวโต ปจจนตคาม ปตวา อห ร โ ๑. ส. ย. ทตวา.

Page 8: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 8

ปตโต สมปตต ปตถยมานา มยา สทธ อาคจฉนตต ตโต ปฏาย มนสสสงคห กโรนโต คนตวา นคร ปรวาเรตวา ยทธ วา เม เทนต รชช วาต สาสน เปเสส. นาครา อาหส มย เทวป น ทสสาม อมหาก ห เทว ครคพภา หตถลงคสกเณน นตา๑

ตสสา อตถภาว วา นตถภาว วา น ชานาม ยาว ตสสา ปวตต น๒ สโณม ตาว เนว ยทธ ทสสาม น รชชนต. ตทา กร ต ปเวณรชช อโหส. ตโต กมาโร อห ตสสา ปตโตต วตวา เสนาปตอาทน นามาน กเถตวา ตถาป อสททหนตาน รตตกมพล จ มททก จ ทสเสส. เต ต รตตกมพล จ มททก จ ส ชานตวา นกกงขา หตวา ทวาร ววรตวา ต รชเช อภส จส. อย ตาว อเทนสส อปปตต. อลลกปปรฏเ๓ ปน ทพภกเข อปปนเน ชวต อสกโกนโต เอโก โกตหลโก นาม มนสโส กาล นาม ตรณปตต ภรย อาทาย๔ โกสมพย คนตวา ชวสสามาต๕ ปาเถยย คเหตวา นกขม. อหวาตกโรเคน มหาชเน มรนเต นกขมตป วทนตเยว. เต คจฉนตา ปาเถยเย ปรกขเณ ขทาภภตา ทารก วหต นาสกขส. อถ สามโก ปชาปต อาห ภทเท มย ชวนตา ปน ปตต ลภสสาม ฉฑเฑตวา น คจฉามาต. มาต หทย นาม มทก โหต ๑. ส. ย. หตถลงคสกเณนาหตา. ๒. ส. ย. นาต นตถ. ๓. ส. ย. อชตรฏเ. ๔. ส. ม. ย. กาป นาม ตรณปตต กาล นาม ภรย อาทาย. ๕. ส. ม. ย. โกสมฬ... ชวสสามต.

Page 9: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 9

ตสมา สา อาห นาห ชวนตเมว ปตต ฉฑเฑต สกขสสามต. อถ ก กโรมาต. วาเรน น วหามาต. มาตา อตตโน วาเร ปปผทาม วย น อกขปตวา อเร นปชชาเปตวา องเกน วหตวา ปต เทต. ตสส ต คเหตวา ปตปตฏาเน ฉาตกโตป พลวตรา เวทนา อปปชช. โส ต ปนปปน อาห ภทเท มย ชวนตา ปตต ลภสสาม ฉฑเฑม นนต. สาป ปนปปน ปฏกขปตวา ปฏวจน นาทาส. ทารโก วาเรน ปรวตตยมาโน กลนโต ปต หตเถ นททาย. โส ตสส นททายนภาว ตวา มาตร ปรโต กตวา เอกสส คจฉสส เหฏา ปณณสนถเร ต นปชชาเปตวา ปายาส. มาตา นวตตตวา โอโลเกนต ปตต อทสวา สาม กห เม ปตโตต ปจฉ. เอกสส เม คจฉสส เหฏา นปชชาปโตต. สาม มา ม นาสย ปตต วนา ชวต น สกขสสาม อาเนห เม ปตตนต อร ปหรตวา ปรเทว. อถ น นวตตตวา อาเนส. ปตโตป อนตรามคเค มโต โหต. อต โส เอตตเก าเน ปตต ฉฑเฑตวา ตสส นสสนเทน ภวนตเร สตต วาเร ฉฑฑโต. ปาปกมม นาเมต อปปกนต นาวม ตพพ. เต คจฉนตา เอก โคปาลกล ปาปณส. ตทวส จ โคปาลกสส เธนมงคล โหต. โคปาลกสส เคเห นพทธ เอโก ปจเจกพทโธ ภชต. โส ต โภเชตวา มงคลมกาส. พห ปายาโส ปฏยตโต โหต. โคปาลโก เต อาคเต ทสวา กโต อาคตตถาต ปจฉตวา สพพ ปวตต สตวา มทชาตโก กลปตโต เตส อนกมป กตวา ปหเตน สปปนา ปายาส ทาเปส. ภรยา

Page 10: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 10

สาม ตย ชวนเต อห ชวาม นาม ทฆรตต อโนทโรส ยาวทตถ ภ ชาต วตวา สปปนา สทธ ตทภมข เว๑ กตวา อตตนา มนทสปป โถกเมว ภ ช. อตโร พห ภ ชตวา สตตฏทวเส ฉาตตาย อาหารตณห ฉนทต นาสกข. โคปาลโก เตส ปายาส ทาเปตวา สย ภ ชต อารภ. โกตหลโก ต โอโลเกนโต นสทตวา เหฏาปเ นปนนาย สนขยา โคปาลเกน วฏเฏตวา ทยมาน ปายาสปณฑ ทสวา ป วตาย สนข นพทธ เอวรป โภชน ลภตต จนเตส. โส รตตภาเค ต ปายาส ชราเปต อสกโกนโต กาล กตวา ตสสา สนขยา กจฉสม นพพตต. อถสส ภรยา สรรกจจ กตวา ตสมเยว เคเห ภต กตวา ตณฑลนาฬ ลภตวา ปจตวา ปจเจกพทธสส ปตเต ปตฏาเปตวา ภนเต ทาสสส โว ปาปณาตต วตวา จนเตส มยา อเธว วสต วฏฏต นพทธ อยโย อธาคจฉต เทยยธมโม โหต วา มา วา เทวสก วนทนต เวยยาวจจ กโรนต จตต ปสาเทนต พห ป ปสวสสามต สา ตตเถว ภต กโรนต วส. สาป โข สนข ฉฏเ วา สตตเม วา มาเส เอกเมว กกกร วชาย. โคปาลโก ตสส เอกเธนยา ขร ทาเปส. โส นจรสเสว วฑฒ. อถสส ปจเจกพทโธ ภ ชนโต นพทธ เอก ภตตปณฑ เทต. โส ภตตปณฑ นสสาย ปจเจกพทเธ สเนหมกาส. โคปาลโก นพทธ เทว วาเร ปจเจกพทธสส อปฏาน ยาต. โส คจฉนโตป ๑. ส. ย. ภ ชาหต สปป ตทภมข เว. ม. ภชาหต สปป จ ทธ จ ตทภมข เว.

Page 11: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 11

อนตรามคเค วาลมคฏาเน ทณเฑน คจเฉ จ ภม จ ปหรตวา สสต ตกขตต สทท กตวา วาลมเค ปลาเปส. สนโขป เตน สทธ คจฉต. โส เอกทวส ปจเจกพทธ อาห ภนเต ยทา เม โอกาโส น ภวสสต ตทา อม สนข เปเสสสาม อมสส ปหตส าเณน อาคจเฉยยาถาต. ตโต ปฏาย อโนกาสทวเส คจฉ ตาต อยย อาเนหต สนข เปเสส. โส เอกวจเนเนว ปกขนทตวา สามกสส คจฉภมโปถนฏาเน๑ ตกขตต ภสสตวา เตน สทเทน วาลมคาน ปลายนภาว ตวา ปาโต ว สรรปปฏชคคน กตวา ปณณสาล ปวสตวา นสนนสส ปจเจกพทธสส วสนฏาน คนตวา ปณณสาลาทวาเร ตกขตต ภสสตวา อตตโน อาคตภาว ชานาเปตวา เอกมนเต นปชชต. ปจเจกพทเธ เวล สลลกเขตวา นกขนเต โส ภสสนโต ปรโต ปรโต ว คจฉต. อนตรนตรา ปจเจกพทโธ ต วมสนโต อ มคค ปฏปชชต. อถสส ปรโต ตรย ตวา ภสสตวา อตรมคคเมว น อาโรเปส. อเถกทวส อ มคค ปฏปชชตวา เตน ปรโต ตรย ตวา วารย- มาโนป อนวตตตวา สนข ปาเทน อปนทตวา ปายาส. สนโข ตสส อนวตตนภาว ตวา นวตตตวา นวาสนกณเณ ฑสตวา อากฑฒนโต อตรมคคเมว น อาโรเปส. เอว โส ตสม พลวสเนห อปปาเทส. ตโต อปรภาเค ปจเจกพทธสส จวร ชร. อถสส โคปาลโก จวรวตถาน อทาส. ตเมน ปจเจกพทโธ อาห อาวโส ๑. ส. ม. ย. คจฉโปถนภมโปถนฏาเน.

Page 12: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 12

จวรนนาม เอกเกน ทกกร กาต ผาสกฏาน คนตวา กาเรสสามต. อเธว ภนเต กโรถาต. น สกกา อาวโสต. เตนห ภนเต มา จร พห วสตถาต. สนโข เตส กถ สณนโต ว อฏาส. ปจเจกพทโธ ตฏ อปาสกาต โคปาลก นวตตาเปตวา เวหาส อพภคคนตวา คนธมาทนาภมโข ปกกาม. สนขสส ต อากาเสน คจฉนต ทสวา ภกกรตวา๑ ตสส ตสม จกขปถ วชหนเต หทย ผลต. ตรจฉานา๒ นาเมเต อชชาตกา โหนต อกฏลา มนสสา ปน อ หทเยน จนเตนต อ มเขน กเถนต เตเนวาห๓ คหน เหต ภนเต ยทท มนสสา อตตาน เหต ภนเต ยทท ปสโวต. อต โส ตาย อชทฏ ตาย อกฏลตาย กาล กตวา ตาวตสภวเน นพพตโต อจฉราสหสสปรวโต มหาสมปตต อนโภส. ตสส กสสจ กณณมเล มนตยนตสส สทโท โสฬสโยชนฏาน ผรต ปกตกถาสทโท ปน สกล ทสโยชนสหสส เทวนคร ฉาเทต. เตเนวสส โฆสกเทวปตโตต นาม อโหส. กสส ปเนส นสสนโทต ปจเจกพทเธ เปเมน ภกกรณสส. โส ตตถ น จร ตวา จว. เทวโลกโต ห เทวปตตา อายกขเยน ป กขเยน อาหารก- ขเยน โกเปนาต จตห การเณห จวนต. ตตถ เยน พห ป กมม กต โหต โส เทวโลเก อปปชชตวา ยาวตายก ตวา อปรปร นพพตตต เอว อายกขเยน จวต นาม. เยน ปรตต ป ๑. ส. ย. ภงกรตวา. ๒ ส. ม. ย. เอตถนตเร. กราต อตถ. ๓. ม.ม. ๑๓/๔.

Page 13: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 13

กต โหต ตสส ราชโกฏาคาเร ปกขตต จตป จนาฬมตต วย ธ อนตราว ต ป ขยต อนตราว กาล กโรต เอว ป กขเยน จวต นาม. อปโร กามคเณ ปรภ ชมาโน สตสมโมเสน อาหาร อปรภ ชตวา กลนตกาโย กาล กโรต เอว อาหารกขเยน จวต นาม. อปโร ปรสส สมปตต อสหนโต กชฌตวา กาล กโรต เอว โกเปน จวต นาม. อย ปน กามคเณ ปรภ ชนโต มฏสสต หตวา อาหารกขเยน จวต.๑

จวตวา จ ปน โกสมพย นครโสภนยา กจฉสม ปฏสนธ คณห. สา วชาตทวเส ก เอตนต ทาส ปจฉตวา ปตโต อยเยต วตเต หนท เช อม ทารก กตตรสปเป อาโรเปตวา สงการกเฏ ฉฑเฑหต ฉฑฑาเปส. นครโสภนโย ห ธตร ปฏชคคนต น ปตต ธตรา ห ตาส ปเวณ ฆฏยต. ทารก กากาป สนขาป ปรวาเรตวา นสทส. ปจเจกพทเธ สเนหปปภวสส ภกกรณสส นสสนเทน เอโกป อปคนต น วสห. ตสม ขเณ เอโก มนสโส พห นกขนโต ต กากสนขสนนปาต ทสวา กนน โข เอตนต ตตถ คจฉนโต๒ ทารก ทสวา ปตตสเนห ปฏลภตวา ปตโต เม ลทโธต เคห เนส. ตทา โกสมพกเสฏ ราชกล คจฉนโต ราชนเวสนโต อาคจฉนต ปโรหต ทสวา ก อาจรย อชช เต ตถกรณ- นกขตตโยโค โอโลกโตต ปจฉ. อาม มหาเสฏ อมหาก ๑. ส. ม. ย. จว. ๒. ส. ม. ย. คนตวา.

Page 14: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 14

กม กจจนต. ชนปทสส ก ภวสสต อาจรยาต. อ นตถ อมสม ปน นคเร อชช ชาตทารโก เชฏกเสฏ ภวสสตต. ตทา เสฏ โน ภรยา ครคพภา โหต ตสมา โส สฆ เคห ปรส เปเสส คจฉ ชานาห น วชาตา วา โน วาต น วชาตาต สตวา ราชาน ทสวา เวเคน เคห คนตวา กาล นาม ทาส ปกโกสตวา สหสส ทตวา คจฉ อมสม นคเร อปธาเรตวา สหสส ทตวา อชช ชาตทารก คณหตวา เอหต. สา อปธาเรนต ต เคห คนตวา ทารก ทสวา อย ทารโก กทา ชาโตต คหปตาน ปจฉตวา อชช ชาโตต วตเต๑ อม มยห เทหต เอก กหาปณ อาท กตวา มล วฑเฒนต สหสส ทตวา ต อาเนตวา เสฏ โน ทสเสส. เสฏ สเจ เม ธตา ชายสสต ตาย น สทธ นเวเสตวา เสฏ ฏานสส สามก กรสสาม สเจ เม ปตโต ชายสสต มาเรสสาม นนต จนเตตวา น เคเห กาเรส. อถสส ภรยา กตปาหจจเยน ปตต วชาย. เสฏ อมสม อสต มม ปตโต เสฏ ฏาน ลภสสต อทาเนว ต มาเรต วฏฏตต จนเตตวา กาล อามนเตตวา คจฉ เช วชโต คนน นกขมนเวลาย วชทวารมชเฌ อม ตรย นปชชาเปห คาวโย น มททตวา มาเรสสนต มททนามททนภาว ปนสส ตวา เอหต อาห. สา คนตวา โคปาลเกน วชทวาเร ววฏมตเตเยว ต ตถา นปชชาเปส. โคคณเชฏโก อสโภ อ สม กาเล สพพปจฉา นกขมนโตป๒ ๑. ส. วตตา. ๒. ส. ม. ย. คจฉนโตป.

Page 15: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 15

ต ทวส สพพปม นกขมตวา ทารก จตนน ปาทาน อนตเร กตวา อฏาส. อเนกสตา คาวโย อสภสส เทว ปสสาน ฆสนตโย นกขมส. โคปาลโกป อย อสโภ ปพเพ สพพปจฉา นกขมต อชช ปน สพพปม นกขมตวา วชทวาเร นจจโลว โต กนน โข เอตนต จนเตตวา คนตวา ตสส เหฏา นปนน ทารก ทสวา ปตตสเนห ปฏลภตวา ปตโต เม ลทโธต เคห เนส. กาล คนตวา เสฏ นา ปจฉตา ตมตถ อาโรเจตวา คจฉ น ปน สหสส ทตวา อาเนหต วตตา สหสส ทตวา ปน อาเนตวา อทาส. อถ น อาห อมม กาล อมสม นคเร ป จ สกฏสตาน ปจจสกาเล อฏาย วณชชาย คจฉนต ตว อม เนตวา จกกมคเค นปชชาเปห โคณา วา น มททสสนต จกกาน วา ฉนทสสนต ปวตต จสส ตวาว อาคจเฉยยาสต. สา ต เนตวา จกกมคเค นปชชาเปส. ตทา สกฏเชฏโก ปรโต อโหส. อถสส โคณา ต าน ปตวา ธร ฉฑเฑส ปนปปน อาโรเปตวา ปาชยมานาป ปรโต น คจฉส. เอว ตสส เตห สทธ วายมนตสเสว อรณ อฏห. โส กนนาเมต โคณา กรสต มคค โอโลเกนโต ทารก ทสวา ภารย วต เม กมมนต จนเตตวา ปตโต เม ลทโธต ตฏมานโส ต เคห เนส. กาล คนตวา เสฏ นา ปจฉตา ต ปวตต อาจกขตวา คจฉ น ปน สหสส ทตวา อาเนหต วตตา ตถา อกาส. อถ น อาห อทาน น อามกสสาน เนตวา คจฉนตเร นปชชาเปห ตตถ สนขาทห วา ขาทโต อมนสเสน วา ปหโต

Page 16: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 16

มรสสต มตามตภาว จสส ชานตวาว อาคจเฉยยาสต. สา ต เนตวา ตตถ นปชชาเปตวา เอกมนเต อฏาส. ต สนโข วา กาโก วา อมนสโส วา อปสงกมต นาสกข. นน จสส เนว มาตา น ปตา น ภาตกาทส โกจ รกขตา นาม อตถ โก น รกขตต. สนขกาเล ปจเจกพทเธ สเนเหน ปวตตต ภกกรณมตตเมว น รกขต. อเถโก อชปาโล อเนกสตสหสสา อชา โคจร เนนโต สสานปสเสน คจฉต. เอกา อชา ปณณาทน ขาทมานา คจฉนตร ปวสตวา ทารก ทสวา ชนนเกห ตวา ทารกสส ถน อทาส. อชปาลเกน เหเหต สทเท กเตป น นกขม. โส ยฏ ยา น ปหรตวา นหรสสามต คจฉนตร ปวฏโ อช ชนนเกห ตวา ทารก ขร ปาเยนต ทสวา ทารเก ปตตสเนห ปฏลภตวา ปตโต เม ลทโธต ต อาทาย ปกกาม. กาล ต ทสวา คนตวา เสฏ นา ปจฉตา ต ปวตต อาจกขตวา คจฉ น ปน สหสส ทตวา อาเนหต วตตา ตถา อกาส. อถ น อาห อมม กาล อม อาทาย โจรปปาตปพพต อภรหตวา ปปาเต ขป ปพพตกจฉย ปฏห มาโน ขณฑาขณฑโก หตวา ภมย ปตสสต มตามต- ภาว จสส ตวา ว อาคจเฉยยาสต. สา ต ตตถ เนตวา ปพพตมตตเก ตวา ขป. ต โข ปน ปพพตกจฉ นสสาย มหาเวณคมโพ ปพพตานสาเรเนว วฑฒ. ตสส มตถก ฆนชาโต ช ชกคมโพ อวตถร. ทารโก ปตนโต โกชเว วย ตสม ปต. ตทวส นฬการเชฏกสส เวณนา อตโถ โหต. โส ปตเตน

Page 17: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 17

สทธ คนตวา ต เวณคมพ ฉนทต อารภ. ตสม จลนเต ทารโก สททมกาส. โส ทารกสทโท วยาต เอเกน ปสเสน อภรหตวา ต ทสวา ปตโต เม ลทโธต ตฏจตโต อาทาย คโต. กาล เสฏ สส สนตก คนตวา เตน ปจฉตา ตมปวตต อาจกขตวา คจฉ น ปน สหสส ทตวา อาเนหต วตตา ตถา อกาส. เสฏ โน อท จท จ กโรนตสเสว ทารโก วฑฒโต. โฆสโกเตววสส นาม อโหส. โส เสฏ โน อกขมห กณฏโก วย ขาย. อชก โอโลเกตตป น วสห. อถสส มรณปาย จนเตนโต อตตโน สหายกกมภการสส สนตก คนตวา กทา อาวาป อาลมเปสสสต ปจฉตวา เสวต วตเต เตนห อท สหสส คเหตวา มเมก กมม กโรหต อาห. ก สามต. เอโก เม อวชาตปตโต อตถ ต ตว สนตก เปเสสสาม อถ น๑ คพภ ปเวเสตวา ตขณาย วาสยา ขณฑาขณฑก ฉนทตวา จาฏย ปกขปตวา อาวาเป ปเจยยาส อทนเต สหสส ล จการสทส๒

อตตร ปน เต กตตพพยตตก ปจฉา กรสสามต. กมภกาโร สาธต สมปฏจฉ. เสฏ ปนทวเส โฆสก ปกโกสาเปตวา๓ ตาต หโย มยา กมภกาโร เอก กมม อาณตโต๔ เอห ตว ตสส สนตก คนตวา เอว วเทห หโย กร เม ปตรา อาณตต กมม นปผาเทหต ปหณ. โส สาธต อคมาส. ต ตตถ คจฉนต อตโร ๑. ส. ม. เอตถนตเร คเหตวาต อตถ. ๒. ส. ย. สจจการสทส. ๓. ส. ม. ย. ปกโกสตวา. ๔. ม. ย. กมภการสส เอก กมม อาณตต.

Page 18: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 18

เสฏ โน ปตโต ทารเกห สทธ คล กฬนโต ทสวา ต ปกโกสตวา กห คจฉส ภาตกาต ปจฉตวา ปต สาสน คเหตวา กมภการสส สนตกนต วตเต อห ตตถ คมสสาม อเม ทารกา ม พหลกข ชนส ต เม ปฏชนตวา เทหต อาห. อห ปต ภายามต. มา ภาย ภาตก อหนต สาสน หรสสาม พหห ชโต ยาวาห อาคจฉาม ตาว เม ลกข ปฏชนาหต. โฆสโก กร คฬกฬาย เฉโก เตน ต เอว นพพนธ. โสป น เตนห คนตวา กมภการ วเทห ปตรา กร เม หโย เอก กมม อาณตต ต นปผาเทหต วตวา อยโยเชส. โส ตสส สนตก คนตวา ตถา อวจ. อถ น กมภกาโร เสฏ นา วตตนยาเมเนว มาเรตวา อาวาเป ขป. โฆสโกป ทวสภาค กฬตวา สายณหสมเย เคห คนตวา เสฏ นา ทสวา ก ตาต น คโตสต วตเต อตตโน อคตการณ จ กนฏสส คตการณ จ อาโรเจส. เสฏ ต สตวา มา อวธต มหาวรว วรวตวา สกลสรเร ปกกฏ ตโลหโต วย หตวา อมโภ กมภการ มา ม นาสย มา ม นาสยต พาหา ปคคยห กนทนโต ตสส สนตก อคมาส. กมภกาโร ต ตถา อาคจฉนต ทสวา สาม มา สทท กร กมมนเต นปผนนนต อาห. โส ปพพเตน วย มหนเตน โสเกน อวตถรโต๑ หตวา อนปปก โทมนสส ปฏสเวเทส ยถาต อปปทฏสส ปทฏมโน. เตนาห ภควา ๑. ส. ม. ย. อวตถโต.

Page 19: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 19

" โย ทณเฑน อทณเฑส อปปทฏเส ทสสต ทสนนม ตร าน ขปปเมว นคจฉต เวทน ผรส ชาน สรรสส ว เภทน๑

ครก วาป อาพาธ จตตกเขป ว ปาปเณ ราชโต วา อปสคค อพภกขาน ว๒ ทารณ ปรกขยว าตน โภคาน ว ปภงคณ อถ วาสส อคาราน อคค ฑหต ปาวโก กายสส เภทา ทปป โ นรย โส อปปชชตต.๓ " เอว สนเตป ปน น เสฏ อชก โอโลเกต น สกโกต. กนต น มาเรยยนต จนเตนโต มม คามสเต อายตตกสส สนตก เปเสตวา มาราเปสสามต อปาย ทสวา อย เม อวชาตปตโต อม มาเรตวา วจจกเป ขปต เอว กเต อห มาตลสส กตตพพยตตก ปจฉา ชานสสามต ตสส ปณณ ลขตวา ตาต โฆสก อมหาก คามสเต อายตตโก อตถ อม ปณณ หรตวา ตสส เทหต วตวา ปณณ ตสส ทสสนเต พนธ. โส ปน อกขรสมย น ชานาต. ทหรกาลโต ปฏาย ห น มาราเปนโต ว เสฏ มาราเปต นาสกข ก อกขรสมย สกขาเปสสต. อต โส อตตโน มาราปนปณณเมว ทสสนเต พนธตวา นกขมนโต อาห ปาเถยย เม ตาต นตถต. ปาเถยเยน เต กจจ นตถ อนตรามคเค อสกคาเม มม สหายโก เสฏ อตถ ตสส ฆเร ปาตราส กตวา ๑. ปาล ๒๕/๓๓ สรรสส ปเภทน. ๒. ปาล ๒๕/๓๓ อพภกขาน จ ทารณ. ๓. ตพพณณนาย ปน ทณฑวคเค ทสสต.

Page 20: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 20

ปรโต คจฉาหต. โส สาธต ปตร วนทตวา นกขนโต ต คาม ปตวา เสฏ ฆร ปจฉตวา คนตวา เสฏ ชาย ปสสตวา กโต อาคโตสต วตเต อนโตนครโตต อาห. กสส ปตโตสต. ตมหาก สหายกเสฏ โน อมมาต. ตวมส โฆสโก นามาต. อาม อมมาต. ตสสา สห ทสสเนเนว ตสม ปตตสเนโห อปปชช. เสฏ โน ปเนกา ธตา อตถ ปณณรสโสฬสวสสทเทสกา อภรปา ปาสาทกา. ต รกขต เอกเมว เปสนการก ทาส ทตวา สตตภมกสส ปาสาทสส อปรตเล สรคพเภ วสาเปส.๑ เสฏ ธตา ตสม ขเณ ต ทาส อนตราปณ เปเสส. อถ น เสฏ ชายา ทสวา กห คจฉสต ปจฉตวา อยเย ธตาย เปสเนนาต วตเต อโต ตาว เอห ตฏต เปสน ปตตสส เม ปก อตถรตวา ปาเท โธวตวา เตล มกขตวา สยน อตถรตวา เทห ปจฉา เปสน กรสสสต อาห. สา ตถา อกาส. อถ น จเรนาคต เสฏ ธตา สนตชเชส. อถ น สา อาห อยเย มา เม กชฌ เสฏ ปตโต โฆสโก อาคโต ตสส อท จท จ กตวา ตตถ คนตวา อาคตามหต. เสฏ ธตาย เสฏ ปตโต โฆสโกต นาม สตวา ว เปม ฉวอาทน ฉนทตวา อฏ ม ช อาหจจ ต. โกตหลกกาลสม ห สา ตสส ปชาปต หตวา นาฬโกทน ปจเจกพทธสส อทาส. ตสสานภาเวนาคนตวา อมสม เสฏ กเล นพพตตา. อต น โส ปพพสเนโห อวตถรตวา คณห. เตนาห ภควา ๑. ส. ม. ย. วสาเปนต.

Page 21: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 21

" ปพเพว สนนวาเสน ปจจปปนนหเตน วา เอวนต ชายเต เปม อปปลว ยโถทเกต." อถ น ปจฉ กห โส อมมาต. อยเย สยเน นปนโน นททายตต. อตถ ปนสส หตเถ ก จต. ทสสนเต ปณณ อตถ อมมาต. สา ก ปณณ น โข เอตนต ตสม นททายนเต มาตาปตน อ าวหตตาย๑ อปสสนตาน โอตรตวา สนตก คนตวา๒ ต ปณณ โมเจตวา อาทาย อตตโน คพภ ปวสตวา ทวาร ปธาย วาตปาน ววรตวา อกขรสมเย กสลตาย ปณณ วาเจตวา อโห พาโล อตตโน มรณปณณ ทสสนเต พนธตวา วจรต สเจ มยา น ทฏ อสส นตถ ตสส ชวตนต ต ปณณ ผาเลตวา เสฏ สส วจเนน อปร ปณณ ลข อย มม ปตโต โฆสโก นาม คามสตโต ปณณาการ อาหราเปตวา อมสส ชนปทเสฏ โน ธตรา สทธ มงคล กตวา อตตโน วสนคามสส มชเฌ ทวภมก เคห กาเรตวา ปาการปรกเขเปน เจว ปรสคตตยา จ สสวหตารกข กโรต มยห จ อท จท จ มยา กตนต สาสน เปเสต เอว กเต อห มาตลสส กตตพพยตตก ปจฉา ชานสสามต ลขตวา จ ปน สหรตวา โอตรตวา ทสสนเตเยวสส พนธ. โส ทวสภาค นททายตวา อฏาย ภ ชตวา ปกกาม. ปนทวเส ปาโตว ต คาม คนตวา อายตตก คามกจจ กโรนต เว ปสส. โส ต ทสวา ก ตาตาต ปจฉ. โส ปตรา เม ตมหาก ๑. ส. ม. ย. อ วหตตาย. ๒. ย. สนตก คนตวาต นตถ.

Page 22: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 22

ปณณ เปสตนต อาห. กสส ปณณ ตาต อาหราต ปณณ คเหตวา วาเจตวา ตฏมานโส ปสสถ โภ มม สามโน มย สเนห เชฏปตตสส เม มงคล กโรตต มม สนตก ปหณ สฆ ทารอาทน อาหรถาต คหปตเก วตวา คามมชเฌ วตตปปการ เคห กาเรตวา คามสตโต ปณณาการ อาหราเปตวา ชนปทเสฏ โน ธตร อาเนตวา มงคล กตวา เสฏ สส สาสน ปหณ อท จท จ มยา กตนต. ต สตวา เสฏ โน ย กาเรม ต น โหต ย น กาเรม ตเทว โหตต มหนต โทมนสส อปปชช. ปตตโสเกน สทธ โส โสโก เอกโตว หตวา กจฉฑาห อปปาเทตวา อตสาร ชเนส. เสฏ ธตาป สเจ โกจ เสฏ โน สนตกา อาคจฉต ตมเห มม อกเถตวา เสฏ ปตตสส ปมตร มา กถยตถาต ชเน อาณาเปส. เสฏ ป โข นทาน ต ทฏปตต มม สาปเตยยสส สามก กรสสามต จนเตตวา เอก อายตตก อาห มาตล ปตต เม ทฏ กาโมมห เอก ปาทมลก เปเสตวา มม ปตต ปกโกสาเปหต. โส สาธต ปณณ ทตวา เอก ปรส เปเสส. เสฏ ธตาป ตสสาคนตวา ทวาเร ตภาว สตวา ต ปกโกสาเปตวา ก ตาตาต ปจฉ. เสฏ คลาโน ปตต ปสสต ปกโกสาเปต๑ อยเยต. ตาต เสฏ พลวา ทพพโลต. พลวา ตาว อาหาร ภ ชตเยว อยเยต. สา เสฏ ปตต อชานาเปตวา ว ตสส นวาส จ ปรพพย จ ๑. ย. ปกโกสาเปส.

Page 23: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 23

ทาเปตวา มยา เปสตกาเล คมสสส อจฉ ตาวาต อาห. มหาเสฏ ปน อายตตก อโวจ ก มาตล น เต มม ปตตสส สนตก ปหตนต. ปหต สาม คตปรโส น ตาว เอตต. เตนห ปน อปร เปเสหต. โส เปเสส. เสฏ ธตา ตสมป ตเถว ปฏปชช. อถ เสฏ โน โรโค พลวา ชาโต เอก ภาชน ปวสต เอก นกขมต. ปน เสฏ อายตตก ปจฉ ก มาตล น เต มม ปตตสส สนตก ปหตนต. ปหต สาม คตปรโส ปน น เอตต. เตนห ปน อปร เปเสหต. โส เปเสส. เสฏ ธตา ตตยวาเร อาคตป ต ปวตต ปจฉ. โส พาฬหคลาโน อยเย เสฏ อาหาร ปจฉนทตวา มจจปรายโน ชาโต เอก ภาชน นกขมต เอก ปวสตต อาห. เสฏ ธตา จนเตส อทาน คนต กาโลต เสฏ - ปตตสส ปตา กร เต คลาโนต อาโรเจตวา ก วทส ภทเทต วตเต อผาสกมสส สามต อาห. อทาน ก กาตพพนต. สาม คามสตโต๑ อฏานก ปณณาการ อาทาย คนตวา ปสสสสาม นนต อาห. โส สาธต ปณณาการ อาหราเปตวา สกเฏห อาทาย๒

ปกกาม. อถ น สา ปตา เต ทพพโล เอตตก ปณณาการ คเหตวา คจฉนตาน ปป โจ ภวสสต เอต นวตเตหต วตวา ต สพพ อตตโน กลเคห เปเสตวา ปน อาห สาม ตว อตตโน ปต ปาทปสเส ตฏเยยาส อห อสสสกปสเส สสามต เคห ปวสมานาเยว เคหสส ปรโต จ ปจฉโต จ อารกข คณหถาต ๑. ส. ย. คามสเต. ๒. ส. ย. สกเฏนาทาย.

Page 24: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 24

อตตโน ปรเส อาณาเปส. ปวฏกาเล ปน เสฏ ปตโต ปต ปาทปสเส อฏาส อตรา อสสสกปสเส. ตสม ขเณ เสฏ อตตานโก นปนโน โหต. อายตตโก ปนสส ปาเท ปรมชชนโต ปตโต เต สาม อาคโตต อาห. กห โสต. เอส ปาทมเล โตต อาห. อถ น ทสวา อายตตก ปกโกสาเปตวา มม เคเห กตตก ธนนต ปจฉตวา สาม ธนสเสว จตตาฬส โกฏโย อปโภคปรโภคภณฑาน ปน คามกเขตตทวปท จตปปท- ยานวาหนาน จ อย จ อย จ ปรจเฉโทต วตเต อห เอตตก มม ปตตสส โฆสกสส น เทมต วตตกาโม เทมต อาห. ต สตวา เสฏ ธตา อย ปน กเถนโต อ ก จ กเถยยาต จนเตตวา โสกาตรา วย เกเส วกรตวา โรทมานา กนนาเมต ตาต วเทถ อทป นาม โว วจน สโณม อลกขกา วตมหาต วตวา มตถเกน ต อรมชเฌ ปหรนต ปตตวา ยถา ปน วตต น สกโกต ตถาสส อรมชเฌ มตถเกน ฆสนต อาโรทน ทสเสส. เสฏ ป ตขณ เว กาลมกาส. เสฏ มโตต๑ คนตวา อเทนสส ร โ อาโรเจส. ราชา ตสส สรรกจจ การาเปตวา อตถ ปนสส ปตโต วา ธตา วาต ปจฉ. อตถ เทว โฆสโก นาม ตสส ปตโต สพพ สาปเตยย ตสส นยยาเทตวา มโต เทวาต. ราชา อปรภาเค เสฏ ปตต ปกโกสาเปส. ตสม จ ทวเส เทโว วสส ราชงคเณ ตตถ ตตถ ๑. ย. เสฏ มโตต นตถ.

Page 25: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 25

อทก สณาต. เสฏ ปตโต ราชาน ปสสสสามต ปายาส. ราชา วาตปาน ววรตวา ต อาคจฉนต โอโลเกนโต ราชงคเณ อทก ลงเฆตวา อาคจฉนต ทสวา อาคนตวา วนทตวา ต ตว โฆสโก นาม ตาตาต ปจฉตวา อาม เทวาต วตเต ปตา เม มโตต มา โสจ ตว เปตตก เสฏ ฏาน ตยหเมว ทสสามต ต สมสสาเสตวา คจฉ ตาตาต อยโยเชส. ราชา คจฉนต จ น โอโลเกนโตว อฏาส. โส อาคมนกาเล ลงฆต อลงฆตวา โอตรตวา สณก อคมาส. อถ น ราชา ตโต ว ปกโกสาเปตวา กนน ตาต ตว มม สนตก อาคจฉนโต อทก ลงฆตวา อาคมม คจฉนโต อทาน โอตรตวา สณก คจฉสต ปจฉ. อาม เทว อห ตสม ขเณ กมารโก กฬนกาโล นาเมโส อทาน ปน เม เทเวน านนตร ปฏสสต ตสมา ยถาปร อจรตวา อทาน สณเกน หตวา จรต วฏฏตต. ต สตวา ราชา ธตมา อย ปรโส อทาเนวสส านนตร ทสสามต ปตรา ภตตโภค ทตวา สพพสเตน เสฏ ฏาน อทาส. โส รเถ ตวา นคร ปทกขณ อกาส. โอโลกโตโลกตฏาน กมปต. เสฏ ธตาป กาลทาสยา สทธ มนตยมานา นสนนา อมม กาล ปตตสส เต เอตตกา สมปตต ม นสสาย นปผนนาต อาห. กการณา อมมาต. อย ห อตตโน มรณปณณ ทสสนเต พนธตวา อมหาก ฆร อาคโต อถสส มยา ต ปณณ ผาเลตวา มยา สทธ มงคลกรณตถาย อ ปณณ ลขตวา เอตตก กาล ตตถ อารกโข กโตต.

Page 26: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 26

อมม ตว เอตตก ปสสส อม ปน เสฏ ทหรกาลโต ปฏาย มาเรตกาโม มาเรต นาสกข เกวล อม นสสาย พห ธน ขยต. อมม อตภารย วต เสฏ นา กตนต. สา นคร ปทกขณ กตวา เคห ปวสนต น ทสวา อย เอตตกา สมปตต ม นสสาย นปผนนาต หสต อกาส. อถ น เสฏ ปตโต ทสวา กการณา หสต ปจฉ. เอก การณ นสสายาต. กเถห นนต. สา น กเถส. โส สเจ น กเถส ทวธา ต ฉนทสสามต ตชเชตวา อส นกกฑฒ. สา อย เอตตกา สมปตต ตยา ม นสสาย ลทธาต จนเตตวา หสนต อาห. เสฏ ยท มม ปตรา อตตโน สนตก มยห นยยาทต ตว เอตถ ก อโหสต. โส กร เอตตก กาล ก จ น ชานาต เตนสสา วจน น สททห. อถสส สา ตมหาก ปตา มรณปณณ ทตวา เปเสส ตมเห มยา อท จท จ กตวา รกขตาต สพพ กเถส. อภต กเถสต อสททหนโต มาตร กาล ปจฉสสามต จนเตตวา เอว กร อมมาต อาห. อาม ตาต ทหรกาลโต ปฏาย ต มาเรตกาโม มาเรต นาสกข ต นสสาย พห ธน ขย สตตส าเนส ตว มรณโต มตโต อทาน โภคคามโต อาคมม สพพสเตน สทธ เสฏ ฏาน ปตโตต. โส ต สตวา ภารย วต เม กมม เอวรปา โข ปน มรณา มตตสส มม ปมาทชวต ชวต อยตต อปปมตโต ภวสสามต จนเตตวา เทวสก สหสส วสสชเชตวา อทธกกปณาทน ทาน ปฏเปส. มตโต นามสส กฏมพโก

Page 27: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 27

ทานพยาวโฏ อโหส. อท โฆสกเสฏ โน อปปตต. ตสม ปน กาเล ภททวตนคเร ภททวตยเสฏ นาม โฆสก- เสฏ โน อทฏปพพสหายโก อโหส. ภททวตนครโต อาคตาน วาณชาน สนตเก โฆสกเสฏ ภททวตยเสฏ โน สมปตต จ วยปปเทส จ สตวา เตน สทธ สหายกภาว อจฉนโต ปณณาการ เปเสส. ภททวตยเสฏ ป โกสมพโต อาคตาน วาณชาน สนตเก โฆสกเสฏ โน สมปตต จ วยปปเทส จ สตวา เตน สทธ สหายกภาว อจฉนโต ปณณาการ เปเสส. เอว เต อ ม อทฏปพพสหายกา หตวา วสส. อปรภาเค ภททวตยเสฏ โน เคเห อหวาตกโรโค ปตโต.๑ ตสม ปตเต ปม มกขกา มรนต ตโต อนกกเมเนว กฏา มสกา กกกฏา สกรา สนขา มชชารา คาโว ทาส ทาสา สพพปจฉา ฆรมานสกา มรนต. เตส เย ภตต ภนทตวา ปลายนต เต ชวต ลภนต. ตทาป เสฏ จ ภรยา จ ธตา จ ตถา ปลายตวา โฆสกเสฏ ปสสต ปตเถนตา โกสมพ ปฏปชชส. เต อนตรามคเคเยว ขณปาเถยยา วาตาตเปน เจว ขปปปาสาห จ กลนตสรรา กจเฉน โกสมพ ปตวา๒

อทกผาสกฏาเน นหาตวา นครทวาเร เอก สาล ปวสส. ตตร๓ เสฏ ภรย อาห ภทเท อมนา นหาเรน อาคจฉนตา วชาตมาตยาป อมนาปา โหนต สหาโย กร เม อทธกกปณาทน ๑. ส. ย. ปต. ตโต ตสม. ๒. ส. ย. โกสมพย คนตวา. ๓. ส. ย. ตโต.

Page 28: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 28

เทวสก สหสส วสสชเชตวา ทาน ทาเปส๑ ตตถ ธตร เปเสตวา อาหาร อาหราเปตวา เอกาห ทวห อเธว สรร สนตปเปตวา สหายก ปสสสสามาต สาธ สามต. เต สาลายเมว วสส. ปนทวเส กาเล อาโรจเต กปณทธกาทส อาหารตถาย คจฉนเตส มาตาปตโร อมม คนตวา อมหาก อาหาร อาหราต ธตร เปสยส. มหาโภคกลสส ธตา วปตตยา อจฉนนลชชตาย อลชชมานา ว ปาต คเหตวา กปณชเนน สทธ อาหารตถาย คตา มตตกฏมพเกน กต ปฏวเส คณหสสส อมมาต ปฏา ตโยต อาห. อถสสา ตโย ปฏวเส อทาส. ตาย ภตเต อาหเฏ ตโยป เอกโต ภ ชต นสทส. อถ มาตาธตโร เสฏ อาหส สาม วปตต นาม มหากลานมป อปปชชต อมเห อโนโลเกตวา ภ ช มา จนตยต อต น นานปปกาเรห ยาจตวา โภเชส. โส ภ ชตวา อาหาร๙ ชราเปต อสกโกนโต อรเณ อคคจฉนเต กาลมกาส. มาตาธตโร นานปปกาเรห ปรเทวตวา โรทส. กมารกา ปนทวเส โรทมานา อาหารตถาย คนตวา เตน ต ทสวา กต ปฏวเส คณหสสส อมมาต วตตา เทวต อาห. โส เทว ปฏวเส อทาส. สา อาหรตวา มาตร ยาจตวา โภเชส. สา ตาย ยาจยมานา ภ ชตวา อาหาร ชราเปต อสกโกนต ตทวส กาลมกาส. กมารกา เอกกา ว โรทตวา ปรเทวตวา ตาย ทกขปปตตยา อตวย ส ชาตจฉาตก- ทกขา ปนทวเส ยาจเกห สทธ โรทนต อาหารตถาย คนตวา ๑. ส. ย. เทต.

Page 29: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 29

กต ปฏวเส คณหสสส อมมาต วตเต๑ เอกนต อาห. มตตกฏมพโก ต ตโย ทวเส ภตต คณหนต ส ชาน๒ เตน น นสส วสล อชช ตว กจฉปปมาณ อ าสต อาห. หโรตตปปสมปนนา กลธตา ปจโจรสม สตตปปหาร วย วเณ ขารปรเสก วย จ ปตวา ก สามต อาห. ตยา ปเร ตโย โกฏาสา คหตา หโย เทว อชเชก คณหส อชช เต อตตโน กจฉปปมาณ าตนต อาห. มา ม สาม อตตโนว อตถาย คณหต ม ตถาต. อถ กสมา ตโย คณห อมมาต. ปเร ตโย ชนา อหมหา๓ สาม หโย เทว อชช เอกกา ว ชาตมหต. โส เกน การเณนาต ปจฉตวา อาทโต ปฏาย ตาย กถต สพพมปวตต สตวา อสสน สนธาเรต อสกโกนโต ส ชาตพลว- โทมนสโส หตวา อมม เอว สนเต มา จนตย ตว ภททวตย- เสฏ โน ธตา อชชกาลโต ปฏาย มม ธตาเยว นามาต วตวา สเส จมพตวา ฆร เนตวา อตตโน เชฏธตฏาเน เปส. สา ทานคเค อจจาสทท มหาสทท สตวา ตาต กสมา เอต ชน นสสทท กตวา ทาน น เทถาต อาห. น สกกา กาต อมมาต. สกกา ตาตาต. กถ อมมาต. ตาต ทานคค ปรกขปตวา เอเกกสเสว ปเวสนปปมาเณน เทว ทวาราน โยเชตวา เอเกน ทวาเรน ปวสตวา เอเกน นกขมถาต วเทถ เอว นสสททา หตวาว คณหสสนตต. โส ต สตวา ภททโกว อมม อปาโยต ๑. ส. วตตา. ๒. ส. ย. ส ชานตวา. ๓. ส. ย. อหมห

Page 30: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 30

ตถา กาเรส. สาป ปพเพ สามา นาม วตยา ปน การตตตา สามาวต นาม ชาตา. ตโต ปฏาย ทานคเค โกลาหล ปจฉนน. โฆสกเสฏ ปพเพ ต สทท สณนโต มยห ทานคเค สทโทต ตสต ทวหตห ปน สทท อสณนโต มตตกฏมพก อตตโน อปฏาน อาคต ปจฉ ทยต กปณทธกาทน ทานนต. อาม สามต. อถ ก ทวหตห สทโท น สยยตต. ยถา นสสททา หตวา คณหนต ตถา เม อปาโย กโตต. อถ ปพเพ ว กสมา นากาสต. อชานนตาย สามต. อทาน เต กถ าโตต. ธตรา เม อกขาโต สามต. มยห อวทตา ตว ธตา นาม อตถต. โส อหวาตกโรคปปตตโต ปฏาย สพพ ภททวตยเสฏ โน ปวตต อาจกขตวา ตสสา อตตโน เชฏธตฏาเน ปตภาว อาโรเจส. อถ น เสฏ เอว สนเต มม กสมา น กเถส มม สหายกสส ธตา มม ธตา นามาต ต ปกโกสาเปตวา ปจฉ อมม เสฏ โน ธตาสต. อาม ตาตาต. เตนห มา จนตย ตว มม ธตาสต ต สเส จมพตวา ปรวารตถาย ตสสา ป จ อตถสตาน ทตวา ต อตตโน เชฏธตฏาเน เปส. อเถกทวส ตสม นคเร นกขตต สงฆฏ โหต. ตสม ปน นกขตเต พห อนกขมนกา กลธตโรป อตตโน ปรวาเรน สทธ ปทสาว นท คนตวา นหายนต. ตสมา ตทวส สามาวตป ป จห อตถสเตห ปรวารตา ราชงคเณเนว นหายต อคมาส. อเทโน ราชาป สหป ชเร โต ต ทสวา กสสมา นาฏกตถโยต

Page 31: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 31

ปจฉ. น กสสจ นาฏกตถโย เทวาต. อถ กสส ธตโรต. โฆสกเสฏ โน ธตา เทว สามาวต นาเมสาต. โส ทสวา ว อปปนนสเนโห เสฏ โน สาสน ปาเหส ธตร กร เม เปเสตต. น เปเสม เทวาต. มา กร เอว กโรต เปเสตเยวาต. มย คหปตกา นาม กมารกาน โปเถตวา วเหเตวา กฑฒนภเยน น เทม เทวาต. ราชา กชฌตวา เคห ล ฉาเปตวา เสฏ จ ภรย จสส หตเถ คเหตวา พห การาเปส. สามาวต นหาตวา อาคตา เคห ปวสต โอกาส อลภนต ก เอต ตาตาต ปจฉ. อมม ราชา ตว การณา ปหณ อถ มย น ทสสามาต วตเต ฆร ล ฉาเปตวา อมเห พห การาเปสต. ตาต ภารย โว กมม กต ร า นาม ปหเต น เทมาต อวตวา สเจ เม ธตร สปรวาร คณหถ เทมาต วตตพพ ภเวยย ตาตาต. สาธ อมม ตว รจยา สต เอว กรสสามต วตวา ร โ ตถา สาสน ปาเหส. ราชา สาธต สมปฏจฉตวา ต สปรวาร อาเนตวา อภส จตวา อคคมเหสฏาเน เปส. เสสา ตสสาเยว ปรวารตถโย อเหส. อท สามาวตยา วตถ. อเทนสส ปน อปราป วาสลทตตา นาม เทว อโหส จณฑปชโชตสส ธตา. อชเชนย ห จณฑปชโชโต นาม ราชา อโหส. โส เอกทวส อยยานโต อาคจฉนโต อตตโน สมปตต โอโลเกตวา อตถ น โข อ สสป กสสจ เอวรปา สมปตตต วตวา ก สมปตต นาเมสา โกสมพย อเทนสส ร โ อตมหต

Page 32: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 32

สมปตตต วตเต อาห เตนห คณหสสาม นนต. น สกกา โส คเหตนต. ก จ กตวา คณหสสาเมวาต. น สกกา เทวาต. กการณาต. โส หตถกนต นาม สปป ชานาต มนต ปรวตเตตวา หตถกนตวณ วาเทนโต นาเค ปลาเปตป คณหาตป หตถวาหน- สมปนโน เตน สทโส นาม นตถต. น สกกา มยา ต คเหตนต. สเจ เต เทว เอกนเตน อย นจฉโย เตนห ทารหตถ กาเรตวา ตสส วสนฏาน เปเสห โส หตถวาหน วา อสสวาหน วา สตวา ทรมป คจฉต ตตถ น อาคต คเหต สกกา ภวสสตต. ราชา อตเถโส อปาโยต ทารมย ยนตหตถ กาเรตวา พห ปโลตกาห เวเตวา กตจตตกมม กตวา ตสส วชเต อาสนนฏาเน เอกสม สรตเร วสสชชาเปส. หตถโน อนโตกจฉย สฏ ปรสา อปราปร จงกมนต หตถลณฑ อาหรตวา ตตถ ตตถ ฉฑเฑส. เอโก วนจรโก หตถ ทสวา อมหาก ร โ อนจฉวโกต จนเตตวา คนตวา อเทนสส ร โ อาโรเจส เทว มยา สพพเสโต เกลาสกฏปฏภาโค ตมหาก เว อนจฉวโก วรวารโณ ทฏโต. อเทโน ราชา ตเมว มคคทเทสก กตวา หตถ อภรยห สปรวาโร นกขม. ตสสาคมน ตวา จรปรสา คนตวา จณฑปชโชตสส อาโรเจส. โส อาคนตวา มชเฌ ตจฉ กตวา อโภส ปสเสส พลนกาย ปโยเชส. อเทโน ราชา ตสสาคมน อชานนโต หตถ อนพนธ. อนโต ตมนสสา เวเคน ปลาเปส. กฏหตถ ร โ มนต ปรวตเตตวา วณ วาเทนตสส ตนตสทท อสณนโต วย

Page 33: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 33

ปลายตเยว. ราชา หตถนาค๑ ปาปณต อสกโกนโต อสส อารยห อนพนธ. ตสม เวเคน อนพนธนเต พลนกาโย โอหย. ราชา เอกโก ว อโหส. อถ น อโภส ปสเสส ปยตตา จณฑปชโชตสส ปรสา คณหตวา อตตโน ร โ อทส. อถสส พลนกาโย อมตตวส คตภาว ตวา พห ขนธาวาร นเวเสตวา อจฉ. จณฑปชโชโตป อเทน ชวคาหเมว คาหาเปตวา เอกสม โจรเคเห ปกขปตวา ทวาร ปทหาเปตวา ตโย ทวเส ชยปาน ปว. อเทโน ตตยทวเส อารกขเก ปจฉ กห โว ราชา ตาตาต. ปจจามตโต เม คหโตต ชยปาน ปวตต. กา นาเมสา มาตคามสส วย ตมหาก ร โ กรยา นน ปฏราชาน คเหตวา วสสชเชต วา มาเรต วา วฏฏต อมเห ทกข นสทาเปตวา. ชยปาน กร ปวตต. เต คนตวา ตมตถ ร โ กเถส. โส คนตวา สจจ กร ตว เอว วเทสต ปจฉ. อาม มหาราชาต. สาธ ต วสสชเชสสาม เอวรโป กร เต มนโต อตถ ต มยห ทสสสต. สาธ ทสสาม คหณสมเย ม วนทตวา ต คณหาห ก ปน ตว ม วนทสสสต. กยาห ต วนทสสามต. ก น วนทสสสต. น วนทสสามต. อหป น ทสสามต. เอว สนเต ราชาณ เต กรสสามต. กโรห สรรสส เม อสสโร น ปน จตตสสาต. ราชา ตสส สรคชชต สตวา กถนน โข อมสส มนต คณหสสามต จนเตตวา อม มนต อ ชานาเปต น สกกา มม ธตร เอตสส สนตเก อคคณหาเปตวา อห ตสสา สนตเก คณหสสามต ๑. โป. หตถนา ต.

Page 34: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 34

จนเตส. อถ น อาห อ สส วนทตวา คณหนตสส ทสสสต. อาม มหาราชาต. เตนห อมหาก ฆเร เอกา ขชชา อตถ ตสสา อนโตสาณย นสนนาย ตว พหสาณย โต ว มนต วาเจหต. สาธ มหาราช ขชชา วา โหต ปสปป วา วนทนตยา ทสสามต. ตโต ราชา คนตวา ธตร วาสลทตต อาห อมม เอโก สงขกฏ อนคฆ มนต ชานาต ต อ ชานาเปต น สกกา ตว อนโตสาณย นสทตวา ต วนทตวา มนต คณห โส พหสาณย ตวา ตยห วาเจสสต ตว สนตกา อห คณหสสามต. เอว โส เนส อ ม สนถวกรณภเยน ธตร ขชช อตร สงขกฏ กตวา กเถส. โส ตสสา อนโตสาณย วนทตวา นสนนาย พห โตว มนต วาเจส. อถ น เอกทวส ปนปปน วจจมานมป มนตปท วตต อสกโกนต อเร ขชเช อตพหโลฏกโปล เต มข๑ เอว นาม วเทหต อาห. สา กชฌตวา อเร ทฏกฏ ก วเทส๒ มาทสา ขชชา นาม โหตต สาณกณณ อกขปตวา กาส ตวนต วตเต ร โ ธตา วาสลทตตา นามาหนต อาห. ปตา เต ต มยห กเถนโต ขชชาต กเถสต. มยห กเถนโตป ต สงขกฏ กตวา กเถสต. เต อโภป อมหาก สนถวกรณภเยน กถต ภวสสตต อนโตสาณย เว สนถว กรส. ตโต ปฏาย มนตคคหณ วา สปปคคหณ วา นตถ. ราชาป ธตร นจจ ปจฉต สปป คณหส ๑. ม. มข โปถยสสาม. ๒. ส. ย. ก เอว วเทส.

Page 35: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 35

อมมาต. คณหาม ตาตาต. อถ น เอกทวส อเทโน อาห ภทเท สามเกน กตตพพนนาม เนว มาตาปตโร น ภาตกภคนโย กาต สกโกนต สเจ มยห ชวต ทสสส ป จ เต อตถสตาน ปรวาร ทตวา อคคมเหสฏาน ทสสามต. สเจ อมสม วจเน ปตฏาต สกขสสถ ทสสาม โว ชวตทานนต. สกขสสาม ภทเทต. สา สาธ สามต ปต สนตก คนตวา วนทตวา เอกมนต อฏาส. อถ น โส ปจฉ อมม นฏ ต สปปนต. น๑ ตาว นฏ ต ตาต สปปนต. อถ น ก อมมาต. อมหาก เอก ทวาร จ วาหน จ ลทธ วฏฏต ตาตาต. อท ก อมมาต. ตาต รตต กร ตารกส าย มนตสส อปจารตถาย เอก โอสธ คเหตพพ อตถ ตสมา อมหาก เวลาย วา อเวลาย วา นกขมนกาเล เอก ทวาร จ วาหน จ ลทธ วฏฏตต. ราชา สาธต สมปฏจฉ. เต อตตโน อภรจต เอก ทวาร หตถคต กรส. ร โ ปน ป จ วาหนาน อเหส ภททวต นาม กเรณกา เอกทวส ป าสโยชนาน คจฉต กาโก นาม ทาโส สฏ โยชนาน คจฉต เวลกส จ ม ชเกส จาต เทว อสสา โยชนสต คจฉนต นาฬาคร หตถ วสตโยชนสตนต. โส กร ราชา อนปปนเน พทเธ เอกสส อสสรสส อปฏาโก อโหส. อเถกทวส ตสม อสสเร พหนคร๒ คนตวา นหาตวา อาคจฉนเต เอโก ปจเจกพทโธ นคร ปณฑาย ปวสตวา สกลนครวาสน มาเรน อาวฏฏตตตา เอก ๑. ย. นาต สทโท นตถ. ๒. ส.ม.ย. พหนคเร.

Page 36: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 36

ภกขมป อลภตวา ยถาโธเตน ปตเตน นกขม. อถ น นครทวาร สมปตตกาเล มาโร อ าตกเวเสน อปสงกมตวา อป โว ภนเต ก จ ลทธนต ปจฉ. ก ปน เม ตว อลภนาการ กรต. เตนห นวตตตวา ปน ปวสถ อทาน น กรสสามต. นาห ปน นวตตสสามต. สเจ ห นวตเตยย ปน โส สกลนครวาสน สรเร อธมจจตวา ปาณ ปหรตวา หสนเกฬ กเรยย ปจเจกพทเธ อนวตเต มาโร ตตเถว อนตรธาย.๑ อถ โส อสสโร ยถาโธเตน ปตเตนาคจฉนต ปจเจกพทธ ทสวาว วนทตวา อป ภนเต ก จ ลทธนต ปจฉ. จรตวา นกขนตมหาวโสต. โส จนเตส อยโย มยา ปจฉต อกเถตวา อ วทต น ก จ ลทธ ภวสสตต. อถสส ปตต โอโลเกนโต ตจฉ ปตต ทสวา เคเห ภตตสส อตตโน นฏ ตานฏ ตภาว อชานนตาย สโร หตวา ปตต คเหต อวสหนโต ภนเต โถก อธวาเสถาต วตวา เวเคน ฆร คนตวา อมหาก ภตต นฏ ตนต ปจฉตวา นฏ ตนต วตเต ต อปฏาก อาห ตาต อ โ ตยา สมปนนเวคตโร นตถ สเฆน ชเวน ต ภทนต ปตวา ปตต๒ ภนเต เทถาต วตวา ปตต คเหตวา เวเคน เอหต. โส เอกวจเนเนว ปกขนทตวา ปตต คเหตวา อาหร. อสสโรป อตตโน โภชนสส ปตต ปเรตวา อม สฆ คนตวา อยยสส สมปาเทห อหนเต อโต ปตต ๑. ส. ย. ปจเจกพทเธ.เป. อนตรธายต นตถ. ๒. ส. ย. เอตถนตเร เมต อตถ.

Page 37: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 37

เทมต อาห. โส ต คเหตวา ชเวน คนตวา ปจเจกพทธสส ปตต ทตวา ป จปตฏ เตน วนทตวา ภนเต เวลา อปกฏา อห อตสเฆน ชเวน คโต จ อาคโต จ เอตสส เม ชวสส ผเลน โยชนาน ปณณาส สฏ สต วสตสต คมน สมตถาน ป จ วาหนาน นพพตตนต อาคจฉนตสส จ เม คจฉนตสส จ สรร สรยเตเชน ตตต ตสส เม ผเลน นพพตตนพพตตฏาเน อาณา สรยเตชสทสา โหต อมสม เม ปณฑปาเต สามนา ปตต ทนนา ตสสา นสสนเทน ตมเหห ทฏธมมสส ภาค โหมต อาห. ปจเจกพทโธ เอว โหตต วตวา " อจฉต ปตถต ตยห ขปปเมว๑ สมชฌต สพเพ ปเรนต สงกปปา จนโท ปณณรโส๒ ยถา. อจฉต ปตถต ตยห ขปปเมว สมชฌต สพเพ ปเรนต สงกปปา มณ โชตรโส ยถาต " อนโมทน อกาส. ปจเจกพทธาน กร อมาว เทว คาถา อนโมทน- คาถา นาม โหนต. ตตถ มณ โชตรโสต สพพกามทท มณรตน วจจต. อทนตสส ปพพจรต. โส เอตรห จณฑปชโชโต อโหส. ตสส จ กมมสส นสสนเทน อมาน ป จ วาหนาน นพพตตส. อเถกทวส ราชา อยยานกฬาย นกขม. อเทโน อชช ปลายตพพนต มหนตมหนเต จมมปสพพเก หร สวณณสส ปเรตวา กเรณกปฏเ เปตวา วาสลทตต อาทาย ปลาย. ๑. ส. สพพเมว ๒. ย. ปณณรส.

Page 38: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 38

อนเตปรปาลกา ปลายนต ทสวา คนตวา ร โ อาโรเจส. ราชา สฆ คจฉถาต พล ปหณ. อเทโน พลสส ปกขนตภาว ตวา กหาปณปสพพก โมเจตวา ปาเตส. มนสสา กหาปเณ อจจนตวา ปน ปกขนทส. อตโร สวณณปสพพก โมเจตวา ปาเตตวา เตส สวณณโลเภน ปป จนตาน เว พห นวตถ อตตโน ขนธาวาร ปาปณ. อถ น อาคจฉนต ทสวา ว อตตโน พลกาโย ปรวาเรตวา นคร ปเวเสส. โส คนตวา ว วาสลทตต อภส จตวา อคคมเหสฏาเน เปส. อท วาสลทตตาย วตถถ. อปรา ปน มาคนทยา นาม ร โ สนตกา อคคมเหสฏาน ลภ. สา กร กรรฏเ มาคนทยสส พราหมณสส ธตา มาตาปสสา มาคนทยาเตวว นาม. จฬปตาปสสา มาคนทโย ว. สา อภรปา อโหส เทวจฉรปฏภาคา. ปตา ปนสสา อนจฉวก สามก อลภนโต มหนเตห มหนเตห กเลห ยาจโตป ตมเห น มยห ธต อนจฉวกาต ตชเชตวา อยโยเชส. อเถกทวส สตถา ปจจสสมเย โลก โอโลเกนโต มาคนทยพราหมณสส สปชาปตกสส อนาคาม- ผลปนสสย ทสวา อตตโน ปตตจวรมาทาย ตสส พหนคเม อคคปรจรณฏาน อคมาส. โส ตถาคตสส รปโสภคค๑ อตตภาว โอโลเกตวา อมสม โลเก อมนา ปรเสน สทโส อ โ ปรโส นาม นตถ อย มยห ธต อนจฉวโก อมสส ปรสสส ๑. ม. ย. รปโสภคคปปตต.

Page 39: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 39

โปสาวนตถาย มม ธตร ทสสามต จนเตตวา สมณ เอกา เม ธตา อตถ อห เอตตก กาล ตสสา อนจฉวก ปรส น ปสสาม ตมเห ตสสา สา จ ตมหาก เว อนจฉวกา ตมหาก ปาทปรจารก ตสสา จ ภตตาร ลทธ วฏฏต ต โว อห ทสสาม ยาว มม คมนา อเธว ตฏถาต อาห. สตถา ก จ อวตวา ตณห อโหส. พราหมโณ เวเคน ฆร คนตวา โภต โภต ธต เม อนจฉวโก ทฏโ สฆ สฆ ต อลงกโรหต ต อลงการาเปตวา สทธ พราหมณยา อาทาย สตถ สนตก ปายาส. สกลนคร สงขภ อย เอตตก กาล มยห ธต อนจฉวโก นตถต กสสจ อทตวา อชช เม ธต อนจฉวโก ทฏโต กร วทต กทโส น โข โส ปสสสสาม นนต. มหาชโน เตเนว สทธ นกขม. ตสม ธตร คเหตวา อาคจฉนเต สตถา เตน วตตฏาเน อตวา ตตถ ปทเจตย ทสเสตวา คนตวา อ สม าเน อฏาส. พทธาน ห ปทเจตย อธฏหตวา อกกนตฏาเนเยว ป ายต น อ ตถ เยส จ อตถาย อธฏ ต โหต เตว น ปสสนต เตส ปน อทสสนกรณตถ หตถอาทโย วา อกกมนต มหาเมโฆ วา วสสต เวรมพวาตา วา ปหรนต น น โกจ มกเขต สกโกต. อถ พราหมณ พราหมณ อาห กห โส ปรโสต. อมสม าเน ตฏาหต น อวจ กห น โข โส คโตต โอโลเกนโต ปทเจตย ทสวา อยมสส ปทวล โชต อาห. พราหมณ สลกขณมนตาน ตณณ เวทาน ปคณตาย ลกขณมนเต

Page 40: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 40

ปรวตเตตวา ปทลกขณ อปธาเรตวา นยท พราหมณ ป จ- กามคณเสวโน ปทนต วตวา อม คาถมาห " รตตสส ห อกกฏก ปท ภเว ทฏสส โหต สหสานปฬต มฬหสส โหต อวกฑฒต ปท ววฏจฉทสส อทมทส ปทนต. " อถ น พราหมโณ อาห โภต ตว อทกจาฏย๑ กมภเล วย เคหมชเฌ วสนโจเร วย มนเต ปสสนสลา ตณห โหหต. พราหมณ ย อจฉส ต วเทห นยท ป จกามคณเสวโน ปทนต. อโต จโต จ โอโลเกนโต สตถาร ทสวา อย โส ปรโสต วตวา พราหมโณ คนตวา สมณ ธตร เต โปสาวนตถาย ทมมต อาห. สตถา ธตรา เต มยห อตโถ อตถ วา นตถ วาต อวตวา ว พราหมณ เอกนเต การณ กเถมต วตวา กเถห สมณาต วตเต มหาภนกขมนโต ปฏาย ยาว อชปาลนโครธมลา มาเรน อนพนธภาว อชปาลนโครธมเล จ อตโตทาน เม เอส วสยนต ตสส โสกาตรสส โสกวปสมนตถ อาคตาห มารธตาห กมารก- วณณาทวเสน ปโยชตปโลภน อาจกขตวา๒

" ทสวาน ตณห อรต จ ราค นาโหส ฉนโท อป เมถนสม ๑. ส. ม. ย. อทกปาตย. ๒. ส. ม. ย. อาจกขตวา ตทาป มยห.

Page 41: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 41

กเมวท มตตกรสปณณ ปาทาปม สมผสต น อจเฉต๑" อม คาถมาห. คาถาปรโยสาเน พราหมโณ จ พราหมณ จ อนาคามผเล ปตฏหส. มาคนทยาป โข ธตา สจสส สมณสส มยา อตโถ นตถ อนตถกภาโว วตตพโพ อย ปน ม มตตกรสปณณ กโรต โหต อตตโน ชาตกลปปเทสโภคยส- วยสมปตต อาคมม ตถารป ภตตาร ลภตวา สมณสส โคตมสส กตตพพยตตก ชานสสามต สตถร อาฆาต พนธ. ก ปน สตถา ตสสา อตตน อาฆาตปปตต ชานาต น ชานาตต. ชานาตเยว. ชานนโต กสมา คาถมาหาต. อตเรส ทวนน วเสน. พทธา นาม อาฆาต อคเณตวา มคคผลาธคมารหาน วเสน ธมม เทเสนตเยว. มาตาปตโร ต เนตวา จฬมาคนทย กนฏ ปฏจฉาเปตวา สตถ สนตก คนตวา อโภป ปพพชตวา อรหตต ปาปณส. จฬมาคนทโยป จนเตส มม ธตา โอมกสตตสส นานจฉวกา เอกสส ร โว อนจฉวกาต ต อาทาย โกสมพ คนตวา สพพาลงกาเรห อลงกรตวา อม อตถรตน เทวสส อนจฉวกนต อเทนสส ร โ อทาส. โส ต ทสวาว อปปนนพลวสเนโห อภเสก ทตวา ป จสตมาตคามมสสา ปรวาร กตวา อคค- มเหสฏาเน เปส. อท มาคนทยาย วตถถ. ๑. อย ปรสสปทสส เอ-วตตมานาวภตต อตตโนปทสส อตตมปรเส วตตต น สตตมย เอยย. อย จ กจจายนมลสส อาขยาตกปปนเย โอโลเกตพพา.

Page 42: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 42

เอวมสส ทยฑฒ สหสส นาฏกตถ ปรวารา ตสโส อคคมเหสโย อเหส. ตสม โข ปน สมเย โฆสกเสฏ กกกฏเสฏ ปาวารกเสฏ ต โกสมพย ตโย เสฏ โน โหนต. เต อปกฏาย วสสปนายกาย ป จสเต ตาปเส หมวนตโต อาคนตวา นคเร ภกขาย จรนเต ทสวา ปสทตวา นสทาเปตวา โภเชตวา ปฏ คเหตวา จตตาโร มาเส อตตโน สนตเก วาสาเปตวา ปน วสสารตเต อาคมนตถาย ปฏชานาเปตวา อยโยเชส. ตาปสาป ตโต ปฏาย อฏ มาเส หมวนเต วสตวา จตตาโร มาเส เตส สนตเก วสนต. เต อปรภาเค หมวนตโต อาคจฉนตา อร ายตเน เอก มหานโครธ ทสวา ตสส มเล นสทส. เตส เชฏกตาปโส จนเตส อมสม รกเข อธวตถา เทวตา น โอรมตกา ภวสสต มเหสกเขเนเวตถ เทวราเชน ภวตพพ สาธ วตสส สจาย อสคณสส ปานย ทเทยยาต. โส ปานย อทาส. ตาปโส นหาโนทก จนเตส. ตมป อทาส. ตโต โภชน จนเตส. ตมป อทาส. อถสส เอตทโหส อย เทวราชา อมเหห จนตตจนตต สพพ เทต อโห วต น ปสเสยยามาต. โส รกขกขนธ ปทาเลตวา อตตาน ทสเสส. อถ น เทวราช มหต เต สมปตต กนน โข กตวา อย ลทธาต ปจฉส. มา ปจฉถ อยยาต. อาจกข เทวราชาต. โส อตตนา กตกมมสส ปรตตกตตา ลชชมาโน กเถต น วสหต เตห ปนปปน นปปฬยมาโน ปน เตนห สณาถาต วตวา กเถส.

Page 43: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 43

โส กร เอโก ทคคตมนสโส หตวา ภต ปรเยสนโต อนาถปณฑกสส สนตเก ภตกมม ลภตวา ต นสสาย ชวต กปเปส. อเถกสม อโปสถทวเส สมปตเต อนาถปณฑโก วหารโต อาคนตวา ปจฉ ตสส ภตกสส อชช อโปสถทวสภาโว เกนจ กถโตต. น กถโต สามต. เตนหสส สายมาส ปจถาต. อถสส ปตโถทน ปจส. โส ตทวส อร เ กมม กตวา สาย อาคนตวา ภตเต วฑเฒตวา ทนเน ฉาโตสมต สหสา อภ ชตวา ว อ เส ทวเสส อมสม เคเห ภตต เทถ สป เทถ พย ชน เทถาต มหาโกลาหล โหต อชช สพเพ นสสททา นปชชส มยหเมเวกสส อาหาร วฑฒยส กนน โข เอตนต จนเตตวา ปจฉ อวเสสา ภ ชสต. น ภ ชส ตาตาต. ก การณาต. อมสม เคเห อโปสถทวเสส สายมาส น ปจนต สพเพ อโปสถกา โหนต อนตมโส ถนปายโนป ทารเก มข วกขาเลตวา จตมธร มเข ปกขปาเปตวา มหาเสฏ อโปสถเก กาเรส คนธเตลปปทเป ชาลนเต ขททก มหลลก ทารกา สยนคตา ทวตตสาการ สชฌายนต ตยห ปน อโปสถทวสภาว กเถต สต น กรมหา ตสมา ตเวว ภตต ปกก ภ ชสส นนต. สเจ อทาน อโปสถเกน ภวต วฏฏต อหป ภเวยยนต อาห. อท เสฏ ชานาตต. เตนห น ปจฉถาต. เต คนตวา เสฏ ปจฉส. โส เอวมาห อทาน อภ ชตวา มข วกขาเลตวา อโปสถงคาน อธฏหนโต อปฑฒโปสถกมม ลภสสตต. อตโร ต สตวา ตถา อกาส. ตสส

Page 44: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 44

สกลทวส กมม กตวา ฉาตสส สรเร วาตา กปปส. โส โยตเตน๑

อทร พนธตวา โยตตโกฏย คเหตวา ปรวตตต. เสฏ ต ปวตต สตวา อกกาห ธารยมานาห จตมธร คาหาเปตวา ตสส สนตก อาคนตวา ก ตาตาต ปจฉ. สาม วาตา เม กปปตาต. เตนห อฏาย อท เภสชช ขาทาหต. ตมเหป ขาทตถ สามต. อมหาก อผาสก นตถ ตว ขาทาหต. สาม อโปสถกมม กโรนโต สกล กาต นาสกข อปฑฒโปสถกมมป เม วกล มา อโหสต น อจฉ. มา เอว กร ตาตาต วจจมาโนป อนจฉตวา อรเณ อฏหนเต มลาตมาลา วย กาล กตวา ตสม นโครธรกเข เทวตา หตวา นพพตต. ตสมา อมมตถ กเถตวา โส เสฏ พทธมามโก ธมมมามโก สงฆมามโก ต นสสาย กตสส อปฑฒโปสถกมมสส นสสนเทเนว สา สมปตต มยา ลทธาต อาห. พทโธต วจน สตวาว ป จสตา ตาปสา อฏาย เทวตาย อ ชล ปคคยห พทโธต วเทสต๒ พทโธต วทามต ตกขตต ปฏชานาเปตวา โฆโสป โข เอโส ทลลโภ โลกสมนต อทาน อทาเนตวา เทวเต อเนเกส กปปสตสหสเสส อสสตปพพ สทท ตยา สณาปตมหาต อาหส. อถนเตวาสกา อาจรย เอตทโวจ เตนห สตถ สนตก คจฉามาต. ตาตา ตโย เสฏ โน อมหาก พหปการา เสว เตส นเวสเน ภกข คณหตวา เตสมป อาจกขตวา คมสสาม อธวาเสถ ตาตาต. เต อธวาสยส. ปนทวเส เสฏ โน ๑. ส. ย. โยตต. ๒. ส. ย. วเทหต.

Page 45: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 45

ยาคภตต สมปาเทตวา อาสนาน ป าเปตวา อชช โน อยยาน อาคมนทวโสต ตวา ปจจคคมน กตวา เต อาทาย นเวสน คนตวา นสทาเปตวา ภกข อทส. เต กตภตตกจจา มหาเสฏ โน มย คมสสามาต วทส. นน ภนเต ตมเหห จตตาโร วสสเก มาเส อมหาก คหตา [ ? ] ปฏ า อทาน กห คจฉถาต. โลเก กร พทโธ อปปนโน ธมโม อปปนโน สงโฆ อปปนโน ตสมา สตถ สนตก คมสสามาต. ก ปน ตสส สตถ สนตก ตมหาก เว คนต วฏฏตต. อ เสมป อวารต อาวโสต. เตนห ภนเต อาคเมถ มยป ปรวจฉ กตวา คจฉามาต. ตมเหส ปรวจฉ กโรนเตส อมหาก ปป โจ โหต มย ปรโต คจฉาม ตมเห ปจฉโต อาคจเฉยยาถาต วตวา เต ปเรตร คนตวา สมมาสมพทธ ทสวา อภตถวตวา วนทตวา เอกมนต นสทส. อถ เนส สตถา อนปพพกถ กเถตวา ธมม เทเสส. เทสนา- ปรโยสาเน สพเพ สห ปฏสมภทาห อรหตต ปตวา ปพพชช ยาจตวา เอถ ภกขโวต๑ วจนสมนนตรเมว อทธมยปตตจวรธรา วสสสตกตเถรา วย อเหส. เตป โข ตโย เสฏ โน ป จห ป จห สกฏสเตห วตถจฉาทนสปปมธผาณตาทน ทานปกรณาน อาทาย สาวตถ ปตวา เชตวน ปวสตวา สตถาร วนทตวา ธมมกถ สตวา กถาปรโยสาเน โสตาปตตผเล ปตฏาย อฑฒมาสมตต ทาน ๑. ส. ม. ย. เอห ภกข.

Page 46: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 46

ททมานา สตถ สนตเก วสตวา โกสมพคมนตถาย สตถาร ยาจตวา สตถารา ปฏ ททนเตน ส าคาเร โข คหปตโย ตถาคตา อภรมนตต วตเต อ าต ภนเต อมเหห ปหตสาสเนนาคนต วฏฏตต วตวา โกสมพ คนตวา โฆสกเสฏ โฆสตาราม กกกฏเสฏ กกกฏาราม ปาวารกเสฏ ปาวารกา- รามนต ตโย มหาวหาเร กาเรตวา สตถ อาคมนตถาย สาสน ปหณส. สตถา เตส สาสน สตวา ตตถ อคมาส. เต ปจจคคนตวา สตถาร วหาเร ปเวเสตวา อม วหาร จาตททสสส พทธปปมขสส ภกขสงฆสส เทมต ตกขตต นยยาเทตวา วาเรน วาเรน ปฏชคคนต. สตถา เทวสก เอเกกสม วหาเร วสต ยสส วหาเร วตโถ โหต ตสเสว ฆรทวาเร ปณฑาย จรต. เตส ปน ตณณ เสฏ น อปฏาโก สมโน นาม มาลากาโร อโหส. โส เต เสฏ โน เอวมาห อห ตมหาก ทฆรตต อปการโก สตถาร โภเชตกาโมมห มยห เอกทวส สตถาร เทถาต. เตนห ภเณ เสว โภเชหต. สาธ สามต โส สตถาร นมนเตตวา สกการ ปฏยาเทส. ตทา ราชา สามาวตยา เทวสก ปปผมเล อฏ กหาปเณ เทต. ตสสา ขชชตตรา นาม ทาส สมนมาลาการสส สนตก คนตวา นพทธ ปปผาน คณหาต. อถ น ตสม ทวเส อาคต มาลากาโร อาห มยา สตถา นมนตโต อชช อคคปปเผห สตถาร ปเชสสาม ตฏ ตาว ตว ปรเวสนาย สหายกา หตวา ธมม สตวา อวเสสาน ปปผาน คเหตวา คมสสสต.

Page 47: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 47

สา สาธต อธวาเสส. สมโน พทธปปมข ภกขสงฆ ปรวสตวา อนโมทนกรณตถาย ปตต อคคเหส. สตถา อนโมทนธมมเทสน อารภ. ขชชตตราป สตถ ธมมกถ สณนตเยว โสตาปตตผเล ปตฏห. สา อ เส ทวเสส จตตาโร กหาปเณ อตตโน คเหตวา จตห ปปผาน คเหตวา คจฉต ตทวส อฏหป ปปผาน คเหตวา คตา. อถ น สามาวต อาห กนน โข อมม อมหาก ร า ทวคณ ปปผมล ทนนนต. โน อยเยต. อถ กสมา พหน ปปผานต. อ เส ทวเสส อห จตตาโร กหาปเณ อตตโน คเหตวา จตห ปปผาน อาหรามต. อชช กสมา น คณหสต. สมมาสมพทธสส ธมมกถ สตวา ธมมสส อธคตตตาต. อถ น อเร ทฏทาส เอตตก กาล ตยา คหตกหาปเณ เม เทหต อตชเชตวา อมม ตยา ปต อมต อมเหป ปาเยหต วตวา เตนห ม นหาเปหต วตเต โสฬสห คนโธทกฆเฏห นหาเปตวา เทว มฏสาฏเก ทาเปส. สา เอก นวาเสตวา เอก ปารปตวา อาสน ป าเปตวา เอก วชน อาหราเปตวา อาสเน นสทตวา จตรวชน๑ อาทาย ป จ มาตคามสตาน อามนเตตวา ตาส สตถารา เทสตนยาเมเนว ธมม เทเสส. ตสสา ธมมกถ สตวา ตา สพพาป โสตาปตตผเล ปตฏหส. ตา สพพาป ขชชตตร วนทตวา อมม อชชโต ปฏาย ตว กลฏกมม มา กร อมหาก มาตฏาเน จ อาจรยฏาเน จ ตวา สตถ สนตก คนตวา สตถารา เทสต ๑. ส. วจตตวชน.

Page 48: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 48

ธมม สณตวา อมหาก กเถหต วทส. สา ตถา กโรนต อปรภาเค ตปฏกธรา ชาตา. อถ น สตถา เอตทคค ภกขเว มม สาวกาน อปาสกาน ธมมกถกาน๑ ยทท ขชชตตราต เอตทคเค๒ เปส. ตาป โข ป จสตา อตถโย ต เอวมาหส อมม สตถาร ปสสตกามมห ต โน ทสเสห คนธมาลาทห น ปเชสสามาต. อยเย ราชกล นาม ภารย ตมเห คเหตวา พห คนต น สกกาต. อมม มา โน นาเสห ทสเสเหว อมหาก สตถารนต. เตนห ตมหาก วสนคพภาน ภตตส ยตตเกน โอโลเกต สกกา โหต ตตตก ฉทท กตวา คนธมาลาทน อาหราเปตวา สตถาร ตณณ เสฏ น ฆรทวาร คจฉนต ตมเห เตส เตส าเนส ตวา โอโลเกถ เจว หตเถ ปสาเรตวา วนทถ จ ปเชถ จาต. ตา ตถา กตวา สตถาร คจฉนต เจว อาคจฉนต จ โอโลเกตวา วนทส เจว ปเชส จ. อเถกทวส มาคนทยา อตตโน ปาสาทตลโต นกขมตวา จงกมมานา ตาส วสนฏาน คนตวา คพเภส ฉทท ทสวา อท กนต ปจฉตวา ตาห ตสสา สตถร พนธาฆาต อชานนตห สตถา อม นคร อาคโต มย เอตถ ตวา สตถาร วนทาม เจว ปเชม จาต วตเต อาคโต นาม อม นคร สมโณ โคตโม อทานสส กตตพพ ชานสสาม อมาป ตสส อปฏายกา อมาสป กตตพพ ชานสสามต จนเตตวา คนตวา ร โ อาโรเจส มหาราช สามาวตมสสกาน ป จสตาน อตถน พหทธา ปตถนา ๑. ส. ม. ย. พหสสตาน. ๒. อง. เอก. ๒๐/๓๔.

Page 49: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 49

อตถ กตปาเหเนว เต ชวต น ภวสสตต. ราชา น ตา เอวรป กรสสนตต น สททห ปน วตเตป น สททหเยว. อถ น เอว ตกขตต วตเตป อสททหนต สเจ เม น สททหส ตาส วสนฏาน คนตวา อปธาเรห มหาราชาต อาห. ราชา คนตวา คพเภส ฉทท ทสวา อท กนต ปจฉตวา ตสม อตเถ อาโรจเต ตาส อกชฌตวา ก จ อวตวา ว ฉททาน ปทหาเปตวา สพพคพเภส ขททจฉททกวาตปานาน กาเรส. ขททจฉททกวาตปานาน กร ตสม กาเล อปปนนาน. มาคนทยา ตาส ก จ กาต อสกกณตวา สมณสส โคตมสเสว กตตพพ กรสสามต นาคราน ล จ ทตวา สมณ โคตม อนโตนคร ปวสตวา จรนต ทาสกมมกรโปรเสห สทธ อกโกสตวา ปรภาสตวา ปลาเปถาต. มจฉาทฏ กา ตส รตเนส อปปสนนา อนโตนคร ปวฏ สตถาร อนพนธตวา โจโรส พาโลส มฬโหส โอฏโส โคโณส คทรโภส เนรยโกส ตรจฉานคโตส นตถ ตยห สคต ทคคตเยว ตยห ปาฏกงขาต ทสห อกโกสวตถห อกโกสนต ปรภาสนต. ต สตวา อายสมา อานนโท สตถาร เอตทโวจ ภนเต อเม นาครา อมเห อกโกสนต ปรภาสนต อโต อ ตถ คจฉามาต. กห อานนทาต. อ นคร ภนเตต. ตตถ มนสเสส อกโกสนเตส ปน กตถ คมสสาม อานนทาต. ตโตป อ นคร ภนเตต. ตตถ มนสเสส อกโกสนเตส กห คมสสามาต. ตโต อ นคร ภนเตต.

Page 50: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 50

อานนท น เอว กาต วฏฏต ยตถ อธกรณ อปปนน ตตเถว ตสม วปสนเต อ ตถ คนต วฏฏต เก ปน เต อานนท อกโกสนตต. ภนเต ทาสกมมกเร อปาทาย สพเพ อกโกสนตต. อห อานนท สงคาม โอตณณหตถสทโส สงคาม โอตณณ- หตถโน ห จตห ทสาห อาคเต สเร สหต ภาโร ตเถว พหห ทสสเลห กถตกถาน สหน นาม มยห ภาโรต วตวา อตตาน อารพภ ธมม เทเสนโต อมา นาควคเค ตสโส คาถา อภาส " อห นาโคว สงคาเม จาปาโต ปตต สร อตวากย ตตกขสส ทสสโล ห พหชชโน. ทนต นยนต สมต ทนต ราชาภรหต ทนโต เสฏโ มนสเสส โยตวากย ตตกขต. วรมสสตรา ทนตา อาชานยา จ สนธวา ก ชรา จ มหานาคา อตตทนโต ตโต วรนต. " ธมมกถา สมปตตมหาชนสส สาตถกา อโหส. เอว ธมม เทเสตวา มา จนตยตถ อานนท เอเต สตตาหมตตเมว อกโกสสสนต อฏเม ทวเส ตณห ภวสสนต พทธาน ห อปปนน อธกรณ สตตาหโต อตตร น คจฉตต. มาคนทยา สตถาร อกโกสาเปตวา ปลาเปต อสกโกนต กนน โข กรสสามต จนเตตวา อมา เอตสส อปตถมภภตา เอตาส พยสน กรสสามต เอกทวส ร โ สราปานฏาเน อปฏาน กโรนต จฬปต สาสน ปหณ อตโถ เม กร กกกเฏห

Page 51: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 51

อฏ มตกกกเฏ อฏ สชวกกกเฏ คเหตวา อาคจฉต อาคนตวา จ ปน โสปาณมตถเก ตวา อาคตภาว นเวเทตวา ปวสตต วตเตป อปวสตวา ปม อฏ สชวกกกเฏ ปหณต ปจฉา อตเรต จฬปฏากสส จ มม วจน กเรยยาสต ล จ อทาส. มาคนทโย อาคนตวา ร โ นเวทาเปตวา ปวสตต วตเต ร โ อาปานภม น ปวสสสามต อาห. อตรา จฬปฏาก ปหณ คจฉ ตาต มม จฬปต สนตกนต. โส คนตวา เตน ทนเน อฏ สชวกกกเฏ อาเนตวา เทว ปโรหเตน ปณณากาโร ปหโตต อาห. ราชา ภททโก วต โน อตตรภงโค อปปนโน โก น โข ปเจยยาต อาห. มาคนทยา มหาราช สามาวตปมขา ป จสตา อตถโย นกกมมา วจรนต ตาส เปเสห ตา ปจตวา อาหรสสนตต อาห. ราชา คจฉ ตาส ทตวา อ สส กร หตเถ อทตวา สยเมว มาเรตวา ปจนตต เปเสส. จฬปฏาโก สาธ เทวาต คนตวา ตถา วตวา ตาห มย ปาณาตปาต น กโรมาต ปฏกขตโต อาคนตวา ตมตถ ร โ อาโรเจส. มาคนทยา ทฏ เต มหาราช อทาน ตาส ปาณาตปาตสส กรณ วา อกรณ วา ชานสสส สมณสส โคตมสส ปจตวา เปเสนตต วเทห เทวาต อาห. ราชา ตถา วตวา เปเสส. อตโร คเหตวา คจฉนโต วย หตวา คนตวา เต กกกเฏ ปโรหตสส ทตวา มตกกกเฏ คเหตวา ตาส สนตก เนตวา อเม กร กกกเฏ ปจตวา สตถ สนตก ปหณถาต อาห. อาหร สาม

Page 52: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 52

อทนนาม อมหาก กจจนต ปจจคคนตวา คณหส. โส ร โ สนตก อาคนตวา ก ตาตาต ปฏโ สมณสส โคตมสส ปจตวา เปเสถาต วตตมตเตเยว ปฏมคค อาคนตวา คณหสต อาจกข. มาคนทยา ปสส มหาราช น ตา ตมหาทสาน กโรนต พหทธา ปตถนา ตาส อตถต วตเต น สททหสต อาห. ราชา ต สตวาป อธวาเสตวา ตณหเยว อโหส. มาคนทยา กนน โข กรสสามต จนเตส. ตทา ปน ราชา สามาวตยา จ วาสลทตตาย จ มาคนทยาย จาต ตสสนนป เอตาส ปาสาทตเล วาเรน วาเรน สตตาห วตนาเมต. อถ เสว วา ปรเสว๑ วา สามาวตยา ปาสาทตล คมสสตต ตวา มาคนทยา จฬปต สาสน ปหณ อลคทเทน กร เม อตโถ ทาา อทธรตวา เอก สปป เปเสตต. โส ตถา กตวา เปเสส. ราชา อตตโน คมนฏาน หตถกนตวณ อาทายเยว คจฉต. ตสสา โปกขเร เอก ฉทท อตถ. มาคนทยา เตน ฉทเทน สปป ปเวเสตวา ฉทท มาลาคเลน ถเกส. สปโป ทวหตห อนโตวณายเมว อโหส. มาคนทยา ร โ คมนทวเส อชช กตรสสา๒ ปาสาท คมสสส เทวาต ปจฉตวา สามาวตยาต วตเต อชช มยา มหาราช อมนาโป สปโน ทฏโ น สกกา ตตถ คนต เทวาต. คจฉาเมวาต. สา ยาวตตย วาเรตวา เอว สนเต อหป ตมเหห สทธ คมสสามต วตวา นวตตยมานาป อนวตตตวา ๑. ย. ปเร วา. ๒. ส. ย. กตรสสา.

Page 53: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 53

น ชานาม ก ภวสสต เทวาต ร า สทธ เว อคมาส. ราชา สามาวตมสสกาห ทนนาน วตถ ปปผ คนธาภรณาน ธาเรตวา สโภชน ภ ชตวา วณ อสสสเก เปตวา สยเน นปชช. มาคนทยา อปราปร วจรนต วย หตวา วณาฉททโต ปปผคล อปเนส. สปโป ทวหตห นราหาโร เตน ฉทเทน นกขมตวา อสสสนโต๑

ผณ กตวา สยนปฏเ นปชช. มาคนทยา ต ทสวา เทว สปโปต๒

มหาสทท กตวา ราชาน จ ตา จ อกโกสนต อย ทนธราชา อลกขโก มยห วจน น สณาต อมาป นสสรกา ทพพนตา กนนาม ร โ สนตกา น ลภนต ก น ตมเห อมสม มเตเยว สข ชวสสถ ชวนเต ทกข ชวถ อชช มยา ปาปสปโน ทฏโ สามาวตยา ปาสาท คนต น วฏฏตต วรวนตยาป เม ตยา สทโท น สโต เทวาต อาห. ราชา สปป ทสวา มรณภยตชชโต เอวรปป นาม อม กรสสนต อโห ปาปาห อมาส ปาปภาว อาจกขนตยาป อมสสา วจน น สททห ปม อตตโน คพเภส ฉททาน กตวา นสนนา ปน มยา เปสเต กกกเฏ ปฏปหณส. อชช สยเน สปป วสสชชสต โกเธน สมปชชลโต วย อโหส. สามาวตป ป จนน อตถสตาน โอวาท อทาส อมมา อมหาก อ ปฏสรณ นตถ นรนเท จ เทวยา จ อตตน จ สมเมว เมตตจตต ปวตเตถ มา กสสจ โกป กรตถาต. ราชา สหสส- ถาม สงคธนน อาทาย ชย โปเถตวา วสปต สร สนนยหตวา ๑. ส. ม. ย. ปสสนโต. ๒. ม. ต ทสวา ธธ เทว สปโปต.

Page 54: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 54

สามาวต ปเร กตวา สพพา ตา ปฏปาฏยา ปาเปตวา สามาวตยา อเร สร วสสชเชส. โส ตสสา เมตตานภาเวน ปฏนวตตตวา อาคตมคคาภมโข ว หตวา ร โ หทย ปวสนโต วย อฏาส. ราชา จนเตส มยา ขตโต สโร สลป วชฌตวา คจฉต อากาเส ปฏหนนฏานป นตถ อถ ปเนส นวตตตวา มม หทยาภมโข ชาโต อย ห นจจตโต นสสตโต นชชโว สโรป เอตสสา คณ ชานาต อห มนสสภโตป น ชานามต. โส ธนน ฉฑเฑตวา อ ชล ปคคยห สามาวตยา ปาทมเล อกกฏก นสทตวา อม คาถมาห " สมมยหาม ปมยหาม สพพา มยหนต เม ทสา สามาวต ม ตายสส ตว จ เม สรณ ภวาต. " สา ตสส วจน สตวา สาธ เทว ม สรณ คจฉาต อวตวา ยมห มหาราช สรณ คตา ตเมว ตวมป สรณ คจฉาต. " อท วตวา สามาวต สมมาสมพทธสาวกา มา ม ตว สรณ คจฉ ยมห สรณ คตา " เอส พทโธ มหาราช เอส พทโธ อนตตโร สรณ คจฉ ต พทธ ตว จ เม สรณ ภวาต อาห." ราชา ตสสา วจน สตวา อทานาห อตเรกตร ภายามต วตวา อม คาถมาห " เอส ภยโย ปมยหาม สพพา มยหนต เม ทสา สามาวต ม ตายสส ตว จ เม สรณ ภวาต. "

Page 55: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 55

อถ น สา ปรมนเยเนว ปน ปฏกขปตวา เตนห ต จ สรณ คจฉาม สตถาร จ วร จ เต ทมมต วตเต วโร คหโต โหต มหาราชาต อาห. โส สตถาร อปสงกมตวา สรณ คนตวา นมนเตตวา ภกขสงฆสส สตตาห ทาน๑ ทตวา สามาวต อามนเตตวา อฏเห วร คณหาหต อาห. มหาราช มยห หร าทห อตโถ นตถ อท ปน เม วร เทห ตถา กโรห ยถา สตถา นพทธ ป จห ภกขสเตห สทธ อธาคจฉต ธมม สณสสามาต. ราชา สตถาร วนทตวา ภนเต ป จห ภกขสเตห สทธ นพทธ อธาคจฉถ สามาวตมสสกา๒ ธมม สณสสามาต วทนตต อาห. มหาราช พทธาน นาม เอกสม าเน นพทธ คนต น วฏฏต มหาชโน ปจจาสสตต. เตนห ภนเต เอก ภกข อาณาเปถาต. สตถา อานนทตเถร อาณาเปส. โส ตโต ปฏาย ป จ ภกขสตาน อาทาย นพทธ ราชกล คจฉต. ตาป เทวโย นพทธ เถร สปรวาร โภเชนต ธมม สณนต. ตา เอกทวส เถรสส ธมมกถ สตวา ปสทตวา ป จห อตตราสงคสเตห ธมมปช อกส. เอเกโก อตตราสงโค ป จสตาน อคฆต. ตาส เอก วตถป อทสวา ราชา ปจฉ กห อตตราสงคาต. อยยสส โน ทนนาต. เตน สพเพ คหตาต. อาม คหตาต. ราชา เถร อปสงกมตวา ตาห อตตราสงคาน ทนนภาว ปจฉตวา ตาห ทนนภาว จ เถเรน คหตภาว จ สตวา นน ภนเต อตพหน ๑. ส. ย. มหาทาน. ๒. ส. ย. สามาวตมสสกา.

Page 56: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 56

วตถาน เอตตเกห ก กรสสถาต ปจฉ. อมหาก ปโหนกาน คณหตวา เสสาน ชณณจวรกาน ทสสาม มหาราชาต. เต อตตโน ปราณจวราน ก กรสสนตต. ชณณตรจวรกาน ทสสนตต. เต อตตโน ชณณจวราน ก กรสสนตต. ปจจตถรณาน กรสสนตต. ปราณปจจตถรณาน ก กรสสนตต. ภมมตถรณาน กรสสนตต. ปราณภมมตถรณาน ก กรสสนตต. ปาทป ฉนาน กรสสนต มหาราชาต. ปราณปาทป ฉนาน ก กรสสนตต. ขณฑา- ขณฑก โกฏเฏตวา มตตกาย มททตวา ภตต วลมปสสนตต. ภนเต เอตตก กตวาป อยยาน ทนนาน น นสสนตต. อาม มหาราชาต. ราชา ปสนโน อปราน ป จ วตถสตาน อาหราเปตวา เถรสส ปาทมเล ปาเปส. เถโร กร ป จสคฆนกาน วตถาน ป จสตภาเคน ปาทมเล เปตวา ทนนาน ป จสตกขตต ลภ สหสสคฆนกาน วตถาน สหสสภาเคน ปาทมเล เปตวา ทนนาน สหสสกขตต ลภ สตสหสสคฆนกาน วตถาน สตสหสสภาเคน ปาทมเล เปตวา ทนนาน สตสหสสกขตต ลภ. เอก เทว ตณ จตตาร ป จ ทสาตอาทนา นเยน ลทธาน ปน คณนา นาม นตถ. ตถาคเต กร ปรนพพเต เถโร สกลชมพทป วจรตวา สพพวหาเรส ภกขน อตตโน สนตกาเนว ปตตจวราน อทาส. มาคนทยา ยมห กโรม ต ตถา อหตวา อ ถาว โหต กนน โข กรสสามต จนเตตวา อตเถโส อปาโยต ร เ

Page 57: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 57

อยยานกล คจฉนเต๑ จฬปต สาสน ปหณ สามาวตยา ปาสาท คนตวา ทสสโกฏาคารเตลโกฏาคาราน ววราเปตวา ทสสาน เตลจาฏส เตเมตวา ถมเภ เวเตวา ตา สพพา เอกโต กตวา ทวาร ปทหตวา พห ยนตก ทตวา ทณฑทปกาห เคเห อคค ททมาโน โอตรตวา คจฉตต. โส ปาสาท อภรยห โกฏาคาราน ววราเปตวา วตถาน เตลจาฏส เตเมตวา ถมเภ เวเตมารภ. อถ น สามาวตปมขา อตถโย ก เอต จฬปตาต วทนตโย อปสงกมส. อมมา ราชา ทฬหกมมตถาย อเม ถมเภ เตล- ปโลตกาห เวาเปต ราชเคเห นาม สยตตทยตต ทชชาน มา เม สนตเก โหถ อมมาต เอว วตวา ตา อาคตา คพเภ ปเวเสตวา ทวาราน ปทหตวา พห ยนตก ทตวา อาทโต ปฏาย อคค ททนโต โอตร. สามาวต ตาส โอวาท อทาส อมหาก อนมตคเค สสาเร วจรนตน เอว อคคนา ฌายมานาน อตตภาวาน พทธ- าเณนป ปรจเฉโท น สกโร อปปมตตา โหถาต. ตา เคเห ฌายนเต เวทนาปรคคหกมมฏาน มนสกโรนตโย กาจ ทตยผล กาจ ตตยผล ปาปณส เตน วตต อถโข สมพหลา ภกข ปจฉาภตต ปณฑปาตปฏกกนตา เยน ภควา เตนปสงกมส อปสงกมตวา ภควนต อภวาเทตวา เอกมนต นสทส เอกมนต นสนนา โข เต ภกข ภควนต เอตทโวจ อธ ภนเต ร โ อเทนสส อยยานคตสส อนเตปร ทฑฒ ป จ อตถสตาน ๑. ส. ย. อตเถโส อปาโยต อยยานกล คจฉนต...

Page 58: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 58

กาลกตาน สามาวตปมขาน ตาส ภนเต อปาสกาน กา คต โก อภสมปราโยต. สนเตตถ ภกขเว อปาสกาโย โสตาปนนา สนต สกทาคามนโย สนต อนาคามนโย สพพา ตา ภกขเว อปาสกาโย อนปผลา กาลกตาต. อถโข ภควา เอตมตถ วทตวา ตาย เวลาย อม อทาน อทาเนส " โมหสมพนธโน โลโก ภพพรโปว ทสสต อปธพนธโน พาโล ตมสา ปรวารโต สสสต วย ขายต ปสสโต นตถ ก จนนต.๑" เอว จ ปน วตวา ภกขเว สตตา นาม วฏเฏ วจรนตา นจจกาล อปปมตตา หตวา ป กมมเมว กโรนต ปมาทโน หตวา ปาปกมมป กโรนต ตสมา วฏเฏ วจรนตา สขป ทกขป อนภวนตต ธมม เทเสส. ราชา สามาวตยา เคห กร ฌายตต สตวา เวเคนาคจฉนโตป อทฑฒ๒ สมปาปณต นาสกข อาคนตวา จ ปน เคห นพพาเปตวา อปปนน พลว โทมนสโส อมจจ คณ ปรวโต นสทตวา สามาวตยา คเณ อนสสรนโต กสส น โข อท กมมนต จนเตตวา มาคนทยาย การต ภวสสตต ตวา ตาเสตวา ปจฉยมานา น กเถสสต สณก อปาเยน ปจฉสสามต จนเตตวา อมจเจ อาห อมโภ อห อโต ปพเพ อฏาย สมฏาย อาสงกตปรสงกโต ว โหม สามาวต เม นจจ โอตารเมว คเวสต สา กาลกตา อทาน ปน เม จตต นพพต ๑. ข. อ. ๒๕/๒๐๕. ๒. ส. ย. อทฑเฒ.

Page 59: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 59

ภวสสต สเขน วสต ลภสสามต. เกน น โข เทว อท กมม กตนต. มย สเนเหน เกนจ กต ภวสสตต. มาคนทยา สมเป ตา ต สตวา อ โ โกจ กาต น สกขสสต มยา กต เทว อห จฬปตร อาณาเปตวา กาเรสนต อาห. ราชา ต เปตวา อ โ มย สเนหสตโต นาม นตถ ปสนโนสม วร เต ทมม เทว ตว อตตโน าตคณ ปกโกสาเปหต. สา าตกาน สาสน ปหณ ราชา มม ปสนโน วร เทต สฆ อาคจฉตต. ราชา อาคตาคตาน มหนต สกการ กาเรส. ต ทสวา๑ ตสสา อ าตกาป ล จ ทตวา มย มาคนทยาย าตกาต อาคจฉส. ราชา เต สพเพ คาหาเปตวา ราชงคเณ นาภปปมาเณ อาวาเฏ ขนาเปตวา เต ตตถ นสทาเปตวา ปส ปเรตวา อปร ปลาล วกราเปตวา อคค ทาเปส จมมสส ทฑฒกาเล อยนงคเลห กสาเปตวา ขณฑาขณฑ หราหร กาเรส. มาคนทยาย สรรโตป ตขเณเนว สตเถน ฆนฆนฏาเนส มส อปปาเฏตวา เตเลน ปกก อทธน อาโรเปตวา ปเว วย ปจาเปตวา ตเมว ขาทาเปส. อเถกทวส ธมมสภาย ภกข กถ สมฏาเปส อนนจฉวก วต อาวโส เอวรปาย สทธาสมปนนาย อปาสกาย เอวรป มรณนต. สตถา อาคนตวา กาย นตถ ภกขเว เอตรห กถาย สนนสนนาต ปจฉตวา อมาย นามาต วตเต ภกขเว อมสม อตตภาเว สามาวตปมขาน อตถน เอต อยตต ปพเพ กตกมมสส ๑. ย. สตวา.

Page 60: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 60

ปน ยตตเมว เอตาห ลทธนต วตวา ก ภนเต เอตาห ปพเพ กต อาจกขถ โนต เตห ยาจโต อตต อาหร อตเต พาราณสย พรหมทตเต รชช กาเรนเต ราชเคเห นพทธ อฏ ปจเจกพทธา ภ ชนต. ป จสตา อตถโย เต อปฏหนต. เตส สตต ปจเจกพทธา หมวนต คจฉนต เอโก นทตเร เอก ตณคหน อตถ ฌาน สมาปชชตวา นสท. อเถกทวส ราชา ปจเจกพทเธส คเตส ตา อตถโย อาทาย นทย อทกกล กฬต คโต. ตตถ ตา อตถโย ทวสภาค อทก กฬตวา อตตรตวา สตปฬตาว อคค วสพเพตกามา อมหาก อคคกรณฏาน โอโลเกยยาถาต อปราปร วจรนตโย ต ตณคหน ทสวา ตณราสต ส าย ปรวาเรตวา ตา อคค อทส ตเณส ฌายตวา ปตนเตส ปจเจกพทธ ทสวา นฏมห นฏมห ร โ ปจเจกพทโธ ฌายต ราชา ตวา อมเห นาเสสสต สทฑฒ น กรสสามาต สพพา อโต จโต จ ทารน อาหรตวา ตสส อปร ราส กรส. มหา ทารราส อโหส. อถ น อาลมเปตวา อทาน ฌายสสตต ส าย ปกกมส. ตา ปม อส เจตนกา หตวา อทาน กมมนา พชฌส ปจเจกพทธ ปน อนโตสมาปตตย สกฏสหสสทารน อาหรตวา อาลมเปนตาป อสมาการมตตป กาต๑

น สกโกนต. ตสมา โส สตตเม ทวเส อฏาย ยถาสข อคมาส. ตา ตสส กมมสส กตตตา พหน วสสสหสสาน นรเย ปจตวา ๑. ย. คเหต.

Page 61: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 61

ตสเสว กมมสส วปากาวเสเสน อตตภาวสเต อมนา ว นยาเมน เคเห ฌายมาเน ฌายส. อท เอตาส ปพพกมมนต. เอว วตเต ภกข สตถาร ปจฉส ขชชตตรา ปน ภนเต เกน กมเมน ขชชา ชาตา เกน มหาป า เกน โสตาปตตผล อธคตา เกน ปเรส เปสนการกา ชาตาต. ภกขเว ตสเสว ร โ พาราณสย รชช กรณกาเล เสวว ปจเจกพทโธ โถก ขชชธาตโก อโหส. อเถกา อปฏายกา อตถ กมพล ปารปตวา สวณณสรก คเหตวา อมหาก ปจเจกพทโธ เอว จ เอว จ วจรตต ขชชา หตวา ตสส วจรณาการ ทสเสส. ตสส นสสนเทน ขชชา ชาตา. เต ปน ปจเจกพทเธ ปมทวเส ราชา เคเห นสทาเปตวา ปตเต คาหาเปตวา ปายาสสส ปเรตวา ทาเปส อณหปายาสสส ปเร ปตเต ปจเจกพทธา ปรวตเตตวา ปรวตเตตวา คณหนต. สา อตถ เต ตถา กโรนเต ทสวา อตตโน สนตกาน อฏ ทนตวลยาน ทตวา อธ เปตวา คณหถาต อาห. เต ตถา กตวา ต โอโลเกส. สา เตส อธปปาย ตวา นตถ ภนเต อมหาก เอเตห อตโถ ตมหาก เว ตาน ปรจจตตาน คเหตวา คจฉถาต อาห. เต คเหตวา นนทมลกปพภาร อคมส. อชชป ตาน วลยาน อโรคาเนว. สา ตสส กมมสส นสสนเทน อทาน ตปฏกธรา มหาป า ชาตา. ปจเจกพทธาน กตอปฏาน- นสสนเทน โสตาปตตผล ปตตา. อทมสสา พทธนตเร ปพพกมม. กสสปสมมาสมพทธสส กาเล ปน เอกา พาราณสเสฏ โน ธตา

Page 62: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 62

วฑฒมานกจฉายาย อาทาส คเหตวา อตตาน อลงกโรนต นสท. อถสสา วสสาสกา เอกา ขณาสวา ภกขน ต ทฏ อคมาส. ภกขนโย ห ขณาสวาป สายณหสมเย อปฏากกลาน ทฏ กามา โหนต. ตสม ปน ขเณ เสฏ ธตาย สนตเก กาจ เปสนการกา นตถ. สา วนทาม อยเย เอต ตาว เม ปสาธนเปฬก คเหตวา เทถาต อาห. เถร จนเตส สจสสา อม คณหตวา น ทสสาม มย อาฆาต กตวา นรเย นพพตตสสต สเจ ปน ทสสาม ปรสส เปสนการกา หตวา นพพตตสสต นรยสนตาปโต โข ปน ปรสส เปสนภาโว ว เสยโยต. สา อนทย ปฏจจ ต คเหตวา ตสสา อทาส. ตสส กมมสส นสสนเทน ปเรส เปสนการกา ชาตาต. ปเนกทวส ภกข ธมมสภาย กถ สมฏาเปส สามาวตปมขา ป จสตา อตถโย เคเห อคคนา ฌายส มาคนทยาย าตกา อปร ปลาลคค ทตวา อยนงคเลห ภนนา มาคนทยา ปกกฏ ตเตเลน๑ ปกกา เก น โข เอตถ ชวนต นาม เก มตา นามาต. สตถา อาคนตวา กาย นตถ ภกขเว เอตรห กถาย สนนสนนาต ปจฉตวา อมาย นามาต วตเต ภกขเว เยเกจ ปมตตา เต วสสสต ชวนตาป มตาเยว นาม เย อปปมตตา เต มตาป ชวนตเยว ตสมา มาคนทยา ชวนตป มตาป มตาเยว นาม สามาวตปมขา ป จสตา อตถโย มตาป ชวนตเยว นาม น ห ภกขเว อปปมตตา มรนต นามาต วตวา อมา คาถา อภาส ๑. ส. ย. ปกกฏ ตเตเล.

Page 63: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 63

" อปปมาโท อมตปท ปมาโท มจจโน ปท อปปมตตา น มยนต เย ปมตตา ยถา มตา เอต วเสสโต ตวา อปปมาทมห ปณฑตา อปปมาเท ปโมทนต อรยาน โคจเร รตา เต ฌายโน สาตตกา นจจ ทฬหปรกกมา ผสนต ธรา นพพาน โยคกเขม อนตตรนต. " ตตถ อปปมาโทต ปท มหนต อตถ ทเปต มหนต อตถ คเหตวา ตฏต. สกลป ห เตปฏก พทธวจน อาหรตวา กถยมานน อปปมาทเมว โอตรต เตน วตต เสยยถาป ภกขเว ยาน กานจ ชงคลาน ปาณาน ปทชาตาน สพพาน ตาน หตถปเท สโมธาน คจฉนต หตถปท เตส อคคมกขายต ยทท มหนตตเตน เอวเมว โข ภกขเว เยเกจ กสลา ธมมา สพเพเต อปปมาทมลกา อปปมาทสโมสรณา อปปมาโท เตส ธมมาน๑ อคคมกขายตต.๒

โส ปเนส อตถโต สตยา อวปปวาโส นาม นจจ อปฏ ตาย สตยา เจต นาม. อมตปทนต อมต วจจต นพพาน ต ห อชาตตตา น ชยต น มยต ตสมา อมตนต วจจต ปชชนต อมนาต ปท อมต ปาปณนตต อตโถ อมตสส ปท อมตปท อมตสส อธคมปาโยต วตต โหต. ปมาโทต ปมชชนภาโว. มฏสจจสงขาตสส สตยา โวสสคคสเสต นาม. มจจโนต มรณสส. ปทนต อปาโย ๑. อตเรก มณเ. ๒. มหาวาร. ๑๙/๖๕.

Page 64: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 64

มคโค. ปมตโต ห ชาต นาตวตตต ชาโตป ชยต เจว มยต จาต ปมาโท มจจโน ปทนนาม โหต มรณ อปเนต. อปปมตตา น มยนตต สตยา สมนนาคตา ห อปปมตตา น มรนต อชรามรา โหนตต น สลลกเขตพพา น ห โกจ สตโต อชรามโร นาม อตถ ปมตตสส ปน วฏฏนนาม น ปรจฉนน อปปมตตสส ปรจฉนน ตสมา ปมตตา ชาตอาทห อปรมตตตตา ชวนตาป มตาเยว นาม อปปมตตา ปน อปปมาทลกขณ วฑเฒตวา ขปป มคคผลาน สจฉกตวา ทตยตตยอตตภาเวส น นพพตตนต ตสมา เต ชวนตาป มตาป น มยนตเยว นาม. เย ปมตตา ยถา มตาต เย ปน สตตา ปมตตา เต ปมาทมรเณน มตตตา ยถา ชวตนทรยปจเฉเทน มตา ทารก- ขนธสทสา อปคตว าณา ตเถว โหนต เตสป ห มตาน วย คหฏาน ตาว ทาน ทสสาม สล รกขสสาม อโปสถกมม กรสสามาต เอกจตตป น อปปชชต ปพพชตานป อาจรยปชฌาย- วตตาทน ปเรสสาม ธตงคาน สมาทยสสาม ภาวน วฑเฒสสามาต เอกจตตป น อปปชชต มเตน เต กนานากรณา ว โหนต เตน วตต เย ปมตตา ยถา มตาต. เอต วเสสโต ตวาต ปมตตสส วฏฏโต นสสรณ นตถ อปปมตตสส อตถต เอต วเสสโต ชานตวา. เก ปน เอต วเสส ชานนตต. อปปมาทมห ปณฑตาต เย ปณฑตา เมธาวโน สปป า อตตโน อปปมาเท ตวา อปปมาท วฑเฒนต เต

Page 65: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 65

เอต วเสสการณ ชานนต. อปปมาเท ปโมทนตต เต เอว ตวา ตสม อตตโน อปปมาเท ปโมทนต ปหสตมขา ตฏปหฏา โหนต. อรยาน โคจเร รตาต เต เอว อปปมาเท ปโมทนตา ต อปปมาท วฑฒตวา อรยาน พทธ ปจเจกพทธ สาวกาน โคจร- สงขาเต จตสตปฏานาทเภเท สตตตตสโพธปกขยธมเม นววเธ โลกตตรธมเม จ รตา อภรตา โหนตต อตโถ. เต ฌายโนต เต อปปมตตา ปณฑตา อฏสมาปตต- สงขาเตน อารมมณปนชฌาเนน วปสสนามคคผลสงขาเตน ลกขณ- ปนชฌาเนน จาต ทพพเธนป ฌาเนน ฌายโน. สาตตกาต อภนกขมนโต ปฏาย ยาว อรหตตปปตตา สตต ปวตตกายกเจตสก- วรยา.นจจ ทฬหปรกกมาต ยนต ปรสตถาเมน ปรสวรเยน ปรสปรกกเมน ปตตพพ น ต อปาปณตวา วรยสส สณาน ภวสสตต เอวรเปน วรเยน อนตรา อโนสกกตวา นจจ ปวตเตน ทฬเหน ปรกกเมน สมนนาคตา. ผสนตต เอตถ เทว ผสนา าณผสนา วปากผสนา. ตตถ จตตาโร มคคา าณผสนา นาม. จตตาร ผลาน วปากผสนา นาม. เตส อธ วปากผสนา อธปเปตา. อรยผเลน นพพาน สจฉกโรนตา ธรา ปณฑตา วปากผสนาย นพพาน สจฉกโรนต. โยคกเขม อนตตรนต เย จตตาโร โยคา มหาชน วฏเฏ โอสทาเปนต เตห เขม นพภย สพเพห โลกย- โลตตตรธมเมห เสฏตตา อนตตรนต.

Page 66: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 66

เทสนาปรโยสาเน พห โสตาปนนาทโย อเหส. เทสนา มหาชนสส สาตถกา ชาตาต. สามาวต วตถ. ------------ ๒. กมภโฆสก วตถ. [ ๑๖ ] อฏานวโตต อม ธมมเทสน สตถา เวฬวเน วหรนโต กมภโฆสกเสฏ อารพภ กเถส. ราชคหนครสม ห ราชคหเสฏ โน เคเห อหวาตกโรโค อปปชชต. ตสม อปปนเน มกขก อาท กตวา ยาว คาโว ปม ตรจฉานคตา มรนต ตโต ทาสกมมกรา สพพปจฉา เคหสามกา ตสมา โส โรโค สพพปจฉา เสฏ จ ภรย จ คณห. เต โรคผฏา ปตต สนตเก ต โอโลเกตวา อสสปณเณห เนตเตห ต อาหส ตาต อมสม กร โรเค อปปนเน ภตต ภนทตวา ปลาตา ชวต ลภนต ตว อมเห อโนโลเกตวา ยถา ตถา ปลายตวา ชวนโต ปนาคนตวา อมหาก อสกฏาเน จตตาฬส ธนโกฏโย นทหตวา ปตา ตา อทธรตวา ชวต กปเปยยาสต. โส เตส วจน สตวา โรทมาโน มาตาปตโร วนทตวา มรณภยภโต ภตต ภนทตวา ปลายตวา ปพพตคหน คนตวา ทวาทส วสสาน

Page 67: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 67

ตตถ วสตวา มาตาปตวสนฏาน๑ ปจจาคจฉ.๒ อถ น ทหรกาเล คนตวา ปรฬหเกสมสสกาเล อาคตตตา น โกจ ส ชาน. โส มาตาปตห ทนนส าวเสน ธนฏาน คนตวา ธนสส อโรคภาว ตวา จนเตส ม น โกจ ส ชานาต สจาห ธน อทธรตวา วล ชสสาม เอเกน ทคคเตน นธ อทธรโตต ม คเหตวา วเหเยย ยนนนาห ภต กตวา ชเวยยนต อเถก ปโลตก นวาเสตวา อตถ โกจ ภตเกน อตถโกต ปจฉนโต ภตกวถ ปาปณ. อถ น ภตกา ทสวา สเจ อมหาก เอก กมม กรสสส ภตตเวตน ทสสามาต อาหส. ก กมม นามาต. ปโพธนโจทน- กมม สเจ อสสหส ปาโต ว อฏาย ตาตา อฏหถ สกฏาน สนนยหถ โคเณ โยเชถ หตถอสสาทน ตณตถาย คมนเวลาย อมมา ตมเหป อฏหถ ยาค ปจถ ภตต ปจถาต วจรตวา อาโรเจหต. โส สาธต สมปฏจฉ. อถสส สนตเก วสนตถาย เอก ฆร อทส. โส เทวสก ต กมม อกาส. อถสส เอกทวส ราชา พมพสาโร สททมสโสส. โส ปน สพพรว ๓ อโหส ตสมา มหาธนสส ปรสสเสโส สทโทต อาห. อถสส สนตเก ตา เอกา ปรจารกา ราชา ย วา ต วา น กเถสสต อม มยา าต วฏฏตต จนเตตวา คจฉ ตาต เอต๔ ชานาหต เอก ปรส ปหณ. โส เวเคน คนตวา ต ทสวา ๑. ส. ย. มาตาปตวสนฏานนต นตถ. ๒. ส. ย. ปจฉาคจฉ. ๓. ม. สพพรท . ๔. ส. ม. ตาว เอต. ย. ตาว เอว.

Page 68: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 68

อาคนตวา เอโก ภตกาน ภตการโก กปณมนสโส เอโสต อาโรเจส. ราชา ตสส วจน สตวา ตณห หตวา ทตยทวเสป ตตยทวเสป ตสส สทท สตวา ตเถวาห. สาป ปรจารกา ตเถว จนเตตวา ปนปปน เปเสตวา กปณมนสโสต วตเต จนเตสh ราชา กปณมนสโส เอโสต วจน สตวาป น สททหต ปนปปน มหาธนสส ปรสสเสโส สทโทต วทต ภวตพพเมตถ การเณน ยถาสภาวโต เอต าต วฏฏตต. สา ราชาน อาห เทว อห สหสส ลภมานา ธตร อาทาย คนตวา เอต ธน ราชกล ปเวเสสสามต. ราชา ตสสา สหสส ทาเปส. สา ต คเหตวา ธตร เอก มลนธาตก วตถ นวาเสตวา ตาย สทธ ราชเคหโต นกขมตวา มคคปฏปนนา๑ วย ภตกวถ คนตวา เอก ฆร ปวสตวา อมม มย มคคปฏปนนา เอกาหทวห อธ วสสมตวา คมสสามาต อาห. อมม พหน ฆรมานสกาน น สกกา อธ วสต เอต กมภโฆสกสส เคห ตจฉ ตตถ คจฉถาต. สา ตตถ คนตวา สาม มย มคคกา เอกาหทวห อธ วสสสามาต วตวา เตน ปนปปน ปฏกขตตาป สาม อชเชกทวสมตต วสตวา ปาโต ว คมสสามาต นกขมต น อจฉ. สา ตตเถว วสตวา ปนทวเส ตสส อร คมนเวลาย สาม ตว นวาป ทตวา ยาห อหนเต๒

ปจสสามต วตวา อล อหเมว ปจตวา ภ ชสสามต วตเต ๑. โปราณโปตถเก มคคา ปฏปนนาต ทสสต. ๒. ส. ม. อาหาร เต.

Page 69: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 69

ปนปปน นพนธตวา เตน ทนเน คหตมตตเกเยว๑ กตวา อนตราปณโต โภชนาน เจว ปรสทธตณฑลาทน จ อาหราเปตวา ราชกเล ปจนนยาเมน สปรสทธ โอทน สาธรสาน จ เทว ตณ สปพย ชนาน ปจตวา ตสส อร โต อาคตสส อทาส. อถ น ภ ชตวา มทจตตต อาปนน ตวา สาม กลนตมห เอกาหทวห อเธว โหมาต อาห. โส สาธต สมปฏจฉ. อถสส สายมป ปนทวเสป มธรภตต ปจตวา อทาส. มทจตต จสส ตวา สาม กตปาห อเธว วสสสามาต ตตถ วสมานา ตขเณน สตเถน ตสส ม จฏาน๒ เหฏาอฏนย ตห ตห ฉนท. ม โจ ตสม อาคนตวา นสนนมตเตเยว เหฏา โอลมพ. โส กสมา อย ม โจ เอว ฉชชตวา คโตต อาห. สาม ทหรทารเก นวาเรต น สกโกม อาคนตวา เอตเถว สนนปตนตต. อมม อท เม ทกข ตมเห นสสาย ชาต อห ห ปพเพ กตถจ คจฉนโต ทวาร ปทหตวา คจฉามต. ก กโรม ตาต วาเรต น สกโกมต. สา อมนาว นยาเมน เทว ตโย ทวเส ฉนทตวา เตน อชฌายตวา ขยตวา วจจมานาป ตเถว วตวา ปน เอกเทวรชชเก เปตวา เสเส ฉนท. ตทวส ตสม นสนนมตเตเยว สพพ าน ภมย ปต. สส ชนนเกห สทธ เอกโต อโหส. โส อฏาย ก กโรม อทาน กห คมสสาม นปชชนม จสสาป ตมเหห อสสามโก กโตมหต อาห. ตาต ก กโรม ปฏวสสกทารเก วาเรต ๑. เตน ทนน คหตมตตกเยวาต ยตตตร. ๒. ม. ม จวาณ.

Page 70: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 70

น สกโกม โหต มา จนตย อมาย เวลาย กห คมสสสต ธตร อามนเตตวา อมม ตว ภาตกสส นปชชโนกาส กโรหต อาห. สา เอกปสเส สยตวา อธาคจฉ สามต อาห. อตราป น คจฉ ตาต ภคนยา สทธ นปชชาต วเทต.๑ โส ตาย สทธ เอกม เจ นปชชตวา ตทวส เว สนถวมกาส. กมารกา ปโรท. อถ น มาตา ปจฉ ก อมม โรทสต. อมม อทนนาม ชาตนต. โหต อมม ก สกกา กาต ตยาป เอก ภตตาร อมนาป เอก ปาทปรจารก ลทธ วฏฏตต ต ชามาตร อกาส. เต สมคคสวาส วสส. สา กตปาหจจเยน ร โ สาสน เปเสส ภตกวถย ฉณ กโรนต ยสส ปน ฆเร ฉโณ น กรยต ตสส เอตตโก นาม ทณโฑต โฆสน กาเรต เทวาต. ราชา ตถา กาเรส. อถ น สสส อาห ตาต ภตกวถย ราชาณาย ฉโณ กตตพโพ ว ชาโต ก กโรมาต. อมม อห ภต กโรนโตป ชวต น สกโกม ก กรสสามต. ตาต ฆราวาส วสนตา นาม อณป คณหนต ร โ อาณา อกาต น ลพภา อณโต นาม เยน เกนจ อปาเยน มจจต สกกา คจฉ ตาต กโตจ เอก วา เทว กหาปเณ อาหราต. โส อชฌายนโต ขยนโต คนตวา จตตาฬสโกฏธนฏานโต เอกเมว กหาปณ อาหรต.๒ สา ต กหาปณ ร โ เปเสตวา อตตโน กหาปเณน ฉณ กตวา ปน กตปาหจจเยน ตเถว สาสน ปหณ. ๑. ส. ย. วเทส. ๒. ส. ม. ย. อาหร.

Page 71: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 71

ปน ราชา ฉณ กโรนต อกโรนตาน เอตตโก ทณโฑต อาณาเปส. ปนป โส ตาย ตเถว วตวา นปปฬยมาโน คนตวา ตโย กหาปเณ อาหร.๑ สา เตป กหาปเณ ร โ เปเสตวา ปน กตปาหจจเยน สาสน ปหณ อทาน ปรเส เปเสตวา อม ปกโกสาเปตต. ราชา เปเสส. ปรสา ตตถ คนตวา กมภโฆสโก นาม กตโรต ปจฉตวา ปรเยสนตา ต ทสวา เอห อมโภ ราชา ต ปกโกสตต อาหส. โส ภโต น ม ราชา ชานาตตอาทน วตวา คนต น อจฉ. อถ น พลกกาเรน หตถาทส คเหตวา อากฑฒส. สา อตถ เต ทสวา อเร ทพพนตา ตมเห มม ชามาตร หตถาทส คเหต อนนจฉวกาต ตชเชตวา เอห ตาต มา ภาย ราชาน ทสวา ตว หตถาทคาหกาน หตเถเยว ฉนทาเปสสามต ธตร อาทาย ปรโต คนตวา ราชเคห ปตวา เวส ปรวตเตตวา สพพาลงการปฏมณฑตา เอกมนต อฏาส. อตรมป ปรกฑฒตวา อานยสเยว. อถ น วนทตวา ต ราชา อาห ตว กมภโฆสโก นามาต. อาม เทวาต. กการณา มหาธน ว เจตวา ขาทสต. กโต เม เทว ธน ภต กตวา ชวามต. มา เอว กร ก อมเห ว เจสต. น ว เจม เทว นตถ เม ธนนต. อถสส ราชา เต กหาปเณ ทสเสตวา อเม กหาปณา กสสาต อาห. โส ส ชานตวา อโห นฏโมห๒

กถ น โข อเม ร โ หตถ ปตตาต อโต จโต จ โอโลเกนโต ๑. ย. อาหรตวา อทาส. ๒. ส. ย. อโห หโตมห. ม. อโห พาโลมห.

Page 72: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 72

ตา เทวป มณฑตปสาธตา คพภทวารมเล ตา ทสวา ภารย วตท กมม อมาห ร า ปโยชตาห ภวตพพนต จนเตส. อถ น ราชา วเทห โภ กสมา เอว กโรสต อาห. นสสโย เม นตถ เทวาต. มาทโส นสสโย น วฏฏตต. กลยาณ เทว สเจ เม เทโว นสสโย โหตต. โหม โภ กตตก เต ธนนต. จตตาฬส โกฏโย เทวาต. ก ลทธ วฏฏตต. สกฏาน เทวาต. ราชา อเนกสตาน สกฏาน โยชาเปตวา ปหณตวา ต ธน อาหราเปตวา ราชงคเณ ราส กาเรตวา ราชคหวาสโน สนน- ปาตาเปตวา อตถ กสสจ อมสม นคเร เอตตก ธนนต ปจฉตวา นตถ เทวาต ก ปนสส กาต วฏฏตต สกการ ตสส เทวาต วตเต มหนเตน สกกาเรน ต เสฏ ฏาเน เปตวา ตสสา ธตร ตสส ทตวา เตน สทธ สตถ สนตก คนตวา วนทตวา ภนเต ปสสถม ปรส เอวรโป ธตมา นาม นตถ จตตาฬสโกฏวภโว โหนโตป อพพลลาวตาการ วา อสมมาน- มตต วา น กโรต กปโณ วย ปโลตก นวาเสตวา ภตกวถย ภต กตวา ชวนโต มยา อมนา นาม อปาเยน าโต ชานตวา จ ปน ปกโกสาเปตวา สธนภาว สมปฏจฉาเปตวา ต ธน อาหราเปตวา เสฏ ฏาเน ปโต ธตาปสส๑ มยา ทนนา ภนเต มยา เอวรโป ธตมา น ทฏปพโพต อาห. ต สตวา สตถา เอว ชวนตสส ชวต ธมมกชวต นาม มหาราช โจรกาทกมม ปน อธ โลเก ๑. ส. ม. ย. ธตา จสส.

Page 73: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 73

เจว ปเฬต หเสต ปรโลเก จ ตโตนทาน สข นาม นตถ ปรสสส ห ธนปารช กาเล ภต วา กส วา กตวา ชวตเมว ธมมกชวตนนาม เอวรปสส ห วรยสมปนนสส สตสมปนนสส กายวาจาทห ปรสทธกมมสส ป าย นสมมการโน กายาทห ส ตสส ธมมชวต ชวนตสส สตอวปปวาเส ตสส อสสรยา วฑฒนตเยวาต๑ วตวา อม คาถมาห " อฏานวโต สตมโต สจกมมสส นสมมการโน ส ตสส จ ธมมชวโน อปปมตตสส ยโสภวฑฒตต." ตตถ อฏานวโตต อฏานวรยวนตสส. สตมโตต สต- สมปนนสส. สจกมมสสาต นทโทเสห นรปราเธห กายกมมาทห สมนนาคตสส. นสมมการโนต เอว เจ ภวสสต เอว กรสสามต วา อมสม กมเม เอว กเต อทนนาม ภวสสตต วา เอว นทาน สลลกเขตวา โรคตกจฉน วย สพพกมมาน นสาเมตวา อปธาเรตวา กโรนตสส. ส ตสสาต กายาทห ส ตสส นจฉททสส. ธมมชวโนต อาคารกสส ตลากฏาทน วชเชตวา กสโครกขาทห อนาคารกสส เวชชกมมทตกมมาทน วชเชตวา ธมเมน สเมน ภกขาจรยา๒ ชวต๓ กปเปนตสส. อปปมตตสสาต อวปปวตถสตโน. ยโสภวฑฒตต อสสรยโภคสมมานสงขาโต เจว ๑. ส. ม. ย. อสสรย วฑฒตเยวาต. ๒. ส. ม. ภกขาจรยาย. ๓. ส. ชวก.

Page 74: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 74

กตต วณณ ภณนสงขาโต จ ยโส วฑฒตต. คาถาปรโยสาเน กมภโฆสโก โสตาปตตผเล ปตฏห. อ เป พห โสตาปตตผลาทน ปาปณส. เอว มหาชนสส สาตถกา เทสนา ชาตาต. กมภโฆสก วตถ. ----------- ๓. จฬปนถกตเถร วตถ. [ ๑๗ ] อฏาเนนปปมาเทนาต อม ธมมเทสน สตถา เวฬวเน วหรนโต จฬปนถกตเถร อารพภ กเถส. ราชคเห กร ธนเสฏ กลสส ธตา วยปปตตกาเล มาตาปตห สตตภมกสส ปาสาทสส อปรตเล อตวย รกขยมานา โยพพน- มทมตตตาย ปรสโลลา หตวา อตตโน ทาเสเนว สทธ สนถว กตวา อ เป เม๑ อท กมม ชาเนยยนต ภตา เอวมาห อมเหห อมสม าเน น สกกา วสต สเจ มม มาตาปตโร อม โทส ชานสสนต ขณฑาขณฑก ม๒ กรสสนต วเทส คนตวา วสสสามาต. เต เคเห หตถสาร คเหตวา อตตเรน ทวาเรน นกขมตวา ยตถ วา ตตถ วา อ เห อชานนฏาน คนตวา วสสสามาต อโภป อคมส. ๑. ส. โน. ๒. ขณฑาขณฑเก โน [ ? ].

Page 75: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 75

เตส เอกสม าเน วสนตาน สวาสมนวาย ตสสา กจฉสม คพโภ ปตฏาส. สา คพภปรปากมาคมม เตน สทธ มนเตส คพโภ เม ปรปาก คโต าตพนธวรหเต าเน คพภวฏาน นาม อภนนป อมหาก ทกขาวห กลเคหเมว คจฉามาต. โส สจาห ตตถ คมสสาม ชวต เม นตถต ภเยน อชช คจฉาม เสว คจฉามาต ทวเส อตกกาเมส. สา จนเตส อย พาโล อตตโน โทสมหนตตาย คนต น อสสหต มาตาปตโร นาม เอกนตหตา ว อย คจฉต วา มา วา อห คมสสามต. สา ตสม เคหา นกขนเต เคหปรกขาร ปฏสาเมตวา อตตโน กลฆรคมนภาว อนนตรเคห- วาสน อาโรเจตวา มคค ปฏปชช. โสป ฆร อาคนตวา ต อทสวา ปฏวสสเก ปจฉตวา กลฆร คตาต สตวา เวเคน อนพนธตวา อนตรามคเค สมปาปณ. ตสสาป ตตเถว คพภวฏาน อโหส. โส ก อท ภทเทต ปจฉ. สาม เอโก ปตโต ชาโตต. อทาน ก กรสสามาต. ยสสตถาย มย กลฆร คจเฉยยาม ต กมม อนตรามคเคว นปผนน ตตถ คนตวา ก กรสสาม นวตตามาต เทว เอกจตตา หตวา นวตตส. ตสเสว ทารกสส ปนเถ ชาตตตา ปนถโกต นาม กรส. ตสสา นจรสเสว อปโรป คพโภ ปตฏห. สพพ ปรมนเยเนว วตถาเรตพพ. ตสสาป ทารกสส ปนเถ ชาตตตา ปม ชาตสส มหาปนถโกต นาม กตวา ปจฉา ชาตสส จฬปนถโกต นาม กรส. เต เทวป ทารเก คเหตวา อตตโน วสนฏานเมว คตา.

Page 76: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 76

เตส ตตถ วสนตาน มหาปนถกทารโก อ เ ทารเก จฬปตา มหาปตาต อยยโก อยยกาต จ วทนเต สตวา มาตร ปจฉ อมม อ เ ทารกา อยยโกต วทนต อยยกาต วทนต กจจ อมหาก าตกา นตถต. อาม ตาต อมหาก เอตถ าตกา นตถ ราชคหนคเร ปน โว ธนเสฏ นาม อยยโก ตตถ อมหาก พห าตกาต. กสมา ตตถ น คจฉาม อมมาต. สา อตตโน อาคมนการณ ปตตสส อกเถตวา ปตเตส ปนปปน กเถนเตส สามก อาห อเม ม ทารกา อตวย กลเมนต ก โน มาตาปตโร ทสวา มส ขาทสสนต เอหทาน ทารกาน อยยกกล ทสเสสสามาต. อห สมมขา ภวต น สกขสสาม เต ปน นยสสามต. สาธ เยน เกนจ อปาเยน ทารกาน อยยกกลเมว ทฏ วฏฏตต. เทวป ชนา ทารเก อาทาย อนปพเพน ราชคห ปตวา นครทวาเร เอกสสา สาลาย วสส. ทารกมาตา เทว ทารเก คเหตวา อาคตภาว มาตาปตน อาโรจาเปส. เต ต สาสน สตวา สสาเร วจรนตาน น ปตโต น ธตา ภตปพพา นาม นตถ เต อมหาก มหาปราธกา น สกกา เตห อมหาก จกขปเถ าต เอตตกนนาม ธน คเหตวา เทวป ชนา ผาสกฏาน คนตวา ชวนต ทารเก ปน อธ เปเสนตต. เต เตห เปสต ธน คเหตวา ทารเก อาคตทตาน เว หตเถ๑ ทตวา ปหณส. ทารกา อยยกกเล วฑฒนต. ๑. หตเถส. [ ? ].

Page 77: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 77

เตส จฬปนถโก อตทหโร มหาปนถโก ปน อยยเกน สทธ ทสพลสส ธมมกถ โสต คจฉต. ตสส นจจ สตถ สนตก คจฉนตสส ปพพชชาย จตต นม. โส อยยก อาห สเจ ม อนชาเนยยาถ อห ปพพเชยยนต. ก วเทส ตาต สกลโลกสสาป เม ปพพชตโต ตว ปพพชชา ภททกา สเจ สกโกส ปพพชาหต ต สตถ สนตก เนตวา ก คหปต ทารโก เต ลทโธต วตเต อาม ภนเต อย เม นตตา ตมหาก สนตเก ปพพชตกาโมต อาห. สตถา อ ตร ปณฑจารก ภกข อม ทารก ปพพาเชหต อาณาเปส. เถโร ตสส ตจป จกกมมฏาน อาจกขตวา ปพพาเชส. โส พห พทธวจน อคคณหตวา ปรปณณวสโส อปสมปท ลภตวา โยนโสมนสกาเร กมม กโรนโต อรหตต ปาปณ. โส ฌานสเขน ผลสเขน วตนาเมนโต จนเตส สกกา น โข อม สข จฬปนถกสส ทาตนต ตโต อยยกเสฏ สส สนตก คนตวา เอวมาห มหาเสฏ สเจ อนชาเนยยาถ อห จฬปนถก ปพพาเชยยนต. ปพพาเชถ น ภนเตต. เสฏ กร สาสเน สปปสนโน กตรธตาย โว เอเต ปตตาต ปจฉยมาโน จ ปลาตธตายาต วตต ลชชต ตสมา สเขเนว เตส ปพพชช อนชานาต. เถโร จฬปนถก ปพพาเชตวา สเลส ปตฏาเปส. โสป ปพพชตวา ว ทนโธ อโหส. เถโร ต อนสกขนโต อม คาถมาห " ปทม ยถา โกกนท สคนธ ปาโต สยา ผลลมวตคนธ

Page 78: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 78

องครส ปสส วโรจมาน ตปนตมาทจจมวนตลกเขต." อม เอก คาถ จตห มาเสห อคคณหต นาสกข. กสมาต. โส กร กสสปสมมาสมพทธกาเล ปพพชตวา ป วา หตวา อ ตรสส ทนธภกขโน อทเทสคหณกาเล ปรหาสเกฬ อกาส. โส ภกข เตน ปรหาเสน ลชชโต เนว อทเทส คณห น สชฌายมกาส. เตน กมเมน อย ปพพชตวาว ทนโธ ชาโต คหตคหตปท อปรปรปท อคคณหนตสส นสสต. ตสส อมเมว คาถ อคคเหต วายมนตสส จตตาโร มาสา อตกกนตา. อถ น มหาปนถโก จฬปนถก ตว อมสม สาสเน อภพโพ จตห มาเสห เอก คาถป คเหต น สกโกส ปพพชตกจจ ปน กถ มตถก ปาเปสสส นกขม อโตต วหารา นกกฑฒ. จฬปนถโก พทธสาสเน สเนเหน คหภาว น ปตเถต. ตสม จ กาเล มหาปนถโก ภตตทเทสโก โหต. ชวโก โกมารภจโจ พห มาลา คนธ วเลปนมาทาย อมพวน คนตวา สตถาร ปเชตวา ธมม สตวา อฏายาสนา ทสพล วนทตวา มหาปนถก อปสงกมตวา กตตกา ภนเต สตถ สนตเก ภกขต ปจฉ. ป จมตตาน ภกขสตานต. เสว ภนเต พทธปปมขาน ป จภกขสตาน อาทาย อมหาก นเวสเน ภกข คณหถาต. อปาสก จฬปนถโก นาม ทนโธ ภกข อวรฬหธมโม ต เปตวา เสสาน นมนตน สมปฏจฉามต เถโร อาห. ต สตวา จฬปนถโก

Page 79: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 79

จนเตส เถโร เอตตกาน ภกขน นมนตน สมปฏจฉนโต ม พาหร กตวา สมปฏจฉต นสสสย มยห ภาตกสส มย จตต ภนน ภวสสต ก อทาน มยห อมนา สาสเนน คห หตวา ทานาทน ป าน กโรนโต ชวสสามต. โส ปนทวเส ปาโต ว วพภมต ปายาส. สตถา ปจจสกาเลเยว โลก โวโลเกนโต อม การณ ทสวา ปมตร คนตวา จฬปนถกสส คมนมคเค ทวารโกฏเก จงกมนโต อฏาส. จฬปนถโก คจฉนโต สตถาร ทสวา อปสงกมตวา วนท. อถ น สตถา กห ปน ตว จฬปนถก อมาย เวลาย คจฉสต อาห. ภาตา ม ภนเต นกกฑฒต เตนาห วพภมต คจฉามต. จฬปนถก ตว ปพพชชา นาม มม สนตเก ภาตรา นกกฑฒโตป กสมา มม สนตก นาคจฉ เอห กนเต คหภาเวน มม สนตเก ภวสสสต จกกงกตตเลน ปาณนา ต สรส ปรามสตวา อาทาย คนตวา คนธกฏปมเข นสทาเปตวา จฬปนถก ปรตถาภมโข หตวา อม ปโลตก รโชหรณ รโชหรณนต ปรมชชนโต อเธว โหหต อทธยา อภสงขต ปรสทธ ปโลตก ทตวา กาเล อาโรจเต ภกขสงฆปรวโต ชวกสส เคห คนตวา ป ตตาสเน นสท. จฬปนถโกป สรย โอโลเกนโต ต ปโลตก รโชหรณ รโชหรณนต ปรมชชนโต นสท. ตสส ต ปโลตกขณฑ ปรมชชนตสส กลฏ อโหส. ตโต จนเตส อท ปโลตกขณฑ อตวย ปรสทธ อม ปน อตตภาว นสสาย ปรมปกต ชหตวา เอว กลฏ ชาต อนจจา วต สงขาราต

Page 80: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 80

ขยวย ปฏเปนโต วปสสน วฑเฒส. สตถา จฬปนถกสส จตต วปสสน อารฬหนต ตวา จฬปนถก ตว เอต ปโลตกขณฑเมว สงกลฏ รชร ชตนต มา ส กร อพภนตเร ปน เต ราครชาทโย อตถ เต หราหต วตวา โอภาส วสสชเชตวา ปรโต นสนโน วย ป ายมานรโป หตวา อมา คาถา อภาส " ราโค รโช น จ ปน เรณ วจจต ราคสเสต อธวจน รโชต เอต รช วปปชหตว ภกขโว วหรนต เต วคตรชสส สาสเน. โทโส รโช น จ ปน เรณ วจจต โทสสเสต อธวจน รโชต เอต รช วปปชหตว ภกขโว วหรนต เต วคตรชสส สาสเน. โมโห รโช น จ ปน เรณ วจจต โมหสเสต อธวจน รโชต เอต รช วปปชหตว ภกขโว วหรนต เต วคตรชสส สาสเนต. " คาถาปรโยสาเน จฬปนถโก สห ปฏสมภทาห อรหตต ปาปณ. สห ปฏสมภทาหเยวสส ตณ ปฏกาน อาคมส. โส กร ปพเพ ราชา หตวา นครปทกขณ กโรนโต นลาฏโต เสเท

Page 81: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 81

ม จนเต๑ ปรสทเธน สาฏเกน นลาฏนต ป ฉ. สาฏโก กลฏโ อโหส. โส อม สรร นสสาย เอวรโป ปรสทโธ สาฏโก ปกต ชหตวา กลฏโ ชาโต อนจจา วต สงขาราต อนจจส ปฏลภ เตน การเณนสส รโชหรณเมว ปจจโย ชาโต. ชวโกป โข โกมารภจโจ ทสพลสส ทกขโณทก อปนาเมส. สตถา นน ชวก วหาเร ภกข อตถต หตเถน ปตต ปทห. มหาปนถโก นน ภนเต วหาเร นตถ ภกขต อาห. สตถา อตถ ชวกาต อาห. ชวโก เตนห ภเณ คจฉ วหาเร ภกขน อตถภาว วา นตถภาว วา ชานาหต ปรส เปเสส. ตสม ขเณ จฬปนถโก มยห ภาตโก วหาเร ภกข นตถต ภณต วหาเร ภกขน อตถภาวมสส ปกาเสสสามต สกล อมพวน ภกขน เว ปเรส เอกจเจ ภกข จวรกมม กโรนต เอกจเจ รชนกมม กโรนต เอกจเจ สชฌาย กโรนต เอว อ ม อสทส ภกขสหสส มาเปส. โส ปรโส วหาเร พห ภกข ทสวา นวตตตวา อยย สกลอมพวน ภกขห ปรปณณนต ชวกสส อาโรเจส. เถโรป โข ตตเถว " สหสสกขตตมตตาน นมมนตวาน ปนถโก นสท อมพวเน รมเม ยาว กาลปปเวทนาต. " อถ สตถา ต ปรส อาห วหาร คนตวา สตถา จฬปนถก นาม ปกโกสตต วเทหต. เตน คนตวา ตถา วตเต อห จฬปนถโก ๑. ส. ม. ย. มจจนเต.

Page 82: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 82

อห จฬปนถโกต มขสหสส อฏห. โส ปรโส ปน คนตวา สพเพป กร ภนเต จฬปนถกาเยว นามาต อาห. เตนห คนตวา โย ปม อห จฬปนถโกต วทต ต หตเถ คณห อวเสสา อนตรธายสสนตต. โส ตถา อกาส. ตาวเทว สหสสมตตา ภกข อนตรธายส. เถโร เตน ปรเสน สทธ อคมาส. สตถา ภตตกจจปรโยสาเน ชวก อามนเตส ชวก จฬปนถกสส ปตต คณห อยนเต อนโมทน กรสสตต. ชวโก ตถา อกาส. เถโร สหนาท นทนโต ตรณสโห วย ตณ ปฏกาน สงโขเภตวา อนโมทน อกาส. สตถา อฏายาสนา ภกขสงฆปรวโต วหาร คนตวา ภกขห วตเต ทสสเต อฏายาสนา คนธกฏปมเข ตวา ภกขสงฆสส สคโตวาท ทตวา กมมฏาน กเถตวา ภกขสงฆ อยโยเชตวา สรภคนธวาสต คนธกฏ ปวสตวา ทกขเณน ปสเสน สหเสยย อปคโต. อถ สายณหสมเย ภกข อโต จโต จ สโมสรตวา รตตกมพลสาณยา ปรกขตตา วย นสทตวา สตถ คณกถ อารภส อาวโส มหาปนถโก จฬปนถกสส อชฌาสย อชานนโต จตห มาเสห เอก คาถ อคคณหาเปต น สกโกต ทนโธ อยนต วหารา นกกฑฒ สมมาสมพทโธ ปน อตตโน อนตตรธมมราชตาย เอกสม เว อนตราภตเต สห ปฏสมภทาห อรหตต อทาส ตณ ปฏกาน สห ปฏสมภทาหเยว อาคตาน อโห พทธาน พลนนาม มหนตนต. อถ ภควา ธมมสภาย อม กถาปวตต ตวา อชช

Page 83: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 83

มยา คนต วฏฏตต พทธเสยยาย อฏาย สรตตทปฏฏ นวาเสตวา วชชลต วย กายพนธน พนธตวา รตตกมพลสทส สคตมหา- ปสกลจวร ปารปตวา สรภคนธกฏโต นกขมม มตตวรวารณสห- วกกนตวลาเสน อนนตาย พทธลฬหาย ธมมสภ คนตวา อลงกต- มณฑลมาลมชเฌ สป ตต ปวร พทธาสน อารยห ฉพพณณา พทธรสโย วสสชเชนโต อณณวกจฉ โขภยมาโน วย ยคนธร- มตถเก พาลสรโย วย อาสนมชเฌ นสท. สมมาสมพทเธ ปน อาคตมตเต ภกขสงโฆ กถ ปจฉนทตวา ตณห อโหส. สตถา มทเกน จตเตน ปรส โอโลเกตวา อย ปรสา อตวย โสภต เอกสสาป หตถกกกจจ วา ปาทกกกจจ วา อกกาสตสทโท วา ขปตสทโท วา นตถ สพเพปเม พทธคารเวน สคารวา พทธเตเชนf ตชชตา มย อายกปปมป อกเถตวา นสนเน เกจ ปม กถ สมฏาเปตวา น กเถสสนต กถาสมฏาปนวตตนนาม มยา ชานตพพ อหเมว ปม กเถสสามต มธเรน พรหมสเรน ภกข อามนเตตวา กาย นตถ ภกขเว เอตรห กถาย สนนสนนา กา จ ปน โว อนตรา กถา วปปกตาต ปจฉตวา อมาย นามาต วตเต น ภกขเว จฬปนถโก อทาเนว ทนโธ ปพเพป ทนโธว น เกวล จสสาห อทาเนว อวสสโย ชาโต ปพเพป อวสสโย อโหสเยว ปพเพ ปนาห อม โลกยกฏมพสส สามก อกาส อทาน โลกตตรกฏมพสสาต วตวา ตมตถ วตถารโต โสตกาเมห ภกขห ยาจโต อตต อาหร

Page 84: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 84

อตเต พาราณสนครวาส เอโก มาณโว ตกกสล คนตวา สปปคคหณตถาย ทสาปาโมกขสสาจรยสส ธมมนเตวาสโก หตวา ป จนน มาณวกสตาน อนตเร อตวย อาจรยสส อปการโก อโหส ปาทปรกมมาทน สพพกจจาน กโรต ทนธตาย ปน ก จ อคคณหต น สกโกต. อาจรโย อย มม พหปกาโร สกขา- เปสสาม นนต วายมนโตป ก จ สกขาเปต น สกโกต. โส จร วสตวา เอก คาถป อคคณหต อสกโกนโต อกกณ ตวา คมสสามต อาจรย อาปจฉ. อาจรโย จนเตส อย มยห อปการโก ปณฑตภาวมสส ปจจาสสาม น จ น กาต สกโกม อวสส มยา อมสส ปจจปกาโร กาตพโพ เอกมสส มนต พนธตวา ทสสามต. โส ต อร เนตวา ฆเฏส ฆเฏส กการณา ฆเฏส อหป ต ชานาม ชานามต อม มนต พนธตวา อคคณหาเปนโต อเนกสตกขตต ปรวตตาเปตวา ป ายต เตต ปจฉตวา อาม ป ายตต วตเต ทนเธน นาม วายาม กตวา ปคณ กต สปป น ปลายตต อาจกขตวา มคคปรพพย ทตวา คจฉ อม มนต นสสาย ชวสสส อปลายนตถาย ปนสส นจจ สชฌาย กเรยยาสต วตวา ต อยโยเชส. อถสส พาราณสสมปตตกาเล ปตโต เม สปป สกขตวา อาคโตต มาตา มหาสกการสมมานมกาส. ตทา พาราณสราชา อตถ น โข เม กายกมมาทส โกจ โทโสต ปจจเวกขนโต อตตโน อรจจนก ก จ กมม อทสวา

Page 85: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 85

อตตโน วชชนนาม อตตโน น ป ายต ปเรส ป ายต นาคราน ปรคคณหสสามต จนเตตวา สาย อ าตกเวเสน นกขมตวา สายมาส ภ ชตวา นสนนมนสสาน กถาสลลาโป นาม นานปปการโก โหต สจาห อธมเมน รชช กาเรม ปาเปน อธมมกร า ทณฑพลอาทห หตมหาต วกขนต สเจ ธมเมน กาเรม ทฆายโก โน โหต ราชาตอาทน วตวา มม คณ กเถสสนตต เตส เตส เคหาน ภตตอนสาเรน วจร. ตสม ขเณ อมมงคโจรา ทวนน เคหาน อนตเร อมมงค ภนทนต เอก- อมมงเคเนว เทว เคหาน ปวสนตถาย. ราชา เต ทสวา เคหจ- ฉายาย อฏาส. เตส อมมงค ภนทตวา เคห ปวสตวา ภณฑาน โอโลกนกาเล มาณโว ปพชฌตวา ต มนต สชฌายนโต ฆเฏส ฆเฏส กการณา ฆเฏส อหป ต ชานาม ชานามต อาห. เต ต สตวา อมนา กรมห าตา อทาน โน นาเสสสตต นวตถวตถานป ฉฑเฑตวา ภตา สมมขสมมขฏาเนเนว ปลายส. ราชา เต ปลายนเต ทสวา อตรสส จ มนต สชฌายนตสส สทท สตวา นาคราน ปรคคณหตวา นเวสน ปาวส วภาตาย ปน รตตยา ปาโตว เอก ปรส ปกโกสตวา อาห คจฉ ภเณ อสกวถย อสกสม๑ นาม เคเห อมมงโค ภนโน ตตถ ตกกสลโต สปป อคคณหตวา อาคตมาณโว อตถ ต อาเนหต. โส คนตวา ราชา ต ปกโกสตต วตวา มาณว อาเนส. อถ น ราชา อาห ๑. ส. ม. ย. ยสม.

Page 86: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 86

ตว ตาต ตกกสลโต สปป อคคณหตวา อาคตมาณโวต. อาม เทวาต. อมหากป ต สปป เทหต. สาธ เทว สมาสเน นสทตวา คณหาต. อถ น ราชา ตถา กตวา ต มนต คเหตวา อยนเต อาจรยภาโคต สหสส อทาส. ตทา เสนาปต ร โ กปปก อาห กทา ร โ มสส กรสสสต. เสว วา ปรเสว วาต. โส ตสส สหสส ทตวา กจจ โน อตถต วตวา ก สามต วตเต ร โ มสสกมม กโรนโต วย หตวา ขร อตวย ปหสตวา คลนาฬ ฉนทตวา เสนาปต ภวสสส อห ราชาต. โส สาธต สมปฏจฉตวา ร โ มสสกรณทวเส คนโธทเกน มสส เตเมตวา ขร ปหสตวา นลาฏนเต คเหตวา ขโร โถก กณธาโร เอกปปหาเรเนว คลนาฬ ฉนทต วฏฏตต ปน เอกมนต ตวา ขร ปหส. ตสม ขเณ ราชา อตตโน มนต สรตวา สชฌาย กโรนโต ฆเฏส ฆเฏส กการณา ฆเฏส อหป ต ชานาม ชานามต อาห. นหาปตสส นลาฏโต เสทา มจจส. โส ชานาต ม ราชาต ภโต ขร ภมย ขปตวา ปาทมเล อเรน นปชช. ราชาโน นาม เฉกา โหนต เตน น เอวมาห อเร ทฏนหาปต น ม ราชา ชานาตต ส กโรสต. อภย เม เทห เทวาต. โหต มา ภาย กเถหต. เสนาปต เม เทว สหสส ทตวา ร โ มสส กโรนโต วย คลนาฬ ฉนท ตสม มเต อห ราชา หตวา ต เสนาปต กรสสามต อาหาต. ราชา ต สตวา อาจรย เม นสสาย ชวต ลทธนต

Page 87: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 87

เสนาปต ปกโกสาเปตวา อมโภ เสนาปต ก นาม ตยา มม สนตกา น ลทธ อทาน ต ทฏ น สกโกม มม รฏา นกขมาต ต รฏา ปพพาเชตวา อาจรย ปกโกสาเปตวา อาจรย ต นสสาย มยา ชวต ลทธนต วตวา มหนต สกการ กรตวา ตสส เสนาปตฏาน อทาส. โส ตทา จฬปนถโก อโหส๑ สตถา ทสาปาโมกขาจรโยต. สตถา อม๒ อตต อาหรตวา เอว ภกขเว ปพเพป จฬปนถโก ทนโธ ว อโหส ตถาปสส อห อวสสโย หตวา ต โลกยกฏมเพ ปตฏาเปสนต วตวา ปเนกทวส อโห สตถา จฬปนถกสส อวสสโย ชาโตต กถาย สมฏ ตาย จฬกเสฏ ชาตเก อตตวตถ กเถตวา " อปปเกนป เมธาว ปาภเตน วจกขโณ สมฏาเปต อตตาน อณณ อคคว สนธมนต.๓" คาถ วตวา น ภกขเว อทาเนวาห อมสส อวสสโย ชาโต ปพเพป อวสสโย อโหสเมว ปพเพ ปนาห อม โลกยกฏมพสส สามก อกาส อทาน โลกตตรกฏมพสสาต วตวา ตทาป จฬกนเตวาสโก จฬปนถโก อโหส จฬกเสฏ ปน ปณฑโต พยตโต นกขตตโกวโท อหเมวาต ชาตก สโมธาเนส. ปเนกทวส ธมมสภาย ภกข กถ สมฏาเปส อาวโส ๑. ตทา จฬปนถโก มาณโว อโหสต ยตตตร. ๒. ส. ม. ย. ตสมา อม. ๓. ข. ชา. เอก. ๒.

Page 88: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 88

จฬปนถโก จตห มาเสห จตปปท คาถ คเหต อสกโกนโตป วรย อโนสสชชตวา อรหตเต ปตฏ โต อทาน โลกตตรธมม- กฏมพสส สามโก ชาโตต. สตถา อาคนตวา กาย นตถ ภกขเว เอตรห กถาย สนนสนนาต ปจฉตวา อมาย นามาต วตเต ภกขเว มม สาสเน อารทธวรโย ภกข โลกตตรธมมสส สามโก โหตเยวาต วตวา อม คาถมาห " อฏาเนนปปมาเทน ส เมน ทเมน จ ทป กยราถ เมธาว ย โอโฆ นาภกรตต." ตตถ ทป กยราถาต วรยสงขาเตน อฏาเนน สตยา อวปปวาสสงขาเตน อปปมาเทน จตปารสทธสลสงขาเตน ส เมน อนทรยทมเนน จาต อเมห การณภเตห จตห ธมเมห ธมโมช- ป าย สมนนาคโต เมธาว อมสม อตทลลภปตฏตาย อตคมภเร สสารสาคเร อตตโน ปตฏานภต อรหตตผลทป กยราถ กเรยย กาต สกกเณยยาต อตโถ. กทส ย โอโฆ นาภกรตต ย จตพพโธป กเลโสโฆ อภกรต วทธเสต น สกโกต น ห สกกา อรหตต โอเฆน วกรตนต. คาถาวสาเน พห โสตาปนนาทโย อเหส เอว เทสนา สมปตตปรสาย สาตถกา ชาตาต. จฬปนถกตเถร วตถ. -------------

Page 89: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 89

๔. พาลนกขตต วตถ. [ ๑๘ ] ปมาทมนย ชนตต อม ธมมเทสน สตถา เชตวเน วหรนโต พาลนกขตต อารพภ กเถส. เอกสม ห กร สมเย สาวตถย พาลนกขตต นาม สงฆฏ. ตสม นกขตเต พาลา ทมเมธโน ชนา ฉารกาย เจว โคมเยน จ สรร มกเขตวา สตตาห อสพภวาจ ภณนตา วจรนต ก จ าต วา สหชช วา ปพพชต วา ทสวา ลชชนตา นาม นตถ ทวาเร ทวาเร ตวา อสพภ ภณนต. มนสสา เตส อสพภ โสต อสกโกนตา ยถาพล อฑฒ วา ปาท วา กหาปณ วา เปเสนต เตส เตส ฆรทวาเร ลทธ ลทธ คเหตวา ปกกมนต. ตทา ปน สาวตถย ป จโกฏมตตา อรยสาวกา โหนต เต สตถ สาสน เปสยส ภควา ภนเต สตตาห ภกขสงเฆน สทธ นคร อปวสตวา วหาเรเยว โหตต ต จ ปน สตตาห ภกขสงฆสส วหาเรเยว ยาคภตตาทน สมปาเทตวา สยมป เคหา น นกขมส. นกขตเต ปน ปรโยสเต อฏเม ทวเส พทธปปมข ภกขสงฆ นมนเตตวา นคร ปเวเสตวา มหาทาน ทตวา เอกมนต นสนนา ภนเต อตทกเขน โน สตต ทวสา อตกกนตา พาลาน อสพภ สณนตาน กณณา ภชชนาการปปตตา วย โหนต โกจ กสสจ น ลชชต เตน มย ตมหาก อนโตนคร ปวสต น ทมหา มยป เคหโต น นกขมมหาต อาหส. สตถา เตส กถ สตวา พาลาน ทมเมธาน กรยา เอวรปา โหต เมธาวโน ปน ธนสาร วย อปปมาท รกขตวา

Page 90: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 90

อมตมหานพพานสมปตต ปาปณนตต วตวา อมา คาถา อภาส " ปมาทมนย ชนต พาลา ทมเมธโน ชนา อปปมาท จ เมธาว ธน เสฏว รกขต. มา ปมาทมนย เชถ มา กามรตสนถว อปปมตโต ห ฌายนโต ปปโปต วปล สขนต." ตตถ พาลาต พาเลยน สมนนาคตา อธโลกปรโลกตถ อชานนตา. ทมเมธโนต นปป า. เต ปมาเท อาทนว อปสสนตา ปมาท อนย ชนต๑ ปมาเทน กาล วตนาเมนต. เมธาวต ธมโมชป าย สมนนาคโต ปน ปณฑโต กลวสานคต เสฏ อตตม สตตรตนธน วย อปปมาท รกขต ยถา ห อตตม ธน นสสาย กามคณสมปตต ปาปณสสาม๒ ปรโลกคมนมคค โสเธสสามาต ธเน อานสส ปสสนตา ต รกขนต เอว ปณฑโตป อปปมตโต ปมชฌานาทน ปฏลภต มคคผลาทน ปาปณาต ตสโส วชชา ฉ อภ า สมปาเทตต อปปมาเท อานสส ปสสนโต ธน เสฏ วย อปปมาท รกขตต อตโถ. มา ปมาทนต ตสมา ตมเห มา ปมาทมนย เชถ มา ปมาเทน กาล วตนามยตถ. มา กามรตสนถวนต วตถกามกเลสกาเมส รตสงขาต ตณหาสนถวป มา อนย เชถ มา จนตยตถ มา ปฏลภตถ. อปปมตโต หต อปฏ ตสตตาย ห อปปมตโต ฌายนโต ปคคโล วปล โอฬาร นพพานสข ปาปณาตต. ๑. ส. ม. ย. ปวตเตนต. ๒. ส. ม. ย. ปตตทาร โปสสสาม.

Page 91: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 91

คาถาปรโยสาเน พห โสตาปนนาทโย อเหส. มหาชนสส สาตถกา เทสนา ชาตาต. พาลนกขตต วตถ. ----------- ๕. มหากสสปตเถร วตถ. [ ๑๙ ] ปมาท อปปมาเทนาต อม ธมมเทสน สตถา เชตวเน วหรนโต มหากสสปตเถร อารพภ กเถส. เอกสม ห ทวเส เถโร ปปผลคหาย วหรนโต ราชคเห ปณฑาย จรตวา ปจฉาภตต ปณฑปาตปฏกกนโต อาโลก วฑเฒตวา ปมตเต จ อปปมตเต จ อทกปว ปพพตาทส จวนเก อปปชชนเก๑ สตเต ทพเพน จกขนา โอโลเกนโต นสท. สตถา เชตวเน นสนนโก ว เกน น โข วหาเรน อชช มม ปตโต กสสโป วหรตต ทพเพน จกขนา อปธาเรนโต สตตาน จตปปาต โอโลเกนโต วหรตต ตวา สตตาน จตปปาโต นาม พทธ- าเณนาป อปรจฉนโน มาตกจฉย ปฏสนธ คเหตวา มาตาปตโร อชานาเปตวา จวนกสตตาน ปรจเฉท กาต น สกกา. เต ชานต ตว อวสโย อปปมตตโก ตว วสโย สพพโส ปน จวนเต จ อปปชชนเต จ ชานต ปสสต พทธานเมว วสโยต วตวา โอภาส ผรตวา สมมเข นสนโน วย หตวา อม คาถมาห ๑. ย. อปปชชนเก.

Page 92: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 92

" ปมาท อปปมาเทน ยทา นทต ปณฑโต ป าปาสาทมารยห อโสโก โสกน ปช ปพพตฏโว ภมมฏเ ธโร พาเล อเวกขตต. " ตตถ นทตต ยถา นาม โปกขรณ ปวสนต นโวทก ปราโณทก สงโขเภตวา ตสโสกาส อทตวา อตตโน มตถเกน ปลายนต นทต นหรต เอวเมว ปณฑโต อปปมาทลกขณ พรหนโต ปมาทสโสกาส อทตวา ยทา อปปมาทเวเคน ต นทต นหรต อถ โส ปนนนปมาโท อจจคคตตเถน ปรสทธ ทพพจกข- สงขาต ป าปาสาท ตสส อนจฉวก ปฏปท ปเรนโต ตาย ปฏปทาย นสเสณยา ปาสาท วย อารยห ปหนโสกสลลตาย อโสโก อปปหนโสกสลลตาย โสกน ปช สตตนกาย จวมาน จ อปปชชมาน จ ทพพจกขนา อเวกขต ปสสต. ยถา ก ปพพตฏโว ภมมฏเต ปพพตมทธนฏ โต ภมย เต อปร- ปาสาเท วา โต ปาสาทปรเวเณ เต อกจเฉน อเวกขต ตถา โสป ธโร ปณฑโต มหาขณาสโว อสมจฉนน วฏฏพเช พาเล จวนเต จ อปปชชนเต จ อกจเฉน อเวกขตต. คาถาปรโยสาเน พห โสตาปตตผลาทน สจฉกรสต. มหากสสปตเถร วตถ. ---------------

Page 93: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 93

๖. เทวสหายกภกข วตถ. [ ๒๐ ] อปปมตโต ปมตเตสต อม ธมมเทสน สตถา เชตวเน วหรนโต เทว สหายเก ภกข อารพภ กเถส. เต กร สตถ สนตเก กมมฏาน คเหตวา อร กวหาร ปวสส. เตส เอโก สกาลสเสว ทารน อาหรตวา องคารกปลล สชเชตวา วสพเพตวา๑ ทหรสามเณเรห สทธ สลลปนโต ปมยาม นสทต. เอโก อปปมตโต สมณธมม กโรนโต อตร โอวทต อาวโส มาเอว กร ปมตตสส ห จตตาโร อปายา สยนฆรสทสา พทธา นาม สาเถยเยน อาราเธต น สกกาต. โส ตสโสวาท น สณาต. อตโร นาย วจนกขโมต ต อปตเถตวา อปปมตโต สมณธมม อกาส. อลสตเถโรป ปมยาเม วสพเพตวา อตรสส จงกมตวา คพภ ปวฏกาเล ปวสตวา มหากสต นปชชตวา สยนตถาย อร ปวฏโส ก พทธาน สนตเก กมมฏาน คเหตวา อฏาย รตตนทว สมณธมม กาต น วฏฏตต วตวา อตตโน วสนฏาน ปวสตวา นปชชตวา สปต. อตโรป มชฌมยาเม วสสมตวา ปจฉมยาเม ปจจฏาย สมณธมม กโรต. โส เอว อปปมตโต วหรนโต นจรสเสว สห ปฏสมภทาห อรหตต ปาปณ. อตโร ปมาเทเนว วตนาเมส. เต วตถวสสา สตถ สนตก คนตวา สตถาร วนทตวา เอกมนต นสทส. สตถา เตห สทธ ปฏสนถาร กตวา กจจ ภกขเว อปปมตตา สมณธมม กรตถ กจจ โว ๑. ส. ม. ย. วสพเพตวาต นตถ.

Page 94: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 94

ปพพชตกจจ มตถก ปตตนต ปจฉ. ปมตโต ภกข อาห กโต ภนเต เอตสส อปปมาโท คตกาลโต ปฏาย นปชชตวา นททายนโต วตนาเมสต. ตว ปน๑ ภกขต. อห ภนเต สกาลสเสว ทารน อาหรตวา องคารกปลล สชเชตวา ปมยาม วสพพนโต นสทตวา อนททายนโต วตนาเมสนต. อถ น สตถา ตว ปมตโต กาล วตนาเมตวา อปปมตโตมหต วทส อปปมตต ปน ปมตต กโรส ตว มม ปตตสส สนตเก ชวจฉนโน ทพพลสโส วย เอส ปน ตว สนตเก สฆชวสโส วยาต วตวา อม คาถมาห " อปปมตโต ปมตเตส สตเตส พหชาคโร อพลสสว สฆสโส หตวา ยาต สเมธโสต. " ตตถ อปปมตโตต สตเวปลลปตตตาย อปปมาทสมปนโน ขณาสโว. ปมตเตสต สตโวสสคเค เตส สตเตส. สตเตสต สตชาครยาภาเวน สพพรยาปเถส นททายนเตสเยว. พหชาคโรต มหนเต สตเวปลลชาครเย โต. อพลสสวาต กณปาทฉนนชว ทพพลสส สฆชโว สนธวาชานโย วย. สเมธโสต อตตมป โ ตถารป ปคคล อาคเมนป อธคเมนป หตวา ยาต มนทป สม ห เอก สตต คเหต วายมนเตเยว สเมธโส เอก วคค คณหาต เอว ตาว อาคเมน หตวา ยาต มนทป เ ปน รตตฏาน- ทวาฏานาน กาต วายมนเตเยว กมมฏาน อคคเหตวา สชฌายนเตเยว จ สเมธโส ปพพภาเคป ปเรน กต รตตฏาน วา ๑. ม. ย. ก. ตว ปน.

Page 95: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 95

ทวาฏาน วา ปวสตวา กมมฏาน สมมสนโต สพพกเลเส เขเปตวา นว โลกตตรธมเม หตถคเต กโรต. เอว อธคเมน หตวา ยาต วฏเฏ ปน ต มนทป หตวา ฉฑเฑตวา วฏฏโต นสสรนโต ยาตเยวาต. คาถาปรโยสาเน พห โสตาปตตผลาทน ปาปณสต. เทวสหายกภกข วตถ. --------------- ๗. สกก วตถ. [ ๒๑ ] อปปมาเทน มฆวาต อม ธมมเทสน สตถา เวสาล นสสาย๑ กฏาคารสาลาย วหรนโต สกก เทวราชาน อารพภ กเถส. เวสาลย ห มหาล นาม ลจฉว วสต. โส ตถาคตสส สกกป หสตตนตเทสน สตวา สมมาสมพทโธ สกกสส สมปตต มหต กตวา กเถต ทสวา น โข กเถต อทาห อทสวา ชานาต น โข สกก อทาห โน ปจฉสสาม นนต จนเตส. อถโข มหาล ลจฉว เยน ภควา เตนปสงกม อปสงกมตวา ภควนต อภวาเทตวา เอกมนต นสท เอกมนต นสนโน โข มหาล ลจฉว ภควนต เอตทโวจ ทฏโ โข ภนเต ภควตา สกโก ๑. ส. ม. ย. เวสาลย อปนสสาย.

Page 96: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 96

เทวานมนโทต. ทฏโ โข เม มหาล สกโก เทวานมนโทต. โส ห นน ภนเต สกกปฏรปโก ภวสสต ทททโส ห ภนเต สกโก เทวานมนโทต. สกก จาห มหาล ปชานาม สกกกรเณ จ ธมเม เยส จ ธมมาน สมาทนนตตา สกโก สกกตต อชฌคา เต๑ จ ปชานาม สกโก มหาล เทวานมนโท ปพเพ มนสสภโต สมาโน มโฆ นาม มาณโว อโหส ตสมา มฆวาต วจจต สกโก มหาล เทวานมนโท ปพเพ มนสสภโต สมาโน ปเร ทาน อทาส ตสมา ปรนทโทต วจจต สกโก มหาล เทวานมนโท ปพเพ มนสสภโต สมาโน สกกจจ ทาน อทาส ตสมา สกโกต วจจต สกโก มหาล เทวานมนโท ปพเพ มนสสภโต สมาโน อาวสถ อทาส ตสมา วาสโวต วจจต สกโก มหาล เทวานมนโท สหสส อตถ มหตเตน จนเตส ตสมา สหสสกโขต วจจต สกกสส มหาล เทวานมนทสส สชาตา นาม อสรก า ปชาปต ตสมา สชมปตต วจจต สกโก มหาล เทวานมนโท เทวาน ตาวตสาน อสสรยาธปจจ รชช กาเรส ตสมา เทวานมนโทต วจจต สกกสส มหาล เทวานมนทสส ปพเพ มนสสภตสส สมานสส สตต วตตปทาน สมตตาน สมาทนนาน อเหส เยส สมาทนนตตา สกโก สกกตต อชฌคา. กตมาน สตต ยาวชว มาตาเปตภโร อสส ยาวชว กเล เชฏาปจาย อสส ยาวชว สณหวาโจ อสส ยาวชว อปสณวาโจ อสส ยาวชว วคต- ๑. ต จาต ปาล.

Page 97: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 97

มลมจเฉเรน เจตสา อคาร อชฌาวเสยย มตตจาโค ปยตปาณ โวสสคครโต ยาจโยโค ทานสวภาครโต ยาวชว สจจวาโจ อสส ยาวชว อกโกธโน อสส สเจ เม โกโธ อปปชเชยย ขปปเมว น ปฏวเนยยนต สกกสส มหาล เทวานมนทสส ปพเพ มนสสภตสส สมานสส อมาน สตต วตตปทาน สมตตาน สมาทนนาน อเหสเยส สมาทนนตตา สกโก สกกตต อชฌคาต. " มาตาเปตภร ชนต กเล เชฏาปจายน สณห สขลสมภาส เปสเณยยปปหายน มจเฉรวนเย ยตต สจจ โกธาภภ นร ต เว เทวา ตาวตสา อาห สปปรโส อตต.๑" อท มหาล สกเกน มฆมาณวกาเล กต กมมนต วตวา ปน เตน กถ ภนเต มฆมาณโว ปฏปชชตต ตสส ปฏปตต วตถารโต โสตกาเมน ปฏโ เตนห มหาล สณาหต วตวา อตต อาหร อตเต มคธรฏเ อจลคาเม มโฆ นาม มาณโว คาม- กมมกรณฏาน คนตวา อตตโน ตฏาเน ปาทนเตน ปส วยหตวา รมณย กตวา อฏาส. อปโร ต พาหนา ปหรตวา ตโต อปเนตวา สย ตตถ อฏาส. โส ตสส อกชฌตวา อ าน รมณย กตวา อฏาส. ตโตป น อ โ พาหนา ปหรตวา อปเนตวา สย ตตถ อฏาส. โส ตสสป อกชฌตวา อ ๑. ส. ส. ๑๕/๓๓๗-๙.

Page 98: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 98

าน รมณย กตวา โต. อต ต เคหโต นกขนตา นกขนตา ปรสา พาหนา ปหรตวา โสธตโสธตฏานโต อปเนส. โส สพเพป เต สขตา ชาตา อมนา กมเมน มยห สขทายเกน ป กมเมน ภวตพพนต จนเตตวา ปนทวเส กททาลมาทาย ขลมณฑลมตต าน รมณย อกาส. สพเพ คนตวา ตตเถว อฏส. อถ เนส สตสมเย อคค กตวา อทาส คมหกาเล อทก.๑ ตโต รมณย าน นาม สพเพส ปย กสสจ อปปย นาม นตถ๒ อโต ปฏาย มยา มคค สม กโรนเตน วจรต วฏฏตต จนเตตวา ปาโตว นกขมตวา มคค สม กโรนโต ฉนทตวา หรตพพยตตกา รกขสาขา หรนโต วจรต. อถ น อปโร ทสวา อาห สมม ก กโรสต. มยห สคคคามน มคค กโรม สมมาต. เตนห อหป เต สหาโย โหมต. โหห สมม สคโค นาม พหน ปโย มนาโปต. ตโต ปฏาย เทว ชนา อเหส. เต ทสวา ตเถว ปจฉตวา สตวา ว อปโรป เตส สหาโย ชาโต เอว อปโรป อปโรปต สพเพป เตตตส ชนา ชาตา. เต สพเพป กททาลาทหตถา มคค สม กโรนตา เอกโยชนทวโยชนมตต าน คจฉนต. เต ทสวา คามโภชโก จนเตส อเม มนสสา อโยเค ยตตา สเจป อเม อร โต มจฉมสาทน วา อาหเรยย สร วา กตวา ปเวยย อ วา ตาทส กมม กเรยย อหป ก จ ลเภยยนต. อถ เน ปกโกสาเปตวา ปจฉ ก กโรนตา วจรถาต. สคคมคค ๑. ส. ม. ย. คมหกาเล อทกนต นตถ. ๒. ส. ย. กสสจ อปปย นาม นตถต นตถ.

Page 99: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 99

สามต. ฆราวาส วสนเตห นาม เอว กาต น วฏฏต อร โต มจฉมสาทน อาหรต สร กตวา ปาต นานปปกาเร จ กมมนเต กาต วฏฏตต. เต ตสส วจน ปฏกขปส ปนปปน วจจมานาป ปฏกขปสเยว. โส กชฌตวา นาเสสสาม เนต ร โ สนตก คนตวา โจเร เทว วคคพนเธน วจรนเต ปสสามต วตวา คจฉ เต คเหตวา อาเนหต วตเต ตถา กตวา ร โ ทสเสส. ราชา อวมสตวาว หตถนา มททาเปถาต อาณาเปส. มโฆ เสสาน โอวาท อทาส สมมา เปตวา เมตต อ โ อมหาก อวสสโย นตถ ตมเห กตถจ โกป อกตวา ร เ จ คามโภชเก จ มททนหตถมห จ อตตน จ เมตตจตเตน สมจตตา ว โหถาต. เต ตถา กรส. อถ เนส เมตตานภาเวน หตถ อปสงกมต น วสห. ราชา ตมตถ สตวา พห มนสเส ทสวา มททต น วสหสสต คจฉถ กฏสาเรน ปฏจฉาเทตวา มททาเปถาต อาห. เต กฏสาเรน ปฏจฉาเทตวา มททต เปสยมาโน หตถ ทรโต ว ปฏกกม. ราชา ต ปวตต สตวา การเณเนตถ ภวตพพนต เต ปกโกสาเปตวา ปจฉ ตาตา ม นสสาย ตมเห ก น ลภถาต. กเมต เทวาต. ตมเห กร วคคพนเธน โจรา หตวา อร เ วจรถาต. โก เอวมาห เทวาต. คามโภชโก ตาตาต. น มย เทว โจรา มย ปน อตตโน สคคมคค โสเธนตา อท จท จ กโรม คามโภชโก อมเห อกสลกรยาย นโยเชตวา อตตโน วจน อกโรนเต นาเสตกาโม กชฌตวา เอวมาหาต. อถ ราชา เตส

Page 100: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 100

กถ สตวา โสมนสสปปตโต หตวา ตาตา อย ตรจฉาโน ตมหาก คเณ ชานาต อห มนสสภโต ชานต นาสกข ขมถ เมต เอว จ ปน วตวา สปตตทาร คามโภชก เตส ทาส ต หตถ อาโรหณย ต จ คาม ยถาสข ปรโภค กตวา อทาส. เต อเธว โน ป สสานสโส ทฏโต ภยโยโส มตตาย ปสนนมนสา หตวา ต หตถ วาเรน อารยห คจฉนตา มนตยส อทาน อมเหห อตเรกตร ป กาตพพนต. ก กโรมาต. จาตมมหาปเถ ถาวร กตวา มหาชนสส วสสมนสาล กรสสามาต. เต วฑฒก ปกโกสาเปตวา สาล ปฏเปส มาตคาเมส ปน วคตจฉนทตาย ตสสา สาลาย มาตคามาน ปตต นาทส. มฆสส ปน เคเห สนนทา สจตตา สธมมา สชาตาต จตสโส อตถโย โหนต. ตาส สธมมา วฑฒกนา สทธ เอกโต หตวา ภาตก อมสสา สาลาย ม เชฏก กโรหต วตวา ล จ อทาส. โส สาธต สมปฏจฉตวา ปมเมว กณณกรกข สกขาเปตวา ตจเฉตวา วชฌตวา กณณก นฏาเปตวา สธมมา นาม อย สาลาต อกขราน ฉนทตวา วตเถน ปลเวเตวา เปส. อถ เน วฑฒก สาล นฏาเปตวา กณณกาโรปนทวเส อโห อยยา เอก กรณย น สรมหาต อาห. ก นาม โภต. กณณกนต. โหต ต อาหรสสามาต. อทาน ฉนนรกเขน กาต น สกกา ปพเพเยว ฉนทตวา ตจเฉตวา วชฌตวา ปตกณณก ลทธธ วฏฏตต. อทาน ก กาตพพนต. สเจ กสสจ เคเห นฏาเปตวา

Page 101: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 101

ปตา วกกายกกณณกา อตถ สา ปรเยสตพพาต. เต ปรเยสนตา สธมมาย เคเห ทสวา สหสส ทตวา มเลน น ลภส. สเจ ม สาลาย ปตตก กโรถ ทสสามต วตเต มย มาตคามาน ปตต น ทมหาต อาหส. อถ เน วฑฒก อาห อยยา ตมเห ก กเถถ เปตวา พรหมโลก อ มาตคามรหตฏานนนาม นตถ คณหาถ กณณก เอว สนเต อมหาก กมม นฏ คมสสตต. เต สาธต กณณก คเหตวา สาล นฏาเปตวา ตธา วภชส เอกสม โกฏาเส อสสราน วสนฏาน กรส เอกสม ทคคตาน เอกสม คลานาน. เตตตส ชนา เตตตส ผลกาน ป าเปตวา หตถสส ส อทส อาคนตโก อาคนตวา ยสส อตถตผลเก นสทต ต คเหตวา ผลกสามกสเสว เคเห ปตฏาเปห ตสส ปาทปรกมม ปฏ ปรกมม ขาทนยโภชนยสยนาน สพพาน ผลกสามกสเสว ภาโร ภวสสตต. หตถ อาคตาคต คเหตวา ผลกสามกสเสว ฆร เนต. โส ตสส ตทวส กตตพพ กโรต. มโฆ สาลาย อวทเร เอก โกวลารรกข โรเปตวา ตสส มเล ปาสาณผลก อตถร. สาล ปวฏปวฏา กณณก โอโลเกตวา อกขราน วาเจตวา สธมมา นาม สาลาต วทนต เตตตสชนาน นาม น ป ายต. สนนทา จนเตส อเม สาล กโรนตา อมเหห อปตตก๑ กรส สธมมา ปน อตตโน พยตตตาย กณณก กตวา ปตตกา ชาตา มยาป ก จ กาต วฏฏต ก น โข ๑. ย. อมเห ห อปตตยา.

Page 102: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 102

กรสสามต. อถสสา เอตทโหส สาล อาคตาน ปานย เจว นหาโนทก จ ลทธ วฏฏต โปกขรณ ขนาเปสสามต. สา โปกขรณ กาเรส. สจตตา จนเตส สธมมาย กณณกา ทนนา สนนทาย โปกขรณ การตา มยาป ก จ กาต วฏฏต ก น โข กรสสามต. อถสสา เอตทโหส สาล อาคเตห ปานย ปวตวา นหาตวา คมนกาเล มาล ปลนธตวา คนต วฏฏต ปปผาราม กาเรสสามต. สา รมณย ปปผาราม กาเรส. เยภยเยน ตสม อาราเม อสโก นาม ปปผปคผลปครกโข นาม นตถต นาโหส. สชาตา ปน อห มฆสส มาตลธตา เจว ปาทปรจารกา จ เอเตน กต กมม มยหเมว มยา กต กมม เอตสเสวาต จนเตตวา ก จ อกตวา อตตภาวเมว มณฑยมานา วตนาเมส. มโฆป มาตปตอปฏาน กเล เชฏาปจายกกมม สจจวาจ อผรสวาจ อปสณวาจ มจเฉรวนย อกโกธนนต อมาน สตต วตตปทาน ปเรตวา " มาตาเปตภร ชนต กเล เชฏาปจายน สณห สขลสมภาส เปสเณยยปปหายน มจเฉรวนเย ยตต สจจ โกธาภภ นร ต เว เทวา ตาวตสา อาห สปปรโส อตต " เอว ปสสยภาว อาปชชตวา ชวตปรโยสาเน ตาวตสภวเน สกโก เทวราชา หตวา นพพตต. เตปสส สหายกา ตตเถว นพพตตส. วฑฒก วสสกมมเทวปตโต หตวา นพพตต.

Page 103: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 103

ตทา ตาวตสภวเน อสรา วสนต. เต อภนวา เทวปตตา นพพตตาต ทพพปาน สชชยส. สกโก อตตโน ปรสาย กสสจ อปวนตถาย ส อทาส. อสรา ทพพปาน ปวตวา ปมชชส.๑

สกโก ก เม อเมห สาธารเณน รชเชนาต อตตโน ปรสาย ส ทตวา เต ปาเทส คาหาเปตวา มหาสมทเท ขปาเปส. เต อวสรา สมทเท ปตส. อถ เนส ป านภาเวน สเนรโน เหฏ มตเล อสรวมานนนาม นพพตต. จตตปาตล นาม นพพตต. เทวาสรสงคาเม ปน อสเรส ปราชเตส ทสโยชนสหสส ตาวตส- เทวนคร นาม นพพตต. ตสส ปน นครสส ปาจน ปจฉม ทวาราน อนตรา ทสโยชนสหสส โหต ตถา ทกขณตตรทวาราน. ต ปน นคร ทวารสหสสยตต อโหส อารามโปกขรณปฏมณฑต ตสส มชเฌ สาลาย นสสนเทน ตโยชนสตพเพเธห ธเชห ปฏมณฑโต สตตรตนมโย สตตโยชนสตพเพโธ เวชยนโต นาม ปาสาโท อคคจฉ. สวณณยฏ ส มณธชา อเหส มณยฏ ส สวณณธชา ปวาลยฏ ส มตตาธชา มตตายฏ ส ปวาลธชา สตตรตนยฏ ส สตตรตนธชา. มชเฌ โต ธโช ตโยชนสตพเพโธ อโหส.๒ อต สาลาย นสสนเทน โยชนสหสสพเพโธ ปาสาโท สตตรตนมโย ว หตวา นพพตต. โกวลารรกขสส นสสนเทน สมนตา ตโยชนสต- ปรมณฑโล ปารจฉตตโก นพพตต. ปาสาณผลกสส นสสนเทน ปารจฉตตกมเล ทฆโต สฏ โยชนา วตถารโต ป าสโยชนา ๑. มชชส. [ ? ] ๒. ส ย. มชเฌ โต ธโช ตโยชนสตพเพโธ อโหสต นตถ.

Page 104: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 104

พหลโต ปณณรสโยชนา ชยสมนาลตตกปาฏลวณณา ปณฑกมพล- สลา นพพตต ยตถ นสนนกาเล อปฑฒกาโย ปวสต อฏ ตกาเล อนนเมต ปน ปรปเรต.๑ หตถ ปน เอราวโณ นาม เทวปตโต หตวา นพพตต. เทวโลกสม ห ตรจฉานคตา น โหนต ตสมา โส อยยานกฬาย นกขมนกาเล อตตภาว วชหตวา ทยฑฒ- โยชนสตโก เอราวโณ นาม หตถ อโหส. โส เตตตสชนาน อตถาย เตตตสกมเภ มาเปส. อาวฏเฏน ตคาวตปปมาโณ อายามโต อฑฒโยชนปปมาโณ. สพเพส มชเฌ สกกสส อตถาย สทสสน นาม ตสโยชนก กมภ มาเปส. ตสส อปร ทวาทส- โยชนโก รตนมณฑโป โหต. ตตถ อนตรนตรา สตตรตนมยา โยชนพเพธา ธชา อฏหนต. ปรยนเต กกณกชาล โอลมเพต ยสส มนทวาเตรตสส ป จงคก ตรย สททสมมสโส ทพพคตสทโท วย สโร นจฉรต. มณฑปมชเฌ สกกสส โยชนโก มณปลลงโก สป ตโต โหต ตตถ สกโก นสทต. เตตตสเทวปตตา อตตโน กมเภ รตนปลลงเก นสทส. เตตตสาย กมภาน เอเกกสม กมเภ สตต สตต ทนเต มาเปส เตส เอเกโก ปณณาสโยชนายาโม เอเกกสม ทนเต สตต สตต โปกขรณโย โหนต เอเกกาย โปกขรณยา สตต สตต ปทมนคจฉาน โหนต เอเกกสม คจเฉ สตต สตต ปปผาน โหนต เอเกกสม ปปเผ สตต สตต ปตตาน โหนต เอเกกสม ปตเต สตต สตต เทวธตโร นจจนต เอว ๑. ส. ย. อน ปรปเรต.

Page 105: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 105

สมนตา ป าสโยชนฏาเนส หตถทนเตสเยว นจจสมชชา โหนต. เอว มหนต ยส อนภวนโต สกโก เทวราชา วจรต. สธมมาป กาล กตวา คนตวา ตตเถว นพพตต. ตสสา สธมมา นาม ป จโยชนสตกา เทวสภา นพพตต. ตโต รมณยตร กร อ าน นาม นตถ. มาสสส อฏมทวเส ธมมสสวน ตตเถว โหต. ยาวชชตตนา อ ตร รมณย าน ทสวา สธมมา เทวสภา วยาต วทนต. สนนทาป กาล กตวา คนตวา ตตเถว นพพตต. ตสสา ป จโยชนสตกา นนทา นาม โปกขรณ นพพตต. สจตตาป กาล กตวา คนตวา ตตเถว นพพตต. ตสสาป ป จ- โยชนสตก จตตลตาวน นาม นพพตต ยตถ อปปนนปพพนมตเต เทวปตเต เนตวา โมหยมานา วจรนต. สชาตา ปน กาล กตวา เอกสสา ครกนทราย พกสกณกา หตวา นพพตต. สกโก อตตโน ปรจารกาโย โอโลเกนโต สธมมา อเธว นพพตตา. ตถา สนนทา จ สจตตา จาต ตวา สชาตา น โข กห นพพตตาต จนเตนโต ต ตตถ นพพตต ทสวา อย พาลา ก จ ป อกตวา อทาน ตรจฉานโยนย นพพตตา อทานป น ป การาเปตวา อธาเนต วฏฏตต อตตภาว วชหตวา อ าตกเวเสน ตสสา สนตก คนตวา ก กโรนต อธ วจรสต ปจฉ. โก ปน ตว สามต. อห เต สามโก มโฆต. กห นพพตโตส สามต. อห ตาวตสเทวโลเก นพพตโตมห ตว สหายกาน ปน นพพตตฏาน ชานาสต. น

Page 106: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 106

ชานาม สามต. ตาป มเมว สนตเก นพพตตา ปสสสสส เต สหายกาต. กถาห ตตถ คมสสามต. สกโก อห ต ตตถ เนสสามต วตวา เทวโลก เนตวา นนทาย โปกขรณยา ตเร วสสชเชตวา อตราส ตสสนน อาโรเจส ตมหาก สหายก สชาต ปสสสสถาต. กห สา เทวาต. นนทาย โปกขรณยา ตเร ตาต อาห. ตา ตสโสป ตตถ คนตวา อโห อยยาย รป อโห อตตภาวมณฑนสส ผล อทานสสา ตณฑ ปสสถ ชงฆา ปสสถ ปาเท ปสสถ โสภต วตสสา อตตภาโวต เกฬ กตวา ปกกมส. ปน สกโก ตสสา สนตก คนตวา ทฏา เต สหายกาต วตวา ทฏา ม อปผณเฑตวา คตา ตตเถว ม เนหต วตเต ต ตตเถว เนตวา อทเก วสสชเชตวา ทฏา เต ตาส สมปตตต ปจฉ. ทฏา เม เทวาต. ตยาป ตตถ นพพตตนปาย กาต วฏฏตต. ก กโรม เทวาต. มยา ทนน โอวาท รกขสสสต. รกขสสาม เทวาต. อถสสา ป จ สลาน ทตวา อปปมตตา รกขาหต วตวา ปกกาม. สา ตโต ปฏาย สย มตมจฉเกเยว ปรเยสตวา ขาทต. สกโก กตปาหจจเยน ตสสา วมสนตถาย คนตวา วาลกาปฏเ มตมจฉโก วย หตวา อตตาโน นปชช. สา ต ทสวา มตมจฉโกต ส าย อคคเหส. มจโฉ คลนกาเล นงคฏ จาเลส. สา ชวมจฉโกต อทเก วสสชเชส. โส โถก วตนาเมตวา ปน ตสสา ปรโต อตตาโน หตวา นปชช. ปน สา มตมจฉโกต ส าย คเหตวา คลนกาเล

Page 107: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 107

อคคนงคฏ จาเลนต ทสวา ชวมจโฉต วสสชเชส. เอว ตกขตต วมสตวา สาธก สล รกขสต อตตาน ชานาเปตวา อห ตว วมสนตถาย อาคโต สาธก สล รกขส เอว รกขมานา นจรสเสว มม สนตเก นพพตตสสส อปปมตตา โหหต วตวา ปกกาม. สา ตโต ปฏาย สย มตมจฉ ลภต วา โน วา อลภมานา กตปาหจจเยเนว สสสตวา กาล กตวา ตสส สลสส ผเลน พาราณสย กมภการสส ธตา หตวา นพพตต. อถสสา ปณณรสโสฬสวสสทเทสกกาเล สกโก กห น โข สา นพพตตาต อาวชเชนโต ทสวา อทาน มยา ตตถ คนต วฏฏตต เอลาฬกวณเณน ป ายมาเนห สตตห รตเนห ยานก ปเรตวา ปาเชนโต พาราณสย ปวสตวา เอลาฬกาน คณหถาต อคโฆเสนโต วถ ปฏปชช มคคมาสาทน คเหตวา อาคเต ปน มเลน น เทมต วตวา กถ เทสต วตเต อห สลรกขกาย อตถยา ทมมต อาห. สล นาม สาม กทส ก กาล อทาห นลาทวณณนต. ตมเห สล กทสนต น ชานาถ กเมว น รกขสสถ สลรกขกาย ปน ทสสามต. สาม เอสา กมภการสส ธตา สล รกขามต วจรต เอตสสา เทหต. สาป ต เตนห มยห เทห สามต อาห. กาส ตวนต. อห อวชหตป จสลาต อาห. ตยหเมว ตาน มยา อานตานต. สกโก ยานก ปาเชนโต ตสสา ฆร คนตวา อ เห อนาหรย กตวา เอลาฬกวณเณน เทวทตตยธน ทตวา อตตาน ชานาเปตวา อท เต ชวตวตตยา

Page 108: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 108

ธน ป จ สลาน อขณฑาน กตวา รกขาหต วตวา ปกกาม. สาป ตโต จวตวา อสรภวเน อสรเชฏกสส ธตา หตวา สกกสส เวรฆเร นพพตต ทวส ปน อตตภาเวส สลสส สรกขตตตา อภรปา อโหส สวณณวณณา อสาธารณาย รปสรยา สมนนาคตา. เวปจตต อสรนโท อาคตาคตาน ตมเห มม ธต อนจฉวกา น โหถาต ต กสสจ อทตวา มม ธตา อตตนา ว อตตโน อนจฉวก สามก อปธาเรสสตต อสรพล สนนปาตาเปตวา ตยห อนจฉวก สามก คณหาหต ตสสา หตเถ ปปผทาม อทาส. ตสม ขเณ สกโก ตสสา นพพตตฏาน โอโลเกนโต ต ปวตต ตวา อทาน มยา คนตวา ต อาเนต วฏฏตต มหลลกอสรวณณ นมมนตวา คนตวา ปรสปรยนเต อฏาส. สาป อโต จโต จ โอโลเกนต ต ทฏมตตา ว ปพพสนนวาสวเสน อปปนเนน เปเมน มโหเฆเนว อชโฌตถตหทยา หตวา เอโส เม สามโกต ตสส อปร ปปผทาม ขป. อสรา อมหาก ราชา เอตตก กาล ธต อนจฉวก อลภตวา อทาน ลภ อยเมวสส ธต ปตามหโต มหลลโก อนจฉวโกต ลชชมานา ปกกมส. สกโกป ต หตเถ คเหตวา สกโกหมสมต นทตวา อากาเส ปกขนท. อสรา ว จตมหา๑ ชรสกเกนาต ต อนพนธส. มาตล สงคาหโก เวชยนตรถ อาหรตวา อนตรามคเค เปส. สกโก ต ตตถ อาโรเปตวา เทวนคราภมโข ปายาส. อถสส สมพลวน สมปตตกาเล ๑. ส. วณจตมห.

Page 109: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 109

รถสทท สตวา ภตา ครฬโปตกา วรวส. เตส สทท สตวา สกโก มาตล ปจฉ เก เอเต วรวนตต. ครฬโปตกา เทวาต. กการณาต. รถสทท สตวา มรณภเยนาต. ม เอก นสสาย เอตตโก ทโช รถเวเคน วจณณโต มา นสส นวตเตห รถนต. โส สนธวสหสสสส ทณฑเกน ส ทตวา รถ นวตเตส. ต ทสวา อสรา ชรสกโก อสรปรโต ปฏาย ปลายนโต อทาน รถ นวตเตส อทธาเนน๑ อปตถมโภ ลทโธ ภวสสตต นวตตตวา อาคตมคเคเนว อสรปร ปวสตวา ปน สส น อกขปส. สกโกป สช อสรก เทวนคร เนตวา อฑฒเตยยาน อจฉราโกฏน เชฏกฏาเน เปส. สา สกก วร ยาจ มหาราช มม อมสม เทวโลเก มาตาปตโร วา ภาตกภคนโย วา นตถ ยตถ ยตถ คจฉส ตตถ ตตถ ม คเหตวา คจเฉยยาสต. โส สาธต ตสสา ปฏ อทาส. ตโต ปฏาย จ จตตปาตลยา ปปผตาย อสรา อมหาก ทพพปารจฉตตกสส ปปผนกาโลต ส าย ยทธตถาย สกก อภยชฌตกามา อภรหส. สกโก เหฏาสมทเท นาคาน อารกข อทาส ตโต สปณณาน ตโต กมภณฑาน ตโต ยกขาน ตโต จตนน มหาราชาน สพพปร ปน เทวนครทวาเรส วชรหตถา อนทปฏมา เปส. อสรา นาคาทโย ชนตวา อาคตาป อนทปฏมา ทรโต ทสวา สกโก นกขนโตต ปลายนต. ๑. ม. อทธา เตน.

Page 110: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 110

เอว มหาล มโฆ มาณโว อปปมาทปฏปท ปฏปชช เอว อปปมตโต จ ปเนส เอวรป อสสรย ปตวา ทวส เทวโลเกส รชช กาเรส อปปมาโท นาเมส พทธาทห ปสตโถ อปปมาท ห นสสาย สพเพสป โลกยโลกตตราน วเสสาน อธคโม โหตต วตวา อม คาถมาห " อปปมาเทน มฆวา เทวาน เสฏต คโต อปปมาท ปสสนต ปมาโท ครหโต สทาต." ตตถ อปปมาเทนาต อจลคาเม ภมปปเทเส โสธน อาท กตวา กเตน อปปมาเทน. มฆวาต อทาน มฆวาต ป าโต มโฆ มาณโว ทวนน เทวโลกาน ราชภาเวน เทวาน เสฏต คโต. ปสสนตต พทธาทโย ปณฑตา อปปมาทเมว โถเมนต วณณยนต. กการณา สพเพส โลกยโลกตตราน วเสสาน ปฏลาภการณตตา. ปมาโท ครหโต สทาต ปมาโท ปน เตห อรเยห นจจ ครหโต นนทโต. กการณา สพพวปตตน มลภาวโต. มนสสโทภคย วา ห อปายปปตต วา สพพา ปมาทมลกาเยวาต. คาถาปรโยสาเน มหาล ลจฉว โสตาปตตผเล ปตฏห สมปตตปรสาป พห โสตาปนนาทโย ชาตาต. สกก วตถ. -------

Page 111: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 111

๘. อ ตรภกข วตถ. [ ๒๒ ] อปปมาทรโต ภกขต อม ธมมเทสน สตถา เชตวเน วหรนโต อ ตร ภกข อารพภ กเถส. โส กร สตถ สนตเก ยาว อรหตตา กมมฏาน กถาเปตวา๑

อร ปวสตวา ฆเฏนโต วายมนโต อรหตต ปตต นาสกข. โส วเสเสตวา กมมฏาน กถาเปสสามต ตโต นกขมตวา สตถ สนตก อาคจฉนโต อนตรามคเค มหนต ทาวคค อฏ ต ทสวา เวเคน เอก มณฑปพพตมตถก อภรยห นสนโน อร ฑยหมาน อคค ทสวา อารมมณ คณห ยถา อย อคค มหนตาน จ ขททกาน จ อปาทานาน ฑหนโตว คจฉต เอว อรยมคคาณคคนาป มหนตาน จ ขททกาน จ ส โชาน ฑหนเตน คนตพพ ภวสสตต. สตถา คนธกฏย นสนโนว ตสส จตตวาร ตวา เอวเมว ภกข มหนตานป ขททกานป อปาทานาน วย อเมส สตตาน อพภนตเร อปปชชมานาน อณณถลาน ส โชนาน ตาน าณคคนา ฌาเปตวา อภพพปปตตกาน กาต วฏฏตต วตวา โอภาส วสสชเชตวา ตสส ภกขโน อภมเข นสนโน วย ป ายมาโน อม คาถมาห " อปปมาทรโต ภกข ปมาเท ภยทสส วา ส โชน อณณถล ฑห อคคว คจฉตต. " ตตถ อปปมาทรโตต อปปมาเท รโต อภรโต อปปมาเทน ๑. อคคเหตวา. [ ? ]

Page 112: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 112

วตนาเมนโตต อตโถ. ปมาเท ภยทสส วาต นรยปปตตอาทก ปมาเท ภย ปสสนโต ตาส วา อปปตตน มลตตา ปมาท ภยโต ปสสนโต. ส โชนนต วฏฏทกเขน สทธ โยชน พนธน วฏเฏ โอสทาปนสมตถ ทสวธ ส โชน. อณถลนต มหนต จ ขททก จ. ฑห อคคว คจฉตต ยถา อย อคค ต มหนต จ ขททก จ อปาทาน ฑหนโต ว คจฉต เอวเมว โส อปปมาทรโต ภกข อปปมาทาธคเตน าณคคนา เอต ส โชน ฑหนโต อภพพปปตตก กโรนโต คจฉตต อตโถ. คาถาปรโยสาเน โส ภกข ยถานสนโน ว สพพส โชนาน ฌาเปตวา สห ปฏสมภทาห อรหตต ปตวา อากาเสนาคนตวา ตถาคตสส สวณณวณณ สรร โถเมตวา วณเณตวา วนทมาโน ปกกามต. อ ตรภกข วตถ. ------------ ๙. นคมวาสตสสตเถร วตถ. [ ๒๓ ] อปปมาทรโตต อม ธมมเทสน สตถา เชตวเน วหรนโต นคมตสสตเถร อารพภ กเถส. เอกสม ห สาวตถโต อวทเร นคมคาเม ชาตสวฑโฒ เอโก กลปตโต สตถ สาสเน ปพพชตวา ลทธปสมปโท นคมตสสตเถโร นาม อปปจโฉ สนตฏโ ปววตโต อารทธวรโยต ป าย.

Page 113: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 113

โส นพทธ าตคาเมเยว ปณฑาย จรต. อนาถปณฑกาทส มหาทานาน กโรนเตสป ปเสนทโกสเล อสทสทาน กโรนเตป สาวตถ นาคจฉต. ภกข อย นคมตสโส อฏาย สมฏาย าตสสฏโ วหรต อนาถปณฑกาทส มหาทานาน กโรนเตสป ปเสนทโกสเล อสทสทาน กโรนเตป เนว อาคจฉตต กถ สมฏาเปตวา สตถ อาโรจยส. สตถา ต ปกโกสาเปตวา สจจ กร ตว ภกข เอว กโรสต ปจฉตวา นตถ ภนเต มยห าตสสคโค อห เอเต มนสเส นสสาย อชโฌหรณยมตต ลภาม ลเข วา ปณเต วา ยาปนมตเต ลทเธ ปน ก อาหารปรเยสเนนาต นาคจฉาม าตห ปน เม สสคโค นาม นตถ ภนเตต วตเต ปกตยาป ตสส อชฌาสย ชานนโต สาธ สาธ ภกขต สาธการ ทตวา อนจฉรย โข ปเนต ภกข ย ตว มาทส อาจรย ลภตวา อปปจโฉ อโหส อย ห อปปจฉตา นาม มม ตนต มม ปเวณต วตวา ภกขห ยาจโต อตต อาหร อตเต หมวนเต คงคาตเร เอกสม อทมพรวเน อเนกสหสสา สวกา วสส. ตตถ เอโก สวราชา อตตโน นวาสนรกขสส ผเลส ขเณส ยเทว อวสฏ โหต องกโร วา ปตต วา ตโจ วา ต ขาทตวา คงคาย ปานย ปวตวา ปรมปปจโฉ สนตฏโ หตวา อ ตถ น คจฉต. ตสส อปปจฉ สนตฏ ภาวคเณน สกกสส ภวน กมป. สกโก อาวชชมาโน ต ทสวา ตสส วมสนตถ อตตโน อานภาเวน ต รกข สกขาเปส. รกโข โอภคคา ขาณมตโตว หตวา

Page 114: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 114

ฉททาวฉทโท วาเต ปหรนเต อาโกฏโต วย สทท นจฉาเรนโต อฏาส. ตสส ฉทเทห จณณาน นกขมนต สวราชา ตาน ขาทตวา คงคาย ปานย ปวตวา อ ตถ อคนตวา วาตาตป อคเณตวา อทมพรขาณมตถเก นสท. สกโก ตสส ปรมปปจฉภาว ตวา มตตธมมคณ กถาเปตวา วรมสส ทตวา อทมพร อมตผล กรตวา อาคมสสามต เอโก หสราชา หตวา สช อสรก ปรโต กตวา ต อทมพรวน คนตวา อวทเร เอกสส รกขสส สาขาย นสทตวา เตน สทธ กเถนโต อม คาถมาห " สนต รกขา หรตปตตา ทมาเนกผลา พห กสมา น สกเข โกลาเป สวสส นรโต มโนต." สพพ สวชาตก นวกนปาเต๑ อาคตนเยเนว วตถาเรตพพ อตถปปตตเยว ห ตตถ จ อธ จ นานา เสส ตาทสเมว. สตถา อม ธมมเทสน อาหรตวา ตทา สกโก อานนโท อโหส สวราชา อหเมวาต วตวา เอว ภกขเว อปปจฉตา นาเมสา มม ตนต มม ปเวณ อนจฉรย มม ปตตสส นคมวาสตสสสส มาทส อาจรย ลภตวา อปปจฉตา ภกขนา นาม นคมวาสตสเสน วย อปปจเฉน ภวตพพ เอวรโป ห ภกข อภพโพ มคคผเลห ปรหานาย อ ทตถ นพพานสเสว สนตเก โหตต วตวา อม คาถมาห ๑. สพเพส โปตถเกส ทสนปาเตต ทสสต ตตถ ปน อท ชาตก นตถ นวกนปาเตเยว วชชต. ข. ชา. นวก. ๒๕๗.

Page 115: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 115

" อปปมาทรโต ภกข ปมาเท ภยทสส วา อภพโพ ปรหานาย นพพานสเสว สนตเกต. " ตตถ อภพโพ ปรหานายาต โส เอวรโป ภกข สมถ- วปสสนาธมเมห วา มคคผเลห วา ปรหานาย อภพโพ นาป ปตเตห ปรหายต น อปปตตาน น ปาปณาต. นพพานสเสว สนตเกต กเลสปรนพพานสสาป อนปาทาปรนพพานสสาป สนตเก- เยวาต. คาถาปรโยสาเน นคมตสสตเถโร สห ปฏสมภทาห อรหตต ปาปณ. อ เป พห โสตาปนนาทโย อเหส มหาชนสส มหปผลา เทสนา ชาตาต. นคมวาส ตสสตเถร วตถ. อปปมาทวคค วณณนา นฏ ตา. ทตโย วคโค ----------

Page 116: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 116

๓. จตตวคค วณณนา ๑. เมฆยตเถร วตถ. [ ๒๔ ] ------------ ผนทน จปล จตตนต อม ธมมเทสน สตถา จาลกาย ปพพเต วหรนโต อายสมนต เมฆย อารพภ กเถส. ตสส วตถ อาวภวนตถ สพพ เมฆยสตต๑ วตถาเรตพพ. สตถา ปน ตห วตกเกห อนวาสตตตาย ตสม อมพวเน ปธานมนย ชต อสกกณตวา อาคต เมฆยตเถร อามนเตตวา อตภารย เต เมฆย กต อาคเมห ตาว เมฆย เอกโกมห๒ ยาว อ โป โกจ ภกข ทสสตต๓ ม ยาจนต เอกก ปหาย คจฉนเตน ภกขนา นาม เอว จตตวสเกน ภวต น วฏฏต จตต นาเมต ลหก ต อตตโน วเส วตเตต วฏฏตต วตวา อมา เทว คาถา อภาส " ผนทน จปล จตต ทรกข ทนนวารย อช กโรต เมธาว อสกาโร ว เตชน วารโชว ถเล ขตโต โอกโมกตอพภโต ปรผนทตท จตต มารเธยย ปหาตเวต." ตตถ ผนทนนต รปาทส อารมมเณส วปผนทมาน. จปลนต. เอกอรยาปเถน อสณหนโต คามทารโก วย เอกสม อารมมเณ ๑. ข. อ. ๒๕/๑๒๓. ๒. เอตถนตเร ปาลย ตาวาต ทสสต. ๓. อาคจฉตต ปาล.

Page 117: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 117

อสณหนต๑ จปล. จตตนต ว าณ. ภมวตถอารมมณกรยาท- วจตตตาย ปเนต จตตนต วตต. ทรกขนต กฏสมพาเธ กฏขาทกโคณ วย เอกสม สปปายารมมเณเยว ทฏปนโต ทรกข. ทนนวารยนต. วสภาคารมมณ คจฉนต ปฏเสเธต ทรกขตตา ทนนวารย. อสกาโรว เตชนนต ยถา นาม อสกาโร อร โต เอก ทณฑ อาหรตวา นตตจ กตวา ก ชยเตเลน มกขตวา องคารกปลเล ตาเปตวา รกขาฬเก อปปเฬตวา นวงก อชช วาลวชฌนโยคค กโรต กตวา จ ปน ราช ราชมหามตตาน สปป ทสเสตวา มหนต สกการสมมาน ลภต เอวเมว เมธาว ปณฑโต ว ปรโส ผนทนาทสภาวเมต จตต ธตงคาร วาส- วเสน นตตจ อปคตโอฬารกกเลส กตวา สทธาสเนเหน เตเมตวา กายกเจตสกวรเยน ตาเปตวา สมถวปสสนาฬเก อปปเฬตวา อช อกฏล นพพเสวน กโรต กตวา จ ปน สงขาเร สมมสตวา มหนต อวชชากขนธ ปทาเลตวา ตสโส วชชา ฉ อภ า นว โลกตตรธมเมต อม วเสส หตถคตเมว กตวา อคคทกขเณยยภาว ลภต. วารโชวาต มจโฉ วย. ถเล ขตโตต หตเถน วา ปาเทน วา ชาลาทน วา อ ตเรน ถเล ฉฑฑโต. โอกโมกตอพภโตต โอกปณเณห จวเรหต๒ เอตถ อทก โอก โอก ปหาย อนเกตสารต๓ เอตถ อาลโย อธ อภยป ลพภต. ๑. ส. ม. ย. อสณหนโต. ๒. มหาวคค [วนย] ทตย. ๑๓๕. ๓. ส. ขนธ ๑๗/๑๒.

Page 118: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 118

โอกโมกโตต เอตถ โอกโมกโต อทกสงขาตา อาลยาต อยมตโถ. อพภโตต อทธโต. ปรผนทตท จตตนต ยถา โส อทกาลยโต อพภโต ถเล ขตโต มจโฉ อทก อลภนโต ปรผนทต เอวมท ป จกามคณาลยาภรต จตต ตโต อทธรตวา มารเธยยสงขาต วฏฏ ปหาต วปสสนากมมฏาเน ขตต กายกเจตสกวรเยน สนตาปยมาน ปรผนทต ตตถ สณาต น สกโกต เอว สนเตป ธร อนกขปตวา เมธาว ปคคโล ต วตตนเยเนว อชช กมมนย กโรตต อตโถ. อปโร นโย. อท มารเธยย กเลสวฏฏ อวชหตวา ต จตต โส วารโช วย ปรผนทต ตสมา มารเธยย ปหาตเว เยน กเลสวฏฏสงขาเตน มารเธยเยเนต ปรผนทต ต ปหาตพพนต. คาถาปรโยสาเน เมฆยตเถโร โสตาปตตผเล ปตฏ โต. อ เป พห โสตาปนนาทโย ชาตาต. เมฆยตเถร วตถ. ------------- ๒. อ ตรภกข วตถ. [ ๒๕ ] ทนนคคหสส ลหโนต อม ธมมเทสน สตถา เชตวเน วหรนโต อ ตร ภกข อารพภ กเถส. โกสลร โ กร วชเต ปพพตปาเท มาตกคาโม นาเมโก ฆนวาโส คาโม อโหส. อเถกทวส สฏ มตตา ภกข สตถ สนตเก

Page 119: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 119

ยาว อรหตตา กมมฏาน กถาเปตวา๑ ต คาม คนตวา ปณฑาย ปวสส. อถ เน โย ตสส คามสส สามโก มาตโก นาม ตสส มาตา ทสวา เคเห นสทาเปตวา นานคครเสน ยาคภตเตน ปรวสตวา ภนเต กตถ คนตกามตถาต ปจฉ. ยถาผาสกฏาน มหาอปาสเกต. สา วสสาวาสฏาน อยยา ปรเยสนต ม เต ตวา ปาทมเล นปชชตวา สเจ อยยา อม เตมาส อธ วสสสนต อห ตณ สรณาน ป จ สลาน คเหตวา อโปสภกมม กรสสามต อาห. ภกข มย อม นสสาย ภกขาย อกลมนตา ภวนสสรณ กาต สกขสสามาต อธวาสยส. สา เตส วสนฏาน วหาร ปฏชคคตวา อทาส. เต ตตถ วสนตา เอกทวส สนนปตตวา อ ม โอวทส อาวโส อมเหห ปมาทจาร จรต น วฏฏต อมหาก ห สกเคห วย อฏ มหานรยา ววฏทวาราเยว ธรมานก- พทธสส โข ปน สนตเก กมมฏาน คเหตวา มย อาคตา พทธา จ นาม ปทานปทก วจรนเตนป สเน อาราเธต น สกกา ยถาชฌาสเยเนว อาราเธต สกกา อปปมตตา โหถ ทวห เอกฏาเน น าตพพ น นสทตพพ สาย โข ปน เถรปฏานกาเล ปาโตว ภกขาจารกาเล เอกโต ภวสสาม เสสกาเล เทว เอกโต น ภวสสาม อปจ โข ปน อผาสเกน ภกขนา อาคนตวา วหารมชเฌ คณฑยา ปหตาย คณฑส าย อาคนตวา ตสส เภสชช กรสสามาต. ๑. อคคเหตวา [ ? ].

Page 120: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 120

เตส เอว กตก กตวา วหรนเตส เอกทวส สา อปาสกา สปปผาณตาทน คาหาเปตวา ทาสกมมกราทห ปรวตา สายณห- สมเย ต วหาร คนตวา วหารมชเฌ ภกข อทสวา กห น โข อยยา คตาต ปรเส ปจฉตวา อตตโน รตตฏานทวาฏาเนส นสนนา ภวสสนต อยเยต วตเต ก น โข กตวา ทฏ สกขสสามต อาห. อถ น ภกขสงฆสส กตก วตต ชานนมนสสา อาหส คณฑยา ปหตาย สนนปตสสนต อยเยต. สา คณฑ ปหราเปส. ภกข คณฑสทท สตวา กสสจ อผาสก ภวสสตต สกสกฏาเนห นกขมตวา วหารมชเฌ สนนปตส. เทวป ชนา เอกมคเคนาคตา นาม นตถ. อปาสกา เอเกกฏานโต เอกเมกเมว อาคจฉนต ทสวา มม ปตเตห อ ม กลโห กโต ภวสสตต จนเตตวา ภกขสงฆ วนทตวา ปจฉ กลห น โข ภนเต กรตถาต. น กโรม มหาอปาสเกต. สเจ โว ภนเต กลโห นตถ อถ กสมา ยถา อมหาก เคห อาคจฉนตา สพเพ เอกโต อาคจฉถ เอว อนาคนตวา เอเกกฏานโต เอเกกา ว อาคตาต. มหาอปาสเก เอเกกสม าเน นสทตวา สมณธมม กรมหาต. โก เอส ตาตา สมณธมโม นามาต. ทวตตสาการสชฌาย กโรม อตตภาเว ขยวย ปฏเปม มหาอปาสเกต. ก ปน ภนเต ทวตตสากาเร สชฌาย กาต อตตภาเว จ ขยวย ปฏเปต ตมหากเมว วฏฏต อทาห อมหากปต. กสสจ ภควตา อวารโต เอส ธมโม มหาอปาสเกต. เตนห มยหป ทวตตสาการ เทถ อตตภาเว จ

Page 121: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 121

ขยวย ปฏปน อาจกขถาต. เตนห อคคณห มหาอปาสเกต สพพ อคคณหาเปส. สา ตโต ปฏาย ทวตตสากาเร สชฌาย กตวา อตตน ขยวย ปฏเปตวา เตห ภกขห ปเรตรเมว ตโย มคเค ตณ จ ผลาน ปาปณ. มคเคเนว จสสา จตสโส ปฏสมภทา โลกยอภ า จ อาคมส. สา มคคผลสขโต อฏาย ทพพจกขนา โอโลเกตวา กทา น โข มม ปตเตห อย ธมโม อธคโตต อปธาเรนต สพเพปเม สราคา สโทสา สโมหา ฌานวปสสนามตต เตส นตถ กนน โข มยห ปตตาน อรหตตสส อปนสสโย อตถ นตถต อาวชเชตวา อตถต ทสวา เสนาสนสปปาย น โข อตถ นตถต อาวชเชตวา เสนาสนสปปายป ทสวา ปคคลสปปาย น โข น ลภนตต อาวชเชตวา ปคคลสปปายป ทสวา อาหารสปปาย น โข น ลภนตต อปธาเรนต อาหารสปปาย เนส นตถต ทสวา ตโต ปฏาย นานาวธ ยาค อเนกปปการ ขชชก นานคครส จ โภชน สมปาเทตวา ภกข นสทาเปตวา ทกขโณทก ทตวา ภนเต ตมหาก ย ย รจจต ต ต คเหตวา ปรภ ชถาต นยยาเทส. เต ยถารจยา ยาคอาทน คเหตวา ปรภ ชนต. เตส สปปายาหาร ลภนตาน จตต เอกคค อโหส. เต เอกคเคน จตเตน วปสสน วฑเฒตวา นจรสเสว สห ปฏสมภทาห อรหตต ปตวา จนตยส อโห มหาอปาสกา อมหาก ปตฏา ชาตา สเจ มย สปปายาหาร น ลภมหา น โน มคคผลปฏเวโธ อภวสส อทาน วตถวสสา ปวาเรตวา สตถ สนตก คมสสามาต. เต

Page 122: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 122

สตถาร ทฏ กามมหาต มหาอปาสก อาปจฉส. มหาอปาสกา สาธ อยยาต เต อนคนตวา ปนป ภนเต อมเห โอโลเกยยาถาต พหน ปยวจนาน วตวา ปฏนวตต. เตป โข ภกข สาวตถ คนตวา สตถาร วนทตวา เอกมนต นสนนา กจจ ภกขเว ขมนย กจจ ยาปนย น จ ปณฑเกน กลมตถาต วตตา ขมนย ภนเต ยาปนย ภนเต ปณฑเกน ปน๑ เนว กลมมหา อมหาก ห มาตกมาตา นาเมกา อปาสกา จตตวาร ตวา อโห วต โน เอวรปนนาม อาหาร ปฏยาเทยยาต จนตเต ยถาจนตต อาหาร ปฏยาเทตวา อทาสต ตสสา คณกถ กถยส. อ ตโร ภกข ตสสา คณกถ สตวา ตตถ คนตกาโม หตวา สตถ สนตเก กมมฏาน คเหตวา ภนเต ต คาม คมสสามต สตถาร อาปจฉตวา เชตวนา นกขมตวา อนปพเพน ต คาม ปตวา วหาร ปวฏทวเส จนเตส อย กร อปาสกา จนตตจนตต ชานาต อห จ มคเค กลนโต วหาร สมมชชต น สกขสสาม อโห วต เม วหารปฏชคคก มนสส เปเสยยาต. อปาสกา เคเห นสนนาว อาวชเชนต ตมตถ ตวา คจฉ วหาร ปฏชคคตวา เอหต มนสส เปเสส. อตโรป ปานย ปวตกาโม อโห วต เม สกขรปานก กตวา เปเสยยาต จนเตส. อปาสกา ต เปเสส. ปนทวเส ปาโต ว สนทธยาค เม อตตรภงค เปเสตต จนเตส. อปาสกา ตถา อกาส. โส ยาค ปวตวา อโห วต ๑. จ. [ ? ].

Page 123: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 123

เม เอวรป ขชชก เปเสยยาต จนเตส. อปาสกา ตป เปเสส. โส จนเตส อย อปาสกา มยา สพพ จนตตจนตต เปเสส อห เอต ทฏ กาโม อโห วต เม นานคครสโภชน คาหาเปตวา สยเมว อาคจเฉยยาต. อปาสกา มม ปตโต ม ทฏ กาโม คมน๑ เม ปจจาสสตต โภชน คาหาเปตวา วหาร คนตวา ตสส อทาส. โส กตภตตกจโจ มาตกมาตา นาม ตว มหาอปาสเกต ปจฉ. อาม ตาตาต. อปาสเก ตว ปรจตต ชานาสต. ก ม ปจฉส ตาตาต. มยา จนตตจนตต สพพมกาส เตน ต ปจฉามต. ปรจตตชานนภกข พห ตาตาต. นาห อ เ ปจฉาม ตว ปจฉาม อปาสเกต. เอว สนเตป อปาสกา ปรจตต ชานามต อวตวา ปรจตต ชานนตา นาม เอว กโรนต ปตตาต อาห. โส ภารย วตท กมม ปถชชนา นาม โสภนป อโสภนป จนเตนต สจาห อยตต จนตยสสาม สห ภณฑเกน โจร จฬาย คณหนต วย ม วปปการ ปาเปยย มยา อโต ปลายต วฏฏตต จนเตตวา อปาสเก อห คมสสามต อาห. กห อยยาต. สตถ สนตก อปาสเกต. วสถ ตาว ภนเต อธาต. น วสสสาม อปาสเก คมสสาเมวาต นกขมตวา สตถ สนตก อคมาส. อถ น สตถา ก ภกข น ตว ตตถ วสสต ปจฉ. อาม ภนเต น สกกา ตตถ วสตนต. กการณา ภกขต. ภนเต สา อปาสกา จนตตจนตต สพพ ชานาต ปถชชนา จ นาม โสภนป ๑. ส. ม. ย. อาคมน.

Page 124: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 124

อโสภนป จนเตนต สจาห ก จ อยตต จนเตสสาม สห ภณฑเกน โจร จฬาย คณหนต วย ม วปปการ ปาเปสสตต จนเตตวา อาคโตมหต. ภกข ตตเถว ตยา วสต วฏฏตต. น สกโกม ภนเต นาห ตตถ วสสสามต. เตนห ตว ภกข เอกเมว รกขต สกขสสสต. ก ภนเตต. ตว จตตเมว รกข จตต นาเมต ทรกข อตตโน จตตเมว นคคณห มา อ ก จ จนตย จตต นาเมต ทนนคคหนต วตวา อม คาถมาห " ทนนคคหสส ลหโน ยตถ กามนปาตโน จตตสส ทมโถ สาธ จตต ทนต สขาวหนต. " ตตถ จตต นาเมต ทกเขน นคคยหตต ทนนคคห ลหห อปปชชต จ นรชฌต จาต ลห ตสส ทนนคคหสส ลหโน. ยตถ กามนปาตโนต ยตถ กตถจเทว นปาตนสลสส. เอต ห ลภตพพฏาน วา อลภตพพฏาน วา ยตตฏาน วา อยตตฏาน วา น ชานาต เนว ชาต โอโลเกต น โคตต น วย ยตถ ยตเถว อจฉต ตตถ ตตเถว นปตตต ยตถ กามนปาตต วจจต ตสส เอวรปสส จตตสส ทมโถ สาธ จตห อรยมคเคห ทนตภาโว ยถา นพพเสวน โหต ตถา กตภาโว สาธ. กการณา อท ห จตต ทนต สขาวห ทนต นพพเสวน กต มคคผลสข ปรมตถนพพานสข จ อาวหตต. เทสนาปรโยสาเน สมปตตปรสา๑ พห โสตาปนนาทโย อเหส ๑. อตเรก ม เ.

Page 125: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 125

มหาชนสส สาตถกา เทสนา ชาตา. สตถา ตสส ภกขโน อม โอวาท ทตวา คจฉ ภกข อ ก จ อจนตยตวา ตตเถว วสาหต ปหณ. โส ภกข สตถ สนตกา โอวาท ลภตวา ตตถ อคมาส. ก จ พหทธา จนตน นาม น จนเตส. มหาอปาสกาป ทพเพน จกขนา โอโลเกนต เถร ทสวา อทาน โอวาททายก อาจรย ลภตวา ปนาคโต มม ปตโตต อตตโน าเณเนว ปรจฉนทตวา ตสส สปปายาหาร ปฏยาเทตวา อทาส. โส สปปายโภชน ลภตวา กตปาเหเนว อรหตต ปตวา มคคผลสเขน วตนาเมนโต อโห มหาอปาสกา มยห ปตฏา ชาตา อห อม นสสาย ภวนสสรณ ปตโตมหต จนเตตวา อมสม ตาว เม อตตภาเว ปตฏา ชาตา สสาเร ปน เม สสรนตสส อ เสป อตตภาเวส อย ปตฏา ภตปพพา โน วาต อปธาเรนโต เอกนอตตภาวสต อนสสร. สาป เอกน- อตตภาวสเต ตสส ปาทปรจารกา หตวา อ เส ปฏพทธจตตา หตวา ต ชวตา โวโรปาเปส. เถโร ตสสา เอตตก อคณ ทสวา อโห อย มหาอปาสกา ภารย กมม อกาสต จนเตส. มหาอปาสกาป เคเห นสนนา ว กนน โข มยห ปตตสส ปพพชตกจจ มตถก ปตต โนต อปธารยมานา ตสส อรหตตปปตต ตวา อตตร อปธารยมานา มม ปตโต อรหตต ปตวา อโห วต เม อย อปาสกา มหต ปตฏา ชาตาต จนเตตวา อตเตป น โข เม อย ปตฏา ภตปพพา โนต อปธาเรนโต เอกน-

Page 126: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 126

อตตภาวสต อนสสร อห โข ปน เอกนอตตภาวสเต อ เห สทธ เอกโต หตวา เอต ชวตา โวโรเปส อย เม เอตตก อคณ ทสวา อโห ภารย กมม กต อปาสกายาต จนเตสต อ าส นตถเอว น โข สสาเร สสรนตยา มม ปตตสส อปกาโร กตปพโพต อปธารยมานา ตโต อตตร สตม อตตภาว อนสสรตวา สตเม อตตภาเว มยา เอตสส ปาทปรจารกาย หตวา เอกสม ชวตา โวโรปนฏาเน ชวตทาน ทนน อโห มยา มม ปตตสส มหาอปกาโร กโตต ตวา เคเห นสนนา ว อตตร วเสเสตวา อปธาเรถาต อาห. โส ทพพาย โสตธาตยา สทท สตวา วเสเสตวา สตม อตตภาว อนสสรตวา ตตถ ตาย อตตโน ชวตสส ทนนภาว ทสวา อโห มม อมาย มหาอปาสกาย อปกาโร กตปพโพต จนเตตวา อตตมโน หตวา ตสสา ตตเถว จตส มคคผเลส ป ห กเถตวา อนปาทเสสาย นพพานธาตยา ปรนพพาย. อ ตรภกข วตถ. ----------- ๓. อกกณ ตภกข วตถ. [ ๒๖ ] สทททสนต อม ธมมเทสน สตถา สาวตถย วหรนโต อ ตร อกกณ ตภกข อารพภ กเถส. สตถร กร สาวตถย วหรนเต เอโก เสฏ ปตโต อตตโน

Page 127: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 127

กลปกเถร อปสงกมตวา ภนเต อห ทกขา มจจตกาโม เอก เม ทกขโต มจจนาการ กเถถาต อาห. สาธาวโส สเจส ทกขา มจจตกาโม สลากภตต เทห ปกขกภตต เทห วสสาวาสก เทห จวราทโย ปจจเย เทห อตตโน สาปเตยย ตโย โกฏาเส กตวา เอเกน กมมนต ปโยเชห เอเกน ปตตทาร โปเสห เอก พทธสาสเน เทหต อาห. โส สาธ ภนเตต วตตปฏปาฏยา สพพ กตวา ปน เถร ปจฉ อโต อตตร อ ก กโรม ภนเตต. อาวโส ตณ สรณาน ป จ สลาน คณหาหต. ตานป คเหตวา ตโต อตตร ปจฉ. เตนห ทส สลาน คณหาหต. โส สาธ ภนเตต คณห. โส เอว อนปพเพน ป กมมสส กตตตา อนปพพเสฏ ปตโต นาม ชาโต. อโต อตตรป กาตพพ ป อตถ ภนเตต ปน ปจฉตวา เตนห ปพพชาหต วตเต นกขมตวา ปพพช. ตสเสโก อาภธมมโก ภกข อาจรโย อโหส เอโก วนยธโร อปชฌาโย. ตสส ลทธปสมปทสส อาจรโย อตตโน สนตก อาคตกาเล อภธมเม ป ห กเถส พทธสาสเน นาม อท กาต วฏฏต อท กาต น วฏฏตต. อปชฌาโยปสส อตตโน สนตก อาคตกาเล วนเย ป ห กเถส พทธสาสเน นาม อท กาต วฏฏต อท กาต น วฏฏต อท กปปต อท น กปปตต. โส จนเตส อโห ภารย อท กมม อห ทกขา มจจตกาโม ปพพชโต อธ จ เม หตถปปสารณฏานเมว น ป ายต เคเห ตวา วฏฏทกขา มจจต สกกา มยา คหนา ภวต วฏฏตต.

Page 128: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 128

โส ตโต ปฏาย อกกณ โต อนภรโต ทวตตสากาเร สชฌาย น กโรต อทเทส น คณหาต กโส ลโข ธมนสนถตคตโต อาลสยาภภโต กจฉปรกณโณ อโหส. อถ น ทหรสามเณรา อาวโส ก ตว ตฏาเน โตว นสนนฏาเน นสนโน ว อโหส ปณฑโรคาภภโต กโส ลโข ธมนสนถตคตโต อาลสยาภภโต กจฉปรกณโณ กนเต กตนต ปจฉส. อกกณ โตมห อาวโสต. กการณาต. โส ต ปวตต อาโรเจส. เต ตสส อาจรยปชฌายาน อาจกขส. อาจรยปชฌายา ต อาทาย สตถ สนตก อคมส. สตถา ก ภกขเว อาคตตถาต อาห. ภนเต อย ภกข ตมหาก สาสเน อกกณ โตต. เอว กร ภกขต. อาม ภนเตต. กการณาต. อห ภนเต ทกขา มจจตกาโม ปพพชโต ตสส เม อาจรโย อภธมมกถ กเถส อปชฌาโย วนยกถ สวาห อธ เม หตถปปสารณฏานเมว นตถ คหนา หตวา สกกา ทกขา มจจต คห ภวสสามต สนนฏานมกาส ภนเตต. สเจ ตว ภกข เอกเมว รกขต สกขสสส อวเสสาน รกขนกจจ นตถต. ก ภนเตต ตว จตตเมว รกขต สกขสสสต. สกขสสาม ภนเตต. เตนห อตตโน จตตเมว รกขาห สกกา ทกขา มจจตนต อม โอวาท ทตวา อม คาถมาห " สทททส สนปณ ยตถกามนปาตน จตต รกเขถ เมธาว จตต คตต สขาวหนต. " ตตถ สทททสนต สฏ ทททส. สนปณนต สฏ

Page 129: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 129

นปณ ปรมสณห. ยตถ กามนปาตนนต ชาตอาทน อโนโลเกตวา ลภตพพาลภตพพยตตายตตฏาเนส ยตถ กตถจ นปตนสล. จตต รกเขถ เมธาวต อนธพาโล ทมเมโธ อตตโน จตต รกขต สมตโถ นาม นตถ จตตวสโก หตวา อนยพยสน ปาปณาต เมธาว ปน ปณฑโตว จตต รกขต สกโกต ตสมา ตวป จตตเมว โค เปห อท ห จตต คตต สขาวห มคคผลนพพานสขาน อาวหตต. เทสนาปรโยสาเน โส ภกข โสตาปตตผล ปาปณ อ เป พห โสตาปนนาทโย อเหสเทสนา มหาชนสส สาตถกา อโหสต. อกกณ ตภกข วตถ. ------------ ๔. ภาคเนยยสงฆรกขตตเถร วตถ. [ ๒๗ ] ทรงคม เอกจรนต อม ธมมเทสน สตถา เชตวเน วหรนโต สงฆรกขต นาม ภกข อารพภ กเถส. สาวตถย กเรโก กลปตโต สตถ ธมมเทสน สตวา นกขมตวา ปพพชโต ลทธปสมปโท สงฆรกขตตเถโร นาม หตวา กตปาเหเนว อรหตต ปาปณ. ตสส กนฏโ ปตต ลภตวา เถรสส นาม อกาส. โส ภาคเนยยสงฆรกขโต นาม หตวา วยปปตโต เถรสส สนตเก ปพพชตวา ลทธปสมปโท อ ตรสม คามการาเม วสส อปคนตวา เอก สตตหตถ เอก อฏหตถนต เทว วสสาวาสก- สาฏเก ลภตวา อฏหตถ อปชฌายสส เม ภวสสตต สลลกเขตวา

Page 130: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 130

สตตหตถ มยห ภวสสตต จนเตตวา วตถวสโส อปชฌาย ปสสสสามต อาคจฉนโต อนตรามคเค ปณฑาย จรนโต อาคนตวา เถเร วหาร อนาคเตเยว วหาร ปวสตวา เถรสส ทวาฏาน สมมชชตวา ปาโททก อปฏาเปตวา อาสน ป าเปตวา อาคมนมคค โอโลเกนโต นสท. อถสส อาคมนภาว ตวา๑

ปจจคคมน กตวา ปตตจวร ปฏคคเหตวา นสทถ ภนเตต เถร นสทาเปตวา ตาลวณฏ อาทาย วชตวา ปานย ทตวา ปาเท โธวตวา ต สาฏก อาเนตวา ปาทมเล เปตวา ภนเต อม ปรภ ชถาต วตวา วชยมาโน อฏาส. อถ น เถโร อาห สงฆรกขต มยห จวร ปรปณณ ตวเมว ปรภ ชาต. ภนเต มยา ลทธกาลโต ปฏาย อย ตมหากเมว สลลกขโต ปรโภค กโรถาต. โหต สงฆรกขต ปรปณณ เม จวร ตวเมว ปรภ ชาต. ภนเต มา เอว กโรถ ตมเหห ปรภตเต มยห มหปผล ภวสสตต. อถ น ตสส ปนปปน กเถนตสสาป เถโร น อจฉ. เอว โส วชยมาโน โต ว จนเตส อห เถรสส คหกาเล ภาคเนยโย ปพพชตกาเล สทธวหารโก เอวป มยา สทธ อปชฌาโย ปรโภค น กาตกาโม อมสม มยา สทธ ปรโภค อกโรนเต ก เม สมณภาเวน คห ภวสสามต. อถสส เอตทโหส ทสสณาปโย ฆราวาโส กนน โข กตวา คหภโต ชวสสามต ตโต จนเตส อฏหตถสาฏก วกกณตวา เอก ๑. ส. ย. อถ น อาคจฉนต ทสวา.

Page 131: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 131

เอฬก คณหสสาม เอฬกา นาม ขปป วชายนต สวาห วชาต วชาต วกกณตวา มล กรสสาม มเล พห กตวา เอก ปชาปต อาเนสสาม สา เอก ปตต วชายสสต อถสส มม มาตลสส นาม กตวา จฬยานเก นสทาเปตวา มม ปตต จ ภรย จ อาทาย มาตล วนทต อาคมสสาม อาคจฉนโต อนตรามคเค มม ภรย วกขาม อาเนห ตาว เม ปตต วหสสาม นนต สา กนเต ปตเตน เอห ยานก ปาเชหต วตวา ปตต คเหตวา อห เนสสาม นนต สนธาเรต อสกโกนต จกกปาเท ฉฑเฑสสต อถสส สรร อภรหตวา จกก คมสสต อถ น ตว มม ปตต เนว มยห อทาส น สนธาเรต นาสกข๑ นาสโตส ตยาต วตวา ปโตทยฏ ยา ปฏ ปหรสสามต. โส เอว จนเตนโต ตวา วชยมาโนว เถรสส สส ตาลวณเฏน ปหร. เถโร กนน โข อห สงฆรกขเตน สเส ปหโตต อปธาเรนโต เตน จนตตจนตต สพพ ตวา สงฆรกขต มาตคามสส ปหาร ทาต นาสกข เอตถ มหลลกตเถรสส โก โทโสต อาห. โส อโห นฏโมห าต กร เม อปชฌาเยน จนตตจนตต ก เม สมณภาเวนาต ตาลวณฏ ฉฑเฑตวา ปลายต อารทโธ. อถ น ทหรสามเณรา อนพนธตวา อาทาย สตถ สนตก อาคมส สตถา เต ภกข ทสวา ก ภกขเว อาคตตถ เอโก โว ภกข ลทโธต ปจฉ. อาม ภนเต อม ทหร อกกณ ตวา ปลายนต คเหตวา ตมหาก ๑. ส. ย. น สนธาเรต อสกข.

Page 132: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 132

สนตก อาคตมหาต. เอว กร ภกขต. อาม ภนเตต. กมตถ เต ภกข เอว ภารย กมม กต นน ตว อารทธวรยสส เอกสส พทธสส ปตโต มาทสสส นาม พทธสส สาสเน ปพพชตวา อตตาน โสตาปนโนต วา สกทาคามต วา อนาคามต วา อรหาต วา วทาเปต นาสกข กมตถ เอว ภารย กมมมกาสต. อกกณ โตสม ภนเตต. กการณา อกกณ โตสต. โส วสสา- วาสกสาฏกาน ลทธทวสโต ปฏาย ยาว เถรสส ตาลวณเฏน ปหารา สพพ ต ปวตต สตถ อาโรเจตวา อมนา การเณน ปลาโตสม ภนเตต อาห. อถ น สตถา เอห ภกข มา จนตย จตต นาเมต ทเร โหนตป อารมมณ สมปฏจฉกชาตก ราคโทสโมหพนธนา มจจนตถาย วายมต วฏฏตต วตวา อม คาถมาห " ทรงคม เอกจร อสรร คหาสย เย จตต ส เมสสนต โมกขนต มารพนธนาต." ตตถ ทรงคมนต จตตสส ห มกกฏสตตมตตกป ปรตถมาท- ทสาภาเคน คมนาคมน นาม นตถ ทเร สนตป อารมมณ สมปฏจฉตต ทรงคม นาม ชาต. สตตฏจตตาน ปน เอกโต กณณกพทธาน เอกกขเณ อปปชชต สมตถาน นาม นตถ อปปตตกาเล เอเกกเมว จตต อปปชชต ตสม นรทเธ ปน เอเกกเมว อปปชชตต เอกจร นาม ชาต. จตตสส สรรสณาน วา นลาทปกาโร วณณเภโท วา นตถต อสรร นาม ชาต. คหา นาม

Page 133: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 133

จตมหาภตคหา อท จ หทยรป นสสาย ปวตตตต คหาสย นาม ชาต. เย จตตนต เย เกจ ปรสา วา อตถ วา คหฏา วา ปพพชตา วา อนปปชชนกกเลสสส อปปชชต อเทนตา สต- สมโมเสน อปปนนกเลส ปชหนตา จตต ส เมสสนต ส ต อวกขตต กรสสนต. โมกขนต มารพนธนาต สพเพ เต กเลสพนธนาภาเวน มารพนธนสงขาตา เตภมกวฏฏา มจจสสนตต. เทสนาปรโยสาเน ภาคเนยยสงฆรกขตตเถโร โสตาปตตผล ปาปณ อ เป พห โสตาปนนาทโย ชาตา มหาชนสส สาตถกา เทสนา อโหสต. ภาคเนยยสงฆรกขตตเถร วตถ. ------- ๕. จตตหตถตเถร วตถ. [ ๒๘ ] อนวฏ ตจตตสสาต อม ธมมเทสน สตถา เชตวเน วหรนโต จตตหตถตเถร นาม อารพภ กเถส. เอโก กร สาวตถวาส กลปตโต นฏโคณ ปรเยสนโต อร ปวสตวา มชฌนตกกาเล โคณ ทสวา ยเถ วสสชเชตวา อวสส อยยาน สนตเก อาหารมตต ลภสสามต ขปปปาสาปฬโต วหาร ปวสตวา ภกขน สนตก คนตวา วนทตวา เอกมนต อฏาส. ตสม โข ปน สมเย ภกขน อวกการปาตย ภตตาวเสสก ภตต โหต. เต ต ฉาตกปฬต ทสวา องฆ ภตต คเหตวา ภ ชาต

Page 134: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 134

วทส. พทธกาเล จ นาม อเนกสปพย ชน อปปชชต. โส ตโต ยาปนมตต คเหตวา ภ ชตวา ปานย ปวตวา หตเถ โธวตวา ภกข วนทตวา ก ภนเต อชช อยยา นมนตนฏาน อคมสต. นตถ อปาสก ภกข อมนา ว นหาเรน นพทธ ลภนตต. โส มย อฏาย สมฏาย รตตนทว นพทธ กมม กโรนตาป เอว มธรพย ชนภตต น ลภาม อเม กร นพทธ ภ ชนต ก เม คหภาเวน ภกข ภวสสามต จนเตตวา ภกข อปสงกมตวา ปพพชช ยาจ. อถ น ภกข สาธ อปาสกาต ปพพาเชส. โส ลทธปสมปโท สพพปการ วตตปฏวตต อกาส. โส พทธาน อปปนเนน ลาภสกกาเรน กตปาหจจเยน ถลสรโร อโหส ตโต จนเตส ก เม ภกขาย จรตวา ชวเตน คห ภวสสามต. โส วพภมตวา เคห ปาวส. ตสส เคเห กมม กโรนตสส กตปาเหเนว สรร มลาย ตโต ก เม อมนา ทกเขน สมโณ ภวสสามต จนเตตวา ปนาคนตวา ปพพช. โส กตปาห วตนาเมตวา ปน อกกณ ตวา วพภม. ปพพชตกาเล ปน ภกขน อปการโก อโหส. โส ปนป กตปาเหเนว อกกณ ตวา ก เม คหภาเวน ปพพชสสามต คนตวา ภกข วนทตวา ปพพชช ยาจ. อถ น ภกข อปการวเสน ปน ปพพาชยส เอว โส ฉกขตต ปพพชตวา อปปพพชโต. ตสส ภกข เอส จตตวสโก หตวา วจรตต จตตหตถตเถโรต นาม กรส. ตสเสว อปราปร วจรนตสเสว ภรยา คพภน อโหส. โส สตตเม วาเร อร โต กสภณฑ

Page 135: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 135

อาทาย เคห คนตวา ภณฑก เปตวา อตตโน กาสาว คณหสสามต คพภ ปาวส. ตสม ขเณ ตสส ภรยา นปชชตวา นททายต. ตสสา นวตถสาฏโก อปคโต. มขโต ลาลา ปคฆรต นาสา ฆรฆรายต มข ววฏ ทนต ฆสต.๑ สา ตสส อทธมาตก- สรร วย อปฏาส. โส อนจจ ทกข อท อห เอตตก กาล ปพพชตวา อม นสสาย ภกขภาเว สณาต นาสกขนต กาสาวโกฏย คเหตวา อทเร พนธนโต ว เคหา นกขม. อถสส อนนตรเคเห ตา สสส ต ตถา คจฉมาน ทสวา อย ปฏกกนโต อทาเนว อร โต อาคจฉนโต ว กาสาว อทเร พนธตวา นกขนโต วหาราภมโข คจฉต กนน โขต เคห ปวสตวา นททายมาน ธตร ปสสตวา โส อม ทสวา วปปฏสาร หตวา คโตต ตวา ธตร ปหรตวา อฏเห กาฬกณณ สามโก เต ต นททายมาน ทสวา วปปฏสาร หตวา คโต นตถ โส อโต ปฏาย ตยหนต อาห. อเปห อเปห อมม กโต ตสส คมน กตปาเหเนว ปน อาคมสสตต. โสป อนจจ ทกขนต วตวา คจฉนโต คจฉนโต ว โสตาปตตผล ปาปณ. โส คนตวา ภกข วนทตวา ปพพชช ยาจ. น สกขสสาม มย ต ปพพาเชต กโต ตยห สมณภาโว สตถก นสาทน ปาสาณสทส ตว สสนต. ภนเต อทาน ม อนกมปาย เอกวาร ปพพาเชถาต. เต ต อปการวเสน ปพพาชยส. โส กตปาเหเนว สห ปฏสมภทาห อรหตต ปาปณ. เตป ต ๑. ส. ม. ย. ทนต ฆสตต. นตถ.

Page 136: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 136

อาหส อาวโส จตตหตถ ตว คมนสมย ตวเมว ชาเนยยาส อมสม เต วาเร จรายตนต. ภนเต สสคคสส อตถภาวกาเล คตมห โส โน สสคโค ฉนโน อทาน อคมนธมมา ชาตมหาต. ภกข สตถ สนตก คนตวา ภนเต อย ภกข อมเหห เอว วตโต เอว นาม กเถต อ พยากโรต อภต วทตต อาหส. สตถา อาม ภกขเว มม ปตโต อตตโน อนวฏ ต จตต กาเล สทธมม อชานนกาเล คมนาคมน อกาส อทานสส ป จ ปาป จ ปหนนต วตวา อมา เทว คาถา อภาส " อนวฏ ตจตตสส สทธมม อวชานโต ปรปลวปสาทสส ป า น ปรปรต อนวสสตจตตสส อนนวาหตเจตโส ป ปาปปหนสส นตถ ชาครโต ภยนต. " ตตถ อนวฏ ตจตตสสาต จตต นาเมต กสสจ นพทธ วา ถาวร วา นตถ โย ปน ปคคโล อสสปฏเ ปตกมภณฑ วย ถสราสมห โกฏตขาณโก วย ขลลาตสเส กทมพปปผ วย กตถจ น สณาต กทาจ เสวโก โหต กทาจ อาชวโก กทาจ นคณโ กทาจ ตาปโส เอวรโป ปคคโล อนวฏ ตจตโต นาม ตสส อนวฏ ตจตตสส สตตตตสโพธปกขยธมมเภท อม สทธมม อชานนตสส ปรตตสทธตาย วา อลลวนสทธตาย วา ปรปลว- ปสาทสส กามาวจราป รปาวจราทเภทาป ป า น ปรปรต กามาวจรายป อปรปรยมานาย กโต ว รปาวจรารปาวจรโลกตตร-

Page 137: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 137

ป าปรปรสสตต ทเปต. อนวสสตจตตสสาต ราเคน อตนตจตตสส. อนนวาหตเจตโสต อาหตจตโต ขลชาโตต๑

อาคตฏาเน โทเสน จตตสส ปหตภาโว วตโต อธ ปน โทเสน อปปฏหตจตตสสาต อตโถ. ป ปาปปหนสสาต จตตถมคเคน ปหนป สส เจว ปหนปาปสส จ ขณาสวสส. นตถ ชาครโต ภยนต ขณาสวสส ชาครนตสเสว ภยาภาโว กถโต วย โส ปน สทธาทห ชาครธมเมห สมนนาคตตตา ชาคโร นาม ตสมา ชาครนตสสาป อชาครนตสสาป กเลสภย นตถ กเลสาน อปจจาวตตนโต น ห ต กเลสา อนพนธนต เตน เตน มคเคน ปหนาน ปน อนปคมนโต เตนาห โสตาปตตมคเคน เย กเลสา ปหนา เต กเลเส น ปเนต น ปจจาคจฉต สกทาคามอนาคาม- อรหตตมคเคน เย กเลสา ปหนา เต กเลเส น ปเนต น ปจจาคจฉตต. เทสนา มหาชนสส สาตถกา สผลา อโหส. อเถกทวส ภกข กถ สมฏาเปส ภารยา วตเม อาวโส กเลสา นาม เอวรโป อรหตตปนสสยสมปนโน กลปตโต กเลเสห อาลลโต สตต วาเร คห หตวา สตต วาเร ปพพชโตต. สตถา เตส กถาปวตต สตวา ตขณานรเปน คมเนน ธมมสภ คนตวา พทธาสเน นสนโน กาย นตถ ภกขเว เอตรห กถาย สนนสนนาต ปจฉตวา อมาย นามาต วตเต เอวเมว ภกขเว กเลสา นาม ๑. อภ. ว. ๓๕/๕๑๐. ม. ม. ๑๒/๒๐๖.

Page 138: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 138

ภารยา สเจ เอเต รปโน หตวา กตถจ ปกขปต สกกา ภเวยย จกกวาล อตสมพาธ พรหมโลโก อตนจโก โอกาโส เนส น ภเวยย มาทสป นาเมเต ป าสมปนน ปรสาชาเนยย อาโลเลนต อวเสเสส กา กถา อห ห อฑฒนาฬมตต วรกโจรก๑

กณกททาล จ นสสาย ฉ วาเร ปพพชตวา อปปพพชตปพโพต. กทา ภนเตต. สณสสถ ภกขเวต. อาม ภนเตต. เตนห สณาถาต อตต อาหร อตเต พาราณสย พรหมทตเต รชช กาเรนเต กททาล- ปณฑโต นาม พาหรกปพพชช ปพพชตวา อฏ มาเส หมวนเต วสตวา วสสารตตสมเย จ ภมยา ตนตาย เคเห เม อฑฒ- นาฬมตโต วรกโจรโก จ กณกททาลโก จ อตถ วรกโจรกพช มา นสสต อปปพพชตวา เอกฏาน กททาเลน กสตวา ต พช วปตวา วต กตวา ปกกกาเล อทธรตวา นาฬมตต พช เปตวา เสส ขาท. โส ก เมทาน เคเหน ปน อฏมาเส ปพพชสสามต นกขมตวา ปพพช. อมนา ว นหาเรน นาฬมตต วรกโจรก จ กณกททาล จ นสสาย สตต วาเร คห หตวา สตต วาเร ปพพชตวา สตตเม ปน วาเร จนเตส อห สตต วาเร อม กณกททาล นสสาย คห หตวา ปพพชโต กตถจเทว น ฉฑเฑสสามต. โส คงคาตร คนตวา ปตตฏาน ปสสนโต โอตรตวา คณเหยย ยถาสส ปตตฏาน น ปสสาม ตถา น ๑. วรกโปรกนตป ปาโ. . ว.

Page 139: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 139

ฉฑเฑสสามต จนเตตวา นาฬมตต พช ปโลตกาย พนธตวา ปโลตก กททาลผเล พนธตวา กททาล อคคทณฑเก คเหตวา คงคาตเร โต อกขน นมมเลตวา อปรสเส ตกขตต อาวชชตวา คงคาย ขปตวา นวตตตวา โอโลเกตวา ปตตฏาน อทสวา ชต เม ชต เมต ตกขตต สททมกาส. ตสม ขเณ พาราณส ราชา ปจจนต วปสเมตวา อาคนตวา นทตเร ขนธาวาร นวาเสตวา นหานตถาย นท โอตณโณ ต สทท อสโสส. ราชน จ นาม ชต เม ชต เมต สทโท อมนาโป โหต. โส ตสส สนตก คนตวา อห อทาน อมตตมททน กตวา ชต เมต อาคโต ตว ปน ชต เม ชต เมต วรวส ก นาเมตนต ปจฉ. กททาลปณฑโต ตว พาหรเก โจเร ชน ตยา ชต ปน อชตเมว โหต มยา ปน อชฌตตโก โลภโจโร ชโต โส ปน ม น ชนสสต ตสเสว ชโย สาธต วตวา อม คาถมาห " น ต ชต สาธ ชต ย ชต อวชยต ต โข ชต สาธ ชต ย ชต นาวชยตต.๑" ตขณเยว คงค โอโลเกนโต อาโปกสณ นพพตเตตวา อธคตวเสโส อากาเส ปลลงเกน นสท. ราชา มหาปรสสส ธมมกถ สตวา วนทตวา ปพพชช ยาจตวา สทธ พลกาเยน ปพพช. โยชนมตตา ปรสา อโหส. อปโรป สามนตราชา ตสส ปพพชตภาว สตวา ตสส รชช คณหสสามต อาคนตวา ตถา ๑. ข. ชา. เอก. ๒๗/๒๒.

Page 140: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 140

สมทธ นคร ส ทสวา เอวรป นคร ฉฑเฑตวา ปพพชนโต ราชา น โอรเก าเน ปพพชสสต มยาป ปพพชต วฏฏตต จนเตตวา ตตถ คนตวา มหาปรส อปสงกมตวา ปพพชช ยาจตวา สปรโส ปพพช. เอเตเนว นหาเรน สตต ราชาโน ปพพชส. สตตโยชนโก อสสโม อโหส. สตต ราชาโน โภเค ฉฑเฑตวา เอตตก ชน คเหตวา ปพพชส. มหาปรโส พรหมจรยวาส วสตวา พรหมโลกปโค อโหส. สตถา อม ธมมเทสน อาหรตวา อห ภกขเว ตทา กททาลปณฑโต อโหส.๑ กเลสา นาเมเต เอว ภารยาต อาห. จตตหตถตเถร วตถ. --------- ๖. อารทธวปสสกภกข วตถ. [ ๒๙ ] กมภปมนต อม ธมมเทสน สตถา สาวตถย วหรนโต อารทธวปสสเก ภกข อารพภ กเถส. สาวตถย กร ป จสตา ภกข สตถ สนตเก ยาว อรหตตา กมมฏาน คเหตวา สมณธมม กรสสามาต โยชนสตมคค คนตวา เอก มหาคาม อคมส. อถ เน มนสสา ทสวา ป ตตาสเนส นสทาเปตวา ปณเตห ยาคอาทห ปรวสตวา กตถ ภนเต คจฉถาต ปจฉตวา ยถาผาสกฏานนต วตเต ๑. ส. ม. ย. อโหส.

Page 141: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 141

ภนเต อม เตมาส อเธว วสถ มยป ตมหาก สนตเก สรเณส ปตฏาย สลาน รกขสสามาต ยาจตวา เตส อธวาสน วทตวา อวทเร าเน มหนโต ว วนสณโฑ อตถ เอตถ วสถ ภนเตต วตวา อยโยเชส. เต ภกข ต วนสณฑ ปวสส. ตสม วนสณเฑ อธวตถา เทวตา สลวนโต อยยา อม วนสณฑ อนปปตตา อยตต โข ปน อมหาก อยเยส อธ วสนเตส ปตตภาตก๑

คเหตวา รกเข อภรยห วสตนต โอตรตวา ภมย นสทตวา จนตยส อยยา อมสม าเน อชเชกรตต วสตวา อทธา เสว คมสสนตต. ภกขป ปนทวเส อนโตคาเม ปณฑาย จรตวา ปน ตเมว วนสณฑ อาคมส. เทวตา ภกขสงโฆ สวาตนาย เกนจ นมนตโต ภวสสต ตสมา ปน อาคจฉต อชช คมน น ภวสสต เสว คมสสนต ม เต อมนา อปาเยน อฑฒมาสมตต ภมยเมว อจฉส. ตโต จนตยส ภทนตา อม เตมาส อเธว ม เ วสสสนต อเธว โข ปน วสนเตส อมหาก รกเข อภรหตวา นสทตป อยตต เตมาส ปตตภาตเก คเหตวา ภมย นสทนฏานานป อมหาก ทกขาน ก จ กตวา อเม ภกข ปลาเปต วฏฏตต. ตา เตส เตส รตตฏานทวาฏาเนส เจว จงกมนโกฏส จ ฉนนสสาน กพนธาน ทสเสต อมนสสสทท จ สาเวต อารภส. ภกขน ขปตกาสาทโย โรคา ปวตตส. เต อ ม ตยห อาวโส ก รชชต ตยห ก รชชตต ปจฉตวา มยห ขปตโรโค มยห ๑. ส. ย. ปตตภาตเก.

Page 142: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 142

กาโสต วตวา อาวโส อห อชช จงกมนโกฏย ฉนนสส อททส อห รตตฏาเน กพนธ อททส อห ทวาฏาเน อมนสสสทท อสโสส ปรวชเชตพพยตตกมท าน อมหาก อธ อผาสก โหต สตถ สนตก คมสสามาต. เต นกขมตวา อนปพเพน สตถ สนตก คนตวา วนทตวา เอกมนต นสทส. อถ เน สตถา อาห ก ภกขเว ตสม าเน วสต น สกขสสถาต. อาม ภนเต อมหาก ตสม าเน วสนตาน เอวรปาน เภรวารมมณาน อปฏหนต เตน เอวรป อผาสก โหต เตน มย วชเชตพพยตตกมท านนต ต ฉฑเฑตวา ตมหาก สนตก อาคตาต. ภกขเว ตตเถว ตมหาก คนต วฏฏตต. น สกกา ภนเตต. ภกขเว ตมเห อาวธ อคเหตวา คตา อทาน อาวธ คเหตวา คจฉถาต. กตราวธ ภนเตต. สตถา อห โว อาวธ ทสสาม มยา ทนนาวธ คเหตวา คจฉถาต วตวา " กรณยมตถกสเลน ยนต สนต ปท อภสเมจจ สกโก อช จ สหช จ สวโจ จสส มท อนตมานต " สกล เมตตสตต๑ กเถตวา ภกขเว อม ตมเห พห วหารสส วนสณฑโต ปฏาย สชฌายนตา อนโตวหาร ปวเสยยาถาต อยโยเชส. เต สตถาร วนทตวา นกขมตวา อนปพเพน ต วนสณฑ ปตวา พหวหาเร คณสชฌาย สชฌายมานาว วนสณฑ ปวสส. สกลวนสณเฑ เทวตา เมตตจตต ปฏลภตวา เตส ๑. ข. ข. ๒๕/๑๓.

Page 143: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 143

ปจจคคมน กตวา ปตตจวรปฏคคหณ อาปจฉส คตตสมพาหน อาปจฉส เตส ตตถ ตตถ อารกข สสวหต กรส จกกธปน๑ วย สนนสนนา อเหส. กตถจ อมนสสสทโท นาม นาโหส. เตส ภกขน จตต เอกคค โหต.๒ เต รตตฏานทวาฏาเนส นสนนา วปสสนาย จตต โอตาเรตวา อตตน ขยวย ปฏเปตวา อย อตตภาโว นาม ภชชนตเถน อถาวรตเถน กลาลภาชนสทโสต วปสสน วฑฒยส. สมมาสมพทโธ คนธกฏย นสนโนว เตส วปสสนาย อารทธภาว ตวา เต ภกข อามนเตตวา๓ เอวเมว ภกขเว อย อตตภาโว นาม ภชชนตเถน อถาวรตเถน กลาล- ภาชนสทโส เอวาต วตวา โอภาส ผรตวา โยชนสเต โตป เตส อภมเข นสนโน วย ฉพพณณรสมโย วสสชเชตวา ทสสมาเนน รเปน อม คาถมาห " กมภปม กายมม วทตวา นครปม จตตมท ถเกตวา๔

โยเธถ มาร ป าวเธน ชต จ รกเข อนเวสโน สยาต." ตตถ กมภปมนต อพลทพพลตเถน อนทธนยตาย ตาว- กาลกตเถน อม เกสาทสมหสงขาต กาย กมภปม กลาลภาชนสทส วทตวา. นครปม จตตมท ถเกตวาต นคร นาม พหทธา ถร โหต คมภรปรข ปาการปรกขตต ทวารฏฏาลกยตต อนโต สวภตต ๑. ส. ปกกธปน. ๒. ย. อโหส. ๓. ส. ม. ย. อามนเตส. ๔. ส. ม. ย. เปตวา.

Page 144: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 144

วถจตกกสงฆาฏกสมปนน อนตราปณ ต วลมปสสามาต พหทธา โจรา อาคนตวา ปวสต อสกโกนตา ปพพต อาสชช ปฏหตา วย คจฉนต เอวเมว ปณฑโต กลปตโต อตตโน วปสสนาจตต ถร นครสทส กตวา ถเกตวา นคเร โต เอกโตธาราทนา นานปปกาเรน อาวเธน โจรคณ วย วปสสนามเยน จ อรยมคคมเยน จ ป าวเธน ต ต มคควชฌ กเลส ปฏพาหนโต ต กเลสมาร โยเธถ ปหเรยยาต อตโถ. ชต จ รกเขต ชต อปปาทต ตรณวปสสน อาวาสสปปายอตสปปายโภชนสปปายปคคลสปปาย ธมมสสวนสปปายาทน อาเสวนโต อนตรนตรา สมาปตต สมา- ปชชตวา ตโต วฏาย สทธจตเตน สงขาเร สมมสนโต รกเขยย. อนเวสโน สยาต อนาลโย ภเวยย. ยถา นาม โยโธ สงคามสเส พลโกฏก กตวา อมตเตห สทธ ยชฌนโต ฉาโต วา ปปาสโต วา หตวา สนนาเห สถเล อาวเธ วา ปตเต พลโกฏก ปวสตวา วสสมตวา ภ ชตวา ปวตวา สนนยหตวา อาวธ คเหตวา ปน นกขมตวา ยชฌนโต ปรเสน มททต อชต ชนาต ชต รกขต โส ห สเจ พลโกฏเก เอว วสสมนโต ต อสสาเทนโต อจเฉยย รชช ปรหตถคต กเรยย เอวเมว ภกข ปฏลทธ ตรณวปสสน ปนปปน สมาปตต สมาปชชตวา ตโต วฏาย สทธจตเตน สงขาเร สมมสนโต รกขต สกโกต อตตร- มคคปฏลาเภน กเลสมาร ชนาต สเจ ปน โส สมาปตตเมว อสสาเทต สทธจตเตน ปนปปน สงขาเร น สมมสต. มคคผล-

Page 145: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 145

ปฏเวธ กาต น สกโกต ตสมา รกขตพพยตตก รกขนโต อนเวสโน สยา สมาปตต นเวสน กตวา ตตถ น นเวเสยย อาลย น กเรยยาต อตโถ. ตมเห เอว กโรถาต เอว สตถา เตส ภกขน ธมม เทเสส. เทสนาวสาเน ป จสตา ภกข นสนนฏาเน นสนนา ว สห ปฏสมภทาห อรหตต ปตวา ตถาคตสส สวณณวณณ สรร วณเณนตา โถเมนตา วนทนตา ว อาคจฉสต. อารทธวปสสกภกข วตถ. --------- ๗. ปตคตตตสสตเถร วตถ. [ ๓๐ ] อจร วตย กาโยต อม ธมมเทสน สตถา สาวตถย วหรนโต ปตคตตตสสตเถร อารพภ กเถส. เอโก กร สาวตถวาส กลปตโต สตถ สนตเก ธมมกถ สตวา สาสเน อร ทตวา ปพพชโต ลทธปสมปโท ตสสตเถโร นาม อโหส. คจฉนเต คจฉนเต กาเล ตสส สรเร โรโค อทปาท. สาสปมตตโย ปฬกา อฏหส. ตา อนปพเพน มคคมตตา กาฬายมตตา โกลฏ มตตา อามลกมตตา เพลวมตตา หตวา ปภชชส. สกลสรร ฉททาวฉทท อโหส. ปตคตต ตสสตเถโร- เตววสส นาม อทปาท. อถสส อปรภาเค อฏ น ภชชส. โส อปปฏชคคโย อโหส. นวาสนปารปน ปพพโลหตมกขต ชาลปวสทส

Page 146: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 146

อโหส. สทธวหารกาทโย ปฏชคคต อสกโกนตา ฉฑฑยส. โส อนาโถ หตวา นปชช. พทธาน จ นาม เทว วาเร โลกโวโลกน อวชหต โหต ปจจสกาเล โลก โวโลเกนตา จกกวาฬมขวฏฏโต ปฏาย คนธ- กฏอภมข าณ กตวา โอโลเกนต สาย โอโลเกนตา คนธกฏโต ปฏาย พาหราภมข าณ กตวา โอโลเกนต. ตสม ปน สมเย ภควโต าณชาลสส อนโต ปตคตต ตสสตเถโร ป าย. สตถา ตสสสส ภกขโน อรหตตสส อปนสสย ทสวา อย สทธวหารกาทห ฉฑฑโต อทานสส ม เปตวา อ ปฏสรณ นตถต คนธกฏโต นกขมตวา วหารจารก จรมาโน วย อคคสาล คนตวา อกขล โธวตวา อทก ทตวา อทธน อาโรเปตวา อทกสส ตตตภาว อาคมยมาโน อคคสาลายเมว อฏาส ตตตภาว ชานตวา คนตวา ตสสภกขโน นปนนม จกโกฏย คณห. ตทา ภกข อเปถ ภนเต มย คณหสสามาต ม จก คเหตวา อคคสาล อานยส. สตถา อมพณก อาหราเปตวา อณโหทก อาส จตวา เตห ภกขห ตสส ปารปน คาหาเปตวา อณโหทเกน มททาเปตวา อาตเป วสสชชาเปส. อถสส สนตเก ตวา ต สรร อณโหทเกน เตเมตวา ตสส สรร๑ ฆสตวา นหาเปส. ตสส นหานปรโยสาเน ปารปน สกข. อถ น ต นวาสาเปตวา นวตถกาสาว อทเกน มททาเปตวา อาตเป วสสชชาเปส. อถสส คตเต อทเก ฉนนมตเต ต สกข. ๑. ส. ม. ย. ตสส สรรนต. นตถ.

Page 147: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 147

โส เอก กาสาว นวาเสตวา เอก ปารปตวา สลลหกสรโร เอกคคจตโต หตวา ม จเก นปชช. สตถา ตสส อสสสเก ตวา ภกข อย ตว กาโย อเปตว าโณ นรปกาโร หตวา กลงคร วย ปวย สยสสตต วตวา อม คาถมาห " อจร วตย กาโย ปว อธเสสสต ฉฑโฑ อเปตว าโณ นรตถว กลงครนต. " ตตถ อจร วตาต ภกข น จรสเสวาย กาโย ปว อธเสสสต อมสสา ปกตสยเนน สยตาย ปวยา อปร สยสสต. ฉฑโฑต อปวทโธ อปคตว าณตาย ตจโฉ หตวา เสสสตต ทสเสต. ยถาก นรตถว กลงครนต นรปการ นรตถก กฏขณฑ วย. ทพพสมภารตถกา ห มนสสา อร ปวสตวา อชก อชกสณาเนน วงก วงกสณาเนน ฉนทตวา ทพพสมภาร คณหนต อวเสส ปน สสร จ ปตก จ อสารก จ คณ กชาต จ ฉนทตวา ตตเถว ฉฑเฑนต อ เ ทพพสมภารตถกา อาคนตวา ต คเหตวา อากงขนตา นาม นตถ ต โอโลเกตวา อตตโน อปการกเมว คณหนต อตร ปวคตเมว โหต ต ปน เตน เตน อปาเยน ม จปฏปาทก วา ปาทกลก วา ผลกปก วา กาต สกกาป ภเวยย อมสม ปน อตตภาเว ทวตตสาย โกฏาเสส เอกโกฏาโสป ม จปฏปาทกาทวเสน วา อ เน วา อปการ- มเขน คยหปโค นาม นตถ เกวล นรตถว กลงคร อย กาโย อปคตว าโณ กตปาหสเสว ปวย เสสสตต.

Page 148: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 148

เทสนาวสาเน ปตคตตตสสตเถโร สห ปฏสมภทาห อรหตต ปาปณ. อ เป พห โสตาปนนาทโย อเหส. เถโรป อรหตต ปตวา ปรนพพาย. สตถา ตสส สรรกจจ การาเปตวา ธาตโย คเหตวา เจตย การาเปส. ภกข สตถาร ปจฉส ภนเต ปตคตตตสสตเถโร กห นพพตโตต. ปรนพพโต ภกขเวต. ภนเต เอวรปสส อรหตตป- นสสยสมปนนสส ภกขโน กการณา คตต ปตก ชาต กการณา อฏ น ภนนาน กมสส การณ อรหตตสส อปนสสยภาว ปตตนต. ภกขเว สพพเมต เอตสส อตตนา กตกมเมน นพพตตนต. ก ปน เตน ภนเต กตนต. เตนห ภกขเว สณาถาต อตต อาหร อย กสสปสมมาสมพทธกาเล สากณโก หตวา พห สกเณ วธตวา อสสรชน อปฏห เตส ทนนาวเสเส วกกณาต วกกณาวเสสา มาเรตวา ปตา ปตกา ภวสสนตต ยถา อปปตต น สกโกนต ตถา เตส ชงฆฏ น จ ปกขฏ น จ ภนทตวา ราส กตวา เปส. เต ปนทวเส วกกณาต อตพหน ลทธกาเล อตตโน อตถาย ปจาเปส. ตสส เอกทวส รสโภชเน ปกเก เอโก ขณาสโว ปณฑาย จรนโต ตสส เคหทวาเร อฏาส. โส เถร ทสวา จตต ปสาเทตวา มยา พห ปาณา มารตา๑ อยโย จ เม เคหทวาเร โต อนโตเคเห จ รสโภชน สวชชต ปณฑปาตมสส ทสสามต ตสส ปตต อาทาย ปเรตวา ๑. ส. ม. ย. มาเรตวา ขาทตา.

Page 149: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 149

รสปณฑปาต ทตวา เถร ป จปตฏ เตน วนทตวา ภนเต ตมเหห ทฏธมมสส มตถก ปาปเณยยนต อาห. เถโร เอว โหตต อนโมทน อกาส. ภกขเว ตทา ตสสสส กตกมมวเสเนว เอต ตสสสส นปผนน สกณาน อฏ เภทนสสนเทน ตสสสส คตต ปตก ชาต อฏ น จ ภนนาน ขณาสวสส รสปณฑปาตทานนสสนเทน อรหตต ปตโตต. ปตคตตตสสตเถร วตถ. -------------- ๘. นนทโคปาลก วตถ. [ ๓๑ ] ทโส ทสนต อม ธมมเทสน สตถา โกสลชนปเท วหรนโต นนทโคปาลก อารพภ กเถส. สาวตถย กร อนาถปณฑกสส คหปตโน นนโท นาม โคปาลโก โคยถ รกขต อฑโฒ มหทธโน มหาโภโค. โส กร ยถา เกณโย ชฏโล ปพพชตเวเสน เอว โคปาลกตเตน ราชปล ปรหรนโต อตตโน กฏมพ รกขต. โส กาลานกาล ป จโครเส อาทาย อนาถปณฑกสส สนตก อาคนตวา สตถาร ปสสต ธมม สณาต อตตโน วสนฏาน อาคมนตถาย สตถาร ยาจต. สตถา ตสส าณปรปาก อาคมยมาโน อาคนตวา๑ ตสส ปรปกกภาว ๑. ม. อคนตวา.

Page 150: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 150

ตวา เอกทวส มหาภกขสงฆปรวโต จารก จรนโต มคคา โอกกมม ตสส วสนฏานาสนเน อ ตรสม รกขมเล นสท. นนโท สตถ สนตก คนตวา๑ วนทตวา ปฏสนถาร กตวา สตถาร นมนเตตวา สตตาห พทธปปมขสส ภกขสงฆสส ปณต ป จโครสทาน อทาส. สตตเม ทวเส สตถา อนโมทน กตวา ทานกถาทเภท อนปพพกถ กเถส. กถาปรโยสาเน นนทโคปาลโก โสตาปตตผเล ปตฏาย สตถ ปตต คเหตวา สตถาร อนคจฉนโต ทร คนตวา ตฏ อปาสกาต นวตตยมาโน วนทตวา นวตต. อถ น เอโก ลทธโก วชฌตวา มาเรส. ปจฉโต อาคจฉนตา ภกข ทสวา คนตวา สตถาร อาหส นนโท ภนเต โคปาลโก ตมหาก อธาคตตตา มหาทาน ทตวา อนคนตวา นวตตนโต มารโต สเจ ตมเห นาคจฉสสถ นาสส มรณ อภวสสาต. สตถา ภกขเว มย อาคเตป อนาคเตป ตสส จตสโส ทสา จตสโส อนทสา คจฉนตสสาป มรณโต มจจนปาโย นาม นตถ ย ห เนว โจรา น เวรโน กโรนต ต อเมส สตตาน อนโต ปวตต มจฉาปณหต จตตเมว กโรตต วตวา อม คาถมาห " ทโส ทส ยนต กยรา เวร วา ปน เวรน มจฉาปณหต จตต ปาปโย น ตโต กเรต." ตตถ ทโส ทสนต โจโร โจร. ทสวาต ปาเสโส ยนต กยราต ยนต ตสส อนยพยสน กเรยย. ทตยปเทป เอเสว นโย. ๑. ส. ย. อาคนตวา.

Page 151: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 151

อท วตต โหต เอโก เอกสส มตตทพภโจโร ปตตทารเขตตวตถ- โคมหสาทส อปรชฌนโต ยสส อปรชฌต ตป ตเถว อตตน อปรชฌนต โจร ทสวา เวร วา ปน เกนจเทว การเณน พนธเวร เวร ทสวา อตตโน กกขฬตาย ทารณตาย ย ตสส อนยพยสน กเรยย ปตตทาร วา ตสส ปเฬยย เขตตาทน วา นาเสยย ชวตา วา ปน น โวโรเปยย ทสส อกสลกมมปเถส มจฉาปตตตา มจฉาปณหต จตต ปาปโย น ตโต กเร ต ปรส ตโต การณโต ปาปตร กเรยย วตตปปกาโร ห ทโส วา เวร วา ทสสส วา เวรโน วา อมสมเยว อตตภาเว ทกข วา อปปาเทยย ชวตกขย วา กเรยย อท ปน อกสลกมมปเถส มจฉาปต จตต ทฏเป ธมเม อนยพยสน ปาเปต อตตภาว- สหสเสสป จตส อปาเยส ขปตวา สส อกขปต น เทตต. เทสนาวสาเน พห โสตาปตตผลาทน ปตตา มหาชนสส สาตถกา เทสนา ชาตา. อปาสเกน ปน ภวนตเร กต กมม ภกขห น ปจฉต ตสมา สตถารา น กถตนต. นนทโคปาลก วตถ. -------------

Page 152: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 152

๙. โสเรยยตเถร วตถ. [ ๓๒ ] น ต มาตา ปตา กยราต อม ธมมเทสน สตถา โสเรยยนคเร สมฏ ต สาวตถย นฏาเปส. สมมาสมพทเธ สาวตถย วหรนเต โสเรยยนคเร โสเรยย- เสฏ ปตโต เอเกน สหายเกน สทธ สขยานเก นสทตวา มหนเตน ปรวาเรน นหานตถาย นครา นกขม. ตสม ขเณ มหากจจายนตเถโร โสเรยยนคร ปณฑาย ปวสตกาโม พหนคเร สงฆาฏ ปารปต. เถรสส จ สวณณวณณ สรร. โสเรยยเสฏ ปตโต ต ทสวา จนเตส อโห วต อย เถโร มม ภรยา ภเวยย มม วา ภรยาย สรรวณโณ เอตสส สรรวณโณ วย ภเวยยาต. ตสส จนตตมตเตเยว ปรสลงค อนตรธาย อตถลงค ปาตรโหส. โส ลชชมาโน ยานกา โอรยห ปลาย. ปรชโน ต อส ชานนโต กเมต กเมตนต อาห. สาป ตกกสลมคค ปฏปชช. สหายโกปสสา อโต จโต จ วจรตวาป นาททส. สพเพ นหายตวา เคห อคมส กห เสฏ ปตโตต วตเต นหาตวา อาคโต ภวสสตต ม มหาต วทส. อถสส มาตาปตโร ตตถ ตตถ ปรเยสตวา อปสสนตา โรทตวา ปรเทวตวา มโต ภวสสตต มตกภตต อทส. สา เอก ตกกสลคามสตถวาห ทสวา ยานก ปจฉโต ปจฉโต อนพนธ. อถ น มนสสา ทสวา อมหาก ยานกสส ปจฉโต ปจฉโต อาคจฉส มย กสเสสา ทารกาต ต น ชานามาต วทส. สาม ตมเห อตตโน ยานก ปาเชถ อห ปทสา คมสสามต คจฉนต

Page 153: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 153

คจฉนต องคลมททก ทตวา เอกสม ยานเก โอกาส กาเรส. มนสสา จนตยส ตกกสลนคเร อมหาก เสฏ ปตตสส ภรยา นตถ มย ตสส อาจกขสสาม มหาปณณากาโร โน ภวสสตต. เต คนตวา สาม อมเหห ตมหาก อตถรตน อานตนต. โส สตวา ต ปกโกสาเปตวา อตตโน วยานรป อภรป ปาสาทก ทสวา อปปนนสเนโห อตตโน เคเห อกาส. ปรสา ห อตถโย อตถโย วา ปรสา อภตปพพา นาม นตถ. ปรสา ห ปรสส ทาเรส อตจรตวา กาล กตวา พหน วสส- สตสหสสาน นรเย ปจตวา มนสสชาต อาคจฉนตา อตตภาวสเต อตถภาว อาปชชนต. อานนทตเถโรป กปป สตสหสส ปรตปารม อรยสาวโก สสาเร สสรนโต เอกสม อตตภาเว กมมารกเล นพพตโต ปรทารกมม กตวา นรเย ปจตวา ปกกาวเสเสน จททสส อตตภาเวส ปรสสส ปาทปรจารกา อตถ อโหส สตตส อตตภาเวส วชทธรณ ปาปณ. อตถโย ปน ทานาทน ป าน กตวา อตถภาเว ฉนท วราเชตวา อท โน ป ปรสตตภาว ปฏลาภาย สวตตตต จตต อธฏหตวา กาล กตวา ปรสตตภาว ปฏลภนต. ปตเทวตา หตวา สามสมมาปฏปตตวเสนาป ปรสตตภาว ปฏลภนเตว. อย จ เสฏ ปตโต เถเร อโยนโส จตต อปปาเทตวา อมสมเยว อตตภาเว อตถภาว ปฏลภ. ตกกสลาย เสฏ ปตเตน สทธ สวาสมนวาย ปนสสา กจฉย คพโภ ปตฏาส. สา ทสมาสจจเยน ปตต ลภตวา ตสส ปทสา

Page 154: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 154

คมนกาเล อปรป ปตต ปฏลภ เอวมสสา กจฉย วตถา เทว ปตตา อเหส โสเรยยนคเร ต ปฏจจ นพพตตา เทวต จตตาโร ปตตา อเหส. ตสม กาเล โสเรยยนครโต โย ตสสา สหายโก เสฏ ปตโต โส ป จห สกฏสเตห ตกกสล คนตวา สขยานเก นสนโน นคร ปาวส. อถ น สา อปรปาสาทตเล วาตปาน ววรตวา อนตรวถ โอโลกยมานา ตา ทสวา ต ส ชานตวา ทาส เปเสตวา ต ปกโกสาเปตวา มหาตเล นสทาเปตวา มหนต สกการสมมาน อกาส. อถ น โส อาห ภทเท ตว อโต ปพเพ อมเหห น ทฏปพพา อถ จ ปน โน มหนต สกการ กโรส ชานาส ตว อมเหต. อาม สาม ชานาม นน ตมเห โสเรยยนครวาสโนต. อาม ภทเทต. สา มาตาปตน จ ภรยาย จ ปตตาน จ อโรคภาว ปจฉ. อตโร อาม ภทเท อโรคาต วตวา อมม ชานาส ตว เอเตต อาห. อาม สาม ชานาม เตส เอโก ปตโต อตถ โส กหนต. ภทเท เอต มา กเถส มย เตน สทธ เอกทวส สขยานเก นสทตวา นหายต นกขนตา เนวสส คต ชานาม อโต จโต จ วจรตวา ต อทสวา มาตาปตน อาโรจยมหา เตปสส โรทตวา กนทตวา เปตกจจ กรสต. อห โส สามต. อเปห ภทเท ก กเถส มยห สหายโก เทวกมาโร วย โสภต เอโส ปรโสต. โหต สาม อห โสต. อถ น อท ก นามาต. ตทวสนเต อยโย มหากจจายนตเถโร ทฏโต. อาม ทฏโต.

Page 155: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 155

อห อยย มหากจจายนตเถร โอโลเกตวา อโห วต อย วา เถโร มม ภรยา ภเวยย เอตสส วา สรรวณโณ วย มม ภรยาย สรรวณโณ ภเวยยาต จนเตส จนตตกขเณเยว ปรสลงค อนตรธาย อตถลงค ปาตภว อถาห ลชชาย กสสจ วตต อสกกณตวา ตโต ปลายตวา อธาคตา สามต. อโห เต ภารย กมม กต กสมา มยห นาจกข อปจ ปน เต เถโร ขมาปโตต. น ขมาปโต สาม ชานาส ปน ตว กห เถโรต. อมเมว นคร อปนสสาย วหรตต. สเจ ปณฑาย จรนโต อธาคจเฉยย อห มม อยยสส ภกขาหาร ทเทยยามต. เตนห สฆ สกการ กโรห อมหาก อยย ขมาเปสสามาต. โส เถรสส วสนฏาน คนตวา วนทตวา เอกมนต นสนโน ภนเต เสว มยห ภกข คณหถาต อาห. นน ตว เสฏ ปตต อาคนตโกสต. ภนเต มา อมหาก อาคนตกภาว ปจฉถ เสว เม ภกข คณหถาต. เถโร อธวาเสส. เคเหป เถรสส มหาสกกาโร ปฏยตโต. เถโร ปนทวเส ต เคหทวาร อคมาส. อถ น นสทาเปตวา ปณเตน อาหาเรน ปรวสตวา เสฏ ปตโต ต อตถ คเหตวา เถรสส ปาทมเล นปชชาเปตวา ภนเต มยห สหายกาย ขมถาต อาห. กเมตนต อย ภนเต ปพเพ มยห ปยสหายโก หตวา ตมเห โอโลเกตวา เอว นาม จนเตส อถสส ปรสลงค อนตรธาย อตถลงค ปาตภว ขมถ ภนเตต. เตนห อฏหถ ขมาม โว อหนต. เถเรน ขมามต วตตมตเตเยว อตถลงค อนตรธาย. ปรสลงค

Page 156: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 156

ปรสลงเค ปาตภตมตเตเยว ต ตกกสลาย เสฏ ปตโต อาห สมม สหายก อเม เทว ทารกา ตว กจฉย วตถตตา ม ปฏจจ นพพตตตตา อภนนป โน ปตตาเอว อเธว วสสสาม มา อกกณ ต. สมม อห เอเกน อตตภาเวน ปม ปรโส หตวา ปน อตถภาว ปตวา ปน ปรโส ชาโตต วปปการปปตโต ปม ม ปฏจจ เทว ปตตา นพพตตา อทาน เม กจฉโต เทว นกขนตา สวาห เอเกนตตภาเวน วปปการ ปตวา ปน เคเห วสสสามต ส มา กร อห มม อยยสส สนตเก ปพพชสสาม อเม เทว ทารกา ตว ภารา โหนต อเมส มา ปมชชต วตวา ปตเต ปรจมพตวา ปรมชชตวา ปต นยยาเทตวา นกขมตวา เถรสส สนตเก ปพพช. เถโรป ต ปพพาเชตวา อปสมปาเทตวา คณหตวาว จารก จรมาโน อนกกเมน สาวตถ อคมาส. ตสส โสเรยยตเถโรต นาม อโหส. ชนปทวาสโน ต ปวตต ตวา สงขภตวา โกตหลชาตา อปสงกมตวา ปจฉส เอว กร ภนเตต. อามาวโสต. ภนเต เอวรปป การณ นาม โหต ตมหาก กร กจฉย เทว ปตตา นพพตตา ตมเห ปฏจจ เทว ชาตา เตส โว กตเรส พลวสเนโห โหตต. กจฉย วตถเกส อาวโสต. อาคตาคตา นพทธ ตเถว ปจฉนต. เถโร กจฉย วตถเกสเยว สเนโห พลวาต ปนปปน กเถนโต หรายมาโน เอโกว นสทต เอโก ว ตภต. โส เอว

Page 157: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 157

เอกตตปคโต อตตภาเว ขยวย ปฏเปตวา สห ปฏสมภทาห อรหตต ปาปณ. อถ น อาคตาคตา ปจฉนต ภนเต เอว กร นามาโหสต. อาม อาวโสต. กตเรส โว สเนโห พลวาต. มยห กตถจ สเนโห นาม นตถต. ภกข อย อภต กเถต ปรมทวเสส กจฉย วตถปตเตส สเนโห พลวาต วตวา อทาน มยห กตถจ สเนโห นตถต วทต อ พยากโรต ภนเตต สตถาร อาหส. สตถา น ภกขเว มยห ปตโต อ พยากโรต มม ปตตสส สมมาปณหเตน จตเตน มคคทสสน๑ ทฏกาลโต ปฏาย น กตถจ สเนโห ชาโต ย สมปตต เนว มาตา น ปตา กาต สกโกต ต อเมส สตตาน อพภนตเร ปวตต จตตเมว เทตต วตวา อม คาถมาห " น ต มาตา ปตา กยรา อ เ วาปจ าตกา สมมาปณหต จตต เสยยโส น ตโต กเรต." ตตถ น ตนต ต การณ เนว มาตา กเรยย น ปตา น อ เ าตกา. สมมาปณหตนต ทสส กสลกมมปเถส สมมาปตตตา สมมาปณหต. เสยยโส น ตโต กเรต. ตโต การณโต เสยยโส น วรตร อตตรตร กเรยย กโรตต อตโถ. มาตาปตโร ห ปตตาน ธน ททมานา เอกสมเยว อตตภาเว กมม อกตวา สเขน ชวตปวตตนก ธน ทาต สกโกนต วสาขาย มาตาปตโรป ตาวมหทธนา มหาโภคา ตสสา เอกสมเยว อตตภาเว ๑. ม. มคคสส.

Page 158: บาลี 16 80

ประโยค๒ - ธมมปทฏฐกถา (ทตโย ภาโค) - หนาท 158

สเขน ชวตกปปน ธน อทส จตส ปน ทเปส จกกวตตสร ทาต สมตถา มาตาปตโร นาม ปตตาน นตถ ปเคว ทพพสมปตต วา ปมชฌานาทสมปตต วา โลกตตรสมปตตทาเน กถาว นตถ. สมมาปณหต ปน จตต สพพมเปต สมปตต ทาต สกโกต เตน วตต "เสยยโส น ตโต กเรต. เทสนาวสาเน พห โสตาปตตผลาทน ปตตา, เทสนา มหาชนสส สาตถกา ชาตาต. โสเรยยตเถร วตถ. จตตวคค วณณนา นฏ ตา. ตตโย วคโค. ----------