tefsirül-münir sure sure (23)

3HICR SURES

3Surenin smi:

3nceki Sure ile likisi:

3Surenin Muhtevas:

4Kurann Tavsif Edilmesi, Kafir Ve syankrlarn Tehdid Edilmesi

4Kelime ve bareler:

4Aklamas

5Ayetlerden kan Hkm Ve Hikmetler

6Mriklerin Peygamberimiz (S.A.) Hakkndaki Baz Szleri Ve Bunlara Verilen Kesin Cevap

6Belagat:

6Kelime ve bareler:

7Ayetler Aras liki

7Aklamas


9Allah Teala'nn Kudretinin Baz Tecellileri

9Belagat:

9Kelime ve bareler:

10Ayetler Aras liki

10Aklamas


13nsanolunun lk Yaratl, Meleklerin Secde Etmelerinin Emredilmesi, blisin Yz evirmesi Ve Ona Dman Oluu

13Kelime ve bareler:

14Ayetler Aras liki

14Aklamas


17Kyamet Gn Mttakilerin Mkafat

17Belagat:


17Ayetler Aras liki

17Aklamas

18Ayetlerden ikan Hkm Ve Hikmetler

19Mafiret Ve Azap

19Belagat:


19Ayetler Aras liki

19Aklamas


20Misafirlerin Hz. brahim (A.S.)'e Lut Kavminin Helakini Haber Vermeleri

20Belagat:


22Ayetler Aras liki

22Aklamas


25uayb Kavmi (Eyke Halk) Kssas Ve Semd Kavmi (Hicr Halk) Kssas

26Belagat:


26Ayetler Aras liki

27Aklamas


29Allah Teala'nn Hz. Muhammed Mustafa (S.A.)'E Yapt Ltuflar

29'rab:

29Belagat:


30Ayetler Aras liki

30Aklamas


Rahman ve Rahim Olan Allah'n Adyla

HICR SURES

Kurann Tavsif Edilmesi, Kafir Ve syankrlarn Tehdid Edilmesi1- Elif, Lm, R. Bu ayetler kitabn ve apak Kur'ann ayetleridir.

2- nkr edenler keke mslman olsa- lard diye nice kez temenni edecekler.

3. Onlar brak, yesinler, elensinler ve ko eme^ onlar oyalayadursun. (Kt sonucu) yaknda bilecekler.

4- Kendisi hakknda (bizce) bilinen bir yaz olmakszn> hibir kasabay helk

5- Hibir millet, ecelinin nne geemez ve bu eceli geciktiremez.

Aklamas"Elif, Lam, Ra" Bu mukattaa harfleriyle Araplara Kur'ann beyan ynnden mucize oluunun bildirilmesi ve bu Kur'ann en ksa suresi gibi bir sure getirmekle meydan okuma kasd gzetilmektedir. nk Kur'an onlarn diliyle nazil olmu, Arap dilinde kelimelerin meydana geldii harflerden meydana gelmitir.

"Bunlar kitabn ve apak Kur'ann ayetleridir." Yani bu suredeki ayetler her ynden kmil olan kitabn ayetleridir, bu ve dier surelerde her eyi tam bir ekilde aklayan Kur'an'n ayetleridir.

Kur'an kelimesinin nekre olarak kullanlmas Kur'ann ann yceltmek iindir. Zemahernin dedii gibi hem (kitab) hem de (Kur'an- Mbn) vasflarnn birlikte zikredilmesi Kur'an'n her eyi mkemmel manada bir arada toplayan, esiz ve benzersiz bir ifade tarzn ihtiva eden bir kitap olduuna dellet etmesi iindir.

Fakat kfirler kyamet gn iinde bulunduklar kfrden dolay piman olacaklar ve keke dnyada iken mslman olsaydk, diye temennide bulunacaklardr.

(Rubbema) kelimesi her ne kadar "azlk" ifade etse de tehdid hususunda gayet beli bir tabirdir.

bni Abbas, bni Mes'ud ve sahabeden baka zatlarn anlattklarna gre Kurey kfirleri atee atldklar zaman keke dnyada iken mslman olsa idik, diye temenni edeceklerdir.

Zeccac diyor ki: Kfir azab durumlarndan bir durumu yahut mslmann (nimet) durumlarndan birini grnce keke mslman olsayd diye temennide bulunacaklardr.

Bu ayetin benzeri u ayettir: "Atein zerinde durdurulduklar zaman: Ne olurdu tekrar dnyaya dndrlseydik, Rabbimizin ayetlerini yalanlamasay-dk da mminlerden olsaydk dediklerini bir grsen!" (En'am, 6/27).

Taberani'nin Ebu Musa el-E'ar'den rivayet ettii hadis-i erifte Peygamberimiz (s.a.) yle buyurmutur: "Cehennemlikler yanlarnda Allah'n diledii ehl-i kbleden olan kimselerle birlikte Cehennem'de toplanrlar. Kfirler (Ce-hennem'e giren) mslmanlara:

- Siz mslman deil miydiniz? diye sorarlar. Mslmanlar:

- Evet, derler. Kfirler:

- Peki, mslmanln size ne faydas oldu. Siz de bizimle birlikte cehen-nem'e girdiniz, derler. Mslmanlar:

- Bizim gnahlarmz vard. Bu gnahlarmz sebebiyle cezalandrldk, derler.

Cenab- Hak bunlarn sylediklerini duydu. Ehl-i Kbleden olan cehennemliklerin cehennemden karlmasn emretti. Onlar da cehennemden karldlar. Cehennem'de geride kalan kfirler bu durumu grnce: Keke bizler de mslman olsaydk da, onlarn cehennemden kt gibi biz de ksak! derler. Bundan sonra Peygamberimiz (s.a.) u ayeti okudu: "Elif, Lam, Ra. Bu ayetler kitabn ve her eyi aka beyan eden Kurann ayetleridir. Kfirler (kyamet gn) keke biz de mslman olsaydk, temennisinde bulunurlar." (Hicr, 1-2).

Bu ayetten sonra Cenab- Hak kfirleri tehdit etti, onlar iddetli bir tehdit ve kuvvetli bir ihtarla korkuttu ve yle buyurdu:

"Ey Muhammed! Kfirleri elencelerinde ve dnya lezzetlerinden yararlanma hususunda kendi hallerine brak, hayvanlarn yedii gibi yesinler. Bo mitler onlar tevbeden ve Allah'a ynelmekten, ahiretten ve lm dnmekten alkoyup oyalayadursun. Onlar amellerinin akbetini ve gelecekteki durumlarn gayet iyi bilecekler."

Bu ayet u ayetler gibidir: "De ki: Yaayn bakalm. Ama en son varacanz yer cehennem 'dir. "(brahim, 14/30).

"(Ey kfirler!) Dnyada az bir mddet yiyin ve elenin bakalm. Siz phesiz sulu kimselersiniz." (Mrselt, 77/46).

Grld gibi bu ayette kfirlerin dnyadaki ihmalkrlarnn sebepleri beyan edilmektedir. Artk onlarn ahirette hibir nasipleri bulanmayacaktr.

Cenab- Hak bundan sonra da kfirlerin azabnn kyamet gnne tehir edilmesinin sebebini zikretmektedir: Allah Teal'nn btn mmetler hakkndaki snneti, kanunu ayndr. Bu da bir kavme bir hccet (peygamber) gndermeden kendilerine hidayet ve Hak yolu tebli etmeden, Levh-i Mahfuzda belirlenen ve takdir edilen ecelleri bitmeden nce hibir kavmi helak etmemesi ve helak olma vakti gelen hibir kavmin azabn tayin edilen vaktinden sonraya brakmamas ve mddetleri bitmeden ne almamasdr: "Her mmetin (belli) bir eceli vardr. Ecelleri geldii zaman onu ne bir an geri brakabilirler ne de ileri alabilirler." (Araf, 7/ 34).

Bu ayetlerden maksat udur: Allah dileseydi kfirlere azab acilen verirdi. Fakat ilh hikmet tevbe ederler midiyle onlara mhlet verilmesini gerekli kld. nk her mmetin belirli bir eceli vardr. Bu ecelde ne gecikme, ne ne alma olabilir Allah mhlet verir ama ihmal etmez.

Bu ayet -bni Kesir'in dedii gibi- Mekke halkna ve benzerlerine iinde bulunduklar ve bu sebeple helak olmaya mstahak olduklar irk, inatlk ve dinsizlikten vazgemeleri hususunda bir tenbih ve irattr.

Mriklerin Peygamberimiz (S.A.) Hakkndaki Baz Szleri Ve Bunlara Verilen Kesin Cevap6- (Kfirler) dediler ki: "Ey kendisine Kur'an indirilen! Sen mutlaka bir mecnunsun.

7- Eer doru syliyen kiilerden olsaydn, bize melekleri getirmeliydin" dediler.

8- Biz melekleri ancak hak ile indiririz. te o zaman onlara mhlet verilmez.

9- Kur'an' biz indirdik, elbette onu biz koruyacaz.

10- Andolsun ki, senden nceki milletler arasnda da eliler gnderdik.

11- Onlara bir peygamber gelince, hemen onunla alay ederlerdi.

12- te bylece biz onu mcrimlerin kalplerine sokarz.

13- Onlar buna (Kur'an'a) inanmazlar. Halbuki eskiden yaam kimselerin tabi olduklar ilh det bellidir.

14- Onlara gkten Jbir kap asak da, oradan yukar ksalar;

15- Yine de gzlerimiz perdelendi. Bilkis biz bylenmi bir milletiz! derlerdi

AklamasAllah Teal bu ayetlerde mriklerin inkarclklar ve inatlklarndan doan baz szleri ve phelerini haber vermektedir: Mrikler alayl bir ekilde ve hafife alarak: Ey Kur'ann kendisine indiini iddia eden kii! Sen bizi sana uymaya ve babalarmz zerinde bulduumuz inanlar terketmeye davet ettiine gre sen cinnet geirmi birisisin. Dolaysyla senin davetini kabul etmeyiz.

Eer iddia ettiin eyde doru szl olsaydn, senin doruluuna ve getirdiin kitabn gerek olduuna ahitlik eden, senin korkuttuun hususlarda seni te'yid eden melekleri bize getirmeliydin deil mi? dediler.

Nitekim Cenab- Hak bir baka ayette yle buyurmutu: "(Kfirler) kendisine bir melek indirilip de onunla birlikte uyarc olsayd ya! dediler." (Furkan, 25/7).

Bir baka ayette de: "(Bir gn) bize kavuacaklarn ummayanlar: Bize melekler indirilse veya Rabbimizi grsek ya! derler. Yemin olsun ki, onlar kendi kendilerine byklenmiler ve azgnlkta ok ileri gitmilerdir." (Furkan, 251) buyurulmutu.

Cenab- Hak, Hz. Musa (a.s.) hakknda Firavun'un syledii u sz nakletti: "Ona (gkten) altn bilezikler atlsa veya beraberinde melekler gelip onu destekleseler ya!" (Zuhruf, 43/53).

Kfirlerin ikinci szne karlk Cenab- Hak u ayetle cevap verdi: Biz melekleri ancak hak, hikmet ve bildiimiz umum menfaatlerle gndeririz. Peygamberin (s.a.) doruluu hususunda size ahit olacak ve sizin kendilerini greceiniz ekilde meleklerin size aktan gelmesi hikmete uygun deildir. nk o zaman siz mecburen tasdik eden insanlar olursunuz. Halbuki onlar sizin cinsinizden ve sizin eklinizden ayr olup bu durumda size karklk gelebilir. nk her cinsin kendi cinsinden davetisi vardr. Nitekim Cenab- Hak yle buyuruyor: "Eer peygamberi melek cinsinden gnderseydik onu (yine) insan eklinde klardk. Onlar yine de dtkleri pheye drrdk." (Enam, 6/9).

"te o zaman onlara hi mhlet verilmez." Yani biz melekleri indirmi olsaydk bu helak etme ve azap iin yaplan bir indirme olur, onlara gelecek azab bir an bile geciktirmezdi. nk bizim snnetimiz, kanunumuz insanlarn teklif ettii ekliyle bir mucize indirdiimizde insanlar buna inanmazlarsa bu mucizenin peinde helak edici bir azab gndermemizdir. Bu sebeple meleklerin indirilmesinde onlar iin fayda deil mutlak bir azab vardr.

Bundan sonra Cenab- Hak kfirlerin ilk szlerine "Bu Kur'an biz indirdik. Onun koruyucusu da phesiz ki biziz" ayetiyle cevap verdi.

Yani peygamberine zikri -Kur'an- indiren Allah Teal'dr. Kur'an deitirme ve bozulmadan koruyan O'dur. Siz: O peygamber delidir! deyin. Biz de: Bu Kur'an indiren ve onu koruyacak olan biziz, diyoruz. Bu Kur'ann zelliidir. nk Cenab- Hakkn bizzat kendisi btn zaman boyunca onu muhafaza etme ve korumaya kefil olmutur. Halbuki nceki kitaplarn rahibler ve din adamlar tarafndan korunmalar emredilmi, onlar da bu kitaplarla oynam, tahrif ve deiiklikler yapmlardr. Hatta kitaplarn asl nshalar kaybolmu ve zayi olmu, asllarnn hibir izine rastlanlmamtr.

Cenab- Hak yle buyuruyor: "phesiz biz iinde hidayet ve nur bulunan Tevrat' indirdik. Allah'a teslim olan peygamber yahudilere onunla hkmederlerdi. Rablerine samimi olarak kulluk edenler ve limler de Allah'n kitabndan kendilerinden korunmas istenilenle hkmederlerdi. Onlar Tevrat'n hak olduuna ahit idiler." (Maide, 5/44).

Allah Teal daha sonra Kurey kfirlerinin bazlarnn yalanlamalar hususunda Rasuln (s.a.) teselli ederek yle buyurdu:

"phesiz ki biz senden nceki mmetlere, milletlere kabilelere, guruplara da peygamberler gnderdik. Fakat onlara bir peygamber gelir gelmez hemen onu yalanladlar onunla alay ettiler ve onun peygamberliini inkr ettiler."

"Onlara bir peygamber gelince..." cmlesi gemi mmetlerin durumunu hikye etmektedir. nk "ma" kelimesi mzari fiil zerine gelince mutlaka hal manas ifade eder, mazi fiilden nce gelirse hale yakn bir mana ifade eder.

Daha sonra Yce Allah inatlk yapan ve hidayete tabi olmaktan yzevi-rip kibirlenen mcrimlerin kalplerine yalanlama hasletinin nfuz ettiini haber verdi. Zira gemiteki mcrimlerin kalplerine sokulan bu eit yalanlama ve inkarcl yeni mcrimlerin kalplerine de sokarz.

"Onu mcrimlerin", gnahkrlarn "kalplerine sokarz" cmlesindeki (Onu=h) zamiri irke aittir. Bu zamirin zikre yani Kur'ana rci olmas da mmkndr. Buna gre mana: Bylece biz gnahkrlarn kalplerine Kur'an' sokarz. Onu yalanlanarak, alay edilerek, makbul olmakszn, ona ebediyyen iman etmeyecekleri bir halde gnahkrlarn kalbine sokarz.

"Halbuki eskiden yaam kimselerin tabi olduklar ilah det bellidir" Yani gemi insanlarn zamannda takip edilen ilh det gemite bellidir. Bu ilh det, Allah'n peygamberlerini yalanlayan herkesi helak edip yok etmesi, peygamberleri ve onlara tabi olanlar dnya ve ahirette kurtulua erdirmesi-dir. Ya Muhammedi Senden nceki peygamberler kendilerini yalanlayan kavimleriyle yapt mcadelelerde senin iin rnektirler. Dier bir ifade ile: Biz yeni gnahkrlara eski gnahkr kavimlere yaptmz muameleyi yapacaz, peygamberlere ve mminlere yardm edeceiz.

Cenab- Hak bundan sonra kfirlerin son derece inat olduklarn ve inkarclklarnn gnllerinde yer ettiini Hakk'a kar bbrlendiklerini haber vererek yle buyurdu:

Bu inatlara gkten bir kap asak oradan durmadan yukar ksalar yahut bu kapdan melekler yukar doru ksalar onlar yine bunu tasdik etmezlerdi. Bilkis onlar: Gzlerimiz perdelendi, grmemiz engellendi bize yle gsterildi, zihinlerimizdeki iler birbirine kart. Artk sadece hayal grr olduk. Bylenmi kiiler gibi Muhammed bizi ayetleriyle byledi, derler.

Bir baka ayette Cenab- Hak yle buyuruyor: "(Ey Muhammed!) Sana ktta yazl bir kitap indirmi olsak da onu elleriyle tutsalard, yine de o kfirler: Muhakkak ki bu apak bir sihirdir, derlerdi." (En'am, 6/7).

Ayetin manas yledir: Mriklerin inatl o dereceye ulamtr ki, onlar gerekten ge ksalar ve grecekleri ulv manzaralar grseler yine de: Btn bunlar evham ve hayallerdir. Her hangi bir vesile ile Muhammed bizi byledi, derler.

Ayet-i kerimede dnya dndaki fezada karanln bulunduuna delil vardr.

Allah Teala'nn Kudretinin Baz Tecellileri16- Andolsun ki biz gkte bir takm burlar (yldz kmeleri) yarattk ve bakp tem edenler iin gkyzn ssledik.

17- Gkyzn talanm (kovulmu) her eytan'dan koruduk.

18- Ancak kulak hrszl yapan (eytan) mstesna. Onun da peine ak bir ate alevi dmtr.

19- Yeryzn uzatp yaydk, yeryznde ulu dalar yerletirdik ve tartlan her eyden nice bitkiler yeerttik.

20- Yeryznde hem sizin iin, hem de sizin kendisine rzk vermediiniz varlklar iin geim vastalar yarattk.

21- (Kinatta var olan) hibir ey yoktur ki bizim yanmzda o varlktan hazineler dolusu bulunmasn. Ancak biz onu belli bir miktarda indiririz.

22- Biz, rzgrlar alama vastalar olarak gnderdik. Gkten bir su indirdik de onunla su ihtiyacnz karladk. (Biz bunlar yapmasaydk) siz o suyu saklayamazdnz.

23- phesiz biz diriltiriz ve biz ldrrz. Ve sonunda her eye biz varis oluruz.

24- Andolsun ki, biz sizden nce gelip geenleri de biliriz, geri kalanlar da biliriz.

25- phesiz Rabbin onlar maherde toplayacaktr. nk O hkm ve hikmet sahibidir, her eyi en iyi bilendir.

AklamasAllah'a yemin olsun ki gkyznde sabit veya gezegen byk yldzlar va-rettik. Gkyzne tekrar tekrar bakp gkyzndeki gayet ak acaip nizam, bakp inceleyeni hayrette brakan gz kamatrc kudret ayetlerini inceden inceye dnen kimseler iin gkyzn yldzlarla ssledik.

"Biz dnya semasn esiz birznetle, yldzlarla ssledik." (Saffat, 37/ 6).

"Gkyznde burlar (yldz kmeleri) yaratan (Allah) yceler ycesidir." (Furkan, 25/61).

Bir gurup lim; burlar, ay ve gnein menzilleridir demilerdir.

"Gkleri, Allah'n rahmetinden kovulan btn eytanlardan koruduk" Rahmetten kovulan eytanlarn gkyzne yaklamasna mani olduk. Bir baka ayette ise: "Biz gkyzn inat btn eytanlardan koruduk." (Saffat, 37/7) buyurulmutur.

"Racm: Kovulan, talanan" yani kendilerine (yldz kaymalarnda) kk yldzlar atlan, yahut irkin ifadelere lyk olan, yahut lanete urayan, Allah'n rahmetinden kovulan demektir.

"Ancak kulak hrszl yapanlar mstesna..." cmlesi istisna-i munka-t'dr. Yani ancak kelm hrszl yapan, yahut meleklerin kendi aralarnda konutuu gayba ait bilgilerden bireyler almak isteyen eytan bir yldz paras kovalar, o ate paras ona eriir. Yani yldzlardan kopan, ayrlan bir para -ki bu da alevli bir atetir- o eytan yakar. "ihab" parlayan bir ate alevidir. Yldza da "ihab" ad verilmitir.

Bir baka ayette ise: "Dorusu biz daha nce gkte olup bitenlerin iitilebi-lecei bir yerde oturuyorduk. Fakat imdi kim dinlemek istese kendisini gzetleyen bir ate parasyla karlayor" (Cin, 72/9) buyurulmaktadr.

Yine Cenab- Hak: "Biz dnya semasn kandillerle (kandil gibi parlayan yldzlarla) ssledik. Onlarla (haddi aan) eytanlarn talanmasn saladk" (Mlk, 67/5).

bni Abbas (r.a.) diyor ki: nceleri eytanlarn gkyzne kmalarna engel olunmuyordu. Gkyzne kyorlar, meleklerden gayba dair haberleri duyuyorlar, sonra da bu bilgileri khinlere aktaryorlard. Hz. sa (a.s.) dnyaya gelince son semaya kmalarna mani olundu. Rasulullah (s.a.) dnyaya gelince de gkyznn btn katlarna kmalarna engel olundu. Onlardan herhangi biri kulak hrszl yapmak isterse kendisine bir yldz paras atlr.

Sahih olan udur ki yldz haberlerin kendilerine ulamasndan nce eytanlar ldrr. Dolaysyla gkyznn haberleri yeryzne peygamberler ve vahiy melekleri olmakszn kesinlikle ulaamaz. Bunun iin Peygamberimiz (s.a.) in gnderilmesiyle khinlik sona ermiti.

Allah Teal bunun ardndan Allah'n birliine dellet eden semav delillerden sonra yeryzndeki delilleri beyan etti:

Yeryzn uzunluuna ve geniliine uzun bir ekilde, gzn alabildiine grebilecei ve istifadeye hazr bir ekilde, stnde yaayan insana gre yarattk. Nitekim bir ayette: "Biz yeryzn (yaamaya uygun ekilde) dedik. Ne gzel deyiciyiz!" (Zariyat, 51/48).

Bu ifade yeryznn "kresel" oluunu inkr etmek manasnda deildir. nk byk krenin paralar bu paralardan birine bakan kimseye sanki (tepsi gibi) dmdz bir arazi eklinde grnr. Bu durum, Allah Teal'nm kudretinin ve azametinin mkemmel olduuna ak bir delildir. Zira bu dnyadan yararlanan insan, kresel olduu halde onu dmdz grr, hareket ettii halde onu sabit zanneder.

'Yeryznde" insanlarn dengesinin bozulmamas iin "sabit dalar yerletirdik." Bir baka ayette de: "Allah, yeryz sizi sarsmasn diye oraya sabit dalar yerletirdi" (Nahl, 16/15). Bu ayetler yeryzn Allah'n yarattna, yeryzn yayp genilettiine ve yeryznde sabit dalar, vadiler yerletirdiine dellet etmektedir.

Yeryznde belirli bir miktar, belirli bir l ile takdir edilen hikmet ve maslahata uygun mnasip bitki ve meyveler bitirdik. Her bitkinin unsurlar llm, muhta olduu her ey takdir edilmitir.

"Her eyi belli bir lde ..." ifadesi belirli bir miktar ile takdir edilmi, hikmet terazisiyle tartlm, yani hikmet ve maslahata uygun olarak... demektir. Nitekim Cenab- Hak bir baka ayette: "Allah katnda her ey bir lye tabidir" (Ra'd, 13/8).

"Yeryznde size ... geim yollar yarattk" Yani yeryznde sizin iin gda, il, giyecek, su gibi mnasip bir hayat ve geim vastalar hazrladk.

"Sizin kendilerine rzk vermediklerinize de ... " Yani yine yeryznde sizin iin hizmetiler, kleler, binek hayvanlar ve dier hayvanlar gibi sizin kendilerine nzk vermediiniz varlklara da geim vastalar yarattk. Yani Allah size de onlara da rzk vermektedir.

Bu ayetlerden maksat Allah Tealnn insanlara yeryznde geim ve kazan vastalar ihsan etmek, zerine binilen ve eti yenilen hayvanlar, hizmet iin kullandklar hizmetileri insanlarn emrine vermek suretiyle ltufta bulunduu beyan etmesidir. Yaratc olan Allah Teal onlarn rzklarna kefil olmutur. Onlarn rzklan kendileri zerine deil, yaratclar zerinedir. Onlar iin istifade etme hakk vardr. Rzk vermek ve her eyi insann emrine vermek Allah'n zerinedir.

Bundan sonra Allah Teal kendisinin her eyin maliki olduunu ve bitkiler, madenler ve saylmas mmkn olmayan eitli yaratklarn her snfndan kendisi nezdinde hazineler bulunduunu beyan ederek yle buyurmutur:

"Bu kinatta insanlarn yararland hibir ey yoktur ki, biz onu yoktan var etmeye, meydana getirmeye ve onunla ikramda bulunmaya muktedir olmayalm. Biz, bunun ancak faydal olduunu bilerek belirli bir lde veririz."

Cenab- Hak "hazine" derken gerek deil, temsil maksad gzetmektedir. Bunun manas Allah'n imkn d olmayan her eye kadir olmasdr.

Cenab- Hak bundan sonra da nimetlerin elde edilmesinin sebeplerini aklayarak yle buyurdu: Biz yamur indirmek iin rutubetle dolu bulutlar tayan hayrl rzgarlar gnderdik.

Nitekim bir baka ayette yle buyurulmaktadr: "Rahmetinin nnde mjdeci olarak rzgrlar gnderen Allah'tr. O rzgarlar yamur ykl bulutlar yklenince onu kurak bir memlekete gnderir, sonra onunla her eit rn yetitiririz. te biz lleri de byle diriltiriz. Gerekir ki dnr, ibret alrsnz" (A'raf, 7/57).

Ayn ekilde rzgrlar meyvenin meydana gelmesi iin ieklerdeki erkek tohumlar dii tohumlara nakledip dllenme meydana getiren rzgrlar aalarn alanmas vastas kldk.

Ayrca gdann yerine ulamas iin rzgrlar aalardan tozu giderme vastalar kldk. bni Abbas diyor ki: Rzgrlar aalar ve bulutlar alama vastalardr.

"Gkten su indirdik ..." Yani buluttan yamur indirdik, onunla sizi suladk. Yani bu sudan sizin imeniz de mmkndr, onunla bitkilerinizi ve hayvanlarnz da suladk.

Nitekim Cenab- Hak yle buyurmaktadr: "Her canly sudan yarattk" (Enbiya, 21/30).

"Syleyin bakalm! tiiniz suyu buluttan siz mi indirdiniz, yoksa indiren biz miyiz? steseydik onu ac ve tuzlu yapabilirdik. Hl kretmez misiniz?" (Vaka, 56/68-70).

"Size semadan su indiren O'dur. Siz ondan iersiniz. Hayvanlarnz otlattnz bitkiler de o su ile yetiir." (Nahl, 16/10).

"... Yoksa siz onu biriktiremezdiniz." Yani onu muhafaza edemezdiniz. Bilkis onu biz indiririz, biz muhafaza ederiz, onu yeryznde kaynaklar haline getiririz. Allah dileseydi o suyu alr gtrr, yerin dibine batrrd. Fakat Allah rahmetiyle insanlarn imesi; bitki, meyve ve hayvanlarn sulanmas iin suyu yl boyunca saklar. Bu saklama bulutlarda ve yerin boluklarnda olur.

Daha sonra Allah Teal yaratln balangcna ve tekrar diriltmeye kadir olduunu haber vererek yle buyurdu:

Biz mahlkat yoktan varederiz, sonra onlar ldrrz. Sonra hepsini maher gn toplanmalar iin diriltiriz. Yeryz ve zerinde bulunanlara biz varis oluruz. Onlar bize dndrleceklerdir: "O'ndan baka her ey yok olacaktr" (Kasas, 28/88).

Sonra Cenab- Hak, ilk ve son btn mahlkat tam manasyla bildiini bize bildirdi: "Allah'a yemin olsun ki dem (a.s.) den u ana gelip geen ve yok olan kimseleri, u anda canl olanlar ve kyamet gnne kadar gelecek kimseleri biz biliriz."

phesiz onlarn hepsini ilkleri sonuncular, Allah'a itaat edenle isyan edenleri toplayacak olan senin Rabbindir. Her nefse yapt amelinin karln verecektir. phesiz Allah Teal hkm ve hikmet sahibidir, yapt sanatnda ak hikmet sahibidir, ilerini ok salam yapmaktadr, ilmi genitir. Onun ilmi her eyi kaplamtr. O hikmeti ve her eyi ihata eden ilim gerei dilediini yapar.

nsanolunun lk Yaratl, Meleklerin Secde Etmelerinin Emredilmesi, blisin Yz evirmesi Ve Ona Dman Oluu26- Andolsun ki biz insan (pimi) kuru bir amurdan, ekillenmi cvk bir balktan yarattk.

27- Cinleri de daha nce zehirli bir ateten yaratmtk.

28- Hani Rabbin meleklere: "Ben kupkuru bir amurdan, ekillenmi cvk bir balktan bir insan yaratacam.

29- Ona ekil verdiim, ona ruhumdan flediim zaman siz hemen onun iin secdeye kapann." demiti.

30- Bunun zerine meleklerin hepsi toptan secde ettiler.

31- Ancak blis, secde edenlerle beraber secde etmekten imtina etti.

32- (Allah): "Ey blis! Secde edenlerle beraber olmamana sebep ne?" dedi.

33- (blis): "Ben kuru bir amurdan oluan ekillenmi balktan yarattn bir insana secde edecek deilim," dedi.

34- Bunun zerine Allah: "yle ise oradan k! nk artk kovuldun.

35- Muhakkak ki, kyamet gnne kadar lanet senin zerine olacaktr." dedi.

36- (blis:) "Ey Rabbim! yle ise (varlklarn) tekrar dirilecekleri gne kadar bana mhlet ver." dedi.

37- "O halde sen kendilerine mhlet verilenlerdensin.

38- Belirli bir vakte kadar." dedi.

39- (blis) dedi ki: "Ey Rabbim! Beni saptrdn iin mutlaka ben de yeryznde Ademoullarna ktlkleri gzel gstereceim ve onlarn hepsini azdracam.

40- Ancak kullarndan ihlsl olanlar mstesnadr."

41- Allah da yle buyurdu: "Bu, bana ulaan dosdoru bir yoldur.

42- Kullarmn zerinde hibri nfuzun yoktur. Ancak sana uyan azgnlar hari.

43- Onlarn hepsine vaadedilen yer Cehennem'dir."

44- Cehennem'in yedi kaps vardr. O kaplarn her birinden girecek belirli bir zmre vardr.

AklamasAllah, ilk insan beeriyetin babas Hz. dem (a.s.)' amurdan ve kuru topraktan yaratt.

Cenab- Hak ilk defa insan yaratrken nce topraktan balad, sonra amur, sonra da kuru topraktan yaratt. Bu durum ilh kudrete daha ak bir delil olmutur.

Biz "cin" taifesini ate alevinden yani isabet edeni ldren, zehirli ylann dilinin ucu gibi insan yalayan smscak rzgrn ateinden yarattk.

bni Mes'ud diyor ki: Bu zehirler, cinlerin yaratld zehirli atein zehrinin yetmite bir parasdr. Sonra bu ayeti okudu. "Biz cinleri de daha nce zehirli bir ateten yaratmtk" (Hicr, 27).

Mslim'in Sahihinde ve Ahmed b. Hanbel'in Msnedinde Hz. ie (r. a)'den rivayet edilen bir hadis-i erifte: "Melekler nurdan, cinler ate alevinden yaratlmtr. Adem de size tarif edilen eyden yaratlmtr" buyurulmaktadr.

Bu ayetin benzeri u ayettir: "Allah insan vurulduunda testi gibi ses karan kuru bir balktan yaratt. Cinleri de dumansz saf ateten yaratt" (Rahman, 55/14-15)

Burada insan tabiatnn soukluuna ve cin tabiatnn scaklna iaret vardr. Bu ayette, Hz. dem (a.s.)'n erefli oluuna, ana unsurunun gzelliine, ana maddesinin temizliine iaret edilmektedir. Btn bunlar Allah Te-al'nn kudretine delildir.

Bundan sonra Cenab- Hak meleklere Hz. Adem (a.s.)'a secde etmelerini emretmek suretiyle O'nu erefli kldn ve Hz. Adem (a.s.)'n dman blis'in dier meleklerden farkl olarak kskanlk, inkarclk, inatlk bbrlenmek ve batlla gururlanmak sebebiyle Hz. Adem (a.s)'a secde etmekten geri durduunu beyan ederek yle buyurdu: "Hani Rabbin meleklere yle demiti..."

Yani ey peygamber! Meleklere Adem'in yaratl tamamlandktan sonra Adem'e secde edeceksiniz diye emrettiimde Adem'in dman olan blis'in dier meleklerden ayrlarak "Ben kara topraktan olumu kuru balktan yarattn bir insana secde edecek deilim" (Hicr, 33) diyerek ve "Ben ondan daha hayrlym. Beni ateten yarattn, onu ise balktan yarattn" (Sad, 38/76) diye mazeret uydurarak ve "Benden stn kldn kimse bu mu?" (sra, 17/62) diyerek secde etmekten imtina ettiini kavmine anlat.

blisin kendini savunmas; kendisinin Hz. Adem (a.s.)'den daha hayrl olduunu, zira kendisinin ateten Hz. Adem (a.s.)'in ise topraktan yaratldn, atete ykseklik ve ycelik unsurunun, toprakta ise dklk ve durgunluk unsurunun bulunduunu, dolaysyla atein amurdan daha erefli olduunu, yksek olann alak olana ta'zim edemiyeceini syleyerek Hz. Adem (a.s.)'e secde etmekten imtina etmesini ihtiva etmektedir.

Bu fasid (geersiz) bir kyastr. nk maddenin hayrl ve stn oluu unsurun hayrl ve stn oluu manasna gelmez. Meleklerin nurdan, nurun da ateten daha hayrl olmas buna delildir. Ayrca bu yaratcnn emrine isyankrlktr ve Hz. Adem (a.s.)'n verilecek vazifeleri almaya ve kinatn ilerlemesine ilm ve amel olarak hazr olma hususiyetine sahip olduunu bilmemektir.

Bunun iin Allah, blisi u szyle cezalandrd. inde bulunduun "Me-le-i A'l" mertebesinden dar k. nk sen artk lanete hem de kyamet gnne kadar durmadan devam edecek bir lanete uram, Allah'n rahmetinden kovulmu birisin.

blis, Hz. Adem (a.s.)'a tuzak kurmakta daha ileri gitmek iin, ona ve zr-riyetine olan kskanlndan dolay insanlarn kabirlerden kp hesap sahasnda toplanma gnne kadar Cenab- Hak'tan mhlet istedi. Allah da ona belirli bir vakte -yani mahlkatn tamammn can verdii surun birinci defa flenmesine- kadar ona mhlet tand.

blis bu gne kadar bekleme garantisi alnca isyankr ve inat bir eda ile yle dedi: Ya Rabbi! Senin beni artman ve saptrman sebebiyle dnyada Hz. Adem (a.s.) zrriyetine nefs arzularn ssleyeceim, onlara gnahlar sevdirecek ve tevik edeceim. Ancak sana ibadet ve taatte ihlasl olan kendilerine ih-ls verilen kullarn mstesna. (Bunlara dokunamam).

"Kendilerine ihls verilen kullar" mstesna etti. nk blis kendi tuzann onlara ilemeyeceini ve bunu kabul etmeyeceklerini gayet iyi bilmektedir.

Bunun zerine Cenab- Hak blis'e tehditte bulundu ve u szyle ihtar etti: Kulluk veya ihls hususunda u yol doru bir yoldur. Bunun sonu bana dner. Ben herkese kendi ameliyle karlk vereceim; hayrsa hayr, serse er karlk vereceim.

"phesiz Rabbin, her an gzetlemektedir" (Fecr, 89/14).

"Bu bana ulaan dosdoru bir yoldur." (Hicr, 41) Yani bu ihls benim ikramma ve sevabma ulatran bir yoldur. Yahut kullukta bu yol dosdoru bir yoldur. Yahut bu yol isbat ve te'kidi bana ait olan bir yoldur. Bu yol dorudur: Haktr ve gerektir. Bu ifadenin neticesi: Benden kaabilecek kimse var m? demektir. Tpk tehdit edip korkuttuu kimseye: Yolun benden geer, demek gibi. "Mstakim" kelimesi hibir erilik ve sapma olmayan doru demektir. Bu ayet blis'in:

"... Senin doru yolunda kullarnn nn keseceim. Sonra onlara nlerinden ve arkalarndan, salarndan ve sollarndan sokulacam. Bylece (kullarnn) ounu kredenler olarak bulamayacaksn" eklindeki szne reddiyedir.

"Kullarmn zerinde hi bir nfuzun yoktur" (Hicr, 42). hlsl olan veya ihlsl olmayan yahut kendilerine hidayet takdir ettiim mmin kullarmn hibirinin zerinde senin hkimiyetin yoktur. Senin iin onlara eriecek hibir yol yoktur, onlara ulama imknn yoktur.

"... Ancak sana uyan azgnlar hari." (Hicr, 43) Buradaki istisna munkat-dr. Yani sana kendi isteiyle tabi olan sapk mrikler hari. Emir ve yasaklarda sana boyun emeleri sebebiyle, senin onlar zerinde hkimiyetin vardr. Bunun ayr bir delili ise "eytan'n nfuzu sadece onu dost edinenler ve onun vesvesesiyle Allah'a ortak koanlar zerinde vardr." (Nahl, 16/100).

"Onlarn hepsine vaadedilen yer cehennem'dir." (Hicr, 43) phesiz blis'e tabi olanlarn hepsinin varaca yer cehennem'dir. Nitekim bir baka ayette yle buyuruluyor: "Frkalardan kim bunu inkr ederse ona vaadedilen atetir." (Hd, 11/17).

Cenab- Hak bundan sonra cehennem'in yedi kaps olduunu haber verdi: "Cehennemin yedi kaps vardr. O kaplarn herbirinden girecek belirli bir zmre vardr." Bu yedi kapnn herbiri iin blis'e tabi olanlardan payedilmi bir para, belirli bir say tahsis edilmitir. O kapdan girerler, bundan kaacaklar bir yer yoktur. Herkes ameline gre bir kapdan girer. Ameli miktarnca bir ukura yerleir.

Bu "yedi kap" hakknda iki gr vardr:

Birincisi: Bunlar birbiri zerinde "yedi tabaka"dr. Bu tabakalara "Dereke" ismi verilir. "phesiz mnafklar cehennem ateinin en alt tabakasndadrlar" (Nisa, 41/145) ayeti buna delildir. Bunun sebebi de sudun Kfr mertebeleri iddetli ve hafif oluuna gre eitlidir. Dolaysyla azab mertebeleri de farkl olmutur.

kinci gr: Bunlar "yedi ksm"dr. Her ksmn ayr bir kaps vardr. bni Creyc'in dedii gibi bu yedi ksm unlardr: Cehennem, Lez, Hutame, Sayr, Sekar, Cahym, Hviye.

Dahhk'n belirttii ekliyle:

Birinci kap (Cehennem): syankr olan tevhid ehline

kincisi (Lez): Yahudilere

ncs (Hutame): Hrstiyanlara

Drdncs (Sayr): Sabilere

Beincisi (Sekar): Mecslere

Altncs (Cahym): Mriklere

Yedincisi (Hviye): Mnafklara aittir.

Kyamet Gn Mttakilerin Mkafat45- Mttakler (Allah'tan gerekten korkanlar) ise cennetlerde ve pnarlarn bandadr.

46- Allah'tan korkanlara: Selmetle ve emniyet iinde girin cennetlere, denilir. 47- Biz, onlarn kalplerinden kini kardk. Kardeler olarak sevin iinde karlkl koltuklara otururlar.

48- Cennette onlar hibir yorgunluk hissetmezler. Oradan karlacak da deildirler.

AklamasAllah'n azabndan ve O'na isyan etmekten saknan, Allah'n emirlerine itaat eden, nehiylerinden kanan, dolaysyla blis'in nfuzu ve vesveselerinin tesirinde kalmayan "Mttak'ler, Cennetler yani daim meyveleri ve geni glgeli aalan bulunan baheler iindedir. Etraflarnda ise drt eit pnar fkrmtr. Bunlar su, st, sarho edici olmayan Cennet arab ve szlm bal nehirleridir. Bunlar hi ekimesiz ve yanmasz onlara yahut btn Cennetliklere aittir. Nitekim Cenab- Hak birbaka ayette yle buyurmaktadr: "Mttek-lere vaad edilen Cennetin vasf udur: Orada hi bozulmayan su rmaklar, tad deimeyen st rmaklar, ienlere zevk veren Cennet arab nehirleri ve szlm bal nehirleri vardr. Ayrca onlar iin orada her eit meyveleri ve Rableri tarafndan byk bir mafiret vardr." (Muhammed, 47/15).

"Selmetle ve emniyet iinde girin cennetlere!" Onlara: Bellardan salim olarak, size selm verilerek her trl korku ve dehetten uzak kalarak girin cennetlere denilir. Cennetten karlmaktan, nimetin kesilmesinden yok olmasndan korkmayn.

"Biz onlarn kalplerinden kini kardk." Dnyadaki onlarn kalplerinde olan kin, dmanlk, intikam ve kskanlk duygularn kardk. Bylece onlar birbirlerini seven, ayn duygulan paylaan, karlkl koltuklar zerinde oturan kimseler olarak herbiri dierinin yzne bakyor ve arkalanna bakmyorlard. Onlar yce ve deerli bir makamdaydlar.

Burada anlatlmak istenen husus udur: Allah onlann kalplerini dnyann bulank ve kirli duygulanndan temizledi. Orada birbirini kskanma, birbirine kin duyma, birbirine srt evirme, bakasn arkasndan ekitirme, laf tama ve mnakaa etme yoktur. Onlann kalplerine karlkl sevgi, muhabbet ve samimiyet tohumlan atlmt. Zira dnyadaki lmle birlikte maddenin zellikleri ortadan kalkmt.

Sahih bir hadis-i erifte, Ebu Said el-Hudr'den Efendimiz (s.a.v)'in yle buyurduu rivayet edilmektedir: "Gnahkr mminler cehennem'den kurtulur, cennet ile cehennem arasnda bir kprde hapsedilirler. Dnyada aralarnda olan baz hakszlklar birbirinden ksas olarak alnr. Nihayet tertemiz olup arndklar zaman onlarn cennet'e girmelerine izin verilir."

bni Cerir ve bni Mnzir, Talha hazretlerinin azatl klesi Eb Hab-be'den rivayet ediyorlar: mran b. Talha, Cemel Olayndan sonra Hz. Ali'nin huzuruna girdi. Hz. Ali (r. a) onu gleryzle karlad ve yle dedi: mit ederim ki Allah beni ve baban (Hz. Talha'y) Allah'n kendileri hakknda: "Biz onlarn kalplerinden kini kardk. Kardeler olarak (sevin iinde) karlkl koltuklara otururlar" buyurduu kimselerden klacaktr. Halnn bir kenarnda oturan iki kii:

"Allah bundan daha dildir. Sen dn onlar ldreceksin, sonra da karde olacaksnz, yle mi?" dedi.

Bunun zerine Hz. Ali (r. a):

"Siz kalkn, en uzak ve en kt yere gidin. Ben ve Talha byle karde olmazsak, o halde kim byle olacak", dedi.

"Cennette onlar hibir yorgunluk hissetmezler" Yani onlara bu cennetlerde yorgunluk, meakkat ve eziyet isabet etmez. Zira her arzu ettiklerine hibir gayret sarfetmeden nlerinde kolayca bulacaklar iin cennettekiler hibir gayret ve mcadeleye ihtiya duymayacaklardr.

Buhar ve Mslim'in Sa/uMerindeki bir hadis-i erifte yle buyurulmu-tur: "Allah bana Hatice'ye cennette ii bo ok deerli inciden yaplm bir kk verileceini mjdelememi emretti. Orada ne grlt vardr, ne de yorgunluk."

"Onlar oradan karlacak da deillerdir." Yani orada ebediyyen kalacaklardr. Oradan karlmayacak ve yerleri deitirilmeyecektir.

Sabit (yani sahih) bir hadis-i erifte u ifade yer almaktadr: "Denilir ki: Ey Cennet ehli artk devaml shhat iinde olacak, hi hasta olmayacaksnz. Devaml yaayacak, hi lmeyeceksiniz. Devaml cennette kalacak, hi azgnlk yapmayacaksnz" Allah Teal yle buyurdu: "Onlar o cennetlerde ebediyyen kalacaklar, oradan hi ayrlmayacaklardr" (Kehf, 18/108).

- zetle: Cennet nimetleri, sevab ve menfaatlerinin tc tanedir:

1- Huzur iinde bulunmak. Bunu u ayette gryoruz: "Selmetle ve emniyet iinde girin cennete." (Hicr, 46).

2- Kin. ve kskanlk gibi ruh kirliliklerden, yorgunluk ve meakkat gibi beden skntlardan, zararl eylerden uzak kalmak. Bunu u ayetten anlyoruz: "Biz onlarn kalplerinden kini kardk." (Hicr, 47), "Cennette onlar hibir yorgunluk hissetmezler" (Hicr, 48).

3- Zeval olmakszn devamllk ve ebedlik. Bunu da u ayetten anlyoruz: "Onlar cennetten karlacak da deildirler." (Hicr, 48).

Mafiret Ve Azap49- Ey peygamber) kullarma haber ver ki Ben Gafur (son derece balayc) ve Rahimim (ok merhametliyim).

50- Azabm da gerekten can yakc bir azaptr.

Aklamas"Ya Muhammedi Kullanma benim mafiret ve rahmet sahibi ve ayn zamanda ackl bir azab sahibi olduumu haber ver."

Bu ifade mit ve korku makamlarna dellet etmektedir. Allah Teal kendisine ynelip tevbe edenlerin gnahlarn rter, bylelerini rezil etmez ve cezalandrmaz. Onlar rahmetine nail klar, tevbe ettikten sonra onlara azab vermez. Bu durum itaatkr mmine de, isyankr mmine de amildir.

"Yine onlara haber ver ki kfr ve masiyet zerinde srar edip tevbe etmeyen kimselere vereceim azabm ackl, can yakc bir azaptr."

Bu ifade de masiyet ileyenlere tehdit ve ihtar mahiyetindedir.

Bu iki ayette dier pek ok ayetlerde olduu gibi mjde ile ihtar, tevik ile korkutma birlikte zikredilmi bylece insanlarn korku ile mit arasnda olmalar istenmitir.

Said b. Mansr ve Abd b. Humeyd'in Katade'den bu ayet hakknda naklettikleri hadis-i erifte Peygamberimiz (s.a.) yle buyuruyor: "Kul Allah'n affnn derecesini bilseydi haramdan ekinmezdi. Kul Allah'n azabnn derecesini bilseydi kendini hie sayard."

Buhar, Mslim ve baka zatlarn Eb Hureyre'den rivayet ettikleri hadis-i erifte Efendimiz (s.a.) yle buyururlar: "Cenab- Hak rahmeti yaratt zaman 100 para yaratt. Yannda 99 parasn alkoydu. Btn mahlkatna kalan bir paray gnderdi. Kfir Allah nezdindeki btn rahmetin ne olduunu bilse rahmetten hi midini kesmez. Mmin Allah nezdindeki btn azab bilse ateten emin olamaz."

Mslim'in rivayeti u ekildedir: "Mmin Allah katndaki cezay bilse hibir kimse O'nun cennetini arzu edemez. Kfir Allah katndaki rahmeti bilse hibir kimse O'nun rahmetinden midini kesmez."

Misafirlerin Hz. brahim (A.S.)'e Lut Kavminin Helakini Haber Vermeleri51- (Ey Peygamber!) Sen brahim'in misafirlerini onlara anlat."

52- Hani melekler brahim'in evine girdikleri zaman: Selm olsun, demilerdi, brahim de onlara: Dorusu biz sizden korkuyoruz, demiti.

53- Bunun zerine melekler brahim'e: Korkma! Biz seni byk ilim sahibi bir evltla mjdeliyoruz, dediler.

54- brahim: 'htiyarlma ramen mi bana bu mjdeyi veriyorsunuz? Neye gre bana mjde veriyorsunuz?" dedi.

55- Melekler: "Seni gerekle (kesin olacak bir eyle) mjdeliyoruz. Sakn (Allah'n rahmetinden) midini kesenlerden olma", dediler.

56- Bunun zerine brahim: "Sapklardan baka kim Rabbinin rahmetinden midini keser?" dedi.

57- brahim: "Ey Allah'n elileri! Peki, meseleniz nedir?" dedi.

58- Melekler yle dediler: "Biz, sulu bir kavmi cezalandrmak iin gnderildik.

59- Ancak Lut ailesi hari. Biz Lut ailesinin tamamn kurtaracaz."

60- (Lut ailesinden) Sadece kars kurtulmayacak. nk onun helak olacaklar arasnda olmasn takdir ettik.

61- Gnderilen melekler Lut ailesine

62- Lut onlara: "Dorusu siz tannmayan kiilersiniz'" dedi.

63- Melekler de: "Hayr! Biz, sana kavminin phe ettii eyi (azab) getirdik." dediler.

64- "Biz, sana gerek bir emri getirdik. Biz elbette doru szl kimseleriz.

65- Geceleyin bir ara aileni yola kar. Sen de pelerinden yr. Sizden hibir kimse arkasna bakmasn. Emrolunduunuz yere doru yola devam edin" dediler.

66- te biz Lut'a: Sulularn sabaha kar kkleri kesilecektir eklindeki bu emri bildirdik.

67- ehir halk sevin ierisinde Lut'a geldiler.

68- Lut, kavmine yle dedi: "Bu genler benim misafirlerimdir. Beni rezil etmeyin.

69- Allah'tan korkun! Beni rsvay etmeyin."

70- Bunun zerine Lut kavmi, yle dediler: "Biz seni bakalaryla ilgilenmekten menetmemi miydik?"

71- Lut: "Eer nikhlayacaksanz ite kzlarm!" dedi.

72- (Ey Peygamber!) mrn hakk iin onlar sarholuklar iinde bocalayp duruyorlard.

73- afak vakti onlar korkun bir lk yakalad.

74- Biz onlarn kasabalarnn stn altna evirdik. zerlerine kzgn talar yadrdk.

75- phesiz ki, bunda ince dnenler iin nice ibretler vardr.

76- O lkenin harabeleri yolunuz zerinde dimdik ayakta durmaktadr.

77- phesiz ki, bunda mminler iin mutlaka ibret vardr.

AklamasYa Muhammed! brahim (a.s.)'n misafirlerinden haber ver. Bunlar Allah'n Lut kavmini helak etmek iin gnderdii melekler idi.

Hz. brahim (a.s.)'n yanna girdiklerinde, selam dediler. Yani bellardan, aclardan, korkulu eylerden selmette olasn. Hz. brahim (a.s.), Ebd-Dfan (misafir babas) knyesi ile anlrd.

Hz. brahim (a.s.) misafirler eve izinsiz girdikleri iin yahut kendilerine takdim ettii yemee (kzgn atete kzartlm yal danaya) el uzatmadklar iin misafirlere "Dorusu biz sizden korkuyoruz" dedi.

Bu ifade gelenlerin ktlk kasd gttkleri manasna gelir. Nitekim Ce-nab- Hak yle buyurmaktadr: "Ellerinin yemee uzanmadn grnce durumlar houna gitmedi ve iine bir korku dd" (Hd, 11/70).

Misafir melekler: Korkma! diye cevap verdiler. Hd Suresi'nde ise "korkma, biz Lut kavmine gnderildik" (Hd, 11/70) dedikleri yer almaktadr. Hud Suresi'ndeki bu ayet bu suredeki "Korkma" ifadesinin sebebini beyan etmektedir.

Burada ise bunun sebebini "Biz seni byk ilim sahibi bir evltla mjdeliyoruz diyerek" ifade ettiler. Yani biz Allah'n dinini gayet iyi anlayan, zeki ve ilim sahibi, ileride peygamber olacak bir evltla mjdelemek iin sana geldik. Bu evlt Hd Suresi'nde (71. ayette) getii gibi shak (a.s.) idi. Saffat Suresi'nde ise "Biz onu salihlerden, bir peygamberlerden olan shak ile mjdeledik." (Saffat, 37/112) buyurulmaktadr.

brahim (a.s.) kendisinin ve hanmnn yall sebebiyle ocuun geliini hayretle karlayarak ve verilen vaadin mutlaka gerekleeceini bilerek yle dedi: Bana yallk isabet ettikten sonra byle bir mjde mi veriyorsun? Hangi garib eyle bana mjde veriyorsun? Yahut siz beni normal olarak tasavvur edilemeyen bir eyle bana mjde veriyorsunuz. Bana neyi mjdeliyorsun? Yani siz bana gerekte hibir eyi mjdelemiyorsunuz. nk bu gibi bir eyle mjde vermek hi mjde vermemek demektir.

Misafir melekler verdikleri mjdeyi te'kid ederek cevap verdiler. Hz. brahim'in misafirleri ona yle dediler: "Sana gerek ve sabit olan bir eyi mjdeliyoruz. Zira bu Allah'n kudreti ve amaz vaadidir. O halde sen mitsizlie ve aresizlie den kimselerden olma. nsan topraktan anasz, babasz vareden

Allah, onu baka herhangi bir eyden, mesel iki yal ana-babadan da yaratmaya kadirdir". Yani brahim (a.s.) normal olarak allmam bir vakitte Allah'n kendisine verdii bu nimeti ok byk bir nimet olarak kabul etmiti.

brahim (a.s.) misafirlere midini kesmedii eklinde cevap verdi. nk Allah'n kudretinin ve rahmetinin bundan daha stn olduunu, Allah'n rahmetinden ancak sapklarn -yani doru yolu aranlarn- mit kestiini biliyordu. Nitekim Yakup (a.s.) da: "phesiz ki Allah'n rahmetinden ancak kfirler topluluu midini keser." (Yusuf, 121/87) demiti.

brahim Halilullah (a.s.) bu mjdenin kesinliini, gelen misafirlerin melekler olduunu anlayp da korku ve endiesi gidince, onlara byle gizlice gelmelerinin sebebini sordu: Ey eli olarak gelen melekler! Bu mjdeden baka sizin gnderilmenize sebep nedir? Asl meseleniz nedir?

brahim (a.s.) sanki gelenlerin durumundan onlarn mjdeden baka asl bir vazifeleri olduunu anlad. nk Hz. Zekeriya ve Hz. Meryem (a.s.)'a olduu gibi bir mjdeci yeterliydi.

Misafir melekler brahim (a.s.)'e u cevab verdiler: Biz mcrim, ve mrik bir kavim olan, haramlar ileyen kadnlar brakp da erkeklere ehvetle yaklaan Lut kavmini helak etmek iin gnderildik.

Sonra da Lut kavmi iinde Lut (a.s.) ailesini kurtaracaklarn ancak kav-miyle gizli anlama ierisinde bulunan Lut'un karsnn helak olan kfirlerle birlikte helak olup gideceini haber verdi. Biz Lut (a.s.) ailesinin hepsini bu azaptan, tamamen yok olma azabndan kurtaracaz. Ancak Cenab- Hak, Lut'un karsnn kavminin pis emellerine yardm etmesi sebebiyle, helak olanlarla birlikte helak olmasn takdir etmitir.

Takdir eden bizzat Cenab- Hak olduu halde, meleklerin Allah'a olan yaknlklar ve zel durumlar sebebiyle, melekler "Takdir ettik" ifadelerinde takdir etmeyi kendilerine nispet ettiler. Tpk emreden kraln bizzat kendisi olduu halde kraln imtiyazllarnn "yle yaptk, byle emrettik" demeleri gibi.

Bundan sonra helak ve azab kssas, meleklerin Lut (a.s.)'a gelileri kssas balad: Meleklerin brahim (a.s.) ile olan vazifeleri sona erince, brahim (a.s.)'e evld mjdesi verip kendilerinin mcrim, sulu bir kavme azap vermek iin gnderildiklerini haber verince, bundan sonra gzel yzl genler eklinde Sodom kasabasnda bulunan Lut (a.s.) ve ailesine gittiler.

Lut (a.s.) ve kavmi gelen misafirlerin melek olduunu brahim (a.s.)'in hemen tand gibi tanmamlard. Lut (a.s.) onlara: Dorusu siz tannmayan kiilersiniz. Yani siz benim tarafmdan tannmayan, gnlme endie veren kiilersiniz. Bana insanlarn anszn hcum etmesinden korkarm. Siz hangi kavimdensiniz? dedi.

Nitekim bir baka ayette: "Elilerimiz Lut'a gelince houna gitmedi. Skntya dt ve ite bugn zor bir gndr, dedi." (Hd, 11/77).

Denilmitir ki: Lut (a.s.) onlarn bu yakkl, gzel hallerinden holanmad. Onlar parlak, gzel yzl delikanllar olarak grnce kavminin onlara ktlk yapmasndan korktu.

Misafir melekler, Lut (a.s.)'a: "Biz" seni memnun edecek bir grevle "kavminin meydana geleceini phe ile karladklar" seni yalanladklar "azab" etme, ve yok etme grevi "ile geldik, dediler."

Sonra da bu zikrettiklerini: "Biz sana gerei getirdik". Yani muhakkak olacak bir emri, meydana geleceinde hi phe bulunmayan deimez bir emri yani Lut kavmine azap edilmesi emrini getirdik szleriyle te'kid ettiler. Bu ayet tpk "Biz melekleri ancak Hak ile gndeririz" (Hicr, 8) ayeti gibidir.

"Biz elbette doru szl kimseleriz" Bu, dier bir te'kiddir. Yani sana haber verdiimiz ekilde kavminin helak edilmesi ve sana tabi olan mminlerle birlikte senin kurtulman hususunda biz doru szl kimseleriz.

Melekler azabn mutlaka gerekleeceini ve Hz. Lut (a.s.)'n yapt dine davette doru szl olduunu ispat etmek iin sadece vazifelerini tavsif ettiler, onlara azap edecekleri hususunda ak bir ifade kullanmadlar.

Bundan sonra Lut (a.s.) ile ona tabi olanlara kurtulu plann bildirme ve "infaz" merhalesi balad.

Hz. Lut (a.s.)'a: "Geceleyin bir ara aileni yola kar." Gecenin bir ksm getikten sonra sadece iki kzndan ibaret olan aileni yola kar. Sen de onlar koruyucu olmak zere ailenin peinden yr.

"Sizden hibir kimse arkasna bakmasn" Yani kavminize gelen l duyduunuz zaman onlara dnp bakmayn. Onlar kendilerine isabet eden azab ve ikence iinde olduu gibi brakn, kalbiniz onlar iin duygulanmasn, efkat beslemesin.

Bu yasaklamay "Emrolunduunuz yere doru yola devam edin" szyle te'kid ettiler. Yani hi ardnza dnp bakmadan Rabbinizin emriyle -bni Ab-bas'n dedii gibi- am'a doru yryn. Yahut Lut kavminin amelini yapmayan belirli bir kasabaya gitmelerini emreden Cebrail'in ynelttii ekilde yryn.

Allah, Lut (a.s.)'a bu infazn sr'atle meydana geleceini vahyederek yle buyurdu: "te biz Lut'a bu emri kesin bir hkm olarak bildirdik." Ona kavminin helak oluunun artk kesin olarak verilmi bir hkm olduunu ve kavminin ilk kiiden son kiiye kadar sabah vakti tamamen helak olacan vahyet-tik, bu durumu bu ekilde takdim ettik. Baka bir ayeti kerimede buyurulduu gibi: "Onlara vaad edilen helak vakti bu sabahtr. Sabah da yakn deil mi?" (Hd, 11/81).

"Onlarn kk kesilecektir" tabiri yani son nefere kadar yok edilecek, onlardan hibir kimse kalmayacaktr demektir.

Bundan sonra Allah Teal bu olay esnasnda Lut kavminin gelen bu misafirleri lekelemeye kararl olduunu zikrederek yle buyurdu.

"ehir halk sevin ierisinde Lut'a geldiler" Yani Lut kavmi olan Sodom halk Lut (a.s.)'n misafirlerini ve onlarn yzlerinin gzelliini grnce onlarla iren ilerini yapabileceklerini mit ederek sevin ierisinde ve mark tavrlarla Lut (a.s.)'a geldiler.

Bu Ltlik (homoseksellik), gelen yabanc misafire ikramda bulunmak, iyilik yapmak gibi gzel rflere ve selim zevklere taban tabana zt gayet feci bir su, iren bir durumdur.

Denilmitir ki: Misafir melekler son derece gzellik ierisinde olunca onlarn haberi mehur olup Lut kavmine ulamt. Yine denilmitir ki: Lut'un kars kavmine bu durumu bildirmiti. Hangi ekilde olursa olsun Lut kavmi: "Lut'a misafir olarak olan gelmi, kendilerinden daha gzel yzl, fizik ekli daha gzel hi kimse grmedik", dediler. Hemen Lut (a.s.)'n evine gittiler.

Lut (a.s.) kavmine iki tesirli cmle syledi: Birincisi: "Bu genler benim misaftrlerimdir" onlarn yannda utanca sebep olacak eyi ilemek suretiyle "Beni rezil etmeyin." Misafiri arlamak mecburiyeti vardr. Onlara bir ktlk yapmaya kalkrsanz bu, beni hie saymak demektir.

kinci cmle birincisini te'kid ediyordu: "Allah'tan korkun" Allah'n azabndan korkun "Beni rsvay etmeyin." Yani misafirlerimi zelil etmek, kk drmek suretiyle beni kk drmeyin. Onlar lekelemek suretiyle beni rezil-rsvay olma horlanma ve utan ierisine drmeyin.

Lut kavmi ona yle cevap verdiler: "Biz seni bakalaryla ilgilenmekten menetmemi miydik? "Biz fuhu yapmak istediimiz her hangi bir kii hakknda konuman, onu korumay sana yasaklamam mydk? Bir kimseyi misafir etmekten menetmemi miydik?

Lut (a.s.) kavmini irad etmek zere u cevab verdi: "Eer nikhlayacak-sanz ite kzlarm!" Eer size emrettiim eyi yapacaksanz, benim grm kabul edecekseniz Allah'n size hell kld kadnlarla evlenin, erkeklerle iliki kurmaktan saknn.

Burada "kzlarm" derken, kavminin kadnlarn kasdetmitir. nk bir mmetin rasul onlarn babas yerindedir. Nitekim Cenab- Hak peygamberimiz hakknda "Peygamber mminlere kendi z nefislerinden daha evldr. Peygamber hanmlar da mminlerin anneleridir." (Ahzab, 33/6) buyurmaktadr. beyy b. Ka'b kraatinde peygamber onlarn babasdr, eklinde ifade de vardr. Denilmitir ki: Kzlarndan murad, sulbnden olan kzlardr, yani onlarla evlenmeyi tevik etmitir.

Btn bunlar olurken, onlar kendileri iin murad edilen eyden, etraflarn kuatan beldan ve kararlatrlan azaptan balarna ne geleceinden habersiz ve gafil bir durumdaydlar.

Bunun iin Allah Teal Muhammed (s.a.)'e yahut melekler Lut (a.s.)'a yle dedi: "(Ey Peygamber!) mrn hakk iin onlar sarholuklar iinde bocalayp duruyorlard." (Hicr: 72). Yani Ey Rasulm! Senin hayatna, mrne ve dnyada kalmana yemin ederim. Bu ifadede byk bir ereflendirme ve yce bir makam tayini vardr. Onlar sapklklar iin aknlk iinde bulunuyorlard. Onlar senin nasihatlerine aldr etmezler, doru ile yanl birbirinden ayramazlar.

bni Abbas diyor ki: Allah, Muhammed (s. a.)'den daha deerli hibir kimseyi yaratmamtr. Allah'n ondan baka hibir kimsenin hayatna yemin ettiini duymadm.

Bundan sonra Allah Teal onlarn azabnn cinsini bildirmek zere yle buyurdu: "afak vakti onlar korkun bir lk yakalad" Onlara Cebrail (a.s.)'n korkun derecede yksek, dehetli sesi inmiti. Bu lk gne doarken onlara gelen helak edici korkun sesti.

(Mrikyn) afak vaktine girdikleri halde demektir. Balangc sabah namaz vakti, sonu gnein doduu zamandr. Bu sebeple nce (Musbhyn): Sabah vaktine girdikleri halde denmi, daha sonra (Mrikyn): afak vaktine girdikleri halde denmitir.

"ln yakalanmas" onlar kahretmesi ve tamamen hkim olmasdr. Bu ses kasabalarnn ta gklere kadar ykseltilip sonradan da altst edilmesine ve zerilerine pimi talarn gnderilmesine sebep olmutur. Sayha, gkyznden gelen helkedici iddetli sestir.

"Biz onlarn kasabalarnn stn altna evirdik. zerilerine kzgn talar yadrdk" ayetinin ihtiva ettii mana budur. Yani biz ehrin stn, yerstnde bulunan ksmn yerin dibine derinliklerine geirdik. Ters-yz ettik. Onlarn zerlerine atete piirilmi kzgn, talam amurdan talar indirdik.

Geen ifadelerden anlalmaktadr ki bu ayet Allah'n onlara eit azapla azabettiini bildirmektedir.

1- Korkun iddetli ses

2- Kasabalarn ters-yz edilmesi

3- zerlerine kzgn talarn yadrlmas.

Bundan sonra bu kssadan alnacak ibreti zikrederek yle buyurdu: "phesiz bunda ince dnenler iin nice ibretler vardr" Yani Lut kavmine gelen bu azab hakknda olaylardan ibret alan, kfr ve fuhu ehline gelecek ackl cezay anlayan ince dnceli ve feraset sahibi kimseler iin nice ibretler vardr.

Bu mnasebetle unu ilve edebiliriz: Buhar'nin et-Tarih el-Kebr kitabnda, Tirmiz, bni Cerir, bni Eb Hatim, Eb Nuaym ve bni Merdveyh'in Ebu Said el-Hudr'den rivayet ettikleri hadis-i erifte Efendimiz (s.a.)'in yle buyurduu rivayet edilmektedir: "Mminin ferasetinden korkun. nk o Allah'n nuruyla bakar." Bundan sonra Efendimiz (s.a.) u ayeti okudu: "phesiz bunda ince dnenler iin nice ibretler vardr."

Bundan sonra Cenab- Hak Mekke halk ve benzerlerini olanlardan ibret almaya yneltti ve yle buyurdu: "O lkenin harabeleri yolunuz zerinde dimdik ayakta durmaktadr." Yani bu azabn isabet ettii Sodom ehri bilinen bir yol zerindedir. Oradan gelip geen yolculara gizli-kapah deildir. Kalntlar gnmze kadar ayakta kalmtr. Hicaz-am yolu zerindedir. Bir baka ayette ise yle buyurulmutur: "phesiz sizler sabah-akam onlarn memleketlerinden geiyorsunuz. Hi dnmez misiniz?" (Saffat, 37/137-138).

"phesiz ki bunda mminler iin ibret vardr" Yani Lut kavmine yaptmz bu helak ve yok etme, Lut'u ve ailesini kurtarmamz hususunda Allah'a ve peygamberlerine iman edenler iin ak bir delil vardr. Yani bu kssann hedefinden gerekten yararlananlar bu azabn Allah'n peygamberlerinin intikamn almak olduunu idrak eden mminlerdir. Allah'a inanmayanlara gelince bu helaki tabiatn yaptn ve yeryzndeki baz deiikliklerden kaynaklandn iddia etmektedirler.

uayb Kavmi (Eyke Halk) Kssas Ve Semd Kavmi (Hicr Halk) Kssas78- phesiz ki Eyke halk zalim kimselerdi.

79- Biz onlardan da intikam aldk. Lut kavminin ve Eyke halknn harabeleri hl ilek bir yol zerindedir.

80- phesiz Hicr halk da peygamberleri yalanladlar.

81- Biz, onlara ayetlerimizi gnderdik. Ne var ki, onlar ayetlerimizden yze-virdiler.

82- Onlar dalar oyarak, kendilerine emniyet iinde yaayacaklar evler yapyorlard.

83- "abahleyin onlar korkun bir lk yakalayverdi.

84- Yaptklar iler onlar kurtaramad.

85- Biz gkleri, yeri ve aralarndaki varlklar yerli yerince yarattk. Kyamet elbette kopacaktr. (Ey peygamber!) o halde gzel bir ekilde davran (Hogrl ol.)

86- phesiz ki her eyi yaratan ve bilen ancak Rabbindir.

AklamasEyke halk -Hz. uayb (a.s.) kavmi- Allah' irk komalar yolkesicilik yapmalar, l ve tartda hile yapmalar sebebiyle zalim kimselerdi. Korkun bir lk, iddetli bir yer sarsnts ve (Yevm'z-Zulle: Bulutlu gn) azab ile Allah da onlardan intikam ald. Halbuki onlar Hz. Lut (a.s.) kavminden sonra ama ona yakn bir zamanda ve yer olarak da onlarn kasabalarna yakn bir yerde yaamlard. Bunun iin Hz. uayb (a.s.) onlar: "Lut kavmi sizden uzak deildir" (Hd, 11/89) diyerek uyarmt.

bni Merdveyh ve bni Asakir'in Abdullah b. Amr'dan rivayet ettikleri \iad\s-\ erifte e^gamberinvi la.a.^ y\e. b\\y\iYmu%\a.Yd\r. "Medyetv ve Eyke halk iki mmet olup Allah bunlara Hz. uayb (a.s.)' peygamber olarak gndermiti."

"Biz Eyke halkndan da intikam aldk..." Yani kfrlerine ve isyankrlklarna karlk olarak onlar cezalandrdk.

Eyke halkn "Bulutlu gnle cezalandrdk. O zaman onlara hi glge bulunmakszn yedi gn iddetli bir scaklk isabet etmiti. Sonra onlara bulut gnderdi. Bu bulutun glgesine oturdular. Allah da onlarn zerlerine ate gnderip bu ate de onlar yakp helak etti. Medyen halkn ise sayha (korkun lk) ile cezalandrdk.

"Bu iki kavmin harabeleri hl ilek bir yol zerindedir." Yani Lut kavmine ait kasabalar ile Eyke halknn topraklar halkn Hicaz-am yolculuu yaparken izledikleri ilek bir yol zerindedir.

mam: zlenen, uyulan demektir. "Yol"a imam ad verilmitir. nk kiinin arzu ettii yere varncaya kadar izledii ve uyduu hafta yol denilmitir.

Bundan sonra Cenab- Hak, Hicr Vadisinin halk olan Semd Kavmini zikrederek yle buyurdu: "phesiz Hicr halk da peygamberleri yalanladlar." Yani Semd Kavmi peygamberleri Hz. Salih (a.s.)'i yalanladlar. Btn peygamberler tevhid, Allah'a kulluk ve temel faziletli ameller hakknda ayn noktada ittifak ettikleri iin, kim bir peygamberi yalanlarsa btn peygamberleri yalanlam olur.

"Biz onlara ayetlerimizi gnderdik..." Biz Hicr Vadisi halkna peygamberleri Hz. Salih (a.s.)'in duasyla kupkuru bir kaya parasndan Allah'n kard Dii Deve" mucizesi gibi, Hz. Salih (a.s.)'in peygamberliinin doruluuna dellet eden mucizeler, deliller, ayetler verdik. Ancak onlar ayetlerimizden yze-virdiler, mucize deveyi kestiler ve bundan ibret almadlar. Deve bu beldede dolayor, o civarda bulunan kk bir nehirden bir gn bu deve su iiyor, ertesi gn de vadi halk bu nehirden su iiyorlard. Devenin bu kabileye (Semd Kavmine) yetecek kadar bol st vard.

Semud Kavminin dalardaki talan yontarak yaptklar evleri vard. Bu evlerin salaml sebebiyle korkusuz bir ekilde dmanlardan emin olarak yayorlard. Bu evler Tebuk'e giderken Peygamberimiz (s.a.)'in urad Hicr Vadisinde (Bugn Suudi Arabistan'da Medain Salih denilen yerde) hl mahede edilmektedir. Efendimiz (s.a.) buraya gelince ban rtm, bineini hzlandrm, Buhar'nin ve bakalarnn bni mer'den rivayet ettiine gre ashabna: "Azaba urayan kavimlerin evlerine alayarak girin. Alamazsanz, onlara isabet eden bellar size isabet eder korkusuyla alamaya aln, alar gibi grnn."

"Sabahleyin onlar korkun bir lk yakalayverdi. Semud Kavmi azgm-lap haddi ap da mucize deveyi kestiklerinde azabn kendilerine vaadeden drdnc gnnde sabah vakti helak edici korkun lk onlar yakalamt. Nitekim Cenab- Hak yle buyurdu: "Salih dedi ki: Evlerinizde gn daha yaayn. Bu yalanlanamayacak bir tehdittir." (Hd, 11/65)

"Yaptklar iler onlar kurtaramad." Rabbinin emri gelince bu mallarnn onlara faydas dokunmad. Edindikleri mallar bu azaba engel olamad. Dalarda kayalar yontup ev yapmalar, kendilerine (baheleri sulamada kullandklar) su hususunda sknt ekmemeleri iin devenin bol su imesine gz dikip nihayet deveyi kesmelerine sebep olan ekin ve meyvalardan istifade etmeleri gibi kazanlardan yeteri kadar yararlanamadlar. Bilkis olduklar yerde helak oldular.

Allah Teal kfirlere helak etmeyi haber verince sanki bir ahs: ok merhametli ve ok ikramsever olan Allah'a kullarna azab etmek ve onlar helak etmek nasl yarar? diye sormu farzedilmektedir. te buna Cenab- Hak u ayetle cevap veriyor: "Biz gkleri, yeri ve aralarndaki varlklar" Hak ile yani adalet ve hikmetle "yarattk." Zulmederek yahut batl olarak, bo yere yaratmadk. Bunun sebebi yaradlanlann ibadet ve taat etmeleri iindir. Bu ibadet ve taati brakr, bundan yzevirirlerse adalet ve hikmetin gerei olarak onlar helak etmek ve yeryzn onlardan temizlemek gerekli olmaktadr. Burada Peygamberimiz (s.a.)'i yalanlayanlarn ahirette azab grmelerinin hak, adalet hikmet ve bizzat beer iin maslahat olduuna iaret edilmektedir.

"Kyamet elbette kopacaktr." Yani ktlk ileyenleri yaptklarna karlk cezalandrmak, gzel amel ileyenlere de gzellikle mkfat vermek iin kyamet gn phe yok ki gelecektir. Bu ayette isyankrlar iin tehdit, itaatkrlar iin tevik vardr.

"O halde gzel bir ekilde davran" Yani Ya Muhammed, mriklerden yz-evir. Onlardan karlatn eziyetlere kar yumuak huyluluk ve msamaha ile gzel bir ekilde yzevirerek tahamml et.

Bu emir insanlara gzel bir ahlkla davranmaya almaktr. Bu neshedil-memi, hkm devam eden bir emirdir. Her ne kadar "Gzel bir ekilde yze-vir" emri, sava emri geldikten sonra neshedilmi kanaati yaygn olsa da.

Fahreddin Raz diyor ki: Msamahakrln kl kullanma ayetiyle neshedilmi olmas uzak bir ihtimaldir. nk bundan maksat gzel ahlk, af ve msamaha gsterilmesidir. Bu nasl neshedilmi olabilir!

"phesiz ki her eyi yaratan ve bilen ancak Rabbindir" Yani Rabbin ok ok yaratandr, her eyi o yaratmtr. lmi ok genitir. Her eyi bilir.

Bu ayet ldkten sonra dirilmeyi, Allah Teal'nm kyameti meydana getirmeye kadir olduunu ispat etmektedir. nk o hibir eyi yaratmaktan ciz olmayan yce yaratc ve para para olan ve yeryznn eitli blgelerine dalan cesetleri bilendir. Herkes ona dnecek, huzurunda hesaba ekilecektir.

Allah Teala'nn Hz. Muhammed Mustafa (S.A.)'E Yapt Ltuflar87- phesiz ki biz, sana namazlarda tekrar tekrar okunan yedi ayeti (Fati-ha'y) ve yce Kur'an verdik.

88- Sakn kfirlerden bir ksmna verdiimiz eitli dnya nimetlerine (heves- lenip) gz dikme. Onlarn kibetlerine zlme. Mminlere, merhamet kanatla- nm indir.

89. De ki: ,,phesiz ki ben apak bir uyarcym.

90- Nitekim biz, blclere de emrimizi indirmitik.

91- "Onlar Kur'an' (bir ksmna iman edip bir ksmna iman etmeyerek) paralara bldler"92-93- Yapm olduklar amellerden dolay! Rabbine yemin olsun ki, onlarn hepsini hesaba ekeceiz.

94- (Ey peygamber!) Emrolunduun eyi aka tebli et. Mriklerden yzevir.

95- Alay edenlere kar biz sana yeteriz.

96- Onlar Allah'la beraber bir ilh edinirler. Yaknda bileceklerdir.

97- phesiz ki biz, onlarn sylediklerinden senin cannn skldn ok iyi biliyoruz.

98- Sen, Rabbini hamd ile tebih et. Secde edenlerden ol.

99- Sana ecel gelinceye kadar, Rabbine ibadet et.

Aklamas"Allah'a yemin olsun ki, Ey peygamber! Biz sana Seb'ul-Mesan'yi; namazlarda tekrar tekrar okunan yedi ayeti ve yce Kur'an indirdik."

1- "es-Seb'ul-Mesan": Yedi ayeti olan ve namazn her rek'atnda tekrarlanan Fatiha Suresi'dir. Besmele bu surenin yedinci ayetidir. Allah bu sureyi sadece size indirdi.

Buhar "es-Seb'ul-Mesan" hakknda biri Eb Said b. Muall'dan, dieri Eb Hureyre'den olmak zere iki hadis-i erif rivayet etmitir:

a) Eb Said b. Muall'nn hadisi yledir: Namaz klarken Peygamberimiz (s.a.) yanma urad. Beni ard. Namaz bitirmeden onun yanna gitmedim Sonra gittim. Bana:

Senin bana gelmene engel olan nedir? dedi. Ben de:

Namaz klyordum, dedim Peygamberimiz (s.a.)

Allah: "Ey iman edenler! Allah'n rasul sizi, kendinize hayat verecek eylere davet ettii zaman hemen Allah'n ve rasulnn davetine icabet edin" (Enfal, 8/24) buyurmad m? Sana mescidden kmadan nce Kur'an'daki en byk sureyi reteyim mi? Peygamberimiz (s.a.) Mescidden kmaya kalknca ona szn hatrlattm. yle buyurdu: "Elhamdlillahi Rabbil-limn, bana verilen es-Seb'ul-Mesan ve yce Kur'andr."

b) Eb Hureyre'nin hadisi yledir: Peygamberimiz (s.a.) buyuruyor ki: "Kur'ann anas 'es-Seb'ul-Mesan' Fatiha sresidir."

2- Bir baka gre gre es-Seb'ul-Mesan yedi uzun sure: Kssalar, hkmler ve cezalarn tekrar edildii; Bakara, l-i mran, Nisa, Maide, En'am, A'raf, Enfal sureleridir.

3- Bir dier gre gre: "es-Seb'ul-Mesan"den maksat: Btn Kur'andr. Buradaki atf mteradif (eanlaml) iki kelimenin birbirine atfedilmesidir. Nitekim Cenab- Hak yle buyurmaktadr: "Allah szlerin en gzeli olan Kur'an mteabih (ayetleri birbirine benzeyen) mesani (karlkl hkmleri zikreden) bir kitap olarak indirmitir." (Zmer, 39/23) Kur'an bir ynden mteabih, dier ynden mesanidir.

Tercih edilecek gr Buhar'nin aklamasnn Ftiha'nn es-Seb'ul-Mesa-ni olduu hakknda kesin nass olmasdr. Ancak bni Kesir'in dedii gibi Fti-ha'dan bakasnda bu vasf olduunda ona bu vasfn verilmesine engel yoktur. Kur'an'n tamamnn da bu vasfla anlmas geree aykr deildir. Ayet Kba Mescidi'nde nazil olmutur. Bu hususta hibir eliki yoktur. Bir eyin bir isimle zikredilmesi ayn ortak vasfi tayan bir baka eyin de ayn isimle anlmasna engel deildir.

Bu byk ltuftan sonra Cenab- Hak yle buyurdu: "Ey Rasulm! -Hitap aslnda mmetinedir- Zenginlere verdiimiz dnya hayatnn zinetine he-zeslenme." Zira bunun ardndan iddetli bir ceza vardr.

"Onlarn iinde bulunduklar dnya meta ve geici zevkleri brakp Allah'n sana verdii Yce Kur'an ile iktifa et." mana udur: Allah'n sana yapt vahiyle iftihar et. O'nun nimetinin azametini takdir et. Dnyaya ve dnyann zinetine ve dnya ehlini imtihan etmek iin kendilerine verdiimiz geici sslere bakma. Onlarn iinde bulunduklar duruma imrenme. Onlarn seni yalanlamalarna ve senin dinine muhalif olmalarna krlma. Sen byk bir nimet ierisinde olduun zaman bu nimete gre dier nimetler basit gelir, nemsiz saylr. Bu ifade Kur'an'n byk bir servet, hayr ve kurtulu yolu olduuna delildir. Bu ayetin bir benzeri de: "(Ey Muhammedi) Bir ksm kfirler, kendilerini imtihan etmek iin verdiimiz dnya hayatnn ssnde sakn gzn olmasn." T-H, 20/131).

Hz. Ebubekir (r.a.) diyorki: "Kime Kur'an verilir de, bakasna kendisine verilen bu nimetten daha stn bir nimetin dnyada verildiini zannederse byk nimeti kltm, kk nimeti byltm olur."

"Onlarn durumuna zlme" slm'n kuvvet bulmas mslmanlarm izzet bulmas iin, mrikler iman etmiyorlar diye zlme. Denilmitir ki: Ayetin manas yledir: Onlara verilen bu dnya nimetine bakp zlme. Senin iin ahirette daha stn nimetler vardr.

Kafirlerin zenginlerine bakmaktan nehyettikten sonra Rasulne mslmanlarm fakirlerine kar alakgnll olmay emrederek yle buyurdu:

"Mminlere merhamet kanatlarn indir." Yani mminlere yumuak davran. Tevazu ile davran. Onlara sert ve kat davranma. Nitekim Cenab- Hak bir baka ayette yle buyurmaktadr: "Allah tarafndan verilen rahmet sebebiyle onlara yumuak davrandn. Eer sen sert ve kat kalpli olsaydn, phesiz insanlar etrafndan dalr giderlerdi. yleyse onlar affet ve onlar iin Allah'tan mafiret dile. lerinde onlarla istiare et. (l-i mran, 3/159).

Bundan sonra Allah onu "uyarma" vazifesine ynelterek yle buyurdu: Ey Muhammedi De ki! Yalanlama ve dallette devam etmek sebebiyle peygamberlerini yalanlayan nceki mmetlere gelen ve onlar kuatan intikam ve azab gibi ackl bir azaptan uyarc ve kurtarcym."

Buhar ve Mslim'in Sahihlerinde Eb Musa el-E'ar'den rivayet edilen bir hadis-i erifte Peygamberimiz (s.a.) yle buyurmutur: "Benim ve Allah'n, benimle gnderdii kitabn misali u adam gibidir: Adam kavmine gelir ve yle der: Ey kavmim! Ben dman ordusunu grdm. Ben gerekten ak bir uyarcym. Yetiin! Yetiin! Kavminden bir gurup ona itaat eder. Derhal yola kar, yrmeye devam eder ve kurtulurlar. Kavminden dier gurup da onu yalanlarlar, yerlerinde dururlar. Dman ordusu anszn kagelir. Hepsini helak eder, yok eder. te bana itaat edip de benim getirdiim kitaba uyan ile bana isyan edip benim getirdiim Hak kitab yalanlayan kimselerin misali budur."

"Nitekim biz blclere de emrimizi indirmitik. Onlar Kur'an ' (bir ksmna iman edip bir ksmna iman etmeyerek)paralara bldler." (Hicr, 90-91).

(Ke-m enzeln) kelimesindeki kfin mteallak hakknda iki gr vardr:

Birincisi: Kfin mteallak 87. ayettir. Yani senden nceki ehl-i kitaba (Yahudi ve Hristiyanlara) Tevrat ve ncili indirdiimiz gibi sana da Kur'an' indirdik. Yahudi ve Hristiyanlar Kur'an' ksmlara ayrdlar. Tevrat ve ncil'e uygun olan ksmna iman ettiler. Bu iki kitaba aykr olan ksmn inkr ettiler. Kur'an' (kendi zanlarnca) Hak ve Batl diye iki ksma ayrdlar.

Bu gr Buhar, Said b. Mansur, Hakim ve bni Merdveyh'in bni Ab-bas'dan rivayet ettikleri grtr.

kinci Gr: Kfin mteallak 89. ayettir. Yani bu blclere -Yahudi ve Hristiyanlara- indirdiimiz azab gibi Kurey'i de azabn gelecei uyars ile uyar.

Bu durum, Kureyza ve Nadiroullar'na uygulanan husustur. Beklenen ey olmu gibi telakki edilmitir. Bu mucizedir. Olacak bir eyi haber vermektir. Bu da olmutur, gereklemitir.

Bu iki grten herbiri blcleri Ehl-i Kitaptan saymaktadr. Blnen yani ksm ksm telakki edilen Kur'an'dr. Burada Kur'an'la kastedilen okuduklar kitaplardr. Bunlar bir ksmna inanp bir ksmn inkr ettiler. Bu Peygamberimiz (s.a.)'i teselli babndan olmaktadr. Zira onun kavmi (Kureyli-ler) Kur'an hakknda sihirdir, iirdir yahut khinliktir, demilerdir.

Burada bir nc gr daha vardr ki, bu da bni Abbas'dan rivayet edilmitir. Fahreddin Raz bunu birinci gr olarak saymtr. bni Abbas bu rivayette yle demitir: Bunlar Mekke yollarn aralarnda taksim eden kimselerdir. nsanlar, Rasulullah (s.a.)'a iman etmekten menetmektedirler. Saylan 40 kadard.

Mukatil b. Sleyman: Saylar 16 kiiydi. Bunlar Velid b. Mugire Hac Mevsiminde grevlendirmiti. Bunlar aralarnda Mekke'nin tepelerini ve yollarn blmlerdi. Buradan Mekke'ye gelenlere: imizden kp da peygamberlik iddia eden kiiye aldanmayn. nk bu adam mecnundur, diyorlar. nsanlar o sihirbazdr, khindir veya airdir diye Peygamberimiz (s.a.)'den nefret ettirmeye alyorlard. Allah da onlara rezil-rsvay edici bir hastalk gnderdi, en kt bir lmle ldler. Ayetin manas: Ben sizi bu blclere inen bel gibi bir belnn gelmesine kar uyaryorum, eklindedir. Bu durumda blcler Kureylilerdir.

Bu uyardan sonra Cenab- Hak amellerinin hesab grleceine dair yce zatna yemin ederek yle buyurdu: "Rabbine yemin olsun ki hepsine soracaz" Yani Allah'a yemin olsun ki, btn kfirlere ihtar ve azarlama suali olarak sz ve hareketlerinden soracaz. Onlara bunun karln tam olarak vereceiz.

Ebu'l-liye, bu ayeti yle tefsir etti: Allah, kyamet gn btn kullara u iki eyi soracak: neye kulluk ettiklerini ve peygamberlere ne ekilde cevap verdiklerini soracak.

bni Eb Hatim, Muaz b. Cebel'den rivayet ettii bir hadis-i erifte Peygamberimiz (s.a.) yle buyurmutur: Ya Muaz! Kii kyamet gn btn davranlarndan sorulacak: Hatta gzlerinin srmesinden, parmandaki amur artklarndan bile sorulacaktr. Sakn kyamet gn senden bakasnn Allah'n sana verdii nimetle senden daha mesud olduunu grmiyeyim. (Sen kyamette en mes'ud insan olmaya al.)

Ey Peygamber! Senin grevin uyarc olmak ve amellerinin hesabnn grlmesi mutlak bir hakikat ise senin zerine den sadece aktan davette bulunmaktr. Artk davette gizlilik merhalesi sona ermitir. Cenab- Hak buyurdu ki: "Emrolunduun eyi insanlara aka tebli et" Yani davetinin tebliini herkese aka yap. Bununla mriklerin karsna k. Onlara aldr etme. phesiz ki Allah seni koruyacak ve onlarn errinden muhafaza edecektir. Mriklerden yz evir. Yani Rabbinden sana inen hususlar tebli et. Seni Allah'n ayetlerinden menetmek isteyen mriklere aldrma.

"May edenlere kar biz sana yeteriz." Bu Rabbani bir teminat ve korumadr. Biz seninle alay edenlerin, sana dmanlk edenlerin gayretlerine, seni ve Kur'an' alaya alanlarn errine kar sana yeteriz. Bunlar mriklerden g-kuvvet sahibi bir topluluktu. Bunlar be kiiydi: Velid b. Mugire, s b. Vail, Adiy b. Kays, Esved b. Muttalib ve Esved b. Abdi-Yegs.

Cebrail Rasulullah (s.a.)'a, ben onlara kar sana yardmc olmakla emro-lundum, dedi.

Velid'in topuuna iaret etti. Elbisesine bir ok iliti. Kibrinden onu karmaktan imtina etti. Bu ok topuundaki bir damara isabet etti ve ld.

s b. Vail'in dizine iaret etti. s b. Vail dizine giren bir diken sebebiyle ld. Esved b. Muttalib'in gzlerine iaret etti. Esved'in gzleri kr oldu. Adiy b. Kays'n burnuna iaret etti. Adiy irin smkrd ve ld.

Esved b. Abdi-Yegs'e iaret etti. Esved o srada bir aacn dalnda oturuyordu. Hemen bir derde tutuldu. Ban aaca toslamaya, yzn dikenle yaralamaya balad. Nihayet ld.

Bu alay edenler mrik idiler. Bunun iin Allah bu kiileri "Onlar Allah'la beraber bir ilh edinirler" Allah'a faydas ve zarar dokunmayan kimseleri irk koarlar. Onlar ilerinin kibetini, irklerinin sonunu, kfrlerinin neticesini "Pek yaknda bileceklerdir." Bu ifade onlarn sonularnn kt olaca ekilde bir tehdit ve ihtardr.

Bundan sonra Cenab- Hak mriklerden karlat eziyete kar peygamberini teselli ederek yle buyurdu: "phesiz ki biz onlarn sylediklerinden senin cannn skldn ok iyi biliyoruz." Ya Muhammedi Biz mriklerin alaylarndan ve irklerinden senin eziyet ektiini gnlnn daraldn gayet iyi biliyoruz. Bu durum seni Allah'n dvasn tebli etmekten uzaklatrmasn. Sadece O'na tevekkl et. nk O sana yeter, onlara kar O sana yardmcdr. Daralmay ve endieyi gidermek iin O'na iltica et. "Sen Rabbini hamd ile tebih et. Secde edenlerden ol. Sana ecel gelinceye kadar Rabbine ibadet et."

Yani Allah'n zikriyle, O'na hamdetmekle, O'na tebih etmekle, O'na ibadet etmekle (namazla) megul ol. Sana lm gelinceye kadar buna devam et.

Burada lm "yakn" kelimesiyle adlandrlmtr. nk o yaknen olacak bir olaydr. Bu tefsirin delili Allah Teal'nn Cehennemliklerden naklettii u szleridir: "Cehennemlikler dediler ki: Biz namaz klanlardan deildik. Yoksullara bir ey yedirmezdik. Batla dalanlarla beraber biz de dalardk. Ceza gnn yalanlardk. lm (yakn) gelene kadar bu halde devam ettik." (Mddes-sir, 74/43-47).

Bu ayet gnl darlnn ilcnn tebih, takdis, tahmid ve oka namaz klmak olduuna ve namaz gibi ibadetin akl sabit olduu mddete her insana farz olduuna iaret ediyor. Kii durumuna gre namaz klacaktr.

Nitekim Buhar'nin Sahihinde mran b. Husayn (r. a)'den rivayet edilen bir hadis-i erifte Peygamberimiz (s.a.)'in yle buyurduu rivayet edilmektedir: "Namaz ayakta kl. Gcn yetmezse oturarak, ona da gcn yetmezse yatarak kl."

Bu ifadeler ayette zikredilen "Yakn" kelimesinin "Ma'rifet" manasnda olduunu iddia eden baz dinsizlerin ne byk bir yanllk iinde bulunduuna delildir. Onlara gre onlardan biri marifete ulanca ondan mkellefiyet sakt olur. Bu inan -bni Kesir'in dedii gibi- kfr, sapklk ve cehalettir. nk peygamberler ve onlarn ashab insanlar ierisinde Allah' en iyi bilen, O'nun haklarn ve sfatlarn ve O'nun lyk olduu ta'zimi en iyi bilen kimseler idiler. Bunun yannda insanlarn en ok ibadet edenleri ve vefat anna kadar hayr ilemeye devam edenleri idiler.

Peygamberimiz (s.a.) bir sknt olduu zaman, bir i zorlat zaman derhal namaza koard.

Ahmed b. Hanbel, bni Ammar'n Peygamberimiz (s.a.)'den u hadis-i kuds-yi duyduunu nakleder: Allah Teal yle buyuruyor: Ey Ademolu! Gnn ilk saatlerinden drt rekat klmaktan ciz olma ki, sonunda senin yardmcn olaym."

Vehbe Zuhayli, et-Tefsirl-Mnir, Risale Yaynlar: 7/239-241.


Raz, XIX/169; Zemaher, 11/188.




Vehbe Zuhayli, et-Tefsirl-Mnir, Risale Yaynlar: 7/269.


Raz, XIX/206.


bn Kesir, 11/557.

Raz,XIX/211.

Raz, XIX/215; Kurtub, X/62; bni Kesir, 11/559.


tefsirül-münir sure sure (23)

Documents