tefsirül-münir sure sure (33)

3FURKAN SURES

3Surenin smi:

3nceki Sure le likisi:

3Srenin Muhtevas:

4Belagat:

4Kelime ve bareler:

4Aklamas

6Ayetlerden kan Hkm Ve Hikmetler

7Kelime ve bareler:

7Nzul Sebebi

7Ayetler Aras liki

7Aklamas


9Belagat:

9Mriklerin Kendisine Kur'an'n ndirildii Hz. Peygamber (S. A.) Hakkndaki Tenkitleri

9Nzul Sebebi

10Ayetler Aras liki

10Aklamas


12Mriklerin Kyamet Gnn nkr Etmeleri Mriklerin O Gndeki Durumu Ve Onlarn Cennetliklerle Karlatrlmas

12Belagat:

12Kelime ve bareler:

13Ayetler Aras liki

13Aklamas



15Ayetler Aras liki

15Aklamas

16Ayetlerden karlan Hkm Ve Hikmetler

17Peygamberlerin Beer Olular

17Belagat:


17Nzul Sebebi

17Ayetler Aras liki

17Aklamas

18Ayetten kan Hkm Ve Hikmetler

18Mriklerin Kendilerine Meleklerin nmesini Yahut Allah' Grmeyi Talep Etmeleri Ve Onlara Amellerinin Boa Gittiinin Bildirilmesi

18Belagat:


19Ayetler Aras liki

19Aklamas


21Belagat:


22Nzul Sebebi

22Ayetler Aras liki

22Aklamas


24Belagat:


24Nzul Sebebi

24Ayetler Aras liki

25Aklamas


27Baz Peygamberlerin Kssalar Ve Bunlar Yalanlayanlarn Cezalar


28Ayetler Aras liki

281. Kssa: Hz. Musa ve Hz. Harun Kssas:

282. Kssa: Hz. Nuh Kssas:

293. Kssa:d, Semud ve Ashabu'r-Ress Kssas:

294. Kssa: Hz. Lt Kssas:


30Mriklerin Hz. Peygamber (S.A.) le Alay Etmeleri Ve Onun Davetini Sapklk Diye Adlandrmalar

30Belagat:


31Nzul Sebebi

31Ayetler Aras liki

31Aklamas


33Allah'n Varlna Ve Birliine Dellet Eden Be Delil

33Belagat:


34Ayetler Aras liki

34Aklamas


38Putlara Tapma Hususunda Mriklerin Bilgisizlii -Hz. Peygamberin Tevcih Edilmesi-badetin Yalnz Rahmana Yaplmasnn Sebebi


39Ayetler Aras liki

40Aklamas


43Rahmanin Has Kullarnn Sfatlar

43Belagat:


44Nzul Sebebi

45Ayetler Aras liki

45Aklamas


Rahman ve Rahim Olan Allah'n Adyla

FURKAN SURES

Kurann ndirilmesi ve Allahn Birlii

1- Btn lemlere uyarc olsun diye kulu. M.unammed'e (hakk batldan ayrd eden) Furkan' indiren "Allah" btn noksan sfatlardan mnezzehtir, yceler ycesidir.

2- O Allah ki, gklerin ve yerin mlk ancak O'nundur. O asla ocuk edinme-mitir. Mlknde hibir orta yoktur. O her eyi yaratm, en gzel ekilde takdir etmitir.

3- Onlar Allah' brakp bir takm ilhlar edindiler. Bu ilhlar kendileri zarar ve faydaya sahip deildirler, zarar engelleyemezler. Ne lme ne hayata ne de diriltmeye muktedir deildirler.

Aklamas

Allah Teal Furkan Suresi'ne yaratcy (kendisini) ispat etmek, O'nu cell ve kemal sfatlaryla tavsif etmek, noksan sfatlardan ve muhal olan eylerden tenzih etmek hakkndaki kelm ile balad. yle buyurdu:

"Btn lemlere uyarc olsun diye kuluna Furkan' indiren (Allah) yceler ycesidir." Yani Cenab- Hak iki varl insanlar ve cinleri uyarmas ve Allah'n iddetinden, azabndan ve cezasndan korkutmas iin Rasul'ne (s. a.) Yce Kur'an' indirmek suretiyle kendini yceltmektedir.

Bu, slm mesajnn btn insanlara ve ayn zamanda cinlere ait umum bir mesaj olduuna kesin delildir.

nsan hayatnn ana dsturu, mjdeleme ve uyarmay ihtiva eden, itaat edenleri cennetle mjdeleyen, muhalif, inat ve kar olan kimseleri cehennemle korkutan anl Kur'an'n indirilmesinden daha faziletli bir ey, daha bol bir hayr yoktur. Rasul'n vazifesi hem mjdelemeyi hem uyarmay ihtiva ettii halde sadece uyarmay zikredip mjdelemeyi zikretmemesi bu kelmn Allah'n evlt edindiini ve O'nunla birlikte orta bulunduunu syleyen muarz kfirlerle ilgili olmas sebebiyledir.

Ayetteki "el-abd (=kul)" kelimesinden maksat Allah'n Rasul Hz. Muham-med (s. a.)'dir.

"Furkan" ise Allah'n, kendisiyle hak ile batl, hidayet ile dalleti, hell ile haram ayrd ettii ve ayrca mnasebetlere gre zaman zaman indirip paralara ayrd Kur'an'dr.

Bu ayetin bir benzeri Kehf Suresi'nin bandaki u ayettir: "Kendi tarafndan en etin bir azap ile korkutmak, gzel gzel amellerde bulunan mminlere de gzel bir ecri mjdelemek iin kendisinde hibir erilik klmad o dosdoru kitab kuluna (Rasul'ne) indiren Allah'a hamd olsun." (Kehf), 16/1-3).

Bu iki ayetteki "kul" kelimesi Hz. Peygamber (s. a.)'in ve erefine mkemmel kulluuna iaret etmek iin Yce Allah'n medhi ve vgdr.

Nitekim Rasul'nn en erefli halinde sra gecesinde Onu bu vasfyla tavsif etmitir: "Kulunu geceleyin Mescid-i Haram'dan Mescid-i Aksa'ya gtren (Allah) btn noksan sfatlardan mnezzehtir. (sra, 17/1).

Yine ayn ekilde Allah'a davet makamnda O'nu bu vasfyla anmtr: "Gerekten Allah'n kulu kendisine yakarmak iin kalktnda nerdeyse onlar (cinler) O'nun etrafnda keeler gibi toplanyorlard." (Cin, 72/19).

Burada da kitabn kendisine indirilmesi ve peygamberlii tebli ile ykml olmas makamnda Onu kulluk ile tavsif etmitir.

Cenab- Hak daha sonra zatn kibriya vasflarndan drt vasfla tavsif etmitir:

1- "O Allah ki gklerin ve yerin mlk ancak O'nundur." Yani gklerde ve yerde bulunan her eyin gerek sahibi Allah'tr.

Malikl-mlk'tr. Mlknde diledii ekilde tasarrufta bulunmak hususunda mutlak hakimiyet sadece O'nundur. Mlknde bulunan varlklar var etmek-yok etmek, ldrmek-diriltmek, hikmet ve maslahata uygun olarak emir ve nehiy vermek hususunda tam kudret O'nundur.

Bu Allah Teal'nn varlna delildir. Zira Onu ispat etmek iin ancak bu mahlkatn varlnn aslnda, meydana geldii zamanda ve hayatta kaldklar mddete O'na muhta olduklarn beyan etmekten baka yol yoktur. Cenab- Hakk'n mahlkat hususundaki tasarrufu diledii ekildedir. Var eden, tasarruf sahibi varla olan ihtiya O'nun varln vacip klmaktadr. Bunun iin Cenab- Hakk'n bu sfat dier sfatlardan nce zikredilmitir:

2- "O hibir ocuk edinmemitir." Yani Yahudilerin, Hristiyanlann ve Arap mriklerinin Uzeyr ve Mesih'in Allah'n olu, meleklerin de Allah'n kzlar olduu eklindeki iddialarnn aksine asla Onun evld olmamtr.

Nitekim Kur'an bu iddialar yle anlatmaktadr: "Yahudiler: zeyir Allah'n oludur, dediler. Hristiyanlar da Mesih Allah'n oludur dediler." (Tevbe, 9/30).

"imdi onlara sor: Herhalde kzlar Rabbinin de oullar onlarn m? Yoksa Siz meieCeri diiyaraft da onCar CSunaJ ait mi oCduCar fyi 6iCin kion far gerekten iftira ederek, mutlaka "Allah dourdu" derler. Onlar elbette yalancdrlar. O yoksa kzlar oullara tercih mi etmi?" (Saffat, 37/149-153).

3- "Mlknde O'nun hibir orta yoktur." Yani Allah'n mlknde ve hakimiyetinde hibir orta yoktur. O ilhlk vasfnda tektir. badete ve kullua lyk ve ehil olan yalnz O'dur. Kul bunu bildii takdirde midini yalnz Allah'a yneltir. O'ndan bakasndan korkmaz, kalbi sadece Onun rahmeti ve ihsany-la megul olur.

Bu, kinatta nur ve zulmet olarak iki ilhn varln kabul eden iki tanr inancnda olanlara, sahillerden yldz ve gezegenlere tapanlara ve ayrca Hc telbiyesinde: "Emrine hazrz! Sana lyk ortan hari senin hibir ortan yoktur. Sen o ortana da onun sahip olduklarna da sahip olursun." diyen putperest mrik Araplara reddiyedir.

Zikri geen iki sfat beyan ederken Allah Teal nefsini evlt ve ortaktan tenzih etti.

4- "O her eyi yaratm, en gzel ekilde takdir etmitir." Yani kendisinin dndaki her eyi O var etmitir. Her eyi belirli bir ekilde, belirli bir miktarda, takdiri gzetilerek meydana getirmitir. nsana istifade edecei hususiyetleri ve ona lyk olan fiilleri hazrlamtr. Mesel insan Allah takdir edilen bir ekilde, dzgn olarak en gzel surette yaratmtr. drak, anlay, dnce, tedbir, baz sanatlar ortaya koymak ve eitli ileri grmek iin insanda baz duyular, g ve imknlar var etmitir. Hayvanlar ve cansz varlklar da byledir. Cenab- Hak bunlar da gayet dzgn ve takdir edilmi bir yaratla uygun olarak ve onunla uyuma ve uzlama mmkn olacak eyleri de yaratmtr.

Ksaca: Cenab- Hak yaratt her eyi hikmetiyle diledii gibi takdir etmitir.

bni Kesir son cmleyi yle tefsir etmektedir: Her ey Allah'n yarattdr ve Onun hakimiyeti altndadr. Allah her eyin yaratcs, rabbi, meliki ve ilhdr. Her ey O'nun ezici gc, tedbiri, emri ve idaresi altndadr.

Allah Teal kendi zatn cell, izzet ve ycelik vasflaryla tavsif ettikten sonra bunun ardndan putperestlerin iddialarn rtt. yle buyurdu:

"Onlar Allah ' brakp bir takm (sahte) ilhlar edindiler."

Bu sahte ilhlar drt adan eksik olduklar iin ilhla lyk deildirler:

1- Bu sahte ilhlar (putlar) hibir eyi yaratamazlar. Halbuki ilh yaratmaya ve var etmeye kadir olmaldr.

2- Sahte ilhlar bakalar tarafndan yaratlmlardr. Yaratlm olan varlk ise bakasna muhtatr. Halbuki ilh bakasna muhta olmamaldr. Mrikler putlarnn fayda ve zararlarnn dokunduuna inandklar iin putlardan, aklllardan bahsedilir gibi "hm" zamiriyle "Onlar yaratlm varlklardr. " ifadesiyle bahsedilmitir.

3- Sahte ilhlar kendileri iin fayda veya zarar vermeye, yani zarar engellemeye ya da fayda vermeye malik deildirler. Bakas iin de buna muktedir deildirler. Kendisine veya bakasna faydas dokunmayan ya da zarar engelleyemeyen eye tapmakta hibir yarar yoktur.

4- Sahte ilhlar ne diriltmeye, ne ldrmeye ne de tekrar dnyaya getirmeye muktedir deildirler. Ne balangta mkellefiyet zamannda hayat vermeye ne de ceza-mkfat zamannda diriltmeye kadir deildir. Byle olan varlk nasl "ilh" diye adlandrlr? Bilakis bunun hepsinin mercii can veren ve ldren, kyamet gnnde mahlkat tekrar diriltecek olan Allah'tr. Nitekim Allah yle buyurmaktadr: "Sizin yaratlmanz ve diriltilmeniz sadece bir cann yaratlmas gibidir." (Lokman, 31/28).

Ksaca: Allah dourmayan, dourulmayan, hibir ey dengi olmayan, hibir eye muhta olmayan tek ilhtr. Ondan baka hibir ilh yoktur, Onun dnda hibir rab da yoktur. badet sadece Ona lyktr. nk O neyi dilemise olmutur, neyi dilememise olmamtr.

Putperestlere ve mriklere gelince, onlar gerek yaratcdan baka varlklara, kendisine veya bakasna faydas ve zarar dokunmayan varlklara taptlar. Bunu hibir dengeli akll yahut dnce sahibi lim kabul edemez.

Mriklerin Kuran Hakkndaki ddialar:

4- Kfirler: "Bu (Kur'an) onun uydurduu bir iftiradan baka bir ey deildir. Baka bir topluluk da kendisine bu hususta yardm etmitir." dediler. Bylece hakszla ve yalancla saptlar.

5- Yine onlar: "Kur'an ncekilerin masallardr. O bunu bakalarna yazdrm da, sabah akam kendisine tekrarlanp okunuyor." dediler.

6- De ki: Onu gklerde ve yerdeki srlar bilen "Allah" indirdi. phesiz ki O ok balayan ve ok merhamet edendir.

Aklamas

Allah Teal bu ayetlerde mriklerin kt aklllklarn ve bilgisizliklerini gsteren rk phelerinden iki pheyi zikretti.

Birinci phe: "Kfirler: Bu (Kur'an) Muhammed'in uydurduu bir iftiradan baka bir ey deildir. Zaten bakalar da kendisine bu hususta yardm etmitir, dediler."

Bu bilgisiz kfirler: "Bu Kur'an yalandr, uydurmadr bunu Muhammed (s. a.) kendiliinden ortaya koymutur. Bu szleri bir araya getirirken de -Nzul Sebebi'nde belirtildii gibi- sonralar Mslman olan Ehl-i Kitap'tan bir gurup insandan da yararlanmtr." dediler.

Cenab- Hak bu pheye "Bunlar bylece hakszla ve yalancla saptlar. " ifadesiyle cevap verdi. Yani kfirler bu szlerinin batl, aslsz olduunu, bu iddia ettikleri konuda kendilerinin yalanc olduklarn bildikleri halde bu batl sz uydurdular. Bylece onlarn bu szleri bir kfr, yerinde sylenmeyen ak bir hakszlk, Rablerine kar uydurulmu bir yalan olmutur. Zira onlar mucize kelm -yani bu Kur'an'- insanlar tarafndan uydurulmu bir safsata olarak kabul etmilerdir. Bu da gsz kimsenin ortaya koyduu son delilidir. Zira bu kimse ikna edici cevap bulamaynca hibir delil bulunmayan inkarcla ve hibir dayana olmayan yalanlamaya kotu. Eer dedikleri doru olsayd niin benzerini getiremediler? ddia ettikleri gibi Muhammed (s. a.) bakalarndan yararland gibi kendileri bakalarndan yararlanmadlar. Kendileri fesahat ve belagat ehli kimseler olduklar halde Kur'an'n benzerini getirmekten ciz kalmalar onlara cevap olarak ve iftiralarn boa karmak asndan tek bana yeterli bir delildir.

kinci phe: 'Yine onlar: Kur'an ncekilerin masallardr. O bunu bakalarna yazdrm da sabah akam kendisine tekrarlanp okunuyor, dediler."

Mrik kfirler: "Bu Kur'an ncekilerin masallardr, eskilerin yalanlardr, gemiteki insanlarn kitaplarnda yazdklar Rstem ve sfendiyar Efsaneleri gibi efsanelerdir. Muhammed (s. a.) Ehl-i Kitap -yani mir, Yaser, Cebr veya bn'l-Hadram'nin azatl klesi Ebu Fkeyhe gibi kimselerin- vastasyla bunlar yazmtr. Bu szler kendisine ezberlesin diye sabah akam daima gizlice okunuyor. Zira o okumayan ve yazmayan mmi bir kimsedir." dediler.

Bu, ikinci ak bir iftiradr, haktan uzaklama, saptma ve bbrlenmedir. nk onlar peygamberlikten nceki krk sene mddetince Hz. Muhammed'in (s. a.) doruluunu, emin olduunu, hayat izgisini, yalandan ok uzak olduunu gayet iyi biliyorlard. O'nun doru szlln ve istikamet zere olduunu bildikleri iin O'na "el-Emin (gvenilir kii)" lakabn vermilerdi. O ne hayatnn banda ne de sonunda hi yaz nedir bilmeyen mm bir kimse idi. Allah ona peygamberlik ihsan edince mrikler kar ktlar ve kendisinin son derece uzak olduu bir eyle onu itham ettiler. O'na indirilen Kur'an' "efsaneler" diye nitelendirdiler. Halbuki Kur'an hikmet, medeniyet, ilim ve insan hayat iin en ideal hukuk sistemi idi.

Cenab- Hak onlara u ayetle cevap verdi: "De ki: Kur'an' gklerde ve yerdeki srlar bilen (Allah) bilir." Yani, ey Muhammed! Onlara yle syle: Geree uygun olarak dorulukla ncekilerin ve sonrakilerin haberlerini ihtiva eden Kur'an' gklerin ve yerin gaybn bilen, ak olanlar bildii gibi gizli olanlar da bilen Allah indirdi.

"phesiz ki O, ok balayan ve ok merhamet edendir."

Yani bu Kur'an kullara rahmet olarak inmitir. Dolaysyla cezann acilen verilmesine sebep olmaz. Bunun iin Allah size rahmet olsun diye derhal ceza vermemitir. nk Allah Teal ok balayan ve ok merhamet edendir. O tevbe etmeniz, kfr ve irkten tamamen uzaklamanz iin mhlet verir, acele etmez.

Bu onlara tevbe etmeleri, Allah'a ynelmeleri, islm ve hidayet sahasna girmeleri iin bir ardr. O'nun rahmetinin geni olduunu, hilminin byk olduunu kendilerine bildirmektedir. Dolaysyla onlardan sadr olan iftira, yalan, inkr ve inatla ramen Allah tevbe eden kimsenin tevbesini kabul eder.

Nitekim Cenab- Hak yle buyurmaktadr: "Allah gerekten n ( tanrnn) biridir, diyenler andolsun kfir olmulardr. Halbuki bir tek ilhtan baka hibir ilh yoktur. Eer bu sylediklerinden vazgemezlerse ilerinden o kfir olanlara mutlaka pek ackl bir azap dokunacaktr. Onlar hl Allah'a dnp O'nun mafiretini istemeyecekler mi? Allah ok balayan ve ok merhamet edendir." (Maide, 5/73-74).

Yine Cenab- Hak yle buyurmaktadr: "Gerekten mmin erkeklerle mmin kadnlar belya uratanlar sonra da tevbe etmeyenler iin cehennem azab vardr. Onlar iin yangn azab vardr." (Burc, 85-10).

Hasan- Basri diyor ki: u ikrama ve cmertlie bakn. Onlar Allah'n dostlarn ldryorlar. Allah da onlar tevbeye ve rahmete davet ediyor.

Bu ifade sadk ve samimi tevbenin hata ve gnahlar sildiine delildir. Gnahlar bylece Allah Teal tarafndan bir ikram, ltuf ve rahmet olarak balanm, affedilmitir.

Mriklerin Kendisine Kurann ndirildii Hz. Peygamber (a.s.) Hakkndaki Tenkitleri

7- Onlar yle dediler: Bu ne biim peygamber ki, yemek yiyor, arlarda geziyor? Kendisine bir melek indirilip de onunla birlikte uyarc olsayd ya!

8- Yahut kendisine bir hazine indirilse veya bir bahesi olsa oradan yeseydi ya! Zalimler (m'minlere): Siz ancak bylenmi bir adama uyuyorsunuz, dediler.

9- Bak, sana nasl misaller getirip de sapkla dtler. Artk onlar hibir yol bulamazlar.

10- Allah yceler ycesidir. O dilerse sana bundan daha hayrlsn, altlarndan rmaklar akan cennetleri verir ve senin iin kkler yapar.

Aklamas

Mrikler kendi iddialarna gre peygamberlikle elien be vasf zikrettiler:

1- "Kfirler yle dediler: Bu ne biim peygamber ki, yemek yiyor?" Yani mrikler dediler ki: Peygamberlik iddia eden bu kiinin hibir zellii yoktur. O da bizim gibi yemek yiyor, bizim gibi su iiyor. Bizim ihtiya duyduumuz eylere o da ihtiya duyuyor. Yani onun yemek yemekten ve geim temininden mstani olan bir melek olmas gerekirdi.

2- "O da arlarda geziyor." Yani kazan temini, ticaret, rzk ve geim arzusuyla arlara pazarlara gidip geliyor. O'nun bize olan stnl nereden geliyor? Halbuki o da bu ilerde aynen bizim gibidir.

Bu onlarn srf madd tasavvurlar, basit bir karlatrmalardr. Zira peygamberler elle tutulur gzle grlr madd vasflarla ayrcalk kazanmadlar. Onlar bu konuda kendileri dndaki insanlar gibidirler. Peygamberler sadece manev deerlerle ve edeb kazanlar ve gnl temizliiyle stnlk sahibi olmulardr. Bunun iin Cenab- Hak yle buyurmutur: "De ki: Ben ancak sizin gibi bir beerim. Ancak bana sizin ilhnzn tek ilh olduu vahyolunuyor." (Kehf, 18/110).

3- "Kendisine bir melek indirilip de onunla birlikte uyarc olsayd ya!" Yani, Allah tarafndan ona bir melek indirilseydi, melek onun iddia ettii eyin doruluuna ahit olsayd ve ona kar kana cevap verseydi ya!

Nitekim Firavun da Hz. Musa (a. s.) hakknda yle demiti: "Ona altndan bilezikler verilseydi ya da onunla birlikte melekler gelseydi ya!" (Zuhruf, 43/53).

4- 'Yahut kendisine bir hazine indirilseydi." Yani gkten ona bir hazine verilseydi, o da bu hazineden harcasayd ve dolaysyla geim temini iin ar ve pazarlara gidip gelmeye ihtiya duymasayd.

5- "... Veya bir bahesi olsa ve oradan yeseydi ya!" Yani eer hazinesi en azndan zenginlerden ve imkn sahiplerinden biri olsayd, onun bahesi olup o baheden yeseydi ve o bahenin rnlerinden ve meyvelerinden geimini temin etseydi ya!

Zemaher diyor ki: Onlar: "Peygamberin yemek yemekten ve geim temininden mstani olan bir melek olmas gerekirdi" demek istiyorlar. Sonra O'nun yannda melek bulunan bir insan olmas gerektii, bylece uyar ve korkutma hususunda birbirlerine destek olmas teklifini ileri srdler. Sonra bundan da vazgeip yle dediler: Yannda melek yoksa gkyznden kendisine madd destek olacak bir hazine indirilseydi. Sonra da bahesi olan ve bu baheden yiyip rzkn temin eden bir zat olmas kanaatiyle yetindiler

Bu tamamen maddeci bir anlaytr. Peygamberin maddi nfuz ve yetki sahiplerinin durumlaryla kyas yaplmasdr. Ayn zamanda peygamberliin insanln ok stnde bambaka bir grev olduunu takdir etmeleridir. Onlar Rasulullah'n (s. a.) kendisine Rabbi tarafndan vahy edilen bir beer olduunu anlamadlar, idrak etmediler.

Rasulullah' (s. a.) dnya ehlinin sfatlaryla kmsemeleri ve bu sebeple ayplamalarndan sonra onun "akl" sfatn reddettiler. Bu, baka bir phe yahut altnc bir vasftr. yle diyorlard:

6- "Zalimler (mminlere): Siz ancak bylenmi bir adama uyuyorsunuz, dediler." Yani kfirler: "Siz kendisine by yaplm, akl dengesi bozulmu, ne dediini bilmeyen bir adama uyuyorsunuz. Byle birinin emrettii hususlarda nasl itaat edilir?" dediler.

Cenab- Hak bu pheye yle cevap verdi: "Bak, sana nasl misaller geti-- ie sapkla dtler. Artk onlar hibir yol bulamazlar."

-- ey peygamber! Hayret iinde bir bak. Senin hakknda bu szleri nasl Senin iin bu sfatlan ve nadir halleri nasl icat ettiler? Sana "by- ii, mecnun, yalanc, air" diyerek nasl iftira ettiler. Btn bunlar

JBSilaz szlerdir, uydurulmu vasflardr. En basit anlay ve akl olan undan tasdik etmez. Onlar bu halleriyle hidayet ve hak yoldan sapan imseler oldular. Dolaysyla hakka giden yolu bulamazlar.

a. rfade zl, genel manada bir cevaptr. Cenab- Hak bunun ardndan Dahe ve hazine taleplerine ait husus bir cevap getirdi ve yle buyurdu: "Allah yceler ycesidir. O dilerse sana bundan daha hayrlsn, altlarndan rmaklar akan cennetleri verir ve senin iin kkler yapar."

Yani Rabbinin hayn boldur. Dolaysyla O dilerse dnyada sana onlann yaptklan tekliflerden ve onlann talep ettiklerinden daha stnn hibe edebilir. Bu da sana ahirette vaad ettii gibi altlanndan rmaklar akan cennetleri ve pek nadir muazzam kkler ile dnyada onlann sylediklerinden daha hayrlsn, daha stnn, daha gzelini sana vermesidir.

Ancak Allah dini, peygamberlii tebli grevini brakp da dnya ile megul olmaman iin sana olan ltfunu bu fani dnya iin deil de ebed olan ahiret yurdu iin ayrmtr. Yce Allah nezdinde olan daha hayrl ve daha devamldr.

Hayseme diyor ki: Peygamberimiz'e (s. a.) denildi ki:

-Dilersen senden nce hibir peygambere vermediimiz, senden sonra da hibir kimseye vermeyeceimiz dnyann hazinelerini ve anahtarlann sana verelim. Bu Allah nezdinde sana ait olan nimetleri de eksiltmeyecek.

Peygamberimiz buyurdu ki:

-Bunu benim iin ahirette toplayn. Bunun zerine Cenab- Hak bu ayeti indirdi. "Allah yceler ycesidir. O dilerse sana bundan daha hayrlsn altlarndan rmaklar akan cennetleri verir ve senin iin kkler yapar."

Mriklerin Kyamet Gnn nkr Etmeleri Mriklerin O Gndeki Durumu Ve Onlarn Cennetliklerle Karlatrlmas

11- Daha dorusu onlar kyameti yalanladlar. Biz kyameti yalanlayanlara alev alev yanan bir ate hazrladk.

12- Bu ate onlara uzak bir yerden gzknce, onlar bunun fkesini ve uultusunu duyarlar.

13- Elleri boyunlarna bal olarak onun dar bir yerine atldklar zaman orada lp yok olmay isterler.

14- (Onlara yle denir:) Bugn bir defa helak olmay deil, birok defa helak olmay isteyin.

15- De ki: Bu mu daha hayrl, yoksa takva sahiplerine vaad edilen ebed cennet mi? Cennet onlar iin bir mkfat ve dn yeridir.

16- Ebed kalacaklar cennette onlar iin diledikleri her ey vardr. Bu, Rab-binden istenilen bir vaaddir.

Aklamas

"Daha dorusu onlar kyameti yalanladlar." Yani ey Peygamber! O mriklerin tavrlar basiretli olduklarndan ve hak yolu bulma arzusuyla deil, yalanlama arzular ve inatlklarndandr. Batl, aslsz szlerle dil uzatma eklindeki sana kar tutumlar onlarn kyamet gnn yalanlamalarndan kaynaklanmtr.

Onlar bu seviyesiz ve deersiz szleri sylemeye tevik eden sebep budur. nk kyamete, hesaba ve ceza grmeye yaknen iman etmeyen kimse sorumluluu anlayp ilerin sonularn dnmeksizin, bir eyi sylerken akln ve basiretini kullanma yolunu gsteren delillerden istifade etmeksizin derhal itham yoluna sapar.

"Biz kyameti yalanlayanlara alev alev yanan bir ate hazrladk." Yani biz kyameti ve kyamet gnndeki hesab ve amellerin karlnn verilmesini yalanlayan kimse iin alevleri iddetli, harl harl yanan, son derece scak ackl bir azap hazrladk.

Bu ayet cehennemin u anda yaratlm olduuna dellet etmektedir. nk "Biz hazrladk." ifadesi gemite meydana gelen bir fiildir. Mesel bir ayette "Kfirler iin hazrlanan ateten saknn." (l-i mran, 3/131) buyrulmakta-dr. Ayn ekilde cennet de u anda yaratlmtr. Bunun delili "(Cennet) takva sahipleri iin hazrlanmtr." (l-i mran, 3/133) ayetidir.

Cenab- Hak daha sonra cehennemin dehetini u iki sfatla tavsif etmitir:

Birinci Sfat: "Bu ate onlara uzak bir yerden gzknce onlar bunun fkesini ve uultusunu duyarlar." Yani cehennem uzaktan bakan bir kimsenin grecei bir yerde olunca, cehennemin, iddetli alevi sebebiyle fkeli kimsenin sesine ve nefesi gs boluundan kan ve znts sebebiyle uultulu konuan kimsenin sesine benzeyen kaynama sesini duyarlar.

Abdrrezzak, bn'l-Mnzir ve bni Cerir Ubeyd b. Umeyr'den naklediyorlar: "Cehennem bir nefes alr ne mukarreb meleklerden ne de gnderilen peygamberlerden biri ayakta kalamaz, yz zeri derler, sinirleri tir tir titrer. Nihayet Hz. brahim (a.s.) dizleri zerine ker ve ya Rabbi, bugn senden sadece nefsimi kurtarman isterim, der."

kinci Sfat: "Elleri boyunlarna bal olarak atein dar bir yerine atldklan zaman orada lp yok olmay isterler." Onlara yle denilir: "Bugn bir defa helak olmay deil, birok defa helak olmay isteyin."

Cenab- Hak cehennemden uzak bir mesafede olduu halde kfirlerin durumunu tavsif ettikten sonra onlarn cehenneme atldktan sonraki durumlarn tavsif etti. Elleri boyunlarna bal halde cehennemin dar yerine atlrlar. Yani elleri zincirlerle, kelepelerle boyunlarna balanr. Bunun zerine barr, yardm isterler. "Ey helakimiz! Gel, imdi senin vaktindir." Onlara tek helak istemeyin, birok defa helak olmay isteyin, denilir. Yani siz bir defa helak olmaya deil pek ok defa helak olmaya mahkmsunuz. Ya azabn eit eit olmas ve her eidin iddetli oluu ve korkunluu sebebiyle ayr bir azap olduundan ya da derileri yanp pitii zaman onun yerine baka deri getirilecei iin byle denilir.

Bundan maksat helak olmakla azaptan kurtulmaktan mitlerini kesmek ve bunlarn azaplarnn kurtulu olmayan ebed bir azap olduuna dikkat ekmektir.

Buradaki yer darlkla nitelendirildi. nk darlkta sknt vardr. Ruh ise genilikte rahat eder. Bunun iin Allah cenneti genilii gkler ve yeryz olan yer olarak tavsif etti. Hadis-i erifte: "Her mmin iin kklerden ve cennetlerden yle yle verilir." ifadesi yer almaktadr.

Keaf mellifinin dedii gibi:

Cenab- Hak cehennemliklere eitli eziyet ve darlklar bir arada vermitir. Onlar sralar halinde skk bir halde dar bir yere atmtr.

Nitekim bni Abbas (r.a.) ve bni mer'den (r.a.) rivayet olunuyor ki: Cehennem kfire mzran altndaki demirin mzra skmas gibi dar gelir. Pey-gamberimiz'e (s.a) bu durum soruldu, o da yle cevap verdi. "Nefsimi elinde tutan Allah'a yemin olsun ki tpk bahedeki kazk irkin grnd gibi onlar cehennemde irkin grnrler."

mam Ahmed, Enes b. Malik'ten (r.a.) Peygamberimiz'in (s.a) yle buyurduunu rivayet etmektedir: "lk cehennem elbisesini giyecek olan kimse blis'tir. Bu elbiseyi kalarnn zerine koyar, arkadan da eker. Zrriyeti de onun peinden gelir. blis: Eyvah helak oldum, der. Zrriyeti de: Eyvah helak olduk, derler. Nihayet atein nnde dururlar. Onlara yle denilir: "Bugn bir defa helak olmay deil, birok defa helak olmay isteyin." Yani bugn bir defa eyvah, yazk demeyin. Pek ok defa eyvah yazk, deyin.

bni Kesir diyor ki: Daha isabetli olan gre gre ayetteki "sbur" kelimesi helak, veyl, kayp ve yakalamay bir arada toplamaktadr. Nitekim Hz. Musa (a.s.) da Firavun'a yle demiti: "Ey Firavun! Ben yle inanyorum ki sen helak olmaya mahkmsun." (sra 17/102).

Allah kyamet gnn ve yalanlayanlarn cezasn tavsif ettikten sonra znt ve pimanl te'kit edecek ekilde bu ceza ile takva sahibi mminlerin sevabn karlatrd. Rasul'ne yle buyurdu: "De ki: Bu mu daha hayrl, yoksa takva sahiplerine vaad edilen ebed cennet mi? Cennet onlar iin bir mkfat ve dn yeridir." Ey Muhammed! O yalanlayanlar hafife almak ve onlar zntye sevk etmek iin onlara yle de:

Size tavsif edilen bu azap m daha faziletli yoksa ebediyete kadar devam edecek ebed cennetin nimeti mi? Cennet Allah'n emrettii hususlarda O'na itaat eden, nehyettii eylerden saknan takva sahiplerine vaad edilmitir. Allah cenneti onlarn dnyadaki itaatlerinin karl ve gzel akbeti olarak klmtr. Ebediyet cenneti, nimeti hi kesilmeyen cennettir.

"Ebed kalacaklar cennette onlar iin diledikleri her ey vardr." Takva sahipleri iin ebediyet cennetlerinde yeme, ime, giyecek, mesken, binek ve grnt olarak hibir gzn grmedii, hibir kulan iitmedii ve hibir beer kalbine domayan arzu ettikleri lezzet ve zevkler vardr. Onlar nimet iinde hi bir kesinti ve zeval olmakszn, ondan baka bir yere intikal etmeksizin ebed ve daim olarak kalrlar.

Bu, onlarn btn arzularnn gerekletirileceinin delilidir. Kendilerine ltufta bulunan ve ihsan eden Allah tarafndan bir vaaddir. Bunun iin Cenab- Hak: "Bu, Rabbinden istenilen bir vaaddir." buyurmutur. Yani mutlaka olacaktr, gerekli, sz verilmi, istenmeye ve talep edilmeye ve yerine getirilmeye lyk bir vaaddir. Nitekim Cenab- Hak bir ayette yle buyurmaktadr: "Ey Rabbimiz! Rasullerine vaad ettiin eyi bize ver. Kyamet gn bizi rezil rsvay eyleme. phesiz ki sen vaadinden dnmezsin." (l-i mran, 3/194), "Ey Rabbimiz! Dnyada bize iyilik ver. Ahirette de bize iyilik ver. Bizi cehennem azabndan koru." (Bakara, 2/201).

Kafirlerin Kyamet Gn Taptklar Varlklarla Durumlar

17- (Allah) onlar ve Allah'tan baka taptklarn bir araya toplad gn: "Bu kullarm siz mi saptrdnz, yoksa kendileri mi yoldan saptlar?" der.

18- Onlar: "H! Seni tenzih ederiz! Seni brakp baka dostlar edinmek bize asla yakmaz. Fakat sen onlar ve atalarn nimetler iinde yaattn da sonunda seni anmay unuttular. Helak olmaya lyk bir kavim oldular." derler.

19- (Onlara yle denilir:) Tapndnz eyler sizi sylediklerinizde yalanc kardlar. Artk ne azab geri evirebilirsiniz, ne de yardm grebilirsiniz. Sizden kim zulmetmise ona byk bir azap tattracaz.

Aklamas

Allah Teal Allah' brakp meleklere ve baka varlklara tapnan kfirlere kyamet gn yaplacak takdir ve azarlamay bildirerek yle buyuruyor:

"Allah kfirleri ve onlarn Allah'tan baka taptklar varlklar bir araya toplad gn: Bu kullarm siz mi saptrdnz, yoksa kendi kendilerine mi doru yoldan saptlar? der." Yani ey Peygamber! O mriklere Allah onlar ve onlarn Allah'tan baka taptklar melekler, Mesih, zeyir (a.s.) ve Allah'n konuturaca putlar ve Firavun gibi insanlar onlarla bir araya getirecei kyamet gnn hatrlat. O gn o tapnlan varlklara ikrar ve ispat iin yle denecek: Bu kullarm hak yoldan sapkla siz mi drdnz. Yoksa sizin tarafnzdan onlara hibir davet gitmeden onlar kendiliklerinden mi size taptlar, kendi kendilerine mi doru yoldan saptlar?

Nitekim bir baka ayette Cenab- Hak yle buyurmaktadr: "Allah: Ey Meryemolu sa! nsanlara Allah' brakp da beni ve anam iki ilah edininiz, diyen sen misin? dedii zaman o yle syledi: Seni tenzih ederim (ya Rab), hakkm olmayan bir sz sylemem bana yakmaz. Eer onu sylemisem elbette sen bunu bilirsin. Benim iimde olan her eyi sen bilirsin. Ben ise senin zatnda olan bilmem. phesiz ki gaybleri hakkyla bilen sensin." (Maide, 5/116).

"Taptnz eyler" ifadesinde "m" harfinin kullanlmas bu edatn hem akll varlklar hem de dierleri iin umum olarak konulmas sebebiyledir. "Siz" ve "onlar" kelimelerinin faydas udur: Burada fiilden ve bu fiilin varlndan sual edilmemektedir. nk bu fiil var olmasayd bu azarlama yaplmazd. Bu fiili stlenen ve yapan kimseye sual sorulmaktadr. Kendisinin bundan sorumlu olduunu bilmesi iin onun zikredilmesi gereklidir. Soru Allah'a bilgi versinler diye deildir. Zira Allah sorulan eyi ezel ilmiyle bilmektedir: Bu ayetin faydas udur: Kendilerine tapnlan bu varlklar bu ekilde cevap vermek suretiyle kendilerine tapanlar yalanc kararak onlar tekdir etmi olmaktadrlar. Onlara tapanlar da bu sebeple aknla dmekte, rezil olmakta ve zntleri artmaktadr. Bu da -Zemaher'nin dedii gibi- putperestleri ve dier mrikleri aa vurmakta, rezil etmekte ve Allah'n gazabna uramaya lyk klmaktadr.

"Bu kullarm siz mi saptrdnz, yoksa kendi kendilerine mi doru yoldan saptlar?" sualinin ekli bunun Allah tarafndan olduunu gstermektedir. Ancak bu soru Allah Teal'nn emriyle melekler tarafndan da sorulacak olabilir.

Cenab- Hak daha sonra kendilerine tapnlan varlklarn kyamet gn vercekleri cevab bildirerek yle buyurdu:

"Onlar: H! Seni tenzih ederiz! Seni brakp baka dostlar edinmek bize asla yakmaz. Fakat sen onlar ve atalarn nimetler iinde yaattn da sonunda seni anmay unuttular. Helak almaya lyk bir kavim oldular, derler."

Yani kendilerine tapnlan bu varlklar ya kendi dilleriyle yahut lisan- halleriyle kendilerine sylenen bu szden hayret duyacaklar ve yle diyeceklerdir:

Ya Rabbi! Mriklerin sana yaktrdklar bu vasflardan dolay seni tenzih ederiz. Bizim seni brakarak yardmc edinmemiz asla doru olmaz. Biz sana muhtacz. Mahlkattan hibirinin senden bakasna ibadet etme haklar yoktur. Biz onlar bize tapmaya davet etmedik. Bilakis onlar bizim emrimiz ve rzamz olmakszn kendiliklerinden bunu yaptlar. Biz onlardan ve onlarn tapnmalarndan beriyiz, susuzuz. Biz senden baka dost kabul etmezken nasl bakalarn Allah'tan bakasna tapmaya arrz? Fakat mrleri uzad. Senin nimet olarak verdiin eitli hayrlarla dnya mallaryla megul oldular. Dnyev zevklere ve nefs ehvetlere daldlar. Peygamberlerin diliyle onlara indirdiin sadece sana ibadet etme davetini unuttular. Onlar hayrsz ve sonunda helak olmaya mahkm bir kavim oldular.

Bu ayetin benzeri u ayettir: "Allah onlar hep birlikte toplayp da melekle-

~z: Onlar m size tapyorlard? der. Melekler: Seni tenzih ederiz, derler. (Sebe, S4 40-41).

Bunun zerine bunlara tapanlara yle denilir: "Tapndnz eyler sizi sylediklerinizde yalanc kardlar." Artk ne azab geri evirebilirsiniz, ne de yardm grebilirsiniz. Yani Allah' brakp da kendilerine tapndnz varlklar -olarn "size dost ve yardmc olacaklar ve sizi Allah'a yaklatracaklar" sekendeki iddialarnzda sizi yalanc kardlar. Onlar -yani sahte ilhlar- size ge-]ecek azab geri evirmeye ve ne ekilde olursa olsun asla kendilerine yardm anneye kadir deildirler.

Nitekim bir baka ayette Cenab- Hak yle buyurmaktadr: "Allah' brakp da kendisine kyamete kadar cevap veremeyecek varla tapmakta olan kimseden daha sapk kim vardr? Halbuki bu varlklar onlarn kendilerine tapmasndan bile habersizdirler. nsanlar maherde bir araya toplatldktan zaman i& varlklar onlarn dmanlar olurlar. Onlarn (kendilerine) taptklarn inkr ederler." (Ahkf, 46/5-6).

"Sizden kim zulmetmise ona byk bir azap tattracaz." Yani Allah'a irk koarsa, yahut inkr ederse ya da fasklk yaparsa kyamet gn o kimseye derecesini bilemeyecei kadar iddetli bir azap tattrrz. Buradaki zulm Allah'a irk komak ve benzeri byk gnahlardr.

Nitekim Cenab- Hak yle buyurmaktadr: "phesiz ki irk byk bir zulmdr." (Lokman, 31/13), "Kim tevbe etmezse ite onlar zalimlerin ta kendileridir. " (Hucurat, 49/11).

Peygamberlerin Beer Olular

20- Biz senden nce hibir peygamber gndermedik ki, onlar yemek yememi, arlarda gezmemi olsunlar. (Ey insanlar!) Biz sizi birbirinizle imtihan ediyoruz, sabrediyor musunuz? Rabbin her eyi ok iyi grendir.

Aklamas

"Biz senden nce hibir peygamber gndermedik ki onlar yemek yememi, arlarda gezmemi olsunlar?" Yani btn nceki peygamberler de beer idiler. Gdalanmak iin yemek yiyor, kazan ve ticaret iin arlarda dolayorlard.

Bu vasflar peygamberlerin durumlarna ve bulunduklar makama ters deildir, yahut onlarn anlarna aykr gelecek vasflar deildir. Onlar farkl klan hususiyetler faziletli ahlk ile muttasf olmalar, mkemmel ameller ilemeleri ve her akl sahibine peygamberliklerinin ve Rableri nezdinden getirdikleri haberlerin doruluunu gsteren olaanst haller ve mucizelerle te'yit edilmeleridir. Hz. Muhammed (s.a) bu konuda dier peygamberler gibidir.

Bu ayetin benzeri u ayetlerdir: "Biz senden nce de eitli kasaba halklarndan kendilerine vahiy indirdiimiz baz adamlar rasul olarak gnderdik." (Yusuf, 12/109); "Biz onlar yemek yemeyen cesetler klmadk." (Enbiya, 21/8).

Ayetin manas udur: Rasul kendilerine gnderildii kimselerin cinsinden olur. Fakirlik bir ayp deildir. almak da insann kymet ve itibarn eksiltmez. Kiilerin deerleri edep ve amelleriyledir.

"Biz sizi birbirinize imtihan vesilesi kldk." Yani sizi birbirinizle imtihan ediyoruz. taat edenle isyan edeni ayrd etmek iin sizi birbirinizle deniyoruz. nsanlar zenginlik-fakirlik, ilim-bilgisizlik, anlay-ahmaklk, salk-hastalk konularnda farkl derecelerdedir. Nimet sahibi olan bundan mahrum olan kimseden farkl olarak sorumludur. Allah deerli rasullerine dnyay bahetmeye kadirdir. Fakat O, peygamberleri, kendilerine uyulsun diye, insanlarn dnyadan uzaklap yceliklere kavumalarn, btn glerini ve gayretlerini ahiret gn iin harcamalarn bildirmeleri iin teblici olarak gnderdi. Nitekim Cenab- Hak kullarndan itaat edenle isyan eden, ho geinenle eziyet edeni ayrd etmeyi, kullarn peygamberleriyle, onlar da kullaryla imtihan etmeyi murad etmitir.

"Sabrediyor musunuz? Rabbin her eyi ok iyi grendir." Yani Allah'n sizin iin murad ettii eye sabredin. Ey Peygamber! Rabbin sabreden kimse ile ikyette bulunan kimseyi, istikamet zere olanla hak yolu grmezden gelenleri gayet iyi bilmektedir ve onlardan herbirine lyk olduklar sevap ve ceza ile karlk verecektir.

Ebu'd-Derd (r.a.) Peygamberimiz'in (s.a) yle buyurduunu rivayet etmektedir: "Cahilden alime, halktan sultana, sultandan halkna, kleden efendiye, gszden glye, glden gsze (hak getii iin) ok yazk. Hepsi birbiri iin imtihan vesilesidirler." Peygamberimiz'in (s.a.) yle buyurduu rivayet edilmektedir: "Allah Teal yle buyurmaktadr: Ben seni imtihan edeceim ve senin sebebinle insanlar imtihan edeceim."

mam Ahmed'in Msned'inde Peygamberimiz'den (s.a.) u hadis-i erif rivayet edilmektedir: "Dileseydim, Allah bana altn ve gmten dalar verirdi."

Buhar Sahih' inde: "Peygamberimiz (s.a.) melik ve peygamber olmakla, kul ve rasul olmak arasnda muhayyer brakld. O kul ve rasul olmay tercih etti." eklinde rivayet kaydetmektedir.

Mukatil diyor ki: Bu ayet Ebu Cehil b. Hiam, Velid b. Mugre, As b. Vail ve dier Kurey ileri gelenleri Ebu Zer, Abdullah b. Mes'ud, Ammar, Bill, S-heyb ve Ebu Huzeyfe'nin azatl klesi Salim'in mslman olduklarn grnce: "Biz de mslman olup onlar gibi mi olalm?" dediler. Bunun zerine Cenab- Hak: o mminlere hitap ederek "Sabrediyor musunuz?" Yani grdnz bu skntl durum, fakirlik, yorgunluk ve eziyete kar tahamml edin, buyurdu. Sanki Cenab- Hak mminler iin bir imtihan ve deneme olsun diye kfirlere mhlet ve imkn tanmaktadr. Mslmanlar sabredince de Allah onlar hakknda u ayeti indirdi. "Sabretmelerine karlk bugn onlara mkfat verdim." (M'minn, 23/111).

Mriklerin Kendilerine Meleklerin nmesini Yahut Allah' Grmeyi Talep Etmeleri Ve Onlara Amellerinin Boa Gittiinin Bildirilmesi

21- Huzurumuza kacaklarn ummayanlar: "Bize melekler indirilse veya Rabbimizi grsek!" dediler. Yemin olsun ki onlar kendilerini byk grmler ve azgnlkta ok ileri gitmilerdir.

22- Melekleri grdkleri gn ite o gn sululara mjde yoktur. Melekler: "Size bugn mjde yasaktr, mahrumsunuz." derler.

23- Biz onlarn iledikleri her ameli ele alp salm toz zerreleri yaparz.

24- O gn cennetlikler en hayrl yerde, en gzel dinlenme yerindedirler.

Aklamas

Bu sahne kfirlerin inkarclk ve inatlkta srar ettikleri sahnelerden hayret verici bir sahnedir. Kur'an bu sahneyi u ayetle tasvir etmektedir:

"Huzurumuza kacaklarn ummayanlar: "Bize melekler indirilse veya Rabbimizi grsek, derler."

Yani dirilii, sevap ve cezay inkr eden mrikler: "Peygamberlere indirildii gibi bize de melekler indirilseydi biz de bunlar apak grseydik, bu melekler bize Muhammed'in (s.a) peygamberlik davasnda sadk ve samim olduunu bildirseler, ya da gndz aka Rabbimizi grsek, O da Muhammed'i bize kendisinin gnderdiini bildirse ve bize onu tasdik edip ona uymamz emret-seydi." derler. Bir baka ayette onlarn bu teklifleri u ekilde anlatlr: "Yahut Allah' ve melekleri kefil olarak getiresin." (sra, 17/92). Gerek udur ki bu szleriyle sana byklenme, inkr ve inatta devam etme maksad gdyorlard. Bunun iin Cenab- Hak yle buyurdu:

'Yemin olsun ki onlar kendilerini byk grmler ve azgnlkta ok ileri gitmilerdir." Yani Allah'a yemin olsun ki onlar byklendiler, hakk kabul etmeme gururunu gizlediler. Bu onlarn kalplerinde olan kfr ve inatlktr. Cenab- Hakk'n buyurduu gibi: "Onlarn gslerinde hi phe yok ki asla yetiemeyecekleri bir byklk taslamaktan baka bir ey yoktur." (Gafir, 40/56). Onlar buna inandlar zulm ve kfr hususunda haddi atlar. Bu hususta son derece an gittiler. Bunlar bu irkin sze ancak kibir ve azgnlklar sebebiyle cret ettiler.

Onlar gerekte ise asla iman etmezler. Nitekim Cenab- Hak bir baka ayette yle buyurmaktadr: "Eer gerekten biz onlara melekleri indirseydik, ller kendileriyle konusayd, her eyi de onlara kar (senin sylediklerine) kefiller olmak zere bir araya getirip toplasaydk onlar Allah dilemedike yine iman edecek deillerdir." (En'am, 6/111).

Cenab- Hak daha sonra onlarn melekleri grme durumunu tehdit ederek bildirdi ve yle buyurdu:

"Melekleri grdkleri gn, ite o gn sululara mjde yoktur. Melekler: Size bugn mjde yasaktr, mahrumsunuz." derler. Yani onlar melekleri iyi bir durumda grmezler, sadece kt bir durumda grrler. Onlar melekleri lm annda ya da kyamet gnnde grrler. Melekler: "Size hayrl bir mjde yoktur. Size hogeldiniz diyemiyeceiz." derler. Onlara cehennemi ve Cebbar olan Allah'n gazabn mjdelerler. Melekler onlara yle derler. "(Haydi) canlarnz kurtarn. Allah'a kar haksz olan sylediiniz, Allah'n ayetlerinden kibirlenerek uzaklatnz iin bugn horlayc bir azapla cezalandrlacaksnz." (En'am, 6/93).

Bir gre gre ise kfirler, "hicran mahcran" derler. Yani Allah'n kendilerinden tehlike ve zarar kaldrmas iin: "Allah'a snrz, O'na niyaz ederiz." derler. Bundan maksat meleklerden snmalardr.

bni Kesir diyor ki: Bu ifadenin kayna ve delili olsa da ayetin akna gre bu uzak bir grtr. Bilhassa cumhur bundan farkl bir gr ortaya koymutur. Bu "hicran mahcran" sz meleklerin kfirlere syledii bir szdr. Bununla, "mafiret ve cennetle mjdelenmek, takva sahiplerine verilen mjde size haramdr, yasaktr. Bugn size kurtulu haramdr." anlam kastedilmitir.

Bu mminlerin ecellerinin yaklamas vaktindeki durumlarnn aksinedir. nk mminler hayrlarla ve sevinli olaylarn meydana gelmesiyle mjdelenirler. Allah Teal yle buyurur: "phesiz ki Rabbimiz Allahtr deyip de sonra doruluk zere yryenlere, korkmayn, tasalanmayn vaad olunduunuz cennette sevinin diye diye melekler inecektir. Biz dnya hayatnda da ahirette de sizin dostlarnzz. ok mafiret edici ve ok merhamet edici Allah'tan bir ltuf olmak zere burada canlarnzn holand her ey sizindir. Burada ne isterseniz (hepsi) sizin." (Fussilet, 41/30-32).

Sahih hadiste Bera b. Azib'den (r.a.) rivayet ediliyor ki: "Melekler mminin ruhuna yle derler: Ey gzel cesetteki gzel nefis, eer o cesedi imar ediyorsan k. Ravh ve Rayhan cennetine ve gazapl olmayan Rabbinin huzuruna k."

Cenab- Hak daha sonra kfirlerin dnyada iftihar ettikleri ikram, sadaka, esiri serbest brakma, yardm isteyeni kurtarma, iltica edeni himaye etme, Beytullah'a ve haclara hizmet etme gibi hayrl hizmetlerinin boa ktn haber verdi ve yle buyurdu:

"Biz onlarn iledikleri her ameli ele alp salm toz zerreleri yaparz." Biz kyamet gn kullarn iledikleri hayr ve er amellerinin hesab grld zaman dnyada kfirlerin gzel amellerini ele alrz. Biz bu amelleri ya Allah iin ihls ya da Allah'n eriatna tabi olma eklindeki amellerin kabulnn er' art bulunmad iin hibir faydas ve yarar olmayan salm toz gibi dank ekle getiririz. Zira Allah rzas iin halisane yaplmayan ve Allah'n raz olduu eriat metodu zerine yaplmayan her amel batldr. Kfirlerin amelleri bu iki arttan birini ve her ikisini de tamamaktadr. Bu sebeple kabulden uzak olur.

Cenab- Hak bundan sonra o kfirlerin durumuyla mminlerin durumunu karlatrd:

"O gn cennetlikler en hayrl yerde en gzel dinlenme yerindedirler." Yani cennet, en gzel snak ve konaktr, en kmil istikrar yeridir. Buradakilerin durumu, mriklerin cehennemdeki durumundan daha iyi, daha rahattr. "Mstekarr" istikrar yeri "makl" kaylle yeri demektir. Bu onlarn yer asndan en gzel yerde, zaman asndan da en gzel zamanda olduklarna iarettir. Cehennemde hayr olmamas sebebiyle ayetten murad Cenab- Hakk'm "Bu mu, yoksa ebediyet cenneti mi daha hayrldr." ayetiyle murad edildii gibi tehdit ve azarlamadr.

Bu mahlkatm hesabnn yarm gn iinde biteceine delildir. Nitekim ha-dis-i erifte u ifade yer almaktadr: "phesiz ki Cenab- Hak mahlkatm hesabn yarm gn iinde grecektir. Bunun zerine cennetlikler cennete, cehennemlikler cehenneme yerleecektir."

Bu ayetin bir benzeri Cenab- Hakk'n u ayetidir: "phesiz ki bugn cennetlikler sevinli olarak bir zevk ve elence iindedirler. Kendileri de, eleri de glgelerdedir. Tahtlarn zerine kurulup dayanmlardr." (Yasin, 36/55-56).

Kyamet Gnnn Korkunluu ve Deheti

25- O gn gkyz bulutlarla yarlacak, melekler blk blk indirileceklerdir.

26- O gn mlk Rahman'ndr. Bugn kfirler iin ok zor bir gndr.

27- O gn zalim ellerini sracak, yle diyecektir: Ne olayd, keke ben de peygamberle beraber hak yolu tutsaydm.

28- Vah bama gelenlere! Keke falan dost edinmeseydim.

29- Yemin olsun ki, bana t gelmiken beni zikirden o saptrd. Zaten eytan insan yapayalnz ortada brakr.

Aklamas

"O gn gkyz bulutlarla yarlacak..." Yani ey Peygamber! Gkyznn bulutlarla yarlacam, alacan, dnya nizamnn deieceini, dnyann sona ereceini, bulutlarn paralanmas, zlmesi ve havada dalmalar sebebiyle gne ve yldzlarn buluta benzer bir ekil alacan hatrlat. Nitekim Cenab- Hak yle buyurmaktadr: "Gk yarld zaman, yldzlar dalp dkld zaman" (nfitar, 82/1-2); "O gn gk alm, kap kap olmu, dalar yrtlm, bir serap haline gelmitir." (Nebe, 78/19-20); "te o zaman kyamet kopmutur. Gk yarlm, artk o gn zlmtr." (Hakka, 69, 15-16).

"...ve melekler blk blk indirileceklerdir." Yani melekler kullar iin hccet ve delil olmak zere ellerinde amel defterleri olduu halde inerler.

Bu ayetin bir benzeri de u ayettir: "Onlar Allah'n buluttan glgeler iinde meleklerle birlikte kendilerine gelivermesini ve ilerinin bitirilmesini mi bekliyorlar." (Bakara, 2/210). "Bugn kfirler iin ok zor bir gndr." (Mddessir, 74/9-10). Mminlere gelince, Cenab- Hakk'n buyurduu gibi "Byk korku onlara znt vermez." (Enbiya, 21/103).

mam Ahmed Ebu Said el-Hudri'den (r.a.) rivayet ediyor: Peygamberimiz'e (s.a.):

- Ya Rasulallah! "Mikdar elli bin yl olan gn" (Meric, 70/4) ayetindeki gn ne kadar da uzun bir gn! dediler. Rasulullah (s.a.):

- Nefsimi elinde tutan Allah'a yemin ederim ki bugn mmine hafifletilir, hatta bu gn mmine, dnyada kld bir farz namazdan daha hafif gelir, buyurdu.

"O gn zalim ellerini sracak ve yle diyecektir. Ne olayd keke ben de peygamberle beraber hak yolu tutsaydm."

Yani ey Peygamber! Mriin ve her zalimin hayatnda ihmal ettii kulluk vazifesi sebebiyle ve Rasulullah'n (s.a) getirdii hak ve hidayet yolundan yz evirmesi sebebiyle pimanlk, ac ve znt duyarak ellerini sraca ve "Ne olayd keke ben de Rasulullah (s.a) ile birlikte kurtulu ve selmet yoluna gir-seydim." diyecei kyamet gnn hatrla.

"Vah bama gelenler! Keke falan dost edinmeseydim." Ey helakim! Gel artk, senin vaktin geldi. Ne olayd keke ben kendisine uymakla beni bu dereceye dren, beni hidayetten alkoyan ve sapklk yoluna sokan ve beni saptran falan kiiyi samimi dost, scak bir arkada edinmeseydim diyecektir. Bu dost ister beyy b. Halef ister meyye b. Halef, isterse bakalar olsun fark etmez.

'Yemin olsun ki, o bana t gelmiken beni zikirden saptrd." Bu insanlarn sznn devamdr. Yani bana hak ulatktan sonra beni Allah' zikretmekten, imandan ve Kur'an'dan saptrd.

"Zaten eytan insan yapayalnz ortada brakr. "Bu Allah'n kelm olup zalimin sznden yaplan nakil deildir. Yani eytann deti insan haktan evirmek, haktan alkoymak, insan batla armak, batlda kullanmak, sonra da yzst brakp bel annda insandan uzaklamak, son noktada insana fayda vermemektir.

eytan, o zalimin samimi dostuna iarettir. eytann sapkla drmesi gibi zalim de samim dostu sapkla drd iin eytan diye adlandrlmtr.

Yani burada eytan kelimesiyle blis murad edilmitir. Zira sapkla tevik eden kimseyle dostlua ve arkadala, Rasulullah'a (s.a) muhalif olmaya zevkeden, sonra da o kimseyi yalnz brakan eytandr. Yahut cins isim olup insanlardan ve cinlerden eytanlk yapan herkes murad edilmitir. Bu son mana en evl olan manadr.

Kafirlerin Kuran- Terketmeleri ve Kurann Toplu Halde nmesini stemeleri

30- Peygamber: "Ey Rabbim! Dorusu kavmim, bu Kur'an' brakp terk etti." dedi.

31- Biz her peygamberin karsna bylece sululardan bir dman gurubu -karmzdr. Yol gsterici ve yardmc olarak sana Rabbin yeter.

32- Kfirler: "Kuran, Muhammed'e toplu halde bir defada indirilmeli deil miydi?" dediler. Oysa biz onu senin kalbine iyice yerletirmek iin byle indirdik. Onu tertil zere okuttuk.

33- Mriklerin sana getirdikleri her misale kar biz sana onun hakikatini ve en gzel aklamasn getirdik.

34- Yzst cehenneme srklenecek olanlar, ite yerleri en kt ve yollar en sapk olanlar bunlardr.

Aklamas

"Peygamber: Ey Rabbim! Dorusu kavmim bu Kur'an' brakp terk etti, dedi." Yani Rasulullah (s.a) Rabbine mriklerin kt davranlarndan ve dk szlerinden ikyette bulunarak yle dedi: Ya Rabbi! Dorusu benim kavmim olan Kureyliler bu Kur'an'a kulak vermeyi terk ettiler, ona iman etmediler. O'nu dinlemekten ve ona tabi olmaktan yz evirdiler.

Mrikler Kur'an'a kulak vermiyorlar ve onu dinlemiyorlard. Nitekim Ce-nab- Hak onlar yle anlatmt: "nkr edenler: "Bu Kur'an dinlemeyin, onun hakknda yaygara yapn, belki de bylece siz stn gelirsiniz." (dediler)." (Fussilet, 41/26).

Mrikler kendilerine Kur'an okunduu zaman ok grlt karyor ve yaygara yapyorlar, Kur'an' duymuyorlad. Bu Kur'an' terk etmek demekti. Ayn ekilde Kur'an'a iman etmemek ve onu tasdik etmemek de Kur'an' terk etmek saylr. Kur'an'n manasn dnmemek ve anlamaya almamak, Kur'an'la amel etmemek, onun emirlerine uyup nehiylerinden kanmamak da Kur'an' terk etmektir. Kur'an' brakp onun dndaki iir, sz, ark ve elenceye ynelmek de Kur'an' terk etmektir. bni Kesir ayeti byle aklamtr.

"Biz her peygamberin karsna bylece sululardan bir dman gurubu -karmzdr." Bu ayet Rasulullah'n (s.a.) kavminden grd eziyet, engelleme ve yz evirmeye karlk ona yaplan ilh bir tesellidir. Yani Ey Muham-med zlme! Allah'n mahlkatndaki ilh snneti budur. Nasl senin aleyhinde batl szler syleyen mrik dmanlar senin karna karmsak ayn ekilde gemi mmetlerin peygamberlerinden her birinin karsna insanlar kendi dalletlerine ve kfrlerine davet eden zalim mrik dmanlar kar-mzdr. Nitekim Cenab- Hak yle buyuruyor: "Biz bu ekilde her peygamberin karsna insan ve cin eytanlarn kardk." (En'am, 6/112). O halde onlarn sabrettikleri gibi sen de sabret. Risaletini teblie devam et.

bni Abbas diyor ki: Peygamberimiz'in (s.a.) dman Ebu Cehil idi. Hz. Musa'nn dman amcasnn olu Karun idi.

Fakat zafer ve stnlk Rasulullah'n (s.a.) olmutur. Nitekim Cenab- Hak yle buyurmaktadr: 'Yol gsterici ve yardmc olarak sana Rabbin yeter." Seni hakka iletmek zere, sana tabi olan, senin kitabna iman eden ve seni tasdik eden kimselere din ve dnyann menfaatlerini gsterici olarak Rabbin Allah sana yeter. O dmanlarna kar dnya ve ahirette sana yardmcdr.

Allah Teal "hidayet" ile "yardm" birlikte zikretti. nk hidayet mminlerin kfirlere kar zafere kavumalarnn yoludur.

Mrikler hi kimse Rasulullah (s.a.) vastasyla hidayete ermemesi, kendi sistemlerinin Kur'an sistemine galip gelmesi, stnlk ve hakimiyet gcn ellerinde tutmak ve gler dengesinin kendi menfaatlerine arlk vermekte devam etmesi iin insanlarn Kur'an'a uymalarn engelliyorlard.

Cenab- Hak, Rasulullah'n (s.a.) kavmini Rabbine ikyet etmesini beyan ettikten sonra Mekke'li mriklerin bir baka phesini yle anlatt:

"Kfirler: "Kur'an Muhammed'e toplu halde bir defada indirilmeli deil ~ivdi?" dediler."

Yani Mekke'li mrikler hakknda onun uydurma ve iftira olduu, eskilerin masallar olduu eklindeki nceki itirazlarna bir itiraz daha eklediler. O da u szleriydi: Eer sen kendinin Allah tarafndan gnderilen bir rasul olduunu iddia ediyorsan Tevrat'n Hz. Musa'ya, ncil'in Hz. sa'ya ve Zebur'un Hz. Davud'a indirildii gibi Kur'an' bize bir defada getirmen gerekmez miydi?

Ayetin manas udur: Kur'an gerekten Allah tarafndan gnderilmi olsayd, nceki ilh kitaplarn indirilmesi gibi Hz. Muhammed'e (s.a) bir defada indirilmeli deil miydi?

Allah Teal da bu itiraza u ayetle cevap verdi: "Oysa biz onu senin kalbine iyice yerletirmek iin byle indirdik. Cibril'in diliyle onu tane tane okuttuk." Yani biz onu bu ekilde para para indirdik. Onu zaman zaman gnderdik. Olaylara ve meselelere ihtiya duyulan hkmlere gre 23 sene zarfnda Cibril'in diliyle okuttuk.

Bunun pek ok hikmet ve faydalar vardr. En nemlileri unlardr:

a) Allah'n eriatn Peygamberimiz'in (s.a) kalbine iyice yerletirmek, Kur'an'n ezberlenmesi ve anlalmasna ve hkmlerinin gayet hassas ve kmil bir ekilde uygulanmasna yardmc olmak:

Peygamberimiz (s.a.) mm idi, onun mmeti de iimm olup okuma-yazma bilmiyorlard. Kur'an eer onlara bir defada inmi olsayd onu aynen muhafaza etmeleri zor olur, hata ve yanllk yaparlard. Ayrca Peygamberimiz'in (s.a) zaman zaman Cebraili grmesi onun azmini glendiren, ilh mesaj tebli etme ve hayat izgisini dzeltme hususunda onu sabrl olmaya, kendisine meydan okuyanlara kar direnmeye, kavminin, eziyetlerine kar tahammll olmaya ve cihadna devam etmeye sevk eden sebeplerden biriydi.

b) Mkellefleri bir anda pek ok hkmle ykml klma meakkatine sebep olmamak.

Eer mminler eriatn emirlerini bir defada alma talebiyle kar karya gelselerdi belki de sknt ve zorlua decekler, bu emirleri uygulamalar basit ve kolay olmayacakt.

c) slm hukukunda tedrc prensibinin gzetilmesi: Nesilden nesile intikal eden det ve gelenekler ve genel rfler Arap toplumunda ve dier toplumlara hkim idi. Onlar kendilerine tahakkm eden detleri terk etmek talebiyle kar-lasalard dinden nefret edip yz evirirler ve hep birlikte: "rf ve adetlerimizi brakmayz." diye srar ederlerdi. Hikmet, maslahat ve eitimdeki basan gerei ve bu yerlemi yahut alkanlk haline gelmi detlerin deimesi iin Kur'an'n para para inmesi ve gnlleri niha hkm kabul etmeye hazrlamak zere hkmlerde bir merhaleden bir baka merhaleye tedricen geilmesi gerekliydi.

d) Olaylara, acil ve zel durumlara zmler getirilmesi ve suallere en uygun, en isabetli cevaplarn verilmesi.

Eer ter, ister bar isterse sava durumuyla ilgili olsun bir defada olsayd plan deifre olur, mslmanlarn zerine hakimiyeti elde etmek iin dmanlar tuzak kurarlard, hilekr ve sahtekrlar da er' hkmn geerlilik derecesi hakknda kolayca phe uyandrrlard.

"Onlarn getirdikleri her misale kar biz sana hakk ve en gzel aklamasn getirdik." Yani o inat mrikler sana bir delil veya phe getirseler, hakka aykr sz syleseler yahut peygamberliin hakknda phe verseler biz onlarn szlerini rtecek, hccetlerini iptal edecek gerekte daha doru, onlarn szlerinden daha ak, daha net ve daha fasih olan deimeyen hakikat ile onlara cevap veririz. Nitekim Cenab- Hak yle buyurmaktadr: "Hayr, biz hakk batln tepesine atarz da o bunun beynini paralar. Bir de grrsnz ki, bu yok olup gitmitir." (Enbiya, 21/18).

nat kavmin Allah'n Rasul'n (s.a) yalanclarla tavsif etmesinden sonra Allah Teal onlarn ahiretteki kt durumlarn ve kt, irkin sfatlarla cehenneme srkleneceine dellet eden kyametteki vasflarn zikrederek yle buyurdu:

'Yzst cehenneme srklenecek olanlar, ite yerleri en kt ve yollar en sapk olanlar bunlardr." Yani zelil klnarak, rezil edilerek ve horlanarak cehenneme srklenecek ve zincirlerle cehenneme gtrlecek olan ve Allah'n Rasul'ne iftira eden o mrikler cennet ehline gre en kt yer olan cehennemdedir. Haktan sapan en kt yoldadr.

Bundan maksat bu yoldan onlar men etmektir. Nitekim nce geen ayette "O gn cennetlikler daha hayrl bir yerdedirler." buyurulmutur.

Bundan maksat fazilet derecelerini beyan etmek deildir. Bu sadece cehennemliklerin kt durumunu ve cennetliklerin iyi durumunu beyan etmekten ibarettir. Ayrca kfirlerin kyametteki yerlerinin mminlerin yerlerine gre ok kt olduuna, onlarn yolunun mslmanlarn yoluna gre ok sapk olduuna kfirlerin dikkatini ekmektir.

Sahih-i -Buhar'de Enes b. Malik'ten (r.a.) rivayet edilmitir ki, bir zat:

- Ya Rasulallah! Kyamet gn kfir nasl yzst hasredilecek? Peygamberimiz (s.a.) buyuruyor ki:

- Onu ayaklar zerine yrten Allah, kyamet gn yzst yrtmeye kadirdir. Tirmiz Ebu Hureyre'den rivayet ediyor: "Kyamet gn insanlar =nf halinde harolunacak: Bir snf, yaya, bir snf binek zerinde, bir snf da yzleri zerinde harolunacak. Denildi ki:

-Ya Rasulallah nasl yzst yryecekler?

- Onlar ayaklar zerinde yrten Allah yzst yrtmeye de kadirdir. jnlar yzlerini her tmsekten ve dikenden saknrlar."

Baz Peygamberlerin Kssalar Ve Bunlar Yalanlayanlarn Cezalar

35- Yemin olsun ki, biz Musa'ya Kitab' verdik. Kardei Harun'u da kendisine vezir yaptk.

36- Her ikisine: "Ayetlerimizi yalanlayan kavme gidin." dedik. Sonunda o kavmi tamamen helk ettik.

37- Nuh kavmini de, elilerimizi yalanladklar zaman suda bomu ve onlar insanlara ibret klmtk. Biz zalimlere ackl bir azap hazrladk.

38- d ve Semud kavmini, Ashab- Ress'i ve bunlarn arasnda geen bir ok nesilleri de helk ettik.

39- Her birine misaller getirdik (ama dinlemediler). Biz de hepsini tamamen helk ettik.

40- Yemin olsun ki, onlar (Mekkeliler) felket yamuruna tutulan kasabaya mutlaka uramlardr. Orasn grmediler mi? Dorusu onlar tekrar dirileceklerini ummuyorlard.

1. Kssa: Hz. Musa ve Hz. Harun Kssas:

"Yemin olsun ki biz Musa'ya Tevrat' verdik, kardei Harun'u da kendisine vezir yaptk." Cenab- Hak Hz. Musa'y zikrederek anlatmaya balad. yle buyurdu: Allah'a yemin olsun ki biz Musa'ya Tevrat' verdik. Onunla birlikte kardei Harun'u da ona vezir olarak -yani destek veren, yardmc olan bir peygamber olarak- gnderdik. Hz. Harun'un peygamberlii u ayette sabittir: "Biz bizim rahmetimizde ona kardei Harun'u vezir olarak baladk." (Meryem, 19/53). Hz. Harun (a.s.) bu hususta Hz. Musa'ya tabidir. Bu sebeple her iki ahsa peygamberlii tebli etmek emredilmitir.

"Biz her ikisine: "Ayetlerimizi yalanlayan kavme gidin." dedik. Sonunda o kavmi tamamen helak ettik."

Yani Allah Teal Hz. Musa ile Hz. Harun'a: "Risaleti tebli etmek, yani Allah'n birliini ve rabliini, O'ndan baka ilh olmadn ve O'ndan baka ibadete lyk hibir varlk olmadn duyurmak iin Firavun'a ve kavmine gidin." diye emretti. Hz. Musa ile Hz. Harun Firavun'a gittiklerinde Firavun ve ordusu bunlar yalanlad.

Nitekim Cenab- Hak baka surelerde bu durumu yle beyan etmektedir: "Hani Rabbi O'na mukaddes Tuv vadisinde yle nida etmiti: Firavun'a git. nk o pek azmtr. Bundan dolay ona yle de: Senin hi (kfrden) temizlenmeye meylin var m? Seni Rabbini tanmaya irad edeyim ki O'ndan korka-sn. Musa ona en byk mucizeyi gsterdi. Fakat o yalanlad ve isyan etti." (N-zit, 79/19-21).

"Sen ve kardein birlikte mucizelerimle gidin. kiniz de beni anmakta geveklik gstermeyin. Firavun'a gidin. nk o hakikaten azd. Ona yumuak sz syleyin. Olur ki nasihat dinler, yahut (Allah'tan) korkar dedi. Bunun zerine (Musa ve Harun) Ey Rabbimiz! Dorusu biz onun bize kar an gitmesinden yahut tuyann artrmasndan endie ediyoruz, dediler. Allah buyurdu ki: Korkmayn. nk ben sizinle beraberim. Ben (her eyi) iitirim, grrm."

Firavun ve kavmi Hz. Musa'nn ve kardei Hz. Harun'un risaletini yalanlayp Allah'n birliini kabul etmeyince Allah onlar tamamen helak etti. Buyurdu ki: "Allah onlar kkten yok etti. O kfirler de bunun benzerine lyktrlar. " (Muhammed, 47/10).

Ey Mekke kfirleri! Kfrn ve peygamberleri yalanlamann akbetini bekleyin.

2. Kssa: Hz. Nuh Kssas:

"Nuh kavmini de elilerimizi yalanladklar zaman suda bomu ve onlar insanlara ibret klmtk." Yani Ey Muhammed! Nuh kavminin yaptklarn kavmine anlat. Nuh kavmi aralarnda 950 sene kalarak Allah'n birliine davet eden, kendilerini O'nun azabndan ve cezasndan sakndran peygamberleri Hz. Nuh aleyhisselm yalanladlar. O'na pek az kimse iman etti, biz de onlar tufanla boduk. nsanlarn ibret almalar iin onlar ders, t ve ibret kldk. Nitekim Cenab- Hak yle buyurmaktadr: "Gerekten her yan su bast ve kabard zaman sizi gemide biz tadk. Onu sizin iin bir t ve ibret yapalm, onu belleyen kulaklar da bellesin diye." (Hakka, 69/11-12).

"Elileri yalanladlar." sz ile bir peygamberi yalanlayan btn peygamberleri yalanlam olur esas zerine Hz. Nuh'un (a.s.) Yalanlanmas maksad gdlmektedir. Zira bir peygamberle dieri arasnda hibir fark yoktur. Onlarn Allah'n birlii ve putlara tapmay terk etmek iin yaptklar davet ayndr. Allah'n kendilerine her rasul gnderdii farz edilse bile onlar bunu yalanlayacaklardr.

Daha sonra Cenab- Hak hkm genel hatlaryla beyan ederek yle buyurdu: "Biz zalimlere ackl bir azap hazrladk." Biz Allah' inkr eden ve Onun peygamberlerine iman etmeyen ve peygamberleri yalanlamak hususunda onlarn yoluna giren her zalim iin ahirette ackl bir azap hazrladk.

Bu ifadede Kurey kfirlerine, Nuh kavmine isabet eden azap gibi kendilerine de azap isabet edecei eklinde tehdit yaplmaktadr.

3. Kssa:d, Semud ve Ashabu'r-Ress Kssas:

Ey Peygamber! Yine kavmine peygamberleri Hz. Hud'u yalanlayan d kssasn, peygamberleri Hz. Salih'i yalanlayan Semud kabilesi kssasn ve putperest bir kavim olup kuyular ve davarlar bulunan Ashabu'r-Ress (kuyu sahipleri) kssasn anlat.

Allah bunlara Hz. uayb' (a.s.) -bir gre gre baka peygamberi- gnderdi. O da onlar Allah'n birliine, kendi risaletine iman etmeye davet etti. Onlar da peygamberi yalanladlar. Onlar kuyunun etrafnda otururlarken Allah onlar da evlerini de yerin dibine geirdi.

bni Cerir Ashabu'r-Ress'ten muradn Brc Suresi'nde zikredilen "Asha-b'1-Uhdd" olduu grn tercih etmitir.

"... ve bunlarn arasnda geen bir ok nesilleri de helak ettik." Yani Nuh kavmi, d, Semud Kavmi ve onlar peygamberleri yalanlaynca biz onlarn hepsini helak ettik.

"Her birine misaller getirdik. Biz de hepsini tamamen helak ettik." Bu kavimlerden herbirine hccetleri beyan ettik ve delilleri akladk, onlarn mazeretlerini kaldrdk. Onlar da iman etmediler, btn phelerine ve itirazlarna cevap verilmesine ramen yalanladlar. Biz de onlar iddetle helak ettik. Nitekim Cenab- Hak buyuruyor ki: "Nuh'tan sonra nice nesilleri helak ettik." (sra, 17/17).

"el-Karn" kelimesi zahir olan gre gre, bir zaman iinde ada olan mmet demektir. Onlar gidip de yerlerine baka bir nesil gemise bu baka bir mmettir. Nitekim Buhar ve Mslim'in Sahih 'lerinde u hadis yer almaktadr: "Asrlarn hayrls benim asrmdr. Sonra bundan sonra gelenlerdir. Daha sonra da onlardan sonra gelenlerdir."

4. Kssa: Hz. Lt Kssas:

"Yemin olsun ki onlar felket yamuruna tutulan kasabaya mutlaka uramlardr. " Yani Mekke mriklerine eitli bir ibretleri hatrlat. Bu ibretli olay udur: Allah'a yemin olsun ki Mekke'liler yaz seferlerinde am'a yaptklan ticaret seferleri esnasnda Lt kavminin en byk kasabalar olan Sodom kasabasna uramlardr.

Allah onlar pikin tuladan yaplm ta yamuruyla yerin altn stne getirerek helak etmitir. Nitekim Cenab- Hak yle buyurmutur: "stlerine yle bir yamur yadrdk ki! nceden uyarlan kimselerin yamuru ne ktdr!" (uara, 26/173). Onlara, fuhu irtikap ettikleri iin bu ceza verilmitir.

"Orasn grmediler mi? Dorusu onlar tekrar dirileceklerini ummuyorlard." Mekkeliler peygamberleri yalanlamalar ve Allah'n emirlerine muhalefet etmeleri sebebiyle bu kasaba halknn bana gelen ilh azab ve cezay grmediler mi? Onlar gerekten bunu grmektedirler. Ama ibret almadlar. Mekkeli-lerin ders ve ibret almamalarnn ve Hz. Peygamber'i (s.a) yalanlamalarnn sebebi ldkten sonra dirilmekten korkmamalar ve kyamet gnn beklememeleridir.

Bu, Allah Teal'nn daha nce bu surede ifade buyurduu "Bilkis onlar kyameti yalanladlar." (Furkan, 25/11) gereini te'kit etmektedir. nk ahi-ret gnnden ve ahiret gnndeki sevap ve cezadan korkmamak Rasulullah'n (s.a.) davetinden yz evirmenin asl sebebidir.

Raz "onlar dirilmeyi ummuyorlar" ayetindeki "reca (mit)" kelimesinin gerek anlamnda olduunu tercih etmektedir. Zira insan mkellefiyetin zorluklarna ancak ahiret sevabn mit ederek katlanabilir. Ahirete iman etmeyen sevabn ummaz, dolaysyla bu zorluklara katlanmaz.

Mriklerin Hz. Peygamber (S.A.) le Alay Etmeleri Ve Onun Davetini Sapklk Diye Adlandrmalar

41- Onlar seni grdkleri zaman seni sadece alaya alrlar: "Allah'n peygamber olarak gnderdii bu mudur?" (derler).

42- "Eer putlara inanmak hususunda srar etmeseydik, neredeyse bizi ilhlarmzdan saptracakt." derler. Onlar azab grdkleri zaman, yolu sapk olan kimmi bileceklerdir.

43- Nefsi arzusunu ilh edinen kimseyi grdn m? Ona sen mi vekil olacaksn?

44- Yoksa sen onlarn ounun iittiklerini veya dndklerini mi sanrsn? Onlar ancak hayvanlar gibidirler. Hatta onlar tuttuklar yol bakmndan hayvandan da aadrlar.

Aklamas

Allah Teal mriklerin Rasulullah (s.a.) ile alay ettiklerini ve onu ayp ve kusurla aypladklarn bildirerek yle buyurmaktadr:

"Onlar seni grdkleri zaman seni sadece alaya alrlar." Ey Peygamber! Allah' ve Rasul'n inkr eden mrikler seni grdkleri zaman seni kendilerinin iinde bulunduklar izzet, liderlik ve zenginlikle senin iinde bulunduun fakirlik, yetimlik ve kimsesizliini karlatrarak seni alay ve elence konusu ederler ya da alaya alnacak kii kabul ederler.

"Allah'n peygamber olarak gnderdii bu mudur?" derler. Onlar hie alarak ve basit grerek: "Allah tarafndan bize peygamber gnderilen bu mudur?" derler. Nitekim Cenab- Hak baka peygamberlerin durumu hakknda da yle buyurmaktadr: "Senden nceki peygamberler ile de alay edildi." (En'am, 6/10).

Allah o mrikleri rezil-rsvay eylesin! Allah'n Rasul yoluyla hayatyla, tasarruflaryla, ahlakyla, dncesiyle ve tatl konumasyla hem peygamberler hem de btn insanlk iin en stn ideal ahsiyet idi.

Fakat bu, gerekleri gizlemekte ve faziletleri rtmekte srar eden kfirlerin kfrde inat etmeleridir. Oysa onlar kalplerinin derinliinde gerei grmekte ama gerei ortaya koymamaktadrlar. u szleri bunun delilidir: "Eer putlara inanmak hususunda srar etmeseydik, neredeyse bizi ilhlarmzdan saptracakt, derler." Yani kendileri iinde bulunduklar durumda devam edip sebat ve tahamml gstermeselerdi, putperestlie, efsanelere, olgun akl sahibinin kabul edemiyecei hurafelere smsk sarmasalard akllarnca Muham-med (s.a) onlar neredeyse putlara tapmaktan yz evirtecekti.

Burada onlarn eliki iinde olduklarna ve inandklar gerein zddn ortaya koyduklarna ak delil vardr. nk onlar doru szl, gvenilir, stn akl sahibi Muhammed Mustafa'y (s.a) peygamberlikten nceki 40 yllk mr mddetince gayet iyi tanmlar, hibir gn ona herhangi bir ayplama yahut tenkit yneltmemilerdi. Aksine -gayet iyi bilindii gibi- kavminin tamam tarafndan sayg ve ta'zime lyk grlyordu.

Ayrca mriklerin bu szlerinde kendileri kuvvetli hccetler ve esasl delillerle tevhide ve putperestlii terk etmeye davet etmesi sebebiyle Hz. Muhammed'in (s.a) kendileri zerindeki kuvvetli tesirini zmnen itiraf ettikleri yer almaktadr. Hatta byklenme, inatlk, arlklar ve Peygamberimiz'in (s.a.) yaptklarn "saptrma" olarak nitelendirmeleri olmasayd dinlerinden ayrlp slm'a girmeleri yakn bir ihtimal olmutu.

Allah Teal onlarn szlerini anlattktan sonra onlarn metodlarn rtt ve grlerini adan tenkit etti:

a) "Onlar o azab grdkleri zaman yolu sapk olan kimmi, bilecekler." Bu ifade iddetli bir vaiddir. Hakk grmezden gelmeye delil ve incelemeden yz evirmeye ve onlarn saptrma ile tavsif etmelerine kar bir tehdittir. nk onlar kaamayacaklar azab grnce kimin hatal yolda olduunu idrak edeceklerdir. Hatal yolda olan, liderleri Hz. Muhammed (s.a) olan mminler mi, yoksa onlar m? Sapan kim? Saptran kim gayet iyi bileceklerdir.

b) "Nefsi arzusunu ilh edinen kimseyi grdn m? Ona sen mi vekil olacaksn?" Bu ayet nefs arzulan kendisine hakim olan kimsenin hak dine davet etmesinde fayda olmayacana dikkat ekmektedir.

O halde nefsine itaat edip dinin emirlerini onun zerine bina eden kendisini tamamen taklitilik kaplayan, kulan ikna edici delili ve parlak burhan dinlemeye kapayan, arzularnn gzel grd her eye boyun een kimse nefs arzularn ilh edinmi demektir. Bu kimseye iyi bak! Bu durumda sen onu irkten ve masyetlerden men edemezsin. Onu hidayete davet etmeye gcn yetmez, onu dalletten skp alman iin onun ilerine koruyucu olmaya ve onu hidayete ve dorulua irad etmeye de gcn yetmez. Zira o kimse kendi heva-syla gzel grd eyi dini ve mezhebi klmaktadr. Nitekim Cenab- Hak yle buyurmaktadr: "Ya kt ameli kendisine ssl gsterilip de onu ho gren adam m? (Allah'n hidayet ettii kimseler gibi tannacak?) phe yok ki Allah kimi dilerse artr." (Fatr, 35/8).

bni Abbas diyor ki: Cahiliyette insanlar beyaz taa bir mddet ibadet eder, baka ta daha gzel grrse birincisini brakr, ikincisine tapard.

Bu onlarn puta tapmalarnda taklitilik ve nefs arzulara tabi olmaktan baka hibir hccetleri olmadna onlar hak yola irad edecek hibir dnce ve selim akl bulunmadna delildir.

Bu ayetin benzeri u ayetler vardr: "Sen onlar zerine hakim deilsin." Giye, 88/22); "Sen onlar zerine zor kullanacak deilsin." (Kaf, 50/45); "Dinde (dine girite) hibir zorlama yoktur." (Bakara, 2/256).

c) 'Yoksa sen onlarn ounun iittiklerini veya dndklerini mi sanyorsun? Onlar ancak hayvanlar gibidirler. Hatta onlar tuttuklar yol bakmndan hayvandan da aadrlar."

Bu ncekinden daha iddetli bir ktlemedir. Bunun iin Cenab- Hak em=yoksa) ifadesiyle bunu zikretmitir. Yani geen ifadeyi yle kenara braksak demektir.

Ayetin manas udur: Sen zannediyor musun ki onlarn ou dnerek ve sulayarak dinliyorlar? Yahut kendilerine okunan, kendilerini faziletlere ve gzel ahlka ileten Kur'an hakknda dnp kafa yoruyorlar m zannediyorsun? Ki onlar senin davetine ikna etmek iin ve onlar doru inanca evirmek iin kendini son derece yoruyorsun. Onlarn durumu otlayan hayvanlar gibidir: Hatta serbest braklan hayvanlardan daha kt durumdadrlar, yollar onlardan daha yanltr. nk bu hayvanlar kendilerine hayrl ve faydal olan eyleri yaparlar, zararl ve tehlikeli olan eylerden kanrlar. Onlara gelince kendi menfaatlerini hakkyla takdir edemezler. Bu sebeple onlar masyetler iinde akn bir halde kendilerini tehlikeye atm vaziyette grrsn. Yaratcnn kendi zerlerindeki nimetine kretmezler, onun ihsann ve eytann kendilerine yapt ktl bilmezler. Kendileri iin uhrev sevab gerekletirecek eyleri yapmazlar, kendilerini ceza ve azaba gtrecek eylerden de kanmazlar.

Tamam deil de "onlarn ou" ifadesinin kullanlmasna sebep bazlarnn Allah Teal'y tanyp slm'n hak olduunu bilmeleri fakat bakanlk sevgisi sebebiyle mslmanln iln etmemeleridir.

Bu onlarn doru idraki ve ftr uuru kaybettiklerine, duyu organlarn ve ilh kabiliyetleri altrmadklarna delildir. Eer onlar bu kabiliyetleri gereince hibir taassuptan, atadan kalma taklitilikten ya da liderlik ve hakimiyet sevgisi gibi nefs arzulardan etkilenmeden dnrlerse hak ve tevhid mesajna boyun eerler, peygamberlerin sonuncusu Hz. Muhammed'in (s.a) davetine iman ederlerdi.

Allah'n Varlna Ve Birliine Dellet Eden Be Delil

45- Rabbinin glgeyi nasl uzattn grmez misin? Eer O isteseydi onu sa-bitletirirdi. Sonra biz gnei glgeye bir delil kldk.

46- Sonra da glgeyi yava yava kendimize ektik.

47- Size geceyi bir rt, uykuyu dinlenme, gndz de yaylp alma zaman klan O'dur.

48- Rahmetinin nnde rzgrlar bir mjdeci olarak gnderen de O'dur. Biz gkten tertemiz bir su indirdik.

49- Bununla l bir yere hayat verelim ve yarattmz nice hayvanlar ve insanlar sulayalm diye.

50- Yemin olsun ki, dnp ibret almalar iin biz bunu para para kldk. Buna ramen insanlarn ou iman etmemekte srar ettiler.

51- Eer dileseydik, her lkeye bir uyarc gnderirdik.

52- O halde kfirlere uyma. Kur'an'la onlara kar byk bir cihada giri.

53- Birinin suyu tatl ve iimli, dieri-ninki tuzlu ve ac olan iki denizi salverip aktan, aralarna da karmalarna engel bir perde ve mania koyan O'dur.

54- Sudan beer yaratp ona nesep ve hsmlk veren O'dur. Rabbin (her eye ) kadirdir.

Aklamas

Cenab- Hak her mahlkun aka grd ve idrak ettii kinat olaylarndan kendi varlna ve kudretine dellet eden be delili zikretti. Bunlar:

- Glgenin yaratlmas,

- Gece ve gndzn yaratlmas,

- Rzgrlarn ve yamurun yaratlmas,

- Tuzlu ve tatl denizlerin yaratlmas,

- nsann sudan yaratlmas.

Bu deliller u ekilde zikredilmektedir:

1- "Rabbinin glgeyi nasl uzattn grmez misin? Eer O dileseydi onu sabitletirirdi."

Ey Peygamber! Ey dinleyici! Rabbinin mkemmel kudretine ve sonsuz rahmetine dellet eden sanatna bakmaz msn? O glgeyi nasl yaymtr? nsanlar gndz boyunca onunla glgelenmekte ve bu vesileyle gnein douundan batna kadar iddetli hararetinden korunmak suretiyle nimetinden yararlanmaktadrlar. Allah dileseydi glgeyi uzunluu ve ksal deimeyen ayn hal zerine srekli ve sabit klard. Glgeyi gndz saatlerinde ve eitli mevsimlerde farkl kld. Bu hususta insan, bitki ve hayvanlar iin pek ok faydalar vardr. Bunun faydalarndan biri: Bunun zaman ls olarak kullanlmasdr. Hatta fkh alimleri glgeyi baz namaz vakitleri iin almet olarak kabul ettiler. Mesel: le vakti zeval anndan, yani glgenin douya doru dnmesi ve gnein batya doru meyletmesi zamannda balar. kindi vakti cumhura gre her eyin glgesi bir misline ulat zaman, mam Ebu Hani-fe'ye gre her eyin glgesi iki misline ulat zaman balar.

Bu "grmez misin?" kelimesinin gzle grmekle tefsir edilmesine gredir. Raz'nin grne gre bunun kalbin grmesine hamledilmesi daha evldr. Buna gre ayetin manas: "Bilmiyor musun?" demektir. nk glge gzle grlen eylerdendir. Fakat glgenin uzatlmasnda Allah'n kudretinin tesiri gzle grlmez.

"Sonra biz gnei glgeye bir delil kldk. Sonra da glgeyi yava yava kendimize ektik." Yani gnein domasn glgeye almet kldk. Eer gnein domas olmasayd glge nedir bilinmezdi. Zira her ey zddyla bilinir. Bu Allah Teal'nn nce glgeyi yarattna sonra da gnei buna delil kld manasna gelmektedir.

'Biz sonra da glgeyi ortadan kaldrdk, onu deitirdik ve az az, yava yava gnein hareketine ve yksekliine gre gnein yla glgenin ynn deitirdik. Nihayet yeryznde dam alt veya aa alt hari hibir yerde glge kalmayacak, gne stlerini aydnlatacaktr.

Glgenin var edilmesi ve gnein douundan batna kadar deitirilmesi, bir durumdan dier bir duruma intikal etmesi, tutulmas ve yaylmas, hikmete gre glgede tasarruf edilmesi, kudret sahibi, her eyden haberdar, her eyi gren, her eyi gayet iyi bilen, sonsuz hikmet sahibi olan son derece efkatli ve son derece merhametli olan Allah'n varlna ak bir delildir.

2- "Geceyi bir rt, uykuyu dinlenme, gndz de yaylp alma zaman klan O'dur."

Yani gecenin karanln elbise rts gibi bir rt klan Allah'tr. Nitekim bir baka ayette: "Bryp rtt zaman geceye yemin olsun." (Leyi, 92/1) bu-yurulmutur.

Cenab- Hak uykuyu ise gndz yorgunluundan ve i arlndan sonra bedenin, duyu organlarnn ve vcut zalarnn dinlenmesini temin iin hareketi ortadan kaldran lm gibi klmtr. Uyku sayesinde hareketler sknet bulur. Sinirler, azalar, beden ve ruh birlikte istirahat eder.

Allah Teal gndz de yeryznde insanlarn rzk talebi v.b sebeplerle daldklar, geimleri ve kazanlar iin yeryznde dolatklar yeni bir hayat klmtr.

Cenab- Hak "Geceleyin sizi ldren (ldrr gibi uyutan) O'dur." (En'am, 6/60) ayetinde ve "Allah (lenin) lm zamannda, lmeyenin de uykusunda ruhlarn alr." (Zmer, 39/42) ayetinde buyurduu ekliyle uyku lme benze-tildii gibi uyanklk ve yeryznde dalmak da dirilie benzetilmitir.

Lokman (a.s.) oluna yle demitir: "Uyuyup daha sonra uyandn gibi ayn ekilde lp dirileceksin."

Bu ayetin benzeri u ayet de vardr: "O'nun rahmetinden biri olarak O istirahat etmeniz iin geceyi ve O'nun ltfundan (rzknz) aramanz iin gndz yaratmtr." (Kasas, 28/73).

Gece ve gecenin skneti, uyku ve uykunun istirahat ile gndz ve gndzn hareketlilii kinatta tasarruf sahibi, kudret sahibi, yaratc ilhn varlna ak bir delildir. Gndzn nda hayat, gzellik, hareket ve i hayat vardr. Geceleyin ise sessizlik, sknet ve nefsin almaya, terlemeye ve mcadeleye hazrlanma imkn vardr. Allah Teal her durum iin ona tamamen uygun olan ve maksadn en mkemmel ekilde gerekletirecek artlar hazrlamtr. Bu ayet yaratcnn sonsuz kudretine dellet etme yannda Allah'n mahlkatna verdii nimetim de ortaya koymaktadr. nk gecenin rts iinde din ve dnyev faydalar vardr. Uyku ve uyankln, lm ve dirilie benzetilmesinde ibret alacak kimseler iin ibret vardr.

3- "Rahmetinin nnde rzgrlar bir mjdeci olarak gnderen de O'dur." Iha/ & ^eJi^ine ve yamurun yamasna mjdeci olarak rzgrlar gnderen Allah Teal'dr.

"Biz de gkten tertemiz bir su indirdik." Biz gkten yani buluttan yamur indirdik. Onu tertemiz ve temizleyici kldk, cisimlerin, elbiselerin ve eitli eyann temizlenmesinde kendisiyle temizlik yaplmasna, yeme, ime bitki ve hayvanlarn sulanmasnda yararlanlmasna vesile kldk.

mam Ahmed -sahihtir diyerek- ayrca mam afii, Ebu Davud ve Tirmiz -hasen olduunu beyan ederek- ve Nesa Ebu Said el-Hudri'den (r.a.) rivayet ediyorlar: "Su temizdir. Hibir ey onu necis klmaz (pisletmez)."

Ebu Davud, Tirmiz ve Nesa deniz suyu ile abdest almann hkm sorulduu zaman Peygamberimiz'in (s.a.): "Onun suyu temizdir, ls helldir." buyurduunu rivayet etmektedirler.

Said b. Mseyyeb ise bu ayet hakknda: "Allah o suyu temiz olarak indirdi. Hibir ey onu kirletmez." buyurmutur.

"Bununla l bir yere hayat verelim diye..." Yani biz bu suyu bitki bulun- ; mayan ve uzun mddet yamur bekleyen topraa canllk vermesi ve suya iyice I kandktan sonra eitli bitki, iek ve aalarla sslenmesi iin indirdik. Nitekim Cenab- Hak bir baka ayette yle buyurmaktadr: "Biz o topran stne suyu indirdiimiz zaman o harekete gelir, kabarr, her gzel iftten nice nebat bitirir."(Hac, 22/5).

"... ve bu su ile, yarattmz nice hayvanlar ve insanlar sulayalm diye..." Yani hayatnn devam iin bu suya iddetle ihtiya duyan insan ve hayvanlar bu sudan isinler ve bitkiler, aalar sulansn diye biz bu suyu indirdik. Nitekim bir baka ayette yle buyuruluyor: "nsanlar mitlerini kestikten sonra yamuru indiren ve rahmetini yayan O'dur." (ra, 42/28).

Ksaca: Allah Teal suyun yararlar konusunda iki ey zikretti:

a) Bitkilerin hayat bulmas: "Bu su ile l bir yere hayat verelim diye..."

b) Hayvann ve insann hayat bulmas: "Nice hayvanlar ve insanlar sulayalm diye..."

Burada insann ve hayvann zellikle zikredilip kular ve vah hayvanlar da sudan yararlandklar halde bunlarn zikredilmemesinin sebebi iddetli ihtiyatr. Zira kular ve vahi hayvanlar su talebinden uzak kalabilir. nsan ve ehli hayvandan daha ok susuzlua dayanabilir. Genellikle su ime ihtiyac duymayabilirler.

Ayette "en'am" ve "enasiyye" kelimelerinin nekre olarak getirilmesi ve oklukla nitelendirilmeleri su kaynaklarndan uzakta bulunan hayvanlarn durumuyla yamur vesilesiyle yaayan badiye halk dikkate alnd iindir. ehir ve ky halkna gelince, onlar genellikle nehir ve su kaynaklar yaknnda otururlar. Dolaysyla kendi civarlarnda bulunan sular iip kullandklar iin yamura pek ihtiya hissetmezler.

Hayvanlarn suya daha ok ihtiya duymalar ve kendi isteklerini ifade etmekten aciz olular sebebiyle ayet nce hayvanlar zikretmi, insan bitki ve hayvandan sonraya brakmtr. nsan ise eitli vastalarla su karabilir. Ayrca insanlar arazilerini ve hayvanlarn sulama imknn elde ettikleri zaman, kendilerini de sulam olurlar. Hayatlarnn ve geimlerinin sebebi su olan varlklar, sulamaya muhta olanlardan nce zikretti.

'Yemin olsun ki, dnp ibret almalar iin biz bunu para para kldk. Buna ramen insanlarn ou iman etmemekte srar ettiler."

Yani biz yamuru para para gnderdik. Bir taraftan dier tarafa evirdik. Bu araziye indirip dierine indirmedik. Allah'n nimetini dnp ibret almalar iin bulutlan bir yerden dier yere evkettik. Zira bir eyden mahrum kalp da sonra onun bollamas Allah'n ltuf ve nimetini hatrlatr, dolaysyla kr gerekli klar ve insan ders ve ibret almaya tevik eder. Fakat insanlarn ou nimete kr etmemekte srar etmekte, nimeti inkr etmekte ve nankrlk etmektedirler. Bunu hakik yaratcdan bakasna nispet etmekte ve "Bize falan yldz sebebiyle, doan veya batan yldz sebebiyle yamur yad." derler.

Nitekim Sahih-i Mslim'deki bir hadiste Peygamberimiz (s.a.) geceleyin yaan bir yamurun ardndan bir gn ashabna yle buyurdu:

- Rabbiniz ne buyurdu, biliyor musunuz? Onlar:

- Allah ve Rasul daha iyi bilir, dediler. Buyurdu ki:

- Kullarmdan bir ksm bana iman ederek, bir ksm da kfir olarak sabahladlar. Kim Allah'n ltuf ve rahmetiyle yamur yad derse bu bana iman etmi, yldzlar inkr etmi olur. Kim de u ve bu yldz sebebiyle bize yamur yad derse beni inkr etmi, yldzlara inanm olur."

Baz alimler "Velekad sarrafhh..." ayetini insanlarn dnp ibret almalar iin Kur'an- Kerim'in uzun uzadya aklanmas ve Kur'an'n hccetlerinin ve ayetlerinin bir durumdan dier bir duruma tatbik ve intikali olarak tefsir etmilerdir. Bununla birlikte bunu pek ok kii inkr etmitir.

Yamurun yadrlmas ve bu husustaki Allah'n hakimiyeti Allah'n varlna, kudretine ve sonsuz hikmet sahibi olduuna delildir. Allah yamurla l topraa hayat verince insanlar O'nun lleri ve rm kemikleri diriltmeye kadir olduunu anlarlar. Bir toplum yamurdan mahrum kaldklarnda kendilerinin iledikleri bir gnah sebebiyle mahrumiyete uradklarn, Allah'n rahmetine ulamak iin bulunduklar durumdan uzaklamalar gerektiini dnrler. Yamur dnlp kr edilecek bir nimet olduu gibi insanlara verilen daha byk bir nimet de Hz. Muhammed'in (s.a) Kur'anla gnderilmesidir. Cenab- Hak yle buyuruyor:

"Biz eer dileseydik her lkeye bir uyarc gnderirdik." Yani biz her lkeye insanlar ackl bir azaptan korkutacak bir uyarc gndermek isteseydik bunu elbette yapardk. Fakat biz ey Muhammedi Seni iki leme yani insanlara ve cinlere ve btn yeryz halkna gnderdik ve sana onlara bu Kur'an' tebli etmeni emrettik. Cenab- Hak buyuruyor ki: "mm'l-Kuraya (btn kasabalarn ana merkezi olan Mekke'ye) ve etrafnda bulunan kimseleri uyarman iin (seni gnderdik)." (ra, 42/7); "De ki: Ey insanlar! Ben Allah'n hepinize gnderdii elisiyim." (A'raf, 7/158).

Buhar ve Mslim'in Sahih' lerinde u hadis yer almaktadr: "Ben hem krmz hem de esmer yzllere -yani Acemlere ve Araplara- gnderildim." Yine ayn kaynaklarda u hadis yer almaktadr: "Peygamber sadece kendi kavmine gnderilirdi. Ben btn insanlara gnderildim."

Ey Rasulm! Senin peygamberliinin umum oluu sana byk sevap ve geni mkfat vermek iindir. Senin zerine den sadece cihad edip sabretmektir. Onlarn senin davetinden yz evirmelerine aldr etme. Bu sebeple Cenab- Hak yle buyurdu:

"O halde kfirlere uyma. Kur'anla onlara kar byk bir cihada giri." Kfirlerin seni davet ettikleri uzlama ya da kendi gr ve dncelerine tabi olma yolunda kfirlere uyma. Onlarla her eit madd silhla ya da Kur'an gibi akl silhla her firsat deerlendirerek uygun bir ekilde, sabrla ve kmil manada cihad et. Nitekim Cenab- Hak yle buyuruyor: "Ey Peygamber! Kfirlerle ve mnafklarla cihad et. Onlara sert davran." (Tevbe, 9/73). Byk cihad, iine geveme karmayan cihaddr.

4- "Birinin suyu tatl ve iimli, dierininki tuzlu ve ac olan iki denizi salverip aktan, aralarna da karmalarna engel bir perde ve mania koyan O'dur."

Birbirine zt zelliklerdeki iki denizi birbiriyle komu, birbirine bitiik ama karmayacak ekilde klan Allah'tr. Biri gayet berrak, iimli, son derece tatl bir su, dieri de ac ve ok tuzludur. Fakat sanki aralarnda bir engel, bir perde varm gibi biri dierine karmamaktadr. Sanki bunlar birbirinden ayrlm, birbirinden uzaktrlar. kisi birlemez ve biri dierine karmaz. Bu iki deniz gzle bakldnda tek denizdir. Fakat gerekte birbirinden ayrdrlar.

Nitekim Cenab- Hak yle buyurmaktadr: "(Birinin suyu ac dierininki tatl) iki denizi birbirine kavumak zere salvermitir. (Byle iken) Aralarnda dierine tecavz etmeye engel bir perde vardr. (Siz ey insanlar ve cinler!) Rab-binizin hangi nimetlerini yalan sayabilirsiniz?" (Rahman, 55/19-21); "O iki denizin arasnda bir perde koymutur. Allah ile beraber bir ilh m? Hayr, onlarn ou (tevhidi) bilmiyorlar." (Nemi, 27/61).

Baka hangi delil Allah'n gz kamatrc kudretine bunun kadar dellet edebilir? Su ayn sudur. Fakat tatl su tuzlu su ile karmaz. Allah bu iki suyu tatl ve tuzlu su olarak yaratmtr. Allah nehirleri, pnarlar ve kuyular tatl yaratmtr. Tatl, iimli ve berrak deniz suyu bunlardr. Allah dou ve batdaki denizleri ve be okyanusu tuzlu olarak yaratmtr. Denizin tuzluluu safiyetinin ve bozulmamasnn sebebidir. Denizin havas med-cezirle yenilenir, bundan dolay balklar denizin derinliklerinde huzurla yaayabilirler.

5- "Sudan beer yaratp ona nesep ve hsmlk veren O'dur. Rabbin (her eye) kadirdir."

Yani Allah Teal insan gsz bir nutfeden yaratm, onu dzgn ve mkemmel bir suretle ekillendirmitir. Allah kadn olsun erkek olsun insan diledii gibi kmil bir yaradlta klmtr ve bunlar iki ksma ayrmtr: Bunlar neseplerin kendilerine nispet edildii erkekler ve kendileriyle hsmlk yaptmz kadnlar. Yine Cenab- Hak yle buyurmutur: "O insan ift olarak, erkek ve dii olarak yaratmtr." (Kyamet, 75/39).

Allah bunu yapmaya veya baka her eye mutlak derecede kadirdir. O dilediini yaratr. Yaratt her eyi esiz bir ekilde yaratmtr. Varlkta olan her eyi gayet salam olarak yaratmtr. O yoktan var etmeye, yaratmaya meydana getirmeye mkemmel bir kudret sahibidir. Ayetin kudretin ispat edilmesiyle sona ermesi gzel bir sondur.

bni irin diyor ki: Bu ayet Peygamberimiz (s.a.) ve Hz. Ali (r.a.) hakknda nazil olmutur. nk Cenab- Peygamber (s.a.) Hz. Ali ile nesep ve hsmlk bakmndan akrabaydlar.

bni Atyye diyor ki: Nesep ve hsmlk bir arada kyamete kadar hususiyeti devam edecek hususlardandr.

Bu Allah Teal'nn kudretine dellet eden dier bir delildir. Zira Allah insan en gzel surette yaratm, onu duygu ve akl, bilgi ve dnce enerjileriyle donatm, onu dnyadaki varlklarn en gls klmtr. Mahlkat insann hizmetine ve yararna hazr hale getirmitir. Yaratmas esiz, sanat hayret verici, varla ikram edici, u acaip kinat yoktan var eden Allah btn noksan sfatlardan mnezzeh, kemal sfatlaryla muttasftr.

Putlara Tapma Hususunda Mriklerin Bilgisizlii -Hz. Peygamberin Tevcih Edilmesi-badetin Yalnz Rahmana Yaplmasnn Sebebi

55- Onlar Allah' brakp kendilerine ne fayda ne de zarar veremeyen eylere taparlar. Kfir, Rabbine kar olanlarn yardmcsdr.

56- Biz seni ancak mjdeleyici ve uyarc olarak gnderdik.

57- De ki: "Ben buna sizden herhangi bir cret istemiyorum. Ben ancak sizin, Rabbine doru bir yol tutan kimseler olmanz arzu ediyorum."

58- Sen lmsz diri olan Allah'a gven. O'nu hamd ile tebih et. Kullarnn gnahlarndan O'nun haberdar olmas kfidir.

59- Gkleri, yeri ve aralarndakileri alt gnde yaratan ve arta istiva eden Rahman olan Allah'tr. Bunu bilene sor.

60- Kfirlere: "Rahman olan Allah'a secde edin." dendii zaman: "Rahman da neymi? Senin bize emrettiine mi secde edeceiz?" derler. Bu (secde emri) ancak onlarn nefretini artrd.

61- Gkte burlar yaratan ve oraya bir k kayna (Gne) ve nurlu bir Ay koyan (Allah) yceler ycesidir.

62- Dnp ibret almak veya kretmek isteyenler iin gece ile gndz birbiri ardnca getiren O'dur.

Aklamas

Allah Teal mriklerin Allah'a kulluu brakp sapttklarn, Rablerii tanmadklarn ve O'nu inkr ettiklerini haber vermektedir.

"Onlar Allah' brakp kendilerine ne fayda ne de zarar veremeyen taparlar." Yani mrikler Allah' brakp tapndklar takdirde kendilerine fayda temin edemiyen, terk etmeleri halinde de kendilerine zarar veremiyen eylere taparlar. Sadece nefs arzulara uymaktan, kendi nefsini tatmin etmekten baka bu hususta onlarn hibir delilleri yoktur.

Ayetlerde zikri geen glgenin yaratlmas, uzatlmas gibi nimetlerle kendilerine nimet veren Allah'a ibadet etmeyi terk ederler.

"Kfir, Rabbine kar olanlarn yaratmasdr." Kfir Rabbine isyan etmekle birlikte dmanlk yapmak ve irk komak suretiyle "eytann yardmcs-dr." Yahut Allah'a isyan etmek hususunda ona yardmc olur. Burada murad edilen mana "kfir" cinsi demektir. O da her kfir arasnda umumidir.

bni Abbas diyor ki: Bu ayet Peygamberimiz'in (s.a.) Ebu Cehil adn verdii Ebu'l-Hakem b. Hiam hakknda nazil oldu. Fakat sebebin husus oluuna deil, lafzn umum oluuna itibar edilir. Evl olan "kfir" lafznn umum iin kullanlm olmasdr. nk bu "Allah'tan bakasna taparlar" ifadesinin zahirine daha uygundur.

"Biz seni ancak mjdeleyici ve uyarc olarak gnderdik." Yani mrikler ahmak ve cahil bir toplulukturlar. Allah Rasul Muhammed'i (s.a.) kendisine itaat edenleri cennetle mjdelemek ve kendisine isyan edenleri cehennemle uyarmak iin gnderdii halde onlar nasl Allah'a isyan hususunda eytana yardm ederler? Sen ey Rasulm, onlarn inatlklarna ve inkarclklarna aldr etme. Sen sadece bir uyarc ve mjdeleyicisin. Hesab grmek ve cezay vermek Allah'a aittir. Bundan dolay onlarn iman etmemelerine zlme. Dnya ve ahirette kendilerine faydal olmak isteyen kimseye alabildiine eziyet etmekten daha byk bilgisizlik var mdr?

Bu ayetin bir benzeri udur: "Ey Peygamber! Sana Rabbinden indirileni tebli et. Bunu yapmazsan risaletini tebli etmemi olursun. Allah seni insanlardan (onlarn errinden) korur." (Maide, 5/67).

O kendi nefsi iin herhangi bir menfaat, cret ya da baka bir ey istemeksizin srf ihlsla onlara faydal olmay arzu etmektedir.

Bu sebeple Cenab- Hak yle buyurdu: "De ki: Ben buna karlk sizden herhangi bir cret istemiyorum"

Ey Peygamber! Kavmine yle syle: "Ben bu tebli ve uyarya mukabil sizin mallarnzdan bir cret talep etmiyorum. Ben bunu sadece Allah rzasn gzeterek yapyorum." Ayetteki "min" edat te'kit iindir. Dolaysyla "min ecrin" "Herhangi bir cret, yahut hibir cret" demektir.

"Ben ancak sizin, Rabbine giden doru bir yol tutan kimseler olmanz arzu ediyorum." Yani ben sizden asla bir cret istemedim. Ancak kim cihad yolunda infakta bulunmak ve nafile ibadetler yapmak suretiyle Allah'a yaklamak istiyorsa ve amel-i salih ile Rabbinin rahmetine, sevabna nail olmaya ulatracak bir yol edinmek isterse hi tereddt etmeden bunu yapsn. Bundan murad udur: Bana deyeceiniz bir cretle bana iyilik yapmayn. Hayr ilemek, Allah'a ibadet etmek ve O'na kretmek suretiyle kendi nefsiniz iin ecir talep edin.

"Sen lmsz, diri olan Allah'a gven. O'nu hamd ile tebih et." Cenab- Hak Rasul'ne kfirlerden asla hibir cret istemedii halde onlarn kendisine eziyet etmek zere birbirlerine destek verdiklerini beyan ettikten sonra Rasul'ne btn zararlar gidermek ve btn faydalar temin etmek iin btn ilerinde Allah'a tevekkl etmesini emretti. Zira kim O'na tevekkl ederse Yce Allah o kimseye yeter, her erre kar ona kfidir ve onun yardmcsdr.

Cenab- Hak Rasul'ne daha sonra kendisini ortak ve evlt edinmek gibi her trl noksanlklardan hamd ve krle birlikte tenzih etmesini, "Sbha-nallah ve bi-hamdihi" diyerek hamd ve tebihi bir arada zikretmesini emretti. Bunun iin Rasulullah (s.a.) yle dua ederdi: "Sbhanekallhmme Rabbena ve bi-hamdik." Yani ibadet ve tevekkl sadece O'na yap. "Tevekkl", sebeplerine sarldktan, er'an ve aklen istenen vastalar edindikten sonra her ii Allah'a havale etmektir.

Bu ayetin benzeri pek ok ayetler vardr. Mesel "O dounun ve bat

tefsirül-münir sure sure (33)

Documents

3furkan sures 3surenin

unammede hakk batldan

mlknde hibir orta yoktur

gzel ekilde takdir etmitir

kemal sfatlaryla tavsif

3nceki sure le likisi

allah grmeyi talep etmeleri

4aklamas 6ayetlerden