ho bieu chanh loi the truoc mieu

i th tr c mi u 1 www.hobieuchanh.com

i th Tr c Mi u Bi u Chánh

Ph n I: Ph n M Côi(1)

Tr i g n sáng. Trong m y xóm d c theo khúc l t c u M ng Gà lên ch C nGiu c, gà gáy vang rân, ti p nhau kêu nông phu th c d y mà i ra ru ng. Bên h ngÐông tr i gi ng m y c m mây en áng m t nh t ch a cho l lên; tuy v y mà bên

ng tây v ng tr ng khuy t treo l ng ng trên không ã nh ng b c, nên phait lu m , không còn t r ng nh h i canh khuya n a.

C pha s ng t ng n, lúa d m tr xóng l ng, cô Ðào, là con gh c a h ngtr ng T n, gánh m t gánh bánh ú v i bánh bò, xung x ng i lên ch mà bán. Cô

a m i c hai m i tu i, tuy con nhà nghèo l i m côi cha, nên m c qu n áo v ien, n trang thì ch eo m t ôi bông tai chu i mà thôi, nh ng mà m t mày cô m, t ng m o cô nghiêm trang, vì t lúc ngây th ã th y nh ng th m tr ng trong

nhà, nên cô o não trong lòng, ít nói ít c i, mà h có d p vui làm cho cô ph i c i,thì m t nh tr ng r m, mi ng nh hoa n . Cô i ngang qua cái gò m , là ch có cái m t c a cha cô, là H ng hào Quý,ch t chôn t i ó h i cô m i lên m i hai tu i, thì c ng nh m i b a tr c, cô day

t ngó vô gò m t ng t ng hình d ng c a cha. Cô b ng khuâng, nh lúc cô cònnh h cha i xóm v thì ôm cô hun hít, h cô au thì b ng cô lên võng mà a. Nhng i x a, cô ng c m ng trong lòng, b ng th y trong gò m có m t ng i x m

m i ra l . C nh v ng, tr i khuya, t phía không ng i, cô phát s , nên h i h ptrong ng c. Thình lình ng i i ra ó kêu h i: "Ph i ch ó hay không ch Hai?" Cô Ðào ng l i mà ngó. Ng i y ra t i, cô nhìn l i thì là Lân, em ru t c a cô,

i b y tu i, u i nón n en, mình m c m t b v i tr ng c . Cô gánh d a l mà h i:

- Em làm gi ng gì trong ó? Ði thi v h i nào?- Em v h i chi u hôm qua; mà bu n quá em không mu n v nhà. T h i hôm

n gi , em n m m t bên m c a cha.- Em n m chi ó?- Em thi r t r i, ch Hai à.- Tr i t i! Thi r t hay sao?

Lân ng i ch m h m m t bên gánh bánh c a ch , khoanh tay trên u g i, n ct ch y ròng ròng.

Cô Ðào ng l ng thinh mà ngó mông m t h i ch m rãi mà nói: "Em i thi h mnay, nhà má vái van h t s c, má vái vong h n c a cha giúp cho em thi u, ngem i h c n a, sau kh i c c t m thân. Má hay em thi r t ây, ch c má bu n lung

m". Lân c ng i im lìm. Cô Ðào th dài r i cây òn gánh trên l ng, vén v t áo ng i m t bên em.Bóng tr ng l l t, ng ru ng v ng teo, cô ngó th y em khóc, cô b t ng lòng, nên

http://www.hobieuchanh.com


cô c ng a n c m t. Cô cúi m t mà nói ti p: "Má ng1 c u n m n m nay, tuy chem mình kh i ói khát, nh ng mà t m thân mình kh não bi t ch ng nào. H say thì

u ch i m ng t ng b ng. Mà c u ch i thì c ch i cha mình hoài, ch bu n h t s c.Em c ng bi t, c u có mu n cho em i h c âu, c u mu n em nhà ng c u choem . Má khóc g n h t n c m t, má n n n h t s c, nên m i ch u cho em h cluôn n bây gi ó. H m nay em i thi, c u nhà c c n nh n hoài. C u nói h clàm chi, bày h c ng không i ch i, ch h c gi ng gì. ít n m cho bi t nghlàm ru ng, r i ch ng l n m n ru ng mà làm, c ng no c m m áo c v y. C u l i

m h em thi r t thì c u em li n, không cho h c hành gì n a h t. Em v nhà âych c là kh l m." Lân lau n c m t mà nói c ng c i r ng:

- Em nh t nh không v nhà n a.- Không v nhà, v y ch em i âu?- Ði âu c ng c... Nhà c a mình gi ng nh a ng c, v ó thì b ch i b

a, vui s ng gì mà v . Thà là em i b y i b , d u ch t ói v n còn s ngthân h n .

- Em nói nh v y ngh c ng ph i. Nh n ói c ng còn d ch u h n là nghe ch i.Thân ch là gái, ch không bi t i âu, nên ch ph i g m u mà ch u, chnhi u khi ch c ng mu n ch t ph t cho r i. Có êm ch bu n quá, ch vái linh

n cha v b t ch theo, ng ch kh i b ày a n a.- Thi t nh v y, ch t cho mát thân, ch s ng mà b cha gh ày a hoài, thì

ng làm gì. Em nh t nh i luôn, không v nhà n a âu. Cô Ðào l ng thinh suy ngh r i l c u nói: "Mà em không v nhà n a, ch c là mábu n r u lung l m. Em không th y hay sao, c ng vì ch em mình mà má bu n th m

êm ngày, má n ng không c, nên má m quá. N u em i m t thì thêm m t n iu cho má n a."

Lân nghe nh c t i m thì bu n hiu. Cô Ðào nói ti p: "H i má l y ch ng khác, ch ã c m i l m tu i r i, nên chbi t. N m ó lúa cao g o kém, nhà mình nghèo kh l m, nhi u b a không ti n mua

o, má ph i i lúa ch u mà l y khoai lang cho ch em mình n ói. C c ch ngã má ph i l y ch ng, t ng l y ch ng ng có ch n ng d a mà nuôi ch em

mình. Nào dè ng c u, thi t c ng nh m c cái h a l n" Lân th ra mà nói:

- a rày em mu n tr n i ã lâu r i. Em còn d d là em s má v i ch bu n.Nay ch c ng ngh em i là ph i, v y thì em h t d d n a. Ch ng em i r i,nh má có lo s , thì ch c t ngh a cho má nghe. Xin ch nói v i má ng cóbu n. Em l n r i, em trí khôn, tuy em không có tài ngh gì, song em t ngcái lòng qu quy t mu n thoát kh i tay b t nh n c a c u, v i cái chí t n thquy t tranh m t ch mà ng d i ánh m t tr i v i thiên h , có l nó c ng cóth làm cho em kh i ch t ói c.

- Mà em i âu? Em thích làm vi c gì?- Em ch a bi t ph i i âu, mà c ng ch a bi t ph i làm vi c gì, i r i s hay.

1 l y, c i



- Em không có b c ti n, mà c ng không quen bi t v i ai, em i minh mông nhy sao c.

- y ch ch c2 bên Tàu h qua ây h âu có ti n b c, h không quen v i ai,mà h c ng dám i v y. Em i trong x mình, t b u ng i An-nam, mà

n i gì.- Không có ti n b c, i ra khó l m ch .- a h m má lén c u má a cho em m t ng b c ng em i thi. Em ti n t n

em i b , còn n c m m i b a em n b y b ít xu, nên em còn c ba c ctrong túi ây.

- Ba c c b c mà nhi u nhõi gì! Em ói b ng hôn? Nh ói thì n bánh ây,mu n n bánh ú hay bánh bò thì n i.

- Tr a hôm qua em có n m t bánh mì nh hai xu. Chi u hôm qua em khôngcó n v t gì h t.

- u v y thì em ói l m. Thôi, n ít cái bánh ú mà d n b ng. Cô Ðào ng d y d hai cái tràn3 y hai thúng bánh mà bi u em n. Lân ói

ng l m, nh ng mà g p ch thì s s u não tràn tr trong lòng nên quên ói. Bây gic tâm s r i, trong lòng b t bu n, nên th y bánh khoan khoái, l t t l y bánh

ú c n dây l t lá mà n li n. Cô Ðào th y em n ngon lành, thì cô a n c m t. Cô ngó em và nói:

- Ðêm nay em ng trong m c a cha, ch c em l nh l m há?- Không l nh gì l m. Mà em bu n quá, em ng có c âu. Em c vái linh h n

cha phò h em i ra làm n cho khá. Em t quy t làm giàu cho c em m inghe. Ch ng nào em làm giàu c r i, em s v r c má v i ch ng h ngchút sung s ng v i em.

Lân l y m t cái bánh ú n a l t n. Trò ch m t tr ng mà nói: "Em th có m t tr nglàm ch ng cho em, em s h t s c lo làm giàu cho c u bi t m t em. N u em khônglàm giàu c, thì em không thèm tr v x n y." Lân n m t gi t t i ba cái bánh ú r i còn n thêm m t cái bánh bò n a. No b ng

i, trò ng d y ki m ng n c t mà chùi tay. Cô Ðào nói:- Em n thêm n a cho thi t no i.- Thôi, em no r i.- Em l y vài cái bánh ú c m theo ng ch ng nào ói em n n a.- Thôi, ch bán ch .- Có h i gì âu.

Lân ng ngó mông, th y d ng có ng i ta i xung x ng trên trên b l thì nóii ch :- Tr i sáng r i. Thôi, ch i lên ch mà bán k o tr .- Tr i sáng l quá.

Cô Ðào s p bánh l i, y tràn lên, r i l y cây òn gánh, tính gánh mà i. Màch ng cô út òn gánh vô gióng, thì cô l i d d , thò tay vô túi móc l y m t c c b cmà a cho em và nói:

2 ng i hoa Vi t Nam3 n p b ng tre, an khít, ph ng, dùng y thúng



- Ch có m t c c b c ây. Em l y b thêm vô túi mà i ng.- Em có ba c c r i.- Em l y h theo mà n c m. Bây gi em i âu?- Em theo ch lên ch ki m n c u ng r i ch i t i ch ng nào ch bán h t

bánh, ch v , em s i lên Sài Gòn. Hai ch em ng ngó vô m cha mà a n c m t, r i cô Ðào m i kê òn gánhbánh mà i. Lân i theo m t bên.

* Tr i ã sáng thi t, ng i i ch r i rác b ng r i trên l , k câu cá vác c n câu ith ng th ng trong m y b con. Ch em cô Ðào lên t i tr ng h c. Th y giáo Bính d y s m, ra ng d a l màch i. Th y th y cô Ðào i ngang thì c i m m mà h i:

- Cô bán bánh gì ó cô?- Th a, bánh ú v i bánh bò.- a nay có bánh ú h ? Tôi thích bánh ú c a cô l m. Thôi, trao m t c p cho tôi

i.y l i y không hi u là vô tình hay h u ý mà nói, nh ng mà cô gánh bênng, cô l s c h th n.

Lân ngó ch mà nói: "Thôi em i tr c l i ch . Lát n a ch l i ó r i s g pnhau". Cô Ðào a hai cái bánh ú cho th y Bính mà cô không dám ngó th y, cô cúi m tmà tr l i v i em: " , em i tr c l i ch i". Th y Bính h i:

- Em c a cô h ?- Th a, ph i.- Ê! cô a hai cái bánh gì mà m m xèo v y nè. Tôi a n bánh ú c ng. Cô l a

p khác cho tôi.- Th a, bánh ú em gói cái nào c ng nh cái n y, có cái nào m m, có cái nào

ng âu. Th y chê c p ó, thôi th y l a cho v a ý.- Th y Bính ngó cô mà c i và nói: "Tôi mu n mua c p bánh ú kia". Th y và nói

và ch ngay vào ng c cô. Cô m c c day m t ch khác.Th y Bính h i n a:- Cô có ph i là con gh c a chú H ng tr ng T n hay không?- Th a, ph i.- m nay cô c m y tu i? Cô có ch ng hay ch a?- Cô không ch u tr l i hai câu y, cô l i nói: "Xin th y làm n mua bánh giùm

cho mau, ng em l i ch mà bán k o tr bu i ch ." Th y ch c gh o m t h i n a, r i m i ch u tr ti n, l y m t c p bánh ú và chocô i.

* S m mai, g n nhóm ch , thiên h lao nhao l nh . Trong m y ti m ng i ta

ng d n hàng xén l ng x ng. Ngoài sân ch , n và bánh g o, b ng rau, s p tr u,n bánh, ng i liên ti p nhau t ng hàng mà bán.



Lân i th th n tr c ti m c a Ban Liêm, i qua r i i l i, tuy b i h ng h nhnhi u ng i i ch , nh ng mà h i n ti m n y thì li c m t ngó vô. Cô Thinh ch ng m i sáu ho c m i b y tu i, con c a thím Ban Liêm, phía sau

i ra ng trong c a ti m mà lau m t. Cô th y Lân i ngang, thì cô chúm chím c i,i cô tr vô c t cái kh n. Cô xé m t t nh t trình c x p c m trong tay, th ng th ng

ra c a r i i qu o xu ng ng mé sông, n c da tr ng , g ng m t ph ng phi,ng i d u dàng, hai tay ánh òn xa4 coi r t y u u.

Cô i theo k p Lân, cô không ngó, mà cô nói nh nh : "Anh i xu ng mé sông,ng em nói chuy n m t chút."

Cô nói r i thì cô b i ri t. Lân th ng th ng i theo sau. Cô i kh i dãy ph mésông, t i ngang mi u Bà, cô bèn ng l i d i m t cây a5 l n, âm r lòng thòng,

i day l i ngó ch ng Lân. Lân i ri t t i, ch ng g n nhau cô Thình c i và h i: "Anh thi u hôn?" Lân nói

t ti ng "R t" mà gi ng nghe r t bu n th m, m t c ngó xu ng t. Cô Thinh h n h nói ti p:

- Thi r t r i bây gi anh tính làm sao?- Khó quá!- Có khó chi âu. T ng là thi u thì anh ph i i h c n a. Bây gi thi r t, thôi

anh nói v i c u H ng tr ng lên nói v i tía má em mà c i em i. Tía emth ng nói ch ng em l n thì g em cho "các chú". Em không ch u âu. Emth ng anh l m. H c u H ng tr ng lên nói, d u tía má em không g i

a, em c ng nói thi t r i em ng nh u. Ép con sao c.- Gia o c a qua khó l m, em ôi.- Khó gi ng gì?- Ph n qua m côi cha. C u c a qua ó là cha gh , vì má c a qua khóc lóc n n

l m, nên m i cho qua i h c n n m nay ó, ch có bao gi có ý mu n l pthân cho qua âu. Qua i thi vô tr ng Bá Ngh , là có ý mu n h c thêm ít

m n a, cho có m t chút ngh trong mình, s c nuôi em, r i qua s c iem. Ch ng may qua thi r t, qua bu n r u quá, không bi t làm sao.

- Anh ng lo, em buôn bán nuôi anh c mà. Anh c i em r i anh xin vtrên ti m em mà . Anh m t vài n m bi t buôn bán r i, mình xin tía chomình ra riêng, l p ti m c a mình. Ban u mình buôn bán nh nh , r i th ngth ng mình s làm l n, bán t i v i, bán t i hàng l a. Anh v bi u c u lên nói

i.- Em không hi u, c u c a qua k c c l m. H m nay c u h m qua, c u nói h

qua thi r t thì c u s b t qua . B i v y qua thi r t, qua không dám v nhàa.

- Anh không v nhà, v y ch anh âu?- Qua tính, qua tr n i x khác, ki m công vi c làm n.- Ði x nào?- nào c ng c.

4 c ng c a hai tay gi th ng b ng khi i5 lo i cây m c ven sông, tàng l n, lá có b ngang b ng 2-3 ngón tay



Cô Thinh vói tay n m r g a mà suy ngh r i h i:- Anh i r i b em hay sao?- Qua i làm n, ch ng nào khá r i qua tr v c i em ch qua có b âu.- Tr i i! Bi t ch ng nào anh m i làm n khá!- Qua h a ch c v i em, h qua i ra thì ngày êm qua ráng lo làm cho có ti n,

không ch i b i chi h t, làm cho có ti n ng qua v c i em. Cô Thinh tr môi nói gi ng nhõng nh o:

- ng ch u. Anh i, em i theo.- Ý! Sao c! Bây gi qua không có b c ti n, qua không có ngh nghi p, mà

qua c ng không bi t ph i i âu, ph i làm vi c gì mà nuôi thân qua. Em itheo r i làm sao? Hai a ch t ói h t r i còn gì!

- Em n c p ti n c a tía má ng em theo.- ng c âu. Em ph i nghe l i qua, em nhà mà ch qua. Qua h a ch c

qua làm có ti n thì qua s v r c em.- Thi t hôn? Anh i m t, anh không v , r i em tính làm sao? Em bi t anh i âu

mà ki m? Lân ch tay vô mi u mà nói: "Qua th có Bà trong mi u ây làm ch ng cho qua.

u qua b em thì bà v n h ng qua ch t, ng m ng qua." Cô Thinh châu mày a n c m t mà nói:

- Anh th n ng nh v y thì em tin... Ch ng nào anh i?- i bu i s m m i n y, b i vì qua không dám v nhà, n u ây có ch âu

mà .- Anh không v l y qu n áo em theo mà b n hay sao?- Có áo qu n gì âu mà l y, em.- Cái áo anh b n ã n6 vai r i ây nè.Cô và nói và a tay r cái vai c a Lân, ch áo r n m t ng dài.

Lân l c u nói:- i! Thây k nó. Rách lành c ng không h i gì.- Em th y anh b n áo rách em th ng quá.- Con nhà nghèo, mà l i m côi cha, thì ph i rách r i nh v y ch sao em.

Cô ng tr tr , n c m t ch y r ng r ng. Cô suy ngh m t chút, r i cô m i h ia:- Anh i mà anh có ti n b c chút nh gì hay không?

Lân ngó ch khác, không tr l i. Cô h i n a. Lân m i nói nh nh : "Qua có c vài c c b c". Cô Thinh th ra mà nói: "Ch chi anh nói cho em hay tr c ít b a, thì có l emki m cho anh vài ch c ng b c c. Anh nói g p quá, làm có k p âu". Cô thò tay vô túi, cô móc ra hai l n, mà có ba ng b c gi y v i ít c c. Cô a h tcho Lân mà nói: Em có c ba ng ba ây. Thôi anh hãy l y mà i ng." Lân d d không ch u l y. Cô nói: "Anh l y i mà. Ti n riêng c a em mà anh ng igi ng gì! L y i." Lân l y ti n mà m t có s c h th n, không dám ngó cô Thinh.

6 ch s p rách trên qu n áo



(2)*

Cô c i, a tay trái ra, v n khóa m chi c ng bánh ú7, r i l y mà a cho Lâna và nói: "Anh l y luôn chi c ng ây mà em theo ng h thân. Khi nào r i cót ti n xài, ho c có au m, thì bán mà xài ".

Lân th t tay và áp:- Qua l y m y ng b c c a em, thì ã quá r i. Có l nào qua l y t i c a em

eo n a.- u anh không ch u l y, thì anh không th ng em.- Qua m i th h i nãy ó, sao em còn nói qua không th ng? Vì qua th ng

em l m, nên qua m i tính b x mà i, i ng làm cho có ti n r i tr v c iem ch .

- u anh thi t có tình th ng em, thì nh ng v t gì c a em, anh ph i coi nha anh, c ng nh em coi v t gì c a anh c ng nh c a em h t th y v y m i

ph i. Anh nói anh quy t i làm cho có ti n ng c i em. Em ph v i anhng anh làm có ti n cho mau, sao anh l i c d c8. Anh làm nh v y thì em

ngh anh không th ng em. Anh l y chi c ng mà c t i. Anh em theo, b anào anh bu n anh nh em, anh l y nó ra mà nhìn, thì c ng nh anh ngó m tem v y. L y mau mau i, có ng i ta i t i kìa.

Lân ngó ngoái l i, thì th y có m t ng i n ông vác m t bó lá ch m9, v i m t bàgià b ng r g n t i. Trò l t t l y chi c ng mà b vô túi, còn cô Thinh thì day m tngó ra sông. Ch ng hai ng i i ng qua kh i, Lân m i nói:

- Tình em v i qua nh v y, n ngày ch t qua c ng không quên em c.- Anh i ra, thì nhà em trông lung l m. Không c n gì ph i i có ti n. H anh

có công vi c làm, có ch , thì anh tr v c i em li n i. Em bi t mua bán, emnuôi anh c mà.

- Mu n mua bán thì ph i có v n m i c ch .- Anh hay lo quá! Ch ng mình làm v ch ng v i nhau r i, mình s tính mà. Hai

ch ng làm t i không c m n sao mà s ?- Không s sao c. Mà theo ý qua, h qua làm ch ng em, thì qua không cho

em làm gì h t, em c không n r i i ch i. B t em ph i làm công vi c c ckh , qua ch u sao c.

- Có h i gì âu. Nh giàu thì mình sung s ng v i nhau, còn nh nghèo thìph i ch u c c v i nhau ch .

- ng c. Ch ng thì ph i nuôi v , ph i làm cho v sung s ng, ch c i vmà b t v ph i làm c c kh , thì thà ng c i.

- Anh nói nh v y ch ng anh c i em v , anh ph i c t nhà l u cho em m ich u.

7 vòng tay màu vàng- c a “bánh ú”8 do d9 lá d a n c ã c k t dính nhau quanh m t cáo sóng l p nhà hay c p vách



- Qua c ng mu n cho c nh v y l m. Qua i r i, nhà em ph i vái, nghehôn; vái cho qua giàu to r i em mu n sung s ng cách nào c ng c h tth y.

- Anh dám mua h t xoàn cho em eo, dám s m xe h i cho em i ch i haykhông?

- Dám ch , h qua có ti n thì ti n c a qua c ng là ti n c a em, em mu n gi nggì c ng c h t. Trong i n y qua ch th ng có ba ng i là má qua, chHai qua v i em mà thôi. Qua tính i ây, i ng làm n mà cho có ti n mànuôi ba ng i mà qua th ng ó. Qua ch c s m mu n gì qua c ng s có ti n;mà h có ti n thì ph i có cho nhi u, ng qua nuôi h t ba ng i, làm cho bang i u c sung s ng.

- Em nói ch i v i anh, ch không ph i em mu n cho anh giàu ng em eo h txoàn, i xe h i âu. Em mu n làm sao cho mình m t cái ti m r i hai a mìnhmua bán ch i v y thôi. Mua bán khá l m h có th i, mình làm giàu d t. Emmu n mình buôn bán mà làm giàu, ng tía em h t nói An-nam không bi tbuôn bán.

Lân v i Thinh ngó nhau r t n ng nàn, r t dan díu tình t tràn tr , song khôngphát hi n ra ngoài c. M t tr i ã lên cao. Cô Thinh m i nói: "Em i nãy gi lâu r i. Thôi, em v ,

o má em sai b y tr i ki m. Cô x p mi ng gi y nh t trình mà b túi và nói ti p:"H i nãy em th y anh, em l y t gi y mà i, làm b nh i tiêu. Bây gi ph i c tgi y, ch c m v sao c. Thôi, anh i m nh gi i, nghe. Anh ng có quên em. Emtrông lung l m". Cô nói d t l i r i d m mu n i. Lân r ng r ng n c m t mà nói: "Em nhà, qua c ng vái cho em m nh gi i." Cô Thinh i không ành, nên ng tr tr , m t c ngó Lân, d ng nh mu n nóichuy n chi n a, mà r i cô ch y n c m t và b c ch n i ch nói: "Thôi em v ." Lân ngó theo, ru t au t ng n, ngó cho t i ch ng cô Thinh qu o l i ch r i

i thôi. Trò day m t vô mi u, th y trên bàn th còn m t ng n èn leo lét, trò nhi th th t h i nãy, thì trò châu mày suy ngh r i ch m h m10 i l i ch , b qu quy tm.

Lân th y ch ng ng i bán bánh, trò m i i l i ng i ch m h m m t bên. Hai chem ng i nào c ng ch a chan tâm s , nh ng vì gi a ch ông, không nói chuy nchi c, nên ch lo bán nghiêm ch nh, em ng i ch i bu n hiu. G n tan ch , cô Ðào bán h t bánh r i, cô bi u Lân coi ch ng thúng gióng chocô; cô l y cái ve i vào ti m r u mà mua m t c c r u tr ng. M t lát cô tr ra,ngang qua ti m Ban Liêm, Lân th y cô Thinh ng tr c c a ti m ngó mình trântrân, mà s c m t cô bu n nghi n. Ra t i ng ba, Lân ng l i mà nói: "Thôi ch v i, nghe hôn ch Hai, em i.Ch nh nói giùm, em g i l i chúc má nhà m nh gi i." Cô Ðào nói: "Em i hay sao? Thôi, ch c ng c u chúc em i ra m nh gi i. Emmu n l y thêm ít c c b c hay không?" Lân l c u r i ch m h m i lên ngã Ch L n.

10 s t s ng, h m h , c ng quy t



Cô Ðào ngó theo em, n c m t ch y ròng ròng.

* Trên ch C n Giu c i xu ng g n t i c u M ng Gà, có m t xóm ch ng m i cáinhà n m d a theo l , bên phía tay trái. Cái nhà u c t th t vô trong xa m t chút,nhà c t d u, l p lá, ba c n nh nh , phía sau l i có k m m t cái nhà nh n u n vànuôi v t nuôi gà. Tr c có sân, sau có v n, mà t tr c ra sau ch ng có tr ng cây chi khác h n làcau v i chu i; cau còn t nên coi sung l m, còn chu i thì nh có bùn ngoài ru ngmóc lên p góc th ng, nên con nh y sum sê, lá m r m r p. Cái nhà n y là nhà c a H ng tr ng T n. S m m i, ch ng l i n a bu i, bà H ng tr ng T n sau v n i ra tr c sân,tay ôm n m sáu tàu chu i, l i có c m m t cái dao b u11. Bà m y tàu chu i gi asân, r i ng i r c l y lá s p có hàng mà ph i. Bà v a m i b n m i tu i, nên tóc còn

en, r ng còn ch c, nh ng mà hình vóc bà m, da m t bà dùn, l i di n m o coi có s cbu n th m. Bà ng lui cui r c lá, ông H ng tr ng T n trong nhà b c ra ng t i c acái, tóc x x p, m t ngó ch ng ngoài l . Ông ã trên n m m i tu i r i, mà s c l ccòn m nh m , nói ti ng nghe r ng r ng. N c da ông mét mét, c p m t ông l ,tóc c a ông v a m i b c hoa râm, còn râu thì ông hai bên mép r i h t nh n nh

ch12 cá trê, làm cho b t ng ông coi hùng tráng mà u ám. Vì cô Ðào lên ch bán bánh ch a v , ông th c d y ch a có r u m tâm, nên bông bu n b c qu u qu l m. Ông tr n m t ngó bà mà h i:

- Sao không ch u ra phía sau mà r c lá, c r c m y b i chu i tr c n y hoài, còic h t r i ch t r i còn gì?

- Tôi n lá sau v n ây ch .- Còn ch i n a!- Thi t nh v y ch . Tôi n àng sau, tôi m i ôm ra ây tôi r c mà ph i cho

t d t13, ng chi u có s n cho con Ðào nó gói bánh. Ông r y vi c n y không c, coi b ông không v a ý, nên ông tính ki m vi ckhác mà r y n a. Ông ng i ch m h m t i c a, tay gãi u nghe s t s t mà nói:

- Vi c c a con Ðào thì nó v r i nó làm. Bà c lo làm giùm cho nó hoài.- Nó c c kh , mình không làm giùm cho nó chút nh có h i gì.- Nó làm gi ng gì ó mà c c kh ? Th gói bánh ú, bánh bò r i em lên ch

mà bán, mà bà nói c c. Thôi thì bà nó không n r i i ch i. Bà h i c ngcon bà hoài, tôi ghét quá. Bà c ng th ng Lân nên nó m i h r i ó. Bà c ngcon Ðào, nó kh i h n a.

- Ai sanh con l i không th ng. Mình th ng mình lo cho nó, n u nó bi t khôn,nó nghe l i mình nó nên thì nó nh , còn nh nó d i nó không nghe l i mìnhthì nó h thì nó ch u, ch bi t làm sao bây gi .

11 lo i dao nh , m i tròn c t cau12 râu13 v a b t u héo, b t dòn



- Ph i, có con thì th ng con ch sao. Mà con nào kìa, ch tu ng m t th ng Lânnó gi ng dòng th ng cha nó, th y d ghét quá, mà th ng n i gì. Tôi bi u nó i v i ng i ta ng t p cho nó bi t làm ru ng, sau nó có ngh nghi pnh ng i ta. Bà cãi tôi, sòng sòng xin cho nó i h c. Nó i h c m y n m nay

n c m, t n áo qu n, r i có ích gì âu? Th ng ó mà h c gi ng gì. Ði du hídu th c, h c làm du côn, r i bung i m t m y tháng nay ó, bà th y haykhông?

Bà a n c m t, c m dao i vô nhà và nói:- Th ng Lân nó i m t ó là t i ông, ch có ph i nó theo du côn du cái nào âu.- Sao mà t i tôi?- th y m t nó thì ông h m h m mu n n th t nó, ông c ánh ch i nó hoài.

Nó khôn l n, nó ch u không c, t nhiên nó ph i tr n mà i, ch nh v ych u sao n i.

- Bà nói tôi c ác l m h ?- Ông có c ác hay không thì ông bi t l y ch .

Ông còn mu n c i n a, k th y có m t chi c xe hai bánh phía ch Tr m ch ylên ng ng ngoài l , r i có hai ng i n ông i vô sân. Ông ng d y mà dòm, thì th y ng i i tr c là H ng thân M n, còn ng i isau là th y giáo Bính, mà th y giáo hai tay có xách hai ve r u. Vô t i sân H ngthân M n th y ông H ng tr ng ng t i c a thì c i và nói: "May d ! Có ông

ng tr ng nhà ây, tôi s ông i kh i quá." Ông H ng tr ng h i: "Hai ông ki m tôi có vi c chi?" H ng thân M n và b c vô c a và áp:

- Ki m ch i ch có vi c chi âu. Ông bi t th y giáo ây hay không?- Bi t l m ch . Th y giáo trên tr ng h c C n Giu c, tôi g p xu ng nhà H ng

qu n Chi u ánh bài hoài.Th y giáo Bính nói:- Tôi thôi d y trên C n Giu c r i, ông H ng à; tôi i xu ng d y tr ng ch

Tr m h n m t tháng nay.- A, té ra bây gi th y xu ng d y d i ch Tr m hay sao?- Th a, ph i.- Thôi, m i hai ông vô nhà.

T i c n gi a có m t cái bàn v i b n cái gh u. Ông H ng tr ng m ikhách ng i t i cái bàn y, th y giáo ng i trên, H ng thân ng i k ó, còn ch nhàthì ngôi phía bên kia. Th y giáo hai ve r u14 trên bàn. T h i s m m i cho t i bây gi , ông H ngtr ng ch a có m t nhu r u vô trong mi ng, b i v y th y hai ve r u thì ông cngó l m l m. H ng thân bi t ý nên nói: "Chúa nh t ngh d y, th y giáo bu n. Th y r tôiki m ch i ch i. Tôi không bi t i âu, nên hai anh em tôi mua r u em lên ây

ng nh u v i ông mà nói chuy n ch i cho vui." Ông H ng tr ng c ý, nênchúm chím c i, mà c p m t c ng c ngó hai ve r u.

14 chai r u



Th y giáo m bóp l y ra m t ng b c mà a cho ông H ng tr ng và nói:"Ông làm n c y ai trong nhà mua gà hay là v t c ng c, r i làm th t n u cháo

ng mình nh u r u ch i m i thú." Ông H ng tr ng c n tay và nói: - Th y giáo làm nh v y tôi phi n l m. Th y n nhà tôi mà ch i, thì tôi ph i ãith y ch có lý nào l y ti n c a th y i mua gà, mua v t. - Tôi xin l i ông H ng, n u ông không ch u l y ti n, thì tôi ng i l m, tôi v li nbây gi . Anh em tôi bu n nên n th m ông H ng; ông vui v mà ti p r c, có lýnào anh em tôi làm t n hao cho ông n a. Xin ông l y i, l y ng bi u i mua gà v t

u cháo r i mình nh u v i nhau ch i mà. H ng thân ti p nói: "Xin ông H ng ng có ng i chi h t. C l y ng b c màbi u i mua gà v t i. Anh em khi n y ng i n y bao, khi khác ng i khác bao, cóchi âu mà ng i. B a nào ông xu ng ch Tr m ch i, r i ông bao anh em tôi l i. Bi uai trong nhà l y i mua i, ng cãi l m t ngày gi . Ðâu, ông có ly cho l n ít cái,

ng u ng gi tr c m t hai ly cho m b ng, r i ch ng n cháo mình s làm thi t." Ông H ng tr ng ph i ch u thua. Ông kêu bà ra mà a ng b c và nói: "Ðâynè, th y giáo a ti n c y bà mua giùm gà v t làm th t ng nh u ch i. Bà làm maumau nghe hôn. Bây gi bà coi còn khô gì ó bà n ng cho m t mi ng ng nh u ,nh h t khô thì ki m cho ít trái i hay kh gì c ng c." Bà i xu ng nhà sau. Ông bèn b c l i bàn th l y m t cái nh o15 i ba ly nh

em l i. Th y giáo giành chi t r u vô nh o r i lau ly rót y ba ly. R u b t vungchùng, coi ngon l m. Ch khách h n h m i nhau, k nói ng i c i, mà nh t là ông

ng tr ng b y gi vui l m, ch không ph i qu o qu nh h i nãy n a. R u v a th m h ng thì ông H ng thân h i ông H ng tr ng r ng:

- Ông ng i ch c H ng tr ng lâu l m r i, sao không lo lên ch c H ng sch i?

- i! Tôi không c n, H ng gì c ng là H ng, i nhóm hay cúng ình mìnhng có r u th t nh u c v y, c n gì ph i lên ch c H ng s hay Ch C .

- Nói nh ông v y sao c. Không làm thì thôi, ch h làm làng thì ph i lênch c l n l n ch . B i ông không c n, nên n m ngoái ông cho c H ngchánh Biên nó v t lên ch c H ng s ng i ta b t bình quá.

- Nó lên H ng s r i nó chém c mình hay sao?- Không ph i nó chém mình c. Song nó là ng i âu m i l i ây, ch

không ph i con nhà g c c i trong làng. N u nó làm H ng s r i sau nótrèo lên ch c Ch C , nó ng i trên u trên c mình ch .

- Tôi nh ng ch c H ng s cho nó ó, ông t ng tôi d i l m hay sao? Nónh16 cho tôi ba m i ng b c, nên m i êm ó, bi t hôn.

- À có v y ch ng!

15 m t lo i bình nh và thon16 kính nh ng a cho



- Ông ng t ng tôi lù khù, tôi khôn h n h h t th y. Lên ch c làm gì? Cng i ch c H ng tr ng ch i. Th ng nào mu n leo qua thì tôi kêu nài; n u nóbi t khôn nó út ti n cho tôi thì tôi nh ng cho nó.

- Ông ng i ch c H ng tr ng hoài, t i nh sau nó lên không c nó phi nch .

- Vi c y hôm nhóm c tôi có nói. Tôi nói ai có mu n cho tôi xin thôi ng tr ngch mà lên, thì ph i ch u cho tôi hai tr m ng b c, thi u m t ng c ngkhông c.

- Làm làng ông lanh quá.- Ph i nh v y m i c ch . Nè, mà tôi coi trong H i t , không có ch c nào

ng cho b ng ch c H ng tr ng.- Sao mà s ng?- Theo ch An-nam, tr ng ngh a là l n, bi t hôn. Mình làm H ng tr ng

ngh a là làm ông H ng l n h n h t trong làng, coi không s ng hay sao, c ngì làm C Ch .

- Ông c t ngh a thông quá. Thôi, u ng ch , nói chuy n r u l t h t. U ng m i vài ly thì k cô Ðào trên ch v , cô gánh bánh vô sân. Ông H ng tr ng ngó th y thì c i và nói: "Con nh i ch v kia. Còn r u

a. Hai ông u ng i, thi u gì r u mà s . U ng có h t mình bi u nó i mua thêma c ng c."

(3)*

Th y giáo ngó cô Ðào mà c i. Cô th y nhà có khách, nên i vòng theo hè mà vônhà sau. H ng thân nói: "R u c a th y giáo mua t i hai ve, u ng sao cho h t, c n gìph i mua n a." H ng tr ng áp:

- Gi ng gì mà không h t! Ông nói nh v y ng i ta nghe h khinh khi mìnhch .

- Tôi không c m nh r u cho l m. Tôi u ng ch m chút n m ba ly, ch hng nhi u thì cúp r i h t nói chuy n c.

- ng cho khá khá m t chút nói chuy n m i vui ch . Cách m t lát cô Ðào em lên m t bên ông H ng tr ng m t ve r u nh v i

t d a khô m i n ng nên còn nóng h i. Ông H ng tr ng c i và nói: "Chà chà! B a nay con nh nó ki m c khô cá

17 nó mua ch . Hai ông hên l m. G m khô ây mà nh u cho s ng." Ông y d akhô qua mà m i khách, r i c m ve r u nh a lên mà coi. Cô Ðào xây l ng i xu ng nhà sau, ông bèn kêu mà nói: "Ðào à, ph v i má màymà làm gà làm v t n u cháo cho l nó, nghe hôn. Nh li u làm không k p thì kêu v

17 m t lo i cá t ng t cá tra



th ng Cai tu n Tam nó qua nó ti p tay cho. N u cháo cho ng t, ng làm l y có taoánh ch t a. »

H ng thân h i H ng tr ng:- Con cháu n m nay tr ng n. Nó c m y tu i r i v y?- Hai m i tu i r i ó.- u v y thì g l y ch ng c r i. Có ch nào h nói hay ch a.- Ch a. Trai i n y k c c l m. H con nh i ra thì chúng nó c theo ch c

gh o, mà không th y a nào nói ti ng chi h t.- i ông g t quá, nên h s không dám t i h nói ch gì.- Ðâu có! Tôi g t h i nào? Tôi trông ai t i nói tôi g ph t nó cho r i, ch làm

chi. Nó là con gh , ch ph i con ru t c a tôi hay sao mà tôi làm khó d .- Ông nói nh v y, thôi tôi làm mai ki m u heo n ch i.- Nó là cháu c a ông. Ông coi ch nào ph i ông nói v i tôi, thì tôi g li n... Nè,

ng ch , hai ông sao u ng lôi thôi quá. Ông H ng tr ng rót r u mà ép khách, r i ông nh u thêm m t ly coi ngon

m. Ông ã xình xoàng day m t xu ng nhà sau mà kêu: "Ðào a, lên ây bi u coinào." Cô Ðào x n áo ngang, hai tay t mem d i nhà sau l n t n i lên. Ông H ngtr ng h i:

- Có gà v t gì hay không?- Th a có. Má ng làm m t con gà và m t con v t.- c. Làm gà tr c i r i lu c xé phay b ng lên ây.- .- Làm cho mau a. M con bây ch m nh rùa, c d d hoài, mà không th y gì

t. Cô Ðào tr xu ng nhà sau. Th y giáo nói: "Ð th ng th ng v y ch . Ông thúcquá, làm sao cho k p. Còn s m mà, ch a ói âu." H ng thân h i:

- i ngày ông u ng ch ng bao nhiêu?- i, cái ó ch ng i gì. Có nhi u thì u ng nhi u, có ít thì u ng ít, bao nhiêu

ng c.- Nh không có r u c hay không?- Không c. N u không có thì bu n l m, b i v y con nh i bán bánh m i

a ph i mua cho tôi m t c c.- Ông nói nh v y, n u ông g cháu l y ch ng r i còn ai bán bánh mà mua

u cho ông u ng?- nó ó chi.- Tôi nói thi t v i ông, th y giáo ây th y th y con cháu th y th ng, nên th y

y tôi làm mai. Ông ch u g hay không? Ông H ng tr ng ch ng h ng. Ông ngó th y giáo r i h i: "Th y giáo ây?" Th y giáo Bính c i. H ng thân r c mà áp:

- Ph i. Th y giáo ây. Ông ch u g hay không?



- ng là ai, ch th y giáo ây thì tôi g li n. T i c a mình mà không g , thìcòn ch ai n a.

- Ông g ông òi bao nhiêu?- Bán chác gì ó mà òi. Tôi g không, tôi không thèm ng nào h t.- Không òi sao c. Ông ph i òi m t s ti n ng mua s m qu n áo cho

cháu và i ch mà làm ám c i ch .- Làm ám c i ám h i chi v y? Ð nh ngày nào c i mình anh em n m ba

ng i t u l i, mua ít ve r u r i u ng i nhau m t b a thì r i.- Ông tính nh v y thì ti n l m. Mà b nào th y giáo c ng ph i a cho ông

t s ti n ng cho cháu s m chút nh qu n áo mà v nhà ch ng ch . Ông H ng tr ng rót r u mà u ng n a r i nói: "S m áo qu n thì ít ch c ng

c s m c ng ". Cô Ðào b ng lên m t mâm, có m t d a th t gà xé phay, m t d a mu i t v i ba

ôi a. Ông H ng tr ng l y làm c ý, ông m i khách l ng x ng, khách n cònông u ng. Cách ch ng bao lâu, cô Ðào l i b ng th t v t, b ng cháo lên n a. Ông H ng tr ng quá chén, ông g m cái u gà ch a xong, nên ông c épkhách, ch ông n không c. Bà H ng tr ng n u xong r i, bây gi bà m i r nh rang, nên lên ng i t i b vánnhà trên mà n tr u. Bà c li c m t ngó th y giáo Bính, song bà không nói m t ti ngchi h t. Ti c mãn r i, th y giáo m i nói v i ông H ng tr ng: "Th a ông H ngtr ng, ph n tôi n chi c l m, d u mu n c ng khó mà làm rình rang c. H i nãyông nói d nh v y thì tôi h t s c cám n ông. Thôi, mai m t tôi em lên a choông n m m i ng b c. Ông mua s m áo qu n bao nhiêu tùy ý ông, song tôi xinông mua m t con heo ng b a c i ãi hai h . H ông nh ngày c i thì tôi m i bàcon ôi ba ng i lên ây. Ông c ng m i khách ít ng i. n ti c r i chi u tôi r cdâu v . Làm nh v y, ông ngh coi có c hôn?" Ông H ng tr ng nói: "Ð c mà, c mà. Th y mu n sao c ng c h t. Tôi

ã nói tôi d l m". H ng thân M n v i th y giáo Bính cáo t mà v . Ông H ng tr ng n m ng a trên ván mà ngh . Bà H ng tr ng nhà sau

c lên h i r ng:- i nãy tôi nghe ông h a g con Ðào cho th y giáo Bính ph i hôn?- .- Ông có chén r i, ông h a b t t quá!- Sao mà b t t ?- Th y giáo coi b l n tu i h n con Ðào nhi u quá mà g gi ng gì.- Th y ch ng ba m i tu i ch già c gì hay sao.- Còn gì n a! L i nghe tin th y có m t i v r i.- Tôi bi t h i th y trên C n Giu c, thay có c p xách con nào ó, mà th y b ã

lâu r i mà.- Con Ðào nó nói th y a mèo chó, bài b c d l m.



- i! Bà ng có nhi u chuy n! H tôi nh t nh g là tôi g . Bà c nghe l i conÐào hoài! Th y giáo th y ch u c i n m m i ng b c, h th y c i r i nó

c làm "thím giáo", không s ng sao? Khéo làm b chê bai; ng i ta nhy mà chê! Làm phách r i tr n theo trai m i mang x u.

Bà H ng tr ng không dám cãi n a, bà tr i xu ng nhà sau, m t bu n hiu.*

Cách n m n m sau. Tr a, Cô Ðào ang n m trên võng mà cho a con gái c a cô m i c batháng bú. Th ng Khoa là con trai c a cô, ã c ba tu i r i, nó i l m m tr c

t cô mà ch i. M t lát nó ch y l i ôm m t em nó mà hun và nói: "Con th ng conLý quá." Cô Ðào xô nh nh cho nó dang ra và nói: "Ð ng con. Ð cho em ng . Con hunnó ây kh i nó th c d y cho mà coi." Th ng Khoa c i, r i i ra c a mà ng. Ngoài ng tr i n ng chang chang. Con heo vá18 n m d a góc me ngh tr a,

t nh m lim dim, b ng th hoi hóp. Con gà mái vàng d t b y con i ki m n, mng trên ng rác mà b i, con ch y xung quanh kêu chét chét.

Th ng Khoa m t tay v n cánh c a, còn tay kia thì a lên và th c ngón tr vômi ng mà ng m, ng ngó gà ngó heo mà nói nh nh hát. Cách m t h i nó nói: "Ba

", r i l ng x ng ch y ra l . Th y giáo Bính d ng xe máy tr c c a, th y nh y xu ng g n gàng và nói: "Ði vôcon. Tr i n ng l m, ng ra l ". Th y v i n m tay th ng Khoa mà d t nó i vô nhà,tay kia th y d n cái xe máy. Cô Ðào b ng con ng i d y mà h i: "B a nay má b t hay không?" Th y giáo Bính d ng cái xe d a vách r i l i ng i trên gh mà áp:

- nh coi c ng v y, có th y b t gì âu.- Mình có h i h i s m mai n y má có n c m hay không?- Tôi h i, má nói má n c m không c; h i s m má m i h i m n ch Cai

tu n n u cho má m t chén cháo, mà má n có vài mu ng thì ói ra h t.- Hôm qua tôi lên th m thì má nói ã n m sáu b a r i má không có m t h t

m trong b ng. Kh quá, au mà c m cháo n không c thì làm sao mành.

- i v y b a nay tôi coi má y u lung l m.- Má ã m s n, r i không n c m m y b a rày n a, thì không y u sao c.

u có tính r c th y coi m ch h t thu c cho má u ng hay không?- Tôi th y x n b n i ra nh u m t ly, i vô nh u m t ly hoài, có tính gì âu.- Th khi c u s u ng thu c t n ti n nên không dám r c th y ch gì.- Có l t i v y ó. H i nãy tôi có nói v i c u r ng tôi coi b nh má nhi u l m, v y

u ph i coi th y nào hay thì r c ng coi m ch h t thu c cho má u ng. C unói th nh c u nóng l nh ít b a thì h t, c n gì ph i u ng thu c cho t nti n. Th y thu c nói d c ng n ti n, ch h gi i gì ó mà r c h ; n u hgi i thì h không ch t. Nói nh v y thì cùn chuy n r i.

18 hai màu da



- Má thi t vô ph c quá! G p ông ch ng ng gi i ngh u ng r u, u ng m ylít ng c ng không bi t say, ch ng không bi t lo vi c gì h t!

Th y giáo chúm chím c i mà nói: "Nh ng a u ng r u, nên tôi m i c ic mình ó, mình nh hôn?" Th y nói d t l i r i b ng th ng Khoa mà hun.

Ch ng mu n nói pha l ng ch i, mà cô Ðào ng có vi c lo, nên cô không l y l ivui v mà áp l i v i ch ng, cô ôm con Lý ng i ngó s ng ra ngoài ng, m t côbu n hiu. Cô suy ngh m t h i r i than r ng: "Th ng Lân nó i âu bi t m y n mnay, không th y t m d ng gì h t. Bà già au ó, không bi t ch ng t i nh nó nênbu n r u mà sanh b nh." Th y giáo nói: "Mình không ph i th y thu c, làm sao mình dám oán c n b nh óch . Thôi má au, c u không lo, thì mình lo. Ð lát n a i d y h c, tôi ghé tôi nói v ith y Ho ng, r i ch ng n a chi u, tr i mát, mình m n m t c xe mình r c ng

ng ng lên coi m ch h t thu c cho má u ng. Mình em h t hai a nh theo, ng tr n ít b a mà lo c m cháo thu c men cho má. Xe lên ó mình bi u nó ch , ng

ông th y Ho ng coi m ch r i ng theo xe ng v mà h t thu c. Ch ng tan h c r i, tôiy thu c tôi p xe máy tôi mang lên cho."

Cô Ðào nghe ch ng nói nh v y thì cô r t c m tình nên cô ngó ch ng mà h i:- Tôi i lên tr n r i nhà ai lo c m n c cho mình.- i! chuy n nh m n h i nào mà lo. Tôi qua nhà anh H ng thân ki m c m

n, hay tôi mua c m ng quán tôi n c ng c mà. Bà già au ph i locho bà già, mình m nh mà lo gi ng gì.

Th y giáo coi ng h , th y ã g n t i gi d y h c, th y m i l t t vô bu ngthay i áo qu n. Ch ng th y tr ra, th y a cho v ba ng b c mà nói: "L y ti n

ây mà em h theo, ng coi má mu n n v t gì thì mua cho má n. Thôi, tôi im ng tôi nói tr c v i th y Ho ng và tôi d n xe s n r i chi u mát mình i. Nè,

ch ng mình i mình khóa c a l i, r i g i chìa khóa cho thím C m ng chi u v tôi c a tôi vô nghe hôn."

Th y giáo i r i, cô Ðào lo t m cho hai a con. Ð n n a chi u, xe em l i, côi khóa c a g i chìa khóa cho thím C m, r i b ng con lên xe. Cô l i ghé r c th y

Ho ng r i i lên c u M ng Gà. Khi cô Ðào v i th y Ho ng b c vô nhà thì th y ông H ng tr ng T n n mchình ình trên b ván gi a mà ng , ông ngáy nghe vo vo. Cô Ðào m i th y Ho ngng i, r i cô b ng con i th ng vô bu ng mà th m m . Cách m t lát cô tr ra m i th yHo ng vô coi m ch. Th y coi m ch r t k , ch ng coi r i th y t mà v ng h tthu c cho th y giáo em lên cho s m. Cô Ðào a th y Ho ng ra c a, r i cô ng l i h i nh nh r ng:

- Th y coi b nh má tôi có sao hôn th y?- nh tuy nhi u, song không sao âu mà s . Tôi h t vài thang thì m nh. Thím

giáo ph i c n nuôi bà H ng tr ng. Vái t cho u ng thang u ch u, thì có mau m nh l m.

- Xin th y giùm v i tôi.- Tôi ph i ráng ch .

Th y Ho ng v r i, cô Ðào tay b ng con Lý, tay d t th ng Khoa, tr vô bu ngth y m n m thiêm thi p, m t nh m lim dim, cô bèn lúc l c h i m mu n n cháo



hay không. M cô không h chi h t, cô l y làm lo s , nên cô ng i x trên gi ngmà khóc. Ngoài tr c ông H ng tr ng T n v n còn ngáy vo vo. G n t i th ng Khoa ói b ng nên òi n c m. May lúc y có v Cai tu n Tam l ith m, cô Ðào m i c y thím n u giùm cho m t n i c m và mua b n cái tr ng v t lu c

ng gi m n c m m mà n. C m chín r i, cô Ðào m i b i m t chén mà cho th ng Khoa n, r i cô t ènng i than th v i thím Cai tu n v s m au. Ông H ng tr ng th c d y th y cô Ðào thì h i:

- M y lên h i nào v y?- Tôi m i lên h i chi u.- Th ng Giáo m i lên th m h i tr a, sao m y còn lên chi n a?- Th y giáo bi u tôi lên nuôi má tôi ít b a.- Khéo làm r n! H au thì th ng th ng r i m nh ch nuôi gi ng gì.

Cô Ðào không thèm tr l i; cô b i vô bu ng mà ng i m t bên m , m n thímCai tu n coi ch ng giùm th ng Khoa. T i m t lát, th y giáo Bính p xe máy em lên m t thang thu c. Th ng Khoa v icon Lý u ng h t. Cô Ðào r nh tay, nên i l y siêu19 nhúm l a s c thu c, r i cô d n

m cho ông H ng tr ng n. Th y giáo nói th y n c m r i, nên th y i xu ngnhà sau mà ki m v và nói nh : "Th y Ho ng nói riêng v i tôi r ng b nh má nguy

m r i, s qua không kh i êm nay." Cô Ðào kêu tr i, n c m t ch y ròng ròng. Th y giáo khuyên v r ng:

- Mình ph i t nh trí mà lo cho má, ch khóc làm chi. Ð s c thang thu c r i chomá u ng th coi.

- u k c c quá. Má au nh v y mà b c u không lo chút nào h t. R i má có nào r i làm sao.

- u không lo thì mình lo. Nh r i má m t thì tôi v tôi kêu ch c mà bán conheo chôn c t má mà.

Cô Ðào m n thím Cai tu n coi ch ng siêu thu c và d n h ch ng ông H ngtr ng n c m r i thì thím b ng d n giùm, r i cô vô ng i m t bên m mà khóc hoài. Th y giáo tính em thang thu c lên r i th y v ngh , mà bây gi th y th y tình

nh nh v y th y không n v . Th y n m v i hai a con mà qu t cho chúng nóng . Ông H ng tr ng n c m r i, ông n m trên ván mà ch i m t h i r i c ng ng

a. Thu c s c t i r i, thím Cai tu n m i b ng vô bu ng. Thím hi p v i cô Ðào màkêu mà bà H ng tr ng d y u ng thu c. Bà n m tr tr , m m t ra r i nh m l i.Th y giáo th y v y m i bi u v l y mu ng múc mà cho bà. Bà c c vàimu ng, r i không nu t n a, thu c vô thì ch y ra hai bên khóe mi ng h t. V ch ng th y giáo v i thím Cai tu n không bi t làm sao, ch th c mà canh bà,tính ch sáng r i r c th y Ho ng n a. Ð n khuya bà H ng tr ng t t h i.

19 d ng c n u n c b ng g m, có tay c m và vòi rót



Th y giáo kêu ông H ng tr ng th c d y mà cho ông hay. Ông ng i gãi u mài:- t t h i r i hay sao?- t h i r i.- i hôm tao th y bây s c thu c gì ó, bây không có cho b u ng hay sao?- Cho u ng c có vài mu ng r i má không nu t c n a.- Tao nói th y thu c h nói dóc ng h bán r cây. Tin làm chi không bi t.

ng r u nh tao ây, con gì c trong mình nó ph i ch t h t th y, cònâu mà h i t v c a mình, làm cho mình au c.

Ông b c vô bu ng, ng ngó xác bà m t cái r i tr ra l y r u mà u ng. Cô Ðào khóc mà kêu má, nghe r t th m thi t. Th y giáo bàn tính v i v r i tr i ng20 ông th y p xe mà v ch Tr m. Th ykêu ch c bán con heo, r i em lên a cho v b n m i ng b c ng c y xómri ng mua hòm mà chôn c t bà H ng tr ng cho m cúng. Ông H ng tr ng c lo u ng r u, không thèm c n t i ám ma, b phú cho vch ng th y giáo, làm sao thì làm. Tuy làm ti n t n h t s c, l i nh có làng xóm i

u c ng b n, song chôn bà H ng tr ng r i, v ch ng th y giáo b ng con tr vch Tr m thì trong túi ch còn b y ng b c. H i th y giáo Bính nói mà c i, thì cô Ðào chê th y a mèo chó, ham bài b c.Ông H ng tr ng T n l y n m m i ng mà g b ng, c ng nh ông bán cô. Cô

y làm b t bình, song cô ph i v ng ch u, cô không dám cãi. V ch ng v i nhaum n m nay, thi t th y giáo Bính không b tánh c , ã có con mà th y v n ch i b i

hoài. Nhi u khi cô Ðào khuyên l n d t b n, mà nh ng l i c a cô nói ch ng khác nàonh n c trên lá môn, th y g t ngang h t th y, ch ng bao gi thèm m x a t i, vì

y nên i v i th y, cô coi tình ngh a l t l t, ch không m n n ng nh v ch ngng i ta. Nh có ho n n n n y, cô m i th y tuy th y ham ch i b i, song th y c ngcó l ng tâm, lúc m cô au th y lo thu c men, khi m cô ch t th y lo chôn c t. Cônh t i cái ngh a c y, cô r t c m ng, r i cô m i bi t kính m n ch ng. Cu c th nh suy ch ng khác nào cái bánh xe c l n tròn hoài, h th nh r i t i suy,suy r i t i th nh. Cô Ðào ng n ng nàn tình ngh a v i ch ng, k nghe tin nhà

c bãi ch c h t th y th y giáo làng, không có b ng c p s ph m, nh phát ti nu giúp cho m i ng i ít tháng l ng ng n r i ki m vi c khác mà làm. Cô

Ðào ngó hai a con, cô ch y n c m t. Th y giáo Bính th y v bu n thì nói r ng: " i! C n gì. Thôi làm th y giáo, tôi lênSài Gòn ki m vi c khác mà làm, tôi n l ng còn nhi u h n n a." Cách ít ngày có gi y xu ng bãi ch c th y giáo Bính và cho th y lãnh ba tháng

ng. Th y lãnh ti n r i a cho v m i ng mà nói r ng: "Mình c t ti n ây dành nhà mua g o mà n. Ð tôi lên Sài gòn ki m vi c tôi làm. H tôi có ch làm,tôi m n ph r i tôi s v r c m y m con lên tr n mà , ch bây gi d t h t lêntr n không ti n."

20 r ng



Th y i ch ng m t tháng r i th y tr v , nói ã ki m c ch làm, n l ng m itháng n m m i ng. Th y bán h t c trong nhà, tr ph cho ch , r i r c vcon lên Sài Gòn.



Ph n I I: Thân Ch ng B(4)

T i Sài Gòn, phía sau m c a Thánh G m, có m t cái ng h m nh , hai bêncó hai dãy ph âu m t v i nhau, ph th p th i ch t h p, c a và vách ng n b ngván, mà cho m n m i c n m i tháng t i sáu ng. Ai c ng than ti n ph m c, màph u h t, không b tr ng c n nào. Cô Ðào m t c n bên phía m t tr i l n v i hai a con. Th ng Khoa n m nay ã

c m i tu i, còn con Lý thì m i nên b y tu i, nó nhà v i m , cô Ðào có i chthì nó coi nhà c. M t êm, t i b y gi , cô Ðào t m t cái èn d u l a gi a b ván nh r i cô

y may em l i ng i g n èn mà may. Th ng Khoa c ng l y t p v em l i èni gi ra mà h c. Con Lý thì ng i t i c a ngó ra ng h m mà coi s p nh trong

xóm tr ng gi n. Cô Ðào bây gi cô m, hai má h ng vô, c p m t có khoen. Cô m c m t cái qu n

i en v i m t cái áo bà ba v i tr ng, qu n áo tuy c , nh ng mà s ch s . Th ngKhoa ng i h c m t lát nó li c m t ngó má nó m t cái, mà l n nào nó ngó c ng th ymá nó th ra, tuy ch m ch ng i may, song m t mày bu n l m. Ch bán chè u en gánh gánh có treo l ng èn, ch i vô ng h m rao ti ngnghe l nh lót. Hai ba a nh áp l i mua chè mà n. Ch gánh ngay tr c c a côÐào ng i múc chè mà bán. Con Lý ng i coi s p nh n, ch c là nó thèm, nên ngó m t h i r i ch y vô ng

t bên má nó mà nói: "Má cho con m t ng xu ng con mua chè u en n ch imá." Cô Ðào c ng i may, cô không ngó con, mà cô áp: "Thôi, con. M i n c m h ichi u mà ói khát gì. Ð dành xu r i sáng mai mua khoai lang mà n." Th ng Khoa th y em nó th t v ng nên bu n, nó ch u không c, nó m i móc túi

y m t ng xu a cho em nó và nói: "Qua cho em ng xu ây. Em mua chè ni."

Con Lý h n h , l y ng xu r i ch y ra ng h m. Cô Ðào ngó Khoa mà h i:

- Con làm gi ng gì mà có xu?- i s m m i con i h c, má cho con m t ng xu ng n bánh. Con không

n nên con dành ó.- Con i h c v tr a quá. Con không n bánh ói b ng con ch u sao n i.- Không ói âu. S m m i má không cho ti n c ng c n a.

Cô Ðào nghe con nói nh v y thì cô a n c m t. Khoa th y má nó bu n thì nó suy ngh r i h i:

- Sao ba i âu m t m y tu n nay, ba không v nhà v y má?- i thôi! Còn ba b n gì n a mà h i.- Con mu n ra s con ón ba, ng con bi u ba v quá.- Thôi, không v âu mà ón. Ðã b m con mình r i còn ón làm gì.- con ón con n n n cho ba v .



- Con làm l n x n ba con gi n ánh con ch t ch v .- Con n n n mà ánh gi ng gì. Con bi t ch ba làm, ngoài ng Catinat ch

âu.- Thôi, con ng có làm l n x n, th coi ch ng nào m i v mà.

Con Lý n chè r i nó tr vô l y ve n c l nh rót ra ly mà u ng. Th ng Khoa h c ã thu c bài, nên nó x p v l i mà c t, r i d t em nó i ra ngoài

ng mà ch i. Bây gi cô Ðào ng i may có m t mình v i ng n èn. Cô ng suy ngh vi c nhà,

i ch ng b , n i con th , n i may m n không ti n tr ti n ph . Thình lình png21 Th i, là ng i m t trong m t c n ph phía bên kia, anh b c vô c a, tay có

ôm m t gói . Cô Ðào ng c lên ngó th y, thì chào h i r i m i khách ng i. C p r n Th i ng i cái gh d a vách, cái gói trên bàn r i h i:

- Lóng n y cô có may nhi u hôn cô Hai?- có c ng may.- y mà tôi t ng cô không có may nên tôi mua l a tr ng ng cô may cho

tôi m t b ây.- c. Mà g p hôn?- Không g p gì. Cô mu n ch ng nào tôi l y c ng c, t ý cô.

Cô Ðào nghe l i nói có hai ý ngh a nh v y thì cô phi n l m, nh ng vì ph nnghèo kh ph i làm ngu ng ki m ti n nuôi con, nên cô b b mà áp:

- Tôi m c có g p m t chút, n u tôi lãnh c a anh thì ch ng m t tu n l tôii may r i.

- c.- Ðâu, anh a hàng cho tôi coi.

C p r n Th i l y cái gói h i nãy mà trao cho cô Ðào. Cô em l i g n èn m ramà coi. Cô bóp x p l a, l y th c mà o r i nói:

- Anh mua d . Có l c t b r i còn d t i n m sáu t c.- Tôi không có v nên tôi không hi u vi c mua hàng l a. Tôi mua nh u, thà là

, ch n u thi u thì khó l m. Cô c t i, n u có d bao nhiêu, tôi cho cô ngcô may cho con nh . Hàng ó t t hôn cô?

- Không c t t l m, có h i m ng m t chút.- Tôi không hi u. B y quá, ph i tôi dè nh v y, tôi a ti n c y cô i mua giùm

cho tôi xong h n. Cô may m t b cô n bao nhiêu ti n công v y?- Anh cho tám c c c ng nh ng i ta.- Cô n có tám c c hay sao? B tôi b n trong n m ngoái, tôi m n h may h

n tôi t i m t ng, mà cô ph i may cho ch c nghe hôn. N u cô may th ath t, sau nó sút ch tôi b t n cô a. Tôi không có n bà, làm sao nhíp vá cho

c.- Tôi may ch c l m, không sút âu. Sáng mai anh a m t cái áo v i m t cái

qu n ki u ng tôi o tôi c t.- Cô o tôi ây c hôn? Ðo ng i có l ch c h n o áo qu n ch .- Tôi không quen o nh v y, nên o không c.

21 (caporal), cai, ng i coi sóc m t nhóm ng i làm vi c b ng chân tay



- ng cô ch u o nh v y thì ti n h n. Cô không ch u, thôi mai r i tôi sa ki u cho. M y tháng nay sao ít th y th y Hai v y cô Hai?

Cô Ðào m t áo phía trong mà c t gói hàng r i cô l i ch ng i may h i nãy màng i m t bu n xo, không tr l i câu h i c a anh c p r n h i.

C p r n Th i chúm chím c i r i h i n a:- Th y không v n a, v y mà th y có cho cô ti n ng nuôi s p nh hay không?- y tháng tr c thì có a m i tháng n m m i ng ng tôi tr ti n ph .

n hai tháng nay bi t m t, không thèm b c ch n v ây n a, nên có choti n g o n a âu.

- u v y làm sao cô nuôi con?- Tôi may m n ki m ti n p i cho qua ngày ch bi t làm sao.- Cô may v y mà n hôn?- Không c ng ph i ráng làm cho .- Khi nào cô có thi u h t, cô cho tôi hay, tôi s giúp cho.- Cám n anh. Tôi âu dám.- Anh em l i xóm mà ng i n i gì. Tôi không có v con, m i tháng l ng t i ba

i ng, tôi xài có h t âu. N u cô cho phép tôi giúp cô chút nh mà nuôicháu, thì tôi vui lòng l m.

- Cám n anh, ai có ph n n y, giúp nh v y sao c.- Tôi th y ph n cô, tôi th ng quá.- Xin anh ng có nói nh v y, không nên. Ph n tôi có ch ng, có con, anh

ch ng nên nói ch i.- Tôi nói thi t ch . Có chi âu mà không nên.

C p r n Th i và nói và c i, m t l i li c ngó cô Ðào mà a tình. Cô l y áo c mlên mà may, không mu n nói chuy n n a. Tuy v y c p r n Th i không ch u v , cng i ngó cô r i nói:

- Cô khác h n ng i ta quá.- Tôi c ng nh thiên h , ch khác gi ng gì.- Ch ng b mà cô không phi n, không gi n, nh v y ó không ph i là khác h n

ng i ta hay sao?- Tôi c ng bi t gi n v y ch . Có ph i tôi b ng á hay sao mà không bi t gi n.- Cô bi t gi n, mà sao m y tháng nay cô êm ru? Ch ng mê v bé nó b , ta ph i

làm sao, ch nh n thua nh v y sao ch u c.- Ng i ta không ph i thì thôi, làm r y làm rà thiên h thêm chê c i ch có

ích gì. Tôi có con tôi lo làm mà nuôi con tôi; ai gi i i âu thì i, tôi không c n.- Cô nói nh v y sao c. Vi c gì c ng v y, ph i d t m t l n cho r i i ch . Ta

làm m t tr n cho k ch li t, r i r t ra ng l y ch ng khác có ch n ng d amà nuôi con. t Sài Gòn n y, n bà m t mình, l i nuôi t i hai a con,có ph i d gì âu.

- Thôi, tôi ch y ngay. L có ch ng m t l n tôi ã th t kinh r i, tôi không dámy ch ng n a âu. Hu ng chi n bà may r i gì c ng m t l n mà thôi. Có l

nào ch ng còn s s ó, l i i l y ch ng khác.- Ch ng còn ó mà nó b mình thì mình i l y ch ng khác, có h i gì. H ông n

ch , thì bà n nem, d i gì mà nh n thèm.



- Xin anh ng có bày vi c qu y.- i thì ph i h ng cái thú c a i. Tôi th y có nhi u ng i sang tr ng h t

c, ch ng h không n ch , mà h l i n nem hoài, có ai nói h làm qu y âu.- làm sao h làm, phân bì v i h làm chi. Ph n tôi nghèo, d u ch ng tôi h t

th ng, nó b d t tôi i n a, tôi c ng c lo nuôi con, tôi không th làm qu y.- Cô theo i x a quá!... Th y Hai v i cô nh v y, mà cô còn tính th ti t

i th y ch . Cô bi t th y mê con nào hay không?- Th y có nói âu mà bi t.- Th y nhè th y mê "con Hai C n Giu c" m i ghê ch ! Con ó nó gi t anh hùng

không bi t bao nhiêu r i. Nó xài phí nh tr i. Th y n l ng bao nhiêu màth y dám c p v i nó không bi t. Cô bi t con Hai C n Giu c hôn?

- Tôi có i âu mà bi t.- Nó p l m, l i nh tu i h n th y b n. Cô mu n bi t, cô lên nhà thì cô g p, có

khó gì. Th y d n ph v i nó, phía sau ch Tân Ð nh ch âu. Hôm tr c tôith y th y trong nhà i ra v i nó. ng Faucault, s nhà 415, ph ó ch ccho m n trên hai ch c m t tháng, ch không ít âu.

- âu thì , tôi không c n bi t làm chi.- Cô nói xuôi x nh v y sao c. Cô ph ng h m, m i tháng có sáu

ng, l i ph i ng i may t i ngày ng l y ti n nuôi con. Còn con v bé c ath y ph trên hai ch c, l i thoa son d i ph n, ánh áo ánh qu n th ich i. Th y ãi cô nh v y, thi t là k quá. Tôi là ng i d ng, mà tôi th y trái

i tôi phát ghét. Tôi nh cô tôi phá cho tan hoang h t th y. Th y dám gi t côhay sao mà cô s .

- Không ph i s . Ð ng h i mê thì cho th y mê, nói làm chi. Gi i nh tch ng ít tháng th y b ngh , r i th y c ng tr v ây ch gì.

- Thi t tôi không hi u lòng d c a cô n i. Th khi cô là Ph t Bà hay sao, nên m i bi quá nh v y ch .

- i, n u mình bi t xét, thì mình không nên h n gi n chi h t, c n gì ph iPh t m i không bi t gi n.

Th ng Khoa v i con Lý i ch i v . Chúng nó th y c p r n Th i ng i nói chuy n,thì chúng nó ng i bên ván c ngó anh c p r n trân trân, làm cho anh khó ch u, nêncáo t mà v , h a sáng mai s a ki u. Hai a nh ng i ch i m t lát r i d t nhau vô bu ng ng . Cô Ðào óng c a l i cho kín áo, r i ng i may n a. M t mình v i m t cái èn, công i ch m ch may hoài, coi b không bi t mõi. Tuy v y mà cô may m t h i lâu r icô suy ngh th nào không hi u, ch th y cô ch y n c m t, cô ph i l y v t áo mà lau.Cô b ng èn vô bu ng mà r i hai a con, th y chúng nó n m ng phê phê, h i thkh e, mi ng nh c i thì cô b t bu n, nên tr ra may n a, may cho n ch ng ng

ng ti m u ng h m gõ hai gi , r i cô m i ch u d p , t t èn i ng .

*



M t bu i s m m i, th ng Khoa ôm sách v i h c c m t lát thì cô Ðào mbét c a l n, c a s h t th y ra, r i l y ch i mà quét nhà, quét ngoài quét trong, âu

ó u s ch s . Con Lý r a m t r i, má nó m i a cho nó m t cái qu n v i en v i m t cái áo

i tr ng có bông xanh mà bi u nó thay, l i l y l c ch i tóc cho xuôi. Con nh tuyc v i bô, song nh n c da tr ng, g ng m t tròn, tóc h t bôm bê nên coi r t

ng ngh nh. Thay r i nó xin phép ra ng h m mà ch i. Cô Ðào g c u và d n: " trong

ng h m mà ch i, ch ng có ra l , nghe hôn con. Xe c lung l m". Cách ch ng n a gi ng h , con Lý ch y v kêu mà nói: "Má, có ai h i ba âynè, má". Cô Ðào ng ng i o hàng, s a so n c t áo, cô nghe con kêu, cô ng c m t ngóra c a, thì th y có m t ng i n ông, u i nón tr ng, mình m c m t b Tây

ng kaki vàng, ng ngoài dòm vô nhà. Ng i y th y cô, thì c i và b c vô vàkêu: "Ch Hai!" Cô Ðào ngó s ng r i la l n: " a! Em! D ác hôn, i âu mà bi t tích

i m y n m nay, ch trông i h t s c không th y tr v , ch t ng em ã ch t r ich ". Cô và nói và buông cây th c, b c ch n xu ng t, n c m t r ng r ng. Ng i n y là Lân, em ru t c a cô Ðào vì trong dòng ch em ng v th ba, nên

khi l n r i thì x ng là Ba Lân. Ba Lân nghe ch nói thì c i, cái nón trên bàn r i kéo gh mà ng i và áp: "Emch a ch t âu ch ... Ph i, em ra i n n m nay là ch n m i hai n m". Cô Ðào b c l i d n d p trên bàn và nói gi ng r t bu n th m:

- Em i bi t m t, nhà má nh em, má bu n r u hoài r i má ch t má c ngkhông th y em!

- Em hay r i. Em i c n m n m r i má m t.- Sao em hay?- Em v d i M ng Gà m y b a rày, thím Cai tu n Tam thu t các vi c nhà

cho em nghe, không sót ch nào h t. Em có i vi ng m c a má n a. Chmá n m g n cha thì ti n l m.

Cô Ðào nghe nói v y thì b c l i ngay ván mà ng i ngay m t em ng nóichuy n cho d . Mà cô ch a k p nói, thì có m t ng i chà và22 b c vô, không l t nón,không chào ng i trong nhà, l i nói nghinh ngang r ng: "Ê! Ðóng ti n ph . Thángtr c còn thi u m t ng. Bây gi ph i óng b y ng. Ðóng , không c thi u

a". Cô Ðào móc túi l y ra m t ng b c gi y v i m t m b c c c. Cô m23 b c c c

c hai ng hai. Cô l y hai c c mà b l i vô túi r i a ng b c gi y v i hai ngc c c cho ng i chà và mà nói:- a nay tôi ch a có ti n. Anh làm n l y ba ng ây, c ng nh tôi tr

t ng thi u tháng tr c, và tôi tr tháng n y c hai ng. Còn thi un ng n a, xin anh hu n cho tôi ch ng m t tu n l , i h l y áo r i tôi có

ti n tôi tr cho anh.

22 (Java), ch ng i n Vi t Nam.23 m



- Không c. Ph i tr . Không cho thi u n a.- i nghi p mà, anh. Ch chi tôi có ti n thì tôi tr cho anh, thi u làm gì.- Tháng nào ch c ng thi u hoài. Thôi, d n i ch khác mà , không cho ây

a. Mai ch ph i d n i. N u ch không d n, Tr ng tòa l i i, ch ph ich u s phí n a, bi t hôn?

Con Lý nghe ng i chà và nói l n ti ng, l i th y huynh tay, thì nó s , nên l t ti ng m t bên má nó.

Ba Lân m nút áo, móc túi trong mà l y ra m t cái bóp thi t l n và óc nóc24 r i h ing i chà và:

- Còn thi u bao nhiêu n a mà ào ào d v y?- n ng n a.- hôn! Ð a biên lai ây.

Ba Lân l y b n ng b c mà a cho ng i chà và r i l y biên lai trao l i cho ch .Ng i chà và l y ti n r i thì i, không thèm chào ai h t. Ba Lân ngó ch mà nói: "Ch ng i ng em h i th m m t chút". Cô Ðào ng i l i trên ván, con Lý theo ng i m t bên. Ba Lân h i:

- Ch nghèo l m hay sao? V y mà em v d i h nói nh làm vi c n l ng l nm.

- n l ng l n thi t ch , m t tháng t i tám m i ch ph i ít i gì.- y mà sao ch nghèo, ph có m y ng b c m t tháng mà tr không n i?- Vi c nhà c a ch bu n l m, em i! Cha s p nh mê v bé, nó b m con ch

y tháng nay b v , nó có cho b c ti n gì n a âu. Ch ph i may m n ki mti n mà nuôi con, b i v y nên thi u tr c h t sau, c c kh h t s c.

Cô Ðào nói t i ó r i khóc. Ba Lân h i n a:

- Ph i anh Hai là th y giáo Bính, h i tr c d y t i tr ng C n Giu c ó haykhông?

- Ph i a. Mà h i c i ch ó thì ã i xu ng tr ng ch Tr m r i. Sao em bi t?- Em nghe thím Cai tu n nói. Em nh ngày em i ó, em ón ch t i m cha.

Ch em ng i nói chuy n t i sáng r i d t nhau i lên ch . Ði ngang tr ng h c,th y giáo Bính kêu ch mà mua bánh ó ch ai.

- Ph i. Em nh gi i quá.- Em không quên vi c gì h t. Ch cùng nh m i m y n m nay sinh c m y

a con?- Có hai a. Con nh n y, v i th ng l n, n m nay m i tu i, nó i h c ch a

.- Con cháu nh ây c m y tu i?- Nó m i b y tu i.- Nó gi ng ch quá. T ngày em i r i, công vi c nhà ra sao, âu ch thu t h t

cho em nghe th coi. Thím cai tu n có nói, mà thím nói s l c, nên nghekhông rõ.

24 y phình ra nh cá nóc



- Em i r i, má c theo nh c em hoài. Má nói em i thi sao không th y v . Chph i lén mà nói thi t cho má hi u và khuyên má ng bu n. Tuy v y mà mánh em, má lo không bi t em i ra có no m hay không, nên má bu n d l m.Còn c u H ng tr ng, c u không th y em v thì c u c theo c n nh n máhoài. C u nói ch chi má nghe l i c u cho em thì xong quá, t i má bàycho em i h c, nên em m i theo du côn i hoang àng nh v y.

- Ph i, cho c u l y ti n m i là t t ; còn g cái ách kh c b c c a c u màqu ng i, r i xu t thân ki m th làm n thì là hoang àng, thì là du côn. Emti c ngày nay em v , má không còn ng em tr th o cho má, mà c u c ngkhông còn ng cho c u th y em không ph i là du côn... Còn t i sao ch làm

n v i anh hai? Em coi nh l n tu i h n ch b n mà.- Ph i, anh Hai em l n h n ch t i m i tu i. Anh Hai em mu n ch ã lâu r i,

i còn d y trên C n Giu c h g p ch i bán bánh thì c theo ch c gh o chhoài. Em i c ít tháng, k th y i xu ng ch Tr m. Th y bi t ý c u a

u, nên mua r u em lên mà d c u g ch cho th y. Ch bi t th y ã cót i v r i, l i th y ham ch i b i mèo chó bài b c l m, nên ch không ng.u mê r u, nh t là mê n m m i ng b c c a th y em lên xin làm li, b i v y c u ép mà g b ng.

- a! Ép sao c. C u có quy n gì mà ép? V y ch má không ch ng c haysao?

- Má bu n v n i em, nên má xuôi x , má có nói gì âu. Ch có than phi n v imá, thì má nói má mu n cho ch thoát kh i cái nhà ó cho r i. Má nh v y,mà ch ch ng c gi ng gì cho c, b i v y ch ành c u bán ch c u n.

- u v y thì trong m i hai n m nay thân ch kh l m?- Tuy v y mà không kh . Nói cho ph i, tuy anh Hai em a ch i b i, song c i

ch v thì n v i ch c ng t t . Ð n n m con Lý ây, má au th y lo ch ythu c h t lòng, ch ng má m t th y lo chôn c t t t ; t n hao c a th y b n, màth y không phi n hà. Má m t m y ngày k có gi y quan trên bãi ch c th y.May có cho th y lãnh ti n c u giúp c ba tháng l ng, th y m i tu t lênSài Gòn ki m vi c mà làm. Ki m c ch làm, n l ng c n m m i th y

i v r c m con ch lên m n ph mà . Sài Gòn b y n m nay ch ti nn, nên tuy không d d , song p i c ng n. Th y làm vi c t t , ông

ch th ng, nên cho th y n l ng lên l n l n, n m nay th y n t i tám m i.- nh làm s nào.- Làm hãng r u ngoài ng Catinat. Lãnh ph n i òi ti n, b i v y m i ngày

ôm toa c i xe máy i hoài, ít t i hãng. V ch ng ch lên trên n y âuc ch ng m t n m k c u H ng tr ng m t. Em bi t c u ch t v b nh gì

hay không?- Em có nghe nói r i. C u i n gi , c u u ng r u say mèm, ban êm v c u té

u n m d a b nhi m gió mà ch t.- Ph i. Thi t nh v y, song c u ch t c ch c tháng r i ch m i hay.- Theo l i ch nói h i nãy, thì anh Hai n v i ch m i m y n m nay c ng là

t quá, có con trai con gái h t, bây gi ã tr ng tu i r i, sao l i sanh s ai v bé mà b ch ?



- n ông n h i qu gi c, bi t âu mà ng n ng a. Th y có tánh a ch i b i.Lên Sài Gòn m y n m nay, th y quen tánh c , nên c ng ch i b i chút nh.Ch th y th y i làm c c kh , nên ch cho th y thong th mà ch i v i ànem. Tuy là ch i, song m y n m nay c ng lo cho v con. Cách n m sáu thángtr c, th y g p "con Hai C n Giu c" r i th y mê m t, th y m i b v con h t.

- "Con Hai C n Giu c" là con gì?- Ch có bi t âu. Ch nghe ng i ta nói v y, thì hay v y, ch ch có th y m t nó

âu mà bi t.- Té ra n m sáu tháng nay nh không có v ây n a hay sao?- Có. M y tháng tr c thì m i l m ho c hai m i ngày có v th m m t l n.

i tháng có cho m con ch n m m i ng. G n hai tháng nay không va, mà c ng không cho ti n b c chi h t.

- u v y thì nh b d t r i ch gì. Ch ph i lo ph n ch , ch nh v y saoc.

Cô Ðào ng i l ng thinh m t h i r i h i em:- Còn ph n em i m y n m nay em âu? Có v con hay ch a?- Em nhi u ch l m. M c lo làm n bù u, có gi âu mà tính t i vi c v con.- u có lo làm n i n a, lâu lâu c ng ph i v th m bà con m t l n, ch sao l i

i bi t.- Ngày em ra i, em có vái linh h n cha phò h em làm n cho khá. Em t quy t

ch ng nào em làm giàu r i em s tr v r c má v i ch n chung h ngsung s ng v i em. Ch a làm giàu thì em v sao c.

- u v y thì ngày nay em tr v ây, ch c em ã giàu r i?- Em không dám khoe giàu, nh ng bây gi em s c nuôi má v i ch tr n i,

nên em m i v ây. Ch ng dè v r c má, má ã m t r i, thi t t c quá.

(5)*

Ba Lân nói t i ó thì au n trong lòng, nên ch y n c m t. Cô Ðào th y v y công lòng nên cô c ng khóc.

Ba Lân th ra mà nói:- i m y n m nay h t s c lo làm cho có ti n. Ch ng có ti n r i, k ch t m t,

ng i xiêu l c, v y thì có ti n có ích gì âu!- Bây gi em âu?- Em trên Lèo.- hôn! Lên chi t i tr n25 n!- Thì i làm n, ch nào làm n c thì mình , ch ph i i ch i sao mà mình

a.- Té ra ngày em i ó, thì em i th ng lên Lèo mà cho t i bây gi hay sao?- Không. Em m i lên trên Lèo sáu b y n m nay. Ngày em t giã ch t i ch

n Giu c mà i, thì em lên Sài Gòn. ó m y b a em coi th khó ki m côngvi c làm, em m i th xu ng M Tho.

25 trên ó



- Ch nh em có m y c c b c, làm sao mà em i xa nh v y c.- Có ng i ta cho em m n ti n. Xu ng M Tho th y có m t chi c tàu i Nam

Vang u, em m i xu ng ng l i c u tàu coi ch i. Ông Cò tàu th y em thìi em ch u theo tàu mà làm b i hay không, n c m d i tàu, m i tháng ng

cho em n l ng sáu ng. Em m ng quá, nên ch u li n. Em theo tàu c lênNam Vang r i tr xu ng Sài Gòn. Em bi t ti ng Tây nên c ít lâu ông Còtàu th ng em l m. Em m i xin phép ng mua chút nh Sài Gòn ch lênNam Vang và mua Nam Vang ch xu ng Sài Gòn mà bán. Em làm nh

y té l i quá khá, b i vì em ch kh i t n ti n tàu.- Mua bán nh v y không khá sao c.- Em làm b i d i tàu c ba n m, k ông Cò tàu v Tây. Ông Cò khác i l i

th , ng không cho em ch hàng n a. Em phi n l m em xin thôi. Lúc y em cóc vài tr m ng b c v n, em m n ph l p ti m t i Nam Vang mà bánu l . Ch chi em có v n nhi u, em mua khô, mua b p ch xu ng Sài Gòn.

Ch L n mà bán ch c là khá l m. Vì v n ít nên ph i bán r u X , th dân cng r u tr ng ch ít a r u Tây, b i v y em buôn bán không khá tính d p

ti m ng i ch khác làm n. May lúc ó có m t ông S s a so n i lên Lèo.ng quen v i ch em h i tr c, hay xu ng tàu ho c u ng r u ho c n c m

ch i, nên ng bi t em. ng g p em, ng nói chuy n ng hay em buôn bánkhông khá, ng m i khuyên em i theo ng lên Lèo r i ng giúp cho emlàm n. Em ng tính d p ti m, nên nghe nh v y thì em ch u li n. Em sangti m cho h , em l y có m t tr m ng b c, r i em theo ông S mà i lên Lèo cho t i bây gi ây.

- tr n bây gi em làm vi c gì?- Vi c gì em c ng làm h t th y, bán nhà hàng, nuôi bò, tr ng vanille, làm không

tay.- À, nãy gi quên h i: sao em bi t ch ây, nên l i ây mà ki m?- d i ch Tr m, C n Giu c, có nhi u ng i bi t ch anh Hai ; h ch ch ng

cho em, nên em m i bi t ch .- Ph i, th y g p m y ng i quen, th y hay m i v nhà ch i, nên h bi t. Em v

i M ng Gà em bao lâu r i, mà em h i th m nên bi t h t công chuy n c anhà v y?

- Em v d i g n m i b a rày. Em có kêu th mà t cho h làm m cha v imá. Em t m á xanh. H có làm t giao kèo v i em ch c ch n, h a quasang n m, n ngày thanh minh, h s tr l i mà d ng.

- Cha ch ! Em có t làm m n a? Em t bao nhiêu ti n.- Hai cái m t ngàn hai.- hôn!- Vì xa nên em cho lãnh tr c tám tr m, có ng i b o ki t ch c ch n. Ch ng

khép xong r i, em v em s ch ng thêm b n tr m n a cho s . Cô Ðào ng n ng , không dè em có ti n n dám làm m b c ngàn cho cha m . Ba Lân th y b ch , thì hi u ý, nên nói:

- Khi ra i em có vái linh h n cha phò h em làm n cho khá. Nay em khá r i,em ph i lo tr th o cho cha m ch sao.



- Em nh v y thì ph i l m. Ch c cha v i má phò h cho em làm n khá h na. N m nay em ã g n ba m i tu i, l i em c ng làm n khá r i, sao em

không tính c i v nh ng i ta?- Em v ây, em c ng có ý ó.- Em mu n c i v d i n y hay sao?- y ch tr n Annam có ít quá, v âu mà c i! Không l ch mu n cho em

i v Lèo.- i mình bây gi coi có con ai? ...Ch lên trên n y ã b y n m r i, nên bây

gi có bi t ai có con mà x ng v i em âu. Cô Ðào suy ngh . Ba Lân ng i châu mày l ng thinh m t lát r i nói:

- Em nói thi t v i ch , h i nh em có tình v i cô Thinh, là con c a Ban Li m ch C n Giu c. Tr c khi ra i, em có th nguy n v i cô ch ng em làm n kháem s tr v c i cô. Cô c ng nguy n nhà ch em. B a em i, cô có cho emba ng b c v i m t chi c ng. Nh ti n y em m i xu ng M Tho c.Nay em v , em tính c i cô, r i r c h t má, ch và cô lên Lèo v i em.Ch ng dè v C n Giu c thì cô không có ó n a. Em h i th m thì h nói h icô m i l n lên cha m ép g cô cho ch c. Cô không ch u cô b nhà ra i, t h i

ó t i gi cô không có v , có l cô âu trên Sài Gòn ây. Em t m cho cha r i, em tu t lên ây ki m ch mà c ng ki m cô Thinh n a. Ch bi t c hôn?

- Con Ban Li m thì ch bi t. M y n m ch bán bánh, ch th y nó hoài. Con nhtròn tr a ng l m.

- ngày ch lên trên n y ch có g p c hay không?- Không có g p. S nó có ch ng r i xiêu l c x khác ch .- Có ng i nói n m ngoái có g p c t i Sài Gòn ây, c n m c ng n l m,

song không bi t nhà c âu.- Không hi u. Mà bây gi nó ã l n r i, d u ch có g p, s ch c ng không nh .

Con Lý th y th ng Khoa i h c v thì l t t ch y ra c a m ng anh. Th ng Khoac vô, th y Ba Lân không bi t là ai, nên ng kh ng l i mà ngó. Cô Ðào nói: "C u

ba c a con ó. Xá c u ba i." Th ng Khoa l t nón mà xá, r i i vô trong c t sách v . Ba Lân kêu h t hai a nh l i, cho m i a hai c t b c, r i bi u chúng nó i muabánh mà n. Hai a nh l y ti n r i xá mà i. Cô Ðào nói:

- Ðã m i gi r i, thôi em nhà ch i, ch i ch mua v n u c m cho emn.

- Xin ch ng lo. Em không n c m âu. Em ph i i g p.- Lên ây thì em ây mà ngh , ch em i âu?- Em có m n phòng ngoài khách s n. Ð c c a em nhi u, l i em còn ph i

i nhi u ch , nên ngoài cho thông th . Công vi c làm n c a em trên Lèo b n l m. Em v ng m t lâu không ti n. Bây gi em ph i i ki m cô Thinh

cho g p. H ki m c c r i thì em tr lên Lèo li n. Em s không có gi r nhvô nói chuy n dài v i ch n a. V y em xin h i rút ch m t u n y: ch cóch ng, mà bây gi ch ng ch b ch r i, v y ch ch u i theo em lên Lèo mà



i em hay không? Em h a s nuôi ch tr n i, nuôi cách sung s ng, chkhông ph i m i ngày thí hai b a c m mà g i r ng nuôi âu.

- Ði v i em r i s p nh làm sao?- Thì ch em chúng nó i theo, em nuôi luôn h t th y.

Cô Ðào ng i suy ngh .Ba Lân h i:

- Thân ch bây gi b v kh quá. Sao ch còn d c d c không ch u theo em?- nào cha con nó c ng th ng nhau. N u d t s p nh i xa, nó nh cha nó

i nghi p.- Tr i i! V y ch nh b con nh m y tháng nay, nh có nh chúng nó hay

không, mà ch s chúng nó nh nh? Ch ng ã ph b c, theo v bé b m con v , mà ch còn th ng n a ch !

- ch ng n v i nhau ã m i hai n m r i, có t i hai m t con, khôngth ng sao c.

- nh ã b ch , thì ch b nh, có l i gì âu.- i má au, cha s p nh lo thu c men, ch ng má m t c ng m t tay lo chôn

t. Cái n y ch không th nào quên c. D u bây gi có ph b c ch nch ng nào i n a, ch c ng không n i lòng.

Ba Lân l c u th ra r i h i:- Ch nói anh Hai theo v i v bé, mà ch bi t ch nào hay không?- Nghe h nói phía sau ch Tân Ð nh, m n ph ng Faucault, s nhà

n tr m m i l m. H nói nh v y thì ch hay v y, ch ch có n ó làm chimà bi t.

- Vì ch còn th ng nh quá, nên em không n ép ch b nh. V y em s rángc g r i cho ch r i em s tr lên Lèo.

Ba Lân ng d y, móc bóp ph i ra, m a cho ch m t tr m ng b c và nóing: "Xin ch l y l n chút nh ti n ây ng may áo qu n cho ch v i s p nh b n

cho lành l . Th nào tr c khi em i lên Lèo, em c ng tr vô ây mà t giã ch . V ych hãy suy ngh l i cho k l ng coi có nên i theo em hay không. Nh ch b nglòng i, thì ch s a so n cho s n, r i ch ng em tr vô em d t ch i." Cô Ðào c m m t tr m ng b c trong tay, cô r ng r ng n c m t, không nói

c. Trong lòng cô b i r i quá, nên Ba Lân cáo t mà i, cô không c m em, mà c ngquên h i em ng khách s n nào.

* Tr a cô Ðào ng ng i n c m v i hai con. Tuy bây gi cô có ti n, kh i lo thi u

t n a; tuy bây gi cô ch c ý có ch s n cho m con cô n ng d a, kh i lo b v v t n a, nh ng mà ch em cách bi t nhau m i m y n m cô không còn trông i,

thình lình em cô v ki m cô, l i nói ã giàu r i, b i v y cô ng n ng trong lòng, r ing ng l , ã quên bu n n i ch ng b , mà c ng không bi t vui s g p em.

Ng i n c m cô không nói ti ng chi h t, duy có hai a nh nói chuy n v i nhautía lia. Th ng Khoa mu n gh o cho má nó nói chuy n nên nó h i:

- u Ba h i nãy ó có bà con v i mình hay không má?



- Em ru t c a má ó, c ng nh con Lý v i con v y.- Em ru t c a má mà sao t h i nào n gi không n nhà mình?- u c a con xa l m, t h i con cho t i bây gi m i v ó.- u Ba âu l n má?- trên Lèo.- À! Con bi t, Lèo là Laos ó; con h c a d nên con bi t. H i nãy c u Ba cho

con v i con Lý m i a hai c c. Con v i con Lý n h t hai ng xu xôi, haing xu cà rem. Bây gi con còn m t c c sáu, còn con Lý còn nguyên hai c c. con g i cho má c t giùm r i th ng th ng má ph i l i cho con n bánh,

nghe hôn má? Lý a hai c c c a em cho má c t i. Em l n trong l ng r t m ta.

Hai a nh a ti n ra. Cô Ðào l y b vô túi, mà cô c ng không nói chi h t. n c m r i, cô Ðào b ng chén d a vô phía sau mà r a. Hai a nh phía tr cmà ch i. Th y Bính tay d t xe máy th ng th ng i vô ng h m, trên ng tube26 xe cómáng m t cái c p da ng gi y t óc nóc. Hai a nh v a th y cha thì ch y túa ramà m ng, th ng Khoa v n xe, còn con Lý n m áo. Th y Bính tr n m t n t r ng:"Dang ra coi nào! Làm gi ng gì v y? N m l m áo ta còn gì!" Hai a nh s dang ra. Thi t th y Bính m c m t b Tây tr ng gi t i láng cón th ng b ng. Th y mang

t ôi giày tr ng c n da en, có th t m t cái cravate xanh thêu bông , u inón tr ng, m t mang ki ng en, b i v y tuy th y ã trên b n m i tu i r i, mà cáchn m c c ng nh trai m i l n lên. Th y d ng cái xe máy d a c a r i b c vô nhà,

nón c i trên u ch không ch u l t. Th ng Khoa i theo h i: "Ba i âu lâu quá, ba không v nhà v y ba? Con mu n

i ón ba mà má không cho". Th y n t r ng: "Ê! Ð ng nhi u chuy n nà! Ðón làm gì?" Th ng Khoa th y cha gi n, nó h t dám nói chuy n n a. Con Lý ch y vô trong kêu: "Má, má có ba v ây má." M t lát, cô Ðào r a chén r i, cô b c ra th y ch ng ng i day m t ngó ra ng

m, cái nón v i cái ki ng còn c m trong tay, thì cô c i và h i: "D hôn! B a naysao l i v ây? Tôi t ng mình không v n a ch !" Th y Bính day vô h i l i:

- Không mu n cho tôi v nhà n y n a hay sao?- hay là không v c ng t i ý mình, ch ph i tôi mu n mà c âu.- út u v nhà thì nghe cái gi ng d ghét quá.- Tôi c ng bi t nh v y, b i tôi d ghét, nên mình không v nhà n a. Mà ph n

tôi mình ghét ã ành, còn hai a nh , là con c a mình, nó có làm c c lòngmình v ch nào âu, sao mình c ng ghét mà b nó?

Th y Bính ng i l ng thinh. Cô Ðào b c l i u ván mà ng i r i nói n a:

26 òn ngang thân xe p àn ông



- Mình mu n làm gi ng gì mình làm, song mình c ng ngh l i mà th ng haia nh ch . Mình t chi l m v y, g n hai tháng nay mình không cho ct ng xu nh , tôi bi t làm sao mà nuôi con cho n i.

- th y m t thì c h i ti n. Bi t có b y nhiêu ó!- Có ti n m con tôi m i s ng, không h i sao c. L p tr ti n nhà, l p mua

o, n c m m, d u l a; ph n tôi là n bà, tôi làm sao mà lo m t mình chokham. M y tháng nay tôi ng i may t i ngày sáng êm mà c ng không ti nnuôi con. Thi u ti n ph , chà và nó m ng nhi c mà x u h h t s c.

Cô Ðào nh c nh ng n i kh , thì cô u t c, nên cô khóc. Th y Bính châu mày x m t, th y ch ng tay lên bàn mà ngó ra c a, không câumâu n a. Cô Ðào và khóc và nói ti p: "Mình n l ng m t tháng t i tám m i ng b c.Ch chi m con tôi ch ng m i l m ng, ng tôi tr ti n ph sáu ng, còn chín

ng tôi mua g o v i th t cá cho s p nh n, thì tôi âu dám phi n mình. T i mìnhch tu t, không cho ng nào h t, bi u tôi ng nói sao c. Tôi th y con thi t tôit ru t, qu n áo rách rã, không ti n mua v i cho nó b n. Có b a th ng Khoa nh n

ói mà i h c, không có m t ng xu mà cho nó n bánh, kh không bi t ch ng nào.Mình có nhà âu mà th y nh ng chuy n y". Th y Bính ng d y r i i vô i ra, s c m t coi bu n b c l m. V th y v y không mu n nói n a, c ng i khóc r m r t. Còn hai a nh thìtrong m t ngó theo cha, cha i âu ngó theo ó, ch c ng không dám nói m t ti ng. Th y Bính vô nhà sau ng ch n ng n m t h i, r i tr ra i nón lên, l y ki ngnhét vô túi và d t xe máy ra i. M y m con cô Ðào ngó theo, bu n th m h t s c.



Ph n III: Ngh a C Tình X a

G n ba gi chi u. Tr i còn n ng chang chang, nh ng vì ng Faucault h p nh , mà l i nhà, ph

t liên ti p hai bên, nên h m t tr i tr ch bóng, thì ánh sáng b nhà ph c n h t, làmcho trên ng mát r i. Gi n y th y th u i vô s làm h t r i, nên ngoài ng b t náo nhi t, ch cócon nít ng ch i tr c c a, n bà i l th ít ng i, xe kéo h g ng ng i nói khào,

u trên xe cà rem i rung chuông leng keng, u d i ch c gánh mì gõ sanh c cp.

Có m t dãy ph m i hai c n v phía m t tr i l n, d a ng có làm hàng ràocây, trong c a l i có g n hai cánh c a nh áng gió, nên i ngoài ng khó th yng i trong nhà. Th y Bính m n c n s 415 trong dãy ph ó mà v i "cô Hai C n Giu c". Cô Hai ng tr a m i th c d y, nên cô ng i s t s trên cái divan. Cô m c bpyjama b ng l a xanh, c vi n l a màu bông h ng, áo l t bâu l i c và ng c c acô tr ng nõn. Hai bàn tay c a cô ngón nh r c, hai bàn ch n c a cô th t vun chùn. Cô

tóc r i a tay lên gãi u, mái tóc ph h t n a cái m t c a cô, làm cho dungnhan coi càng thêm p. Trong nhà ch có m t tên b i ch ng hai m i tu i, nó lãnh xác v làm b i v n un m t tay nó. Vì ch a t i gi n u c m, nên nó i ra ng t i c a rào mà ch i.

Ba Lân c ng còn m t b kaki vàng nh lúc ki m ch h i s m m i. Anh ng i xekéo phía d i Ðakao ch y lên, c day m t vô ph mà coi s . T i c n s 415, anhbi u xa phu d ng l i, th y có ng i b i ng trong c a rào thì men l i g n mà h i:

- Xin l i anh, không bi t có ph i c n nhà n y là nhà c a th y Hai Bính làm vi ctrong hãng r u d i ng Catinat hay không?

- Ph i. Anh h i chi v y?- Không bi t có ph i th y Hai ó bây gi làm b n v i cô Hai C n Giu c hay

không?- Ph i. Mà anh h i làm chi v y kìa?- Tôi là ng i bán ng a. Tôi nghe nói th y v i cô a i tr ng ua, nên tôi n

i coi nh th y v i cô mu n nuôi ng a ua ua ch i, thì tôi s bán cho.Ng a c a tôi hay l m. Không bi t có th y nhà hay không?

- Tr i i! Anh n y p tr m quá! Gi n y là gi làm vi c, làm sao mà th y có nhà c.

- Còn cô có nhà hay không?- Cô thì có. Cô ng tr a m i th c d y.

Ba Lân móc túi l y m t ng b c a cho ng i b i mà nói: "Anh l y ng b cây mà u ng n c. Anh làm n vô th a v i cô r ng có ng i Tà Keo bán ng aua, mu n xin phép nói chuy n v i cô m t chút. Anh làm n i mau mau. N u tôi

bán ng a c, tôi s cho anh thêm n a."



Ng i b i ch a có công lao, mà ã c m t ng b c, thì l y làm c ý, nên tay c a rào, mi ng chúm chím c i và nói: "Anh b c vô ây. Anh vô ng ây,

tôi vô tôi th a li n v i cô tôi giùm cho." Ng i b i tr vô nhà ch ng m t lát r i xô cánh c a gió bét ra mà kêu Ba Lân vànói: "Ê! Anh. Cô tôi bi u anh vô." Ba Lân th ng th ng b c lên th m. Ch ng vô t i c a, anh l t cái nón tr ng xu ngmà c m trong tay, r i m i b c vô nhà. Cô Hai C n Giu c ang ng i t i divan c m l c g tóc. Cô v a th y Ba Lân thì cô

i: "Anh bán ng a gì?" Ba Lân cúi u mà chào. Anh ngó cô, té ra"cô Hai C n Giu c" n y là cô Thinh,tình nh n c a mình h i tr c, b i v y anh ch ng h ng, bi n s c, ngh n c , ngng n ng , nói không c. Cô Hai h i n a: "Anh bán ng a ua hay là ng a xe?" Ba Lân ú áp r ng:

- Th a, ng a ua.- Ai nói v i anh tôi mu n mua ng a ua, nên anh l i ây mà h i?- Th a, tôi h i th m r i h ch .- Bu n nên chúa nh t tôi hay lên tr ng ua ch i, mà tôi có tính mua ng a ua

nuôi bao gi âu. có m t c n ph , nuôi ng a sao c. Ba Lân b i r i quá, nên ng trân trân, ki m không c l i áp. Cô Hai th y b c a anh nh v y, t ng anh quê mùa nên lù khù, b i v y cô c ivà h i:

- Anh âu mà i bán ng a ua?- Th a, Nam Vang.- Sao h i nãy anh nói v i th ng b i, anh Tà Keo.- Th a, Tà Keo.- Nam Vang hay là Tà Keo? ch nào m t ch mà thôi, ch không l anh

t hai ch .- Th a, nhà tôi Nam Vang, còn ng a c a tôi thì tôi nuôi t i Tà Keo.- À, v y h ? Ng a anh hay hôn?- Th a, hay.- Anh em xu ng ây m y con?- Th a, tôi ch a em xu ng.- a! Ng a anh tr n mà anh bán n i gì! Mu n bán thì ph i em xu ng ây

cho ng i ta coi r i ng i ta m i mua ch .- Th a, tôi xu ng d tr c coi ai mua m y con r i tôi s tr xu ng.- Mua ng a v bóng nh v y, ai mua cho c. Không, tôi không mua âu.

Anh i ki m ch khác mà bán. Ba Lân cúi u chào cô r i riu ríu b c ra. Ng i b i ng ngoài c a, th y anhtr ra thì c i mà nói: "Anh em ng a xu ng ây cho cô tôi coi, r i tôi c cô tôimua cho." Ba Lân ng ng m ngh r i nói:

- Tôi s em xu ng. Không bi t th y ch u mua hay không?- Mua hay không t i cô tôi, ch ph i t i th y tôi âu mà anh h i.



- ng ph i có th y ch u m i c ch . Không bi t th y i làm vi c ch ng nàoth y v anh h ?

- Ngoài sáu gi t i m i v . Ba Lân móc ng h nh trong túi ra mà coi r i nói: "Tôi cám n anh. Thôi, tôi

i". Anh ta m c a rào và b c ra l r i lên xe kéo mà ch y qua phía ch Tân Ð nh. Ng i b i tr vô r i i th ng ra nhà sau.

(6)*

Cách ch ng n a gi ng h , th y Bính c i xe máy v t i. Th y m c a rào d txe vô d ng t i hàng ba r i xô cánh c a gió mà vô nhà. Th y th y cô Hai ng i t i bàn

a m t, tóc ã b i v n vang, ph n ã d i s c l m, ch n mày ã v nh r c, bây gicô ng c m cây son mà thoa vô môi, thì th y châu mày, cái nón trên bàn, r i trra xe máy l y cái c p da mà ôm vô. Th y ng i m t cái gh t i b salon, r i m c p dara so n gi y t . Cô Hai day l i, mi ng c i r t h u duyên r i h i:

- Sao b a nay v s m v y? M i ba gi r i mà v . Ch c là v rình coi nhà tôicó r c khách nào hay không ch gì. Ph i v y hôn?

- Tôi i òi ti n trên Phú Nhu n v , th a d p i ngang qua ây nên tôi ghé nght chút.

- Ph i th y v s m ch ng n a gi ng h thì th y g p khách ng l m.- Khách nào.- Khách trên Nam Vang.- Mình có quen t i trên Nam Vang l n sao?- âu mà tôi l i không quen.

Cô thoa son r i, cô ng d y i l i ng tr c t m ki ng l n mà soi c cái mình;cô ng m nghía m t lát r i b c l i ng i trên cái gh c a th y ng i, choàng tay ôm cth y và c i và nói: "Nói ch i v i th y, ch có quen v i ai trên Nam Vang âu. H inãy có m t anh l i h i có mu n mua ng a ua hay không. nh nói nh trên NamVang. Ch chi có th y nhà, tôi c th y mua vài con cho tôi nuôi ch i. Ng a mi ttr n hay l m. Mùa n m ngoái xu ng m y con u n toàn h t!” Th y x m t áp r ng:

- Cha ch ! Mình bày t i cái tôi càng ch t mau h n n a!- Gi ng gì mà ch t?- Ch a có ng a mà tu n nào mình c ng thua ôi ba ch c luôn luôn. Mình làm

ch ng a, mình ánh cá b c ngàn, tôi bi t âu mà ch y ti n cho mình ánh.- Làm ch ng a mình ánh cá mình m i ch c n ch .- Ðánh b c mà ch c n gi ng gì không bi t! Ph i ch c nh v y thì h kh i th t

, kh i u ng thu c c!- Thôi, tôi không mua ng a ua âu mà s . Mà tôi xin th y hai tr m ng b c,

th y có hay ch a? Nh có thì a cho tôi ng chi u nay tôi i l y áo. Tôi h ni ti m may tôi l y b a hôm qua l n.



Th y Bính m c p ra l y m t t gi y b c hai ch c ng mà a cho cô và nói v igi ng bu n r ng: "T h i s m m i t i gi , i òi m i c có hai m i ây." Cô c m t m gi y b c, cô châu mày m t mà nói r ng: "Có hai ch c ng b c màlàm gi ng gì! Tôi t b n b h t tám m i m y ng, có hai ch c thì l y sao

c. Tôi bi t th y không th ng tôi n a! Tôi kh n n n l m! Tôi không dè ngày naythân tôi làm n mày nh v y, mà n mày vô duyên m i kh ch !" Cô bùng th ng g ng m t, r i ngoe ng ay b i l i ng soi ki ng mà u n máitóc. Th y ngó theo cô, s c m t càng bu n h n n a, ngó m t h i r i th ra mà nói: "Saomình l i nói nh v y? Tôi không th ng mình, mà tôi b v con theo v i mình!" Cô không thèm day l i, c ng u n tóc mà áp:

- Tôi th ng khuyên th y hãy tr v nhà, ng có b v con th y ói rách b t i nghi p. T i th y c eo theo tôi, ch ph i t i tôi ép th y ph i b v con

mà v i tôi hay sao, nên bây gi th y trách tôi.- Không ph i tôi trách mình. T i mình nói tôi không th ng mình, nên tôi m i

nói nh v y ch . Mình c ng d bi t tôi th ng mình lung l m, th ng ni mình mu n th gì tôi c ng ráng làm cho vui lòng mình luôn luôn. Vì

th ng mình mà tôi không k chi h t, không s tù, không s ch t, th ng nhy ch còn sao n a.

Th y nói t i ó, thì th y c m quá, nên r ng r ng n c m t, nói không c n a. Cô day l i cô c i và h i:

- Th y th ng tôi r i bây gi th y n n n hay sao?- Nói chuy n mà nghe, ch n n n gi ng gì.- Th y nói, tôi nghe h i nh th y n n n ít nhi u ch . Th y nh l i mà coi, h i

th y m i g p tôi, thì tôi ã có nói tr c. Tôi nói tôi n xài lung l m, th y làmvi c l ng b ng không bao nhiêu, l i có v con, tôi s th y làm b n v i tôi,th y ch u không n i. Th y nói b c th y s c nuôi tôi, th y d n nhà cho tôi

. Th y nh coi có ph i nh v y hay không?- Ph i.- , ph i, mà sao bây gi th y than?- i lúc n y tôi ki m ti n không c.- Tôi có bi t lúc nào th y ki m c ti n, còn lúc nào th y ki m không c

âu. Lúc n y th y ki m ti n không c, sao b a h m tôi xin hai tr m, th y ng làm cho tôi t may l r i, bây gi tôi bi t làm sao mà l y.

- th ng th ng ít b a coi.- Th ng th ng sao c. Tôi h n v i ng i ta hôm qua ó tôi l y . N u

tr , h còn coi tôi ra gì n a! Cô nói ch a d t l i thì cô b i vô bu ng. Th y s p gi y t b vô c p da, ng i ch ng tay mà suy ngh m t h i r t lâu, r ith ng th ng ng d y i nón, ôm c p, ra c a d t xe máy mà i, châu mày m t, bbu n nghi n. Th y Bính i c m t lát, thì cô hai trong bu ng b c ra. Cô thay r i, nênbây gi cô m c m t b hàng màu xám tro may thi t khéo, ch n mang m t ôi



giày cao gót c ng màu ó, y ph c h p v i n c da c a cô, nên làm cho s c c a cô coicàng thêm p. Cô i ngay l i bàn r a m t, cô cái bóp l i m t bên r i cô l y ve d u th m mà

t trên u, x t vô kh n. Cô ng trang m l i, b ng nghe có ti ng xe h i ng ngngay ngoài c a. Cô l y làm l , nên buông ve d u, r i cúi u mà dòm ra th y m ycái l c a hai cánh c a gió. Cô th y trên xe h i có m t ng i n ông leo xu ng r i

c a rào x m x m i vô, ng i y m c b Tây may b ng n en, ch n manggiày da c ng en, y ph c àng hoàng, t ng i ch m h m l m. Cô không hi u là ai, nên ng ngó trân trân. Ng i y vô t i c a, r i ng l i gõ c a c p c p. Cô h i r ng: "Ai ó? Xin m i vô." Ng i y xô cánh c a gió mà b c vô g n gàng, v a th y cô Hai thì kêu: "Em!"

i ch y a l i, hai tay n m ch t tay cô, m t ngó ngay m t cô mà nói: "D quá! Cácht nhau m i hai n m, bây gi m i g p ây! L i qua th v i em tr c mi u bà C n

Giu c, bây gi qua m i làm tròn theo l i th y c ây!" Nãy gi cô không bi t ng i y là ai, mà vì ch y l i n m tay cô thình lình quá, côkhông k p tính giãy gi a ch ng c . Ch ng cô nghe nói m y ti ng "L i th tr c mi ubà C n Giu c" thì cô ch ng h ng, nhìn ng i y r i la lên: " a! Anh! Anh Lân!" Ba Lân buông tay cô ra, và c i và nói: "Ph i Lân ây, qua ây, em quên qua haysao?" Cô Hai li n a tay ra mà ôm Ba Lân ch t c ng, r i úp m t trong ng c Lân màkhóc. Ba Lân l y làm c ý, nên mi ng chúm chím c i, c ng im, cho cô Haikhóc thong th . Ch ng cô h i: "Anh i âu mà bi t m t v y h ?" thì Ba Lân m i nói:"Em t m ng i gh ây, r i s nói chuy n." Cô Hai n m tay d t Ba Lân i l i cái divan r i m i ng i. Ba Lân d d nói r ng:

- Qua nghe em có ch ng mà. Ng i ây s không ti n.- i! Th ch ng ngày ch ng b a mà k gì!- u ch ng gì c ng là ch ng ch , qua mu n m i em i ch i v i qua ng nói

chuy n cho thong th . Qua có m n xe h i s n r i, xe còn u ch tr c kia.- Ði r i th ng th ng s i. Em g p nghe anh nói chuy n l m. Ð em h i anh ít

u r i s i.- Ng i ây nói chuy n r i ch ng em v g p qua, thì khó cho qua l m.- Th ng th ng ngoài sáu gi m i v ; mà b a nay m c i ki m ti n, nên ch c

sáu gi r i c ng ch a v âu. Bây gi m i b n gi r i mà v gi ng gì. Anha v i em, h anh i ki m c ch làm n, thì anh v r c em, mà sao anh

i bi t m t, anh ph i nói cho em nghe m t chút. Cô Hai nài n cho Ba Lân ng i t i cái divan, r i cô ng i m t bên, tay n m taychàng mà nói:

- i nãy anh nói m i hai n m. Thi t ph i m i hai n m ch ng chòi. H i anhi thì em m i m i b y tu i. Bây gi em hai m i chín tu i. Em trông i h tc mà không th y anh tr v , em ch c anh ã nu t l i th , anh c i v khác,

anh b em, nên anh không tr v làm chi.



- Làm sao qua quên l i qua th v i em tr c mi u bà ó cho c.- Té ra m i hai n m nay anh ch a c i v hay sao?- Qua ã có v là em ây r i, qua còn c i v nào n a làm chi.

Cô Hai ng i ng n ng và n c m t tuôn ra n a. Ba Lân l y kh n lau n c m t cho cô và nói:

- Em khóc làm chi. Bây gi g p nhau, s bu n ã d t, s vui t i r i, em c ii ph i, ch sao l i khóc.

- Em h th n quá, em còn m t m i nào mà dám ngó anh.- Sao v y.- Anh th v i em, anh gi tr n l i th ; còn em h a ch anh, mà em th t c làm

sao mà không h th n.- Em ng ng i s ó. Qua v d i C n Giu c mà ki m em, qua ki m không

c, song qua có nghe công chuy n c a em c chút nh. L i t i n i qua,ch không ph i t i n i em. Ph n em là gái, mà ch qua cho t i m i hai n mthì ch sao c.

- Em h nhi u l m anh ôi! Anh còn ki m em làm chi! Em có x ng áng v i làm anh n a âu mà ki m.

- Bao nhiêu chuy n c a em trong kho ng m i hai n m nay, qua ch ng c n bi tlàm chi. Qua h a v i em ch ng nào qua làm n khá, thì qua v c i em. Nayqua làm n khá r i, qua s c nuôi em sung s ng, nên qua v mà r c em.

- Anh nói ch ng nào, em càng thêm h ch ng n y. Ð em thu t s chuy n c aem cho anh nghe, r i anh m i hi u. Anh i âu c vài n m, tía má em ép gem cho chú ch c C ng bán ti m trà t i ch C n Giu c. Em không ng. Tía máem m i n i gi n ánh em s ng u s ng mình h t. Em phi n quá, ph n thìth ng nh anh, nên em cu ng trí, em lén n c p b n m i ng b c mà tr n.Em lên Sài Gòn quy t ki m anh, ch ng dè ki m không c, mà l i b ng i ta

t, ng i ta làm b th ng yêu ph n em, té ra ng i ta d d cho em làm squ y. L b c r i, tr lui không c, nên em ành nh m m t mà s n t ihoài, tuy th y cái ng d dáy, song ph i b t m t b m m i mà i t i. Trót

i n m nay, b m ong r n r t, tr ng gió ê h , cái thân c a em bây gi cònquý báu gì n a âu, mà anh nh c l i th , anh mong c i h i!

- Cha m ép g em cho ch c, em không ch u, em mu n tr n i ki m qua, baonhiêu ó c ng ch ng cho em không ph qua. Còn s em l u l c m i n m

t Sài Gòn, y là cái ng i chung c a nhi u n bà con gái vì v n h ich ng may nên sa ch n l b c, ngh ch ng l gì. Mà em l b c r i em bi t

th n, em bi t bu n r u, ch em không vui n i cái ng d dáy em i ó,y thì ch rõ em có liêm s h n nhi u ng i khác l m.

- Ch chi anh i mà anh có v khác, r i bây gi anh g p em, thì em ít h .- Em nói m t chút ó c ng cho qua hi u h t ý c a em r i. Em ch ng c n

ph i nói thêm n a. Qua ã nói qua nh t nh kéo t m màng mà che h tnh ng vi c c a em trong kho ng m i hai n m tr c, v y thì em còn ái ng i

i gì. Còn em tính cho qua có v khác, có v nào mà khác em cho c?Ngày qua xu t thân i làm n, trong l ng qua có ba b n c c b c mà thôi. Emcho qua ba ng m y b c, l i cho m t chi c vòng ng h thân, n y làm



sao qua quên c mà i c i v khác. Nh tr i ph t giúp qua, nên qua còngi c chi c ng c a em ây.

Ba Lân nói t i ó r i móc túi l y chi c ng mà trao cho cô Hai và nói: "Em coiph i chi c ng c a em hay không?" Cô l y chi c ng mà eo vô tay, tuy bây gi cô l n tu i, song tay cô m, nên eo

ng v a. Cô eo r i cô ngó chàng mà nói: "Tình anh i v i em thi t n ng nh non,sâu nh bi n!" Cô nói r i cô ôm chàng mà hun, hai ng i tình ng lai láng, ngh a

ng ch p ch ng. Ba Lân g tay cô ng d y mà nói:

- Không nên ng i ây lâu n a. Qua xin m i em i ch i v i qua r i mình s tínhchuy n t ng lai c a mình.

- Anh th ch ng nào anh giàu anh s v r c em. Bây gi anh giàu l m hay sao,nên anh v ây?

- Giàu bao nhiêu ch ng v v i nhau r i em s bi t. Song qua không nghèoâu, xin em ng lo.

- Bây gi nhà anh âu?- lên xe r i qua nói. Qua còn m t chuy n kín mà ng l m, nói ra cho em bi t

ch c em c i nôn ru t.- Chuy n gì ó?- y! Ð i r i qua s nói.- Em khóc nãy gi , n c m t làm trôi ph n h t. Ð em d i l i m t chút r i s i.- i ri t r i i k o tr . G n n m gi r i r i.

Cô b c l i bàn r a m t ng i mà trang m l i. Chàng i qua i l i mà ch , dòmth y m t cô trong t m ki ng, chàng ng ng n ng . Cô th y nh v y, cô chúm chím

i, s c m t còn p h n b i ph n. Cô v t h i chàng:

- i sao anh c ngó m t em, mà anh không nói chuy n chi h t v y?- Qua không th y m t em tr n m i hai n m nay, qua nh em h t s c. Bây gi

c g p nhau, qua ngó m t em thì qua sung s ng quá, c n gì ph i nóichuy n.

- Ða tình quá! Anh b c xê l i ây m t chút cho em nói chuy n. Ba Lân b c l i g n. Cô hai kéo chàng, r i ôm m t chàng k v i m t cô, hai m t

i vô ki ng u c i h t. Ba Lân nói: "Em c i nh v y m i ph i, ch sao l i khóc".Cô Hai nói nho nh : "Anh ng b em mà i n a, nghe hôn? Mà nh anh có i, thìph i d t em theo, ch em không ch u anh i n a âu." Ba Lân nói l n: "Qua th t rày n ch t qua ch ng r i n a âu mà em s ." Cô Hai trang m r i, cô bèn ng d y kêu b i. Ng i b i sau ch y ra, v a th y Ba Lân thì ng kh ng l i và ngó và nói: " a!Anh... Bán ng a..." Cô Hai n t r ng: "Ê! Anh nào? Bán ng a gì? Ð ng có nói b y! Nghe qua d n

ây..." Ba Lân v a c i v a l y ra m t ng b c trong túi mà a cho ng i b i và nói

ng: "Ph i, tôi bán ng a c r i, nên cho anh ti n thêm ây, theo nh l i tôi h a". Cô Hai ch ng h ng, cô ngó Ba Lân mà h i:



- Sao anh bi t b i c a em? Anh bán ng a h i nào âu?- Qua l i ây h i mà bán ng a ua h i x ó.- ? Ng i h i nãy l i h i em mua ng a ua hay không ó là anh hay sao?- Ph i. Qua ó a.

Cô Hai ngó Ba Lân trân trân mà nói: "Tr i t ôi! Em vô ý quá, em có dè âu! Saoi nãy anh không nói thi t cho em bi t?"

Ba Lân c i ng t mà áp:- Qua vô ây h i mà bán ng a, qua c ng không dè g p em. Ch ng th y em,

qua b i r i quá, s m c d dáy em không nhìn, nên qua v thay choch s r i m i tr vô ây.

- Anh nói nh v y em phi n l m. Té ra anh giàu em m i nhìn, anh còn nghèoem không nhìn hay sao? Em không ph i nh v y âu.

- Em ng có phi n. H i nãy th y em không bi t qua, nên qua m i không dámnói thi t li n ch .

- i em s ý, mà em c ng không ngó anh cho chán ch ng.- Thôi, m i em lên xe r i nói chuy n n a.

Cô Hai day l i nói v i ng i b i:- Nè, t i th y v thì d n c m cho th y n i nghe hôn, ng có ch qua.- Nh th y h i cô i âu thì tôi ph i tr l i th nào?- Em c nói thi t có khách l i r c qua i ch i, hay là em nói th nào c ng

c, s y không quan h gì mà lo. Ba Lân n m tay cô Hai mà d t ra l r i leo lên xe h i mà ch y li n.

(7)*

Ng i b i óng c a rào r i tr vô nhà, l y ng b c m i cho mà nh p v i ngc cho h i x x p l i b h t vô túi, mi ng c i ng n ngo n.

Ng i b i v a mu n óng c a tr c l i ng i n u c m, thì th y Bính c i xemáy v n a. Th y kêu b i bi u d t xe vô trong mà c t r i th y ôm c p ra i vô nhà.Th y dòm tr c ra sau không th y cô Hai thì th y kêu b i mà h i:

- Cô m y i âu?- Cô i ch i.- Ði h i nào?- i i t c thì ây, i xe h i. Ch chi th y v tr c ch ng n m phút ng h

thì th y g p cô còn nhà.- Xe h i âu mà i?- Xe h i c a khách l i nhà th m r i r c cô i.- Khách nào âu v y? Ð n ông hay n bà?- n ông. Ng i ó âu trên Tà Keo xu ng bán ng a ua, h i x có l i m t

n r i h i nãy l i n a mà r c cô i.- Ng i ó ch ng bao l n, n m c t t hay không?- Tôi coi b ch ng ba m i tu i. L i h i x thì n m c x p x l m; còn h i chi u

thì b n n en coi àng hoàng.- Thôi, m y i làm công chuy n i.



- Th a th y, cô có d n t i th y v thì d n c m cho th y n, ch ng có ch cô.y tôi i n u c m. Ch ng nào th y mu n n th y nói, thì tôi d n cho.

Th y Bính g c u. Ng i b i i ra sau b p. Th y kéo m t cái gh l i khít bàn mà ng i, m c p da mà rút h t nh ng toa òiti n ra, r i m t t . Ð m xong r i, th y móc túi l y ra m t cu n s nh v i m t câyvi t chì. Th y dò toa mà ghi trong s r i ng i ch m ch mà vi t và tính. Th y tính

t h i, không hi u trúng tr t l nào, mà th y th ra, r i m t th y bu n hiu. Th yvùng ng d y gãi u, r i i qua i l i n c m t ch y r ng r ng. Ng i b i i ra ngoài tr c h i nào không hay mà ng lúc th y bu n ó nó trvô nói r ng: "B m th y, có m t th y Ð i s c nh sát l i h i có th y nhà hay không." Th y Bính nghe nói nh v y thì bi n s c, l t t h t gi y t th n vô c p da r i ômmà ch y vô bu ng. Ng i b i nói ti p: "B m th y có sao âu mà th y s . Tôi nghe th y Ð i h i nh

y, tôi không hi u có vi c chi quan h hay không, nên tôi nói b ng r ng, th y ilàm vi c ch a v . Tôi l i h i ki m th y làm chi, thì th y Ð i nói ông cò bi u òi th yxu ng bót có vi c chi ó không bi t. Tôi nói có b a th y v ây, còn có b a th y vnhà d i ch Ð i, nên không ch c chi u nay th y v ây hay không. Th y Ð i nóithôi th y v nói l i v i ông Cò vi t trát mà òi ti n h n, r i th y i v ." Th y Bính nói: "Cám n em. Ðâu em b c ra coi l i coi thi t th y Ð i ã i haych a". Ng i b i xây l ng i ra ngoài thì th y Bính m i m c p da mà s p gi y t l i cóth t , b cu n s nh v i cây vi t chì vô túi, r i b c vô bu ng m t áo mà c t cái

p da. Ng i b i tr vô nói:- Ði m t r i.- Thi t hôn?- m, thi t ch . Không th y t m d ng gì h t.- Thôi, em nhà coi nhà. Ai có h i qua thì em c nói qua không có v ây.- Th y i âu? Th y không n c m hay sao?- Không. Thôi, em ng có lo d n c m.

Th y Bính l y nón n xám i lên u r i b c ra c a ng dòm hai u. Ðèn khíngoài ng ã cháy sáng tr ng. Th y dòm m t h i r i i xu ng mi t Ðakao, th y

cúi m t xu ng t mà i, xe kéo kêu m i, th y không thèm tr l i. L i m i gi t i, trong nhà hàng Tr ng L c khách còn ông dày dày, ti ng nh c

p rình không d t. Nh ng nam thanh n tú t u l i ó, t p thì ng i u ng r u nghen, t p thì ôm nhau nh y múa, mà ng i nào s c m t c ng h n h vui c i.

T i m t cái bàn g n c a, Ba Lân ng ng i u ng n c cam v i cô Hai Thinh, haing i c nói chuy n nho nh v i nhau, không ý n khách ng i m y bàn chungquanh, mà c ng không thèm ngó nh ng ng i khiêu v . Ba Lân ngó cô Hai r t h u tình mà nói:

- Trên Lèo thì có non cao r ng r m, có sông cho mình câu cá, có trãng cho mìnhtr ng rau, ch không có nh ng ch vui ch i nh v y, b i v y qua lo cho emlên tr n em bu n l m.

- Có anh thì cho em vui r i, em có c n cu c vui nào khác n a âu. Anhng có lo s y.



- Qua không dè em th ng qua n th . N u c nh v y thì cái h nh ph ca qua l n ch ng có chi b ng.

- ngày anh i m t r i thì em coi cái i c a em ã h ng, em coi s s ng c aem không có ngh a.

- Em ph i vùi thân l n l n v i thiên h trong nh ng cu c vui, y là em ki m thmà chôn s bu n r u c a em, ch có ph i em ham theo cái thú vô tình vô v

ó âu. Nay ôi ta g p nhau, mà anh không g m cái thân em ng loi nhoii bùn, anh quy t v t em lên ch cao ráo, có l nào em còn ti c cái v ng

bùn ngày x a. Hu ng chi ôi ta ã có th nguy n v i nhau, d u anh d t emlên trên u non, em c ng vui mà i theo ch ng lu n lên x Lèo.

- Cám n em. T nh cho t i bây gi lòng qua m i bi t vui s ng, trí qua m ic th th i l n n y là l n u h t. Qua nói thi t v i em, hôm qua v d i

n Giu c, qua ki m má qua thì má qua ã ch t r i, qua h i th m em thì emng ã xiêu l c h n m i n m r i, lúc y qua mu n ch t ph t cho r nh. Trót

i hai n m c c thân nh c trí không bi t bao nhiêu, mà qua không n n lòngth i chí, là vì qua quy t làm cho có ti n ng qua r c ba ng i th ng c aqua v chung h ng v i qua. Nay trong ba ng i y ã m t h t hai ng i thìcái công phu c c kh c a qua ngh không có ích chi cho l m. H m nay quacòn s ng mà g p em ây, là vì qua còn ph i i tìm ch Hai c a qua, mà qua

ng có ý mu n i tìm em n a ho c may có g p c em hay không. Vi c tình mà qua c g p em, thì rõ ràng ôi ta có duyên n v i nhau nên Tr i Ph ti khi n nh v y.

- , t h i chi u n bây gi em quên h i coi t i sao anh bi t em ó nên anhi anh ki m.

- Qua ã nói vi c tình c qua có bi t tr c âu.- Mà t i sao anh bày t bán ng a ua ng vô nhà em chi v y?- Vi c ó khó nói quá.- i em mà anh gi u n a sao? À, h i chi u anh nói có m t chuy n kín mà ng

m, h anh nói ra thì em c i nôn ru t. Chuy n gì v y? Ba Lân ng i ng m ngh m t chút r i c i mà h i l i:

- Em có bi t th y Bính là ai hay không?- Sao l i không bi t. H i em còn nh thì th y d y h c t i tr ng C n Giu c, sau

th y i xu ng d y âu mi t ch Tr m, C n Ð c gì ó.- Ph i. Mà có em bi t th y i v i qua có tình bà con gì hay không ch ?- Cái ó em không hi u. Có bà con v i anh hay sao?- Th y là anh r c a qua.- Tr i t i! Thi t nh v y hay sao?- Thi t.

Cô Hai Thinh s ng s t, cô l c u mà nói nh nh , gi ng n n n l m: "Em có dèâu. H i ban u em d c d c, em không ch u làm b n v i th y, t i th y theo n n n

hoài! Té ra m y tháng nay em làm bu n cho ch c a anh lung l m!" Ba Lân g c u mà áp:

- Ph i. Vì em mà ch Hai c a qua bu n lung l m.



- y anh ph i d t em l i nhà ch Hai ng em xin l i ch m i c. Cái ó làem l m, ch n u em bi t thì em âu có làm b y nh v y. Tuy em s y b ctrong ch n giang h , song em c ng còn bi t ch ph i ch qu y ch .

- Không c. Em tính nh v y không ti n. Ch Hai qua không bi t em, cònanh Hai qua không bi t qua là ai. Thôi, mình gi u luôn cho nh m thì hay h n.Em ng có v nhà em n a, theo qua l i khách s n mà ngh . Ð sáng mai quavô h i g t ch qua l i coi ch ch u i theo qua hay không. Nh ch ch u i thìmình d t ch i v i mình, còn nh ch không ch u thì qua t giã ch r i hai amình i. H mình i tu t r i thì xong chuy n h t th y, ch Hai không hi u nênkh i phi n em, còn anh Hai không hi u thì c ng kh i oán qua.

- Em ph i tr v nhà mà l y áo qu n r i i m i c ch .- i! Có c n gì. Lên Nam Vang r i em mua hàng mà m n h may c ng c

mà.- Ý! Mà em có t may b n b , em h n l y hôm qua, mà em ch a l y. Thôi,

sáng mai anh cho em ti n l y y mà i c ng c.- u có v y thì càng t t. Em nh hôn, ngày qua t giã em mà i làm n, em

nói h ch ng nào qua giàu qua ph i c t nhà cho em , ph i s m h t xoàn choem eo ph i mua xe h i cho em i. Nhà l u thì có r i, h t xoàn thì sáng mai

i qua s mua, duy có xe h i s m thì không ti n, b i trên Lèo ch a có ngcho xe h i ch y c.

- i ó em nói ch i v i anh, ch ôi ta c g n nhau, d u l u tranh, m cáo rách, em c ng vui l m v y.

Hai ng i nói chuy n t i ó, k th y Bính i nón n sùm s p, x m x m i vônhà hàng. Cô Hai Thinh ngó th y th y bèn nói nh r ng: "Ý! Th y Hai Bính vô kìa,làm sao?" Ba Lân ngó th y Bính r i day vô áp r ng: "Em ng chào h i chi h t, làm bthu nay không bi t nh v y. N m nay nh tr ng tu i r i nên coi l ho c, n u emkhông nói thì ch c qua không bi t." Th y Bính b c vô ngó cô Hai r i ngó Ba Lân, c p m t th y l m l m. Haing i làm l c nói chuy n v i nhau, và nói và c i, b vui v nh th ng. Th y Bính th y d a bên ó có m t cái bàn tr ng, th y qu ng cái nón trên bàn, kéogh r t r t mà ng i r i kêu b i bi u l y r u la ve. Cô Hai Thinh c nói chuy n ti p, cô h i Ba Lân:

- Té ra anh i ki m th y nên tình c anh g p em ó hay sao?- Ph i.- Mà ki m thì ki m, sao l i bày t nói bán ng a chi v y?- Tr c khi qua ch ng m c, qua mu n d coi nh v i tình nh n c a nh là

ng i th nào. Vì v y nên qua ph i d i m t chút.- Hèn chi th y em r i anh b i r i, nên em h i anh nói lính quýnh nghe không

thông.- Tình c quá, nên ph i b i r i ch sao.- Em ngh l i em gi n em quá. Th y anh mà em không nhìn ra, làm cho em

thành ng i vô tình v i anh, thi t em ngh em th n h t s c.



- Thôi, hi p nhau c thì thôi, trí mà vui v i nhau ng b i th ng cáicông anh th ng nh m i hai n m dài quá.

Nãy gi th y Bính ng i ngó l m l m, n bây gi nóc gi n27 tràn tr tronglòng, th y d n n a không c, nên th y kêu mà h i l n r ng: "Cô Hai, cô khôngth y tôi hay sao?" Cô Hai Thinh gi không nghe, nên không ngó t i th y, mà c ng không áp. Th y Bính bèn xô gh m t cái r t r i b c l i ng ngang m t cô mà h i n a: "CôHai, tôi h i, cô không nghe hay sao?" Bây gi cô m i ngó th y mà h i l i:

- Th y mu n cái gì?- Tôi h i cô không th y tôi hay sao nên tôi vô cô không chào tôi?- Th y không bi t l phép mà th y tr l i b t l i tôi ch . Th y là n ông, tôi là

àn bà, vô nhà hàng th y th y tôi th y ph i chào tôi, ch sao th y l i bu c tôiph i ki m mà chào th y?

- Cô v nhà r i tôi s c t ngh a l phép cho cô nghe. Cô xin phép ai mà cô i ti chi u n bây gi , l i i v i n ông?

- Cái trí c a tôi nó làm ch cái xác c a tôi, ch tôi không bi t ch nào khác. Trítôi mu n i âu thì tôi i ó, tôi ch ng c n xin phép ai.

- Cô mu n i âu hay là i v i ai, cô ph i xin phép tôi.- Th y ch ng có quy n gì mà c nói câu y, nh t là nói tr c m t công

chúng. Th y hãy i ch khác, tôi không mu n th y chàng ràng tr c m t tôia.

Th y Bính nghe m y l i sau ó thì th y t c gi n cành hông, ch u không n i n anên th y ch tay ngay tr c m t cô Hai mà nói l n r ng: "Bây gi tôi m i rõ cô là m tcon kh n n n, m t con Võ H u th i nay!" Ba Lân li n ng d y h t tay th y Bính mà nói: "Th y không c phép s nh c

t ng i n bà y u i." Th y Bính tr n m t ngó Ba Lân mà nói:

- Tôi không thèm nói t i th y là may cho th y l m. Sao th y còn b t l i tôi?- Th y vô l v i ng i n bà ng ng i u ng r u v i tôi thì c ng nh vô l

i tôi, b i v y tôi c ng có quy n tr ng tr th y mà d y th y m t bài h c i.

Ông ch nhà hàng và khách th y hai àng cãi l y ch c s ánh l n, nên ai n yu ch y l i ng chung quanh mà can.

Ông ch nhà hàng cao l n m nh m , ông n m cánh tay th y Bính mà kéo và nóing: "Th y có say thì v mà ngh , không nên làm r y rà trong nhà hàng."

Th y Bính ng gi n, không k ai h t nên xô ông ch nhà hàng mà n t r ng:- Ông bi t chuy n gì mà xía mi ng vô!- Tuy tôi không bi t chuy n gì, song tôi bi t tôi làm ch trong nhà hàng n y, tôi

không b ng lòng cho th y ng n khách c a tôi, th y hi u hay không?- Tôi c ng là khách v y ch .

27 nu t gi n



- Ph i. Th y c ng là khách mà th y làm náo ng trong nhà hàng c a tôi, nêntôi ph i can thi p. Tôi m i th y i ra l ngay l p t c, n u th y còn c ng thìtôi s kêu lính c nh sát d t th y xu ng bót li n bây gi ây. Th y hi u ch a?

Th y Bính nghe nói kêu lính d t xu ng bót thì th y bi n s c, th y không còn nóngnh h i nãy n a, th y móc túi l y hai c c b c qu ng trên bàn mà tr ti n ly la ve th y

i nón lên r i th y ríu ríu i ra c a. Nh c tr i lên l i, khách ráp khiêu v n a. Ba Lân nói v i cô Hai r ng: "H i nãy nh vô thình lình, qua d n em không k p.Em nói n quá qua s nh th t chí r i nh t v n thì mình có l i nhi u l m." Cô Hai Thinh c i và áp r ng: "Không có t v n âu mà anh lo. Th y Haikhông ph i v h l u, mà c ng không ph i thu c h ng th ng trí; nên th y th ttình mình s th y sát nh n ho c t sát. Th y thu c v h ng trung l u, tính th p th i,ham s ng, s ch t, ch ng bao gi dám s ng ch t v i ng i th y yêu âu mà s . Embi t th y l m, nên em m i n v i th y ng tr ph t cái b nh ham mèo chó c ath y m t l n cho tuy t. Có v y th y m i bi t th ng ch Hai, t rày s p lên th ykhông b ch Hai n a." Ba Lân c i, kêu b i bi u tính ti n r u r i d t cô Hai Thinh i ra, chàng nghiêmngh v ng vàng, cô vui c i h n h . Lúc t ng sáng, h ng lao ng t p i ch , t p i làm, qua l i d p dìu các n o

ng. Nh ng xa phu, ngh t h i khuya ã kho ch n, nên kéo xe ngh u ngh n iki m m i. Trong cái ng h m ch cô Ðào , ng i ta ã r i rác th c d y, nên c n thì connít ng i s t s tr c th m, c n thì k l n m c a quét nhà ch n r n. B a nay nh m th n m, không có h c, nên th ng Khoa xin xu c a má nó r i d tcon Lý ra u ng h m ng ón ch bán xôi mà mua n. Thình lình hai a nhth y Ba Lân i vô ng h m thì l t t ch p tay cu i u mà xá. Ba Lân nhìn bi t cháu thì c i và h i: "Má th c d y hay ch a?" Th ng Khoa nói má nó ã d y r i. Nó nói d t l i li n ch y tr c v nhà mà chomá nó hay. Cô Ðào v a b c ra kh i c a thì Ba Lân ã vô t i, cô m ng em r i m i vô nhà. Ba Lân kéo gh mà ng i r i h i ch r ng:

- Ch nh t nh r i hay ch a?- Nh t nh vi c gì?- Vi c em nói v i ch hôm qua ó. Em mu n ch d t s p nh i theo em lên Lèo

mà v i em, ch b ng lòng i hay không?- Khó quá.- Có khó chi âu.- p nh nó trí cha nó l m; i xa s nó nh t i nghi p.- Em bi t ch còn th ng anh Hai lung l m, nên ch không n r t mà theo em.

Em không dám d t tình v ch ng c a ch . Hu ng chi mà ch nói lúc má aunh lo thu c men, lúc má m t nh lo chôn c t, n u bây gi em khuyên ch ph i

nh, thì em là a b t ngh a. V y ch i theo hay không u t ý ch , chem không dám ép.

- Ði khó quá. Mà em tính lên trên Lèo hay sao, nên tr vô ây h i g t nh v y?



- Ph i, em tính v g p.- Ch ng nào v ?- Khuya nay em i xe h i lên Nam Vang r i i tàu mà v tr n.- Ch em xa nhau m i m y n m, em không th v ng m t lâu c.- Hôm qua em nói em ph i ki m con c a ông Ba Li m, sao em thêm ít ngày

mà ki m, l i b i v i.- Em ki m c r i.- Húy chà! âu mà em ki m c mau d v y?- Em i tình c em g p.- Em g p r i sao em không mà tính công chuy n cho xong, em l i v i?- Em tính công chuy n c ng xong r i h t. Khuya nay v em c ng i theo mà lên

Lèo.- Nó ch u i hay sao?- Ch u. B i v y em không còn công chuy n gì n a mà ây, nên tr vô h i l i

ch coi nh ch ch u i thì i v i em.- Cha m sanh có hai ch em; nay cha m ã khoãn h t r i, trong thân t c ch có

t mình em. N u ch không th ng em thì th ng ai? Ch c ng mu n itheo em l m, ng t vì ch có con lòng thòng, ch ngh b ch ng mà theo em thìkhông ti n. Xin em xét l i mà th ng ph n ch ch ng có phi n.

Ba Lân dòm coi hai a nh ã d t nhau i ch i, chàng m i thò tay vô túi áotrong móc ra m t bó gi y b c, m l y m i t m gi y x ng r i x p l i mà trao choch và nói r ng: "Ch không ành b ch ng mà i theo em i lên Lèo mà cho emnuôi, thôi em cho ch m t ngàn ng b c ây. Ch ph i gi u, ng cho anh Hai bi t,ph i c t dành mà nuôi con. Em c ng l i cho ch m t t m danh thi p ây, n ucó vi c chi ph i c n dùng em, ho c au m, ho c nghèo kh , thì coi ó mà g i thho c ánh dây thép cho em. Ch ng ng i gì h t, d u ch c n dùng vi c gì, em c ng

n lòng giúp ch luôn luôn". Cô Ðào l y m t ngàn ng b c v i t m danh thi p mà b túi, cô c m tình emlung quá, nên n c m t ch y ròng ròng, không bi t nói sao c. Ba Lân nói: "Ch em xa cách nhau t i m i hai n m, nay g p nhau mà em v i vthì d ng nh em vô tình l m v y. Ng t vì vi c làm n a oan, em không th lâu

a c. V y em xin ch l i d i n y m nh gi i, qua sang n m, n Thanhminh, th khép m cho cha m xong, em v cúng m r i ch em s g p nhau n a." Cô Ðào nói: "Em có vi c nhà nên ph i v g p, ch không dám c m. Mà b nàokhuya nay em m i i. V y ch xin em tr c khi v , em d t con Ba vô ây cho ch embi t nhau m t chút r i s i". Ba Lân l ng suy ngh m t h i r i áp r ng:

- Em m c lo mua c chút nh, nên s không r nh mà vô n a c.- hôn! Em nh n ch ng m t gi ng h , em d t con Ba vô ây cho ch bi t

nó m t chút có l nào không r nh. Em i mua t i t i ngày nay l n hay sao?- em nó c ng ph i mua mà em theo.- Thôi, ngày nay mua c gì ó thì mua i. Chi u d t nhau vô ây mà n

m v i ch , c hôn?



- Em không dám h a ch c. Thôi ch ng lo c m n c chi h t. Ð t i nh cónh thì em d t v em vô th m ch m t chút ng hai ch em bi t m t nhau.

Ba Lân ng d y t ch mà i. Ch ng ra c a chàng còn d n cô Ðào ph i d u b cmình v a m i cho dành mà nuôi con, ch ng nên cho ch ng bi t. Ra ng h m

p hai cháu ng ch i t i ó, chàng l i l y m t ng b c mà cho chúng nó, r i m ikêu xe kéo mà i.

(8)*

M y b a tr c cô Ðào bu n r u h t s c, không ti n tr ti n ph mà , khôngti n mua c m cho con n, không bi t r i ây t m thân ph i n nh th nào. Thìnhlình g p em thì cô ã b t bu n, mà em l i cho h v tr c v sau t i m t ngàn m ttr m ng b c, là m t s ti n l n lao thu nay cô ch a th y l n nào, b i v y Ba Lân

i r i, thì cô kho n khoái trong lòng, nh t i ch ng thì cô chúm chím c i, trôngmau t i ng coi con em dâu ra th nào cho bi t. Cô ra sau b p mà m b c l i, tính

riêng m t tr m hôm qua ng mua hàng mua v i may qu n áo cho con, còn m tngàn m i c thì cô l y gi y nh t trình mà gói l i k l ng r i b vô túi, l y kimnhíp mà ghim mi ng túi ch t ch a. Ð n tr a th y Bính v n a. Hôm qua hai a nh m ng cha, chúng nó ã b n

t, nên b a nay chúng nó không dám léo l i g n n a, c ng xa mà ngó. Cô Ðàoth y ch ng mà cô c ng không l s c bu n hay là vui. Th y Bính d ng xe máy d a c a nh hôm qua, r i l y c p da mà ôm vô nhà trên bàn. Th y ng i d a bên ó, cánh tay ch ng trên bàn, m t ngó ra c a, khí s c coibu n b c l m. Cô Ðào ng i t i b ván ngang ó, c ch m ch may, cô không nói m t ti ng chi

t. Hai a nh ng i ch i ngoài hiên. Th y Bính ngó con m t h i r i kêu mà nói: "Vôcho ba bi u chút con." Th ng Khoa v i con Lý nghe cha kêu mà không bi t kêu a nào, nên c hai u

i vô. Th y Bính a h t hai tay ra mà n m hai a nh , kéo l i ng sát bên mình, r iôm hun t ng a. Cô Ðào li c m t th y nh v y thì cô l y làm k , mà hai a nh

ã m y tháng r i m i c n ng n u, nên chúng nó c ng ch ng h ng. Th y Bính a n c m t mà h i r ng: "M y tháng nay ba b hai con. V y mà haicon gi n ba hay không?" Hai a nh u l c u. Th y nói ti p: " , hai con ng có gi n ba. T i s m ng c a ba ã g n h t r i, nênTr i m i khi n nh v y. Hai con ph i nh k cái m t c a ba ây; có l hai con khôngcòn th y ba n a, nên ph i ngó cho k mà nh m t ba". Hai a nh ng ngó cha trân trân, song không hi u ý t trong m y l i cha nói. Cô Ðào chúm chím c i mà h i: "bây gi tính b d t m con tôi mà i x kháchay sao, nên nói nh v y?"



Th y Bính ng i l ng thinh, không ngó v , hai tay ôm hai a con trong lòng,c m t ch y ròng ròng. Cô Ðào th y v y, cô không n nói xóc tr c ch ng n a,

nên cô làm l mà may. Cách m t h i lâu, th y khóc và nói r ng: "Ph i. Tôi s b t mình v i hai anh mà i xa l m, i ra kh i cõi th gian n y. B a nay tôi v ây, là v ng t bi tmình và th y m t hai a nh m t l n chót h t. Tôi còn giáp m t v i mình m t l n

y mà thôi, v y tôi xin mình ngh tình ngh a v ch ng m i hai n m mà tha cái l itôi làm bu n cho mình m y tháng nay. Cái m ng tôi n ây là cùng r i. V y tôi xin

i hai a nh l i cho mình. Tôi không dám xin mình th ng nh tôi, vì tôi khôngáng cho mình th ng nh n a. Tôi ch xin mình nuôi hai a nh , mình ng d y

nó oán tôi, c nh v y thì d i c u tuy n tôi b t bu n, b t h ". Cô Ðào nghe nói v y thì cô ch ng h ng, buông may mà h i:

- Nói cái gì v y? Th khí iên r i hay sao?- Không. Tôi t nh l m, ch có iên âu.- Không iên sao mà nói h i nh mu n ch t v y?- Ph i. Tôi mu n ch t. Tôi không th s ng n a c.- Chuy n gì mà ph i ch t!- u tôi s ng thì tôi ph i ch u nh c nhã c c kh l m, b i v y thà là ch t cho

kh e t m thân.- i sao mà ph i ch t kìa? Ch c là con qu ó nó p ít mình nó l y th ng

khác r i, nên mình m i th t tình mu n ch t ây ch gì. Ph i nh v y haykhông?

- ... ... ph i. Con qu ó b tôi mà theo th ng khác r i. Mà vi c ó b t quálàm cho tôi gi n mà thôi, ch không có h i tôi nên tôi ph i ch t. Còn m t vi ckhác nguy l m, nó có th làm cho tôi b ày, nên tôi tính ch t ph t cho yênthân.

- Vi c gì mà t i b ày l n? Mình ghen mình gi t ng i ta hay sao?- Không ph i. Ð tôi t thi t cho mình nghe. M y tháng nay tôi mê say con qu

ó, nó n xài t n hao lung quá. S ti n l ng tôi xài không , tôi ph i xàithâm t i ti n c a hãng.

- Tr i t i! tù ch t còn gì!- i v y m i nguy.- Làm sao mình l y ti n c a hãng c mà mình xài?- Tôi ôm toa i òi ti n. Nh òi c n m tr m tôi óng cho hãng b n tr m

m m i, ch n b t n m m i mà xài. Toa n y chuy n qua toa kia, hãng ch atính s , nên ch a th y ch tôi gian l n c.

- Thôi ch t r i! Còn gì k n a! Ch ng nào hãng m i tính s ?- Cu i tháng n y hãng l p s trung niên, t nhiên tôi ph i n p toa còn ng l i

ng tính coi hãng a toa cho tôi bao nhiêu, tôi òi ti n c bao nhiêu, tôióng cho hãng bao nhiêu. H tính ra thì lòi li n.

Th y Bính nói t i ó thì th y khóc n a. Cô Ðào khoanh tay ng i th ra. Tuy haia nh không hi u cái h i ra th nào, song chúng nó dòm th y cha m bi l y, thì

chúng nó c ng bu n, nên leo lên ván mà ng i, không dám nói chi h t.



Cô Ðào ch c l i l c u mà nói: "Mình th y hay ch a h ? M y n m nay lo làmn, tuy không giàu, song trong nhà thong th vui v bi t ch ng nào. T i sanh ch ng

mê mèo chó, nên m i ra nông n i nh v y ó!" Th y Bính áp: "Bây gi mình m ng nhi c bao nhiêu tôi c ng ch u h t. Tôi ã l

i r i, tôi còn nói gì n a c. Thôi, l a ã l ng lên cháy mái nhà r i, mà n c thìkhông có, d u có ch n r n l m c ng vô ích. Tôi nói thi t v i mình, tôi tính tôi ch ttr c khi hãng tính s thì xong h n. Tôi c u chúc mình l i m nh gi i mà nuôi con,

ng có k n tôi n a. Tôi vay thì tôi ph i tr ". Th y Bính nói d t l i r i th ng th ng ng d y ôm cái c p da. Cô Ðào chau mài h i: "Bây gi mình i âu? Th ng th ng cho tôi h i th m

t chút coi". Th y ng ngó v , ngó con, r i l y kh n trong túi ra mà lau n c m t. Cô Ðào h i n a:

- Mà mình có tính th coi mình xài thâm c a hãng ch ng bao nhiêu hay không?- Tôi tính r i! Tôi xài thâm c a hãng h t tám tr m ng.- Quá ch ng r i! Mình tính k hôn?- i l n tôi ch n ti n bao nhiêu, tôi u có biên trong s riêng c a tôi. Mà tr n

t êm nay tôi c ng toa, tôi tính i tính l i m y l n, thì thi t c ng có támtr m mà thôi. Mà d u n m tr m, hay tám tr m, hay là m t ngàn, c ng ch t.Thôi, tôi i.

- Bây gi mình i âu?- Tôi i b y i b , ây thì h i lây cho v con ch có ích gì.- Khoan i ã. Ng i ó r i tôi nói chuy n cho mà nghe.Cô Ðào ng d y i vô trong bu ng.

Th y Bính ng i l i, g c m t xu ng t, s c di n coi h t th n. Cách m t lát cô Ðào tr ra, tay c m m t x p gi y x ng mà a cho ch ng r i nói:"Ðây nè, l y tám tr m ng b c ây mà óng ph c cho hãng i; dây d a hãngtính s r i tù ch t cho coi". Th y Bính ch ng h ng, vùng ng d y, ngó x p gi y b c r i ngó v , không dám

y b c, b l láo nh ng i m t trí. Cô Ðào c i và nói n a:

- y ng i óng cho hãng i.- Mình làm sao có t i tám tr m ng b c mà c u m ng tôi nh v y?- a th ng em tôi nó m i cho tôi h i s m m i ó.

Th y Bính ng i ngó trân trân trên gh , ch ng tay lên bàn mà khóc n a. Cô Ðào s p gi y b c trên bàn r i têm tr u mà n, cô làm c m t i ngh a,nên khí s c coi hân hoan l m. Th y Bính nói: "Sách x a có câu: nhà có nghèo m i bi t con th o, n c có lo n

i bi t tôi ngay. Tôi l y làm ti c sao Thánh hi n không nói thêm: ch ng g p c nnguy m i bi t lòng v ." Cô Ðào c i mà áp:

- i tôi th y hai a nh tôi th ng, nên tôi m i c u mình ó ch .- u t i c nào i n a, tôi c ng th y rõ lòng d c a mình i v i tôi, tôi c ng

ch ng h quên cái n c a mình làm cho tôi s ng l i mà nuôi con.



- u mình thì tôi ph i c u, ch tôi âu dám ch c mình không b m con tôia.

- Tôi h a ch c t rày cho n ngày tôi ch t, tôi ch ng dám làm cho mình bu na âu.

- Th ng Ba nó cho tôi ti n, mà nó theo c n d n ph i c t dành nuôi con. Naytôi a cho mình ng th ng cho hãng, thì mình ph i nuôi con, ch ng có

nó ói rách n a ó.- Tôi th tôi ch ng r i con tôi n a âu. Mình nói ti n c a ng i em mình cho.

Em là ai, âu?- Thì tôi có m t th ng em th ba ó mà thôi, ch có ai n a âu.- Ng i i bi t m t t h i nh ó ph i hôn?- Nó ó.- Bây gi c u âu?- Nó trên Lèo.- Th khi c u giàu l m hay sao nên cho mình ti n nhi u nh v y?- Nó nói nó làm n khá.- u cho mình ti n h i nào?- i h i s m m i n y. Nó bi u m y m con tôi i theo nó lên Lèo cho nó

nuôi. Tôi không ch u i, nên nó m i cho tôi ti n mà nuôi con ó.- Té ra có c u v d i n y hay sao?- Có. Nó v h m nay, khuya n y nó tr lên tr n.- Bây gi c u âu, mình nói cho tôi bi t ng tôi ki m mà t n c u.- Nó nói nó ngoài khách s n mà tôi quên h i coi khách s n nào.- u ch a bi t tôi, mà c u c u tôi kh i ch t nh v y, thi t n ngh a n ng l m.

Tôi ph i ki m mà t n c u.- Thôi, bi t âu mà ki m. Nó có h a t i nó s d t v nó vô th m tôi ng t giã

mà v trên Lèo. Nh mình mu n g p nó, thì t i nay mình nhà, ch c mình sp.

- Tôi s nhà mà ch c u ng anh em bi t nhau.- Ý! Mà không c. Mình g p nó mình ng có nói chuy n tôi a b c cho

mình th ng cho hãng nghe hôn.- Sao v y?- Nó a ti n nó d n ph i d u dành nuôi con. N u nó hay tôi a l i cho

mình, tôi s nó h n ch . Ti n ó là ti n c a s p nh a, mình hi u hay không?- Tôi hi u l m. Tôi ph b c v con, mà bây gi v con c u tôi kh i ch t, sao tôi

i không hi u.- Không. Tôi mu n bi u mình n u có g p th ng Ba thì ng có nói t i vi c ti n

c kia ch .- Thôi. Tôi không nói âu. N u c u vô ây thì tôi m ng c u v y thôi..Bây gi

hãng óng c a r i. V y mình c t s b c ó i, ba gi chi u hãng m c a r itôi s l y tôi i óng.

Cô Ðào l y s p gi y b c mà b vô túi.



Th y Bính ng d y c i áo, r i i vô trong mà r a m t. Cô m t l y kh n màa cho th y. Th y nói: "T h i tr a hôm qua cho t i bây gi , tôi bu n r u quá, nên

không có n c m. Mình coi còn c m còn gì ó d n s s a cho tôi n ." Cô Ðào c i và áp: "Ð n âu mà còn c. Còn c m thì ngu i l nh mà ngi ng gì. Thôi, tôi i mua bánh mì v i th t ng n ." Cô li n l y kh n i lên mà i. Cách ch ng bao lâu cô tr v , m t tay c m hai bánh mì l n, còn m t tay c m m t gói th t xá xi u. Cô l y d a mà ng th t r i b nglên cho ch ng n. Th y kêu hai a nh bi u l i n v i th y, cha con ng i n v inhau coi vui v l m. G n ba gi chi u cô Ðào m i a tám tr m ng b c cho ch ng em óng chohãng. Ð n sáu gi th y Bính m i tr v . Th y b c vô nhà m t mày t i rói, v ath y v thì h i:

- u Ba nó vô hay ch a?- Ch a, nó nói t i nó m i vô.- Sao mình không m i v ch ng c u vô n c m nói chuy n ch i?- Tôi có m i ch , mà nó nói m c i mua , nó vô n c m không ti n, t i có

nh r i nó s d t n28 vô m t lát. Mình óng b c cho hãng r i ch a?- Ðóng r i. Tôi l i có nài ng i thân tính ti n sách rành r r i h t. Bây gi

âu ó minh b ch, trong trí tôi nh ph i ph i.- Ít ngày r i làm n a i. Mình còn làm n a thì mình ph i ch t, tôi không bi t

làm sao mà c u n a c.- Thôi, l m t l n tôi th t kinh r i. L y ông l y cha tôi không dám n a âu.

Cô Ðào lo d n c m. Th y Bính thay áo qu n và lau ng khói mà t èn. D nm lên bàn, v ch ng ng i l i n v i hai a con, v ch ng cha con nói chuy n vui

i, quên h t cái h i r phân, ph b c. C m n c xong r i hai v ch ng v i con Lý n m t i b ván mà ch i, còn th ngKhoa thì ng i bên bàn mà h c. L i tám gi r i, Ba Lân v i cô Hai Thinh vô t i, chàng m c m t b n xám,còn cô m c m t b màu n c bi n, tai cô eo m t ôi bông nh n h t xoàn tay m t

eo m t chi c ng bánh ú, tay trái l i có eo m t chi c vòng nh n h t xoàn, m t côi ph n ã khéo, mà nh xoàn chói thêm n a, nên coi thi t là xinh p.

Cô Ðào v a ngó th y thì l m c m ng i d y nói r ng: "Hai v ch ng th ng Ba vôkia!" Th y Bính c ng l t t ng i d y. Th y th y Ba Lân v i cô Hai Thinh thì th y ch ng h ng, ng ngó trân trân,không ki m c m t l i nào mà nói. Ba Lân h i cô Ðào:

- Anh Hai ây, ph i hôn ch Hai?- , anh Hai c a em ó. Nghe nói có em v , nên i t h i tr a t i gi , ng

anh em g p nhau cho bi t.Ba Lân li n a tay mà b t tay th y Bính và nói r ng: "Em l u l c m i m y n mnay, em v em nghe ch Hai em nói lúc má au anh h t lòng lo thu c men, ch ng

28 con y



má m t m t tay anh lo t ng táng. Em nghe nh v y thi t em cám n anh h t s c.n y ngàn ngày em c ng ch ng quên. Cái ngh a anh làm ó, em s lo mà ápi; mà d u em n áp không c, thì Ph t tr i c ng ch ng ki n cho anh,

ch ng bao gi m t âu." Th y Bính g ng mà áp: "Vi c tôi làm ó là ph n s c a tôi, có n ngh a chi

âu." Cô Ðào kéo gh m i cô Hai Thinh ng i, hai a nh ng x r g n ó. Cô HaiThinh làm nh thu nay không quen bi t th y Bính, cô ng i r i h i cô Ðào:

- Anh Hai ch Hai c m y ng i con?- Có hai a ó.

Cô Hai Thinh ngó hai a nh r i nói: "M t trai m t gái, v y c ng r i. Ðâu haicháu l i ây cho m h i m t chút." Hai a nh b c l i g n. Cô ôm m i a m t tay r i ngó cô Ðào mà nói: "Haicháu m t mày sáng láng, d th ng quá". Cô nói r i ôm ch t m i a mà hun m tcái. Cô l i h i th ng Khoa:

- Cháu có i h c hay không?- Th a có.- c l p nào?- Th a, l p nhì.- Gi i l m! Ráng mà h c nghe hôn cháu. H c cho gi i, sau c u m có v c u m

th ng.Cô Hai Thinh l i qua mà nói v i Ba Lân:- Hai a nh d th ng quá. Ph i anh Hai ch Hai cho mình em lên tr n

mình nuôi.- Anh Hai ch Hai d cho hôn.- Tôi th y tr nh tôi th ng quá. N u tôi c hai a con nh v y, ch c tôi

vui l m. Cô Ðào c i và nói: "Thì th ng th ng r i có con ch gì. Tôi s r i ây c ch cnuôi không n i ch ." Cô Hai Thinh móc túi l y ra m t x p gi y b c, rút cho th ng Khoa m t t m gi y

m ng b c dành mua bánh mà n nghe hôn. H c cho gi i r i ch ng m v mcho n a." Cô Ðào h i cô Thinh:

- Con Ba g c em C n Giu c ph i hôn?- Th a, ph i. Em là con Ba Li m.- i nh qua bán bánh trên ch , qua th y em hoài. Không g p nhau lâu, ph n

bây gi em l n, nên n u không nói tr c, thì g p ch c qua không bi t.- Thi t nh v y. Ð n anh Ba ây mà em g p nh em nhìn còn không ra thay.- Hai v ch ng nh t nh khuya n y i hay sao?- Th a, ph i. V ch ng em vô th m và t giã anh ch m t chút r i tr v em

lên xe. M i hai gi khuya xe ch y.- Qua mu n hai v ch ng ch i vài b a r i s i.



- Không c âu ch Hai. ch i thì vui, mà h i cho công vi c làm n c a anhBa lung l m. Ð Thanh minh v ch ng em v n t m cho cha v i má r i chem s g n nhau lâu.

Ba Lân h i th y Bính:- Anh Hai làm vi c xin phép ngh d hay không?- Xin ngh m t vài b a thì c, ch ngh lâu không c.- Ch chi anh xin ngh ch ng m t tháng, m i anh ch lên Lèo ch i. Lúc n y

c n i nên d i l m.- Xa quá, i không ti n.

Cô Hai Thinh nói: "Có xa gì l m âu anh Hai. Anh Ba nói tháng n y i ch ngi b a thì t i tr n."

Th y Bính làm l , không mu n cãi. Ba Lân ngó v , r i ch ng v ng d y t giã anh ch . Cô Hai Thinh hun con Lý

i th ng Khoa m t l n n a, r i tay v n tay ch ng mà i ra c a, mùi d u th m baybát ngát. V ch ng th y Bính a ra t i ng l n r i m i t bi t nhau. Ch ng tr vô nhà,th y Bính th dài, s c m t không c vui. Cô Ðào không ý n s ch ng g p em thì b ng l t l t, cô l i nói: "Hai vch ng th ng Ba x ng v i nhau d . C n có s c p mà tánh l i vui v . Hèn chi m i

y n m nay th ng29 không ch u c i v nào khác c ng ph i". Th y Bính c i g n mà nói:

- Mình ng có khen v i. Tôi s c u Ba mang h a ch .- a gì?- Tôi coi b t ng m Ba không v a âu. G ng m t ó ít trung tín, mà l i phá

a n a.- Ng i ta nh v y mà mình chê ch ! Thua con qu c a mình ó h ?- Nói chuy n mà nghe ch khen chê gi ng gì. Tôi s là s cho c u Ba, c u mê sa

ng i ó r i h nhà h i c a i ch .- Mình lo cho ph n mình mà thôi, không c n gì ph i lo cho nó. H i nh nó i

ra, trong l ng có m y c c b c, bây gi nó có b c ngàn b c muôn, nó không d iâu mà s .

Th y Bính vùn vai b i vô bu ng mà n m, không dám bàn lu n v i v n a. Ð n chúa nh t th y d n h t c lên c n ph 415 ng Faucault, em v conlên tr n mà cho r ng rãi thong th . Th y xin cho th ng Khoa và con Lý vô h ctr ng Ða-Kao, ban ngày i làm vi c, t i nhà d y con, không ch u i ch i n a.

nh H i, Janvier 1938

29 th ng ó


ho bieu chanh loi the truoc mieu

Documents