ho bieu chanh cu kinh

K nh 1 www.hobieuchanh.com

K nh Bi u Chánh

I

i Châu Thành Ô Môn, có m t cái r ch nh b t u ch góc nhà th ng t vôlàng Ô Môn, r i ch y th ng qua mi n Ba Se ng ng n r ch C n Th quanh co lò lên t ió.

Cái r ch nh này ng i ta kêu là r ch Cái T c, có l là t i ng i Ô Môn nhng n c y mà i t t qua Ba Se, C u Nhi m, Phong n c, kh i ph i i vòng ngã

n Th xa xôi cách tr .ch Cái T c ã ti n l i cho s giao thông mà l i p v phong c nh n a. Hai

bên r ch v n t c th ch m u, nhà c a liên ti p, h n lúc n c l n y thì nh ng th oc nh n c mà c sum sê, r i ph i hi p nhau che tàn mà y n c, nên v ra cáic tranh t t t i vui v , gây nên cái không khí mát m u nhàn.

Bên mé r ch, phía tay m t, l i có p m t con ng làng r ng rãi cao ráo: d ctheo ng tr ng hai hàng d a b , g c ngay hàng mà ng n gie ra r ch, m y kho ng tr ng

i tr ng xen nh ng mít, dâu, nh t là tr ng u , cây nào c ng lùn th p mà có trái eoy c , vói tay hái c, ch ng c n ph i leo trèo.

Ngó ra con ng này, cách Châu Thành Ô Môn ch ng vài tr m th c, có m t tòanhà nguy nga, n n úc á, c a cu n g ch, t ng tr ng toát, nóc lòm, tr c nhà có m tcái sân l n ch a ki ng v t t t t i, bông hoa màu s c còn hai bên và phía sau nhà, thì

n t c s n s r m r p. Ng i ta trông th y c nh này thì t nhiên bi t ó là ch c at ng i phong l u mà phú túc.

Thi t nh v y, tòa nhà nguy nga v i s v n th ch m u này thu c c a ông Huy nHàm Tân, ng i có ru ng t nhi u, có danh d l n, mà l i c ng c làng dân kính

n.Ti t tháng giêng, m t bu i chi u, tuy tr i còn n ng, song nh m t tr i ã s p

xu ng d i ng n cây sau v n, nên i phía tr c sân ã mát. Ông Huy n v i bà Huy ni ra v n hoa, ông c m cái kéo mà h t t s a nhánh cho nh ng c p kim quít, c n

th ng, qu nh mai, bùm s m tr ng trong nh ng ch u l n, còn bà thì i vòng theo m y b ing và m y li p hu mà coi ch ng cho hai a gia d ch t i bông.

Ông Huy n Tân m i 45 tu i, hình vóc dong dãy, g ng m t ôn hòa.Bà Huy n ã c 38 tu i r i, ã có ba m t con, nh ng nh bà có s n s c p

thiên nhiên, l i nh bà thong th trí, ch ng có bu n lo v s chi h t, nên dung m o c a bàn còn tu n tú, v t i c a bà v n còn y , ng i l t ng bà ch a t i ba m i xuân.

Ông Huy n ng lum khum nh m cây hu nh mai mà u n nhánh, bà Huy n b ci g n bà nói:

- Ng i mua nhà c a Xã Nh n mu n d n v hay sao, mà nghe b y tr nói tm m i t i gi có ng i lo quét d n ng.

http://www.hobieuchanh.com


- V y h ?... H mua t nhiên h d n d p mà ch sao.- Hôm qua Tòa u giá phát mãi, ông không thèm tranh mà mua, h mua u ng

quá.- Mình mua làm chi, bà?- t giáp ranh v i t mình, mua ng m v n mình r ng thêm n a.- Có vài ba công t, nhi u nh i gì ó. V n mình g n hai m u, m c s c mà

tr ng, m r ng thêm n a mà chi?- Ông nói k quá. t r ng thêm ch ng nào càng quý ch ng thêm ch ng n y, có

i chi âu mà s .- Mình có m t a con trai, s v n c a mình ây ã r i c n gì ph i lo m

ng thêm n a.- Còn hai a con gái n a chi?- i! th con gái, h g nó l y ch ng thì nó theo ch ng, nó có v i mình âu mà

mình ph i lo cho nó.Hai ông bà ng nói chuy n t i ó thì có m t chú lính h m h b c vô c a ngõ.Ông Huy n ng ngay mà ngó, bà Huy n c ng ngó, i nghe coi chú lính n nói

chuy n gì.Chú lính chào hai ông bà r i th a r ng:- B m ông, quan l n tính 5 gi chi u này i v i bà l n vô th m ông bà, song quan

n s ông bà i kh i, nên d y cháu vô h i tr c coi có ông bà nhà hay không.Ông Huy n li n áp:- Xin chú v b m v i quan l n r ng có v ch ng tôi nhà và v ch ng tôi s n

lòng ti p quan l n bà l n.Chú lính t giã r i xây l ng tr ra ng.Bà Huy n nói v i ch ng:- Thôi, ông vô nhà ng s a so n ti p khách.- Còn s m mà, m i b n gi . Tôi m c áo dài, b t kh n en thì xong, có s a so n chi

âu.- tôi sai b y tr i mua n c á ng lát n a ãi r u.- C ng bi u nó n u n c sôi ng ch trà, nghe.- N c sôi thì có s n... Cha ch , quan Ch qu n i l i, tôi ch a k p i th m bà

n, nay quan l n bà l n n th m mình tr c nh v y, tôi ái ng i quá.- Ph n tôi thì hôm qua quan l n n lãnh vi c, tôi có hi p v i n ch trong qu n

mà y t ki n quan l n r i. Theo l thì bà ph i n th m bà l n tr c r i bà l n s th m tri .

- Quan l n v i bà l n m i l i t i hôm qua. Tôi tính ít b a d n c xong r itôi s i th m. Tôi không dè bà l n l i i th m tôi tr c.

- Ng i l n mà i th m tr c là t lòng h c . V y lát n a bà ph i cám n, r i bàxin l i v s bà ch a k p i th m.

- Ng i ta nói quan l n ây là con c a ông H ng s Kinh trên Th t N t h itr c, ph i hay không v y ông?



- Tôi c ng nghe nói nh v y, song không bi t ch c. Lát n a quan l n bà l n vô, bàng có h i vi c ó nghe hôn. H i nh v y sai l ngh a l m.

- Tôi bi t mà.Bà Huy n tr vô nhà sai gia d ch a i mua n c á, a lau bàn gh , a r a

chén r a ly, s p t s n sàng ng ti p khách. Cách m t h i ông Huy n c ng vô r a m ta tay, thay i qu n áo.

Cô Túy, là con gái c a ông Huy n bà Huy n, n m nay cô ã c 17 tu i, h i nhcô h c t i tr ng Ô Môn, thi u b ng s h c r i cô lên Sài Gòn h c thêm vài n m. Vìông Huy n bà Huy n c ng không mu n cho cô i xa n a, nên n m ngoái b t cô v nhà,mà c ng ch a ch u g cô l y ch ng.

Trong nhà l i còn cô Huyên, 20 tu i, cháu kêu ông Huy n b ng chú ru t, vì chakhu t s m m Sa éc thì nghèo, nên ông Huy n em v nuôi ng ch i v i con gáiông cho có b n.

Nghe nói s có khách thì cô Túy v i cô Huyên l ng x ng lo giúp v i bà Huy n màp t cu c ti p khách, song cô Huyên thì lo giúp thi t, còn cô Túy lo son ph n và lo áo

qu n nhi u h n.úng 5 gi chi u, quan Ch qu n là quan Ph Quy n và bà l n vô t i, có m t chú

u i theo ch ng.Ông Huy n bà Huy n ra ngoài c a mà ti p chào và r c vô nhà. Cô Túy v i cô

Huyên ng trong, ch ng khách vô, hai cô c ng cúi u chào l .Ch nhà m i khách i th ng vô b sa lông l n phía trong mà ng i, r i hai cô

ng trà ãi khách.Bà Huy n nói v i bà Ch qu n:- Tôi ch a k p i th m bà l n, mà bà vô n th m v ch ng tôi tr c, thi t tôi có

i nhi u l m.- V i ng i ta thì v ch ng tôi ph i gi gìn cho h p l ngh a, ch ông Huy n v i

bà Huy n thì v ch ng tôi i th m tr c c ng không h i chi h t. Xin bà Huy n ng áing i. Hai cô ây là con c a bà Huy n ph i hôn?

- B m, con nh là con, còn con l n là cháu kêu ông Huy n tôi b ng chú.Quan Ch qu n li n h i ông Huy n:- Ông Huy n có c m y c u m y cô h t th y?- B m, tôi có 3 a con, m t trai hai gái. Th ng con trai l n c a tôi, 21 tu i, thi

u Th toán, quan trên m i c p b ng cho nó làm vi c t i Sài Gòn ch ng vài tháng nay.Con Túy ây là con k ó, n m nay 17 tu i. Còn a con út, tên Ng , 10 tu i, còn h c t itr ng Ô Môn.

- C u l n làm Th toán trên Sài Gòn ó tên chi?- B m, nó tên Thanh.- Có v r i hay ch a?- B m, ch a có v . V ch ng tôi ng lo ki m ch nh ôi b n cho nó, song

ki m ch a c.- Còn cô ba ây, ông Huy n ã h a n i nào hay ch a?



- B m, ch a. Nó còn nh , lo cho anh nó r i s hay.Em Ng , là con út ông Huy n, i h c v , nó v a b c lên th m, nó ngó th y trong

nhà có khách nên th i lui mà i vòng vô ngã sau. Bà Ch qu n ngó th y, li n bi u kêu nóra cho bà bi t m t. Em Ng ph i ra chào khách.

Cô Túy v i cô Huyên coi cho ng i b ng ly và r u ra ng ãi khách.Quan Ch qu n cãi r ng:- Tôi xin khai thi t, v ch ng tôi không bi t u ng r u. Xin ông Huy n bà Huy n

bãi r u i, dùng trà mà thôi.Mu n làm v a lòng khách, nên ông Huy n ph i d y b ng r u vô.Quan Ch qu n thình lình h i ông Huy n:- Ông Huy n có l bi t tôi ch ?- B m. Tôi xin l i ... Tôi không ... nh .- Cách m i hai n m tr c, tôi có xu ng nhà ông Huy n m t l n.- Lâu quá, nên tôi quên.- Tôi là con c a ông H ng s Kinh h i tr c trên Th t N t ây. Hôm qua ông

i v i m y v n ch n th m tôi. Tôi ngó th y thì tôi nh ông li n. Nh ng vì hôm quakhông có gi nhi u, nên tôi không h i th m ông bà c. B a nay r nh, v ch ng tôi m ivô th m ông bà.

- B m, hôm có gi y i quan l n l i ây, thì tôi có nghe nói quan l n là con c aanh H ng s . Nghe nói v y tôi có lòng m ng, song không bi t tin y có thi t hay không,nên tôi không dám h i. c Kh ng t d y v o hi u, ngài có nói r ng:"L p thân hành

o d ng danh h u th , d hi n ph m u, hi u chi chung dã". Quan l n h c thành tàii ra tr dân, giúp n c, làm r ràng cho cha m nh v y thì quan l n tr n th o v i cha l m. Tôi l y làm m ng cho quan l n. Ch H ng s n m nay ã tr ng tu i r i, ch

còn trên Th t N t hay là theo quan l n?- Má tôi m t, ã mãn tang hôm tháng ch p.- a! V y hay sao?... Ch m t tôi không hay chút nào h t.- Khi tôi h c xong r i, tôi ra giúp vi c v i Nhà n c, thì tôi em má tôi theo ng

con g n nhau. H i n m kia, tôi tùng s t i Sài Gòn. Má tôi có b nh r i m t tr n.- Thi t tôi không hay. Tôi v i anh H ng s h i tr c là b n nho h c v i nhau,

nên tôi th ng nh l m. Ch ng may nh khu t s m, làm cho tình b ng h u d t i. T nglà ch H ng s c s ng, té ra ch c ng m t n a. i s còn m t, thi t không bi tsao mà li u tr c c.

- Tôi làm nên thì cha m ã khu t h t, không còn mà chung h ng chút phú quíi tôi. H tôi ngh n ch ó thì tôi t i ph n l m.

- Ng i có hi u, d u làm vi c gì, d u ng i a v nào, c ng không quên công na cha m . Quan l n c cao sang, mà quan l n bi t ti c không còn cha m ng

chung h ng v i quan l n là ng i có hi u. S còn m t là t i m ng tr i nh, tôi t ngquan l n ch ng nên bu n l m. Ngày nay quan l n làm nên, tuy không còn cha m mànuôi d ng, song quan l n l p c thân danh làm cho vong linh c a cha m c rràng, r i ngày êm quan l n còn bi t suy ân ni m ngh a n a, ó c ng là m t cách tr th o



cho ng sanh thành, ch ng l a là ph i nuôi d ng. y v y tôi xin quan l n nên vui, chch ng nên bu n.

- H i tôi còn nh , ông thân tôi th ng d n tôi h b c ch n vào ng i thìph i l y câu này mà nh tâm: "Tri m ng, thu n th i, thanh thiên". Tôi v n nh l i d ny hoài, nh v y mà tôi b t bu n c chút nh. Thi t, tôi i v i vong linh cha m tôi,

thì tôi bu n mà thôi, ch tôi kh i h . Tuy v y mà tôi ngh tôi l p c thân danh, làm rràng chút ít cho vong linh c a cha m ây, ph n nhi u là nh có lòng qu ng i c a ôngHuy n bà Huy n giúp tôi h i tr c, nên tôi m i l p thân c. n ngh a y tôi h ng nhhoài, ch ng bao gi tôi quên; b i v y n Ô Môn t hôm qua, thì tôi trông có chút gi

nh ng v ch ng tôi n th m ông Huy n bà Huy n mà t lòng còn nh n x a.- Xin l i quan l n, có n gì âu mà quan l n ph i t .- Sao l i không n? Ch còn i sao n a m i g i là n c? Ngày ông thân tôi

t, trong nhà không còn m t ng ti n. Có m i m u t thì ông thân tôi ã c cho ôngHuy n, mà còn m c n riêng c a bà Huy n m y tr m ng b c n a. Trong nhà má tôi thì

u i, l i ph i nuôi m t b y con th . Tôi là l n, mà tôi ng h c n a ch ng, làm saogiúp má tôi. H i ó tôi ch c tôi ph i thôi h c. Còn ti n âu mà h c n a, mà i h c thìlàm sao má tôi có c m mà nuôi s p em tôi. Lúc y gia c nh c a tôi kh n kh bu n th m

t s c. C nh y x y ra cách m i m y n m tr c, mà n ngày nay tôi v n còn th y trõ tr c m t tôi hoài. Tôi còn nh , m t bu i s m m i, tr i m a lâm râm, má tôi d t tôixu ng Ô Môn mà th m ông Huy n bà Huy n. Trong lòng m con tôi ch a chan s u não

ng nh c nh tr i m a lâm râm ó v y. Má tôi xin v i ông Huy n cho m con tôi nmãi m i m u t ng tr luôn s n thi u bà Huy n cho thanh th a, ch không th nàomà tr s n y cho n i. Ông Huy n bà Huy n theo an i má tôi, c m m con tôi n

m, r i ông l y b ng khoán ru ng, bà l y gi y n mà a h t l i cho má tôi, ông bà choru ng l i ng má tôi làm mà nuôi em tôi và cho luôn h t n n n kh i tr . Ai mà có lòngqu ng i n nh v y? n ó còn n nào l n h n?

Quan Ch qu n nói t i ó r i ng lòng nên ngài a n c m t, không nói ca, làm cho bà Ch qu n và ông Huy n bà Huy n c ng c m xúc.

Mu n i cái không khí bu n b c y ra vui v m t chút nên ông Huy n áp:- Tôi v i anh H ng s h i tr c là b n ng o. T i cái m ng nh không c

làm giàu, nên nh làm vi c gì c ng th t b i h t th i. H i nh sanh ti n thì tôi giúp nhchút nh, ch có ph i cho vay t n chi âu. Ch ng may nh khu t thì thôi, n u vch ng tôi làm theo ý ch H ng s thì còn gì tình ngh a anh em, mà ch H ng s làmsao nuôi con cho c. Vi c v ch ng tôi làm ó là vi c th ng tình, ng i bi t u ai

ng ph i làm nh v y, có l chi âu. Ch ng c n quan l n ph i h mình mà t n.- Ng i làm n d u không mu n nh cái n c a mình làm, mà ng i ch u n

không c phép quên cái n mình ch u. Tôi nh ông thân tôi h i tr c hay nói:"B t suyân, vô d b o th t ". Tôi th n ông Huy n bà Huy n, mà tôi không thèm nh , thì làmsao tôi nên c. Hu ng chi nh có ông Huy n bà Huy n tr ru ng h y n , má tôi m icó th nuôi s ng s p em tôi, tôi m i có th h c n thành chung r i c làm quan ây.

y v y mà tôi l p c thân danh mà tr th o cho cha m là nh n ông Huy n bà Huy n



giúp cho tôi ó. n ngh a y ch ng bao gi tôi quên c. Vì v y nên i l i ây vch ng tôi l t t n mà cám n ông Huy n bà Huy n.

- N u thi t nh vi c nh m n c a v ch ng tôi làm n m tr c mà quan l n m ic tr n th o v i cha m , thì v ch ng tôi vui trong lòng l m. S vui y là cái ph n

th ng x ng áng c a Tr i ban cho v ch ng tôi r i, quan l n kh i ph i nh c lòng nhi vi c y n a.

- L i khiêm nh ng y càng làm cho tôi kính m n ông Huy n nhi u h n n a. Tôin ây, b n tâm c a tôi có hai m c ích: th nh t n ng cám n, th nhì n ngi vi c này: tôi làm quan, tôi ph i gi thái nào mà tr dân cho hi p v i o th o thâna tôi, mà c ng hi p v i ngh a v c a ng dân chi ph m u và cho v n toàn cái trách

nh m c a Nhà n c phó thác cho tôi ? Vì ông thân tôi khu t s m nên tôi không c h pth cái gia ình giáo d c cho nhi u. Ông Huy n là b n ng o c a ông thân tôi, nên tôitr ng c ng nh thân sanh tôi v y. Tôi xin ông làm n ch giáo giùm cái ng ph i chotôi i ng kh i th t hi u v i k sanh thành tôi, kh i trái v i ngh a v c a tôi và kh i l i

i trách nh m c a Nhà n c vì tin c y nên phú thác cho tôi .Ông Huy n Tân thu nay ch a t ng nghe ai v n k v m t câu chuy n quan h mà

i cao th ng nh v y, b i v y ông nghe quan Ch qu n nói d t l i r i thì ông ng nng , không bi t ph i áp th nào cho x ng v i ý t c a ng i h i. Ông ng i suy ngh ,

c nh l i c a Tr ng Cung i áp v i Kh ng phu t trong sách Lu n Ng , ông h i ýi áp v i quan Ch qu n:

- Theo ý tôi, quan l n tr dân, quan l n thi t hành 5 ch này: “C k nh nhi hànhgiãn”; thì có l quan l n kh i l i v i ngh a v , mà c ng kh i l i v i trách nh m.

- C k nh nhi hành giãn ngh a là sao ?- Ngh a là lúc bình th ng, i v i quan l n thì quan l n ph i th n tr ng dè d t,

ng trái v i l ng tâm, r i n lúc hành chánh, i v i nhân dân, thì quan l n ph iqu ng i d dàng, ng câu ch p vi c nh .

- Tôi r t c m n ông Huy n. Tôi s dùng câu ông d y tôi ó mà làm bi u hi n tr dân.

- Tôi xin quan l n hãy xét l i. Tôi thu c phái c u h c. Tôi s e ý và l i c a tôikhông hi p th i ch ng ?

- L i o c thì hi p th i luôn luôn, d u i t n hóa n b c nào i n a c ngkhông b o c c. Tôi tin ch c nh v y.

- Quan l n làm quan mà quan l n tôn tr ng o c thì quý báu bi t ch ng nào.- Ông quan nào c ng ph i v y, ch nào ph i m t mình tôi hay sao mà ông khen.

u không l y o c mà tr dân thì làm sao c ng i ta kêu là “dân chi ph m u”.- B m, quan l n nói ph i l m.Lúc y cô Túy ra b ng chén em vô trong mà rót trà nóng m i châm thêm vô

bình. Bà Ch qu n t ý mu n i xem trong nhà. Bà Huy n li n m i bà l n i vô trong.Quan ch qu n ngó cô Túy r i h i ông Huy n :- Sao ông không cho cô em ây i h c ?



- Tôi ít con, nên má nó c ng nó l m, không ch i r i nó ra. Nó h c tr ng Ô Môn,i n m kia thi u b ng s h c r i có lên Sài Gòn h c vài n m, má nó nh nên b t nó

nhà, không cho i h c n a. tôi ngh con gái h c chút nh bi t thì thôi, h c nhi u màkhông i làm vi c thì không dùng chi h t, b i v y tôi c ng xuôi theo, không ép nó i h cthêm.

- nhà mà không có công vi c chi h t, thì có l cô em bu n ch .- Nó c ti u thuy t và nh t trình t i ngày, có không âu.- Theo ý tôi thì nên cho cô em i h c h n là cho c ti u thuy t.- Nó mê ti u thuy t l m, quy n nào h xu t b n thì nó có h t th y. Hai n m nay nó

mua mà c r i dành y m t t .- Không t t. Con gái không nên c ti u thuy t. Mà có c thì ph i l a th nào

hi p luân lý s cho c, b i vì ti u thuy t i nay xen l n nhi u b t i phong b i t c tháiquá. n bà con gái mà c nh ng b dâm th y thì ph i lo n trí não, a tánh tình.

- V y hay sao ? Tôi không dè. tôi bi u nó ng có c n a.- Xin ông ph i c n l u tâm v vi c y: Có con, nh t là con gái, ph i l a sách mà

cho nó c, ch ng nên nó c thong th .- C m n quan l n.Bà Ch qu n i xem nhà c a r i bà tr ra phòng khách. Tr i g n t i nên quan Ch

qu n t giã mà v , h a khi nao r nh s vô nói chuy n ch i lâu h n.Ông Huy n bà Huy n a khách ra t i ngoài c a r i m i t bi t nhau. Ch ng i

tr vô, ông Huy n n i v i bà:- Anh H ng s Kinh sanh con c nh v y thi t là có ph c, mà dân x này có

c quan ch qu n ó thi t là có ph c l m.



IICách m i ngày sau.

t bu i chi u, ông Huy n Hàm Tân thay i y ph c, s a so n ra ngoài ng iám cúng th n C u an d i làng Tân Th i v i quan Ch qu n. Bà Huy n m t l y

cái kh n en a cho ông r i nói:- Ng i mua nhà c a Xã Nh n ã v m y b a rày.- Ph i tôi ngó th y… Bà c nói cái nhà ó hoài. Ti c làm chi không bi t.- U ng l m ch , tôi ti c hoài, h ít ngày r i coi nh h mu n bán thì tôi mua

i, d u m c h n ôi ba tr m tôi c ng mua.- Mua làm chi không bi t.- Tôi mua r i tôi d cái nhà ng m r ng v n c a mình qua phía ó.- Ch chi tôi dè bà mu n quá nh vây thì hôm tr c tôi u giá mà mua cho.- Tôi có nói, t i ông làm l , nên tôi không dám c n a.- Có l ng i mua ó không lâu âu ?- Nhà v n s mà v v n thì bu n quá, lâu sao c.- , nghe H ng qu n nói ng i ó vi t ti u thuy t hay l m.- H !… vi t ti u thuy t hay ?… Ông nào v y kìa ?… Con Túy nó bi t tên m y

ti u thuy t gia h t th y, h nói tên thì nó bi t li n.- Nghe nói tên Chí Cao, Chí Th p gì ó không bi t.Cô Túy trong bu ng l t t b c ra nói :- Té ra ng i mua nhà Xã Nh n ó là ông Chí Cao hay sao ? Ông Chí Cao là ti u

thuy t gia tr danh a ba. Ông vi t c g n 10 b ti u thuy t, b nào c ng thâm thúyc s c. Con xem nh ng tác ph m “M t óa hoa h ng”, “D i bóng tr ng thanh”,

“Nh n b n H ng Nga”, c a ông, con ph c tài ông l m. c ông v g n nhà thì quí hóabi t ch ng nào.

Ông Huy n ng ngó con trân trân , i con nói d t r i ông m i nói :- Con thích ti u thuy t d ! Tính ham c sách là tánh t t. Nh ng mà ph i l a sách

mà c, ch ng nên c nh ng dâm th . Ba mu n con mua sách luân lý mà c, ch ngcó c ti u ti u thuy t n a.

- Sách luân lý c bu n quá, con nít có ch u c âu.- Bu n mà có ích. Vui mà h tánh n t, thì vui làm chi.Bà Huy n v i t i cô Túy không dám cãi.Ông Huy n t v con mà i ra dinh qu n.Bà Huy n chúm chím c i mà nói v i cô Túy- Té ra ng i m i d n v ó là Chí Cao.- Quy n “Nh n b n H ng Nga” con m i c cho má nghe b a h m ó, má nh

hay không má ?- Nh- Hay l m, ph i hôn ?- , hay.



-Tác gi t c nh t tình, dùng u v n giéo gi t, khi n cho ng i c có khi ph ibàng hoàng r i m m ng, có khi ph i suy ngh r i b i h i. Ti u thuy t nh v y mà bachê ch .

- Ba con theo x a, t nhiên không a sách i nay con ng có khen ti u thuy ttr c m t ba con n a.

- con l a nh ng tác ph m c a ông Chí Cao con riêng ng con c l i. Cácti u thuy t bây gi con thích v n c a Chí Cao h n h t…

Cô Túy ngó ra ngoài tr c r i kêu bà Huy n mà nói:- Má, ai i vô kìa.. ph i ông chí Cao ó hay không ?Bà Huy n ngó ra, th y m t ng i trai tráng ngoài c a ngõ ch m h m i vô sân,

u ch i láng nhu t, mình m c m t b túc so may thi t khéo, nút gài th ng b ng, túitrên d t m t cái kh n l a mùi khói nhang ló ra ngoài m t góc. Ng i y v a i v angó hoa ki ng hai bên, b hân hoan, m t sáng s a. Khoan thai b c lên th m, b không

ng chút nào h t, ng i y i ngay vô c a gi a, th y bà Huy n v i cô Túy trong nhàng chong m t ngó mình, thì d ng l i cúi chào r t có duyên mà trúng l , r i chúm

chím c i và nói :- Tôi là v n s Chí Cao, m i d n v nhà m t bên ây vì s th t l xã giao, nên l t

t n xin ra m t quan Huy n bà Huy n ng tr c d ng câu ph c th , sau k t ni mlân c n.

Nghe x ng Chí Cao thì bà Huy n cô Túy u m ng, bà m ng vì có d p c h ith m mi ng t, cô m ng vì c bi t m t ti u thuy t gia mình a, b i v y hai m con

u vui v cúi u áp l . Bà Huy n li n m i Chí Cao vô nhà và nói:- Ông m i n th m l n th nh t mà r i quá, ông Huy n tôi không có nhà, m i i

ra ngoài dinh ng i làm cúng ình v i quan l n.Chí Cao c i mà áp:- R i thi t, nh ng mà quan huy n i kh i, song có bà nhà, thì s r i c a tôi ch

i n a ph n mà thôi, ch ch a n n i r i hoàn toàn.Vì theo i nay cái l nam n giao ti p ã n i r ng ra nhi u, l i c ng vì bà Huy n

mu n làm quen ng h i th m mi ng t, b i v y bà m i Chí Cao ng i t i phòng kháchphía ngoài r i d y cô Túy bi u gia d ch em n c và thu c mà ãi khách.

Bà Huy n b c qua ng i t i b ván ngang ó và h i :- Ông mua cái nhà c a Xã Nh n ó hay là ông m n ?- Th a tôi mua, u giá mua gi a tòa.- Ông là v n s mà ông mua v n ông sao c.- Th a, tôi chán cái thú thành th r i, ch n r n quá không th suy ngh ng n y

ra m t t t ng gì h t. Tôi mua v n v ây, ch tâm c a tôi là tìm ch n thanh t nh n m c sách, ng i suy t ng, r i vi t ti u thuy t mà c ng hi n cho ng bào.

- Tôi ch c ây bu n ông không lâu ng.- Xin l i v i bà, tôi ã quy t chí lánh ch vui, tìm ch bu n; n u ch này bu n,

theo nh bà nói thì tôi thích l m ch .- Ông mua v nhà v t h t th y bao nhiêu ?



- Th a, k luôn v s phí h t th y h n 600, mà tôi còn ph i t n ti n s a nhà n a.Ng i ta nói tôi mua m c. Th a bà, theo ý bà thì m c hay r ?

- M c m t chút, b i vì t ít, mà cái nhà l i c .- D u m c tôi c ng ph i vui b i vì tr c nhà có r ch, chung quanh có v n, cái

nh êm m trù m t ó nó có th trau d i tâm h n, n n úc t t ng cho tôi vi t ti uthuy t c thì thôi. ã v y mà tôi còn c g n m t bên bà v i quan Huy n thì ch

a tôi càng quý l m v y.- Ông ây ng vi t ti u thuy t mà thôi ch không tính làm vi c chi khác n a

hay sao ?- Th a bà, nhà v n s thì ch bi t vi t v n, vi t có m t m i thì n m lim dim mà m

ng ch có bi t vi c chi khác âu mà làm.Cô Túy nãy gi ng i phía sau bà Huy n mà nghe nói chuy n, bây gi cô m i xen

vô mà h i Chí Cao.- Th a ông, nh ng tác ph m c a ông ã xu t b n r i ó, ông xu t v n in mà bán,

hay là ông nh ng b n quy n cho h xu t b n.- Tôi có m t mình, ngày nh êm c c m c i ng i vi t hoài, không có gi mà lo

vi c chi khác. Mình vi t ti u thuy t nh t là tên mình c công chúng yêu m n, n umình ra ti n xu t b n mà bán thì có l i nhi u. Ng t vì v n s không có cái óc th ng gia,nên bán sách b t ti n nhi u b l m. T i nh v y nên tôi ph i bu c lòng nh ng l i b nquy n cho n quán h xu t b n.

- Th a, ti u thuy t c a ông quy n nào c ng c công chúng hoan nghinh nhi tli t. Ông nh ng l i b n quy n cho ng i ta xu t b n, thì h l i nhi u l m.

- Th a cô, tôi d bi t vi c ó, nh ng mà bi t làm sao bây gi ?- Ông nh ng quy n cho h xu t b n nh v y, m i tác ph m h tr cho ông bao

nhiêu ti n ?- Không có giá nh t nh, ho c 500, ho c 300, tùy theo tác ph m dài hay v n.

Theo l i cô h i tôi ó, thì tôi ch c cô có c ti u thuy t c a tôi.- Th a ph i. Các tác ph m c a ông, em có mua mà c h t.- Mua nhà v ây, tôi không dè ã có s n m t c gi r t xinh p m t bên tôi

ch . Tôi l y làm hân h nh l m.- Trong ch Ô Môn n y, c gi c a ông nhi u l m ch không ph i có mình em

âu.- N u v y thì cái hân h nh c a tôi càng l n h n n a. c ti u thuy t c a tôi, cô

thích b nào h n h t ?- B nào em c ng thích h t th y.- C m n cô.Chí Cao l y làm c chí, song th m ngh m i n làm quen l n u n u mình c

nói ti u thuy t hoài, thì e s ng i ta chê trách mình ham khoe khoang, b i v y chàng trmái mà h i bà Huy n :

- Th a bà, không bi t quan Huy n có c m y cô m y c u ?



- Tôi có 3 a con mà thôi, th ng l n làm vi c trên Sài Gòn, v i con này và m ta gái nh n a còn i h c.

- c nh v y thi t là có ph c. Giàu có sang tr ng, mà l i có con trai con gáikhông thi u chi h t.

- Ông có c m y ng i con ?- Th a bà, tôi ch a có v .- Ông ã tr ng tu i r i, sao không ki m ôi b n nh ng i ta.- Th a bà, nhà v n s th ng trí m m ng cái p, cái cao; n u c i v thì t

nhiên ph i c i ng i gi ng nh trí mình t ng t ng v y m i c. T i nh v y ó nênkhó ki m v m t chút.

- Ông kén l a quá nh v y thì làm sao mà có v cho c. i này s không cóng i nh cô Thanh Xuân trong ti u thuy t “Nh n b n H ng Nga” ó âu.

- Xin bà cho phép tôi cãi l i bà m i nói ó. Trong ch n thâm s n thì có á v i câymà thôi. Tuy v y mà n u ng i ta gia công tìm ki m, thì ng i ta c ng l m c nhi u

c ng c quí vô giá. y v y ch n d ng gian này có l nào l i không có ng i p mà cao th ng nh cô Thanh Xuân. Tôi v n tin ch c ph i có, b i v y tôi c b n lòng màtìm hoài, tìm cho c cô Thanh Xuân tôi m i ph d .

- Tôi s ông tìm th t công tìm không g p âu.- D u mình không có duyên mà g p c, mà mình có chí tìm ki m, thì lúc mình

nuôi cái hy v ng s tìm c vui v trong c nh m m ng.Bà Huy n không mu n kéo câu chuy n ra dài thêm n a, nên bà không áp l i.Chí Cao l i không mu n v , nên chàng h i bà.- Té ra bà c ng có c ti u thuy t c a tôi nên bà m i bi t cô Thanh Xuân ?- Con nh nó có mua, nên khi nào r nh thì tôi xem ch i, ch không có gi mà c

t.- Xin bà ch u khó c cho các tác ph m c a tôi, thì bà m i th u hi u tâm h n

a tác gi c.Bà Huy n quy t d t câu chuy n nên bà day l i phía sau mà nói nh v i cô Túy,

khuyên cô i vô trong bi u gia d ch lo d n c m. Cô Túy i r i, bà Huy n li n ng d ymà nói v i Chí Cao:

- Ông qua th m v ch ng tôi, tôi r t c m n. ông Huy n tôi v r i s tôi th ai cho ông Huy n tôi hay, ng b a nào r nh ông Huy n tôi s tr l .

Chí Cao còn mu n ng i lâu n a, song th y c ch r i nghe câu nói c a ch nhành v y, thì hi u ng i ta t ý mu n mình i v , b i v y chàng th ng th ng ng v y vànói :

- Thôi, b a nào có quan Huy n nhà r i tôi s qua n a ng làm quen v ingài. Tôi g n, hai nhà qua l i àm lu n ch i, ch c là vui l m.

Chí Cao v a nói v a i l n ra c a. Bà Huy n c ng i theo, ý mu n a khách,song bà i xa xa,

Chí Cao ngó bà v a c i v a nói nho nh :- Có l bà quên tôi, ch tôi bi t bà t h i bà còn xuân xanh, ch a có ch ng.



Bà Huy n ch ng h ng.Chí Cao nói ti p:- Tôi là con c a th y giáo Sum, h i còn nh chúng ta m t dãy ph v i nhau d i

n Th , bà nh hôn?Bà Huy n t nh táo áp.- Tôi bi t th y giáo. Còn ông thì tôi quên.Chí Cao nói:- Lúc bà l y ch ng, thì tôi m i m i hai m i ba tu i. Tuy lúc y tôi còn con nít,

nh ng mà tôi ã bi t m n n t na m th m c a bà, bi t yêu cái v p thiên nhiên c a bà… ã h n 20 n m r i, mà cái v p y v n còn y nguyên, ch a phai l i chút nào h t.

Nghe m y l i y, bà Huy n v a m c c , v a t c gi n, bà mu n m ng a vô lng r n d y nó v sau, nh ng vì s làm v l mang ti ng mà gây bu n cho ch ng, nên

bà d n lòng mà nói:- Ông i v i.Chí Cao c c i chúm chím mà nói ti p:- Bà là cô Thanh Xuân c a tôi t trong quy n ti u thuy t “Nh n b n H ng Nga

ó”.Bà Huy n xây l ng tr vô, phi n gi n cành hông au s c m t.



III

Cách m t tháng sau.Ông Huy n Hàm Tân ti p c th c a con trai l n, là th toán Thình, cho hay

ng ã m n c ph mà d n ch yên r i và m i cha m lên ch i v i mình ít b a.Lúc y ông Huy n ã thâu góp lúa ru ng em v l m xong r i h t, nên ông thong

th không b n vi c gì. ã v y mà m y b a rày em Ng nh c r ng n ng không c,làm cho ông khó ch u, mu n em nó i Sàigon ng ki m c t tr b nh cho nó.

Ti p c th cu Th toán Thình, hai ông bà m i bàn tính cô Túy v i côHuyên nhà coi nhà, còn hai ông bà d t em Ng lên Sài Gòn, ng tr c ki m th y tr

nh cho con gái nh , sau coi b con trai l n n nh th nào. Tính nh v y mà ch anh ngày i, k cô Huyên c th c a m cho hay r ng m au nhi u, cô lo s nên xini chú thím cho phép cô v Sa éc mà th m m ít ngày.

Ông Huy n l y làm b i r i, không l không cho cô Huyên v Sa éc; mà n u chocô i thì có ai nhà coi nhà v i cô Túy ng v ch ng ông i Sài Gòn.

Hai ông bà tính t i tinh lui r i ông nh t nh cho cô Huyên v Sa éc li n, còn iSài Gòn thì bà Huy n v i cô Túy d t em Ng i, ông nhà coi nhà. Bà Huy n khôngch u nh v y, bà mu n ông i v i bà ng coi nhà c a con trai thi u v t gì thì mua s mcho con. Cô Túy thì cô không mu n i Sài Gòn, cô khuyên cha m i, cô h a nhà coinhà m t mình c, vì trong nhà có gia d ch ông nên cô không s tr m o.

Nghe v con nói nh v y, ông Huy n bèn xuôi theo. Ông cho m i H ng qu ni, ng i trong t ông, l i nhà mà d n coi giùm nhà c a cho ông, r i cô Huyên i Sa

éc b a tr c, thì sang b a sau ông i Sài Gòn v i bà và em Ng .Cô Túy nhà m t mình, tuy cô c quy n u khi n gia d ch n b n n m

ng i, song cô m t cái không khí th ng h p th thu nay, vào ra qu nh hiu, không cócha m , không có ch em mà nói chuy n, b i v y cô bu n xo, c n m suy ngh v n v ,suy ngh r i l y ti u thuy t mà c.

Chi u b a y, lúc m t tr i l n xu ng phía sau v n, ng n gió ch ng th i hiu hiumát m , cô Túy c ti u thuy t và suy ngh c ngày, tâm h n l , tinh th n m m t, côbèn ra v n hoa tr c nhà i qua i l i mà xem hoa gi i trí. Ng n gió h t hiu làm cholòng cô th th i, hoa h ng ua n làm cho tình c m c a cô ch a chan. Th y b i h ng

n c a ngõ có tr m t óa hoa th t l n, cô bèn l n b c k óa hoa vào m i mà h i, m tcô v i óa hoa chi u nhau, m t thì p và hoa c ng xinh.

Thình lình nghe có ti ng giày i ngoài ng; cô l t t ng d y thì th y Chí Caoa i t i c a ngõ r i ng l i cúi u chào cô c i và nói :

- Tôi chào cô... Cô có cái v n hoa p quá, ã p mà còn gây c nh nên thia. Bên nhà, tôi không có cái c nh nh v y, b i v y h m nay h tôi vi t ti u thuy t m ti thì tôi i qua i l i ngoài tr c ây, r i tôi lén dòm vô v n c a cô, ng gây m i

m tình cao th ng cho câu v n c a tôi c hoàn toàn tao nhã. Xin cô nh n cái lòngyêu m n ti u thuy t c a tôi mà tha th cho tôi cái l i xem tr m ngôi v n y nh ng hoa

t t i, ki ng thanh l ch này.



Cô Túy g p khách tình c thì b i r i, mà còn nghe m y l i lãng m n y n a thì côcàng b i r i thêm; cô ki m không ra câu mà áp, ch ngó ch ng vô phía trong nhà r ichúm chím c i mà thôi.

Chí Cao nói ti p:- Nh cái v n hoa xinh p nên th c a cô ây mà tác ph m tôi ng vi t h m

nay có l s c c s c h n các tác ph m tr c. Tôi h a h tác ph m m i này mà xu tn r i, thì tôi d ng li n cho cô m t quy n ra u h t, t lòng c m t th nh tình chi u

n u v n c a tôi.Vì trí ng n ngang nh ng c m t ng v ti u thuy t c a Chí Cao, b i v y nghe t i

chuy n ng vi t ti u thuy t, thì cô không th làm l c. Cô ngó vô phía trong nhàt l n n a r i l n l n h i khách :

- Ông ng vi t quy n ti u thuy t gì ó?- Tôi ng vi t m t quy n di m tình ti u thuy t, ký c cái th i k tôi d n bút

nghiêng v ch n thanh t nh mà p này.- Quy n m i ó ông nhãn nh th nào?- « t b u phong nguy t» ............ Nhãn nh v y, c nghe có h i du d ng

lãng m n d .!- Ph i, lãng m n mà l i m m ng, m m ng h n quy n «Nh n b n H ng Nga»

th p b i.- Tôi t ng không th h n quy n "Nh n b n H ng Nga" c.- Cô thích quy n ti u thuy t ó l m hay sao?- Quy n ó tôi thích nh t h t.- Tôi không dè .... N u v y thì may l m .... mà n u cô bi t thích quy n "Nh n b n

ng Nga" thì b " t b u phong nguy t" này cô s thích nhi u h n n a.- Không ch c.- Tôi ch c l m. Cô mu n c tr c hay không?- Ông nói ông ng vi t mà.- Ph i, tôi ng vi t. Tôi vi t m i c phân n a, nh ng mà n i n u c ng

làm cho cô ph i công nh n quy n m i này thâm thúy h n quy n "Nh n b n H ngNga". N u cô không ch u tin, thì xin cô d i gót qua th phòng tôi r i tôi c cho cô nghe.Qua ban êm thì ti n h n. êm nào tôi c ng vi t t i 12 gi r i tôi m i ngh .

Cô Túy chúm chím c i, ch không ch u áp v i l i c a Chí Cao m i ó. Cô lng m t chút r i nói :

- T i sao mà quy n ti u thuy t ông ng vi t ó ông l i nhãn là "M t b uphong nguy t"?

- Nghe c r i cô s th y ý ngh a m y ch y, tôi không mu n di n gi i. Tôi chnói qu quy t v n t t r ng nhãn y thích hi p v i c nh mà tôi ng mê say ây l m.

Con B ng là a hàng ngày a r c em Ng i h c, nó trong nhà x m x m ira, tính m i cô Túy vô n c m. V a th y d ng nó, thì cô Túy l t t cúi u chào ChíCao r i xây l ng i tr vô.

Chí Cao ng ngó theo và h i v i :



- V y mà tôi c phép nuôi hy v ng s có d p ti p r c cô t i th phòng c a tôihay không?

Cô Túy day l i chúm chím c i, r i cô i th ng vô nhà, ch không ch u tr l i.Chí Cao th ng th ng i v và i và ngó ngoái l i v n hoa ôi ba l n.

ch ng ông Huy n Hàm Tân i Sài Gòn tính ch i v i con vài b a mà thôi, téra lên t i ó, c t coi r ng em Ng , ông nh h t hai cái r ng h , r i bi u m i ngày ph itr l i cho ông trám và b t, l i ph i i luôn luôn cho tám b a m i c. ã v y màTh toán Thình còn c theo n n n xin cha m ch i lâu lâu. Vì v y nên v ch ng ôngHuy n ph i trên Sài Gòn n 11 b a m i v c.

Khi hai ông bà v t i nhà thì th y cô Túy n m trong mùng tóc bùi nhùi, m t limdim, mà l i p m n lên t i c .

Bà Huy n c ng con, th y con nh v y thì lo s , l t t gi mùng lên, t tay lêntrán con và h i :

- Con au sao ó con ?Cô Túy l c u và áp nh nh :- Con nh c u chóng m t ch không có sao.Bà Huy n th y trán con không nóng, mà l i có r n m hôi thì bà b t lo, song bà

i ti p :- Con au m y b a r i?- M i au ây.- Con có bi u bày tr r c th y thu c coi m ch cho con u ng thu c hay không?- Không.- Con d i quá ! nhà au mà không ch u r c th y u ng thu c ch . má cho

i ông l ng y ngoài nhà th ng vô coi m ch cho con nghe.- Thôi, má. Con nh c u chóng m t chút nh, không có sao âu mà s . ng

c th y th t công.Bà Huy n ra ngoài cho ông hay. Ông Huy n vô phòng th m con, ông t ý mu n

c th y thu c, mà cô Túy c ng không ch u, c xin cha m ng lo ch y thu c r cth y.

Bà Huy n xu ng nhà sau, th y con B ng thì h i :- Cô Hai v Sa éc ch a tr qua hay sao ?- Th a, ch a.- Còn cô ba au t hôm nào t i nay ?- Th a m i au t chi u hôm kia.- Nó có i âu b n ng gió hay không?- Th a, không. T b a ông bà i cho t i b a nay cô ba c nhà hoài, ch không

có i âu h t. M y b a u, cô n c m coi sách, t i cô ng s m, cô vui v nh th ng.Cô b t u au t chi u b a hôm kia, cô n m mi t trong phòng, không ra ngoài ch i n a.

- T hôm au n nay nó có n c m cháo gì hay không?- Th a, chi u hôm kia cô n có m t mi ng và c m, r i nói chóng m t n không

c. T i l i con có khu y m t ly s a cho cô u ng. Tr n ngày hôm qua cô bi u n u cháo



cho cô n, ch không n c m. Mà n cháo thì m i l n cô húp có m t chén, ch không nnhi u. H i s m m i này cô u ng s a, r i h i tr a cô có n n a chén cháo.

- au b nh gì mà k quá v y không bi t.- Cô ba nói cô chóng m t nên ng i không c, c n m hoài.- nhà có khách nào t i hay không?- Th a, không. Ch c h hay ông bà i kh i nên không ai t i ... Có ông H ng

qu n m i b a u có ghé h i th m có vi c chi hay không r i ng i.n chi u, ng i nhà d n c m cho ông Huy n bà Huy n và em Ng n. Bà Huy n

vô phòng bi u cô Túy ráng ra n c m. Cô l c u nói chóng m t n không c và xinbi u con B ng khu y cho cô m t ly s a mà thôi.

ng qu n T i l i m ng ông Huy n bà Huy n v , h i th m b n c a Th toánThình và h i th m em Ng h t nh c r ng hay không. H ng qu n th m ch i m t lát r ii, k cô Huyên bên Sa éc v t i. Ông Huy n bà Huy n h i th m ch dâu au. Cô

Huyên nói ã m nh r i, i ra i vô c nh th ng, n c m c ng ã bi t ngon.i b a y khí tr i nóng n c, bà Huy n ra ngoài ng i cái b ng trong v n hoa

ng mát. Bà kêu cô Huyên ra ng i v i bà ng bà h i th m b n c a ch dâu bên Saéc. Hai ng i ng nói chuy n, s t nhiên bên nhà Chí Cao có ti ng hai ng i c i l n,

mà ti ng m t ng i là ti ng n bà.Lúc y con B ng ng b ng n c trà em ra cho bà Huy n u ng. Bà bèn h i nó :- Nghe nói ông Chí Cao không có v mà sao nãy gi l i nghe có ti ng n bà nói

n b n?- Th a bà, có m t ng i n bà l m i l i ó ba b a rày. Con nghe anh b i nói

ng i àn bà y là v c a ông ó, song con không bi t ph i nh v y hay không. Mà m ya rày con nghe hai ng i c r y l n v i nhau hoài.

- Ng i ta v g n l n x n quá. H r y rà v i nhau hoài, mình ch u sao c.Ch chi hôm tr c ông mày u giá mua mi ng t ó thì xong bi t ch ng nào.

Cô Huyên v i con B ng không hi u vi c ó, nên không dám nói ti ng chi h t.Tr a b a sau, bà Huy n v i cô Huyên ng ng i trong phòng c a cô Túy mà ép

cô ph i ráng n m t chút c m. Con B ng vô ch cô Túy n r i ng b ng mâm c m ra.Thình lình nó nói v i bà Huy n :

- Ng i n bà ó ã xách gi i r i.Bà Huy n ch ng h ng h i:- Ng i n bà nào?- Ng i n bà l i nhà ông gì bên này ây, h i hôm bà nghe r y l n ó.- A, i h i nào?- Th a m i xách gi i t c thì ây.- Sao mày bi t?- Th a bà h i nãy con xu ng mé sông con th y rõ ràng.- i âu thì i h t cho r nh !



Nãy gi cô Túy ch m chú nghe l i con B ng nói. Cô ráng n h t chén c m r ibi u con B ng b ng mâm ra và d n nó múc m t thau n c em vô phòng cho cô r a m t.Cô l i c y cô Huyên g giùm tóc cho cô, r i cô i soi ki ng mà b i u t t .

Bà Huy n th y con b a nay n c m c, l i r a m t, g u nh th ng, thì bàng th m, ch c b nh c a con g n h t, nên không tính t i vi c r c th y thu c n a.

Bu i chi u cô Túy ra ngoài mà n c m v i cha m , ch không òi n riêng trongphòng mà c ng không than nh c u chóng m t n a. C ch y càng làm cho ông Huy nbà Huy n an lòng thêm. Song n c m r i cô c ng tr v phòng, mà l i còn kêu cô Huyên

i em Ng vô ch i v i cô.Tr i t i l n l n. Trong nhà ã t èn. Con B ng b ng vô phòng cô Túy m t cái

èn t ng nh mà trên bàn, ch cô th ng c sách.Cô Túy n m trên gi ng, cô kêu em Ng bi u lên n m m t bên cô, r i cô ôm nó

mà hun.Cô Huyên ng i l i bàn vi t, th y có quy n ti u thuy t “Nh n b n H ng Nga”

n g n cái èn, cô bèn v i tay mà l y r i gi ra mà xem.Cô Túy ngó th y, cô li n nói:- Ch m t c t giùm quy n ti u thuy t ó m t chút, ch Huyên.- qua xem m t chút r i qua c t.- Xem làm chi? Ch ã có c r i mà?- Qua th y em c ng ã c m y l n r i, mà sao em c ng còn l y ra mà c hoài?- Bây gi em ghét l m. Có l em s t nh ng ti u thuy t c a em mua dành

trong t m y n m nay ó.- Sao v y?- H m nay em suy ngh m y l i c a ba em nói hôm n em m i hi u m y l i y

thi t là úng n. Nên c sách luân lý ch ng c ti u thuy t. Em nh t nh coich ng và c m tuy t em Ng , em quy t không cho nó r t i ti u tuy t nào h t.

- Ti u thuy t có th d , mà c ng có th hay, có th không nên c, mà c ng cóth c n ph i c. Mình l a th hay, th có ích, th duy trì luân lý mình c thì có h i chiâu.

- Bi t làm sao mà l a ... B a nay sao em bu n ng s m. Thôi ch d t em Ng vphòng ch mà ng i.

Cô Huyên v i em Ng b c ra kh i phòng thì cô Túy b mùng xu ng r i t t èn.



IV

Qua ngày sau.i t ng sáng mà tr c nhà Chí cao t u l i ông d y d y; th y H ng qu n làng

Th i Th nh v i th y i n Ô Môn u có m t t i ó.Ông Huy n Hàm tân hay s náo nhi t y, ông m i ra tr c c a mà xem. Ông nghe

có ti ng H ng qu n ông bèn sai gia d ch ra h i coi có vi c gì, thì m i hay Chí Cao bâm ch t n m gi a m t v ng máu trong nhà, g n bàn vi t. Nghe nh v y c nhà ông

Huy n u lao nhao ra ng tr c sân mà h i th m, duy có cô Túy v n còn n m ng imlìm trong phòng.

án m ng này phát giác nh v y :ng qu n T i, là chánh H ng qu n làng Th i Th nh, trong t c a ông

Huy n, nhà phía tay m t, còn nhà Chí Cao phía tay trái. H i 5 gi khuya này. H ngqu n T i còn ng , thì có m t ng i kêu c a mà báo cáo, nói có v án m ng. H ng qu nth c d y h i s , m i hay ti u thuy t gia Chí Cao b âm ch t và ng i báo cáo ó là tênQu n, b i c a Chí Cao.

ng qu n l t t r a m t b n áo r i i li n l i nhà Chí Cao. Khi b c vô hàngba, thì th y c a gi a có m t cánh m hé, còn hai c a hai bên thì óng ch t. Kéo cánh c ay mà b c vô nhà, thì th y Chí Cao n m d i g ch, d a bên bàn vi t, n m nghiêng, tay

trái phía d i l i s p ra sau l ng, có m t con dao r c gi y b ng s t, xi kên tr ng, nh n màdài g n hai gang, ghim ngay tr c ng c. ng i b âm ch t ã lâu r i, mình m c m t bpijama b ng l a tr ng có vi n en, áo qu n phía d i g ch máu nhu m lòm, có nhi uch ã khô r i.

Cái gh ng i vi t thì v n còn nguyên yên ch th ng, duy có m t cái ghkhác ng l n n m g n bàn vi t. Trên bàn vi t thì cái èn t ng v n còn cháy. Bình m cthì m nút, có m t cây vi t v i m t cái ng h eo tay b ng vàng g n ó. Bên tay

t có m t ch ng sách s p ngay th ng. Bên tay trái có m t cái kh n mu xoa l a xanhm t i góc bàn. Gi a bàn thì có 3 t gi y vi t r i n m xéo xéo, ch không ngay.

ng qu n i xem cái c a sau và m y c a s thì cái nào c ng óng ch t; còn haic t bàn vi t và t áo, t r u thì cái nào c ng còn khóa, không có d u c y. H ng

qu n l i bi u tên Qu n, là b i c a Chí Cao, i v i mình mà xem xét cùng trong mà coi cót món chi hay không. Tên Qu n coi r i không m t v t chi h t. Nó l i nói thêm r ng

th ng b a nó th y ch nó m h c t bàn vi t phía tay m t mà l y ti n a cho nó ich . Có l ti n b c trong t y. H ng qu n coi k l i m t l n n a, thì h c t y v nkhóa ch t.

ng qu n l y làm l , không hi u Chí Cao b gi t b i c gì.Lúc y th y i v i chú Cai n Ô Môn hay tin nên ã vô t i. H ng qu n c y

chú Cai tr ra dinh qu n ch ch ng nào quan Ch qu n th c d y thì báo dùm v án m ngnày cho quan l n hay và c y th y i gìn gi tr t t , ng cho dân s tràn vô nhà. S p

t xong r i, H ng qu n m i l y vi t m c và gi y em l i cái bàn n c n nhà bên kiamà l p vi b ng.



ng qu n biên s mình khám nghi m t thi và s mình xem xét trong nhà, m ikho n u nói rành r r i m i l y khai tên Qu n.

Tên Qu n khai nh v y :"Tôi tên là Nguy n V n Qu n, 21 tu i sanh t i làng Tân An, t nh C n Th , cha

" là Nguy n V n Qui ch t, m là Lê Th M c ng ch t, tôi làm ngh b i, n u n vàn d p trong nhà. Tôi vào giúp vi c cho ông Chí Cao ã c 2 tháng 1 b a r i.

êm h i hôm, sau khi n c m t i tôi r a chén và d n d p xong r i g n 8 gi , tôii xin phép ch tôi ng qua vàm Ba Rích coi hát Ti u ch i. Vì hát hay vì có anh em

m coi hát t i h ng ông tôi m i v . Khi v t i nhà ch tôi, tôi th y c a gi a m hé,i có èn t trong nhà, tôi t ng ch tôi ã th c d y, nên tính vô lãnh ti n ng m t láta i ch . Ch ng dè l i c a ng ngoài dòm vô tôi th y ch tôi n m co d i t, máu

ch y áo qu n, tôi kinh hãi không dám vô, li n ch y i báo cáo v i th y H ngqu n.th y h ng qu n i v i tôi tr l i nhà, thì thi t qu ch tôi b âm ch t. L i thi t tôikhai ngay, b ng khai gian thì tôi ch u t i".

ng qu n biên l i khai y, suy ngh m t chút, r i h i thêm :- Anh khai anh xin phép v i ch anh mà i coi hát Ti u h i g n 8 gi t i. V y ch

i anh i ó, trong nhà có ai hay không?- B m, không. Trong nhà duy có m t mình ch tôi v i tôi mà thôi. H i tôi i coi

hát thì ch tôi ng i qua i l i ngoài sân mà h ng gió.- Th ng th ng anh th y có ai hay t i nhà nói chuy n ch i v i ch anh hay

không?- B m, không. Ch tôi d n v ây ã c m t tháng m y r i, ch ng bao gi có

c m t ng i khách nào h t. Hôm m i d n v thì có qua nhà quan Huy n g n ây màth m m t l n mà thôi, ch c ng ch ng có i âu n a.

Anh nói ch ng có r c m t ng i khách nào h t. Mà theo tôi bi t thì luôn m ya tr c ây trong nhà có m t ng i n bà. Sao anh dám khai gian nh v y?

- B m th y H ng qu n, tôi quên. Ph i, cách ba b n b a tr c, có v c c a chtôi n th m, ba b a r i v .

- V ngày nào gi nào?- B m i hôm qua, i l i m t gi tr a.- i âu, anh bi t hôn?- B m, hôm qua, khi ng i n bà y xách cái gi i c m t lát r i ch tôi bi u

tôi theo nom coi ng i y i âu. Tôi th y l i 2 gi tr a lên xe h i ò hi u ào Châu in Th .

- Anh bi t ng i n bà y tên gì h gì hay không?- B m, không. H i tôi vào nhà v i ch tôi, thì ch tôi m t c n ph d i C n

Th có m t mình. Cách vài tu n ch tôi d n v nhà này thì tôi i theo có m t mình chkhông có ng i n bà y. Ng i y m i lên cách ây 4 b a rày r i i h i tr a hôm quaó.

- Sao anh bi t ng i y là v c c a ch anh?



- B m, hai ng i r y l n v i nhau, tôi lóng tai nghe nên tôi hi u h i tr c ch tôicó làm b n v i ng i y.

- Còn anh nói h i hôm anh i coi hát Ti u t 8 gi t i n h ng sáng anh m i v .Anh bên Ba Rích sáng êm anh không bu n ng hay sao?

- B m, có anh em ch i nên không bu n ng .- Anh em là ai?- B m, anh Canh là b i c a ông th y thu c v i anh Huê là cu ly bên tr ng h c.- Anh g p hai anh y h i nào?- B m, tôi qua t i Ba Rích thì tôi g p li n.- Hai ng i y ch i v i anh luôn t i sáng hay sao?- B m, ph i. Hai ng i ch i v i tôi t i sáng, ch ng v c ng i chung v i tôi m t

ghe.ng qu n b c ra ngoài, nói nh v i th y i mà c y sai lính i òi tên Canh

i tên Huê và ón xe ào Châu d i C n Th lên mà òi s p ph v i l ng mình h iluôn th . Ch ng tr vô nhà, H ng qu n xét mình tên Qu n và bi u nó d t i ch ch nó

qu n áo cho mình coi. H ng qu n xét h t, mà không tìm ra m t d u chi ángnghi.

i 7 gi quan Ch qu n vô t i, H ng qu n ti p r c và ch m i vi c cho ngàixem xét, r i a t vi b ng ng l p cho ngài coi tr c.Quan Ch qu n xét các vi c uy nh l i biên trong vi b ng. Ngài bèn d y ph i t thi n m yên, ng d i i v t chitrong nhà h t, và ph i l p vi b ng ri t r i em n p cho ngài ánh dây thép cho quan Bi nLý.

Quan Ch qu n v r i, thì lính d t tên Huê v i tên Canh vô t i.ng qu n li n d y m t chú H ng tu n d t tên Qu n vô trong bu ng r i ó

mà coi ch ng nó, ng cho nó i âu. Tên Qu n i r i th y m i kêu tên Canh vô mà h i :- H i hôm anh làm vi c gì âu?- B m th y H ng qu n, h i hôm tôi i coi hát Ti u bên Ba Rích.- Th a d p hát ti u, thiên h qui t u ông o, r i ai i âu c ng nói i coi hát ti u,

bi t làm sao mà xét s th t gi cho c.- B m, thi t tôi i coi hát Ti u. Tôi i tôi có r tên Huê, là cu ly tr ng h c i v i

tôi. N u th y không tin thì t y h i tên Huê th coi.- i h i nào?- B m, tôi r tên Huê i h i 7 gi r i t i. Hai anh em tôi ch i sáng êm bên Ba

Rích t i vãn hát m i v .- i coi hát, anh có g p ai quen hay không?- B m, tôi g p ng i quen nhi u l m, m t h t.- Anh có g p tên Qu n là b i c a ông Chí cao, ng i b ám sát n m kia hay

không?Tên Canh ngó t thi thì bi n s c s H ng qu n nghi mình có nhúng tay trong v

án m ng, nên ng d d m t chút r i m i áp:- B m th y H ng qu n, tôi có g p tên Qu n.



- Anh quen v i tên Qu n nhi u hay không?- B m, không. Tên Qu n ây h n m t tháng nay, tôi bi t m t mà thôi, ch tôi

không quen. H i hôm tôi i coi hát v i tên Huê. Tên Huê quen v i Qu n; hai ng i g pi nhau, ng nói chuy n m t h i, nh n d p y tôi và tên Qu n m i làm quen v i nhau.

- Anh g p tên Qu n h i m y gi ?- B m, h i ó ch ng 10 gi .- Anh g p tên Qu n r i nó i theo anh mà coi hát luôn cho t i sáng, hay là g p

ng nói chuy n m t chút r i phân r nhau, m nh ai n y i ch i riêng.- B m, ng coi hát v i nhau m t chút r i tôi v i tên Huê g p tên H a ngoài Th i

An nó m i hai anh em tôi i u ng n c. Hai anh em tôi i theo tên H a. Tên Qu n khôngquen nên không i. L i 3 gi khuya hai anh em tôi m i g p tên Qu n l i. Tên Qu n r haianh em tôi i n cháo. Ba a chúng tôi i n u ng ch i t i vãn hát r i ki m ghe quasông mà v v i nhau m t l t.

- H i 3 gi khuya, anh g p tên Qu n l n th nhì ó, anh th y nó có m c qu n áonh h i u hôm hay là nó thay qu n áo khác?

Tên Canh ng suy ngh r i nói :- B m, tôi không nh .

ng qu n ngó ngay tên Canh v i c p m t r t nghiêm ngh và nói :- Anh ph i nh ... Không lý m i êm hôm này mà anh quên c. Vi c này quan

l m. n u anh không ch u khai thì ng i ta s nghi anh không mu n khai thi t, chkhông ph i anh không nh .

- B m th y tôi b t ý v ch ó, ch không ph i tôi không ch u khai.- Anh không nh tên Qu n m c tr ng hay là en n a sao?- B m, tôi nh nh m c tr ng, u hôm c ng v y mà khuya c ng v y.- Anh bi t ký tên hay không?- B m tôi không bi t vi t.

ng qu n c l i khai c a tên Canh l i cho nó nghe, bu c nó ph i làm d u tay phía sau, r i d y nó l i m t góc nhà mà ng i riêng m t mình.

Th y kêu tên Huê, là cu ly tr ng h c vào. Th y mu n làm cho nó s , nên nóc vào vô thì th y ch t thi mà h i nó :

- Anh bi t ng i này hay không?- B m, không.- Thi t anh không bi t hay sao?- B m tôi có nghe nói ng mua nhà v ây h n m t tháng nay, song tôi không có

th y m t ng l n nào.- Anh không bi t ng mà sao anh quen v i tên Qu n là b i c a ng?- B m, tên Qu n i ch th ng hay g p tôi nên quen.- ng tên là Chí cao vi t ti u thuy t hay l m.- D tôi m i nghe nói h i nãy.- , mà anh bi t ai âm ng ch t ó hay không?- B m cái ó làm sao tôi bi t c.



ng qu n li c m t ngó tên Huê thì nó ng t nhiên, không có s c lo s chútnào h t. Th y m i d y nó khai coi h i hôm nó i coi hát Ti u v i ai, i gi nào n ginào m i v , g p tên Qu n h i nào.

Tên Huê khai y nh l i khai c a tên Canh h i 7 gi r i t i, l i 10 gi m i g p tênQu n, ng coi hát v i nhau m t lúc r i nó nói v i tên Canh i theo tên H a u ng n c;tên Qu n không có i theo, n 3 gi khuya m i g p tên Qu n n a, r nhau i n u ng

i g n sáng vãn hát nó v i tên Huê và tên Qu n m i ki m ghe qua sông mà v v i nhaut l t.

ng qu n h i v y ch t u hôm n khuya tên Qu n m c có m t th áo qu nhay là g p l n th nhì nó thay khác. C ng nh tên Canh, tên Huê khai nó không ý

i s ó; song nó nh nó g p hai l n u th y tên Qu n m c tr ng, mà không bi t tênQu n có thay hay không.

Tên Huê khai bi t ch , nên H ng qu n c l i khai c a nó l i cho nó nghe, bi unó ký tên sau, r i ch ch tên Canh ng i mà d y nó l i ng i ó.

ng qu n xem l i khai c a tên Qu n h i nãy l i, r i kêu H ng tu n mà bi ut tên Qu n tr ra ngoài. Th y ngó tên Qu n mà nói:

- L i khai c a anh h i nãy có vài kho ng không khai úng s thi t. Anh khai anhi coi hát Ti u h i 8 gi t i, qua t i Ba Rích thì anh g p tên Canh v i tên Huê, thì hai

ng i u khai nh nhau, h nói h g p anh h i l i 10 gi . ây qua Ba Rích, d u anhc ki m ghe qua sông i n a thì m t n a gi ng h là nhi u. y v y mà qua t i Ba

Rích l i m t gi r i ng h r i anh m i g p tên Canh và tên Huê, ch không ph i g pli n. Còn kho ng này n a: anh khai r ng anh coi hát ch i v i tên Canh tên Huê, vãn hátba ng i m i v m t l t v i nhau. Không ph i nh v y. Tên Canh và tên Huê ng khai

p anh l i 10 gi , ng chung v i nhau m t lát r i hai ng i y i u ng n c, phân ri anh n 3 gi khuya m i g p anh l i. V y thì t 10 gi n 3 gi khuya, trong cái

kho ng 5 gi ng h ó anh i âu?Tên Qu n b i r i m t chút r i m i áp :- B m th y H ng qu n, tôi ó coi hát ch không có i âu h t.- Trong th i gian y có ai th y anh luôn luôn t i Ba Rích hay không?- B m, có l ai c ng ngó th y tôi h t th y, ng t vì tôi l , nên tôi không bi t ai mà

khai ng h làm ch ng cho tôi.ng qu n ng i suy ngh , r i kêu tên Canh v i tên Huê l i g n ch tên Qu n mà

i ph i h i hôm tên Qu n m c b qu n áo ng m c trong mình ó hay không. TênCanh v i tên Huê nói ph i, song l i nói không c qu quy t.

Th y i cho H ng qu n hay r ng chi c xe h i ò hi u ào Châu ã lên t i vàlính ã có òi s p ph v i l vô r i.

ng qu n li n cho s p ph v i l vô nhà r i h i v y ch h i hôm qua, chuy nxe xu ng h i 2 gi chi u, ph i t i ch Ô Môn có ng i n bà xách lên xe mà i C nTh hay không. S p ph v i l u nói tr a hôm qua có n 3 ng i n bà ch ÔMôn i C n Th . H ng qu n d y tên Qu n ch coi ng i n bà nhà Chí Cao ra i ó



c gì. Tên Qu n nói ng i y m c qu n nhi u tr ng c , áo xuy n en, u choàngkh n l a tr ng, ch n mang gu c, tay xách m t cái gi mây. Tên l xe li n áp :

- Ph i, tôi nh có ng i n bà y i xe tôi h i tr a hôm qua. Ng i y s c m tcoi bu n hiu, xu ng t i C n Th r i xách gi mà i, song tôi không bi t i âu.

ng qu n cám n s p ph v i tên l xe ào Châu r i cho hai ng i i. Th yy th y i v i H ng tu n và Phó h ng qu n canh gi nhà Chí Cao, r i th y c m t

vi b ng v i các l i khai em ra dinh qu n mà n p cho quan Ch qu n. Th y c ng có d ttên Qu n, tên Canh và tên Huê theo ng cho quan Ch qu n nh t.

Quan Ch qu n c h t h s r i ngài vi t m t t dây thép mà ánh cho quan Bi nLý hay và xin quan Bi n Lý li u nh v t thi. Ngài d y H ng qu n em g i tên Qu n,tên Huê, tên Canh ng nhà vi c làng i l nh quan Bi n Lý tr l i r i s hay.

Cách ch ng m t gi sau, quan Ch qu n ti p c dây thép c a quan Bi n Lý tri. Quan bi n Lý cho hay r ng 2 gi r i chi u ngài s lên t i v i quan Th m Án và

ngài xin truy n tr c cho quan Th y thu c Ô Môn hay ng gi y có m t t i qu n hi pi ngài mà khám nghi m t thi.

Quan Ch qu n li n cho H ng qu n hay, ngày d y ph i ghé qua nhà quan Th ythu c mà m i và ngài d n tr c 2 gi r i H ng qu n ph i có m t t i nhà Chí Cao v itên Qu n, tên Canh, tên Huê mà h u quan Bi n Lý.



V

Thi t úng 2 gi r i chi u, quan Bi n Lý v i quan Th m Án ng i xe h i lên t iqu n, có m t quan L c s v i m t th y Thông ngôn i theo hai ngài.

Quan Ch qu n hi p v i quan Th y thu c mà ti p r c các quan và m i vào dinhqu n. Trong lúc các quan u ng la ve mà gi i khát, thì quan Ch qu n trình h s v v án

ng cho quan Bi n lý v i quan Th m Án xem và ngài tóm thu t các u ngài v ing qu n ã khám xét bu i s m m i, cùng các l i khai c a m y ng i có can h ho c

tr c ti p, ho c gián ti p, v i i c a k b gi t, duy có ng i n bà mà tên Qu n khai là c a Chí Cao thì ã i xu ng C n Th b a tr c, nên không th òi h i và l y kh u

cung c.Thu t m i u r i quan Ch qu n m i m i quan Bi n Lý, quan Th m Án cùng

các quan có m t i h t vô nhà Chí Cao. n n i quan Ch qu n bèn trình di n H ngqu n T i v i 3 ng i ch ng cho quan Bi n Lý bi t.

Quan Bi n Lý và quan Th m Án xem cách và ch t thi n m, xem c a n o, xemcùng trong nhà t tr c ra sau, không b sót m t ch nào h t. Quan Th m Án còn ra

ng tr c sau và ngó m y nhà hai bên và ngó qua phía bên kia r ch. Ngài l i d y ngàiThông ngôn h i tên Qu n coi ban êm nó ng ch nào. Tên Qu n b m r ng nó ng d inhà b p và d t quan Th m Án i mà ch ch nó ng cho ngài xem.

Khám xét xong r i, quan Bi n Lý v i quan Th m Án nh t di n d y H ng qu ncoi ch t thi em qua nhà xác bên nhà th ng, nh t di n làm t gi y phái quan Th ythu c Ô Môn m t thi.

Các quan s a so n i h t qua nhà th ng ng ch ng ki n cho Th y thu c m .Lúc ra kh i c a, quan Ch qu n s c nh cái kh n mu xoa l a xanh n m t i góc bàn vi t.

h i s m m i ngài ã ý nghi cái kh n y có l là m t tang v t có th giúp cu c utra c k t qu , n u b m t thì th t l i nhi u, b i v y ngài tr vô nhà l y cái kh n mànhét vào túi qu n r i m i i theo các quan.

Tr c khi m t thi, quan Th y thu c rút con dao r c gi y ghim ngay tr c ng cChí Cao ó mà trao cho H ng qu n gìn gi . Xét k b ngoài t thi thì th y n i cánh tay

t có hai ng r m máu nh d u móng tay quào, t i b p tay y có b n d u gi ng nh d u r ng c n. ch ng m mà xét b trong th y rõ ràng con dao r c gi y âmngang qua trái tim, còn các t ng ph khác thì t t nh th ng, ng i b gi t không có b nhchi h t.

Quan Th y thu c t v i quan Bi n Lý và quan Th m Án r ng theo cu c m nàythì th y ng i b gi t ch b con dao r c gi y âm th ng trái tim nên ch t li n, l n daoâm xéo t d i lên trên, t thi ng mà b âm, ch không ph i ng i. Còn xét máu trong thi thì có l n n nh n ch t l i 12 gi , ho c 12 gi r i khuya.

Quan Th y thu c ng nói chuy n thì có hai ng i àn bà mu n xông vào nhà, m t ng i than khóc om sòm, lính v i h ng qu n ph i n m cánh tay mà c n l i.

Quan Bi n Lý ngó th y, ngài m i ra l nh cho phép ng i n bà than khóc ó vào ng



i coi mu n vi c chi. Ng i n bà y vào r i ng i b p ngay tr c m t quan Bi n Lý vàkhóc và l y và th a.

- B m quan l n, tôi là Ngô Th L nh, v c a Chí Cao. Cách m y b a tr c tôi cólên Ô Môn th m ch ng tôi. Tôi m i tr xu ng C n Th h i tr a hôm qua. H i tan ch tôinghe ng i ta nói ch ng tôi b âm ch t. Nghe nh v y tôi kinh hãi, nên l t t ng i xe

i ò mà lên ây ... Té ra thi t ch ng tôi b âm ch t ... Cúi xin quan l n tra xét ng b tmà b tù a sát nh n cho oan h n c a ch ng tôi kh i t c và xin quan l n cho phép tôilãnh xác c a ch ng tôi em v mà chôn c t cho m cúng.

Quan Bi n Lý nói v i quan ch qu n r ng có Th l nh n ây thì kh i ph i th tcông s C nh sát tìm ki m mà tra v n. Ngài bi u th y Thông ngôn h i Th L nh :

- Cô xu ng C n Th t h i tr a hôm qua n nay cô nhà nào?- B m quan l n, tôi u t i nhà ch T Thanh có i theo tôi kia.- T i sao mà cô c hay tin ch ng cô b gi t?- B m quan l n, bu i s m m i này ch T Thanh ng i bán rau c i ngoài ch , ch

nghe ng i ta nói ch ng tôi trên Ô Môn b âm ch t. G n 11 gi , tan ch , ch v nóivi c y l i cho tôi hay r i hai ch em tôi ra b n xe ò ki m xe mà lên ây.

- Cô làm b n v i Chí Cao mà có hôn thú theo phép hay không?- B m quan l n, không có hôn thú.- Cô bi t Chí Cao có cha m anh em âu hay không?- B m quan l n, cha m ch ng tôi khu t s m, còn ch ng tôi thì không có anh em

chi h t.- Quan Bi n lý v i quan Th m Án bàn lu n cùng quan Ch qu n, ngh vì Th L nh

tuy khai làm b n v i Chí Cao không có hôn thú song bây gi mình không bi t thân nh na Chí Cao là ai, v y thì c ng nên cho phép Th L nh lãnh xác v chôn c t và cho phép m cái nhà y i ch ng nào có ai ra tranh tr r i s hay. Còn v cu c u tra án m ng

thì chi u các l i khai c a tên Qu n, tên Canh và tên Huê, mình có th nghi tên Qu n chútnh, ch không có b ng c gì rõ ràng. C n ph i tra h i d d m nhi u ngày có l m i tìm

ra manh m i mà b t ph m nh n c. Quan Ch qu n t i ch , t nhiên d d m d h nng i khác.

Vì bán tính nh v y nên quan Bi n Lý kêu H ng qu n mà d y ph i cho phépNgô Th L nh lãnh t thi em v nhà Chí Cao mà lo cu c t ng táng, kêu Th L nh mà d yph i t m n i nhà Chí Cao ng cho quan Ch qu n tra v n. Ngài d n quan Th y thu c

l p vi b ng m t thi r i thì n p ngay cho quan Ch qu n ng quan Ch qu n ínhtheo h s mà g i xu ng cho ngài. Sau r t ngài d n quan Ch qu n ch ng nào l y kh ucung m i ng i r i và có vi b ng c a quan Th y thu c, thì làm t b m mà g i h scho ngài, song c ng c d d m u tra ti p hoài, rán tìm cho c ph m nh n.

Truy n l nh xong r i quan Bi n Lý li n lên xe h i mà v v i quan Th m Án, quanc s và th y Thông ngôn.

Quan Ch qu n d n Ngô Th L nh không c i âu, h chôn c t ch ng xong thìph i n qu n mà h u li n.



Ngài bi u H ng qu n th h t tên Canh, tên Huê và tên Qu n, song d n chúng nókhông c i ra kh i ch Ô Môn, b i vì ngài s tra h i chúng nó l i.

t i qu n ngài li n kêu riêng th y i mà d n ph i c t lính theo coi ch ng tênQu n luôn luôn ng d d m cách c ng c a nó coi có u chi áng nghi hay không.



VI

Vì Ngô Th L nh nghèo, ph n thì v ch ng không có hôn thú nên s lu t hìnhkhông dám c y t c a Chí Cao mà ki m b c ti n, l i c ng vì Chí Cao mua nhà v ÔMôn m i h n m t tháng và không giao thi p v i ai, nên không có ng i quy n th c nphân u và u bái, b i v y Th L nh ph i li u c m g p m m, t n li m ch ng thì làm

c k n s . Xin t và m n ào huy t xong r i, tr a b a sau i chôn, thì ch có Thnh, ch T Thanh, tên Qu n v i H ng qu n i theo linh c u mà thôi.

t v n s ng xuân xanh tráng ki n, l i vi t ti u thuy t c ng i ta hoannghênh nhi t li t, mà thình lình b âm ch t m t cách r t g m ghê, r i lúc t ng chung cáilinh c u l nh l o không ai oái hoài, nh ng ng i có chút lòng o c ai trông vào cáihoàn c nh này c ng ch ng kh i ng m ngùi v cu c danh l i, suy ngh cho n o ti n trình.

i thiên m ng nh nh v y, nên Chí Cao ph i ch u nh v y.i nh n qu nên Chí Cao m i ph i nh v y; có nh n th nào ó, nên m i có qu

th này ây.ó là hai câu c a b c trí th c Ô Môn ngh lu n v i nhau hai b a rày, ph i

Kh ng thì theo cái thuy t thiên m ng, ph i Thích thì theo cái thuy t nh n qu .Cái thuy t nào trúng ? ... sau r i s bi t.Trong lúc dân làng khiêng Chí Cao i chôn thì th y i vào h u quan Ch qu n

mà phúc b m v v quan Ch qu n phú thác. Th y th a r ng tên Qu n c th ra thì nóbình t nh nh th ng, ch không th y nó vui m ng. Nó li n qua nhà th ng mà khiêngxác c a Chí Cao v nhà. V t i ó nó không có nói chuy n v i Th L nh, mà n t i nó

i gói h t áo qu n c a nó em l i nhà vi c mà g i cho th ng xuyên. Nó x r trongnhà hoài t n li m có nó mà cúng qu y c ng có nó, không bu n lung, mà c ng không h n

. Còn Th L nh thì cô khóc hoài, b bu n r u nhi u, mà i v i tên Qu n, thì khôngth y cô t d u thân thi t chút nào h t.

Quan Ch qu n nghe phúc th m nh v y, ngài suy ngh m t chút, r i h i th y i:- Theo l i các th y m i b m v i tôi ó, thì ch c tên Qu n không có gi t ch nó,

mà c ng ch c nó không có a ý v i Th L nh mà làm vi c ó ph i hôn?- B m quan l n, tôi d d m th nào thì tôi b m ngay cho quan l n li u nh, ch

tôi có dám ch c vi c chi âu. Song tôi ngh b n sát nh n chúng nó khôn lanh l m. Nhi ukhi trong lòng chúng nó gian mà ngoài m t chúng nó làm ngay, khó cho mình hi u th u.Tên Qu n khai v i th y H ng qu n r ng Th L nh n nhà Chí Cao 3 b a, v ch ngcó r y rà v i nhau, Th L nh gi n ch ng r i ho c m n tên Qu n gi t, ho c cho ti n bi utên Qu n ki m c i kh i ng ng i khác gi t. Bây gi Th L nh v i tên Qu n g p nhau,

ph i làm b làm l l ng ng kh i ng i ta nghi, bi t ch ng âu.- Tôi ngó k m t tên Qu n và m t Th L nh. Hai ng i y không có trí mà l p thái

t i x o n nh v y c. H ng bình dân nh hai ng i ó, n u h ph m t i sát nh n, th y thây c a ng i h gi t thì h xanh m t xanh mày, ch có âu t nh táo nh tên

Qu n và ai bi nh Th L nh. Tuy v y mà th y c ng ph i c d d m hoài. H nghe ho c



th y u chi kh nghi, thì báo li n cho tôi bi t. Còn ngoài dân gian, th y có nghe h nóiy th nào hay không ?

- B m quan l n, ngoài ch ng i ta bàn lu n vi c này lung l m, i ch nào c ngu nghe h nói; mà ng i thì cho s m ng Chí Cao ph i ch t nh v y, k thì b o Chí

Cao n làm sao ó nên m i ph i b âm, ch h không có nói t i a sát nh n, hkhông có ý nghi cho ai làm vi c tàn ác ó.

- Thôi, tôi c m n th y. Th y rán d n a .Th y coi ch ng h làm ám ma xongi, thì òi Th L nh v i tên Qu n n h u tôi. Nghe nói ch T Thanh, ch còn trên này

mà giúp Th L nh chôn ch ng. Tôi mu n h i mà l y kh u cung ng i y tr c h t, ngsau kh i th t công g i trát òi.

Bu i chi u, Th L nh, ch T Thanh và tên Qu n u n qu n mà h u.Quan ch qu n d y b p h u kêu T Thanh vô tr c m t mình. Ngài bi t tên h ,

tu i, ngh nghi p và ch xong r i ngài m i h i :- Ch bà con làm sao v i cô Ngô Th L nh ?- B m quan l n, ch em quen, ch không có bà con.- Ch có quen v i Chí Cao hay không ?- B m c ng quen.- Quen t bao gi ?- B m quan l n, cách ây m y n m tr c tôi lên Sài Gòn ki m công vi c làm n.

Tôi nghèo l i b v , không bi t âu mà n ng d a ; may g p ông Chí Cao là ng i ngng, ng cho tôi u. T i v y tôi m i quen v i v ch ng ng.

- Ch u t i nhà Chí Cao t n m nào t i n m nào ? ch nh hay không ?- B m ch ng 6 n m nay. Tôi ó h n m t n m r i tr v C n Th .- T i sao mà bây gi cô L nh l i v i ch ?- B m quan l n, không có . Cách sáu b y b a tr c, cô L nh trên Sài Gòn cô

xu ng C n Th mà ki m ông Chí Cao. Cô g p tôi ngoài ch ; tôi m i cô v nhà. Tôi ii th m giùm m i hay ông Chí Cao mua nhà v trên này. Cô L nh lên Ô Môn ki m

ch ng. Cô i ba b n b a r i tr l i nhà tôi và khóc và nói ch ng cô không t ng n côa, nên không ch u cho cô trong nhà. Cô n n n xin tôi cho cô u ít ngày ng ki m

ch may m n; nh ki m không c công vi c thì cô s tr v Sài Gòn. Cô m i tr l inhà tôi h i x b a tr c k sáng b a sau tôi i bán ngoài ch , tôi nghe nói ông Chí Cao

âm ch t, v nhà tôi nói l i cho cô hay, r i ch em tôi d t nhau lên ây.- B a cô L nh tr l i nhà ch ó, cô t i h i gi nào ?- B m, h i ó m t tr i ã x chi u, l i 3 gi ho c ba r i .- Cô có t l i chi oán ch ng hay không ?- B m, cô phi n l m. Mà tôi ngh phi n c ng ph i; b i vì v ch ng h i nghèo thì

m hút v i nhau, may sau c khá thì chung h ng v i nhau, ch có ti n b c nhi u,c danh d l n r i b v , thì làm sao mà v không phi n c.

- Ph i Tào khang chi thê b t kh h ng. B n ti n chi giao b t kh vong. Câusách y g m luân lý v o phu ph và o b ng h u. Ch ng làm trái v i luân lý ythì v phi n áng l m.



- B i v y tôi nghe tôi c ng phi n.- Mà cô L nh tr l i nhà ch r i cô có i ki m ch ng may m n hay ch a ?- B m, ch a. Cô m i n C n Th m t l n, không bi t ti m may ch nào, mà c ng

không quen ai. Tôi tính chi u b a sau r nh tôi s d t cô i ki m ch mà may, té rasáng b a sau hay tin Chí Cao ch t ó.

- H bu n thì ng i ta hay i ch i ng gi i khuây. Có l cô L nh có i ch i ch .- B m, không. Cô luôn t i nhà tôi, ch không có i âu h t- Cô L nh tính ki m ch may m n mà nuôi mi ng, t c th cô không có ti n b c.

y ch ti n âu mà cô làm ám ma cho ch ng ?- B m quan l n, cô nói ch ng cô i cô mà cho cô c hai ch c ng b c. Nh

ti n y nên m i làm ám ma c. Cô thi u ít ng, tôi có cho m n.- Tôi c m n ch . Xin ch ra ngoài ng i.- B m quan l n, tôi v C n Th c hay ch a ? Tôi i t hôm qua n nay b

buôn bán h t.- Ch ch m t chút n a r i ch s v c.Quan ch qu n d y kêu cô L nh vô. Cô khai tên là Ngô Th L nh, 30 tu i, làm

ngh may m i, quê quán Sài Gòn. Quan ch qu n biên r i ngài h i cô ;- Hôm b a cô ng i xe h i mà tr xu ng nhà ch T Thanh, i d c ng cô có g p

ai quen hay không ?- B m quan l n, tôi không g p ai quen h t.- Cô có nói chuy n ch ng xô i cho ai nghe hay không?- B m không. Xu ng t i C n Th r i tôi m i thu t vi c nhà c a tôi cho ch T

Thanh nghe, ch i d c ng g p ng i ta l ho c, nên tôi không có nói chuy n gì h t.Cô ã khai cô làm v ch ng v i Chí Cao mà không có hôn thú. V y ch vì v n h i

nào mà làm b n v i nhau, r i t i sao h i Chí Cao v Ô Môn cô không i theo, m ttháng sau r i m i n ki m ? Cô khai cho thi t và khai cho rõ ràng ng tôi bi t gia o

a Chí Cao ho c may tôi m i tìm a sát nh n c.- B m quan l n, xin quan l n cho phép tôi khai u uôi cho rõ. Cách m i

m tr c, lúc y tôi m i 20 tu i, thì tôi may m n t i m t ti m may ng H u trên Sài Gòn. ch ng c a tôi là Chí Cao, l n h n tôi 2 tu i, ng làm phóng s viên

cho m t t báo qu c âm c ng trên Sài Gòn. Hai a tôi th ng nhau r i k t ngh a vch ng ch không có c i h i chi h t, ch ng tôi làm báo l ng m i tháng ba ch c ng.Tôi may m n ti n công m i tháng c 12 ng. v ch ng m n m t c n ph c bênKhánh H i. Vì ngh nghi p bu c ch ng tôi ph i n m c t t , giao thi p v i anh em, nêntôi ph i ti n t n h t s c, ph i nh n n nh n m c, lo cho ch ng. Làm b n v i nhau c4 n m, l ng ch ng tôi lên c 50; mà tôi l i sanh m t a con gái, m c nuôi con, nênkhông i may c n a. Tôi nhà, chòm xóm có m n may v i thì tôi may chút nhmà ki m ti n v y thôi. S c c kh v n c eo theo tôi hoài. N m con tôi c 3 tu i thìtôi có b nh, l i trong nhà thi u tr c h t sau li u không th nuôi con c, tôi m i emcon nh mà g i cho dì tôi Gò V p nuôi dùm. L n l n ch ng tôi t p vi t ti u thuy t mà

ng báo. Làm luôn hai ph n vi c, ã vi t bài lu n mà còn vi t ti u thuy t n a, nên s



ng ã lên t i b c tr m. Mà vi t ti u thuy t l i ph i n i r ng s giao thi p thêm ra n a,nên ph i n xài t n hao nhi u h n. Vì giao thi p r ng nên ch ng tôi ph i i n u ng ch i

i v i anh em hoài, có nhi u khi i n n m ba b a m i v nhà m t l n. C n m chèoqueo nhà m t mình hoài, tôi bu n l i nh con, nên tôi ki m ti m i may l i gi i khuây.Ch ng tôi l i càng ít v nhà h n n a. Sau tôi hay ch ng tôi không k nhà c a là vì cómèo chó cùng h t, nay th m con này, mai i xem hát v i con kia, ch không ph i i ch i

i anh em. M t b a tôi i ki m, tôi g p ch ng tôi ng ng i trong nhà hàng mà n c mi m t cô nào ó tôi không bi t. N c ghen không th d n c nên tôi có m ng cô n

và nói n ng ch ng tôi ôi l i. Ch ng tôi nói không bi t tôi là ai bi u tôi ph i i ra kh inhà hàng l p t c, b ng không s kêu lính b t tôi. M y l i b t ngh a y làm tôi chán ngán

t s c. Tuy tôi nghèo hèn, song tôi c ng có cái nh n ph m c a tôi. Ch ng tôi ã quênngh a tào khang, không t ng n tôi n a, thì tôi còn k tình v ch ng n a làm chi. Tôiphi n nên b i v li n. T y v sau, thi t ch ng tôi không thèm bi t n tôi và con tôi

a. Tôi d p nhà và xin v i ch ti m cho luôn t i ti m mà may. M y n m nay tuy lòngtôi bu n vi c nhà, song thân tôi c thong th . Cách 4 tháng tr c tôi au m t tr n lungquá, u ng thu c h t ti n mà b nh không th y gi m. Tôi ph i vào nhà th ng Ch R y mà

m. Hôm tháng tr c tôi h t b nh, quan Th y cho ra nhà th ng. Trong túi không m tng ti n, tôi ph i tr v ti m mà xin may l i.

Ng t vì trong mình còn y u quá, h ng i lâu mà may thì m t r i c p m t hàoquang không th may c. M t b a tôi g p ng i anh em b n v i ch ng tôi h i tr c.Ng i th y tôi m xanh thì h i tôi. Tôi k vi c tôi au, r i luôn d p tôi t n i kh c a tôi

a. Ng i y nói ch ng tôi n i danh ti u thuy t gia, ti n b c không thi u gì, ã b nghvi t báo tr v C n Th g n m t n m nay, bây gi không vi t ti u thuy t mà bán.Ng i khuyên tôi nên xu ng C n Th mà v i ch ng tôi và ng i cho tôi 5 ng b c mài xe. Con ng i mà g p c n cùng kh áo r i thì khó gi thanh cao c. Tôi l y 5

ng b c r i lên xe h i i xu ng C n Th , tính ki m ch ng tôi mà n n n xin nh ngh a tình x a, cho tôi mà nh h t c m hoàn thu c trong lúc ng y u. T i C n Th may

tôi g p ch T Thanh, là ng i tôi có làm n cho u trong nhà h i tr c. Ch khôngquên ngh a c , m ng r m i tôi v nhà, r i i h i th m giùm cho tôi coi ch ng tôi bâygi âu, nh v y tôi m i hay ch ng tôi mua t v trên này.

Tôi lên ki m c nhà, m i khóc mà n n n v i ch ng tôi, xin ni m chút tình x angh a c , nh t là vì chút con th c u tôi lúc nghèo ng t, cho tôi mà nh h t c m d .Thân tôi m y u, l i tôi nh nhen, l i nh c t i con mà không làm cho ch ng tôi ng lòngth ng xót c. Ch ng tôi nói h n r ng không c n con, không còn tình ngh a gì n a, tôikhông c phép t i nhà làm nh c lòng c c trí. N n n không c tôi c l nh u, n

a n tuy không m i mà tôi c ng l y chén a lên n i. Ch ng tôi th y c ch c a tôinh v y thì n i gi n nên la r y xua i tôi. i thì i, tôi c ng c hoài không ch ui, th m ngh gi n ít b a r i thôi, ch không l gi n hoài. Té ra c vài b a, th y rõ ý

ch ng tôi thi t ghét và khinh tôi, tôi li u làm c l n a vô ích, nên t i l i tôi m i ch racái thói en b c, cái óc thô b , h c sang quên hèn, c giàu quên nghèo c a ch ng



tôi cho ch ng tôi bi t, ng sáng b a sau tôi i, thà tôi ch t b ch t b i, ch tôi khôngthèm g n v i ng i b t l ng b t ngh a nh v y.

Tôi m ng nhi c n ng n , tôi t ý khinh b , coi b ch ng tôi bi t h th n, m ixu ng gi ng nói êm ái r ng vì chán ngán cu c i, không mu n g n g i v i ai n a h t,nên mua v n ng tr n m t mình cho yên trí mà vi t ti u thuy t. N u tôi thì r ntrí vi t không c ch không ph i quên tình c ngh a x a. V y sáng mai s cho tôiti n ng v Sài Gòn u ng thu c r i lâu lâu s g i ti n mà cho thêm ng tôi xài và nuôicon. Tôi nói h n không thèm ng ti n c a ng i b t nh n b t ngh a. Ch ng tôi l i càngxu ng n c ki m l i d u ng t mà an i tôi. Sáng b a sau l y 20 ng b c mà a cho tôivà bi u tôi n c m s m m i r i s i chuy n xe tr a. Tôi bi t ch ng tôi là m, li ulàm d không c, nên ph i làm hi n mà i tôi, ch không ph i th ng yêu gì ó,ng t vì trong c n ng y u túng r i, m t ng b c quý b ng m t tr m ng, nên c cch ng ã tôi ph i a tay mà l y 20 ng b c y, n c m s m m i r i m i i xe tr amà tr xu ng C n Th . Tôi vô nhà ch T Thanh mà thu t ch ng b c b o cho ch nghe

i xin ch cho u ng ki m ch may m n l y ti n nuôi thân.Cô L nh ng khai vi c v ch ng c a cô, b r t thành thi t, l i r t trung h u, mà ý

không ph i th p hèn hay kh d i. Cô h n ch ng, cô khinh ch ng, ch không có thù oán.Quan Ch qu n ng i l ng thinh mà nghe, c cho cô nói thong th , song ngài xét

l i nói, ngó t nét m t ng th u áo tâm h n c a cô. Ch ng cô khai d t r i ngài m ii :

- Trong m y ngày g n ây cô l i nhà ch ng cô ó, cô có nghe tên Qu n nói ti ngchi oán h n ch ng cô hay không?

- B m không. Mà trong m y b a ó tôi bu n r i c n m dàu dàu hoài, tôi khôngcó nói chuy n v i nó, nên không hi u nó có oán hay không.

- Cô có bi t ng i nào ho c giao tình v i ch ng cô r i ch ng cô ph r y, ho c cóvi c chi khác mà b t bình v i ch ng cô nên k t thù oán hay không?

- B m quan l n, tôi xa ch ng tôi ã 3 n m r i. T y n nay tôi m i giáp m t v ich ng tôi b a hôm ó, b i v y cái kho ng i c a ch ng tôi trong 3 n m sau ây tôikhông hi u chi h t.

- Trong m y b a cô l i nhà ch ng cô ó, cô có nghe l i nói chi, ho c th y c chnào làm cho cô ph i nghi ch ng cô có tình v i k khác ch ng?

- B m quan l n thi t tôi không có nghe th y chi h t.Quan Ch qu n bi u cô L nh ra ngoài ng i ch và kêu ch T Thanh cho hay r ng

ch v c.Ngài cho kêu tên Qu n vào mà d y nó khai coi êm Chí Cao b âm ch t ó nó

làm vi c gì âu. Tên Qu n c ng khai y nh l i nó ã khai v i H ng qu n.Quan Ch qu n bèn h i nó :- Trong m y b a cô L nh t i ch anh ó, anh có nghe cô t l i chi thù oán ch

anh hay không?- B m, không. Cô không có nói chuy n v i con.- T i sao v y?



- B m quan l n, con không hi u. Mà con th y cô bu n quá, nên con c ng khôngdám nói t i cô.

- V y ch anh có nghe ai thù oán v i ch anh hay không?- B m, không.- Anh có bi t ch anh có t tình v i ai không hay không?- B m, con không bi t. Con v i ch con m i 2 tháng nay, nên con không hi u s

ó.- Tôi nghi anh không nói thi t, ch không ph i anh không hi u. Ng i ta nói m y

ông v n s a tình l m. Ông Chí Cao vi t ti u thuy t có danh, ch c ông ph i a tình nhn s khác. Ông v trên này h n m t tháng nay, có n bà hay cô gái nào n th m

ông hay không?- B m quan l n, con không th y.- Có ng i àn ông nào n th m hay không?- B m không.- Ông có i ch i ch nào hay không?- B m quan l n. Hôm m i v vài b a, ng có qua th m quan Huy n m t bên ó

t l n r i thôi, con không th y ng i âu n a. ng c ng i hoài t i bàn vi t, ban êmng nh ban ngày. M t hai khi chi u mát ng m i ra tr c l i lên i xu ng d a méch mà ch i v y thôi.

- Áo qu n kh n v c a ch anh ai gi t?- B m quan l n, mát và kh n v thì con gi t.- Quan Ch qu n li n kéo h c t bàn vi t ra mà l y m t cái kh n mu xoa l a xanh

a cho tên Qu n và h i :- M y tháng nay anh có gi t cái kh n này l n nào hay không?- B m, không.- Anh ph i coi l i cho k , ng tr l i g p.- B m, ch con không có kh n mu xoa l a. Hai tháng nay con không có gi t cái

kh n l a nào h t.- Có l cái kh n này nhét túi trên, nên có d âu mà ph i gi t?- B m quan l n, cái ó con không hi u. Song con dám ch c r ng con m i th y cái

kh n này l n th nh t.- Anh ng sau nhà b p, v y mà có khi nào ban êm anh nghe ch anh nói chuy n

trên nhà l n hay không?- B m, con ng mê l m, ph n thì nhà b p cách xa nhà l n, b i v y d u có nói

chuy n ch c con c ng không hay, tr ra khi nào la l n, nh hôm cô L nh lên ó, thì coni nghe.

- Ch anh g t gao, có ánh ch i anh hay không?- B m, không. Ch con d l m.Quan Ch qu n cho phép Th l nh và tên Qu n v , song ngài d n sáng b a sau

ph i tr lên h u n a.



Ngài d y b p h u i òi H ng qu n v i th y i mà h i coi có ra manh m i chihay không. Hai th y ch a d ra.

Quan th y thu c em t vi b ng m t thi mà n p cho quan Ch qu n. H s ã códù khai báo gi y t , duy khi m khuy t có m t u là không bi t sát nh n là ai.

i l i quan Ch qu n xét h s . Ngài s c nh còn thi u l i khai c a ng i g nnhà. Chí Cao h n ai h t là ông Huy n Hàm Tân.

i không tìm ra a sát nh n ngài l y làm b c t c, nên ch ng nh t i ông Huy nHàm Tân thì ngài v i vã c t gi y t r i kêu m t chú b p i v i ngài vô nhà ông Huy n,tính vô h i th m coi ông Huy n có bi t s chi l ho c có nghi cho ai không.



VII

trong v n ng i ta th ng hay ng s m. Th mà êm y, ng h ã gõ 9 gii, song nhà ông Huy n Hàm Tân còn t èn m ng sông sáng tr ng.

Hai b a rày cô Túy nh c u chóng m t l i, cô c n m trong phòng hoài, khôngch u ra ngoài. êm y cô c ng n m im lìm trong phòng m t mình, không bi t cô cònth c hay ã ng . Còn cô Huyên v i em Ng thì v a m i d t nhau i ngh .

Ông Huy n bà Huy n ng n m ch i trên b ván phía tr c, thình lình có ti ngng i ta kêu b i ngoài c a ngõ mà bi u m c a. Gia d ch nghe kêu l t t ch y rangoài, còn ông Huy n bà Huy n thì ng i d y i l i c a gi a ng lóng nghe coi có vi cchi.

a ngõ m ra, nh có èn chói ra sân nên th y quan Ch qu n ngoài ng ivô, sau l ng có chú b p theo h u.

Ông Huy n v i vã b c xu ng th m ti p khách r i m i vào nhà. Ông l y cái áodài mà m c cho l . Bà Huy n chào quan l n, m i quan l n ng i, r i kêu gia d ch bi ulo trà n c.

Quan Ch Qu n nói v i ông Huy n :- ã khuya r i mà tôi còn n làm r n ông Huy n bà Huy n, xin ông bà tha l i.- B m quan l n, có l i chi âu. Quan l n n th m v ch ng tôi m ng l m ch .- H i ra i, tôi s ông ã ngh r i.- B m, tôi th c khuya, th ng th ng n 10 gi tôi m i ngh .- Tôi vô ây ch ý mu n h i th m ông Huy n m t vi c. y là vi c Chí Cao b

âm ch t.- B m, v y quan l n tra xét ã xong ch a?- R i mà c ng nh ch a, b i vì không bi t k sát nh n là ai nên ph i tìm hoài.- Té ra tra không ra m i?- Không. Tôi cho ng i d d m thi t k , b n thân tôi tra h i m y ng i tôi nghi,

song không d c, tra không ra. Tôi mu n xin ông Huy n cho tôi bi t coi h m nay ôngcó nghe thiên h x m xì u chi v v án m ng ó hay không.

- B m quan l n h m nay trong xóm ng i ta bàn lu n v y lung l m, song khôngai hi u t i sao Chí Cao b âm và c ng không ai hi u a âm ó là ai.Tôi có ý, mu nlóng nghe cho bi t, song không có nghe s chi l .Nghe nói quan l n d y giam tên b i thì

ng nó là a sát nh n, té ra chi u l i quan l n cho nó v . Không có nghi cho nó haysao?

- Có ch nghi, mà c ng có ch không nghi c. M t mình nó trong nhà v ich ; êm y nó i coi hát Ti u, ch nó b âm trong lúc 12 gi t i 12 gi r i. Nó khôngcó ai ch ng th y nó ám hát t 10 gi t i 3 gi . ó là nh ng ch nó làm cho mình nghi

c. mà t gi t ch b i c gì? Ho c oán nên mu n tr thù, ho c mu n t ti n b c.Không ai nghe nó th t l i chi oán ch . Nó không có v l i m i có vài tháng. Còn tài v t



thì còn y nguyên trong nhà, không m t món chi h t, n cái ng h vàng trên trênbàn vi t mà c ng còn ó. y là nh ng ch làm cho mình không nghi c.

- V này thi t là bí m t.- Bí m t l m. Tôi nghi Chí Cao có gi y t gì quan h nên ng i ta gi t mà t

gi y t y. Mà các h c t u khóa ch t, không có d u c y. Tôi coi trên bàn vi t thì cót x p ti u thuy t ng vi t, ch không có gi y t chi h t. Ch ng g i h s xu ng cho

quan Bi n Lý tôi s xin phép v i ngài mà c y các t ng ki m coi có th t , ho c có v tchi có th d t ng cho tôi tìm ra k sát nh n hay không. êm Chí Cao b gi t ó, ônghuy n bà Huy n hay là ng i trong nhà có nghe ti ng nói chuy n, ho c ti ng cãi l y,ho c ti ng la l i bên phía ó hay không?

- B m, không. Tôi c ng v y mà h t th y m y ng i trong nhà c ng v y, êm ykhông có nghe ti ng chi h t. n sáng ngó th y làng xóm xôn xao, h i th m m i hay.Ch êm tr c v ch ng Chí Cao cãi l y v i nhau, nhà tôi nghe rõ ràng.

- Chí Cao v g n ông Huy n ã h n m t tháng r i, v y ch ông Huy n bàHuy n có bi t tánh n t ng i ra th nào hay không?

- Hôm m i v ó ng i có qua nhà tôi th m m t l n, song không có tôi nhà.Ch ng v , tôi nghe nói l i, tôi mu n i th m tr l , thì n bà tôi c n, nói ng i ó không

ng áng, không nên làm quen, r i tôi không th m; b i v y g n nhau ã h n m t thángi, mà tôi ngó th y xa xa v y thôi, ch ch a có d p nói chuy n.

- Bà huy n có khi nào nghe ng i ó r y la a hay không?Nãy gi bà Huy n ng i bên b ván ngang ó mà nghe nói chuy n. Ch ng nghe

quan Ch qu n h i, bà m i v i vã áp:- B m quan l n, tôi không có nghe r y la a l n nào, mà m y a nhà ây

ng không có nói s y cho tôi hay.- Thi t là khó ! Thái c a Chí Cao cách ây 3 n m tr c thì tôi c bi t rõ.

Còn tánh tình c a ng i ó lúc sau này, tôi dòm vô thì t i en, tôi không th y chi h t.Ng i v ây không thèm giao thi p v i làng xóm, nên có ai bi t b c x ho c tâmtánh th nào âu.

- Chí Cao có qua nhà tôi mà th m m t l n. B a ó ông Huy n tôi m c i ámcúng ình v i quan l n. Tôi mu n d coi nh ch u bán mi ng v n l i thì tôi mua, nêntôi ti p r c. Ng i nói chuy n v i tôi m t lát thì tôi bi t ng i ó r t hi m nghèo cho nbà con gái. Ng i có cái v n nói thi t là hay, song hay theo i nay, ngh a là gi ng nóidéo d t lãng m n, b ng m t ng nói m t ng , nói ng g t g m ho c khêu tình d c c ang i ta, câu nói l mà ý ngh a th t là b t chánh. M i n th m l n u ng làmquen, mà dám t ý mu n ch c gh o t i tôi l n. T i nh v y ó nên tôi không mu n ôngHuy n tôi tr l . Ng i nh v y làm quen không ích gì.

Quan Ch qu n nghe nh v y thì ngài ng i l ng thinh mà suy ngh .Ông Huy n chau mày h i v :- Ng i nh v y mà sao h nói vi t ti u thuy t hay l m?- Hay theo i nay, hay v thói gian x o m àng, hay v i ng i không k can

th ng luân lý.



- B y b quá ! Ph i làm sao m i c, ch h ng ng i nh v y vi t sách chonh n dân c, thì h phong t c còn gì !

Quan Ch qu n c i mà áp v i ông Huy n :- Phong t c c a mình ã h r i, bây gi ng i ta có tr ng tình ch ng v , ngh a cha

con, ng i ta có k ngh a nh n liêm s gì n a âu. T i phong t c suy b i nh v y, nênng i nh Chí Cao vi t ti u thuy t m i c thiên h hoan nghênh ó ch .

- Ph i làm th nào, ch n u nh v y thì h i l n l m. Tôi t ng các viên quanAn Nam v i các v dân bi u ph i h t lòng t cáo s t i t y cho quan trên hay ng quantrên li u nh ph ng ch c mà c u n n luân lý cho dân An Nam m i c.

- Xin ông Huy n hãy an tâm. Chánh ph ã dòm th y n n phong hóa c a n c nhàsuy b i nhi u l m, nên ng tìm ph ng ch c ch n h ng l i. S c n là u thi t

u c a cu c dân sanh. Gia t c là n n t ng c a xã h i. T qu c là tinh th n c a n c nhà.Nh n dân không bi t ham c n lao thì s sanh ho t làm sao mà kh i kh n kh . N u lo pháho i gia t c, c làm cho con h t kính cha, v h t tr ng ch ng, anh h t th ng em, thì làmsao xã h i c v ng b n và có tr t t . N u m i ng i u lo riêng thân mình c sung

ng mà thôi, không bi t t ch c là gì, thì làm sao n c Nhà c c ng th nh. iPháp Qu c Tr ng quy t tr các s t i t y, nên ã l y m y ch : C n lao, gia t c và Tqu c mà làm nghi bi u trong n c, Chánh ph c a x mình s n lòng th ng dân, ã locho dân no m, mà c ng lo cho dân r ng trí th c, bi t l ngh a n a.

Nay Chánh ph quy t thi hành h n hòi các ch ngh a c a Qu c Tr ng tuyên b ,th thì chúng ta nên an lòng mà tin c y n i Chánh ph , chúng ta ch ng nên th i chí.

- B m quan l n, n u Chánh ph ý giùm thì lo gì không tr t c. Hi n nay si t c a mình nó tràn lan cùng h t, t trong gia ình ra t i ngoài xã h i. Trong nhà

tr ng thì h c trò không bi t cung kính mang n th y, mà c ng kh , có nhi u th y khôngbi t kính tr ng cái thiên ch c giáo d c, coi môn là k n p l ng cho mình xài mà thôi.Trong gia ình thì v không bi t kính tr ng ch ng, mà nhi u ông ch ng c ng không bi tth ng yêu v ; con không bi t n sanh thành d ng d c, mà nhi u cha m c ng không

n d y d con; anh không bi t th ng em, mà em c ng không bi t kính tr ng anh, cònxã h i thì quá l m, m i ng i u i theo m t ch ngh a này: "Ki m ti n cho nhi u

ng n xài cho ng a nguê sung s ng" ki m ti n mà không a c n lao, dùng ph ngch c t t x u gì c ng c, mi n là c ng ti n là thôi, không k nh n ngh a, không

liêm s , không k danh d .- Nh ng l i ông Huy n nói ó thì úng v i s thi t. Mùi phong hóa c a mình h t

th m, n n luân lý c a mình h t p r i. Tôi nghe b c th ng l u trí th c Tây Nam nghi p nhau mà tr các m i t ông m i ch ra ó, mà Chánh ph c ng ã l u tâm r i n a.

y chúng ta c ng ph i v ng lòng mà ch . Mà gi i quy t cái v n ch n h ng phonghóa thì h t th y chúng ta ph i t n tâm giúp s c v i Chánh ph và b c th ng l u trí th c

i c, ch không nên làm l . Chúng ta trong làng trong xóm, chúng ta chung l ni nh n dân, chúng ta ph i khuyên b o dân cho chúng bi t ng ph i mà i, bi t n o

qu y mà tránh, chúng ta ph i rèn t p cho chúng nó bi t l ngh a liêm s , bi t ham c n lao,



bi t ghét thói x u. M i ng i tùy a v c a mình mà d y dân thì m i có th vãn h iphong thu n t c m c.

- Giáo dân là m t ngh a v cao th ng. Làm cái ngh a v y ai c ng vui mà làmt th y.

- Tôi bày chuy n nói dong nói dài làm cho ông Huy n bà Huy n bu n ng .- B m, không. Quan l n nói chuy n luân lý là chuy n c n ích c a dân, v ch ng

tôi l y làm vui mà c nghe. S quan l n m t, ch v ch ng tôi có bu n ng âu.- b a nào r nh r i tôi s hi p v i ông Huy n mà l p cái ch ng trình d y

dân trong làng trong xóm cho chúng nó bi t ham c n lao, bi t tr ng gia t c, bi t th ng qu c. B a nay trí tôi m c b n lo v án m ng n y l m. Th nào c ng ph i tìm cho ra sát nh n m i c. Mu n cho h s c hoàn toàn, tôi xin ông Huy n vi t r i n p

cho tôi m t lá khai, nói coi êm Chí Cao b gi t ó ông g n mà ông có nghe r y nghe la b n hây không.

- B m, tôi không có nghe r y la chi h t.- Ông bi t sao thì ông c khai ngay, vi t v n t t ý mà thôi, ch ng c n ph i vi t

dài.- sáng mai, r i s n p khai cho quan l n. Theo ý ki n c a quan l n thì vì l nào

mà Chí Cao b gi t?- Theo trí tôi ngh , thì có l b gi t vì tình. Mà gi t ó có l ng sát, ch không

ph i c sát, b i vì âm b ng con dao r c gi y, t c th n nói chuy n gì ó r i n i gi nnên l y con dao ó mà âm, ch không ph i em con dao nhà theo. Còn k sát nh n có

là m t ph n , ho c m t chú trai kiêm th i, b i vì t i m t góc bàn vi t tôi có l mc m t cái kh n mu xoa b ng l a xanh, mà tên b i c a Chí Cao khai thu nay nó

không th y ch nó có kh n y. Duy n bà con gái, ho c m y c p thanh niên kiêm th icó kh n mu xoa l a.

Bà Huy n nghe nói nh v y thì h i g p quan Ch qu n :- B m, quan l n nói quan l n có l m c m t cái kh n l a màu xanh?- Th a, ph i.Bà Huy n ng i suy ngh .Quan Ch qu n nói ti p :- Theo l i bà Huy n thu t tánh n t c a Chí Cao h i nãy, thì tôi càng thêm ch c

Chí Cao b gi t vì tình. Tôi s i qua ng ó mà tìm k sát nh n, ho c may m i g pc.

Ông Huy n áp :- Quan l n lu n bi n nh v y thì có lý l m.Nghe ng h gõ 11 gi , quan Ch qu n m i ng d y cáo t mà v . Ông Huy n

a ngài ra kh i c a ngõ r i ngài i v v i chú b p.Khi ông Huy n tr vô nhà thì bà Huy n ã vào trong phòng c a cô Túy. Ông

Huy n coi cho gia d ch óng c a t t èn r i ông i ngh , mà bà Huy n v n còn l c c trong phòng c a con.



Sáng b a sau ông Huy n vi t lá khai r i ch ng nghe tr ng h u ánh thì ông emra qu n mà n p.

s v v án l p ã hoàn toàn r i, quan Ch qu n m i vi t t phúc b m, màchuy n t n quan Bi n Lý. Trong t phúc th m ngài tóm các l i khai trong h s . nkho ng k t lu n, ngài nói nh v y :

1) Tìm k sát nhân ch a ra m i.2) Tuy không có b ng c ch c ch n, song có vài l làm cho ng i tra v n có th

nghi tên Qu n có nhúng tay trong v này, nên ph i gi i nó n cho quan Bi n Lý nht.

3) Không có l nào làm cho ph i nghi Ngô Th L nh c; tuy v y ã có truy ncho ng i àn bà y ph i t m n i nhà Chí Cao ãi l nh;

4) oán quy t Chí Cao b gi t vì tình và k sát nh n là m t ph n , ho c m tthanh niên kiêm th i, vì có cái kh n mu xoa l a xanh ính theo h s , kh n y l m t igóc bàn vi t c a Chí Cao mà tên Qu n khai m y tháng nay nó không th y ch nó có;

5) Cu c d d m mà tìm k sát nh n còn t n hành hoài và xin phép c y các t c aChí Cao ng xét coi có th t ho c v t chi có th giúp cu c u tra hay không; nh Tòacho phép làm vi c này thì s l p t vi b ng biên các tài v t c a Chí Cao r i giao cho làng

t i gi t m mà i ng i có quy n k nghi p ra m t xin h ng gia tài c a ng i bgi t.



VIII

Chi u b a tr c quan Ch qu n sai m t chú cai i gi i tên Qu n xu ng Tòa và n p phúc b m v i h s v v án m ng cho quan Bi n Lý, thì b a sau, m i t ng sáng, ngài

còn n m ngh trong mùng, thình lình bà l n vô phòng kêu ngài th c d y và nói bà Huy nHàm Tân n xin t cho ngài bi t m t vi c c n kíp mà l i quan h l m.

Nghe nh v y quan Ch qu n l t t b c ra ngoài chào bà Huy n r i i r a m tch i u. Trong trí còn ang v v n v v án m ng, b i v y ng r a m t mà ngài nghibà Huy n có nghe tin gì nên n cho ngài hay, l i chính mình bà Huy n i thì ch c tin ytr ng h và c n kíp nhi u l m.

a m t r i, ngài l i ng ngay bà Huy n mà h i bà coi bà mu n t vi c chi. Ngàith y bà Huy n b a nay da m t tái xanh, t ng m o bèo nhèo ch không ph i t i t n nhtr c thì ngài ch ng h ng r i sanh lo trong lòng.

Bà Huy n ng d y th a r ng :- B m quan l n, tôi có m t vi c c n kíp ph i b m v i quan l n. Xin quan l n cho

phép tôi t riêng m t mình quan l n bi t, ng cho ai nghe.Quan Ch qu n g t u nh m l i xin. Ngài c y bà l n truy n cho gia d ch ph i i

t xu ng nhà b p. Bà l n l i kêu b p h u mà d n ng cho vô trong, r i bà l n c ng iqua v n u c a bà m i tr ng mà th m u.

Quan Ch qu n m i bà Huy n ng i l i, r i ngài kéo gh ng i ngang m t ng nóichuy n cho ti n.

Ch c bà Huy n b i r i trong lòng l m, nên bà ng i cúi m t xu ng m t h i m i nói:

- B m quan l n, tôi mu n yêu c u quan l n m t vi c, mà n ây r i tôi ái ng iquá, không dám nói ra.

- Bà Huy n mu n t vi c chi v i tôi thì bà c nói ngay ra, ch ng c n ph i ái ng i.t lu n bà xin vi c chi, n u vi c y không ph m n danh d và ch c nghi p c a tôi, thì

tôi s nh m l i xin li n.- B m quan l n, tôi t i ây mà xin nói chuy n, là nói riêng v i quan l n, là thân

n v i gia ình c a tôi, ch không ph i nói v i quan Ph , Ch qu n.- c, tôi c ng s n lòng mà nghe bà nói.- Mà tôi dám n ây xin nói chuy n v i quan l n, là vì tôi tin ch c quan l n là

ng i có luân lý giáo d c hoàn toàn, bi t th ng gia ình, bi t tr ng danh d , nên tôi m idám n.

- Bà tin không l m xin bà ùng ng i.- Quan l n nói nh v y tôi m i t thi t vi c tôi mu n nói.. êm hôm tr c quan

n vô th m v ch ng tôi, khi bàn lu n chuy n Chí Cao b âm ch t, quan l n có nói bi tch c Chí Cao b gi t vì tình và quan l n s i qua ng ó mà tìm a sát nh n ho cmay m i g p c.



- Th a, ph i. Tôi có nói m y l i y.- Xin quan l n làm n cho tôi bi t coi cái ý ki n c a quan l n ó bây gi v n còn

hoài hay ã d i i.- Th a ý ki n tôi t ra hôm tr c v n còn y nguyên, mà l i v ng ch c thêm n a.Bà Huy n th dài, nét m t r t bu n th m.Quan Ch qu n ng i t nh táo, song c p m t c ngó bà Huy n trân trân, ý mu n

quan sát lòng d bà coi bà tính c n vi c gì. Th y bà d d , ngài mu n m ng giùm,nên ngài h i:

- Ý ki n c a tôi ó không úng hay sao?- B m quan l n, xin quan l n cho phép tôi kh i tr l i câu h i ó. D u úng hay là

không úng c ng v y, tôi cúi xin quan l n i giùm ý ki n y, xin quan l n i qua ngkhác mà tìm a sát nh n.

Nghe m y l i y, quan Ch qu n ch ng h ng r i lo ng i trong lòng l m. Tuy v ymà ngài ph i rán làm t nh b ngoài mà h i :

- N u nói rõ ràng, thì ý bà Huy n mu n tôi tra v n v án m ng ó tôi ph i nghiChí Cao b gi t vì thù oán ho c vì tr m c p, ch ng nghi b gi t vì tình, ph i nh v yhay không?

- B m, ph i.- Xin bà Huy n cho phép tôi h i bà v y ch vì l nào mà bà xin cho tôi ph i làm

nh th ?- B i vì quan l n tra xét mà quan l n do s t tình làm g c, thì tôi e quan l n làm

tan hoang m t c nh gia ình ng m m n ng nàn, quan l n ph i làm lem lu c danhgiá c a m t ng i ch n chánh quân t .

- Tôi làm quan, tôi có l ng tâm v ch c nghi p, tôi có cái trách nhi m c a Nhàc phú thác, n u trong lúc hành s tôi th y cái ng ph i mà tôi tránh xa, tôi không

ch u b c vào, i qua cái khác là ng tôi bi t sái tr c, thì tôi ph i h v i l ngtâm, tôi ph i l i trách nhi m r i còn gì.

- B m quan l n, h i nãy tôi có nói tr c, tôi n c u xin v i ng i thân c n c anhà tôi, ch không ph i c u xin v i quan Ch qu n.

- Ng t vì vi c c u xin ó là vi c c a quan Ch qu n, ch không ph i vi c c ang i thân c n, b i v y ng i thân c n không c phép nh m l i c u xin.

- Vì tôi có hy v ng ch c xin c, nên tôi m i dám t i ây mà xin. Quan l n ny cái th t v ng mà thay cái hy v ng cho tôi hay sao?

- Tôi i hy v ng c a bà ra th t v ng, thì tôi bu n l m, bu n vì không làm v alòng ng i tôi ã th n. Nh ng vì t i b c n nh h n t i h l ng tâm v i t i l i tráchnh m, b i v y thà tôi ph m cái t i b c n có l trong d p khác tôi còn mong chu c l i

c, ch ph m hai t i sau thì không th nào mà chu c l i c. H i nãy bà Huy n cónói bà tin tôi là ng i có luân lý giáo d c. Vì cái luân lý giáo d c y nên tôi không th

l ng tâm, l i trách nh m.



- B m, quan l n làm cho h p l ng tâm, cho tròn trách nh m, quan l n ph i pháho i m t nhà ng m m, ph i xô ngã m t danh giá r t x ng áng, quan l n c ng

ng hái mà làm, không do d m t chút nào h t hay sao?- Th a bà, lành là lành ch không ph i d , t t là t t ch không ph i x u. D mà

mu n làm cho ra lành, x u mà làm cho ra t t, thì là d i trá. Lành và t t ngoài mà d i trá trong thì không b ng ngoài d và x u mà trong thành thi t. N u gia ình m m

thì ai phá nát c; n u danh giá x ng áng thì ai xô ngã c.- H a v i ph c là gi ng vô ch ng. Nhi u khi mình ng h ng ph c, r i h a

n thình lình, không th tránh kh i.- H a hay là ph c u do n i tr i nh. N u tr i nh mình mang h a thì ch y

âu cho kh i. Mà tôi tin ch c ng i lành, d u có h a i n a cái h a y không l n.Nói ã h t l i mà quan Ch qu n không xiêu lòng, bà Huy n càng thêm bu n b c,

bà ng i l ng thinh suy ngh m t chút r i lau n c m t mà nói x ng x m:- B m quan l n, vì s h th n nên nãy gi tôi nói dông dài, làm m t thì gi c a

quan l n, cúi xin quan l n tha l i. Bây gi tôi xin b m thi t ph t cho quan l n rõ. Chánhtay tôi âm Chí Cao ch t, ch không ph i ai âu. Xin quan l n ng tra xét làm chi cho

t công. N u quan l n không ngh tình v ch ng tôi, thì quan l n b t li n tôi mà n pcho Tòa i. D u tôi ph i b x t hay là b ày chung thân thì tôi cam ch u.

Bà Huy n nói m t h i r i ng i tr tr , s c m t qu quy t ch không bu n th ma.

Quan Ch qu n chau mày, ngó ngay bà r i l c u và c i nói:- Không có lý. Tôi không th tin c. B i duyên c nào bà gi t Chí Cao?- B m quan l n, t i hôm qua nh ng l i tôi thu t chuy n Chí Cao n th m r i

ch c gh o tôi, u là l i gian d i, vì có ông Huy n tôi ó nên tôi không dám nói thi t.m, Chí Cao t p v n nói hay l m. Nghe nó nói chuy n thì tôi mê m n, r i ch ng nó m

i ch c gh o thì tôi ng tình, không th ch ng c c. Tôi em lòng th ng nó, r i tôiquên h t danh giá trinh ti t, không k ch ng con gì n a. Tôi t tình l v i nó r i sau tôi

i bi t nó là th ng m, trau câu v n, chu t l i nói ng phá trinh ti t, h i gia can c ang i ta. Tôi n n n s l m l i, tôi h th n v i ch ng con, tôi t c gi n lung quá, khôngth d n c, nên êm ó tôi lén ch ng con mà qua nhà nó, r i th a lúc nó h tôi m i

y con dao r c gi y c a nó trên bàn tôi âm nó té s p r i tôi l t t m c a ch y v .Vi c thi t nh v y ó. Xin quan l n th ng giùm ph n tôi. ã bi t h mình ph m t i thìph i n t i, không nên tr n tránh, b i vì d u ki p này mình tr n kh i i n a, thì ki p saumình c ng ph i n. Hôm nay tôi mu n khai thi t v i quan l n ng ch u t i ph t cho

i. Ng t vì tôi th y con, tôi th ng yêu; tôi th y ch ng, tôi t i nghi p, n u tôi tù thìcon tôi b v , ch ng tôi mang ti ng x u h , m nh v y thì con làm sao mà l y ch ngch t t c, v nh v y thì ch ng làm sao mà giao thi p v i ng i ta. Tôi cúi u xinquan l n th ng giùm ph n con tôi, gi giùm danh giá cho ch ng tôi, ng gia ìnhtôi ph i rã r i nh c nhã. n n c này mà ch ng con tôi c ng không dè. Ch ng ch ng tôihay, ch c ng t v n, ch ng con tôi hay, ch c chúng nó h t yêu th ng, h t kính tr ng tôi

a!...



Bà Huy n nói t i vi c ch ng con thì bà khóc d m d , gây ra m t c nh coi th mthi t h t s c.

Th mà quan Ch qu n ng i t nh queo, không ng lòng, mà c ng ch ng b t bình.i bà Huy n b t khóc r i ngài m i ch m rãi nói:

- Không có lý.- Quan l n còn i lý gì n a? Tôi mê v n nói c a Chí Cao, tôi k t tình v i nó, sao

tôi bi t nó là th ng m, ã có v con r i, tôi n n n, tôi gi n tôi âm nó ch t. Côngchuy n nh v y ó, sao l i không có lý?

- Tôi xin l i v i bà Huy n, tôi e s chuy n bà m i nói cho tôi nghe ó là câuchuy n bà t ng d t tôi i qua ng khác. Tôi nói không có lý là b i m y kho ngnày.

1/ Ng i nói chuy n khôn ngoan nh bà, có trí sáng s a nh m l nh bà, khôngth nào mê v n nói c a Chí Cao, không th nào b Chí Cao g t c.

2/ êm hôm qua bà ti p chào và nói chuy n cùng tôi v i m t t cách vui v , tnhiên, không gi ng v i t cách c a ng i b t chánh, ã th t ti t v i ch ng r i còn ph m

i sát nh n m i cách vài b a tr c.3/ Ng i bi t th ng ch ng th ng con nh bà thì không th l y trai c.- Quan l n lo tìm ki m k sát nh n. Tôi ra m t mà ch u t i. Sao quan l n l i không

ng lòng?- Tôi không b ng lòng là vì tôi bi t bà không ph i là k sát nh n mà tôi ng

ki m.- Tôi ra ch u t i mà quan l n không công nh n t i c a tôi, thi t tôi l y làm l quá.- Tôi không ch u công nh n t i c a bà, là vì tôi nghi bà mu n hy sinh c thân danh

ng che y giùm t i c a ng i khác. Vi c nh v y ó, có chi l âu.- Tôi ch u t i r i, bây gi quan l n nh l nào xin cho tôi bi t.- Tôi xin bà hãy v nhà yên và ng cho ông Huy n bi t nh ng câu chuy n bà

nói v i tôi nãy gi ây, b i vì n u ông Huy n bi t thì ông bu n ch không ích chi. - Quan l n còn lo tìm k sát nh n n a thôi?- Vi c ó là ph n s c a tôi, xin bà ng lo. H i nãy bà có nói: “H ph m t i thì

ph i n t i, không nên tr n tránh”. Câu y hi p v i o c l m. y v y bà ph i chong i ph m t i thong th mà n t i, bà ch ng nên giúp h tr n tránh.

- Bà Huy n ch c l i mà than m t mình: “Ch t còn gì”- Quan Ch qu n th y ch ngài oán ã không nh m, ngài càng v ng lòng , nên

nói m nh:- Th a bà, sanh v i t là l t nhiên c a o Tr i. Loài ng i u trong vòng cái

o y. Sanh là trong vòng o mà i ra, còn t là tr v v i o. y v y mình ch ngnên vui hay là bu n v s sanh t . Hu ng chi n u mình làm u b t ngh a nên ph i ch t,thì s ch t y áng l m, không nên ti c; còn n u mình làm u ngh a thì có l nào Tr ikhi n mình ph i ch t hay sao mà s . Tôi xin bà hãy thành tâm mà tin o Tr i, hãy v ngchí mà v ng lu t n c. Lu t tr i hay lu t ng i c ng u công bình h t, ph i tin nh v y,



ch ng nên nghi ng i. N u bà c n ng theo n n o c c a ông cha ta mà i thì d up ho n h a, d u g p nguy hi m, bà c ng kh i bu n r u, kh i lo s .

c nghe nh ng l i khuyên ch a chan o c y thì bà Huy n m i b t bu nn l n. Ch ng quan Ch qu n nói d t l i, bà th ng th ng ng d y và nói bình t nh:

- Tôi r t c m n quan l n. Tuy quan l n không nh n l i tôi xin, không ch u theo ýtôi mu n, song quan l n ch giùm ng o c cho tôi i, y c ng là n tr ng... Bâygi tôi mu n yêu c u quan l n m t u, là gi kín giùm các l i tôi m i t riêng v i quan

n ó.- Quan Ch qu n v i vã ng d y mà áp:- Xin bà Huy n an lòng. Ch ng nh ng là danh d nên ph i gi kín nh ng l i tâm

phúc b i tin b ng tôi nên bà m i dám t v i tôi, mà l i còn vì luân lý nên tôi ph i ránquên h t nh ng l i y, tôi quên c ng nh m y ng Linh m c quên các l i x ng t i c atín v y.

Bà Huy n nói:- Cám n quan l n.

i cúi u t giã mà v .Quan Ch qu n c ng i ch ng tay lên trán, m t ngó ra c a s mà suy ngh cho t i

ch ng nghe tr ng h u ánh ngài m i t nh gi c m ng i thay y ph c ng làm vi c.



IX

Bà Huy n ngoài dinh qu n i v , khi b c vô c a ngõ bà th y ông Huy n ngng trong v n hoa mà xem ki ng, thì trong lòng bà r t ng n ng i, song bà ph i g ng

mà gi c ch t nhiên, nên bà c x ng x m i vô.Ông Huy n h i êm ái:- Bà nó i âu s m d v y?- Tôi ra ngoài ch m t chút.- Bà th y Bang C c i Sài Gòn ã v hay ch a?- Không th y... Tôi không có i lên phía ó. Ông h i Bang C c chi v y?- Mu n h i th m giá lúa coi nh khá thì bán b t m t chài.Bà Huy n th ng th ng i vô nhà, b c lên th m m t bà coi bu n hiu.Cách m t lát ông Huy n i l n ra ngoài ng ng ngó m y hàng d a. Ông th y

ng qu n T i i ngang qua thì ông kêu ng l i mà h i:- H ng qu n, em i âu ó?- B m, tôi i ra nhà vi c.- Hôm nay em có lo d d m coi ai âm Chí Cao ó hay không?- B m, tôi d hoài mà tìm ch a ra m i.- Em ph i rán mà tìm cho ra a sát nh n ng giao cho quan l n. Chí Cao v

n nhà mình, mà b ng i ta âm ch t, mình không bi t ai âm thì coi k quá. Hu ngchi quan l n m i l i tr n nh m qu n mình, r i x y ra vi c nh v y, mình b t không c

a sát nh n, té ra mình không h t lòng giúp s c v i quan l n. V y em ph i rán mà dm cho k .

ng qu n ng trân trân, không tr l i n a, m t ngó mông qua bên kia sông r ingó ông Huy n, b suy ngh lung l m. Cách m t h i th y b c t i ng sát m t bên ôngHuy n r i nói nh nh :

- Có m t vi c k quá, tôi th y h m rày mà không dám nói ra.Th y b bí m t, nghe gi ng minh mông, thì ông Huy n l y làm l , nên ông ngó

ng qu n r i c ng nói nh nh :- H ng qu n th y vi c gì mà k ?- Xin ông b c n i l i ng này, r i tôi s b m cho ông nghe.Ông Huy n li n i theo H ng qu n tr vô phía trong, i trên ng làng d c theo

mé r ch. M t tr i s m m i chói trên ng n cây sáng lòa, n c l n tràn tr nh y lên g n t ing. Hai ng i i th ng th ng c ng nh d t nhau i ch i, ông Huy n trông nghe cho

mau, mà H ng qu n c l ng thinh không ch u nói.Ch ng qua kh i vuông rào c a ông Huy n r i, mà còn xa nhà H ng qu n,

kho ng y v ng v , d a cau ph lá r m r p, H ng qu n m i ch u d ng l i mà nói:- B m ông, thu nay tôi th n c a ông bà nhi u ch ng nh ng ông cho trong

n trong t mà thôi, mà bà còn giúp lúa giúp ti n cho tôi luôn luôn, ng tôi cóph ng th làm ki m c m nuôi con. Ngày nay gia ình tôi c no m, ó là n c a ôngbà, ch ng bao gi tôi dám quên. Ông c ng bi t thu nay vi c nhà c a ông bà tôi coi nh



vi c nhà c a tôi; ông bà vui thì tôi vui, ông bà bu n thì tôi bu n. H m nay tôi có m tvi c, mà vi c y can h n nhà c a ông, nên tôi mu n t cho ông bi t, mà r i tôi s ôngbu n, b i v y tôi do d hoài, tôi không dám nói ra. n b a Chí Cao b âm ch t, tôi ntra xét, tôi th y có nhi u cái nó làm cho tôi ph i lo s h t s c; n u quan Ch qu n ngài

ng th y nh tôi, thì khó lòng l m. May ngài không th y. Mà quan Ch qu n c a mình,ngài thông minh, l i dè d t. Không bi t ch ng ngài th y r i, song ngài ch a ch u nói ra.Mà d u h m nay ngài ch a th y i n a, thì mai m t tôi s ngài c ng th y. V y tôi t ngnên t cho ông bi t ng ông li u tr c thì hay h n.

ng qu n nói dòng do quá, mà c ng ch a ch u cho bi t chuy n gì, b i v y ôngHuy n nóng n y, ông ch n mà nói:

- Có vi c chi H ng qu n c nói ngay i mà.- B m ông, tôi nói ra ch c ông lo l m.- N u ph i lo thì càng nên nói cho tôi bi t ng tôi lo ch .- B m ông, hôm ông bà i Sài Gòn, êm nào t i tôi c ng i tu n ng coi ch ng

nhà cho ông. M t êm, l i 10 gi , tôi ng ngoài ng, mà d a góc rào, lóng nghe coitrong nhà ng t nh th nào. Tuy êm không có tr ng, nh ng mà nh tr i sáng nên tôith y d ng m t ng i m t tr ng phía sau nhà b p i ngang qua v n tr u, r i v t ràochui qua v n c a Chí Cao. Tôi nghi n tr m nên ng i núp d a g c cây d a mà coich ng. Tôi ng i h n m t gi ng h , không th y l chi n a. Tôi ng d y tính i ra ch ,thì tôi th y d ng ng i m t áo tr ng bên v n Chí Cao tr qua v n mình, c ng ingang v n tr u mà i vô sau b p. Tôi nghe chó trong nhà có h c h c vài ti ng r i êm,ch không s a. Tôi i ra ch , g n m t gi khuya tôi tr v rình n a, rình n g n 4 gi ,tôi không nghe th y vi c chi l , nên tôi v mà ng . Sáng ngày sau tôi l i nhà h i cô ba cóvi c chi l hay không thì cô ba nói không có. êm sau tôi rình n a. C ng l i 10 gi , cócái bóng tr ng i qua v n Chí Cao nh êm tr c. Mà b a nay tôi nom theo cái bóngy, tôi l n l n i ngoài ng, ch ng t i nhà Chí Cao, tôi l i th y t i hai cái bóng tr ng i

vô c a r i m i t èn trong nhà. Tôi ngoài ng, tôi rình hoài, n g n 4 gi khuyatôi m i th y hai cái bóng trong nhà Chí Cao m c a i ra, t i rào phía sau r i thì m tcái bóng i qua bên v n c a mình. B a sau tôi l i h i th m n a, thì cô ba c ng nói làbình an. êm k ó, tôi i rình n a, thì không th y chi h t. Vi c tôi th y nh v y ó.

- H ng qu n th y d ng n ông hay là n bà?- B m, êm không có tr ng, ph n tôi thì ngoài xa, nên tôi không th y rõ c.Ông Huy n ng suy ngh . Thi t qu l i tiên tri c a H ng qu n nói h i nãy ó

trúng l m, không l m. Cái nét m t th th i bình t nh c a ông Huy n bây gi ã bi n ranét h m h t l . Ông suy ngh m t chút r i nói:

- H ng qu n em th y ng i ta thi t, hay là ban êm tr i t i em th y tàu cau d aph t ph r i em t ng ng i ta?

- B m, tôi th y ng i ta thi t, song t i ng xa, l i m c tr i t i nên không bi tch c n ông hay n bà.

- N u qu thi t nh v y thì có l v Chí Cao b âm ch t có can h n ng itrong nhà tôi còn gì.



- Tôi c ng ngh nh v y, nên m y b a rày tôi không an lòng.- êm hôm qua quan Ch qu n vô th m tôi, ngài nói ngài nghi Chí Cao b gi t vì

tình, mà ng i sát nh n có l là m t n bà con gái, ho c m t thanh niên kiêm th i, b ivì ngài có l y c m t vuông kh n mu xoa l a xanh. H ng qu n có th y trong xómmình ây có ai dùng kh n l a xanh hay không?

- B m tôi không ý n s ó.- Quan Ch qu n nghi nh v y tôi ngh ph i l m. Trong nhà tôi có a nào có

kh n l a xanh?... Tôi không th y... tôi v tôi h i th bà nó coi bà nó có th y haykhông. Cha ch , n u thi t có ng i trong nhà tôi can h n v án m ng này thì tôi mangti ng quá.

- Quan l n mình thông minh l m, mà ngài l i l u tâm v v án này. Tôi ch c s mmu n gì r i quan l n c ng tìm ra m i. Ông quen v i quan l n nhi u. V y tôi t ng ôngnên d h i trong nhà cho k . Nh ng không có chi h t thì thôi, còn nh có s chi ángnghi, thì ông nên tính tr c v i quan l n, ch ng có b ông mang ti ng mang

m.- H ng qu n li u nh v y có ch ph i, mà c ng có ch không ph i. V vi c

ng qu n m i nói v i tôi ó, thì t nhiên tôi ph i l p th mà d ý h t th y m y ng itrong nhà tôi. Vi c ó tôi ph i làm g p. Còn n u h i mà có lòi ra qu trong nhà tôi cóng i can h n v án m ng, tôi nói thi t, d u v con tôi i n a, tôi c ng n p cho quanCh qu n tr t i. Quan l n c a mình là ng i úng n công bình chánh tr c, b i v y vính ng i trong nhà tôi có t i, có l nào tôi dám nh n cái tình thân c n mà c u xin quan

n b pháp lu t, trái ch c v , ng che tôi.- B m, tôi nói ph ng v y thôi, ch vi c ó quan h quá, xin ông suy ngh cho k

mà nh t, tôi âu dám bàn b c- V y mà vi c H ng qu n rình th y m y êm tôi i kh i ó, h m nay H ng

qu n có t cho quan Ch qu n bi t hay không?- B m ông, không. Vì vi c y can h n nhà ông, nên tôi không dám t v i quan

n. Tôi t riêng cho m t mình ông bi t mà thôi.- Cám n H ng qu n. Thôi tôi lo li u. Nghe H ng qu n nói chuy n, thi t nãy

gi tôi lo lung l m. S gi t ng i là m t s tàn nh n, lu t n c tr ng tr thi t n ng. Ainh n tâm gi t ng i, t nhiên ph i ch u hình ph t. y là l công chánh, ng i ph m t ikhông c phép than van, mà thân nh n c a ng i y c ng ch ng nên th ng ti c. B i

y tôi không c n lo s sát nh n, tôi lo là lo cái duyên c gây ra s sát nh n mà thôi.ng qu n, em hi u hay không?

- B m ông ... hi u.- , qua lo ch ó, lo cái danh giá c a qua kh tâm trau d i m y m i n m nay nó

ph i ng nghiêng lem lu c h t, cái h nh phúc mà qua nh tr i ban th ng cho qua vuing b y lâu nay nó s tan v m t h t ó em.

- D tôi c ng lo nh v y, b i v y h m nay tôi s quá.



Ông Huy n nói t i ây thì ông bu n quá. Ông ng ngó mông m t h i, khônghi u lúc y tâm h n ông bi n hóa cách nào, mà thình lình ông day l i, s c m t xem r tnghiêm ngh , ông nói v i H ng qu n v i cái gi ng qu quy t:

- H ng qu n, qua t ng mình gi u quan Ch qu n, mình có l i nhi u, l i v ing i ch p chánh tr dân trong x , mà c ng l i v i l ng tâm c a mình n a. Qua ph i ili n v i em t i dinh qu n mà b m thi t s em rình th y ó cho ngài bi t, làm nh v ymình m i tròn ph n s .

ng qu n bi n s c, l t t can:- B m ông không nên v i.- Sao l i không nên? Ph i làm nh v y m i úng n.- B m, tôi th y l m , có ch c ch n chi âu. N u ông em mà t v i quan Ch

qu n, thì t nhiên quan l n ph i tra xét. Ví nh tra xét mà ra m i thì ch ng nói làm chi,còn nh tra mà không có chi h t, thì v l quá, nhà ông mang ti ng, mà s quan Chqu n c ng mang ti ng n a.

- Sao mà quan Ch qu n mang ti ng?- B m, tra xét không có chi h t t nhiên quan Ch qu n b qua. Ng i ngoài h

không hi u ông và quan Ch qu n u làm tròn ph n s , h th y ông thân c n v i quanCh qu n mà quan Ch qu n tra v n ng i trong nhà ông v v án m ng r i b êm, chicho h kh i gièm si m, h nghi ông n n n r i quan Ch qu n v tình, nên yêm n t i ác.Tôi t ng ông nên h i d ng i trong nhà tr c ã. N u qu có ng i can h n v án

ng thì ông t cáo c ng ch ng mu n chi.Ông Huy n suy ngh r i g c u áp:- H ng qu n nói có lý. Qua nóng quá nên không ngh k p t i ch ó. V y qua

nhà qua h i d cho k l ng r i s hay.Hai ng i d t nhau i tr ra, t i c a ngõ r i ông Huy n t bi t H ng qu n mà tr

vô nhà, ngoài m t thì nghiêm ngh , mà trong trí thì t l l m.



X

Ngày y ông Huy n Hàm Tân trong trí t l hoài, n m ng i không an, c i ra ivô th m tính coi ph i dùng ph ng ch c nào mà d h i cho ra m i.

n chi u, ông l i ng i t i bàn vi t d a c a s , tay ch ng trán mà ngó ra v n.Ông h i trong trí: trong nhà mình ai có th m c tr ng mà qua nhà Chí Cao? M y a

n trai, ban êm r nh vi c, chúng nó th ng m c tr ng mà i ch i. Con B ng nhi ukhi c ng m c tr ng, mà con cháu mình c ng v y. Ph i m y a b n trai th a d p mìnhi kh i và ban êm ngh vi c nên chúng nó qua r b i c a Chí Cao i ch i hay không?

Hay là con B ng ho c con cháu mình có t tình v i Chí Cao nên ban êm lén qua nhàtình nh n nói chuy n? Còn a nào có kh n l a xanh? Con cháu mình, mà có gi i l m làcon B ng, thì m i có cái kh n y c, ch không l s p b n trai có.

Ông ng suy ngh nh v y, b ng th y bà Huy n phía sau i ra. Ông kêu bài, m i bà ng i m t bên bàn vi t, r i ông nói:

- êm hôm qua, quan Ch qu n có nói lúc khám xét v án ngài có l m c m tcái kh n mu xoa l a xanh t i góc bàn vi t c a Chí Cao. Tôi l i có nghe m t vi c khác nólàm tôi nghi cái kh n l a xanh ó trong nhà mình mà ra. Thu nay bà có th y trong nhàmình a nào có kh n mu xoa l a xanh hay không?

- Không có a nào có kh n nh v y h t.- Bà hãy nh l i cho k . Vi c này s tr nên r c r i l m, ch không ph i ch i âu.- Thi t tôi không th y a nào có kh n th ó.- Con Huyên có hôn?- Không.- Con Túy, con Ng có hôn?- Không.- Con B ng?- Không.- M y a b n trai có hôn?- S p ó mà xài kh n mu xoa l a n i gì!- Bi t ch ng âu. Bà làm n kêu giùm m y a b n trai ra t i ây cho h t ng

tôi h i m t chút.- Ông mu n h i vi c chi? Chúng nó có kh n l a âu mà h i.- y! Bà kêu giùm ra ây cho tôi mà. Tôi h i v kh n, mà tôi còn h i vi c khác

a.- Vi c khác là vi c gì?- i chút n a r i bà s bi t. Lúc tôi v i bà i Sài Gòn, nhà có vi c k l m.- Vi c gì mà k ?Bà Huy n c h i d n lân không ch u i kêu. Lúc y em Ng l i i ngang qua. Ông

Huy n bèn bi u nó i kêu h t 4 a b n trai ra cho ông d y vi c.Cách m t h i, r i rác 4 chú b n trai t u m t t i ch bàn vi t. Ông Huy n kêu

a nh h n h t, m i 20 tu i, tên Tú, tánh nh m l vui v , l i ng g n r i ông h i:



- Thu nay mày có xài kh n mu xoa l a xanh hay không?- B m, không.- M y th y trong nhà này có a nào xài th kh n ó hay không?- B m, không.- Mày có quen v i ông Chí Cao ho c v i ng i b i c a ng hay không?- B m, không.- Cái nào mày c ng “b m không” h t th y.- B m, t i không nên con nói không.- Trong lúc tao i Sài Gòn, nhà ban êm m y có v ch rào phía sau v n tr u mà

qua v n c a Chí Cao hay không?- B m, con có qua b n làm chi. Ban ngày hay là ban êm con c ng không có qua

n.- M y có th y a nào lén v ch rào qua b n ban êm, lúc tao i Sài Gòn ó

không?- B m, không có th y. H t i thì con ng , con có th y chi âu.Ông Huy n h i luôn ba ng i kia n a thì h c ng khai y nh tên Tú. Có l các l i

khai u làm cho ông Huy n th t v ng v ch ông mu n, b i v y ông cùn qu n khoát taybi u b n tên b n i h t, song ông d n v i ph i kêu con B ng lên cho ông bi u.

- Bà Huy n ng d y i vô trong. Ông Huy n c m bà l i thì bà nói bà i u ngc r i bà ra.

Cách m t lát, bà Huy n tr ra m t l t v i con B ng.Ông ch a k p h i con n thì bà ch p h i tr c ông:- Ông h i vi c gì nghe k quá v y? Lúc mình i Sài Gòn, nhà ban êm có a

nào lén v ch rào chui qua bên v n Chí Cao hay sao?- Có. Qu có nh v y. Ng i ta th y luôn hai êm.- Ai th y ó?- Bà h i ai th y làm chi. Tôi nói có ng i ta th y thì r i.- Qua v n Chí Cao làm gì? V n nh v n hoang, có trái âu mà hái tr m.- Ch chi v n có trái cho ng i ta hái tr m, thì ph c c l n bi t ch ng nào.

Thôi, bà cho tôi h i con B ng m t chút.Ông Huy n h i con B ng c ng nh h i b n ng i b n trai kia. Mà con B ng c ng

tr l i nh h , ngh a là không có kh n lu xanh, trong nhà không th y ai có, ban êmkhông có lén qua v n Chí Cao, mà c ng không th y ai i qua b n h i nào và bi t m tng i b i c a Chí Cao ch không quen.

Ông Huy n d y con B ng i kêu cô Huyên.- Xin ông thôi.- Sao mà thôi?- Vi c k c c nh v y mà ông h i b n bè r i ông h i t i con cháu trong nhà n a,

thì i v i tôi t trong nhà chúng nó h th n quá. Xin ông th ng giùm con cháu m tchút.

- Tôi có ghét con ghét cháu âu. Vì danh d , vì h nh phúc c a gia ình, nên tôiph i nói h t th y m y ng i trong nhà này. N u tôi h i tôi t mà không h i con cháuthì b t công b t chánh.



- Ông h i con Huyên có ích gì? Tr c khi mình i Sài Gòn thì con Huyên ã i vbên Sa éc r i. Ch ng mình v t i nhà r i nó m i tr qua; nó có hi u ai chun qua v nChí Cao âu mà ông h i.

- , ph i. Con Huyên không có nhà. Mà còn v kh n. Tôi mu n h i nó kho ngó.

- Ông th y nó có kh n l a xanh h i nào hay sao mà ông h i? Tôi xin ông ng h ii con cháu mà t i nghi p cho chúng nó.

- Thôi, con Huyên m c v bên Sa éc, nên không hi u, thì b nó ra. Bây gi tôimu n h i con Túy.

- Con Túy nó au mà h i gi ng gì.- Th nh c u s s a mà ngh a gì. Xin bà kêu nó ra ây.- Nó chóng m t làm sao mà i c. B t nó i, r i nó té l u càng thêm kh .- Bà v n nó.- Không c.- Th nào tôi c ng ph i h i con Túy, vì lúc mình i kh i, nó làm ch m t mình

trong nhà, l thì tôi ph i h i nó tr c h t.- Tôi xin ông ng h i nó vi c gì h t.- T i sao v y?- Nó au, nên ph i cho nó ngh an. Tôi cúi xin ông th ng giùm con m t chút.- Thôi, tôi vô trong bu ng tôi h i nó.- T i nghi p nó l m ông ôi! Ông mu n gi t con hay sao?- H i m t chút, ch có làm gì âu mà gi t nó.- Nó nh c u chóng m t, n m li t d y không n i. Ông h i l n x n m t trí nó ch t

c ch ph i ch i sao? - Tôi không hi u t i sao mà bà l i c n tr , không ch u cho tôi h i con Túy. Tôi

bi t thu nay lòng d nó ngay th ng l m, h nó bi t thì nó nói nh u, không s chi h t, b iy tôi m i quy t h i nó.

- Tôi không b ng lòng. nó m nh r i ông mu n h i vi c chi ông s h i.- Ph i h i g p, tr không c.- Tôi nh t nh lúc con au, tôi không cho ông làm r i trí nó..- Thi t nh v y hay sao?- Thi t nh v y.- Bà không ch u cho tôi h i nó, thôi tôi cho ng i khác h i. H ng i khác h i

thì bà h t c n tr c. Tôi s ng i ta h i t i bà n a a.Ông Huy n nói m y câu sau v i m t cái gi ng g t gao gi n d . Ông l y m t t

gi y vi t th r i ng i vi t, không nói t i bà n a. Bà Huy n c ng gi n nên b i vô trong.Ông Huy n vi t th r i ông b vô bao niêm l i k l ng. Ông c m phong th i ra

n hoa, th y th ng Tú ng t i cây g n c a ngõ, ông x m x m i l i ó mà aphong th cho nó và nói:

- M y c m th này i ra qu n a cho b p h u và d n ph i trao cho quan Chqu n li n bây gi . i i cho mau.

Tên Tú lau tay cho khô r i lãnh th i li n.



Ông Huy n tr vô v n hoa, ch p tay sau l ng i qua i l i.



XI

Tan h u ã lâu r i, mà quan Ch qu n c ng i t i bàn vi t c m c i vi t hoài, b pu không dám óng c a nhà h u, mà bà l n c ng không dám ra m i quan l n i gi i

khát.Ch b p h u ang ng i lim dim ngoài c a, trông cho mau c v tr i n c m,

thình lình tên Tú b c vô a phong th c a ông Huy n và m n trình li n cho quan l n. Ch b p th y quan l n ang vi t nên l p ló không giám vô

Cách m t h i, quan Ch qu n ng c lên th y chú b p thì h i:- Mu n chi ó, chú b p- B m quan l n, có th c a ông Huy n hàm d n a g p cho quan l n.- em vô ây.Quan Ch qu n l y th m ra xem, thì th y th nh v y:"Kính b m quan l n,Tôi kính b m cho quan l n rõ: tôi m i nghe gi ng nh trong nhà tôi có manh

i xa g n v v án m ng mà quan l n ng tra xét ó. Ti c vì tôi không có th h i màphân manh m i y c, v y tôi cúi xin quan l n vui lòng d i gót n nhà tôi ng traxét t ng t t cho ra ch n lý.

Cúi xin quan l n nh m l iHuy n Hàm TÂN

Kính bái th "Quan Ch qu n c th r i ngài l c u th ra, th ng th ng x p th b vào h c t

i ng d y b c ra c a mà i, không nói cho bà l n hay, mà c ng không d y b p h ui theo.

c vào c a ngõ c a ông Huy n Hàm Tân, quan Ch qu n th y ông ng thth n trong v n hoa, thì i ri t vô. Ông Huy n th y quan Ch qu n i m t mình thì c ng

n b ón r c. Ch khách chào nhau và d t nhau i vô nhà. Ông Huy n th y m t tênn làm v n ang lui cui nh c g n ó thì kêu mà bi u nó i m i H ng qu n.

Quan ch qu n thì nghiêm ngh , còn ông Huy n thì t l , c ch y làm cho cu ci di n chi u nay ã không vui v , mà còn có không khí n ng n khó ch u.

Quan ch qu n v a ng i, thì bà Huy n trong b c ra chào, nét m t quy t oánch không có v bu n lo.

Quan Ch qu n không nói t i vi c ngài m i c trong th , có ý nh ng cho ôngHuy n kh i u, ng d coi vi c nhà c a ông Huy n chuy n bi n ra th nào.

Công vi c n ây, d ng nh ông Huy n h i ng s ông vi t th m i quan Chqu n. Ông ngó bà v i c p m t bu n hiu và ng i im lìm không nói chi h t. Bi t ch nhàkhó m mi ng, và quy t em s tín nhi m thay s ng n ng i y, quan Ch qu n m ich m rãi h i ông Huy n:

- Ông Huy n nghe vi c chi mà ông nói v án m ng d ng nh có manh m i ?



Câu h i y d ng nh xô y ông Huy n b c t i, l i c ng ch n ng khôngcho ông th i lui, b i v y ông ngó bà r i th ng th ng nói :

- B m quan l n, vi c ó nh v y: h i s m m i này tôi nghe ng i ta nói kín chotôi bi t lúc v ch ng tôi i Sài Gòn tr n 10 b a, thì nhà m t êm n , l i 10 gi , cóbóng ng i m c tr ng, không rõ àn ông hay àn bà, phía sau v n tôi v ch rào chám tr u mà qua bên v n Chí Cao r i h n m t gi sau cái bóng y tr l i. êm saung th y nh v y n a, mà l n này bên v n Chí Cao l i có thêm m t cái bóng n a, hai

bóng l n l n i vô nhà Chí Cao, n g n sáng m i tr ra t i rào, r i m t cái i qua bênn c a tôi. Nghe nh v y tôi mu n b m li n cho quan l n hay h i s m m i, mà r i tôi

ngh vi c ng i ta th y th p th , ch không rõ ràng, b i v y tôi tính n h i d ng itrong nhà coi có a nào ho c qua hái tr m trái cây bên v n Chí Cao, ho c quen v i tên

i c a Chí Cao nên qua r i ch i, ho c có t tình v i nó hay v i ch c a nó nên th alúc êm v ng lén qua nói chuy n. Tôi h i h t m y a b n trai b n gái trong nhà thìchúng nó u nói chúng nó không hay bi t vi c ó. Tôi mu n h i luôn con và cháu thì

n bà c a tôi không vui mà cho tôi làm, nói r ng cháu tôi, là con Huyên, m c v bênSa éc lúc tôi i kh i, nên nó có hi u vi c ó âu mà h i: còn con gái tôi, là con Túy, tuynó nhà làm ch m t mình, song nó nh c u chóng m t ba b n b a tr c khi v ch ngtôi v , c n m mi t trong phòng cho t i b a nay b nh c ng ch a d t, n u tôi h i r i làm

n chí nó, thì t b nh càng thêm n ng. Vì ngh a v ch ng mà tôi ph i l i o công bìnhchánh tr c, không h i c con cháu cho rõ ràng. Tuy vi c h thi t l nào ch a bi t ch c

c nh ng mà n u tôi b qua thì l ng tâm không an. Vì v y nên tôi ph i d p tình thânái gia ình mà b m b ch v i quan l n, là ng i có quy n mà làm cho rõ công lý. M imanh v án m ng ch có bao nhiêu ó. Quan l n thong th mà tra xét coi ng i nào bên

n tôi i qua v n Chí Cao luôn hai êm trong lúc tôi i Sàn Gòn, hai êm y là haiêm nào, có ý gì mà i qua l i bên v n Chí Cao nh v y, cái bóng qua l i mà ng i ta

th y ó, n ông hay n bà, s qua l i ó có can h chi n s Chí Cao b âm ch t cáchít b a sau hay không.

Ông Huy n nói v a d t l i thì bà Huy n ti p nói li n:- B m quan l n, ông Huy n tôi nghe th p th , ch không có ích xác, mà làm náo

ng trong nhà, Ông kêu b n bè l n nh , trai gái, m t mà tra h i: ông mu n tra h i t icháu t i con n a. Cháu tôi nó i Sa éc tr c khi v ch ng tôi i Sài Gòn, ch ng vch ng tôi v nó m i v , nó bi t chi âu mà h i. Còn con tôi thì v ch ng tôi i Sài Gòn, nhà nó au l m li t gi ng trong phòng n b a nay mà nó d y c ng ch a n i, h i làmsao c. Mà tra h i t i con cháu thì còn gì th di n c a chúng nó, té ra mình coi chúngnó c ng nh b n bè v y hay sao. B m quan l n, t i nh v y ó nên tôi không mu n ôngHuy n tôi tra h i con cháu.

Ông Huy n nói:- au không ph i là m t c làm cho mình có phép trái v i pháp lu t c; còn

i ng i u ph i giúp v i pháp lu t mà làm cho t rõ ch n lý, sang hay hèn c ng v y.Trái v i pháp lu t m i x u h , ch giúp cho pháp lu t làm t rõ ch n lý thì ch ng x u h



chi âu. Tr c m t quan l n ây, tôi khuyên bà hãy vô bu ng d t con Túy ra ng quann mu n h i u chi thì h i nó. H i nó r i thì t i con Huyên, con Ng , h i h t.

Bà Huy n áp c ng c i:- Không c con Túy ang au, nó i không c.- i không c thì d t nó.Bà Huy n mu n c u c u v i Ch qu n, nên bà ngó ngài mà nói:- B m quan l n, n u quan l n ngh c ng nh ông Huy n tôi, c n ph i h i con

Túy, thì tôi xin quan l n làm n ình cu c tra xét l i ít b a, cho con nh h t chóng m t,ng i c, r i xét h i.

Quan ch qu n còn ang suy ngh l i kh n c u y, ngài ch a k p tr l i, thì ôngHuy n ch n ngang mà h i v :

- T i sao bà n ng n ng không mu n tra h i con Túy ?- Th a ông, tôi nói nó au; nó au nhi u l m.- C ch c a bà làm cho tôi ph i nghi, mà nghi chuy n không t t cho con.Bà Huy n b i r i, nên ng tr tr , không ki m c l i mà áp v i ch ng.Ông Huy n th ng th ng nói ti p :- Tôi nghi cái bóng tr ng ng i ta th y ó là con Túy ... Mà tôi còn nghi cái kh n

mu xoa l a xanh c ng c a nó n a.Bà Huy n bi n s c nói bài hãi:- Tr i i ! Ông nói nh v y thì ông gi t con còn gì.- N u con nó h , thì d u nó ch t c ng không áng ti c.- T i nghi p con l m ông i! Máu th t c a ông mà ông không th ng nó?- Tôi th ng con l m; song con mà bi t nh n ngh a, bi t làm t t cho cha m , bi t

gi tính cao th ng kìa tôi m i th ng ch , con mà ê ti n làm nh c thân danh nó, làmnh c lây t i cha m n a, thì th ng làm chi .

Bà Huy n ngó quan Ch qu n r i té ng i trên gh và khóc và nói :- Ông ng có nghi cho ai h t. Ông nghi cho tôi ây … Tôi ã có t thi t v i quan

n h i s m m i r i .Ông Huy n chau mày h i v :- Bà có vi c gì âu mà tôi nghi ?- Tôi l y Chí Cao, r i tôi n n n nên tôi gi t nó ó.- Bà nói cái gì v y?…Bà l y Chí Cao r i bà n n n bà gi t nó !… Tr i t i ! có

lý nào mà k v y ?… Bà l y Chí Cao h i nào !… Bà i Sài Gòn v i tôi mà…- Ông kh i h i th t công. Tôi ã có khai thi t v i quan l n h i s m m i r i…Tôi

cúi xin quan l n b t mà b tù tôi i, ng tra h i làm chi n a.Nãy gi quan Ch qu n ng i lim dim, song nh có ông Huy n bà Huy n cãi nhau

nên ngài c th y vi c nhà c a ông Huy n b i r i là th nào và c th y ch nào gian.Bây gi ngài m i can thi p, nên ch m rãi nói ;

- Tôi coi vi c nhà c a ông Huy n bà Huy n r i l m. Tôi khuyên ông bà bình t nhmà x trí, ch ng nên cãi l y quá mà làm m t cái hay, cái quí c a ni m phu ph …

Quan ch qu n m i nói t i ó, k cô Túy trong c a bu ng thình lình b c ra,ch p tay mà xá quan Ch qu n r i a l i ôm m khóc và nói :

- Má i, má th ng con n th này, thì con bi t làm sao mà n n áp ngh a choa! Má th ng con n n i má li u c sanh m ng, má h y danh d che y c u v t

con. Má th ng con n n i ra nh n lãnh t i l i c a con, th thì thà con ch t ch con n



lòng nào nh v y cho c. Má i, con là gái b t hi u, con là a con kh n n n, ãkhông bi t lo n n sanh thành d ng d c, không bi t làm vui làm t t cho cha m , mà

i còn không bi t trau d i c h nh n t na, cho h h ng c thân danh, làm cho cha mph i u s u, làm cho cha m x u h .. Má i, con không áng cho má th ng. Con xin mági n con, con xin má gi t con, má b ph c con i, ng thèm k n con n a. Con làm

i l i, xin má cho con n t i c a con, xin má ng ki m th c u con…Bà Huy n ôm ch t con vào lòng, d ng nh s ng i ta giành gi t mà b t con c a

bà. Bà ch y n c m t d m d , mu n c n không cho con nói, mà vì bà c m xúc au nquá, nói không ra l i, ch a tay toan b m mi ng con mà thôi .

Cái quang c nh m che b o h cho con và con t tình hi u ngh a v i m nhy ó làm cho ông Huy n và quan Ch qu n u ng lòng nên ng i mà không ngó, ch

không nói c ti ng chi h t.Cô Túy g tay m , day m t l i mà ngó cha, r i s m chân ng i b p d i g ch và

y cha và khóc và nói :- Th a ba, con có t i v i ba l n l m. Con bi t t i l i y r t n ng n , nên con không

c phép xin ba tha th . Con ch xin ba t nay ba quên con i, k nh con ch t t h ii l t lòng. Còn cái n sanh thành v i cái n d ng d c m i m y n m nay, thì con th

quy t ki p sau s n áp, n áp b ng hai ng chu c cái t i con làm bu n r u, làmnh c nhã cho ba trong ki p này. Con xin ba ng trách má sao không d y d , sao khôngcoi ch ng tr c, con sa ngã r i l i còn ki m th mà che y t i l i c a con. Con sa ngãlà t i phong trào t n hóa v tri th c mà thi u c d c c a th i i nó lôi cu n con, nh t là

i u v n b ngoài thì m m ng du d ng mà b trong thì xô gia ình, phá luân lý, nólàm mê m n tâm h n con, nên con sa ngã, ch không ph i t i má con không d y d . Cònmá ki m th má che y t i l i c a con y là vì tình m con, th y con té thì t nhiên mph i , ch má ch ng có ý chi khác.

Nghe con t gi ng tha thi t nh v y, bà Huy n khóc mùi m n, khóc ra ti ng. ÔngHuy n không d n lòng c n a, nên ông c ng khóc.

Cô Túy ng d y, cô chùi n c m t, r i t nh táo mà th a v i quan Ch qu n :- B m quan l n, chánh tay con âm Chí Cao, ch không ph i ng i nào khác. Con

âm m t mình không có ai giúp s c, mà c ng không có ai ngó th y. Vì t c gi n và hth n; l i c ng vì gi mình nên con âm ng thoát thân, ch không c ý âm ch t nó.Sáng b a sau, con hay nó ch t con lo s không bi t ch ng nào lo s con b t thì x u hcho ba má con. êm tr c quan l n vô th m ba má con; con trong bu ng lóng nghequan l n nói quan l n nghi Chí Cao b gi t vì tình và ng i gi t ó ch c là àn bà . Nghenh v y, con bi t ch c th nào quan l n c ng tìm ra m i, nên con nh t nh ra thú iph t cho r i, b i vì con m c t i thì tr c sau gì r i c ng ph i n t i, s con làm x u hcho cha m tr c sau gì r i c ng ph i phát giác, thà nh n t i li n ng trí h t lo s n a.Hôm qua con vi t m t t mà t thi t h t các t i l i c a con, tính em n p cho quan l n

ng quan l n nh t. R i lúc con v a vi t xong thì má con vô th y. Con ph i t thi ttâm s cho má con nghe. Vì tình th ng con n ng n , nên má con l y t y và ng n c n



không cho con nh n t i. T y má con còn c t; xin quan l n d y má con trình cho quann xem.

Bà Huy n càng khóc l n h n n a.Cô Túy day l i nói v i cha m :- Vi c ã n n c này, má còn gi u làm chi n a. Xin má a t nh n t i c a con

cho quan l n xem. Mình l y lòng thành thi t mà nh n t i, có l quan trên s th ng màch gi m cho con.

Nghe nói “ch gi m”, bà Huy n m i thò tay vô túi l y t ra mà a cho con. CôTúy m ra r i b c t i trình quan Ch qu n.

Quan Ch qu n c m t nh n t i mà c nh v y:"B m quan l n,Tôi tên là Nguy n Th Túy, 17 tu i, con gái c a Nguy n V n Tân và Lê Th

ng, làng Th i Th nh qu n Ô Môn, kính dâng t này mà t cho quan l n rõ các t ii c a t i ph m.

Tôi xin quan l n cho phép tôi t theo th t : ph m t i b i c nào, và ph m t i r ii h n th nào. Tôi th có tr i t làm ch ng, tôi s khai úng v i s thi t, không nói

thêm ho c nói b t mà ch a mình chút nào h tChí Cao là m t v n s vi t tuy u thuy t có danh l n, mua nhà và v n c a xã

Nh n khít m t bên v n c a cha m tôi. Cách h n m t tháng nay, ng i v ó mà m tmình v i m t tên b i. c vài b a, m t bu i chi u, ng i n nhà th m cha m tôi.Vì cha tôi i kh i, nên tôi ti p r c. Thu nay tôi ái m các ti u thuy t c a Chí Cao; nayth y ng i t i nhà thì tôi kh p kh i trong lòng, mu n bi t coi ng i nh th nào mà vi tti u thuy t hay nh v y. Tôi ng i m t bên má tôi mà nghe ng i ta nói chuy n, v n nói

a ng i c ng hay nh ti u thuy t v y; b i v y tôi ã mê ti u thuy t, mà còn c nghetác gi nói chuy n, thì tôi l i càng mê nhi u h n n a. Ng i v r i thì tôi c c i c

i các tác ph m c a ng i, nh ng l i ng i nói c ng bên tai tôi, hình d ng c a ng i ph ng ph t tr c m t tôi hoài.

Cách m i m y b a rày, cha m tôi i Sàigòn v i em tôi, tôi nhà m t mình v igia d ch. Chi u l i tôi ra tr c v n hoa mà ch i. Chí Cao i ngang qua, ng i th y tôichào h i l . Ng i bi t tôi ái m ti u thuy t c a ng i, nên m n câu chuy n ti uthuy t mà nói. Ng i khoe v i tôi r ng ng i ng vi t quy n “M t b u phongnguy t”, còn hay h n quy n “Nh n b n H ng Nga” là tác ph m tôi thích h n h t. Ng i

i m i tôi qua th phòng c a ng i ng ng i c m t vài n cho tôi nghe th .Ng i nói cái gi ng du d ng lãng m n, còn ý t thì khiêu khích ái tình, khi n cho tôi làgái b y lâu nay êm ngày c ti u thuy t lãng m n, h p thu cái ý t lãng m n, tôi gây nêntâm h n c ng lãng m n nh trong ti u thuy t, t nhiên tôi ph i c m xúc ng tình.

Bi t gái n nhà trai là m t s qu y, nên tôi không ch u h a l i. Tuy v y màch ng tôi tr vô nhà thì tôi không th quên l i m i c, trong lòng c mu n qua nhàChí Cao mà xem coi th phòng c a ti u thuy t gia th nào và nh t là qua ng nghe cquy n “M t b u phong nguy t” coi nó hay làm sao. Mu n thì mu n, mà s thiên h hth y r i h d ngh x u h , nên tôi d n lòng làm ng .



Cách vài êm sau, s mu n qua nhà Chí Cao sôi n i r o r c trong lòng tôi thái quákhông th d n c n a. L i 10 gi , th y gia d ch u ng im lìm, tôi m c a sau, ivòng nhà b p, b ng qua v n tr u, r i v t rào mà qua nhà Chí Cao. Ng i th c vi t ti uthuy t, nên nghe tôi gõ c a thì l t t ra m c a li n. Ng i ti p r c tôi r t vui v , nói

ng ng i bi t tôi th nào c ng qua.Ng i l y ti u thuy t mà nói chuy n, c m t n c a “M t b u phong nguy t”

cho tôi nghe, r i th a tâm h n tôi ng mê m n b i h i, ng i m i dùng l i du d ngkhôn khéo mà khêu g i tình tôi, nói r ng n u c tôi làm v , ngày êm c th y tôi,

c g n tôi, thì t t ng c a ng i càng thêm cao, câu v n c a ng i càng thêm nhã, snghi p v n ch ng c a ng i càng thêm r c r . Ng i dùng l i nói mà tr ng ra tr c

t tôi cái c nh gia ình tuy t i, v xinh p nh tiên nga trong ng bích, ch ng caoth ng nh th n thánh trên mây xanh. Lòng nghe l i y, t ng t ng c nh y, tôi khôngth không xiêu lòng c. Lúc m m ng ch bi t say s a v i tình, ch không có nh thândanh mà dè d t. May cái c d c tôi h p thu trong gia ình thu nay còn v n v trong trítôi, nên cách ch ng m t gi sau tôi s c nh t i ti t h nh mà gi t mình, r i d t tình mà

, không dám n a.Tuy tôi nh t nh không tr qua th phòng c a Chí Cao n a, mà qua êm sau tôi

n lòng không c, nên l i 10 gi r i tôi c ng lén i. Qua kh i hàng rào thì th y ChíCao ã ng s n mà ch tôi ng r c tôi vô nhà. êm nay câu chuy n càng thêm m n

ng, ái tình càng thêm chan ch a. Ng i lo cho b n v ng cu c tr m n m, nên tính skh n c u cha m tôi mà xin c i tôi. B a nay ã quen, tôi b t lo ng i, nên n g n sángtôi m i v , ôm p trong lòng m t cái hy v ng s có ch ng m t ti u thuy t gia tr danh.

Té ra tr a b a sau, tôi nghe gia d ch x o s nói v i nhau r ng có v Chí Cao m ixu ng, ng i v này v i Chí Cao có m t a con. Nghe tin y tôi b n r n tay ch n, tán

an tâm th n. Tuy v y mà mu n u tra cho ch c, nên chi u tôi l i gi i xem v n, tôii d c theo ranh t Chí Cao. Thi t qu tôi th y có m t ng i n bà vô ra bên nhà Chí

Cao, ch ng còn nghi gì n a. Tôi t c r i tôi gi n, nên tôi b ng b tr vô nhà mà n m, t cvì mình không bi t dè d t, gi n vì ng i gi d i g t mình. S t c gi n y nó làm cho tôiph i au, nên n m trong bu ng hòai, không mu n th y m t ai h t.

Cách ba ngày sau, cha m tôi i Sài Gòn v , vì tâm h n r i l an, mà nh t là vìtrinh ti t nhu t nh , tôi l y làm áo não và h ng i nên tôi gi có b nh chóng m t nh c

u c n m mi t trong bu ng, không dám ngó m t cha m . Tr a b a sau, tôi nghe a tgái, là con B ng, nói v i m tôi r ng ng i n bà bên nhà Chí Cao ã xách gi mà i

i. Tôi li n nh t nh trong trí s l p k giáp m t v i ng i tôi yêu l m, ng t chong i bi t tôi r t khinh b thói gi d i c a ng i ã có v có con mà còn g t tôi, làm cho

m m ng c a tôi v tan, làm cho cái ti t giá c a tôi lem lu c.êm y vì lòng t c gi n tràn tr nên tôi ng không c. L i n a êm, nghe trong

nhà im l ng, tôi m i lén m c a mà i qua nhà Chí Cao th y c a gi a còn m m t cánh,bóng èn d i ra ngòai, tôi m i l i ó mà dòm. Chí Cao ng ng i t i bàn vi t, ng i

a th y tôi thì m ng r , ng d y ch y a l i, a tay mu n ôm tôi. Tôi xô ng i ra và ii bàn vi t và nói: “Anh ã có v có con r i, mà sao anh g t tôi, anh nói thu nay anh



ch a h có tình v i ai h t? Anh là th ng m, trau d i câu v n du d ng trau chu t ngóti nói lãng m n, ng phá h ai c h nh c a n bà con gái ph i hôn? Tr c kia tôi

kính tr ng anh bao nhiêu bây gi tôi khinh r anh b y nhiêu, tôi nói cho anh bi t”.Tôi gi n, tôi ghét lung l m mà Chí Cao c làm ng , không cãi v i l i m ng nhi c

a tôi mà l i theo m n tr n, kêu tôi là “em thanh xuân”, c theo m t bên tôi, c h n hvui c i, c a tay toan ôm tôi. Tôi ghê g m không ch u cho ng i ta ng mình tôi,nên tôi xô ng i, tôi tránh ng i. Tôi xô ng i ch ng nào thì, ng i h ng hái mu n ômtôi ch ng n y. Ng i dùng s c m nh mà ch n tôi vô góc bàn vi t r i hai tay ôm ch tngang mình tôi. Tôi gi n run mu n g , mà thoát thân, song y u s c nên g không n i.Gi n quá, g m quá, ng c tôi h i h p, m t chóa lóa, không còn bi t chi n a, không cònth y chi n a, tôi ch ng tay trên thành bàn thình lình ng cao dao r c gi y, tôi m i l ycon dao y mà âm m t cái, không bi t trúng nh m ch nào, mà Chí Cao buông tôi ra r ité xu ng g ch. Tôi còn gi n mà bây gi l i thêm s n a, nên tôi v i vã ra c a mà ch yngay v , trong nhà tôi v n im l ng, không ai hay tôi i, tôi v chi h t. Tôi vô bu ng mà

m, trong trí r i lo n, trong lòng lo s , nên ng không c, n sáng tôi m i nghe nóiChí Cao ch t, vì con dao âm ngang ng c có l ph ng trái tim, nên quan làng n tra xét.Nghe Chí Cao ch t , thi t tôi không th ng ti c chút nào h t, vì h ng ng i nh v y n u

ng lâu thì h i cho luân lý xã h i, ch không ích gì. Nh ng mà tôi lo s cho ph n tôi,i vì n u vi c tôi làm mà b phát giác, quan làng n b t tôi, ch c cha m tôi bu n l m.

Tôi nh l i tôi m t cái kh n mùi xoa l a xanh, tôi càng lo s h n n a.Ba b a rày tôi c gi au, nên n m trong phòng hoài. Tôi suy xét l i các t i l i c a

tôi ph m, thì tôi ngó th y rõ ràng nh v y; t i tôi ái m nh ng dâm th , m y n m nay tôic nh ng ti u thuy t lãng m n, nên tôi g n cái tâm h n m m ng a s u a c m, xa

n n n luân lý, a thích thói hoang àng. Tôi ã mang cái tâm h n nh v y, t nhiên lúcng i ta khêu g i ái tình c a tôi, tôi không có ngh l c mà ch ng ch i v i nh ng câutha thi t c a trai, tôi không có c h nh che ch gi gìn cho cái ti t trinh c a tôi. Naytôi sa ngã r i, tôi m i bi t dâm th là th r t hi m nghèo, còn luân lý là v t r t c n ích,nh t là cho oàn ph n . Ti c vì tôi bi t thì ã tr r i !

Tôi sa ngã thì cái i c a tôi còn quí gì n a ! cái g ng tr ng trong nay dã lu l thìcái giá cao th ng t nhiên ph i th p hèn. Cái i c a tôi ã h h ng r i, còn hay ho thú

gì n a mà s ng !Bây gi tôi ph i làm th nào ? ph i gi u gi m t i l i r i tr n tránh hình ph t, mà

ng v i cái i gi r i, làm cho ng i ta th ng cái thân không áng th ng này, làmcho ng i ta tr ng cái ph m không áng tr ng này ch ng ? Ph i t v n mà ch t ng gi unh m t i l i và làm cho cha m kh i bu n r u x u h ch ng ? Ph i ch ng m t ra nh n

i ng n ph t cho r i, cho kh i h v i l ng tâm, kh i d i v i gia ình xã h i ch ng? ó là nh ng câu tôi th m h i tôi m y b a rày, h i hoài mà không bi t câu nào là câuchính áng.

i hôm quan l n n nhà tôi mà nói chuy n v v ánh m ng c a tôi gây ra. Nghequan l n nói n v án m ng tôi li n nh câu "C k nh nhi hành giãn" c a cha tôi ch choquan l n hôm tháng tr c. Ch ng nghe quan l n oán k sát nh n là m t ph n , thì tôi



s m mu n gì t i l i c a tôi c ng s ph i phát giác. Nh v n h i này nên tôi m i nh tnh cái ng tôi ph i i. Tôi ph i làm theo ý ngh c a hai ch “c k nh” mà cha tôi ãt ngh a hôm tháng tr c. Hu ng chi n u cho quan l n tra xét mà tìm ra m i, thì tôing có t i, mà l i còn trái v i ý ngh a hai ch “C k nh” n a.

Vì v y nên tôi v t t nh n t i này mà d ng cho quan l n xem ng quan l n hi urõ duyên c v v án m ng và bi t k sát nhân mà nh t.

ký tên : NGUY N TH TÚY ,"Quan ch qu n c t nh n t i c a cô Túy d t r i, ngài li n trao cho ông Huy n

xem. Ngài ngó cô Túy thì th y cô ng cúi m t xu ng g ch, nét m t tuy bu n, song bìnhnh, d ng nh s nh n t i nó làm cho trí cô ã c yên .

Ngài nói v i cô:- T h i s m mai tôi ã ý nghi quy t cho cô là k sát nh n. Cô em có can m

ra nh n t i nh v y thì áng th ng l m. Vi c cô em làm ó, v y mà bây gi cô em có nn hay không ?

- B m, quan l n mu n h i vi c gì ?- Vi c âm Chí Cao ch t ó._ B m quan l n, con âm Chí Cao là vi c tình c con không c tình tr c. êm

ó con qua nhà nó là qua ng v ch mà ch ch ti u nh n c a nó cho nó bi t và m ngnhi c nó cho b cái thói dã man i, r i con d t tình v i nó.

i nó không bi t n n n, c làm thói ê ti n, mà c ng t i con dao d c gi y n mn trên bàn, trong lúc nguy c p t c gi n, con l y dao mà âm b y ng nó buông con ra,

ch con không c tình âm cho nó ch t. T i tr i t nh ng i qu y thì ph i ch t, nêni khi n con dao trúng nh m ch nh c cho nó ch t ó. y v y s Chí Cao ch t ó

không ph i t i con mu n, nên con không n n n. Con n n n nhi u, là n n n v s conn hóa sai ng, t n hóa v trí não mà không t n hóa v c h nh, nên ngày nay con

i gây h a cho cha m bu n r u x u h .- Có t i mà dám nh n t i là can m, làm sái r i bi t sái là ki n th c. Bi t s cha

bu n r u x u h là hi u ngh a. Ng i tr tu i, l i có thái nh cô em, mà ph m t ii hình, thi t áng ti c l m.

Cô Túy nghe m y l i bình ph m nh v y, thì cô ân h n quá, nên n c m t ch yròng.

Bà Huy n càng khóc l n h n n a.Ông Huy n h i nãy nghe con tha thi t mà xin l i thì không gi n mà l i th ng

con. Bây gi ông c h t cái t nh n t i c a con r i thì ông càng th ng con nhi u h n.Ông tr l i cho quan ch qu n và than:

- V ch ng tôi ch ng h có làm u ác, mà sao tr i t l i khi n trong nhà tôi cócái h a l n nh v y !

Quan Ch qu n li n áp v i ông Huy n :- Theo t nh n t i c a cô em, thì t i cô em c dâm th nên m i gây ra tai h a l n

trong nhà, ch không ph i t i ông bà làm ác. Ngày tôi m i n th m ông Huy n l n u,thì tôi ã nói n bà con gái không nên c nh ng dâm th .Ông Huy n còn nh haykhông ?



- B m tôi nh- Thôi, ngày nay h a ã n r i, tôi khuyên ông Huy n bà Huy n ch ng nên bu n

làm chi, hãy l y can m mà l t h a. Ng i ngay ng i ph i, tr i t ch ng h ph baogi .

- Tôi ngao ngán quá, h t mu n vi c chi n a- Ông Huy n ng th i chí ch . Ông quên câu : "Trí m ng , thu n th i, thính

thiên" hay sao ?Ông Huy n g c u r i suy ngh .Bà huy n v n còn mu n c u con gái nên th a v i quan ch qu n :- B m quan l n, quan l n có th gì c u con tôi hay không ?Quan Ch qu n ch a k p tr l i, thì ông Huy n r c mà áp v i v :- Sao bà l i c u c u n i quan l n ? Ph m t i thì ph i n t i. L tr i hay là lu t

c c ng u nh nh v y. con mình là con nít, mà nó còn bi t nên ch ng giám th ithác thay. V y bà ch ng nên nói qu y

Bà Huy n không dám nói n a.Ông Huy n suy ngh m t chút, r i ông ng d y, bình t nh mà th a v i quan Ch

qu n:- B m quan l n, v ch ng tôi ít con, nên th ng con lung l m. Vì quá th ng, nên

d y d không c nghiêm, con thong th nên m i gây h a trong gia ình nh v y.Tôi ngh l i con tôi ph m t i ác, làm nh c nhã tông môn, v ch ng tôi c ng có m t ph n

i trong ó. y v y v ch ng tôi, d u th ng con, c ng ph i ôm lòng mà ch u, khôngdám than th chi h t. Con tôi ph m t i thì nó ph i ch u hình ph t theo lu t n c. Xinquan l n c thi hành ph n s , ng ái ng i chi h t.

Quan Ch qu n th y ông Huy n g p ho n h a mà v n b n lòng c k nh, thì ngàim ng, nên ng i ng n ng .

Ông Huy n th ng th ng i l i c a mà dòm ra ngoài, th y H ng qu n ng i t ihàng t thì kêu mà nói:

- H ng qu n, em vô d t con Túy ra dinh qu n ng cho quan l n tra h i nó theophép.

ng qu n rón rén b c vô c a, xá quan Ch qu n v i bà Huy n, mà m t màybu n hiu.

Ông Huy n nhìn cô Túy, n c m t c a ông r ng r ng, song ông g ng mà nói v icon:

- Thôi con i v i H ng qu n… Ba s rán mà quên cái l i c a con i v i gia t c.Bà Huy n ch y l i níu con mà khóc r ng lên nghe r t th m thi t. Cô Huyên v i

em Ng nãy gi ra ng m t bên bà Huy n mà khóc, bây gi th y quang c nh nh v ynên càng khóc l n h n n a.

Cô Túy ng i b p mà l y cha m và nói :- Ba má th ng con, nên không c ch p cái t i b t hi u c a con, thì con i n

ng l m. Con xin ki p sau r i s n n cho ba má. Con là a làm nhu c nh chogia t c, thì con không c phép nói n gia t c n a. Tuy v y mà tr c khi con lìa ba mámà i n cái ã r ng t i ác c a con, con xin ba má cho con t ít l i. Thân con ã b r i,



rày d u s ng c ng nh ch t không còn k chi n a. May trong nhà còn em Ng , nó sthay con mà làm vui lòng cho ba má. Song con xin ba má bi u ch Huyên so n nh ngdâm th trong t c a con mà t h t i, ng r i em Ng nó th y nó c thì h i n a.

Ông Huy n nói :- Ba s làm nh ý con mu n .Cô Túy ng d y ngó cha m , ngó ch em, r i cúi u t giã b c ra c a i v i

ng qu n. nhà ai n y u ngó theo, th y ngoài sân tr i ã t i m m , ch ng khác nào

nh tr i t ng lai c a cô Túy, thì r t au lòng xót d .



XII

Cách ba tháng sau, ng i ta th y t báo “Nam K Tân V n”, có ng m c “cônglý” m t bài nh v y :

N DÂM TH án m ng x y ra t i Ô Môn cho d lu n sôi n i m y tháng nay, nh t là làm cho

nh ng nhà có con gái u gi t mình, ã ra tr c Tòa i Hình C n Th ngày hôm qua.Ph m nh n là m t thi u n tên Ng…Th…T… có hai v Tr ng s giúp bào ch a.Tòa kên án ph t ph m nh n m t n m tù, nh ng mà ban n cho h ng án treo.Tòa x r t công bình.

ã bi t t i sát nh n là t i tr ng, ph m nh n th ng b án kh sai, có khi b t i thình n a. Mà vú án m ng này, cô Ng… Th…T kh i b kêu án n ng, y là nh tòa tra xét

l ng, l i c ng nh hai v Tr ng S tr ng rõ m y duyên c này;1) Ph m nh n tr tu i, mê m n nh ng dâm th , r i tâm h n tr nên lãng m n, b

t luân lý, quên h t ti t trinh.2) Tác gi c a nh ng dâm th y, là m t th t phu vô l ng tâm, th a tâm h n c a

ng i ta nh v y m i khuy n d g t g m ng làm cho ph tình d c c a mình, không kti t giá c a ng i ta.

3) Ph m nh n h i ng r i t c gi n nên tìm n nhà c a a th t phu y mà k t ia nó r i n tình. a th t phu ã không bi t rõ v s gi r i c a mình, mà l i còn

dùng s c m nh toan hãm hi p ng i ta n a. ng lúc t c gi n h th n, có s n con daoc gi y ó, ph m nh n m i ch p l y mà âm b y, t ng thoát thân, ch không c

tâm gi t ch t ng i, ch ng dè m i dao nh n vô sâu quá l i r i trúng nh m trái tim nêna th t phu m i ch t.

4) Ph m nh n là con gái cu m t v thân hào thu nay c nh n dân vùng ycung kính yêu m n, còn ng i b gi t có ch ng c rõ ràng là m t trai s m ào t i m n,thu nay dùng v n ch ng mà phá ho i nh n luân,

Hai v tr ng s l i th a c h i mà bày t gi a Tòa cái n n dâm th r i nh n danhluân lý, nh n danh gia ình, nh n danh xã h i mà yêu c u nhà c m quy n mau mau banhành l lu t tr ng tr tác gi nh ng sách y, là k m n màu v n ch ng mà phá ho iphong thu n t c m trong x .

Ai c xem tòa x v án này hôm qua c ng u vui lòng ph d .

CHUNGnh h i , juillet 1941


ho bieu chanh cu kinh

Documents