tefsirül-münir sure sure (3)

SUNU

8BAKARA SRES

8Srenin Muhtevas:

9Srenin smi:

9Fazileti:

9Mminlerin Nitelikleri Ve Takva Sahiplerinin Mkfat

9'rb:

9Belagat:

10Kelime ve bareler:

10Aklamas

11Ayetlerden kan Hkm Ve Hikmetler

11Kfirlerin Nitelikleri

11'rab:

12Belagat:


12nceki Ayetlerle likisi Ve Nzul Sebebi

12Aklamas


13Mnafklarn Nitelikleri -I-

13Belagat:


13Aklamas


14Mnafklarn Nitelikleri -II-


15Aklamas


15Mnafklaen Nitelikleri -III-

16Belagat:


16Nzul Sebebi

16Aklamas


17Mnafklarn Durumlarn Anlatan Misaller

17Belagat:


18Nzul Sebebi

18Aklamas


20Sadece Allah'a badet Ve Bunu Gerektiren Sebepler

20I'rb:

20Belagat:


20Ayetler Aras liki

20Aklamas


22Kur'n'n En Ksa Sresinin Benzerini Meydana Getirmek zere nkarclara Meydan Okuyu

22'rb:

22Belagat:


23Ayetler Arasndaki liki

23Aklamas


24man Edip Salih Amel leyenlerin Mkfat

24'rb:


25Ayetler Aras liki

25Aklamas


26Kur'an- Kerim'de nsanlara Misal Vermenin Faydas

26Belagat:


27Nzul Sebebi

27Aklamas


29nsan Yaratmak, ldrmek, Gkleri Ve Yeri Yaratmak Gibi lerle Tecelli Eden Allah'n Kudreti

29'rb:

29Belagat:


30Ayetler Aras liki

30Aklamas


32nsann Yeryznde Halife Klnmas Ye Ona Dilin retilmesi

33'rb:

33Belagat:


33Ayetler Aras liki

34Aklamas


36mam Tayininin Yolu:

37Meleklerin Kendisine Secde Etmesi Suretiyle Hz. dem'e lh Ltuf

37Belagat:


37Ayetler Aras liki

37Aklamas


39Cennette Bulunan Hz. dem le Hz. Havva'ya Kar eytann Tavr

39rb:

39Belagat:


39Ayetler Aras liki

40Aklamas


42Adem (s.a.) Kssas:

43Hz. dem Kssasndan t ve Hikmetler:

44srailoullar'ndan stenenler

44Belagat:


44Ayetler Aras liki

45Aklamas


46Yahudilerin Kt Ahlakna rnekler

46'rb:

47Belagat:


47Nzul Sebebi

47Aklamas


49Yce Allah'n Yahudiler zerindeki On Nimeti

49'rb:

49Belagat:


50Ayetler Aras liki

50Aklamas


51srailoullar'na Verilen On Nimetten Dierleri

52'rb:

52Belagat:


53Aklamas


55Yahudilerin Umutlar, Baz Sular Ve Cezalar

55Belagat:


56Aklamas


57Genel Olarak Mminlerin Akbeti


57Nzul Sebebi

58Ayetler Aras liki

58Aklamas

58Ayetten karlan Hkm Ve Hikmetler

58Yahudilerin Birtakm Sular Ve Cezalar

58'rb:

59Belagat:


59Ayetler Aras liki

59Aklamas


61nei Boazlama Kssas

61Belagat:


62Ayetler Aras liki

62Kssann Sebebi

62Aklamas


64Yahudilerin Kalplerinin Katl

64Belagat:


64Aklamas


65Yahudilerin mana Gelmelerinin Zor Olmas

65Belagat:


66Nzul Sebebi

66Aklamas


68Yahudi Hahamlarnn Tahrif Ve ftiralar

68I'rb:

68Belagat:


69Nzul Sebebi

69Aklamas


71Yahudilerin Ahitlerine Aykr Davranmalar


71Ayetler Aras liki

71Aklamas

71Ayetten kan Hkm Ve Hikmetler

73Yahudilerin Szlerine Aykr Birtakm Halleri

73Belagat:

73Yenilenip Duran Tarihi Gerek:

73Aklamas


75Peygamberlere Ve Allah Tarafndan ndirilen Kitaplara Kar Yahudilerin Tavr

75I'rb:

75Belagat:


76Nzul Sebebi

76Aklamas


77Allah'n ndirdiklerini nkar Etmeleri Ve Peygamberleri ldrmeleri

77'rb:

77Belagat:


78Aklamas


79Tevrat'a man Ettikleri ddialarnn Yalanlanmas

79Belagat:


79Aklamas


80Yahudilerin Hayata Tutkunluu

80Belagat:


80Nzul Sebebi

81Aklamas


82Yahudilerin Cebraile, Dier Meleklere Ve Peygamberlere Kar Tavrlar

82'rb:

82Belagat:

82Nzul Sebebi

83Aklamas


84Yahudilerin Kur'an' nkar Etmeleri Ve Ahitlerini Bozmalar

84Belagat:


84Nzul Sebebi

85Ayetler Aras liki

85Aklamas


85Yahudilerin Byclk, Gzbaclk Ve Tlsmlarla Uramalar

86Belagat:


86Nzul Sebebi

87Ayetler Aras liki

87Aklamas


89Bynn Hkm:

89Peygamberlerin Mucizeleri le By Arasndaki Fark:

91Peygamber (S.A)'e Hitabn Edebi Ve Peygamberlik

91Belagat:


91Nzul Sebebi

91Aklamas


93er' Hkmlerin Neshedilmesi

93Belagat:


93Nzul Sebebi

94Aklamas

95Neshin Meydana Gelmesi:

96Neshin Trleri:


97Kitap Ehli'nin Mminlere Kar Tavr Ve Buna Karlk Verme ekli


98Nzul Sebebi

98Ayetler Aras liki

98Aklamas


99Yahudi Ve Hrstyanlarn Birbirleri Hakkndaki Kanaatleri

100Belagat:


100Nzul Sebebi

100Aklamas


102Mescitlerde Namaz Klmay Engelleyen Zalimin Durumu Ve Herhangi Bir Yerde Namaz Klmann Sahih Olmas

102Belagat:


102Nzul Sebebi

103Ayetler Aras liki

103Aklamas


104Hata Yoluyla Kabe'den Baka Tarafa Ynelmenin Hkm:

104Binek zerinde Nafile Namaz Klmak:

105Gaibe Namaz Klmak (Gyabi Cenaze Namaz):

105Kur'n ve Snnet'te "Allah'n Vechi" Tabirinden Maksat:

105Yce Allah'a Oul snat Etmek Suretiyle Kitap Ehli'nin Ve Mriklerin ftiralar Ve Allah'n nsanlarla Konumasn stemeleri

105'rb:

105Belagat:


106Ayetler Aras liki Ve Nzul Sebebi

106Aklamas


108Yahudi Ve Hristiyanlara Uymaktan Sakndrma

109'rb:

109Belagat:


109Ayetlerin Nzul Sebebi


109Aklamas


111Nimetin Hatrlatlmas Ve Ahiret Korkusu

111Aklamas


112brahim (A.S.)'in Snanmas, Beyt-i Haramn zellikleri, Mekke'nin Faziletleri

112Belagat:


113Nzul Sebebi


113Aklamas


117Kabe'nin na Edilmesi Ve Hz. brahim le Hz. smail'in Duas

117Belagat:



118Aklamas


119Hz. brahim'in Dininden Yz eviren Aklszlar

119Belagat:


120Nzul Sebebi

120Aklamas


121Yahudilerin Hz. brahim le Hz. Yakub'un Dini zere Olduklarna Dair ddialarnn rtlmesi

121Belagat:


122Nzul Sebebi

122Aklamas


124man Boyas, mann Nepislerdeki Etkisi Ve Yalnzca Yce Allah'a Kulluk

124I'rb:

125Belagat:


125Nzul Sebebi

125Aklamas


BAKARA SRES

Mminlerin Nitelikleri Ve Takva Sahiplerinin Mkfat1-Elif, Lm, Mim.

2- te bu Kitap; Onda hibir phe yoktur- Takva sahipleri iin bir hidayettir.

3- Onlar gayba inanrlar, namaz dosdoru klarlar, kendilerine rzk olarak verdiklerimizden de infak ederler.

4 " Ve onlar sana indirilene de senden nce indirilene de yaknen [kesin olarak| inamrlar-

5. ite onlar rablerinden bir hidayet zeredirler ve onlar felaha erenlerin ta kendileridirler.

AklamasBesmelenin anlam bu srede bulunan her eyin Allah'tan olduunu, insandan olmadn ilan etmektir. Allah bu sreyi rahmetiyle insanlar dnya ve ahirette hayr ve mutlulua iletmek iin indirmitir. phesiz ki besmele Mushafa Kur'an- Kerim'in dnda herhangi bir eyi yazmamak iin zel bir gayret gsteren Ashb- Kiram'm icm ile Kur'an- Kerim'den bir ayettir.

an yce Allah, bu sreye mukatta harflerle balamaktadr. Bundan gaye Kur'an- Kerim'in niteliine dikkat ekmek, onun i'czna iaret etmek ve srekli olarak onun en ksa bir sresinin benzerini getirmek hususunda insanlara meydan okumak, insan kelm olan hi bir eyin boy lemiyecei bir sz olan Allah'n kelm olduunu kesin olarak ispat etmektir. an yce Allah bununla Kur'an- Kerim'in nazil olduu Araplara yle diyor gibidir: Bu her Ara-bn konuurken kulland alfabe harflerinden oluan Afpa bir SZ Odultia gre onun benzerini getirmekten -insan sz olduuna inanyorsanz- nasl olur da ciz kalrsnz?. Bu byle olmakla birlikte sizler onunla boy lemez-siniz. Kur'an- Kerim'in i'czn aklamak iin bu harflerin zikredildiini syleyen muhakkik ilim adamlarnn gr ite budur.

Zemaher der ki: Btn bu mukatta' harfler Kur'an- Kerim'in banda bir defa vrid olmam meydan okuma ve ikazn tesirini artrmak iin defalarca tekrar edilmilerdir. Tpk bir kssann defalarca tekrar edilmesi ve aktan aa bir ka yerde Kur'an'n benzerini meydana getirmeleri iin meydan okumann tekrarlanmas gibi.

"Elif, Lm, Mim" in mukatta harflerden olutuunun delillerinden birisi de Peygamber (s.a.)'in u buyruudur: "Her kim yce Allah'n Kitab'ndan bir harf okursa onun iin bir hasene vardr. Bir hasene ise on kat iledir (On kat fazlasyla mkfat grr). Ben sizlere: Elif, Lm, Mim, tek bir harfdir, demiyorum. Fakat Elif bir harf, Lm bir harf ve Mim de bir harfdir."

Daha sonra yce Allah, Kur'an- Kerim'in zelliini dile getirmektedir:

1- Bu kitap, ihtiva ettii anlam, maksat, kssa, ibret ve nakzedilmesi kabil olmayan yasamayla ilgili hkmleri ile kapsad her eyde mkemmel ve eksiksiz bir kitaptr.

2- Dikkatle bakan ve gnlyle ona kulak veren kimse iin Kur'an'n Allah'tan gelmi bir hak olduunda hi bir phe yoktur.

3- Bu kitap, takva sahibi mminler iin hidayet ve doru yolun kaynadr. O takva sahipleri Allah'n emirlerini yerine getirerek, yasaklarndan saknarak Allah'n azabndan korunan kimselerdir; dolaysyla bu kitaptan yararlanabilecek olanlar da onlardr.

Daha sonra Yce Allah, Kur'an- Kerim'den yararlanan takva sahiplerinin drt ayr niteliini aklamaktadr. Bu takva sahipleri Kur'an- Kerim'in haber vermi olduu ldkten sonra dirili (har), hesap, srat, cennet, cehennem ve buna benzer gayb eyleri tasdik eder ve iman ederler. Onlar akln yaklak bir ekilde idrak etmi olduu madd ve duyularla hissedilen eylerin snrnda durup kalmazlar; ayrca ruh, cin ve melek gibi ve bata Allah'n varl ve vahdaniyeti olmak zere maddenin tesindeki evrenleri de idrak ederler.

Dier taraftan bunlar art, rkn, db, huu ile en mkemmel ekliyle namaz eda ederler. nk hususuz ve ayetlerinin zerinde tefekkr etmeksizin okunan Kur'an- Kerim, Allah'a kar hayet duymakszn klnan bir namaz ruhsuz bir ceset gibidir.

Bu takva sahiplerinin bir dier zellii de zekt, sadaka ve eran farz olan dier nafakalar gibi mal harcamalar iyilik ve ihsan yolunda yapmalardr. Bylelikle toplum maddi adan bir rahatla kavuur, mallar eitli phelerden temizlenir, er'an arzulanan yap tamamlanm olur; dinin direi olan namaz ile ferdin yaps, zekt ve buna bal olan eylerle de toplumun yaps. te bunlar ilerlemenin, hayatm gelimesinin, mmetin mutluluunun temelidir. Ayet-i kerime, Resulullah (s.a.)'n olacan haber verdii her trl gayb haberi kapsayan genel bir ifade tamaktadr. Yine ister farz olsun, ister nafile olsun, btn namazlar ve her trl nafaka hakknda genel (umum) bir karakter tamaktadr.

Bu takva sahiplerinin bir dier zellii de Peygamber Muhammed (s.a.)'e ve dier peygamber ve rasullere indirilen her eyi tasdik etmeleridir. Onlar ayn ekilde en ufak bir phe sz konusu olmakszn ahireti de ve onun kapsamna giren ruh ve cesetlerin bir arada kabirlerden diriltilmesi, hesap, ceza, m-zn, srat, cennet, cehennem gibi dier hususlara da kesinlikle ve en ufak bir phe szkonusu olmakszn, tam bir tasdik ile tasdik eder ve dorularlar.

Sz geen gayba gerek anlamyla iman, namaz dosdoru klmak, zekt vermek, ahiret gnne inanmak, Kur'an'a ve ondan nce indirilmi bulunan kitaplara (Tevrat, ncil, Zebur ve sahifelere) iman etmek niteliklerine sahip olan bu kimseler, evet ite bunlar, Rablerinden gelen bir nur, bir hidayet zeredirler. Allah katnda ok yksek bir makamn sahibidirler. Ebedlik yurdu olan cennetlerde stn derecelerle umduklarna nail olacak kimseler bunlardr.

Kfirlerin Nitelikleri 6- Gerekten o inkr edenleri inzar etsen de (uyarsan da) etmesen de birdir; iman etmezler.

7- Allah kalplerine de kulaklarna da mhr vurmutur; gzlerinin zerine de perde ekmitir. Onlar iin byk bir azap da vardr.

Nzul SebebiKonu ile ilgili sahih rivayete gre ayetin nzul sebebi udur: Taber'nin bni Abbas'tan ve el-Kelb'den rivayetine gre bu iki ayet-i kerime, Huyey b. Ahtab, Ka*b bin Eref ve benzeri Yahudilerin ileri gelenleri hakknda nazil olmutur.

AklamasAllah'n ayetlerini inkr edip kfir olanlar, Kur'an- Kerim'i ve Muham-med'i (s.a.) yalanlayanlar uyarmak veya uyarmamak fark etmez, kalpleri bu uyardan dolay etkilenmez. nk kalpleri lah nurun erimesine imkan vermeyecek ekilde rtldr. O kalplerde iman nuru parlamaz. nk onlar hakka kar, Allah'n ayetlerine kar grmezlikten gelmilerdir. Hidayet ve dn etkileri onlara ulamaz. nk onlar bilmenin, dnmenin, tefekkrn, iitme ve grme duyularn kullanmann btn yollarn ilemez hale getirmi, bunun sonucunda hakk grmez duruma dmlerdir. O bakmdan hakka uymazlar. Hakk iitmezler, onu anlamazlar. Dolaysyla onlarn cezalar da -Yce Allah'n ayetlerini yalanlamalarndan dolay- sonu gelmez, ok etin byk bir azaptr.

Mnafklarn Nitelikleri -I-8- nsanlardan yle kimseler de vardr ki mmin olmadklar halde "Allah'a ve ahiret gnne inandk" derler.

9- Allah' ve mminleri aldatmaya alrlar. Halbuki onlar kendilerinden bakasn aldatamazlar da farkna varmazlar.

10- Kalplerinde hastalk vardr; Allah da hastalklarn artrd, yalan syledikleri iin de onlara ackl bir azap vardr.

Aklamaste bunlar nc snf insanlardr. Yce Allah inkr edenlerin halini iki ayet-i kerimede mnafklarn durumunu da on ayet-i kerimede aklamakta ve bu ayetlerde onlarn ktlklerini, hilelerini dile getirmekte, iyzlerini aklayarak, yaptklar ilerin ne kadar gln olduunu dile getirmekte; onlar sar, dilsiz ve kr diye adlandrmakta; onlara dair misaller vermektedir. nk bunlar slm iin aktan aa kfir olanlardan daha byk bir tehlikedir.

Burada szkonusu edilen mnafklarn zellikleri sadece o dnemin deil her dnemde mevcut olan mnafklarn zelliklerindendir.

Birinci nitelikleri, kalpleri kfr ve sapklkla dolup tat halde dil ile iman ettiklerini sylemeleridir. Peygamberlik asrnda mnafklarn lideri Abdullah b. bey Sell'n arkadalarnn byk ounluu Yahudiydi. Bunlar mmin olduklarn iddia ediyorlard. Allah onlarn bu iddialarn reddetmekte, zahiren mmin olduklarn ileri srseler dahi gerekte mmin olmadklarn ifade buyurmaktadr. phesiz onlar bylelikle Allah' aldatmaya alan kimselerin durumuna dmektedirler. Allah ise onlarn bu durumlarn bilmektedir; bu nedenle onlarn zararlar kfirlerden daha oktur. Allah'a ve hiret gnne iman iddialarnda yalanc olduklar iin ahirette onlar iin can yakc bir azap vardr.

Akllarnn ktl dolaysyle Yce Allah' aldatacaklarn dnmlerdir. Halbuki Allah aldatlmaktan mnezzehtir. Hibir ey ona gizli kalmaz. Onlarn byle bir ii yapmaya kalkmalar Allah' gerei gibi tanmadklarn gstermektedir. Eer Allah' gerei gibi tanm olsalard, onun asla aldatlamayaca-n da bilirlerdi. Dier taraftan onlarn bu aldatmaya almalarnn vebali sadece kendilerine aittir ve Allah diledii takdirde i yzlerini mslmanlara amaya kadirdir.

Btn bunlarla birlikte Yce Allah, bunlara slmn hkmlerinin uygulanmasn emretmektedir. ledikleri gnah trnden bir ceza ile muhatap olmaktadrlar. Sanki mslmanlar Allah'n onlar hakknda uygulamak istedii emri yerine getirirken onlar -tebih ve temsil olarak- aldatyor gibidir. Bylelikle asl aldanan ve aldatlan kimselerin mnafklar olduuna iaret edilmektedir.

Kfir olduklar halde ldrlmeyilerinin sebebine gelince; dorusu -bn'1-Arab'nin de dedii gibi- Peygamber (s.a.) mnafklar ldrmemitir. Buna sebep onlarn kalplerini kendisine sndrmak maslahat ve insanlarn slmdan uzaklamalarn salayacak kt durumlarn domas endiesidir. Nitekim Resulullah (s.a.) da bu hususa iaret ederek yle buyurmutur: "Ben insanlarn, Muhammed (s.a.) ashabn ldryor, demelerinden korkuyorum". Bu uygulama, itikadlarnn kt olduunu bilmekle birlikte, gnllerini slam'a sndrmak arzusuyla mellefe-i kulub'e zekattan pay verilmesini hatrlatmaktadr.

Mnafklarn Nitelikleri -II-11- Onlara "Yeryznde fesat karmayn" denildiinde "Biz ancak slah edicileriz" derler.

12- Dikkat et! Gerekten onlar, fesatlarn ta kendileridirler, fakat farket-mezler.

13- Onlara "nsanlarn iman ettii gibi iman edin" denilince onlar: "Biz de o kt aklllarn inand gibi mi iman edelim?" derler. Dikkat et! Asl kt aklllar onlarn ta kendileridir, fakat bilmezler.

AklamasMnafklara: "Fitneleri alevlendirmek kfirler adna casusluk yapmak, Araplar Mslmanlara kar kkrtmak suretiyle uygulamaya koyduunuz son derece kt ve irkin planlarnz bir fesattr" denildiinde: "Hayr! Durum zannettiiniz gibi deildir. Bizler ancak slah eden kimseleriz. Biz slahtan baka bireyin peinde deiliz" derler.

an yce Allah fesat kartanlarn ancak kendileri olduunu belirterek onlarn bu iddialarn reddetmektedir. Bununla birlikte onlar yaptklar iin ne kadar tehlikeli olduunu idrak edememekte ve bu fesadn farkna varamamaktadrlar. nk fesat artk onlarn tab bir karakteri haline gelmi ve tabiatlarnda yer etmitir.

Mslmanlar mnafklara deiik vesilelerle nasihatlarda bulunuyor onlar imana aryorlard. Doru yolu gsteren akla kulak veren, doruluk yolunu izleyen kimselerin iman ettii gibi, iman etmelerini sylyor; onlara Abdullah b. Selm ve benzerlerini rnek gsteriyorlard. Mnafklara: "Dier insanlar gibi siz de imann erevesine giriniz" denildiinde, onlar byklk taslayarak yle cevap veriyorlard: "Kle, fakir gibi, insanlar arasnda gsz ve bilgisizlikleri dolaysyla da akllar kt olanlarn iman ettii gibi biz de mi Kur"ana ve Muhammede iman edelim?"

Halbuki asl akll, nndeki hayr ve nur yolunu grp de o yolu izleyen kimsedir. Yce Allah bizzat kendilerinin kt akll olduunu belirterek cevap vermekte, iddialarn reddetmektedir. Onlar iman salkl bir ekilde idrak edememekte ve onun gerek mahiyetini ve etkisini bilememektedirler.

uur, gizli olan bir eyi idrk etmek anlamna gelmekle birlikte, fesat kartmak hakknda "farketmezler (la ya'urn)"; ilim ise vakaya uygun ve kesin bilgi demek olduu halde, imanlar hakknda da "bilmezler" denilmesinin sebebi udur: Yeryznde fesat kartmak, hissedilebilen bir itir. Onlarn ise bu fesad idrak edecek kadar hisleri dahi yoktur. man ise kalb bir durumdur. Onu ancak gerek mahiyetini bilen kimseler idrak edebilir. man ayrca yakn bilgi olmadka gereklemez. lim bilinen eyi gerek mahiyetiyle bilmek demektir. Onlarn ise imann gereine ulaabilmelerini salayacak kadar bir bilgileri yoktur.

Mnafklaen Nitelikleri -III-

14- Mminlerle karlatklarnda: "man ettik" derler. Ama eytanlaryla babaa kaldklarnda: "Muhakkak biz de sizinle beraberiz. Biz ancak alay edenlerdeniz" derler.

15- Allah onlarla alay eder ve azgnlklarnda serserice dolamalarna mhlet verir.

16- te onlar hidayet karlnda dalaleti satn almlard. Onlarn ticareti kr salamam doru yola da ereme-milerdir.

Nzul SebebiMfessirler 14. ayet-i kerimenin Abdullah b. beyy ile mnafk arkadalar hakknda nazil olduunu kaydederler. Bu mnafk nce Eb Bekir, mer ve Ali'yi (r.anhum) yzlerine kar vmt. Daha nce de onlar hakknda kendi arkadalarna: "Bu kt aklllar sizler nasl savp gnderdiime dikkat edin!" demiti. Bunun zerine bu ayet-i kerime nazil oldu. Ancak Syuti: Bunun senedi salam deildir, diye aklama yapmtr.

Aklamaste eytanlar andran, hatta onlardan da kt olan Yahudilerin mnafklarna ait nbvvet asnndaki bir tablo. Yalan syleyen herkesin idraki az, gr mesafesi ksadr. Gelecee bakamaz, o bakmdan onlar birbirleriyle ve ele-balaryla yalnz kaldklar vakit, onlarla dayanmaya girer ve: "phesiz biz sizinle birlikteyiz" derler. Mminleri grdkleri vakit de iman ettiklerini aklarlar. Yce Allah ise onlarn durumlarn aa kartarak, onlar rezil etmi, onlara en ufak bir deer vermemitir. En ar bir ekilde de onlar cezalandracaktr. Btn ilerinde aknlklarn, sapklklarn daha da artracaktr.

Dier taraftan onlar, Allah'n Kitab'n kavramak yolunda akllarn kullanmamakla, dosdoru yolu terketmeleri ve kskanlklar sebebiyle, bu dinin doruluunu ortaya koyan delilleri terketmekle olduka zararl bir ticarete kalkmlar, sapkla bedel olarak hidayeti demi, kfre ve nevalarn sapklklarna karlk olarak da nuru, aydnl vermilerdir. Onlar kendilerini bekleyen cehennem azab sebebiyle bu ticaretlerinde kar salayamamlardr. bni Abbs der ki: "Onlar dalleti, sapkl aldlar, hidayeti terkettiler". Yani kfr imana tercih ettiler ve iman kfre deitiler. Yce Allah'n burada bu ie "satn almak" tabirini kullanmas, anlama, genilik kazandrma suretiyle olmutur. nk satn almak, ticaret karlkl deiimi ifade eder.

Araplar kiinin alveriinde kar ve zarar etmesini alveriin kar ve zarar etmesi eklinde ifade ettikleri, yani kar ve zarar alverie isnat ettiklerinden dolay Yce Allah da burada kn ticarete isnat etmitir. Onlar hidayet karlnda dalaleti almakla, hidayet bulmu olamamlardr.

Mnafklarn Durumlarn Anlatan Misaller17- Onlarn misali bir ate yakann misali gibidir. O etrafn aydnlatnca, Allah nurlarn giderir. Kendilerini karanlklar iinde grmeyecek halde ter-keder.

18- Sardrlar, dilsizdirler, krdrler. Artk onlar dnmezler.

19- Yahut iinde karanlklar, gk grlts ve imek ile gkten boanan yamur gibidir. lm korkusu ile yldrmlardan parmaklarn kulaklarna tkarlar. Allah kfirleri epeevre kuatandr.

20- O imek neredeyse gzlerini kapp alverecek. Onlar aydnlattka da () iinde yrrler. Onlar karanlkta braknca, dikilip kalrlar. Allah dilese onlarn iitmelerini ve grmelerini giderir. phesiz Allah hereye gc yetendir.

Nzul SebebiTaberi, bni Abbas, bni Mes'd ve bakalarndan 19. ayet-i kerimenin n-zlu hakknda unlar rivayet etmektedir: Dediler ki: Medine halkndan mnafklardan iki kii, Resulullah (s.a.)'dan kap mriklere sndlar. Yce Allah'n szn ettii bu yamur onlara isabet etti. Bu yamurla birlikte iddetli gk grlts, yldrmlar ve imekler de vard. Yldrmlar, etraflarn aydnlatt m yldrm kulaklarna girer de kendilerini ldrr korkusuyla parmaklarn kulaklarna tkyorlard. imek akt vakit nda yryorlard. akmad vakit de etraflarn gremiyorlar, yerlerinde kalakalyorlard. Bunun zerine yle demeye koyuldular: Keke sabah beklesek de Muhammed'e gitsek, ellerimizi ellerine koysak. Sabah olunca yanma gittiler. slm'a girdiler ve ellerini onun ellerine koydular, gzel bir ekilde slm'a balandlar. te Yce Allah, kap giden bu iki mnafkn durumunu Medine'de bulunan dier mnafklara bir misal olarak verdi.

Mnafklar Peygamber (s.a.)'in meclisinde hazr bulunduklarnda Peygamber (s.a.)'in szleri dolaysiyla haklarnda bir hkm nazil olur yahut onlardan herhangi bir ekilde sz edilir de ldrlrler korkusuyla parmaklarn kulaklarna tkyorlard. Tpk bu iki mnafn parmaklarn kulaklarna koyduklar, imek etraflarn aydnlattnda'da yrdkleri gibi. Mallar artp dnyaya ocuklar gelince, ganimet veya bir fetih elde ettikleri vakit byle davranrlar ve "Muhammed'in dini doru bir dindir" derlerdi. imek yollarn aydnlattnda yollarna devam edip yryen, etraflar karardnda da dikilip kalan bu iki mnafk gibi mallan telef olup ocuklar lp balarna belalar geldiinde de: "te bu Muhammedin dini yzndendir" deyip kafir olarak gerisin geri irtidat ediyorlard.

AklamasYce Allah bu ayet-i kerimelerde durumlarn aklamak, onlarn kt ilerini, kt fiillerini beyan etmek, onlar ibretli bir ekilde cezalandrmak, gizlediklerini aa kartp rsvay etmek zere mnafklarn durumuna dair iki misal vermektedir. nk mnafklar insanlk iin bir fitnedir, mmet ierisinde bir hastalktr. Misaller vermek ise birtakm hususlar aklamak, gizli ve ancak dnlerek anlalan eyleri ak ve hissedilir olarak aa kartmak iin Kur'an'n izledii bir yntemdir. Bu iki misal mnafklarn huzursuz, akn ve tutarsz durumlarn, ilerinin iyzlerinin abucak aa kn tablo-latran iki rnektir:

Birinci misal: Onlarn ilerinin abucak aa kn canlandrmaktadr: yleki mnafklarn sadece ksa bir sre iin mslman olduklarn sylemeleri, kendilerinin ve ocuklarnn gvenliklerini salama halleri, tpk kendisinden yararlanmak iin ate yakan kimselerin haline benzer. Bu ate evrelerinde bulunan yerleri ve eyay aydnlatp ksa bir sre evrelerini grmelerini saladktan sonra Yce Allah bu atei iddetli yaan bir yamur yahut iddetli esen bir rzgar ile sndrverir. Bylelikle onlarn hibirey grmeyecek hale gelmelerini salar; gecenin, stste ylm bulutlarn ve atein snmesinin sebep olduu karanlklarn ierisinde brakr. nk artk aydnlk ortadan kalkmtr.

Mnafklar ise duygu ve hislerini ilemez hale getirmilerdir. Onlar iitmenin salad fayday, akllarn iletmediklerinden dolay t verenin dn, doru yol gsterenin iradn iitemezler. itseler bile anlayamazlar. O bakmdan onlar hakk iitemeyen hakka kar sar kimseler gibidirler. Ayn zamanda onlar konuma ve tartmadan da yararlanamazlar. Herhangi bir meseleye kar delil, herhangi bir meseleye dair aklama istemezler. Onlar sanki konumayan dilsizler gibidirler. Onlar grmenin salad fayday da ilemez hale getirmilerdir. O bakmdan balarna gelen trl fitneler ile mmetlerin maruz kald hallerden ibret almazlar. Sanki onlar hidyeti gremeyen krler gibidir. Onlar hibir zaman bulunduklar sapklk hallerinden vazgeip hidayete ynelmezler. O bakmdan sen de onlar iin zlme, tasalanma!

kinci misal: Onlarn aknlklarn, huzursuzluklarn ve frsatlklarn dile getirmektedir. Kur'an- Kerim, onlara ilh iradlarda bulunmutur. Ancak onlar bunlardan yz evirmilerdir. Onlarn bu durumlar, karanlk bir gecede, gk grltleri ve akan imeklerle beraber iddetle yaan bir yamura tutulan toplulua benzer. te bu kapkaranlk atmosfer ierisinde kurtulu yolunu aratrrlar ve ufukta grdkleri tek aydnla umut balarlar; yani apak ayetlerin getirdii hakka uymay kararlatrrlar. Fakat aradan fazla zaman gemeden karanlklara der yine huzursuzlua, alkantya yuvarlanrlar. Eer Allah dilese gk grltsnn grltsyle kulaklarn sar eder. Gzleri kr ediveren imein parltsyla onlar kr eder. Fakat bir hikmet ve bir maslahat dolaysyla o bunu murad etmez. nk onlara bir mhlet vermek, doruya dnsnler diye frsat tanmak istemektedir.

zetle; nifak ksa bir sre iin bazan mnafk kimsenin yolu aydnlatabilir. Ancak atein snmesi gibi bu da abucak snverir. Bu ise mnafkln srekliliine son verir, devamn nler. Mnafk herhangi bir amacn gerekletirmek ve basit madd bir kazan elde etmek amacyla mnafklna umut balayabilir. Fakat ksa bir mddet iinde bu umutlar darmadan olur gider. Mnafklar bylece huzursuzluk ve alkant ierisinde kalrlar. nk bir ayetin nzlu ile gsterdikleri zahir sevin, mminlerle birlikte cihad etmeleri istendii zaman ortadan kalkar. Ksacas iyi gnlerinde mslmanlara destek vermek ve onlarn mutluluunu zahiren paylamak, ibtil ve imtihan dnemlerinde ise nankrlk edip mslmanlara srt evirmek mnafklarn misali ve tavrdr.

Sadece Allah'a badet Ve Bunu Gerektiren Sebepler21- Ey insanlar! Sizi de, sizden ncekileri de yaratan rabbinize ibadet edin ki, takva sahibi olasnz.

22- O (Allah) ki yeryzn sizin iin bir dek, g de bir bina yapt. Gkten su indirip onunla sizin iin rzk olmak zere meyveler kard. Artk siz de bildiiniz halde Allah'a irk komaynz.

AklamasYce Allah, Mekke'n' mriklere de bakalarna da yani btn insanlara yalnzca kendisine ibadet etmelerini emretmektedir. Nitekim u buyruunda da dile getirdii gibi, daha nceki peygamberleri araclyla da insanlara ayn emri iletmitir: "Andolsun ki biz her mmet arasnda: 'Allah'a ibadet edin ve tauttan uzak durun' diye bir peygamber gndermiizdir" (Nahl, 16/36). Burada tautlarn kapsamna putlar da girmektedir. badetin asl anlam tezelll iinde boyun emektir. Burada ibadetten kast yce Allah' birlemek (tevhid), dininin erl hkmlerine balanmak, putlara ibadeti terketmektir. Buna sebep ise udur: Allahu teala tek bana ibadete hak sahibidir. nk ibadet etmekle emrolunanlan da onlardan ncekileri de yani kullarn tmn yaratan O'dur. Onlarn ilerini O ekip evirir. Gerek duyduklar hidayet yollarn ve bilgi edinme vastalarn balayan O'dur. badetin ise kesin bir meyvesi vardr ki, o da takvaya ulamak, umduunu elde etmek, hidayeti bulmak ve kemal derecesine ulamaktr. nk Yce Allah, Cehennem iin yaratt kimseyi takva sahibi olsun diye yaratm deildir. Allah'n hakk ile ibadet eden kullarndan hasl olmasn istedii tek ey takvadr. Arapadaki "le'alle = belki, olur ki -mealde sadece: ki-" kelimesi, aslnda beklenti ve umut ifade eder. Ancak hereye kadir ve hereyden stn olan yce Allah iin durumun bir beklenti seviyesinde kalmas imkanszdr. O bakmdan bununla anlatlmak istenen udur: Sizler takvaya ulamay mit ederek bu ii veya unu yapnz ki, ak sahibi olasnz, t alasnz ve takva sahibi olasnz.

Yine yce Allah'n ibadet emrini vermesi O'nun yeryzn bir dek, orada rahat bir ekilde yerlemek, yaamak, skun ve huzur ierisinde -kresel olmasna ve dnmesine ramen- ikamet edebilmek iin bir karar yeri kldndan dolaydr. nk o yeryz -byle olmakla birlikte- yce dalarla salamlatrlmtr: "Ve dalar (kazk) klmadk m" (Nebe', 78/7). Yine ibadet emrini vermesinin bir dier sebebi de onun semay yer zerinde kubbeyi andran bir ekilde ykseke bir tavan klm olmasdr. Bu sema hayr ve bereketlerle insann zerini rtmektedir. Bu semada bulunan pek ok yldza ve pek ok gk cismine ramen yapsn olduka salam ve ekim snneti (kanunu) ile bunlar arasndaki oran ve dengeyi sapasalam klmtr. O bakmdan bu semann dzeni bozulmaz, bu semadaki byk bir gezegen, yldz dnya zerine dmez, bu cisimler birbirleriyle arpmaz. Yce Allah semadan yani bulutlardan olduka bereketli bir su, kendisiyle ekinlerin ve otlarn bitip yeerdii tatl bir yamur indirmitir. Bu yamur lmnden sonra yeryzn diriltir, topraa nefes aldrr, yeertir, hatta teneffs ettiimiz havay da arndrr.

nsann faydas iin yaratmak, yoktan var etmek ve tekvin ile ona nimet ve rzklar balamak, insanlarn menfaati iin gkleri ve yeri yaratmak ile nitelenen Yce Zat, elbette ki ibadet ve tazim edilmeye, tezelllle nnde eilmeye layktr. Hibirey yaratamayan, rzk sunamayan, kendileri iin bir menfaat salayamad gibi kendilerine gelecek bir zarar da savamayan aciz putlar veya insanlardan Allah'a ortaklar komak, elbette ki insanoluna yakmaz. an yce Allah eler, ortaklar, ocuklar edinmekten ycedir, mnezzehtir. nk onun bunlara ihtiyac yoktur. Gerek kudrete sahip olan rububiyet ve vahdaniyetin delilleri ile varl bilinen Yce Zat, tek bana O itaat edilmeye layktr.

Mriklerin Allah katnda arac olmalar umuduyla putlar ilah edinmeleri, Kitap Ehli'nin hahamlarn ve rahiplerini Allah'tan baka yasa koymak, mnkerleri hell klp ho ve temiz olan baz eyleri haram klmak hususunda rabler edinmeleri Allah'a kar yaplan bir iftira, bir yalan, bir gerekdlktr. Herkes yaratann, rzk verenin Allah olduunu kabul etmektedir. Btn kafirler ve mnafklar aslnda uydurma ilahlarnn hukuk ve dzenlerinin batl olduunu bilmektedirler. Nitekim yce Allah yle buyurmaktadr: "Sen onlara: 'Gklerle yeri kim yaratt? Gnei ve Ay kim msahhar (insann emrine m-de) kld?' diye sorsan, onlar elbette: 'Allah' diyeceklerdir. O halde nasl dndrlrler?" (Ankebt), 29/61).

Yce Allah, kendi katnda araclar edinmeyi tenkit etmekte ve Allah'n terf buyurmad eylerle ona yaknlk salamaya almann batl olduunu belirtmek zere de yle buyurmaktadr: "Ondan baka veli edinenler: 'Biz bunlara ancak bizleri Allah'a yaklatrsnlar diye ibadet ediyoruz' (derler)..." (Zmer, 39/3).

Kur'n'n En Ksa Sresinin Benzerini Meydana Getirmek zere nkarclara Meydan Okuyu23- Eer kulumuza indirdiimizden phe iinde iseniz, haydi siz de onun benzeri bir sre getirin. AUah'tan baka ahitlerinizi de arn, eer doru syleyenler iseniz. Bunu yapmazsanz -ki hibir zaman yapamayacaksnz- artk tututurucusu insanlarla talar olan ve kafirler iin hazrlanm bulunan o ateten saknn.

AklamasEy inkarc Araplar ve dier inkarclar! Allah'n, kulu ve rasl mm Peygamber Abdullah olu Muhammed'e indirmi olduu Kur'an- Kerim'in doruluundan yana phe iinde bulunuyor ve onun insan sz olduunu iddia ediyorsanz sizin gibi bir insan olan o zatm buna g yetirebildii gibi siz de onun benzerini getiriniz. Eer sizler bu Kur'an- Kerim'in uydurma ve insan kelm olduunu sylerken, onunla boy lebileceiniz iddiasnda doru sylyor iseniz; -ki onlar: "Eer biz dileseydik bunun benzerini elbette sylerdik" (Enfl, 8/31) diyorlard- dilediiniz bakan, eraf, uydurma tanrlarnz da Kur'an- Kerim'in benzerini ortaya koymak iin yardma arnz. Ancak Allah'tan baka hibir kimse onun benzerini meydana getiremez. Sizler bu iten yani allmadk beyan, stn belagati, parlak slubu, her trl kusurdan uzak fikr yaps, her zaman ve mekana elverili gz kamatrc yasama ve hkmleri ve gayba dair haber vermesi hususlarnda Kur'an'a benzer bir sre getirmekten acze dtnz, ve buna imdi g yetiremiyeceiniz gibi gelecekte de aciz kalacaksnz.

Fiilen bu konuda aciz olduunuz aka ortaya ktna gre hakka yani Kur'an- Kerim'e imana, Peygamber (s.a)m risletini tasdike dnnz. nk yakt kfir insanlar ile talarn, putlarn olaca cehennemden, biricik kurtulu bununla mmkndr. Demir ve buna benzer dier sert maddeleri eritmek iin en stn dereceli ate frnlar dahi, bu cehennem ateinin benzeri olamaz. Allah ite bu cehennemi, slmn risletini inkr edip kabul etmeyen kfirler iin kfr ve inkarlarna uygun bir ceza olmak zere hazrlamtr. Nitekim Yce Allah yle buyurmutur: "Gerekten siz ve Allah'tan baka taptklarnz, Cehennemin odunusunuz. Siz oraya varacaksnz'' (Enbiy, 21/98).

zetle: Kur'an- Kerim'in en ksa bir suresinin bile imdi ve gelecekte bir benzerini ortaya koymaktan aciz kalnz ortaya ktna gre artk u inadnz brakn. Brakn da kafirler iin hazrlanan cehennem ateine odun olmamak iin KurWn Allah kelam olduunu itiraf edin.

man Edip Salih Amel leyenlerin Mkfat25-man edip de salih amel ileyenlere mjdele: Gerekten onlar iin altndan rmaklar akan cennetler vardr, kendilerine orada rzk olarak o meyvelerden verildii her seferinde: Hu bizimler ve o birbirinin benzeri olarak kendilerine getirilir. Orada onlar iin temiz klnm zevceler vardr. Onlar orada ebedi kalcdrlar.

AklamasEy Muhammedi Sen ve sana miras olan mmin ve takva sahibi ilim adamlar, iman edip, salih amel ve gzel iler ileyenlere aalan bulunan ve kk ve meskenlerinin altndan cennet rmaklarnn akt cennetlerin (bahelerin) mjdelerini ver! Oralarda canlarn ektii, gzlerin zevkle bakt eyler vardr. -Buhar ve Mslim'de rivayet edildii ekliyle-; "orada hibir gzn grmedii, hibir kulan iitmedii hi bir insann hatrndan geirmedii eyler vardr." Yce Allah'n u buyruu da bu gerei dile getirmektedir: "lediklerine bir mkfat olmak zere gzleri aydnlatan neler gizlendiini hibir nefis bilmez" (Secde, 32/17).

O cennetlerde kesintisiz nzklar, cann ektii eitli meyveler vardr. Gnn balangcnda veya sonunda onlara herhangi bir meyve sunulduu her seferde hayretle yle diyeceklerdir: Bu meyve dnyada iken bize nzk olarak verileni andrmaktadr. Ancak o meyveyi yedikleri vakit alageldikleri tadn dnda bir tad alrlar ve yalnzca ekli, grn ve tr itibariyle dnya meyvesine benzediini, ama aslnda tad ve lezzet ve hacim itibariyle ondan farkl olduunu farkederler. Bu adan bu meyveler hibir zaman grmedikleri eit ve trdendir. Madde ve tad itibariyle farkl olmakla birlikte, dnyadaki meyvelere benzemesi ile ilgili olarak bni Abbas yle demitir: "Cennette dnyadan isimler dnda hibir ey yoktur". Taberi de der ki ; "Konu ile ilgili en uygun tevil (aklama ekli) renk ve grnleri itibariyle birbirine benzeyen fakat tatlar farkl meyveler getirilecektir, diyenlerin aklamasdr. O alimler bununla unu anlatmak istiyorlar: Cennetin meyveleri ile dnyadaki meyveler grn ve renk itibariyle birbirine benzemekle beraber, tad ve lezzet bakmndan farkldrlar.

an yce Allah'n bize haber verdii ekliyle iman ettiimiz gayb hususlardan birisi de cennette mminler iin huru'l-n'den zevceler olduudur. Bunlar adrlar iinde, rtler ve perdeler arkasndadrlar. Onlardan nce ne bir insan ne de bir cin dokunmutur onlara. Ay hali, lohusalk gibi maddi ve manevi pisliklerden, tiksinti veren kirliliklerden, kk byk abdestlerden, balgam karmak ve tkrmekten, nefis ve hevnn erlerinden uzaktrlar. Mslim'in rivayetine gre Peygamber (s.a.) yle buyurmutur: "Cennetlikler orada yerler, ierler; fakat tkrmezler, kk byk abdest bozmazlar, smkrmezler" As-hb- kiram: "Peki yemek ne olacak?" diye sorunca; Hz. Peygamber u cevab verir: Misk kokusu gibi geyirmek ve ter (ile hazmedecekler) ve sizler nasl kendiliinizden nefes alyor iseniz onlara da o ekilde tebih ve tahmd etmek (elhamdlillah demek) ilham olunacaktr".

Ancak dnyadaki mmin kadnlarn kyamet gnnde huru'l-n'den daha faziletli olacaklar bildirilmitir. Bu konu Allah'n u buyruunda sz edilmektedir: "Biz onlar yeniden yarattk; onlar bakireler kldk ve elerine dknler ve hep bir yata (kldk)" (Vaka, 56/35-38).

Tirmiz'nin de rivayetine gre mm Seleme yle demitir:... Ey Allann Rasl! dedim. "Dnyann kadnlar m stndr? Hurul-n mi stndr?" Hz. Peygamber: "Hayr! dnya kadnlar Hurul-nden stndrler. Tpk elbisenin astarndan stn olduu gibi". Ben: "Bu neden dolay olacaktr, ey Allann Rasl?" diye sorunca: "(Dnya kadnlarnn) kldklar namazlarla tuttuklar orular ve aziz ve celil olan Allah'a yaptklar ibadet ile byle olacaktr". Yine Sahh'te sabit olduuna gre, cennette her bir erkein iki tane hanm olacaktr. lim adamlar derler ki: Bunlardan bir tanesi dnya kadnlarndan, dieri de cennet kadnlarndan olacaktr.

Cennet, dnyadan ebedlik vasfyla aynin*. Yani orada devamllk, kalclk ve sonu gelmez uzun bir dnem kalnacaktr. Bunun deitirilmesi arzusu olmayacaktr. Cennet ayrca eksiksiz, tam bir mutluluktur ve mminlerin emelidir.

Kur'an- Kerim'de nsanlara Misal Vermenin Faydas26- Gerekten Allah bir sivrisinei veya ondan daha ileri herhangi bir eyi misal vermekten ekinmez. man edenler bunun Rablerinden bir hak olduunu bilirler. Kfirler ise: "Allah bu misal ile ne murad etmitir?" derler. Allah bununla ou kimseyi saptrr ve yine bununla ou kimseyi de hidayete erdirir. O bununla fasklardan bakasn saptrmaz.

27- Onlar ki Allahm ahdini salamla-trdktan sonra bozarlar. Allann bititirilmesin! emrettii eyi keserler ve yeryznde fesad yaparlar. te onlar zarara urayanlarn ta kendileridir.

Nzul SebebiTaberi, Tefsir1 inde (I, 138) Ashb- Kiram arasndan bir gruptan unu rivayet etmektedir: an yce Allah mnafklara: "Onlarn misali bir ate yakann hali gibidir" (ayet 17) ile: "yahut boanan yamur gibidir" (ayet 19) buyruklarnda mnafklara ait bu iki misali verince mnafklar, Allah byle misaller vermekten daha yce ve daha stndr, dediler. Bunun zerine yce Allah da; "Gerekten Allah bir sivrisinei... misal vermekten ekinmez... te onlar zarara urayanlarn ta kendileridir" buyruklarn indirdi. Syuti ise Celleyn' de: "Senet itibariyle bu gr, daha sahih ve srenin daha nce geen blmlerine daha mnasiptir", demektedir.

Aklamasan yce Allah sivrisinek ve benzeri, gerek ondan daha aa, gerek ondan daha byk bir eyi misal vermeyi basit ve nemsiz olduundan dolay -onu rnek gstermekten ekinen kimsenin yapt gibi- misal vermekten ekinmez. nk ister kk, ister byk olsun, bu misali ve benzeri eyleri gstermekte garip kaacak, ekinilecek veya ayp grlecek bir taraf yoktur. nk bunlarn hepsindeki azamet ve kudret ayn ldedir. O da yaratmak ve harikulade bir ekilde var etmektir. Dier taraftan rnek, bir anlama aklk kazandrmak ve onu bilinen ve tank olunan ekliyle izah etmektir. Misaller insanlarn daha kolay bir ekilde anlayabilmesi iin madd eylerin kalb erevesinde murad edilen anlamlan aa karmak iindir.

Bunlar sonucunda ise kapal grnen hususlar aklk kazanr, akln karsnda vehim gibi grnen eyler ortadan kalkar.

Yce Allah hikmeti sonsuz olandr. Duruma, hal ve mnasebetlere uygun bir ekilde byk olsun, kk olsun eyaya dair misaller vermekle, gayeye ynelik fayda salar. Eer bahsedilen konu, hak ve slm gibi byk bir ey ise, ona nur ve aydnlk gibi eyleri misal gsterir. Eer i put gibi hakir ve dk bir ey ise, faydasz olmas, faydasnn bulunmamas asndan, onu andran sinek, sivrisinek ve rmcei misal verir.

Btn eyay, k ile by ile yaratann Allah olduunu tasdik eden mminler: Bu, Allah'n hak szdr. O haktan bakasn sylemez ve hepsi (her trl misal) onun iin brdir ve bu bir maslahat, bir hikmet dolaysyla verilmitir, derler. Hakir grdkleri eylerin misal getirilmesiyle alay eden kfirler ise, hayret ve aknlk ierisinde: "Allah bu gibi nemsiz ve hakir eyleri misal vermekle neyi anlatmak ister?" derler. Onlar aknlk ierisindedirler ve sonunda zarara urayacaklardr. Eer iman edecek olurlarsa hakk bilir ve bu rneklemedeki hikmet ynn de anlarlar. Yce Allah yle buyurmaktadr: "7h ki kendilerine kitab verilenler yakn ile inansnlar, iman edenlerin de iman artsn. Kitab verilenler ile mminler pheye dmesin, kalplerinde hastalk bulunanlarla kfirler de: Allah bu misal ile neyi murad etmi? desinler diye." (Mddessir, 74/31).

Daha sonra Yce Allah bu tr soru soranlara byle bir misalin Allah' inkr ettiklerinden dolay kfirlerin bir ounun sapklnn artmasna, Allah'a iman ettiklerinden dolay da mminlerin ounun hidayetinin artmasna sebep olduunu belirterek cevp vermektedir. Ayrca verilen misal ile olsun, bakas ile olsun Kur'an- Kerm'deki buyruklar sebebiyle fsklardan bakas saptmaz. Yani Allah'a itaatten yzeviren, onun yaratmasndaki snnetinin dna kp ayetlerini inkr eden ve maksatlar idrak etmekten yana akl ve uurlarn ilemez hale getirenlerden bakasn saptrmaz.

Bu buyruk, onlarn saptrlmalarnn sebebinin Yce Allah'n t almak isteyenler iin ibret klm olduu kevn snnetlerinin dna kmalar olduuna iaret etmektedir. Saptrmann Yce Allah'a isnad edilmesi, fiilin sebebe is-nad edilmesi trndendir. nk Yce Allah misali verince, o misal sebebiyle birtakm kimseler sapt ve birtakm kimseler de hidayet buldu. te bu, onlarn saptmalarnn ve hidayet bulmalarnn sebebini tekil etmitir. Yce Allah yle buyurmaktadr: "te biz, bu misalleri insanlara veriyoruz. Onlara ancak tim olanlar akl erdirir." (Ankebui, 29/43). Alimler ise haklan yol gstericilii sayesinde hidayet ve doru yolu bulan mminlerdir.

Yce Allah bunun akabinde bu fasklann niteliklerini aklamaktadr. Onlar yaptklar ahitleri bozarlar. Akl, uur ve duyu gibi ilh balar asl maksatlar dorultusunda kullanmaz, Yce Allah'a ftr olarak (D sz verdikleri Muhammed'e iman, onu ve gemi btn peygamberleri dorulamak, Allah'n eriatlar gereince amel etmek gibi ahitleri bozarlar. Yce Allah yle buyurmaktadr: "Onlarn kalpleri vardr, fakat bunlarla idrak etmezler. Gzleri vardr, onlarla grmezler. Kulaklar vardr, onlarla iitmezler. Onlar drt ayakl hayvanlar gibidir, hatta daha da sapktrlar. te onlar gafillerin ta kendileridir." (A'rf, 7/179)

Onlar Allah'n bititirilmesini emretmi olduu, varlna dair kevn deliller ortada olmasna ramen Allah'a iman ban keserler. Bylelikle delil ile, delilin gsterdii arasndaki ilikiyi kopartm olurlar. Btn peygamberlere iman da kesmilerdir. Bir peygamber ile dier bir peygamber arasnda ayrm gzetmilerdir. Halbuki Allah btn peygamberlere iman ederek ban koparlmamasn emretmitir. Dier taraftan onlar akrabalar aras maddi yaknl, peygamberler arasndaki manevi yaknl ve mminleri veli edinmek eklindeki ba da bititirmezler. Arap mrikleri Peygamber (s.a.)'i yalanlayarak ftrat ahdini bozmu oldular. Kitap Ehli ise, hem ftrat ahdini bozmutur, hem de Yce Allah'n kitaplarnda kendilerinden alm olduu peygamberimiz Muhammed'e iman ahdini bozmutur. Nitekim Yce Allah yle buyurmaktadr: "phesiz ilerinden bir gurup bilip durduklar halde yine de hakk gizlerler." (Bakara, 2/146). Buna gre peygamberlerin gnderililerini inkr eden, onlarn gsterdikleri aydnlk yol ile doruyu bulmayan herkes, Allah'n ahdini bozmu demektir.

Bu bozguncular, yeryznde masiyetler ileyerek, insanlar arasnda bozgunculuk yaparak, onlar imandan alkoyarak inanlarndan saptrarak, Kur'an erevesinde pheler uyandrarak -kendi nfuz ve payelerini korumak gayesiyle- yeryznde fesat kartrlar.

Sonuta ise bunlar rezil edilmek, aknlk ierisinde kalmak ve yardmsz braklmak suretiyle dnyada ackl azab ve Allah'n kendilerine gazab etmesi suretiyle de ahirette hsrana urayacak olanlardr. Dnyalarnda da ahiretle-rinde de onlar iin bir mutluluk yoktur. nk bunlar hidayet karsnda dalleti, mafiret karsnda gazab, cennet karlnda cehennemi, ahde vefa karsnda ahdi bozmay, balar bititirmek yerine kesmeyi, salah yerine fesad, sevap ve ecir yerine cezay almlardr.

nsan Yaratmak, ldrmek, Gkleri Ve Yeri Yaratmak Gibi lerle Tecelli Eden Allah'n Kudreti28- Nasl oluyor da Allah' inkr ediyorsunuz? Halbuki daha nce ller idiniz de sizi diriltti. Sonra sizi yine l- drecek, sonra yine tekrar sizi dirilte- cek ve sonunda yalnz O'na dndrle- eksiniz.

29- Yerde ne varsa hepsini sizin iin yaratan, sonra ge ynelip (istiva edip) de onlar yedi gk halinde dzenleyen O'dur. O, hereyi ok iyi bilen (am)dir%

"Onlar yedi gk halinde dzenleyen" yani eksiksiz bir ekilde, bir atlak ve erilik-brlk bulunmakszn yaratlarn tam yapan "O'dur." nk onlarn dzenlenmesi (tesviye edilmeleri) nin anlam, yaratllarnn dengeli klnmas, dosdoru olmas, erilik ve atlaktan uzak olmas veya yaratma ileminin tamamlanmas demektir.

"Ynelip (istiva edip)" buyruunda sz geen istiva, szlkte bir eyin stne ykselmek demektir.

"O her eyi ok iyi bilendir." Allah gkleri herhangi bir dzensizlik olmakszn sapasalam ve eksiksiz bir ekilde yarattktan sonra, yerde bulunan her eyi de orada yaayanlarn gereklerine, menfaat ve maslahatlarna uygun olarak yarattktan sonra, her eyin durumunu genel ve zel olarak ok iyi bilir.

AklamasEy kfirler! Durumunuz hayret vericidir. an Yce Allah, lmnzden sonra bu dnya hayatnda sizi var etmekle birlikte, nasl olur da O'nun varln ve kudretini inkr ediyorsunuz? Gizli-ak zerinizdeki nimetlerini tamamlam, sizlere hayatn ak, duyu ve duygular gibi en stn nimetlerini balam, hayatn kalcln salayan rzklarla sizi donatm bulunuyor. Ecelinizin sona ermesiyle birlikte cannz alyor, ldkten sonra da kabirlerinizden sizleri diriltiyor, sonra hesaba ekilmek, amellerinizin karln grmek zere de tekrar ona dndrlyorsunuz. Bylelikle herkes dnyada iken ilediklerinin karln grecek ve her nefis kendisine ihsan edilen nimetler dolaysyla hesaba ekilecek. te iki lm ve iki hayat. Bunlar size kfr zere kalmanzda ileri srebileceiniz bir mazeret brakmamakta, Kur'an- Kerm'in misalleriyle alay etmeniz, Muhammed (s.a.)'in peygamberliini inkr etmeniz iin hi bir eyi mazeret srmenize imkn vermemektedir.

bni Abbs ve bni Mes'd yle tefsir ediyor: Sizler yaratlmadan nce yok idiniz, l idiniz. O sizi diriltti, yani yaratt. Sonra ecellerinizin sona ermesiyle sizi ldrecek, sonra da kyamet gnnde sizi tekrar diriltecektir. Bu tefsiri baka ayet-i kerime de desteklemektedir: "Rabbimiz bizi iki kere ldrdn, iki kere de dirilttin." (M'min, 40/11). bni Atiyye der ki: te ayet-i kerime ile kastedilen budur. Kfirler lmeyi ve diriltilmeyi kabul ettiklerinden dolay bu delilin gereini kabul etmekten de kurtulamazlar. Kfirler balangta yok olan ller olduklarn, sonra dnyada yaratldklar an, sonra yine dnyada ldrldklerini kabul ettiklerine gre, br diriltmenin gereini de kabul etmeleri gerekir ve bu onlar aleyhlerine daha gl bir delil olur. Onlarn bunu inkr etmeleri ise, delil getirmek imknn bulamayacaklar bir iddia halini alr.

Daha sonra, Yce Allah ldkten sonra dirilmeye ve insanlar imana yneltmeye dair bir delil szkonusu etmektedir. Bu, yeryzn iinde bulunan her eyle yararlanalm, Allah'n yaratan ve rzk veren olduunu kabul edelim diye, bizler iin yaratmasdr. Buna gre faydalanmak ya hayat srdrme esnasnda varolan eylerden yararlanmak suretiyle maddi anlamyla olur, ya da egemenlik altna alamadmz eyler zerinde durup dnerek, ibret alarak, manevi ekliyle gerekleir. Her iki durumda ise bedenlerin ve ruhlarn gdas gereklemi olur.

Yce Allah yeryznde insanlar iin hayatlarn srdrme imknn hazrlam, insan korunmu bir tavann glgesine almakla bunu gerekletirmitir. Sz geen bu tavan kudreti ile ykselttii, sapasalam bir yap halinde dzenledii, hikmeti ile var ettii yedi semadr. Bunlara geceleyin yeryzn aydnlatsnlar diye harikulade gezegenler ve yldzlar yerletirmitir. Bunlarn gerek mahiyetlerini, durumlarn, onlarda bulunan harikuladelikleri yalnzca Allah bilir. Allah yerde ve gkte ne yarattysa hepsini bilendir. te btn bunlar yaratc bir ve tek ilahn varln gsteren gz kamatrc kudretinin delilleridir. O, bu kudretiyle tekrar yaratmay ve tekrar hayat takdir etmeye kadirdir. Artk btn bunlardan sonra kfr, inkr veya Allah'n varln kabul etmemeyi hakl kartan bir sebep bulunabilir mi?

nsann Yeryznde Halife Klnmas Ye Ona Dilin retilmesi30- Hani Rabbin meleklere: "Muhakkak ben yeryznde bir halife yaratacam." demiti. "Biz seni hamdinle tebih ve takdis edip dururken orada fesat kartacak, kanlar dkecek bir kimse mi yaratacaksn?" demilerdi. (Allah) "Sizin bilmediklerinizi herhalde ben bilirim" demiti.

31- dem'e btn isimleri retti, sonra onlar meleklere gsterip: "Eer doru syleyenler iseniz, bunlarn isimlerini bana bildirin" dedi.

32- Dediler ki: "Seni tebih ederiz. Senin bize rettiinden baka bir ey bilmeyiz. Gerekten sen Alm'sin, Ha-km'sin."

33- (Allah) "Ey dem onlara isimlerini haber ver." diye buyurdu. O da onlara isimlerini haber verince (Allah) buyurdu ki: "Size gerekten gklerin ve yerin gizliliklerini ben bilirim ve neyi aklarsanz neyi gizlerseniz yine ben bilirim" demedim mi?

AklamasYa Muhammedi Kavmine atalar Adem'in yaratl kssasn anlat! Hani Yce Allah meleklere: Ben yeryznde bir halife edineceim. Bu halife oray imar edecek, orada yerleecek. Benim hkmlerimi insanlar arasnda uygulayacaktr. Ondan sonra arka arkaya gelen nesiller de kinatn imar iin onun btn grevlerini stleneceklerdir, demiti. Melekler hayret ile ve renmek amacyla yle sorarlar: "Sen nasl olur da yle bir halife yaratrsn? Halbuki onun soyundan gelecekler arasnda masiyetler ileyerek fesat kartacak, hakszca ve haddi aarak kanlar dkecek kimseler bulunacaktr. nk onlar ilerini irade ve seimlerine dayanarak yapacaklardr. Zira onlar amurdan yaratlmlardr. Madde onlarn yaplarnn bir parasdr. Bu ekilde olan bir yaratn ise hata ileme ihtimali daha yksektir.

Peki, -itiraz ve kskanlk yolu ile deil de hayret ve renmek zere- itaat edenler yerine masiyet edenleri nasl yaratrsn? Halbuki sen hayrdan bakasn yapmayan, hayrdan bakasn dilemeyen Hakm'sin."

Melek1 / ileride insanolunun yapacaklarn nasl oldu da bilebildi diye sorulursa cevabmz u olur.

Melekler ya bunu Allah tarafndan verilen bir haber ile ya da Levh-i Mah-fz'dan bilmilerdir. Yahut onlar gnah ilemekten yana korunmu (masum) biricik yaratklarn kendileri olduunu, onlarn dnda kalan dier btn yaratklarn ise bu nitelikte olmadn bilmi olduklarndan dolay bu soruyu sormulardr. \a da Sekaleyn'den birisi olan insanlar dieri olan cinlere kyas etmilerdir. nk cinler daha nceden yeryznde yerletirilmi ve meleklerin orada sakin olmalarndan nce fesat kartmlard. Yahut melekler hayr ve erri kendisinde barndran maddenin tabiatn bildiklerinden dolay bu-

nu sylemi olabilirler ki bizim tercihimiz de budur. yle de denilebilir: Hz. dem'den nce yeryznde bir eit yaratklar vard. Bunlar fesat kardlar, kanlar dktler. te bu halife de onlarn yerine geecektir. Bunun delili ise Yce Allah'n: "Sonra sizi arkalarndan yeryznde halifeler yaptk." (Yunus, 10/14) buyruudur. te melekler bu yeni halifeyi ncekilere kyas ederek byle sylemi olabilirler.

Melekler byle diyerek kendilerinin halife klnmaya daha uygun olduklarn sylediler. Bunu da yle gerekelendirmilerdi: nk bizim amellerimiz seni tesbh, takdis etmek ve sana itaat etmekten ibarettir. Yce Allah onlara u cevab vermiti: Onu halife klmamdaki sizin iin gizli olan maslahat ve hikmeti ben daha iyi bilirim. Yeryznn nasl slah olacan, nasl imar edileceini, onu imar etmeye kimin elverili olduunu en iyi bilenim. Bu yarat yaratmakta sizin bilmediiniz, benim bildiim zel bir hikmetim vardr. Belki de insanlar arasndaki menfaatler zere yaplan yar, (hayatta) kalmak zere biribirleriyle anlamazlklar, kendi menfaatlerine kar duyduklar sevgi, kainatn ilerlemesinin, dnyann uygarlamasnn en gl sebeplerinden birisidir. Dnya hayr ve er ile slah ve imar olur. Bununla da peygamberlerin gnderili, insanlarn snan ve nefse kar cihad hikmeti ortaya kar. Bu aklamalar meleklerin Yce Allah'n fiillerinin sonsuz hikmet ve kemale sahib olduunu bilmeleri yolunda bir irddr.

Daha sonra Yce Allah kendilerinin halifelie daha lyk olduklar eklindeki meleklerin kanaatlerini rtmek, onlarn acizliklerini ortaya karmak zere melekleri bir snavdan geirir. Bu snav Hz. Adem'e eyann isimlerini ve bitki, cansz, insan, hayvan gibi dnyann kendileriyle imar olaca trleri retmesinden sonra olmutu. Yce Allah bu retmenin ardndan ad tayan varlklar topluluunu meleklere arzetti; ya da onlardan birtakm rnekler ar-zetti. Yani bizzat onlarn varlklarn sundu. nk Yce Allah "Gsterip (arze-dipT diye buyurmaktadr. Gstermek (arzetmek) isimler hakknda dnlemez. Yce Allah onlara: Eer sizler halifelie bakalarndan daha ok hak sahibi olduunuz iddianzda doru syleyen kimseler iseniz haydi bunlarm isimlerini bana bildiriniz, dedi. Onlar da bu istenileni yerine getiremediler ve yle dediler: Seni her trl eksiklikten tenzih ederiz; Rabbimiz, bize rettiinden baka bizim bilgimiz yoktur. phesiz ki sen her eyi ok iyi bilensin, her yaratmasnda hikmeti sonsuz olansn.

te bu buyruklar, Hz. dem'in meleklerin bilmedii eylerin kendisine retilmesi ile meleklere stn klndn, onlardan daha sekin bir mevkide bulunduuna iaret etmektedir. O bakmdan meleklerin ona kar nmelerine neden olan bir stnlkleri yoktur.

Daha sonra an Yce Allah yle buyurdu: Ey dem, onlarn bilmekten ciz olduklar ve bilemeyeceklerini itiraf ettikleri bu eyann isimlerini onlara bildir. Hz. Adem onlara btn bu eyann isimlerini haber verince melekler Hz. dem'in ve soyundan gelecek olanlarn halifelik makamna getirili srrn ve madd eylerle uramaya kendilerinin elverili olmadklarn idrak ettiler.

Halbuki bunlarla uramakszm dnya ayakta duramaz. Onlarla uraama-ylannn sebebi ise meleklerin nurdan, dem'in ise amurdan yaratlm olmas ve maddenin dem'in yapsnn bir paras olmasdr.

te bu esnada Yce Allah meleklere yle buyurur: Ben sizlere gklerde ve yerde sizin iin gayb olan eyleri de gayb olmayan eyleri de en iyi bilen olduumu, yeryznde bouna bir halife yaratmayacam, gizli ve ak hereyi bildiimi, sizin aa vurduunuz ve gizlediiniz szlerinizi dahi bildiimi sylememi miydim?

bni Abbas'tan u rivayet gelmitir: "(Melekler kendi aralarnda yle demilerdi): Allah kendi katnda bizden daha deerli bir yaratk yaratmayacaktr. O bakmdan bizler yeryznde halifelie daha laykz." Bu ilgili ayetlerin bir aklama eklidir. Taber de der ki: Ayet-i kerimenin tevili ile ilgili olarak en uygun aklama bni Abbs'n syledikleridir: Bu ise Yce Allah'n: "Sizin akladklarnz en iyi bilenim." buyruunun anlamn ifade eder. Ben gklerin ve yerin gaybn bilmekle birlikte dillerinizle aa vurduunuzu da "gizlediklerinizi de" yani iinizde saklayp aklamadklarnz da "bilirim". Bana hi bir ey gizli kalmaz. Sizin gizledikleriniz ile aa vurduklarnz benim iin birdir. Dilleriyle onlarn aa vurduklar ise, an Yce Allah'n kendilerinden sylediklerini haber verdii husustur ki, o da onlarn: "Biz seni hamdinle tebih ve takdis edip dururken, orada fesat kartacak, kanlar dkecek bir kimse mi yaratacaksn?" demeleridir. Aklamayp gizledikleri ise blis'in Allah'n emrine muhalefet etmesi, ona itaat etmeyip byklenmesi gibi gizli olan hususlardr.

Meleklerin Kendisine Secde Etmesi Suretiyle Hz. dem'e lh Ltuf34' Hani biz meleklere: "Adem'e secde edin" demitik de hemen secde etmilerdi- Ancak blis dayatt, byktendi. (Zaten) o, kafirlerdendi.

AklamasEy Muhammed! Kavmine, o tertemiz meleklere yle dediimizi de hatrlat: dem'e kafirlerin putlarna yapt ekilde ibadet ve ilh edinmek amac ile deil de, boyun emek, selmlamak ve tazim amacyla secde edin, demitik. blis dnda btn melekler ona secde etmiti. O ise secde etmekten yz evirmi, Hz. dem'e kar byklk taslam ve "Ben ondan daha hayrl olduum halde ona secde mi edecek misim? Beni ateten yarattn, onu ise amurdan yarattn", demi, bylelikle yz evirmesi, byklk taslamas, kendisini stn grmesi ve aldana gtren gururu sebebiyle kfirlerden olmu; kyamet gnne kadar Rabbinin emrine kar gelip isyan etmesi, dem'e secde etmeyi reddetmesi sebebiyle de lanet edilmeyi hak etmitir.

Cennette Bulunan Hz. dem le Hz. Havva'ya Kar eytann Tavr35- Ve Biz: "Ey dem sen ve ein cenete yerle, ondan bol bol istediiniz gibi yiyiniz. Yalnz bu aaca yaklamaynz; yoksa ikiniz de zalimlerden olursunuz." dedik.

36- eytan onlar ordan kaydrp onlar iinde bulunduklarndan (cennetten) kard. Biz de: "Kiminiz kiminize dman olarak inin. Yeryznde sizin iin bir sreye kadar karar yeri ve faydalanacak ey vardr." dedik.

37- Derken Adem Rabbinden baz kelimeleri telakki etti (belleyip ald). O da tevbesini kabul etti. nk O Tev-vb'dr, Rahm'dir.

38- "Hepiniz oradan inin." dedik. "ayet benden size bir bidayet gelirse kim benim hidayetime uyarsa onlar iin hi bir korku yoktur ve onlar asla zlmezler de."

39- Kfir olup ayetlerimizi (kitaplarmz) yalanlayanlara gelince; ite bunlar ate ehlidirler ve onlar orada ebe-diyyen kalcdrlar.

AklamasYa Muhammedi Sen kavmine unu da anlat: Yce Allah dem'e ve onun eine cennette yerlemelerini, oradaki nimetlerden istedikleri gibi yararlanmalarn, herhangi bir zorluk ve sknt ekmeksizin afiyetle ya da snrsz bol bir ekilde yemelerini emretmi, bununla birlikte belli bir aatan yemelerini de yasaklamtr. nk o aatan yemek kendilerine zulmetmeleri demektir. u kadar var ki onlarn dman olan eytan oradan ayaklarn kaydrd, iinde bulunduklar usuz bucaksz nimetlerden kmalarna sebep oldu. Bunu ise o aatan yemek hususunda onlar aldatarak gerekletirdi. Ya da onlar uzaklatrp cennetten kard. Bunu u szleriyle gerekletirdi: "Rabbinizin size bu aac yasaklamas melekler olmayasnz yahut (burada) ebediyen kalmaya-anz diyedir. Bir de onlara: phesiz ki ben size t verenlerdenim, diye yemin etti." (A'rf, 7/20-21). Bu ekilde eytann vesveselerinin etkisi altnda kaldlar, cennetten yeryzne kartldlar, dnyann skntlar ile kar karya kaldlar. Bylece insan ile eytan arasnda dmanlk bagsterdi. blis, dem'in onun ei Havva'nn ve ikisinin soyundan gelenlerin dman, insanlar da onun dmandr. O bakmdan onun aldatmasndan saknnz: "Muhakkak eytan sizin dmanmzdr. Siz de onu dman edinin. O kendi topluluunu ancak cehennemin arkadalarndan olsunlar diye arr." (Ftr, 35/6).

Daha sonra Yce Allah Hz. dem'e birtakm kelimeler ilham etti. O ve ei bu kelimeler gereince amel ederek ve samimi bir ekilde tevbe ettiler. Sz geen bu kelimeler Yce Allah'n u buyruunda ylece ifade edilmektedir: "Rabbimiz, biz nefislerimize zulmettik. Eer bize mafiret ve merhamet etmezsen herhalde zarara urayanlardan oluruz." (A'rf, 7/23). Yce Allah tevbeleri-ni kabul buyurdu. nk O tevbeyi oka kabul eden, kullara rahmeti geni olandr. Bunun sonucunda insanlar yeryznde iki gruba ayrld: Birisi Allah'a iman eden, O'na itaat zre amel edenler ki, ahirette Allah'n cennetlerinde olacaklardr. Dier bir grup ise Allah'n kitaplarnda indirdiklerini yalanlayan, peygamberlerin risaletlerini inkr edenlerdir. Onlar da cehennem ateinde ebe-diyyen kalacaklardr.

Adem (s.a.) Kssas:

Kur"n- Kerm'de Adem (s.a.) ad toplam 25 defa gemektedir. Bakara Sresi 31-37. ayetlerde, l-i mran sresi 33-59. ayetlerde, Mide Sresi 27. ayette, A'rf Sresi 11, 172. ayette, sr Sresi 61-70. ayette, Kehf Sresi 50. ayette, Meryem Sresi 58. ayette, T-H Sresi 115-121. ayetlerde, Yasin Sresi 60. ayette Hz. dem'den sz edilmektedir. Bakara, A'rf, sr ve Kehf srelerinde olduu gibi kimi zaman Hz. Adem'den isim ve nitelikleriyle sz edilmesi, Hicr ve Sd srelerinde olduu gibi de kimi zaman yalnzca niteliklerinden sz edilerek kssann anlatmnn eitli trler almas, Kur'n- Kerm'in i'czma delil olan hususlar arasnda yer alr.

Kssada alt konu ele alnmaktadr.

1- Hz. dem'in amurdan yaratl: Kur'n- Kerm dem (a.s.)'in yaratlnn aslnn amurdan, deimi amurdan olduunu ifade etmektedir. Nihayet bu pimi amur gibi ses veren bir hale gelince, Allah onun iine kendi nez-dinden ruh flemitir. Bunun zerine o, hareket eden maddi, akl, manev ve ahlk birtakm glere sahip bir insan oluvermitir. Adem ve Havva Kur'n- Kerm'in haber verdii ekilde insan trnn esasn tekil eder. lim adamlar gnmzde artk maymunu insann asl ve atas kabul eden Darwin nazariyesinin rkln ortaya koymutur.

2- Adem'e secde edili: Yce Allah blis'e ve meleklere dem'e ibadet iin deil de ann yceltmek kastyla secde etmeleri emrini vermi, btn melekler secde ettii halde cinlerden olan blis secde etmemitir. blis bylelikle Rab-binin emri dna km, byklk taslam ve dayatmtr.

3- blis'in emre muhalefet edi sebebi ve cezas: blis kendisinin Hz. dem'den daha stn olduunu ileri srm; "Beni ateten onu ise amurdan yarattn" demitir. Ate ise ykselmek ve yukar doru kmak gibi zelliklere sahip olduundan dolay, aa doru kme ve hareketsizlik unsuru olan amurdan daha stndr. Yce Allah byklk taslad iin ve Allah'a hakszl nispet ettiinden dolay onu kovmutur. u kadar var ki blis kyamet gnne kadar kendisine mhlet verilmesini istemi, Allah da ona mhlet vermitir. Ayrca Hz. dem'e soyundan gelecek olanlar azdrmak tehdidinde bulunmu, Yce Allah da ona Allah'n ihlsa erdirilmi kullan zerinde onun herhangi bir etkisinin olamayacan belirtmi ve hem onu hem de ona uyanlar cehennem azab ile tehdit etmitir.

4- Hz. dem'in yeryznde halife klnmas: Yce Allah meleklerine Hz. dem'i yeryznde kendisinin halifesi klacan haber vermitir. Bu halifenin yeryznde bulunan eylerde tasarruf etme yetkisi olacaktr. Melekler de Yce Allah'a kendileri itaat ehli olduklar, masiyetlerden uzak kaldklar halde, yeryznde fesat kartacak, kanlar dkecek kimseleri -bilgi edinmek ve hikmetini renmek zere- nasl yaratacan sordular. Cenab- Hak da onlara yaratt bu varlkta mevcut olan kendilerinin bilmedii srlan bildiini ve kendilerinin bilmedikleri ilmi ona bir zellik olarak bahettiini belirterek cevab verdi.

5- Hz. Adem'e duyularla hissedilir eyann isimlerinin retilmesi: Yce Allah Hz. dem'e evresinde grd ekin, aa, meyve, kap-kacak, hayvan ve cansz gibi btn eyann isimlerini reterek onu meleklerden stn ve mmtaz klmtr. nk dem (a.s.)'in yemesinde, imesinde bunlardan yararlanma ihtiyac vard. Herhangi bir eye ihtiya duymayan meleklerden farkl bir durumdayd. Daha sonra Yce Allah meleklerden ad tayan bu varlklarn isimlerini sylemelerini istedi, ancak melekler bunu bilemediler. Hz. dem'in soyundan gelenlerin birtakm eylere ihtiya duymalar onlar almaya, kinat imar etmeye, ekin, sanayi ve ticaret gibi btn alanlarda gerekli aralarn geliimi iin almaya iter.

6- Hz. dem'in ve einin cennette yerlemeleri ve oradan kmalar: Yce Allah Hz. dem'i cennete yerletirdi, ona e olarak Havva'y yaratt, her ikisine muayyen olarak kendilerine belirttii bir aa dnda cennetteki meyvelerden yararlanmay mubah kld. blis onlara o aatan yemek iin vesvese verdi, onlar kandrd. Onlara: Rabbinizin size bu aacn meyvesinden yemeyi yasak klmasnn tek sebebi, ondan yemenizin sizleri meleklerden klacadr veya sizlerin lmsz ebedi kimseler olacanz iindir. Hz. dem iin banda aatan yemeyi reddetti. eytann aldatmalarna kar direndi. u kadar var ki blis vesvese vermeye devam etti: "phesiz ki ben size t verenlerdenim." diye onlara yemin etti. Nihayet Hz. dem kendisine secde etmeyi kabul etmeyen dmannn o olduunu unuttu. Havva ile birlikte o aatan yediler. "Hemen ayp yerleri grlverdi ve cennetin yapraklaryla stlerini rtnmeye baladlar." (T-H, 20/121). Bylelikle avret yerlerini rtmeye alyorlard. Allah Hz. dem'e emrine aykr hareket ettii ve aatan yedii iin sitemde bulundu. Hz. Adem de piman oldu. Allah'tan mafiret dileyip tevbe etti, Allah da tevbesini kabul etti. Bununla birlikte ona ve Havva'ya cennetten kp yeryznde yerleme emrini verdi.

Hz. dem Kssasndan t ve Hikmetler:

1- Yce Allah'n tek bana bildii birtakm srlar, hikmetler ve bilgiler vardr. Melekler de dahil olmak zere mahlukatndan hi bir kimse bunlar bilemez. nk melekler Hz. dem'in halifelik makamna getirili hikmetini bilmediklerinden dolay bu seimin sebebi ile ilgili soru sormulard.

2- an Yce Allah inayetiyle bir eye yneldii takdirde o eyi olduka stn ve byk klar. Nitekim onun inayeti topraa yneldi de ondan eksiksiz tam bir insan yaratt, bu insana meleklerin idrak etmekten ciz olduu bir seviyede bilgi, marifet ve buna benzer eyleri cmerte ihsan etti.

3- Allah tarafndan stn ve erefli klnm olmakla birlikte insan zayftr. Unutmaya meyillidir. Nitekim Hz. dem de Allah'n emir ve yasaklarn unutmu, dman olan eytana itaat etmi, Allah'n yemeyi yasaklad aatan yemiti.

4- Tevbe edip Yce Allah'a dnmek, Allah'n usuz bucaksz rahmetine nail olmann yoludur. Rabbine kar gelen dem tevbe etti, Allah da onun tevbe-sini kabul etti. Buna gre isyan eden bir kimseye den, bir an nce tevbeye komak, Allah'n rahmet, rza ve mafiretinden mid kesmeksizin ondan mafiret dilemeye ynelmektir.

5- Kibir, inat, fesat kartmak zere srar, lh gazab hak etmenin, lanete uramann, gazaba urayp Allah'n rahmetinden kovulmann sebepleri arasnda yer alr. Secde etmeyi kabul etmeyen, bu inkarc konumunu srdrmekte srar edip Allah'a kar inad eden eytan, insan aldatp ve onu Allah'n itaatinden evirmesi suretiyle Allah'n egemenliine kar meydan okudu; bunun zerine de Allah ona gazab etti ve ebediyyen cennetten kovdu.

srailoullar'ndan stenenler40- Ey srailoullan! Size verdiim nimetimi hatrlayn ve ahdimi yerine getirin ki ben de sizin ahdinizi yerine getireyim ve yalnz benden korkun.

41- Beraberinizdekileri dorulayc olarak indirdiime iman ediniz ve onu inkr edenlerin ilki olmaynz. Ayetlerimi de az bir pahaya satmaynz ve yalnz benden korkunuz.

42- Bilip dururken hakk batla kartrp hakk da gizlemeyiniz.

43- Namaz dosdoru klnz, zekt veriniz ve rk edenlerle birlikte rk ediniz.

AklamasEy salih bir peygamber olan Yakub'un evltlar! Hakka uymak hususunda atanz gibi olunuz. Allah'n sizin atalarnza ihsan etmi olduu Firavn'un azabndan kurtarmak, bulutlarla glgelendirmek gibi nimetlerini hatrlayn, O'nun emirlerine uyarak, O'na itaat ederek nimetlerine kar kr edin. Sizden alnan sz zere Allah'a iman etmek, hi bir fark gzetmeksizin zellikle son peygamber Muhammed'e olmak zere btn peygamberlerine iman etmek eklindeki szn yerine getirin ki, ben de Arz- Mukaddes'te size iktidar vermek, annz ykseltmek, geiminizi bollatrmak, dmanlarnza kar size zafer, ahirette de ebed mutluluu vermek eklindeki dnya ve hirete dair size vermi olduum szm yerine getireyim.

Bu szn kapsam ierisinde olmak zere- Kur"n- Kerm'e de, onun Allah tarafndan indirildiine ve Allah'n Tevrat', ondan nceki peygamberlere indirilen kitaplarla birlikte destekleyici, dorulayc ve onlara uygun olarak indirdiine de iman ediniz. Onun nceki kitaplara uygunluu, Allah'n tevhidine armas, ahlakszlklarn terkedilmesine davet etmesi, ma'rfun emredilip mnker-den sakmdrlmas arsnda bulunmas bakmndandr. Ayrca Tevrat'ta Resulullah (s.a.)'n nitelikleri de aklanmaktadr. O halde ey Kitab Ehli, onu inkr edenlerin ilki olmaynz. Siz insanlar arasnda ona iman etmeye en layk olan kimselersiniz. nk Tevrat'ta onun doruluunun delili vardr. Muhammed'in peygamberliinin doruluunu gsteren Allah'n ayetlerini bakanlk, liderlik, mal, miras, gelenekler ve eski alkanlklar gibi basit ve dnyev bedellere deimeyiniz. nk btn bunlar olduka basit ve deersiz eylerdir. Kr salayamayan, zarar dolu bir ticarettir. Allah'tan baka hi bir kimseden korkmaynz. nk btn hayrlar onun elindedir. Tevrat'ta bulunan hakk, uydurduunuz ve kendi ellerinizle yazdnz batla kartrmaynz. Allah'n ayetlerini gizlemenin zararlarn bildiiniz halde, peygamberin niteliklerini ve gerek mjdesini gizlemeyiniz. nk ahirette bilgi sahibi olann grecei ceza ile cahilin grecei ceza bir deildir. Allah'n zerinize farz kld namaz ve zekat yerine getiriniz. Bunlar Peygamber Muhammed (s.a.) ile birlikte ed ediniz.

Yce Allah'n burada namaz "rk" tabiri ile ifade etmesinin sebebi onlar namaz diye kldklar rk'suz eski amellerinden uzaklatrmak iindir.

Yahudilerin Kt Ahlakna rnekler44- Siz insanlara iyilii emreder, kendinizi unutur musunuz? Halbuki Kitab da okuyup durursunuz. Hal akllanmayacak msnz?

45- Bir de sabr ile ve namaz ile yardm isteyiniz. phesiz o hi'lerden bakasna elbette byk gelir.

46- Onlar ki gerekten Rablerine kavuacaklarn ye sonunda yalnz O'na dnc olduklarn bilirler.

47- Ey srailoullar! Size verdiim nimetimi ve sizi lemlere gerekten stn kldm hatrlayn.

48- Bir de yle bir gnden korkun ki, kimse kimseye hi bir fayda vermez. Ondan herhangi bir efaat da kabul olunmaz. Ondan bir fidye de alnmaz ve onlara yardm da edilmez.

Nzul Sebebiel-Vhid ve es-Saleb'nin bni Abbs'dan rivayetlerine gre o yle demitir: Bu ayet (44. ayet) Medine'deki Yahudiler hakknda inmitir. Onlardan bir kii mslmanlar arasnda evlilik dolaysyla akrabalk ba bulunan hsmlarna, yaknlarna, st akrabal bulunan mslmanlara yle dermi: Tuttuun bu din zerinde sebat gster. Bu dinin emirlerini yerine getir. Bu adam -yani Muhammed (s.a.)'n ii haktr, gerektir. Bylelikle bu ii insanlara emrediyor, kendisi ise bu ii yapmyordu.

es-Sdd de der ki: srailoullan Allah'a itaat etmeyi, ondan korkup tak-vl olmay, iyilik yapmay emrediyor, kendileri ise bunlara uymuyorlard. Yce Allah da bundan dolay onlar knad.

AklamasAz nce nzul sebebinde de grld gibi, bu ayet-i kerimeler Kitap Ehli hakknda zellikle de hahamlar ve rahipler hakknda nazil olmutur. Bunlar insanlara hayr emreder, slm zere sebat gstermelerini syler, kendileri ter-kederlerdi. Bu gerekten alacak, garip karlanacak bir husustur. Bir iin yaplmasn emreden kimse, o hususta uyulacak rnek kii olmaldr. Bizzat o kiinin bakasna verdii emri ilemek hususunda dikkatli ve abuk davranmas gerekir. Aksi takdirde evresindeki insanlar aydnlatrken kendisi yanp duran bir kandilden baka bir eye benzemezler. te bu ifadeler ile ar bir ekilde azarlanmakta ve yaptklar ilerin ktl dile getirilerek onlara sitem edilmektedir. Ey Kitap Ehli! Hayrn btn eitlerini ihtiva eden bir iyilii insanlara emredip durduunuz halde, kendinizi unutmanz size yakr m? Niin bakasna verdiiniz emirleri siz uygulamyorsunuz? stelik siz Kitab da okuyup duruyor, Allah'n emirlerine kar kusurlu hareket edenler hakknda o Kitap'ta bulunan tehditleri biliyorsunuz. Kendinize yaptnz akledip dnmyor musunuz? Niye uykunuzdan uyanp krlnze bir son vermiyor musunuz?

Bu hitap her ne kadar Kitap Ehli'nden Yahudilere ynelik ise de, her dnemde dier milletlere de bir hitaptr. nk nazar- itibara alnmas gereken, ini sebebinin zel olmas deil, lafzn genel olmasdr. Byle bir hastaln tedavi yolu gerek anlamyla iman etmeniz, size ktl emreden nefsinize kar Allah'n rzasna uygun ileri yapmak hususunda gerek sabr ile ve namaz ile yardm dilemenizdir. Gerek sabr Yce Allah'n yasak klman arzulara kar direnip de kendisini onlardan alkoyan kimseler iin hazrlad, vadettii gzel mkfatlan hatrlamakla olur. Namaz ile yardm dilemek ise, nefsi doruluk yolundan ayrlmamak hususunda eitmek iindir. Her kim mkellefiyetlerini yklenmek, yerine getirmek hususunda nefsini masiyetlerden alkoymakta direnir (sabreder) ve namaznda Rabbine mnacaatta bulunur, gnde be defa Allah ile namazla ilikilerini kurar ve salamlatrrsa, bakalarna t verme liykatini da kazanr. Doruyu gsteren akl ile doru yoldan sapmann tehlikelerini idrk eder ve bylelikle kendisi iin de kurtuluu teminat altna alr. nk ma'rf emretmek, ak bir itir ve bu, bilenin grevidir. Bundan daha nemli bir grev ise, t veren kimsenin o ii bizzat kendisinin yapmasdr. Bakalarna vermi olduu emirlerden herhangi bir ekilde geri kalmamasdr. Kur"n- Kerm'in bize naklettiine gre uayb (a.s.) yle demitir: "Size yasakladma (ters derek) kendim size muhalefet etmek istemiyorum." (Hd, 11/88).

Namaz emrine smsk sarlmak, nefisleri Allah'a itaatle boyun een, onun iddetli cezasndan korkan, kalpleri iman ile mamur hale gelip Allah'n- huzuruna kp onun nnde hesap vereceklerini tasdik eden huu' sahipleri dndakilere ar gelir. Bu ekildeki huu sahipleri ruhlarn dinlendirmek, kalplerine huzur kazandrmak, gnllerini rahat ettirmek, huzursuzluklarn gidermek iin namaza koarlar, ite peygamber efendimizin: "Gzmn nuru namazdr." bayran ile de gemdi durum budur.

Daha sahih alam gre gre, Yahudiler ile bakalarna emrolunmu bulu-

, Mm eriatnn ngrd ekliyle namaz olduu-

Bo Binlii ae, onlarn da eriatn feri hkmlerine muhatap

mkellef olmalardr. nk onlara emrolunan kerimede de grld gibi, rk'uda kapsayan bir nar namazlarda akladmz gibi rk yoktur.

'onlar ki... zannederler" buyruunda kullanlan "zan"

kavuacan zanneden (inanan) kimseye namazn ar gelme-; etmektedir. Allah'tan korkan takva sahipleri iin bu nasl ar Ira da, Kitab' okumakla birlikte kendilerine emrolunanlar azarlanmalarna sebep tekil eden bir dier husustur.

Yaplmas istenilen eyler ile ilgili verilen emir ve tevikler alannda ilh hatrlatlmas gzel ve yerindedir. Bundan dolay Yce Allah, Kitap Ehifne atalarna da kendilerine de ltfettii nimetleri tekrar tekrar hatrlat onlar kendilerinin dnda kalan ve adalar olan dier lemlere stn aralarndan peygamberler gndermi olduunu sylemitir. Bu hitap

yalnzca toplumun btnne ynelik deildir. Ayn zamanda ayr ayr her ferde de ynelik bir hitaptr. nk her kii kendinden sorumludur. O bakmdan herkes ayr ayr takvann dnda hi bir eyin kurtarc olmayaca, kendisine yapt ameller dnda hibir eyin fayda vermiyecei dehetlerle dolu olan bir gn olan kyamet gnnden korkmaldr. O gnde orada efaatilerin, araclarn efaati kabul olunmayacaktr. Bedel veya fidye demenin faydas olmayacak ve kusurlu hareket edenlerin azaba uramalar nlenemeyecektir.

Yce Allah'n Yahudiler zerindeki On Nimeti49- Oullarnz boazlayp kzlarnz sa brakmakla size azabn en ktsn ykleyen Firavun hanedanndan sizi kurtardmz zaman hatrlayn. Bunda sizin iin Rabbinizden byk bir imtihan vardr.

50- Bir zaman biz sizin iin denizi yarp siz kurtarm, Firavun hanedann ise kendiniz de grp dururken suda bomutuk.

51- Hani biz Musa'ya krk gece vaad etmitik. Siz onun arkasndan buzay, zalimler olarak (ilh) edindiniz.

52- Bundan sonra sizi atfetmitik, k-redesiniz diye.

53- Hani biz Musa'ya kitab, Furkn' verdik, doru yola gelirsiniz diye.

54- Hani Musa kavmine yle demiti: "Ey kavmim, gerekten siz buzay (ilh) edinmekle kendi kendinize zulmettiniz. Yaradannza tevbe edin, nefislerinizi ldrn. Bu Rabbiniz nezdinde sizin iin daha hayrldr." Sonra tevbenizi kabul etti. Gerekten O tevbeleri kabul edendir, ok merhametlidir.

AklamasEy Kur'n'n indirildii, Muhammed (s.a.)'in peygamberlii anda yaayan Yahudiler! Allah'n atalarnza ihsan etmi olduu nimetleri hatrlaynz. Bunlar, onlara bal olarak sizin zerinizde de nimettir. nk bu nimetler sizin hayatnzn bekasnn sebebini tekil eder. Ayrca bir mmete verilen nimet o mmetin btn fertlerini kapsar. Bunlar on tanedir. Grdmz ayetlerde bunlarn bei sz konusu edilmektedir:

1- Firavun'dan ve onun hanedanndan kurtulu. Firavun erkek ocuklar boazlyor, kz ocuklar diri brakyor, onlara olduka ar bir azap tattryordu. nk Firavun ryasnda Beytlmakdis'ten kendisini dehete dren bir atein ktn, bunun Msr topraklarnda bulunan kptlerin evlerini sard halde, srailoullar'nn evlerini yakmadn grmt. Bu rya ona, krallnn s-railoullar'na mensup bir adamm eliyle son bulaca eklinde yorumlanmt. Bunun zerine Firavun erkek ocuklar ldrmeye, kz ocuklar da diri brakmaya balad. Halbuki Allah onlar olduka hakir klc azaptan kurtarmt. Bu ekilde helak olmaktan kurtarmas, Allah'n kurtulann kr ve helak olanm da sabrn ortaya karan bir imtihan idi. mtihan hayr ile de er ile de olabilir. Nitekim Yce Allah: "Biz bir fitne (imtihan) olmak zere sizi hayr ve er ile snarz." (Enbiy, 21/35) diye buyurmaktadr. Bir baka yerde de: "Biz onlar iyiliklerle de ktlklerle de snayp durduk, dnerler diye." (A'rf, 7/168).

ldrme dndaki azap trleri ile ilgili olarak bni shk unlar sylemektedir: Firavun srailoullar'na azab ediyordu. Onlar hizmeti ve ar ilerde ii olarak kullanyordu. Kendisine ait ileri grdrmek zere onlar ksm ksm ayrmt. Yans inaatlarda alyor, dier yars onun iin toprak ekiyor, ona ait ilerde alyorlard. Firavun'un ilerinde almayan kimseler ise, cizye demekle ykmlyd. Bu ekilde Firavun onlar ar azaba tabi tutuyordu.

Firavun, Batlamyus (Ptolemios) lulardan nce Msr'da krallk yapan kimselerin lakabdr. Bizansllarn kralna Kayser, ranllarn kralna Kisra, Habe kralna Nec, Trklerin kralna Hakan ad verildii gibi.

Yce Allah'n azab Firavun hanedanna nispet etmesi -onlar bu ii onun emir ve otoritesi ile yapmalarna ramen- bizzat bu ileri uyguladklarndan dolay ve bir fiili ileyen kimsenin bundan sorumlu tutulacann bilinmesi iindir. Taber der ki: Bundan dolay haksz yere bakasnn emriyle birisini ldren herkes, bize gre ksas yolu ile ldrlr. sterse onu bakasnn zorlamas sonucu ldrm olsun.

2- srailoullar'nn izleyecekleri bir yolun hazrlanndan sonra esenlikle Kzldeniz'i gemeleri, Firavun'un ve askerlerinin suda boulmalar, denizin ikiye ayrlmas, Musa (a.s.)'nn mucizelerinden idi. Tpk bu, Yce Allah'n insanlarn onlar tasdik etmeleri iin izhar ettii dier peygamberlerin mucizeleri gibi bir mucize idi. Mucize, Yce Allah'n diledii zaman kullarndan diledii kimseler iin yaratt kevn bir snnettir.

Firavun ve askerleri ise srailoullar'nn arkasndan gitmi, nihayet denizin ortasna geldikleri srada Yce Allah onlarn zerine suyu kapatarak boulmulard.

3- srailoullan'nn tevbesinin kabul edilmesi ve Allah'n onlar affetmesi. nk Yce Allah isyankrlarn tevbelerini oka kabul edendir. Kendisine tevbe edip dnenlere son derece merhametlidir. Bu da Yce Allah'a kar kr gerektirir. O'na kretmek resullerine iman etmek, getirdikleri eylerde de onlara uymaktan ibarettir. zellikle de peygamberlerin sonuncusu Muhammed (s.a.)'e iman ve uymak ile.

4- Hakk batldan, haram helalden ayran Tevrat'n, hidayet bulmalar, onda bulunan hkmler uzermde iyice dnmeleri, onun gsterdii eriat ve yolu izlemeleri iin Masa (s.a.) "ya indirilmesi.

5- Hz. Musa'nn Rafcb ile buluma vakti dolaysyla, srailoullan'nn arasndan ayrld w- kert gn oru tuttuu bir srada onlarn buzay ilh edinip Allah'tan baka evlere ibadet etmeleri, Allah'a irk koarak kendilerine ralm etmelerinden sonra Allah'n peygamberi Musa (a.s.)'ya verdii emir ile sulu ve enalikriardan topluca kurtulu... te ya Muhammed! Sen, Musa'nn Rahbine mnacatta bulunduu srada, buzaya tapan kavmine sy-

Wwj sc szleri iatiriat:

KjTia_ sizler buzay ilh edinmekle kendinize zarar vermi oldunuz. Ebmdk e yaratana tevbe ediniz, yaptnz bu cahillikten kurtulunuz. n-yaratcya ibadeti terk ettiniz, ve bir sra ibadet ettiniz. CTatlerinde ngrlen tevbenin yolu da u idi: Susuz olan, sulu

ldrecekti. Yce Allah onlarn zerlerine ldrme esnasnda biri tekisi gurup de merhamete gelmesin diye siyah bir bulut gnderdi. Buzaya tapanlar iman edenlerle kllaryla arptlar. Bu i gnein douu anndan knluk vakti gne ykseldii zamana kadar srp gitti. Nihayet onlardan yretmi bin kii kadar ldrld. Bundan sonra Hz. Musa ile Hz. Harun Yce Allah'a yalvarp yakard. Yce Allah onlardan ldrlenlerin de ldrlme-yenlerinin de tevbelerini kabul etti. ldrlen, Allah katnda rzklanan bir ehit oldu, kalan ise tevbesi kabul edilmi bir kii olarak hayatta kald. Silah braktlar, bar ve gvenlik hakim oldu. Bunda hayret edecek bir taraf yoktur. nk Yce Allah kullarnn tevbelerini kabul eden, onlara son derece merhametli olandr.

Mfessirlerin ounun grne gre "krk gn" Zilkade ay ile Zilhicce aynn ilk on gndr.

Ksacas bu nimet, en stn ve byk bir nimetti. nk an yce Allah yle buyurmutur: Vaadletiimiz srenin bitmesi -ki krk gn idi- esnasnda Musa Rabbi ile tayin edilen vakitte bulumak zere gittikten sonra, buzaya taptnz iin sizi affetmek eklindeki nimetini hatrlaynz. Sz geen bu krk gn, A'rf sresi 142. ayette Yce Allah'n u buyruu ile dile getirilmektedir: "Musa ile otuz gece szletik ve buna ayrca on (gece) daha kattk." Bu ekildeki buluma, onlarn Firavun'dan kurtarlmalar ve denizden karlmalarndan sonra olmutu.

srailoullar'na Verilen On Nimetten Dierleri55- Hani: "Ey Musa! Biz Allah' apak grmedike sana asla iman etmeyiz." demitiniz. O anda siz bakp dururken yldrm sizi arpmt.

56- Sonra sizi lmnzden sonra tekrar diriltmitik. Belki kredersiniz diye.

57- Ve bulutla zerinize glge yaptk. Size men ve selva indirdik. Size verdiimiz helal nzklardan yiyiniz (dedik). Onlar bize zulmetmediler, fakat kendi nefislerine zulmeder dururlard.

58- Hani, "u kasabaya girin ve istediinizi bol bol yiyin, kapsndan secde ederek girin ve 'htta' deyin ki gnahlarnz affedelim ve biz iyilik yapanlarn sevabn daha da artracaz", demitik.

59- Derken zulmedenler kendilerine sylenenleri baka szlerle deitirdiler. Biz de fasldk ettikleri iin zulmedenlerin zerlerine gkten bir azab indirdik.

60- Hani Musa kavmi iin su istemiti. Biz: "Asan ile taa vur" dedik. Hemen ondan on iki pnar ftkrd. Her bir insan topluluu su alaca yeri renmiti. "Allah'n rzkndan yiyiniz, iiniz. Yeryznde taknlk yapp fesat karmaynz." (demitik).

AklamasEy Israiloullan! Buzaya tapmanzdan dolay zr beyan etmek zere Tir'a grtanek iin gemi atalarnzn arasndan Musa (a.s.)'nn semi olduu kigipin syledikleri u sz hatrlaynz: Bizler, arada herhangi bir en-

tefsirül-münir sure sure (3)

Documents