4NEML SURES

4Surenin smi:

4nceki Sure le likisi:

4Surenin Muhtevas:

5Kur'an'n Mesaj

5Belagat:

5Kelime ve bareler:

6Aklamas

7Ayetlerden kan Hkm Ve Hikmetler

7Hz. Musa'nn Mukaddes Vadideki Kssas

7Belagat:

8Kelime ve bareler:

8Ayetler Aras liki

8Aklamas

10Ayetlerden kan Hkm Ve Hikmetler

11Allah'n Hz. Davud Ve Hz. Sleyman Peygambere Verdii Nimetler

11Belagat:

11Kelime ve bareler:

12Ayetler Aras liki

12Aklamas

131- Ku Dilinin retilmesi:

132- Hz. Sleyman'n (a.s.) Ordular:

143- Karnca Kssas:

14Ayetlerden kan Hkm Ve Hikmetler

15Hz. Sleyman le Hdhd Kuu Kssas

16Belagat:

16Kelime ve bareler:

17Ayetler Aras liki

17Aklamas

18Ayetlerden kan Hkm Ve Hikmetler

19Belks'n Hz. Sleyman'n Mektubuna Cevab

20Kelime ve bareler:

20Ayetler Aras liki

20Aklamas

22Ayetlerden kan Hkm Ve Hikmetler

23Belks'n Mslman Olmas Ve Hz. Sleyman'a (A.S.) Balanmas Ve Onu Ziyaret Etmesi

24Belagat:

24Kelime ve bareler:

25Ayetler Aras liki

25Aklamas

27Ayetlerden kan Hkm Ve Hikmetler

28Cenab- Hakkn Hz. Sleyman'a (a.s.) Verdii Nimetler:

30Hz. Salih (A.S.) Ve Kavmi Kssas

30Belagat:

31Kelime ve bareler:

31Ayetler Aras liki

31Aklamas

33Ayetlerden kan Hkm Ve Hikmetler

34Hz. Lut (A.S.) Ve Kavmi Kssas

34Belagat:

34Ayetler Aras liki

34Aklamas

35Hz. Lut (A.S.) Kssasnn Devam

35Kelime ve bareler:

35Aklamas

35Ayetlerden karlan Hkm Ve Hikmetler

36Allah'n Birliinin Ve lh Kudretinin Delilleri

36Belagat:

36Kelime ve bareler:

37Ayetler Aras liki

37Aklamas

40Gayb Allah'tan Bakas Bilemez

40Belagat:

40Kelime ve bareler:

40Ayetler Aras liki

41Aklamas

41Ayetlerden kan Hkm Ve Hikmetler

41Mriklerin ldkten Sonra Dirilmeyi nkr Etmeleri

42Belagat:

42Kelime ve bareler:

42Ayetler Aras liki

42Aklamas

44Ayetlerden karlan Hkm Ve Hikmetler

44Hz. Muhammed'in (S.A.) Peygamberliinin Kur"Anla spat Edilmesi

44Belagat:

44Kelime ve bareler:

45Ayetler Aras liki

45Aklamas

46Ayetlerden kan Hkm Ve Hikmetler

47Kyamet Alametleri Ve lk Belirtileri -1-

47Dabbat'l-Arzn k, Allah'n Ayetlerini Yalanlayan Zalimlerin Maherde Toplanmalar

47Belagat:

47Kelime ve bareler:

48Ayetler Aras liki

48Aklamas

49Ayetlerden kan Hkm Ve Hikmetler

50-2- Sr'a frlmesi Ve Dalarn Yrtlmesi

50Belagat:

50Kelime ve bareler:

51Ayetler Aras liki

51Aklamas

51Sr'a frlmesi:

52Dalarn Yrtlmesi:

52Ayetlerden kan Hkm Ve Hikmetler

53badet, kr Ve Kur'an Tilvetiyle Megul Olma

53Kelime ve bareler:

54Ayetler Aras liki

54Aklamas

55Ayetlerden kan Hkm Ve Hikmetler

Rahman ve Rahim Olan Allah'n Adyla

NEML SURES

Kur'an'n Mesaj1- Ta, sn. Bunlar Kur'an'm ve apak kitabn ayetleridir.

2- (Kur'an) Mminler iin bir rehber ve mjdedir.

3- Onlar namazlarn dosdoru klar, zekt verirler. Onlar ahirete kesin olarak iman ederler.

4- Ahirete iman etmeyenlerin amellerini kendilerine gzel gsterdik. Artk onlar bocalar dururlar.

5- te azabn iddetlisi onlar iindir. Ahirette de en ok zarara urayanlar bunlardr.

6- Hi phesiz bu Kur'an sana sonsuz hikmet sahibi olan ve her eyi gayet iyi bilen Allah tarafndan verilmektedir.

Aklamas"T, sn." Daha nce beyan ettiimiz gibi bu harfler surelerin balarndaki mukattaa harflerinden olup Kur'an'n mucize olduuna dikkat ekmek iindir.

"Bunlar Kur'ann ve apak kitabn ayetleridir." Ey Peygamber! Bu surede sana indirilen bu ayetler bir mushaf iinde toplanan Kur'an'n ve satrlarda yaz ile tespit edilen, gayet ak bariz olan, kyamet gnne kadar devam edecek olan Kur'an ayetleridir. Son derece ak olmas ve parlak slbu sebebiyle Kur'an'n amel edilmesi kolaylatrlmtr. Kur'an' inceleyen ve Allah'n kelmnn tadn tadan, Allah'a azametini ve Kur'an'n indirilmesi ve beyan hususundaki Allah'n ltf hakknda dnen kimseler Kur'an'dan istifade etmektedir. Kur'an beer kelm deildir. Hibir kimse Kur'an'n benzerini veya Kur'an surelerinden birinin benzerini getiremez.

"Kitab" kelimesinin "Kur'an a" atfedilmesi "Kelime ve bareler" blmnde akladmz gibi iki sfattan birinin dierine atfedilmesi eklindedir. Mesel: "Bu cmert ve ikramsever kiinin davrandr." denir.

Dikkat edilirse bu iki sfat -yani Kitab ve Kur'an sfatlan- bir defa marife, baka bir defa nekre olarak zikredilmektedir. Mn ise birdir. Kur'an'n iki sfat vardr: Bunlar Kur'an (okunan) ve Kitab (yazlan) vasflardr. Zira Kur'an okuma ve yaz ile ortaya konulur.

"Mminler iin bir hidayet rehberi ve mjdedirler." Yani Kur'an insanlar sapklktan hidayete erdirir, itaat eden mminleri cennetle ve Allah Teal'nn rahmetiyle mjdeler.

Kur'an'n mminler iin hidayet olmasnn manas Kur'an'n onlarn hidayetlerine hidayet katmas demektir. Nitekim Cenab- Hak yle buyurmutur: "man edenlere gelince Kur'an onlarn imanlarn artrmtr ve onlar birbirlerine mjde verirler." (Tevbe, 9/124); "Onlar (Allah) kendisinden bir rahmetin ve ltfn iine sokacak ve onlar (Allah'a giden) doru bir yola gtrecektir." (Nisa, 4/175).

zellikle mminlerin zikredilmesi hidayet ve mjdelemenin sadece Kur'an'a iman eden, O'na tabi olan, Onu tasdik eden ve onda bulunan hkmlerle amel eden kimseler iin meydana gelecektir.

Allah Teal daha sonra iman tezahrlerini zikrederek yle buyurdu: "O mminler namazlarn dosdoru klar, zekt verir ve ahirete kesin olarak iman ederler." Kur'an'n hidayeti ve mjdelemesinden yararlanan mminler namazda Rabbinin azametini dnen, Kur'an tilvetinde, niyaznda, zikirleri ve tebihlerinde kalbi huu ierisinde rperen, namazlarn artlar ve rknlerini tam olarak eda eden, mallarn ve canlarn kirlilikten ve pheli eylerden temizleyen, farz olan zekt veren, ahiret yurduna, ldkten sonra dirilie, hayr olsun er olsun btn amellerin karlnn verileceine, cennet ve cehenneme yakinen inanrlar. Dolaysyla kendileri iin en stn ve en uygun hayat iin hazrlanrlar. Emrettii hususlarda Rabbine itaat ederler, nehyettii ve sakndrd hususlardan uzaklarlar.

Allah Teal daha sonra bunlarn durumunu ahirete iman etmeyenlerin durumuyla karlatrd. ldkten sonra dirilie yaknen iman edenleri zikrettikten sonra dirilii inkr edenleri zikretti ve yle buyurdu:

"Ahirete iman etmeyenlerin amellerini kendilerine gzel gsterdik. Artk onlar bocalar dururlar."

Yani ahireti yalanlayanlar ve lmden sonra bunun meydana geleceini uzak grenlere onlarn iinde bulunduklar durumu gzel gsterdik. Ahiret yurdunu yalanlamalarnn cezas olarak bocalarlar, sapklklarnda gider gelirler. Nitekim Cenab- Hak yle buyurmutur: "Biz onlarn gnllerini ve gzlerini ters evirmi, kendilerini azgnlklar, taknlklar iinde serseri ve arm olduklar halde terk etmi bulunuyoruz." (En'am, 6/110).

"te azabn iddetlisi onlar iindir. Ahirette de en ok zarara urayanlar bunlardr." Onlarn cezalan dnya ve ahirette kt bir azaptr. Dnyaya gelince Bedir gn esir edilmeleri veya ldrlmeleri gibi bir azap, ahirette ise cehennem azab vardr. Hatta onlar ahirette insanlarn en ok hsrana urayanlardr. Maher halk iinde kendilerini ve mallarn kaybedecek baka hibir kimse yoktur. Zira onlarn cehennemdeki azaplar daimidir, hi kesilmez.

Kur'an'a inananlarla onu inkr edenlerin durumunu tavsif ettikten sonra Allah Teal kendisine Kur'an indirilen Peygamber'in durumunu anlatt:

"(Ey Muhammedi) Hi phesiz bu Kur'an sana sonsuz hikmet sahibi olan ve her eyi gayet iyi bilen Allah tarafndan verilmektedir." Ey Peygamber! phesiz ki sen Kur'an- Kerim, emri ve nehyinde, mahlkatn idarede sonsuz hikmet sahibi olan, her iin en byn ve en basitini, mahlkatnn durumlarn ve kendileri iin hayrl olan gayet iyi bilen Allah tarafndan sana verilmekte ve retilmektedir. Onun haberi tamamen dorudur. Onun hkm tam adalettir. Nitekim Cenab- Hak yle buyurmaktadr: "Rabbinin sz doruluk ve adaletle tam kemalindedir." (En'am, 6/115).

Hz. Musa'nn Mukaddes Vadideki Kssas7- Hani bir zaman Musa, ailesine: "Ben gerekten bir ate grdm. Size bundan bir haber getireceim. Ya da parlak bir kor getireceim ki belki bununla snrsnz." demiti.

8- (Musa) atein yanna gelince kendisi- ne yle nida edildi: "Atein olduu yerde bulunan kimselere de evresinde bu- lunan kimselere de muhakkak bereket verildi. lemlerin Rabbi olan Allah her l noksanhktan mnezzehtir.

9- Ey Musa! Gerek udur ki, ben aziz (hkmnde galip olan) ve hakm (sonsuz hikmet sahibi) olan Allah'm!

10- Asan brak!" (denildi. Asay yere brakan) Musa bunun bir ylan gibi kvrlp hareket ettiini grnce arkasna bakmadan dnp kat. "Ey Musa! Korkma. Benim huzurumda peygamberler asla korkmaz.

11- Ancak zulmeden kimseler sonradan ktl brakp onu iyilie evirirlerse ben ok balayc ve esirgeyiciyim.

12- Elini koynuna sok da Firavun ve kavmine gsterilen dokuz mucizeden biri olarak kusursuz bembeyaz bir el ksn. nk onlar fask bir kavimdir (denildi)."

13- Onlara mucizelerimiz ak seik gelince: "Bu apak bir bydr." dediler.

14- Vicdanlar bunlarn doruluuna kanaat getirdii halde srf zulmleri ve byklk taslamalar sebebiyle o mucizeleri inkr ettiler. Bozguncularn sonu nasl oldu, bir bak!

AklamasAllah Teal nce Hz. Musa kssasn hatrlatarak balad. Allah'n Hz. Musa'y nasl setiini, O'na hitap ettiini O'na esiz muazzam mucizeler ve ikna edici deliller verdiini, O'nu Firavun ve adamlarna gnderdiini ama onlarn Onu reddedip kfre dtklerini, O'na tabi olup boyun emediklerini, byklk tasladklarn anlatt. Cenab- Hak yle buyurdu:

"Hani bir zaman Musa, ailesine: Ben gerekten bir ate grdm. Size bundan bir haber getireceim. Ya da parlak bir kor getireceim ki belki bununla s-rsnz, demiti."Yani ey peygamber! u kssay hatrla. Musa (a.s.) ailesiyle Medyen'den Msr'a gitmi, karanlk bir gecede yolunu kaybetmiti. Uzaktan parlayan ve yanan bir ate grd. Yolu bulma ve atele snma imkn bulduu iin ailesine mjde vererek: "Ben bir ate grdm. Ben oradan size yol hakknda bir haber getireceim. Ya da oradan size kor ate getireceim. Bylece bu souk gecede onunla snrsnz." dedi.

Durum aynen dedii gibi oldu. nk oradan nemli bir haberle dnd. Bu peygamberlik haberiydi. Bu ktan ate deil byk bir nur ald. Bu risalet nuru idi. Nitekim Cenab- Hak yle buyurdu:

"Musa atein yanna gelince kendisine yle nida edildi: Atein bulunduu yerde bulunan kimselere de, evresinde bulunan kimselere de muhakkak bereket verildi. lemlerin rabbi olan Allah her trl noksanlktan mnezzehtir."

Hz. Musa (a.s.) atein yanna varnca ve atein dehet verici manzarasn grnce, atein yemyeil bir aata yandm, atein gittike daha fazla tututuunu, aacn da gittike daha yeil ve daha parlak bir hal aldn grd. Daha sonra ban kaldrd. Bir de ne grsn, bu aataki ate deil, gkle irtibat halindeki nurdur. Bu nurdu. bni Abbas'n dedii gibi lemlerin rabbinin nuru idi. Hz. Musa (a.s.) grdne hayret etti. Kendisine yle nida edildi: Atein yerinde bulunan kimseye de evresinde bulunan kimseye de muhakkak bereket verildi. Yani nurda bulunan kimse noksan sfatlardan mnezzehtir. Bu yer Cenab- Hakk'm u ayetinde zikredilen mbarek yerdir. "Mbarek yerdeki vadinin sa tarafndan nida olundu." (Kasas, 28/30). Burann evresi ise enbiyann indii, ilh mesajlarn gnderildii yer, bereketli ve hayrl am diyardr.

Bir baka gre gre: Nurda olan Allah Teal'dr. Etrafnda bulunanlar ise meleklerdir. Evl olan az nce belirttiimiz grtr.

Bu nfiibarekliin sebebi muazzam bir olayn kendisinde meydana gelmesidir. Bu muazzam olay Allah'n Musa'ya hitap etmesi, Onu rasul olarak gndermesi ve O'nun elinde mucizeler ortaya koymasdr.

Bu durum Allah'a cisim ve madde izafe etme manas verebilecei iin Allah kendisini zatna ve hikmetine lyk olmayan bu gibi bir yanl anlaytan tenzih etti ve yle buyurdu: "lemlerin rabbi olan Allah her trl noksanlktan mnezzehtir." Yani dilediini yapan, kendisine yaratt varlklardan hi birinin benzemedii, var ettii varlklardan hibirinin kendisini kuatmad Allah btn noksan sfatlardan mnezzehtir. O btn mahlkattan apayr yce ve ulu yaratcdr, sonradan meydana gelen varlklara benzemekten mnezzeh olan "samed" yani hibir varla muhta olmayan, "ehad" yani yegne bir varlktr.

Hz. Musa (a.s.) bu nidann Allah Teal tarafndan geldiini anlamt. nk ate yanmayan yeil bir aata parlyordu. Bu durum bu nidann Allah tarafndan sadr olduuna dellet eden bir mucize niteliindeydi.

bni Abbas'tan (r.a.) rivayet edilen bu ifadenin doruluuna dellet eden hadis-i eriflerden biri mam Mslim'in Sahih'inde, bni Mace ve Beyhak'nin Snenlerinde Eb Musa el-E'ar'den (r.a.) rivayet ettikleri Efendimiz'in (s.a) u hadis-i erifidir: "Allah uyumaz. Uyumas da ona yakmaz. Adalet terazisini indirir ve kaldrr. Onun hicab nurdur. Eer bu nuru aarsa zatnn nuru onun basarnn eritii her eyi yakar." Sonra Ebu Ubeyde u ayeti okudu: "Atein bulunduu yerde bulunan da, evresinde bulunan da mbarek klnmtr. Alemlerin rabbi olan Allah btn noksanlklardan mnezzehtir."

Sonra Cenab- Hak kelmn aka ifade etti: "Ey Musa! Gerek udur ki: Ben aziz ve hakim olan Allah'm!" Yani ey Musa! Sana hitap eden ve seninle konuan, her eye galip gelen, her eyden stn olan, szlerinde ve fiillerinde sonsuz hikmet sahibi olan rabbin Allah'tr.

Cenab- Hak daha sonra Hz. Musa'ya kudretini gsterdi ve O'nu mucizelerle te'yit etti:

Birinci Mucize:

"Asan brak (denildi). Musa bunun bir ylan gibi kvrlp hareket ettiini grnce arkasna bakmadan dnp kat."

Yani Allah Hz. Musa'ya asasn elinden yere brakmasn emretti. Hz. Musa asasn braknca as derhal son derece byk ve ayn anda sratle hareket eden korkun muazzam bir ejderhaya dnt. Asay bu ekilde grnce bundan korkarak kat. Geri dnmedi. ok korktuu iin arkasna dnmedi.

Hak Teal onu teskin etti ve korkusunu giderdi. Cenab- Hak yle buyurdu: "Ey Musa! Korkma. Benim huzurumda peygamberler korkmaz." Yani ey Musa! u grdn eyden korkma. Ben seni rasul olarak semek, seni deerli bir peygamber klmak istiyorum. Rasul ve nebiler kendilerine mucize ortaya koymalarn emrettiim zaman benim huzurumda korkmazlar, dedi.

"Ancak zulmeden kimseler sonradan ktl brakp onu iyilie evirirlerse ben ok balayc ve esirgeyiciyim." Bu byk bir istisnadr, Hz. Musa'ya dorudan yaplan bu rabbani hitap da beere verilen byk bir mjdedir. Yani kendi nefsine veya bakasna zulmeden, ya da kt bir amel zerine olan sonra bunu terk eder, bundan vazgeerse ve Rabbine ynelip tevbe ederse Allah bu gibi kimsenin tevbesini kabul eder. nk bu kimse tevbesiyle ktlkten sonra bunu gzel amelle deitirmitir. Nitekim Cenab- Hak yle buyurmutur: phesiz ki ben tevbe eden, iman eden, salih amel ileyip sonra da doru yola giren kimseyi ok ok mafiret ediyicim." (T-H, 20/82); "Kim bir ktlk iler, ya da nefsine zulmeder de sonra Allah'tan mafiret isterse o Allah' ok mafiret edici ve ok esirgeyici olarak bulur." (Nisa, 4/110).

kinci Mucize:

Musa'ya: "Elini koynuna sok da Firavun ve kavmine gsterilen dokuz mucizeden biri olarak kusursuz bembeyaz bir el ksn. nk onlar fask bir kavimdir. " denildi.

Yani elini gmleinin cebine sok. Elini oraya sokup kardn zaman elin sanki bir ay paras gibi prl prl parlayan, akan imek gibi gzleri alan parlaklkta, abra v.b. hibir kusur olmakszn kar.

Dikkat edilirse birinci mucize elinde olan asmn deimesi ve cansz bir varlk halinden canl bir varla dnmesi idi. kinci mucize ise bizzat elinin deimesi ve nuran vasflara sahip bir el haline gelmesi idi.

"Firavun ve kavmine gsterilen dokuz mucizeden biri olarak..." Yani bu iki mucize yahut iki kudret delili seni kendileriyle te'yit edeceim ve sana burhan olarak klacam Firavun ve kavmine gnderilen dokuz mucize iinde yei**al-maktadr. Nitekim Cenab- Hak yle buyurmutur: "Andolsun ki biz Musa'ya apak dokuz mucize verdik." (sra, 17/101).

"nk onlar fask bir kavimdir." Yani Firavunu ilh tanmak suretiyle hak dairesinden kan isyankr bir kavimdir. Bu daha nce geen Hz. Musa'nn mucizelerle te'yit edilmesinin sebebini beyan etmektedir.

Daha sonra Firavun ve kavmiyle buluma meydana geldi. Cenab- Hak yle buyuruyordu:

"Onlara mucizelerimiz ak seik gelince. Bu apak bir bydr, dediler." Firavun ve kavmine dokuz mucizemiz gayet ak bariz bir ekilde Musa ile kardei Harun'un doruluuna dellet etmek zere geldiinde bunu inkr ettiler ve bu ak bariz bir bydr dediler. Sihirbazhklaryla O'na kar koymak istediler, malup olup rezil bir ekilde ayrldlar.

Cenab- Hak bu mucizeleri sanki kendilerini aka ortaya koyuyor gibi son derece ak olduuna dellet etmek iin "mubsra" kelimesiyle ifade etti. Bu mucizedeki ak seiklik sebebiyle kalpleriyle bu mucizeyi tasdik ettiler ama dilleriyle zahiren yalanladlar. Cenab- Hak bu durumu yle beyan etmektedir:

'Vicdanlar bunlarn doruluuna kanaat getirdii halde zulmleYi ve byklk taslamalar sebebiyle o mucizeleri inkr ettiler." Dilleriyle bbrlenerek ve inatlk yaparak d grn itibariyle bu mucizeleri inkr ettiler ve yalanladlar. Halbuki gnllerinde bu mucizenin Allah tarafndan hak olduuna ya-kinen inanyorlar ve gayet iyi biliyorlard. Ama nefislerine kar zulmettiler ve hakka uymayp byklk tasladlar. Nitekim bir baka ayette u ifade yer almaktadr: "Onlar byklk tasladlar. Onlar zorba bir kavim idiler." (M'mi-nn, 23/46).

"Bozguncularn sonu nasl oldu, bir bak!" Yani ey Peygamber! Ey bu ayeti duyan kimse! Allah'n Firavun ve kavmini helak etmesi ve son nefere varncaya kadar hepsini bir sabah bomas eklindeki akbet nasl oldu, bak!

Bu ayette Allah'n insanl hidayete erdirmek iin gnderdii peygamberleri yalanlayanlar iin uyar yaplmaktadr.

Ayetin manas yledir: Ey Muhammedi yalanlayanlar! Ey onun Allah tarafndan getirdii kitab inkr edenler! O kavimlere isabet eden azabn daha evl ve uygun olarak size de isabet etmesinden saknn. nk peygamberlik O'nun risaletiyle sona ermitir. Zira O'na inen Kur'an nceki kitaplar tasdik etmekte ye onlara ahitlik etmektedir. Peygamberlerin O'nu mjdeledikleri, Onun gelii iin mmetlerinden sz aldklar, ve Hz. Musa ve dier peygamberlerden daha fazla O'nun peygamberliine dellet eden bata Kur'an- Kerim mucizesi gibi delillerle te'yit edildii iin azaba uramaktan saknn. ;Nitekim Cenab- Hak bu surenin banda Kur'an mucizesini haber vermektedir: "phesiz ki Kur'an sana sonsuz hikmet ve ilim sahibi olan Allah tarafndan gelmektedir. "

Allah'n Hz. Davud Ve Hz. Sleyman Peygambere Verdii Nimetler15- Andolsun biz Davud'a ve Sleyman'a ilim verdik. kisi de: "Bizi mmin kullarnn bir oundan stn klan Allah'a hamd olsun." dediler.

16- Sleyman Davud'a varis oldu: "Ey insanlar! Bize kularn dili retildi, bize her eyden (bol bol) verildi. phesiz ki bu, apak bir ltuftur." dedi.

17- Sleyman'n cinlerden, insanlardan ve kulardan meydana gelen askerleri topland. Hepsi bir arada sevk ediliyorlard.

18- Nihayet karnca vadisine geldiklerinde bir karnca: "Ey karncalar! Yuvalarnza girin, aman Sleyman ve ordular farknda olmayarak sizi ezmesinler." dedi.

19- Sleyman karncann szne hafife gld ve yle dedi: "Ey Rabbim! Bana ve ana-babama ltfettiin nimete kretmemi, raz olacan salih amel ilememi bana ilham et. Rahmetinle beni salih kullarnn arasna kat."Aklamas"Andolsun ki biz Davud'a ve Sleyman'a ilim verdik. kisi de: "Bizi mmin kullarnn bir oundan stn klan Allah'a hamdolsun." dediler."

Yani biz Davud (a.s.) ile olu Sleyman'a (a.s.) pek ok ilimler, er'i meseleler ve hkmlerin bilgisi ile insanlar arasnda hkm verme bilgisini verdik. Davud'a sava zrhlar yapma sanatn, Sleyman'a da kularn dilini rettik. Onlar da Allah'n bu nimetlerine karlk O'na krettiler. Bizler gibi hibir kimseye verilmeyen dnya ve ahiretin hayrlarn bir arada toplayan bu ilim ve bilgilerle mmin kullarnn pek oundan bizi stn klan Allah'a hamdolsun dediler.

Bu sultanln olmazsa olmaz art olan ilmin faziletine, ilmin ve alimlerin mertebesinin yceliine delildir.

Nitekim Cenab- Hak yle buyurmaktadr: "Allah iinizden iman edip kendilerine ilim verilenlerin derecelerini ykseltir." (Mcadele, 58/11).

Bu, alimi nimete kretmeye ve tevazu gstermeye tevik etmektedir. Hz. Davud ve Hz. Sleyman (a.s.) kendilerini herkesten stn grmemekte ancak pek ok kimseden stn saymaktadrlar. Bu, ayn zamanda alimin her ne kadar pekok kimseden stn olsa da kendisi gibi pekok faziletli kimselerin bulunduuna inanmas gereini hatrlatmaktadr.

lim mertebelerinin en ereflisi Allah' ve O'nun sfatlarn bilmektir. bni Eb Hatim rivayet ediyor: mer b. Abdlaziz yle bir mektup yazmt: Allah kuluna bir nimet verip de kul buna krederse onun kr bu nimetten daha efdal olur. Bunu ancak Allah'n kitabnda buluruz. Allah Teal yle buyuruyor:

"Andolsun biz Davud'a ve Sleyman'a ilim verdik. Onlar: Bizi mmin kullarnn bir oundan stn klan Allah'a hamdolsun, dediler." Hz. Davud ve Hz. Sleyman'a verilen nimetlerden daha stn hangi nimet vardr?

"Sleyman Davud'a varis oldu." Yani Sleyman babasnn vefatndan sonra peygamberlik, ilim ve sultanlk mirasnda onun yerine geti. Burada anlatlmak istenen mal miras deildir. nk Hz. Sleyman Hz. Davud'un dier evltlarndan zellikle bu mirasa lyk olmutur. Ayrca peygamberler mal miras brakmazlar.

Nitekim Rasulullah (s.a.) Buhar, Mslim, Ebu Davud ve Nesa'nin Hz. Ai-e'den (r.a.) rivayet ettikleri hadis-i eriflerinde yle buyurmaktadr: "Biz peygamberler topluluu miras brakmayz. Braktmz sadakadr."

Hz. Davud (a.s.) Hz. Sleyman'dan (a.s.) daha ok ibadet ediyordu. Hz. Sleyman (a.s.) daha isabetli hkm veren, Allah'n nimetine daha ok kreden ve babasndan daha byk bir saltanata sahip olan bir peygamberdi. Hz. Sleyman'a (a.s.) babasna verilen nimetler verilmitir. Ayrca buna rzgrlarn ve eytanlarn onun emrine verilmesi ve kularn dilini bilmek de ilve edilmiti. Nitekim Cenab- Hak ona verdii baz nimetleri beyan etmitir.

1- Ku Dilinin retilmesi:

"Ey insanlar! Bize kularn dili retildi, dedi." Yani Hz. Sleyman (a.s.) Allah'n zerindeki nimetini itiraf ederek Rabbinin kendisine kularn ve hayvanlarn dilini rettiini ve seslerinin eidinden onlarn maksatlarn ayrt edebileceini syledi. At, katr, eek, sr ve deve gibi baz hayvanlarn bakmm ve hizmetini yapan baz kimseler de birtakm hayvan seslerini anlayabilmekte, hayvanlarn yeme-ime gibi arzularn idrak etmekte, hastalk veya vurma anndaki aclarn anlayabilmektedirler. Yine modern ada baz kimseler kularn znt, sevin, yeme-ime arzusu ve yardm talep etme halindeki dillerini deney, mlahaza ve ayn durumdaki namelerin benzerlii sebebiyle anlayabilmektedirler. Nitekim karnca ve ar gibi haeratn da dillerini renmeye teebbs etmilerdir.

Beyzav diyor ki: Belki de Hz. Sleyman (a.s.) bir hayvan sesi iittii zaman n sezgi gcyle ona bu sesi kartan hususu ve onun bu sesteki amacn biliyordu. Anlatlan u husus bu cinstendir: Hz. Sleyman en-akrak ten bir blbln yanndan geiyordu. Hz. Sleyman:

- Blbl yarm hurma yediim zaman dnyaya afiyet olsun, diyor dedi. Bunun zerine bir gvercin tt. Hz. Sleyman:

- Gvercin diyor ki: Keke mahlkat yaratlmasayd, dedi. Belki de blbln sesi karn tokluu ve zihin akl sebebiyle, gvercinin tmesi de sknt ekmesinden ve kalbinin ac duymasndan olabilir.

"Bize her eyden verildi." Yani bize din ve dnyadan mlk ve servet gibi hereyden pek ok hayrlar verildi.

Bu slup ile -Zemaher'nin zikrettii gibi- verilen eyin okluu murad edilir. Nitekim yle denir: "Falan kimseyi herkes ziyaret ediyor. O her eyi biliyor." Bununla onun ziyaretilerinin okluu, ilminin zenginlii ve geniliine mracaat edildii ifade edilmi olur. Hdhd kuunun Belks hakkndaki szn anlatan u ayet de bunun gibidir:

"Ona (Belks a) her eyden (bol bol) verildi." (Nemi, 27/23).

"Bize retildi" ve "Bize verildi" cmlelerindeki zamir Hz. Sleyman (a.s.) ve babasna aittir. Yahut siyaset kaideleri gzetilerek meliklerin deti olduu zere sadece Hz. Sleyman'a (a.s.) aittir.

"phesiz ki bu, apak bir ltuftur." Muhakkak ki peygamberlik, sultanlk, hakimlik gibi hayr^ve nimetler hibir kimseye gizli kalmayan, apak, bariz ilh ltuflardr. Bu Allah'n bizim zerimizdeki ltfudur.

Bu ifade kr ve hamd makamnda variddir. Nitekim Rasulullah (s.a) Mslim ve Ebu Davud'un Ebu Hureyre'den (r.a.) rivayet ettikleri hadis-i erifte yle buyurmutur: "Ben kyamet gn Ademolunun efendisiyim. Bunu iftihar etmek iin sylemiyorum." Yani bunu kr olmas iin sylyorum.

2- Hz. Sleyman'n (a.s.) Ordular:

"Sleyman'n cinlerden, insanlardan ve kulardan meydana gelen askerleri topland. Hepsi bir arada sevk ediliyorlard."

Hz. Sleyman'n askerleri bir araya geldiler. Cinler... nsanlar... Kular... toplandlar. Yani Hz. Sleyman onlarn iinde byk bir ihtiam ve azamet iinde binee binmiti. Onun peinde insanlar, sonra cinler, daha sonra da kular yer almt. Eer hava scaksa kular kanatlaryla ona glge ediyorlard. Onlar bir sra ve dzen iinde toplanyorlard. Bylece hibir kimse yerinden ve mertebesinden ne geemiyordu. Toplu halde bulunuyorlar, onlardan hibir kimse geri kalmyordu.

Bu, Hz. Sleyman'n (a.s.) balarnda komutanlar olan byk bir ordu olarak yola ktna ve bu ordunun sadece insanlardan meydana gelen bir ordu olmadna, Hz. Sleyman'la (a.s.) birlikte cinler ve kularn da bulunduuna dellet etmektedir.

Mcahid diyor ki: Her snfa komutan tayin edilmiti. Bu komutanlar n-dekiler ileri gitmesinler diye bugn subaylarn yapt gibi ndekileri arkada-kilerle birletiriyorlard.

Hz. Osman (r.a.) yle demitir: "Sultan, Kur'an'n insan menettiinden daha ok insanlar meneder." Hasan- Basr ise yle demitir: "nsanlar iin mutlaka bir caydrcya -yani engelleyici bir sultana- ihtiya vardr."

Bu, Allah tarafndan bir ltuf olarak ve duas kabul olunarak Hz. Sleyman'n (a.s.) peygamberlik ve btn yetkileri ve kendisinden sonra hibir kimseye nasip olmayan sultanl elinde topladna delildir.

"Sleyman dedi ki: Ey Rabbim! Bana mafiret eyle. Bana benden sonra hibir kimseye lyk olmayan bir mlk ihsan eyle. phesiz ki sen ok ok balaycsn. Bunun zerine biz de rzgr onun emrine verdik. Rzgr Sleyman'n emriyle onun diledii yere gayet yumuak bir ekilde akar giderdi. Ayrca eytanlar (onlardan) her bina ustasn ve dalgc (Onun emrine verdik)." (Sad, 38/35-37).

"O'nun nnde Rabbinin emriyle alan cinler de vard. lerinden kim bizim emrimizden saparsa ona lgn azaptan tattrrdk. Onlar kaleler, heykeller, byk havuzlar gibi, anaklar ve sabit kazanlar gibi O'nun diledii eyi kendisine yaparlard." (Sebe, 34/12-13).

Bundan anlalmaktadr ki Allah Teal insanlar Hz. Sleyman'n (a.s.) emrine vermitir. Bu ekilde pek ok ordular vard. Ayrca -Hdhd kssasnda gelecei gibi- byk binalar, geni anaklar ve sabit kazanlar yapmak iin cinler Onun emrine de verilmiti.

3- Karnca Kssas:

"Nihayet karnca vadisine geldiklerinde bir karnca: Ey karncalar! Yuvalarnza girin, aman Sleyman ve askerleri farknda olmayarak sizi ezmesinler, dedi."

Yani Hz. Sleyman (a.s.) ile beraberindeki ordular -sabit olmayan rivayete gre- am'da veya bir baka yerde karncalan ok olan Karnca Vadisi'ne geldiklerinde bir karnca -Hz. Sleyman'n anlad gibi o karncalarn kraliesi idi- yle nida etti: Ey karncalar! Evlerinize girin. Sakn Sleyman ve ordular hi farkna varmadan sizi krmasnlar, dedi.

"Sizi ezmesinler." ifadesi Keafta yer ald gibi emrin cevab da olabilir. Yani yuvalarnza girin sizi ezmesin. Mesel al ki baarsz olmayasn cmlesi gibi. Ya da emrin yerine geen nehiy olabilir. Yani bulunduunuz yerde durmayn, yoksa ezilirsiniz demektir. Bu aynen seni sakn burada grmeyeyim cmlesi gibidir.

"Sleyman karncann sznden dolay hafife gld ve yle dedi: Ey Rabbim! Bana ve ana-babama ltfettiin nimete kretmemi, raz olacan sa-lih amel ilememi bana ilhamjet. Rahmetinle beni salih kullarnn arasna kat." ;

Hz. Sleyman karncann szn anlayp onun uyarsndan dolay hayret ederek veya Allah'n kendisine zellikle verdii karncann maksadn anlama kabiliyetinden dolay sevinerek glmeye balad ve yle niyazda bulundu:

-Ey Rabbim! Bana verdiin kularn ve dier hayvanlarn dilini retmen eklindeki nimetine karlk, anne ve babama verdiin sana teslim olma ve sana iman etme nimetine karlk sana kretmeyi, nimete kr vazifesini yerine getirmek iin sevecein ve raz olacan amel ilemeyi de bana ilham eyle. Benim canm aldn zaman beni peygamberler, veliler gibi salihler zmresi iinde cennette kl.

Hz. Sleyman anne-babasn da duada zikretti. nk ocua verilen nimet ve zellikle din nimeti anne-babaya verilen nimettir. nk ocuk muttaki olursa duas ve efaatiyle anne ve babasna faydal olur. Ayrca mminler de her dua ettiklerinde onlara faydal olurlar.

Bu, ilim nimetinin yalnz bana kr vacip klmaya yeterli olduuna, bu nimeti veren ve ltufta bulunan zatn hamd sena etmeye lyk olduuna delildir. Yine bu ayet anne ve babaya itaat ve iyilikte bulunmaya ve ldkten sonra onlara dua etmeye delildir.

Hz. Sleyman'n (a.s.) karncalarn szlerini anladn bildiren olaylardan biri de bni Eb Hatim'in Ebu's-Sddk en-Naci'den naklettii u olaydr: Hz. Sleyman (a.s.) yamur duasna kmt. Bir de ne grsn, bir karnca srt zerine yatm, ellerini ayaklarn gkyzne evirmi yle diyordu:

- Allahm! Bizler senin yarattn varlklardanz. Senin yamuruna muhtacz. Bize yamur vermezsen bizi helak etmi olursun.

Bunun zerine Hz. Sleyman (a.s.) kavmine:

- Geri dnn. Bakalarnn duasyla yamura kavutunuz, dedi.

Hz. Sleyman le Hdhd Kuu Kssas20- Sleyman, kular aratrp dedi ki: Neden Hdhd' gremiyorum? Yoksa kayplara m kart?

21- Bana apak bir delil getirmezse, onu mutlaka etin bir azaba uratacam veya onu muhakkak kestireceim.

22- ok gemeden Hdhd geldi ve Sleyman'a yle dedi: "Ben senin bilmediin bir eyi rendim. Sana Sebe'den doru bir haber getirdim..

23- Ben, Sebe halkna hkmdarlk eden bir kadn buldum. Her ey onun emrine verilmi, kendisinin byk bir taht da var.

24- Kendisini de kavmini de Allah' brakip gnee secde eder halde buldum. eytan yaptklar amelleri onlara gzel gstermi ve onlar doru yoldan alkoymu, bu yzden doru yola erememislerdir."

25- Gklerde ve yerde gizli olan eyleri aa karan, gizledikleri ve aa vurduklar eyleri bilen Allah'a secde etmemeleri iin (eytan byle davrand).

26- O Allah ki, kendisinden baka hibir ilh yoktur, yce Ar'n Rabbidir.

27- Sleyman (Hdhd'e) yle dedi: "Bakacaz, doru mu syledin, yoksa yalanclardan msn?

28- Bu mektubumu gtr, onlara brak. Sonra da onlardan uzakla ve neye ba vuruyorlar, bakf'

Aklamas"Sleyman kular aratrp dedi ki: Neden Hdhd' gremiyorum? Yoksa kayplara m kart?" Yani Hz. Sleyman (a.s.) ordusu arasnda Hdhd' arad. Hz. Sleyman ku dili hakknda bilgi sahibi idi. Kular da rzgr v.b. gi-oi Hz. Sleyman'n (a.s.) emrine verilmiti.

Hz. Sleyman (a.s.): "Hdhd' neden gremiyorum?" dedi. Zira O Hdhd'e izin vermemiti. Ben O'nun ayrlacan bilmeden kayplara kart. Bu ifadede deiiklik vardr. Yani Hdhd'e ne oluyor ki ben onu gremiyorum demektir. Bu ifade aynen: "Bana ne oluyor ki seni kederli gryorum? Yahut sana ne oluyor?" sz gibidir.

Mfessirler zikrediyorlar ki Hz. Sleyman'n (a.s.) Hdhd' aramasnn sebebi u idi: Hdhd yer altnda suyun bulunduu yeri gagalayarak gsteriyordu. Hz. Sleyman da (a.s.) cinler ve eytanlar vastasyla oradan suyu kanyordu. Ayrca lde yrrken suyu yakn olan yerle uzak olan yer arasn ayrc snr Hz. Sleyman'a (a.s.) ve ordusuna iaret ediyordu.

Hz. Sleyman (a.s.) Hdhd'n bulunmadn kesin olarak tespit edince makbul bir zr olmad takdirde onu azaba uratmakla tehdit etti: "Banm (mazereti iin) apak bir delil getirmezse onu mutlaka etin bir azaba uratacam veya onu muhakkak keseceim." Yani Hz. Sleyman (a.s.) ak bir deH getirmesi dnda Hdhd' ldrmek, azaba uratmak veya tylerini yolmak gibi iddetli bir ceza ile tehdit etti. nc teklifi -yani ak bariz zr- getirmezse ilk iki durumdan biriyle tehdit ve vadde bulundu.

"ok gemeden Hdhd geldi ve Sleyman'a yle dedi: Ben senin bilmediin bir eyi rendim. Sana Sebe'den doru bir haber getirdim."

Hdhd bir mddet kaybolmutu. Sonra geldi. Hz. Sleyman ona gra-memesinin sebebini sordu. Hz. Sleyman'a: Ben senin ve senin askerlerinim bilgi sahibi olmad bir ey hakknda bilgi edindim. Sana Sebe ehrinden doru ve yakn bilgi getirdim, dedi.

Alimlerin ounluu "Sebe" kelimesinin belde ismi olmas sebebiyle gayr4 munsarf olmad grndedirler. Sebe' halk ise Hmyer kabilesidir ki bunlar Yemen'in krallardr. Yine ounlua gre 'mekese' fiilindeki zamir Hd-hd'e racidir. Sleyman'a raci olmas da ihtimal dahilindedir. Buna gre mana "Sleyman aratrdktan ve tehditte bulunduktan sonra ok beklemedi." demektir.

Hdhd baklar kendine evirmek ve szne kulak verilmesi ve kendisini nezaketle mdafaa etmesi hususunda mahir idi. Hdhd Sebe' lkesi iin we halknn krallk ve dindarlk durumlar hakknda bilgi sahibi olmak zere ilmi keif gezisi yapyordu. Sonra ilim ve bilginin daha zayf bir kimsede olabileceine dikkat ekmek iin ve alimlerin mtevazi olmasnn zaruretine iaret etmek iin Hz. Sleyman'a (a.s.) peygamberlik hikmet ve pek ok ilimler verilmesine ramen yeni malumat getirdi.

Zemaher diyor ki: Burada Rafizlerin: "mama hi bir ey gizli kalmaz ve onun zamannda ondan daha bilgilisi bulunmaz." eklindeki grlerinin batal olduuna delil vardr.

Hdhd'n getirdii haberin muhtevas husustur: Hepsi de u ayettedir: "Ben Sebe' halkna hkmdarlk eden bir kadn buldum. Her ey onun emrine verilmi, kendisinin byk bir taht da var." Ben Sebe' beldesinde erefli, byk bir krallk buldum. Onlara Belks b. erahl isimli bir kadn hkmdarlk ediyordu. Ondan nce melik olan babas byk bir hkmdar idi. Bu melikeye zenginlik, imkn, mlk ve konfor eitli sava aralaryla donatlm silhl bir ordu gibi dnya malndan pek ok ey verilmiti.

Ksaca: Kendisine zamannda kralln ihtiya duyduu her ey verilmiti. Melikenin zerinde oturduu eitli mcevherat, inciler ve altnlarla sslenmi byk muazzam bir taht vard. Tahtn byklkle tavsif edilmesi hem ekil, hem de sultann mevkisi sebebiyledir. Tarihiler diyorlar ki: Bu taht dousunda 300, batsnda 300 pencere bulunan salam yaplm, binas yksek, gayet muhteem bir sarayda bulunuyordu. Saray gnein her gn br penceresinden girecei ve bir penceresinden bataca ekilde yaplmt. Sabah-akam gnee tapyorlard. Sebe halknn din inanlarm aklayan u ayetin iaret ettii de budur:

"Kendisini de kavmini de Allah' brakp, gnee secde eder halde buldum. eytan onlara yaptklar amelleri gzel gstermi ve onlar doru yoldan alkoymu, bu yzden doru yola erememilerdir."

Yani bu melikenin ve kavminin Allah'a ibadet etmeyip gnee taptklarn grdm. eytan da onlara bu irkin amellerini gzel gsterdi. Dolaysyle kty iyi grmeye baladlar. eytan onlar hak yoldan, bir olan Allah'a kulluktan alkoydu. Bu sebeple hidayete eremediler.

"Gklerde ve yerde gizli olan eyleri aa karan, gizlediiniz ve aa vurduunuz eyleri bilen Allah'a secde etmesinler diye (eytan onlara engel oldu). "

Bu ayetin birinci ksmnn benzeri u ayettir: "Gece ile gndz, gne ile ay Allah'n (kudretinin) ayetlerindendir. Siz gnee de aya da secde etmeyin. Eer sadece Allah'a kulluk ediyorsanz bu varlklar yaratan Allah'a secde edin." (Fussilet, 41/37).

Ayetin ikinci ksmnn benzeri de u ayettir: "inizden szn gizleyen kimse ile bunu aklayan, gece gizlenen kimse ile gndz yoluna devam eden kimse (O'nun ilminde) birdir." (Ra'd, 13/10).

"O Allah ki, kendisinden baka hibir ilh yoktur, Yce Ar'n Rabbidir."

Hdhd konumasnn sonunda Allah'n varl ve birlii delilini -yani btn lemin O'na muhta olduunu- beyan ettikten sonra Cenab- Hakk tenzih etti ve azametini beyan etti. Allah'n hibir orta olmayan tek ilh olduunu, Ondan baka kendisine hakkyla ibadet edilen hibir varlk bulunmadn anlatt. O yaratlmlar arasnda kendisinden daha byk hibir mahlk bulunmayan Ulu Ar'n rabbidir. Her ar, her taht ne kadar byk olursa olsun ilh arn altndadr, ondan dktr. Belks'n ar da byledir. Dolaysyla sadece Allah'a ibadet edilmelidir.

Hdhd Belks'n tahtn nisb olarak ya da ayn seviyedeki meliklerin :ahtna izafetle "byk" olarak tavsif etti. Allah'n arn ise gklerde ve yerde aratt varlklara nispetle "byk" olarak tavsif etti.

Sebe halkndan ve melikesinden bilgi veren ve bu suretle kendini temize :karmak iin savunmada bulunan Hdhd'e Hz. Sleyman (a.s.) u cevab erdi:

"Bakacaz, doru mu syledin, yoksa yalanclardan msn?" Yani Hz. Sleyman (a.s.) yle dedi: Senin sznn doruluk derecesini bileceiz. Sen bu verdiin haberde doru szl msn yoksa yalancsn da sana yaptn tehditten kurtulmak iin mi byle sylyorsun?

Bu ayetteki isim ve fiil cmleleri arasndaki farkllk ve ikinci cmlenin isim cmlesi olmas mbalaa etmek yalanclk sfatnn onun zerinde sabit olduunu ifade etmek ve onun yalancla devam edip ondan ayrlmadn bildirmek iindir.

mtihan vesilesi ise u ayette bildirilmitir.

"Bu mektubumu gtr onlara at. Sonra da onlardan uzakla ve neye ba vuruyorlar, bak."

Yani Hz. Sleyman (a.s.) Belks ve kavmine mektup yazd. Bu mektubunda onlar imana ve Allah'a teslim olmaya aryordu. Bu mektubu Hdhd'e verdi ve bunu Belks'n yanna brakmasn sonra da oradan biraz uzaklap tepkilerini, birbirlerine ne ekilde szler syleyeceklerini ve bu konuyu nasl tartacaklarn incelemesini emretti.

Belks'n Hz. Sleyman'n Mektubuna Cevab29- Sebe Melikesi yle dedi: "Ey ileri gelenler! Bana ok deerli bir mektup brakld.

30- Mektup Sleyman'dan geliyor, Rahman ve Rahim olan Allah'n adyla balyorum, (diyor).

31- Bana kar byklk taslamayn, Mslman olarak bana gelin diye yazyor."

32- Sebe Melikesi: "Ey ileri gelenler! Bu iim hakknda bana grlerinizi bildirin. imdiye kadar hibir konuda grlerinizi almadan kesin karar vermedim." dedi.

33- leri gelenler: "Bizler gl kuvvetli kimseler ve cesur savalarz. Fakat emir sana aittir. Artk, bak sen ne emredeceksin." dediler.

34- Melike yle dedi: "Hkmdarlar bir lkeye girdikleri zaman orasn perian ederler. Halknn erefli olanlarn hor klarlar. Onlar da byle yapacaklardr.

35- Ben onlara bir hediye gndereyim de, eliler ne ile dnecekler, bakaym."

36- Eli Sleyman'a gelince Sleyman ona yle dedi: "Siz bana mal ile yardm m ediyorsunuz? Allah'n bana verdii (nimetler) size verdiinden ok daha hayrldr. Dorusu siz hediyenizle -manyorsunuz.

37- Onlara geri dn (Hediyeyi geri gtr). Yemin olsun ki onlara, kar koyamayacaklar ordularla geliriz ve mutlaka onlar oradan zelil bir ekilde, hakir (horlanm) olarak karrz."

Aklamas"Sebe' Melikesi yle dedi: Ey ileri gelenler! Bana ok deerli bir mektup brakld."

Belks kavminin ereflilerine, mstearlarna, devlet erknna yle dedi: Ey bu kavmin eraf! Bana kymetli bir mektup brakld. nk bunu gnderen Allah'n peygamberi ve ayn zamanda deerli bir sultan olan Hz. Sleyman'dr (a.s.). Ayrca muhtevasnn gzellii ve ibarelerinin letafeti sebebiyle, ayrca mektubun mhrl olmas sebebiyle deerli bir mektuptur.

Taberan'nin rivayet ettii bir hadis-i erifte Efendimiz (s.a.) yle buyurmaktadr: "Mektubu deerli klan, mhrl olmasdr."

Peygamberimiz (s.a) yabanc lkelere mektup gnderirdi. Kendisine, yabanclar zeri mhrl olmayan mektuplar kabul etmiyorlar, denildi. Bunun zerine Efendimiz (s.a.) kendisi iin mhr yaptrd.

Ayrca bu mektubu getirenin durumu da hayret vericidir. Bu mektubu Bel-ks'a brakan ku idi. Mektubu braktktan sonra edeple bir kenara ekildi. Bu meliklerden hi birinin yapamayaca bir durumdur. Bunu yapmalarna imkn yoktur.

Mektubun muhtevas:

"Mektup Sleyman'dan geliyor ve "Rahman ve Rahim olan Allah'n adyla balyorum. Bana kar byklk taslamayn. Mslman olarak bize gelin." diye yazyor."

Yani Belks bu mektubu kavminin ileri gelenlerine okudu. Mektup son derece beli, veciz, fasih bir mektup olup u hususu ihtiva etmektedir:

1- Allah'n varlna, birliine, kudretine ve rahmetine dellet eden "besmele",

2- Hakkn gnllere ulamasna engel olan byklk taslamaktan ve nefs arzulara boyun emekten nehyedilmesi,

3- Fazilet esaslarn iinde toplayan slm'a girmenin emredilmesi ya da Hz. Sleyman'n (a.s.) emrine itaat edilmesinin ve ona boyun emenin emredilmesi.

Alimler diyorlar ki: Hz. Sleyman'dan (a.s.) nce hibir kimse mektubunda "Bismillhirrahmnirrahm" yazmamtr. Bununla sabit olmutur ki bu mektup veciz olmasndan baka din ve dnya meselelerinden gerekli olan hususlar iinde toplamaktadr.

Belks daha sonra bu mektuba cevap verme konusunda adamlaryla istiare etti. Bu hikmet ve istiarenin kabul, istibdadn reddedilmesinin gerei idi.

"Belks yle dedi: Ey ileri gelenler! Bu iim hakknda bana grlerinizi bildirin. imdiye kadar hibir konuda grlerinizi olmadan kesin karar vermedim, dedi."

Belks yle dedi: Ey bu kavmin eraf! Allah'n peygamberi Hz. Sleyman'dan (a.s.) gelen bu mektup hakknda bana fikirlerinizi anlatn. Ben sizin bulunmadnz ve sizinle danmadm hi bir meselede kesin karar vermedim.

Bu Belks'm gzel siyaseti, isabetli gr ve hikmetli tavrna dellet etmektedir. Zira Belks daha stn, daha samim ve daha doru bir karar almakta kendisine yardmc olmalar iin mstearlarndan ricada bulundu. Adamlar da arpmaya, savaa ve lkeyi savunmaya hazr olduklarn ortaya koymak suretiyle ona cevap verdiler:

"leri gelenler: Bizler gl kuvvetli kimseler ve cesur savalarz. Fakat emir sana aittir. Artk, bak sen ne emredeceksin, dediler."

Kavmin eraf: "Biz sayca cidd bir g sahibiyiz. Savata sebatkr, iddetli ve cesur kimseleriz." dediler. Sonra da sava ilnn u szleriyle ona havale ettiler: Bizler savaa tam hazrlk iindeyiz. Bundan sonra emir sana aittir. Bizim hakkmzda grn bildir ki ona uyalm ve itaat edelim.

Bundan daha gzel bir cevap zikretmek mmkn deildir. Bu cevapta ahs ve madd gc ortaya koyma, eer bar ve anlama isterse ona itaat edeceklerini ortaya koyma manas vardr.

Belks Hz. Sleyman'n (a.s.), ordularnn ve askerlerinin gcn, yani cinler, insanlar ve kularn onun emrine verildiini bildii iin bu konuda ms-tearlaryla tartm ve bar savaa tercih etmiti. Belks yle diyordu: Ben Onunla savap bize galip gelmesinden ve hepimizi helake ve yok olmaya maruz brakmasndan korkuyorum.

Bu ifadesiyle Belks bar yapmaya meylediyordu. Adamlarndan daha ihtiyatl olduu ve Hz. Sleyman'n (a.s.) durumunu daha iyi bildii anlalyordu. Bunun iin onlara zorba krallarn yaptklarn anlatyordu:

"Melike yle dedi: Hkmdarlar bir lkeye girdikleri zaman orasn perian ederler. Halknn erefli olanlarn hor klarlar. Onlar da byle yapacaklardr. "

Yani onlar Hz. Sleyman'la (a.s.) arpma hazrlnda olduklarn ortaya koyduklarnda Belks onlara yle dedi: nk hkmdarlar bir beldeye anszn girdikleri zaman orasn tahrip ederler, lkeyi ve mallar telef ederler. ldrmek veya esir etmek suretiyle o belde halknn aziz ve erefli olanlarn zelil ve hor klarlar. Galibiyet ve hakimiyetin gereklemesi iin onlar son derece hor klarlar. te byle yaparlar.

"Onlar da byle yapacaklardr." Bu cmlenin Belks'n sz olup bununla hkmdarlarn deimez, devaml sabit detlerinin byle olduunu murad etmektedir. nk Belks eski bir kraliyet ailesi iinde yetimi, bu gibi durumlar iitmi ve grmt.

Bu kavminin Hz. Sleyman (a.s.) ile savamaktan ve O'nun kendilerine gelecei ve beldelerine gireceinden sakndrma ifadesidir.

Belks sava fikrinin uzak bir gr olduunu syledikten sonra sevgi vesilelerine, bar ve anlama yoluna ba vurdu ve Hz. Sleyman'a (a.s.) hediye gnderilmesini teklif etti. sabetli olan gr bu idi.

"Ben onlara bir hediye gndereyim de, eliler ne ile dnecekler, bakaym." Ben Onun gibisine lyk olan bu denemeye -yani Ona hediye gndermeye-teebbs edeceim ve peygamber mi yahut kral m, onu deneyeceim. Bundan sonra cevab ne olacak bakacam. Ya bu hediyeyi kabul edip bizden elini eker ya da bize her sene gndereceimiz bir hara tayin eder. Bylece O'nun tarafndan emin oluruz, bizimle arpmay ve savamay terk eder.

Katade diyor ki: Belks irk halinde de islm halinde de ne kadar akll, ne kadar zekidir! Belks hediyenin insanlarn yanndaki yerini gayet iyi bilmektedir.

bni Asakir'in Ebu Hureyre'den (r.a.) "hasen" senedle rivayet ettii bir hadis-i erifte Peygamberimiz (s.a.) yle buyurmaktadr: "Hediyelein ki birbirinizi sevesiniz. Birbirinizle musafaha edin ki sizdeki kin gitsin."

bni Abbas (r.a.) ve bakalar yle demilerdir: Belks kavmine dedi ki: Eer Sleyman hediyeyi kabul ederse o bir meliktir. O durumda O'nunla savarz. Bu hediyeyi kabul etmezse o bir peygamberdir. O durumda O'na tabi oluruz.

Bu hediye altn, mcevherat ve inciler v.b. ihtiva eden byk bir hediyedir.

bni Kesir diyor ki: Doru olan udur: Belks Hz. Sleyman'a (a.s.) altn :abak gndermiti. Acaba Hz. Sleyman'n (a.s.) Lu hediyeye kar tavr ne olmutu?:

"Eli Sleyman'a gelince Sleyman ona yle dedi: Siz bana mal ile yardm m ediyorsunuz? Allah'n bana verdii nimetler size verdiinden ok daha hayrldr. Dorusu siz hediyenizle maryorsunuz."

Eli yannda adamlaryla birlikte Sleyman'a hediye getirince Hz. Sleyman bu hediyeye bakmad ve bundan yz evirdi. Onlar yadrgayarak: "Siz bana mal ile yardmda m bulunuyorsunuz? Sizi irkiniz ve mlknz zerine :erk etmem iin bana malla yardm m ediyorsunuz? phesiz ki Allah Teal ize verdii eylerden ok daha hayrlsn bana verdi. Bu peygamberlik ile reni bir mlk ve bol mal idi. Dolaysyla benim sizin hediyenize hibir ih-~yacm yoktur. Asl hediyelere ve armaanlara boyun een ve onlarla maranlar sizlersiniz. Ben ise bu geici dnyay talep etmiyorum. Ancak sizin Allah'n dinine girmenizi ve gnee tapmay terk etmenizi talep ediyorum. Sizden ya slam'a girmenizi ya da klca boyun emenizi kabul ederim." dedi.

"Onlara geri dn. Yemin olsun ki onlara kar koyamayacaklar ordularla geliriz ve mutlaka onlar oradan zelil bir ekilde hor hakir olarak karrz."

Ey gnderilen eli! Hediyeyi geri gtr. nk biz onlara savamaya g yetiremiyecekleri ordularla geleceiz. Onlar lemlerin rabbi olan Allah'a boyun emi mslmanlar olarak gelmezlerse onlar beldelerinden zelil olarak, horlanm ve ezilmi olarak karacaz.

Belks'n Mslman Olmas Ve Hz. Sleyman'a (A.S.) Balanmas Ve Onu Ziyaret Etmesi38- Sleyman: "Ey ileri gelenler! Onlar bana mslman olarak gelmeden nce, onun tahtn bana hanginiz getirebilir?"39- Cinlerden bir ifrit: "Sen u makamndan kalkmadan ben o taht sana getiririm. Dorusu ben bunu yapabilecek gce sahip gvenilir bir kimseyim." dedi.40- Kendisinde kitaptan ilim bulunan bir kimse ise: "Ben o taht sana gzn ap kapamadan getiririm." dedi. Sleyman taht yannda duruyor grnce: "Bu, rab-bimin ltfudur. kr m edeceim, yoksa nankrlk m edeceim, beni imtihan etmek iindir. Kim krederse, ancak kendi faydas iin kretmi olur. Kim de nankrlk ederse phesiz ki, Rabbim muhta deildir, ikram sahibidir (dedi.)"41- Sleyman: "Onun tahtn tannmaz hale getirin. Bakalm, tanyabilecek mi, yoksa tanyamayanlardan m olacak?" dedi.42- Melike gelince ona: "Senin tahtn byle miydi?" denildi. O da: "Sanki bu odur. Bundan (bu mucizeden) nce bize ilim verilmiti ve biz de mslman olmutuk." dedi.43- Allah'tan baka tapt eyler o melikeyi (slm' kabulden) alkoymutu. nk kendisi kfir bir kavimdendir.44- Melikeye: "Kke gir." denildi. O, zemini grnce derin su zannedip ayaklarn svad. Sleyman: "Bu camdan yaplm effaf bir zemindir." dedi. Melike "Ey Rabbim gerekten ben kendime yazk etmiim. imdi Sleyman'la birlikte lemlerin rabbi olan Allah'a teslim olup mslman oldum." dedi.AklamasBelks'n heyeti am diyarna yaklanca Hz. Sleyman (a.s.) insanlardan ve cinlerden meydana gelen ordusunu toplad. Onlara yle hitap etti: "Ey ileri gelenler! Onlar bana mslman olarak gelmeden nce, o Melikenin tahtn bana hanginiz getirebilir?"Hz. Sleyman yle seslendi: Ey efendiler! Yardmclarm! Belks heyetiyle birlikte boyun eerek ve itaat ederek bana ulamadan nce, sizden kim bana Belks'n tahtn getirebilir? Bu peygamberliimizin doruluuna delil olacak ve Allah'n yce sfatlar ve esiz kudretinin nnde Belks'n krallnn kk bir ey olduunu bildiren ilh bir mucize olacaktr.Hz. Sleyman'n bu teklifine ordusundan cevap geldi. "Cinlerden bir ifrit: Sen u makamndan kalkmadan ben o taht sana getiririm. Dorusu ben bunu yapabilecek gce sahip gvenilir bir kimseyim dedi."Yani cinlerden bir eytan: "Sen u hkm ve karar verme meclisinden ayrlmadan nce o taht sana getirebilirim." dedi. Hz. Sleyman'n meclisi gnn ortasna kadar devam ediyordu. Cinn bu kararln ve fiilinin sonu vereceini u szyle garantiledi: "Ben onu tamaya kadir olup aciz deilim, emin olup hain deilim. Ondan hibir ey almam ve o tahttaki mcevher ve incilere dokunmam sz konusu olmaz."Daha sonra Hz. Sleyman'n: "Ben bundan daha abuk istiyorum." demesi zerine bir baka cinn ileri atld. Zira Hz. Sleyman bu tahtn getirilmesiyle Allah'n kendisine balad imknlarn ve kendisinden nce ve sonra hibir kimseye verilmeyen cin-eytan ve kularn emrine verilmesi nimetinin azametini ortaya koymak istiyordu. Bylece Belks'n Yemen'de koruma altnda brakt tahtnn kendisi henz Hz. Sleyman'a ulamadan nce getirilmesi gibi harikulade bir olay gerekletirmek suretiyle Belks ve kavmine kar Hz. Sleyman'n peygamberlii hususunda hccet getiriliyordu."Kendisinde kitaptan ilim bulunan bir kimse ise: Ben o taht sana gzn ap kapamadan getiririm, dedi." Bu alim, bir rivayete gre: Cebrail ya da baka bir melek idi. Allah Teal, onunla Hz. Sleyman' te'yit etti.Bir baka rivayete gre bu alim insanlardan olup Hz. Sleyman'n veziri olan sf b. Berhy idi. Bu konuda bni Abbas'n mehur kavli de budur. Bu alim ism-i zami biliyordu. Nitekim bununla dua edilirse icabet olunurdu. Bu alim bir baka gre gre Hzr aleyhisselmdr.Raz'nin grne gre tercih edilen husus bu alimin Hz. Sleyman (a.s.) olduudur. nk O kitab bakasndan daha iyi bilmekte idi. Zira bu peygamberdir.Ebu Hayyan diyor ki: En garip grlerden biri bu alimin Hz. Sleyman a.s.) olduu eklindeki grtr. Sanki o kendi kendine: "Ben gzn krpmadan onu sana getiririm." demiti.nemli olan, bu alimin vaad ettii hususun aynen meydana gelmi olmasdr. En iyisini Allah bilir."Sleyman taht yannda duruyor grnce (syle dedi): Bu, Rabbimin lt-^udur. kr m edeceim, yoksa nankrlk m edeceim, beni imtihan etmek : cindir."Yani Hz. Sleyman ve cemaati Belks'n mutlu Yemen diyarndan getirilen tahtnn huzurlarnda durduunu grnce: "Bu, Allah'n, benim hibir g ve iuvvet sarfetmeden meydana gelen iin kendisinin bir ltf olduunu grmek suretiyle kr m edeceim, yahut bu durumu kendime nispet edip de inkr n edeceim diye beni imtihan etmek iin ihsan ettii Allah'n benim zerimdeki nimetlerindendir." krn faydas, inkrn ve kfrn de zarar insann :izzat kendisine raci olmaktadr.Bunun iin Cenab- Hak yle buyurmaktadr: "Kim krederse ancak kendi faydas iin kretmi olur. Kim de nankrlk ederse phesiz ki Rabbim hi -.mseye muhta deildir, sonsuz ikram sahibidir." Yani kim nimete krederse krn faydas Allah Teal'ya deil o kimseye racidir. nk kr sebebiyle rimet devam eder. Kim nimeti inkr eder ve kretmezse hi phesiz Allah -llardan, onlarn ibadetlerinden ve krlerinden mstanidir. Onlarn nankrlkleri ona zarar vermez. Kendi nefsinde sonsuz ikram sahibidir. Hi kimse J na ibadet etmese de kullarnn kendisine kretmekten yz evirmeleri sebebiyle kullarndan nimeti kesmez.Nitekim Cenab- Hak yle buyurmaktadr: "Kim iyi amel ilerse bu kendi -: hinedir, kim de ktlk ederse bu da kendi aleyhinedir. Rabbin kullarna asla zJmedici deildir." (Fusslet, 41/46)."Musa dedi ki: Siz ve yeryznde bulunanlarn tamam inkr ederseniz hi ^phesiz Allah her eyden mstanidir, sonsuz vgye lyktr." (brahim, 14/8).Sahih-i Mslim'de yle bir hadis varit olmutur: "Ey kullarm! nce :-ienleriniz, sonra gelecek olanlarnz, insanlarnz ve cinleriniz sizin aranzda~. muttaki adamn kalbi gibi olsalar yine de mlkmde bir ey artmaz. Ey kul-znm! nce geenleriniz, sonra gelecek olanlarnz, insanlarnz ve cinleriniz : -anzdaki en facir adamn kalbi gibi olsalar yine de mlkmden bir ey eksil-~.ez. Ey kullarm! Bunlar sizin amellerinizdir. Sizin hesabnza onlar ben tes-::: ederim. Sonra da onlar (bu amellerin karln) size tam olarak-ileceim. Kim hayr bulursa Allah'a hamdetsin. Kim de baka ey bulursa- -.diinden bakasn knamasn."Sonra da Hz. Sleyman (a.s.) Belks'n tahtn tanyp tanmad hususunda ve taht grd zamanki sebatkrl hususunda imtihan etmek iin Belks'n tahtnn zelliklerinin deitirilmesini emretti. Nitekim Cenab- Hak bunu yle anlatmaktadr:"Sleyman: Onun tahtn tannmaz hale getirin. Bakalm, tanyabilecek mi, yoksa tanyamayanlardan m olacak?" dedi.Yani Sleyman (a.s.) adamlarna: "Tahtnn durumunu, sfatn ve eklini deitirin. Belks'n durumunu deneyelim. O'nun akl durumlarna, fikr mlahazalarna ve zeksnn lsne bakalm, tahtn tanyabilecek mi ve bunun kendi taht olduunu bilecek mi? Yoksa bunu tanyamayacak, bundan uzak, hkm vermede ve gr beyan etmede aknlkla m davranacak?" dedi.Bu olay Allah Teal'nn bu taht uzak bir beldeden (Yemen'den) am'a nakletmeye kadir olduuna ve Hz. Sleyman'n (a.s.) doruluuna dellet etmektedir."Melike gelince: Senin tahtn byle miydi? denildi. O da: Sanki bu odur (dedi.)" Yani Belks Hz. Sleyman'n (a.s.) yamna gelince kendisine deitirilen ilve ve eksiklikler yaplan taht arz olundu. Taht hakknda:- Senin tahtn bunun gibi miydi? denildi. Ona telkin olmamas iin: "Arn bu mu?" denilmedi. Belks:- Sanki bu odur, yani ona benzemektedir ve ona yakndr dedi. Mesafenin uzakl sebebiyle benzeri olmas ihtimaliyle kesin bir ifade kullanlmad.Belks'n bu cevab mahir, zeki, tecrbeli ve siyas bir cevap olup onun aklnn ve dehasnn kmil olduuna ve ahsiyetinin stnlne ve onun son derece zeki ve ihtiyatl olduuna dellet etmektedir. Zira onlarn syledii gibi benzetme ile cevap vermiti."Bundan nce bize ilim verilmiti ve biz de mslman olmutuk, dedi."Grnen odur ki -Ebu Hayyan'm dedii gibi- bu sz Belks'n kelmyla beraber yer alsa da onun kelmndan deildir. Mcahidin gr olarak nakledilen bir gre gre bu sz Hz. Sleyman'n (a.s.) szdr. Yani onun mslman olduu ve bize itaat edici olarak gelecei bilgisi verilmiti. Biz btn bu hususlarda tevhid ehli ve Allah'a boyun een kimseler olduk, demektir. Bir baka gre gre Hz. Sleyman'n ve adamlarnn grdr. bni Kesir diyor ki: Belks'n mslman olduunu o billur kke girdikten sonra ortaya koymas -ileride gelecei gibi- Mcahid'in grn te'yit etmektedir.

Cenab- Hak daha sonra Belks'n bundan nce mslmanl iln etmemesinin mazeretini beyan etti ve yle buyurdu: "Allah'tan baka tapt eyler o Melikeyi alkoymutu. nk kendisi kfir bir kavimdendi."Yani Allah'tan baka eylere tapnmas, gnee tapnmas Belks'n Allah'a kullukta bulunmasna ve slm' kabul etmesine engel olmutu. nk o gnee tapnan putperest bir kavimden olup iinde yetitii evreden etkilenmiti. nancn deitirmeye muktedir deildi. Nihayet Hz. Sleyman'n uyarna geldi. Hz. Sleyman Belks'a slm' gzel bir ekilde arz etti. Bu zzzin doruluu hususunda, Allah'n varl ve birliine inanmann vacip oluu t:nusunda, Allah'n btn kinatn rabbi, btn gezegenlerin, gnein, ayn, -.Idzlann ve pek ok saysz yldzn rabbi olduu hususunda Belks' ikna etti."Melikeye: Kke gir, denildi. O zemini grnce derin su zannedip ayak-zrn svad. Sleyman: Bu camdan yaplm effaf bir zemindir, dedi. Melike: Ey Rabbim gerekten ben kendime yazk etmiim, imdi. Sleyman'la birlikte z.emlerin rabbi olan Allah'a teslim olup mslman oldum, dedi."Bu husus krallarn ve devlet bakanlarnn muhteem misafir kklerinde karlanmas, arlanmas deti zerine cereyan etmektedir.Hz. Sleyman'n karlama heyeti Belks'a:- u yksek muazzam kke buyurun, dediler. Hz. Sleyman mlknn nun mlknden daha deerli, saltanatnn onun saltanatndan daha muazzam olduunu gstermek istiyordu. Kkn zemini beyaz effaf camdan yaplmt. Belks onun muhteem giriini grnce burada su toplanm olduunu zannetti ve ayaklarn svad.Hz. Sleyman ise ona:- Bu parlak zemini olan przsz mermerden ve saf camdan yaplm bir kktr. Su onun iinde deil, altndan akmaktadr. Bunun durumunu rlmeyen onu su zannetmektedir.te o zaman Belks bu grd her eyi tevhidin ve peygamberliin delili : i arak kabul etti ve mslman olduunu iln etti. Allah onun iin hayr ve rudayet dilemiti."Belks: Gerekten ben kendime yazk etmiim. imdi Sleyman'la birlikte tlemlerin rabbi olan Allah'a teslim olup mslman oldum." Yani "Ben gemite r-enden bakasna ibadet etmek sebebiyle kendi nefsime zulmetmiim. Ben Sleyman'n mslmanlyla birlikte mslman oldum. nsanlarn, cinlerin ve btn lemlerin Rabbi olan Allah'a boyun edim" dedi.

Hz. Salih (A.S.) Ve Kavmi Kssas45- Gerekten biz Semud kavmine "Allah'a kulluk edin." desin diye kardeleri Salih'i peygamber olarak gnderdik. Bir de ne grsn, onlar birbirleriyle ekien iki frka olmulardr.46- Salih: "Ey kavmim! Niin iyilikten nce hemen ktln gelmesini istiyorsunuz? Allah'tan balanmanz dileseniz olmaz m? Belki merhamet edilirsiniz." dedi.47- Kavmi: "Senin ve seninle beraber bulunanlarn yznden uursuzlua uradk." dediler. Salih de: "Sizin uursuzluunuzun sebebi Allah katndadr. Dorusu siz imtihana ekilen bir kavimsiniz." (dedi).48- O ehirde dokuz kii vard ki bunlar yeryznde bozgunculuk karyor ve insanlar slah etmeye almyorlard.49- Bunlar Allah'a yemin ederek yle konutular: "Onu ve ailesini bir gece basknyla ldrelim, sonra da akrabasna: Ailesinin ldrlmesinden haberimiz yok, bizler doru szl kimseleriz, diyelim."50- Onlar bir tuzak kurdular, biz de onlar hi farkna varmadan tuzaklarn altst ediverdik.51- Tuzaklarnn sonucu nasl oldu, bir bak! Biz onlar da kavimlerini de toptan helak ettik.52- te unlar zulmleri yznden km ve ssz kalm evleridir. phesiz ki bunda bilen bir kavim iin byk bir ibret vardr.53- Biz iman edenleri ve Allah'tan korkanlar kurtardk.Aklamas"Gerekten biz Semud kavmine "Allah'a kulluk edin" desin diye kardeleri Salih'i peygamber olarak gnderdik. Bir de ne grsn, onlar birbirleriyle pekien iki gurup olmular."Yani andolsun ki biz Arap asll Semud kabilesine nesep ve kabile ynnden kardeleri olan Salih'i tek olan ve orta bulunmayan Yce Allah'a kulluk rdin diye gnderdik. Onlar da iki guruba ayrldlar:- Biri O'nun peygamberliini ve Rabbi nezdinden getirdii hususlar tas-k eden mmin gurup,- Dieri O'nun getirdiini yalanlayan kfir gurup.ki gurup din konusunda birbirleriyle ekiiyor ve mcadele ediyorlard. Her gurup: "Hak benimle birliktedir. Benden bakas batldr." diyordu.Cenab- Hak bu durumu bir baka surede yle anlatyor: "Kavminden zuyklk taslayan ileri gelenler kendilerince her grlenlere iman edenlere y-f dediler: Siz Salih'in gerekten Rabbi nezdinden gnderilmi bir peygamber :duunu biliyor musunuz. Onlar da: Biz dorusu onunla ne gnderildiyse ona iman etmiiz, dediler. Byklk taslayan kimseler: Biz dorusu o sizin iman ettiiniz eylere inanmyoruz, dediler." (A'raf, 7/75-76)."Salih: Ey kavmim! Niin iyilikten nce hemen ktln gelmesini istiyorsunuz? dedi." Yani Salih yle dedi: Ey kavmim! Niin siz sizi davet ettiim eyle amel edip, iman ederek Allah'n rahmetini ve sevabn istemeden nce derhal azabn ve cezann inmesini istiyorsunuz.Maksat udur: phesiz Allah size iman etmek suretiyle kendi rahmetine ve sevabna ulama imkn verdi. Niin bundan yz evirip onun azabnn derhal gelmesini istiyorsunuz?Hz. Salih (a.s.) tek olan Allah'a iman etmezlerse kavmine gelecek azapla tehdit ettii zaman onlarn cevab u oldu: "Ey Salih! Eer peygamberlerden isen bize vaad ettiin eyi getir" (A'raf, lli)."Salih: Allah'tan balanmanz dileseniz olmaz m? Belki merhamet edilirsiniz." Yani Allah'tan mafiret isteseniz, rahmete nail olmanz iin kfrnzden dolay Ona tevbe etseniz olmaz m. nk azap indii zaman tevbe etmeniz fayda vermez. Onlarn cevab ise u oldu:"Kavmi Salih'e: Senin ve seninle beraber bulunanlarn yznden uursuzlua uradk, dediler." Yani kavmi iddet ve kzgnlkla Salih'e yle dediler: Andolsun ki sen ve seninle beraber iman edenler yznden uursuzlua uradk. Sizden hibir hayr grmedik. Zira zerimize pepee bellar geldi. Siz bu dininizi icad edeli beri aramzda ayrlk meydana geldi, dediler. Bu bedbahtlklar sebebiyle onlardan herhangi birine bir ktlk isabet ettii zaman onlar: "Bu Salih'in ve dostlarnn tarafndandr." derlerdi.Mcahid diyor ki: Onlar sebebiyle uursuzlua uradklarn sylerlerdi.Bu aynen Cenab- Hakk'm Firavun kavmi hakknda haber verdii durum gibidir: "Onlara bir iyilik geldii zaman "Bu zaten bizim hakkmzdr." dediler. Onlara bir ktlk isabet ettii zaman "Bu uursuzluun Musa ve Musa ile beraber olanlardan." derlerdi." (A'raf, 7/121).Uursuzluk, Araplarn ta vb. bir eyle ku uurmalar deti sebebiyle "tetayyur (ku uurma)" eklinde adlandrlmtr. Bu uurulan ku saa doru uarsa bunu uurlu kabul ederler ve buna "snih" ismini verirlerdi. Ku sola doru ynelirse bunu uursuz sayarlar ve buna da "brih" derlerdi."Salih de: Sizin uursuzluunuzun sebebi Allah katndadr, dedi." Yani sizin uurlu veya uursuz saydnz eyler, size isabet eden hayr veya er, size isabet eden Allah'n kaderidir.Bu, Allah katnda yazlmtr. Allah size bunun karln verecektir. O dilerse size rzk verir, dilerse sizi mahrum eder, dedi. Kaza ve kader insana sratle geldii iin "tir (talih kuu)" olarak adlandrlmtr. Bu aynen u ayet gibidir: "Onlara bir iyilik isabet ettii zaman: "Bu Allah tarafndandr." derler. Bir ktlk isabet ettii zaman da: "Bu senin yzndendir." derler. De ki: Hepsi Allah tarafndandr." (Nisa, 4/78)."Dorusu siz imtihana ekilen bir kavimsiniz." Siz, Allah beni size gnderdii zaman itaat ve masyetle imtihana ekiliyorsunuz. Eer itaat ederseniz Allah size sevabnz bol bol verir. Eer isyan ederseniz size ceza gelir.bni Kesir diyor ki: Anlalan udur ki "imtihana ekiliyorsunuz" ifadesinin manas iinde bulunduunuz sapklkta size istidrac olarak birtakm imknlar verilmekte, denenmektesiniz. Hangi ekilde olursa olsun maksat kendilerine fenaln gelmesinin sebebinin onlarn isyan etmeleri olduunu beyan etmektir.Cenab- Hak daha sonra Semud'un tautlar ve fesat liderlerini, oturduklar ehrin pek ok fesadn yuvas olduunu anlatt:"O ehirde dokuz kii vard ki bunlar yeryznde bozgunculuk karyor ve insanlar slah edip dzeltmeye almyorlard." Yani semud kabilesinin ehri olan Hicr ehrinde dokuz kii vard ki bunlar slahla hi ilgisi olmayan fesada dalmlard. Bu kiiler kavimlerini sapkla, kfre ve Hz. Salih'i yalanlamaya davet edenlerdi. lhi mucize olan deveyi kesmek, Hz. Salih'i ve O'na iman edenleri ldrmek zerine anlamlard. Cenab- Hak buyuruyor ki:"Bunlar aralarnda Allah'a yemin ederek yle konutular: Salih'i ve jilesini bir gece basknyla ldrelim, sonra da akrabasna: Ailesinin ldrlmesinden haberimiz yok, bizler doru szl kimseleriz." diyelim."Yani onlar deveyi kestikten sonra Hz. Salih (a.s.) hakknda mavere ederek birbirlerine yle dediler: Yemin edelim. O'nu ve O'nunla birlikte iman edenleri geceleyin bir baskn dzenleyerek ldrelim.Bu Allah'n peygamberi Hz. Salih'i geceleyin haince ldrme zerine japlan bir antlama idi. Bunlar daha sonra Salih (a.s.) lnce kanna veya ksasna talip olacak velilerine, akrabalarna: "Biz onlarn ndrlmesinde Dulunmadk. Bunlar kimin ldrdn bilmiyoruz. Biz sznde sadk kimseleriz. Yani biz her iki taraftan Salih'in ehlinden hi kimseyi ldrmedik." iemek zere antlatlar.Zemaher: "Bu ayette eriat ve eriatn yasaklarn bilmeyen ve bu husus akllarna bile gelmeyen kfirler nezdinde de yalann irkin olduuna kesin bir delildir." demitir. Zemaher'nin bu sz "Akln gzeli ve irkini eriatten nce :drak edecei, yalann da aklen irkin olduu" eklindeki mu'tezile inancna gredir.Bu kiilerin Hz. Salih'i ldrme komplolar, Hz. Salih'in, deveyi ldrdkleri iin onlar tehdit edip onlar "Yurdunuzda gn daha yaayn. te bu alanlanamayacak bir tehdittir." (Hud, 11/65) demesinden sonra idi.Fakat Cenab- Hak onlara ilh tuzak kurmu, planlarn boa karm, nusibeti onlarn zerine evirmiti. Cenab- Hak yle buyuruyor: "Onlar bir zzak kurdular, biz de onlar hi farkna varmadan tuzaklarn alt-st ediver-zk." Yani onlar bir komplo kurdular, gizli bir plan yaptlar. Fakat biz onlar imzalandrdk ve helak ettik. Onlar azabn geleceini hissetmeden derhal cezalandrdk. Kt hile ancak sahibine zarar verir."Tuzaklarnn sonucu nasl oldu, bir bak! Biz onlar da kavimlerini de toptan helak ettik."Ey Rasul! Ey bu ayeti iitenler! Dnn! Onlarn planlarnn sonucu nasl oldu bir bakn. Biz onlar da kavimlerini de tamamen yok ettik. Onlardan sadece Salih'e iman edenleri braktk."te unlar zulmleri yznden km ve ssz kalm evleridir. phesiz ki bunda bilen bir kavim iin byk bir ibret vardr." Onlara inen azabn izlerinden biri de evlerinin kendi kendilerine yazk etmeleri sebebiyle bombo kalmasdr. Bu cezada ilim ve irfan ehli iin, Allah'n mahlukat hakkndaki ilh snnetini bilenler ve neticelerin sebeplere bal olduunu bilenler iin ibret ve t vardr. Allah' inkr eden ve peygamberlerini yalanlayan kimselere tuyanlarndan, inatlarndan ve inkrlarndan vazgemeyen kimselere yazklar, ok ok yazklar olsun. Mminlere gelince onlar Cenab- Hakk'n u ayette buyurduu gibi daima kurtulua erenler olacaktr:"Biz iman edenleri ve Allah'tan korkanlar kurtardk." Yani Hz. Salih'i ve ona iman edenleri azaptan kurtardk. Onlar da am diyarna doru gittiler. Filistin'de Remle kasabasna yerletiler. Zira iman etmek ve Allah'a itaat ederek onun azabndan saknmak dnya ve ahiret azabndan kurtulmak iin daim bir sebeptir.Bundan maksat Kureylilere ve dier Araplara hatrlatmada bulunmak ve onlar eer inkarclk ve inatlklarnda devam ederlerse emsalinin azaba urad gibi onlarn da azaba urayacaklar, Muhammed (s.a.) ile onun risaletini tasdik eden mminleri Allah'n rahmeti ve ltfuyla kurtaraca eklinde uyarda bulunmaktr.

Hz. Lut (A.S.) Ve Kavmi Kssas54- Lt'u da (peygamber olarak gnderdik.) Lt o zaman kavmine yle demiti: "Siz gz gre gre hl o iren fiili ileyecek misiniz?55- Siz kadnlar brakp ehvete kaplarak erkeklerle mi temas ediyorsunuz! Dorusu siz cahil bir kavimsiniz."Aklamas"Lt'u da peygamber olarak gnderdik. Lt o zaman kavmine yle demiti: Siz gz gre gre hl o iren fiili ileyecek misiniz?"Ey Rasul! Kavmine Lt (a.s.) kssasn anlat. Bir zaman Lt (a.s.) daha nce hibir kimsenin ilemedii irkin fiili ilemekten dolay gelecek Allah'n azabna kar kavmini uyard. Lt (a.s.) kavmini yadrgayarak ve azarlayarak yle dedi: Bu fiilin irkinliini bilmenize ramen bu irkin fiili -kadnlar brakp erkeklerle cins temas kurma fiilini- iliyorsunuz. Bilen kimsenin irkin fiili ilemesi bakasnn ilemesinden daha irkindir. Yahut siz meclislerinizde irkin fiil ilerken birbirinizi grdnz halde bu iren fiili ilemeye devam m edeceksiniz?Lt (a.s.) kapal bir ifadeden sonra yaptklarn ak bir ekilde anlatt: "Siz hl kadnlar brakp ehvete kaplarak erkeklerle mi temas ediyorsunuz! Dorusu siz cahil bir kavimsiniz."Bu ikinci bir azarlamadr. Yani siz nasl kadnlar brakp erkeklere yaklamay kabul edebiliyorsunuz? Bu cins sapklktr, ftrata terstir. Allah'n hell kld hanmlardan yararlanmay terk etmektir. Gerekten siz cahil, beyinsiz bir kavimsiniz. Siz hibir eyi, ne tabii olan ne de er' olan bilmiyorsunuz. Bu iren davrann sonucundan habersizsiniz. Gzelle irkini ayramyorsunuz. ren davran size mubah olan kadnlara tercih ediyorsunuz. Nitekim Cenab- Hak yle buyurmaktadr:"Siz Rabbinizin sizin iin yaratt zevcelerinizi brakp da insanlarn iinden erkeklere mi yaklayorsunuz. Hayr siz hakk aan bir kavimsiniz." (uara, 26/165-166). "Tbsrn" kelimesi ilimle tefsir edilirse sonra da "techeln (cahilce davranyorsunuz)" denirse nasl bilenler cahil kimseler olmaktadr?Bunun cevab -Zemaher'nin zikrettii gibi- udur: Bununla murad edilen mana yledir: Siz bunun fuhu ve hayaszlk olduunu bilmenize ramen bunlar bilmeyen kimselerin davran gibi davranyorsunuz, yahut sonucunu bilmiyorsunuz. Ya da ayetteki "cehalet" ifadesiyle bu kavmin iinde bulunduklar beyinsizlik ve taknlk murat edilmitir. Yani bunlar beyinsiz ve takn kimselerdir. Hibir mnkere kar bunun gibi iddetli bir hcumla kar klp karalama hcumu yapldn grmyoruz. "Erkeklere yaklayorsunuz." ifadesi ters bir davran olup hayvanlar bile bunu reddetmektedir. "Kadnlar brakp" ifadesi de tabi ve efdal olan eyden sapmay iaret etmektedir. Bu byk bir hata ve irkin bir fiildir. "Dorusu siz cahilce davranan bir topluluksunuz." ifadesi onlarn gzel ile irkin arasndaki fark ayrd edemeyen ve dne-meyen beyinsiz cahillerin davranyla davrandklarn bildirmektedir. Bu sebeple bu fiil onlar iin sabit ve deimez bir vasf halini almtr.Bu hcumun ve aalamann karsnda fiillerinin iddetine ve irkinliine ramen akl selim terazisinde makul ve makbul olmayacak cevaplarla karlk verdiler.

Hz. Lut (A.S.) Kssasnn Devam56- Kavminin cevab sadece: "Lt ailesini kasabanzdan karn. nk onlar temiz kalmak isteyen kimseler-mi." demek oldu.57- Bunun zerine biz de, geride kalp helak edilenlerden olmasn takdir ettiimiz kars hari, Lt'u ve ailesini kurtardk.58- Onlarn zerine yle bir yamur indirdik ki?.. Uyarlanlarn yamuru ne ktdr!AklamasBu ayetler Hz Lt (a.s.) ile kavmi kssasnn devamn ve Hz Lt'un uyarsna kar kavminin cevabn anlatmaktadr."Kavminin cevab sadece: Lt ailesini kasabanzdan karn... demek oldu.." Yani Lt kavmi bu irkin fuhu ilemekte srarl olduklarn iln etti. Aralarnda istiare ettikten sonra Lt'a u cevab verdiler: Lt'u, ailesini, onunla beraber olanlar beldenizden karn. nk bunlar sizin memleketinizde size komu olmaya lyk deildirler. Bylece onlarn nasihatndan ve iradndan kurtuluruz. nk bu belde bizim beldemizdir. Lt ve cemaat ise bize yabancdr.Onlar beldelerinden karmalarnn yahut uzaklatrmalarnn sebebi uydu:"nk onlar teiniz kalmak isteyen kimselermi." Yani bizim davranlarmz sakncal gryorlar, yaptklarmz kabul etmiyorlar.Fasklann tavr her zaman byle olmutur. Onlar kendilerini ayplayan veya kendilerine itiraz eden hibir kimse bulunmadan rezalete alabildiine dalmaya devam etmek iin; fesatlarnn, kirli ilerinin slah erbabnn szleriyle bulandrlmasn (!) istemezler.Hz Lt (a.s.) ile ailesini oradan karmaya kesin karar verdiklerinde Allah kasabalarn balarna ykt. Allah'a itaatten yz eviren kfirlere de benzeri muamele yaplabilir. Allah salih mminleri kurtarmtr. Cenab- Hak yle buyurmaktadr:"Bunun zerine biz, geride kalp helak edilenlerden olmasn takdir ettiimiz kars hari, Lt'u ve ailesini kurtardk."Yani Lt'u ve ailesinden onun peygamberliine iman eden kimseleri kurtardk. Kavminin iren fiillerinden honut olan, kavmiyle ibirlii iinde olan ve temas kurmalar iin Lt'un misafirlerinin geldiini kavmine bildiren karsna gelince onun azapta ebedi kalanlardan olacana hkm verilmitir. nk mnkere raz (haram ve irkin davranlardan honut) olan kimse bunu yapmasa da bu davran ikrar ediyor demektir. Dolaysyla ona da bu fiili ileyenlerin cezas verilir."Onlarn zerine yle bir yamur indirdik ki! Uyarlan (ama yola gelmeyen) kimselerin (zerine yaan ta) yamuru ne ktdr."Yani biz onlarn zerine pimi tuladan talar yadrdk. Bu onlar helak etti ve yerin dibine geirdi. Kendisine hccet verilip ilh uyar ulaan peygambere muhalefet ederek onu yalanlayan ve kasabalarndan karmaya teebbs eden ve azapla uyarlm kimselere yaan ta yamuru ne ktdr. te fasklann sonucu budur.

Allah'n Birliinin Ve lh Kudretinin Delilleri59- De ki: Hamd olsun Allah'a... Selm olsun setii kullarna... Allah m daha hayrl, yoksa mriklerin O'na ortak kotuklar eyler mi?60- O taptklar eyler mi daha hayrldr, yoksa gkleri ve yeri yaratan ve sizin iin gkten su indiren mi? Ki biz o su ile sizin bir tek aacn bile yetitiremeyeceiniz nice gzel baheler yetitirdik. Allah'la birlikte baka ilh m var? Hayr! Fakat onlar haktan uzaklaan bir kavimdir.61- O taptklar eyler mi daha hayrldr, yoksa yaamaya elverili halde yaratan, iinde rmaklar aktan ve oraya sabit dalar yerletiren ve iki denizin arasna engel koyan m? Allah'la birlikte baka ilh m var? Hayr! Dorusu onlarn ou bilmezler.62- O taptklar eyler mi daha hayrldr, yoksa darda kalana kendisine dua ettii zaman icabet eden, kt durumu kaldran ve sizi yeryznn halifeleri klan m? Allah'la birlikte baka ilh m var? Ne kadar da az dnyorsunuz!63- O taptklar eyler mi daha hayrldr, yoksa kara ve denizin karanlklarnda size yol gsteren, rzgrlar rahmetinden nce mjdeci olarak gnderen mi? Allah'la birlikte baka ilh m var? Allah onlarn kendisine ortak kotuklar eylerden mnezzehtir.64- O taptklar eyler mi daha hayrldr, yoksa btn varlklar yoktan var eden, sonra da tekrar diriltecek olan, sizi gkten ve yerden rzklandran m? Allah'la birlikte baka ilh m var? De ki: Eer sznze sadk kimselerseniz delilinizi getirin.Aklamas"De ki: Hamdolsun Allah'a... Selm olsun setii kullarna..." Allah peygamberine (s.a.) Allah'a hamdetmesini kullarna verdii saylamayacak, tespit edilemiyecek nimetlerine kretmesini, tavsif olunduu yce sfatlara ve gzel isimlere kar kretmesini, Allah'n mesajn tebli etmesi iin seip tercih ettii kullarna selm vermesini emretti. Bu sekin kullar Allah'n deerli rasulleri ve nebileridir. Allah'n salt ve selm onlarn zerine olsun.Hitabn Peygamberimiz Hz. Muhammed'e (s.a.) yaplmas Kur'an'n kendisine indirilmi olmas sebebiyledir. Kur'an'da var olan her eye Peygamberimiz (s.a) muhataptr. Ancak manas onun iin sahih olmayan eyler mstesnadr.Bu nimetlerden biri Allah'n peygamberlerini kurtarmas, onlara yardmda bulunmas, te'yit etmesi ve dmanlarn helak etmesidir.Bu ayetin benzeri u ayettir: "zzet sahibi onlarn yaktrdklar vasflardan ok ycedir, mnezzehtir. Gnderilen peygamberlere selm olsun. lemlerin Rabbi olan Allah'a hamdolsun." (Saffat, 37/180-182).Bu ayet bize btn fiillerinde Allah Teal'ya hamdetmemizi, sekin, deerli kullan olan peygamberlerine selmda bulunmamz reten bir ayettir."Allah m daha hayrl, yoksa mriklerin O'na ortak kotuklar eyler mi?" Yani azamet ve kudretle muttasf olan Allah m daha hayrl, yoksa onlarn Allah'a ortak kotuklar putlar m? Bu ifade mriklerin Allah'la birlikte baka ilhlara tapmalarn inkr ve onlar susturma anlam tayan bir sualdir. Putlara tapnmay Allah Teal'ya ibadete tercih etmeleri sebebiyle onlar hie saymaktadr.Bundan maksat onlarn son derece sapk ve bilgisiz olduklarn ortaya koymaktadr. Zira onlarn Allah'a irk kotuklar eylerde asla hayr yoktur ki irk kotuklar eylerle her hayrn yaratcs ve O'nun gerek sahibi olan Allah arasnda karlatrma mmkn olabilsin. Bu karlatrma sadece onlarn sahte ilhlarnda fayda bulunduu eklindeki inanlarna gredir.Rasulullah (s.a.) bu ayeti okuduu zaman: "Elbette Allah daha hayrl ve daha ebeddir, daha stn ve daha deerlidir." buyurmutur.Bu azarlama ve susturma ifadelerinden sonra Allah Teal'nn hibir orta olmayan tek ilh olduuna, O'nun her eye kadir olduuna dellet eden delilleri beyan etmek suretiyle putperestlere tafsilatl bir cevap vermeyi amalayan ayetlere geilmitir. nk o nimetlerin aslm da o nimetlerden doan dier nimetleri de yaratan O'dur. Kendisinden asla fayda gelmeyen bir eye tapnmak nasl doru olabilir?Bu deliller tanedir:1- Gklerle ilgili olan deliller: "O taptklar eyler mi daha hayrldr, yoksa gkleri ve yeri yaratan ve sizin iin gkten su indiren (Rabbiniz) mi? Ki Biz o su ile sizin bir tek aacn bile yetitiremeyeceiniz nice gzel baheler yetitirdik. Allah'la birlikte baka ilh m var? Hayr! Fakat onlar haktan uzaklaan bir kavimdir."Yani hibir faydas veya zarar dokunmayan putlara tapnmak m daha hayrldr, yoksa bu ykseklikte ve safiyetteki semalar, bu semalardaki nurlu gezegenleri, parlak yldzlar ve dnen yrngeleri yerletiren Allah'a ibadet etmek mi?Allah sknetli ve huzurlu bir hayat iin elverili olan yeryzn yaratmtr. Yeryznde dalar, ovalar, rmaklar, vadiler, ekinler, aalar, meyveler, denizler; eitli snf, ekil ve renklerde hayvanlar yaratmtr. Kullar iin gkten onlara nzk vesilesi olacak yamuru yadrmtr. Bu yamurla rengrenk iekler, gller, eit eit bitkiler, gayet gzel aalarla dolu ba-kn olmazd. Siz de ne aalar, ne de bitkileri bitiremez, yetiteremezdiniz.Allah, yaratma ve rzk vermede tektir. Bunlardan sonra Allah'la birlikte kendisine ibadet edilecek baka bir ilh m var? Cenab- Hak yle buyuruyor: "O'nunla birlikte hibir ilh yoktur." (M'minn, 23/91).Dorusu onlar haktan batla meyleden, doruluk yolundan sapan, Allah'a e ve benzer varlklar isnat eden kavimdir.Bu ayetin benzeri ayetler oktur: "Hi yaratan yaratamayan kimse gibi olur mu? Hl dnmyor, ibret almyor musunuz?" (Nahl, 16/17); "Onlara kendilerini kimin yarattn sorarsan mutlaka "Allah" derler." (Zuhruf, 43/87); "Onlara gkyznden suyu kimin indirdiini, bu su ile ldkten sonra yeryzn kimin dirilttiini sorarsan mutlaka "Allah" derler." (Ankebt, 29/63).2- Yeryz ile ilgili deliller: "O taptklar eyleri mi daha hayrldr, yoksa yeryzn yaamaya elverili halde yaratan, iinde rmaklar aktan ve oraya sabit dalar yerletiren ve iki denizin arasna engel koyan Allah m? Allah'la birlikte baka ilh m var? Hayr! Dorusu onlarn ou gerei bilmezler. "Yani faydas ve zarar bulunmayan putlara tapmak m daha hayrldr, yoksa yeryzn insanlar ve dier varlklar iin stndekileri sarsmayan istikrar yeri olarak klan Allah m?Allah, yeryznde insan, hayvan ve bitkilerin sulanmas iin gayet ho, tatl rmaklar aktt. Yeryznn zerindekileri sarsmamas iin yeryzn salamlatran ve iyice sabit klan ulu dalar yaratt. Tatl sularla tuzlu sular arasna bir perde yani tatl suyun dierinin tadyla bozulmamas ve aralarndaki kesin farklln devam etmesi iin bu iki suyun birbirleriyle karmasn nleyecek bir engel koymutur. nk tatl ve berrak su insan, hayvan, bitki ve meyveleri sulamak iindir. Denizlerdeki tuzlu su ise yamurlar iin kaynak olmas ve genellikle tatl su birikintilerinde meydana gelen kt koku sebebiyle zerindeki havann bozulmamas, saf ve tertemiz olarak kalmas iindir.Bunu yapabilecek ve bu kinat yoktan var edebilecek bir baka ilh var m? Dorusu o mriklerin ou hakk bilip ona uymazlar. badete lyk olan ilhn azametinin derecesini bilemezler.Ayetteki birinci ksmn benzeri u ayet vardr: "Sizin iin yeryz bir istikrar yeri ve gkyzn bir bina (kubbe) eklinde yaratan... Allah'tr." (Gafir, 40/64).ki deniz arasndaki engel ayetinin benzeri de u ayettir: "ki denizi birbirine katan O'dur. u deniz tatl ve susuzluu gidericidir. Bu ise tuzlu ve acdr. Allah bunlarn aralarna bir perde, engelleyici bir snr koymutur." (Furkan, 25/53).3- Yaratklarn Allah'a muhta olduklanyla ilgili genel deliller: "O taptklar eyler mi daha hayrldr, yoksa darda kalana kendisine dua ettii zaman icabet eden, kt durumu kaldran ve sizi yeryznn halifeleri klan (Allah) m? Allah'la birlikte baka ilh m var? Ne kadar da az dnyorsunuz. "Yani cansz, sar ve sahte tanrlar m daha hayrldr, yoksa skntda kalann duasna kendisine niyaz ettii zaman icabet eden Allah m? Ayette geen "muztarr" kelimesi darda kalan; hastalk, fakirlik ve mihnetini Allah Teal'ya arz etmeye mecbur kalan kiidir. Allah bu kimseden ktl veya ona isabet eden fakirlik, hastalk, korku v.b. musibetleri kaldrr. Allah sizi yeryznde oturma ve tasarrufta bulunma hususunda sizden ncekilerin yerine varis klar. Bir neslin yerine dierini yerletirir, selefe halef yapar.Nitekim Cenab- Hak yle buyurur: "Sizi yeryznn halifeleri klan, size verdii eylerde sizi imtihan etmek iin kiminizi derecelerle kiminizin stne karan O'dur." (En'am, 6/165).Bundan sonra Allah'la birlikte baka bir ilhn varl dnlebilir mi? Tek olan Allah'tan baka hibir kimse muktedir olabilir mi? Fakat Allah'n sizin zerinizdeki nimetlerini, size hakk irad edenin, size doru yolu gsterenin kim olduunu pek az dnyorsunuz.4- Yaratklarn Allah'a daha ok muhta olduu zel vakitlerle ilgili deliller: "O taptklar eyler mi daha hayrldr, yoksa kara ve denizin karanlklarnda size yol gsteren, rzgrlar rahmetinden nce mjdeci olarak gnderen (Allah) m? Allah'la birlikte baka ilh m var? Allah onlarn kendisine ortak kotuklar eylerden mnezzehtir."Yani bu akn sahte tanrlar m daha hayrldr, yoksa gkte ve yerde yaratt delillerle yolunu kaybettiiniz zaman karada ve denizde karanlklarda size yol gsteren Allah m?Nitekim Cenab- Hak bir baka ayette yle buyurmaktadr: "Yeryznde daha nice almetler (yaratt)... Yldzla da insanlar yollarn bulurlar." (Nahl, 16/16); "Karann ve denizin karanlklar iinde yollarn bulmanz iin yldzlan yaratan O'dur." (En'am, 6/97).Yeryzn lmnden sonra kendisiyle dirilttii bereketli yamurdan nce rzgrlar mjdeci olarak gnderen kimdir? Bunu yapacak Allah'tan baka ilh var mdr? Ulhiyette tek ve keml sfatlaryla muttasf olan Allah kendisiyle birlikte baka ilha tapan mriklerin irkinden mnezzehtir.5- Mahlkat yoktan var etmek, hair ve neirle ilgili deliller: "O taptklar eyler mi daha hayrldr, yoksa btn varlklar yoktan var eden, sonra da tekrar diriltecek olan, sizi gkten ve yerden rzklandran Allah m" Allah'la birlikte baka ilh m var? De ki: Eer sznze sadk kimselerseniz delilinizi getirin."Yani bu ciz, sahte tanrlar m daha hayrldr yoksa kudreti ve hakimiyetiyle mahlkat daha nce benzeri gememi esiz bir ekilde yaratan, sonra onlar ldren, sonra da ikinci defa ilk hayata iade edecek olan Allah m? Bir ayette de yle buyruluyor: "lk defa var eden sonra da tekrar diriltecek olan O'dur." (Burc, 85/13)."O mahlkat ilk defa yaratp sonra tekrar diriltecek olandr. Bu O'na gre pek kolaydr." (Rum, 30/27). Sizi gkten inen yamurlarla ve yerin bereketlerinden yetitirdiiniz meyve ve sebzelerle rzklandran O'dur.Allah'la birlikte bunu yapan baka bir ilh bulunabilir mi ki Ona ortak klnsn? Ey Rasul! De ki: Eer siz kendi vicdannza ve bakalarna kar doru szl kimselerseniz baka tanrlara tapnmak eklinde iddia ettiiniz eylerin doruluuna dellet edecek delilinizi ortaya koyun, bakalm. Gerek udur ki onlarn, akl sahibi bir kiinin kabul edecei hibir hccetleri ve delilleri yoktur. Nitekim Cenab- Hak yle buyurmaktadr: "Kim Allah'la birlikte bir baka ilha buna dair hibir delili olmamasna ramen taparsa, onun hesab ancak Rabbi nezdindedir. Gerek udur ki kfirler kurtulua ere-miyeceklerdir." (M'minn, 23/117).Ebu Hayyan diyor ki: Her sorunun balad ekilde sona ermesi uygun olmutur. Ulv ve sfl lemi, yamuru yadrmak ve baheleri yetitirmek gibi verdii nimetleri zikredince bu ayeti "Hayr! Fakat onlar haktan uzaklaan bir kavimdir." ifadesiyle bitirdi. Yani onlar Allah'a ibadetten yz evirmektedirler. Yahut O'ndan yz evirip mahlkata tapnmaktadrlar. Halbuki bu lemi var edenden bakasna ibadet edilemez.Eksik 307

Gayb Allah'tan Bakas Bilemez65- De ki: Gklerde ve yerde gayb Allah'tan baka hi bir kimse bilmez. Onlar ne zaman diriltileceklerini de bilmezler.66- Dorusu onlarn ahiret hakkndaki bilgileri art arda gelip biraraya topland. Ne var ki onlar bundan phe etmektedirler. Daha dorusu onlar bundan yana krdrler.Aklamas

"De ki: Gklerde ve yerde gayb Allah'tan baka hibir kimse bilemez."Ey Rasul! Btn mahlkata unu syle: Allah'tan baka yer ve gklerde bulunanlardan hibir kimse gayb bilemez. Ayetteki "illallah" ifadesi istisna-i munkat'dr. Yani bunu Allah'tan baka hibir kimse bilemez demektir. nk bunu bilmek sadece O'na aittir. O'nun hibir orta yoktur.Nitekim baka bir ayette: "Gaybn anahtar sadece O'nun nezdindedir. Bunlar O'ndan bakas bilemez." (En'am, 6/59) buyurulmaktadr. Yine Ca-nab- Hak yle buyurmaktadr: "Kyametin (ne zaman kopaca) ilmi phesiz ki Allah'n nezdindedir. Yamuru O yadrr. Rahimlerde olan O bilir. Hibir kimse yarn ne kazanacan bilemez. Hibir kimse hangi yerde leceini bilemez. phesiz Allah her eyi bilendir. Her eyden haberdardr." (Lokman, 3/34).Mslim ve bni Eb Hatim, Hz. Aie'nin (r.a.) u szn rivayet etmektedirler: Kim Hz. Peygamberin (s.a.) yarn ne olacan iddia ederse Allah'a en byk iftiray yapm olur. nk Allah yle buyuruyor: "De ki: Gayb Allah 'tan baka yer ve gklerde bulunan hibir kimse bilemez."Onlarn genel anlamyla gayb bilmediini ifade edince kyametin vaktini bilme eklindeki hususi gayb bilebilmelerini de reddetti. Bylece iki defa reddedilmi oldu. Cenab- Hak yle buyurdu:"Onlar ne zaman diriltileceklerini de bilmezler." Gklerde ve yerde olanlar kyametin kopma vaktini bilemez. Nitekim Cenab- Hak yle buyurmaktadr: "Kyametin bilgisi gklerin ve yerin ehline ar geldi. Kyamet size anszn gelecektir." (A'raf, 7/187).Dolaysyla kfirler ve bakalar hesap ve ceza iin dirilmenin ne zaman olacan hissedemez, bilemezler. Kyamet onlara anszn gelecektir.Cenab- Hak daha sonra onlarn kyameti bilmeyeceini te'kit etti: "Hayr onlarn ahiret hakkdaki bilgileri gelip biraraya topland. Ne var ki onlar bunda phe etmektedirler."Yani onlarn ahiret hakkndaki bilgileri oald, ama ahiretin ne zaman kopacan bilmekten acze dtler. Murad edilen mana udur: Onlarn eritikleri ahireti ispat edici deliller yava yava yok oldu. Nihayet hibir nemli deer ifade etmez oldu.Daha sonra onlar ahiret hakknda akn olmakla tavsif ederek yle buyurdu:"Dorusu onlar" yani kfirler "bundan" yani ahiretin gerekletirilmesi ve varl hususunda iddetli bir aknlk ierisindedirler. Yani ahiretin varlndan ve meydana gelmesinden "phe etmektedirler."Nitekim Canab- Hak baka bir ayette yle buyurmaktadr: "Hepsi saflar halinde Rabbine arz edilmilerdir. And olsun ki sizi ilk defa yarattmz gibi bize geldiniz. Hayr size vaadi yerine getirecek bir zaman tayin etmediimizi sandnz deil mi?" (Kehf, 18/48).Cenab- Hak daha sonra bunlar dnme ve ahiret meselesini inceleme hususunda gerei grmemekle ve krlkle tavsif etti."Daha dorusu onlar bundan yana krdrler." Yani onlar kyametin durumu hakknda byk bir krlk ve bilgisizlik iindedirler. Gnllerinin derinliklerinde bunu dnmezler. Onlarn kafa gzleri deil kalp gzleri, basiretleri krdr. Bu durum phecilikten daha ktdr.Ebu Hayyan diyor ki: "Bel" kelimesiyle balayan bu vasf onlarn durumlarnn derece derece bildirilmesidir. Burada nce, kyametin meydana geleceini bilmemeleri sebebiyle dirili vaktini bilmemekle tavsif edildiler. Sonra da ek ve phe iinde bocalamaktadrlar. Bu pheyi kaldrmaya gleri yettii halde pheyi kaldrmamaktadrlar. Ayet ahireti onlarn krlklerinin balangc ve kayna olarak kabul etmektedir. Bunun iin "an" harf-i cerri yerine "min" harfi cerriyle kullanlmtr.

Mriklerin ldkten Sonra Dirilmeyi nkr Etmeleri67- nkr edenler yle dediler: "Biz ve atalarmz toprak olduumuz zaman m (diriltilip) karlacak mz?68- phesiz ki bize de nceki atalarmza da bu dirilme vaadi verildi. Bu, ncekilerin efsanelerinden baka bir ey deildir."69- De ki: "Yeryznde gezip dolan da, sulularn sonucu nasl olmu bir baknr70- (Ey Muhammedi) Sakn onlarn yaptklarna zlme, kurduklar tuzaklardan dolay skntya dme!71- Onlar: "Eer doru szl kimse-lerseniz, bu azap vaadi ne zaman (gerekleecek)?" diyorlar.72- De ki: "Acele ettiiniz azabn bir ksm banza inmek zeredir."73- phesiz ki Rabbin insanlara kar ltuf sahibidir. Fakat onlarn ou kretmezler.74- phesiz ki Rabbin onlarn gnllerinin gizlediklerini de aa vurduklarn da gayet iyi bilir.75- Gkte ve yerde gizli hibir ey yoktur ki apak bir kitapta tesbit edilmi olmasn.Aklamas"nkr edenler yle dediler: Biz ve atalarmz toprak olduumuz zaman m diriltilip karlacak mz?"Allah' inkr eden, peygamberlerini yalanlayan ve ldkten sonra dirilii inkr eden mrikler yle dediler: ldkten sonra, cesetlerimiz rdkten ve toprak olduktan sonra diri olarak kabirlerimizden kacaz, yle mi?Bu, mriklerin rm kemikler ve toprak olduktan sonra cesetlerin tekrar diriltilmesini uzak bir ihtimal olarak grdklerini hikye etmektedir."phesiz ki bize de nceki atalarmza da bu dirilme vaadi verildi." Bizler ve atalarmz bunu ok iitmitik. Biz bunun gerek olmadn ve meydana gelmediini biliyoruz. Zira hibir kimsenin lmden sonra ayaa kalktn grmedik. Bunun manas udur: Bu anlatlan gemi bir tarihtir, tarih ise kaybolup gitmitir."Bu, ncekilerin efsanelerinden baka bir ey deildir." Bu bedenlerin tekrar dirilmesi vaadi sadece bir efsaneden ibarettir. Bu insanlarn birbirlerinden naklettikleri de hurafe ve masaldan baka bir ey deildir. Bunun gerekle ilgisi yoktur. Bunun makbul bir delili de yoktur.Daha sonra Allah Teal bu konuda ve onlarn kfr ve ahireti inkr hususunda doru olan vad ve tehdit sigasyla iaret etmektedir."De ki: Yeryznde gezip dolan da, sulularn sonucu nasl olmu bir bakn." Ey Rasul! yle syle: Hicaz, am, Yemen v.b. yerlerde dolan. Sizden nce gelip gemi hakk yalanlayanlarn akbetine bakn. phesiz bunlar dnya malyla aldanmlar, dnya ziynetlerinin fitnelerine kaplmlar, peygamberlerini yalanlamlar, diriliin varln inkr etmilerdir. Allah da gnahlar sebebiyle onlar helak etmitir. Eski mmetlerin yaadklar kasabalar ibret ve t iin onlarn aleyhine ahit olan eserler olarak hl mevcuttur. Allah peygamberlerini ve onlara tabi olan mminleri kurtarmtr. Bu da peygamberlerin getirdii mesajn doruluuna, Allah'n ve ldkten sonra diriliin gerek olduuna dellet etmektedir.Bu Allah'n paygamberlerini yalanlayan herkese kar ilh detidir. Eer siz Allah'a ve ahirete komazsanz sizi de onlar cezalandrd gibi cezalandracaktr.Cenab- Hak sonra da Peygamberlerini (s.a.) mriklerin sznden ve risaletinden yz evirmeleri sebebiyle teselli ederek yle buyurdu: "Sakn onlarn yaptklarna zlme. Kurduklar tuzaklardan dolay skntya dme."Yani Ey Muhammedi O hakk yalanlayanlarn, senin risaletinden yz evirmelerinden dolay zlme! Onlarn hilelerinden ve sana kurduklar komplolardan dolay gnln daralmasn, zntl, gaml ve kederli olma! nk Allah seni te'yit edecek, sana yardmda bulunacak, insanlardan koruyacak ve douda-batda Ona muhalefet eden ve inatlk yapanlara kar senin dinini hakim klacaktr.Allah Teal bundan sonra kfirlerin kyametten baka Allah'n azabn da inkr ettiklerini anlatt:"Onlar: Eer doru szl kimselerseniz bu azap vaadi ne zaman (gerekleecek)? diyorlar."Yani Mekke'deki ve baka yerlerde bulunan mrikler kyamet gn hakkndaki sualleri ve kyametin meydana gelmesini uzak bir ihtimal olarak grmeleri hususunda yle diyorlar: Ey Peygamber! Ey ona iman edenler! Siz iddianzda ve sznzde sadk kimselerseniz bize vaad ettiin bu azabn vakti ne zaman? Kfirler bunu alay ve hafife alma tarznda sylyorlar.Allah Teal da onlara u ayetiyle cevap verdi: "De ki: Acele ettiiniz azabn bir ksm belki de banza inmek zeredir."Yani ey Muhammedi Meydana gelmesi iin acele ettiiniz, derhal meydana gelmesini istediiniz azabn bir ksm -bu da Bedir gn ldrlme, yaralanma ve azaba urama, eklinde olmutur- banza inmek zeredir, size yaklamtr.Zemaher diyor ki: "Umulur ki, belki, olacak" manalarmdaki "as, leal-le ve sevfe" kelimeleri sultanlarn ve vaad tehditlerinde bu iin doruluuna ve ciddiyetine dellet eder. Bundan phe etmeye yer yoktur. Bununla sadece ar ballklarn ve olgunluklarn ortaya koyarlar. Kendilerinin intikam almakta acele etmediklerini, dmanlarn ezmekten, onlara galip gelmekten ve dmanlarn kendi ellerinden kurtulamayacaklarndan emin olduklarn ifade ederler. Maksatlarna iaret etmeleri kendi taraflar iin yeterlidir. Allah'n vaad ve vaidleri de bu ekilde cereyan etmitir."

Cenab- Hak daha sonra cezann geciktirilmesi sebebini zikretti:"phesiz ki Rabbin insanlara kar ltuf sahibidir. Fakat onlarn ou kretmezler." Yani Allah mmin olsun kfir olsun btn insanlara nimet veren, ltufta bulunandr. Kendi nefislerine zulmetmelerine ramen onlara dnyada bol bol nimet verir. Kfrleri ve masiyetlerine ramen onlara derhal ceza vermez. Fakat onlarn ou btn bunlara ramen O'nun ltfuna kretmezler. Onlardan pek az kreder."phesiz ki Rabbin onlarn gnllerinin gizlediklerini de aa vurduklarn da gayet iyi bilir."Yani Rabbin ak olanlar bildii gibi gizli ve kapal olanlar da bilir. Nitekim bir baka ayette yle buyurulmaktadr: "Sizden szn kim gizler kim de aa vurursa O'na gre birdir." (Ra'd, 13/10); "O gizliyi de gizlinin daha gizlisini de bilir." (T-H, 20/7). Bundan murad Allah Teal'nn mriklerin Rasulullah iin kurduklar tuzaklar bildiini ifade etmektir. Buna karlk onlar cezalandracaktr.Cenab- Hak daha sonra bariz bir gerei beyan etti. Bu da kinatta olan her eyin Levh-i Mahfuz'da sakl tutulmasdr. Buyuruyor ki:"Gkte ve yerde gizli hibir ey yoktur ki apak bir kitapta tespit edilmi olmasn."Yani gklerde ve yerlerde gizli kapal her ey Allah Teal'nn u ana kadar olan ve kyamet gnne kadar olacak her eyi tespit ve tescil ettirdii Levh-i