tefsirül-münir sure sure (17)

CZ: 11, TEVBE SURES (9), AYET: 93

9TEVBE SURES

9Srenin smi:

9Srenin Bandan Besmelenin Kaldrl Sebebi:

9nceki Sreyle likisi:

9Nzul Tarihi:

10Srenin Muhtevas:

10Hudeybiye Antlamas:

11Mriklerin Ahidlerini Bozmalar, Onlara Sava lan Edilmesi

11Kelime ve bareler:

11Ayetler Aras liki

12Aklamas

13Nerede Bulunurlarsa Bulunsunlar Arap Mrikleriyle Savan Farz Oluu

13Belagat:


13Ayetler Aras liki

14Aklamas

14Ayetlerden kan Hkm Ve Hikmetler

15Emann Meruyyeti


15Ayetler Aras liki

15Aklamas

16Ayetten kan Hkm Ve Hikmetler

17Mriklerin Ahidlerinden Uzak Durulmasnn Sebepleri Ve Onlarla Sava


17Ayetler Aras liki

18Aklamas


19Mriklere Den Ya Tevbe, Ya Da Kendileriyle Savalmasdr

19Belagat:

19Ayetler Aras liki

19Aklamas


20Yeminlerini Ve Ahidlerini Bozan Mriklerle Savamaya Tevik

21Belagat:


21Nzul Sebebi

21Ayetler Aras liki

21Aklamas


23Mslmanlae Dost Ve Srda Edinmek

23Ayetler Aras liki

23Aklamas


24Mescidlerin Onarlmas

24Belagat:


24Nzul Sebebi

24Ayetler Aras liki

25Aklamas


26Allah Yolunda Cihadn Fazileti

26Belagat:


27Nzul Sebebi

27Ayetler Aras liki

27Aklamas


28Kfir Baba Ve Kardelerin Velayeti, man Ve Cihad'n Sekiz eye stnl

29Belagat:


29Nzul Sebebi

29Ayetler Aras liki

29Aklamas


31Birok Yerlerde Mminlere Yardm Edilmesi

31Belagat:


31Nzul Sebebi

32Ayetler Aras liki

32Huneyn Olay:

32Aklamas


35Mriklerin Mescid-i Haram'a Girmelerinin Haram Oluu

35Belagat


35Nzul Sebebi

35Ayetler Aras liki

36Aklamas


37Kfirlerin slm lkelerinde Oturmas:

38Kitap Ehli le Sava


38Nzul Sebebi

38Ayetler Aras liki

38Aklamas


40Ehl-i Kitabn nanc

41Belagat:

41"Nzul Sebebi

41Ayetler Aras liki

41Aklamas


43Yahudi Ve Hristiyan Alimlerinin nsanlara Davranlar

43Belagat:


44Nzul Sebebi

44Ayetler Aras liki

44Aklamas


47Allah'n Hkmnde Aylarn Says Btn Mriklerle Sava, Nesi'in Haram Oluu


47Nzul Sebebi

47Ayetler Aras liki

47Aklamas


51Cihada Tevik, Onu Terkten Sakndrma Hicret Esnasnda Grlen Hira Mucizesi

51Belagat:


51Nzul Sebebi

52Ayetler Aras liki

52Aklamas


55Allah Yolunda Cihada kmak


55Nzul Sebebi

55Aklamas


56Mnafklarn Tebuk Gazvesinden Geri Kalmalar Ve Onlara zin Verilmesi Meselesi

57Belagat:


57Nzul Sebebi

57Ayetler Aras liki

57Aklamas


59Mnafklarn Mazeretsiz Olarak Cihaddan Geri Kaldklarnn Delili Ve Onlarn Savaa kmalarnn Tehlikesi

59Kelime ve ibareler:

60Ayetler Aras liki

60Aklamas


61Mnafklarn Tebk Gazvesine Gitmemek in Dier Mazeretleri

61Belagat:


62Nzul Sebebi

62Ayetler Aras liki

62Aklamas


63Mnafklarn Yaptklar Harcamalarn Ve Namazlarnn Sevabnn Boa Gitmesi


64Nzul Sebebi

64Ayetler Aras liki

64Aklamas


65Mnafklarn Yalan Yeminler Etmeleri Peygambere Tan Etmek in Frsat Kollamalar


66Nzul Sebebi

66Ayetler Aras liki

66Aklamas


67Zektn Verilecei Sekiz Yer

67Belagat:


68Ayetler Aras liki

68Aklamas

69Zekt Almaya Cevaz Veren Fakirliin Snr:

70Kfirlere ve Ehl-i Beyte Zekt Verilir mi?:

70Fakir ve Miskine Verilecek Miktar:

70Baka Bir ehrin Fakirlerine Vermek in Zekt Nakletmek:

72Mellefe-i Klb'un Pay, Nesh Olmu mudur?:


75Zektn Hikmeti:

76Mnafklarn Peygamber (S.A.)'e Eziyet Etmesi, Onlarn Anlaylarn Dzeltme

76Belagat:


76Nzul Sebebi

77Ayetler Aras liki

77Aklamas


77Tebk Gazvesinden Geri Kalan Mnafklarn Durumlar

78Belagat:


78Nzul Sebebi

79Ayetler Aras liki

79Aklamas


80Mnafklarn Vasflar Ve Uhrev Cezalar

80Belagat:


81Ayetler Aras liki

81Aklamas

83Ayetlerden kan Hkm Ye Hikmetler

83Mminlerin Vasflar Ve Uhrev Mkfatlar

83Belagat:


84Ayetler Aras liki

84Aklamas


86Kafir Ve Mnafklarla Cihad Ve Bunun Sebepleri


86Nzul Sebebi

87Ayetler Aras liki

87Aklamas


89Mnafklarn Yalanlar

89Belagat:


89Nzul Sebebi

90Ayetler Aras liki

90Aklamas


92Mnafklarn Balanmamas

92Belagat:


92Nzul Sebebi

92Ayetler Aras liki

92Aklamas


93Tebuk Gazvesinde Cihad'dan Geri Kalan Mnafklarn Sevinmeleri

93Nzul Sebebi

94Ayetler Aras liki

94Aklamas


95Mnafklarla Cihada kmann Ve llerinin Namazn Klmann Yasaklanmas, Mal Ve ocuklarla Aldanmaktan Sakndrma

95Nzul Sebebi

95Ayetler Aras liki

96Aklamas


97Abdullah b. beyy'e Namaz Klma Kssas:

98Mnafklarn nde Gelenlerinin Cihada Gitmeyip Geri Kalmak in zin stemeleri

98Ayetler Aras liki

98Aklamas


99Bedevilerin Mnafkl Ve Cihad'a Gitmemek in zin stemeleri

99Kelime ve bareler

99Nzul Sebebi

99Ayetler Aras liki

99Aklamas


100Cihad Etmemek in Geerli zrleri Olanlar

100Belt


100Nzul Sebebi

101Ayetler Aras liki

101Aklamas


102zrsz Olarak Cihaddan Geri Kalan Zenginlerin Knanmas



102Aklamas


103Tebk Gazvesine Katlmayan Mnafklarn zr Dilemeleri Ve Yalan Yere Yemin Etmeleri

103Belagat:


104Nzul Sebebi


104Aklamas


105Bedevi Araplarn Kfre Dmeleri, Mnafk Olmalar Ve man Etmeleri

105Belagat:


106Nzul Sebebi


106Aklamas


108Medine Ve evresindeki nsanlarn Snflar

108Belagat:


109Nzul Sebebi


109Aklamas


112Sadaka Alnmas, Tevbelerin Kabul, Salih Amel lemenin Emredilmesi

112Belagat:


112Nzul Sebebi


113Bu Ayetteki "Sadaka"nn Manas:

113Aklamas


116Tevbelerinin Kabul Geciken Kii


116Nzul Sebebi

117Aklamas


117Drar Mescidi (Mnafklarn Mescidi) Ve Takva Mescidi (Kba Mescidi)

117Belagat:


118Nzul Sebebi


119Aklamas


122Kamil Ve Sadk Mminlerin Sfatlar: Mminler Mcahid, Tevbekr Ve Abiddirler

122Belagat:


123Nzul Sebebi


123Aklamas


125Mrikler in stifar Etmenin Hkm, Gnahlara Ceza Verilmesinin art Oluu

125Belagat:


126Nzul Sebebi


126Aklamas


128Tebuk Gazvesine Katlanlarn Ve Katlmayan Kiinin Tevbelerinin Kabul Edilmesi Ve Doru Szlln nemi

128Belagat:


129Nzul Sebebi


129Aklamas


132Medinelilere Ve Bedevilere Cihadn Farz Oluu Ve Cihadn Sevab



132Aklamas


133Cihad Farz- Kifaye Olduu Gibi lim Tahsili De Farz- Kifayedir

134rb:


134Nzul Sebebi


134Aklamas


135Kfirlerle Sava Stratejisi



136Aklamas


137Mnafklarn Kur'an Surelerine Kar Tavrlar

137Belagat:



138Aklamas


139Rasulullah (S.A.)'n Sfatlar, mmetiyle rtibat Halinde Oluu



140Aklamas


TEVBE SURES

Srenin Bandan Besmelenin Kaldrl Sebebi:

bni Abbas yle demitir: Ali (r.a.)'a: "Tevbe sresinin banda besmele niin yazlmad?" diye sordum. "nk, besmele bir emandr. Tevbe ise, klc ve szlemelerin atlmasn getirmitir. Bunda ise eman yoktur" dedi.

Sfyan b. Uyeyne: "Bu srenin bana besmele yazlmad. nk besmele rahmettir. Rahmet ise bir emandr. Bu sre ise mnafklar ve kl hakknda indi. Mnafklara hibir eman yoktur" demitir.

Kurtub ise Kueyr'den naklen: "Sahih olan besmelenin yazlmamasdr. nk Cibril (a.s.), bu srede onu indirmedi. Sahabe de onu Tirmiz'nin dediine gre ilk sahifeye -emiru'l-mminin Osman (r.a)a uyarak yazmad." demitir.

Hudeybiye Antlamas:

Resulullah (s.a.), hicretin altnc ylnda mriklerle, on yl sreyle saval-mamas, bar ve emniyet iinde kalnmas gibi nemli artlar iine alan Hudeybiye Bar Antlamasn yapt. Sonra Kurey, Hz. Peygamber(s.a)'in mttefiki Hu-zaa kabilesine kar kendi mttefikleri Bekiroullan kabilesine silah ve adam yardmnda bulunarak bozdu. Amr b. Salim el- Huza, bir eli heyeti banda gelerek, Peygamber (s.a.)'den yardm talebinde bulundu. Resulullah (s.a.) de ona: "Yardm ettim ey Amr b. Salim! KaTs oullanna yardm etmezsem yardm olunmam" buyurdu. te bu, yeniden Kurey ile sava halinin balamasna neden oldu.

Bunun zerine Resulullah (s.a.), ashabna savaa hazrlanmalarn emretti. Mekke'yi fethe koyuldu ve hicretin sekizinci ylnda fethetti.

Mekke'nin fethi haberi Hevazin kabilesine ulanca, emirleri Malik b. Avf en-Nasr, mslmanlarla savamak zere kabilesini toplad. Dureyd b. Sam-me'nin de hazr bulunduu Huneyn gazvesi, hicri sekizinci yln evval aynda oldu. Daha sonra Peygamber (s.a.) 20 ksur gn Taifi kuatt, onlarla ok ve mancnkn da kullanld etin bir sava yapt.

Sonra Peygamber (s.a.) hicri dokuzuncu yln Receb aynda son gazvesi olan ve Tevbe sresinin pek ok ayetinin indii Tebk gazvesine kt.

Resulullah (s.a.), Tebk gazvesinden geri dnnce hac etmek istedi. Fakat mriklerin bu mevsimde de gelip Kabe'yi plak olarak tavaf edeceklerini hatrlad, onlara karmak istemedi ve o yl, Hz. Eb Bekir Sddk', insanlara hacla ilgili ibadetlerini yaptrmak, mriklere bu yldan sonra hac etmemelerini bildirmek ve insanlara "Allah ve Rasul'nden bir ltimatom..."u seslenmek zere gnderdi.

Hz. Eb Bekir yola knca, peinden Resulullah (s.a.)'in teblicisi olarak, akrabasndan Ali b. Eb Talib'i: "Tevbe sresinin u ba tarafn, al, git, insanlar toplu haldeyken onlar oku" diyerek gnderdi.

Hz. Ali, Hz. Peygamberin devesine binerek kt, Z'1-Huleyfe'de, Eb Bekir'e yetiti. Hz. Eb Bekir, Hacda insanlara imamlk yapt. Hz. Ali de Tevbe sresinin ba tarafn okudu. Bu, Hicr dokuzuncu yln Kurban Bayram gn Mina'da oldu.

mam Ahmed ve Tirmiz, Enes b. Malik'ten yle rivayet ederler: Resulullah (s.a.), onu (Ali'yi), Tevbe sresiyle Hz. Eb Bekir'e gnderdi. O, Z'1-Huley-fe'ye vardnda Resulullah (s.a.) bana: "Bunu ya ben tebli edeceim, ya da ehl-i beytimden birisi tebli edecek dedi" dedi. Resulullah (s.a.) Tevbe sresini, Hz. Ali'yle gndermiti.

Buhar, Peygamber (s.a.)'in Ali'yi hicri dokuzuncu ylda gnderdiini, onun da bayram gn Mina'da Tevbe sresinin ba tarafn okuduunu, artk bu yldan sonra hibir mriin haccetmeyeceini, plak olarak hibir kimsenin Beytullah' tavafta bulunamayacan bildirdi, dediini rivayet eder.

Ahmed b. Hanbel, Tirmiz ve Nesa, Zeyd b. Yseyg'in (Hemadanl bir adam) yle dediini rivayet ederler: "Ali'ye, Resulullah (s.a.)'in kendisini Eb Bekir'le hacca gnderdii gn kasdederek hangi eyle gnderildin?" diye sorduk. u cevab verdi: Drt eyle gnderildim: Cennete mmin olandan bakas girmeyecek, hibir plak Kabe'yi tavaf edemeyecek, peygamberle ahdi olann ahdi, anlama sresinin sonuna kadar geerli saylacak, bu yldan sonra mrikler haccedemeyecek...

Mriklerin Ahidlerini Bozmalar, Onlara Sava lan Edilmesi

1- Mrikler iinden antlama yaptklarnza kar Allah ve Raslnden bir ltimatomdur.

2- Yeryznde drt ay daha dolan. Bilin ki siz, Allah' aciz brakabilecek deilsiniz. Herhalde Allah kfirleri rsvay edicidir.

3- Ve hacc- ekber gn. Allah ve Raslnden insanlara bir duyurudur: Allah ve Rasl, mriklerden uzaktr. Eer tevbe ederseniz, bu sizin iin daha hayrldr ve eer yz evirirseniz, iyi bilin ki, siz Allah' ciz brakabilecek deilsiniz. O kfirlere ackl bir azab mjdele.

4- Antlama yaptnz mriklerden size hibir eyde eksiklik yapmam, aleyhinizde hibir kimseye yardm etmemi olanlar mstesnadr. O halde onlarn mddetleri (bitinceye) kadar ahidlerini tamamlayn. phesiz Allah saknanlar sever.

Aklamas

Tevbe sresinin ilk ayetleri hicri 9. ylda, Mekkeliler hakknda nazil oldu. Resulullah (s.a.) hicri 6. ylda onlarla Hudeybiye Bar yapm, onlar da -Dam-re ve Kinane oullan dnda- anlamalarn bozmulard. te bu srenin ilk ayetleriyle mslmanlara, o mriklerin anlamalarndan uzaklamalar, onlara drt ay sre vermeleri, bu sre bitince onlarla savamalar emrolunuyor...

Antlamalardan ama, bir zamanla snrl olmayan mutlak antlamalardr. Drt aydan daha az antlamas bulunanlar iin bu sre drt aya tamamlanr. Drt ayn stnde belirli bir sreyi kapsayan antlama, bu sre dolana kadar devam eder. Nitekim: "O halde onlarn mddetleri bitinceye kadar ahidleri-ni tamamlayn" ayeti de bunu iaret eder. Bu, Taber ve bni Kesir gibi alimlerin tercih ettii en sahih grtr. Kelb: "Drt ay, Resulullahla aralarnda, drt ayn altnda bir antlama olanlar iindir. Drt aydan daha fazla bir sreyi kapsayan antlamas olanlara, o sre tannr. nk Allah Tel: "O halde onlarn mddetleri (bitinceye) kadar ahidlerini tamamlayn" buyuruyor, der.

Akland gibi, Resulullah (s.a.) hicri dokuzuncu ylda, Hz. Eb Bekir'i hac emiri tayin etti. O, yola kt zaman mriklerle ahdi bozmay ieren Tevbe sresi nazil oldu. Hz. Peygamber (s.a.): "Benim grevimi ehl-i beytimden biri yerine getirsin" diyerek, Hacc- Ekber gn, bunu insanlara tebli etmesi iin Hz. Ali'yi gnderdi. Kurban bayramnn birinci gn insanlar Mina'da toplannca, Hz. Ali onlara Tevbe sresinin ilk ayetlerini okudu. Sonra da Tirmiz, Nesa ve Ahmed b. Hanbel'in rivayet ettiine gre: "Drt eyle gnderildim: Hibir kimsenin Kabe'yi plak olarak tavaf edemeyecei, Resulullah (s.a.)'le antlamas bulunan iin bu antlamann sresi doluncaya kadar geerli olaca, ahdi olmayana ise drt ay mddet tannaca, cennete ancak inanan kiinin girecei ve mslmanlarla mriklerin bu yldan sonra bir arada bulunmayaca hususlar."

Ayetin manas: "Bir ltimatom", yani uzaklama Allah'a ve Rasulne nis-bet olundu. nk O, Allah'n yeni bir terii, Allah Rasulne ugulamasm istedii bir emri, onun makamn ve erefini ykseltmedir.

"Antlama yaptklarnz" ifadesi, mminlere hitaptr. nk, Resulullah (s.a.) mmetin lideri olmas sfatyla antlamalar yapan kimse olmakla beraber, o antlamalar uygulayanlar mminlerdir. Cassas der ki: "Bere", dostluun kesilmesi, ban kaldrlmas ve emniyetin gitmesi anlamlarna gelir.

Mriklerden ahid yaplanlara -Mekkeliler, Huzaallar, Mdleliler ve araplardan kendileriyle ahid olan ve olmayanlar- bir ltimatom, yani Allah ve Rasl, mriklerle yaptnz muahededen uzaktr. O, onlara atlr. nk onlar -Damra ve Kinane Oullar hari- anlamalarn bozmulard... Onun iin ahdi bozanlara ahdin atlmas, ahidlerinin bozulmas ve yeryznde drt ay herhangi bir mdahale olmakszn istedikleri yere emniyetle seyahet etmeleri emrolundu.

"Dolan" sz haberi cmleden sonra gelen bir emir cmlesidir. Yeryznde, mslmanlarn hibirinden korkmadan emniyet iinde gezin demektir. Ayetten anlalyor ki, bu uzaklama ve anlamann atlmas, ancak drt ay sonra yrrle girecektir. Anlamasn bozmayanlarm anlamalar ise anlama srelerinin bitimine kadar geerlidir.

Onlar iin byle bir sre tannmas, ilerini dnmeleri, sonunda ya slm', ya da sava tercih etmeleri, irk ve dmanlklarnda srar ederlerse, savaa hazrlanmalarna bir frsat tanmak iindir. Bu, mslmanlar onlar, anszn yakalad sulamasnn yaplmamas iin, hogrnn en yksek noktasdr.

Syut'ye gre drt ay, evval, Zlkade, Zlhice ve Muharrem aylardr. nk Zhr'den rivayet edildiine gre, Tevbe sresi evval aynda nazil olmutur.

Zemaher, Raz, Kurtub ve bni Kesir gibi dier mfessirlere gre ise, haram aylar: "Haram olan o aylar kt zaman..." (Tevbe, 9/5) ayetinde kasdolu-nan aylardr. Bunlar da: Zilhicce'den yirmi gn, Muharrem, Safer ve Rebilev-vel aylaryla, Rebilahir'den on gndr. Bence de en sahih gr budur. nk imam Ali (r.a.) Tevbe sresinin ilk ayetlerini insanlara, Mina'da, Kurban Bay-ram'nn ilk gnnde okudu.

Drt aydan ama, bni Cerir et-Taber'nin bni Abbas'tan naklen dnd gibi, bilinen o haram aylar -Zlkade, Zlhicce, Muharrem, Recep- deildir. nk bu, Kur'an'n nazmn bozucu ve icmaa muhaliftir. Bu aylarn hrmeti nesholunmutur. Bu sz ise, haram aylarn hrmetinin srekli kalmasn gerektirir. O halde, biraz nce zikrettiim drt ay kasdedilmektedir.

nsanlara okumas iin "Tevbe"nin Hz. Ali'ye verilmesindeki hikmet udur: Bu sre Resulullah (s.a.)'in yapt ahdin bozulmas hkmn iine alyordu. Araplarn anlayna gre ahdi ancak, ya onu yapan, ya da ailesinden bir erkek bozabilirdi. Bu suretle, Hz. Peygamber (s.a)'de ailesinden amcasnn olunu ahdi bozmak zere gndermekle araplann dilini kesmek, hi kimseye konuma frsat vermemek istiyordu.

Ayet, bizimle mrikler arasnda bulunan ahdin kesilmesinin caiz olduu hkmn de getiriyor. Bu, iki halde olur: Ya anlama sresinin bitmesi halinde (bu halde onlara sava duyururuz) ya da onlarn ahdi bozmalar veya bozma korkusu halinde (bu halde ahidlerini onlara atarz).

Sonra Allah Tel: "Bilin ki siz, Allah' aciz brakabilecek deilsiniz" buyuruyor. Yani kesinlikle biliniz ki, siz irk ve dmanlk hali zere kaldnz srece kamakla ve korunmakla Allah'n azabndan asla kurtulamazsnz. O, her ne kadar size sre verse de, dnyada ldrlmek, ahirette cehennemde azabla sizi zelil ve rsvay edecektir. Nitekim Cenab- Hak, Mekke mrikleri ve benzerleri hakknda: "Onlardan ncekiler de yalanladlar da, bilmedikleri bir yerden kendilerine azap gelip atverdi. Bu suretle Allah dnya hayatnda onlara rsvayl tattrd. Ahiret azab ise, elbet daha byktr. Eer bilselerdi" (Zmer, 39/25-26) buyurur.

Allah, mriklerden uzak olduunu akladktan sonra, bunun btn insanlara duyurulmasn emretti: "Ve hacc- ekber gn, Allah ve Raslnden insanlara bir duyurudur". Yani, Allah ve Raslnn, mriklerin ahidlerinden uzak olduunu, btn insanlara hac farizalarnn sona erdiini, hac ibadet gnlerinin en faziletlisi olan ve btn haclarn hac ibadetlerini tamamlamak iin Mina'da topland u hacc- ekber gnn ilndr.

ki beraet arasnda tekrar yoktur. nk birinci beraet, anlama yapp szn bozanlara aittir. Berat duyurma ise, anlama yapan veya yapmayan, szn bozan veya bozmayan herkesi iine almaktadr.

Bu hacca, hacc- ekber dendi. nk o hacda Hz. Eb Bekir haccetti ve onda szlemeleri att. Bir rivayette bni Abbas, bni Mes'ud, bni Ebi Evfa ve Muira b. uTse'ye gre -mam Malik'in gr de budur- hacc- ekber gn, kurban bayramnn ilk gndr. nk Arafat'ta vakfe onun gecesinde; ta atma, kurban kesme, tra, tavaf ise onun sabahnda olmaktadr.

Hz. mer, Osman, bir rivayette bni Abbas, Tavus, Mcahid'e gre -Eb Hanife ve afi'in gr de byledir- hacc- ekber gn, Arefe gndr. nk Mahreme'nin rivayet ettii hadise gre peygamber (s.a.): "Hacc- ekber gn, Arefe gndr" buyurmutur.At' ve Mcahid'den rivayet olunduuna gre hacc- ekber, Arafatta vakfe yaplan gn; hacc- asgar ise, umredir.

Daha nce de sylendii gibi, hac emirlii Hz. Ebbekir'de kalmakla beraber, anlamalarn bozanlarn anlamalarnn bozulduunu haber veren, Hz. Ali'dir. Buhar ve Mslim'in, Eb Hureyre'den rivayetine gre, o yle demitir: Eb Bekir, beni o hacda, Kurban bayram gn, Mina'da bu yldan sonra hibir mriin haccetmeyeceini ve Kabe'yi hibir plan tavaf etmeyeceini duyurmak zere gnderdii duyurucular iinde gnderdi. Sonra, Resulullah (s.a.) Ali b. Eb Talib'i gnderdi ve ona Tevbe sresini okumasn, bu yldan sonra hibir mriin haccetmemesi ve hibir plan Kabe'yi tavaf etmemesi hususlarn bildirmesini emretti.

Sonra Allah Tel: "Eer tevbe ederseniz..." buyurdu. Yani onlara, irkten dnerseniz, bu sizin iin daha hayrl, dnya ve ahirette sizin iin daha fayda vericidir buyuruyor.

Nerede Bulunurlarsa Bulunsunlar Arap Mrikleriyle Savan Farz Oluu

5 "Haram olan o aylar kt zaman, artk o mrikleri, nerede bulursanz

ldrn, onlar yakalayn, onlar hap- sedin, onlarn btn geit yerlerini tu- *un- Eer tevbe ederler, namaz klarlar> zekt verirlerse, yollarn serbest brakn. Gerekten Allah ok balay- cdr, ok esirgeyicidir.

Aklamas

Bu, klca bavurmay emreden ayettir. nk iinde sava emri vardr. Bunun manas udur: Mslmanlarla mriklerin birbirleriyle savamalar haram klman drt haram ay -mfessirlerce tercih edilen gre gre, kurban bayramnn birinci gnnden balayp Rebilahir'in onuncu gnne kadar devam eden sre- knca, onlara u aadaki tedbirlerden, alnmasn gerekli grdnz yapn:

1- Harem-i erifte, ya da dnda nerede bulunurlarsa, onlar ldrmeniz.

2- Dilerseniz, onlar esir almanz. Esir almak; ldrmek, fidye almak veya imamn uygun grmesi halinde iyilik edip serbest brakmak iin olur.

3- Kale, snak gibi bulunduklar yerlerde onlar kuatmanz, teslim oluncaya, onlara dikte ettireceiniz artlara raz oluncaya kadar kmalarna engel olmanz. Ta, siz onlara izin verip onlar size gven vererek girinceye kadar.

4- Onlar teslim olmaya, ya da ldrmeye mecbur brakncaya, kalblerine sizden korkma duygusunu dolduruncaya kadar, onlar geecekleri her yerde, her yolda ve her geitte gzetlemeniz.

Eer onlar kfrden ve size kar sava ve dmanla sevkeden irkten tevbe edip, kelime-i ehadeti syleyip slmiyete girerlerse, namaz ve zekt gibi rknlerine sarlrlarsa, yollarn an, serbest brakn, onlar halleriyle ba-baa brakn. Bilin ki Allah, kendisinden ba isteyeni balayc, kendisine tevbe edene merhamet edicidir.

phesiz Allah kelime-i ehadetin ardmdan kendi hakk olan namaz klmaya dikkat ekiyor. nk o, kelime-i ehadetten sonra, slam rknlerinin en e-reflisidir. Namazdan sonra da zekat vermeye dikkat ekmitir. nk o yaratklarla ilgili ilerin en ereflisidir. slm'da sosyal yardmlamay gerekletirir, fakirlik probleminin zmne katkda bulunur, fakirlerin faydasma olan bir rkndr: Bunun iin ou kere Cenab- Hak namazla zekt birlikte zikreder.

Emann Meruyyeti

6- Eer mriklerden biri gelip senden eman dilerse, ona eman ver. Ta ki Allah'n kelamn (Kur'an') dinlesin. Sonra onu emin olduu yere kadar ulatr. nk onlar, bilmeyen bir kavimdir.

Aklamas

slm, bar yollarla, ikna, hccet ve burhanla yaylmaya zen gsterir. Cihadn meru klnndan ama da kan dkmek deildir. nemli olan imandr, inkr terktir, dini kabul ve tevhidi itiraftr. Bir taraftan arap mrikleri hakknda kl kullanlmasn emreden ayet inerken, dier taraftan da Cenab- Hak mminleri, mriklerden biri, bir mslmandan eman dilerse emamnn kabul edilmesi gerektii hususunda aydnlatmtr.

Mana yle olur: Ahdini bozan mriklerden biri, yeryznde tam bir hrriyetle seyahat etme mddeti -drt ay- dolduktan sonra, sana Allah'n kelmn dinlemek ve dnmek, dinin ve iin hakikatini anlamak maksadyla gelirse, gayesine ulancaya kadar ona eman vermek, onu himaye etmek gerekir. Onu ldrmek ve zulmetmek haram olur.

Memleketine dnmek istedii zaman da, gven duyaca vatanna, evine varncaya kadar ona eman vermek gerekir. Ondan sonra, istersen -hainlik ve gadr etmeden- onunla sava...

Bu hkm, her zaman iin geerlidir. Hasan el-Basr: "Bu ayetin hkm muhkemdir, kyamete kadar geerlidir" der. Said b. Cbeyr'in yle dedii rivayet olunmutur: Mriklerden biri Hz. Ali'ye gelerek bu sre bittikten sonra, birisi Allah'n kelamn dinlemek, ya da bir ihtiyacndan dolay Muhammed (s.a.)'e gelmek isterse, ldrlr m? diye sordu. u cevab verdi: Hayr. nk Allah Tel: "Eer mriklerden biri gelip senden eman dilerse ona eman ver..." buyuruyor.

Sdd ve Dahak'tan rivayete gre bu, "mrikleri ldrn..." ayetiyle nes-hedilmitir. Kurtub bunu, Said b. Cbeyr'in mam Ali'den naklettii sz delil gstererek reddeder.

Sonra Cenab- Hak: "nk onlar, bilmeyen bir kavimdir" buyuruyor. Yani Cenab- Hakk'n "eman ver" sznden anlalan msamaha, onlarn slm'n hakikatini, senin davet ettiin eyin zn bilmeyen cahil mrikler olmalar sebebiyledir. nk bir eyi bilmeyen ona dman olur. Dolaysyla onlara eman vermek gerekir ki, hakk duyup anlasnlar.

Bundan dolay Resulullah (s.a.) doruyu renmek, ya da bir vazifeyle gelen kimselere eman veriyordu. Nitekim Hudeybiye gn Kurey elileri Urve b. Mes'ud, Mikraz b. Hafs, Sheyl b. Amr birer birer Resulullah(s.a)'la mrikler arasndaki mesele konusunda gelip gittiler. Resulullah(s.a)'n, kendilerine hibir kral ve Kayserde grmedikleri derecede hrmet gsterdiini grdler. Kavimlerine geri dndklerinde, bunu anlattlar. Bu, pek ounun hidyete ermesinin en byk sebeblerinden oldu.

Mseylimet'l-Kezzab'm iki elisi Resulullah (s.a.)'e geldiklerinde, Resulullah (s.a.) onlara: "Mseylime'nin Allah'n Rasl olduuna ehadet ediyor musunuz?" diye sordu. "Evet" dediler. Bunun zerine, Ahmed b. Hanbel ve Eb Davud'un Naim b. Mes'ud'dan rivayetlerine gre, Resulullah (s.a.): "Vallahi, eliler ldrlmez kural olmasayd, boyunlarnz vurdururdum" buyurdu.

Ayet din, siyas, ticar amalardan dolay eman hkmnn genelliini ifade eder. bni Kesir yle der: Bir kimse bir vazifeyle, ticaret maksadyla veya bar, antlama isteiyle, ya da cizye getirmek veya baka bir sebeple Daru'l-Harp'ten Darul-slm'a gelir de devlet bakan veya vekilinden eman isterse, onlar Daru'l-slm'da bulunduu srece ve emin olduu yere, vatanna dnn-ceye kadar eman veriri.

1- bni Kesir, 11/337.

Hanefi'lere ve afilere gre bir harb, erl bir maksatla -Allah'n kelmm dinlemek gibi- eman dileyerek Daru'l-slm'a girerse, yahut emanla ticaret iin girerse, emin olaca yere varncaya kadar ona eman vermek, cann ve maln korumak gerekir. Eer harb, emansz olarak Daru'l-slm'a girerse, malyla beraber ganimet saylr. bn'l-Arab, ayet Kur'an' dinlemek ve slmiyet hakknda dnmek isteyenler hakkndadr. Baka bir sebepten dolay korumak, ancak mslmanlann yarar ve menfaati iin olabilir, der.

Ayetin aklad gibi emir, sadece Kur'an dinlemek iin eman istemeye ait deildir. Gerekten mslman olmak ve phelerine cevap bulmak iin delilleri dinlemek isteyen kimselere de amildir. nk bunlarn hepsi de ilim istiyor, hak hakknda bilgi aryor.

Dinlemekle; hccet olacak eyi, irkin btl, tevhidin, yeniden diriliin ve Hz. Peygamber(s.a)'in Allah'tan tebli ettii eylerde doruluunu ve slm'n hak olduunu -Tevbe sresi, yahut btn Kur'an, ya da bunlardan baka akl deliller ve ilm burhanlar olmas deimez- ispatlayan her eyi dinlemek kas-dolunmaktadr.

Mriklerin Ahidlerinden Uzak Durulmasnn Sebepleri Ve Onlarla Sava

7- O mriklerin Allah katnda ve Ra-sl yannda nasl bir'ahdi olabilir? Mescid-i Haram'n yannda ahidletik-leriniz mstesnadr. O halde bunlar size kar doruluk gsterdikleri mddete, siz de onlara dorulukla muamele edin. phesiz Allah, saknanlar sever.

8- Nasl? Eer size kar zafer kazanrlarsa, ne bir yemin ve ne de bir vecibe gzetmezler. Onlar sizi dilleriyle honut ederler. Kalbleri ise isteksizdir. Onlarn ou fsk kimselerdir.

9- Onlar Allah'n ayetlerini az bir paha karlnda sattlar ve insanlar Allah yolundan evirdiler. Ne kt iler ilemekteydiler.

10- Onlar bir mmin hakknda ne bir yemin ve ne de ahde vefaya riyet etmezler. Onlar haddi aan kimselerdir.

Aklamas

Antlamalarn bozan mrikler iin, Allah ve Rasl yannda, nasl deer verilen bir ahid olabilir? Bu onlarn ahidleri olabileceini inkr ve uzak grmeyi ifade eden bir sorudur. Gerekten de onlar, kindar, sert, hakszlkla dolu, Allah'a irk koan, O'nu ve peygamberini inkr eden dmanlard. Onlarn hibir ahitleri olamaz. Onlardan bunu beklemeyin. te b, onlardan uzak olmann hikmetini ve sebebini aklamaktadr.

Sonra Cenab- Hak, Mescid-i Haram'n yannda anlatnz kimseleri -Hudeybiye'de kendileriyle yaptklar ahidleri bozmayan Bekir ve Damra oullarn- istisna etmitir. Bu ahidlerini bozmayanlarn dndakiler iin ahid yoktur. Ahidlerini bozanlar ise, bundan nce istisna edilmilerdir: "Antlama yaptnz mriklerden size hibir eyde eksiklik yapmam olanlar mstesna..." (Tevbe, 9/4).

Mescid-i Haram'dan ama, Harem'in btndr. stisna etmedike Kur'an'n adeti budur... Burada "yannda" manasna gelen kelime hazfedilmi-tir. "Mescid-i Haram'n yannda, yaknnda" demektir.

Onlar size verdikleri sze vefa gsterirlerse, siz de sznze vefa gsterin. Ahdi olmayanlar ise, tevbe edinceye kadar bulduunuz yerde ldrn. Bu, Cenab- Hakkn: "O halde onlarn mddetleri (bitinceye) kadar ahidlerini tamamlayn" (Tevbe, 9/4) sz gibidir. Ancak burada kelm mutlak, benzer ayette ise mukayyeddir. Burada, akid yapan iki tarafn mddet bitene kadar ahde riyet gstermeleri gerektiini -bunlarn dndakilerin ahidleri atlr, reddedilir-aklamak iin tekrar anlmlardr.

Sonra Allah Tel onlara, ahde vefann zaruretini pekitirerek: "phesiz Allah saknanlar sever" buyurmutur. Yani Allah Tel, ahidlerini yerine getirenleri, hakszlk yapp ahdini bozmaktan saknanlar sever. Bu, itaatin gerekli olu sebebini aklamakta ve ahid yapan mrik de olsa, ahde riyetin takvadan olduunu aklamaktadr.

Sonra Allah Tel, mriklerin verdikleri szde duracaklarn uzak grd iin "nasl1?" szn tekrarlamtr. Yani ahidlerini yerine getirenlerin dimdakilerin Allah ve Rasl yannda, meru, sayg duyulacak ve vefa gerektirecek bir szleri olabilir mi? Halbuki onlar, size kar zafer kazansalar, ne anlama ne yaknlk, ne de ahde riyet ederler. Bu, mminleri onlardan uzaklamak iin yaplan bir teviktir. Onlarn Allah'a irk kotuklarn, peygamberini inkr ettiklerini, dolaysyla ahde lyk olamayacaklarn, mslmanlara galip gelirlerse, onlar brakmayacaklarn, yemin ve ahde riyet etmeyeceklerini aklamaktadr.

Onlarn kt ve pis taraflarndan biri de, dilleriyle gzel szler sylemeleri, kalblerinin ise kin ve hasetle dolu olmasdr: "Onlar kalplerinde olmayan eyi dilleriyle sylerler" (Fetih, 48/11). Onlarn ou din temellerden, insanlktan ve ahlktan uzaklam, doruluk ve vefa snrn am ahd ve misak balarn koparm, fsk kimselerdir. "Onlarn ou" ifadesi, az bir ksm dnda ounun ahitlerini bozmalarndandr. Cenab- Hak da szlerinde duran bu az kimseyi istisna etmi ve ahidlerine vefay emretmitir.

Sonra Allah Tel onlardan uzak durmann ve onlarla savan baka iki sebebini daha gstermektedir:

1- Onlar hakka, hayra ve tevhide iaret eden Allah'n ayetlerini ok az bir dnya mal karlnda sattlar. Heva ve heveslerine uydular. Basit dnya ileriyle oyalandlar. Dolaysyla kendileri hak yoldan ayrldklar gibi, bakalarn da ayrdlar. nsanlar hak dine tabi olmaktan engellediler. Onlarn bu amelleri ne kadar ktdr: man ve hidyete, Allah'n eriatna tabi olmak yerine, kfre ve sapkla Allah'n dininden sapmaya raz olmalar ne kt bir eydi.

Rivayete gre Eb Sfyan, Kurey ve mttefiklerini Hudeybiye anlamasn bozmak konusunda ikna etmek istedii zaman, onlarn gnln elecek bir yemek hazrlad. Onlar da, onun isteine katldlar.

2- Onlar kfrleri sebebiyle, ahid, akrabalk ve anlamasn bozmaya g yetirdikleri hibir mminin durumunu gzetmeyen, zulm ve serde haddi aan kimselerdir. Ancak klcn dilinden anlarlar, kuvvete boyun eerler, ahid ve zimmet bilmezler... Tarih, onlarn gerekten byle olduunu ispat eder... Kur'an'da, onlarn sfatlarn, nce fsklk sonra da hakk tecavz eden kimseler olarak zetler. Bunlar ahidlerine nasl sayg gsterirler?

"Ne bir yemin ve ne de bir vecibe gzetmezler" sz tekrar deildir. nk birincisi, btn mrikler iin, ikincisi de zellikle yahudiler iindir. "Allah'n ayetlerini az bir paha karlnda sattlar" ayeti buna delildir. Bu ayette kas-dolunanlar yahudilerdir. Eer mrikler kasdolunsayd, pekitirme ve tefsir iin bir tekrar olurdu.

Mriklere Den Ya Tevbe, Ya Da Kendileriyle Savalmasdr

11-Eer onlar tevbe eder, namaz klarlar, zekt verirlerse artk dinde kardelerinizdir. Biz, ayetleri bilen bir kavim in aklarz.

12- Eer antlama yaptktan sonra yeminlerini bozarlar da dininize saldrr-larsa, kfrn nderlerini hemen ldrn. nk onlar yeminleri olmayanlardr. Olur ki vazgeerler.

Aklamas

Mrik kfirler, islm'a dmanlklarn iln ettikten sonra iki durumla kar karyadrlar:

1- Kfrden, ahdi bozmaktan ve Allah yolundan evirmekten samimi tevbe, yani Allah'a irk komaktan vazgeip bir ve orta olmayan Allah'a iman ederler, namazlarn, artlar ve rknleriyle dinin direi bilerek eda ederlerse, mslmanlar arasndaki dayanmaya iaret eden ve kendilerine farz olan zekt verirlerse, sizin din kardelerinizdir. Sizin sahip olduunuz haklara onlar da sahiptirler. Onlarn "din kardei" olarak vasflandrlmas, din kardeliinin, nesep kardeliinden daha stn, daha kuvvetli ve daha kalc olduuna delildir. Onlar bunu, birbirini tamamlayan eyle hak ederler: Kfrden ve ahdi bozmaktan tevbe, Allah'a ynelip ona inanmak, namaz klp zekt vermek.

"Biz ayetleri... aklarz." Yani gerekten var olduumuza iaret eden eyleri ve ak delilleri aklarz. "Bilen bir kavim iin" . Yani kendilerine akladmz eyleri anlayp kavrayanlar iin. Burada antlama hkmleri olarak aklanan eyleri dnmeye ve onlar korumaya tevik vardr.

2- Ahidlerini bozduktan sonra kendileriyle savalmas. Bu mrikler, kendileriyle yaplan andlamalar bozarlar ve dininizi, yani Kur'an' ve Peygamber (s.a.)'i eletirirlerse, airlerinin ve kfr nderlerinin yapt gibi mminlerle alay ederlerse, onlarla ok iddetli bir ekilde savan. nk onlarn, sz ve ahidleri olmaz. Bunlara vefa gstermedikleri iin, adeta yokmu gibi olur. Sava, onlarn kfr, inat ve sapklktan vazgemeleri iin bir sebep olur. Bu, Cenab- Hakkn insanoluna olan en byk kerem ve fazlndandr.

"Olur ki vazgeerler..." Yani kfrlerinden, yanllklarndan ve msl-manlara zarar vermekten.

Katade, bu ayetle Eb Cehil, Utbe, eybe, meyye b. Halef gibi kfr liderlerinin kasdolunduunu sylemitir. nk bu ayet nazil olduu zaman, onlar Bedir'de ldrlmlerdi. "Kfrn nderleri..." eklinde bir ifadenin kullanlmas, btl ilere uymay tevik edenlerin sadece onlar olmasndandr.

Bu ayet, zimmnin slm'a svd zaman ahdini bozmu saylacana, savan dnyev maksatlar veya ganimetler, ya da stnlk, hakim olmak arzusu ve intikam hissiyle olmadna, slm davetini kabule imkn hazrlamak iin yapldna, savan zaruret miktar yaplacana iaret eder.

bni Kesir: "Sahih olan, ayetin genel olmasdr. Her ne kadar ayetin ini sebebi Kurey mrikleri ise de, o, onlar ve dierleri hakknda geneldir" der.

Yeminlerini Ve Ahidlerini Bozan Mriklerle Savamaya Tevik

13- Andlarn bozan, o peygamberi srp karmaya karar veren ve bununla beraber sizinle savaa ilk olarak kendileri balayan bir kavim ile savamaz msnz? Onlardan korkuyor musunuz? Eer mmin kimselerseniz, korkmanza daha lyk olan Allah'tr.

14- Onlarla savan ki Allah, ellerinizle onlar azaplandrsn, onlar rsvay etsin. Size onlara kar galibiyet versin. Mmin bir kavmin gnllerine ifa versin.

15-Kalplerindeki gazab gidersin. Allah kimi dilerse, ona tevbe nasip eder. Allah hakkyla bilendir, tam bir hkm ve hikmet sahibidir.

Aklamas

Bu ayet, yeminlerini ve anlamalarn bozan mriklerle savaa tevik etmektedir. Bu, yce Allah'n ayette zikrettii sebepten dolaydr.

1- Ahdi bozmalar: Onlar, zerine yemin ettikleri andlamalarm bozdular. bni Abbas, Sdd ve Kelb'ye gre bu ayet, Hudeybiye andlamasndan sonra yeminlerini bozan ve Huzaa'ya kar Bekir Oullan'na yardm eden Mekke kfirleri hakknda nazil oldu. Bu, ahdini bozanlarla sava, bakalarna ders olsun diye dier kfirlerle savamaktan daha uygundur.

Bozduklar andlama ise, Hudeybiye bardr. Kurey, mttefikleri Bekir Oullarna, Hz. Peygamber'in mttefii Huzaa'ya kar bir gece, Mekke yaknnda Hecir suyu zerinde yardm etti. Bunun zerine Hz. Peygamber, Kurey'in zerine yrd. Hicri 8. yln Ramazan aynn yirmisinde Mekke'yi fethetti.

2- Hz. Peygamber'in Mekke'den karlmas: Kurey Hz. Peygamberi Mekke'den karmay, ya da hapsetmeyi -bylece onu hi kimse gremeyecekti- ya da her kabileden birtakm kimselerle ldrtmeyi -kim vurduya gitsin diye- dnd. Nitekim Cenab- Hak yle buyurur: "Hani bir zaman o kfirler, seni tutup balamalar veya ldrmeleri, ya da seni karmalar iin tuzak kuruyorlard. Onlar bu tuza kurarlarken, Allah da bu tuzan karln kendilerine veriyordu. Allah, tuzak kuranlara karlk verenlerin en hayrlsdr" (Enfal, 8/30); "Rabbiniz Allah'a iman etmeniz sebebiyle, Peygamberi ve sizi karmlard" (Mmtehine, 60/1); 'Yaknda seni neredeyse bu yerden karmak iin herhalde rahatsz edecekler" (sra, 17/76).

3- Sava onlarn balatmalar: Kervann kurtulduunu bildikleri halde, Hz. Muhammed(s.a)'in ve beraberindekilerin kkn kazyacaklarn syleyerek Bedir Gn, mminlerle savaa ilk nce onlar baladlar. Uhud, Hendek ve dier savalarda da, durum ayn oldu.

Allah Tel savamay gerektiren bu sebebi belirttikten sonra, buna drt ey daha ekliyor: Birincisi: Sava gerekli klan eyleri sayma ve aklama.

kincisi: Hcuma tevik ve tahrik. Nitekim bir kimse dierine: Dmanndan korkuyor musun, ekiniyor musun? dese, bu sz tahrik ifade eder. ncs: Allah Tel'nn kendisinden en ok korkulacak varlk olmas. nk O, beklenen zarar -ldrlme- uzaklatracak mutlak kudret sahibidir. Drdncs: Eer inanyorsanz, iman, insan harekete sevkeden bir kuvvettir. te bu yedi ey, o yeminlerini bozan kfirlerle savalmasm gerektiren eylerdir.

Cenab- Hak, bu sebepleri akladktan sonra, onlarn mriklerden korkmasn yadrgayarak azarlam ve: "Onlardan korkuyor musunuz?" buyurmutur. Yani, bundan sonra onlardan korkarak ve ekinerek, onlarla sava terk mi ediyorsunuz? Eer onlardan korkuyorsanz, Allah korkulmaya daha ok lyktr. Onlardan korkmayn, benden korkun. Bana inanyorsanz, ben onlardan daha ok korkulacak olanm. nk imanm art, bakasndan deil, sadece Allah'tan korkmaktr. Fayda ve zarar vermek onun elindedir.

Bu ayet, yalnzca Allah'tan korkan mminin, sava hususunda insanlarn en cesuru ve cretkr olduuna iaret ediyor.

Allah Tel sava caiz klan eyleri ve savan hikmetini zikrettikten sonra, ak bir emirle mminlere sava emrederek yle buyuruyor: "Onlarla savan ki, Allah onlar azablandrsn." Yani ey mminler! Onlarla savan. Bu emir, btn mminler hakknda geneldir. Eer siz onlarla savarsanz, sizin vastanzla Allah onlara azap eder. ldrlme, esir edilme ve yenilgiyle onlar kk drr. Onlara kar size yardm eder. Mmin bir zmrenin -Mcahid'in dediine gre bunlar, Peygamber (s.a.)'in mttef Huza oullandr- gslerine ferahlk verir. Bu, mriklerin zulm ve hakszlklar, iddetli eziyetleri sebebiyle, onlara kar mminlerin kalblerinde besledikleri kini ya da onlarla karlatnz zaman iddetli isteksizlikten dolay kalblerinizde bulunan gazab giderir. "Gnllerine ifa vermek" le, "kalplerin fkesini gidermek" arasndaki fark, birincisinde, Allah'n onlara verdii szden sonra, bekledikleri yardm gerekletirmek suretiyle sevindirmek; ikincisinde meydana gelen eserleri gidermektir.

bni Abbas (r.a)'a gre, onlar Yemenli ve Sebe'li kimselerdir. Mekke'ye gelip mslman oldular. Mekkelilerden byk eziyet grdler. Bunun zerine Resulullah (s.a.)'e ikayet etmek zere adam gnderdiler. Resulullah (s.a.) onlara yle buyurdu: "Sevinin. nk ferahlk yakndr."

Sonra Cenab- Hak: "Allah kimi dilerse, ona tevbe nasip eder..." buyuruyor. Bu, yeni bir sze balamaktr, Mekkelilerden bazlarnn kfrden tevbe edeceini haber vermektedir. Nitekim bu, fiilen gereklemitir. Onlardan Eb Sf-yan, krime b. Eb Cehl ve Sleym b. Eb Amr gibi bir ksm, ok iyi birer mslman oldu. Bu cmlenin yeni bir sze balang yaplmasnn sebebi, savan tevbeye sebep olmamasdr. nk, Allah'n diledii kimse iin sava olmadan da her halkrda tevbe olabilir.

Allah kullarna yararl olacak eyi en iyi bilendir. Kevn ve sert szlerinde, ilerinde hikmet sahibidir. Dilediini yapar, istedii hkm verir. Asla zulmetmeyen, adil hkm sahibidir. Ancak hikmetinin gerektirdii eyi iler. Her insan, dnya ve ahirette, iledii hayr ve erre gre cezalandrr veya mkfatlandrr.

Bu, ilh kudretin gerektirdii sebepler ve etkenlerle, insan kabiliyetinin bir halden dier hale deitiine delildir.

Mslmanlae Dost Ve Srda Edinmek

16- Yoksa siz braklvereceinizi, ii- nizden cihad edenleri, Allah'tan, Raslnden ve mminlerden bakasn srda edinmeyenleri Allah'n bilmediini n* sandnz? Allah, yaptklarnzdan hakkyla haberdardr.

Aklamas

Ayet, ncesiyle balantldr ve mana yle olur: O, ahidlerini bozan ve her biri savamay gerektiren yedi nedenden dolay size dmanlk eden mriklerle savamayacak msnz? Yoksa ey mminler! Kendi halinize braklacanz, gerekten mallaryla ve canlaryla cihad eden ve kfirlerden dostlar edinip mslmanlarn hallerini, ilerini ve srlarn onlara aklamayan, ileri dlar bir olan samimi kimselerin, mmetin srlarn ve siyasetini kfir dostlarna ileten mnafklardan ayrt edilmeyeceini mi sandnz? Zmnen bilindii iin, her iki ksm da zikredilmeyip birisiyle yetinilmitir.

Cassas yle der: "Allah'tan, Raslnden ve mminlerden bakasn srda edinmeyenleri" ayeti, kfirleri ve mnafklar brakp Peygamber (s.a.)'e ve mminlere uymak gerektiini ifade eder. Bunda ayn zamanda, icmanm hccet oluuna delil vardr. Bu, Cenab- Hakkn: "Kim kendisine dosdoru yol besbelli olduktan sonra, peygambere muhalefet eder mminlerin yolundan bakasna uyup giderse biz onu dnd o yolda brakrz ve cehenneme atarz. O ne fena bir kararghtr..." (Nisa, 4/115) ayeti gibidir.

Allah amellerinizden her zaman haberdardr. Size onlara gre ceza veya dl verir. Bilindii gibi nefislere yaplan zor teklif, imtihan gerekletirir, samimi kimseyi mnafktan ayrr.

"Allah'n bilmediini mi sandnz..." ayeti, Hiam b. Abdilhakem'in, ayetin zahirinden anlad gibi, Allah'n eyay ancak varlk halinde bildii yanl anlayn olumsuz hale getirir. Bylece onlarda cihad fiilen grnr, mcahidler mnafklardan ayrlr. Nitekim, ayetin sonundaki: "Allah yaptklarnzdan hakkyla haberdardr" sz, bunun delilidir. Yani O, her eyi bilici ve her eyden haberdardr. Allah'n, varln bilmedii eyin varl yoktur.

mtihan konusunda bu ayetin benzeri: "Elif, Lam, Mim. nsanlar "iman ettik" demekle hi snanmadan braklvereceklerini mi sandlar. Andolsun ki biz, onlardan ncekileri snadk. Elbette Allah doru olanlar bilecek, yalanc olanlar da bilecektir" (Ankebt, 29/1-3) ayetleridir.

Ayetin, dost ve srda edinme konusunda bir benzeri de u ayettir: "Ey iman edenler! Kendinizden bakasn srda edinmeyin. Onlar sizi bozmaktan geri durmazlar. Size sknt verecek eyleri arzu ederler. Onlarn kinleri azlarndan tamaktadr. Gslerinde gizledikleri daha byktr..." (Al-i mran, 3/118).

zetle; Allah Tel, kullarna cihad meru klnca, hikmetini de aklad: Kullarndan hangisi kendisine itaat edecek, hangisi isyan edecek diye imtihan etmektedir. Cenab- Hak, bundan nce ve sonra olanlar bildii gibi, henz olmayanlar da bilir.

Mescidlerin Onarlmas

17" Mriklerin, kendi kfrlerine biz- za* kendileri ahit iken, Allah'n mescidlerini imar etmeleri yaramaz. On-larn btn yaptklar boa gitmitir. Ve onlar ebediyyen atete kalcdrlar. 18. Allah'n mescidlerini ancak Allah'a Y **et f ne iman eden namaz dosdoru klan, zekat veren ve Al- Ul>ta.11 ka^ndan korkmayan kimseler imar eder. ite doru yola erm- lerden olmalar umulanlar bunlardr.

Aklamas

Allah'a irk koanlarn, Allah'n mescidlerini, -Mescid-i Haram da onlardan biridir- ibadet, hizmet ve idare maksadyla imar etmeleri caiz deildir.

Putlara tapmak, Kabe'yi plak tavaf etmek ve her tavaf edilerinde putlara secde etmek gibi halleri ve "Lebbeyk, l-erike leke, illa erikn hve leke tem-likh ve ma meleke..." gibi szleriyle, kendilerinin kfrlerine ahid olup durulurken, Mescid-i Haram'a hac ve umre iin girmeleri doru deildir.

Onlar bu halleriyle birbirine zt iki eyi bir arada bulunduruyorlard: Allah evini imar ve onu inkr...

te, irkleri sebebiyle o mriklerin amelleri boa gitmitir. Onlar, iledikleri gnahn bykl yznden sonsuza kadar cehennem ateinde kalacaklardr. nk kfr, ameli boa karan eydir.Ahirette sahibine hibir sevap yoktur. Nitekim Kur'an- Kerim'deki birok ayet buna iaret eder. Onlardan bazlar unlardr:"E,er onlar da irk kosalard, iledikleri herhalde boa giderdi" (En'am, 6/88); "Sana ve senden ncekilere yle vahyolundu: "Sen eer irk koarsan, mutlaka amelin boa kar ve muhakkak ziyan edenlerden olursun" (Zmer, 39/65); "Onlarn iledikleri herhangi bir amelin nne getik de, bunlar salm zerreler yaptk" (Furkan, 25/23).

Mriklerin, mescidleri imara ehliyetleri olmadnn belirtilmesinden sonra, bu ie kimin ehil olduunu aklamak zere: "Allah'n mescidlerini ancak Allah'a ve ahiret gnne iman eden... imar eder" buyuruluyor. Yani, mescidleri imara hakk olan, Allah Tel'ya Kur'an- Kerim'de akland ekilde, sahih bir imanla inanan, birliini bilen; sadece ona ibadet ve tevekkl edenlerdir. Allah'n kullarn hesaba ekecei, iyilik edenlere sevap, ktlk edenlere ceza verecei ahiret gnne inanan, farz namazlarn artlarna ve rknlerine, tilavet ve zikirlerine tam riayet ederek, huu ve kalb huzuru ile, Allah'tan hayet zere eda eden; zekt, fakir, miskin ve yolcu gibi bilinen hak sahiplerine veren, sznde ve iinde, gerekte ne bir fayda, ne de bir zarar vermeyen putlardan deil, sadece Allah'tan korkan kimselerdir. Peygambere imann zikredilmemesinin sebebi, namaz klmak gibi eylerin peygambere imana iaret etmesidir. nk bunlar, peygamberin getirdii eylerdir. Namaz klmak, zekt vermek gibi eyler, ancak peygambere inanmak artyla kabul olunur.

te bu sfatlar tayanlar, madden mescidleri ina ederler, manen de onarrlar, oralarda ibadet ve zikrederler, ders yaparlar. Onlardan bakas, Allah'n evlerini imar etmez. Gerekten daima hayra, Allah'n istedii ve raz olduu eylere erienler, amellerinin sevaplarna hak kazananlar bunlardr. O eliki iinde olanlar ise bir taraftan Allah'a irk koup peygamberinin getirdiklerini inkr ederek putlara secde ederler, bir taraftan da Mescid-i Haram'a baz hizmetlerde bulunurlar, ite bunlar sevaptan mahrum kalrlar.

Ayette geen "umulanlar" kelimesi, gerek anlamnda deildir. Bunun Cenab- Hakdan sadr olmas sahih olamaz. nk, o takdirde zan ifade eder ki, bu Cenab- Hak hakknda dnlemez. Bu kelimenin kullanlmas, kfirlerin vndkleri amellerinden fayda grme mitlerini kesmek iindir. Mminlerin amellerine karlk -mkfat- bir mit olduuna gre mrikler iin ne olur? Yahut, mminler iin hidyet bir mit grndne gre, hidyet merhalesini geip Allah'tan bir hayra nail olacaklarna kesin gzyle inanan mriklere ne demeli?

Birok hadis de, mescidleri imara, biraz nceki vasflarla vasflananlarn hak sahibi olduunu ifade eder. Madd imar konusunda u hadisi zikredebiliriz: eyhayn ve Tirmiz, Osman (r.a.)'n yle dediini rivayet ederler: Resulullah (s.a.)'i yle derken dinledim: "Kim Allah rzasn gzeterek, Allah iin bir mescid yaptrrsa, Allah da onun iin cennette bir ev yaptrr." Ahmed b. Han-bel, bni Abbas'tan merfu olarak rivayet eder: "Kim, tavuk folluu kadar bile olsa, Allah iin bir mescid yaptrrsa, Allah da onun iin cennette bir ev yaptrr." Haris b. Ebi same ve Ebu'-eyh, zayf bir senedle Enes (r.a)'dan rivayet ederler: "Kim bir mescidde bir kandil yakarsa, o mescidde o kandilden bir k bulunduu srece, melekler ve hamele-i ar onun balanmasn isterler."

Mescidlerin manevi imar konusunda da u hadisleri zikredebiliriz: eyhayn ve Hafz Ebu Bekir el-Bezzar ve Abd b. Humeyd, Enes b. Malik'in yle dediini rivayet ederler: Resulullah (s.a.) yle buyurdu: "Mescidleri imar edenler, ancak ehlullahtr (Allah dostlardr)". Ahmed, Tirmiz, bni Mace, Hakim, bni Merdveyh, Eb Said el-Hudr'den Resulullah (s.a.)'in yle buyurduunu rivayet ederler: "Bir adamn mescidlere gidip gelmeyi alkanlk haline getirdiini grrseniz, onun imanl olduuna ehadet ediniz. nk Cenab- Hak: "Allah'n mescidlerini ancak Allah'a ve ahiret gnne iman eden kimseler imar eder" buyuruyor.

Taberan, Kebirinde, bni Mes'ud'dan -zayf senedle- Resulullah (s.a.)'n yle buyurduunu rivayet eder: Allah Tel buyurdu ki: "Benim yeryzndeki evlerim, mescidlerdir. Beni oralarda ziyaret edenler, onlar imar edenlerdir. Evinde temizlenip sonra da beni evimde ziyaret eden kula ne mutlu. Ziyaret edilene, kendini ziyaret edene ikramda bulunmas haktr."

Resulullah (s.a.) mescidlere sayg gstermemekten korkutmutur. Taberan, zayf senedle Kebir'de, bni Mes'ud'dan yle rivayet eder: "Ahir zamanda mmetimden birtakm insanlar mescidlere gelirler, oralarda halkalar halinde oturup dnyadan ve dnya sevgisinden bahsederler. Onlarla oturmayn. Onlarn Allah'la hibir ilgisi yoktur." Baka bir hadiste de: "Mescidde konumak-hayvann otu yiyip bitirdii gibi- iyi amelleri yer..." buyurulmutur.

Allah Yolunda Cihadn Fazileti

19- Siz haclara su vermeyi ve Mescid-i Haram'n tamirini, Allah'a, ahiret gnne inanan, Allah yolunda cihad eden kimse gibi mi tuttunuz? Bunlar Allah katnda bir olamazlar. Allah zulmedenler (kfirler) topluluuna hidayet vermez.

20- man edenlerin, hicret edenlerin, Allah yolunda mallar ve canlaryla cihad edenlerin Allah katnda dereceleri pek byktr. te mutlulua erenler, onlarn ta kendileridir.

21- Rableri onlara rahmetini, honutluunu, onlara ilerinde tkenmez ve ebed nimetler bulunan cennetleri mjdeler.

22- Onlar orada ebed kalcdrlar. Allah katnda byk bir ecir vardr.

Aklamas

Nu'man b. Beir'in rivayet ettii hadise gre bu ayet, mminlere hitap etmektedir. Ayetlerin akna baklarak, mriklere hitap ettii de sylenmitir. Ayetten anlalaca gibi, daha doru olan, onun mslmanlarla kfirler arasnda cereyan eden, hangilerinin faziletli olduu tartmasna aklk getirdiidir. nk Abbas, daha nce zikredildii gibi, kendisinin Mescid-i Haram' imar ettiini ve haclara su verdiini syleyerek faziletli olduunu ileri srmt.

Mana yle olur: Haclara su verenleri ve Mescid'i Haram' imar edenleri, Allah'a, ahiret gnne iman eden ve Allah yolunda cihad edenlerle fazilet ve derecede bir mi tuttunuz? Her ne kadar, haclara su vermek ve Mescid-i Haram' imar etmek hayrl ilerdense de, bu ileri yapanlar, derece ve fazilet bakmndan iman ve cihad ehline denk olamazlar.

Bu, "Allah katnda bir olamazlar" sznn manasdr. Yani Allah'n dnya ve ahiret hkmnde, sevabnda, sfat ve amelde iki frka arasnda asla denklik olamaz.

Sonra Cenab- Hak, denk olmamalarn: "Allah zulmedenler topluluuna hidyet vermez" szyle aklamaktadr. Yani, o kfirler zmresini, amellerinde rtbece daha faziletli ve daha yksek olana hidyet buyurmaz. nk O, onlarn kalblerini kreltmitir.

Mana yle olur: Mriklerin ve boa giden amellerinin, mminlere ve msbet amellerine benzetilmesi, birbirlerine denk tutulmas doru deildir. Onlarn ayn tutulmas zulmdr.

O halde Allah'a ve ahiret gnne iman, mal ve canla Allah yolunda cihad, Allah katnda, derece bakmndan haclara su vermek, Kabe'ye hizmet etmek, yahut imar etmekten daha byk ve daha yksek derecelidir.

Sonra, Allahu Tel bizzat mminler arasndaki derece farkllklarn aklamtr. Allah'a ve Rasulne inananlar, Mekke'den Medine'ye hicret edenler, Allah'n dinini stn klmak iin mallar ve canlaryla Allah yolunda cihad edenler, haclara su vermek ve Kabe'yi imar etmek gibi dier birtakm ileri yapanlardan makam ve mevki bakmndan daha yksektirler.

te o, hicret edip cihad eden mminler, Allah'n fazl, kerem ve sevabna nail olacaklardr.

Cenab- Hak mukaddes kitabnda, bu kimseleri bol rahmetle, tam honutlukla, iinde srekli nimetler bulunan cennetlerle mjdeliyor. Bu nimetler iinde ebediyen kalacaklarn haber veriyor.

phesiz iman ve salih amel iin hicret ve Allah yolunda cihad gibi, Allah katnda byk sevap vardr. Nitekim Cenab- Hak: "Allah mmin erkeklere de mmin kadnlara da ilerinde ebediyyen kalmak zere altndan rmaklar akan cennetler vadetti. Bir de Adn cennetlerinde ho meskenler. Allah'n honutluu ise, hepsinden byktr. te bu, en byk saadetin ta kendisidir" (Tevbe, 9/72) buyurur.

"Rdvan", rza ve honutluk manasna olup ruh bir eydir. Cennetteki nimet ise, madd bir eydir. Yaam rahatl ve bolluudur.

Buhar, Mslim, Tirmiz ve Nesa, Eb Said el-Hudr'nin yle dediini rivayet ederler: Resulullah (s.a.) yle buyurdu: "Allah Tel cennet halkna: "Ey Cennet halk..." der. "Buyur, Rabbimiz" derler. Cenab- Hak: "Raz oldunuz mu?" buyurur. "Niin raz olmayalm? Bize, mahlukatndan hi kimseye vermediin eyleri verdin" derler. Allah: "Size bundan daha stnn vereceim" bu-yurur. Cennetlikler: "Rabbimiz, bundan daha stn ne olabilir?" derler. Bunun zerine Cenab- Hak: "Size rdvanm (honutluumu) indiriyorum, bundan sonra size asla kzmayacam" buyurur.

Kfir Baba Ve Kardelerin Velayeti, man Ve Cihad'n Sekiz eye stnl

23- Ey iman edenler! Babalarnz, kardelerinizi, eer kfr sevip onu imana tercih ediyorlarsa, veller edinmeyin. inizden kim onlar vel edinirse, onlar zalimlerin ta kendileridir.

24- De ki: "Eer babalarnz, oullarnz, kardeleriniz, eleriniz, airetiniz, elinize geirdiiniz mallar, dmesinden korktuunuz bir ticaret ve hounuza gitmekte olan meskenler, size Allah'tan, Raslnden ve O'nun yolundaki bir cihaddan daha sevgili ise, artk Allah'n emri gelinceye kadar bekleyedurun. Allah fsklar gruhunu hidayete erdirmez.

Aklamas

Ey Allah'a ve Raslne inananlar! Eer kfr imana, irki slm'a tercih ediyorsanz babalarnz ve kardelerinizi dost bilmeyin, mslmanlarn genel ya da sava srlarndan onlar haberdar etmeyin. Sizden, onlar dost edinenler, kendilerine ve milletlerine zulmetmi, Allah'a ve Raslne muhalefet etmi olurlar.

Cenab- Hak, onlarla i ie olmay nehyettikten sonra, bu nehyin haram ifade ettiini aklam ve: "inizden kim onlar veli edinirse onlar zalimlerin ta kendileridir" buyurmutur. bni Abbas yle demitir: O da, onlar gibi mriktir. nk onlarn irklerine raz olmutur. Kfre rza kfr, fska rza fsktr.

Bunu u ayet teyid ediyor: "Allah sizi, ancak sizinle din konusunda savam, sizi yurtlarnzdan karm ve karmaya yardm etmi kimselerle velilik etmenizden nehyeder. Kim onlar veli edinirse, ite onlar zalimlerin ta kendileridir" (Mmtehine, 60/9).

Sonra Allahu Tel ek ifade eden "eer " kelimesiyle Peygamberine, insanlar ailesini, yaknn ve airetini Allah'a, Raslne ve Allah yolunda cihada tercih etmekten uzaklatrma emrini vermitir. phe ifade eden "eer" kelimesinin kullanlmas, mminlerin kfirleri sevmesinin pheli bir ey olmasndandr. Sevgi ii tabi, ftr bir eydir. Kii asla knanamaz, muaheze de edilemez. nk ykmllk, insann gc yettii eylere yneliktir, ftri, cibilli eylere ynelik deildir. Fakat onlarn sevgisi, Allah sevgisinden stn olmamaldr.

Cenab- Allah, Hz. Peygamber'e buyurdu ki: Ey Habibim, de ki: Eer u sekiz eyi: Babalar, oullar, kardeleri, eleri, yakn akrabay, mallan, ticare-ti,meskenleri, Allah ve peygamber sevgisine, onlara itaata, ahirete, ebed saadeti gerekletirecek olan Allah yolunda cihada tercih ediyorsanz, artk Allah'n, hemen ya da daha sonra ahirette gelecek olan cezasn bekleyin...

Bu sekiz eit snflandrmay drt grupta toplamak mmkndr: Akraba ile birlikte yaamak (bu babalar,oullar,kardeleri,eleri ve dier akrabay iine alr), kazanlan mallar tutma meyli, ticarette mal edinme hevesi, mesken arzusu. Bu, gzel bir tertip... nce en ok ilgi duyulacak ve birlikte yaanlacak olan akrabalkla balyor, sonra mal hrs, sonra ticaretle mal kazanma, sonra oturmak iin ev, daire yapma arzusuyla devam ediyor. Fakat Allah Tel, dine riyetin btn bu ilere riyetten daha hayrl olduunu aklamtr.

Bilindii zere bu sekiz eyi sevmek, tabiattan gelen bir eydir. Baba sevgisi, ocuklarda bulunan bir igddr. nk ocuk babasndan bir paradr. ocuk, babasnn kendisinin varlk sebebi olduunu hisseder. Araplar, eskiden olduu gibi imdi de babalaryla iftihar eder. Bunun iin Allahu Tel hacda kendisinin babalar gibi ya da daha fazla anlmasn tevik etmek zere yle buyurmutur: "Menasikinizi (hacca ait ibadetleriniz) bitirince babanz andnz gibi, hatta daha kuvvetli bir anla Allah' ann" (Bakara,2/200). ocuk sevgisi de azizdir, hatta baba sevgisinden daha fazladr. nk ocuk bir cierparedir, umut, istikrar merkezi, vnme ve refahl bir yaamn ifadesidir. ou kere toplumlarn rf ve adetlerinin gstergesidir.

Bu sekiz eyin sevgisi olmasna ramen, Allahu Tel, Allah ve peygamber sevgisini, itaatini, Allah yolunda cihad bu eylere tercih etmeyi, onlardan stn tutmay emrediyor. nk Allahu Tel btn nimetlerin kaynadr, btn mihnet ve zntleri gidermekte snaktr. Onun iin Allahu Tel mminleri: "man edenlerin Allah'a sevgisi ise ok daha salamdr." (Baka-ra,2/165) diye vasflandrr.

Allah sevgisinden sonra, peygamber sevgisi de gereklidir. nk o bizim karanlktan aydnla, kfrden imana kmamzda, kurtuluumuzda rol sahibidir. nk o, eriatin ve ahlakn uygulamasnda, mslmanlar iin gzel bir rnektir.

Sahihu'l-Buhari'de, Resulullah (s.a.)'in yle buyurduu zikrolunur: "Nefsim, kudretinde olan varla yemin ederim ki, hibiriniz, ben kendisine anasndan, babasndan ve btn insanlardan daha sevgili olmadka kamil mmin olamaz."

Ahmed ve Buhar, Abdullah b. Hiam'dan rivayet ederler. O yle demitir: Resulullah (s.a.)'le beraberdik. O, mer b. Hattab'n elinden tutuyordu. mer yle dedi: Vallahi ya Resulullah ! Sen bana kendim hari, her eyden sevimlisin. Bunun zerine Resulullah (s.a.) : "Hi biriniz, ben ona kendisinden daha sevimli olmadka kmil m'min olamaz..." buyurdu. Hz. mer de: "Vallahi, imdi sen, bana nefsimden daha sevimlisin..." dedi. Resulullah (s.a.) de: "te imdi oldu, ey mer" buyurdu.

Cihada gelince: "Hounuza gitmedii halde sava zerinize yazld" (Baka-ra,2/216) ayetinde de ifade olunduu gibi, baz insanlarca ho grlmeyen bir ey olsa da, milletin erefini, lkenin bamszln ve kiilerin yararn korumak iin bir yoldur. Mukaddes deerleri, mal ve namusu korumak iin bir sebeptir. Dman uzaklatrmak ve kt arzulan yok etmenin bir yoludur. Milletin erefini ve ann artrmak iin bir esastr. Genel ve zel yararlar, onsuz yok olmaya yz tutar. Onun iin Cenab- Hak, bu maksatlar korumak, dinde fitneyi nlemek, zayflar himaye etmek iin sava farz kld. Tirmiz'nin Muaz b. Cebel'den tahric ettii hadisi erifte Peygamber (s.a.) yle buyurmutur: "in ba mslman olmak, direi namaz klmak, zirvesi ise cihaddr." Ahmed, eyhayn, Tirmiz ve bni Mace'nin, Enes'ten rivayet ettii hadiste yle buyurulur: "Sabahleyin ya da geceleyin Allah yolunda gitmek, dnya ve dnyadakilerden daha hayrldr."

Sonra Allahu Tel ayeti, muhalifleri dnyada veya ahirette ceza ile tehditle bitirerek: "O halde Allah'n emri gelinceye kadar bekleyedurun" buyurdu. Zemaher der ki: Bu, ok iddetli bir ayettir. Ondan iddetlisini gremezsin. Adeta o, insanlar din rehavetten, geveklikten uyandryor. Onlara, yakn ipinin sarsldn haber veriyor. Beyzav de yle der: Ayette byk bir iddet var. Ondan kurtulabilecek azdr.

Sonra Allahu Tel: "Allah, fsklar gruhunu hidayete erdirmez" buyuruyor. Yani din hududundan, akl yahut hikmet gereinden, yahut Allah'a ita-attan masiyete kan asilere doru yolu gstermez.

Bu ayetin benzeri: "Allah'a ve ahiret gnne inanan hibir kavmin Allah ve Rasl ile snr mcadelesi yapanlara, babalar veya oullar veya kardeleri veya soydalar olsalar bile, sevgi beslediklerini gremezsin. te bunlarn kalb-lerine iman yazm ve kendinden bir ruh ile onlar desteklemitir. Ve sonsuza kadar kalclar olmak zere onlar altndan rmaklar akan cennetlere sokacaktr" (Mcadele,58/22).

Birok Yerlerde Mminlere Yardm Edilmesi

25- Andolsun ki Allah birok yerlerde ve Huneyn gnnde size yardm etmi- okluunuz o zaman sizi bbrlen- dirmiti de size hibir yarar salama m ve yeryz> geniliine ramen, banza dar gelmiti. Nihayet arkanz evirip gitmitiniz.

26- Sonra Allah, Raslne ve mminlere sekinetini (emniyetini, selmetini) indirdi. Grmediiniz ordular indirdi ve kfirleri (lm ve esaretle) azablan- drd jte bu> kfirerin cezas idi.

27" Sonra Allah bunun ardndan dilediinin tevbesini kabul eder. Allah balayc ve rahmet edicidir.

Huneyn Olay:

Hevazin, Kurey'ten sonra byk bir kuvvetti. Onunla rekabet halindeydi. Mekke'nin fethi haberini rendiklerinde, bakanlar Malik b. Avf en-Nasr sava arsnda bulundu. Hevazinle birlikte, btn Sakif ve Sa'd b. Bekr, onun yannda yer ald. Resulullah (s.a.)'e kar yrmeye karar verdi. Orduyla beraber, kabile fertlerinin mallarn, davarlarn, kadnlarn ve oluk ocuklarn da gtrd... Bununla, onlar koruduunu, kuvvetlendirdiini zannediyordu. Sakifin banda Kinne b. Ubeyde bulunuyordu. Hurbe, Dureyd b. Simme de katld. ok yalyd, gr ve hikmet sahibi bir kimseydi. Hevazin ve Sakifli-lerden meydana gelen ordu, Taifle Hevazin diyarnda bir vadiye, Evtas'a indi.

Resulullah (s.a.) durumu renince onlara kar kt. Beraberinde, Medi-neli ashabndan on bin, Mekkeli fetih mslmanlarndan da iki bin olmak zere on iki bin kii vard.

Resulullah (s.a.), Safvan b. meyye'den dn olarak silah ve zrh ald.

Mslmanlar, saylarnn daha nceki gazvelerdekinden daha fazla olduunu anlaynca gurura kapldlar. Hatta bazlar: Bugn, azlk tarafndan asla malup edilmeyiz, dedi. Ahmed, Eb Davud ve Tirmiz'nin bn Abbas'dan rivayet ettiklerine gre Resulullah (s.a.) buyurdu ki: "Sahabenin hayrls drt, se-riyyelerin hayrls drt yz, ordularn hayrls drt bindir. Oniki bin, azlk tarafndan asla malup edilmeyecek..." Bu szn Resulullah (s.a.)'e ait olduunu syleyenler olduu gibi, Ebu Bekir (r.a)'m sz olduunu syleyenler de vardr.

in banda mslmanlar kuvvetlerine gvendiler, yenildiler. Sonra gururlarndan vazgetiler ve Rablerine yalvarp yakardlar, yardma nail oldular.

Aklamas

Ey mminler! Bedir, Hudeybiye, Mekke, Kureyza, Nadir gibi birok sava yerlerinde, siz az ve dmanlarnz ok iken, Allah size yardm etti: "Andolsun ki siz zayf ve gszken Allah size Bedir'de kesin bir zafer verdi" (Al-i mran, 3/123). nk siz,orada Allah'a tevekkl ediyordunuz ve yardmn Allah'tan geldiine gveniyordunuz. Birok sava yerlerinden ama, Resulullah (s.a.)'m gazveleridir. Bunlarn saysnn seksen olduu sylenir. Allahu Tel mminlere, yardm edenin sadece kendisi olduunu bildirmitir. Cenab- Hakkn bu yardm, ya tam bir yardm -ounlukla da byle olmutur- ya da terbiye ve ta'lim amacyla cz'i bir yardm eklinde olmutur. Nitekim bu ikinci eit yardm ekli Uhud'da grlr: Sahabeden bir ksm Peygamber (s.a.)'in emirlerine muhalefet edip, okularn bulunduu da terketti. Yine, Huneyn'de de saylarnn okluuna gvendiler, tek yardm edicinin -ordunun okluu deil- sadece Allah olduunu unuttular; yenildiler.

Bazlar, sava yerlerinin seksenden daha az olduunu sylemilerdir. Ebu Ya'la'nm Cabir'den rivayet ettiine gre, Resulullah (s.a.)'in gazveleri yirmi birdir. Bunlardan sekizine -Bedir, Uhud, Ahzab, Mustalk, Hayber, Mekke, Hu-neyn, Taif- bizzat katlmtr. Seriyyelerinin says ise otuz altdr.

Sonra, Allahu Tel: "...Ve Huneyn gnnde" buyuruyor. Yani, yine size Huneyn gnnde de yardm etti. Kfirler sadece drt bin -Hasan el-Basr ve Mcahid'e gre sekiz bin- kii, siz on iki bin kii olunca bu okluunuz sizi kibi-re evketti, bu yzden yenildiniz. nk kuvvetli oluunuza aldanp nefislerinize gvendiniz, yardm balayan Rabbinize snmay terkettiniz. Bu da Allah'n size takdir ettii kazadan hibir eyi nleyemedi. Korkudan dolay, geni olmasna ramen yeryz size dar geldi. Sonra da yenilerek geri dnp gittiniz.

Bu, onlarn iddetli bir helake maruz kalmalar, Sakif ve Hevazin nnde yenilmeleri eklinde oldu. Hevazin, Huneyn vadisinde gizlendi. Sonra, efendilerinin emrettii ekilde, hep birlikte hzla mslmanlara saldrdlar. Mslmanlar geri dnp uzaklatlar. Resulullah (s.a.) ise yerinde sebat etti. O gn krl katrna binmi, dmann zerine sryordu. Amcas Abbas, katrn gemini ve sa zengisini, Eb Sfyan b. Haris b. Abdilmuttalib sol zengisini tutmu, katrn sratle gitmemesi iin onu engelliyorlard.

Bu, Hz. Peygamber'in sonsuz cesaretinin ve peygamberliinin delillerin-dendir. Sonra: "Ya Rabbi! Vadettiini bana ver..." buyurdu.

Sonra Abbas'a -sesi yksekti-: "nsanlar ar" dedi. O, ensara: "Ey Beya-tu'r-Rdvan ashab" diye seslendi. Onlar: "Buyur, buyur!" diye icabet ettiler.

Resulullah (s.a.) de: "Bana gelin ey Allah'n kullar! phesiz ben, Allah'n peygamberiyim" diyor ve bu halde unlar sylyordu:

Yalan yok, ben peygamberim / Ben Abdlmuttalib oluyum.

Bunun zerine, insanlar geri dnd. Resulullah (s.a.)'le beraber yze yakn sahabi sebat etti, bu saynn seksen olduunu syleyenler de vardr. Bunun zerine alacal atlar zerinde beyaz elbiseli melekler indi. Resulullah (s.a.) mslmanlarm savamasna bakt ve: "te imdi sava kzt" buyurdu. Sonra, bir avu toprak alarak att ve: "Ya Rabbi! Bana vaad ettiini gerekle-tir. Onlar malup et. Ey Kabe'nin Rabbi!" buyurdu. Nihayet dmanlar yenildiler. Abbas dedi ki: "Onlar yorulmu, ileri tersine dnmt." Resulullah (s.a.) de katrnn zerinde onlarn arkasndan kouyordu. Hevazin tam yenilmiti ve bu, onlarn mslmanlara kar savat -mslmanlarm muzaffer, araplarn malup olduu- son gazve oldu.

Bunun iin, Cenab- Hak: "Sonra Allah., sekinetini indirdi" buyurdu. Yani Allah Raslne ve beraberindeki mminlere sekinetini ve sebatn verdi, Mslim'in Sahih'inde rivayet ettii gibi, mminlerin ruhunu takviye ve tesbit, kfirlerin kalblerini -grmedikleri yerden korku ve rkeklik vererek- zayflatmak iin, sizin gremediiniz birtakm askerler -melekler- indirdi.

Melekler, sadece Bedir gnnde savamadlar. Nitekim Huneyn'den sonra mslman olanlardan biri: "O alacal atlar ve onlarn zerindeki beyaz elbiseli adamlar nerede? Bizi onlar ldrmt" demitir.

Kafirleri kllarnzla, katletmek veya esir almak suretiyle azablandrm. Bu, kfirlerin dnyadaki cezasdr. u ayet de bunun benzeridir: "Onlarla savan ki, Allah ellerinizle onlar azablandrsn, onlar rsvay etsin. Size, onlara kar galibiyet versin" (Tevbe, 9/14).

Alt bin kii esir alnd, yirmidrt bin deve, krk binden daha ok koyun, drt bin okka gm ele geirildi. Bu, mslmanlann ele geirdii en byk ganimetti.

Kur'an'da grld gibi Cenab- Hak yine, kfirlere ve asilere tevbe ve mit kapsn aarak: "Sonra Allah, bunun ardndan dilediinin tevbesini kabul eder. Allah, balayc ve rahmet edicidir" buyurdu. Yani, savata meydana gelen bu azabdan sonra Allah, kfirlerden dilediklerinin tevbesini kabul eder. Btn bu rsvaylk ve rezilliklerine ramen, bazlarnn tevbesini kabul eder: Ehl-i snnete gre, kalblerinden kfr giderip slm' yaratr, ya da Mtezile'nin dedii gibi, mslman olup tevbe ederler, Allah da tevbelerini kabul eder.

Allah Tel tevbe edeni balayc, iman edip salih amel ileyene merhamet edicidir. Nitekim Allah, Hevazin'in geri kalanlarna tevbe nasip etti de, mslman oldular. Resulullah (s.a.)'e mslman olarak geldiler. Olaydan yaklak yirmi gn sonra Resulullah (s.a.)'e Mekke yaknnda Cirane'de yetitiler. Resulullah (s.a) onlar esirlerle mallar arasnda muhayyer kld. Onlar esirleri tercih ettiler. ocuklu kadnl alt bin esir vard. Resulullah (s.a.) esirleri onlara verdi. Mallar gaziler arasnda taksim etti. Kalbleri slm'a snsn diye de, Mekkelilerden bazlarna fazla deve verdi. Yz deve alanlardan biri de Malik b. Avf en-Nasr'dir ki, onu daha nce olduu gibi, kavmi Hevazin'in bana vali tayin etti.

Buhar, Misver b. Mahreme'den rivayet eder: "Onlardan bir grup insan, Resulullah (s.a.)'a geldi, mslman olmak zere biat etti ve: Ya Resulullah! Sen, insanlarn en hayrls ve en iyilikseverisin. Ailemiz, oluk ocuumuz esir edildi, mallarmz alnd, dediler. Resulullah (s.a.) de: "Benim yanmda grdkleriniz var. Szn hayrls doru olandr. Ya oluk ocuunuzu, kadnlarnz veya mallarnz sein" buyurdu. Onlar: "Biz soy sopa hibir eyi deimeyiz. oluk ocuumuzu, kadnlarmz isteriz" dediler. Bunun zerine, Resulullah (s.a.): "unlar bize mslman olarak geldiler, soy soplaryla mallar arasnda muhayyer kldk. Soy sopa hibir eyi denk tutmadlar. Kimin elinde bir ey varsa ve kendi arzusuyla onu karlnda bir ey almadan geri vermek istiyorsa versin, vermek istemiyorsa onu bize bor versin, onu ganimet elde edince veririz" buyurdu. Bunun zerine halk hep bir azdan: Memnuniyetle teslim ederiz, dedi. Resulullah (s.a.) de: "Biz tam olarak bilmiyoruz. Belki de iinizde raz olmayanlar olabilir. Onun iin haydi siz urefanza gidin, onlar bize bildirsinler" buyurdu. Daha sonra urefa Resulullah (s.a.)'e gelip her biri, kavminin esirleri geri vermekle memnun olacaklarn sylediini haber verdi.

Mriklerin Mescid-i Haram'a Girmelerinin Haram Oluu

28- Ey iman edenler! Mrikler ancak bir pisliktir. Onun iin bu yllarndan sonra artk onlar Mescid-i Haram'a yaklamasnlar. Eer fakirlikten korkarsanz, Allah dilerse sizi yaknda fazlndan zenginletirir. phesiz Al- lah gerekten bilicidir, tam hkm sahibidir-

Aklamas

Ey Allah'a ve Raslne inananlar! Mrikler neces (pis)tirler, inanlar bozuk, pislie dalan kimselerdir. Onlar ya putlara taptklar iin, ileri pis ve inanlar bozuk kimseler ya kendilerinde kendisinden ekinmek gereken pislik gibi irk olduu iin yada gzelce temizlenmedikleri, ykanmadklar ve hiss pisliklerden saknmadklar iin pis kimselerdir. Dolaysyla pis olduklarna gre, Mescid-i Haram'a girmesinler ve onu plak olarak tavaf etmesinler. Bu, hicri dokuzuncu yldan sonra mminleri, mriklerin Mescid-i Ha-ram'a girmelerine imkn tanmaktan nehyetmektedir. "Mrikler ancak bir ne-cestirler" sz hasr ifade eder. Yani mrikten baka neces yoktur.

ounluun grne gre mriklerle, puta tapanlar amalanmaktadr. Bazlar ise bunun btn kfirleri kapsad grndedirler. Delilleri u ayettir: "phesiz ki Allah kendisine ortak koulmasn balamaz. Ondan bakasn diledii kimseler iin balar. Kim Allah'a ortak koarsa, phesiz pek byk bir gnahla iftira etmi olur" (Nisa, 4/48). Ayetin zahirinden anlalan ve tercih edilen gr de budur.

Necesten ama, manev necaset, inan pisliidir. Zemaher'nin, bni Ab-bas'tan naklettiine gre, o yle demitir: Bu ayetin zahirine gre kpek ve domuz gibi, mriklerin bedenleri de pistir. Fakat, fukahanm cumhuru, bu grn hilafna, bedenlerinin temiz olduu hususunda ittifak halindedirler. O halde mriin, yahut kfirin bedeni pis deildir. nk Allah Tel Kitap Ehli'nin yemeini yemeyi hell klmtr.

Bata akladmz gibi, Mescid-i Haram'dan maksat, Ata ve aflere gre, Harem'in tamamdr. Lafzn d grnne bakan Maliki mezhebine gre ise, zellikle Mescid-i Haram'dr. Haneflere gre ama, Mescid-i Haram'a girilmesinin nehyi deildir. Cahiliyye dneminde yaptklar gibi mriklerin hac ve umre yapmalar nehyolunmaktadr. Bunun delili Allah Tel'nn: "Bu yllarndan sonra..." szdr. Yani bu dokuzuncu yl haccmdan sonra haccetmesinler, umre yapmasnlar. Yine bunun bir baka delili, Hz. Ali'nin Tevbe sresini okurken syledii u szdr: "Haberiniz olsun ki bu senemizden sonra hibir mrik hac etmesin..." Yine Allah Tel'nn: "Eer fakirlikten korkar sanz..." sz, hac ve umreden men olunduklar iin, mriklerin gelmelerinin yasaklanmas yznden fakirlik olaca korkusuna iaret eder. Yine mslmanlar, Mescid-i Haram'da olmasa da, mriklerin dier hac amellerinden de men olunacaklar hususunda ittifak halindedirler.

Sonra Allah Tel, mslmanlann kalblerine, yiyecek ve ticaret kaynaklarnn okluu hakknda ferahlk vermek zere: "Eer fakirlikten korkarsanz" buyurmutur. Yani ey mminler! Eer bu yldan sonra mriklerin Mescid-i Haram'a girmelerinin yasaklanmas sebebiyle saladklar ticar mal ve yiyecek, iecek gibi eylerin azalaca zannyla fakirlikten korkarsanz, yaknda baka bir yoldan Allah sizi fazl ve keremiyle zengin eder, size daha baka geim yollar, rzk ve kazan imknlar salar.

phesiz Allah, szin hallerinizi ve gelecekte olabilecek zenginlik ve fakirlii bilici, size meru kld emir ve nehiyde -ahdleri bitince mriklerle sava-lmasm emretmesi, bu yldan sonra mriklerin Mescid-i Haram'a yaklamalarn yasaklamas gibi- vermesinde, almasnda hikmet sahibidir. nk O, ilerinde ve szlerinde kemal sahibi, yaratmasnda ve iinde adaletlidir.

Bu, gelecekteki bir gaybden haber vermedir. Haber aynen gereklemi, Allah vaadini yerine getirmitir. Nitekim Yemenliler, Ciddeliler, Crs vs. yre halklar mslman olmu ve Mekke'ye yiyecek tamaya balamlardr. Bizzat mriklerin kendileri mslman oldu. Kendilerini Harem'den men edecek hi kimse kalmad. Her yerden servet ve kazan yad. Ganimetler ve zimmet ehlinden aldklar cizyeler geldi.

Kitap Ehli le Sava

29- Kendilerine kitap verilenlerden Al- lah'a ve ahiret gnne iman etmeyen, Allah'n ve Raslnn haram kldn haram saymayan ve hak dinini din olarak kakul etmeyen kimselerle hakir ve zelil olarak kendi elleriyle cizyelerini verinceye dek savan.

Aklamas

Yahudiler ve Hristiyanlar, Muhammed (s.a.)'i inkr edince, sahih bir imanlar, eriat ve dinleri kalmad. Kendi istek ve arzularna uyar oldular. nk onlar, dinlerinin aslna iman etselerdi, bu onlar, slm risaletine ve Muhammed (s.a.)'in peygamberliine inanmaya gtrrd. Nitekim btn peygamberler onu mjdelediler, ona uymay emrettiler. Bu durumda onlarn dier peygamberlere imanlarnn faydas yoktur. nk slm, Allah katndan gelmi olup, dinler onunla son bulmutur. Bazsna inanp bazsna inanmamak yeterli deildir. Onlar, peygamberlerin sonuncusuna ve en ereflisine inanmamaktadr.

Bunun iin Allah, Kitap Ehliyle savalmasm emretmitir. nk onlarda u drt sfat vardr:

1- Onlar Allah'a inanmazlar. nk yahudilerin pek ou mebbihedir, yani ilhn cisim olduuna inanrlar. Halbuki Allah, cisim ve benzeri eylere benzemekten mnezzehtir. Evet onlar, Allah'n varlna ve birliine, cisim olmaktan mnezzeh bir varlk olarak gerekten inanmazlar. nk Hristiyanlar lemeye, sonra da birlie inanrlar. Onlar, baba, oul, ruhu'l-kudsn varln syler, sonra da Allah'n sa'ya hulul edip onun Rab olduuna inanrlar. Oysa Allah birlemekten, bakasna hulul etmekten, olu ve orta olmaktan mnezzehtir. Bu inanlaryla onlar, gerek bir ilhn varlna inanmyorlar demektir.

Yahudiler de yle derler: Uzeyr, Allah'n oludur. Yahudiler de Hristiyanlar da bilginlerini, din alimlerini Allah'tan baka rabler edindiler. Artk onlara ibadetleri, onlar belirliyor, yasaklar onlar koyuyorlard, onlar da onlara itaat ediyorlard. Bu sebeple onlarn rableri oldular.

2- Onlar, ahiret gnne de doru bir ekilde inanmyorlar. Onlar, cesetlerin deil, ruhlarn diriltileceine, cennet ehlinin yiyip imeyeceine, nk orada madd durum sz konusu olmadna, cennet nimetinin ve cehennem azabnn; sevin, keder gibi sadece ruh eyler olduklarna inanyorlar. Ahiret leminde madde ve ruh birlikte, tam bir hayat olduuna inanmazlar. Bu da Kur'an'n haber verdii hakikata aykrdr. Kim, cisman dirilmeyi inkr ederse, Kur"an'n sarih aklamasn inkr etmi olur.

3- Allah'n ve Raslnn haram kldklarn haram bilmezler: Onlar Kufan'da ve Resulullah'n snnetinde haram klnanlar, Musa ve sa aleyhisselmn haram kldklarn haram klmazlar. Tevrat' ve ncil'i deitirdiler. slm hkmyle mensuh dinlerinin aslna muhalif hkmler koydular. Nitekim yahudiler, insanlarn mallarn btl yollarla -faiz gibi- yemeyi, Hristiyan-lar, kendilerine Tevrat'ta yasaklanan eyleri -i ya ve iki gibi- mubah kldlar.

4- Hak dini kabul etmezler: Hak din olan slm'n doruluuna inanmazlar. Din adamlarnn kendi heva ve hevesleri dorultusunda koyduklar eylere gre hareket ederler. Onlar, Tevrat ve ncil'i deitirdiler. slm'a uygun, Musa ve sa aleyhisselamlara vahyolunan ve kendisiyle amel olunan dinin asl kalmad.

O halde, bu niteliklere sahip olan Kitap Ehliyle savan. Hkm bakmndan onlar mriklerden ayrt edin: Mrikler iin iki eyden biri vardr: Sava veya mslman olmak. Kitap Ehli iin ise eyden biri vardr: Sava, slm, cizye.

Kitap Ehli ile savamaktan ama, kklklerini bildirmek, slm hkmlere boyun emeyi kabullendirmek, cizye vermeyi ieren bir anlamaya girmelerini salamaktr.

Daha nce bn'l-Arab'den naklederek akladmz gibi mslmanlar-la savatklarnda mriklerle sava vacip olduu gibi, mslmanlara, ya da lkelerine, rz ve namuslarna saldrmalar, dinlerinden dnmeleri iin bask yapmalar, emniyet ve selametlerini tehdit etmeleri durumunda, -ki Rumlardan byle bir hareket meydana gelmi ve bu Tebuk gazvesine neden olmutu-ya da devlet bakannn bir takm kark hareketler, sava hazrlklar, slm lkesi snrlarna asker ynak yaplma halleri sezinlemesi halinde sava hazrlklar yaplp Kitap Ehliyle de savamak vacibdir.

Yahudilere ve Hristiyanlara Kitap Ehli denmesinin sebebi, aslnda semav bir kitaba sahip olmalar ve genelde Allah'a, ldkten sonra dirilmeye, hesaba, peygamberlere, eriatlara ve dinlere inanmalarmdandr.

Onlara "muhedn" da denir. nk onlar, bizimle kendi aralarnda yaplan ve her iki taraf hkmlerini uygulamakla ve sayg gstermekle ykml klan, onlara zulm ve yapamayacaklar eyi teklif etmeyi yasaklayan bir anlamaya gre slm lkesinde otururlar.

"Sairn" kelimesinin tredii "saar" kelimesi, daha nce akland ve afi, bni Kayyim gibi baz fakihlerin de syledii gibi, hkmleri kabule boyun edirmek ve hakir grmek, kmsemek deildir.

Cizye, slm'n ortaya kard eylerden deildir. O, ranllar tarafndan da biliniyordu. Onu ilk koyan Kisra Enirvan'dr. ran' fethettii zaman , mer (r.a.) da ayn eyi uygulad.

Kur'an, cizyenin mikdarm belirlemedii iin, fakihler onun mikdar konusunda ihtilaf etmilerdir.

afuler: Bunun, zengin fakir fark gzetilmeksizin hr, bali kimselere yllk bir dinar olduunu ve bundan eksiltme yaplamayacan syler. afi grnde, Eb Davud ve bakalarnn Muaz'dan rivayet ettikleri u hadise dayanr: Resulullah (s.a.) kendisini (Muaz') Yemen'e vali olarak gnderdi ve cizye vermesi gereken her baliden bir dinar almasn emretti. Peygamber, Allah'n muradn aklayan kimsedir. Eer, bir dinardan daha fazlasna bar yaplrsa caizdir, yl sonunda alnr, der.

Malikler: Altn sahiplerinden ylda drt dinar, gm sahiplerinden de ylda krk dirhem gm alnr. sterse Mecus olsun, zengin fakir ayndr. Hz. mer'in takdir ettii miktardan eksik de alnmaz, fazla da. Bundan baka bir ey de alnmaz, der.

Haneftler: Cizye mikdar, fakirlere 12 dirhem, orta hallilere 24 dirhem, zenginlere de 40 dirhemdir. Yl banda alnr, der.

Cizye konusunda, Mecuslere, Kitap Ehli gibi muamele edilir. bn'1-Mn-zir, onlardan cizye alnmas konusunda ihtilaf olduunu bilmiyorum, der.

mam Malik, Muvatta'da yle rivayet eder: mer b. Hattab, Mecuslerin durumunu zikrederek: "Onlar hakknda nasl davranacam bilmiyorum" demi. Bunun zerine Abdurrahman b. Avf yle demitir: "Ben Resulullah (s.a.)'in yle dediini duydum: Onlara, Kitap Ehli'ne ettiiniz gibi muamele edin" demitir." bni Abdi'1-Berr, "zellikle cizyede demek istiyor" demitir. Bu szde onlarn Kitap Ehli olmadklarna ak bir delil vardr.

Putperestlere gelince: afi ve fukahann ounluu, cizye, bu ayetten anlaldna gre arap olsun acem olsun, sadece Kitap Ehli'nden alnr. nk ayette zellikle onlar zikredilmilerdir. Dolaysyla, hkm onlara yneliktir. Nitekim Cenab Hak: "Nerede bulursanz, mrikleri ldrn" (Tevbe, 9/5) buyurmutur. Kitap Ehli hakknda dedii gibi, "cizye verinceye kadar..." buyur-mamtr. O halde arap putperestlerinden cizye alnmaz, derler.

mam Evza ve Malikler: Cizye, mrted hari, putperest, ateperest, inkarc, yalanlayc, arap-acem Talibli-Kureyli, kim olursa olsun, herkesten alnr, derler.

Cenab Hak: "Kendilerine kitap verilenlerden Allah'a ve ahiret gnne iman etmeyenlerle savan..." buyurduu iin, bu, cizyenin savaan erkeklerden alnacan gsterir. Nitekim, alimler cizyenin, hr ve savaan erkeklerden alnaca konusunda ittifak etmilerdir.

Cizyeyi verdikleri zaman, meyvelerinden, tahl ve ticaretlerinden hibir ey alnmaz. Ancak yerletikleri ve bar yaptklar lkenin dndaki lkelerde ticaret yapmalar durumu mstesna. O takdirde onlardan ticaret mallarn sattklar ve parasn aldklar zaman onda bir alnr. sterse bu, ylda birka kere olsun. Ancak Medine ve zellikle Mekke'ye buday, ya gibi yiyecek maddeleri getirmeleri halindeyse, Hz. mer'in yapt gibi, onda birin yars alnr.

Gayr-i mslimlerin, mslmanlarn arlarnda iki ve domuz gstermelerine engel olunur. kiyi gsterirlerse, iki stlerine dklr, domuzu gsteren de cezalandrlr. Eer bir mslman o ikiyi gstermeden dkerse, zulmetmi olur, Malik ve Hanef mezheplerine gre, bedelini demesi gerekir.

Cizye gibi eyleri demekten kanrlarsa, zulme maruz kalmadklar halde, slm'n kendilerinden istediklerini yapmazlarsa, Cumhura (Hanefiler mstesna) gre, kendileriyle sava edilir.

Eer yol keserlerse -cizyeyi engellemedikleri takdirde- onlar, mslman muharibler hkmndedirler. Kendilerine muharebe ayeti olarak anlan u ayetin hkm uygulanr: "Allah'a ve Raslne kar sava edenlerin ve yeryznde fesad karmaya alanlarn cezas ancak ldrlmeleri veya aslmalar veya ellerinin ve ayaklarnn aprazlama kesilmesi veya yer(lerin)den srlmeleridir" (Mide, 5/33).

Mslman olurlarsa, fukahann ittifakyla, kendilerinden cizye der. Ah-med, Eb Davud, Beyhak ve Darekutn'nin bni Abbas'tan naklettii bir hadiste Hz. Peygamber (s.a.): "Mslmandan cizye alnmaz", Taberan'nin bni mer'den bir rivayetinde de: "Bir kimse mslman olursa, ona cizye yoktur" buyurmulardr.

Mslman olmakla cizye dt gibi, lmle de der. Onun iin cizye, kan bedeli ve Daru'l-slm'da oturma bedeli olarak gereklidir.

Ehl-i Kitabn nanc

30- Yahudiler: "zeyr, AUah'n oludur" dedi. Ve Hristiyanlan "Mesih, Allah'n oludur" dedi. Bu onlarn azlarnda dolaan szleridir ki, daha evvel kfirlerin syledikleri sze benzer. Allah onlar kahretsin. Nasl da (Haktan) dndrlyorlar.

31- Onlar, Allah' brakp limlerini, rahiplerini, Meryem'in olu Mesih'i Rab-ler edindiler. Halbuki bunlar da, (Tevrat ve ncil'de) tek ilh olan Allah'a ibadet etmelerinden baka bir ey em-rolunmamlard. Ondan baka hibir ilh yoktur. O, onlarn e tutageldikle-ri her eyden mnezzehtir.

32- Onlar Allah'n nurunu azlaryla sndrmek isterler. Allah kendi nurunu kendisi tamamlamaktan baka bir eye raz deildir. Kfirler ho grmeseler de.

33- O, Rasln hidayetle, hak din ile -o dini btn dinlere galip klmak iin-gnderendir. Mrikler ho grmeseler de.

Aklamas

Baz yahudiler, Hz. Uzeyr'in Allah'n olu olduunu sylediler. Halbuki Uzeyr M.. 457 yl civarnda, Babil'e yerlemi bir yahudi kahiniydi. Byk bir messese kurmu, Kitab- Mukaddes'in blmlerini toplam; Eyyam, Az-ra, Nahmiya blmlerini yazmtr. O, unutulan yahudiliin yeniden yaycs saylr. Onun iin, yahudiler onu mukaddes bilmi ve ona Allah'n olu demilerdir.

Tarihileri hatta bizzat yahudilerin kendilerince kabul edilen bir hakikat vardr: Musa (a.s.)'m yazdrp o zamann tabutuna koydurduu Tevrat, Amali-kallarn srailoullar'n yendii bir hengamede kayboldu. Yahut, Sleyman (a.s.)'dan nceki Buhtunnassar o tabutu at zaman, iinde ilk krallar blmndeki on emri iine alan iki levhadan baka bir ey bulamad. Esaretten sonra Tevrat', geriye kalan branice metinlerle birlikte Keldan harfleriyle yazan, Azra'dr. Eletirmenlerce -nitekim Britanika Ansiklopedisinde- yle zikro-lunmaktadr. Azra efsanesi, tamamen ravilerce uydurulmu bir eydir.

Hristiyanlar yle der: Mesih, Allah'n oludur. lk nesiller, bu "oul" kelimesini, hakiki manasnda deil, mecaz manada kullanyorlar ve bununla onun, Allah katnda erefli ve sevgili olduunu ifade etmek istiyorlard. Sonra, Hind putperestliinden etkilenerek oulla, hakiki manasn kasdettiler. Allah'n oluyla, Allah' ve Ruhu'l-Kuds' anlar oldular. Bu unsur, birbirine girdi ve gerekten birmi gibi kabul edildi. Bunu ilk olarak, milad 325'te toplanan znik konseyi iln etti. Baba, oul ve Ruhu'l-Kuds'ten ibaret bu varlk iin -ki bunlar ilhlkta birlemilerdir- Teslis kelimesi kullanlr oldu. nciller sa (a.s.)'m vefatndan sonraki 1-3. yzyllar arasnda deien zaman iinde yazld. sa (a.s.)'a inen ncil'in asl kaybolduundan, onlar da Roma putperestliinden etkilenmitir.

Yahudi ve Hristiyanlar, dinlerinin doru olan kkne bal olmadklarndan, ellerinde bulunan Tevrat ve nciller, bilginleri tarafndan ortaya konmu uydurma eyler olduu iin Cenab Hak: "Bu, onlarn azlarnda dolaan szlerdir" ayetiyle onlar yalanlamaktadr. Yani onlarn iddia ettikleri eylerde hibir dayanaklar yoktur, onlar onlarn uydurmasndan baka bir ey deildir. Nitekim bu hususu Cenab- Hak, baka bir ayetinde yle dile getirir: "Allah evlt edindi diyenlere maruz kalacaklar kt akbetleri haber vermek iin... Ne onlarn, ne atalarnn buna dair hibir bilgisi yoktur. Azlarndan kan sz ne byk! Onlar yalandan bakasn sylemezler" (Kehf, 17/4-5).

"Daha evvel kfirlerin syledikleri sze benzer". Bunlar da, onlar gibi sapkla dmlerdi. Onlar, putperest Hint, in ve Japon Brahman ve Budist-leri, eski ranllar, Msrllar, Yunan ve Romallard. Arap mrikleri de, meleklerin Allah'n kzlar olduunu sylyorlard.

"Allah onlar kahretsin." Nasl da Allah'n bir olduu, orta bulunmad gereinden btl irke dnyorlar. Mesih ve Uzeyr, mahluk ve Allah'n kullardr. Yiyen, ien, yorulan ve zlen mahlukun, yaratc yaplmas akla uygun deildir. Nitekim Cenab- Hak da yle buyurur: "Meryem'in olu Mesih de ra-slden baka bir ey deildir. Ondan evvel resuller gelip gemitir. Onun anas ise tasdik eden bir kadndr. kisi de yemek yerlerdi" (Mide, 5/75); "O, ancak kendisine nimet verdiimiz bir kuldur. Ve onu srailoullarna bir misal kldk" (Zuhruf, 43/59); "Mesih, Allah'a kul olmaktan asla ekinmez..." (Nisa, 4/172).

Sonra Allah Tel kendilerinden nceki kfirlere benzeme ynn aklayarak: "Onlar limlerini Rabler edindiler" buyuruyor. Yani, yahudi ve Hristi-yanlar, ilerindeki din byklerini, Allah'tan baka rabler edindiler. Hkm koyma hakk onlarnd. Onlar haram hell, helli haram klyorlar, kendileri de Allah'n hkmn brakarak onlarn dediklerine gre amel ediyorlard.

Yahudiler, Tevrat'n hkmlerine, byklerinin meru kld eyleri eklediler. Hristiyanlar, Tevrat'n hkmlerini deitirdiler, ibadet ve muamelelerde yeni baka eyler ortaya koydular.

Adiy b. Hatim'in mslman olu kssas, bunu akla kavuturur. mam Ahmed, Tirmiz ve bni Cerir et-Taber'nin Adiy b. Hatim (r.a.)dan rivayetine gre, o, kendisine Resulullah (s.a.)'in daveti ulatnda, am'a kat. Cahiliyye dneminde Hristiyanlamt. Kz kardei ve kavminden bir grup insan esir dt. Raslulullah (s.a.) kzkardeine iyilik etti, onu geri verdi. Kzkardei, erkek kardeine giderek onu slm'a ve Resulullah (s.a.)'e gelmeye tevik etti. Adiyy, Medine'ye geldi. O, Tay kavminin lideriydi. Babas Hatem et-Ta cmert-liiyle mehurdu. Herkes onun geliinden bahsetti. Boynuna gm bir hala Resulullah (s.a.)'in huzuruna girdi. Resulullah (s.a.): "Onlar Allah' brakp alimlerini, rahiplerini, Meryem olu Mesih'i Rabler edindiler" ayetini okuyordu. Adiy, Peygamber (s.a.)'e: "Onlar onlara tapmadlar ki" dedi. Resulullah (s.a.): "Evet, fakat onlar onlara helli haram, haram hell kldlar. Onlar da, onlara tabi oldular. Bu onlarn, onlara ibadeti oldu" buyurdu. Resulullah (s.a.), szlerine devamla: "Ey Adiy! Ne dersin? Allah Ekber demek, sana zarar verir mi? Allah'tan daha byk bir ey biliyor musun? Sana ne zarar var? La ilahe illallah denilmesi sana zarar verir mi? Allah'tan baka bir ilh biliyor musun?" dedi.

Sonra onu, slm'a davet etti. O da mslman oldu ve kelime-i ehadet getirdi. Adiy der ki: Resulullah (s.a.)'in yzn sevinli bir halde grdm. Sonra yle dedi: "phesiz Yahudiler gazap olunmu bir millet, Hristiyanlar da dalalete sapm bir milletdir." Sonra Allah Tel, o batakilerin dinlerini terketti-ini aklayarak: "Halbuki onlar da, tek ilh olan Allah'a ibadet etmelerinden baka bir eyle emrolunmamlard" buyurdu. Halbuki onlar, Musa ve sa'nn diliyle, tek bir ilha ibadet etmekle emrolunmulard. O, onlara dinin hkmlerini meru klan Allah'tr. O, onlarn ve her eyin Rabbidir. O, yle bir varlktr ki, bir eyi haram kld zaman, o haram olur. Neyi hell klarsa, o da helldir. Neyi meru klarsa, uyulur; neye hkmederse uygulanr.

"Ondan baka hibir ilh yoktur". Aklen ve er"an Allah'tan baka hibir ilh yoktur. Hak Tel orta, benzeri, yardmcs, zdd, oluk ocuu olmaktan mnezzehtir. Ondan baka hibir ilh ve hibir Rab yoktur. -

Fakat, mriklerden ve Kitap Ehli'nden kfir olanlar, Allah'n peygamberi Muhammed (s.a.) ile gnderdii slm nurunu, hak n, hidyet lambasn sndrmek, dolaysyla btn insanlar sapkla drmek istiyorlar.

Allah Tel ise, dinini tesbitle, korumakla, onu kemale erdirmekle tamamlamak ister. Kfirler onu, ilk k srasnda istemedikleri gibi, tamamlandktan sonra da istemeseler bile. Kfir: Bir eyi rten gizleyen demektir. Yahudiler, insanlar iinde mminlere kar en fazla dmanlk besleyenlerdir.

Hristiyan Rumlar, mslmanlara kar dmanla baladlar. Sonra, dou slm dnyasnda Avrupallarla dmanlklarna devam ettiler. Sonra mslmanlara kar en yksek dzeyde dmanl temsil eden Hal savalar geldi. Hal smrge siyaseti ve misyonerlik faaliyetleri de, mslmanlar dinlerinden ayrmak ve uzaklatrmak iin eitli propaganda vastalar ve her yerdeki mslmanlara kar alman tavrlarla korkun plan ve projelerini devam ettiriyor.

slm nuru, Allah'n, Rasln gnderdii hidyet ve hak dindir. Onu hibir ey deitiremez ve iptal edemez. Hda (hidyet): Peygamber (s.a.)'in getirdii sadk haberler, sahih iman ve faydal ilimdir. Hak din: Dnya ve ahirette faydal olan sahih amellerdir.

Bundan maksat, mrikler istemese de, Allah Tel'nn bu dini, btn dinlere stn klmasdr. Onlar kfrle vasflandktan sonra, bir de irkle vasflandlar. Bu, onlarn peygamberleri inkr yannda, bir de irk kotuklarna iaret eder.

Allah Tel'nn vaadi ve yardm gerekleti. Nitekim, Sahih'de, Resulul-lah (s.a.)'in yle buyurduu rivayet olunur: "phesiz Allah, bana yeryzn

dousuyla batsyla verdi. mmetim bana verilen o yerleri alacak..."

mam Ahmed b. Hanbel, Mikdad b. Esved'den rivayet eder: Resulullah (s.a.)'in yle de

tefsirül-münir sure sure (17)

Documents