ho bieu chanh tu hon

hôn 1 www.hobieuchanh.com

hôn Bi u Chánh

Ch ng ITRONG CH ÐÊM

Cu c ch êm Sài Gòn ã m c a b a tr c r i, mà t i b a sau m i 7 gi , m yo ng vòng theo ch thiên h n m n p, k ng i xe, ng i th b , vô m ya, riu riu nh b gió ùa, cu n cu n nh dòng n c ch y.

i cái c a l n, ng i ta t l i ch t n t, trai ch i u láng nhu c, gái thoa môi lòm, già ng m thu c u phì phà, khói bay t ng b ng, m d t b y con, a ch ytr c nghênh ngang, a theo sau núc ních, kêu nhau inh i. T p chen l n mua gi y,

p ùn ùn vô c a, ng i m c y ph c àng hoàng chung l n v i k bình dân lao ngkhông ái ng i chi h t, mà coi ra thì trên g ng m t m i ng i u có v hân hoan

n h , vì ai c ng bi t ch c trong giây phút n a ây s c xem xét th y nhi ucu c vui th a chí háo k , ho c t m quên các s kh c c c a loài ng i trên tr nth .

trong ch èn n t sáng tr ng, l i thêm máy nói c t gi ng rao hàng omsòm, làm cho thiên h càng r n r c chen nhau mà vô ri t, d ng nh s vô tr m tchút r i gi m b t s vui nhi u l m v y. C u Châu T t Ð c mình m c âu ph c

ng n màu xám có s c en, may th t khéo, u không i nón, tóc u n qu n,ch n mang giày b tr ng m i da vàng, c u mua m t mi ng gi y r i c u th y thiên

náo n c giành nhau mà vô c a, thì chúm chi m c i. C u t nhiên cho dòngc ng i a y c u vô c a, r i c u ch p tay sau ít, th ng th ng i ngay t i

hoài, m t ngó m y gian hàng hai bên, i mà không nh i âu, ngó mà không ýn ch nào.Nam thanh n tú d p d u, hàng hóa d n gian nào c ng p, nh ng mà c u T tc ng ngáo nh i trong ng cát, g p gái p không vui, mà th y t t c ng

không khoái. C u i mút khúc ng ngay ó, r i m i qu o qua khúc ng khác,thì có m t ng i n bà, tr c1 ch ng 35 tu i, cao l n mà không dông dãy2, mình m c

t b l a tr ng, tay c m m t cái b p da vàng, d ng ngay tr c m t c u và c imà h i r ng: “C u i âu v y h ?”

t Ð c th y cô m H ng là ng i g c m t t nh v i c u, h i tr c cô làm giáo s , vì c gì ó không rõ mà xin t ch c r i bây gi ng cai qu n m t

tr ng t kêu là “N H C HI U” t i ch C u kho, thì c u c ng c i và áp r ng:- y ch ch i âu ó mà ch h i tôi?- Tôi có d n m t gian hàng bán n công trong h i ch , nên tôi ph i

vô mà coi sóc ch ph i tôi th r u3 ngày, r i th thâm4 t i ban êm nh c uy sao?

1

2 ng thô k ch3 i d o không ch ích4 i d o quá tr n

http://www.hobieuchanh.com


- Ch m i b k à níu ch n nên ch không th r u n a c, ch h itr c ch gi i gì h n tôi.

- u là qu . K à âu?- à d i Trà Vinh ó.- i, khéo nói xàm5 hoài! Ch ng c a ng i ta mà sao l i kêu là à6?- ? Ch ng … Ch ng … Ch có bi t “ch ng” là ngh a gì hay không mà

ch dám dùng ti ng y.- Ê! Ð ng có nói iên nào! Ch ng là ch ng ch ch ng ngh a là gì.- Không. Tôi h i thi t ch . Ch làm bà Ð c h c mà ch c t ngh a ch

“ch ng” không c, thì tôi kêu là k à ch không c phép r y tôi.- Thôi, tôi c t ngh a ch “ch ng” cho c u nghe. Ch ng là m t ng i

n ông, ho c tr , ho c già, vì th ng yêu m t ng i n bà nên k t tóc tr mm v i ng i n bà y, l i lo nuôi d ng ng i n bà y tr n i. Tôi c t

ngh a v y ó c u ch u hay ch a?- Ch a ch u.- Tôi c t ngh a nh v y mà không ch u, thôi c u gi i thì c u c t ngh a cho

tôi nghe i.- Ch c t ngh a ch “ch ng” mà ch b sót m y tánh ch t quan tr ng nh t

a ch ó nên không ý ngh a.- Sót cái gì?- Sai u gì ch không bi t hay sao. Thôi tôi gi i ngh a ch “ch ng” l i

cho chi nghe. Ch ng là m t ng i n ông, ho c tr ho c già, vì th ng yêut ng i ho c con gái, ho c n bà, mu n k t tóc tr m n m v i ng i y, nên

y mai dong7 nói dùm mà c i, có r c chánh l c b l p t hôn thú theo lu t,i tr n i ph i nuôi d ng b o b c ng i v luôn luôn. Ch b sót ám c i

và hôn thú.- i! C u i Tây h c sáu b y n m mà c u ch a m trí, c u còn th c u

quá! Ð i n y ng i ta t n hóa nhi u l m r i, h n ông v i n bà th ngnhau n u không có u chi tr ng i, thì ng i ta k t làm v ch ng, c n gìph i làm ám c i, c n gì ph i l p hôn thú. C u còn quê quá.

- Ch mu n nói theo cái thuy t “t do k t hôn” thì t ý ch , tôi khôngn. Nh ng mà t do k t hôn là n ông thong th mà ch n l a ng i v theo

ý mu n, song b nào c ng ph i l p hôn thú thì m i kêu là ch ng, là v c,ch n u không có hôn thú thì ng i ta kêu n ông là “k à”, n bà là“mèo” ch hi u ch a?

- ng nói xàm! Cái gì mà “k à”.- y ch ch nói ng i Trà Vinh ó là ch ng ch hay sao?- , ch ng c a tôi ó a.- u ch nói ng i ó là ch ng thì tôi xin gi i ngh a ch “ch ng” c a ch

nh v y: “Ch ng là m t ng i àn ông có v có con r i, có n t l n, vìth ng yêu m t ng i àn bà xinh p và lanh l i, nên giúp v n cho ng i y

5 nói u vô ngh a6 gây tr ng i7 là ng i làm mmôi gi i



ôi ba ngàn làm n, m i tháng t i th m m t hai l n, m i l n n m ba b a,ch ng v cho m t hai t m gi y x n8. Ðó, ch “ch ng” c a ch ngh a nh v y

ó ph i không?- u qu n y c ki m chuy n hoài! Thôi, b chuy n ó i. Tôi h i v y

ch c u i âu, sao c u không tr l i?- Tôi th r u c ng nh ch bây gi ó, ch bi t i âu mà nói.- Tôi nói tôi vô ch ng coi sóc gian hàng c a tôi, ch có ph i tôi th r u

nh c u v y âu.- Gian hàng c a ch âu?- Kia kìa. Ði h t khúc ng n y, qu o qua tay trái, t i ng ba qu o qua

tay m t n a là g p gian hàng c a tôi.- hôn! Gian hàng c a ch ng kia, còn ch i lêu khêu ng n y, cáchy tr m th c, mà ch dám nói ch vô ây ng coi sóc gian hàng ch . Th

khi con m t c a ch có n vô tuy n hay sao mà ch coi xa d v y?- Thi t c u là qu , nên h c u g p tôi thì ki m chuy n kích bác tôi hoài.- i ch r y tôi th r u, nên tôi ph i v ch cho ch th y rõ ch c ng nh tôi

ch .Cô C m H ng c i ng t. Cô ngó y ph c c a c u T t Ð c r i cô l i nói r ng:

- Cha ch ! B a nay i coi ch êm, di n b t t d !- Ê! Ch ng có khen v i, ph i h i i h i l i r i s khen.- i cái gì?- Ph i h i coi c a ai ã.- Tôi th y c u b n t t thì tôi khen c u ch h i ai bây gi .- Tuy t t, nh ng mà không ph i c a tôi. B n y là c a anh em

n tôi, nh i coi hôm qua, b a nay nh nhà, nên nh cho m n b n, tôi iây.

- Ê! Chuy n nh v y mà nói om sòm không s ng i ta nghe ng i tai hay sao?- a! C i cái gì, tôi không có , tôi m n c a anh em tôi b n, có chi

âu mà c i. Tôi m n, ch tôi n c p n tr m gì hay sao mà x u h .- u c v y hoài không bi t t i ch ng nào c u m i ch u i tánh n t!- i chi v y?- Ph i s a tánh n t theo thiên h , ng i cho h p v i ng i ta ch .- Tánh n t c a thiên h khác h n tánh n t c a tôi hay sao?- Ai mà tánh n t d k nh c u v y!

À, n u tánh n t c a thiên h khác h n tánh n t c a tôi, thì ch ph i bi u thiên s a l i mà n gi ng theo tôi, ch sao ch bi u tôi s a. Ch l y b ng c nào

mà ch dám qu quy t tánh n t c a thiên h t t, còn tánh n t c a tôi x u. Tôin áo qu n tôi b n, tôi nói tôi m n, tôi không s ai mà gi u gi m. Còn h

ng m n mà b n nh tôi, song h l i làm phách, i ra ng h vinh m tvinh mày, khoe khoang c a h t t, ch ngh th coi c ch c a tôi ph i, hay

a thiên h ph i? Nè, xin ch hi u dùm, nh ng gì, v t gì mình dùng, mà

8 (cent), 100



không ph i s c mình làm cho có ti n – và làm có ti n m t cách chánh tr c –mà mua, thì u là mình m n h t th y, l i có khi là c a mình n tr mho c n c p n a, ch bi t hôn?

- Nói nh v y, hèn chi chúng ghét ph i l m.- Ai ghét tôi âu?- Tôi ghét c u.- Sao mà ghét?- m mi ng thì nói gi ng khinh th ng o v t, nên tôi ghét ch sao?- y ch ph i nói th nào ch m i th ng? Thôi tôi nói nh v y: Em

kính chào bà c tr ng N L u h c hi u. Ð ng gi a lúc công chúng n àoca t ng tài c c a bà, mà em c g p bà, bà l i không quên em là m t a

ng h ng hèn h , thì em vinh di u không bi t ch ng nào. Công chúng ng ikhen bà là vì h th y bà tu i ã trên ba m i l m mà nhan s c v n còn pnh gái xuân xanh, h th y bà là m t ng li u b mà bà tài trí t

ng ra t o thành m t s nghi p kinh dinh ch n Sài Gòn. H khen nhy b t quá h th y b ngoài mà khen ó thôi, b i v y em cho nh ng l i khen

y ch a úng. Theo con m t c a em, thì em th y bà còn nhi u cái tài, nhi u cáic khác n a, thiên h không th y n i. Bà xu t thân trong ám bình dân, mà

bà thoát kh i cái a v hèn h r i leo lên ng i cái a v cao sang, c ng i xei, c ng eo h t xoàn, c ng c thiên h kêu “bà”, s th ng cao y n u

không có cái tài c bi t nh bà thì không th gì mà làm c. Mà c lêncái a v cao r i, bà không vong b n nh thiên h , bà ngó xu ng mà th ngxót oàn ph n , bà mu n dìu d t em cháu cho chúng nó b c vào ngph i, nên bà không n t n công hao c a, bà l p tr ng d y em cháu chochúng nó thông ch ngh a, bi t n công ng ch ng l n khôn chúng nó cógia th t, thì chúng nó bi t ch , có ngh ng ti n b sinh ho t! …Ðó, tôi nóinh v y ó, ch th ng tôi hay không?

Cô C m H ng v i tay v m t T t Ð c nghe m t cái chách mà nói r ng:- qu kiêu ng o hoài.- Ch bi u tôi s a tánh n t cho h p v i thiên h , ch có kiêu ng o âu.- Thôi, ng có gi u n a. C u có ki m s nào mà làm hay ch a?- Làm chi v y?- Khéo h i tr o hôn! Làm ng ki m c m mà n, ch làm mà chi.- ng ng mà n hay sao, nên ph i làm cho có ti n mà n c m?- i ai c ng v y, ph i lo làm vi c cho có ti n ng nuôi thân. N u

không làm thì ti n âu mà n, mà h không n thì ch t còn gì.- Tôi không làm mà tôi còn s ng ây, tôi có ch t h i nào âu?- u c i ngh ch lý quá thì còn ai nói chuy n gì n a c. C u là con

quan, ông bà h i tr c giàu có sang tr ng. C u có i h c bên Tây sáu b ym, c u ã 25, 26 tu i r i, c u ph i lo l p thân ng gi danh giá cho cha, ch c u không lo làm n chi h t, c th lêu khêu hoài, r i làm sao. Ch

em quen bi t nhau t h i nh , tôi th ng c u l m, tôi ph i ch ch qu y chou nghe.



- Tôi r t cám n ch . Nh ng l i ch khuyên tôi ó, theo thiên h thìtrúng ngh a l m, mà i v i tôi thì trái h n cách quan ni m i c a tôi.

- u quan ni m i nh th nào, mà c u cho tôi nói trái?- Theo thói th ng, con ng i h i còn nh thì ph i i h c, ch ng l n

khôn, con trai thì c i v , con gái thì l y ch ng, r i nh giàu thì không mài ch i, còn nh nghèo thì v ch ng ph i làm c c kh ng ki m ti n mà nuôi

nhau. Trong ít n m sinh con cháu c b y, gánh gia ình m i ngày m tthêm n ng. Giàu hay nghèo c ng v y, h ng nào c ng ph i lo l ng h t s c, duycách lo l ng khác nhau mà thôi. Giàu thì lo làm giàu thêm, lo cho con h c chocao, lo làm sao thiên h khen ng i. Còn nghèo thì lo làm sao có qu n áo cho

con n9, lo làm có g o ng v con n m i ngày hai b a. Ph i lòn cúi,ph i l n l i cho áo trong ít n m r i ai c ng ph i ch t. Nh ng s nghi pmình m hôi, xót con m t, chai u g i, nát trí khôn, mà gây d ng ra ó,nó ph ng ph t nh khói bay r i tan m t h t. Cái ng i c a con ng i

x a n nay thì nh v y ó, có ch nào hay âu mà mình c i theohoài. Mình ph i tìm cái ng khác mà i, cho thân mình kh i c c kh , chochí mình c th i th i, tính nh v y có ph i là d h n thiên h âu ch .

m H ng l c u, n m tay kéo T t Ð c i và nói r ng:- C u nói chuy n d ng u d i t tr c ng lên tr i, nghe phát ghét, không h inào mà cãi. Thôi, c u i l i gian hàng c a tôi ng i nói chuy n ch i, ng nãy gimõi c ng r i. L i ng ng i tôi bi u h c trò c a tôi nó d n bánh khéo, ch tràngon, tôi ãi c u m t b a cho c u bi t cách quan ni m i c a tôi hay, hay là

a c u hay.Hai ng i th ng th ng tránh thiên h mà i, cô C m H ng m t hân hoan, còn

u T t Ð c thì b l l ng.Ði t i ng ba ng vô gian hàng c a cô C m H ng, thình lình có m t cô, tr c

ch ng 20 ho c 22 tu i, y ph c th t p, eo h t xoàn th t nhi u, i v i m t bà nn10, tuy m c en nh ng mà s c s o l m, cô th y C m H ng thì kêu mà h i

“Cô Ð c, cô Ð c, gian hàng c a cô ch nào âu, nãy gi em d t má em i ki m m ich n quá, mà ki m không c”

Cô C m H ng cúi u chào bà x n x n và nói r ng: “Tôi kính chào bà Huy n.Gian hàng n công c a tôi d n tr c kia”. Cô l i ôm m t cô nh g p ó mà hôn vànói r ng: “Té ra em ki m gian hàng c a cô hay sao? Cô c ng tính i m t vòng coich i, m c g p ng i quen ng nói chuy n t nãy gi , ch không thì c ng g p emvà bà Huy n”.

Cô nói t i ó, cô s c nh T t Ð c, cô day l i thì th y c u ng dang ra mà ch .Cô a tay ngo t c u l i, r i ch hai m con m i l i ó mà nói r ng: “Bà ây là bàHuy n H n trên Tân Ð nh, còn cô em ây là B ch Y n, con gái c a bà Huy n, mà

ng là h c trò c c a ch ”.Cô l i nói v i bà Huy n r ng: ”C u n y là Bác V t11 Ð c, em bà con v i tôi, c u là

con quan ph h i tr c Long Xuyên”.

9 c10 quá trung niên11 s



t Ð c cúi u chào hai m con bà Huy n. Hai m con bà Huy n c ng cúi uáp l .

m H ng vui v l m, cô m i h t ba ng i khách i l i gian hàng c a cô mà nbánh u ng n c và ng i ngh ch n m t chút. Cô d t m con bà Huy n i tr c, T t

c th ng th ng theo sau, c u i mà b l ng ng l , ch thiên h u vui màu không bi t vui chút nào h t.

i t i gian hàng n công, th y ba cô tu i còn xuân xanh trong coi bán , cônào n m c c ng p, ng m m c i h u duyên mà chi u khách. C m H ng d tkhách mà ch ng khoe nh ng thêu, nh ng bánh, nh ng m t c a h c trò cô làmra. Cô nói v i bà Huy n, cô c i v i B ch Y n, cô gi u c t v i T t Ð c, coi ra thi t côrành r trong ngh giao thi p. Cô khoe hàng h t r i, cô m i m i khách ng ichung quanh m t cái bàn vuông nh gi a gian hàng và cô bi u m y cô h c trò ch

t bình trà ngon và d n bánh m t cho cô ãi khách.t Ð c ng i cái gh phía ngoài c a, ch ng cô C m H ng m i n bánh u ng

c, thì c u n li n không b ng , mà c ng không thèm ngó cô B ch Y n hay m ycô bán trong gian hàng.

Cô C m H ng nói chuy n v i bà Huy n m t h i r i kêu T t Ð c mà h i r ng:“C u Bác V t, sao c u n u ng mà c u không nói chuy n gì h t v y”?

t Ð c m m c i mà áp r ng:- Ch mu n tôi nói chuy n gì?- u hãy nói coi c a h c trò tôi thêu ó khéo hay v ng, bánh m t

a h c trò tôi làm ó ngon hay d , nói bao nhiêu ó th coi r i nói chuy nkhác.

- thêu thì khéo thi t, bánh m t thì ngon l m.- u khen h ?- Nh ng mà tôi chê, ch tôi không khen.- Bi t khéo, bi t ngon mà sao l i chê?- Tôi chê là vì nh ng y coi thì p m t, n thì ngon mi ng, nh ng

mà nó báo h i n bà con gái ch không ích gì.Cô B ch Y n nãy gi th y T t Ð c không thèm ý n mình thì l y làm k , bây

gi nghe nh ng l i c u nói tr c tr o nh v y n a thì cô không th nín c, nên côi và h i c u r ng:

- Xin ông cho phép em h i ông …- Cô mu n nói chuy n thì c nói kh i xin phép ai h t. Tôi có quy n gì

m cô hay sao mà cô ph i xin phép.- Vì em ch a quen bi t v i ông, nên theo l , em mu n nói v i ông nên t

nhiên em ph i xin phép tr c.- Ng i nào bày l nghi ó l i báo h i thiên h còn n ng h n là ng i

thêu thùa, bày làm bánh m t ó n a.Bây gi bà Huy n t c c i, mà ba cô h c trò c ng không nín c i c, nên ng

ngó T t Ð c mà chúm chím h t th y.Cô B ch Y n dòm th y ai nghe T t Ð c nói c ng l y làm k , nên cô ph n chí mà

i c u r ng:- i sao ông nói l nghi là báo h i thiên h ?



- Bày l nghi có hai u h i: th nh t làm cho loài ng i ph i gi d i,th nhì làm cho loài ng i m t h t thì gi . Cô ngh l i mà coi, theo l nghi haing i g p nhau li n h i th m nhau coi m nh gi i hay không. Ví nh có ng itr l i “Tôi không m nh”. Ng i kia vì l ngh a, nên ph i h i ti p: “Anh au

nh gì?”. Ng i n ph i áp. Ví nh nói: “Tôi c m gió nên nóng l nh m ya rày”. Ng i kia ph i khuyên: “Anh ph i ki m thu c mà u ng, không nên lây l t”. V n áp nh v y r i ho c nói chuy n khác, ho c không có chuy n

gì nói, thì t giã nhau mà i. nghi bu c h g p nhau thì h i th m m nhgi i, h i chi v y? H i r i ng i ta nói ng i ta au, mình không có th làmcho ng i ta h t au c thì l i h i gi d i quá, làm cho hai ng i m t

y phút ng h vô ích. Còn cô mu n nói chuy n v i tôi, vì l nghi cô bu clòng ph i xin phép tôi. Tôi bi t tôi không có quy n c m cô nói, mà cô xinphép, thì l i xin phép y không thi t mà l i m t thì gi .Bà Huy n g t u r i ngó C m H ng mà nói r ng:

- Ông Bác V t nói ph i l m ch .- Ý! Thôi i bà! C u nói l n ru t, ch ph i gi ng gì.- Sao mà l n ru t?

Cô B ch Y n không ch u thua nên nói v i T t Ð c r ng:- Ông nói l nghi làm cho ng i ta gi d i l i m t thì gi , nh ng theo ý

em thì con ng i nh có l nghi nên trong ng giao thi p m i có v thanhcao tao nhã ch .

- Thanh cao, tao nhã b ngoài, còn b trong thì không có m t chútthành thi t, th thì thanh cao, tao nhã làm chi. Nh trái cam, ngoài v khoemàu vàng t i, coi ngon l m, mà trong ru t chua lè, thì có ai màng. Cômu n ngh lu n mà ch i, ch trong trí cô cho l i tôi nói ó là ph i.

- Còn t i sao ông nói thêu t t, bánh làm ngon là v t báo h i n bàcon gái?

- Thêu m t c p m t g i cho thi t p, ph i t n công h t m y ngày. Làmc m t cái bánh cho thi t khéo ph i m t trí h t m y gi ng h . M t g i

khéo b t quá cho ng i coi khoái m t. Bánh ngon b t quá cho ng i nngon mi ng. Khoái m t, ngon mi ng m t chút mà ph i b t ph n m t trílung quá, không ph i là báo h i ng i ta hay sao? Ki p con ng i có m y

i n m, sao ành lòng b t ph n m t nh c h t s c cho mình khoáit, ngon mi ng?- Theo l i ông nói ó, thì em oán ch c ông yêu ph n l m nên ôngi bào ch a nh v y.- Không ph i v y. Bình sanh tôi ch a bi t th ng ai, mà c ng ch a h

ghét ai. Nói chuy n thì tôi c do lý mà nói, ch ch ng v ai h t. T i sao mà tôiyêu ph n ?

- u ông không yêu mà sao ông bênh v c d v y, ông không mu ncho ph n c c lòng nh c xác?

- Tôi mu n chung cho loài ng i h t th y u kh i nh c trí c c xác,ch nào ph i tôi mu n riêng cho h ng ph n mà thôi âu. N u tôi mu ncho n bà con gái sung s ng, không r i thoa son gi i ph n mà i ch i,



còn n ông con trai ph i làm cháy da ph ng trán, m t nám tay chai, mu nnh v y thì b t công b t chánh l m.

- n ông t nhiên ph i làm mà nuôi n bà ch sao, t c l l u truy n ta n nay, t Âu t i Á, d u i nào, d u n c nào c ng v y.- Theo t c l thì n ông ph i nuôi n bà còn n bà i v i n ông

ph i th nào?- n bà thì h lo b n i tr , ngh a là lo vi c trong nhà nh t m r a cho

con, may áo vá qu n cho ch ng, lo c m n c cho ch ng con n.- Nh ng ph n s c a n bà mà cô v a m i k ó, tôi mày m y d ng

nh trong sách d y nh v y. Mà trong th gian tôi ít th y nh v y.- Chính ông th y th nào?- Tôi th y có nhi u n bà, h ch ng i làm công vi c thì h nhà khi

thì d o xóm mà nói hành thiên h , khi thì ánh qu n ánh áo r i th ich i, khi d m n m d m ba ho c lu n th ph n nào t t, th nào x u, ho c

ánh bài ánh b c, còn con thì h b tèm lem tèm lu c, ch ng i làm v m t, song không có c m s n mà n.- Ông nói nh v y là ông chê b n n l u chúng tôi h quá!- Th a! Tôi âu dám. Tôi th y sao tôi nói v y ch .

Bà Huy n c i ng t và nói r ng: “Ông Bác V t nói ph i l m ch . Ð n bà con gáibây gi nhi u ng i không hi u tam tùng t c gì. Có ng i còn n hi p ch ng

a”.Cô B ch Y n chau mày nói r ng: “Ð n bà i nào c ng v y, có ng i nên mà

ng có ng i h , ch n u m i ng i u nên h t thì th gian thành thiên àng còngì. Nh ng mà tôi phi n ông Bác V t sao chê m y ng i h mà ông không khen m yng i nên. Tôi ch c ông Bác V t không h ng c h nh phúc trong gia ình, ông

t c trong lòng, ông oán n bà con gái, nên ông m i chê h t nh v y ó”.m H ng r c mà áp r ng: “Không ph i v y âu. C u Bác V t ch a có v

mà”.- Té ra ông Bác V t ch a có v hay sao?- Th a, có con gái nào mà thèm c u.- Sao v y?- u nói l n ru t ch u sao n i. V y t nãy gi bà không nghe c u nói

chuy n ó sao?- Ông Bác V t lu n vi c i nghe nh m lý quá ch có nói qu y ch nào

âu.- i nh m lý, nên không nh m b ng ng i ta m i ch u không n i.- Cô Ð c g t gao quá! Theo tôi, thì tôi cho ông Bác V t nói ph i h t.

Ch khách nói chuy n t i ó, k có hai cô m c y ph c thi t p, gi i ph n thoason thi t khéo, i ngang qua gian hàng, th y T t Ð c ng i phía ngoài, bèn h t bônggi y mà vãi trong mình c u r i c i ng ng n. T t Ð c v a ph i áo v a nói r ng:“H i nãy tôi nói sót. B n ph n c a àn bà con gái còn ph i vô ch êm ng vãibông n a”.



Bà Huy n và m y cô t c c i. K có m t ám trai, ch ng n m, sáu ng i, uláng nhu t m c tây s c l m, i ngang qua r i áp vô vãi bông trên u cô B ch Y nvà m y cô ng bán.

Bà Huy n l s c không vui, bà ng d y và nói r ng: “Hôm qua bà Phán i coii ch , bà v bà nói có m t con thú thành ng i ng l m, l i có m t con r n bi t nói.i nãy tôi bi u con B ch Y n d t tôi i l i ch ó cho tôi coi m t chút mà nó không

ch u, c i coi thêu v i nh ng làm b ng i m i hoài. Không bi t con thúthành ng i ó ch nào âu”

Cô C m H ng c ng ng d y áp r ng: “ bên kia. Bà Huy n mu n coi thì tôit i coi. C u Bác V t i hay không?”

t Ð c l c u áp r ng: “Xin ch i v i bà Huy n, tôi ng i ây tôi làm biacho m y cô vãi bông ng t n ti n c a m y cô ch i”.

Cô B ch Y n c ng nói r ng: “Em c ng không mu n i. Em m i ch n quá. Thôi côc d t giùm má em i ch i m t vòng, em ây em th cho cô mà ti p khách v iy cô”.Cô C m H ng nói: “Thôi, nh em không mu n i thì ng i ó. Nè, c u Bác V t

ng có bày chuy n mà nói r i làm l n ru t m y em tôi a”. Cô nói d t l i r i d t bàHuy n i.

Cô B ch Y n li c th y th y T t Ð c c ng i ngó thiên h i ngoài ng, chkhông ngó cô, thì cô kêu mà gh o r ng:

- Ông Bác V t ch ai hay sao?- Th a ph i, tôi ch m y cô vãi bông. Sao nãy gi có nhi u cô i ngang

qua mà h không thèm vãi n a không bi t.- Ông a h vãi bông lên mình ông l m sao?- Th a, bình sanh tôi ch ng bi t a chuy n gì h t. Nh ng mà vi c c a

thiên h a thì ch ng bao gi tôi mu n làm tr ng i.- Ông nói nh v y, mà sao ch em tôi i n y a thêu thùa, a làm bánh

làm m t, h i nãy ông l i kích bác?- Tôi có kích bác âu? H i nãy tôi nói nh ng y vô ích mà nó làm ph

ph i c c trí nh c xác ch .- Ng i sanh i thì ph i làm công vi c, n ông làm vi c n ng n ,

n bà làm vi c nh nhàng sao ông l i s c c trí nh c xác? Ð n bà làm vi cng n không n i, thì t p thêu thùa, may vá, làm bánh làm m t, cho có công

vi c làm, ch không ch i r i sanh ch ng l i còn h i h n n a.- y ng i không i ch i u sanh ch ng h t sao?- Không ph i em nói h t m i ng i, em nói là nói ph n ông.- Có ng i không i ch i, may thêu khéo, làm bánh m t gi i mà h c ng

sanh ch ng v y, ch nào ph i không th i ch i m i sanh ch ng c.- y ng i ó sanh ch ng gì?- y ng i nào?- y ng i không i ch i ó. Ông nói chuy n v i em mà sao ông lo ra

quá v y?- Xin l i cô. Tôi m c trông m y cô vãi bông.- u v y thì em nói chuy n v i ông, em làm bu n cho ông l m?



- Không. Có bu n chi âu?- Ông thích vãi bông, mà em không làm nh v y, em l i bày chuy n mà

nói cho r n trí ông, thì ông ph i bu n ch sao?- Không ph i vãi bông tôi m i vui, còn nói chuy n mà tôi bu n. Tôi vui

là khi nào tôi c th y m y ng i không i ch i, không lo, không làmvi c gì h t, d u n bà hay n ông c ng v y. M y cô vãi bông h i nãy ch ckhông có vi c gì h t, nên tôi th y tôi vui, tôi trông coi có nhi u ng i khác

c nh v y hay không?- Ông nói ông th y ng i ta không i vãi bông ch i ông vui, v y saoy ng i n ông vãi bông h i nãy ó, th y ông l i không vui?- Tôi c ng vui l m ch , nh ng mà n ông có nhi u, nên không l gì, l i

vô h i ch mua bông mà vãi ó, ch h không ph i là ng i không ich i, ban ngày h ph i làm vi c m i có ti n mà mua bông ó. Còn n bà vãibông thì m i có, l i ch c h không có làm vi c gì h t, nên tôi th y tôi vui h n.

- Ông ng i nói chuy n v i em, mà h vãi bông lên mình em h i nãy ó,ông th y ông không bu n hay sao?

- i sao mà tôi bu n?- Cô B ch Y n ngó ba cô h c trò bán hàng mà c i r i l c u mà nói

ng: “Hèn chi không có v là ph i l m”.t Ð c day qua h i r ng:- Cô nói tôi hay nói ai?- Em nói ông.- Cô nói sao, xin l p l i nghe coi.- Em nói tánh ông nh v y, nên không có v thì ph i l m.- Sao cô bi t c tánh tôi?- Nãy gi em th y b ông nói chuy n, thì em bi t rõ tánh ông r i.- Cô có h c sách coi t ng hay sao nên th y b t ch, nghe nói chuy n mà

cô bi t tánh n t c?- n gì ph i h c sách coi t ng. Ông là trai ch a v , ông ng i trong gian

hàng ây h n m t gi ng h r i ông th y em v i ba cô gái ch a có ch ngmà ông không t m t l i gh o ch c, l i coi b không thèm ý n, th m chí

n ng i ta áp vô rãi bông cùng mình chúng tôi mà ông c ng không phi n.Th y bao nhiêu ó c ng bi t ông gi i tài h c th c, mà ông d t v ái tình,nên ông không có v .

- Cô nói nh v y là cô trách tôi hay là cô chê tôi?- Em chê.- Tôi r t cám n cô.- Em chê, mà sao ông không gi n, ông l i cám n?- Tôi m ng l m ch gi n làm sao.- Em xin ông hãy c t ngh a t i sao em chê mà ông m ng, ch không gi n.- Cô không hi u hay sao mà cô nài12 tôi c t ngh a?- Thì em không hi u.

12 kèo nài, òi



- y tôi c t ngh a cho cô hi u, song tôi xin cô nghe r i thì b ng,ch ng có nói cho ai bi t. Thu nay tôi th cái ch ngh a “B t c n lao”,ngh a là rèn t p tánh ý ng mu n làm vi c chi nh c trí c c xác. Cái chngh a c a tôi cao xa thâm thúy l m, ph i lên di n àn mà gi i n m m i

êm m i h t ý ngh a c. Bà Huy n i ch i nãy gi ã lâu r i, có l trongm m i phút n a bà s tr l i, nên tôi s không thì gi mà gi i thích ch

ngh a c a tôi cho cô hi u rõ c.- Thôi, ông ng có gi i ch ngh a. Ông nói ph t cho em nghe coi t i sao

em chê ông d t v ái tình mà ông không gi n?- tôi nói v n t t ít l i cho cô nghe: Ái tình th ng ph i gây ra cu c

ch ng, mà v ch ng thì ph i sanh con cháu, h sanh con cháu thì tnhiên ph i nh c trí c c xác. Ch ngh a c a tôi ngh ch h n l i s c c trí nh cxác, thì t nhiên ngh ch v i cu c v ch ng, r i ngh ch luôn v i ái tình n a.

i nh v y ó nên tôi ph i d t v ái tình, ng tránh cu c v ch ng, tránh con cháu cho tròn v i ch ngh a. Thu nay c ng có nhi u ng i chê tôit v ái tình mà tôi không tin. Nay tôi g p cô là gái xuân xanh, l i nói thi t

khôn ngoan, nhan s c thi t xinh p. Ðã v y mà cô có m c áo t t, có eo xoànnhi u, nên tôi ch c cô là ng i giàu có sang tr ng. Cô th y c ch c a tôi r i côchê tôi là a d t v ái tình. Cô nh v y, mà cô nói nh v y, thì tôi m i ch cý, v ng b ng, tôi không h v i ch ngh a tôi th thu nay, nên tôi m ng vàcám n cô l m.

- Ông nói chuy n nghe l n ru t thi t, hèn chi h i nãy cô Ð c cô d n c ngph i l m.

- Tôi nói nh v y mích lòng cô hay sao? N u có mích lòng thì tôi ch u l ii cô. T i cô h i hoài, ch thi t tôi có mu n nói âu.- Không, có mích lòng chi âu. Song ông nói chuy n nghe d k quá.

Không gi ng ai h t.- Tôi nói chuy n nghe khác ng i ta hay sao? Khác ch nào xin cô cho tôi

bi t.- Em nói thi t v i ông, thu nay em ra ng h em g p m y ông hayy th y, thì ai c ng li c ngó em, có ng i l i theo ch c gh o em n a. Nay em

p ông, l i g p nh v y, ông có cách mà trêu hoa gh o nguy t13 songông không thèm ý n em, không thèm t m t l i v ái tình, ông khác thiên

là khác ch ó.- Tôi khác v i thiên h nh v y, mà cô cho tôi ph i hay tôi qu y?- Vi c y em ch a suy ngh k p, nên em không dám phán oán.- Xin cô suy ngh l i. Tôi ch c h cô suy ngh r i thì cô s cho tôi ph i, mà

cô c ng khen cái ch ngh a c a tôi là cao h n n a.- Em mu n nghe ông gi i cái ch ngh a c a ông l m.- Không thì gi thì không th gi i thích cho cô th u áo c.- khi nào em g p ông mà có nhi u thì gi em s xin ông gi i ch

ngh a cho em nghe c hôn?

13 tán t nh m t ng i con gái



- Tôi s n sàng.- Ông quen v i cô Ð c C m H ng nhi u hôn?- Ch em ng h ng.- Hi n bây gi ông âu?- Tôi Sài Gòn ây.- Ông hay l i nhà cô Ð c không?- Tuy quen nhi u, song tôi ít t i lui.- i sao v y?- i ch C m H ng không ph c cái ch ngh a c a tôi.

Bà Huy n v i C m H ng tr l i. Cô B ch Y n b c ra c a ti p r c và nói v icô C m H ng r ng: “Ph i nãy gi có cô ây, cô nghe ông Bác V t nói chuy n!Ông nói nghe t c c i mu n ch t”.

Cô C m H ng ngó T t Ð c và nói r ng: “C u ó c v y hoài, tôi bi t tr c nêntôi có d n, mà c u c ng còn ch c gh o s p nh ”.

Cô B ch Y n c14 mà áp: “Không mà, ông Bác V t có ch c gh o ai âu. Ôngnói chuy n ch i v y ch . Ông nói nghe ng l m. Ông còn thi u ch u em, ch a gi i cáich ngh a “ t c n lao” c a ông cho em nghe. B a nào cô Ð c có r nh, em xin m i côlên nhà em ch i và cô i thì cô m i dùm ông Bác V t i v i, ng ng di n gi i cáich ngh a c a ng cho em hi u”.

Bà Huy n và cô C m H ng c i, còn T t Ð c thì ng ngó thiên h qua l i, b l , d ng nh không k n ai h t.Bà Huy n nói ã khuya r i, mà bà c ng ã coi h t, nên bà c ng xin t giã cô

m H ng mà v . Bà m i T t Ð c khi nào có d p lên Tân Ð nh thì ghé nhà bà màch i.

Lúc t giã thì cô B ch Y n nói v i T t Ð c r ng: “Ông Bác V t ph i nh , ông cònthi u ch u em s di n gi i ch ngh a “b t c n lao” a, nghe hôn. Em xin m i ông b anào i v i cô Ð c lên nhà em ch i, ng gi i ngh a cho r i, ch thi u lâu không

c”.t Ð c cúi u thi l và áp r ng: “Tôi s n lòng”. con bà Huy n i r i, cô C m H ng h i T t Ð c r ng:

- u coi con B ch Y n c hay không?- c cái gì?- Tôi h i c u coi nó v a ý c u hay không. Nh c u mu n nó thì tôi làm

mai giùm cho ng c u c i nó. Nè, n u c u c i c nó, c u no l m, bàHuy n góa ch ng, bà có m t a con gái ó mà thôi, mà ti n b c bà nhi u

m. Bà có nhà c a t t , có ph cho m n trên Tân Ð nh, l i có ru ng phía d i M Tho n a.

t Ð c ngó C m H ng, c i b kiêu c ng mà áp r ng:- ch n y iên r i hay sao mà bày chuy n làm mai làm m i! Tôi c i

n i gì- Sao v y? C u s bà Huy n không g hay sao. Ph i, ý bà Huy n khó

m. Tuy bà nói nói c i c i, song bà kén r th t kinh. Nh ng mà bà tin

14 p l i



y tôi l m. Tôi nói lén cho c u bi t, m i h i nãy ây, tôi d t bà i ch i, bàcòn nói i tôi coi ch nào x ng áng, n u tôi dám b o k t ng i y t t ,thì bà s g con B ch Y n.

- Tôi nói tôi không ch u c i v .- Sao v y?- Trái v i ch ngh a c a tôi ch sao.- c xì! Ch ngh a gì khéo bày t!- Ch là ng i không có ch ngh a … a! Xin l i … Tôi nói sai. Ch là

ng i th cái ch ngh a “yêu s s ng, khinh ngh a, tr ng tài” r i ch t ng aing nh ch h t hay sao?- u khéo làm b ! i n y là i kim ti n, sanh nh m cái i nh v y,

thì mình c m u làm cho có ti n, làm th nào c ng c, mi n có ti n nhi ulà khôn là gi i. Thân c u bây gi cha m khu t h t, s nghi p iêu tàn, c u

i không có ngh làm n. V y thì c u nên ki m v giàu ng t m thân.i v giàu c ng là m t cách sanh nhai, thiên h dùng cách y thi u gì, có

ai chê c i âu mà c u ng i.- Ch ng có cám d vi c b y b .- Tôi th ng c u l m, nên tôi m i khuyên nh v y, ch âu ph i cám d

âu.- Tôi cám n ch , thôi tôi i ch i.

t Ð c cúi u t giã r i b c ra i. Cô C m H ng kêu mà nói v i r ng: “C u suy nghi cho k . N u c u ch u thì b a nào c u ghé tr ng h c mà nói cho tôi hay, r i tôi tính cho

nghe hôn”.t Ð c phát tay r i i tu t.



Ch ng III CH NGH A

n ch Thái Bình có m t dãy ph th p và c , l i tr c a v phía m t tr i l n,nên s m mai ã tám gi r i, mà trong ph v n còn l m , không c sáng s a.

u Châu T t Ð c chung v i hai ng i b n ng song, t i c n ph u trong, dãy ph n y. Hai ng i b n y, m t ng i tên là Lê Võ L , làm giáo s trongt tr ng t Sài Gòn, còn m t ng i tên là Nguy n T Cao, giúp vi c trongt hãng buôn, mà hay t p làm v n, nên ã có danh ít nhiêu trong làng v n.Ba ng i không có v , ch có m n m t a nh ng coi nhà và sai v t mà

thôi. Th ng th ng ba ng i hay d t nhau i n c m ti m, còn b a nào nhà thìsai th ng nh i mua c m và n em v n.

m mai n y, nh m chúa nh t nên ba ng i u nhà.t Ð c m c m t b “Pyjama” b ng l a tr ng có s c xanh, n m trên m t cái

“divan” lót phía trong vách, tay ôm cây n “Mandoline” mà rao nho nh .Võ l thì m c qu n Tây v i m t cái áo mi15 c t tay, ng i t i bàn vi t t i c a

bên phía tay m t mà coi nh t báo.Còn T Cao thì m c Tây b ng n xám có s c en mà mình ã th y T t Ð c m c

i ch i trong ch êm hôm ó. C u ch p tay sau ít i qua i l i trong nhà, cúi m tch m ch ngó m i giày, m t lát th y chau mày, m t lát th y g c g c u, b ngsuy ngh m t vi c gì quan h l m.

Trong nhà ch ng có ti ng nói nào h t, ch nghe ti ng n c a T t Ð c r r , v iti ng giày c a T Cao c p c p mà thôi. Thình lình T Cao nói l n r ng: “ Thi tkhông có x nào nh t Sài Gòn n y”.

Võ L l i h i r ng:- t Sài Gòn n y làm sao?- Tính vi t m t cu n sách ng gi i bày cái ch ngh a c a mình, nên

mu n ki m m t ch thanh t nh suy ngh mà l p tr , ki m h t s c màkhông c.

- hôn! T ng là vi c gì âu! Th suy ngh ch nào l i suy nghkhông c, c n gì ph i ki m ch thanh t nh. Toa16 hay l p d quá!

- Xe c r m r p, thiên h n ào, làm sao mà nghiên c u chính lý, ho cphát giác t t ng cho c.

- n gì! a17 mu n suy ngh , thì d u bu i s m mai ng gi a ch B nThành, m a suy ngh c ng c. H n ào m c h , mình suy ngh thì t mình,

có can c p18 gì t i mình.- Toa quen cái thói “Vô kh , vô b t kh ” c a toa, nên toa làm c, ch

ai làm cho c.- Toa mu n thanh t nh thì vô trong n bách thú19 mà ng i.

15 (chemise), áo àn ông16 (to) anh, m y17 (moi), tôi, tao, ta18 dính líu19 thú Sài Gòn



- i. Chúa nh t tr c m a i r i. M a i s m l m, mà vô ó m i ng ich a c n m phút ng h thì k thiên h nhào vô r n r n, n ông, nbà, con nít, ng á20, ch lô21 h t, h coi chim, h ch c kh , làm m a r itrí quá, m a ghét m a i v .

- Thôi thì vô v n ông Th ng.- ng r i n a, m a i vô tr ng m i v ây. H d t xe máy ch y vùn

t, r i t i n bà i ch nói chuy n om sòm, th y m t trí nghe nh c umu n ch t, suy ngh gi ng gì c.

- Toa khó quá! Hèn chi toa t tên T Cao thì ph i l m. Mà toa mu n vi tsách ng bày gi i cái ch ngh a gì ó, toa nói cho m a nghe coi.

- a mu n gi i cái ch ngh a “T cao” là cái ch ngh a m a th thunay, ng cho công chúng hi u mà i theo, t n hóa cho mau l .

- Thôi i toa! T ng là toa gi i cái ch ngh a nào, ch cái ch ngh a “Tcao” c a toa ó, n u toa xúi h theo thì toa làm h i thiên h , ch không ph itoa giúp thiên h mau t n hóa âu.

- Sao mà h i?- Toa xúi thiên h làm phách thì h i l m ch sao.- cao sao l i làm phách?- cao ngh a là mình cho mình cho mình cao h n thiên h h t th y,

nh v y không ph i là làm phách hay sao?- Toa d t quá. “T cao” có ph i là làm phách âu. Ch ngh a “T cao”

a m a hay mà l i có ích l m. Ng i nào th c hành cái ch ngh a n y sng lòng ph n chí mà b c trên ng i. Mình bi t t cao thì d u mình

trong giai c p nào, mình c ng không phi n, không h . Mình làm m t anh cu limà mình bi t t cao thì mình kh e b ng mình, b i vì mình coi mình cao h nthiên h thì mình có kiêng n , có dua b ai âu. Ví nh có m t ng i nào hkhinh khi, ho c hi p áp mình, thì mình cho ng i y ngu d i th p th i h nmình, nên m i khinh khi hi p áp mình nh v y, thì mình kh i gi n kh ibu n, kh i ngã lòng, kh i th i chí.

- Toa c t ngh a nh v y không có c âu. M a s toa ch y tr t ngy. Mà cái ch ngh a “T cao” thua cái ch ngh a “Vô kh , vô b t kh ” c a

moa xa l m. N u ta mu n vi t sách mà tuyên b ch ngh a c a toa thà là toabày gi i ch ngh a c a m a còn có ích h n nhi u.

- Ch ngh a c a toa là cái ch ngh a “xuôi x ” tuyên truy n làm chi.- Không ph i xuôi x âu toa. Hay l m a, i mình ph i t p tánh “vô

kh , vô b t kh ” cho c thì mình m i kh i bu n. Ví nh mình ng làmcu li, thình lình mình trúng s , mình nh y lên làm phú ông c ng c. Mình

ng làm làng, thình lình b l t ch c tr xu ng làm dân c ng c. Mìnhmu n i ch i, mà v ghen nó bi u nhà c ng c. Toa coi ng i t p tánh

c nh v y có ph i là kh e trí h n ng i t p tánh t cao hôn?

20 (gendarme), c nh sát21 (matelot), lính th y



- m a ki m ch thanh t nh m a nghiên c u l i. Mà d u th nào chngh a c a toa c ng th p h n ch ngh a c a m a.

- i toa t cao, nên toa m i nói v y, ch ch ngh a c a m a không th pâu. Mà thôi, m a c ng vì ch ngh a mà ch u th p ph t cho r i, không h i gì.

- Toa ng cãi v i m a, mà toa nói v y, té ra toa c ng ch a ch u thua.- i thôi, thua c ng v y mà n c ng v y, m a không cãi n a m a c

nh t trình.- Toa không ch u thua, thôi m a c y anh T t Ð c phân x giùm hai cái

ch ngh a c a hai a mình, coi cái nào cao, cái nào th p. Anh T t Ð c, saoanh không nói chuy n ch i c n m n hoài v y anh?

t Ð c nghe kêu thì ng i d y nói r ng:- Cãi l làm chi cho m t trí, n m nh p c ng n ch i không s ng h n à? Cao nói r ng:- Nè, tôi c y anh làm giám cu c, anh phân x giùm th coi cái ch ngh a

“T cao” c a tôi v i ch ngh a “Vô kh , vô b t kh ” c a anh Võ L , c a ai haya ai d .- Ch ngh a mà hay d n i gì. Cái nào h p v i tánh tình, ho c a v c a

mình, thì nó hay v i mình, còn cái gì nó không h p, t nhiên mình coi nó d .y v y, hay ho c d u tùy theo con m t c a m i ng i, làm sao mà phânoán vi c hai anh tranh bi n v i nhau ó cho c.

- Tôi coi ý anh sao m y b a rày anh ít mu n nói chuy n, c n m ôm câyn mà n hoài. T i sao v y?- Có sao âu. T i không có chuy n mà nói gi ng gì.

Võ L day l i h i:- a hôm qua anh i coi ch êm vui hay không, sao anh không thu t

chuy n nhe ch i?t Ð c chau mày suy ngh r i buông cây n nói r ng:- , hôm qua vô h i ch có g p m t vi c ng 22 quá, mà hôm nay quên

thu t l i cho hai anh nghe ch i. Cao h i:- Vi c gì mà ng ? Hôm khai m c, tôi vô ó, tôi i m t vòng, tôi chán quá

nên ra v li n.- i anh quen t cao, nên anh m i chán ch . Ph i mà b a sau anh i v i

tôi n a thì anh t c c i ch t.- Anh l y b c a tôi anh b n i, thì tôi i n a sao c?- , quên ch . Nè, hôm ó tôi vô kh i c a k g p ch C m H ng.- Bà Ð c h c tr ng t C u Kho ó ph i không?- Ph i, tôi g p ch tôi m i gi u s s ít ti ng ch i, mà coi b ng ch quá.

Ch mu n bít mi ng tôi, nên ch o b m i tôi l i gian hàng c a ch ng ch ãibánh m t.

- Anh có ph c quá!

22 p, lý thú



- Không ph i c n bánh m t mà thôi âu. Ch còn ti n d n cho tôilàm quen v i hai m con cô B ch Y n nào ó, ch ch ng tôi là Bác V t m ingon ch .

- À! Bây gi tôi hi u r i! T i anh làm quen v i cô B ch Y n, hèn chi anhng ái tình r i h m rày v n m ôm n mà n hoài!- y nà! Không ph i v y âu. Tôi là á mà ng ái tình n i gì. Ð tôi nói

chuy n tôi làm quen v i cô B ch Y n cho mà nghe.- Ch c anh th dê cho i n ch gì?- Anh th ch ngh a “T cao” mà anh nói nghe th p quá. G p gái mà th

dê ra thì hay ho gì. Tôi th y cô B ch Y n là gái tân th i, mà cô nói chuy nnghe lãng m ng n a, tôi m i làm nghiêm cho cô kiêng n ch i. Thi t qu cô

c b y. Cô th y tôi làm t nh cô m i ki m th mà ch c gh o tôi. Tôi th a cáip y tôi di n gi i ch ngh a “b t c n lao” c a tôi, cô nghe cô ch u quá.

- Cao v i Võ L c nghe nh v y thì c i ng t.Võ L c h i r ng:

- Anh nói cô ó nghe ch ngh a c a anh thì c ch u, mà c ch u th nào?- Ngh a là c ph c ch ngh a b t c n lao, hai m con u ph c h t, ch ng

gi nhau, l i m i tôi có r nh lên nhà trên Tân Ð nh ch i, ng gi i chngh a thêm cho rõ ràng.

Cao rùn vai nói r ng:- Anh ki m tín gi i quá, tôi c ng ph c anh n a. Ph i tôi dè nh v y,

hôm ó tôi i ch i v i anh ng tôi làm qu ng cáo cho ch ngh a c a tôi.- , tôi c ng không dè tôi bày chuy n nói cho qua ngày gi , mà l i có

ng i thích nghe. N u hôm ó mà có ba anh em mình thì ch c là còn vuin n a.- Vui mà sao hôm nay v nhà anh l i bu n?- Có bu n chi âu. Nè, mà ch ng cô B ch Y n t giã mà i r i, ch C m

ng l i h i tôi nh mu n ch làm mai cho n a ch . D t c c i không?- Chuy n nh v y có cái gì áng c i âu mà t c c i. Nh b n mình

ây thì con gái th y t nhiên thích l m, có l gì mà c i.- Thích m c kh h , ch thích n i gì.- Sao l i không thích?- Gái nào nó v ng t i mình thì ch t ói không c m mà n, không có

áo m a mà b n ch thích gì!- n gì v t ch t. Bàn lu n vi c i v i nhau c ng no.

Võ L la l n lên r ng:- Ê! Anh T Cao bây gi c ng lãng m ng n a ch ! Cao không thèm tr l i Võ Lô, l i h i T t Ð c r ng:- Còn ch C m H ng t ý mu n làm mai r i anh tr l i th nào?- Tô bác ngay.- Sao v y?- Ch nói dóc ch làm mai sao c.- Th khi ch li u làm mai c, nên ch m i nói ó ch .



- Khó l m, ch không ph i d âu. Bà già cô B ch Y n b thi t thà màúng n l m. Nghe ch C m H ng kêu bà b ng “bà Huy n”. Ch l i nói bà

có nhà t t, có ph cho m n, có ru ng t n a, ch c là nhà giàu l m, b i v ycô B ch Y n eo xoàn nhi u d .

- u nh v y, thì là khó thi t. Nh ng mà anh ph i làm theo cái chngh a c a tôi, ng th i chí. H có nhi u ti n, mình có tài cao, h có cái mìnhthi u, mình có cái h thi u, h c ng nh mình, mà mình có tài là cái khó ki m

n ti n, thì mình cao h n h ch không kém âu mà anh s .- Ch ngh a c a t i mình thì bàn lu n b y v i nhau mà ch i, ch em

ra dùng v i i sao c. Mình nghèo quá, không có áo qu n mà m c, nbu i tr a không bi t bu i chi u có n c n a hay không. Ti n b c âu cómà c i v , mà c i nó v r i làm sao mà nuôi nó. Cao nghe nh c n c nh , chàng h t dám c vô n a.

Võ L m i h i T t Ð c:- Mà cô B ch Y n ó x u ng i hay p?- p l m!- A! T ng là x u ng i. i. Mà n u ch C m H ng làm mai c, cô

ch Y n ng n a, thì anh s gì mà t ch i. Anh c làm theo ch ngh a c a tôii, sao c ng c mà.

- Tôi có s gì âu. Ai dám i t i âu thì tôi c ng dám i t i ó v y ch .- Thôi, thì anh i ki m ch C m H ng mà ch u i.

Cao c n r ng: ” Ê! Bày nh v y không c, th p l m. Mình ph i t cao ch , cho ng i ta c u mình m i quý”

t Ð c dòm qua ng, th y có m t cái xe kéo ng ng ngay c a và cô C mng trên xe b c xu ng r i ngó d n dác mà ki m nhà thì c u nói r ng : “Ch t

ch a! Ch C m H ng i ki m tôi kia”, c u nói r i li n b c ra c a mà ti p khách. Cao dòm l i cái bàn gi a nhà, thì trên bàn lôn xôn xôn m t ôi v , hai

cu n sách, m t t nh t trình, v i m t cái ly thì chàng b c mình, nên l t t tom gópnh ng v t y mà em vô trong bu ng, ng ti p khách cho có v thanh nhã.

Cô C m H ng b a nay m c qu n l a tr ng v i m t cái áo màu xanh d ng, tayôm cái bóp da vàng, v a th y T t Ð c thì cô c i và nói r ng: “Hôm tr c c u chnhà lôi thôi, tôi i li u m ng mà trúng ch ”.

t Ð c chào r i m i cô vô nhà. T Cao v i Võ L u ng d y thi l . T t Ð cti n d n cho hai ng i bi t nhau r i c u kéo m t cái gh m i cô C m H ng ng i

a vào bàn gi a, c u c ng ng i ngang ó. Võ L thì ng i l i bàn vi t mà coi nh ttrình, còn T Cao l y m t cu n sách em l i “divan” gi ra mà coi.

m H ng cái bóp trên bàn, ng i ngó cùng nhà r i h i T t Ð c r ng:- Té ra ba ông chung m t nhà hay sao?- Ph i, ba anh em tôi chung.- Hai ông ây có v hay ch a?- Chúng tôi tu h t, có v sao c.- u ch nói tr c tr o hoài. Ph i có n bà ng ng i ta lo i ch n u

m cho mà n ch .



- t Sài Gòn c n gì ph i lo n u c m ch . Trong thành S ng á m y cóàn bà, mà lính c ng có c m n v y.

- Nói gì m n u b p sao b ng v .- Mu n b ng v thì ph i m n u b p n bà.- Ê, ng nói xàm nào.- Nói thi t ch nói xàm. Thiên h h m n n bà n u n thi u gì.- u nói chuy n, c u gi u c t nghe phát ghét.- y mà có nhi u ng i a nghe tôi nói chuy n l m a. H nghe tôi nói

chuy n c gi mà h ch a ã thèm, h còn ân c n m i tôi lên nhà nói n ang cho h nghe.- Tôi bi t mà. C u kh i khoe. H m nay c u suy ngh r i hay ch a, sao

không xu ng tr ng h c mà tr l i cho tôi bi t?- Suy ngh v vi c gì?- Vi c tôi nói v i c u hôm trong h i ch ó.- Hôm ó ch nói c tr m chuy n, tôi có nh chuy n gì âu.- Chuy n tôi mu n làm mai cho c u ó mà.- À, t ng chuy n gì, ch chuy n ó tôi suy ngh r i.- Suy ngh r i c u nh t nh sao ó? C u ch u hay không ch u?- Không ch u.- i sao mà không ch u? C u chê con B ch Y n ch nào âu, c u nói cho

tôi nghe th coi.- Tôi chê cô nhi u kho n l m, mà có ba kho n n y tôi chê g t: 1) Cô là gáii l n lên mà nhan s c cô quá p. 2) Cô là con gái nhà giàu mà l i con m ta. 3) Bà Huy n là má c a cô ch n ch t mà úng n h t s c.- Ng i ta nh v y mà chê n i gì?- i nh v y nên tôi m i chê ch , b i vì ba tánh ch t y không h p v i

cái óc c a tôi.- y ch ph i th nào m i h p?- u tôi ph i c i v , thì tôi kén ch n m t cô c tháng không có m t c c

c trong túi mà không bu n, m c áo c ho c áo rách mà không h , nh n ói ngày mà c ng không than. Ch có gi i, ch ki m ng i nh v y mà làm

mai, thì tôi m i ng.- u c gi u c t hoài. Tôi nói thi t ch ph i nói ch i v i c u hay sao mà

u pha l ng.- Tôi c ng nói thi t v y ch .- Thôi, nói xàm hoài, m t thì gi quá. Tôi h i g t c u, v y ch c u mu n

con B ch Y n hay không? Nh mu n thì tôi làm mai cho, b ng không thì thôi.Nói ph t m t ti ng ng tôi v .

- Mà cô B ch Y n b n rách, nh n ói, c tháng không có m t c c b c, côch u c hay không?

- Ng i ta là con nhà giàu, cái gì mà ch u ói, b n rách!- Cô giàu mà tôi không giàu. H cô ch u làm v tôi, thì cô ph i theo tôi,

thì ch c ch n cô ph i nh n ói, b n rách. N u cô dám ch u nh v y, thì tôi sgì mà ch y cô.



- Tôi tính làm mai ch ó cho c u, vì tôi v i c u là ch em ng h ng,tôi th y c u không có ch n ch làm, t m thân ph i v t v , tôi th ng nên tôimu n cho c u có ch n ng d a, ng sung s ng t m thân m t chút.

- i tôi th ch ngh a „b t c n lao“ nên tôi không thèm làm vi c chi h t,ch ph i tôi th t ngi p âu.

- tôi nói cho c u nghe mà, c u c gi u hoài. Cao mu n cho cô C m H ng nói h t công vi c làm mai ra th nào, nên

can T t Ð c r ng: „Bà Ð c l y tình ch em mà ãi anh, v y anh ch nên nói gi u n ach . Anh ph i cho bà Ð c nói h t công chuy n, r i nh có ch nào không v a ýanh, thì anh s c i, có mu n gì“.

Cô C m H ng ngó T Cao mà nói r ng: „C u n y thi t là k l m mà. Tôith ng c u, tôi mu n tính giùm vi c tr m n m cho c u mà c u c gi u c t hoài“.

t Ð c rùn vai mà c i. Cô C m H ng nói ti p r ng: „Hôm tr c tôi ã nói v iu, bà Huy n giàu l m, ti n b c nhi u, có nhà c a t t l i có ph , có ru ng n a. Bà

có m t mình con B ch Y n mà thôi, nên bà c ng l m, nó mu n gì c ng c h t. C umà c vào nhà ó, thì c u n m không mà n, r i c u mu n th ch ngh a gì ó

u th , kh i làm vi c chi h t. Ng i ta giàu có l i có m t a con. H mình c i r ithì v ó mà , d t i làm chi mà s ch u nh n ói, b n rách“.

Võ L chen vào nói r ng: „Ð c nh l i bà Ð c nói ó thì h p ch ngh a c a anht Ð c l m, có lý nào nh không ch u, nh ng còn ng i m t u n y là ng i ta nhy, không bi t bà Ð c làm mai mà ng i ta có ng hay không ch “.

m H ng c i mà nói r ng:- u tôi li u không c thì tôi có lãnh làm mai chi cho th t công. Thi t

ch ó không ph i l m . Tuy c u T t Ð c có danh con nhà quan, l i có h cbên Tây, nh ng mà bây gi c u h t s nghi p, l i không có ch n ch làm, dgì mà nói ng i ta g . Tôi ch c có m t mình tôi làm mai c, là vì ng i tatin c y tôi l m, h tôi nói thì ng i ta ch u.

- Nh bà Ð c nói c thì tôi c ng ch c anh T t Ð c c ng s ng v ych .

- Sao? C u ng hay không? Nói ph t i?t Ð c chím c i. C u suy ngh m t h i r i nói v i cô C m H ng r ng:- Thi t tôi không tính c i v , ng t ch ép quá, n u tôi không ch u thì

mích lòng ch . Ch u thì tôi ch u, song tôi còn ái ng i m t u n y: bình sinhtôi ch ng h yêu c u ai m t vi c gì. Nay ch lãnh làm mai cho tôi nói mà c icô B ch Y n. Ví nh cô ng, thì ch ng nói làm chi. N u cô chê tôi, cô không

ng thì th t th di n tôi quá.- Xin c u ng lo, tôi h a v i c u, thì tôi s làm y nh l i h a.- Ch h a là h a làm mai, còn s nói c hay không c làm sao ch

dám o ki t23

- Tôi b o ki t, n u tôi nói không c thì c u kêu tôi b ng em, ch ùngcó kêu ch n a.

- Th thì cô B ch Y n có ch a oan r i hay sao mà ch ph n ch n quá v y?

23 cam oan, còn g i là b o k t



- Ê. Ð ng nói khùng n a! Ng i ta là con nhà t t , khéo nói b y nói b !- t thì t t , song chuy n ó mình c ng ph i coi ch ng ch .- u n y nói chuy n nghe ch t c!- Không. Nói chuy n mà nghe, ch d u có ch a oan i n a, tôi nôm24, tôi

ch ng s gì. Tôi ng i là ng i ch nói không c r i th t th di n tôi.- Tôi nói làm mai c. Nh tôi nói c thì c u m i tính làm sao v i

tôi?- u ch nói c thì ch tính th nào tôi c ng ch u h t.- u ph i n n cho tôi hai ngàn ng b c, c u ch u hay không?- c.- u làm gi y cho tôi c m i.- Nãy gi tôi gi u ch i v i ch , ch chuy n n y không ph i d âu. Thân

ph n tôi nh v y mà tôi tính trèo cao quá, s ph i té n ng.- Bi t ai là cao, còn ai là th p, c u? Cao th p gì c ng t i n i mình ch . Cao chen vô nói r ng:- Bà Ð c nói l i y úng l m. i mình ph i tr ng l y mình, mình ph i

cho mình cao ch . Sao mà h mình r i kiêng n ng i ta.t Ð c tr môi l c u r i áp r ng:- Anh nói theo ch ngh a t cao c a anh. Anh nói nh v y là vì anh

không th y bà Huy n là má c a cô B ch Y n, ch chi anh g p bà nh tôi g phôm tr c, thì anh h t t cao c.

- Bà cao th ng oai nghiêm l m sao?- Không ph i v y. Th ng tôi g p nhi u bà làm cao, làm nghiêm, tôi coi

ng nh không, tôi có k gì âu, anh. Bà n y không làm cao, không l pnghiêm, bà nói chuy n nghe ôn hòa ch n ch t, bà giàu mà không ch ng di n,bà cao mà không kiêu c ng, mình th y mình m i kiêng ch .

- u anh c làm r nhà ó, anh có bà m v nh v y, thì úng l m,còn ng i là sao?

- i bà ng n, nên tôi m i ng i. Mình i nói v trong nhà nh v y,tr c khi ng i ta ch u g , t nhiên ng i ta d d m coi mình là h ng ng inào, g c gác âu, h c có b ng c p nào, b làm n ra sao. H i g c gác thì tôikhông lo, b i vì d u th nào tôi c ng g c con nhà quan. Còn h i t i m ykho n kia, thì ch c tôi r t li n, b i vì tôi i Tây h c sáu b y n m mà không có

ng c p nào h t, còn b làm n thì tôi m c lo th ch ngh a “ t c n lao” nênkhông có ngh nghi p, m i làm sao mà nói v i ng i ta.

- , cái ó khó thi t.Cô C m H ng nói r ng ;

- Không khó âu, tôi nh hôm tr c tôi gi i thi u v i m con bà Huy n,tôi nói là Bác V t ph i không?

t Ð c c i ng t r i áp r ng:- Ph i. Hôm tr c ch kêu tôi b ng Bác V t nghe ngon quá. M y cô t ng

Bác V t thi t, m y cô ch u d .

24 t cá b ng cái nôm, ngh a bóng: c i ng i ã có thai



- Thôi, Bác V t l r i, thì Bác V t luôn i ch i ch c sao c.- Ê! Ch tính th ó hi m nghèo l m. Mình ch ng Bác V t, n u ng i ta

i Bác V t v khoa gì, canh nông hay ki u l hay là n khí, r i mình m inói khoa nào?

- Mình nói khoa th ng mãi c hôn?- Tr i i! Bác V t gì mà Bác V t th ng mãi ch ?- Thôi thì nói Bác V t v khoa canh nông c hôn?- Mình nói nh v y, ng i ta n S canh nông ng i ta h i r i lòi

chành25 còn gì?- Không có h i âu. M con bà Huy n tin tôi l m. Mà nhà hai m con

ch Y n có anh em trai âu mà s h t c m ch i i on h i ren26.- Tuy không có anh em, song ng i ta c ng có bà con ch . Ví nh có m t

ng i bà con h i h i d r i làm sao?m H ng ng i suy ngh m t lát r i cô h i T t Ð c r ng:- Thôi tôi nói c u có b ng c p mà i tìm m vàng, m b c ó, nói nh

y c hôn?- mình âu có m vàng, m b c mà mình ch ng Bác V t v khoa ó?- i không có nên h bít l i h m i h t h i. Tôi nh tôi nói nh v y:

u qua bên Tây, c u h c cái môn tìm m vàng, m b c. C u thi u Bác V t,u v hôm tháng giêng, ng t trong x mình không có m nên c u dùng tàic c a c u không c. M i hôm tháng tr c ây có m t h i t b n bên

Tây h sai m t ng i qu n lý qua Sài Gòn ng t ch c cu c tìm m vàng, mc phía bên Lèo Th ng. Ng i y bi t tài c u, nên ki m c u mà c y qu n

xu t cu c tìm m , h a cho c u n l ng m i tháng sáu tr m ng, l i h itìm c, h i xu t v n khai m mà có l i thì h i s cho c u huê h ng 2 ph ntr m trong s l i m i n m. Ông qu n lý ã g i th v cho Ban tr s bên Pháp,

i h Ban tr s tr l i thì c u s lên Lèo Th ng mà tìm m . Tôi tính nói nhy ó, c u coi c hay không?

Cao v i Võ L ng khen C m H ng tính hay, nói nh v y thì không thnào h d d m cho ra m i n i. T t Ð c chúm chím c i r i h i cô C m H ng r ng:

- Ch tính nói nh v y thì nghe c l m. Mà nói i bên Pháp tr l i r imình lên Lèo, song bên Pháp không tr l i trong m t hai tháng ch ng nói làmchi, n n m b y tháng c ng không tr l i tr v n chi h t, r i mình m i nóilàm sao n a?

- i, h c i c r i thì thôi, d u sao có b c ng không h i gì. C u làng i lanh l i c u ki m chuy n c u nói ng gi i cái nghi c a v c u không

c hay sao?- c, mà thôi, chuy n ó là chuy n v sau khoan nói ã. Bây gi lo

chuy n hi n t i tr c. Ch bi u tôi nói v , mà tôi không có qu n áo cho úng,không có thi n b c chi h t, m i làm sao ây? Cái v n ó là m t v n vôph ng gi i quy t.

25 s th t, l bí m t26 c m ch, u tra



- hôn! Th chuy n ó mà lo gi ng gì, tôi bao cho, c u ng lo.- Ch th ng tôi n th hay sao?- Tôi v i c u ch em ng h ng. H i tôi còn nh , ông bà th ng tôi l m.

Lúc tôi d y h c t i tr ng t nh, ông bà g i c u trong nhà tôi mà c u i h cy n m, tôi coi c u c ng nh em ru t c a tôi v y. Nay ông bà khu t r i, tôi

th y thân c u v t v tôi au lòng l m, tôi ch u không c, nên tôi m i l p thgiúp c u có ch ng mà n ng nh , cho sung s ng t m thân. D u tôi ph i

n hao n m b y tr m mà c u l p thân c, thì tôi không n gì, c u ng lo.t Ð c nghe l i nh n ngh a y thì c u c m xúc nên ng i l ng thinh m t h i r i

i nói r ng:- m nay tôi t ng là vi c vui mi ng nói ch i, tôi không dè ch th ng

tôi n n i c tâm l p thân cho tôi. N u c v y tôi cám n ch lung l m.- , thôi t rày s p lên ng có nói gi u n a a.- Thôi, tôi không dám gi u n a âu. Mà tôi t thi t v i ch , trong vi c

y tôi ái ng i quá.- Còn ng i cái gì n a ó?- Tôi s mình i nói mà ng i ta không ng thì mình h th n quá.- Tôi ã nói v i c u, h tôi làm mai thì ch c c mà.- Ch c thi t hôn?- Sai l i không ch c. N u tôi nói không c thì c u ng có thèm kêu

tôi b ng ch n a. Nè mà nh tôi làm mai c, thì c u m i tính làm sao màn n cho tôi?- Tôi ã nói ch mu n th nào c ng c mà.- Tôi mu n c u th ng tôi hai ngàn ng, c u ch u hôn?- t ng tôi c ng không có, làm sao cho có t i hai ngàn ng mà

th ng cho ch .- Ch ng c i xong r i c u s th ng ch , mà tôi không bu c c u th ngt l n, c u có tr m nào c u th ng tr m y, th ng l n cho s hai ngàn

ng c. C u ch u hôn?- Ch mu n m y ngàn c ng c h t, song ph i c i cho c kia ch .- Ch sao. Tôi xin phân ch ng v i hai ông ây, nghe hôn. H c u T t Ð ci c con B ch Y n r i thì c u th ng cho tôi hai ngàn ng … Ý! Mà nói

mi ng không c. C u ph i làm gi y cho tôi c m tôi m i tin. Ông giáo chotôi m t t gi y ông giáo.

Cô C m H ng v a nói v a b c l i bàn vi t, ch Võ L ng i. Võ L a cho côt t gi y tr ng, cô m n luôn vi t m c, r i em l i tr c m t T t Ð c mà nói

ng:- u c m vi t vi t i.- Ph i vi t th nào bây gi ?- u ngày tr c i, r i tôi nói cho c u vi t.- ngày r i.

Vi t nè: “Tôi ký tên d i ây là Châu T t Ð c, 26 tu i, làm t n y mà giao k ti cô C m H ng, 35 tu i, Ð c h c tr ng t l u h c hi t i ch C u

Kho, nh v y: N u tôi c i c cô B ch Y n mà làm v thì tôi s th ng công làm



mai cho cô C m H ng m t s b c là hai ngàn ng. S b c n y tôi a l n l n,sau khi c i v , a ch ng nào s hai ngàn thì thôi, không có ti n l i.

Mu n cho có b ng c , nên tôi làm t n y cho cô C m H ng c m. N u tôikhông gi l i giao k t trên ây thì cô C m H ng c em t n y n tòa H ki ntôi mà òi cho s b c hai ngàn.

- Thôi c u ký tên i.t Ð c ký tên r i a t gi y cho cô C m H ng. Cô v a c l i v a c i,

i cô x p b vô bóp. T Cao b c l i g n nói r ng:- Tôi t ng nên vi t thêm m t câu n a m i ph i.

m H ng h i:- Vi t thêm câu gì?- Thêm câu nh v y: “ u tôi không c i c cô B ch Y n b t lu n c nào,

thì t n y k b ”.- Mu n thêm nh v y thì thêm i.

m H ng trao t gi y l i cho T t Ð c vi t thêm câu y r i m i c t. Cô h it Ð c:

- Bây gi áo qu n c u có nh ng gì âu, c u nói cho tôi nghe th coi.- Tôi có vài b tây tr ng, mà nó ã i27 c a tay, x i bâu r i.- u không có n hay sao?- Không có.- y ph i t may m t b n cho úng m t ng b a i coi mà b n

cho úng l . R i ph i may m t b “tút xo”28 v i ít b tr ng n a ng sauó làm r mà b n, ch b n m t b hoài, coi sao cho c.

- May nhi u t n ti n l m.- Không h i gì. C u có s mi, gi y nón, v , bâu, 29, cà v t hay không?- Có, mà b y b , coi x u quá.- Thôi, tôi mua m i h t th y i, ch c b y b coi không t t.- Tùy ý ch . Nè, mà tôi nói tr c, tôi không có ti n a.- Tôi bao, s n b a nay chúa nh t tôi r nh, thôi c u i v i tôi ra B n

Thành ng t may áo qu n và mua luôn th . S m cho s n, ng h tôinói mà ng i ta ch u, ng i ta m i t i nhà, thì c u có áo qu n mà m c cho t

.- Ch mu n i thì i.

t Ð c vô bu ng thay tây r i cô C m H ng kêu hai cái xe kéo l i mà i v inhau.

Cao ngó Võ L mà c i và nói r ng: “Anh T t Ð c c i v nh v y thì h pi cái ch ngh a “B t c n lao” c a nh quá, mà nh còn d c d c ch . Toa coi ph i

nh m a l y cái ch ngh a c a m a mà m a khuy n khích nh nên nh m i ch u óhôn?

Võ l g t u mà c i.

27 mòn28 (tussor), l a29 (noeux), con ru i c t c



Ch ng IIIT NHÀ THÀNH TH T

Nhà bà Huy n H n phía sau ch Tân Ð nh. M t cái nhà ngói ba c n, n n úc,vách g ch, c a lá sách, s n màu xanh d ng, nhà tuy nh , song cao ráo s ch s , nênng i qua k l i ai c ng khen: “ch ph i th ”.

Mi ng t tuy không l n, nh ng mà t th m nhà ra hàng rào xi m ng d c theong l c ng có m t cái sân r ng c tám th c, hai bên hè c ng còn hai kho ng

tr ng g n m i th c, phía bên tay m t có tr ng m t ám tr u vàng30 v i vài câynhãn, còn bên tay trái thì bà Huy n tr ng rau mà vì cô B ch Y n có tánh ái hoa,nên cô choán g n h t mà tr ng nh ng cây bông hu , bông h ng, bông móng tay,bông c m nhung trên có làm giàn mà cho dây nho bò lên, d i giàn cô l i m t cái

ng úc á s n ng ng i xem bông cho mát m . Còn tr c sân, chính gi a có m thòn non c a ông Huy n xây h i tr c, hai bên có m y ch u cau v i cau vàng,

i có ít ch u ki ng bùm s m31 v i n th ng32 mà vì không ai mu n s a nên nhánhnh y t tung, lá ra bì b t.

n n m gi chi u, bà Ba Lung là ch em b n c a bà Huy n, m c qu n lãnh en,áo l a tr ng còn m i tinh, tóc b c hoa râm, r ng r ng h t vài cái, bà th ng th ng ivô sân, t ng i khoan thai, g ng m t thu n h u. Bà Huy n v a ngó th y thì b cra th m mà chào. Hai bà còn ng ó nói chuy n, k hai v ch ng ông Phán Quì

ng t i n a, ông b t kh n en, m c áo dài àng hoàng, bà m c m t b en màng s c s o.Bà Huy n m i h t khách vô nhà.Trong nhà thì bàn gh lau chùi s ch s mà thôi, ch không ch ng d n chi l m.

n gi a mà phía trong, d n m t bàn th ông bà, có l ng , có c bình33 l n.Còn phía ngoài thì có m t b gh xa lông34 b ng c m lai, trên bàn có m t cái

c bình nh c m b n bông c m nhung, và m i cái gh u có g i d a thêu r ng,thêu ph ng.

n bên tay m t thì có lót m t b ván gõ l n, u ván phía ngoài có m t cáibàn vuông m t c m th ch làm gh nghi35. Trên ván có tr i chi u bông m i, l i có

n cái g i m t thêu c m, còn trên gh nghi thì ô tr u, ô b ng ng b ch chùisáng gi i.

Còn c n bên tay trái thì m t cái bàn n v i tám cái gh , bàn có tr i p36 tr ngch y rìa , l i chính gi a có m t bình bông.

Cô B ch Y n b a nay u n mái tóc h i d n sóng, u b i sát ót, m t gi i phán th tkhéo, môi l i có thoa son. Cô m c m t b hàng “bom bay” màu xanh d t maytheo m t m i, tai eo m t ôi bông xoàn thi t l n, c eo m t s i dây chuy n nh

30 gi ng tr u có lá xanh ng màu vàng31 cây ki ng có lá tròn, nh b ng u ngón tay, trái chín vàng có v ng t32 t lo i ki ng gi ng nh bùm s m nh ng có gai33 bình dùng c m hoa, l hoa34 (salon), b bàn gh phòng khách35 lo i bàn nh , dùng làm n i khai tr u, lúc có ti c tùng r u hay món n36 kh n tr i bàn



i m t trái tim có nh n ba h t xoàn, hai tay cô c ng có eo hai chi c vàng nh n h txoàn n a.

Cô ng t i bàn n mà ch cho b i t bàn. Cô th y khách b c vô nhà thì cô l tt ch p tay cúi u xá m i ng i. Ông Phán Quí ng i t i xa lông, còn bà ba thì l i ván gõ mà ng i. Cô B ch Y n h i gia inh rót n c trà r i cô b ng ra mà m i

khách.Ông Phán h i bà Huy n r ng:

- Ðàn trai h h n m y gi h n?- Tôi có m i lên s m mai, mà cô Ð c h c nói cô i s m không ng, th

nào g n sáu gi cô lên m i t i.- Bây gi m i n m gi , còn lâu l m.- Nghe b y tr nói hôm nào ó ông Phán mình37, b a nay ã thi t m nh

hay ch a?- Th a, tr i tr gió, nên b a h m nh c vai m i ch n ng không c.

a nay tôi ráng l i ây, ch hai cái vai c ng còn h i m i chút nh.- tr ng tu i r i thì hay au m y ch ng ó. Ông u ng thu c tây hay

thu c b c?- Th a, tôi u ng thu c b c. Thu nay tôi u ng thu c ông Ð ng ng

Lagrandière.- Ông th y ó gi i hôn?- Ý, ng làm thu c ngh l m mà. N m tôi m i h u trí ó tôi au n ng

quá, t ng không xong r i ch , may nh có ông c u tôi m i còn ây.- Tôi n sao ch m tiêu quá, còn ban êm có nhi u b a tôi ng khôngc. Ð b a nào tôi r c ng ng coi m ch ng u ng th ít thang thu c

coi.Bà Phán nói r ng:

- nh bà ó ph i làm thu c t mà u ng m i c ch .- y hay sao?- m ngoái ông Ð ng có cho tôi m t t thu c tôi u ng, thi t tôi n c m

nhi u, tôi ng ngon quá, không y m t tháng mà tôi cân n ng t i ba ký lô.- Thôi, lo chuy n con nh xong r i tôi b t ch c bà, tôi u ng th m t

coi.Bà Ba Lung nghe nói t i B ch Y n thì bà h i bà Huy n r ng:

- Còn bà tính g cháu cho ông Bác V t nào âu v y?- Ông Bác V t Châu T t Ð c, em bà con v i cô c C m H ng trong c u

kho.- Thu nay bà có bi t ng hay không?- Không. Tôi quen là quen v i cô C m H ng, n m ngoái con B ch Y n

có h c bánh m t v i cô m y tháng, nên cô t i lui ch i th ng. Cô nói ông Báct là con c a ông Ph Ðào h i tr c ng i d i Long Xuyên, có bà con v i cô,

nên cô ng làm mai ó.Ông Phán ch n l i h i:

37 nh



- Té ra ông Bác V t là con c a ông Ph Ðào hay sao? Tôi có nghe danhquan ph ó hi n c l m. Bà làm sui nh v y là x ng áng quá. Không bi t

m nay ng còn m nh gi i hay không?- Nghe nói hai ông bà u khu t h t, mà ông Bác V t c ng không có anh

em. Cô C m H ng th y v y cô ng làm mai giùm cho.Bà Lung nói:

- u v y thì con B ch Y n kh i làm dâu.- Không làm dâu. Nh ng có m t u n y khó quá. Theo l i cô C m

ng nói, thì ông Bác V t gi i tìm m vàng m b c. Có m t h i bên Tây tínhn ng i tìm trên Lào Th ng mà tìm m cho h i, ch u l ng cho ng

i tháng t i sáu tr m ng. ng còn nói h ch ng nào tìm c m r i h ikhai kh n, n u có l i thì ph i cho ng ti n huê h ng 2 ph n tr m trong trong

m i n m. Ông còn i tr l i. N u h i ch u theo l i ng xin, thì ng s ilên Lèo.

- Ði làm chi lên tr n! Xa quá! Bà có m t mình con B ch Y n n u g nhy r i nó xa bà còn gì?- Tôi d c d c là t i cái ó. Tôi có nói v i cô C m H ng, h tôi g thì v

ch ng nó ph i v i tôi, ch d t nhau i r i tôi làm sao.- Bà có c m mà nuôi con r , c n gì ph i cho i xa làm chi.- Cô C m H ng nói ông Bác V t d c d c không mu n v i tôi, b i vì

sáu tr m ng b c l ng nhi u quá, l i còn ti n huê h ng n a, n u b khôngch u làm thì u ng.Ông Phán nói:

- Ông Bác V t d c d c ph i l m a bà Huy n. H h c thì ph i hành. Tnh chí l n ng h c cái ngh y, bây gi t i lúc hành, bà th ng ng bà c n,bà không cho ng hành thì u ng cái tài c a ng ch . Bà bi u ng nhà r i làmvi c gì? X mình có m âu mà tìm.

- Ch tôi cho con B ch Y n i theo r i tôi nhà v i ai?- xu t giá thì ph i tùng phu ch . Có con gái khi nào nó l n mình g

nó r i, thì nó làm sao t ý nó, mình còn ng n tr ng t ng lai c a nó saoph i.Bà Ba Lung xen vô nói ti p r ng:

- Ông Huy n khu t r i, mà bà ki m ch ng x ng áng nh v y bà gcháu, thi t là có ph c l m. Tôi ch c n u ông Huy n d i su i vàng mà ônghay, thì ông c ng vui lòng n a. Mà bà bà nói ông Bác V t ng còn d c d c,

y b a nay bà m i bà con t i ây làm gì?- Không có ám gì h t. Hôm i ch i trong ch êm, tôi v i B ch Y n có

p ông Bác V t r i, ng c ng ã th y con nh chán ch ng, nên không c n gìcoi n a. Nh ng mà h mu n tính vi c hôn nh n thì tr c h t ng ph i t i nhàch i cho bi t. Cô C m H ng nh chi u nay d t ng lên ch i. Tôi hay v y, tôi

i m i lên n c m. y v y b a nay là b a n c m nói chuy n ch i, ch ch acó ám gì h t.

- Bà có d ý cháu nó ng hay không?- Nó ng.



- Nó ng mà nó c ng ch u b bà theo ch ng mà lên Lèo hay sao?- Nó ng mà không ch u i.- ng mà không ch u i sao c.- Nó tính nó nói v i ông Bác V t b vi c i Lèo, mà nó ch c nó s nóic.

Ch khách nói chuy n t i ó, k th y có m t chi c xe h i ng ng ngoài c a.t ng i b i ch y vô th a v i bà Huy n hay r ng cô Ð c h c ã lên t i. Khách

thôi nói chuy n, bà Huy n th ng th ng i l i c a gi a ch c r c khách, còn B chn thì núp ló trong c a bu ng.Cô b c lên th m, cô m c m t b hàng „bom bay“ tr ng may thi t khéo, tay

c m cái bóp da vàng hoài. T t Ð c i theo sau, c u m c m t b n en, bâung, n en, giày da láng, tóc thoa „brillantine“ láng nhu t, tay có mang ng38

tr ng, mà tay m t thì c m m t bó bông h ng tr ng còn bán khai, tay trái c m m tgói nh bao gi y l a .

Cô C m H ng v a th y bà Huy n thì nói r ng: „ Em lên tr , cho bà i thi tem l i nhi u quá. C u Bác V t l i r c em h i 4 gi , ng t em ph i ch cho tan h c r iem i m i c, nên m i tr ó“.

Bà Huy n c i mà áp r ng: „ Hôm tr c cô có nói g n sáu gi cô lên m i t i.Bây gi ch a sáu gi thì có tr chi âu. Thôi m i vô nhà“.

Bà Huy n tr vô. C m H ng v i T t Ð c theo sau. T t Ð c b c vô th y ôngPhán Quí thì ng ngay mình r i cúi u chào theo l phép bên Pháp. Ông Phán

ng d y áp l , r i T t Ð c m i b c l i g n b ván mà chào bà Phán và bà BaLung.

Cô C m H ng m i T t Ð c ng i xa lông v i ông Phán r i nói r ng: „ a, conch Y n âu r i? H c trò c a tôi nó b c nh v y ó! Tôi lên mà nó không thèm ra

chào h i ch “.ch Y n trong c a bu ng b c ra, m t sáng nh tr ng r m, mi ng chúm chím

i nh hoa n . Cô ch p tay cúi u chào cô C m H ng. C m H ng g c u nóing: „ , t ng âu em tr n, em không dám ra. Mình là gái tân th i mà m c c n i

gì. Thôi l i chào ông Bác V t i“.ch Y n b c l i ng tr c m t T t Ð c và cúi u mà nói r ng: „Em chào

ông“.t Ð c ng d y ngó ngay B ch Y n mà cúi u, r i l y gói bông h ng và cái

gói a cho B ch Y n và c i nói r ng: „Tôi c ng cung kính mà chào cô. Ð nth m cô, tôi ch ng bi t l y v t chi làm l tân ki n cho x ng áng, nên tôi t m d ngcho cô m t bó bông hu ng, v i m t ve d u th m, bông tr ng t ng cái ti t c a cô, d uth m t ng cái danh c a cô, n u cô nh n chút l m n c a tôi, thì tôi l y làm vinh h nh

m“.ch Y n a tay l y bó bông và ve d u, hai ng i nhìn nhau s c m t u hân

hoan, mi ng u c i chúm chím.

38 (gant), bao tay



ch Y n em bông và d u vô bu ng. Cô C m H ng l i ván ng i v i m y bà.t Ð c ng i l i gh xa lông, song khiêm nh ng nên ng i d i ông Phán, ch

không dám ng i ngang.Ông Phán h i T t Ð c:

- Ông Bác V t bên Tây v h i nào?- Th a, cháu m i v hôm tháng giêng.- Ông qua b n h c m y n m mà c b ng Bác V t ó?- Th a cháu bên Tây g n 7 n m.- Gi i ch , h c c nh v y thi t là gi i. Nghe nói có h i nào bên Tây

tính c y ông lên Lèo Th ng mà tìm m vàng m b c ph i hôn?- Th a, ph i.- Ông ch c tìm có m hay không?- Ch c ph i có. Cái vùng núi t ranh Vân Nam ch y dài xu ng m t bên

thì sông C u Long, còn m t bên là dãy núi Trung K , ch c ph i có m nhi u.a nay ng i ta ch a khai kh n là vì không có ai i tìm, ho c có i tìm mà

ng i tìm không tài l c, nên tìm không ra.- Ði tìm thì i trên m t t, làm sao bi t ch nào có m mà ào?- Th a vi c ó khó v i ng i không h c, ch n u h c cho tinh r i thì

không khó gì. Ði tìm m mình ph i nh m a th , r i l y t cát phân ch t ramà coi. H phân ch t r i mình bi t ch ó có m hay không, nh có m mà

gì, có khi mình c ng bi t c m cách m t t bao nhiêu th c n a.- Gi i quá! N u tìm c m vàng thì quý l m.- vàng thì ít có. Mà d u có i n a, vàng th ng hay l n v i nhi u lo i

khác. Mình ph i l p hãng xây lò mà n u, t n v n, t n nh n công nhi u m iy vàng c. Tuy vàng giá cao h n m y lo i kim khác song mình b t n phí

nhi u quá, nên còn l i không bao nhiêu. Tôi c mong tìm cho c m b c,hay m s t, có l i nhi u h n.

i b ng m t mâm r u khai v trên bàn, r i cô B ch Y n l i m i ông Phán vàt Ð c dùng. Ông Phán nói ông có b nh nh c m i nên ông c r u và ông m i T tc dùng r u m t mình.

ch Y n nói:- u bác Phán c r u, thôi cháu rót „limonade“ cho bác u ng.- Thôi cháu, r ng c a bác lung lay h t, u ng „limonade“ có n c á ây

nó nh c ch u không n i. Ð bác u ng n c trà. Cháu rót r u mà m i ông Báct i.ch Y n h i T t Ð c:- Th a ông mu n dùng th r u nào?- Tôi ít a r u. Nh ng th nào cô m i thì ch c tôi u ng c ng ngon h t.

y cô mu n cho th r u nào tùy ý cô l a.- La ve c hôn?- Th r u ó h p v i c nh ng hôm nay l m. N u cô b ng lòng nh

y thì c rót cho tôi m t ly.ch Y n l y m t chai „la ve“ bi u b i khui r i rót m t ly m i T t Ð c.



Cô C m H ng dòm th y thì nói l n r ng: „C u Bác V t ng quá! Th y B ch Y ni c u òi „la ve“ ch “.

- Th a ch , s ó em không c tâm. Cô Hai m i em dùng r u, em c ycô l a giùm, cô l a „la ve“ cho em ó ch .y bà u c i. Bà Ba Lung ngó bà Huy n mà nói nho nh r ng: „Ông Bác V t

vui v quá. C p ó x ng ôi d !“ Bà Huy n g t u. Cô C m H ng nói: “Tôi t ngcô B ch Y n nhát ch , té ra nó c ng d n d mà“. Bà Phán nói: „Con gái i nay th y

n ông con trai nó bi t m c c nh ch em mình h i tr c v y âu“.m H ng b c qua gh xa lông l y m t cái g i d a mà coi r i h i B ch Y n:

- Ph i em thêu ây hay không?- Th a ph i, em thêu ó a.

m H ng h i T t Ð c:- u coi h c trò tôi thêu có khéo tay hay không?- Khéo l m! Nh ng mà coi p con m t có m t chút, còn ng i ng i thêu

ph i m t trí nh c xác h t s c.- u còn nói cái u trong h i ch êm hôm tr c ó n a ch . Hôm

tr c là i ch i, còn b a nay i coi v a. C u còn pha l ng n a thì h t v ,ch không ph i ch i âu.

Bà Huy n t c c i, bà thu t nh ng l i T t Ð c i áp v i B ch Y n hôm ntrong h i ch êm cho m y bà nghe, thì m y bà c i ng t. Cô B ch Y n th y bàn n

ã d n xong r i, cô m i b c l i nói nh v i m , xin m m i khách nh p ti c.Bà Huy n ng d y m i khách.Cô C m H ng l i bàn n th y d n có sáu ch thì cô h i r ng:

- a, sao d n có sáu ch ? B ch Y n, em không ch u ng i hay sao!ch Y n áp:- Th a, em thong th ng em coi cho b y tr b ng d n m i c.

Cô C m H ng:- Ê, không c. Em ph i ng i ch . i nay mà em làm theo thói

ng i x a thì trái mùa quá. Ng i n r i sai b y tr không c hay sao, c n gìph i ngoài mà coi.

Cô kêu b i mà bi u l y thêm m t b chén a và nh c thêm m t cái gh uhàng phía trên r i m i ông Phán ng i t i u bàn. M t bên cô s p bà Huy n, bà BaLung r i cô B ch Y n, còn bên kia cô m i bà Phán ng i trên, r i t i cô, T t Ð c ng isau h t, ngang m t v i B ch Y n. Ông Phán và m y bà u ng i theo ý cô C m

ng s p, B ch Y n c ng ph i vâng l i, ch t ch i không c.Ch khách v a m i c m a, thì cô C m H ng nói r ng:

- u Bác V t có tánh hay m c c . B ch Y n em g p n mà m i c u nnghe hôn.

ch Y n ngó T t Ð c mà c i và áp r ng:- Hôm trong h i ch , ông Bác V t có n bánh v i em, t i gian hàng cô.

Ông n bánh nh th ng, có m c c chi âu.- Hôm ó khác, còn b a nay khác.- Hôm ó m i g p l n u, mà ông không m c c , b a nay quen r i, em

ch c ông không m c c âu.



- u c u không m c c thì c u lo l p nghiêm, c u n c ng không c,nên em là ch nhà, em ph i ép c u.

- Em xin vâng l i cô.ch Y n g p m t mi ng ch giò b vào chén T t Ð c. C u cúi u t n, và li c

t ngó cô r t h u tình. C m H ng ki m chuy n mà nói v i m y bà không d t, cho hai tr thong th a tình v i c p m t, gây ngh a v i nh ng món n. n c m r i

y bà c ng l i ván mà ng i n tráng mi ng và u ng n c. Ông Phán v i T t Ð cng ng i t i xa lông. Ông Phán v a b ng chén trà v a h i T t Ð c:

- Ông tính c i v , tho ng nh gi y bên Tây g i qua, ông ph i i lên Lèoi làm sao?

- Cái ó thi t khó. Ví nh h i ch ng tr l i, cháu c i v xong r i gi y qua t i, thì ti n l m. Còn nh cháu nói mà ch a k p c i v , r i gi y g i

qua g p, thì r i cho cháu quá.- Ông nh d t v lên Lèo hay sao?- Vi c ó cháu ch a dám quy t nh. N u v cháu vui lòng i v i cháu

thì t t l m. Còn nh s c c không ch u i, thì cháu d i n y lâu lâu cháu th m.- Vi c ó h i nãy m y bà có bàn lu n v i nhau. Tôi coi ý bà Huy n n u

bà g con B ch Y n thì bà b t r ph i v i bà, ch bà không cho i xa. Mànghe nói con B ch Y n nó không ch u i.

- Cháu ã g i th h a l v i h i r i, bây gi làm sao?- Có h i gì. Bây gi mình nói mình m c vi c nhà nên i không c thì

thôi, h i có phép nào ép mình, ch ph i làm vi c nhà n c hay sao mà s .- Ði lên ó n l ng l n quá, mà vi c thành r i cháu còn c chia l i

a. Ðó là m t c h i cho trai l p nhi p, b c h i y thì u ng l m.- Ông nói ph i. Ði làm nh v y mà b thì u ng thi t. Nh ng mà tôi ngh ,

con ng i giàu hay nghèo u t i s m ng. N u ông có cái m ng làm giàu,u n m ch i nhà, ông c ng giàu. Còn n u m ng c a ông ph i nghèo, d u

ông có s n b c muôn b c tri u i n a, c ng không còn. Hu ng chi lên x Lèolà ch non cao r ng r m, n c c, thú d . Ði lên ó có ph i d gì âu. Theotôi t ng n u ông c i v , nh c i ch nào khác thì tôi không dám nói, ch

i con bà Huy n ây, ông không i ch i, ng thèm làm vi c chi h t, ôngng không ói.- Ông th ng cháu, ông d y nh v y, thi t cháu cám n l m. Ng t vì

ph n nam nhi thì ph i bay nh y v i i, ph i làm cho có công danh, ph i t ocho thành s nghi p, ch không l n m không mà n c m m i ngày hai b a.Hu ng chi công cháu h c ã dày, may g p dùng tài h c c a cháu, mà ph i b

i, thì áng ti c l m.- Ðã bi t nh v y, song i có nhi u cái tr c tr o l m. Nhi u khi mình

tính vi c n y mà mình ph i làm vi c khác. V y ch ông không th y hay sao?Có ng i h c v chánh tr mà l i ra buôn bán. Có ng i h c v y khoa, mà l i

i làm ru ng làm v n. Tôi t ng i th nào c ng c, mi n kho thânyên trí là h n.



- Ông là ng i l n tu i, l ch lãm vi c i, ông khuyên cháu nh v y,thi t cháu i n ông l m. V y cháu suy ngh l i.

- , ông nên suy ngh l i. Tôi coi ý bà Huy n th ng ông l m. Ðó c ng là h i.

- Cám n ông.- Tôi tr ng tu i, mà l i có b nh nh c vai, h ng i lâu r i au rang c cái

ng, ng không c. Vây tôi ki u ng tôi v n m ngh .Ông Phán ngó qua b ván, thì t y b n bà ã g y sòng t s c ánh xu nh m t l n

mà ch i v i nhau, ông c i mà nói r ng: „M y bà h g p nhau thì v y hoài. Thôi tôicáo l i xin cho tôi v s m“.

Bà Phán nói: „Ông có m t thì v tr c i, tôi ánh bài ch i m t chút“.Ông Phán t giã m y bà r i b t tay T t Ð c mà nói r ng: „Tôi xin l i ông Bác

t“.t Ð c cúi u áp r ng: „Cháu không dám“.t Ð c a ông Phán ra c a ngõ r i c u m i vô nhà.

Cô C m H ng nói r ng: „Ông Phán v thì v , ch c u Bác V t ng có b tch c mà v không c a. Làm r , ch ng nào ng i ta cho phép m i c v .

y bà bây gi m c ánh bài v y B ch Y n ph i lãnh c m khách, nghe hôn“.Cô B ch Y n d , r i ngó T t Ð c mà c i. Cô rót n c trà m i c u u ng, l y

thu c m i c u hút.Hai ng i ng i ngang nhau t i xa lông, c li c ngó nhau r i chúm chím c i, ch

không bi t chuy n chi mà nói.Cách m t lát cô C m H ng nói r ng: „ a, B ch Y n em c m khách, mà sao em

ng i l ng thinh v y? Còn c u Bác V t bình th ng ham nói l m mà sao b a nay l iquên sách, quên v h t r i“.

t Ð c áp r ng:- Ng i ch i c ng vui, c n gì ph i nói. V y ch ch quên câu: ”Nói là b c, còn nín

là vàng” hay sao?Cô C m H ng ngó bà Huy n mà c i và nói r ng:

- Trong trí c u c t ng vi c tìm m vàng m b c hoài, nên h m mi ngra là nói vàng b c. Nè, c u Bác V t, tôi nói cho c u bi t, h c u vô làm r nhà

y, thì bà Huy n không ch u cho c u i lên Th ng Lèo, H Lèo gì âu, c ung có ch n r n.

Bà Huy n nói:- Thi t tôi không cho i âu h t. V ch ng nó ph i nhà v i tôi ch .

Bà Ba Lung nói:- Ông Bác V t vui v , d th ng quá.

Bà Huy n c i và nói:- Không bi t t i tr i khi n hay sao, mà hôm trong h i ch tôi g p có m t

lát thì tôi th ng quá.Bà Phán nói:

- nh v y mà không th ng sao c.Cô C m H ng nói:



- Còn m i, nên c u l p nghiêm ó. Ð quen r i ây c u nói chuy n l nru t l n gan cho mà nghe. Bà Huy n có th y r i b a h m.Bà Huy n nói:

- , nói chuy n nghe d th ng l m.- t Ð c lóng tai nghe m y bà khen c u, thì c u làm b m c c , nên ng i

ngó ra ngoài sân, không nói chi h t.Cô C m H ng nói:

- ch Y n em không bi t nói chuy n, thôi em d t c u Bác V t ra sân chbông c a em tr ng ó cho c u coi ch i, i em.

ch Y n ng d y, T t Ð c c ng ng theo, r i ng i không m i, k không nài,mà hai ng i ng b c ra c a. Khi xu ng th m T t Ð c h i B ch Y n r ng:

- Cô a tr ng bông l m sao?- Em có tánh ái hoa, nên thích tr ng hoa l m. Ông yêu hoa hay không?- Cô thích th gì thì tôi yêu th ó.

ch Y n d ng l i, ngó ngay T t Ð c mà c i và h i r ng:- y u ông m i nói thi t, hay ông nói theo u lãng m n nh trong

i ch ?- Ðây là nhà cô, ch ph i là h i ch hay sao mà nói lãng m n.- Té ra ông ã ph cái ch ngh a „B t c n lao“ r i hay sao?- Tôi ph ó là t i cô! Cô có bi t s c cô p, t ng cô i, mi ng cô c i,t cô li c th y tu u ngã m n, chí s u l t lòng h t hay không?

ch Y n ngó T t Ð c trân trân. Ðèn n ngoài ng gi i vô sân l m , nh ngmà hai ng i nhìn nhau u th y rõ ràng m i ng i trên m t có cái v c m tìnhng m ng m; v a vui v a bu n pha l n. B ch Y n nói:

- Nghe nh ng câu ông nói ó thì em h t dám chê ông d t v khoa ái tìnha r i. V y mà h m nay em trông ông lên nhà, ng em xin ông gi ng gi i

cho rõ cái ch ngh a „b t c n lao“ cho em hi u ch .- Tôi l y làm ti c là không làm cho cô v a lòng c, b i vì h m nay tôi

quên h t cái ch ngh a ó r i, bây gi tôi m c lo th cái ch ngh a khác.- Ch ngh a có th i d nh v y hay sao?- Ch ngh a khó i l m. Nh ng vì nhan s c c a cô m nh h n ch ngh a

nhi u quá, nên nó xoay ch ngh a nh ch i.- Bây gi ông th ch ngh a nào âu, xin ông cho bi t m t chút?- b a g p cô n nay sao tôi l i mê m n cái ch ngh a „gia ình“.- Cha ch , ch ngh a m i nó trái h n v i ch ngh a c , a ông.- Thi t trái h n, mà ng i c a tôi bây gi c ng khác h n, ch không ph i

là ng i hôm n .- i sao v y?- i cô có cái tinh th n m m mà m nh m l m, nó lôi kéo tôi, r i nó

i ng i tôi, nó i luôn ch ngh a c a tôi n a ch sao.ch Y n c i. Cô ng ngó ra ngoài ng r i h i r ng:- i chi u em th y ông v i cô Ð c i lên b ng xe h i sao cái xe âu m t

i?



- i chi u tôi m n xe „location“39 tôi lên cho mau, vì tôi nóng n ymu n g p cô, n u i xe kéo thì ch m l m. Tôi bi t h lên ây r i thì không th

mau c, nên tôi tr ti n cho xe v tr c, ch nó u ch sáng êm t nti n vô ích.

- Thôi, em m i ông b c l i ây mà xem hoa em tr ng.ch Y n d t T t Ð c th ng th ng i l i v n hoa.

Hai ng i i l i t i giàn hoa thì ng ng l i. Nh èn trong nhà gi i sáng ngangqua c a s nên v n hoa v n hoa ch sáng ch m . T t Ð c ngó giàn hoa, ngó m ych u bông s p hàng, r i ngó cái bàn á. C u g c g c u mà nói r ng:

- Tôi th ng nghe ng i ta nói ng tiên p l m. Tôi ch a c th yn nào, nh ng mà tôi ch c có p thì p nh v y, ch không th nào mà h n

c. Ban êm tr ng t , mình t t h t èn trong nhà ng cho gi i ra ây,mình ng i l i cái b ng n y, mình m i ng i yêu c a mình ng i m t bên, trêntr i bóng tr ng gi i giàn nho r i t a ánh sáng d i giàn ch t ch m , mìnhngó tr ng, ngó bông, r i ngó ng i yêu, mình s th th i trong lòng nh m yông tiên v y. Thi t tôi không ng hôm nay tôi c l c b c n ch n y, mà

i ây r i ch ng bi t còn hy v ng c tr l i ây n a hay không!ch Y n ng ngó T t Ð c trân trân, ch ng c u nói d t l i r i, cô c i mà nói

ng:- Sành sõi v khoa ái tình quá, mà nói m i h c ch .- Ái tình không ph i h c mà bi t âu cô. Trái l i tim c a mình nó p th

nào ó r i nó làm cho mình sanh ái tình ch .- Nh ông c t ngh a em m i hi u, ch thi t thu nay em không bi t.- Thu nay cô ch a c m v ái tình l n nào hay sao?- Ch a.- May cho cô l m.- i sao mà ông nói may?- ng t tình kh l m cô i! Tôi m i v ng có m y b a nay mà tôi

ch u không n i.- Em khuyên ông ph i ráng mà ch u, b i vì có c c nhi u thì công càng

n.- Tôi tình nguy n ch u c c.

ch Y n c i r i b c l i ch u bông, tay vu t ve bông mà nói r ng:- Em d t ông i xem bông mà nãy gi c ki m chuy n b y b h i ông

hoài, không ch bông cho ông xem ch . M y ch u h ng em tr ng ây bôngkhông c l n l m, là vì thi u phân. Ð t n y khó ki m phân quá, ph n thì

ng nhi u nên h ng tr ng không th nào b ng trên Ðà L t c. Còn m ych u c m nhung thì khá. C m nhung em tr ng màu, m c ban êm ôngth y không rõ, ch ban ngày coi p l m.

t Ð c nói:- Bông cô tr ng coi p thi t, nh ng mà nh cô ch nên m i p ó.

39 xe cho m n, xe lô



- a kìa! Thi t ông nói ng i ông b a nay v i ng i ông hôm trong h ich khác h n nhau, thì là ph i l m.

- Mà cô coi ng i b a nay v i ng i b a h m ng i nào hay ng i nào.- Hai ng i riêng ra thì d h t. Hay là nh hai ng i nh p m t ó.

m H ng trong nhà nói om sòm r ng:- Hai ng i ó d t nhau i coi bông x nào âu, mà bi t m t v y kia.

Th h i lên Ðà L t sao ch .ch Y n ch vô nhà mà c i, r i m i T t Ð t vô.m H ng th y hai ng i b c vô thì nói r ng:- À, vô kia kìa. V y mà t ng i m t r i ch . C u Bác V t ch i ch tôi

v i nghe hôn. Ð ng có b tôi mà v tr c a.t Ð c nói: « Em âu dám”, r i b c l i ng coi ánh bài. B ch y n bi u b i

nh c gh em l i cho c u ng i r i cô i làm cà phê mà ãi khách. Ð n 11 gi , bà BaLung nói bu n ng nên xên bài40 . Khách s a so n v , thì cô C m H ng nói v i bàHuy n r ng:

- a nay s n có hai bà ây là hai bà con trong nhà, tôi xin th a thi t v ibà Huy n; c u Bác V t m côi cha m mà nay c u ã h c nên danh r i. C u v

m y tháng nay, thi t c u quy t l p công danh ch c u không tính c i v .i tr i xui khi n c u g p B ch Y n c u th y tánh n t nó c u m n, nên c u c y

tôi th a v i bà Huy n, n u bà không chê c u thì c u xin c i nó. Bà Huy n cóvui lòng g hay không, xin nói giùm cho c u bi t ng c u lo b b c t i.

Ai n y u nín khe, lóng tai nghe bà Huy n nh t nh. Bà Huy n ng i l ng thinht h i r i bà nói ch m rãi r ng:

- thì tôi g , nh ng mà tôi nói tr c, h tôi g thì tôi b t v i tôi, chtôi không cho i âu h t.Cô C m H ng c i mà áp r ng:

- Tôi xin thay m t cho c u Bác V t mà cám n bà Huy n. Mi n là tôic bi t bà Huy n ch u g thì r i vì vi c ó là vi c c n h n h t. Còn vi c

t v i bà là vi c sau, ch ng c i r i mình s tính, không mu n gì. Bâygi tôi xin bà Huy n m t u n a: c u Bác V t côi cút, nh bà có th ng thìxin bà dung ch ng bu c t c l mà t i nghi p c u. Xin bà k b a naynh là ám h i i. Mình coi ngày coi tháng ch ng nào c, thì cho làm l

i kh i ph i làm ám h i n a.Bà Phán nói r ng:

- i n y có ai làm nhi u l . H nói xong thì ch n ngày i c i m t l ncho ti n.Bà Huy n nói ti p r ng:

- Tôi d l m, tính sao c ng c h t. Tôi bu c g t u là h c i r i thìph i v v i tôi.Cô C m H ng ng d y nói:

- c, c mà. Vi c ó xin bà tôi tính.

40 t thúc sòng bài



m H ng v i T t Ð c t giã m i ng i, r i kêu xe kéo mà v .Bà Phán v i bà Ba Lung c ng v theo. Khi b c ra c a bà Ba Lung nói v i bà

Huy n r ng:- Thôi, tính v y c ng xong. Ông Bác V t x ng áng mà tính d th ng

quá. Còn kén ch n chi n a.Bà Huy n c i và nói r ng:

- Tôi th ng nó nên tôi m i ch u g ó ch .



Ch ng IV

SAY TÌNH

m mai chúa nh t, h c trò ngh h t nên tr ng “N l u h c hi u” c a cô C mng, m y c n u óng c a v ng hoe. C n nhà riêng c a cô , là c n nhà u, thì

a m có m t cánh.Cô B ch Y n b n m t b l a m ng màu tr ng gà, trau gi i thi t khéo, trangm thi t p, ng ng xe kéo ngay tr c c a cô C m H ng r i b c xu ng g n

gàng, m bóp b ng da màu xám ra l y b c c c mà tr ti n xe. Chú xa phu a hai tayy ti n và nói nh nh r ng: “Ð ng xa quá xin cô cho tôi xin n m xu”. B ch Y n

i và l t t l y thêm m t c c mà nói r ng: “Tôi cho chú thêm m t c c ó”. Cô ai quày qu i vô c a. Xa phu nói: “Th a cô, dù”. Chú nói và l y cây dù b ng l a

xám ch y rìa xanh mà a. B ch Y n tr l i l y dù r i b n b i vô, không k p cámn xa phu, mà xa phu h i ch ng nào cô v ng ch , thì cô khoát tay mà thôi, khôngp nói.

c vô t i c a ngó quanh qu t không th y ai h t, b cô th t v ng nên có s cbu n.

Ng i àn bà n u n, ng lui cui sau b p th y d ng cô B ch Y n thì nhè nhi lên.

ch Y n h i:- Cô Ð c i âu v ng.- Th a, bà tôi còn ng .- Qua tám gi r i mà còn ng hay sao?- Th a. H i hôm có khách Trà Vinh lên m i bà i coi hát. Khuya bà tôi

ph i th c d y s m mà a khách v r i m i di ng l i, nên ng tr .- bu i s m mai t i gi , có ông Bác V t l i ây hay không?- Ông Bác V t nào?- Ông Bác V t Ð c, bà con v i cô Ð c ó.- Th a, không có.

ch Y n rùn vai, châu mài r i nói r ng:- Thôi ch làm vi c gì thì i làm i, tôi ng i ây tôi ch cô Ð c, tôi coi

ch ng nhà cho ch luôn th .Ng i n u n xây l ng i vô trong. B ch Y n dù và cái bóp trên cái “divan”

i ng i trên gh t i xa lông. Cô th y có ch n dung c a cô C m H ng trên bàn,cô vói tay l y mà nhìn. Cô coi mà m t c dòm ch ng ngoài c a hoài. M t lát côbuông cái ch n dung, cô úng d y, r i b c l i c a mà dòm ra ng. Cô ng ó

t h i r i cô tr vô, cô ng i l i cái “divan”, cô m bóp l y ki ng v i ph n ra r i côsoi m t mà gi i ph n l i.

ch Y n ang ch m ch gi i m t, thình lình T t Ð c b c vô ng t i c a dnón mà dòm vô nhà. Tuy nhà không c sáng, nh ng mà hai ng i th y nhau rõràng. T t Ð c xâm xâm b c vô mi ng chúm chím c i, còn B ch Y n l t t bki ng và ph n vào bóp, b r t b ng .

t Ð c cúi u chào B ch Y n và h i r ng:



- Tôi r t cung kính chào cô. Cô xu ng t i h i nào? Cô ch tôi lâu haykhông?

- Em c ng chào ông. Em xu ng t i ây h i 8 gi n m phút.- Bây gi m y gi r i?

ch Y n vén tay áo mà coi ng h r i áp r ng:- Ðúng 8 gi r i.- Té ra cô ch tôi 25 phút. Tôi l i quá. Chi u hôm qua tôi c th c a

ch Ð c d y s m mai n y, t 8 gi t i 8 gi r i tôi ph i xu ng ây ng tínhvi c hôn nh n. Ch l i nói có l s c g p cô. Tôi m ng quá, nên b a nay tôi

y s m, thay qu n áo r i 8 gi thi u 10 phút tôi ra i. R i i d c ng tôip m t ng i anh em b n níu l i ng nói chuy n d n d n, làm cho tôi i

tr , cho cô ph i nh c lòng. Tôi xin cô tha l i cho tôi.- Ông có l i chi âu. Em i ch B n Thành, ti n ng em i th ng vô

ây th m cô Ð c. Thi t em không dè ông c ng l i ây.- Té ra hai ta g p nhau ây là vi c tình c ? Tôi c g p cô, thì vui v phi

th ng, mà nghe cô nói m y l i vô tình y, thì s vui c a tôi 10 ph n gi m h t5 ph n.

- i sao v y?- Cô không bi t hay sao? Cái tình c nó vô tình l m. Ph i c ý g p nhau

thì m i có tình, ch thình lình g p nhau thì có tình chi âu.ch Y n ngó T t Ð c r t h u tình r i c i mà nói r ng:- Thôi, em có ý mu n g p a. Bây gi s vui c a anh tr l i 10 ph n

hay không?t Ð c c i và áp r ng:- Nghe m y l i n y, s vui c a qua gia b i t i 20 ph n, ch không ph i

10 ph n âu. Em c ý mu n g p qua thì s vui tr l i 10 ph n, r i nghe emkêu qua b ng “anh” thì vui thêm 10 ph n n a là 20 ph n.

- ch Y n g t u. T t Ð c cái nón trên bàn. C u ng i cái gh g nch B ch Y n ng i r i h i nh r ng:

- Ch Ð c i âu? Nãy gi em xu ng ây có g p ch hay ch a?- Cô Ð c còn ng .- Ý! May d à! Vái ch ng t i chi u r i ch s th c d y.- i sao anh vái k c c nh v y?- Qua vái ch ng t i chi u ng mình có nhi u gi mà nói chuy n v i

nhau.- Em không th lâu c. Em xin phép má i ch m t chút thôi. Em

trông cô Ð c th c d y em nói chuy n r i em v . Má khó l m ch ng bao gicho em i âu m t mình. Hôm s m mai em nói h t s c má m i cho i ó, màmá d n i m t chút xíu mà thôi. lâu ây má r y ch t.

- u má g t nh v y, thì qua không dám c m em t i chi u, b i vì quatính h g p em thì qua s n n n xin em t nay cho n ám c i em vui lòngcho qua th y m t th ng. N u c g p m i l n u mà cho em b má r y

i má gi n má không cho i n a, thì qua làm sao mà g p em cho c. V y



qua không dám c m em lâu, song qua xin em vui lòng , n u không cvài gi thì c ng c m t gi ng qua t tình c a qua i v i em cho em rõ.

- Cha ch ! Ch a có gì h t mà kêu b ng “má” nghe ngon d !- Hôm n có tr c m t nhi u ng i má ã h a g em cho qua r i. T

ngày y qua tính ch c qua là con r , nên qua kêu b ng má ch sao.- Má ch u g , mà anh ch a bi t em ng hay không, thì làm sao anh dám

ch c anh là con r ?- Em không ng hay sao?- Câu h i ó em ch a tr l i c.- i sao v y?- i em ch a nh t nh.- Ch t ch a! V y ch em còn i gì n a mà em ch a ch u nh t nh?- i g p anh.- p ây r i, thì nh t nh i.- Em mu n g p cô Ð c r i em m i nh t nh tr c m t anh và cô Ð c.- Bây gi cô Ð c còn ng , thôi em nh t nh th nào, em nói ph t cho

qua bi t tr c coi.- Anh g p nghe l m hay sao?- p l m.- Anh mu n nghe g p thì em nói cho anh nghe: Em không ng.

t Ð c v a nghe nói thì vùng ng d y ngó B ch Y n trân trân. C u châu màyth c tay trong túi qu n i qua, i l i, r i ng ngay tr c m t B ch Y n mà h i r ng:

- Em chê qua, nên em không ng ph i hôn?ch Y n ng i ngó ngay ra c a, không ch u tr l i. T t Ð c h i câu y m t l n

a, thì cô m i th ng th ng áp r ng:- Ph i, em chê anh nên em không ng.- i sao em chê! Em chê, chê ch nào xin em nói cho qua bi t?- Ch em chê anh ã bi t r i, c n gì ph i nói ra làm chi.

t Ð c di qua, i l i m t h i n a, r i l i cái “divan” ng i g n m t bên B ch Y n,ngó cô m t cách dan díu nói gi ng bu n th m r ng:

- Em nói thi t hay nói ch i?- Nói thi t.- Em có bi t s nói thi t c a em ó làm au n cho qua, c ng nh em

n m i tên nh n vào trái tim c a qua hay sao? D u th nào i v i qua, emng ph i dùng m t chút t bi, ch sao em n nh n tâm quá nh v y!- Em không ng thì nói em không ng, có chi âu mà nh n tâm?- Ví nh em không ng thì em nói v i ch Ð c, ho c em vi t th mà nói

cho qua hay c ng c. Em không ch u làm nh v y, em l i quy t g p m tqua ng em truy n rao s em không ng, c ch d ng y không ph i là cch c a m t ng i c ác hay sao?

- ch ó là c ch c a gái i nay ch , vi c gì c ng nói ra ngay, không ai mà làm b làm t ch.

- Gái i nào c ng v y, có l nào gái i nay l i không có nh n tâm?



- Em không ng, anh phi n em l m hay sao? Mà sao theo trách em hoàiy?- Em h i k quá!- i nãy em tính i cô Ð c th c d y r i em s nói. Ai bi u anh c theo

i hoài làm chi, cho em ph i nói ra, r i bây gi anh phi n.- Qua t ng em mu n tính chuy n ám c i nên qua m i theo h i, ch

qua có dè em nói chuy n nh v y au?t Ð c ch ng tay trên t “ i van” mà th dài r i nói m t mình r ng:- Hôm tr c tôi ã s vi c ó, nên tôi do d . T i ch Ð c nói b ng, nên

bây gi tôi m i b h th n nh v y.ch Y n li c m t ngó T t Ð c mà nói r ng:- Em không ng là t i anh, ch có ph i t i em âu mà anh phi n em.- Sao mà t i qua?- i anh không th ng em, mà anh dám tính ng nói c i b ng em,

ch t i sao?- Qua không hi u em mu n nói cái gì. N u qua không th ng em, thì

làm sao qua dám c y ch Ð c làm mai ng qua nói mà c i em. Ng i có s cnh em l i có m t bà m nh bà m c a em, thì có th nào mà ng i ta khôngth ng ng. Qua ch ng ph i là á hay là cây, thì qua th y em t nhiên qua

ng ph i th ng em, ch làm sao mà không th ng.- Anh nói nh v y, sao hôm g p nhau l n u trong h i ch anh không

thèm ngó t i em?- Vì qua s ngó r i th ng em i, mà cái th ng vô hy v ng thì kh n n n

m, nên qua không dám ngó.- Em nghi nh ng l i anh nói ó là l i ph nh ph , ch anh không có

th ng em chút nào h t.- Em l y b ng c nào mà em nghi?- u anh thi t th ng em, mà sao anh còn tính s i lên Lèo? Em phi n

anh ch ó l m, nên em không ng, anh hi u ch a?- À ! T ng em phi n v vi c nào kia, ch phi n v vi c ó thì qu y

m. Ð qua c t ngh a cho em nghe. Vi c i Lèo qua tính tr c khi g p em,ch không ph i m i tính ây. Qua h c thành tài r i t nhiên qua ph i l pthân, ch không l không i ch i hoài.

- Bây gi anh nói chuy n sao nghe trái v i ch ngh a “B t c n lao” quá.- Ðó là chuy n bày ra nói ch i cho vui, ch ch ngh a gì em.- Anh gi i ch ngh a y hôm tr c nghe h u lý l m ch . Má nghe má

ch u l m.- y h ? Thôi ch ng c i r i qua s d y cho em thông ng thi t

hành v i qua. Bây gi qua nói vi c nhà c a qua cho em rõ, xin ng nóich i n a. Thi t qua lo l p thân h t s c. Vi c i lên Lèo là cái ti n trình c aqua. Ti n trình y tuy p , song không vui v cho l m. T ngày qua g pem, nh t là t ngày qua c l i má g em cho qua, thì qua coi cái ti n trìnhy càng thêm r c r b i ph n, ch ng khác nào con ng d t qua vào c nh

tiên, mà ch ng khác nào con ng cho qua em h nh phúc n mà d ng



cho em v y. Vì qua th ng em, qua tr ng em l m, nên qua m i tính c i em.u qua c m t ng i v nh em, thì qua ph i làm cách nào v qua

giàu có, sang tr ng h n các n bà khác h t th y, ch ch ng bao gi qua ch ucho v qua c l c c ng i cái a v t m th ng nh h v y. y v y vìth ng em, nên qua ph n ch n mu n i lên Lèo. L thì em th y qua nh v yem càng th ng qua, ch sao em l i phi n qua?

- Anh c i em r i, anh i lên Lèo, anh b em hay sao?- Em i v i qua ch .- Em i sao ng. Em i r i b má nhà v i ai?- Mình i lâu lâu v th m má.- Má không ch u cho em i âu.- Thôi thì em nhà v i má, lâu lâu qua v th m m t l n.- Em không ch u nh v y âu. V y ch anh quên l i má bu c hôm tr c

hay sao? Má nói má bu c g t m t u, là h c i r i thì ph i v nhà v i emvà má.

- Ph i. Hôm tr c má có nói nh v y. Cha ch ! N u thi t má c n khôngcho qua i lên Lèo Th ng mà tìm m , thì ti n trình c a qua b bít r i, u ngtài h c c a qua l m.

- u anh không ch u b vi c i lên Lèo, thì má không g , mà em c ngkhông ng n a. Anh li u l y.

- u em bu c g t nh v y, thì tôi nghi p cho qua l m. Xin em th agiùm l i v i má, em c t ngh a cho má rõ …

- Em không th a, em không c t ngh a gì h t. Em nh t nh anh ph i nhà b vi c tính i lên Lèo i.

- nhà r i i làm ngh gì n?- Thi t hành cái ch ngh a “B t c n lao”.- Vi c quan h cho i c a qua mà em c nói pha l ng hoài!- Em nói h n hòi, ch em có pha l ng âu. N u anh b vi c i lên Lèo,

thì anh mu n gì c ng c h t th y. Anh n m không mà n, còn có bu n thìth i ch i, tr n i không ói rách chi âu mà s .

- Khó quá!- Có chi âu. Không c n làm vi c chi h t, song c ng sung s ng no m

n già, nh v y thì d quá, sao l i than khó?- Coi k l m ch . Làm trai mà cho v nuôi thì thiên h coi ra gì.- Vi c riêng c a mình có can ph m gì n thiên h mà h dám xía mi ng

vô. Mình ph i nuôi v thì m i lo, ch còn mình c v nuôi thì kho quá, cóchi âu mà ng i. Em nói d t v i anh m t u n y, n u anh b vi c i lên Lèothì em ng, còn n u anh c tính i, thì má ã không g , mà em c ng không

ng n a. Trong hai l y anh ch n l a i. N u thi t anh th ng em, thì anhvi t th li n qua Paris mà t ph t vi c i Lèo cho r i.

- Khó quá!Hai ng i m i nói t i ó, k cô C m H ng trong bu ng b c ra. Cô m c

mát, xõa tóc xu ng l ng, cô ngó hai ng i mà c i và nói r ng:



- p a tình n y quá qu c r i! C rù rì hoài không cho tôi ng . Tôi nghenói chuy n nãy gi g n trót m t gi ng h r i, v y mà nói chuy n ã d thay ch a?

t Ð c và ng d y và áp r ng:- Th a ch a!- Ch a? Nói chuy n gì mà dài d v y?- Cô Hai nói n u em còn tính vi c lên Lèo Th ng mà tìm m , thì cô

không ng. Nãy gi em vi n lý l mà c t ngh a mà c t ngh a ch l i h i cho hi u, em n n n xin cô ng bít n o ti n trình r c r c a em song cô g t

quá, cô không ch u nghe, c bu c em ph i cân kh i ái tình v i s l p thân, n uem lo s l p thân n ng h n, thì ng có mong c i cô.

- Con Hai nó nói ph i l m ch . N u c u coi cái s l p thân c a c u tr ngn nó, thì nó ng c u sao c.- ng m i tháng 600 ng b c, l i h ng huê h ng 2 ph n tr m n a,

u b u ng quá.- u có ti c thì c u lên Lèo i, ng có c i v . Còn nh c u mu n b t

cá hai tay, c công danh mà c ng c v n a thì n n n v i nó, ch ng nàonó ch u thì tôi s lên tôi th a giùm v i bà Huy n mà xin nh ngày c i. ConHai, em có nghe bà nói l i nào bà cho c i hay không?

ch Y n áp r ng:- Th a, hôm qua má em n m nói chuy n v i bà Ba, em nghe má em nói

có c i g p c ng ph i t i r m, m i sáu tháng sau m i c i c.- t tháng 7 b a n a. , ph i nh xa ngày nh v y m i th i gi

may áo, may qu n, s m s m c ch .- Tuy nói nh v y, song anh Bác V t ph i b vi c i Lèo thì má em m i

cho c i, ch n u nh tính i hoài, thì má em không ch u g âu.- u Bác V t li u l y. Mu n c v p hay là mu n lãnh l ng m i

tháng 600 ng, mu n cái nào t ý c u. Thôi tôi r a m t r i tôi i ra SàiGòn mua v n ch i. nhà ó nói chuy n mà ch tôi nghe ch a. Tôi i

t chút tôi v li n.Cô C m H ng tr vô bu ng. T t Ð c ch p tay sau ít i qua i l i b suy ngh

lung l m. B ch Y n ng i trên “divan” c ngó ch ng c u hoài song không nói chi h t.u i m t h i r i câu nói r ng:

- ng m i tháng 600 ng có ph i ít âu!- Còn ti c n a, l ng lãnh nhi u, song trong r ng trong núi, nghe chim

kêu, c p r ng, không có m t ng i v bi t yêu bi t tr ng, bi t lo cho mình, lúcbu n không có ai th th mà khuyên gi i, lúc mình au không có ai lo chénthu c, bát c m, có ti n nhi u nh v y thì có ti n nhi u mà làm gì.

- u có ti n nhi u mà l i còn có c m t ng i v nh em nói ó n a,thì quí bi t ch ng nào. D u trong r ng trong núi c ng ch ng h i gì. H vch ng thi t th ng nhau r i thì trí ch ng y hình nh c a v , trí v y hìnhnh c a ch ng, không còn th y ai, không còn nh ai h t, d u ch n kinh

thành c ng nh ng sa m c, v y c ng nên vào r ng lên núi mà , ng



tránh các th t c vô v , tr n thì gi mà th ng yêu nhau, há ch ng hay h nsao?

ch Y n r ng r ng n c m t, ng i l ng thinh ngó ra c a, không nói chi h t.t Ð c th y v y l t t b c l i ng i m t bên r i h i nho nh r ng:- Vì qua mà em ph i u s u au n n th hay sao?

ch Y n c ngó ra c a không tr l i.Cô C m H ng gi i ph n thay trong bu ng cô b c ra và nói r ng: “Thôi,

nhà ó nghe hôn, tôi i mua v n”. Cô v a nói v a i ra c a kêu xe kéo mài. T t Ð c ng d y khép b t cánh c a r i tr vô ng i m t bên B ch Y n mà nóing:

- Qua th y em bu n, qua ch u không c, qua b t r t c ng nh tr mngàn m i kim châm chích qua v y. Xin em ng có bu n n a.

ch Y n day qua ngó T t Ð c, c p m t t r t, mà nói r ng:- Anh ã làm cho em bu n, r i bây gi anh bi u em ng bu n! Em làm

sao cho h t bu n c? Có l em ch t thì em m i h t bu n.- Em ng có nói v y ch .- Thu nay em ch a th y m t ng i nào nh anh! Làm cho ng i ta

bu n, r i bi u ng bu n, mu n cho ng i ta ch t, r i bi u ng i ta ngch t. Thi t là k quá.

- Vi c gì th ng th ng mà bàn tính, có chi âu mà bu n r i nói ph i ch t.- Vi c nh v y mà anh nói không có chi h t! Anh bi t em th ng anh,

bây gi không th nào em r i anh c. Mà anh bi t ph n em có m t m m tcon, em th ng má em l m, em c ng không th xa má em c. Anh bi t nh

y mà em n n n xin anh ng n tình m con c a em và c ng ng ntình thân ái c a em n a, mà anh không ch u nh n l i, th thì làm sao mà emkhông bu n, làm sao mà em không mu n ch t cho c!

ch Y n nói t i ó r i n c m t ch y ròng ròng.t Ð c nhìn B ch Y n trân trân, r i th dài m t cái mà nói ch m rãi r ng:- Thôi, em au n n th , thì qua ph i thí cái ng công danh c a

qua cho r i, ch còn ti c làm gì.ch Y n v a nghe m y l i y thì day qua h i r ng:- Anh nói sao?- Qua nói em au n n th , thì qua ph i thí cái ng công danh c a

qua, ch còn ti c làm gì.- Thi t nh v y hay sao? Thi t anh ch u b s tính lên Lèo hay sao?- Thi t. Qua b h t cho em c vui lòng.

ch Y n v i vàng n m l y tay T t Ð c và c i và nói r ng:- Em cám n anh l m. Má em hay anh ch u b s i lên Lèo thì má emng bi t ch ng nào.

t Ð c ngó B ch Y n, th y cô n c m t nhi u t m t, thì móc kh n mù soa41

trong túi ra mà ch m cho cô. Cô c a m t cho c u lau n c m t, cô ng i im lìm, trítiêu diêu, xác khoái l c. C u lau m t cô khô r i, cô bèn k m t g n m t c u mà nói

41 (mouchoir), kh n



ng: “Anh bi t th ng em, anh dám thí ng công danh c a anh mà làm cho iem c h ng h nh phúc, thì em ph i th ng anh li n bây gi . Em cho phép anhhun em m t cái i”.

Mùi th m bát ngát, ti ng nói d u dàng làm cho bi n tình tràn tr , l a tình h ngc. T t Ð c không th d n lòng ái s c c nên ôm m t B ch Y n mà hun m t cái

t lâu, B ch Y n c ng ti p mà hun tr l i m t cái, r i hai ng i buông nhau ra, ng ingó nhau mà c i. T t Ð c bàng hoàng, B ch Y n h n h .

ch Y n nói:- Cai i c a em ch a có l n nào mà em c vui v nh lúc bây gi

ây. Em vái van cho s vui v y t rày nó ng lìa em m t giây phút nào h t.Anh có vui v nh em v y hay không?

- Qua c ng vui l m. Nh ng mà không bi t s vui y nó có kéo dài chon mãn i c a chúng ta hay không?- c. Em ch c c. Em h a em s làm cho anh vui v luôn luôn, cho

n ch ng nào anh ch t thì em ch t theo m t l t. Em làm nh v y ng emn n anh thí công danh mà vui v i em. Mà anh nh t nh anh không i lên

Lèo, v y ch ng nào anh vi t th qua Paris mà h y l i anh h a v i h i?- nhà r i qua s vi t th li n.- Cám n l m. H anh b th r i, thì anh cho em hay nghe hôn. Em v

nói cho má hay ây má m ng l m. Nè, em nói cho anh bi t, bà già khó th tkinh, a anh. M y b a rày em coi ý bà già h n anh r i.

- Qua có sao âu mà h n?- Hôm qua, ng i n c m, má nói v i em b a nào má xu ng má trách

cô Ð c. Má nói hôm tr c má ã ch u g r i, mà cô Ð c l i xin k cái ti c hômó là ám h i. H ám h i r i thì anh ph i làm r , mà sao h m nay cô Ð c

không bi u anh lên làm r nên má gi n.- Qua không dè, thôi mai m t qua lên.- , anh ph i lên, ch ng cho má phi n. Mà có lên thì lên bu i s m

mai nghe hôn, ng ch i cho lâu. Anh i m t mình c ng c, kh i c y côc i theo.- Qua th y má qua kính mà qua l i s quá, ch c là qua không dám lâu.- gi ng gì?- Má là ng i chu ng l ngh a theo x a, còn qua là trai i nay, tính n t

không nghiêm ch nh, nên nói chuy n v i má, qua s th t l .- Sao hôm anh g p má trong h i ch , anh nói chuy n th h t mà anh

không s ?- Hôm ó khác, bây gi khác.- Bây gi anh làm chàng r , nên anh s h ? Anh ng có s . Bà già

th ng anh l m, c ng anh l m. Ð em nói vi c n y cho anh nghe. Hôm thánggiêng bác T Thanh nói v i má r i d t th y Thông nào ó không bi t, n coiem. Má cho coi, mà ch ng th y thông ó coi r i, chi u má cho m i bác TThanh l i má c n nh n th t kinh. Má nói ng i nh v y mà làm mai n i gì.Má chê th y Thông ó lù mù mà l i c hi m, má chê th h t. Má khó l m,ch có ph i d âu. Mà không hi u t i sao má th ng anh. Hôm g p anh



trong h i ch ó r i v nhà má c nh c anh hoài, mà h nh c thì má khen anhvui v , khôn ngoan. T hôm má ch u g n nay, má l i nói không bi t t i saomà má th ng anh quá.

- Má có nói má th ng qua hay sao?- Má nói th ng hoài, ai t i nhà th m, h h i t i chuy n g em, thì má

ng nói t i má th y anh má th ng, nên má m i ch u g . Má nói t i anh thìmá kêu “th ng Bác V t c a tôi”. Má tính h c i r i thì má giao h t công vi cnhà cho mình cai qu n coi thâu ti n ph , coi góp lúa ru ng, làm sao ó mìnhlàm, má thong th mà ch i cho kh e trí. Má l i t ý mu n mua m t cái xe

i cho mình i ch i. Anh bi t c m bánh xe h i hay không?- Bi t, song qua ch a thi, nên ch a có gi y phép.- mua xe r i thì anh xin thi, có khó gì âu. Nè, h anh c m bánh rành,

i anh d y cho em c m bánh n a, nghe hôn. V ch ng bi t c m bánh h t, r ikhi nào có i ch i xa, anh c m m t, thì anh sang cho em c m th anh ng anhngh .

- u v ch ng mà c ng tâm hi p l c nh v y thì có chi vui b ng.- Bi t nh v y, sao n ng n c mu n i lên Lèo hoài, bi u l i còn d c

c?ch Y n v a nói v a vói tay v m t T t Ð c.t Ð c l c u nói r ng:- Qua không dè ngày nay qua c h nh phúc nh v y.- Thi t anh không dè hay sao?- Thi t không dè.- Em c ng v y, em không dè. Mà em t ng ch ng c i r i, cái h nh

phúc c a chúng ta còn l n h n n a. Em tính ám c i r i em xin má cho phép ch ng mình d t nhau i ch i m t tháng. Ý anh mu n i âu? Mu n lên Ðàt hay ra B c K ?- Em mu n y là qua mu n. Em nh i âu thì qua i ó.- Em mu n i ch nào có núi mà l i có bi n n a. Anh bi t t i sao em

mu n nh v y hay không? Ð ng s m mai mình lên tri n núi, ki m m y hòná d a g c cây mình n m, r i nhìn m t nhau nhau, mình n m tay nhau mà

nghe ti ng chim hót trên nhành, nghe ti ng n c ch y d i su i. Bu i chi umình d t nhau i dài theo bãi bi n, tay c m tay, m t ngó ra ngoài kh i, tìnhmình dan díu nh bi n r ng, nh tr i cao, quên h t th gian, ch còn bi t có

ch ng mình mà thôi, nh v y ó cái h nh phúc c a mình m i y .ch Y n nói d t l i r i thì th y T t Ð c ng i l ng ng l coi b không

vui. Cô h i r ng:- Em coi sao bây gi anh có s c bu n?- i em t cái h nh phúc cao quá, nên qua s qua không có duyên màng c.

- Anh ng s . Em s làm cho anh h ng cái h nh phúc y và có l cònnhi u cái h nh phúc cao h n n a. Ý! Cô Ð c i lâu r i, ch c cô g n v . H inãy em khóc, n c m t làm trôi m t h t. Ð em gi i l i k o cô Ð c v cô th ycô c i.



- ch Y n m bóp ra l y ki ng soi m t mà gi i ph n l i.- t Ð c ng i ch ng tay trên cái g i thêu mà ngó cô. Vóc y u u, da

tr ng trong, tay d u dàng, r ng nh r t, c u ngó m t h i c p m t c u l dsay d t nh.

ch Y n day l i c i và h i r ng:- Anh làm gì mà ngó em d v y?- Ng i em p quá, p m i ch h t th y, nên không ngó không c.- Em p nh v y anh có vui lòng hay không?- Qua vui l m, mà qua lo l m.- Sao mà lo?- Qua lo là lo không bi t c làm ch cái vóc li u mình hoa vô giá n yc lâu dài hay không?

- i sao anh nói nh v y? Anh nghi em không tr n th ng anh hay sao?- Không bi t t i sao mà qua ngó em r i trong lòng qua không an.- i anh nghi em không th ng anh ch gì. Anh mu n em th ng cho

anh h t nghi không?- Thôi, thôi, th th t làm chi. Qua xin em nói cho qua bi t m t u mà

thôi. Ví nh qua không ph i là Bác V t gì h t, qua là m t ng i trai h c th clem nhem, vô gia c , vô nghi p ngh , em g p qua em bi t nh v y r i mà emcó th ng qua nh em th ng bây gi ó hay không?

- Em th ng là em th ng anh T t Ð c ch em không k anh Bác V tnào h t, Anh x ng Bác V t em còn bu n n a.

- Ý em nh v y, còn ý má nh th nào?- Má c ng v y. N u má ham cái danh Bác V t c a anh thì có bao gi má

bu c anh b s i lên Lèo mà tìm m .- Cám n em. Em áng kính tr ng l m.- Còn nghi n a thôi?- Thôi.

Cô C m H ng v t i. Cô xô cánh c a m ra. T t Ð c v i B ch Y n u ngy. Cô C m H ng kêu ch n u n ra xe b ng vô. Cô nói v i T t Ð c r ng:

- Tôi mua bánh h i, bánh mì th t ngu i, 42. Nãy gi nhà n n n chay ch a?

ch Y n h t mà áp r ng:- Anh Bác V t n n n em không c, nên ph i ch u thua r i cô à.- Thua sao ó?- Anh nh t nh b s i lên Lèo ng c i em.- , tính nh v y m i ph i ch . V th ng, m v m n, chuy n gì mà b

tr n i lên Lèo. Ng i th ng m i quí, ch ti n b c mà quí gì. Bây gi c uch u r i ph i hôn?

t Ð c g t u ch u. Cô C m H ng c i và nói r ng:- Thôi b a nào tôi lên tôi xin bà nh ngày lo làm ám c i.

ch Y n nói r ng:

42 (beurre), m c a s a



- Ch c má em nh r m m i sáu tháng sau.- c. Mà qua ph i lên nói giáp m t v i bà ch . Vì c u Bác V t chungt nhà v i anh em, qua tính xin v i bà cho nh p phòng àng gái, ch khôngc dâu làm chi.- Má em c ng tính nh v y cho ti n.- u bà s n lòng thì d l m. Thôi tr a r i, có ói b ng ph nhau d n

n ch i.Ba ng i ng vô trong, k tr i n p, ng i b ng bánh, ph v i ch n u n mà

n r i ng i l i n v i nhau. C m H ng v i B ch Y n thì vui c i h n h , nóichuy n không d t ti ng, còn T t Ð c thì ng i n nghiêm ch nh không nói chi h t.

Cô C m H ng th y v y nên h i r ng:- u b a nay sao làm t nh d v y c u?- Có làm t nh gì âu?- Nãy gi không nói m t ti ng, mà còn làm t nh ch . Mu n làm oai v i

, thì c i r i s làm oai, ch ch a c i mà c u làm oai, con Hai gi n nókhông ng, thì c u h ng c ng a.

- ch Y n c i mà nói r ng:- Em bi t không ph i nh làm oai v i em âu. T i em không cho nh i

lên Lèo, nên nh bu n ch gì. Ph i v y hay không anh Bác V t?- Không ph i v y. Trí tôi lúc n y sao nó l n xôn quá, tôi không th nói rac.

- Ch c anh mu n làm ám c i cho g p ch gì? Th ng th ng v y mà, em có ngày gi may áo may qu n ch . Anh có bu n thì ít b a lên trên nhà làm

m t b a, c ng g p c em v y.t Ð c không nói n a. Cô C m H ng nói r ng:- Thôi, ng có bu n. Ð b a nào r nh tôi i lên th a giùm v i bà coi có

th nào cu i tháng n y bà cho c i c hay không. Th ng th ng v y ch ,i v mà mu n nói b a nay r i mai c i li n sao c.

n u ng xong r i, B ch Y n coi ng h thì ã 11 gi . Cô s a so n cáo t mà v .ch Y n l y dù, r i ng suy ngh , d ng nh còn nh coi, còn ph i nói chuy n gìa. C m H ng b c vô trong. B ch Y n h i T t Ð c r ng: “ Cái kh n mù soa c a

anh âu? Anh a cho em coi m t chút”.t Ð c móc túi l y kh n ra a cho cô. Cô c m mà coi r i cô b vô bóp. Cô l i

móc túi l y cái kh n c a cô ra mà a cho T t Ð c và nói r ng: “Em i cho anh ây.Anh c t i”.

ch Y n b c vô trong mà t giã C m H ng r i tr ra nói v i T t Ð c r ng:- anh mà em tr a quá. V ây ch c má không b ng lòng. Thôi em v

nghe hôn. B a nào anh lên?- Mai m t.- Mai hay m t? Ph i nói cho ch c ch . Mai anh lên nghe hôn?- t.- Mai lên c ng c, sao l i t i m t. Mà lên s m nghe. Em trông l m!

ch Y n nói d t l i r i l t t ra c a kêu xe kéo i v .



Ch ng V HÔN

ch Y n v r i, T t Ð c c i qua i l i tr c hàng ba, m t ngó xu ng g ch, m ttay thì th c trong túi qu n, còn m t tay thì gãi u suy ngh .

m H ng b c ra h i r ng:- Làm gi ng gì mà ngh u ngh n ngoài n y, sao không vô nhà mà ng i?

Vô ng tôi h i th m m t chút.t Ð c th ng th ng i vô, r i kéo m t cái gh mà ng i, không nói chi h t.

m H ng ng i ngang m t c u v a c i v a nói r ng:- i hôm b th c khuya quá, nên s m mai tôi ng quên. Tôi d n c u

ph i xu ng tr , cho nó ch m t chút, c u có làm y nh v y hay không?- Cô B ch Y n xu ng tr c, cô ch tôi 25 phút ng h r i tôi m i xu ng

i.- c l m. Mình mu n cho n bà con gái h tríu 43 thì ph i làm cho h

trông i nh v y m i c. Còn c u nói chuy n v i nó c u có nói theo thp tôi d n hay không, mà coi b nó mê c u d v y?

- Tôi c ng nói y nh cách ch d n.- u coi tôi gi i hay không h ? Mu n ve44 gái ph i bi t tâm lý m ic. Hôm tr c nói chuy n v i bà Huy n, tôi hi u bà th ng c u mu n g

ch Y n cho c u l m, song bà không ch u cho c u i lên Lèo, b i vì bà s m tlà c u d t con bà theo, hai là c u b con bà b v . Hôm qua B ch Y n g i thcho tôi, nó c y m i c u l i ây cho nó nói chuy n. Tôi bi t nó mu n nóichuy n i lên Lèo ch chuy n gì. Tôi bày cho c u ph i làm b không ch u b

ng công danh d c d c m t h i cho lâu, i nó khóc lóc n n n r i s ch u,làm nh v y nó m i tin, r i m i kh i b cái d i c a mình ch . C u ã nói d t

i nó r ng c u thôi tính i Lèo n a ph i hôn?- Nói d t r i.- c l m. Thôi, bây gi c u c n no r i n m ng a nhà mà ch ngàyi. H c i r i thì c u là ông tiên nh , sung s ng tr n i. T i nay tôi m c

i Ch L n. Ð t i mai tôi s lên Tân Ð nh mà nói chuy n v i bà Huy n ngnh ngày và s p t ám c i. Nè, h i nãy con B ch Y n nó ã nói mí v iu ó. Tôi t ng c u nên nghe l i nó, vài b a c u lên th m bà Huy n m tn. Ð i v i m y bà già x a, c u ph i t i lui òn cho th ng, h m i yêu.t Ð c c ng i l ng thinh.m H ng nói r ng:- a nay c u th y tài c a tôi s p t hay ch a? Hôm tr c tôi làm mai,

u d c d c, c u s tôi nói không c. Tôi h a ch c v i c u tôi s làm c.Nay vi c g n thành r i ó, c u mang n tôi không?

- Không. Tôi không mang n mà còn trách ch lung l m.- a? Tôi làm n mà sao l i trách tôi?

43 th ng yêu quá khi n qu n-quýt luôn; con tríu m44 chinh ph c



- i ch bày m u thi t k , ch báo h i tôi, nên bây gi tôi r i trí h t s c.- Tôi báo h i ch nào? B c u iên hay sao ch ?- Ch bày cho tôi làm, r i bây gi cô B ch Y n cô th ng tôi quá, không

th nào cô xa tôi c, ch làm nh v y không ph i ch báo h i hay sao?- Tr i ph t i! Tôi làm cho con B ch Y n th ng c u, mà c u nói tôi báo

i ch !- Mà cô B ch Y n th ng còn d ch u, bây gi bà Huy n c ng m n, c ng

tr ng tôi n a, m i thi t kh n n n cho tôi ch .- ch Y n th ng c u, mà bà Huy n c ng m n, c ng tr ng c u n a, thì

c a tôi tành t u, c u sung s ng r i, ch sao l i kh n n n? C u nói cái gìy?- Ch không th u n i cái ý c a tôi c.- Ý gì? Thì c u th t v n, không có s làm, qu n áo lang thang, n c c

kh , tôi th y v y tôi th ng, tôi m i làm mai cho c u có v giàu có, ng cóch n ng d a. Bây gi ng i ta ch u g r i mà ng i ta l i th ng c u n a,thì kh e quá, ý c u còn mu n gi ng gì n a?

- Không ph i v y. Ng i ta th ng tôi, ng i ta tr ng tôi ch ng nào, tôicàng kh n n n, tôi càng h th n ch ng y.

- th n ch nào?- Tôi h th n v cái ch mình gi d i ó ch ch nào.- Mình gi d i có ai bi t âu mà mình h ?- u không ai bi t ch l ng tâm c a mình c ng không bi t n a hay

sao?- ng tâm là cái gì? B t quá là nh ng ti ng ng i ta bày t kéo níu

mình vào vòng nô l c a phong t c, ch ngh a lý gì mà k . Mà c u gi d i cáigì? C u gi d i có cái chuy n x ng Bác V t ào m và chuy n h i bên Parismu n m n c u i lên Lèo mà thôi. Hai chuy n ó ng i ta bu c ph i b , thì

u ã nói d t r i, có th nào lòi ra n a âu mà c u ng i?- u không lòi ra i n a, mà n u tôi làm ch ng cô B ch Y n, tôi n n m

i cô, nh t là h ng ngày tôi th y m t bà Huy n, thì tôi ch u sao n i?- Giàu liêm s d ! Ð i n y mà c u eo theo liêm s thì c u ph i ch t ói.- Tôi ái ng i không ph i t i liêm s mà thôi âu, còn t i cái tình n a ch .- tình thì con B ch Y n nó ã mê m t c u r i, ch ph i nó l t l t v i

u sao mà c u lo?- Ph i, cô B ch Y n th ng tôi l m! Tôi c ng th ng cô n a, t i tôi

th ng cô ó nên tôi m i b i r i.- ng là không th ng nhau thì khó, ch hai àng u th ng yêu

nhau thì xuôi r i, có gì âu mà b i r i?- Tôi ã nói ch không th hi u ý tôi n i. Ð tôi c t ngh a cho ch nghe.

Tôi là a ch i b i, t nh t i l n tôi c p sách không bi t bao nhiêu n bàcon gái mà k cho xi t ... Tuy v y mà cái óc c a tôi tính cho n bà là ch i

a n ông, ch không có ngh a lý gì, b i v y thu nay ch ng h tôi bi tth ng yêu kính m n m t ng i nào. Hôm n tôi g p cô B ch Y n, tôi coi cô

ng nh muôn ngàn cô gái khác, nên tôi c ng ch ng h ý n cô. Ch bày



chuy n làm mai, ch gi ng vi c i cho tôi nghe. Tôi tính vi c c i cô B chn b t quá là m t k sanh nhai, mình thí thân làm m t ng i ch ng cô ôm

p, c ng nh mình làm xa phu kéo ng i ta i ch i v y, mình không cóngh nghi p gì khác h t, thì làm cái „ngh ch ng“ c ng no c m tr n i, nghnh v y nên tôi m i ch u ch làm mai.

- u tính làm cái „ngh ch ng“ thì ngh y ã g n c r i.- Xin ch ng cãi, tôi nói h t cho mà nghe. Tôi t ng làm cái „ngh

ch ng“ là d , ch ng dè m i b c có m t ch n vào vòng, tôi dòm th y vth ng tôi quá, th y m v m n tôi quá, thì tôi gi t mình tôi xét l i tôi n n nkhông bi t ch ng nào. Ch ngh l i mà coi bà Huy n tuy a v cao, ti n b cnhi u, song bà là m t ng i n bà c , ki n th c h p hòi ai nói en bà tin en,ai nói tr ng bà tin tr ng, bà không bi t phân bi t ngay gian, thi t gi gì h t.Còn cô B ch Y n tuy có h c chút nh, nh ng mà s h c c a cô b t quá là h cph t trên m t t, ch không ph i h c t n d i áy, h c nói chuy n chosuông s , h c i ng cho g n gàng, b i v y cái óc c a cô tr ng l ng, r inh ng t t ng lãng m n chun vào nó xui khi n xác cô, ví nh b t cô i

ng ph i thì may, còn nh nó kéo cô i ng qu y, thì cô không có cáingh l c chân chánh mà b o h thân danh cô c. Tôi g p cô, tôi xì h i lãng

n ra, thì cô mê m t, bao nhiêu ó c ng th y tâm h n c a cô r i. Tôi th yy tôi b t nh n quá. Ch ng ph i là tôi mà thôi, d u m t ng i bình th ng

nào khác c ng v y, mi n còn tr tu i, n nói b t thi p, thông th o vi c ichút nh, ch b t mà t m g i cho s ch s , ch cho b n áo qu n t t, r i ch ti n

n mà làm mai, tôi t ng bà Huy n c ng g , cô B ch Y n c ng ng. Ch coii là d ng nào? Tôi th y bà Huy n nh v y, cô B ch Y n nh v y, thì tôim vô cùng. Tôi l y làm t i nghi p cho cái nhà thành thi t, nên tôi b t nh n,

tôi mu n xa lánh, tôi không n l i d ng cái thành thi t c a ng i ta mà chenvào ng h ng phú quý nh v y, ch ng khác nào mình i n tr m.

- i, c u nhi u chuy n quá! Ð i n y a d i làm cho a khôn n. Ph icó ng i thành thi t nh v y, thì k khôn ngoan m i có c m mà n, có áo mà

c, có xe mà i ch . C u b t nh n c u không n làm, thì ng i khác h làm,i s b t nh n c a c u có b ích cho ám thành thi t âu?

- Thà là cho ng i khác làm.- Ng i khác làm r i h lên xe xu ng ng a, h vinh m t vinh mày, h

chê mình d i mình ch u sao c?- Cái tính ch a v t ch t, ch ham lòe lo t, nên ch mu n ng i ta khen

khôn, ch s ng i ta chê d i hoài! Thà d i mà s ch ch khôn mà d thì khônlàm gì ch ?

- i n y h có ti n thì thiên h tr ng, không ti n thì thiên h khi, b iy mình làm th nào c ng c, mi n là có ti n nhi u ng n ch i b i cho

nó sung s ng, thì thiên h tùng ph c. Có ai tìm tàng tra xét cách c u ki mti n d s ch gì âu mà c u s .

- Tâm tánh ch khác v i tâm tánh c a tôi, nh m t en v i m t tr ng, b iy không th nào ch hi u cái óc tôi c. N u tôi cãi v i ch hoài thì m t thì

gi ch không ích gì. Thôi tôi không cãi n a. Tôi ch xin ch làm n lên Tân



nh nói giùm cho bà Huy n hay r ng tôi t hôn, tôi không th c i cô B chn c.- Ê! Ð ng có khùng nào! Cái gì mà t hôn?- Vì tôi th ng cô B ch Y n quá, mà tôi ã l gi d i v i cô, n u tôi làm

ch ng cô, thì tôi h th n hoài, tôi ch u không c.- Nó ã th ng c u r i, ví d u ngay sau ó b , nó bi t c u gi d i mài nó i n a, thì vi c ã l , không l nó xô i c u hay sao mà c u v n còn

ng i.- Tr i i! Ð i t i b r i ng i ta xô i thì còn gì mà k ! Ch mu n

ép tôi, mà ch dùng l i th p th i quá, ch khuyên nh v y tôi v ng l i saoc. Tôi gi d i v i ng i tôi yêu bây gi tôi h th n, tôi h t dám th y m t

a, có âu tôi l i u vô làm ch ng mà b .- u thi t khó quá! Thu nay không th y ai k nh c u v y. Ði nói v

mà c v th ng, m v m n, r i s mà xin t hôn, nói chuy n nghe tráii quá.- Ch nói sai ý ngh a h t. Tôi dùng ch c gi mà n tr m s th ng yêu

a v và m v , mà r i tôi l i th ng v n a nên tôi h th m, tôi ph i xin thôn ch .

- Tôi ch c b a nay c u có c n iên. Tôi không mu n nói chuy n v i c ua. Thôi, c u v suy ngh l i, ch ng nào h t iên r i hãy xu ng tính s p t

làm ám c i.- Tôi suy ngh k l ng r i. Tôi không th nào dám g p m t cô B ch Y n

a. Ch lên th a cho bà Huy n hay i, thì tôi s vi t th ngay mà t hôn, nóicho ch bi t.

m H ng gi n m t. Cô ngó T t Ð c mà t d u khinh b và h i r ng:- Thi t c u tính t hôn hay sao?- Tôi nh t nh r i.- Không c. C u không c t hôn.- Ch có quy n gì mà ép tôi?- Tôi có quy n ép c u. C u ã có ký tên t giao k t v i tôi, h c u c ic B ch Y n thì c u th ng cho tôi hai ngàn ng b c v cái công làm mai.

Nay B ch Y n ã ng c u, mà c u không ch u c i, thì c u c ng ph i tr chotôi hai ngàn ng b c. Gi y t tôi còn n m ây, c u ch i không c âu. C umu n t hôn thì ch ng45 cho tôi hai ngàn ng b c i, r i tôi s i nói mà

i ám c i.- Ch c m t giao kèo lên tòa mà ki n tôi i.- u thách tôi h ?- Không ph i thách . Ch ép tôi quá, tôi ch u sao c. Thà ch i ki n

ng Tòa òi h i tôi r i tôi khai h t cho Tòa nghe. Nh Tòa x tôi l i, Tòa btù tôi c ng ch u.

- Khéo nói h i li u m ng! Tôi n p t giao k t tôi ki n. Tòa bu c c u ph itr cho tôi hai ngàn ng b c, n u c u không có, tôi xin giam thân c u ch .

45 giao ti n



- Nói ch i v i ch ch Tòa nào l i x tôi ph i tr hai ngàn ng b c choch . N u ch lòi cái t y ra, thì Tòa s bu c ch v t i s p t m u k mà g t

m ng i thành thi t ng l y ti n, r i Tòa b tù ch ch .- u qu n y nói chuy n xui x o hoài. Thôi ng có gi u c t n a. C ui. Ð t i mai tôi s lên tr n mà bàn tính v i bà Huy n coi cho c i g p g p

t chút có c hay không?t Ð c ng d y l y nón i lên và i ra c a và nói r ng:- Tôi ã nói tôi nh t nh tôi không c i a. Ch ph i l p th nào mà h i

i, ch ch còn nói s n t i n a thì ch ch u, tôi không lãnh cái trách nhi m ó.m H ng c ng ng d y i theo và nói r ng:- ng có nói b y, h i sao c. C u h i r i ng i ta m ng tôi, tôi bi t

y ti ng chi mà tr l i v i ng i ta?- Có khó chi âu! Ch lanh l i l m mà. Ch t chuy n ch nói, ch mu n

nói th nào c ng c.- Không có c. H m nay tôi s m cho c u n m c, l p mua cho

àn gái, l p i xe kéo xe h i, t n hao c a tôi n b c tr m r i, ch ph i ít i gìsao. C u thôi r i làm sao?

- Th ng th ng tôi ki m ti n tôi tr l i cho ch . Thôi, tôi xin chào ch .t Ð c d nón cúi chào r i i ra ng. C m H ng nói vói:- Tôi cho c u n m ngày ng c u suy ngh l i nghe hôn.

t Ð c i tu t.Tr a b a sau, tan h c r i cô C m H ng v a m i tr v nhà t , ch a k p thay

, thì th y B ch Y n ng ng xe kéo ngoài c a r i b n b i vô nhà, cô không hi ucó vi c chi mà cô B ch Y n xu ng nhà cô ch ng ó nên cô ng mà ngó.

ch Y n th y cô C m H ng thì nói r ng:- Kh n n n l m cô i! Em ph i ch t, ch em s ng làm sao c!

m H ng ch ng h ng h i r ng:- Vi c gì v y?- Vi c ch ng c a em, ch vi c gì, cô c cái th ây r i bi t.

ch Y n móc túi l y ra m t phong th mà a cho C m H ng, tay cô run, m tcô héo, r i cô ng i trên m t cái gh , n c m t ch y ròng ròng.

m H ng bi n s c, cô ng i cái gh ngang ó, m th coi thì th vi t nh v y:

CH Y N EM ÔI!Qua ph i dùng h t tinh th n, qua ph i gom h t ngh l c mà nói ph t cho em bi t r ng:

Qua không th g p m t em c n a, mà qua c ng không th làm ch ng em c.Sau khi ôi ta h i di n cùng nhau ã ba l n r i, nh t là sau khi ôi ta m i t tình dan díu

th ng yêu nhau t i nhà ch C m H ng h i s m mai n y, mà qua vi t c m y hàng chtrên ó thì qua ph i có can m l n l m, qua m i b t n i dây ái tình nó v a ràng bu c xâuníu hai ta.

Thi t nh v y, qua nh có can m qua m i vi t c ây, mà vi t c ch qua c ngau ón h t s c em ôi! T u hôm cho t i bây gi g n n a êm r i, qua ng i l i bàn vi t,

tính vi t b c th n y cho em, mà h qua gom ngh l c c m cây vi t, thì s au n ó làm



cho tay qua run, lòng qua l nh, nên qua ph i buông cây vi t h t m y l n. Bây gi qua vi tc ây là nh qua th ng em l m, l i th ng m t cách t i cao, nên m i có ngh l c y

mà è cái au ón ng làm cái i ngh a.ch Y n em ôi! Qua xin thú th t v i em, qua không ph i là ng i c a em t ng t ng.

Không ph i âu: Qua là m t th ng m. Thi t qua có i du h c bên Pháp, nh ng mà quakhông có thi u khoa nào, qua không có b ng Bác V t gì h t, mà c ng không có ai m n qua

i lên Lèo h i nào. Nh ng chuy n y là chuy n gi d i bày ra d em mà thôi. Qua c y chm H ng làm mai ng qua c i em, y là vì qua không có nghi p ngh , qua tính l y cái

ngh ch ng mà làm k sanh nhai, b i v y cái a v qua khoe v i em là a v gi , cái c chqua i v i em là c ch d i.

Ch chi nhà em là m t nhà x o quy t, ch chi tình em là m t th tình l ng l , ch chi l atình nó không h ng h c trong lòng qua, thì có l qua nh m m t mà b c t i hoài, thí thânlàm ch ng cho em ôm p n ng n u ng h ng vinh hoa phú quý v i i ch i. Qua khôngth làm nh v y c, là vì qua th y bà Huy n là m t ng i ch n ch t thành thi t thái quá,

i qua l i th y em là m t cô gái a tình a c m, tâm h n lãng m n n tr m ph n tr m, bàthì th ng yêu, em thì mê m n, không dè qua gi d i, b i v y qua b t nh n qua ph i xoay

ng b c trái qua n o khác.Ðã v y mà lòng d c a qua là lòng d s c á, không có tình ngh a v i ai h t, mà t h i

m mai n y qua c k m t âu môi v i em r i thì nó i ngay l i lòng d a c m a tình,nó khi n cho qua th ng em, không l y gì mà ví cho v a, b i v y qua nh cái d i tr c kia

i cái tình sau n y, thì qua l nh lòng h m t, qua h t dám mang m t n làm ch ng ema.

ch Y n em ôi! Qua suy ngh k l m r i. Ðôi ta phân r nhau lúc bây gi là ph i h nt, ph i cho em, là vì em kh i l m k c a tay m àng, ph i cho qua, là qua kh i h th n v i

ng i qua yêu nh t trong th gian.Qua h t s c c mong em c b c th n y r i em gi n, em oán qua trong ít ngày, r i em

c c i mà quên qua i, em coi chuy n ôi ta g p g nhau c ng nh trò gi u c a m t chú htrên sân kh u v y thôi.

Thôi h nh phúc trong i c a qua ch có m y gi ng h s m mai mà thôi. Qua khôngdám ti c, mà qua xin em c ng ng ti c. Qua ch xin bà Huy n tha l i cho qua và c u chúccho em g p c m t ng i ch ng th ng em, tr ng em, mà c ng x ng v i cái a v c a em.

ch Y n em ôi! Qua t bi t em, qua ph i ráng ch u au n mà t bi t em và quakhuyên em hãy quên th ng m t h i.

Châu T t Ð cTái bút: Vi c gi d i do t tay qua s p t, ch C m H ng c ng l m n a. V y xin bà

i em ng trách ch mà oan cho ch .t Ð c

m H ng ng i c th , mà m hôi nh gi t. Ch ng c d t th r i, cô th ramà nói r ng:

- Thi t là th ng m mà! V y mà tôi có dè âu, tôi nghe c u ch ng quá,tôi t ng là Bác V t thi t ch .

ch Y n l c u áp r ng:



- Ng i nh v y có ph i là m âu cô. Cao th ng l m ch . Gi d i r ibi t h th n, tr ng ng i yêu h n là tình d c, ng i ta liêm s , bi t tr ng áitình d ng y có ph i là m âu!

ch Y n nói m y l i r i khóc n a, cô t m t c t m t i mà nói r ng:- Tôi ã có nói tôi th ng là th ng anh T t Ð c, ch có k gì ch c Bác

t âu. N u không ph i Bác V t kh i lên Lèo, má tôi càng vui lòng nhi ua, có sao âu mà ng i. Th ng tôi làm chi r i b tôi thì tôi ch u sao cho

c. Tôi xin cô Ð c làm n d t tôi n nhà nh ng tôi c t ngh a cho nhbi t. Tôi nói cho nh bi t, n u nh không c i tôi, thì tôi c o u i tu, tôikhông thèm ch ng nào khác h t.

Cô C m H ng th y ã h t th ng mà l i m t v n thì nãy gi cô bu n. Cô nghech Y n c y cô d t i ki m T t Ð c thì cô h i ý, ch c s g v n thâu l i, nên cô vùngng d y nói r ng:

- Em mu n i thì i v i cô. Ð c âu, nói46 ng i ta r i mu n h i saoc.

ch Y n lau n c m t r i lên xe kéo mà i v i cô C m H ng lên ch Thái Bìnhmà ki m T t Ð c. Khi hai cô b c vô nhà thì th y Võ L và T Cao ang ng i t i bànchính gi a mà n bánh mì v i th t xá xíu. Hai ng i u bi t m t cô C m H ngsong T Cao làm l , cho Võ L h i r ng:

- Hai cô n ây có vi c chi d y bi u chúng tôi ch ng?Cô C m H ng áp r ng:

- Xin l i hai ông, không bi t có c u T t Ð c nhà hay không?- Th a nh i h i khuya r i.- Ði âu?- Cái ó chúng tôi không bi t. H i khuya nh tom góp áo qu n b vô va

li mà i. nh nói nh không thèm t Sài Gòn n y n a, mà t nay cho nch t nh c ng không tr v ây. nh nói v y thì chúng tôi hay v y, chkhông h i nh i âu làm chi. Làm trai „t h i vi gia“ âu c ng c, c n gìmà ph i h i.

ch Y n ng ch n ng n, tay v n c a, m t tái xanh, b mu n x u. C m H ngdòm th y l t t cô, r i t giã ch nhà mà d t cô lên xe ch y i v phía C u Kho.

Võ L v i T Cao ng ngó theo, tay c m bánh mì, mi ng c i ng n ngo n.

nh H i, tháng 10-1931

46 i


ho bieu chanh tu hon

Documents