ho bieu chanh mot doi tai sac

t Ð i Tài S c 1 www.hobieuchanh.com

1

t Ð i Tài S c Bi u Chánh

(1)

m 1929 tháng Juillet.

a d m d luôn m y ngày, r i m t bu i chi u s m m i, b u tr i thanh b ch, m t tr i lóra chói n ng sáng lòa.

Cây c i b t loi ngoi m y b a, nay g p n ng l i, gi lá ph i ngành, tr bông âm t c, ngoài ru ng vô t i trong v n, khoe m t màu xanh l c lìa, coi thi t là kh e m t.

Ông H i ng Võ K Nghi p, nhà làng Phú L i g n ch Cái T c, thu c t nh C n Th ,có tánh hay tr ng bông tr ng ki ng; m y b a rày b m a, ông không ch m sóc ki ng v t c a ông

c, nay th y tr i n ng, ông m i b c ra sân. Con gái l n c a ông là Võ Th Xuân H ng, 18tu i, h c trên Sài Gòn, thi u, ông m i r c v , cô c ng i theo ông ra ngoài sân mà th m hoaxem ki ng. Ông h i ng tay c m cái kéo nh , i vòng theo m y ch u bùm s m, quít tàu, càngth ng mà h t t b t sâu. Cô Xuân H ng thì i dài theo m y li p bông h ng, lo ch i m ynhánh b m a o n, g p cái bông nào t t thì cô c m mà coi, m t g n bông, bông gi i m t. M tcàng p, bông càng xinh.

Thình lình nghe có ti ng xe h i xa ch y l i, t i ngang c a, xe ch y ch m r i quanhvô sân. Ông h i ng ngó ra r i nói v i con r ng: „Xe n y c a ông Cai T ng bên Th nh Hòamà”.

Xe ng ng gi a sân, hai v ch ng ông Cai T ng Hà Thi n Bình leo xu ng. Ông h i ngc t i chào m ng. Cô Xuân H ng c ng l i g n ch p tay cúi u thi l .

Bà Cai T ng Bình ngó cô Xuân H ng và h i r ng:

- Bày tr nhà coi nh t trình nói con thi u b ng c p gì ó r i ph i hôn?

- th a ph i. Con thi u „Brevet Élémentaire“.

- Gi i à! Bác nghe nói nên l t t qua ây mà m ng cho con. Th ng Ý bên Tây nóng u Tú Tài k nhì r i, nó m i ánh dây thép v hôm qua. Có má con nhà hôn?

- Th a có.

Ông Cai T ng Bình ti p h i Xuân H ng r ng:

- Con u „Brevet Elémentaire“ r i con tính i h c n a hay là thôi?

- Th a, con tính xin v i má cho con h c thêm ít n m n a ng thi „Brevet Supérieur“.

- c a. Con h c c thì h c luôn cho n cùng. Th ng Ý u Tú Tài r i nó tính h clu t. H c lu t ph i h c 3 n m n a m i c C Nh n.

Ông H i ng Nghi p m i khách vô nhà. Bà h i ng nghe nói có hai v ch ng ông Caing Bình qua thì b c ra c a mà ti p chào.

http://www.hobieuchanh.com


2

Ông Cai T ng Hà Thi n Bình, nhà làng Th nh Hòa, thu c t nh R ch Giá d a bên cái li Long Xuyên - R ch Giá kêu là l Cái S n.

Ông Cai T ng v i ông H i ng Nghi p v n là b n ng h ng, hai ng i h i nhTh c Nhiêu, thu c t nh M Tho.

Ông H i ng là con nhà giàu, r i ch ng ông c i v r i, cha m l i suy s p, gia tài bch n thi hành phát mãi h t, ông ph i qua Cái T c theo quê v mà n ng d a làm n. Ông l n

i nhen nhúm l n l n, l i nh tám chín n m nay lúa g o cao giá luôn luôn, ông dùng ít mà gây ranhi u, nên hi n bây gi ông có m t cái nhà t t m i c t t n trên 12 ngàn ng b c l i có g n 100

u ru ng trong làng Phú L i, 200 m u trong Kinh Xà No, và m i u giá mua thêm 200 m ubên làng Th nh Hòa, thu c h t R ch Giá n a. Ông m i 42 tu i, v ch ng sanh c ba a con,

a l n là cô Xuân H ng ã th y ó r i, a gi a, con trai m i 15 tu i h c Tú Tài n m th t ,i tr ng Chasseloup Laubat, còn a út c ng con trai, còn h c t i C n Th .

Còn ông Cai T ng Bình h i tr c thi t tên Hu nh, làng c ông làm thôn Tr ng, ông xàithâm công nho h n 1.000 ng b c, s t i nên b x d t v con mà tr n, cho h ng ch c H i

gi ng tay u ti n b i th ng. Vô R ch Giá ông i tên l i là Hà Thi n Bình, n ng náu làng Th nh Hòa mà làm ru ng, l n l n ông mua n kh n t, tr nên m t ng i giàu, ra làmlàng r i lên ch c Cai t ng. Ông n m nay ã h n 55 tu i r i, có b n ng i con, ng i con l n

ng làm Ngh Viên H i ng a h t trong R ch Giá, ng i k ó là c u Hà Thi n Ý 22 tu i,c bên Tây, m t ng i 18 tu i, m t ng i 16 tu i, thôi h c nhà mà ch a h a g n i nào.

Tuy ông H i ng v i ông Cai t ng xa nhau, l i niên k b t ng, song thu nay hainhà thân thi n v i nhau l m, hay giúp nhau, hay t i lui th m nhau, l i th ng tính ch ngThi n Ý và Xuân H ng l n khôn, thì hai nhà s làm sui v i nhau.

Ch khách g p nhau m ng r cùng d t nhau vô nhà, r i ông H i ng v i ông Cai t ngthì ng i b gh gi a, còn hai bà thì ng i t i b ván c m lai lót g n ó.

Cô Xuân H ng lo tr u n c ãi khách, cô ra vô l ng x ng, m t t i c i, b nhâm nh , cách ph i là gái tân h c, mà n t na c ng ph i là con nhà giàu. Bà Cai t ng ngó theo cô hoài r i

bà nói v i bà H i ng r ng:

- Con nh n m nay nó l n i. Nè, tôi nói v i thím nó a, ph i ch th ng Ý tôi, ch ngcó g ch khác tôi không nghe cho mà coi.

- Ai mà g ! Anh ch ã nói t h i nào t i gi , g ch khác sao c. Có s là s c u Ý n r i c u c i m ch .

- âu có v y! V ch ng tôi có nói tr c cho nó bi t r i mà.

- ! Tôi quên nói cho ch hay n a ch . Hôm tháng giêng tôi có b nh, tôi nghe nói ôngBình ngoài C n Th hay l m, tôi ra tôi c u ng xin thu c.

- Xác ông Quan Bình ph i hôn? Tôi c ng nghe h n hay l m.

- Th a ph i. B n ó s n có con Xuân H ng bãi tr ng nên nó nhà, tôi bi u nó i v itôi. Ra ó coi cho tôi r i, luôn d p coi cho nó n a. Nè, ông Bình coi cho nó, ng nói k

m ch .

- Nói làm sao?



3

- ng nói nó thông minh, h c gi i l m, n m nay nó thi u, mà sau nó còn u m t b ngp l n h n n a. Tôi h i t i c n duyên c a nó, thì ng nói nó v n tiên phong o c t

nên ch ng nó l n khôn không ham phú quí vinh huê, l i ngao ngán nh n tình th t c.Cu i 21 b c qua 22 tu i thì nó có ch ng, nh ng mà nó có ch ng có con r i thì nó l itu. Nói n m thi u trúng r i, còn sau n a thì không bi t ra sao.

- i! H i nào mà tin chuy n ma ma ph t ph t. ã có ch ng có con r i, mà còn tu n i gì?Có l ngày sau nó b t ch c ng i ta n chay v y ch ng?

- Tôi c ng ngh nh v y ó.

- n chay có h i gì. i bây gi tôi coi ng i ta n chay mu n u h t. Thím nó sao cnh hoài, lúc n y nghe trong mình khá hay không?

- Lúc n y tôi kh e l m, n ng c. Mà h có vi c gì ph i lo, thì nó c rang cái ng choài, nên tôi s quá.

- Thím ng có lo chi h t. Có vi c gì thì n ông h tính sao h tính, mình lo làm chi.

- Tôi có cái t t hay lo l m ch .

- Thím nó làm nh tôi v y, n no r i i ch i, vi c ru ng t n ông h tính làm sao hlàm. Thím nó có xe thì i Hà Tiên hay Long H i mà h ng gió, nhà làm chi.

Ông H i ng Nghi p ng nói chuy n v i ông T ng, ch ng nghe bà T ng nói nh v ythì ông day qua nói r ng: „ nhà tôi1 k l m ch , tôi bi u i ch i mà b c rút nhà không ch u

i âu h t“.

Bà T ng x a thu c, v nh bàn tay làm cho ba chi c cà rá h t xoàn chói lòa, bà c i màáp r ng:

- T i chú a. Chú không thèm d t, thím i sao c.

- Nhà có hai v ch ng, s p nh m c i h c; n u tôi d t i ch i r i nhà c a làm sao?

- D hôn. Nhà c a thì m n ng i ta coi, ai b ng i âu mà s ?

- Còn ru ng n ng làm sao?

- C y r i ta i.

- Thôi, n m nay tôi nghe l i ch , h c y r i tôi d t nhà tôi vô Hà Tiên h ng gió ch ngt tháng.

- Chú thím có i thì cho tôi hay, tôi i v i… À, b a h m u giá t qu c gia bên Th nhHòa ó, chú u c m y tr m m u?

- Tôi u c 2 lô, 200 m u. Cha ch , tôi nóng m i, tôi u m c quá, ch . Tôi u t i310$00 m t m u, thành ra 62 ngàn ng, n u k ph n bách ph n, con niêm, cùng các

phí khác vô n a thì non non 65 ngàn. Bây gi ph i tr tr c phân n a v i s phí 35ngàn n ng quá.

1 v hay ch ng



4

- Có sao âu mà s . t ó chú mua r i mùa t i ây, chú góp ti n lúa m n l i b n n mgi m t công mà s n i gì. Tôi dám ch c chú góp 10 ngàn gi c, k v lúa vay. Tínhgiá lúa t h n h t 1$20 m t gi thì chú c ng có 12 ngàn ng b c. Chú thâu góp ít n mthì v n, có gì mà lo.

- Ch nói thì ph i r i, ng t bây gi ch y ti n mà óng phân n a giá mua ây c ng ng tng ch .

- Chú nó khéo lo! Th có m y ch c ngàn ng b c mà s gì!

- Tôi b c t cái nhà t n nhi u quá, nên h t ti n. Tôi nghe l i anh T ng tôi làm b ng h mnay tôi lo h t s c.

Ông Cai T ng chen vô nói r ng:

- Có gì âu mà lo. Ru ng nhà bên ây chú thâu góp m i m y ngàn gi . Mua b n chúgóp thêm 10 ngàn, c ng ít nào c ng 25 ngàn gi . Theo giá lúa n y m i n m ch c chú có30 ngàn ng b c. Tôi cho chú n xài và óng thu 10 ngàn, thì còn d 20 ngàn tr ti nmua t. Chú tr ba b n n m thì d t, có gì mà lo. Tôi d n m t cái t i 400 m u, b ng hai

a chú ây sao.

- Anh nh h v tình, h không giành, nên anh mua giá r h n tôi, v y c ng ch .

- Ph i. Nh tôi làm T ng h có v m t chút, h ít giành. Mà tôi mua tính b ng thành rang 240 ng m t m u, c ng chung là 96 ngàn ng b c, ch ph i ít sao. Bây gi tr

phân n a giá mua v i s phí c ng là 50 ngàn ng.

- Anh có s n b c hay không?

- âu mà có! Nh ng mà lúa tôi còn trên h n m t chài.

- V y r i anh làm sao mà óng b c mua t?

- i! Lo gì! Qu t m mà óng r i t i mùa s hay.

- Anh mua s t m i ây n a, thì s huê l i c a anh ch ng bao nhiêu?

- Thu nay t c c a tôi góp 45 ngàn gi . Mua s m i ây ch c 20 ngàn gi n a, thìthành 65 ngàn gi .

- Anh lúa nhi u quá, nên anh không lo thì ph i, ch lúa tôi ít, tôi không lo sao c.

- L n thuy n thì l n sóng, th nào c ng ph i lo ch . Thôi t rày s p lên tôi ngh khôngthèm s m n t n a, trí r nh rang mà ch i. Già r i, lo làm hoài m t quá.

- Mà chuy n nhà n c òi óng ti n mua t anh tính làm sao?

- Vay ti n mà óng ch làm sao?

- Anh bi t bên R ch Giá có ai cho vay anh làm n ch giùm cho tôi vay v i. Bên n y hlàm b , h t i h i h thì h nói âu mình m t r i a, nên tôi ghét tôi không mu n t i h .

- Bên R ch Giá tôi quen thi u gì. Nh Huy n Hàm Tr ng Hà ch R ch Giá ó, chúmu n h i m y ch c muôn c ng có b c s n mà. Nh ng mà l y b c b ng cho vay, mu n

y b c nhà b ng nào c ng c h t, d l m.



5

- Cha ch ! R t i b ng tôi ghê l m. Thi t ti n l i thì r , ng t h mình xin vay thì h bu cph i óng ti n s phí i xét t, óng ti n n y ti n kia nhi u quá thành ra c ng không r

n Chà-và Vi t Nam mình là bao nhiêu. Mà c ng có m t u n y gay l m, là h tronggi y h n ngày nào thì t i ngày y ph i tr , không nói gì c h t, n u tr thì xin Tòa thihành phát mãi.

- Nh chú s thì h i b c c a Tr ng Hà. D u ng n l i m c. Tôi còn thi u ng 12 ngàn,ng n l i t i m t phân r i.

- Nh v y c ng không m c gì l m.

- Chú c n dùng h i ch ng bao nhiêu?

- Tôi ph i h i t i 30 ngàn m i óng ti n t.

- Ti n l i t i 4 ngàn r i m t n m… Ph n tôi ph i h i t i 50 ngàn. Mình h i nhi u mìnhnói ng b t ti n l i m t phân hai có l c. Chú mu n h i thì b a nào chú qua b n r itôi d t chú i.

- Ch c h i c hôn?

- Ch c mà. Tôi l y bao nhiêu c ng c h t. Song h i nhi u ph i th b ng khoán t.Chú ph i em b ng khoán cho ng coi.

- Thôi, m t tôi em qua c hôn?

- c. Chú qua r i tôi d t i. Nè, mà m t chú qua, thím v i con Hai qua ch i nghe. Quaó thím nhà, r i hai anh em mình i.

Bà T ng nghe hai ng i n ông nói chuy n nh v y bà c ng ti p m i bà H i ng v icô Xuân H ng qua nhà ch i. Bà H i ng không dám th t l , nên bà ph i h a l i.

Ông T ng v i bà T ng nói chuy n ch i và n c m tr a r i hai ông bà m i v .



6

(2)

a mé kinh R ch Giá qua Long Xuyên, phía bên tay trái, t c u Quây R ch Giá tr vôc ch ng ba b n tr m th c, có m t cu c - s , chính gi a m t cái nhà l u r ng l n, hai bênm hai l m lúa m i cái dài 10 c n, phía sau có m t cái nhà b p, t i u l m lúa bên tay m t có

nhà xe h i, t i u l m lúa phía bên tay trái l i có m t cái nhà ch a làm ru ng. Ai i ngangng bi t cu c c a m t v n ch l n, ti c gì cái nhà l u c t g n cái l d a mé kinh, ch a cái

sân ch có sáu b y th c, l i b hai l m lúa k m khít hai bên bó r , sân không ki ng, nhà khôngn; b i v y cu c coi hùng hào nh ng thi u v thanh nhã.

Cu c n y là cu c c a ông Tr ng Hà, i n ch trong t nh R ch Giá, có công giúpt s b c r t l n c t nhà th ng nên c quan trên ân t Hàm- Tri Huy n.

Ông Tr ng Hà v n là con cháu khách, cha c a ông là ng i Tri u Châu, còn m là Vi tNam.

Ông m i c 50 tu i, v ch ng ch có sanh hai ng i con, ng i l n là gái tên làTr ng Th Lang ã g cho ông c t Tri u Nh H , h c bên Tây lãnh c b ng c p y khoa

n S , v c i v , nh cha m v mua cho cái nhà l u t i Sài Gòn mà khám b nh cho thu c;còn ng i nh là trai trên Tr ng Hoàng Ki t 20 tu i, h c bên Tây sáu n m, t n ch ng n mmuôn ng b c, m i lãnh c m t cái b ng c p khiêu v , k cha m kêu v ng ph giúp caiqu n s nghi p không cho h c n a.

Y theo l i h a hôm n , nên úng ngày h n ông H i ng Võ K Nghi p i v i v và congái qua nhà ông Cai T ng Hà Thi n Bình. Bà T ng v i hai a con gái nh c a bà th y cô Xuân

ng thì m ng r , ti p r c r t ân c n vui v không nói c. n lót lòng r i, ông H i ngNghi p v i ông Cai T ng Bình vô R ch Giá ng tính vi c vay b c mà óng b c mua t.

Hai ông vô t i nhà ông Huy n hàm Tr ng Hà thì l i 10 gi s m m i.

Xu ng xe b c vô sân thì th y nhà l u c a óng kín mít, không có cho vô.

Hai ng i ng ng ngáo, th y trong nhà xe có m t cái xe h i nh 4 ch ng i còn m itinh v i m t cái xe h i mui ki ng l n thình lình coi hùng v l m. Ông T ng ch mà nói r ng: „Cáixe l n ó máy 40 ng a, ông huy n ng mua tám chín ngàn gì ó. Nó ch y d quá, n i t nh R chGiá ch a có ai dám s m cái xe nh v y“.

Ông H i ng c i và h i r ng:

- ng i âu mà s m xe d nh v y?

- ng nhà hoài, không bao gi ai th y ng i âu h t.

- V y ch s m xe h i làm chi mà l n d v y?

- Giàu có, ti n b c không bi t làm gì cho h t, nên s m coi ch i v y mà.

- Ng i mình xài phí quá!

Hai ông ng nói chuy n, b ng có m t ng i gánh c p thùng thi c phía sau i d ctheo l m lúa mà ra. Ông T ng ch n mà h i r ng:



7

- Có ông Huy n nhà hay không em? Sao óng c a bít bùng v y?

- Th a có, ông bà tôi nhà h t. n c m r i ông tôi m i lên l u, còn bà tôi ng i d ing d i.

- Em tr vô nói có ông T ng ngoài Th nh Hòa vô th m ông, r i m c a i ch .

Ng i gánh n c ó tr vô m t h i r i ra nói r ng: „ Th a, bà tôi m i ông vô nhà. Ôngi theo tôi ây mà vô c a sau c ng c“.

Hai ông i theo ng i y, i d c theo l m lúa mà vô c a sau. Bà Huy n Tr ng Hà m pp, cao l n, n c da en, ch n mày r m, b t ng thô t c, y ph c s sài, bà ng i t i b ván

n c a sau, bà chào hai ông khách và nói r ng: „M i hai ông i ngay lên l u, nhà tôi n m hút tr n, hai ông i ngay lên tr n nói chuy n ch i, ch ch bi t ch ng nào ng hút m i r i“.

Hai ông khách i th ng l i thang mà lên l u.

Ông Huy n Tr ng m p m p mà lùn, m t tròn, c p m t híp, không có râu, u h t tr clóc, khi hai ông khách b c lên thì ông Huy n b n m t cái áo lá tr ng có hai cái túi thi t l n,

ng n m vít c trên b ván, qu n vén t i u g i, d a bên có m t mâm thu c á phi n, bênkia có m t ng i n m làm thu c cho ông hút. Ông th y khách thì l m c m ng i d y chào ôngCai T ng Bình r i h i r ng:

- Còn ông n y là ai, tôi không bi t?

Ông T ng áp r ng: „Ông ây là H i ng Nghi p, anh em v i tôi bên Cái T c“.

Ông Huy n m i khách l i ng i b gh bành t ng c n c xa c g n b ván ch ônghút, kêu tr l y thu c rót n c, ông c ng b n áo lá ch không thay áo khác. Ông h i ông T ng

ng:

- M y tháng nay tôi không g p ông. Ông m nh gi i h ?

- M nh.

- Ông i h u vi c quan r i ghé th m tôi ch i hay là có vi c chi?

- ! Ghé th m ông ch i, mà c ng nói chuy n riêng m t chút.

- M i hai ông hút ch i.

- Cái ó hai anh em tôi không bi t.

- Hút mà cái gi ng gì không bi t. Hút cho nó kh e trong mình ch .

- Xin cho ki u, không dám âu.

- Thôi xin l i hai ông ng i ó ch i, cho tôi hút ít u.

- c, c, ông hút i.

Ông Huy n n m l i mà hút, kéo ng nghe ro ro.

Ông H i ng Nghi p ng i ngó cùng trong nhà th y t ng l u r ng mà l i cao, ti c vì bàngh , t g ng không x ng áng nên coi không p.

Ông T ng th y ông Huy n ã hút ít u bèn h i r ng:



8

- Lúa ông còn nhi u hôn?

- Còn chút nh, ch ng n m sáu chài.

- N m sáu chài, mà ông nói chút nh ch . T i tháng n y sao ông không bán, lúa s tcòn gì?

- Không có sao mà. Ch ng nào bán c ng c, có lo gì.

Có m t ng i lên thang l u, vì thang b ng cây, mà l i i m nh, nên ti ng nghe m m.

Ông T ng v i ông H i ng ngó l i, thì th y m t ng i trai ch ng 20, 21 tu i, m c m t Tây n xám, may thi t kéo, ch n mang giày vàng, u i bê rê en. Ng i trai y th y

khách thì cúi u chào r i i th ng vô m t cái phòng.

Ông T ng h i ông Huy n r ng:

- Th y ó là ai?

- Con tôi a, bên Tây m i v vài tháng nay.

- Té ra c u ây là Tr ng Hoàng Ki t ph i hôn?

- Ph i a.

- Tôi có nghe nói, mà thu nay tôi không g p. C u h c bên Tây ã l y c b ng c p gìhay ch a?

- Nó g n thi Tú Tài, mà b vi c nhà bê b i, có m t mình tôi coi không xi t, nên tôi ph ikêu nó v .

- Sao không c u h c cho n cùng ng có b ng c p v i ng i ta?

- i n y h c cho bi t thì thôi, b ng c p b ng kéo làm gi ng gì. Ph i mình tính cho nó ilàm m n hay sao, nên c n ph i có b ng c p.

- Ông em c u v bây gi ông tính c i v cho c u r i b t c u coi ru ng n ng hay sao?

- , h m nay m nó mu n i coi v cho nó, mà nó không ch u. Nó nói c i v thì thà nói m, ch con gái Vi t Nam quê mùa l m, nó không mu n.

- Bên mình âu có m mà c i.

- Nó òi tr qua Tây c i v , r i nó d t v .

- Ông b ng lòng cho c u c i m hay sao?

- âu c! Mình quê mùa, có dâu m r i làm sao mà nói chuy n.

- Nè, th y Phó trong n y m i c t cái nhà t t quá ông há! i ngoài dòm vô coi thi t là p.Cái nhà ó c t tôi s không d i 30 ngàn.

- Th y khoe v i ng i ta, th y c t 35 ngàn ó a. Th y không khá gì mà c t nhà chi t t v y không bi t. C t nhà h t ti n nên ph i c y tôi giùm h t 10 ngàn. Ng i hay làm

ng quá, ít ti n mà mu n se sua, c t nhà t t s m xe h i, cho con i Tây, mua h txoàn l n, không bi t r i h làm sao?

- H c ng li u c m mà g p m m ch .



9

- Li u gi ng gì? H làm c m ng r i h t h t c b u l i tôi. Tôi cho vay thì n l i, khôngnói gì, ng t tôi s h vay b ng tr không n i, h xô ru ng t cho tôi ây, r i tôikhông bi t làm sao coi cho xi t ch .

- Hi n gi ông có ch ng bao nhiêu ru ng?

- Có bi t âu. Hôm th ng con tôi bên Tây v , nó so n gi y t trong t nó tính ch i, nó nóiâu chín m i ngàn m u gì ó.

- Nhi u quá!

- Tôi có hai a con, tôi không thèm s m ru ng t nhi u, ch ph i tôi ham nh ng i tathì tôi có t i b ng hai b ng ba s ó.

- Hai anh em tôi vô ây tính c y ông m t vi c.

- C y vi c gì?

- Hôm nhà n c bán t qu c gia ngoài làng Th nh Hòa, hai anh em tôi u giá, tôi muac 400 m u, chú H i ng ây mua c 200 m u.

- ! Tôi có nghe nói hôm ó áp giành v i nhau u giá mua m c l m ph i hôn? t màmua m c làm chi, có b c ta cho vay r i ta l y t c a h , giá r r , c n gì ph i giànhgi t mà mua cho m c.

- t Th nh Hòa t t, cho m n t i 5 gi m t công. Hai anh em tôi mua giá c ng v a, chkhông m c gì. Ng t vì nhà n c bu c anh em tôi ph i óng b c phân n a, còn phân n athì cho k qua sang n m s óng. Bây gi hai anh em tôi thi u b c, n u h i m y nhà

ng thì c ng c, song n u h i ng i mình cho d , nên vô xin ông li u coi có thìgiúp giùm cho hai anh em tôi c hay không?

- Hai ông mu n h i bao nhiêu?

- Tôi mu n h i 50 ngàn, có chú H i ng ây chú h i 30 ngàn?

- S n c m y n m nay ông c tr l i hoài, ông không tr v n, mà h i n a r i làm sao?

- N c có 12 ngàn, nhi u nhõi gì ó mà lo. Ông s tôi nói ng c hay sao?

- Không ph i s . N m nào ông c ng tr ti n l i, mà nói ng c gi ng gì, ông giàu có làmi Cai T ng, có m i m y ngàn ng b c l nào ông ch i hay sao mà s .

Ông Huy n b c l i rót n c u ng, ông suy ngh m t h i r i nói ti p r ng: „Anh em hmích lòng tr c thì c lòng sau. Tôi nói thi t hai ông mu n h i bao nhiêu c ng c h t.Nh ng mà h i s b c nhi u nh v y thì ph i c t. Thu nay ai h i b c, tôi c ng bu c nh v y

t th y; b i vì n u không bu c c t, có ng i x u h vay b c c a mình r i h không tr b c,mình l y gì âu mà tr . Không ph i tôi nghi hai ông, song b c ti n là núm ru t, thà mình làmminh b ch v y t t h n“.

Ông T ng áp r ng: „Ông mu n anh em tôi c t c ng c, không h i gì. Mình thi ttình, h vay thì lo tr , có sao âu mà s “.

Ông T ng v i ông H i ng l y b ng khoán t a h t cho ông Huy n Tr ng Hà coi.



10

Ông Huy n nói: „Thôi hai ông h t b ng khoán ây cho tôi coi ít b a r i tôi s tr l i.Mà nh ng t qu c gia hai ông m i mua ó, tuy ch a có b ng khoán, song trong t hai ông c ngph i nói c luôn n a m i c ch “.

Hai ng i khách g t u, ch u c luôn t ó n a.

Ông H i ng h i ông Huy n r ng:

- Nh ng ông coi b ng khoán r i ông ch u cho, thì ông tính ti n l i bao nhiêu?

- Th ng tôi cho ti n l i m t phân r i.

- N ng quá. Cho b c muôn ông ph i gi m ti n l i ch . Chà và kia nó còn cho m t phân.

- Sao c. Ông h i b ng, h c ng tính l i ít n a là m t ph n t . Tôi cho phân r i ó là l m, b i vì tôi còn ph i t n ti n bách c u ch ng t c t n a chi.

- Xin ông b t ti n l i, ch m t phân r i n ng l m, ông.

- Thôi không sao. tôi coi gi y t r i s tính. Nh ông ây tôi mu n vi t th tr l i, tôiph i bao làm sao?

- Ông c vi t th cho Ông T ng ây, r i nh cho tôi hay c ng c.

- Nh v y thì ti n l m. Thôi ít b a r i tôi s tr l i cho ông T ng.

Tr i ã tr a, mà chuy n nói c ng ã xong, hai ông khách ng d y t mà v r i c ngph i ra c a sau, ch c a tr c không m .

Ông H i ng Nghi p tr v nhà ông T ng Bình mà n c m, ch khách thu n hòa, côXuân H ng v i con gái c a ông T ng c ng thân thi t, nên b a n thi t là vui v l m. Bà T ng

i th m coi vi c i h i b c có thành hay không. Ông T ng thu t chuy n l i cho bà nghe r i c imà nói r ng:

- Ông Tr ng Hà làm màu ng mình h u ng ch i, ch tôi bi t b nào ng c ng ch u.Tr i i, cho vay mà g p tôi v i chú H i ng ây thì c u mà cho, còn i ai n a. V ymà còn c t thì ch c quá, còn s n i gì. Tôi nói không sai âu, trong n m ba b a ây

ng kêu làm gi y l y b c a. Mà h ng kêu thì mình d c d c l i, ng nài ng b t l icho nh .

Ông H i ng nói r ng:

- Ông Huy n n l i t i m t phân r i n ng quá.

- c âu. Ch ng làm gi y mình xin tính m t phân mà thôi. Nh ng không ch u, thìlên m t phân m t, ho c m t phân hai, ch m t phân r i thì thôi xin vay ch khác.

- Ông Huy n ó b coi thô t c quá. ng ng nhi u ti n, nên nói chuy n ng coi khôngcó tr i t gì h t.

- Nhà giàu m i bây gi ph n nhi u h nh v y h t th y. H quê mùa d t nát, không cógiáo d c, khi không h b c lên h giàu to, r i t cách không x ng v i s s n, nên m i

y ó. Ch nhà giàu x a ng i ta bi t l ngh a khiêm nh ng, ch âu có k c c nhy bao gi .

n c m r i v ch ng ông H i ng m i t giã mà v Cái T c.



11

Cách ch ng m t tu n l , ông T ng Bình c th c a ông huy n Tr ng Hà. Trong thng nói ng ch u cho ông T ng vay 50 ngàn và cho ông H i ng vay 30 ngàn, song bu c bà

ng v i bà H i ng ph i ng gi y v i ch ng, l i bu c hai ông ph i b o lãnh v n công v inhau.

Ông T ng ch y xe h i qua Cái T c a th cho ông H i ng coi và h n ngày i làmgi y l y b c. úng ngày h n, v ch ng ông H i ng qua Th nh Hòa hi p v i v ch ng ông

ng mà i R ch Giá.

Hai ông nài quá, nên ông hu ên hàm ch u s t b t ti n l i xu ng m t phân hai. Hai ônglàm gi y theo th th c c a ch n bu c, r i l y b c em qua kho b c mà óng phân n a giá mua

t.



12

(3)

Trong n m ph n t n m 1920 t i n m 1929, n m nào lúa bán giá b c trung c ng 1 50t gi , có lúc lên t i 1 80 ho c 2 00. Dân trong x ph n nhi u chuyên ngh làm ru ng, nh

giá lúa cao ó, nên b c ti n ch n ch không bi t làm gì cho h t.

Nh ng n ch các t nh, nh t là mi t Ti n Giang, H u Giang, ua nhau c t nhà t t,m xe h i, mua h t xoàn, ch i bài b c, bành tr ng n a, cho con i Tây, gây ra cu c vuiu t n m t hai ngàn không c n, c chúng b m d d u hao ôi ba muôn c ng ch u. T l n chí

nh coi b c ti n nh t c c, chê nh n ngh a là trái mùa, ph i v c b c muôn m i ra m t ng isang, ch lu n o c thì b coi là d i.

t hoang vu r ng b i mà giành nhau mua n m t hai tr m ng m t m u, n n m b ych c ngàn mà cho là chút nh không gì lo. Ng i nào có ý ngh xa, th y nh n tình v i thcu c nh v y thì c ng l c u t h i: „V y ch cái ng Vi t Nam mình i ó t i âu m icùng? Mà cái ng ó ph i hay qu y?“

i cái th i cu c ó mà ông H i ng Nghi p v i ông Cai T ng Bình m i mua thêm t,i mua m c, r i i vay b c, ng i 30 ngàn, k 50 ngàn mà coi nh chuy n ch i. Thi t, n u làng

sóng th nh v ng c b a t i hoài, thì ch ng vài ba n m, hai ông c ng tr t s n , không khóchi h t.

i thay, qua n m 1930 mùa th t, ông Cai T ng Bình thâu góp v t c v t m i chcó 45 ngàn gi , ch không ph i 65 ngàn, còn ông H i ng Nghi p thâu góp c có 18 ngàngi . H i u mùa thì giá lúa 1 60 m t gi . N m n y hai ông ph i óng t t s ti n cho nhà n c,nên m i ch n l i ít ngày, nhóng coi nh giá lúa lên thêm n a thì s bán ng có l i thêm m t

. Nào dè cu i tháng 5 Tây, lúa s t xu ng 1 50. Giá 1 60 không bán, mà bán 1 50 sao c. ch n a. Té ra lúa không lên giá mà l i l n l n b s t thêm hoài, s t xu ng 1 30, 1 20, 1 00,

qua t i tháng 8 giá còn có 0 80 m t gi . Ch t t i! Nhà n c g i gi y thúc óng ti n mua t,ch n g i th bu c ph i tr n . Ông Cai T ng ch a 5 ngàn gi cho tá n n, ông bán 40ngàn gi l y có 32 ngàn ng. Ông H i ng ch a 3 ngàn gi , ông bán 15 ngàn gi l y có 12ngàn ng.

Ông Cai T ng ph i óng b c mua t 48 ngàn, ph i tr ti n l i v 62 ngàn ng b c n ,7.440 ng.

Ông H i ng ph i óng b c mua t 31 ngàn, ph i tr ti n l i cho ch n là 3.600 ng.

Làm sao có b c mà tr ?

Hai ông b i r i h t s c, bàn tính v i nhau r i hi p nhau vô nhà ông Huy n hàm Tr ngHà t vi c r i ro ã b th t mùa l i b lúa r , r i n n n xin vay thêm cho óng b c mua t,còn v n c nh p v i v n m i và nh p v i ti n l i mà làm chung m i ng i m t cái gi y m i cho

.

Tr ng Hà ngh hai ông t nhi u, d u cho vay thêm ch ng h i gì. ã v y hai ông l i cót m i mua c a nhà n c. N u mu n c t ó cho ch c ch n, thì c n ph i tr t t c s b c mua



13

t ng Nhà n c sang b m i c. Ông Tr ng Hà tính nh v y nên ch u cho vay thêm vàch u cho thay gi y nh p l i làm v n thêm n a.

Ph n ông Cai T ng Bình:

S v n c : 62.000$

S b c l i: 7.440$

S vay thêm: 20.560$

C ng: 90.000$

Ph n ông H i ng Nghi p:

S v n c : 30.000$

S b c l i: 3.600$

S vay thêm: 16.4000$

C ng: 50.000$

Hai ông v d t hai bà vô làm gi y l i, ông Cai T ng vay 90 ngàn, ông H i ng vay 50ngàn. M i cái gi y u có v ch ng ng , có biên c ru ng t, mà l i còn bu c hai ông b olãnh v n công cho nhau n a.

Hai ông l y thêm b c mà óng t t giá mua t thì yên c m t m i r i, ch còn lo m ti n mà thôi.

Qua n m 1931 lúa th t luôn m t mùa n a, l i giá còn có 0 60 m t gi .

Ông Cai T ng thâu góp có 37 ngàn gi , giành nuôi tá n 7 ngàn, còn bán có 30 ngàngi có 18 ngàn ng b c.

Ông H i ng thâu góp có 17 ngàn gi , giành nuôi tá n 3 ngàn, còn bán có 14 ngàngi có 8.400 ng b c.

Tính n i ti n l i thì ông Cai T ng ph i tr 10.8000 . Ông H i ng ph i tr 6.000 . bánlúa giá nh v y, n u tr ti n l i r i c ng không còn b c mà óng thu và n xài, có âu mà tr

n c. Hai ông hi p nhau i nói v i ch n mà tr ti n l i xin v n l i, song ông Cai T ngtr c có 7.800 , còn thi u s l i l i 3.000 , còn ông H i ng rán tr c 5.000 , thi u

l i l i 1.000 .

Qua n m 1932, s lúa thâu góp ch ng nhi u h n, mà giá lúa l i s t h n n a, còn có 0 50t gi . Hai ông tr ti n l i c ng không , ông Cai T ng thi u l i 4.000 và ông H i ng

2.000 .

Ông Huy n Hàm Tr ng Hà th y 2 n m mà hai ông u thi u ti n l i luôn luôn, l i giálúa s t, t c ng s t theo, s b t ch h t ru ng t c ng không s n , nên vào n t i Tòa Hmà ki n xin Tòa lên án ng thi hành phát mãi s s n c a hai ông. Hai ông lo quá nên ph i m nTr ng s bào ch a, vi n l kinh t kh ng ho ng mà xin Tòa châm ch cho ình l i ch ng nào giálúa phát lên l i r i s tr n . Tòa c ng có nh n, nên lên án cho ình l i m t n m, n u mãn n mmà không tr n thì s thi hành phát mãi.



14

Bà H i ng Nghi p th y vi c nhà b i r i thì bà r u quá n ng không c, b nh ho c abà phát l i, làm cho ch ng con thêm lo n a.

Ông H i ng Nghi p bàn v i ông Cai T ng Bình, mu n bán b t phân n a ru ng t màtr n . Ông Cai T ng nói bán b t ru ng t x u h nên khuyên ông H i ng th ng th ng màtính, ch ng nên v i l m. Cách ít tháng sau, k h n Tòa nh ã c n r i, hai ông luýnh quýnhmu n bán ru ng t thì không ai mua, túng th vô R ch Giá nói v i ch n xin nh giá t nghai ông làm t n mãi m t m mà tr s n .

Ông Huy n Tr ng Hà c i mà áp r ng: „Ru ng t bây gi không có giá, d u hai ôngbán n m ch c ng m t m u c ng không có ai mua. N u hai ông bán h t ru ng t nhà c a chotôi, hai ông c ng không tr h t s n c. Bày m u bán làm chi. ch ng Tòa lên án thi hànhphát mãi, n u có ai mu n mua thì tôi c t giá lên cao cho s n c a tôi. Còn nh không có aigiành mà mua, thì tôi l y ru ng t h t c ng c.

Hai ông tr v m t bu n xo.

m y cô Xuân H ng thi u b ng c p :“Brevet supérieur“. Các nh t báo u khenng i l i ng ch n dung c a cô lên m t báo cho công chúng bi t, nh ng trong nhà ang b i r i

n n n, nên cha m không m ng, r i làm cho cô c ng không vui chi h t.

Hà Thi n Ý là con c a ông Cai T ng Bình, bên Tây c ng thi u b ng c p Lu t Khoa Nh n, mu n h c thêm ng l y b ng T n S . Ng t vì vi c nhà c a ông Cai T ng Bình nguy

m, ông không th nuôi con bên Tây n a c, nên ánh dây thép bi u ph i v ngay l p t c.

Hà Thi n Ý v t i, cha m d t nhau qua th m bà H i ng Nghi p au. Hà Thi n Ý v iXuân H ng là c p thanh niên tân h c nên không e l chi h t, g p nhau thì trò chuy n vui vbình th ng, l i coi có mòi dan díu thân thi t l m!

Bà H i ng, vì r u vi c n n n, nên b nh ho c a bà càng ngày càng thêm, thân th bàm nh tàu lá. Ông H i ng lo s , bi u con nhà coi sóc gia ình, r i ông em v lên Sài Gòn

cho l ng y chuyên môn v b nh ho r i ki ng mà tr b nh. Ông em th ng con trai l n theo nggiúp ông, còn a con trai út thì ông nhà v i Xuân H ng.

t bu i s m m i, c u út c i xe máy qua R ch Gòi mà ch i. Cô Xuân H ng nhà m tmình, cô c phách gia d ch a vô phân m y b n bông, a làm c ngoài sau v n. Cô m c áo

a tr ng, qu n lãnh en, u g s , ch n mang gu c, tai eo m t ôi bông l n, tay trái eo m tchi c vàng nh n h t xoàn, cô không trang m, không d i ph n thoa son, mà vì cô có s c s n,

ng m t sáng r , b i v y ai th y cô c ng ph i tr m tr khen th m là gái p.

Cô i vòng theo m y b n bông coi b t sâu. Cô c m bông h ng da ng i mà h i, bông vô m t, coi n c da c a cô còn p h n màu bông. Cô n m bông hu mà nhìn, m y ngón taya cô coi c ng p nh m y búp hu g n n .

Cô ng x n b n trong hoa viên, b ng có chú th ng xuyên nhà vi c làng em m t tnh t báo v i m t cái th l i giao cho cô. Cô c m cái th mà coi ngoài bao, th y tên cô, côch c là th c a ch em b n h c g i. Cô cám n chú th ng xuyên r i th ng th ng tr vô nhà. Cômen men i l i cái bàn vi t ng c th . Cô v a ng i c thì cô th y ch n dung c a Hà Thi n Ý

trên bàn vi t, cô li c m t ngó mà c i r i th ng th ng l y cái dao r c gi y mà r c bao cái thcô m i c c. Cô l y cái th ra mà coi thì th nh v y:



15

Th nh Hòa, le 10 Aout 1933

Em Xuân H ng r t yêu d u ôi!

y n m nay anh h c bên Tây, th y má anh vi t th cho anh, th ng hay khen tàic c a em và khuyên anh ráng h c cho thành danh, ng ch ng tr v x sánh duyên cùng em

cho x ng áng.

i nh anh có giáp m t em m y l n mà không có nói chuy n gì v i nhau. T khi anhi Tây thì s n có t m hình trong r ng, h bu n thì anh l y ra anh nhìn. Anh nh cái hình ó

nung chí cho anh m i thành danh c.

Hôm qua anh qua th m chú thím, anh mu n t l i t n em, song anh b ng không mmi ng c. Vì v y nên anh ph i vi t b c th n y mà bày t cái tình c a anh i v i em cho embi t, và h a ch c v i em r ng anh s h t lòng kính yêu bao b c em tr n i, cho t i ch ng nàoch t m i d t.

Hà Thi n Ý.

Cô Xuân H ng c th r i, cô x p k l ng mà b vào túi. Cô vói l y cái hình c aThi n Ý trên bàn vi t, c m mà nhìn và mi ng chúm chím c i.

Thình lình có m t cái xe h i ch y vô sân. Cô Xuân H ng dòm ra thì th y chi c xe h i lho c, trên xe leo xu ng m t ng i trai m p m p v m v , n c da mét mét, m c b xám mayth t khéo và còn m i tinh. Ng i y xâm xâm i vô c a.

Xuân H ng nhà m t mình nên cô ng d y, tính b c ra ti p khách.

Ng i trai y vô t i c a, ngó th y cô, li n d nón cúi u mà chào úng l . Cô c ng cúiu áp l , không b ng chi h t và h i r ng:

- Ông n nhà tôi có vi c chi, xin ông vui lòng cho tôi bi t?

- Xin l i cô, có ph i nhà n y là nhà c a ông H i ng Võ K Nghi p ch ng?

- Th a, ph i.

- Tôi là Tr ng Hoàng Ki t, con c a ông Huy n Hàm Tr ng Hà bên R ch Giá.

- Xin l i ông, thu nay tôi không bi t, v y xin m i ông ng i.

Tr ng Hoàng Ki t b c vô „salon“, ng i cái gh phía ngoài, tay c m nón, m t ngó côXuân H ng ng i cái gh „canapé“ phía trong và kêu gia inh b ng n c.

Tr ng Hoàng Ki t h i:

- Xin l i cô, không bi t có ông H i ng nhà hay không?

- Ba tôi em má tôi i u ng thu c trên Sài Gòn.

- Té ra cô ây là con c a ông H i ng ?

- Th a ph i. Ông h i th m ba tôi, v y ông mu n nói chuy n chi hay sao?



16

- Th a ph i. Tôi qua ây ng nói chuy n riêng v i ông H i ng. Th a cô, không bi tch ng nào ông H i ng v ?

- Th a, cái ó tôi không bi t c. Ba tôi không có nói b a nào v . N u có vi c chi, xinông nói v i tôi r i ch ng ba tôi v tôi s nói l i.

Hoàng Ki t li c m t ngó cô Xuân H ng, mi ng chúm chím c i và nói r ng: „Tôi cóvi c c n ph i t v i ông H i ng, mà chuy n ó không ph i là chuy n vui. Cô là m t óa hoath m, v a có duyên, v a có s c, có l nào tôi ành vô l em chuy n không vui mà th th v icô, r i làm cho hoa s u li u hay sao?

Cô Xuân H ng hi u m y l i y thanh tao mà có ý ch c gh o, nên cô chánh s c mà ápng: „Xin ông ng ng i. Hoa c ng có nhi u th , có th y u t s n ng s m a, mà c ng có thng vàng quen giông quen gió. Ông mu n nói chuy n chi v i ba tôi, xin ông c nói ngay ra,

nh chuy n hu n thì tôi i ba tôi v tôi s nói l i, còn nh chuy n g p thì tôi s g i th cho batôi hay“.

Hoàng Ki t g c u c i và nói r ng:

- N u cô cho phép thì tôi m i dám nói.

- Ông c nói mà.

- T i cô ép quá, ch thi t tôi không mu n nói. Ông H i ng có thi u b c c a cha tôichút nh. B n n m nay ông không tr v n, mà b c l i n m nào c ng không , b i v y

m ngoái cha tôi ki n, ông H i ng xin Tòa ình l i m t n m. Nay ã mãn h n ìnhi, Tòa lên án d y ông H i ng ph i tr v n và l i. Cha tôi sai tôi qua th a cho ôngi ng hay, xin ông vui lòng tr s n theo án tòa d y, b ng không cha tôi ph i ép

lòng mà giao án cho Tr ng Tòa.

- Không bi t vi c ó g p hay hu n? i ba tôi v r i tôi s nói l i c hay không?

- Theo tôi thì cô mu n th nào tôi c ng ch u h t. Ng t vì vi c n y là vi c c a cha tôi, nêntôi không dám t chuy n. Tuy v y mà không sao. tôi v th a l i v i cha tôi mà xinhu n ít ngày ng i ông H i ng v r i s tính c ng c.

- Tôi cám n ông l m.

- Th a, tôi không dám. Tôi xin cô cho phép tôi h i ít u.

- Ông mu n h i vi c chi?

- Không bi t ông H i ng có m y ng i con?

- Có tôi v i hai a em trai tôi n a.

- Hôm tr c tôi th y nh t trình in hình cô Xuân H ng thi u „Brevet supérieur“.Không bi t ph i là cô hay không?

- Th a, ph i.

- Xin l i cô. V y mà nãy gi tôi không dè. Tôi xin m ng và khen cô ã có s c, có duyên,mà l i thêm có tài. Thi t là ông H i ng có ph c quá, sanh con gái áng ngàn vàng.

- Ph n tôi là gái, h c bi t chút nh, có tài bao nhiêu mà ông khen quá nh v y.



17

- y là l i khiêm nh ng c a cô.

Hoàng Ki t móc túi l y thu c ra hút, coi b mu n ng i m t mà nói chuy n d n lân. CôXuân H ng bèn ng d y i m t l y thu c và h p qu t trên bàn, r i cô l i bàn vi t mà

ng, không ng i n a. Hoàng Ki t hi u ý ch nhà mu n i mình, nên chàng ng d y mà nóing: „Thôi, tôi xin ki u cô tôi v . b a nào có ông H i ng nhà r i tôi s qua nói chuy n

ch i lâu“.

Hoàng Ki t t cô r i b c ra sân. Cô Xuân H ng i theo mà ng t i c a gi a. HoàngKi t ngó quanh qu t, th y bên tay trái có m y li p h ng tr màu, thì bông nào c ng l n thì dayqua nói r ng: „Cô tr ng h ng tr bông p quá. Xin cô cho phép tôi coi m t chút. Tôi có tánhái hoa, nên th y hoa không th i c“. Chàng i l i m y li p h ng r r m t bông, r i l i dayvô ngó cô Xuân H ng và nói r ng:

- Yêu hoa thì ph i hoa trên nhành mà xem. Ng t vì tôi không ây c mà xem,Bi t làm sao. V y xin cô cho phép tôi hái m t cái bông em v R ch Giá làm k ni mcái ngày tôi có ph c mà c n Cái T c .

Cô Xuân H ng g c u mà thôi, ch cô không áp m t ti ng chi h t.

Hoàng Ki t hái m t cái bông h ng tr ng còn hàm ti t, gi t t i túi áo trên, ngó cô Xuânng mà c i, r i d nón cúi u mà t và b c lên xe.

Cô Xuân H ng tr vô, s c m t có v bu n.



18

(4)

Ông H i ng Nghi p d t v lên Sài Gòn u ng thu c n a tháng, b nh gi m nhi u nênth y thu c khuyên mua thu c em v nhà mà u ng ti p thêm c ng c. Ông v nghe con thu tchuy n Tr ng Hoàng Ki t qua òi n , nói n u không tr thì ch n s a án cho Tr ng Tòa.Ông nghe nói nh v y thì th dài mà nói r ng: „Vi c y ba lo. Con ng có nói cho má conhay, má con bu n r i phát b nh l i a nghe“.

Ông li n vi t th cho ông Cai T ng Bình mà thu t vi c y cho ng hay và nói mình i SàiGòn m i v , m c lo s p t vi c nhà, không th qua c, nên m i ông Cai T ng Bình qua Cái

c mà bàn tính vi c n n n.

Cách ít ngày sau, hai v ch ng Cai T ng Bình qua. Vi c nhà b i r i, mà coi b bà Caing không lo chi h t. B c vô nhà, bà h n h vui c i, bà i th ng vô h u ng mà vu t ve

cô Xuân H ng r i n m nói chuy n làm sui v i bà H i ng.

Ông Cai T ng v i ông H i ng thì ng i ngoài „salon“ m t mày bu n hiu, nói chuy nnho nh , ch không ph i r n ràng nh h i tr c. M i khách u ng n c r i, ông H i ng m inói r ng:

- Vi c n n n bây gi anh tính làm sao ây? Ông Huy n có sai con ng qua ây thôi thúcnói ã c án Tòa r i, k cho mình trong ít ngày ph i tr v n l i, n u không tr thìng i ta giao án cho Tr ng Tòa biên t ch tài s n. Kh quá, không bi t tính sao c.

- Tính gi ng gì bây gi ! M y n m tr c sáu b y c c m t gi , mà mình tr l i còn khôngi thay. N m nay lúa còn ba c c m y thì ch u ch t, ch tr gi ng gì c mà tính. Tôi

mu n b xui h t, h làm gì ó có s c h làm.

- B xui sao c.

- V y ch không b thì làm sao? n mình xin vay dài h n thì ch a xét k p. Ch n thìc án thi hành. n t thì không ai thèm mua. S n ch ng l i ã lên t i 100

ngàn, tr gi ng gì n i. Thôi, tôi tính tôi b xui, tôi xin t ch c Cai T ng, r i d t v conlên núi, ki m chùa mà tu ph t cho r nh.

- Anh nói nghe bu n quá! Gi ng gì mà t i i tu l n! Ng i ta làm sao thì mình c ng v y,i nào mà r u. G p cu c kinh t nh v y ai c ng b nguy h t, ch ph i m t mình mình

nguy hay sao. M y ông l n b ng cái b , h c ng ngã r m r m, s nghi p c a mìnháng bao nhiêu mà s .

- Chú nói h i th i quá. Tuy s nghi p c a mình nh , song mình tín g n nát trí, làm hôi m i gây d ng c ch ph i khi không mà h em h cho mình hay sao?

- Tôi ngh l i mình b cái nguy n y áng l m. Trong kho ng m i m y n m v tr c,mình làm thái quá, l p xài phí vô , không ti c ng ti n, l p làm vi c gì c ng li u

ng không dè d t. B t ít mà mu n n n nh n nhi u thì không nguy sao c.

- Chú nói nh v y sao ph i. Nh ng ng i b cái n n kh n bách n y có ph i h t th y ui n xài vô âu. Ph n nhi u h ti n t n, lo làm n h t s c, lo s m t s m n, mà c ng b nguy m i t c ch .



19

- M y ng i ó h b nguy là t i h tham, có ít h mu n thêm cho nhi u, h ham làmgiàu nên h b h i.

- Nh hai anh em mình ây ch gì!

- ó a! H i tr c anh có huê l i h n 40 ngàn gi , tôi có ít mà c ng có 15, 16 ngàn gi .Mình gi ó mà n thì kh e quá. T i mình tham, mình mu n làm giàu thêm n a, mìnhvay b c mà mua t m c, thì ông tr i ng ph t mình ch sao.

- Mình lo làm n, ch ph i c p gi t ai hay sao mà tr i ph t.

- y! Tôi nói ông tr i ph t a. M y n m v tr c mình làm thái quá, h m mi ng ra làti n b c, ch không k nh n ngh a. Ông tr i th y v y ng gây cu c kh n bách ng làmngã l n h t cho bi t ch ng. áng l m! Tôi vái nguy ri t t i ng tiêu h t ch i. Khôngsao, c u cho ngã h t r i s p hàng ch y l i, có sao âu mà s .

- N u c nh v y thì nói làm gì. Ng t gì có ng i không ngã mà h xô mình ngã, làmcho mình gãy tay gãy ch n r i ch y n a sao c.

- Bu n nên lu n b y b ch i cho khuây lãng, ch b nào c ng ph i lo, b xui hay là thi sao c. Tôi mu n hi p v i anh i qua R ch Giá n n n v i ông Huy n Hàm xint ti n l i và xin phân h n mà tr cho ng. Mình l y c kinh t kh ng ho ng n y mà

nói v i ng có l c ch . N u ng phân h n cho mình tr 15 n m, ho c 12 n m, thìch c mình tr c.

- Tr i i! Nhè th ng cha ó mà chú bi u i n n n ! Chú có gi i thì chú qua b n mà nóii nó, ch tôi ã i r i, n u i n a thì u ng công, không ích gì. Hôm th ng con nó qua

bên ây, b n v nó ghé tôi, nó c ng hâm giao án cho Tr ng Tòa thi hành. Tôi ch y vôch Giá nói nó ng giao án cho Tr ng Tòa, xin ình l i t i mùa lúa thì ta s tính.

Nó g c ngang không k chi h t. Th nhà giàu h m i k ng ti n, ch có k nh nngh a gì?

- B nào tôi c ng ph i qua nói ph i qu y v i ng i ta, ch nín khe v y sao ph i.

- Chú mu n i thì tôi i v i. Mà tôi ch c không th nào nói c âu. Tr i i, tôi xinhu n cho tôi t i mùa lúa mà còn không c thay, làm sao chú xin phân h n tr 15 hay12 n m cho c.

- y, c ng ph i nói th coi, ch ng nào không c r i mình s tính th khác.

- Chú mu n i thì b a nào chú qua tôi i v i chú. N y, còn chuy n c a s p nh , chú thímli u sao? B a nay hai v ch ng tôi qua ây mu n nói v i chú thím ng tính vi c hônnh n ph t cho r i. Tuy g p h i kh n bách, song mình làm cha m ph i tính vi c tr m

m cho con, ng nó có ôi b n mà làm n.

- V ch ng tôi thu nay nh t nh g con Xuân H ng cho th ng t Ý, ch ng nào anhmu n làm l c i thì làm, v ch ng tôi có nói chi âu. Ng t vì lúc n y vi c n n n l n

n quá, l i n bà c a tôi có b nh, v y xin anh hu n l i ít ngày, ng r nh trí m t chúti s hay.

- , nói v y ch c ng ôi ba tháng n a r i s c i. Tôi nh c chú coi chú có bu c làm lgì tr c không v y mà.



20

- i! H bày l h i, l c u thân l n x n th t công. Tôi v i anh là anh em thu nay.Ch ng nào r nh, thì s làm l c i m t l n m t nhà thôi, ch ng c n ph i làm l gì khác.

Ông H i ng nói t i ó, b ng th y m t cái xe h i ch y vô, ng ng gi a sân, r i có m tng i n ông trên xe leo xu ng xâm xâm vô c a. Ng i y b t kh n en, m c áo dài lót, ch n

i giày tây, râu ng nh trê.

Ông Cai T ng dòm ra r i nói r ng: „Th y Ban bi n Lý Thành H ng bên Long M , th yi âu bên n y kìa?“

Ông H i ng Nghi p c ng dòm ra r i h i r ng:

- Th y Ban bi n H ng ó hay sao? Thu nay tôi nghe tên ch ch a g p m t l n nào.

- Th y là em v c a th ng cha Huy n Hàm Tr ng Hà. Th khi th y qua nói chuy n nn c a mình ây ch gì?

- Không l v y.

- Bi t ch ng âu!

Th y Ban bi n Lý Thành H ng b c vô c a. Ông Cai T ng v i ông H i ng ng ychào. Th y ban bi n v n quen v i ông Cai T ng nên g p nhau th y m ng r , h i th m l ng

ng, r i day l i h i th m ông H i ng r ng: „Ph i ông ông H i ng ây hôn?“. Ông h i ngc u p r ng: „Th a ph i, thu nay tôi th ng nghe danh th y, song ch a có d p g p nhau.

Nay tình c th y n nhà, thi t tôi l y làm may m n quá. M i th y ng i“.

Th y Ban bi n H ng v a kéo gh mà ng i v a nói v i ông H i ng r ng:

- Bên n y sao mà c y lúa tr quá, t i tháng n y mà m i b t tay c y?

- C ng v a, ch không tr gì.

- Bên tôi h c y ã giáp ng h t, còn bìa chéo chút nh v y thôi.

- b n n m nào c ng v y c y s m h n bên nây.

- Bên nây h mua lúa khá giá hôn?

- Lúa lúc n y ã h t r i, còn chút nh giành mua mót l i 0 95 t i 1 05.

- T quá v y! Bên Long M h mua còn c 1 .00, lúa t t t i 1 05.

Ông Cai T ng Bình xen vô nói r ng: „Bên Kinh Cái S n nó c ng mua t i 1 .00. Mà unó ít mua l m, nó ch lúa lên ch l n bán r i v nó m i ch ng b c “.

Th y Ban bi n c i mà nói r ng:

- Tr i i! Bán lúa nh v y thì nguy hi m l m. Nó i luôn r i mình làm sao?

- Ph i ch u. Ch bi t làm sao. Mình ph i theo lên Ch L n ch c mà l y b c, có khi chi 10 b a n a tháng l y b c m i c.

- Cu c kinh t n y nó sanh nhi u chuy n tr c tr quá.

- Kh l m mà!

Ông H i ng m i th y Bi n u ng n c và h i r ng:



21

- Th y qua nhà tôi ch i hay có chuy n chi?

- Tôi qua ây ng nói chuy n riêng v i ông m t chút. Mà b a nay ông có khách, thôi a khác r i tôi s tr qua n a.

- Xin th y có vi c chi thì c nói i mà. Anh T ng ây là anh em c a tôi ph i ai âu lhay sao mà th y ng i. Anh T ng ây v i tôi ây nh là anh em m t nhà v y.

- Vi c tôi mu n nói ây là vi c kín m t chút, nên không l nói nh v y.

- Không có sao âu. Tôi v i anh T ng ây ch ng có vi c gì mà gi u nhau c . D u vi ckín i n a, th y c ng c nói ra, ng ng i chi h t.

- N u c nh v y thì t t. Ông có m t ng i con gái h c gi i, m i thi u „Brevetsupérieur“ ph i hay không?

- Ph i. Th y h i chi v y?

- th ng th ng r i tôi s nói. Cô em n m nay c m y tu i?

- Nó n m nay 22 tu i.

- Ch ng gi u chi ông. Th ng cháu tôi là Tr ng Hoàng Ki t nó kêu tôi b ng c u, con c aanh r tôi là anh Huy n Hàm Tr ng Hà bên R ch Giá, hôm tr c nó qua bên n y th mông, r i không có ông nhà, mà may l i c g p cô em. Hai ng i nói chuy n v inhau sao ó không bi t mà th ng cháu tôi v tr m tr khen ng i cô em bên n y lungquá. T h i nó bên Tây v cho n bây gi , anh ch tôi mu n lo v cho nó, có nhi uch giàu sang t t quá mà ch ch nào nó c ng không ch u, nó c nói nó mu n c i v

m ch không thèm con gái Vi t Nam. Ch ng bi t t i duyên n làm sao, mà hôm nnó th y cô em bên n y nó ph i lòng, h m nay c n n n v i anh ch tôi, xin nói mà c icô em cho nó. Anh ch tôi c ng con, nó mu n th nào thì c ng chi u theo ý nó, nênhôm qua kêu tôi ra mà bi u tôi qua bên n y h i d tr c coi, vì ông H i ng c ngquen bi t anh Huy n tôi, ch không xa l gì.

Ông Cai T ng Bình nghe nói nh v y thì ch ng h ng.

Ông H i ng Nghi p nghe nói nh v y bi n s c li c m t ngó ông Cai T ng r i tr l ii th y Ban bi n r ng: „Ông Huy n v i bà Huy n có lòng chi u c n con tôi thì con tôi l y

làm có ph c l m. Ti c vì tôi ã h a làm sui ch khác r i, nên không bi t li u làm sao ây. Xinth y làm n v th a l i v i ông Huy n r ng tôi c m tình l m song không th nh n l i c, là vìtôi ã h a g nó r i“.

Th y Ban bi n châu mày mà áp r ng:

- R i cho th ng cháu tôi quá. Nó b c t i tr m t chút. Ông ã h a g cô em cho chkhác r i bây gi h i hôn sao c.

- H i sao c. N u tôi h i hôn r i g cho con ông Huy n thì té ra tôi ham giàu, ai coitôi ra gì, mà bi t con nh tôi nó có ch u nh v y không?

- , cái ó còn khó n a… cha ch , mà tôi v tôi nói l i ây, ch c ch Huy n tôi ch bu nm. Hôm qua ch c y tôi i ch nói chuy n nghe d ng nh ch c ý l m, h qua nói thì

c li n, nay tôi v tôi nói không c ây ch c ch phi n.



22

- Xin th y làm n c t ngh a giùm rành r cho bà Huy n hi u. H i nãy tôi nói chuy n v ianh T ng ây, tôi m i tính b a nào hai anh em tôi s qua b n mà nói chuy n v i ông bàHuy n.

- Ông mu n qua nói chuy n chi?

- N m tr c hai anh em tôi u giá mua t qu c gia, l thi u b c, có h i c a ôngHuy n. R i quá, h i b c r i k kinh t kh ng ho ng tràn t i li n, l p thì b th t m ymùa, l p thì b giá lúa s t ri t, làm cho m y n m nay anh em tôi lo h t s c mà n m nàotr ti n l i c ng không . Ông Huy n phi n nên làm n ki n ã c án r i.

- T ng là chuy n gì, ch chuy n ó tôi bi t. Hôm qua tôi có coi hai cái án. Vì hai ôngo ki t v n công v i nhau nên h thi hành án thì hai ông b h t. Anh Huy n ã bi u

Hoàng Ki t em án giao cho Tr ng Tòa, mà nó d c d c ch a ch u giao, nên hôm quatôi m i ngó th y… Cha ch , tôi v tôi nói i không thành công ây, ch c nó giao áncho Tr ng Tòa li n!

Ông Cai T ng v i ông H i ng nghe nói hâm d a giao án cho Tr ng Tòa thì bi n s c,i nhìn nhau, b bu n l m.

Ông Cai T ng th ra mà nói v i th y Ban bi n r ng:

- H giao án cho Tr ng Tòa thi hành thì anh em tôi ch c ph i co tay ch u ch t, ch n mnay mà tr n sao n i. H i nãy tôi v i chú h i ng m i tính qua b n n n n v i ông bàHuy n r ng l ng ho c hu n cho t i mùa lúa sang n m sau, ng cho anh em tôi tr 15hay 12 n m, v y m i tr n i.

- Xin l i ông, ông i m t công. Tôi bi t tr c nói không c âu. N u chuy n làm suimà không thành, thì chuy n n n n h n sao c. À, ch chi vi c làm sui mà xong,thì mu n tính th nào anh ch tôi c ng ch u h t. Tôi nói lén cho hai ông nghe, hôm quach Huy n tôi có nói riêng v i tôi r ng: N u tôi qua ây nói chuy n làm sui, mà ông

i ng b ng lòng, thì luôn d p tôi ph i cho ông H i ng bi t, vi c n n n ông H ing ng có lo, tuy ki n có án r i anh ch tôi không bó bu c chi h t, ch ng ámi r i anh ch tôi cho làm gi y l i phân h ng mà tr l n l n, tr s v n mà thôi, b

ti n l i. Còn nh nói chuy n làm sui mà không thành, thì Tr ng Tòa thi hành án li n.Anh ch tôi ã quy t nh v y mà còn nói gi ng gì c n a.

Ông Cai T ng v i ông H i ng a n c m t.

Ông Cai T ng ng i suy ngh m t h i lâu r i nói r ng: „Vi c làm sui h i nãy chú h i ngtr l i g p quá. Vi c ó là vi c quan h ph i tr l i th ng th ng mà tính ch “.

Th y Ban bi n c i mà nói r ng: „Ông T ng nói nh v y tôi ph c l m. Vi c làm sui làvi c lâu dài, ph i suy i xét l i cho k m i c. Vì mình là anh em v i nhau, nên tôi m i dámnói, thi t h i nãy ông H i ng tr l i có g p m t chút. Ph i ch m ch m mà suy ngh , c n gì màtr l i v i. N u tôi v nói ông H i ng không ch u g con, t nhiên anh Huy n tôi nh bóp ch tthì h i bi t ch ng nào“.

Ông H i ng châu mày mà áp r ng: „Không ph i tôi không ch u g . T i tôi h a l v ich khác r i, bây gi bi t làm sao?“



23

Ông Cai T ng l i r ng: „Vi c làm sui mình m i h a l i ch ch a có l m gì, thì c ngnh l i nói ch i, có ch c ch n gì âu. Bây gi chú nói l i v i ng i ta r ng chú h a g nh v y,mà con nó không ng, thì thôi, ai trách móc gì c mà s “.

Ông H i ng ch ng h ng, ng i ngó ông Cai T ng trân trân.

Ông Cai T ng nói ti p r ng: „Xin th y Ban v th a l i v i ông Huy n, bà Huy n, vi clàm sui ó th ng th ng ít b a cho chú H i ng bàn tính v i v con r i chú s tr l i.”

Th y Ban bi n chúm chím c i, vu t râu và nói r ng: “Th a c. Ông H i ng th ngth ng mà tính cho k . Tính r i vi t th cho tôi, ng tôi tr l i v i anh ch tôi. Còn án Tòa ó tôi

tôi bi u ình l i khoan thi hành ã“.

Ông h i ng trong trí b i r i, nên ng i trân trân không nói c ti ng chi h t.

Th y Ban bi n t giã mà v , ông H i ng v i ông Cai T ng a ra sân. Ch ng xe ch yi, ông Cai T ng m i ngó ông H i ng mà nói r ng:

- Chú th y nhà giàu c ác hay ch a? Mình m c n nó, nó mu n b t v con mình mìnhng ph i ch u.

Ông H i ng l y kh n ra lau n c m t, ông ng gi a sân suy ngh m t lát r i b ônggi n, nên ông nói x ng l r ng: „ i! Nó làm gi ng gì ó nó làm. Nó có gi i thì nó bán nhà bán

t tôi, ch nó áp ch bu c tôi ph i bán con tôi cho nó nh v y sao c“.

Ông Cai T ng c i r ng mà áp r ng: „Chú ch ng nên nóng. Chuy n nhà th ng th ngmà tính. Hai anh em mình i vòng ra sau v n mà nói chuy n riêng v i nhau m i ti n“.



24

(5)

n c a ông H i ng d n d p s ch s l m, xoài, mít, quýt, cam m i th u tr ngriêng m t li p, mà li p nào c ng tr ng ngay hàng. Tr i chi u gió mát, ngoài sân hoa ua n , trêncành chim líu lo. C nh v t thì vui v vô cùng, mà hai ông th ng th ng b c, trí b i r i, m t bu nxo, không xem hoa, không h ng c nh. Ra t i hàng xoài, ông Cai T ng Bình ng l i mà nói

ng:

- Chú gi n ph i l m. H i nãy tôi nghe th y Ban bi n H ng nói tôi còn t c nhi u h n chúa. Mà thôi, mình th t th r i bây gi mình gi n mình ch ng c v i nó thì mình b h i

li n, ch có l i ch nào âu.

- B t quá nó t ch biên s nghi p mình ch nó h i mình sao c?

- Thì nó bán nhà c a ru ng v n c a mình, c ng h i mình r i. Tôi bi t tánh chú c ngi, có nhi u càng t t, không có c ng c, chú không c n gì. Mà u chú ngh l i:

ph n chú còn hai a con trai còn nh quá, n u b xui i thì hai cháu s làm sao n h ca cho c. Còn thím thì b nh ho n, n u chú cho ch n thi hành phát mãi s

nghi p h t, thì thím r u r r i làm sao u ng thu c cho m nh?

- Ông H i ng nghe nh c t i v con thì ông ng lòng quá, nên ông ch y n c m t n a.

Ông Cai T ng li c th y ông H i ng ã d u r i, ông m i nói ti p r ng:

- H i tr a tôi nói chuy n hôn nhân s p nh v i chú là tôi t ng ch ng có u chi ng ntr . Bây gi có m t mình con Xuân H ng nó có th g r i cho chú, mà nó c ng c uluôn t i tôi n a; v y thì chú li u l y, ch tôi không dám ép chú ph i g con Xuân

ng cho Th ng Ý âu.

- D u anh không ép i n a mà v ch ng tôi ã h a g nó cho th ng Ý r i, có l nào tôit nó l i mà g ch khác c.

- Vi c ó không h i gì. Xin chú ng ng i, n u th ng Ý không c i con Xuân H ngc, thì nó ki m ch khác mà c i, có sao âu mà lo. Còn n u chú không g con

Xuân H ng cho con c a ông Tr ng Hà ây, thì nó bóp h ng mình li n, có h i làng nào. N u tôi mà b thi hành án phát mãi, thì m t th di n h t, còn m t m i nào

a mà ng i ch c Cai T ng c.

- N u tôi không g con Xuân H ng cho th ng t Ý c thì còn m t m i nào mà dámngó nó.

- Vi c ó chú ng lo. Tôi c t ngh a v i th ng Ý c. Có l nào nó quy t c i choc con Xuân H ng, ng cho ng i ta gi t tôi hay sao?

- Vi c n y thi t là khó. D u anh nói cho th ng t Ý an tâm c i n a, còn con Xuânng tôi bi t nói làm sao v i nó. M y n m nay m i l n ch T ng g p nó, thì ch c

nói cho nó bi t r ng, h th ng t Ý v thì hai a nó s k t ôi v i nhau. Con nh tôi nóã ý v vi c ó. Mà hôm th ng t qua th m, tôi coi ý hai a nó c ng quy n luy n

i nhau quá. Bây gi tôi b t g ch khác, bi t con nh tôi nó ch u hay không? Con c a



25

mình nó h c gi i, nó bi t vi c l m, ch có ph i nó ngu d t âu quê mùa hay sao màmu n khi n b nào c ng c.

- Chú c nói rõ công chuy n cho nó nghe, c t ngh a ch l i h i cho nó hi u. Nó h c gi inên m i d cho mình nói chuy n ch . Chú ch cho nó th y, h nó ng con c a ôngHuy n Hàm Tr ng Hà thì nó c u cha m em út nó, mà nó c u luôn t i tôi n a, chúnói v i nó i, h nó ch u thì vi t th cho tôi hay. Ch ng nào nó không ch u thì tôi stính.

- Làm nh v y khó coi quá.

- Ch cho chúng bán nhà, bán t mình h t, l i d coi l m hay sao? Chú ph i nghe l itôi, ng ng i gì h t, tôi nói thi t v i chú, Tr ng Hà nó mu n làm sui v i chú, ó làmay cho hai anh em mình l m. Nó có nói, h nó làm sui thì s n nó cho làm gi y l i,phân h n mà tr , bao lâu c ng c, b ti n l i, mi n tr s v n thì thôi. c nh

y là ph c l n ch . H m nay tôi bu n quá, tôi tính n u lo không kham ch n nóbiên t ch gia s n, thì tôi ph i c o u i tu, b ng không thì tôi c ng ph i t v n ch tph t cho r i, ch c th gian ch c là ch u không n i.

- Anh tính nh v y thôi vài b a tôi d ý con nh tôi coi.

- , chú nói chuy n v i nó, coi nó li u l nào, r i g i th cho tôi hay.

Hai ng i tính xong m i d t nhau tr vô nhà. n c m chi u r i, v ch ng ông Cai T ngBình lên xe mà v Th nh Hòa, vì cái xe quá c , nên quây2 m t h i lâu máy m i ch y c.

Bà H i ng Nghi p b nh tuy b t nhi u, nh ng mà quan th y thu c c n d n ng có th ckhuya; b i v y m i t i m t lát thì bà i ng .

êm nay nh m 16 âm l ch, m t tr ng t r ng soi ngoài sân sáng nh ban ngày. Ông H ing Nghi p n m trên b ván, gác tay qua trán day m t vô vách, s c coi bu n l m. Ông n m

ng thinh trót h n m t gi ng h r i ông m i ng i d y t m t u thu c mà hút.

Ông th y Xuân H ng ng i t i cái bàn phía trái trên c t ngh a sách v v i hai a emtrai, ông không l i ó, ông b c ra sân r i th ng th ng i vòng vòng theo m y cái ng nh xtheo m y b n bông. Bông bay mùi th m, tr ng d i y ng sáng, mà ông không xem bông, khôngth ng nguy t, ông cúi m t xu ng t mà i vòng trong sân. Ông i lâu m i chân, r i ông ng itrên cái b ng d a g c cây công chúa3, ng i mà c ng không nhìn tr ng ng m c nh, ông ch nghai bàn tay lên trán, cúi m t xu ng t m t lát ông th dài m t cái.

Tr ng ã lên cao r i, t b v ng v , sau tr c im lìm. Cô Xuân H ng th y hai em ãp sách i ng , mà cha v n còn ngoài sân ch a vô óng c a, cô m i ng ra th m ng ngó

mông. Cô ngó cùng cái sân mà không th y d ng cha, cô l y làm l nh b c i vòng theo m yn bông mà ki m cha. i g n t i cây công chúa, cô th y cha ng i cú r , cô rón rén b c l in.

2 vào th i ch a có b kh i ng (démareur), mu n kh i ng máy ph i dùng m t tay quây (manivelle)út vào c t máy quay kh i ng

3 t lo i cây có bông vàng-xanh, cánh dài 10 cm, t a mùi th m d u



26

Ông H i ng ng c lên th y con, thì ông châu mày th ra mà h i r ng: „Khuya r i saocon ch a ng ?“

Cô Xuân H ng không tr l i mà cô l i h i r ng: „Nhà mình có vi c chi, mà t h i chi ui bây gi , con dòm th y Ba bu n d v y Ba?

Ông H i ng nín m t h i lâu r i ông áp r ng : „Vui làm sao c con“.

Cô Xuân H ng ng i nghé u cái b ng mà h i r ng:

- Th khi má au, th y thu c nói riêng v i Ba hay sao, nên Ba bu n ph i hôn?

- Má con có b nh, l i mang ch ng hi m nghèo. Tuy th y thu c nói b nh m i phát có thtr c, song h bi u ph i gi gìn, ch ng nên làm cho má con bu n hay lo. ó là m tvi c khó cho Ba gi c. Còn ph n con h c thành tài r i, mà còn hai a em con con

ng i còn dài, bi t làm sao cho nó h c thành thân c.

- Hai a nó h c khá l m; thì Ba c cho hai a nó h c t i hoài, t nhiên nó thành danh,có sao âu mà Ba lo.

- Vi c nhà b i r i l m, bi t có s c mà cho chúng nó h c n cùng hay không?

- T i sao mà Ba ph i nói nh v y? Vi c nhà sao mà b i r i? Con ã l n r i, con có tríkhôn. Ba có vi c chi bu n xin Ba cho con bi t v i ng con chia lo v i Ba.

Ông H i ông day qua ngó con, lúc y y ng sáng m t tr ng gi i cô Xuân H ng t rõ,làm cho ông H i ng th y m t con nghiêm ch nh, th y s c con qu quy t, nên ông châu mày mànói r ng:

- D u con không h i, thì trong m t hai b a ây ba c ng ph i nói thi t cho con hi u. Thôin d p v ng v , ba nói ph t cho con nghe.

- Con xin ba nói h t cho con bi t, n u vi c chi ph i lo thì con lo v i ba ch .

- Ba s con bu n l m!

- Th a Ba, không có sao âu mà s . Ba có s là s cho má, vì má có b nh, n u má bu nthì kh , ch ph n con ây d u vui hay bu n c ng không h i chi. Mà thu nay con h ctr ng m con t p tánh vui v ã quen r i, nên ch ng bao gi con bi t bu n.

- Thôi, ba nói cho con nghe. Ba có con t i ba a, ba quy t cho n h c h n hoi, ng thuê l i không c nhi u nên ba lo êm lo ngày, mu n g y d ng ra cho có m t snghi p l n ng bây gi có ti n mà nuôi con, ngày sau có c a mà l i cho con.

m 1929, ba th y Nhà n c u giá bán t qu c gia bên làng Th nh Hòa. Ba m imua 200 m u là 62.000 . N m y ba c t nhà m i r i, nên ti n b c không có d , anh

ng nh u giá mua t i 400 m u l n, giá t i 96.000 , mà nh c ng không b c.Theo t giao kèo u giá, h u c thì ph i óng b c ti n phân n a, còn phân n athì qua n m sau. Ba v i anh T ng m i d t nhau vô R ch Gía mà vay b c c a ôngHuy n Hàm Tr ng Hà, ba vay 30.000 , còn anh T ng vay 50.000 , treo h t ru ng tmà l i còn b o ki t v n công v i nhau n a. Qua n m sau ph i óng t t b c mua t, mà

i mùa màng b th t, l i giá lúa b s t còn có b y tám c c m t gi . Ba không bi t làm



27

sao, m i hi p v i anh T ng qua nói v i ông Huy n Tr ng Hà mà vay thêm n a. Thaygi y khác, ba vay s v n thành 50.000 , còn anh T ng 90.000 .

n m ó n n m nay giá lúa c s t thêm hoài làm cho ba v i anh T ng n m nàong v y, bán h t s lúa mà tr ti n l i c ng không .

m nay, ông Huy n Tr ng Hà ng vô n t i Tòa mà ki n, ng c án r i, khôngbi t b a nào ng thi hành phát mãi nhà c a, ru ng v n c a ba v i anh T ng.

- Hôm ba v i má i Sài Gòn, có ng i ghé nhà nh n v i con là nh n chuy n ó ph i hônba?

- Ph i a. Ng i ghé nhà ki m ba là Tr ng Hoàng Ki t con trai c a ông huy n Tr ngHà. Nó ghé nói cho ba hay r ng nó c án tòa r i, nó bu c ph i tr b c, n u không trthì nó giao án cho Tr ng Tòa thi hành phát mãi s s n h t.

- Tr i i, ba thi u n 50.000 mà tr sao n i.

- ó là s b c v n, còn ti n l i m y n m nay v i ti n t n phí ki n th a ó, thành ra 65ho c 70.000 ch .

- Bây gi ba tính làm sao, ba?

Ông H i ng nghe con h i nh v y thì ông b i r i trong trí, ng i suy ngh h i lâu, r iông l y kh n lau n c m t và áp r ng:

- Theo i n y m c n ch ng hai ba muôn c ng ch t, ba m c n t i n m b y muôn thìcòn tính gi ng gì n a c. M y nhà giàu quen v i mình bây gi h s p h t, còn aimà giúp mình c.

N u sót ng i nào trong nhà còn ti n, thì h bo bo, bao gi h dám cho mình vay.y nhà b ng thì h lo òi n , ch h không dám ra b c n a. Chà s t ty thì nó c ng

ngã nghiêng ngã ng a h t.

Còn bây gi d u mình bán ru ng t ng l y b c tr n thì c ng không ai có ti nmua, n u h mua thì h l i mua r quá, bán vào âu mà bán. Hu ng chi t mìnhã giao cho ch n h t r i, em bán cho ng i khác sao c. Mà h l i g t h không

thèm thêm b c cho mình ng h l y t, h tính cho Tòa phát mãi, nh ng ai cógiành mua c thì h u giá lên cao ng h l y cho s n c a h , còn nhkhông ai giành thì h lãnh t giá r , cho nh ti n bách ph n c u ch ng; mà s n cònthi u h còn có phép thi hành phát mãi n a. Thi t ba h t ph ng r i, không bi t tínhsao c.

s n c a mình là c a tr i cho, n u tr i cho mình h ng lâu dài thì t t, còn nhtr i l y l i thì thôi. Theo ph n ba, thì ba ch ng bu n chi cho l m.

Ba lo là lo cho má con b nh ho n, n u ch n thi hành phát mãi tài s n h t, ch c mácon r u ph i ch t. ã v y mà h s nghi p tiêu r i, thì hai a em c a con làm saomà h c c n a.



28

Ông H i ng nói t i ây, ông t i trong lòng, n c m t tuông d m d , ông không nóic n a. Cô Xuân H ng nghe rõ vi c nhà nh v y, l i th y cha bu n th m quá, thì cô t ru t

nát gan, song cô g ng làm vui mà khuyên cha r ng:

- Vi c nhà th ng th ng mà tính, xin cha ch bu n l m. Ph n c a Bác T ng c ng nhba, mà s n l i b ng hai c a ba, v y ch bác tính làm sao?

- Anh y c ng ch t ng, ch tính gi ng gì c. nh tính b xui nh c o u i tu,ho c t v n mà ch t cho r i.

- Theo ý con, tài s n là b t n c, d t mà c ng d tan, t thì h ng, tan thì thôi, có chimà ph i ngã lòng th i chí.

- Mình có ph i tiên ph t gì hay sao mà không k ti n c a. i n y thiên h tranh nhaumà làm cho có c a. Mình ã có c a r i, mà l i tiêu h t, thì còn m t m i nào ngóthiên h .

- Ba nói v i ch n h hu n c ít lâu, i lúa khá giá r i mình s tr , không c haysao? n l i thì h n l i thêm.

- Tr i i! Ch n h ác l m, ch ph i h bi t nh n ngh a nh mình v y hay sao. B am nó sai th ng con nó ra thôi thúc bi u tr n , b ng không thì nó thi hành án. H i

tr a n y nó sai em v nó qua là th y Ban bi n H ng ra n a ó.

- Th y Ban bi n H ng là ng i khách nói chuy n v i ba và bác T ng h i tr a ó ph ihay không?

- Ph i.

- Th y ra nói vi c gì?

- Th y nói chuy n kh n n n l m, t i v y nên ba bu n t h i tr a n bây gi ây.

- Chuy n gì, âu ba nói l i cho con nghe th coi.

- Th y nói, b a h m th ng Hoàng Ki t ghé nhà, nó th y con, nó ph i lòng, nên nó v nóbi u cha m nó i nói con mà c i cho nó.

- Úy! Th y Ban th y nói nh v y mà bác T ng có nghe hay không?

- Th y nói tr c m t anh T ng sao l i không nghe. Th y nói l i, n u ba ch u làm sui v iông Huy n Tr ng Hà, thì ng không thi hành án Tòa, mà ch ng ám c i r i ng l icho ba làm gi y phân h n mà tr ho c 10 n m 15 n m cho t s n , tr n p v n màthôi, ng b ti n l i. Còn n u ba không ch u làm sui thì ng giao án cho Tr ng Tòa thihành li n.

Cô Xuân H ng nghe nói nh v y thì cô c i ng t. Ông H i ng t ng nói ra con bu n,ch ông không dè nó c i, b i v y ông l y làm l , ông ngó con trân trân. Cô Xuân H ng l pnghiêm l i, cô ng i suy ngh m t h i r i h i r ng: „Ng i ta nói nh v y mà ba coi ý bác T ngth nào?“

Ông H i ng nín khe m t lát r i ông th dài m t cái và nói ch m rãi r ng: „Ý anh T ngmu n ba làm sui v i ông huy n Hàm Tr ng Hà ng c u h t hai nhà“.



29

Cô Xuân H ng vùng ng d y h i l n r ng: „Ba nói sao? Bác T ng xúi ba g con choTr ng Hoàng Ki t hay sao?“ Cô ng nhìn cha trân trân. Ông H i ng day m t nhìn ch khác.Cô Xuân H ng g c g c u và c i và nói r ng: „Mà c ng ph i l m. N u không làm nh v ythì có ph ng gì c u h t c. Cô th ng th ng ng i l i, nín khe mà suy ngh m t h i lâu r i côch m rãi h i r ng:

- Bác T ng mu n nh v y, còn ý ba th nào, ba ch u hay không?

- Cái ó t n i con li u. Con ành âu thì ba g ó không ép duyên con.

Cô Xuân H ng suy ngh m t h i n a r i cô nói r ng: “Vi c n y là vi c quan h , con xinphép ba cho con suy ngh ôi ba ngày r i con s tr l i“.

Ông H i ng bi t con au n trong lòng l m, nên ông l ng thinh, không nói chi n a.

Hai cha con vô nhà óng c a i ng . Ông H i ng vô mùng n m im ru, nh ng mà ôngkhông nh m m t c. Còn cô Xuân H ng vô phòng riêng c a cô, cô t èn trên cái bànnh r i cô ng i ngó ng n èn, hai hàng n c m t ch y ròng ròng.

Làm thân con gái thu nay lo n h c, quy t h c cho nên danh, ng tr c p m t nmày cha m , sau l y ch ng ng tâm ng chí. Thu nay ôm p cái m ng làm tròn n th o hi u

i k có công sanh thành, gi tr n ngh a tr n tình v i ng i cha m ã l a ch n.

Nay h c ã nên danh r i, ch còn cái c n duyên n a, n u c n duyên xuôi thu n, thì ngi m m, ti n trình r c r , vui v bi t ch ng nào.

Nào dè i tài s c là i ng cay, ki p con ng i là ki p th ng kh , n u tr n tình thìphãi m t hi u, bi t li u làm sao bây gi ? Quy t n m ch t l i giao c c a cha m hai bên, tuyThi n Ý ch a có l gì, nh ng mà b y lâu nay cha m th ng ch ng i ó mà nói là ch ng mình,thì bây gi mình bi t m t ng i ó mà thôi, d u th nào mình c ng quy t k t b n tr m n m v ing i ó, ch mình không ành n i nào khác.

Quy t nh v y thì mình tr n ngh a tr n tình; cha ch mà quy t nh v y thì mình cph n mình, r i hai cái gia ình u tan hoang h t, m mình bu n r u ch c ch t g p, hai em mìnhkhông ti n mà h c n a, cha ch ng mình nh c nhã ch c ph i vô chùa mà tu.

Vui ph n mình mà bu n nhi u ng i, vui làm sao cho ng? Rõ ràng bên hi u n ng h nbên tình nhi u l m. Thí m t i mình tr th o cho cha m , l i tr th o luôn cho bên ch ng n a,thì còn d d n i gì. Hu ng chi cha ch ng mình c ng mu n c y mình thí thân mình ph i vui màthí, ch sao l i bu n r u.

Cái i mình h u d ng là nh có d p n y, ch ng nên b qua cái d p t t y. Mình coi kinhph t th ng th y câu: „S c t c th không, không t c th s c, tan t c là hi p, hi p t c là tan“.

Ch c ki p n y mình còn t i l i nhi u, nên ph t tr i m i khi n c n duyên mình l d . V yki p n y mình nên ch u kh v n i „tan“ ng ki p sau mình h ng cái „hi p“.

Cô Xuân H ng suy ngh t i ó r i trong lòng cô th i th i, n c m t h t ch y ra n a. Côn d p mà i ng .

Sáng b a sau, cô vui v nh th ng, cha l y làm k , còn m v i hai em không dè trongnhà có vi c bi n. T i l i, cô i trong nhà ng h t, cô m i th a v i cha r ng: „Th a ba, vi c ba



30

v i con hôm qua ó, con ã suy ngh k r i. Con ành làm dâu ông huy n Tr ng Hà. V ycon xin ba tr l i h a làm sui v i ng i ta i“.

Ông H i ng Nghi p nhìn con, ông r ng r ng n c m t mà nói r ng: „Ba bi t con aun lung l m… mà ba còn au n nhi u h n con n a… Gia b n tri hi u t . Con tr n sanh

thành n ng n h n ng i ta bi t bao nhiêu!“

Cô Xuân H ng c i mà áp r ng: „Con xin ba v ng lòng t nh trí mà lo vi c nhà, nh t làph i s p t th nào ng cho má ng bu n r u. Ng i i có ch u kh nhi u m i mong g kh

c. Ch u kh là gi i thoát. Ba nên m ng ch ng có bu n“.

Ông H i ng l c u mà nói r ng: „Ba còn nhi m mùi tr n, th y con ch u kh , làm saomà ba không bu n cho c“.

Qua ngày sau, ông H i ng Nghi p vi t th cho ông Cai T ng Bình hay r ng Xuânng ã b ng lòng làm dâu ông Tr ng Hà ng c u h t hai nhà và xin ông Cai T ng Bình

li u mà nói th nào cho Thi n Ý an tâm kh i th t tình, kh i oán h n.

Ông Cai T ng Bình c th , ông l y làm m ng, song ông gi u cái m u c a ông, khôngcho v con bi t. Ông i n t i, gia d ch ng h t, ông m i kêu bà T ng và Thi n Ý vô phòngông làm vi c. Ông làm m t bu n mà nói v i Thi n Ý r ng:

- Lúc con h c bên Tây, ba v i má th ng hay tính h con h c thành công r i tr v x ,thì ba s nói con Xuân H ng, là con gái c a ch H i ng Nghi p, mà c i cho con.

Chú H i ng c ng b ng lòng nh v y. Mà t khi con v cho t i nay, ba coi ý chúmu n m ng ng4 ; m y l n g p nhau h ba nói t i chuy n làm sui, thì chú tr l i lôithôi r i b nói lãng qua chuy n khác. Ba l y làm l , nên hôm nay ba d cho bi t coi t isao mà k nh v y.

Ba m i hay ây, chú H i ng Nghi p m ng ng nh v y là vì có ông Huy n HàmTr ng Hà là ng i giàu có nh t trong t nh R ch Giá, có m t th ng con c ng i h cbên Tây v , ng mu n làm sui v i chú.

Chú th y ng giàu l i con m t chú ham, nên chú quên l i h a v i ba, chú ch u làm suii ông Tr ng Hà mà c y thân c y th . Ba nghe ã ch c ch n nh v y, nên ba nói l i

cho con hay. Thôi, ch b t ngh a nh v y ch ng sá gì, ba ki m ch khác mà nói vcho con, còn sang tr ng, giàu có b ng m i chú h i ng Nghi p n a, con ch lo.

Bà T ng nghe nói, n i gi n, bà tr n m t mà nói l n r ng: „Có lý nào mà k nh v y?i hôm qua mình qua b n ây, thím H i ng n m nói chuy n v i tôi, thím c ng còn tính g

con Xuân H ng cho th ng Thi n Ý mà. Cái ó l quá“.

Ông Cai T ng c i mà áp r ng:

- Má nó thi t thà quá! n bà h môi mi ng, ki m l i nói a y cho mát ru t má nóy thôi, mà má nó c ng tin. B a mình qua ó có Ban bi n H ng trong Long M ra

làm mai, ng i nói có tr c m t tôi ây không ch c hay sao?

- Té ra b a Ban bi n H ng ra g p mình t i nhà chú H i ng ó, là ra làm mai hay sao?

4 con ng m i, ây là i ý.



31

- Ch sao.

- Sao h m nay v ba nó không nói v i tôi?

- B a nói ó có tôi, chú H i ng b ng , chú không dám h a quy t. Tôi t ng chuy nnói ch i, tôi không nói i nói l i làm chi. B a nay tôi g p Ban bi n H ng tôi h i thìth y nói chú H i ng ã tr l i g r i nên tôi m i ch c ch .

- Tr i i! Ng i gì mà kh n n n quá v y! V y mà thu nay ba nó nói ng i ó t t l m,theo tr ng ãi thân thi t d .

- Ai mà dè âu, ng i ng h ng quen bi t thu nay, th y chú n khá, thình lình chúi lòng, ai mà bi t tr c c.

- Tôi hi u r i, nó thi u n ông huy n Tr ng Hà, nó s chúng thi hành phát mãi nên nóem con mà d ng ch gì?

- Có l v y a.

- i! Th nh nhút quá nh v y, không màng gì. Th ng T con ng có bu n, máki m ch khác còn sang tr ng, giàu có l ch s b ng m i n a. Ba con làm Cai T ng,con có b ng c p c nh n, thi u gì v mà lo.

Nãy gi Thi n Ý ng i l ng thinh mà nghe, song m t l s c gi n d l m. Ch ng chàngnghe m nói m y câu y, chàng m i h i cha r ng:

- Th a ba, chú H i ng ham giàu, nên chú ph ba mà làm sui v i ông huy n nào ó.y cô Xuân H ng c ng thu n theo ý cha m mà ng ch ó n a hay sao?

- Sao l i không ng. Con gái i n y, h ch nào giàu thì nó mê có gì l âu.

- ng i, không c n bi t tánh tình ng i i nói cô ó hay sao?

- K gì! Mi n có ti n nhi u thì thôi.

- Hèn chi hôm tr c con có g i cho cô m t cái th mà cô không thèm tr l i.

- Nó tính ki m ch ng giàu ng có ti n b c nhi u, n xài cho ngoa nguê, i xe h i chot, nó tr l i cho con mà làm gì.

- ê ti n quá! Con th a thi t v i ba má, con gái i bây gi nh v y làm cho conchán ngán quá. Con không thèm c i v âu. con lên Sài Gòn con xin làm tr ng s ,có gi r nh h c thêm, ch c i v g p ng i tánh tình nh cô Xuân H ng ch c là c clòng cho con l m.

- Con t ng h t th y con gái u kh n n n nh con Xuân H ng v y hay sao?

- Ng i mình bi t thu nay, mình cho là úng n, mà nó còn nh v y, hu ng h ng ithu nay mình ch a bi t thì mình tin sao c. Thôi, con ch y ngay, con không dám

i v n âu.

ch ng ông Cai T ng ki m l i khuyên gi i Thi n Ý, song chàng không h t gi n,không h t bu n. Cách vài ngày sau chàng s p áo qu n vô r ng, mà i lên Sài Gòn ki m ch làmTr ng s ph .



32

Ông Cai T ng Bình gi ch c i R ch Giá có vi c quan r i ông lén i ng vòng Long mà qua Cái T c cho ông H i ng Nghi p hay r ng ph n Thi n Ý ông ã tính xong r i.

Thi n Ý ch u b Xuân H ng và i lên Sài Gòn làm Tr ng s .

Ông H i ng Nghi p không mu n cho v nghi, nên th a d p có ông Cai T ng Bình qua,ông bèn c y nói d i v i v r ng: „Thi n Ý không ch u c i v và xin Xuân H ng ng ch ,mu n l y ch ng ch khác t ý. Bà H i ng nghe nh v y t ng thi t, song bà c i mà thôi, chkhông phi n chi h t.

Ông Cai T ng Bình mu n l p công ng sau xin ình n cho d , nên ông lãnh làm maitay trong. Ông tr qua Long M cho Ban bi n H ng hay r ng H i ng Nghi p ã b ng lòng gcon cho Tr ng Hoàng Ki t, r i hi p v i Ban bi n H ng i ra R ch Gía mà cho v ch ngTr ng Hà hay.

ch ng ông Huy n Tr ng Hà c ng m ng và cám n nên l y hai b n án Tòa a choông Cai T ng Bình coi mà nói r ng: „May tôi còn níu hai b n án l i ây, ch ph i hôm tr c tôi

p a cho Tr ng Tòa, thì mích lòng b y b h t. Xin bác T ng ng lo, bác rán giúp cháu có, h c i r i bác làm gi y phân h n mà tr , m i n m tr bao nhiêu tùy s c bác, mi n tr s thì thôi“.

Ông Cai T ng Bình t giã ra v , m t mày h n h l m.



33

(6)

ch ng ông Huy n hàm Tr ng Hà h n ngày r i hi p v i Ban bi n Lý Thành H ngmà d t Hoàng Ki t i coi v .

ch ng ông H i ng Nghi p ti p ãi r t h u. Cô Xuân H ng trang s c v a ph i màthôi, nh ng vì cô ã có s n dung nhan tu n tú, mà l i có t cách thanh cao, b i v y v ch ng ôngHuy n Hàm Tr ng Hà v a ngó th y thì trong b ng khen th m l i m ng cho con kén v úng

n. Xuân H ng chào khách, m t vui v , b d n d nh th ng, không ai th u hi u b ng côtrong lúc y c.

ch ng ông Huy n hàm vui h t s c, v d c ng khen n c n , d n th y Ban bi n ránmà nói ng i l s v n r i c i cho mau. V n nhà, bà Huy n lo i Sài Gòn ng mua xoànthêm, ai h i th m bà c ng nói: „Con nh sao mà tôi th y thì tôi th ng li n. c i v ây r i

y ng i bi t“.

ám h i, v ch ng ông Huy n Hàm cho dâu m t ôi bông tai m i mua hai ngàn ng,i cho m t b dây chuy n, m t b cà rá giá áng 5 ngàn.

h i ch a y m t tháng thì t i l c i. Nhà ông Huy n Hàm ch ng d n h n hoi, vìông có m t chút trai nên ông nh t nh làm ám c i thi t l n l y ti ng. Ông ãi T ng, Làng vàTh ng gia, n ch tr n ba b a, l i r c m t gánh hát Ti u t i hát t i ch cho công chúngxem ch i. Còn b a r c dâu v nhà, thì ông t cho m t nhà hàng Tây trên Sài Gòn xu ng d nti c mà ãi hai h .

Ông m i các quan Tây, Nam trong t nh mà ãi b a ti c ó. Ông t ti c 150 ng ikhách, nhà hàng tính m i ng i 15$00.

Ông lo s a so n nhà c a, s p t y n ti c, còn bà thì lo mua s m n trang, l v t. Bà muat ch c áo thi t t t, m t ôi vàng nh n h t xoàn thi t to, ng ngày c i dùng làm sánh l .

Còn bên ông H i ng Nghi p, g n n ám c i, ông c ng lo d n d p nhà c a, m ithân t c xa g n.

Ông g i th m i v ch ng ông Cai T ng Bình v i m y ng i con, n n n xin qua ngng i h và a dâu. Bà T ng nghe có th m i thì bà n i gi n, bà nói r ng: „Không bi t m c c ,còn m i ám c i. i nh v y nó khinh mình, ai mà thèm i“.

Ông T ng c i và khuyên r ng:

- Mình làm l n, không nên nóng. V ch ng chú H i ng có qu y thì cho chú m c cth m. N u mình l n mà mình không t i, thì té ra mình nh m n.

- Ông mu n làm m t l n, thì ông i m t mình ông. Tôi không i âu.

- B nào tôi c ng ph i i m i c ch . Hai àng u có m i h t, n u tôi không i ànggái thì tôi c ng ph i i àng trai. Mà thu nay ai c ng bi t mình thân thi t v i chú H i ng, v ytôi ph i i àng gái coi m i c.

- Ông có i thì i. Tôi không i.

i ý bà T ng nh v y ó, nên ám c i cô Xuân H ng ch có m t mình ông Cai T ngBình a dâu mà thôi, ch không có bà.



34

Ông Huy n Hàm Tr ng Hà r c dâu v nhà, t i l i ãi ti c, thì có quan Tây, Nam trongnh, m t h t, quan chánh Ch t nh và l nh phu nh n c ng v tình n d ti c. Dâu r lãnh

ph n ti p r c các quan Lang sa. Chàng r h c bên Pháp lâu, thông th o l phép nên ti pkhách r t l ch s . Còn cô dâu tuy không có du h c bên Pháp, song cô h c Tr ng m nhi u

m, cô th ng giao thi p v i m y bà m, cô nói ti ng Pháp gi i, mà b a c i cô trang s cth t là p, b i v y quan khách ai c ng tr m tr khen ng i. Bà l n Chánh m i v ch ng ôngHuy n Hàm ra mà chúc m ng c i c dâu l ch s .

ch ng ông Huy n Hàm c ti ng khen gi a ám ông thì l y làm khoái chí, khôngti c s b c muôn xu t ra mà c i v cho con, l i c ng dâu nh vàng nh ng c.

ám c i xong r i, ông Huy n Hàm vi t th m i ông Cai T ng Bình v i anh sui n nhà bàn tính vi c n n n.

ch ng ông còn ng h n h c i c dâu x ng áng nên không g t gao nh tr ca. Ông Huy n cho m i ng i u làm gi y l i, phân h n mà tr , m i n m m t ph n, tr m i

m n m thì h t s n , ti n l i u h y h t, tính n i s v n mà thôi.

Ông Cai T ng Bình và ông H i ng m ng r h t s c. c nh v y, hai ông m i yênlòng, kh e trí mà lo làm n, h t lo s l i g m treo lên c n a.

Cô Xuân H ng v nhà ch ng, i v i ch ng thì cô thu n hòa, i v i cha m ch ng thìcô cung kính, b i v y t trên xu ng d i cô u c th ng yêu.

ch ng ông Huy n mu n th ng con và mu n làm cho dâu vui lòng nên cho con v idâu m t ngàn ng b c và bi u l y xe h i nhà mà d t nhau i ch i, mu n i à L t hay Angkortùy ý, i ch i nh có thi u ti n thì ánh dây thép v , ông s g i b c cho thêm.

Hoàng Ki t kêu th máy bi u rà máy cái xe nh , b n ch ng i l i cho khít khao, m nt ng i s p ph gi i gi n k l ng, l a m t a trai lanh l i theo làm b h r i v ch ng m i

giã cha m mà i ch i.

Ban u i V ng Tàu, Long H i, N c Ng t, l n l n m i ra Phan Thi t, à L t, NhaTrang, r i tr v Sài Gon lên Angkor, vi ng Thiêng, Thích. M i ch n m ba b a, i t iâu c ng xài ti n nh n c, vì ã ch c ý h t s ti n n y thì s có s ti n khác, nên ch ng c n

ph i ti n t n. i trong m t tháng các n i th ng c nh r i m i tr v R ch Giá.

i ch i thong th quen r i bây gi nhà tù túng trong lòng không vui, Hoàng Ki t li nxin v i cha m cho lên Sài Gòn m n nhà ng ki m công vi c làm n.

Ông Huy n Hàm nói nhà không có ai coi trong coi ngoài nên ông không cho i. HoàngKi t c theo n n n v i m . Bà Huy n có tánh c ng con, mà l i mu n dâu lên Sài Gòn n ch icho sung s ng, nên bà ti p mà nói v i ông ri t, r i ông ph i cho i. Ông cho m t ngàn ng b c

a. Hoàng Ki t òn v i m xin thêm. Bà c m lòng không u, nên lén ông mà cho thêm m tngàn n a.

Hoàng Ki t l y xe h i ch v lên Sài Gòn. Ban u u nhà c a ch là cô Tr ng ThLang, v c a c t Tri u Nh H .

Cô Tr ng Th Lang c ng th ng cô Xuân H ng, nên ch em g p nhau vui v vô cùng.Cô Tr ng Th Lang nghe nói cha m cho em lên Sài Gòn ng ki m công vi c làm n, thì cô



35

ng ch em c g n nhau, nên cô l t t i ki m nhà m n cho em . Cô m n giùm m t cáinhà bánh ch nh ng Hàng Sao, giá m n m i tháng 60$00.

Hoàng Ki t có nhà c a r i, song không th y tính làm n cách nào, duy th y m i chúanh t thì vô tr ng ua mà cá ng a. Nh vô tr ng ua th ng nên m i quen bi t c nhi ung i và nh có quen bi t ông, m i hay trong Ch L n có nhi u ch kêu là „nhà xét“ bày l p ra

cho ng i có ti n n ó n ch i, mu n hút á phi n thì s n có mâm èn, mu n n u ng thì th cao l ng, mu n th ng nguy t hoa thì s n có gái xinh, mu n ánh b c thì s n có tay ch i,mu n ch i bao l n c ng c, mu n ch i th gì c ng có. Hoàng Ki t i theo anh em vô nhà xét

i m t l n u mà ánh bài n c 800$00. Chàng v khoe v i v , r i êm sau d t v vô coith cho bi t, vì trong nhà xét n bà vô ch i không thi u gì.

Cô Xuân H ng vô th y cách ch i b i có ng i trong m t ti ng ng h mà n thua nhai muôn b c, thì cô lo s cho ch ng, nên ch ng v cô to nh khuyên ch ng ch ng nên lân la

y ch y n a. Hoàng Ki t c i mà nói r ng: „Em ng lo. Qua không d i h n h âu. V ych h m nay em không th y hay sao, qua thua thì thua n m b y ch c, còn b a nào n thì b ytám tr m. Qua ch i ngh l m em ng s mà“.

Hoàng Ki t c i nhà xét và vô tr ng ua hoài.

Cô Xuân H ng can ván không c nên cô to nh v i ch ch ng.

a sau, cô Tr ng Th Lang m i v ch ng Hoàng Ki t l i nhà n c m t i. Tr c m tch ng là Tri u Nh H , cô m i khuyên l n em ch ng nên t p thói bác và xin em mu n SàiGòn thì ph i ki m công chuy n làm n.

Hoàng Ki t suy ngh và nói r ng:

- Ch r i coi mà. Tôi ng tính làm m t vi c thi t kim th i mà i l i. Tôi tính ch axong, nên ch a nói cho ch hay.

- Em tính làm vi c gì ó?

- r i ch s bi t.

- Vi c gì kín l m hay sao mà em gi u d v y.

- Không ph i kín, nh ng gì vi c ch a thành, nên tôi không nói tr c làm chi ch .

Cô Tr ng Th Lang ngó cô Xuân H ng mà c i r i không thèm g n h i n a.

Thi t qu m y b a rày Hoàng Ki t ng bàn v i m t ng i anh em b n tên là PhùngCao Ki n, quen bi t v i chàng t h i bên Pháp, c ng có b ng c p khiêu v nh chàng, haing i tính mu n hùn v i nhau mà l p t i Sài Gòn m t cái nhà hàng bán r u, có tài t n ca,

i có ch nh y m n a. Phùng Cao Ki n quê g c Sóc Tr ng c ng là con c a m t nhà c phú.Hai anh em bàn tính m i ng i hùn 10 ngàn ng b c mà làm vi c y, song h m nay i ki m

t cái nhà cho thi t l n, có c nh cho thi t p, ng m n d n nhà hàng mà ki m ch a ra.

Cách vài ngày, Cao Ki n n vi ng Hoàng Ki t và cho hay r ng mình ã m n c m tcái nhà l u p ng Galliéni, g n trong C u Kho, chung quanh nhà có sân r ng l n, xe

i vô u m y cái c ng c, l i có b n bông, có b ng á, cây c th , có h sen, y là m t cáinh d n ti p khách a tình n ch i thì là thú l m.



36

Hoàng Ki t vô coi v a ý, bèn giao cho Cao Ki n s p t bên trong ngoài, trong thì d n cóch ng i u ng r u, có ch nh y m, gh bàn óng theo ki u kim th i, vách c a m n vbông hoa thi t khéo, còn ngoài thì x thêm ng, mua thêm ki ng, cho khách h u tình c pnhau i h ng mát, gái m m c i d i bóng èn ch p chóa, trai say tình bên nhành m n sum sê.

Hoàng Ki t c n dùng b c mà óng ph n hùn, nên d t v v R ch Giá. Chàng nói lâungày nh cha m nên em nhau v th m, mà t i l i chàng th th xin cha m cho m t muôn ng

c ng hùn mà m nhà hàng. Ông Huy n không bi t m nhà hàng ra làm sao nên ông d c d ckhông ch u cho; mà b ông c ng con thái quá, nên ban u ông kháng c , song ch ng con nóiri t r i ông xuôi lòng, ông c ng ph i a 10 ngàn ng b c.

c b c r i, Hoàng Ki t bèn d t v tr lên Sài Gòn mau mau ng lo công vi c m nhàhàng. Vi c chàng tính thì gi u v nên cô Xuân H ng không hay bi t gì h t.

t êm n , Hoàng Ki t bi u v ph i s m y ph c theo ki u kim th i mà b n, ch ngn m c theo ki u nhà quê mà thiên h chê c i, ph i t áo giún tai bèo, ph i mang giày cao gót,

ph i u n tóc qu n, ph i thoa môi son, ph i d i ph n n c. T i nghi p cho thân cô Xuân H ng,trong b ng cô không mu n trang s c chút nào h t, con m t cô th y vi c chi c ng ch ng bao gibi t vui, song ph i chìu ý ch ng, b i v y Hoàng Ki t mu n làm sao cô c ng làm theo, mu n iâu thì cô c ng i theo, làm vi c không vui mà cô c ng vui, i ch áng bu n mà cô l i không

bu n.

Nhà hàng d n xong t hi u là : „Hoàng Cao Tiên C nh“, và nh ngày khai tr ng.Thi p g i m i h t th y các thân hào tai m t Sài Gòn, Ch L n, Gia nh.

Các nh t báo u có bài khen ng i nhà hàng m i, l i có ng hình phòng nh y m, cóy ch u nhàn trong huê viên.

Hoàng Ki t b n thân n m i v ch ng c t Tri u Nh H d l khai tr ng, ch ngó m i ch u nói rõ chuy n c a mình tính làm.

Nh H c i mà h i r ng:

- Làm n ch ng thi u chi ngh , buôn bán ch ng thi u chi cách, sao em bày làm vi c kc v y?

- Sao mà k ?

- Em bày quy n r thiên h n ch i, làm nh v y t n c quá.

- Tr i i! Tôi là ng i phàm, ch ph i tôi là th y tu hay sao mà lo o c. Anh nói k ,ch không ph i tôi làm k âu. i n y thiên h ai ai c ng u lo th l i h t th y, mìnhcoi vi c nào có l i nhi u thì mình làm, ch gi o c r i l y gì mà n. Anh nói o

c, sao anh làm th y thu c, r i anh l i l y ti n ng i ta?

- Qua làm th y thu c, qua tr b nh cho ng i ta, thì qua ph i òi ti n công ch sao.

- N u anh òi ti n công thì anh c ng t n c v y.Tôi l p nhà hàng ây, tôi tính k l m.Tôi lên Sài Gòn m y tháng nay tuy là nói ch i, song tôi d ng tâm kh o c u nh ntình th cu c, ch ph i tôi ch i vô ích âu. Tôi th y rõ thiên h ai ai c ng than khu nbách, mà h ham ch i h n h i kinh t th nh v ng n a. Khu n bách sao mà m i chúanh t kéo nhau vô tr ng ua ng a r n r n, s ti n ánh cá m i l n trên 50 ngàn ng



37

c. Khu n bách mà sao qu n áo loè lo t, i nghiêu nghi n cùng ng, xe h i ch yp d u, ng i nhà hàng ch t n t?

Mu n làm n cho có l i, mình ph i n m th th i c . Lúc n y Sài Gòn thiên h ngua nhau ch i b i xài phá. Tôi chìu theo ý mu n c a thiên h , tôi l p ch cho h n

ch i, ch i cho ngõa nguê, ch i cho mê m n, ng tôi d l t da h , tôi làm n nh v yó anh t ng tôi d i hay sao?

- S em làm ã coi không c, mà l i em nói nghe còn ác h n n a!

- Cái gì mà ác? i n y th ng khôn l t l ng th ng d i, l t nhiên nh v y, có ác gì âu?

- Mình là con nhà t t , b nào c ng ng vào hàng th ng l u, em ch ng nên nói nh ngcâu nh v y.

- Anh khéo dè d t thì thôi! Tôi làm mà tôi nói ngay ra ó thì tôi th t tình l m. Có nhi ucâu h không nói mà h làm m i kh n n n ch … mà tôi nói tôi l p ch i ng tôi l t da

, là l t da m y chú ham ch i, còn ai không a ch i thì thôi, tôi có ép u ng ai âu.

- Em làm qu ng cáo lung quá ó, em khiêu g i thiên h làm nh v y còn h n là ép n a.

- a! Công vi c làm n thì ph i v y ch sao. Tôi t èn cho thi t sáng, b m b mi áp l i, con nào d i tôi bi t âu.

- Qua s cháy cánh tr c ch .

Nh H nói câu ó mà c i ng t. Hoàng Ki t c ng c i xòa, r i t mà v , c n d n anhch làm sao b a khai tr ng „Hoàng Cao Tiên C nh“ c ng ph i i ng t Xuân H ng i v i.

n êm khai tr ng, Hoàng Ki t ph i vô tr c trong nhà hàng ng hi p v i Cao Ki nmà lo ti p khách. V ng theo l i ch ng d y, Xuân H ng trang m theo kim th i, u n mái tóc,thoa môi son, r i ng i xe h i l i r c v ch ng Nh H i m t l t.

i nhà hàng thì th y xe h i u ch t ng. Dòm vô trong huê viên thì èn khí t sángtr ng, nam thanh n tú k ng d i bóng cây, ng i ng i d a bàn r u, k qua l i náo n c.

Trong nhà hàng thì ki ng v t h c h , ti ng nh c phù tr m, cu c khiêu v ã kh i r i, traii gái b t c p ôm nhau mà nh y múa.

Thu nay Xuân H ng ch a t ng xem khiêu v l n nào; b i v y cô th y thì cô l y làmth n thùa, trong lòng không an, m t không mu n ngó.

Có m t cô dung nhan tu n tú, c p m t nh sao, tóc h t bom bê, m c y ph c theo m,c khách m i khiêu v th ng h n h t, mà m i l n cô nh y r i thì ai n y u v tay khen.

Tri u Nh H có Paris nên ông th o ngh khiêu v . Ông ch cô ó mà nói v i v r ng:

- Cô ó là Jeanne, Sài Gòn n y cô nh y m hay nh t, nên m i l n cô nh y thì cng i ta khen ó.

Th Lang v i Xuân H ng l c u ngó nhau mà c i, không hi u hay là t i ch nào.

Cách m t h i nghe ti ng kêu vang: „Ông ch nhà hàng âu? Ông ch ph i nh y v i côJeanne m i x ng“.



38

Hoàng Ki t m c b n en, bâu c ng, th t n en, mang giày en, v l a tr ng, taymang g ng tr ng, th ng th ng b c ra, nghiêng u chào khách r t h u duyên, r i l i ng tr c

t cô Jeanne cúi u thi l .

Cô Jeanne m m c i r t tr tình, ng d y b t tay Hoàng Ki t, nh c li n tr i gi ng phùtr m, hai ng i c p nhau mà nh y. Khách nam n trên 100 ng i th y u l ng thinh, chong m tmà ngó. Hai ng i nh y trên 10 phút ng h , nh y trúng u, g n nh p, b i v y ch ng ngh thìkhách u v tay l p b p.

Nh H nói v i Xuân H ng r ng: „C u ba nó nh y hay thi t, nh y v i cô Jeanne x ngquá, hèn chi bên Tây h phát b ng c p cho c u thì ph i l m“.

Nh y m m t h i m t r i thì t n ra, c p i u ng r u n bánh, c p d t nhau ra huê viênng mát. Ngh m t h i r i áp l i nh y n a, làm hoài nh v y, không nghe ai tính n gi nào

ngh h t. T i 11 gi , Tr ng Th Lang nói bu n ng nên Tri u Nh H d t v và Xuân H ng.

a sau, Hoàng Ki t khí s c hân hoan, nói v i v r ng:

- L khai tr ng qua t ch c l t t m t chút, mà c công chúng hoan nghinh quá. Emth y m i l i c a qua hay ch a?

- L i h i thì ch a bi t, mà thu nay tôi ch a coi nh y m l n nào, nên tôi th y tôi m c quá.

- M c c cái gì? Nhà quê ch i theo v n minh mà l i m c c ch ! H i hôm em th y quanh y hay không? Qua nh y ngh l m, nên t i nó v tay d . i n y mu n cho ng iph c, thì ph i bi t nh y m cho gi i m i c. r i qua d y em nh y. Qua d y emch ng 15 b a thì em rành ngh .

- Tôi không h c th ó âu.

- Sao v y?

- Ra tr c m t thiên h mà eo v i nhau coi k quá.

- V y ch ng i ta ó sao?

- H làm sao h làm. Tôi làm không c. L i tôi có nghén r i, tôi nh y nhót không nên.

- Úy! Em có nghén th t hay sao?

Xuân H ng không tr l i, Hoàng Ki t ngó v mà trong trí lo ra.

y v sau, Xuân H ng l y c có thai nghén, nên không b c ch n t i „Hoàng CaoTiên C nh“ n a.

Hoàng Ki t v i Cao Ki n mu n qu n khách n nhà hàng cho ông nên tr ti n thángcho cô Jeanne ng m i êm cô n nh y m mà chiêu khách, Hoàng Ki t v i cô Jeanne g nnhau trong ít b a, thì hai ng i tâm u ý hi p, h n bi n th non, r i chàng m n m t cái nhành ng Thu n Ki u cho cô . Chàng l y c lo l ng cai qu n nhà hàng, mà eo i theo côJeanne, có khi n m ba b a chàng m i v th m v m t b a.



39

Cô Xuân H ng hay ch ng có ngo i tình hay không thì không hi u, mà cô không nói chit, cô th ph n an m ng, ch ng i thì cô x n b n trong nhà mà c sách, ch ng v thì cô vui v

nh th ng.



40

(7)

Ngày qua tháng l i, ch ng bao lâu Xuân H ng t i ngày n nh y khai hoa. Cô sanh m ta con trai, nh c t Tri u Nh H s n sóc, nên m m nh gi i, con c ng cát. Hoàng Ki tng r , t tên là Hoàng H i và ánh dây thép v R ch Giá báo tin cho cha m hay.

ch ng ông Huy n Tr ng Hà nghe dâu sanh c cho mình m t a cháu n i íchtôn thì m ng quýnh i khoe cùng ch , nh t nh ph i lên Sài Gòn mà th m dâu hun cháu. Thunay ông ít hay i âu; b i v y ông tính i Sài Gòn thì ông s p t vi c nhà s a so n hành lý trót

t tu n l ông m i i c. Ông bi u s p ph chùi lau cái xe l n mui ki ng, d n b hút emtheo xe, r i ông v i bà giao nhà cho ng i tâm phúc gìn gi ; xong âu y m i lên xe i SàiGòn.

Lên t i nhà Hoàng Ki t thì g p ông H i ng Nghi p c ng ã lên ó th m con. Sui giap nhau m ng r . Bà Huy n b ng cháu n i mà hun, ông Huy n theo r r m, r i móc bóp l y rat ngàn ng b c mà a cho Xuân H ng mà nói r ng: „Ba th ng con ó. Con c t riêng mà

xài, mu n mua s m v t gì tùy ý con, ng có a cho ch ng con“

Vì nhà Hoàng Ki t ã có v ch ng ông H i ng Nghi p r i, nên v ch ng Tri u Nh m i ông Huy n lên nhà mình mà cho r ng.

Bà Huy n m ng cháu n i ch a ph , nên bà không ch u i. Ông Huy n có b nh hút, ôngmu n n n m cho thong th , nên ông i m t mình lên nhà r mà .

Tr ng Th Lang th a d p n y, cô m i to nh mà h c l i cho cha hay Hoàng Ki t l y b cmuôn lên mà l p nhà hàng bán r u ng nh y m ch i, chàng l i t tình v i m t khiêu v códanh, m n nhà nuôi cô, s m xe h i cho cô i, xài b c ti n nh n c, b v nhà tiu hiu.

Ông Huy n thi t có lòng c ng dâu, mà ông l i ngh con h n a, b i v y ông n i gi n,ông qu trách Hoàng Ki t, r i nh t nh em con và dâu v R ch Gía, không cho Sài Gòn n a.Hoàng Ki t không ành lìa cô Jeanne, nên chàng d c d c nói v R ch Gía b nhà hàng không aiqu n xu t. Ông Huy n nói h n r ng: “B , không c n gì. Thà m t 10 ngàn ng b c ó, là ít h i

n là con h . N u con không nghe l i ba thì ba t con, r i t rày v sau không bi t cha con gìa”.

Xuân H ng sanh s n c 15 ngày, c ng cát r i. Ông Huy n nh ngày em con dâu,cháu v R ch Giá. Ông bi u m con Xuân H ng i xe mui ki ng v i bà Huy n cho kh i gió,còn ông i xe nh v i Hoàng Ki t và ch hành lý mà em v , còn cái nhà m n ó thì tr l i choch .

Hoàng Ki t s cha gi n không cho ti n mà xài, nên ph i riu ríu theo cha, song b c lênxe v R ch Giá m t chàng bu n hiu.

ch n kinh thành g n m t n m, s m m i ho c i d o ng Catinat, ho c i vòng chn Thành mà khoe giày khoe áo, bu i chi u ng i xe h i, khi ch y vòng qua Bà Chi u khi ch y

qua L ng Tô mà xem n tú nam thanh; ban êm ho c vô nhà xét hút á phi n r i ánh bài, ho cng i nhà hàng u ng sâm banh r i khiêu v ; chúa nh t khi thì i tr ng ua ánh cá ng a, khi thìra N c Ng t h ng mát thanh phong. Hoàng Ki t h ng cái thú sung s ng theo h ng th ng

u i n y nh v y, mà l i trong nhà s n có ng i v hi n, d u chàng ch i b i cách nào v



41

ng cho thong th , ch ng bao gi nghe nói m t ti ng mích lòng, còn ra ngoài s n có côJeanne, cô hi p ý ng tình luôn luôn, cô giúp mà cho chàng h ng cái thú vui trên tr n th .

Nay Hoàng Ki t v R ch Gía, tuy cha m giao h t cái t ng trên l u cho v ch ng chàngthong th , tuy chàng mu n n v t gì c ng có, mu n ch i cách gì c ng c, tuy chàng kh i ch u

nh kh c a ng i bình dân, là kh không g o cho v con n, kh không ti n may áo cho vcon b n, kh au không thu c u ng, kh nghèo n kéo l ng, nh ng chàng không bi t vui, ra vô

t dàu dàu, hôm s m lòng ng ng n. Chàng mang ch ng b nh bu n ây là vì thi u khúc ngCatinat, thi u Ch B n Thành, thi u vòng Bà Chi u r n r c, thi u góc L ng Tô im lìm, thi u nhàxét ánh bài, thi u s n th y d o ch i, nh t là thi u m t chuy n quan h h n h t là cô Jeanne, c p

t lóng lánh, hàm r ng khít r t, mi ng c i nh hoa n , khiêu v nh tiên sa.

, Xuân H ng h t s c b i buôi, con Hoàng H i nên ng ngh nh nh ng không tr b nhbu n c a chàng c. m i m y ngày, m t b a ông Huy n Hàm b quên chìa khóa, chàng lén

t s t, th p n m ngàn ng b c r i d i v i v r ng mình l y xe h i mà i ch i m t vòng,chàng tu t lên Sài Gòn ng n xài v i cô Jeanne cho ph chí.

ch ng ông Huy n th y con i ch i sao t i r i ch a v , hai ông bà coi t l i, hay m tc thì gi n h t s c. Ông Huy n m i nói v i Xuân H ng r ng: „Ba bi t r i, th ng Hoàng Ki ty m t con nào trên Sài Gòn ó nó mê, nên nó n c p b c tr n theo con ó, ch không có i

ch i b i gì h t. H ! Không dè có m t a con trai mà nó l i h ch ! Thôi, con ng có bu n gìt, ch ng con nó h thì nó ch u. Con ráng mà nuôi th ng Hoàng H i, ng thèm k nó là ch nga. Ba c ng t nó cho kh i c c lòng. T rày s p lên ba không cho nó ng xu nào, coi nó gi i

nó làm sao bi t“.

Cô Xuân H ng a n c m t, không nói ti ng chi h t.

Bà Huy n h i dâu r ng:

- Sao ch ng con nó bày l p nhà hàng, nh y m con không c n nó, nó làm r i sanhchuy n nh v y?

- Th a, h i nh tính ó, nh gi u nên con không hay. Ch ng nh s p t xong r i, nhi khai tr ng, anh Hai ch Hai r y quá, mà nh không k . Con th y v y nên con

không dám nói.

- Còn sao ó nó có mèo có chó, con c ng không r y nó?

- Th a vi c ó con không hay. Con có thai nghén nên l c c trong nhà hoài, nh ich i r i nh làm vi c gì con có hay âu.

- Má gi n má mu n d t con lên Sài Gòn ki m b t nó v ây ng ba con ánh cho nóbi t ch ng. V con nh v y mà nó b , mê theo kh n n n ch .

Ông Huy n can r ng: „Thôi ki m tìm làm chi. Tôi nh t nh b nó, tôi không bi t t i nóa. Con Ba còn non ngày non tháng, bày i âu? Bày i r i th ng nh b gió máy nó au âyi làm sao?“

y v ch ng ông Huy n càng c ng Xuân H ng b i ph n. Hai ông bà s dâu nuôicon c c nh c, nên ki m m t ng i m i sanh con so, s a nhi u mà l i t t, m n nuôi vú ngcho Hoàng H i bú.



42

Tuy Xuân H ng kh i cho con bú n a, song ch ng h bao gi cô ch u r i con. Ban êmng i vú ph i gi ng mà n m g n m t bên cô, ng cô coi ch ng s n sóc Hoàng H i. Banngày cô c ng x n b n m t bên con hoài, lo thêu v cho con mang, lo thêu nón cho con i.

ch ng ông Huy n th y Xuân H ng b ch ng b c b o mà cô không phi n, c lo nuôicon, thì càng th ng nhi u h n n a.

Hoàng Ki t i c m t tu n l thì ông Huy n ti p c th c a r là c t Tri u Nh g i v nói r ng Hoàng Ki t m i m n m t c n ph l u d n v i cô Jeanne, ngày nh êm

d t nhau i ánh bài b c, ho c i nh y m, n xài coi ng a nguê l m. Ông Huy n nghe tinông càng thêm gi n, ông không thèm nói chuy n y l i cho v hay dâu trong nhà bi t.

Cách ba tháng sau, m t bu i s m m i, ông Huy n Tr ng Hà ng n m hút c m ch ngmà ch c m. Có m t ng i lính tr m s n Tín em giao cho ông m t cái dây thép vi t nh

y:

« Hoàng Ki t décede. Venez immediatement“

Tri u Nh H

Ông Huy n không hi u ch Tây, nên sai tr i lên l u kêu Xuân H ng xu ng c vàt ngh a cho ông nghe.

Cô Xuân H ng c m lá dây thép mà coi thì cô bi n s c và la l n r ng: „Tr i i! Ch nga con ch t r i! Anh Hai ánh dây thép bi u lên mau!“

Bà Huy n nhà sau i lên nghe nh v y thì bà khóc ré. Cô Xuân H ng c ng khóc. ÔngHuy n ng i khoanh tay ngó ra c a, ông không nói m t ti ng chi h t.

Bà Huy n khóc m t h i r i h i ông r ng:

- Bây gi ông tính làm sao?

- Có tính vi c gì âu.

- Th ng c t Hai nó bi u lên l p t c. V y ph i tính i Sài Gòn h i coi con nó au b nhgì nó ch t r i lo chôn c t nó cho t t ch .

- Bà th ng nó l m hay sao?

- Khéo h i! Con tôi sao l i không th ng!

- Th con h mà th ng n i gì! Tôi ã nh t nh b nó thì nó s ng ch t c ng m c k , tôikhông i âu h t.

- Con ch t r i mà còn gi n n i gì!

- Nó không k cha m v con, b h t mà theo . Không bi t ch ng nó l y v chúng bâm ch t ó. Lên ó mà mang x u ch lên ó làm gi ng gì. Bà th ng nó thì i i. Tôi

c c l m, tôi không i.

- Ông không i thì tôi i.

Bà Huy n li n b o s p ph s a so n cho bà i Sài Gòn.



43

Cô Xuân H ng v a khóc v a l y ông Huy n mà nói r ng: „Cha c a Hoàng H i d ukhông th ng con i n a c ng là ch ng c a con. Lúc còn s ng mà con ch a dám phi n tráchthay, nay r i m t r i, d u qu y d u ph i con c ng ph i quên h t chuy n c . lòng lo áp ngh acho ch ng con. V y cúi xin ba r ng lòng cho phép con em Hoàng H i lên Sài Gòn ng m concon c tang và lo chôn c t ch ng con cho tr n ni m ch ng v “.

Ông Huy n châu mày nói r ng:

- Hoàng H i còn nh quá, i ng xa sao ti n.

- Th a, d u th nào c ng ph i cho nó i ng nó tang cha nó. i xe mui ki ng dù cóa gió c ng không sao.

Ông Huy n ng i suy ngh m t h i l u r i nói r ng: „ i thì i. Tuy gi n mà nói v y, chba c ng i n a ch nhà sao c“.

Ông sai m t ng i tâm phúc trong nhà m n m t cái xe h i ch y li n qua Long M màbáo tin cho th y Ban bi n H ng hay r i i luôn qua Cái T c mà cho ông sui hay n a. Ông s p

t ng i coi nhà r i lên xe h i l n c a ông mà i Sài Gòn v i bà Huy n, Xuân H ng, Hoàngi và con vú.

n x xe lên t i Sài Gòn. Ông Huy n bi u s p ph ch y th ng t i nhà Nh H r i vch ng Nh H m i d t l i c n ph l u ch Hoàng Ki t .

Bà Huy n b c vô th y thây con n m c ng ng t, m t xanh d n thì bà nhào mà khóc.Xuân H ng và cô Tr ng Th Lang c ng khóc r ng lên, nghe r t th m thi t.

Ông Huy n h i Nh H v y ch Hoàng Ki t au b nh gì, au bao lâu mà ch t. Nh Hbèn thu t l i nh v y:

êm h i hôm n y l i 2 gi khuya, có th ng b i c a c u Ba ch y l i nhà con nh nchuông mà nói r ng c u Ba i ch i v , c u vô nhà t m c u t m, c u m i x i m t lon n c thì c uté nhào, b t t nh nh n s . V ch ng con l t t ch y l i, thì c u Ba còn n m trong nhà t m. Concoi m ch thì té ra c u au trái tim, máu l ng lên óc nhi u quá, làm b gân máu. Con bi t b nhnguy r i bèn ph b ng c u lên gi ng, r i con c t m ch l y b t máu. Con làm cách mà c ukhông t nh l i, n g n n m gi r i sáng c u t t h i.

Ông Huy n l c u nói r ng: “Ch i b i quá thì ph i ch t nh v y ch gì“

n chi u, th y Ban bi n H ng v i v ch ng th y H i ng Nghi p lên t i.

Nh có Tri u Nh H , thông th o lo mua hòm, r c nhà giàng, nên t i l i t n li mHoàng Ki t r i tr a b a sau t ng táng t i t th m c a ch nhà giàng trên Phú Nhu n.

Vi c t ng táng xong r i, th y Ban bi n v i v ch ng ông H i ng ra v . Ông Huy n v ibà Huy n c ng em Hoàng H i v tr c. Cô Xuân H ng ph i l i d p tr ph r i cô s l ycái xe h i nh c a ch ng mà v sau. Cô u nhà ch ch ng. T i l i, ch em n m nói v i nhau,cô m i h i cô Tr ng Th Lang r ng:

- Nghe nói nhà em có t tình v i cô Jeanne nào ó, mà sao ám ma, không th y ng i yy ch ?



44

- Tôi r y, tôi i nó i m t, âu dám léo l i n a. êm mà b i l i kêu c u ba b nh ó, vch ng tôi ch y l i thì con ó trong nhà. Tôi nóng ru t, tôi m ng, tôi i nó, nó ríuríu i m t t hôm ó n nay.

- Ch có nghi t i cô ó mà nhà em ch t hay không?

- Không ph i v y âu. Anh c t coi m ch k l m mà. Th ng Ba ch t t i au trái timthi t, mà c ng t i con ó nên ch i b i, r u chè, th c khuya, r i m i t gân máu ó.

- Còn ch có nghe nói nhà hàng nh y m bây gi khá hay không?

- Khá gi ng gì c! óng c a h n m t tháng nay r i.

- Sao v y? Hôm m i l p coi khách ông l m mà.

- B a khai tr ng, in thi p m i cùng h t, nên m i ông, sau lon l n l n l n, r i l ph ip ch r i ti n âu mà tr ti n nhà ti n b i.

Cô Xuân H ng l i hai b a d p nhà c a c a ch ng xong r i, cô m i lên xe h i mà vch Giá.



45

(8)

Ngày m i v nhà ch ng, v ch ng d t nhau i du l ch thì i cái xe h i n y, v ch ng p. Nay ch ng ch t, cô tr v R ch Giá c ng i cái xe h i n y, mà ng i có m t mình. Xe ch yt v t, cô ngh cu c i hi p tan, tan hi p, không r i có, có r i không, éo le nhi u n i, dàyng không ch ng, thì cô l y làm ngao ngán trong lòng. Sanh khách má h ng mà chi, mà sanh

i l i ày a? ã n ng o n ch hi u, thêm iên o ch tình, r i l i còn gây cái ngh a m con, tr n bi t bao gi m i tr h t? Cái ki p n y ã h ng, v y ph i làm th nào cho ki p sau c

ung dung?

Xe h i ã qua kh i b n ò Vàm c ng r i, mà cô Xuân H ng trong d v n còn bànghoàng, nh chuy n ã qua, t ng vi c s t i, ng i bu n hiu, không nhích mép. Xe v a qu o vô

ng Cái S n thì cô th y có m t ám ông ng i ng l ng x ng gi a l , mà phía tay trái l icó cái xe h i nh l t úp n m d i ru ng. Cô bi u s p ph th ng b t, r i ng ng, thì cô th y HàThi n Ý ng i d a mé l áo qu n l m lem, m t l i có máu. Cô l t t m c a xe leo xu ng, r ich y l i h i Thi n Ý r ng: “Anh T b l t xe hay sao? Có b nh hay không? S p ph mau mauxu ng ông c lên xe mình ng ch lên nhà th ng li n cho quan th y Thu c khám m i

c. M y bà con ây làm n ph giùm m t chút. Cha ch , m t ch y máu nhi u quá! Trongmình anh có sao hay không?”

Cô l ng x ng, c ng i n y, h i ng i kia, coi b cô lo s l m.

Thi n Ý ng i ngó Xuân H ng, i cô nói d t r i, chàng ch m rãi áp r ng:

- Cám n cô, tôi b l t xe, tr y tr a chút nh, ch ng có b nh chi tr ng, xin cô ng nh clòng.

- M t v i tay anh u có máu, ph i b ng li n, v y sao c. Xin anh lên xe ng emch lên nhà th ng Long Xuyên.

- Tôi âu dám làm nh c lòng cô.

- Không có chi h t. ây lên Long Xuyên ch ng 10 cây s , ph i lên cho quan th y kháni b ng bó li n m i c. S p ph c a anh âu?

- Tôi c m bánh ch không có s p ph .

- Cha ch , n u v y thì b xe ây ai coi ch ng. c em m n m t ng i ây coich ng xe…

- Xin cô ng lo, tôi ch ng có b nh chi tr ng l m. tôi ng i ây ch m t lát xe ò SàiGòn xu ng r i tôi tr v Th nh Hòa, kêu th máy và d t dân tr qua ây y xe lên lem v s a.

- N u anh v Th nh Hòa thì i xe c a em ây c ng c, c n gì ph i ch xe ò. Ng t ii b xe ây ai coi?

- Tôi có em theo m t th ng b i.

- a! N u có v y thì ti n l m. B i anh âu? Nó có b b nh hay không?

t a trai 16, 17 tu i b c t i xá cô Xuân H ng và nói r ng: “B m, tôi tr y ch nt chút, ch không có b nh chi h t”



46

Cô Xuân H ng g t u nói: “V y c ng là may. Thôi em l y va ly hay là c gì ó bt lên xe c a qua i“.

Th ng b i v ng l i xách hoa ly c a Thi n Ý mà trên xe c a Xuân H ng.

Xuân H ng m i Thi n Ý lên xe. Vì cô ân c n quá, Thi n Ý không th t ch i c, nênm ng d y mà b không s t s ng l m. Thi n Ý i cà nh c vì ch n au. Cô Xuân H ngng ngó r i l c u nói r ng: „Không c, ch n c a anh th coi au nhi u. Ph i i th y thu c,

ch lên Th nh Hòa có th y thu c âu mà tr , tr lên Long Xuyên không bao xa, ph i lên choth y thu c coi m t chút r i s v . Anh lên xe i“.

Thi n Ý mu n lên ng i phía tr c v i s p ph . Xuân H ng không cho, ép ph i ng iphía sau v i cô, r i bi u s p ph quay xe l i lên Long Xuyên.

Quan th y thu c khán nghi m th t là k r i nói Thi n Ý trong mình ch ng có b nh gìtr ng, duy có s ng ch n, b m con m t, tr y tay m t v y thôi. Ông tiêm cho m t m i thu c và

ng m y ch tr y ch y máu.

Xuân H ng nghe Thi n Ý ch ng có b nh chi thì cô m ng, cô li n m i Thi n Ý lên xeng cô a v Thành Hòa. Bây gi cô an trong lòng, nên xe ch y r i cô m i h i r ng:

- Anh i âu mà l t xe ó?

- Tôi trên Sài Gòn v th m nhà.

- a! Anh trên Sài Gòn hay sao? làm vi c gì tr n?

- Tôi làm Tr ng s .

- C kh d hôn! V y mà em âu có hay âu! M t n m m y nay em không có g p anh,mà c ng không g p bác T ng. Anh c i v hay ch a?

Cô Xuân H ng v a h i câu n y, v a li c m t ngó Thi n Ý, mi ng l i chúm chím c i.Thi n Ý châu mày day m t ch khác mà áp r ng:

- C i v làm gì? Tôi nh t nh không thèm c i v .

- T i sao v y?

- Cô khéo h i! T i làm sao, cô bi t l m ch . Tôi oán th con gái Vi t Nam l m ch .

- Con Gái Vi t Nam thì quê mùa, l thì anh ph i th ng ch sao anh l i oán.

- Ng i ta có h c kia còn ch a bi t nh n ngh a thay hu ng chi ng i không có h c thì córa gì.

Thi n Ý nói mà m t coi ch b gi n l m v y. Xuân H ng ngó chàng trân trân r i thdài m t cái mà nói r ng: „Em bi t nãy gi anh khinh b con gái Vi t Nam ó là khinh b em. Emxin anh ng có th y c ch c a em là ê ti n mà t ng h t th y con gái Vi t Nam ê ti n nhem h t, thì t i nghi p cho ng i ta“.

Xuân H ng nói m y l i r i cô ngh n c , r ng r ng n c m t nói không c n a. Công i l ng thinh m t lát r i l y kh n lau n c m t và nói r ng: “H i tr c cha m hai bên có giao

c h anh h c r i thì cho anh v i em làm v ch ng. S h a hôn ó cha m nh tr c ó m im, anh hay, mà em có bi t. Lúc anh h c thành r i, anh v mà em b i c i l y ch ng khác,



47

i là con nhà c phú, c ch c a em nh v y thì ê ti n thi t, anh khinh b áng l m. Song c ch ngoài c a em ê ti n, mà cái óc c a em, cái lòng c a em, b trong bao gi c ng trong s ch

luôn luôn. T ngày em l y ch ng cho t i bây gi , trong trí em t ng anh th ng h i giùm choem, ch em không dè anh oán thù khinh b em. Em xin h i anh, n u anh ng i trong cái a v c aem bên R ch Giá ng i ta qua nói c i em ó, anh m i làm sao?“

Thi n Ý cùn qu n áp r ng:

- N u cô là gái bi t tr ng trinh tr ng ti t, không b i c không tham giàu, mà cha m córáng ép i n a thì cô ph i li u mình cho tr n ngh a m i ph i. Thà ch t cho th m danhch s ng làm chi cho x ti t.

- T t h ! Anh d y em cái bài h c ó coi th không hay. Ng i g p c nh nguy, b cng cùng r i, không bi t làm sao mà day tr , túng th ph i th t h ng hay là c n l i,

hay là u ng thu c c, hay là nhào xu ng sông mà ch t…

y là ng i không có tánh kiên nh n, không có chí t c ng, không có can m màch u cái kh c a ki p tr n. Ch t nh v y t ng là tránh kh i cái kh , té ra cái kh ycòn dành y nguyên ng ki p sau tr lên mà mang thêm vô n a, ch tr n tránh âucho c. Hu ng chi mình ch t ã h i cho ki p sau c a mình mà l i không b ích choai h t, thì ch t làm gì, mà anh d y em nh v y. Anh xét cho k l i mà coi, n u h ich ng i nói em ó mà em t v n em ch t thì có ích chi cho duyên n c a chúng taâu? ã không có ích, mà h em ch t thì hai nhà u s p h t, cha m em v i bác T ng

ph i b kh n n li n!

- Kh n kh cái gì? T i sao mà kh n kh ?

- Chúng thi hành phát mãi, ch sao.

- T i sao v y?

- a! V y ch anh không hay bi t vi c n n n ó hay sao?

- N n n gì âu?

Xuân H ng ngó s ng Thi n Ý, không bi t chàng nói thi t tình hay ph nh ph . Cô h ing:

- V y ch h i g em l y ch ng ó, bác T ng không có nói rõ công chuy n ó cho anhhay sao?

- Ba tôi nói chú H i ng thi u n th ng cha Huy n Hàm Tr ng Hà, nên làm lãngkhông ch u g cô cho tôi. em cô mà d ng cho th ng con c a Tr ng Hà mà tr n .Tôi h i v y ch cô c ng ành nh v y hay sao, thì ba tôi nói cô th y giàu cô mê, nên cô

ng ch u nh v y.

- Tr i t i! Hèn chi anh thù oán em, anh khinh b em thì úng r i!

- Thì cô ng làm v ng i ó h n m t n m r i, có oan c ch nào âu mà cô kêu tr i?

- Thôi anh hi u nh v y, thì c nh v y t t h n.

- V y ch t i sao cô b i c, cô l y ch ng khác?



48

- Thi t t i em ham giàu.

- Cô nói l y nh v y không c. Cô ph i c t ngh a rành r cho tôi nghe.

- Thôi, vi c c r i nói l i không ích gì.

- Không c. Cô ph i nói thi t cho tôi nghe th coi t i sao cô b tôi l y ch ng khác. Côph i bi t r ng tôi mà còn s ng ây là nh tôi có tánh nh n n i l m, mà s s ng c a tôicó xác ch không có h n. Cô ph i nói ho ch ra, ch nói mí nh v y không c.

Xuân H ng ng m ngh r i h i r ng:

- Thi t anh không hi u t i sao em ph anh mà l y ch ng khác hay sao?

- Thi t không hi u.

- Thôi em nói cho anh nghe. Ba c a em v i bác T ng mua t mua n sao ó màthi u b c, nên ph i vay c a ông già ch ng em. Mua t v a r i k g p kh n bách lúa r ,ru ng th t, hai ông tr n không n i. Ch n ki n. Tòa lên án bu c hai ông ph i tr n ,

u không tr thì ch n c phép phát mãi gia viên n s n. Theo án Tòa thì ba c aem tr v n l i 60 ngàn. Còn bác T ng t i trút 100 ngàn. H i ch n c án ó thì anhã v r i. Hai ông b i r i h t s c, má c a em vì n n n ó mà r u nên mang b nh ho.

Ch n c y ng i ta nói nh b ng lòng g em thì s n ó ng i ta cho hai ông phânn mà tr 15 n m ho c 20 n m, tr d t s v n mà thôi, còn nh không ch u g em thì

ng i ta giao án cho Tr ng Tòa thi hành li n, thi hành án c a ba em, thi hành luôn t ia bác T ng n a. Bác T ng b i r i quá, không còn ph ng gì mà g vi c nhà cho

c, nên khuyên ba em thôi g em ng c u giùm hai nhà, là nhà c a em và nhà c aanh. T i v y nên…

- Úy! Thi t nh v y hay sao?

- Thi t nh v y. ám c i em r i thì cha ch ng em m i ba và bác T ng qua cho làmgi y n l i phân h ng mà tr trong 15 n m, tính n i s v n mà thôi, ti n l i b h t. Nh

y nên m i yên n t h i ó t i bây gi ch .

- Tr i t i! Qua có hay âu! Té ra em l y ch ng ch ng khác nào em bán mình mà c uluôn hai nhà, nhà c a em và nhà c a anh n a!

- Anh nói úng l m. N u em ch ng c thì s nghi p c a hai nhà s b phát mãi h t. Máem au b nh ho là b nh hi m nghèo, chúng phát mãi s s n thì má em bu n, ch c ph ich t. Còn hai a em nh c a em ng h c n a ch ng ch c c ng ph i rút em v mà

cho chúng nó ch u d t. Anh th y cái c nh nh v y hay ch a? Nào có ph i em ê ti nn n i ham giàu mà b i c.

Thi n Ý ch y n c m t mà nói r ng:

- Qua xin em tha l i cho qua. T i qua không rõ c n do nên qua m i oán và khinh em.Bây gi qua m i bi t em là ng i th nào.

- Chuy n x a em nói l i cho anh nghe ch i. Xin anh nghe b ng, b i vì thiên h bi tthì không t t cho cha m mình.

- Em có ch ng g n m t n m r i r i v y mà em có con hay ch a?



49

- Em có sanh c m t a con trai.

- c bao l n?

- G n 4 tháng.

- Qua m ng giùm cho em. Còn em tang cho ai mà m c ch ó?

- Em tang cho ch ng em.

- H ? Em nói sao? Ch ng em ch t r i? Ch t h i nào?

- M i ch t trên Sài Gòn, em lên lo chôn c t r i nên em v ây.

- Tr i t i! Qua có hay âu!

Hai ng i nói chuy n m i n ó thì xe h i ch y vô t i Th nh Hòa. Thi n Ý ch cho s p-ph ng ng ngay c a ngõ ông Cai T ng Bình, chàng m c a leo xu ng, m n s p-ph xách va ly

trên l ng r i m i Xuân H ng ghé nhà u ng n c r i s v .

Xuân H ng c i mà áp r ng: “Em xin l i anh, em không th ghé c. Ch ng em m t,em chôn c t m i r i, em ang lo ch y ri t v nhà ng cho cha m ch ng em kh i trông. ã v ymà em xa th ng nh c a em ã ba b a r i, em nh nó quá, nên không th ta-bà d c ng c.

y xin anh làm n b m giùm v i hai bác r ng em kính l i th m hai bác. Thôi em chúc anhnh gi i, cho em v k o tr a r i.“

Thi n Ý cúi u áp r ng: „Qua r t cám n em h i n m tr c, trong lúc nguy bi n mà embi t tr ng hi u khinh tình, có can m li u thân c u cha m “.

Xuân H ng c i mà nói: “ i cho anh ng i a v c a em h i ó ch c anh c ng ph ilàm nh v y, có chi áng cho anh khen“.

Cô nói d t l i cô cúi u t bi t Thi n Ý. Xe h i rút ch y. Thi n Ý ng ngó theo. Xuânng thì l y kh n lau n c m t.

Xuân H ng v t i nhà l t t ki m con b ng mà hun.

Bà Huy n h i r ng:

- Con s p t công vi c xong r i ch a mà con v mau d v y?

- D th a r i h t.

- Còn nó nói có hùn h p l p nhà hàng nhà hi t gí ó, bây gi tính làm sao?

- Th a vi c ó con có h i ch hai, thì ch nói nhà hàng b l nên óng c a lâu r i.

- Cái ó c ng t n h t m t muôn ng.

Ông Huy n nghe v than thì ông nói r ng: “Thôi, vi c ã qua r i, còn ti c làm chi. Bâygi ph i lo cho v con nó. Con Ba nè, tr i t khi n nh v y, con c ng ch ng nên bu n làm chi.Con còn nh quá, cha m không l ép con ph i th ti t v i ch ng. Ng i ta b n n m m i tu i,con cháu c b y mà ch ng ch t ng i ta còn c i giá thay, hu ng chi con m i có hai m i m ytu i. Nh ng mà ba xin con ch u phi n v y ít n m mà nuôi giùm Hoàng H i cho nó khôn l n r icon s l y ch ng khác. Ba bây gi ch có m t chút ó mà thôi. Xin con ch u khó nuôi giùm choba“.



50

Cô Xuân H ng nghe cha ch ng nói nh v y cô ng lòng, nên a n c m t mà ápng: „Th a ba, Hoàng H i là máu th t c a con, l nào con không bi t th ng, con ành b mà iy ch ng khác cho c. Con không có tính c i giá âu, xin ba má ng lo“.

ch ng ông Huy n nghe dâu nói m y câu y thì m ng nên h i dâu thay r i i nm.

Thi t tuy Xuân H ng không vui song cô c ng bu n r u l m. T i ngày cô c lo s n sóccon, cô quy t l y ó làm m c ích cho s s ng c a cô.

Cách ch ng m i b a, cô ti p c m t phong th g i tên cô, coi ngoài bao thì th yth g i t i nhà dây thép Sài Gòn, mà tu ng ch thì gi ng tu ng ch Thi n Ý, cô nghi nên côkhông mu n c. Cô x p phong th b vào túi, r i ch i v i con nh th ng.

n t i cô vô phòng thay mà ngh , cô m i nh t i phong th cô ti p h i tr a, cô bèny ra trên bàn r i ng i suy ngh . Ch ng hi u cô tính l nào, mà cô ng m ngh m t h i lâu r i

cô c m phong th xé bao rút th ra coi b qu quy t l m:

Th vi t b ng ch Pháp d ch ra nh v y:

Em Xuân H ng áng yêu kính ôi!

hôm anh r i b n n xe mà may c g p em cho t i b a nay, thì êm nào anh c ngthao th c hoài, h nh m m t thì th y em tr c m t, nên ng không c. Nh nh ng l i tâmhuy t em t v i anh, nên anh m i c bi t em là m t gái cao th ng, háo ngh a, tr ng tình chkhông ph i ng i ham phú ph b n, vong tình b i c nh anh ã t ng v y.

Anh c bi t tâm s em r i thì anh h t s c kính m n em mà l i l y làm au n n n n cái t i anh oán h n em, khinh em không nh m.

Anh vi t th n y, anh r t trông mong em l y lòng qu ng i mà tha cái t i l m l c y choanh, em nên ngh r ng vì anh quá th ng em r i t i m t bít tai mà ph i mang t i v i em, chkhông ph i t i ý gì khác.

Xuân H ng em ôi! M t i tài s c, m t khách a tình m c t i l i gì mà ph t tr i hành nh v y! Trót m i n m mong m i sum v y, mà lúc g n hi p r i l i tan, tan m t cách r t

th m thi t!

Anh ngh l i r t ti c cái cu c anh g p g em hôm n l m. G p làm chi mà bây gi ph iau n nh v y! Thà oán l m còn d ch u h n là th ng tr m.

Xuân H ng em ôi! Thôi, chúng ta nên quên h t vi c ã qua, mà lo vi c s t i. Bâygi em ã l duyên r i, còn anh thì c ng ch a k t b n. Ch c là ph t tr i th y ôi ta th m kháo , th m kh ngh a không phai, tình không l t, nên mu n xá t i cho ôi ta, m i khi n cho em

gãy gánh gi a ng ng ôi ta sum hi p.

Anh n n n xin em, n u ch ng ph tình anh, thì ôi ta s cùng ch p n i tóc t l i. Cái m itình c a anh i v i em v n còn y nguyên nh x a, mà có ch u ho n n n r i, bây gi l i còn giathêm cái ngh a n a. Anh ch c cái tình v i cái ngh a y mà tr n l i thì tr n i anh s kính tr ngem yêu m n em luôn luôn.



51

Anh suy ngh c n r i anh m i vi t th n y. Anh xin em c ng ph i suy ngh cho k m y l ianh t v i em ó.

Anh xin nói thi t v i em, d u em quy t nh l nào anh c ng v ng ch u, ch không dámphi n trách. Nh ng mà n u anh không c sum hi p cùng em, thì anh coi cái i c a anh h ã

ng, không còn m c ích gì mà h ng hái b c t i n a.

Em hãy xét l i bao lâu c ng c.

t ng i v a kính v a yêu em h t là

Hà Thi n Ý

Cô Xuân H ng c m b c th c i c l i ôi ba l n, c ch ng nào cô càng bu nch ng n y. M y êm sau, êm nào c ng v y, tr c khi i ng thì cô l y b c th ra c, r i ngóèn mà suy ngh trót m t hai gi .

Cách ba ngày cô nh t nh r i, cô m i vi t th g i v Cái T c m i cha m qua ng bày vi c riêng.

ch ng ông H i ng Nghi p ã có ý mu n i th m sui, may k ti p c th c a coni, thì không còn d d n a nên s a so n xe r i b a sau v ch ng i R ch Giá.

ch ng ông Huy n Hàm ti p ãi sui gia r t h u. n c m tr a r i cô Xuân H ng emt khay tr u r u ra tr c m t cha m hai bên mà th a r ng: „Con l y ch ng, con v n t ng

tóc b n ch t, c m s c hài hòa, tr c p d m cha, sau vui ni m gia th t. Nào dè cái m nga con, b c chân vào ng i, v a m i i c m t khúc thì gãy gánh cang th ng. Ph t

tr i ã khi n cái m ng con nh v y, thì con v ng ch u ch con không phi n trách chi h t. Theophong hóa c a ng i mình thì trai anh tu n ch ng th hai chúa, gái trinh li t ch ng th haich ng. Tuy con ch ng dám x ng là gái trinh li t nh ng mà con t nguy n b t ch c ng i x a giá tr n i mà th ch ng d y con. Ng t vì con coi th gian có nhi u n i ng cay, mà cái i

a con ã h ng r i, con ch ng còn ham phú quí công danh chi n a. Nay s n có cha m hai bên m t, v y con cúi xin cha m vui lòng cho phép con xu t gia u ph t, ng con tu ni m mà

nh ki p sau. H m nay con suy ngh ã k r i, con ph i tu thì con m i an tâm t nh trí c“.

Bà H i ng v i bà Huy n nghe con th a nh v y ng lòng, nên ng i khóc ch khôngbi t nói sao c. Ông H i ng c ng ng i nín thinh.

Ông Huy n Hàm t ng h ng mà nói r ng:

- H m nay ba th y con bu n, ba t ng ai c ng v y, h ch ng ch t m t ít lâu nguôi ngoaii thôi. Ba không dè con th ng ch ng con n n i con tính i tu. Con tu sao c.

Hôm tr c ba ã nói v i con ph i ráng nuôi giùm Hoàng H i cho ba, ch ng nó l nkhôn r i con mu n tính l nào ba c ng ch u và vui lòng h t th y. Con ã ch u r i, sao

a nay con òi i tu. Con i tu r i b Hoàng H i ai nuôi. Tuy nó có vú, song vú saong m . Ch ng con r i ch t r i thì thôi, con th ng nh làm chi quá nh v y. Con b

nó i ng thèm nh nó n a, trí mà nuôi con. N u con không th d ng nuôi d y dgiùm Hoàng H i cho ba t i nó có v , thì ít n a con c ng ph i s n sóc cho nó c n m

y tu i r i tính vi c gì thì tính, ch bây gi nó còn quá nh , con b nó nh v y c ngi nghi p.



52

- Ba nói thì con c ng ph i v ng, b i vì n u con b Hoàng H i vô chùa mà tu, thì khó choba má, mà c ng t i nghi p cho Hoàng H i. V y con xin ba má cho phép con tu t i nhàây, con v a tu v a nuôi con, thì v n toàn h t th y, i ch ng Hoàng H i khôn l n r i hay.

- c l m. Con tu nhà ây thì ba vui lòng l m. Ba giao h t t ng trên l u o cho con mà tu. Con th ng t ng, gõ mõ ánh chuông, làm gi ng gì ó t ý con.

Ông H i ng v i hai bà nghe Xuân H ng xin phép nhà tu thì vui m ng, nên c ngthu n tình không ng n tr chi h t.

n x mát, v ch ng ông H i ng m i t sui mà v . i d c ng bà H i ng nóing: „T i nghi p thân ph n con Xuân H ng quá. M ng s gì mà không c vui s ng chút

nào h t. Th y con nh v y thi t tôi t ru t“. Ông H i ng day m t ra phía ngoài không nói chit, b coi bu n hiu.

Xuân H ng c y ng i nhà vô chùa th nh m t b c t ng ph t Quan Âm v i m t b cng Ph t T và mua giùm m t cái áo r ng b ng v i r i nhu m dà. Cô d n hai bàn th , m t bàn

th Ph t T , m t bàn th Ph t Quan Âm.

p t công vi c tu xong r i, m t êm n , cô ch cha m ch ng i ng , trong nhà yênnh, cô t nhang, t èn trên hai bàn th ph t r i quì tr c bàn th ph t Quan Âm và vái r ng:

“Con là Võ Xuân H ng, 23 tu i vì ki p tr c thi u tu, nên ki p n y con ph i l n n lao ao vhi u v ngh a, v tình, v trinh.

“Nay con n n n sám h i, quy t tu ni m nh ph c c c a ph t gi i kh , v y con c uxin Ph t T , Ph t Bà c u thân con, cho con sáng trí vi t m t b c th cho Hà Thi n Ý nglòng d t cái nh n duyên c a con ki p n y, ng yên trí mà lo tam qui ng gi i, hòng g l c tr nmà theo Ph t o“.

Cô l y hai bàn th , r i l y bút m c ng i vi t m t b c th nh v y:

Thi n Ý anh ôi!

Trót m i n m em m t lòng lo gi cái tình c a em nh m t t m g ng thanh khi t, logi i cái h nh c a em nh m t óa hoa bán khai, mong sum hi p cùng anh cho ph tình cá n c.Nào dè ôi ta không có nh n duyên v i nhau nên Ph t tr i m i khi n k B c ng i Nam, r i làmhoa r i g ng rã .

Em ti p c b c th c a anh, em c i c l i m y l n, c ch ng nào em càng bu nch ng n y. Em bu n b vì ã th y anh n nông n i n y r i mà còn mong ráp cái g ng ã b ,còn tính l m óa hoa ã tàn .

Thi n Ý anh ôi! Làm thân con gái may r i m t ch ng. Em ã vào làm dâu nhà h Tr ngi thì em ph i th h Tr ng tr n i, có l nào em ành mang gói mà qua nhà h Hà n a cho

c. Em cúi xin anh n u anh ch ng ph tình c a em, thì anh ch ng nên c ng u c i m ngph t tr i ã nh, anh ph i thành tâm kh n c u ph t tr i gây cu c nh n duyên cho ôi ta, ngki p sau m m m t nhà, kh i bi t ly nh v y n .

Em ã quy t nh r i. Em v n bi t em quy t nh nh v y thì au n cho anh l m. Màthân em ây, há em l i vui v gì hay sao? Xin anh hãy nh ; i có y là không, tan y là hi p.



53

y ki p n y chúng ta m i ng i m i ng , hãy thành tâm c u tr i kh n ph t cho chúng ta ki pkhác c sum v y, sum v y mà anh ch ng có chút chi bu n, em c ng ch ng có chút chi h .

Vài hàng tâm huy t, cúi xin quân t nh n l i

Gái h u tình mà vô duyên

VÕ XUÂN H NG

Cô Xuân H ng vi t th xong, r i cô l y bao niêm dán cò theo phép bao g i cho HàThi n Ý, tr ng s Sài Gòn. Cô xu ng l u kêu m t a gia d ch mà sai c m phong th i cho

p chuy n xe sáng b a sau.

i th r i, cô tr lên l u t nhang l y ph t n a. Ni m h ng m t h i lâu r i cô m i l yt cái kéo bén mà h t u tóc và l y m t con dao c o l i ng i tr c t m ki ng l n mò c o h t

cái u tr c lóc. êm y cô t ng kinh ni m ph t t i sáng.

Con vú th c d y th y Xuân H ng còn ng l y ph t mà cái u tr c lóc thì ch ngng. Nó tu t xu ng l u, th y bà Huy n th c r i, ng ng i u ng n c, thì nó nói b u b o

ng: “Bà ôi! Cô tôi c o u r i“.

Bà Huy n nghe nói th t kinh, bà tu t lên l u g p Xuân H ng ng quì tr c bàn thph t, u c o tr c lóc thì bà ng trân trân, mà n c m t ch y ròng ròng. Bà c m ng th ngxót quá, nên bà nói l n r ng: „Con làm chi v y con! Tu thì n chay ni m ph t c ng r i. Làmthân n bà con gái có m t cái u tóc, mà con c o u r i thì còn gì mà k ?“

con vú nói l n x n làm cho trong nhà xao xuy n. Ông Huy n th c d y, hay vi c Xuânng c o u thì ông ch c l i l c u, th ng xót h t s c, song không bi t nói sao c. Ông

vi t th cho ông sui hay v ch ng ông H i ng Nghi p qua R ch Gía th y con nh v y thì tru t khóc d m, th than r i v ch không bi t làm sao.

Hi n gi Xuân H ng v n còn tu t i nhà ch ng là ông Huy n Hàm Tr ng Hà R chGiá, ngày lo s n sóc con, t i t ng kinh ni m ph t.

Còn ông Hà Thi n Ý còn làm Tr ng s ph Sài Gòn. Ông không c i v mà c ngkhông i ch i v i ai, h mãn gi làm vi c r i thì ông v nhà óng c a kín mít, không ai hi u tâmtrí ông c.

Hai ng i u tr tu i, b c ng i còn dài. Nh ng ng i theo phái v t ch t thì hoán Thi n Ý b sóng tình a y r i chàng s eo i làm cho Xuân H ng ph i t c a Ph t

mà vào ng tiên. Còn nh ng ng i theo phái tinh th n thì h oán Thi n Ý tuy mang m t cáitúi tình tr u tr u, song tình chàng cao th ng, nên không l chàng dùng cái tình y mà ánh cái ti t c a ng i chàng kính tr ng ó bao gi .

Tác gi không dám cho phái nào ph i, mà c ng không cho phép tiên tri, tác gi ch mong:

Trai bi t tr ng ái tình

Gái gi b n chánh ti t.

SÀI GÒN, tháng 8- 1935


ho bieu chanh mot doi tai sac

Documents