3RUM SURES

3Surenin smi:

3Surenin Konusu:

3nceki Sureyle likisi:

3Surenin Muhtevas:

4Gelecekten Haber Verilmesi:

4Belagat:

4Kelime ve bareler:

5Nzul Sebebi:

5Aklamas:

6Ayetlerden kan Hkm Ve Hikmetler:

7Allah'n Varlna Ve Birliine Dellet Eden Mahlkat Hakknda Dnmeye Tevik:

7Belagat:

7Kelime ve bareler:

8Ayetler Aras liki:

8Aklamas:

9Ayetlerden kan Hkm Ve Hikmetler:

9Tekrar Dirilme, Maher Yerinde Toplanma, Allaha Dnme Vaktinde Olacak eylerin Beyan:

9Belagat:

9Kelime ve bareler:

10Ayetler Aras liki:

10Aklamas:

11Ayetlerden kan Hkm Ve Hikmetler:

11Allah Teala'nn Tenzih Edilmesi Ve Her Durumda O'na Hamd Edilmesi:

11Belagat:

11Kelime ve bareler:

12Ayetler Aras liki:

12Aklamas:

13Ayetlerden kan Hkm Ve Hikmetler:

13Allah'n Birliine, Kudretine Ve Hare Dellet Eden Baz Deliller:

13Belagat:

13Kelime ve bareler:

14Nzul Sebebi:

14Ayetler Aras liki:

15Aklamas:

17Ayetlerden kan Hkm Ve Hikmetler:

18Uykusuzluk Duas:

18nsanlarn Durumuyla Allah'n Birliinin spat Edilmesi:

18Kelime ve bareler:

18Nzul Sebebi:

19Aklamas:

19Ayetlerden kan Hkm Ve Hikmetler:

20Ftrat Ve Tevhid Dini Olan slm'a Uymann Emredilmesi:

20Belagat:

20Kelime ve bareler:

20Ayetler Aras liki:

20Aklamas:

22Ayetlerden kan Hkm Ve Hikmetler:

22Bir Ksm nsanlarn Bazen Allah'a Ynelmeleri, Bazen Da Ona irk Komalar:

22Kelime ve bareler:

23Ayetler Aras liki

23Aklamas:

24Ayetlerden kan Hkm Ve Hikmetler:

24Allah Yolunda Harcamann Tevik Edilmesi, Rzkn Garanti Edilmesi, Hair Ve Tevhit:

24Belagat:

25Kelime ve bareler:

25Ayetler Aras liki:

25Aklamas:

26Ayetlerden kan Hkm Ve Hikmetler:

27Bozguncularn Ve Kfirlerin Cezas, Mminlerin Mkfat

27Belagat:

27Kelime ve bareler:

28Ayetler Aras liki:

28Aklamas:

29Ayetlerden kan Hkm Ve Hikmetler:

30Rzgrlar Ve Yamurlarla Allah'n Kudretine Ve Birliine Delil Getirilmesi:

30Belagat:

30Kelime ve bareler:

31Ayetler Aras liki:

31Aklamas:

32Ayetlerden kan Hkm Ve Hikmetler:

33Hz. Peygamber (S.A.)'n, Davetinden Yzevrilmesine Kar Teselli Edilmesi:

33Belagat:

33Kelime ve bareler:

33Ayetler Aras liki:

34Aklamas:

34Ayetlerden kan Hkm Ve Hikmetler:

35nsan Hayatnn Merhaleleri:

35Belagat:

35Kelime ve bareler:

35Ayetler Aras liki:

35Aklamas:

36Ayetlerden kan Hkm Ve Hikmetler:

36ldkten Sonra Dirili Durumlar Ve Bunlarn Dnya Halleriyle Karlatrlmas:

36Belagat:

36Kelime ve bareler:

36Ayetler Aras liki:

36Aklamas

37Ayetlerden kan Hkm Ve Hikmetler:

38Akide Delillerini Beyan Etme Hususunda Kur'antn Metodu, Peygamberimiz (S.A.)'E Eziyetlere Kar Ve Davet Yolunda Sabretmenin Emredilmesi:

38Kelime ve ibareler:

38Ayetler Aras liki:

38Aklamas:

39Ayetlerden kan Hkm Ve Hikmetler:

RUM SURES

Gelecekten Haber Verilmesi:

1- Elif lm mm.

2- Rumlar malup oldular.

3- Size ok yakn bir yerde. Onlar bu yenilgilerinden sonra galip geleceklerdir;

4- Birka sene iinde. Eninde sonunda emir Allah'ndr. O gn mminler sevineceklerdir;

5- Allah'n yardm sebebiyle. Allah dilediine yardm eder. O, Aziz'dir (hereye galiptir) ve Rahim'dir (ok merhametlidir).

6- Bu Allah'n vaadidir. Allah vaadinden dnmez. Fakat insanlarn ou bilmezler.

7- Onlar dnya hayatnn sadece grnen yzn bilirler. Onlar ahi-retten tamamen gafildirler.

Aklamas:

"Elif, lam, mim." Bu mukattaa harfleri daha nce benzerlerinde getii gibi Kur'an'n mucize olduuna dikkat ekmek ve dinleyiciyi daha sonra anlatlacak eyleri can kulayla dinlemeye tevik etmek iindir.

"Rumlar, size ok yakn bir yerde malup oldular. Onlar bu yenilgilerinden sonra galip geleceklerdir, birka sene iinde." Yani ranllar Rumlar, Rum diyarnn Arap diyarna en yakn yerinde am diyarnda, rdn ve Filistin arasnda yenilgiye urattlar. Rumlar da ranllar bu olayn tarihinden itibaren birka sene ierisinde yenilgiye uratacaktr. Biz, bu zafer gnlerini insanlar arasnda paylatrrz.

Bu ifade ileride meydana gelecek bir olay hakknda gayb'den haber verme niteliindedir. Yaanan hayat bu haberi teyid etmektedir.

Daha nce beyan ettiimiz gibi ran ah Sabur, am diyanyla Arap yarmadasnn am tarafn ve Rum diyarnn gney topraklarn ald zaman bu ayetler inmiti.

Bu durumda Rum kral Hirakl zor durumda kalm, nihayet Kostanti-niyye'ye snmt. ran Kral Sabur, Rum kral Hirakl'i bir mddet kuatm sonra da kuatmay kaldrnca Hirakl yine hakimiyetini elde etmiti.

Rum suresinin M. 622 ylnda nazil olmasndan birka yl sonra (M. 627 ylnda) Hirakl, Dicle nehri zerindeki Ninova'da Rumlarn ranllara kar ilk defa kesin zaferini tescil etti. Bu sebeple ranllar Kostantiniyye kuatmasndan ekildiler. M. 628 ylnda da ran Kisras Perviz olu ra-veyh'in eliyle ldrld.

Bu iki devlet eski dnyaya tamamen hakim idiler. Douda ran mparatorluu, batda Rum (Bizans) mparatorluu. Ancak am diyarmdaki liderlik, aralarnda ekime konusu idi.

"Eninde sonunda emir Allah'ndr." Yani galibiyetten nce de sonra da btn her ey Allah'a aittir. ki devletten biri dierine Allah'n kaza ve kaderiyle galip gelir. O, yaratklar hakknda diledii ekilde hkmeder: "Bu gnleri insanlar arasnda paylatrrz." (Al-i mran, 3/140). Zafer daima madd ve ahs g sebebiyle deildir. Gl olmak zafer vastalarndan biridir. Sonunda itimad edilen husus Allah'n iradesi ve kudretidir. Bazan zayf olan kuvvetliye, sayca az olan ok olana galip gelebilir. "Nice az gruplar vardr ki Allah 'm izniyle ok gruba galip gelmitir. Bylece Allah fasklar rezil-rsvay etmitir."

"O gn mminler Allah'n yardm sebebiyle sevineceklerdir." Yani am Kral Kayser'in adamlar Hristiyan Rumlar, Mecus putperest Kis-ra'nn adamlar ranllara kar galip geldikleri gn mminler; Allah'n din ve kitap ehlini, dinleri ve kitaplar olmayanlara kar zafere ulatrmas sebebiyle sevineceklerdir.

'Allah dilediine yardm eder. O, Aziz 'dir, Rahim 'dir." Yani Allah diledii kimseye dmanlarna kar yardm eder. O dilediini yerine getirendir. O yenilgiye uramayan mutlak galip olandr. Dmanlarndan intikam alandr. O dostlarna g ve kudretiyle izzet ve eref verendir. Mmin kullarna son derece merhametlidir. Glnn zayf ezmesine frsat vermez. Gnahlardan intikam almakta acele davranmaz. Nitekim Cenab- Hak yle buyurmaktadr: "Eer Allah insanlar iledikleri sebebiyle hemen sorgulayacak olsayd, yeryznde hibir canl brakmazd. Fakat O, onlar belirli bir vadeye kadar ertelemektedir." (Fatr, 35/45).

Tirmiz, bni Cerir, bni Eb Hatim ve Bezzar Ebu Said el-Hudr'den yle rivayet ediyorlar: Bedir Gn olduu zaman Rumlar ranllara galip gelmilerdi. Bu mminlerin houna gitti, bununla sevindiler. Cenab- Hak da bunun zerine u ayeti indirdi: "O gn mminler Allah'n yardm sebebiyle sevinirler. Allah dilediine yardm eder. O Aziz'dir, Rahim'dir."

Bir baka limler grubu da yle dediler: Dorusu Rumlarn ranllara galip gelmesi Hudeybiye senesindeydi. nemli olan, Rumlar ranllara galip geldikleri zaman mminlerin bununla sevinmi olmalardr. Zira Rumlar genellikle Ehl-i Kitap olup mminlere Mecuslerden daha yakn idiler. Nitekim Cenab- Hak yle buyurmaktadr: "man edenlere en iddetli dman olarak Yahudileri ve Allah'a irk koanlar bulursun. Onlarn iman edenlere sevgi bakmndan en yakn olanlarnn, Biz Hristiyanlarz, diyen kimseler olduklarn bulursun." (Maide, 5/82).

"Bu Allah'n vaadidir. Allah vaadinden dnmez. Fakat insanlarn ou bilmezler." Yani ey Muhammedi Bizim Rumlar ranllara kar galip klacamz eklinde sana bildirdiimiz bu haber Allah tarafndan gerek bir vaaddir, doru bir haberdir. Allah vaadinden dnmez, bu mutlaka olacaktr. nk Allah'n ilh kanunu, arpan iki gruptan Hakka daha yakn olana yardm etmektir. Fakat insanlarn ou kinatta varolan ilh snnetleri bilmedikleri iin Allah'n hkmn ve O'nun adalet zerine kurulu olan ilh fiillerini bilmezler.

"Onlar dnya hayatnn sadece grnen yzn bilirler. Onlar ahiret-ten tamamen gafildirler." Yani insanlarn ounun dnya hakknda ve geim ileri, mal-mlk kazanmak, ticaret, ziraat ve sanat gibi meslekler v.b. madd ilimlerde zahir bilgileri vardr. Fakat onlar din ve ahiret ilerinden gafildirler. Sanki onlar dnceden ve incelemeden mahrumdurlar. Gelecee hi bakmyor gibiler. man eder ve salih ameller ilerlerse ebed nimetlerin; inkr eder ve Rablerinin emirlerine isyan ederlerse horlayc bir azabn kendilerini beklediini hi dnmyorlar. Dolaysyla kendilerine ahi-rette fayda verecek olan eyleri asla ilemiyorlar. Onlarn ilimleri dnyaya aittir. Daha dorusu onlar dnyay bile gerek ynyle bilmiyorlar. Dnyann sadece grnen yzn, yani lezzetlerini ve oyunlarn biliyorlar. Dnyann i yapsn, yani zararl taraflarn ve skntlarn bilmiyorlar. Dolaysyla onlar gerekten ahiretten gafildirler.

Allah'n Varlna Ve Birliine Dellet Eden Mahlkat Hakknda Dnmeye Tevik:

8- Onlar kendi kendilerine hi dnmezler mi ki, Allah gkleri, yeri ve aralarndakileri ancak hak ve belli bir vade iin yaratt. Dorusu insanlarn ou Rablerinin huzuruna kmay inkr ederler.

9- Onlar yeryznde dolap kendilerinden nceki kavimlerin akbetleri nasl olmu hi bakmazlar m? nceki kavimler onlardan daha glydler. Yeryzn ilemiler ve yeryzn onlardan daha fazla imar etmilerdi. O kavimlere de peygamberleri apak mucizeler getirmilerdi. Allah onlara zulmetmiyordu. Fakat onlar kendi kendilerine zulmediyorlard.

10- Sonra o ktlk edenlerin akbeti ok kt oldu. nk onlar Allah'n ayetlerini yalanlyorlar ve onlar alaya alyorlard.

Aklamas:

"Onlar kendi kendilerine hi dnmezler mi ki, Allah gkleri, yeri ve aralarndakileri ancak hak ve belli bir vade iin yaratt."

Onlar akllarn kullanmazlar m? Ya da kendi nefisleri hakknda dnp de yle demezler mi? Allah gkyz, yeryz ve aralarndaki ulv ve sfl lemden ve aralarndaki cins ve trleri deiik varlklar niin yaratyor? Bylece bu varlklarn bo, lzumsuz ve batl yere yaratlm olmadn; bilkis bunlarn Hak llerle ve ilh hikmete uygun olarak mutlaka sona erecek olan belirli bir vade olan kyametin kopmas; hesap, sevap ve ceza vaktinin gelmesi zamannn takdir edilmesi suretiyle yaratldn gayet iyi bilecektir. Bu vade gelince yer bugnk yer ve gklerden farkl bir hale gelir ve tek olan sonsuz ezici gce sahip Allah'n huzurunda hesaba ekilmek iin maher kurulur.

Bu ifade mriklerin kendi nefislerine ve evrelerinde bulunan, kainat tablolarn incelemek suretiyle Allah' ve Onun birliini tanmaya ulatran, doru dnceyi kullanmaya tevik etmektir. Bununla anlatlmak istenen husus, sahih ilim sebepleri ve hidayet anahtarlarnn akl kullanmaya dayandn, kendilerinde de akl bulunduunu bildirmektir. Fakat onlar akllarn altrmamakta ve gerei ekilde akllarn kullanmamaktadr.

"Dorusu insanlarn ou Rablerinin huzuruna kmay inkr ederler." Yani insanlarn ou ve zellikle kfirler ldkten sonra diriliin ve hesap grmenin varln inkr etmektedirler. nk onlar kendileri hakknda dnmemektedirler. Eer dnm olsalard ldkten sonra Rablerine dneceklerine yaknen inanrlard.

Cenab- Hak daha sonra rasullerinin peygamberliklerini inkr eden kimselerin helak edilmesi ve kendilerini tasdik eden kimseleri ise kurtarlmas gibi gzle grlr apak delillerle ve gz kamatrc mucizelerle te-yid etmek suretiyle peygamberlerinin Rableri nezdinden getirdikleri haberlerin doruluuna dikkat ekmi ve yle buyurmutur:

"Onlar yeryznde dolap kendilerinden nceki kavimlerin akbetleri nasl olmu hi bakmazlar m? nceki kavimler onlardan daha glydler. Yeryzn ilemiler ve yeryzn onlardan daha fazla imar etmilerdi. O kavimlere de peygamberleri apak mucizeler getirmilerdi. Allah onlara zulmetmiyordu. Fakat onlar kendi kendilerine zulmediyorlard."

Peygamberleri inkr eden, ahireti yalanlayan bu kimseler yeryznn eitli blgelerinde dolap da akllar ve anlaylaryla bakmazlar m? Allah'n eserlerini aratrmazlar m? Gemilerin haberlerini duymazlar m? Gemi mmetlerden peygamberlerini yalanlayanlarn akbetini dnmezler mi? Halbuki nceki kavimlerin Mekke halkndan ve benzerlerinden daha gl, daha ok mal ve evlt sahibi olduklar yeryzn ekip-bitikle-ri, ekin ve dikim iin topra, beldeleri orak olan Mekkeliler ve dier Araplardan daha fazla iledikleri ve Mekkelilerden daha fazla yeryznden istifade ettikleri biliniyordu. Sonra da Cenab- Hak kendilerine Allah'n kudretini ve birliini anlatan ahitler, gzle grlr deliller ve mucizeler getiren peygamberlerini yalanlamalar inkr etmeleri ve gnahlar sebebiyle onlar helak etti. Onlara verilen bu ceza zulm deildi. Onlara veya bakalarna gelen azap ve ikencelerle zulmetmek Allah'n anna layk deildir. Fakat onlar Allah'n ayetlerini yalanlamalar ve bu ayetlerle alay etmeleri ve gemi gnahlar sebebiyle bizzat kendi kendilerine zulmediyorlard.

Akll olan, bakalarndan ibret alandr. Mal ve evlt gibi dnya ziynetleri ve sslerinin kyamet gn fayda vermeyeceini bilen kimsedir. Allah Teal bunu u ayetle tekid etmektedir.

"Sonra o ktlk edenlerin akbeti ok kt oldu. nk onlar Allah 'm ayetlerini yalanlyorlar ve onlar alaya alyorlard."

Yani o ktlk edenlerin akbeti Allah'n varlna ve birliine dellet eden Allah'n ayetlerini ve delillerini yalanlamalar ve bunlarla alay etmeleri sebebiyle dnyada helak olma suretiyle, ahirette ise cehennem ateinde ebed kalmak suretiyle azaba uramak olmutur.

Ktlk edenlerin akbeti kt oldu. nk onlar Allah'n ayetlerini yalanlamlar ve bu ayetlerle alay etmilerdi. Ktlk; yalanlama ve alay etme mnasndadr. Kfirlerden sadr olan suu ceza olarak ifade etmesi makele sanatdr. Ktln cezas ktlktr (yani kt bir cezadr), cmlesinde olduu gibi.

Tekrar Dirilme, Maher Yerinde Toplanma, Allaha Dnme Vaktinde Olacak eylerin Beyan:

11- Btn varlklar yoktan vareden ve sonra da tekrar diriltecek olan Allah'tr. Sonunda O'na dndrleceksiniz.

12- Kyamet koptuu gn sulular, btn mitlerini kaybedip susarlar.

13- Allah'a ortak kotuklar eylerden kendilerine efaatiler bulunmayacaktr. Ortak kotuklar eyleri kendileri bile inkr edeceklerdir.

14- Kyamet koptuu gn, ite o gn mminlerle kfirler birbirlerinden ayrlrlar.

15- man edip salih ameller ileyenler, ite onlar cennette mesrur olurlar.

16- nkr edip ayetlerimizi ve ahirette huzuruma kmay yalanlayanlar, ite onlar cehennem azabnagetirilirler.

Aklamas:

"Btn varlklar yoktan vareden ve sonra da tekrar diriltecek olan Allah'tr. " Yani Allah, yaratklar yoktan varetmeye ve yaratmaya kadir olduu gibi bu yaratklar tekrar diriltmeye de kadirdir. Allah mahlkat kudretiyle ve iradesiyle varedendir. Dolaysyla tekrar diriltmekten ciz kalamaz. Sonra kyamet gn yine yalnz O'na dnerler ve aralarnda hkm verilmesi iin maher yerinde toplanrlar. O zaman Allah her amel ileyene ilmiyle amelinin karln verir.

Daha sonra Cenab- Hak bedbaht olanlarn halini u ayetle tavsif etti: "Kyamet koptuu gn sulular btn mitlerini kaybedip susarlar." Yani insanlar arasnda hkm verilecei ve hesabn grlecei kyamet gnnde, Allah'a irk koan ve kyametin iddetinden dolay hcceti kesilen sulular susar ve mitsizlie derler, kurtulu iin bir yol bulamazlar. Nitekim Cenab- Hak yle buyurmaktadr:

"Allah'a ortak kotuklar eylerden kendilerine efaatiler bulunmayacaktr. Ortak kotuklar eyleri kendileri bile inkr edeceklerdir." Yani onlar Allah' brakp da tapndklar putlardan, asla kendilerini Allah'n azabndan kurtaracak efaatiler bulamayacaklardr. Onlar da ortaklarndan ve sahte ilahlarndan uzak olduklarn ifade ederek onlar inkr edeceklerdir. Zira ortak kotuklar eyler, kendilerine en ok muhta olduklar bir anda, onlara ihanet edecektir. Cenab- Hak bir ayette yle buyurmaktadr: "Nitekim kendilerine uyulanlar azab grnce uyanlardan uzaklaacaklar ve aralarndaki balar kopacaktr. Uyanlar: Keke bizim iin dnyaya bir dn olsa da bizden uzaklatklar gibi biz de onlardan uzaklasak, derler." (Bakara72(166-167).

Bu durum onlarn iflaslarnn aa kmas ve hsrana uradklarnn iln edilmesidir.

Sonra maher halk iki gruba ayrlrlar. Cenab- Hak buyuruyor ki: "Kyamet koptuu gn, ite o gn insanlar gruplara ayrlrlar" Yani kyamet koptuu gn insanlar bir daha biraraya gelmeyecek ekilde ayrlacaklardr. Nitekim Cenab- Hak yle buyurmaktadr: "Ey sulular! Bugn ayrln." man ve saadet ehli olanlar cennetlere alnr. Kfr ve bedbaht ehli olanlar atelere atlr. Katade diyor ki: Bu, Allah'a yemin olsun ki bir daha birleme olmayacak bir ayrlmadr. Bunun iin Cenab- Hak yle buyurmaktadr:

"man edip salih ameller ileyenler, ite onlar cennette mesrur olurlar." Yani Allah'n Rasul'n ve ahiret gnn tasdik edip iman edenler, Allah'n emrettii eyle amel edenler ve Allah'n nehyettii eylerden vazgeenler, onlar nimet iindedirler, kalbi ve gnl dolduracak bir sevinle sevinirler ve onlar gayet gzel, yemyeil cennet baheleri ve akan nehirler eklinde nail olduklar nimetler sebebiyle mesrur olurlar. Dolaysyla onlar son derece sevin ierisinde cennettedirler. Nitekim bir baka ayette yle buyurulmaktadr: "Hibir nefis kendisi iin gizlenen gz nuru nimetleri bilmez." (Secde, 32/17).

mam Ahmed, Buhari, Mslim, Tirmiz ve bni Mace'nin Ebu Hreyre (r.a.)'den rivayet ettii hadiste Peygamberimiz (s.a.) yle buyurur: "Orada hibir gzn grmedii, hibir kulan duymad ve hibir beer kalbine domayan nimetler vardr."

"nkr edip ayetlerimizi ve ahirette huzuruma kmay yalanlayanlar ite onlar cehennem azabna getirilirler."

Yani Allah'n varln ve birliini inkr eden, O'nun peygamberlerini ve ayetlerini yalanlayan, ldkten sonra diriliin meydana geleceini inkr edenler cehennem azabnda ebed kalacaklardr. Onlar asla azaptan uzak kalmayacaklar, azab onlardan kesinlikle ayrlmayacaktr. Nitekim Cenab- Hak yle buyurmutur: "Orada uradklar gamdan, ne zaman kmak isteseler tekrar oraya iade edilirler." (Hac, 22/22) ve yine yle buyurmutur: "Dorusu sulular ebediyyen kalacaklar cehennemin azab iindedirler. Azaba hi ara verilmez. Onlar orada tamamen mitsizdirler." (Zuhruf, 43/74-75).

Allah Teala'nn Tenzih Edilmesi Ve Her Durumda O'na Hamd Edilmesi:

17- O halde akama girerken de, sabaha ererken de Allah' tenzih edin.

18- Gklerde ve yerde hamd O'na mahsustur. Gndzn sonunda ve le vaktine girince Allah' tenzih

diriden sonra yeryzne hayat verir. te siz de bylece (diriltilip) karlacaksnz.

Aklamas:

"O halde akama girerken de, sabaha ererken de Allah' tenzih edin." Yani akamn balangcnda da, sabahn domas annda da gece ile gndzn btn vakitlerinde Allah Teal'y tebih ve tenzih edin. Onun rzas iin namaz kln.

Bu ifade Allah'n mkemmel kudretine ve muazzam hakimiyetine dellet eden ve birbirini izleyen bu vakitlerde:

Akam, gece karanlnn gelmesi,

Sabah, gndz nn aydnlatmas vakitlerinde Allah Teal'nn kullarnn kendisini tebih ve tahmid etmelerini bildirmektedir.

Akam vaktinde, akam ve yats namazlar; sabah vatinde, sabah namaz yeralmaktadr. Burada akam vaktine ermek, sabah vaktine girmekten nce zikredilmitir. Zira gece, gndzden ne gemektedir.

"Gklerde ve yerde hamd O'na mahsustur." Yani Allah Teal melekler, cinler ve insanlar gibi yer ve gklerde bulunan btn varlklar tarafndan hamd sena edilmitir. Bu cmle tebihe uygun olarak hamdin ona layk olduu eklindeki bir ara cmledir.

"Gndzn sonunda ve le vaktine girince Allah' tenzih edin." "I" vakti yani iddetli karanlkta ve le vakti gndz ortasnda Allah' tebih ve tenzih edin.

Maverd diyor ki: Akam ile gece vakti arasndaki fark udur: "Mes" gnein batmasndan sonra karanln balad vakit yani akam vaktidir. "I"nn mns ise gnein batmaya yz tuttuu gndzn son vakti (akam zeri)dir.

Dikkat edilirse, tebih ve tenzih iin bu vakitlerin tahsis edilmesi bir durumdan dierine, bir zamandan dierine fiilen intikal etme almetlerinin varl sebebiyledir. Bu tenzih vazifesi, sabah n kuvvetiyle balayarak le vakti gnein doudan batya intikal etmesine, oradan gndzn sona ermeye balayp akam zeri vaktinin balad ikindi vaktine kadar, sonra karanln balangc olan akam vaktine ve iddetli karanlk vakti anlamndaki yats vaktine kadar btn vakitleri iine almaktadr.

Ayetin manas: Birbirini izleyen btn bu vakitlerde Allah' noksan sfatlardan tenzih edin ve O'nu kemal sfatlaryla tavsif edin. Zira amellerin en faziletlisi devaml olandr.

Burada cennet bahelerini elde etmeyi salayan iman esaslarna iaret edilmektedir. Allah Teal en yksek makamn ve en mkemmel karln iman eden ve salih amel ileyen kimselere ait olduunu "iman edip sa-lih amel ileyenler, ite onlar cennette (nimetlendirilip) mesrur olurlar." ayetiyle beyan ettikten sonra; imann kalple yaplan tenzih, dille yaplan tevhid olduunu ve salih amelin btn vazifeleri yerine getirmek olduunu bildirdi. Btn bunlar, cennet bahelerinde nimetlenip sevin ve saadete ulatran tebih, tenzih ve tahmiddir.

Aydnlk ve karanla dikkat ekilmesi, Allah'n, sabah aydnl aan ve geceyi sknet yeri klan olmas Kur'an'da tekrar tekrar yeralmaktadr. Nitekim Cenab- Hak bu hususlara u ayetlerde iaret etmektedir:

"Gnei ortaya koyan gndze, onu bryen geceye yemin olsun." (ems 91/3-4); "Kararp ortal brd zaman geceye yemin olsun. Alp aydnlatt zaman gndze yemin olsun." (Leyi: 92/1-2); "Kuluk vaktine yemin olsun. Skna erdii zaman geceye yemin olsun." (Duha, 93/1-2).

Allah Teal daha sonra tenzih ve tahmidi gerekli klan kudretinin ve azametinin baz grntlerini zikredip yle buyurdu:

"O lden diriyi karr, diriden ly karr." Yani Allah Teal birbirine zt olan eyleri yaratmaya muktedir olan yegne varlktr. O, nce l topraktan canl insan karr, sonra da insanlar nutfeden, yumurtadan da kuu karr. Nitekim bunun zddm da yapar; insandan nutfeyi, kutan yumurtay, kfirden mmini, mminden kfiri, uyuyan insandan uyank insan, uyank insandan uyuyan karr.

Nutfenin canl bir varlk oluuna gelince, Araplar bunu bilmiyorlard. Bu konudaki ilm ilerleme Araplar nezdinde henz ak bir noktada deildi.

Bu, ilh kudretin mkemmel, sanatnn esiz ve ilhnn azametli oluuna delildir.

"lmnden sonra yeryzne hayat verir." Allah Teal yeryzne yamurla hayat verir. Tohumdan bitkiyi, bitkiden tohumu karr. Nitekim Ce-nab- Hak yle buyurmaktadr: "te onlara bir delil: l yeri diriltir ve oradan taneler karrz da ondan yerler. Orada hurmalklar ve zm balar varederiz, aralarnda pnarlar fkrtrz." (Yasin, 36/33-34). Yine bir baka ayette yle buyurmaktadr: "Yeryzn kupkuru grrsn. Fakat biz ona su indirdiimiz zaman harekete geer, kabarr. Her gzel bitkiden ift ift yetitirir." (Hacc, 22/5).

"te siz de bylece karlacaksnz." Yani bu ekilde bir kartma ile ldkten sonra kabirlerden diri olarak karlacaksnz. Bu da Allah iin pek kolaydr.

Allah'n Birliine, Kudretine Ve Hare Dellet Eden Baz Deliller:

20- Sizi topraktan yaratmas, sonra da birer insan olarak (yeryzne) dalmanz Allah'n ayetlerindendir.

21- Size kendi iinizden kendileriyle huzura kavuacanz eler yaratmas ve aranzda sevgi ve merhamet meydana getirmesi Allah'n ayetlerindendir. phesiz bunda dnen bir topluluk iin pek ok ibretler vardr.

22- Gklerin, ve yerin yaratlmas, dillerinizin farkl farkl olmas Allah'n ayetlerindendir. phesiz bunda bilenler iin pek ok ibretler vardr.

23- Gece uyumanz ve gndz O'nun ltfundan rzk aramanz O'nun ayetlerindendir. phesiz bunda (Hakk') dinleyen bir topluluk iin pek ok ibretler vardr.

24- Size korku ve mit vermek iin imei gstermesi, gkten su indirip onunla lm olan yeryzne canllk vermesi O'nun ayetlerindendir. phesiz bunda akln kullanan bir topluluk iin pek ok ibretler vardr.

25- Gn ve yerin Allah'n emriyle

25- Gn ve yerin Allah'n emriyle ayakta durmas O'nun ayetlerindendir Sonra sizi yeryzndeki kadendir. Sonra sizi yeryzndeki kabirlerinizden bir defa ard zaman hemen (kabirlerinizden) kverirsiniz.

26- Gklerde ve yerde bulunan herkes ancak O'nundur. Hepsi O'na boyun emektedir.

27- Btn varlklar yoktan var eden ve sonra da tekrar diriltecek olan ancak O'dur. Bu O'na pek kolaydr. Gklerde ve yerde en yce sfatlar O'nundur. O, Azz'dir (her eye galiptir), Hakm'dir (sonsuz hikmet sahibidir).

Aklamas:

"Sizi topraktan yaratmas, sonra da birer insan olarak yeryzne dalmanz Allah'n ayetlerindendir." Yani Allah Teal'nn yaratma, yoktan varetme, yoketme ve ortadan kaldrmaya tam anlamyla muktedir olduuna ve Allah'n azametine dellet eden ilh ayetlerden biri insann ilk defa yaradldr. Allah, babanz Adem'i asl olarak topraktan yaratt. Sizin gda kaynanz, hayvan etleriyle topraktan kan bitkiler kld. Sizi yaratmasndan sonra sizler yeryzn imar edersiniz. Yeryznde ehirler ve kaleler yapmak, tarlalar ekmek, rzk temini iin deiik lkelere yolculuk yaparak ticaret yapmak, geim iin almak, mal toplamak gibi deiik gayelerle kabiliyet, akl ve dncede zenginlik ve fakirlik, mutluluk ve mutsuzluk gibi farkl durumlarla yeryzne dalrsnz.

mam Ahmed, Tirmiz ve Ebu Davud'un Ebu Musa el-E'ar'den rivayet ettikleri hadis-i erifte Peygamberimiz (s.a.) yle buyurmaktadr: "phesiz ki Allah dem'i btn yeryz toprandan alnan bir avu topraktan yaratt. demoullar toprak ekline gre geldi." Dolaysyla ilerinde beyaz, krmz, siyah ve bunlarn arasndaki renklerde; kt, iyi, yumuak, sert ve bunlarn arasndaki insanlar meydana geldi.

Allah Teal daha sonra insan cinsinin devam etme yolunu zikretti:

"Size kendi iinizden kendileriyle huzura kavuacanz eler yaratmas ve aranzda sevgi ve merhamet meydana getirmesi Allah'n ayetlerindendir. phesiz bunda dnen bir topluluk iin pek ok ibretler vardr."

Allah'n kudretine ve rahmetine dellet eden almetlerden biri olarak sizin iin erkekler cinsinden kadnlar yaratmtr. Cenab- Hak, cinsler arasnda uyumun gereklemesi ve nsiyetin mkemmel bir ekilde meydana gelmesi iin ilk kadn (Hz. Havva'y) erkein (Hz. dem'in) vcudundan yaratmtr. ki cinsin hayatn ykn tama hususunda ibirlii yapmalar ve ailenin en gl temel ve en mkemmel bir sistem zerinde devam etmesi, ailede sknetin, huzurun, rahatn ve sessizliin salanmas iin iki cins arasnda sevgi ve efkati varetmitir. Zira erkek, ya kadna olan sevgisinden dolay, ya da kadndan ocuk sahibi olduu iin, yahut kadnn nafaka hususunda kendisine muhta olmasndan dolay, yahut aralarndaki scaklk sebebiyle kadna efkat duymas sebebiyle erkek kadn tutar.

Bu ekilde insann ilk defa topraktan yaratlmas, kadnlarn erkeklerin nefislerinden varedilmesi, iki cins arasndaki balarn sevgi, muhabbet, rahmet ve efkatle glendirilmesi hususunda hayatn vesileleri, neticelerin gerekletirilmesi, aradaki balarn hikmete ve kamu menfaatine ve esiz bir sisteme uygun olarak kurulmas konularn dnen kimseler iin, varlklar yoktan vareden, ikram ve ltufta bulunan yaratcnn varlna deliller vardr.

Babamz topraktandr. Zrriyeti sudandr. Bu su ise kandan, kan da gdalardandr. Gdalar ise bitkilerden, topraktaki maddelerden ve madenlerdendir.

Cenab- Hak daha sonra kadnla huzur duyulmas, ona olan meylin tam olabilmesi, kadnla birlikte psikolojik sknetin meydana gelebilmesi iin iki cins arasndaki aile irtibatn ayn oluum, ayn tabiat ve ayn igdlerle meydana getirmitir.

"...kendileriyle huzura kavuacanz..." ifadesini "Sizi tek bir candan yaratan, ondan da kendisiyle huzur bulaca eini meydana getiren O'dur." (Araf, 7/189) ayeti tefsir etmektedir.

Allah Teal kendisinin varlna, Rab oluuna, birliine, byk kainattaki kudretine ve insann oluumunun azametine dellet eden dier delilleri zikrederek yle buyurdu:

"Gklerin ve yerin yaratlmas, dillerinizin ve renklerinizin farkl farkl olmas Allah'n ayetlerindendir. phesiz bunda bilenler iin pek ok ibretler vardr."

Allah'n direksiz olarak, yksekte tutulan yldzlar ve gezegenlerle sslenen gkyzn yaratmas, hazineler, vadiler, ller, denizler, hayvanlar ve aalar bulunan, dalarla sabit tutulan ve hazineler, madenler ve hayrlarla dolu olan tabakalaryla yeryzn yaratmas, Allah'n muazzam kudretine ve varlna dellet eden almetlerdendir.

Bu kinat eitli mahluklarla doludur. eitli cinsler, muhtelif diller, farkl renkler, her varla ait sesler ve zellikler farkl parmak izleri gibi eitli durumlar, ayn asldan, ayn babadan ve ayn anneden meydana gelmelerine ramen farkllk, gzellik ve irkinlikte ayr ayr olan insanlarla kinatta nsiyeti vareden O'dur. Nitekim Cenab- Hak yle buyurmaktadr: "Evet! nsanolunun parmak ularn bile aynen eski haline getirmeye bizim gcmz yeter." (Kyame, 78/4).

te bu belirtilen hususlarda olaylara derhal nfuz eden akl, basiretli fikir ve faydal ilim sahipleri iin kendilerini Hakk'a sevkedecek, yaratklar hakknda dnmeye irad edecek ve kendilerinin lzumsuz veya bozgunculuk maksadyla deil de sonsuz bir hikmet ve yksek bir maslahat iin yaratldklarn beyan edecek mkemmel bir ilh kudrete dellet eden ayetler vardr.

"Gece uyumanz ve gndz O'nun ltfundan rzk aramanz, O'nun ayetlerindendir. phesiz bunda, Hakk' dinleyen bir topluluk iin pek ok ibretler vardr."

Onun kudretinin ve rahmetinin almetlerinden biri yorgunluktan rahata erme imkn verilmesi, geceleyin sessizlik ve istikrarn temini, gndz ise hareket, rzk iin alma ve devaml bir gayret etme imkn verilmesidir.

Bu belirtilen hususlarda ibret alma, derin dnme, hccetleri anlayp uurlanma eklinde gereklere kulak veren bir topluluk iin, kendilerine Allah'n kinat diriltmeye ve yeniden varetmeye kadir olduu eklinde kesin inan ve kanaat sahibi olmaya gtren ibretler ve deliller vardr.

Allah Teal, daha sonra, kinatta meydana gelen olaylar ve hayat deiiklikleri hususundaki delilleri zikrederek yle buyurdu:

"Size korku ve mit vermek iin imei gstermesi, gkten su indirip onunla lm olan yeryzne canllk vermesi O'nun ayetlerindendir. phesiz bunda akln kullanan bir topluluk iin pek ok ibretler vardr."

Yolculara ve bakalarna korku vermek ve ayn zamanda insan, hayvan ve bitkilerin muhta olduklar yamur gibi arzu ettiiniz hususlarda size mit vermek iin imei gstermesi O'nun kudretinin azametine dellet eden ayetlerindendir.

Nitekim bir baka ayette yle buyurulmaktadr: "O gkyznden su indirir. Bu su ile lmnden sonra yeryzne canllk verir." (Rum, 30/24). Yani yeryz bitkisiz ve orak iken su geldii zaman "Titrer, geliir ve her gzel iftten bitkiler yeertir." (Hacr, 22/5).

phesiz ki lmden sonra diriltme eklinde zikredilen bu hususta dirili, yeni bir hayata dn ve kyametin kopmasna gayet ak bir burhan vardr. Elbette yeryzne hayat veren lleri diriltmeye de kadirdir. O her eye gc yetendir.

"Gn ve yerin Allah'n emriyle ayakta durmas O'nun ayet-lerindendir. Sonra sizi yeryzndeki kabirlerinizden bir defa ard zaman hemen (kabirlerinizden) kverirsiniz."

Gkyznn direksiz, kre eklindeki yeryznn fezada direksiz durmas, bilakis Cenab- Hak'n emri, tedbiri ve tasarrufuyla hayatn devam ettirmesi, O'nun kudretinin ve varlnn delillerindendir. Nitekim Cenab- Hak yle buyurmaktadr: "Allah, grmekte olduunuz gkleri direksiz olarak ykseltendir." (Ra'd, 13/12); "G de kendi izni olmadka yer zerine dmekten korur." (Hacc, 22/65); "phesiz Allah gkleri ve yeri nizamlar bozulmasn diye tutuyor." (Fatr, 35/41).

Sonra Allah Teal dnyann eceli gelinceye kadar bu lemin sistemini korur. O zaman, kabirlerinizden diri olarak kmak iin daveti sizi davet ettii zaman karsnz. Bir baka ayette yle buyurulmaktadr: "O gn onlar sanki dikili bir eye kouyorlar gibi... kabirlerinden frlaya frlaya karlar." (Maaric, 70/43); "Allah sizi araca zaman kendisine hamdede-rek arsna uyarsnz ve (lmeden nceki halinizde) ok kaldnz zannedersiniz. " (sra, 17/52); "O, (yeniden dirilme) ancak bir tek nra ve bir sayhadr. te o sayhadan sonra birdenbire insanlar kendilerini yeryznde buluverirler." (Nziat, 13-14); "Bu olay, bir tek sayhadan baka bir ey deildir. te ondan sonra toplanp huzurumuza dizilirler." (Yasin, 36/53).

Kesin netice ise udur: "Gklerde ve yerde bulunan herkes ancak O'nundur." O'nun kuludur. "Hepsi O'na boyun emektedir." Yani gklerde ve yeryznde bulunan her ey mlk, kul ve tasarruf olarak Allah'ndr. Onlar, hep birlikte Allah'n murad ettii lm ya da hayata, hareket ya da sknete isteyerek ya da istemeyerek boyun emekte, gnlleri rpererek kabul etmektedirler. Ebu Said el-Hudr'den merf olarak Peygamberimiz (s.a.)'in yle buyurduu rivayet edilmektedir: "Kur'an'daki her (kunt) ifadesi 'taat'demektir."

"Btn varlklar yoktan vareden ve sonra da tekrar diriltecek olan ancak O'dur. Bu, O'na pek kolaydr." Yani insan daha nce benzeri hi gememi bir ekilde ilk defa yaratan, sonra insan ldrecek ve yokedecek, sonra da ilk defa varettii gibi onu tekrar diriltecektir. Bu onun iin gayet basit ve kolaydr. Bu ayetlere muhatap olan beerin tasavvuruna gre ve insanlarn "Yeniden varetme, balangtaki varetmeden daha kolaydr." eklindeki idraklerine gredir. Btn bu zikredilen hususlar, dirilii inkr eden bilgisiz kfirlerin akllarna yaklatrmak iindir. Aksi takdirde balangta varetmek ya da sonradan diriltmek Allah Teal'nm kudretinde ayndr. Ayetteki "ehven" kelimesi "heyyin: basit ve kolay" mnsndadr. nk Allah Teal iin kolay olmayan bir ey yoktur.

Buhari'nin Ebu Hreyre (r.a.)'den rivayet ettiine gre Peygamberimiz (s.a.) yle buyurmaktadr: "Allah Teal buyuruyor ki: demolu beni yalanlad. nsann buna hakk yoktur. Hakk olmad halde bana kfretti. Beni yalanlamalar Ademolu'nun: "lk defa beni yaratt gibi beni asla diriltmeyecek." eklindeki szdr. Halbuki mahlkatm ilk defa yaratmam bana, onu tekrar diriltmekten daha basit deildir. nsanolunun bana kfretmesine gelince, onun benim hakkmda: "Allah, evld edindi" (Bakara, 2/116) eklindeki szdr. Ben domayan, dourmayan, kendisinin hibir orta olmayan, Ehad (tek) olan, Samed (her eyden mstani) olanm."

"Gklerde ve yerde en yce sfatlar O'nundur. O Azz'dir, Hakim'dir." Yani yce ve kmil sfatlar O'na mahsustur. Bu sfatlar Allah'n "bir" olmakla mevsuf olmas, Allah'tan baka ilh olmamas, O'ndan baka hibir Rab olmamas, btn kemal sfatlaryla muttasf olmas, btn noksan sfatlardan mnezzeh olmas, O'nun hibir orta, hibir benzeri, hibir ei olmamasdr. O, mlknde gldr. Yerde ve gkte hibir ey Onu ciz brakamaz. O yapt eylerde ve yaratklarnn idaresinde sonsuz hikmet sahibidir. O yaratt, gzel bir ekilde yaratt, takdir etti ve hidayete erdirdi. Varlk alemindeki her ey ilmi ve iradesine uygun ve hikmetinin gerei olarak cereyan eder. Her varlk Onun tek olan, muktedir olan kullar zerinde ezici gce sahip olan yaratc olduunu ifade etti. Onun kaderini reddedecek hibir varlk, Onun hkmn kaldracak hibir g yoktur.

nsanlarn Durumuyla Allah'n Birliinin spat Edilmesi:

28- Allah, size bizzat kendinizden misal verdi. Hi sizler sahip olduunuz klelerin size verdiimiz r-zklarda ortaklarnz olup sizinle eit paya sahip olmalarna raz olup, birbirinizden ekindiiniz gibi onlardan da ekinir misiniz? te biz akln kullanabilen bir topluluk iin ayetleri byle aklarz.

29- Dorusu zulmedenler hibir ilme dayanmadan kendi arzu ve heveslerine uydular. Allah'n saptrdn kim hidayete erdirebilir? Onlarn hi yardmclar da yoktur.

Aklamas:

Kur'an'n farkl slplarndan biri, manev hususlar madd ekillerle tasvir etmek ve konuyu zihinlere yaklatrmak ve iyice ikna etmek iin gerek misaller vermektir. u misal Allah Teal'nn; Allah'la birlikte baka varlklara tapan, Allah'a ortak koan ve ayn zamanda Allah'a ortak kotuklar putlarn Allah'n kulu ve mlk olduklarn itiraf eden mriklere verdii bir misaldir. Zira onlar: "Emret, Allah'm emret. Emrine teslimiz. Senin iin, sana layk olan ortaktan baka hibir ortak yoktur. Sen o ortaa da, onun sahip olduklarna da sahipsin." diyorlard.

Bu misalden maksat Allah'n birliini isbat etmek, irki ve putperestlii ykmaktr.

Cenab- Hak yle buyuruyor:

"Allah size bizzat kendinizden misal verdi. Hi sizler sahip olduunuz klelerin size verdiimiz rzklarda ortaklarnz olup sizinle eit paya sahip olmalarna raz olup, birbirinizden ekindiiniz gibi onlardan da ekinir misiniz?"

Yani Allah size bizzat kendinizde ahid olduunuz ve anladnz, sizin durumlarnzdan ve size hakim olan duygularnzdan alnm, size son derece yakn olan ve sizi iinde bulunduunuz putlara ve heykellere tapnmaktan kurtarp Allah Teal'nn birliini isbat etmek iin bir misal verdi.

Bu misal ise udur: Ey mrikler! Siz hi klelerinizin mallarnza ortak olup mallarnzda sizinle birlikte eit olarak ayn hisseye sahip olmalarna, sizin mallarnz paylamalarna raz olur musunuz?

Bunu reddettiiniz ve kendiniz iin buna raz olmadnza gre nasl Allah iin onun yarattklarndan eler koar, O'nun kullarm, O'na nasl ortak klarsnz? Sizler kulunuzun, klenizin mallarnzda tasarruf etme hususunda kendinizle ayn derecede eit olmasn reddederken, Allah'a O'nun yaratt varlklardan nasl e ve ortak koarsnz?

Bu ayet aynen u ayet gibidir: "Onlar holanmadklar eyleri Allah 'a nisbet ederler." (Nahl, 16/62). Yani Allah'n kullar olan melekleri dii olarak kabul ederler. Onlar "Allah'n kzlar" olarak kabul ederler. Cahiliye devrinde onlardan birine bir kz evldnn doumu mjdesi verildii zaman yz simsiyah kesilirdi. Zira onlar kz evlddan holanmazlar, melekleri de Allah'n kzlar olarak kabul ederler. Kendileri iin holanmadklar, raz olmadklar bir eyi Allah'a nisbet ederler. Bu kfrn en iddetlisidir.

"te biz akln kullanabilen bir topluluk iin ayetleri byle aklarz." Yani hasm kuvvetli bir hccetle ilzam etme hususunda bu ekildeki aklama ve tafsilatla akllarn kullanan, kendilerine sylenen ve zikredilen mantk delilleri ve ikna edici hccetleri dnen bir topluluk iin ayetleri aklarz ve tafsilatyla beyan ederiz.

"Dorusu zulmedenler hibir ilme dayanmadan kendi arzu ve heveslerine uydular." Yani nefislerine zulmeden o mrikler, o putlara tapma hususunda akl ve nakil hususunda hibir delile dayanmakszn bilgisizce kendi arzu ve heveslerine uydular, hidayete, ilme ve basirete uymakszn yrdler.

"Allah'n saptrdn kim hidayete erdirebilir? Onlarn hi yardmclar da yoktur."

Bu mrik insanlarn durumu byle olunca kfr tercih ettikten, iman istidadn kaybettikten sonra ve artk irk onlarn tabiat olunca ve ftraten irke meyyal olarak yaratlnca onlara hidayet verecek ve onlar Hakk'a muvaffak klacak hibir kimse yoktur. Allah onlar ve onlarn durumunu, onlar yaratmadan nce bilir. Onlar kendi nefislerine gvenir oldular. Onlar Allah'n iddetinden kurtaracak hibir yardmc yoktur. Onlar O'nun azabndan ve onlar epeevre kuatacak olan iddetli intikamndan koruyacak hibir varlk yoktur. nk O ne dilerse olur ve neyi dilemezse de olmaz.

Ftrat Ve Tevhid Dini Olan slm'a Uymann Emredilmesi:

30- Yzn, tevhid ehli olarak tamamen dine evir. Bu Allah'n ftrata en uygun dinidir ki Allah insanlar yaratltan bu din zerine klmtr. Allah'n yaratmasnda deiiklik yoktur. te en salam din budur. Fakat insanlarn ou bilmezler.

31- Allah'a ynelenlerden olun. O'ndan korkun. Namaz dosdoru kln. Mriklerden olmayn.

32- Sakn dinlerini para para eden ve gruplara ayrlanlardan olmayn. Her grup kendilerinin sahip olduklar eylerle vnr.

Aklamas:'Yzn, tevhid ehli olarak tamamen dine evir. Bu Allah 'm ftrata en uygun dinidir ki Allan insanlar yaratltan bu din zerine klmtr."

Yani nceki ayetlerdeki delilleriyle itikad ve din hususundaki Hak ortaya kt, irk ve irkin almetleri hkmsz ve batl olduu anlalnca Allah'n senin iin tayin ve ikmal ettii, tevhid dini olan bu dine tbi ol. Bu din Allah'n btn yaratklar zerinde yaratt bozulmam ftrat dinidir. Zira Allah, insanlar kendisini tanmalar, birliini kabul etmeleri ve kendisinden baka hibir ilah tanmamalar zerine yaratmtr. Bu ekilde batl dinlerden Hak dine meyleden kimse ol.

Bu, Hz. Peygamber (s.a.)'e ve ayn zamanda mmetine bir emirdir. Bu ftrat Allah Teal'nn buyurduu gibi: "Allah onlar kendi nefisleri zerine: "Ben sizin Rabbiniz deil miyim?" diyerek ahid klm, onlar da "Evet" demilerdi." (A'raf, 7/172).

Yine Peygamberimiz (s.a.), Mslim ve Ahmed'in rivayet ettii sahih hadis-i kudsde yle buyurmutur: "Ben kullarm tevhid ehli olarak yarattm. eytanlar ise onlar dinlerinden uzaklatrd."

Buhari ve Mslim'in rivayet ettii bir baka hadis-i erifte yle buyu-rulmaktadr: "Her doan ocuk ftrat zerine doar. Ne var ki ocuklarn Yahudi, Hristiyan ve Mecus yapan, anne ve babasdr. Tpk bir hayvann azalar tam olarak domas gibi. Siz hi o hayvan yavrusunun kula ve burnu kesilmi olarak gryor musunuz?"

Bu iki ayet ve iki hadisten her biri mahlkatn aslnn tertemiz olduuna, Allah Teal'nn mahlkatm kendisini tanmalar ve birliini kabul etmeleri zerine ve saf slm zerine yarattna, sonra bazlarna Yahudilik, Hristiyanlk ve Mecuslik gibi fasit dinlerin arz olduuna delildir.

"Ftratallahi" yani Allah'n ftratna sarln, ya da Allah'n ftratna balann demektir. "Mnbne ileyh" kavli sebebiyle muhatab fiili oul olarak takdir edilmitir.

"Allah 'm yaratmasnda hibir deiiklik yoktur." Yani hibir kimsenin Allah'n ftratn (asl yaradl) ve salam dini deitirme hakk yoktur. Bu ifade nehiy ya da talep manasnda haberdir. Yani Allah'n yaratt eyi ve O'nun dinini irkle deitirmeyin. Bylece insanlar Allah'n zerinde yaratt ftr yaplarn deitirmeyin.

Bu hilkatin inan ynnden tertemiz olduuna, varln ve kinatn, aslnda beer akln saflna delildir. Sonra nefsi arzular, eri bilgiler, batl gelenekler ve gemilerin daim taklidi gibi evre tesiriyle deime meydana gelmekte, dnce kullanlmakszn, bamsz isabetli bakla bir inan oluturmakszm bir deiiklik meydana gelmektedir. nsan kendi haliyle babaa braklsayd, slm'dan baka bir eyi din olarak semeyecekti. nk o, ftratn ve akln dinidir.

"te en salam din budur. Fakat insanlarn ou bilmezler." Yani tevhid dinine tbi olmak, eriata ve bozulmam ftrata sarlmak eklinde emredilen bu yol hibir eriliin ve sapmann bulunmad en doru yoldur.

Ancak insanlarn ou bunu hakkyla bilmezler. Onlar dncelerini kullanmadklar iin ve buna dellet eden ak burhanlardan ve doru bilgilerden istifade etmedikleri iin bundan uzak kalmlardr. Eer onlar dnseler, akllarn kullansalar ve hakkyla bilselerdi, tevhid dininden, slm dininden ve O'nun hidayetinden yz evirmezlerdi.

"Allah'a ynelenlerden olun. O'ndan korkun. Namaz dosdoru kln. Mriklerden olmayn." Allah'a ynelerek, O'na yalvararak, O'nun dinine tbi olun. Ona ynelip de dnyay terkettiiniz zaman emin olup da, Ona ibadeti terketmeyin. Bilakis O'ndan korkun ve ibadete devem edin, O'nu gzetin, O'na itaatte ihmalkr davranmayn ve masiyet ilemeyin. Namaz dosdoru kln, yani namaz artlarna tam manasyla uyarak, rknlerini tam yaparak, huua ve Allah' tazime riayet ederek klmaya devam edin.

man ettikten sonra O'na irk koanlardan olmayn. badette Allah'tan bakasn gaye edinmeyin. Bilakis sadece Ona ihlasla ibadet eden, Ondan bakasn murad etmeyen tevhid ehlinden olun. Halisane ibadet ise Buhari ve Mslim'in Hz. mer'den rivayet ettikleri sahih hadis-i erife gre "Allah' grr gibi ibadet et. Sen O'nu grmyorsan da, O seni gryor." hakikatine vakf olarak ibadet etmekdir.

bni Cerir, Yezid b. Eb Meryem'den yle rivayet ediyor: Hz. mer (r.a.), Muaz b. Cebele urad. Hz. mer:

- Bu mmetin temel talar nelerdir? diye sordu. Muaz:

- eydir. Bu de kurtarc esaslardr:

1- hlas: Bu, Allah'n insanlar zerinde yaratt bozulmam ftrattr.

2- Namaz: Dinin ta kendisidir.

3- taat: Gnahlardan korunmaktr." dedi.

Bunun zerine Hz. mer (r.a.):

- Doru syledin, dedi.

Mriklerin vasflar ise yle anlatlmtr:

"Sakn dinlerini para para edip gruplara ayrlanlardan olmayn. Her grup kendilerinin sahip olduklaryla vnr." Yani dinlerini paralara blen, deiik nefsi arzularna gre Allah'a ibadette ihtilafa den ve ftrat dinini deitiren, bir ksmna iman edip bir ksmn inkr eden; Yahudi, Hristiyan, Mecus, putperest ve dier batl din mensuplar gibi eitli gruplara ayrlan kimseler gibi olmayn. Onlardan her grup sahip olduklar eyleri beenir. Dorunu, kendi yannda olduunu zanneder. Halbuki onlar Allah'n diledii ve kullarna din olarak setii Hakk'a aykr olan batl zeri-nedirler.

Bu ayn zamanda slm mmetinin ihtilafa dmesi konusunu da iine almaktadr. slm mmeti itikatta ve amelde pek ok grup ve mezheplere ayrlmt. Bunlardan biri -yani Allah'n kitabna, Rasul'nn snnetine ve Asr- Saadet'teki sahabe, tabin ve mslman imamlarn zerinde bulunduklar metotlara smsk sarlan Ehl-i Snnet ve'1-Cemaat mezhebi-hari hepsi sapklktadr.

Nitekim Hakim'in Mstedrek 'inde rivayetine gre Peygamberimiz (s.a.)'e bu mezhepler arasnda kurtulua erecek grubun (Frka-i Naciye'nin) hangisi olduu soruldu. O da: "Bugn benim ashabmn zerinde olduu yol zerinde olan kimselerdir." diye cevap verdi.

Bir Ksm nsanlarn Bazen Allah'a Ynelmeleri, Bazen Da Ona irk Komalar:

33- nsanlara bir zarar isabet etti mi Rablerine, O'na dnerek dua ederler. Sonra onlara kendi tarafndan bir nimet tattrdnda ilerinden bir grup Rablerine ortak koarlar.

34- Bylece kendilerine verdiklerimize nankrlk etmi olurlar. Hele zevk ededurun, yaknda bileceksiniz!

35- Yoksa biz onlara bir hccet indirdik de O'na e tutmalarn bu mu sylyor?

36- Ne zaman insanlara bir nimet tattrdysak, onunla ok sevinirler. ledikleri gnahlar yznden balarna bir ktlk gelince de hemen mitsizlie kaplrlar.

37- Onlar, Allah'n dilediinin rzkn genilettiini, dilediinin rzkn da daralttn grmyorlar m? phesiz bunda iman eden bir topluluk iin pek ok ibretler vardr.

Aklamas:

"nsanlara bir zarar isabet etti mi Rablerine, O'na dnerek dua ederler. Sonra onlara kendi tarafndan bir nimet tattrdnda ilerinden bir grup Rablerine ortak koarlar." Yani insanlara genellikle hastalk veya alk gibi bir bel veya sknt ya da havada, denizde ve karada balarna bir tehlike dokunsa; onlar sadece bir olan, hibir orta olmayan Allah'a ynelerek Ona dua etmeye, Ona yalvarmaya, Ondan yardm dilemeye balarlar. Nihayet onlardan bely kaldrp da onlara nimetlerini bol bol verince onlardan bir grup serbest durumda Allah'a irk koarlar, O'nunla birlikte putlara ve heykellere taparlar.

Onlar menfaati ve karcdrlar. Menfaat vaktinde veya iddetli ihtiya zamannda, Allah'a iman eder, sadece O'na dua ederler. Sonra da Rab-lerini tanmamazlktan gelirler. Genilik ve bolluk zamannda O'ndan yz-evirirler. Hatta bakalarn O'na ortak koarlar. Bu gerekten ok alacak ve garipsenecek bir olaydr.

"Bylece kendilerine verdiimiz nimetlere nankrlk etmi olurlar." "Li-yekfur" kelimesindeki lm, akbet lamdr. Yani onlar sonunda Allah'n nimetine nankrlk, Onun ltuf ve ihsann tanmamak gafletine derler. Bazlar bu fiilin tehdit manasnda emir fiili olduu grn ileri srdler. Bu aynen u ayet gibidir: "Dileyen iman etsin, dileyen inkr etsin. " (Kehf, 18/29). Bundan sonraki emir ifadesi de byledir:

"Hele zevklenedurun, yaknda bileceksiniz." Emir tehdit iindir. Buradaki emir u ayetteki emir gibidir: "Dilediinizi yapn." (Fussilet, 41/40). Yani ey mrikler, dnyann zevklerini ve lezzetlerini tadn bakalm. Dnyann zevkleri geici ve yok olmaya mahkmdur. Allah'a yemin olsun ki bir yol kesici beni tehdit etse, ondan korkarm. Ya burada tehdit eden, bir eye "Ol dedii zaman, dedii oluveren" Allah ise ben ne yaparm?!

Sonra Allah Teal mriklerin hibir delil veya hccet olmakszn Allah'tan bakasna ibadet etme hususunda ihtilaf etmelerini reddederek yle buyurdu:

"Yoksa biz onlara bir hccet indirdik de, Ona e tutmalaran bu mu sylyor?" Yani biz onlara bu yaptklarn onaylayan onlara irk komalarn syleyen, yahut irk komalarn gsteren, ya da bu konuda ahitlik eden ve putlara tapma hususunda delil olacak bir kitap ve hccet mi indirdik?

Bu, inkr mnsnda soru olup, bunun anlam, byle bir ey olmamtr, Allah onlara bu sylediklerini kabul eden, bir kitap indirmemitir, hibir peygamber gndermemitir. Bu sadece onlarn icad ettikleri bir eydir. Onlar sapklklarnda gidip gelirler.

Allah Teal irki ak olan mrikin durumunu beyan ettikten sonra bunun alt derecesinde olan mrikin durumunu beyan etti. Bu eit mrikin, Allah'a ibadeti dnya iin olan kendisine dnya mal verince memnun ve raz olan, vermedii zaman da buzedip mitsizlie kaplan kimse olduunu Cenab- Hak yle aklamaktadr:

"Ne zaman insanlara bir nimet tattrdysak, onunla ok sevinirler. ledikleri gnahlar yznden balarna bir ktlk gelince de hemen mitsizlie kaplrlar." Allah baz insanlara bir nimet ihsan ettii zaman insanlar

bununla manr ve yle der: "Gnahlar benden gitti. Halbuki o ok mark ve gururludur." (Hud, 11/10). Yani insanolu kendi kendine manr, bakalarna kar vnr. Kendisine bir sknt veya ktlk dokunduu zaman Allah'n rahmetinden mitsizlie kaplr ve buzeder. nk kendisine bir ktln dokunmas gnahnn uursuzluu sebebiyle olmutur.

Dikkat edilirse Allah Teal "nimet'i kendi ltfuyla verdii iin nimetin sebebini zikretmemekte, "azab'n adaleti gerekletirmek iin verilmesi sebebiyle azabn sebebini zikretmektedir.

Bu ifade insanolu ve tabiatm yadrgama eklindedir. Fakat bir baka ayette, daha nce geen Hud ayeti akabinde Allah Teal sabreden mminleri istisna ederek yle buyurdu: "Ancak sabreden ve salih amel ileyenler mstesna..." (Hud, 11/11). Nitekim mam Ahmed ve Mslim'in Su-heyb (r.a.)'den rivayet ettikleri sahih hadiste buyuruluyor ki: "Mmine hayret edilir. Allah onun iin bir hkm vermez ki onun iin hayr olmasn. Mmine bir iyilik isabet ederse, kreder. Bu onun iin hayrl olur. Ona bir sknt dokunursa, sabreder ve bu onun iin yine hayrl olur."

Daha sonra Allah Teal mitsizlii ve umutsuzluu kovacak u ifadelerle onlar uyarmaktadr:

"Onlar, Allah'n, dilediinin rzkn genilettiini, dilediinin rzkn da daralttn grmyorlar m?" Onlar bilmiyorlar m ve grmyorlar m ki Allah kfr sfatnn varlna bakmakszn imtihan olsun diye kullarndan dilediine geni rzk verir, iman ve salih amel bulunsa bile, dilediine rzk daraltr. Her iki durumu da hikmetiyle ve adaletiyle meydana getirip tasarrufta bulunan sadece Allah'tr. Allah iman ve kfr sfatlarna bakmakszn bir toplulua genilik verir, bir baka toplulua da darlk verir. Zira Allah nezdinde dnya bir sinek kanadna bile denk deildir. Mmin, Allah'n kaza ve kaderine raz olan, Allah'n rahmetinden midini kesmeyen kimsedir. Zira Allah'n rahmetinden kfir kavimden bakalar mit kesmez.

"phesiz bunda iman eden bir topluluk iin pek ok ibretler vardr." Rzkn geniletilmesi ve daraltlmas eklinde zikredilen bu hususlarda sadk imana ak bir delil, Allah'n birliini ve kudretini tasdik eden mmini her eyi sadece Allah'a havale etmeye sevkeden bir hccet bulunmaktadr.

Allah Yolunda Harcamann Tevik Edilmesi, Rzkn Garanti Edilmesi, Hair Ve Tevhit:

38- O halde akrabann, yoksulun ve yolcunun hakkn ver. Allah'n rzasn kazanmak isteyenler iin bu daha hayrldr. te onlar kurtulua erenlerin ta kendileridir.

39- nsanlarn mallarnn oalmas iin verdiiniz faiz, Allah nez-

dinde artmaz. Allah'n rzasn dileyerek verdiiniz zekt ise byle deildir. te onlar sevaplarn kat artranlardr.

40- Sizi yaratan, sonra rzklandran, daha sonra ldren, sonra da diriltecek olan Allah'tr. O'na kotuunuz ortaklar iinde, bunlardan herhangi bir eyi yapabilecek biri var m? Allah onlarn ortak kotuklar eylerden mnezzehtir, ok ycedir.

Aklamas:

"O halde akrabann, yoksulun ve yolcunun hakkn ver." Allah Teal bu kimselere bata bulunulmasn emrederek yle buyuruyor: Ey Peygamber! Ey bu Peygamber'e tbi olun mmet-i Muhammed! Yakn akrabalara sla-i rahim et, onlara iyilikte ve ihsanda bulun. Onlara haklarn ver. nk onlar kan ve nesep bann bir parasdrlar. Dolaysyla bunlar insanlar ierisinde karlkl irtibat, karlkl ziyaretleme ve efkate en layk olan kimselerdir. Ayn zamanda kendisinin harcayaca hibir eyi olmayan, ya da kendine yetecek kadar bir eyi olmayan yoksul kimseye de, kendi nafakas ve yolculuk ihtiyalar iin gerekli imkndan uzak olan yolcuya da hakkn ver. Ulam vastalarnn sratli oluu yolcunun ihtiyalarn ortadan kaldrmamakta, sadece muhta olduu mal mebla azaltmaktadr.

mam Ebu Hanife (r.a.) bu ayeti, geimini temin etmekten ciz ve muhta olan mahrem akrabalarn nafakasn temin etmenin vacip olduuna hccet olarak kabul etmektedir. Grnen odur ki burada ad geen "hak" zekt deildir. Sadece iyilik ve yardmlama hakk olabilir. Yakn akrabalara nem verildii iin, yakn akrabalar yoksul ve yolculardan nce zikredilmitir. Zira yakn akrabalara iyilik hem sadaka, hem de sla-i rahim sevab kazandrr.

"Allah'n rzasn kazanmak isteyenler iin bu daha hayrldr, ite onlar kurtulua erenlerin ta kendileridir." Amelleriyle halisane bir ekilde Allah'n zatn amalayan yani O'nun varln, O'nun tarafn ve O'nun sevabn umarak, gsteri, an ve hrete kaplmadan sadece kyamet gn Allah'n rzasn talep eden kimseler iin bu adgeen muhtalara yaptklar ba ve yardmlar ok hayrldr. te bunlar dnya ve ahirette kurtulua eren, kazanl kan kimselerdir.

Bu ban hayrl olmas ailedeki dayanma ve mslmanlann birbirleri arasnda yardmlama vesilesi olmas sebebiyledir. Karlkl dayanma ve yardmlama ile g elde etme, karlkl sevgi, karlkl merhamet ve destek olma fakirlikten, blnmeden, kin ve kskanlktan kurtulmak mmkndr.

Cenab- Hak daha sonra ba eitlerinden ikisini zikretmitir: Bunlardan biri Allah nezdinde makbul ve gzel ba eklidir. Dier ba ekli Allah nezdinde buzedilen ve irkin ba eklidir. irkin olan ba ekli faizdir. Gzel olan ba ekli ise zekttr.

irkin olan ba, u ayette zikredilen ba eklidir: "nsanlarn mallarnn oalmas iin verdiiniz faiz Allah nezdinde artmaz." Yani kim insanlarn hediye ettii eyden daha fazlasn vermeleri iin insanlara bata bulunursa, Allah nezdinde bu kimse iin hibir sevap yoktur. Nitekim Cenab- Hak yle buyurmaktadr: "Daha ounu arzulayarak ikramda bulunma. " (Mddessir, 74/6). Yani daha fazlasn arzu ederek bata bulunma. Bu durum zellikle Peygamberimiz (s.a.) iin haramdr, bakalarna ise helaldir. Lakin bu hususta hibir sevap yoktur.

bni Abbas diyor ki: Faiz iki eittir:

- Doru olmayan, caiz olmayan faizdir. Bu, al-verite olan faizdir.

- Dieri hibir mahzuru olmayan faizdir (aslnda buna faiz bile denemez). Bu, bir kimsenin daha fazlasn, kat kat ziyadesini elde etmek mura-dyla hediye vermesidir.

bni Abbas daha sonra bu ayeti okur: "nsanlarn mallarnn oalmas iin verdiiniz faiz Allah nezdinde artmaz."

Bu grn benzeri krime, Dahhak, Mcahid, Katade, Muhammed b. Ka'b ve a'b'den rivayet edilmitir.

Sahibinin sevaba nail olaca gzel baa gelince, bu Cenab- Hakk'n buyurduu gibi zekttr. "Allah'n rzasn dileyerek verdiiniz zekta gelince, zekt verenler sevaplarn kat kat artranlardr." Yani sadece halisane bir ekilde Allah'n rzasn hedefleyerek sadaka veren kimseye Allah Teal

nezdinde kat kat sevap ve stn mkfat vardr.

Nitekim Cenab- Hak yle buyurmaktadr: "Kim Allah'a gzel bir ekilde bor verirse, Allah bunu kat kat artrr." (Bakara, 2/245). Yine bir baka ayette yle buyurmaktadr: "Kim Allah'a gzel bir ekilde bor verirse, Allah ona kat kat sevap verir. O kimse iin deerli bir ecir vardr." (Hadid,

57/11).

Sahih hadiste yle buyurmaktadr: "Kim hell kazantan bir hurma deerinde bir sadaka verirse, Rahman bunu kudret eliyle alr ve tpk sizden birinizin tayn ya da deve yavrusunu gelitirmesi gibi, bunu sahibi iin gelitirir. Nihayet bir hurma Uhud dandan daha byk olacaktr."

Allah Teal daha sonra, geen hkm, ziyade ve nemann her insan iin belirlenmi rzkna dahil olduu eklindeki ayette tekid etmektedir:

"Sizi yaratan, sonra rzklandran, daha sonra ldren, sonra da diriltecek olan Allah'tr." Yani yaratc olan insana doumdan lme kadar rzk veren, sonra da bu hayatn sonunda ldren, daha sonra kyamet gn har iin dirilten Allah'tr.

"O'na ortak kotuunuz ortaklarnz iinde, bunlardan herhangi bir eyi yapabilecek biri var m?" Yani sizin Allah'tan baka tapndnz tanrlarnzdan bunlardan bir eyi -yani yaratma, rzk verme, ldrme ya da diriltme fiillerinden birini- yapacak biri var m? Elbette ki hayr. Onlardan hibiri, bunlardan hibir eyi yapamazlar. Yaratma, rzk verme, diriltme ve ldrme yalnzca Allah'a aittir. Sonra Allah kyamet gn btn mahlkat diriltecektir. Bunun iin yle buyurmaktadr:

"Allah onlarn ortak kotuklar eylerden mnezzehtir, ok ycedir." Yani Allah kendisinin orta, benzeri, dengi ocuu veya babas olmaktan ok uzak, ok stn ve ok ycedir. Bilakis O birdir, tektir, hibir kimseye ihtiyac olmayandr. Bu ortaklar putperestlere izafe etmesinin sebebi, onlarn putlarn "tanr", ve "ortak" diye adlandrmalar ve mallarndan bir ksmm putlara tahsis etmeleridir.

Gayet iyi anlalmaktadr ki Allah Teal bu ayette iki ana esas; har (maher yerinde toplanma) ve tevhid (Allah'n birlii) esasn birarada toplamtr. Har "size hayat verir" ifadesiyle yani mahlkatn ilk yaradlna muktedir olmas deliliyle, tevhid ise "O'a ortak kotuunuz ortaklarnz iinde, bunlardan herhangi birini yapabilecek biri var m?" ayetiyle isbat edilmektedir.

Bozguncularn Ve Kfirlerin Cezas, Mminlerin Mkfat

41- nsanlarn kendi elleriyle iledikleri yznden karada ve denizde fesat ortaya kmaktadr. Allah da belki dnerler, diye yaptklarnn bir ksmnn karln bylece kendilerine tattrr.

42- De ki: 'Yeryznde gezip dolan da ncekilerin akbeti nasl olmu, bir bakn. Onlarn ou Allah'a ortak koan kimselerdir."

43- Allah tarafndan gelecek olan ve hibir kimsenin kar kamayaca o gn gelmeden nce yzn dosdoru dine evir. O gn insanlar blk blk ayrlacaklardr.

44- Kim inkr ederse, inkr kendi aleyhinedir. Kim de salih amel ilerse, kendilerine gzel bir yer hazrlam olurlar.

45- Bylece Allah iman edip salih amel ileyenleri ltfuyla mkfatlandracaktr. Zira O kfirleri sevmez.

Aklamas:

nsanlarn kfr, zulm, mukaddes emirlerin inenmesi, Hak dine kar klmas, gizli ve ak yerlerde Allah Teal'nn emir-nehiylerinin dikkate alnmamas, insan haklarna tecavz edilmesi, bakalarnn malnn haksz olarak yenilmesi gibi masiyet ve gnahlarnn uursuzluu sebebiyle; bariz noksanlklar, itidalden sapma, zararl eylerin okluu, yararl eylerin azl, ekinlerin, canlarn ve meyvelerin bereketsizlii, az yamur yamas, kuraklk, ktlk ve llemenin okluu btn dnyay kaplamtr. Allah da belki sapklklarndan ve isyanlarndan dnerler, diye insanlarn masiyet ve gnahlar gibi kt ilerinin ve amellerinin bir ksmnn karln bylece onlara tattrr.

Daha sonra, Allah Teal bozgunculuun ortaya kmasna karlk nceki mmetlere verilen cezann benzeriyle tehditte bulunarak yle buyurdu:

"De ki: Yeryznde gezip dolan da ncekilerin akbeti nasl olmu, bir bakn." Yani ey Rasulm! Bozgunculuk karanlara ve mriklere yle de: lkelerde dolan. Sizden ncekilerin ac kaderini ve Allah'n nceki mmetleri nasl helak ettiini, inkarclklar ve kt amelleri sebebiyle onlara kt azab nasl tattrdn dnn. Peygamberleri yalanlamak ve nimetlere nankrlkten dolay balarna gelenlere bakn... Helak olma, ounlukla Allah'a ak irk koma sebebiyle meydana gelmektedir. Fasklk ve hakka muhalif olma sebebiyle cumartesi gnne hrmet etmeyen Yahudilere yapld gibi, helak edilme irk dnda bir sebeple de meydana gelebilir.

Keaf tefsiri sahibi diyor ki: "Onlarn ou Allah 'a irk koan kimselerdi" ayeti onlarn yok olmasna sadece irkin sebep olmadna, ondan daha basit olan isyanlarn da bunun sebebi olduuna dellet etmektedir.

Onlarn azaba uramalarnn sebebi genellikle Rablerin ayetlerini inkr etmeleri ve peygamberlerini yalanlamalardr. Bu, hkmlerin mutlaka sebeplere bal olduuna ve ilh cezada adalete riayet edildiine delildir.

Cenab- Hak irk, sapma ve bozgunculuk olaylar ile bunlarn sonucunun beyan edilmesi, kfirin iinde bulunduu durumdan nehyedilmesin-den sonra buna karlk istikamet halini zikretti ve mmine grevini emredip yle buyurdu:

"Allah tarafndan gelecek olan ve hibir kimsenin kar kamayaca o gn gelmeden nce yzn dosdoru dine evir." Yani ey Rasul! Ey bu Pey-gamber'e tbi olan mminler topluluu! Allah'n taatinde doru izgiye, istikamete ko, hayrlara ko. Hibir kimsenin reddedemeyecei, engel olamayaca; ama mutlaka meydana gelecek kyamet gn gelmeden nce btn varln amelde ihlasla doru dine, yani doruluun zirvesindeki dine -slm dinine- evir. Zira Allah kyametin geliini ezelde yazm, takdir etmitir. Allah'n takdir ettii ve meydana gelmesini murad ettii kyamet gnn reddedecek hibir kimse yoktur ve kyamet mutlaka meydana gelecektir.

Bu gn, insanlarn amellerine gre gruplara ayrld gndr. Bir grup cennette, dier bir grup alevli atetedir.

Allah Teal daha sonra her gruba verilen karln ameline ve fiilinin sonucuna gre olacan beyan ederek yle buyurdu:

"Kim inkar ederse, inkr kendi aleyhinedir. Kim de salih amel ilerse, kendilerine gzel bir yer hazrlam olurlar." Yani kim Allah', kitaplarn ve peygamberlerini inkr eder ve ahiret gnn yalanlarsa; kfrnn, suunun ve gnahnn vebali ve akbeti onun zerinedir. Kim Allah'a, kitaplarna, peygamberlerine ve ldkten sonra dirilie iman eder, salih ameller iler, emrettii hususlarda Allah'a itaat eder, nehyettii hususlardan saknrsa kendine rahat, mreffeh, lks bir yer, geni bir mesken ve daim bir istirahat yeri hazrlam olur.

Cenab- Hak 44. ayette "kim iman ederse" dememi, "kim salih amel ilerse" demitir. Zira makbul salih amel, ancak imandan sonra olur. Ayrca iman salih amelle kemal bulur. Bunun zellikle zikredilmesi mkellefi buna tevik etmek iindir. Kfre gelince, kfrn yannda amelin bir deeri ve arl yoktur. Amellere verilen karln farkllk sebebi Cenab- Hakk'n u ayette belirttii husustur:

"Bylece Allah iman edip salih amel ileyenleri ltfuyla mkfatland-racaktr. Zira o kfirleri sevmez." Yani mkfat veren benim. O halde mkfat nasl olur? Onlar iki gruba ayrlrlar. O halde nasl mkfata nail olurlar? Ben salih amel ileyen mminlere ltuf ve ihsanmla karlk veririm. Dolaysyla ben bir haseneye on mislinden yediyz misline kadar, hatta dilediimi kadar karlk veririm. Kfirlere gelince, hi phesiz Allah onlara buzeder ve onlar cezalandrr. Fakat o hi hakszlk bulunmayan dil bir cezadr. Bu bir tehdit ve korkutmadr.

"Onun ltfuyla" ifadesi hibir kimsenin amelinin azl ve basitlii sebebiyle asla cennete kendi ameliyle giremeyeceine, sadece Allah Teal'nn ltfuyla cennete girebileceine dellet etmektedir.

Grld gibi Allah Teal kfr ve iman yar'adm kula isnad ettiinde nce kfiri zikretmekte ve yle buyurmaktadr: "Kim inkr ederse inkr kendi aleyhinedir." Allah Teal mkfat kendi nefsine isnad ettiinde, ikram ve rahmeti ortaya karmak iin nce mmini zikretmekte ve yle buyurmaktadr: "Bylece Allah iman edip salih amel ileyenleri ltfuyla mkfatlandracaktr." Sonra da yle buyurmaktadr: "Zira o kfirleri sevmez."

Rzgrlar Ve Yamurlarla Allah'n Kudretine Ve Birliine Delil Getirilmesi:

46- Size rahmetini tattrmas, ilh emriyle gemileri yrtmesi, ltfundan rzk aramanz ve dolaysyla kretmeniz iin rzgrlar mjdeleyiciler olarak gndermesi O'nun kudretinin delillerindendir.

47- phesiz ki biz senden nce peygamberleri kendi kavimlerine gnderdik. Peygamberler de kavimlerine apak mucizeler getirdiler (ama kavimleri iman etmediler). Biz de su ileyenleri cezalandrdk. Mminlere yardm etmek ise bizim zerimize hak olmutur.

48- Rzgrlar gnderip onlarla bulutlar yrten, gkte bulutlar diledii gibi yayan ve para para ayran Allah'tr. Derken bunlarn arasndan yamurun ktn grrsn. Artk onu kullarndan dilediine nasip ettii zaman bundan memnun olurlar.

49- Halbuki onlar zerlerine yamur indirilmeden nce mitsizlie kaplmlard.

50- Allah'n rahmetinin eserlerine bir bak! O yeryzne lmnden sonra nasl canllk veriyor? O elbette lleri de byle diriltecektir. O her eye kadirdir.

51- Yemin olsun ki eer bir rzgr gndersek de bitkileri sararm halde grseler mutlaka bunun ardndan inkra balarlar.

Aklamas:

Allah Teal bereketli yamurun geliini mjdelemek zere rzgrlar gndermek suretiyle mahlkata olan nimet ve ltfunu zikrederek yle buyurmaktadr:

"Size rahmetini tattrmas, ilh emriyle gemileri yrtmesi, ltfundan rzk aramanz ve dolaysyla kretmeniz iin rzgrlar mjdeleyiciler olarak gndermesi O'nun kudretinin delillerindendir."

Allah Teal'nn birlii, kudreti, nimetlerinin delillerinden ve kainattaki ayetlerinden biri O'nun varlktaki her eye hakim ve hkmran olmasdr. Bu sebeple O hayr, bereketi ve kurumu topraklara can verecek, ekinleri bitirecek, meyveleri kartacak yamuru mjdeleyici olarak rzgrlar gnderir. Bu, insanlara indirdii ve kullara ve beldelere canllk verdii yamurla rahmetinin eserlerinden bir ksmn insanlara tattrmak iin, rzgrla denizlerde gemileri yrtmek iin, kazan ve geim temini iin beldeler ve lkelerde seyahat etme ve ticaret yapma imkn vermek iin, Allah'n saylamayacak ve tesbit edilemeyecek kadar ok, ak ve gizli nimetlerden ihsanda bulunduu nimetlerine kar Allah Teal'ya kretmek iindir. Nitekim bir baka ayette yle buyurulmaktadr: "Allah'n nimetlerini saysanz da bitiremezsiniz." (brahim, 14/34).

Cenab- Hak daha sonra kulu ve Rasul Hz. Muhammed (s.a.)'e tesellide bulunarak yle buyurdu:

"phesiz ki biz senden nce peygamberleri kendi kavimlerine gnderdik. Peygamberler de kavimlerine apak mucizeler getirdiler (ama kavimleri iman etmediler). Biz de su ileyenleri cezalandrdk. Mminlere yardm etmek ise bizim zerimize hak olmutur."

Ey Rasulm! Kavminden pekok kimseler seni yalanlasalar da sen yalanlanan ilk kimse deilsin. Senden nceki peygamberler mmetlerine getirdikleri ve kendilerinin Allah nezdinden gelen eliler olduklarna dellet eden ak delilleri ortaya koymalarna ramen yine de yalanlanmlard. Kavminin seni yalanlamas gibi, onlar da kendi peygamberlerini yalanladlar. Bunun zerine Allah peygamberleri yalanlayan ve onlara kar kanlar cezalandrd. Allah' ve peygamberlerini tasdik eden mminleri korudu. Bir eye uygulanan hkm akl ve er' kyasla benzerine de aynen uygulanr. Bylece kavminin iinden kfir olanlarna verilecek ceza nceki kavimlerin cezas gibi olacaktr.

zetle, Allah Teal Allah'n birlii ve ldkten sonra dirili esaslarn isbat ettikten sonra nc temel esas olan peygamberlik esasn zikretti.

Cenab- Hak daha sonra mminlerin zaferle ve yardmla teyid edilecekleri ve bunun Allah'n mminlere bir ikram ve ltuf olarak yce zatna vacip kld bir hak olduu eklindeki umum prensibi bildirdi. Bu aynen u ayet gibidir: "Rabbiniz kendi nefsine, rahmette bulunmay takdir etti." (Enam, 6/54). Bu ayette kfirlerin yenilgiye urayacaklar tehdidi ve mminlerin zaferle mjdelenmesi vaadi ifade edilmektedir.

bni Eb Hatim, Taberan, Tirmiz ve bni Merdveyh, Ebu'd-derd (r.a.)'den Peygamberimiz (s.a.)'in yle buyurduunu rivayet etmektedir: "Din kardeinin rzn koruyan hibir mslman yoktur ki kyamet gn onu cehennem ateinden korumak Allah'n zerine bir hak olmasn." Efendimiz (s.a.) sonra u ayeti okudu: "Mminlere yardm etmek bizim zerimize bir hak olmutur." (Rum, 30/47).

Allah Teal bundan sonra yamurun dkld bulutun yaratl eklini beyan ederek yle buyurdu:

"Rzgrlar gnderip onlarla bulutlar yrten, gkte bulutlar diledii gibi yayan ve para para ayran Allah 'tr." Yani rzgrlar hikmetine uygun olarak ve iradesinin gerei olarak istenilen yne yrten, rzgrlarla bulutlar harekete geiren ve sessizlikten sonra onlar yrten, gkyznde yayan, toplayan ve younlatran, azdan ok klan, sonra da onlar deiik hacimlerde para para klan bazan hafif bulutlar, bazan da deniz tarafndan rutubetle dolu, su zerrecikleriyle arlam bulutlar klan Allah'tr.

Nitekim Cenab- Hak yle buyurmaktadr: "Rahmetinin nnde mjdeci olarak rzgrlar gnderen Allah'tr. Rzgrlar yamur ykl bulutlar tadnda onu l bir memlekete gnderir, su indirir ve onunla her trl rn yetitiririz. lleri de bunun gibi diriltip karrz. Belki bundan ibret alrsnz." (A'raf, 7/57).

"Derken bunlarn arasndan yamurun ktn grrsn. Artk onu kullarndan dilediine nasip ettii zaman bundan memnun olurlar." Yamurun veya damlalarn bu bulutun ortasndan ktn grrsn. Allah bu yamuru iradesiyle baz kullarna ve baz beldelere indirdii zaman buna ihtiya duyduklar iin bunun kendilerine inmesine ve ulamasna sevinirler.

"Min hillihi: Bunun esnasnda" kelimesindeki zamir grld gibi buluta rcidir. Zira sz konusu edilen odur.

"Halbuki onlar zerlerine yamur indirilmeden nce mitsizlie kaplmlard. " Onlar bu yamurun yamasndan nce, yamurun indirilmesinden mitsiz iken Allah onlarn zerlerine bu yamuru indirir. Bylece yamasndan neredeyse tamamen mit kestikleri bu yamurun anszn yamas sebebiyle sevinleri gnllerinde ok tesirli olmutu. "Kablihi" kelimesinin tekrar tekid iindir.

Ayetin toplu manas yledir: Onlar bu yamur yamadan nce ona muhta idiler. Onlar yamuru gzetliyorlard. Yamur gecikmiti. Yamurdan mit kestikten sonra yamur anszn geldi. O kurak orak arazileri her eit gzel bitkilerle yemyeil oldu.

"Allah'n rahmetinin eserlerine bir bak! O yeryzne lmnden sonra nasl canllk veriyor?" Yani ey Rasulm! Ey O'na tbi olanlar! Allah'n rahmetinin eserlerinden bir eser olan yamura; incelemek, basiretle bakmak ve delil olarak kabul etmek iin bakn. Yamurun, Allah'n geni rahmetine ve muazzam kudretine dellet edecek ekilde bitki, ekin ve aalara canllk vermek iin nasl sebep olduuna bak.

Allah Teal bununla ldkten, ayrldktan ve paralandktan sonra cesetlere hayat verilmesine dikkat ekerek yle buyurdu: "O elbette lleri de byle diriltecektir. O her eye kadirdir." Yani bunu yapan, lleri dirilt-

meye de muktedirdir. Ya da kuruduktan sonra yeryzne yeillik ve bitki ile canllk veren, lleri diriltmeye de kadirdir. Sadece Allah her eye sonsuz kudret sahibidir. Ne yerde, ne de gkte; ister ilk defa yaratma, isterse tekrar diriltme hususunda olsun hibir ey O'nu ciz brakamaz. Nitekim Cenab- Hak bir baka ayette yle buyurmaktadr: "rm kemikleri kim yaratacak? dedi. De ki: Onlar ilk defa yaratan diriltecektir?" (Yasin, 36/78-79).

Allah Teal daha sonra kfirlerin kt durumunu, iyilik ve gzellikleri grmezlikten geldiklerini, ayn metod zere sebatkr olmadklarn beyan etmektedir. Dolaysyla kfirlerin iyilikle sevindiklerini, sonra da ktlklerle karlatklarnda iyiliklerden mitlerinin kesildiini grrsnz.

"'Yemin olsun ki, eer bir rzgr gndersek de bitkileri sararm halde grseler mutlaka bunun ardndan inkra balarlar." Yani Allah'a yemin olsun ki, eer biz bitki, ekin ve meyvalara zararl, ya da zehirli, scak yahut souk bir rzgr gndersek de bu ekinlerin sararm olduunu, yeillikten sonra bozulmaya meylettiini grnce, bu sevin ve srrdan sonra Allah'n kendilerine ihsan ettii nimetleri inkr etmeye, nankrlk yapmaya balarlar.

Hz. Peygamber (S.A.)'n, Davetinden Yzevrilmesine Kar Teselli Edilmesi:

52- Sen hi phesiz llere duyuramazsn. Arkalarn dnp giden sarlara da (bu daveti) duyura-

53- Sen kr olanlar sapklklarntan kurtarp hidayete erdiremezsin. Sen (davetini) ancak mslman olarak ayetlerimize iman edenlere duyurabilirsin.

Aklamas:

"Sen hi phesiz llere duyuramazsn. Arkalarn dnp giden sarlara da duyuramazsn."

Ey peygamber! Tevhid ve diriltmeye kadir olma delillerini beyan ettikten, mrikleri tehdit edip vaidde bulunduktan sonra, mriklerin senin davetinden yzevirmelerinden dolay zlme ve telaa kaplma. nk sen llere bir ey anlatamazsn, ya da onlarn ibret alma ve dnme amacyla seni dinlemelerini temin edemezsin. Sen bu davetini iitmeyen ve ayn zamanda bununla birlikte sana arkalarn dnen, senin szne ve hidayetine ynelmeyen sar kimselere de bu davetini duyuramazsn.

Onlar d grn itibariyle iitmelerine ramen kabirlerdeki llere benzerler. Hidayet yollarn kapattklar ve Hak sz duymamak iin arkalarn dndkleri ve seni anlamak ve idrak etmeye istidatlar da bulunmad iin iitme duyusunu kaybeden sarlar gibidir. Onlar ayn zamanda krlere benzerler. Nitekim yle buyurulmaktadr:

"Sen kr olanlar sapklklarndan kurtarp hidayete erdiremezsin." Yani hakk grmeyenleri hidayete erdirmek ve onlar sapklklarndan evirmek senin gcnn yetecei eyler deildir. Hidayete erdirmek Allah'a aittir. Zira O, kudretiyle dilerse llere dirilerin seslerini iittirir. Dilediini hidayete erdirir, dilediini saptrr. Bu O'ndan baka hibir kimsenin hakk deildir. Bu sebeple Cenab- Hak yle buyurmutur:

"Sen ancak mslman olarak ayetlerimize iman edenlere duyurabilirsin. " Yani ey Rasulm! Sen istifade etmeye sebep olacak bir duyuruyu, sadece Kur'an' ve Kur'an'n ihtiva ettii tevhid delillerini ve hereye muktedir olan ilh kudretin delillerini tasdik eden mmin kiiden bakasna yapamazsn. Mmin Allah'n ayetleri kendisine okunduu zaman bunlar dnr ve anlar; bunlara ynelir, bu ayetlerde yer alan hususlarla amel eder, nehyedilen hususlardan da uzaklar. Bunlar mminlerdir. Yani emrettii ve nehyettii hususlarda Allah'a itaat eden, emrine icabet edip boyun een kimselerdir. Onlar Hakk duyan ve Ona tbi olan kimselerdir.

nsan Hayatnn Merhaleleri:

54- Sizi bir zaaftan yaratan, sonra dier bir zaafn ardndan size kuvvet veren, sonra kuvvetin ardn-

dan tekrar gszlk ve yallk veren Allah'tr. O, dilediini yaratr. O her eyi gayet iyi bilen, her eye kadir olandr.

Aklamas:

"Sizi bir zaaftan yaratan, sonra dier bir zaafn ardndan size kuvvet veren, sonra kuvvetin ardndan tekrar gszlk ve yallk veren Allah'tr."

Yani insann yaradlnn eitli merhalelerinde, bir halden dierine gemesini takdir eden Allah'tr. O, insann asln topraktan, sonra nutfeden, sonra kan phtsndan, sonra da et parasndan klmtr. Daha sonra onun kemiklerini meydana getirmi, sonra kemiklere et giydirmi ve buna ruhu flemitir. Sonra da onu annesinin karnndan zayf, gsz, kuvvetsiz olarak kartmtr.

Ayette geen "min da'fin" kelimesi onu balangta zayf olarak yaratt demektir.

nsanolu yava yava byr, nce ocuk olur. Sonra bul andaki bir gen olur. Genlik devresi, gszlkten sonraki kuvvet devridir.

Daha sonra da yetikinlikten itibaren yalla ve ihtiyarla doru giden gszlk devri gelir. Bu devir de kuvvetten sonraki gszlk devridir. Artk gayret ve hareketlilik zayflar, grnen ve grnmeyen vasflar deimeye balar.

Bu bir halden dierine gei, deiim ve tedric geliim yaratc ilh kudrete delildir ve mriklerin inkr ettikleri ldkten sonra diriliin burhandr. Zira bu deitirmeye ve gelitirmeye muktedir olan ilk hayata ayn ekilde evirmeye de muktedirdir. Kudreti mkemmel ve ihatal olan birini insann nisb kudretiyle karlatrmak doru deildir. Ne ilk yaratlta, ne de tekrar iade edilmede hibir ey Onu ciz brakamaz.

"O dilediini yaratr. O her eyi gayet iyi bilen, her eye kadir olandr." Yani o diledii eyi yapar. Gszlk, kuvvet, ilk defa yaratma, diriltme gibi diledii her eyi vareden ve esiz bir ekilde yaratandr. Kullarnda diledii ekilde tasarrufta bulunur.

O mahlkatnn idaresini tam bir ilimle gayet iyi bilen, dilediine mkemmel ve ihatal bir kudretle muktedir olandr. Onun kudretinin eserlerinden biri insanlara hayat vermek, ldrmek, sonra diledii zaman onlar yeniden diriltmektir.

ldkten Sonra Dirili Durumlar Ve Bunlarn Dnya Halleriyle Karlatrlmas:

55- Kyamet koptuu gn gnahkrlar dnyada ksa bir zamandan fazla kalmadklarna yemin ederler. Onlar (dnyada haktan) byle dndrlyorlard.

56- Kendilerine ilim ve iman verilenler de: "phesiz sizler Allah'n takdir ettii dirilme gnne kadar kaldnz. te bu da yeniden dirili gndr. Fakat siz bunu bilmiyordunuz." derler.

57- Artk o gn zalimlere mazeretleri fayda vermez. Artk kendilerinden (Allah' honut edecek eylere) dnmeleri de istenmez.

Aklamas

"Kyamet koptuu gn gnahkrlar dnyada ksa bir zamandan fazla kalmadklarna yemin ederler." Yani kyamet koptuu ve Allah'n insanlar kabirlerinden karp dirilttii, insanlarn mddeti uzun, byk ve korkun olaylara maruz kald gn, gnahkr kfirler dnyada ya da kabirlerde bir saatten fazla, yani ksa bir zamandan fazla kalmadklarna yemin ederler. Bununla kendileri aleyhlerine hccet ortaya konulmamas amacn gtmektedirler. Onlar kendilerinin iinde bulunduklar ihmallerini mazur gstermek iin dnyada makul bir sre bekletilmediklerine yemin ederler.

Bu ifade dnyann mddeti ne kadar uzun olursa olsun ahiretle karlatrld zaman dnyann mddetinin ksalna ve kt akbetle uyarlan kimselerin yaadklar mddeti azmsadklarma, kendilerine hayr va-adedilen kimselerin ise yaadklar mddet ne kadar ksa olursa olsun, bu mddeti ok grmektedirler: "Sanki onlar dnyay grdklerinde dnyada bir akam ya da kuluk vakti kalm gibidirler." (Naziat, 79/46).

"Onlar byle dndrlyorlard." Onlar dnyada kalma mddeti hakknda hakikati ve gerei takdir etmede bu ekilde haktan yzevirdikleri gibi haktan batla, doruluktan yalancla dndrlmektedirler.

Bununla anlatlmak istenen husus: Onlarn ksa bir zamandan fazla kalmadklarna dair szlerinde ve yalan zerine yemin etmelerinde yalancdrlar. Onlar dnyann ziynetine, metana ve ssne aldanmlardr. Bu-

nu bildikleri zaman, bu onlar inatl terketmeye ve hak yoluna girmeye sevkedebilir.

Buna gre onlarn kfrde srar etmeleri, Hakk' dnmekten, ldkten sonra dirilie ve ahiret gnne inanmaktan yzevirmeleri sebebiyledir.

Cenab- Hak kyamet sahnesinde mminlerin kfirlere verecekleri cevab zikrederek yle buyurdu:

"Kendilerine ilim ve iman verilenler de: "phesiz sizler Allah'n takdir ettii dirilme gnne kadar (dnyada) kaldnz." derler." Yani ahireti bilen mminler kendilerinin dnyada ksa bir zamandan fazla kalmadklar grnde olan ve buna yemin eden, ldkten sonra dirilii inkr edenlere yle cevap verirler: Sizler hi phesiz Allah'n ilmi ve hkmnde yaratldnzdan dirildiiniz zamana kadar dnyada uzun mddet kaldnz.

Bu ayette bilgi sahibi olan mminin dnyada bekleme mddetini ok grdne iaret edilmektedir. Zira mmin cennet nimetlerini ve cennette ebedi kalmaya hasret olup akbetin cennet olduunu gayet iyi bilmekte, dolaysyla dnyadaki mddeti ok uzun saymakta, gecikme istememektedir.

"ite bu da yeniden dirili gndr. Fakat siz dnyada bunu bilmiyordunuz, derler." Yani siz dirilii inkr eden kimselerseniz, ite inkr imknsz olan ve gerekleen dirili gn. Bununla sizin dirilii inkr etmenizin aslsz olduu ortaya kmaktadr. Ancak sizin grnzdeki ihmalkrlnz ve bunun sabit olduuna dair delillerden gafil olmanz sebebiyle, bunun meydana ekecek bir hak olduunu bilmiyorsunuz.

"Artk o gn zalimlere mazeretleri fayda vermez. Artk kendilerinden (Allah' honut edecek eylere) dnmeleri de istenmez." Yani kyamet gn o kfir zalimlerin yaptklarndan zr veya mazeret dilemeleri fayda vermeyecek, onlarn tevbe etmeleri kabul edilmeyecektir. Zira tevbe zaman, amel vakti olan dnya hayatdr. hirete gelince, ahiret amel vakti deil, amellerine karlk verilmesi vaktidir.

"Artk kendilerinden (Allah' honud edecek eylere) dnmeleri de istenmez." yani onlardan suun tesirini giderecek tevbe ve itaat talep edilmez. Zira bu kabul edilmeyecektir. Onlar gnahlarna karlk ayplanmayacak, sadece cezaya urayacaklardr. Nitekim Cenab- Hak yle buyurmaktadr: "Onlardan Allah' honut edecek eyler istense bile onlar bunu yapamayacaklardr." (Fussilet, 41/24). Zira onlarn durumlar iinde bulunduu durumdan dnen ve honutluk isteyen kimsenin durumu deildir.

Akide Delillerini Beyan Etme Hususunda Kur'antn Metodu, Peygamberimiz (S.A.)'E Eziyetlere Kar Ve Davet Yolunda Sabretmenin Emredilmesi:

58- phesiz ki biz bu Kur'an'da insanlara her trl misali verdik.

Yemin olsun ki, sen onlara bir ayet getirsen inkr edenler, mutlaka:

"Siz ancak batlla urayorsunuz." (hakk) rin kalplerini byle mhrler.

60- Sen sabret. phesiz Allah'nvaadi haktr. Kesin bir imana sahip olmayanlar seni hafiflie (sabrszla) drmesin.

Aklamas:

"phesiz ki biz bu Kur'an'da insanlara her trl misali verdik." Yani biz onlara gerei beyan edip akladk ve Hakk' anlayp ona uymalar iin yaratcnn birliine, ldkten sonra dirilie ve Rasulullah (s.a.)'in doruluuna dellet eden misalleri verdik. Allah'a daveti tebli etmede Rasulullah (s.a.) tarafndan hibir kusur meydana gelmemitir. nsanlar bundan sonra bir ey talep ederlerse bu inatlk olur. Zira kim bir delili yalanlamay nemsiz grrse inanszlk ve inatlkla btn delilleri yalanlamak ona zor gelmeyecektir. Bunun iin Cenab- Hak yle buyurmutur:

"Yemin olsun ki, sen onlara bir mucize getirsen inkr edenler, mutlaka: "Siz ancak batlla urayorsunuz." derler."

Yani Allah'a yemin olsun ki, onlar ister kendilerinin, isterse bakalarnn teklifiyle olsun hangi mucizeyi grrlerse grsnler, bu mucizelere iman etmezler, bunun sihirbazlk ve batl olduuna inanrlar. Ey peygamber ve ey mminler! Siz batl ortaya koyan ve buna tbi olan batl, hkmsz bir topluluksunuz, derler.

Bu tpk onlarn ayn ayrlmas v.b. mucizelerde syledikleri ekildedir: "Kendileri zerine Rablerinin hkm gerek olan kimseler ackl bir azab grmedike hangi mucize gelirse gelsin onlar iman etmezler." (Yunus, 10/96-97).

Onlarn inatlkla ve kibirlilikle imandan yzevirmeleri Cenab- Hakk'n buyurduu gibi kalplerinin damgalanmasna sebep olmutur:

"te Allah (hakk) bilmeyenlerin kalplerini byle mhrler." Bu gibi mhrleme, hayrdan ve haktan mahrumiyet ile Allah, istidatlar olmad ve gemilerin taklitilii zerine srar etmeleri ve hurafelere inanmalar sebebiyle, Kur'an- Kerim'deki ak ayetlerin gerek ynn bilmeyen ve bunu renmeyen bilgisiz kimselerin kalplerini mhrler.

Allah daha sonra Rasul'ne, mriklerin muhalefet etmeleri, eziyet etmeleri ve inatlarna kar sabrl olmasn emrederek yle buyurdu:

"Sen sabret. phesiz Allah'n vaadi haktr." Yani ey Peygamber! Mriklerin eziyetine kar sabret. Risaletini tebli etmeye devam et. Zira Allah'n onlara kar sana yardm edecei ve senin onlara kar zafer elde edecein ve hayrl akbetin dnya ve ahirette sana ve sana tbi olanlara ait olaca eklinde Allah'n sana verdii vaadi hibir phe bulunmayan, deimez bir gerektir. Bu vaad mutlaka gerekleecek ve yerine gelecektir.

"Kesin bir imana sahip olmayanlar seni hafiflie drmesin." Allah'a ve ahiret gnne yaknen iman etmeyenlerin sylediklerinden telaa kaplarak sakn hafiflie ve endieye kaplmayasn. Zira onlar sapk bir kavimdir. Sen Allah'n seni gnderdii din zerine sebat et. nk bu hibir sapma olmayan gerein ta kendisidir, daha dorusu hakkn tamam buna hastr. Bu ifade Peygamberimiz (s.a.)'in imana davetine devam etmenin vacip olduuna iaret etmektedir.

bni Cerir, bni Eb Hatim, bni Eb eybe, bni Mnzir, Hakim ve Beyhak'nin rivayetine gre hariclerden bir adam, Hz. Ali (r.a.) sabah namazn klarken onun yanna geldi ve:

"Sana ve senden ncekilere vahyolundu ki eer irk koarsan amelin boa gider ve hsrana urayanlardan olursun." (Zmer, 39/65) ayetini okudu. O srada namaz klan Hz. Ali (r.a.) ona kulak verdi ve dediini anlad. Haric'ye namazda u ayeti okuyarak cevap verdi.

"Sabret. Zira Allah'n vaadi haktr. Kesin imana sahip olmayanlar, seni hafiflie drmesin."

Vehbe Zuhayli, et-Tefsirl-Mnir, Risale Yaynlar: 11/51-53.

Vehbe Zuhayli, et-Tefsirl-Mnir, Risale Yaynlar: 11/56-58.

Vehbe Zuhayli, et-Tefsirl-Mnir, Risale Yaynlar: 11/61-63.

Vehbe Zuhayli, et-Tefsirl-Mnir, Risale Yaynlar: 11/65-67.

Vehbe Zuhayli, et-Tefsirl-Mnir, Risale Yaynlar: 11/72-76.

Vehbe Zuhayli, et-Tefsirl-Mnir, Risale Yaynlar: 11/81-82

Vehbe Zuhayli, et-Tefsirl-Mnir, Risale Yaynlar: 11/85-87.

Vehbe Zuhayli, et-Tefsirl-Mnir, Risale Yaynlar: 11/90-92.

Buhari, Mslim, Nese, Tirmizi, bni Mace ve bni Huzeyme Sahih 'inde bu hadisi Ebu Hreyre'den rivayet etmitir.

Vehbe Zuhayli, et-Tefsirl-Mnir, Risale Yaynlar: 11/95-97.

Zemaheri, /511.

Vehbe Zuhayli, et-Tefsirl-Mnir, Risale Yaynlar: 11/102-104.

Vehbe Zuhayli, et-Tefsirl-Mnir, Risale Yaynlar: 11/108-111.

Vehbe Zuhayli, et-Tefsirl-Mnir, Risale Yaynlar: 11/115.

Vehbe Zuhayli, et-Tefsirl-Mnir, Risale Yaynlar: 11/119.

Vehbe Zuhayli, et-Tefsirl-Mnir, Risale Yaynlar: 11/122-123.

Vehbe Zuhayli, et-Tefsirl-Mnir, Risale Yaynlar: 11/127-128.