ho bieu chanh cuoi guong

i G ng www.hobieuchanh.com

1

i g ng

Bi u Chánh

Vài l i c a BBT:“C i g ng” c ánh máy l i theo b n in l n tái b n 1988 c a nhà xu t b n t ng

p Ti n Giang do Ph m V n Ng biên t p. Trong truy n n y, nhi u t ã b s a ikhông úng nh cách dùng ch c a nhà v n H Bi u Chánh, thí d a danh B c-Liêu c i thành B c-Liêu hay các t ng k t âm r t thông d ng mi n Nam nh

, nh, c , tr n, b n … mà H Bi u Chánh s d ng trong ti u thuy t c a ông ã s a l i thành bà (trang 3) hay trên (trang 6) làm cho câu v n trong truy n tr

thành t i ngh a. Tuy nhiên, vì thi u b n g c nên chúng tôi v n gi nguyên v n b nin n m 1988 c a nxb t ng h p Ti n Giang.

BBT Hobieuchanh.com

Ch ng I

Tham phú ph b n

Tháng hai, ngoài ng lúa ám g t d t ã lâu r i, mà lúa h t ch nng ã ch h t v v a.

Ng i i ng c-Liêu1 xu ng Gia Rai, ra kh i Châu Thành ch ngi cây s , ngó qua phía tay trái thì th y m t cánh ng r ng mênh mông

không cây, không xóm, tr i m t màu vàng khè, cách xa-xa m i có pha m t v txanh-xanh v i ít con trân ng s ng-s ng cúi u n c ; còn ngó qua phíatay m t thì th y m t xóm n m dài trên m t ngàn th c, kêu là xóm Láng Dài,nhà chen khít nhau mà xóm ít cây nên nóc nhà n i h n lên, xa coi nh

ám núm r m m i m c.

u Láng Dài, phía m t tr i m c, có m t cái nhà lá nh hai c n m txép, tr c là m t cái sân tr ng ba cây u- v i ít cây i, trong nhà, chínhgi a có m t bàn th , hai bên lót hai b ván d u v i vài cái gh ; còn phía trongbu ng thì có hai cái gi ng, l i có m t ng lúa c ch ng vài ch c gi . Nhàtuy nghèo, song ngoài sân quét s ch-s , trong nhà d n v n-vang, n c n xép,là ch b p n u n, mà c ng ch ng h có m t c ng rác.

1 B c Liêu

http://www.hobieuchanh.com


2

Cái nhà này là c a thím Lý Th Phòng, h i tr c là v c a th y giáoy ch nho, tên là ng Phi u, mà bây gi là tá n c a ông c u H ng- Tô H ng Hoàng.

Ông ng Phi u g c Qu ng Nam, cách hai m i l m n m tr c,ông vào ng t i xóm Láng Dài mà làm th y thu c và d y riêng ng i trongxóm h c ch nho. c ít n m, ông coi th làm n lâu dài c, ông m inói mà c i Lý Th Phòng, là con gái m t nhà nghèo trong làng, r i v ch ngn v i nhau, ch ng lo d y h c, h t thu c, v lo c y g t làm ru ng l n l n

sanh ng m t a con gái và hai a con trai. Khi a con út m i nên batu i thì ông ng Phi u t tr n, b l i m t v góa v i ba con d i. Nh ông

ng Phi u bình sanh n nh nhoi, l i nh thím Lý Th Phòng tánh tìnhch n ch t, b i v y trong xóm ai th y m y a nh côi cút c ng u th ng.Thím Lý Th Phòng ng i ta th ng kêu là thím giáo u, m t mình lo làmru ng nuôi con, ru ng thì m n c a ông c u H ng-C Tô H ng Hoàng màlàm, m i n m ong lúa ru ng2 r i thì còn d c ch ng n m ba ch c gi .

m 1928, là lúc b t u thu t truy n này, thì thím giáo u ã c39 tu i, còn a con gái l n c a thím, tên là ng Th H o, c 18 tu i, acon trai gi a, tên Hòa c 12 tu i và a con trai út, tên Hi u, c 7 tu i.

t bu i chi u, thím Giáo nghe nói v H ng Hào Cao u xómtrên au, nên thím i th m. Th ng Hòa d t th ng Hi u ra tr c sân, l a chbóng mát r i l y chà tre3 v i lá i t p c t nhà mà ch i.

ng th H o nhà m t mình, cô bu n nên n m trên võng a c t-k t, m tbu n hiu. Tuy cô là con nhà nghèo, th ng ngày ph i n u c m, xách n c,

a c i, quét nhà, n mùa làm ru ng l i còn ph i ph v i m mà c y g t,song cô ã s n có dung nhan tu n tú, n c da tr ng , c p m t sáng ng i, gòmá nh mi ng b u, ch n mày nh bán nguy t, bàn tay d u nh u mà ngón l ithon nh m i vi t, mái tóc en thui mà h i qu n nh d n sóng, t ng i y u

u, ti ng nói trong ng n, b i v y d u cô lam l mà s c cô không phai, h tth y n bà trong làng ai c ng tr m tr khen cô là gái p. Cô ã có s c, màlúc còn nh nh có cha k m d y, nên cô l i bi t ch nho, bi t làm thi nôm, s

c th c y làm cho cao ph m giá c a cô, b i v y nh ng con nhà nghèo, ho ccon h ng-ch c nh trong làng không có m t m t nào dám g m ghé.

a nay cô n m m t mình cô bu n, mà có s bu n y nên g ng m tcô thêm nghiêm-ngh , coi càng p h n n a. Cô n m trên võng, gác tay quatrán, c p m t lim-dim, m t h i lâu r i cô ng i d y xu ng b p nhúm l a n u

m chi u. Cô b c n i c m lên b p r i cô l i ng d a c a mà ngó ra sân. Haia em c a cô ng ng i ch i tr c m t cô ó mà không ngó, cô c ngó ra

2 p lúa cho ch n, lúa m n ru ng3 nhánh tre khô. T t c nh ng nhánh cây ã n, khô tr i lá g i là chà . Ng i vùng ng B ng

sông C u Long t ng chà sát b sông tôm cá vào núp, trú và th nh tho ng dùng ng baoxung quanh chà b t chúng.



3

cái ng nh i ngang ngoài hàng rào, cô ngó trân trân, m t lát cô l i cúiu l y tay r b ng, r i hai gi t n c m t r t xu ng t áo cô. Cô l y v t áo

chùi n c m t r i tr vô b p ng i ch m l a.

m v a chín thì thím giáo u i xóm c ng ã v t i. Cô H o l y mâmlau chén mà d n c m r i kêu hai em vô n. Ng i n c m, thím giáo u m inói v i cô H o r ng:

- Thím H ng Hào au nhi u quá, s thím ch u không n i.

- Má lên th m, thím bi t má hay không?

- Còn bi t. Mà thím nói m t hai ti ng, ch thím m t nên nói nhi u khôngc.

- Chú H ng Hào r c th y nào h t thu c cho thím u ng ó?

- Ông th y nào d i Cái H u không bi t. Trong xóm h l i th m c ngn. Có bà Ch c ng lên th m ó n a, bà m i v m t l t v i tao ây.

Thím giáo u nín m t h i r i nói ti p r ng: “À, h i nãy v d c ngtao có g p hai v ch ng ông C d t c u Tú-Tài i coi v v , n m c lòe lo t

”.

Cô H o nghe m nói m y l i thì cô cái chén xu ng mâm, m t nhìn mtrân-trân r i h i r ng:

- Má nói ông C nào?

- Ông C c u là ông C Hoàng, ch n c a mình ch ông c nào, con khéoi d .

- B khi ng i ta i âu ó ch ! Sao má bi t ông C bà C d t c u Tú-Tài icoi v ?

- Bà Ch bà4 nói tao m i bi t ch ! Bà bên hè, t i ngày bà qua l i nhà bà Choài, bà nói không ch c hay sao?

- Coi v âu?

- Nghe nó ông C bà C tính làm sui v i Bá-H Ch nh.

- Bá-H Ch nh âu?

- bên Cái D y, nghe nói ông ó giàu l n l m ó mà.

Cô H o nghe nói bao nhiêu ó thì cô và ri t n cho h t chén c m, r i b ing n c. Thím giáo u th y con b a nay n c m ít, mà s c m t l i có nét

bu n thì thím l y làm l , nên li c m t ngó theo con. Thím dòm th y cô H ong u ng n c, mà l i c p m t t r t thì thím phát nghi, song thím c

ng i n c m v i hai a con nh , không h i han chi h t.

4 b



4

n c m r i cô H o c ng d n r a nh th ng, nh ng mà m v i em côu th y cô bu n nghi n, ch không ph i t i c i nh tr c.

a m i t i thì cô ã rút vô mùng li n. Thím giáo u mu n rõ tình ýa con, nên i th ng Hòa v i th ng Hi u i ng lâu r i thím m i d mùng

kêu nh cô H o d y ra ngoài cho thím bi u.

t cái èn ng n leo lét trên bàn, thím giáo u ng i trên ván, cô H ong d a cây c t g n ó, ngoài sân l ng-l , trong nhà im-lìm, ch nghe ti ng

chim cúc kêu xa-xa, v i ti ng th n-l n t c 5 l i g n bên vách.

Thím giáo u nhìn con r i nói r ng: “T h i chi u cho t i bây gi má th ycon có s c bu n. Tía con ã m t r i, trong nhà ch còn có m t mình má. Concó vi c gì, con ph i t cho má bi t ch sao con gi u, bu n riêng m tmình?”.

Cô H o ng nín khe m t h i r i áp r ng:

- Con có bu n vi c chi âu.

- Con ch ng nên gi u má. Có vi c gì con ph i nói thi t cho má nghe. Mánh l i thì là h i chi u má thu t chuy n c u Tú-Tài i coi v , con nghe r icon bu n li n t h i ó t i gi . Con có tình ý gì v i c u Tú-Tài hay không?Con c nói thi t cho má bi t, ng gi u gi m chi h t.

Cô H o không tr l i, l i l y v t áo mà lau n c m t. Thím giáo u thdài m t cái r i nói ti p r ng: “M y tháng nay c u Tú-Tài chà l t t i nhà hoài,má th y má nghi l m. Mà bi t làm sao? Mình là tá- n, ng i ta là ch t,ng i ta t i nhà mình âu dám xô i. Mà ch c c u có nói chuy n v i con

i ch gì, ph i v y hay không?”

Cô H o c ng không tr l i.

Thím giáo nói ti p r ng: “C u nói v i con làm sao âu, con thu t l icho má nghe th coi. Con ng có s chi h t, má không r y rà gì âu.”

Cô H o b u b o áp nh nh r ng:

- C u nói c u th ng con l m, c u th th t th nào c u c ng c i con.

- C u nói nh v y r i con tr l i làm sao?

- Con không tr l i chi h t.

- V y ch sao con nghe c u i coi v r i con l i bu n?.

- B i con th y c u th ng con quá, nên con c ng th ng c u.

- Tr i i! Th ng làm sao cho c con! Ng i ta giàu có, l i h c thi uc Tú-Tài, m con mình nghèo hèn th p-th i quá, có th nào ng i ta h

mình c i con bao gi . Con d i quá!

5 ch t



5

- C u Tú-Tài th ch c l m.

- i! H i mu n thì c u th b ng, l i th ó nh n c lá môn, tin làmsao c. C u ch c gh o, th th t v i con h i nào?

- H i tháng c y n m ngoái.

- À, lúc c u thi u r i v nhà ó ph i không?

- Th a ph i.

- C u nói chuy n v i con h i nào sao má không hay?

- H b a nào má i c y, i g t ho c i xóm thì c u xu ng, c u cho ti n s pnh l i quán mua bánh n, ng c u nhà nói chuy n v i con.

- Sao con không nói cho má hay?

- Con s má r y nên con không dám nói. ********

Thím giáo ch c l i l c u, ng i ng m ngh m t lát r i nói r ng: “Tía con h itr c d y con h c ch nho nhi u. Làm thân con gái ph i gi trinh ti t, sao con

i l m v y? C u Tú-Tài mu n con nên ch c gh o qua ng v y thôi, chi con làm v sao c. Con ph i dè d t, nghe l i c u làm chi. Bây gi c u

i coi v ó con th y không?”

Cô H o khóc và áp r ng:

- H i ó c u h a v i con ch c l m. C u nói c u giàu có c u không c n c i giàu làm chi. C u h c gi i r i, nên c u quy t ki m ng i v nghèo mà

bi t nh n ngh a, bi t ch nho, t gia n i tr . C u khinh khi nhà giàum, c u th th t v i con, nên con m i tin ch .

- Th th t sao mà bây gi coi v ó?

- Con s bà ch nghe th t th r i bà nói ph ng ch ng, ch không l c u Tú-Tài b con mà i c i v khác. M i cách m y b a rày ây c u còn tính nóithi t v i ông C bà C ng c i con. Con ch c h i chi u c u i âu v má

p ó, ch không ph i i coi v .

- C u b n áo dài, b t kh n en àng hoàng l m mà.

- Không bi t ch ng ng i ta i ám c i, ám h i nào ó.

- Có ông C , bà C i n a mà. M n xe h i i r n r , coi mòi ph i i nói vm. L i bà ch g n m t bên, bà bi t rõ công vi c, bà nói không ch c hay

sao.

- Thôi, b a nào con g p c u Tú-Tài, con h i l i r i con m i tin.

Thím giáo châu mày, l c u mà nói r ng: “N u ông C bà C có lòng th ngmình, nói mà c i con cho c u Tú-Tài, thì m con mình có ph c bi t ch ngnào. Ng t vì cái ph c ó l n quá nên má không dám m c. Má nghi l mcon i, s c u Tú-Tài c u g t con, r i con mang ti ng, má c ng x u h , x



6

y n a sao c. Thu nay mình nghèo ch không nh b n c a ai. Mà tngày tía con m t n nay ã b n n m r i, má h m hút nuôi con, c ng ch ngcó ti ng t m gì. Chuy n con làm ây, n u c u Tú-Tài c i con thì ch ng nóilàm chi, ch n u c u b con thì kh l m. Tuy vi c âm th m mà chòm xómláng gi ng ch c h ã hay h t, x u h bi t ch ng nào”.

Thím giáo nói t i ó thì thím khóc d m. Cô H o ng m t bên cô c ng khóc.

*

* *

Con gái m i 18 tu i, lòng còn thanh-b ch nh ám tuy t ng trên ình, trícòn v n-v nh c m mây treo gi a tr i. L i con gái y trong ch n thôn quê,thu nay lam l theo ph ng ru ng r y, ch a t ng nghe nói m t l i x o-trá,ch a t ng th y m t chuy n gian tà.

t c u thanh niên, v n là con nhà giàu, t nh ã giao-du nhi u t nh, trót 8m h c t i Sài-Gòn, ã n m g n mùi m n l t trên tr n th , l i h c nc Tú-Tài, thu c nhi u câu khôn khéo khêu g i lòng ng i, bi t nhi uu ph nh ph m tròng thiên h .

Gái nh v y mà g p trai nh v y, thì tài nào gi ám tuy t kia kh i lem, tàinào níu c m mây kia kh i ùa theo ng n gió cho c.

Cô H o tuy là có h c nho nhi u ít nh ng mà cô là m t gái m i l n lên, chânch t thi t thà a tình a c m, nghe c u Tú-Tài Tô-H ng-X ng nói c u tr ngnhà nghèo thì cô tin li n nh v y, nghe c u nói c u th ng cô thì cô ch c c uthi t tình, cô ngh D ng Ng c x a trong núi tr ng khoai mà còn c Thái

r c vào cung, hu ng chi cô làm ru ng thì cô c Tú-Tài c i làm v ,m c ng ch ng có chi trái m t.

n sáu tháng nay cô H o t tình v i c u Tú-Tài X ng, thì cô v n k ch c côlà v c a c u, b i v y cô không còn gi ti t giá, mà cô c ng không ng i-ngùng ti ng th -phi. Hôm nay cô nghe c u Tú-Tài X ng i coi v , tuy côch a ch u tin, song cô b t gi t mình. L i cô nghe m than r ng: nhà giàu mà

i h c gi i bao gi h c i con nhà nghèo, h ch i qua ng r i h b ,thiên-h chê c i x u h . Cô nghe nh ng l i y nh dao c t ru t.

êm y cô ng không c, n m suy ngh hoài. Thi t c u Tú-Tài g t mìnhhay sao? N u c u b mình mà c i v khác, thì mình ph i x trí th nào? ãba tháng r i mình b t ng kinh nguy t, ph i mình có nghén hay không?

y câu h i y làm cho cô b i r i h t s c, không gi i quy t c câu nào h t.



7

Gà gáy sáng r i mà cô ch a nh m m t. Cô ng i d y i ra m c a chu ng màth gà i n r i cô ch ng c a quét nhà, c p m t trõm l 6, m t mày bu nnghi n.

t tr i ã m c, thím giáo u v i hai a con nh m i th c d y. Thím giáong i trên b ván tr c bàn th ch ng mà n tr u. Th ng Hòa v i th ng Hi uch y ch i ngoài sân, còn cô H o thì d n quét d i b p.

Thình lình có m t ng i n-bà m c en, choàng h u kh n tr ng, ingang qua c a, mà phía ngoài rào, kêu h i r ng: “Có thím giáo nhà ó haykhông v y?” Thím giáo li n tr l i “Có” r i thím ngó ra coi ai h i, tè ra cô Tô-

ng-H nh, là v c a th y Bang-bi n Lâm- i-L i, v n là con gái c a ôngu H ng-C Hoàng, ch ru t c a Tú-Tài X ng.

Cô Bang-Bi n x m x m di vô c a. Thím giáo b c ra chào r i m i vô nhà. CôBang-Bi n ngó quanh-qu t r i h i r ng:

- Con nh c a thím nó i âu?

- Th a, nó d i nhà b p.

Thím giáo li n kêu “H o, lên l y tr u cau cho cô Bang n chút, con”. Cô H oi b p b c lên, ch p tay xá cô Bang-Bi n, r i quét ván tr i chi u và s a

so n khay tr u cau. Cô Bang-Bi n ngó trân trân, mi ng chúm-chím c i. Công i trên b ván r i h i thím giáo r ng:

- Con nh n m nay m y tu i?

- Th a, nó 18 tu i.

- Có ch nào i coi hay ch a?

- Th a ch a.

- Con nó l n r i, coi ch nào ph i, thì g ph t cho nó có ch ng mà làm n,th con gái trong nhà làm gì?

- Th a tôi có m t mình nó là l n, tính cho nó giúp tôi ít n m, khôngp gì g .

- N u mu n cho nó giúp , thì ta ki m a nào m côi m cút ta g b t r .

- Tôi nghèo mu n ch t, ch ph i giàu có gì hay sao, nên tính nuôi r .

- Nghèo giàu gì l i sao? M y n m nay thím làm ru ng vây mà khá haykhông?

- Th a. Không khá gì m y. T ngày tía b y tr m t r i, nh ông bà trênvài ch c công ru ng cho tôi làm, n m nào c ng c ít ch c gi lúa,

y m con tôi n v y thôi, ch có làm vi c gì âu mà khá.

- Tôi nghe má tôi nói n m nay l y ru ng l i a, không cho thím m n n a.

6 Lõm sâu.



8

- Th a, t i sao v y? N m nào tôi c ng ong lúa ru ng h t mà?

- T i thím làm mích lòng bà già, nên bà gi n l y ru ng l i ch sao.

- Tr i i, l y ru ng l i m con tôi ch t ói còn gì! Tôi có dám làm gi ng gìâu mà mích lòng bà?

- Bi t âu, má tôi gi n thím l m!

- T i sao mà gi n? Xin cô làm n nói giùm cho tôi bi t m t chút, n u thi ttôi có l i thì tôi lên l y bà mà xin l i.

- T i sao thím bi t l m ch . Thím khéo h i ó thôi.

- Th a, thi t tôi có bi t vi c gì âu.

- Thi t không bi t hay sao? Tôi nói giùm cho thím bi t, t i thím rù qu nth ng em tôi, nên má tôi gi n thím ó.

- Tr i t i! Tôi rù qu n c u Tú-Tài h i nào âu? Thi t là oan cho tôi quá!

- Thím rù qu n th ng em tôi cho con nh thím, còn kêu oan n i gì? Má tôihay h t, thím ng có ch i.

- Thi t t c ch t i! M y tháng nay c u chà l t t i nhà hoài, tôi s mang ti ngmang t m x u h , mà tôi không dám xô i c u, tôi lo h t s c, ch tôinào có rù qu n bao gi !

- Má tôi nói thím th y th ng em tôi giàu có mà l i h c gi i, thím b o nhanc c a con nh thím mà làm cho nó mê, ng nó ng c i v , l y con

thím cho thím nh .

- X u h bi t ch ng nào! Tr i t i!

Thím giáo u v a th n v a t c nên thím khóc ngay, không bi t l i chi màcãi. Cô Bang-Bi n cho thím khóc m t h i r i cô m i nói r ng : “Thôi, thím

ng có khóc n a, t nh trí mà lo tính vi c nhà. Tôi nói thi t cho thím bi t :má tôi gi n thím l m, má tôi nh t nh l y ru ng l i mà còn bi u làng t ng

p th b tù thím n a. Tôi ngh th y giáo n t t v i xóm ri ng, còn thímthu nay c ng thi t thà, b i v y tôi th ng, nên tôi n n n xin má tôi ng cólàm thi t h i thím t i nghi p, tôi r y thím và i thím ra kh i x n y thìthôi. Nh tôi can gián h t s c nên má tôi m i d u b t. Tôi v n bi t th ng emtôi t tình v i con H o ó, là t i hai a nó lén làm b y nh v y, ch thím d igì mà mong em tôi c i con H o hay sao nên rù qu n. Tôi bi t hai a nó làm

y thím không hay, ch n u thím hay, không l thím nh v y bao gi ”.

Thím giáo th dài mà nói r ng :

- Cô nói m y l i ó thi t là công bình. Tôi làm m , có lý nào tôi xúi gi c contôi h mà làm chi?

- Ph i, hu ng chi em tôi nó có l y con H o, thì b t quá ch i qua ng, chlàm v ch ng gì c mà xúi gi c.



9

- Th a ph i. Tôi d i gì mà không bi t nh v y. C u Tú-Tài nh vàng nhng c, còn con tôi nh bùn nh t, có x ng áng gì.

- Thôi, bây gi mu n cho êm, má tôi kh i gi n, mà thím kh i x u h , thìthím làm gi y bán h t nhà c a c cho tôi, tôi cho thím vài tr m ng

c, r i thím d t con i x khác l y b c ó làm v n mua bán làm n. Tôith ng thím l m, tôi mu n c u thím nên tôi m i tính nh v y ó. Thímngh coi c hay không?

Thím giáo ng i ng m ngh m t h i r t lâu r i thím tr l i r ng :

- Cô th ng m con tôi, cô tính giùm nh v y ti n l m. Ng t vì tôi i, tôi b m c a cha m tôi và c a cha s p nh l i không ai coi sóc thì tôi au

lòng quá.

- Có h i gì! Ai b ng i âu mà s . ó tôi coi ch ng cho.

- Cô th ng, cô giúp nh v y n a, thì m con tôi cám n cô bi t ch ng nào.

- Nh tôi cho thím ti n r i thím tính i âu nói cho tôi nghe th coi?

- Bây gi tôi có bi t i âu. trong h t B c-Liêu n y tôi không có bà coni ai h t. Tôi có m t th ng em Sài-Gòn. Hôm t t nó có g i th xu ng

th m tôi, nó nói nó làm th y thu c, m n ph Khánh-H i. Nh tôi có i,thì lên ó ùm u v i nó, ch bi t i âu. L i Sài-Gòn có l mua bán

c.

- Thím tính nh v y thì hay l m. Sài-Gòn là ch ô h i, thím có v n chútnh, lên ó mua bán, may tr i ngó l i thím làm giàu c, ch ru ng

có th nào mà khá n i. Thôi, tr a chi u gì thím lên nhà tôi làm gi y bánnhà c a i, r i tôi ch ng b c cho.

Hai ng i nói chuy n t i ó, k có cô H o trong bu ng b c ra, cô t nh táonh th ng, không bu n không khóc, cô cúi u xá cô Bang-Bi n và nói r ng:“Th a cô, nãy gi cô nói chuy n v i má tôi, tôi ng i trong bu ng, song tôinghe h t. Cô nói bà trên nhà gi n má tôi sao rù qu n c u Tú-Tài cho tôi,nên bà quy t l y ru ng l i và b tù má tôi. Cô th ng má tôi nên cô can giánbà, và cô bày cho má tôi bán nhà r i d t con i x khác mà cho kh i b h avà kh i x u h . Th a cô, cô th ng cô ch cái h i và cô bày cái l i cho má tôinh v y, thì cái n c a cô l n không bi t bao nhiêu. Song tôi t thi t v i cô ít

u, cho cô rõ ch ng oan. Tuy m con tôi nghèo hèn, có b a tr c thi ua sau, nh ng m con tôi c ng bi t âu là h , âu là nên, ch nào x u, ch

nào t t, có l nào má tôi nh nh p n n i dùng thân ph n c a con làmmi ng m i mà câu trai giàu ng ki m g o. Th a cô, tôi là gái h , mà còndám ch ng m t ra mà bi n b ch nh v y, thi t là tôi b o gan l m. Nh ng vì

i cô kh i u nên tôi không th nín c, tôi ph i t h t m i vi c cho cô rõai ngay ai gian…”



10

Thím giáo khoác tay nói r ng: “Thôi, bà C là b c trên tr c, bà nói sao c ngc. Con là con nít, bi t gì mà cãi”.

Cô Bang-Bi n c i và nói r ng: “Thây k nó, coi nó nói gi ng gì ch , saothím l i cãn? Nói i em, chuy n sao âu em nói cho qua nghe th coi”.

Cô H o nghiêm s c m t mà nói ti p r ng: “T ngày c u Tú-Tài thi u vnhà, c u c lân la xu ng nhà tôi mà ch i hoài, h b a nào má tôi i kh i, thì

u l i chà-l t c bu i. H không có ai thì c u ch c gh o tôi. Tôi s ng i tachê c i, tôi n n n xin c u ng có làm nh v y. C u không nghe l i, c ng

xu ng hoài, khi thì ki m l i nói ch i, khi thì làm b ng c qu t. M t b au nói v i tôi r ng c u th ng tôi l m, th ng n n i b a nào không th yt tôi thì c u n ng không c; c u quy t th nào c u c ng ph i c i tôi,

ch c u không thèm n i nào khác. Tôi nghe c u nói nh v y, tôi m i nói ph ntôi nghèo hèn, không x ng làm v c u. C u nói v ch ng quí ân tình nh nngh a, ch không ph i quí t i v n ru ng b c ti n. Con gái nhà giàu u coi

c ti n tr ng h n nh n ngh a, ngoài m c qu n áo lòe lo t, eo h t soàn sánglòa mà óc tr ng r ng, b ng en thui, c u th y c u ghét l m. Ông bà giàu cómà sanh có m t mình c u là trai, b nào c u c ng có c a s n, c u ch ng c nph i ki m v giàu làm chi. T ngày c u thi u r i, c u nh t nh c i congái nhà nghèo, b i vì v nghèo nó m i th ng, m i tr ng c u, mà c u giàu,

u c i con nhà nghèo thì c u c ph c c giúp m t gia ình kh ic kh . Tuy c u nói nghe ph i ngh a, song tôi s không hi p v i thói

th ng, b i v y tôi có nói l i v i c u r ng, d u c u th ng tôi, c u không ngiàu nghèo, mà bi t ông bà có ch u nh v y hay không? C u nói, c i v là

i cho c u, ch không ph i c i cho ông bà, b i v y c u ành ch nào, thìông bà ph i c i ch ó, ch ép c u sao c. B i c u nói nh v y, mà c u l ith th t n ng l m, nên tôi m i tin. Mà tôi th y ý c u thi t th ng tôi quá, nêntôi m i ng c u. M y tháng nay tôi s má tôi r y, nên tôi không dám cho mátôi hay. Má tôi có bi t vi c chi âu mà nói má tôi rù qu n. Vi c này t i c u Tú-Tài h t th y”.

Cô Bang-Bi n c i ng t và nói r ng: “Th con trai, ch ng nó mu n thì nó nói m ng, sao em d i em tin làm chi? Làm sao mà nó c i em cho c?”

Cô H i ch ng-h ng ngó cô Bang-Bi n trân trân mà nói r ng:

- C u th v i tôi n ng l m, c u nói n u c u g t r i b tôi thì tr i t h i c unghèo m t ng có h t c m mà n.

- i, trai gái th v i nhau nh n c lá môn, n ch u vào âu mà tin! Nóth v i em nh v y mà em ngh coi làm sao n n i nó nghèo không có

m mà n?

- Th a có, tôi nghe ng i ta nói ngày hôm qua c u Tú-Tài i coi v , khôngbi t có th t nh v y hay không?

- Có ch . Nó i coi v hôm qua.



11

- T i ông bà ép c u, hay là t c u mu n i coi v ?

- Nó nghe ng i ta khen con c a ông Bá-H Ch nh bên Cái-Giây ng , nênnó bi u d t nó i coi ó a. Nó th y con nh ó coi b nó v a ý l m.

Cô H o châu mày xanh m t, ng trân trân không nói c n a. Cô Bang-Bi n bi t cô H o nghe Tú-Tài X ng c i v khác thì cô au n trong lòng

m, song cô mu n dùng cái dùi n ng mà t ph t m t gh m t l n chotuy t, b i v y cô ch m rãi nói r ng: “Qua ã có nói v i em, d u nó có th ngem cho m y i n a, c ng không th làm v ch ng c. Ông v i bà g t l m,

i nào mà ch u nh v y. Thôi, em ng có bu n, d u em d i em có th ng nó i n a, thì em c ng nên quên nó i, ki m ch ng khác x ng ôi v aa mà làm n”.

Cô H o th dài m t cái mà áp r ng: “Vi c ã l r i, tôi l y ch ng khác saoc!”

Cô Bang-Bi n chúm-chím c i mà nói r ng:

- Sao l i không c? Em già c gì hay sao?

- Tr r i! Tôi l y c u Tú-Tài có ch a ã c ba tháng r i, ai thèm n a màmong l y ch ng!

Cô Bang-Bi n nghe m y l i y thì bi n s c, day qua ngó thím giáo u,không bi t nói sao c. Thím giáo c ng ch t ng trong lòng, hai hàng

c m t ch y ròng ròng, không dè s nh nhu c c a con n nông n i y.Thím than r ng: “N u con có ch a oan, thì ph i b x mà i mau, ây x u

quá, n a sao ng. Tôi ngh thi t tôi phi n c u Tú-Tài quá; m con tôi n yên n h t s c, c u ham vui mà c u báo h i m con tôi ph i kh n kh nhy”.

Cô Bang-Bi n th y vi c càng khó thì cô b t nói gi ng cao gi ng th p n a; cônói nho nh v i thím giáo r ng: “Thôi, vi c ã l r i, thím c ng ch ng nênphi n. M y l i thím m i nói ó ph i l m. Có nh v y thì thím c n ph i i chomau mau m i c, tôi cho thêm m t tr m n a, là ba tr m ng nuôi con.Tr a hay là chi u thím lên nhà, tôi bi u th ng bi n nó làm gi y giùm cho, r i

n tay l y b c. Bây gi tôi v , thím nh tr a lên nghe không”.

Cô Bang-Bi n nói d t l i r i cô ng d y, tính i v .

Cô H o b c t i nói r ng:

- Th a cô, cô tính thí ba tr m ng b c ng i m con tôi ra kh i x n ycho c u Tú-Tài r nh chân mà c i v hay sao?

- Không ph i i. Và qua th y thím giáo qua th ng, nên qua bày nh v yng c u danh giá cho thím ch . Còn vi c qua tính cho thím ba tr m ngc, y là qua mu n giúp v n cho thím ng t i x khác mua bán làm n.

Qua làm n, mà sao em h i x c hông quá?



12

- Th a, tuy tôi ph n nghèo hèn, song tôi không th l y ti n nh v y c.u Tú-Tài th th t v i tôi, c u h a ch c d u th nào c u c ng c i tôi

làm v . Tôi ph i ây tôi ch c u c i tôi, ch tôi không i âu h t.

- Em nói h i li u m ng nh v y sao c.

- Th a tôi tin l i c u Tú-Tài, ch không ph i tôi li u m ng.

Cô Bang-Bi n ngó thím giáo, ý mu n c y thím phân gi i v n y. Thím giáobèn nói v i con r ng:

- Con ng có nói b y mà mích lòng cô Bang-Bi n là b c trên tr c. Con cóch a r i, con l i ây thiên h chê c i, sao c mà .

- Má có s x u thì má i m t mình, con l i ây.

- ng có nói k c c nh v y. X u h là t i con. Con ph i i mà tránh ti ng,ch má i mà con thì c ng nh không, má i làm chi.

- Má mu n cho con i thì ph i cho g p m t c u Tú-Tài. Ch ng nào giáp m tcon mà c u nói c u không th ng con n a, c u b con mà c i v khác,thì con b x mà i li n, không c n xin m t ng ti n c a ai h t.

- C u i nói v , t c thì c u b con r i. C n ph i giáp m t làm chi.

- Th a má, vì tr c kia c u mu n l y con, c u nói v i con nhi u l i l m.Bây gi n u c u tính b con, thì c u c ng ph i giáp m t con, mà b con,thì con i li n.

Thím giáo v i cô Bang-Bi n nhìn nhau, h t bi t l i chi mà phân gi i n a. CôBang-Bi n m i nói r ng: “Vi c nhà c a thím thì thím li u. Thím tính l nào r icho tôi hay. Vi c ti n b c tôi h a v i thím ó thì tôi nh l i luôn luôn. Thôi tôiki u thím tôi v . Còn con H o, em ph i suy ngh l i, em ch ng nên nóng n y,nói b y b không d gì âu”.

Cô Bang-Bi n nói d t l i r i b c ra c a i li n:

Ông c u H ng-C Tô H ng Hoàng ã c 58 tu i r i. V ch ng ông thunay chuyên có m t ngh nông mà làm giàu. Ông có ru ng t v làng HòaBình v i V nh M , m i n m gó huê l i ch ng m i hai ngàn gi . Hôm u

m nay ông m i mua thêm m t s t hai tr m m u d a kinh Quan L ,giá n m tr m ngàn ng.

Thu nay v ch ng ông sanh có hai ng i con: ng i gái l n, tên là Tô H ngnh, g cho th y Bang-Bi n Lâm i L i, y là ng i mình ã th y l i nhà

thím giáo u mà nói chuy n ó, còn ng i trai nh , tên là Tô-H ng-X ng,m nay ã c 22 tu i, h c có b ng Tú-Tài, m y tháng nay thi u r i v

nhà ch i.

Ông c u H ng-C Hoàng là ng i ch n ch t hòa hu n, trong làng ch ng ông mích lòng ai, mà tôi t trong nhà ông c ng ch ng r y la a nào; còn



13

bà C thì lanh l i nóng n y, ham nói ham gây, l i a c y th c y thân nên tán tá th u s bà khi p vía. B i v ch ng tánh ý nh v y, nên cái quy n

làm ch trong nhà n i tay bà, ch không ph i n i ông, m i vi c gì bàng li u nh, ông không bi t chi h t.

Ông c u H ng-C Hoàng có m t ng i em tên là Tô H ng Thi n, làm ch cng-S , nhà c a t i châu thành B c-Liêu. Ông H ng-S Thi n n m nay

i 40 tu i, thu nay v ch ng không có con nh ng mà giàu b ng hai ông CHoàng, ng i ta n ông th ng th ng có trong t s t n hai ba ch cmuôn b c m t. V ch ng ông n ch i phong l u l m, nhà có s m xe h i, mà

i có m n t i hai ng i n u n, m t ng i n u Tây, m t ng i n u Tàu ng tr b a n cho ngon mi ng.

a nay v ch ng H ng-S Thi n bu n, nên bu i s m m i n lót lòngi, m i lên xe ch y xu ng Láng Dài mà th m anh.

Thu nay bà C không a bà H ng-S , còn ông C thì có tánh ít oi, b i v y ch ng H ng-S t i nhà thì v ch ng ông C chào h i l t l t nh ng ing, ch không ni m-n cho l m. Tuy v y mà v ch ng H ng-S không

câu ch p, gi m t lòng cung kính anh ch l luôn luôn.

Tú-Tài Tô-H ng-X ng ng trong bu ng, nghe nói có chú thím xu ngth m thì b c ra chào.

ng-S Thi n th y cháu thì h i r ng:

- Chái thi u r i, bây gi cháu tính làm vi c gì? i h c n a, hay là xin vôNhà n c mà làm vi c?

- Th a, má cháu bi u nhà mà coi sóc ru ng n ng, không mu n cho cháui h c n a, mà c ng không cho cháu i làm vi c.

- Ch C tính nh v y c ng ph i. Nhà có m t mình cháu là trai, h c t i b có c ng r i, i h c thêm n a mà làm gì. Còn nhà mình n, ch ph i

thi u th n gì hay sao, nên ph i i làm vi c. Thôi, cháu lo c i v r i giúp cha m trong vi c ru ng n ng thì t t h n. M y tháng nay cháu v

nhà, v y mà cháu có tính i coi v ch nào hay ch a?

Tú-Tài X ng ch a k p tr l i, thì bà C h t mà áp r ng:

- Hôm qua tôi v i cha nó d t i coi con gái Bá H Ch nh bên Cái Giây.

- Bá H Ch nh tôi bi t. Ng i ó giàu l m.

- Thi t giàu l m mà! Qua th y m y l m lúa mà tôi ghê. Nghe nói m i n mthâu góp gì t i c tr m ngàn gi không bi t.

- Có ch . Bá H Ch nh giàu có danh mà. Sao, ch coi con nh ó c haykhông?



14

- c l m. Con nh x ng v i th ng X ng quá, d th ng không bi tch ng nào.

- Coi th h ch u g hay không?

- Sao l i không ch u! H th y mình qua, h ni m n h t s c, h ãi m t b am h n hòi quá. Th ng X ng mà nó l t vô nhà ó, thì ngày sau ti n b c

nó làm gi ng gì cho h t, nó giàu h n chú nó n a à.

Hai v ch ng H ng-S ngó nhau mà c i.

Bà C t ng H ng-S không tin l i c a bà, nên bà nói ti p r ng:

- Thi t ch ! Giàu b c ó mà có b n a con, sau chia ra, r lãnh m t ph nng b n ch . Hu ng chi con nh mình coi ó là con út, v ch ng ông Bá- c ng l m, th ng X ng vào ó t nhiên nó ph i no h n s p kia.

- Ch ành con nh ó r i, còn anh C ch u hay không?

Bà C c ng l t mà tr l i r ng: “Sao l i không ch u! Ch u hay không t n itôi, cha nó lôi thôi l m, ông có bi t gi ng gì âu. H tôi ch u thì t nhiên ôngch u”.

ng-S Thi n chúm-chím c i n a và day l i h i Tú-Tài X ng r ng:

- Còn cháu coi con nh ó cháu ành hay không?

- Th a, ành.

- Nè, v ch ng là vi c tr m n m c a cháu, v y cháu có quy n ch n l a.Cháu ph i suy ngh cho k , ch h c i v r i, thì cháu không c chêbai chi h t a.

- Th a, cháu ành ch ó.

ng-S Thi n g t u r i nói v i bà C r ng: “Cháu nó ành r i, v y anhch c y mai nói v i àng gái, nh h ch u g , thì mình b c t i và xin cho

i ph t cho r i”.

Bà C áp r ng: “Tôi c ng tính làm rút, h h g thì tôi xin cho c i li n”.

Cô Bang-Bi n H ng H nh vâng l i m , nên bu i s m m i y cô xu ng nhàthím giáo u ki m chuy n mà i m con thím giáo i ph t, ng Tú-Tài

ng c i v cho êm. Cô t ng con nhà nghèo th ng s quy n th , hamc ti n, h mình h m d a r i cho ti n, thì mu n khi n b nào c ng c,

ch ng dè cô g p cô H o, cô nghe nh ng l i nh -nhoi thi t-thà mà c ng c i,làm cho cô ch ng-h ng r i b i r i trong lòng, b i v y cô tính tr lên nói côngchuy n l i cho m nghe, i d c ng cô có ý lo, lo là lo nói cô H o có ch a.Cô l n-t n b c vô c a, th y v ch ng H ng-S Thi n thì cô m ng và nói

ng: “May d không! Có chú thím xu ng ây! Tôi ng tính xin má tôi m ichú thím xu ng mà nói công vi c nhà, may ch a m i mà chú thím xu ng thìxong quá”.



15

ng-S Thi n l mi ng h i r ng:

- Cháu mu n m i chú mà nói chuy n gì?

- Nói chuy n th ng Tú-Tài ây mà. Nó làm l n x n quá!

Ý bà C không mu n cho v ch ng H ng-S Thi n bi t vi c Tú-Tài X ng tình v i con thím giáo u, b i v y bà ch n cô Bang-Bi n mà nói r ng:

- Nãy gi má có nói chuy n cho chú con hay r i. Chú con bi t ông Bá HCh nh, chú nói ông thi t giàu l n, chú bi u nói mà c i ph t cho r i.

- C i gi ng gì c! Công vi c chàm nhàm ph i tính làm sao cho êm r i si ch .

- È! Nhi u chuy n thì thôi! Vi c t m b y h i nào mà lo.

- Không lo sao c, má?

- Thì mình i nó i, có t -t l m thì cho ít ch c ng b c, chuy n gì ómà ph i lo.

- Tr i ôi! Má nói nghe d nh ch i! Vi c khó l m a má, ch không ph i dâu.

- Khó gi ng gì? Nó nói làn chàn, tao làm cho nó tù ch .

ng-S Thi n nghe hai m con bà C cãi l y, ông mu n bi t coi vi c gì âumà ng i nói khó, k nói d , nên ông h i r ng: “Vi c gì âu v y?”.

Tú-Tài X ng nghe chú xen vô mà h i, thì c u bét i vô bu ng.

Cô Bang-Bi n ng i l i góc ván, g n bà H ng-S , r i day qua nói v i H ng- r ng: “Vi c c a th ng Tú-Tài ây, ch có vi c gì âu. May s n có chú thím

xu ng ây, cháu t h t công chuy n cho chú thím nghe r i bà con mìnhli u nh coi ph i làm sao bây gi . Th ng Tú-Tài v nhà m y tháng nay nónhè trai gái v i con thím giáo u. Nó ch i lén cháu không hay, mà cha v imá cháu c ng không dè, ch ph i mình bi t thì ai nó làm k c c nh v y.Hôm s a so n i coi v cho nó, bà Ch bên ây bà lên cho má cháu hay. Mácháu kêu h i, nó ch u có, nó nói bu n nên ch i qua ng, không quan h gì.Má cháu gi n thím giáo u rù qu n vi c không t t, nên bi u cháu i mcon thím i cho r i. H i nãy ây cháu xu ng nhà thím giáo, cháu r y thím, thìthím than tr i trách t, thím nói oan c, thím không hay chuy n gì h t. Cháumu n cho xuôi vi c, nên cháu h m he thím cho thím s , r i cháu d ng t bi uthím làm gi y bán nhà c a cho cháu, ng cháu cho thím vài tr m ng b clàm v n i x khác mua bán làm n. Nhà c a c a thím thì không ra gì, màthôi, mình mu n êm chuy n nên cho thím chút nh cho vui lòng. Thím ch u,thím tính n u cháu cho thím ti n thì thím d t con lên Sàigòn mà n ng d a

i em thím. Ng t con nh ó nó không ch u i, nó nói th ng Tú-Tài có thth t b nào c ng c i nó mà làm v , ch ng nào th ng Tú-Tài giáp m t nói v inó r ng b nó mà c i v khác, thì nó m i ch u i, song i thì nó không thèm



16

y m t xu nào h t. Cháu t ng nó mu n làm khó, nên d nó mà cho thêmt tr m n a là ba tr m. Nó nh t nh không ch u, nó nài ph i cho nó giápt v i th ng Tú-Tài, ch ng nào th ng Tú-Tài nói b nó thì nó m i ch u i.

Nó li u m ng nh v y, bây gi mình bi t làm sao?”.

Bà C châu mày nói r ng:

- Chuy n gì mà ph i cho ba tr m ng b c? B c âu mà cho u ng v y? T l m thì cho m t hai ch c v y thôi ch .

- Con không ph i d i âu má à. Chuy n khó l m.

- Khó gi ng gì? Nó dám làm gì sao? Nó nói l n-x n tao làm nó tù r cng ch .

- Nó không nói l n-x n gì h t, nó ó mà b o tr c m t mình hoài mìnhch u sao n i.

- Ai mà cho nó trong t n a.

- Má không cho thì nó d nhà qua c t t ng i khác mà l i càng x u ha. ây không có ai l , chú thím là ng i trong thân, nên con nói thi t

cho cha v i má bi t. Con nh ó l y th ng Tú-Tài, nó có nghén r i.

- Sao con bi t?

- Nó khai thi t v i con r ng nó có ch a c ba tháng mà con coi t ngo nó thi t có ch a a, ch không ph i nó nói d i âu.

- Nó có ch a thây k nó ch . Con gái d i l y trai thì ch u, ai bi t âu.

- Ph i r i! h l y trai có ch a thì ch u. Mà nó ây, ch ng nó con r inó b o hoài ã gay con m t mình, mà r i v th ng Tú-Tài nó hay r i làmsao.

Bà C nghe nói t i cái ó bà h t nói n a c. Còn ông C thì ng i hút thu c, t nhiên, d ng nh không nghe chuy n chi h t.

Cô Bang-Bi n m i h i H ng-S Thi n r ng:

- Bây gi ph i tính làm sao chú? Con nh ó nó nói ch ng nào th ng Tú-Tàigiáp m t nói v i nó r ng không thèm nó n a thì nó i li n, i mà khôngthèm xin m t ng xu. Cháu mu n bi u th ng Tú-Tài xu ng nói ph t ítti ng, ng nó i cho r nh, làm nh v y c không chú?

- Cháu nói con nh ó là con c a thím giáo u. Thím giáo u nào âu? Ph i v c a th y ng Phi u h i tr c d y ch nho và h t thu có hay không?

- Th a, ph i.

- H i chuua c i v , chú có h c ch nho v i th y h n m t n m. Th y ch ti mà?



17

- Th a, ch t ã b n n m n m nay.

- V con th y bây gi âu?

- d i u xóm ây.

- Làm ngh gì mà n?

- Th a, m n ru ng c a má cháu ây mà làm, m i n m tè ít ch c gi lúa, con n v i nhau.

ng-S Thi n g t u, ng i suy ngh m t h i lâu, r i ngó quanh-qu t mài r ng: “Th ng Tú-Tài nó i âu m t r i?”.

Cô Bang-Bi n kêu om sòm.

Tú-Tài X ng trong bu ng th ng-th ng b c ra. H ng-S Thi n kêu vàbi u r ng: “L i ây chú h i m t chút, cháu. Sao? Nãy gi ch hai cháu nói ó,mà có th t nh v y hay không? Ch hai cháu nói cháu mu n con gái c a thímgiáo u, cháu th th t b nào cháu c ng c i nó, cháu n n m v i nó nênnó có nghén r i, ph i nh v y hay không?”.

Tú-Tài X ng l n l n áp nho nh r ng: “Th a ph i”

ng-S châu mày h i n a r ng:

- Bây gi cháu còn th ng con nh ó, cháu c i nó hay không?

- Th a, th ng thì th ng, ch c i làm v sao ng.

- Th ng thì ph i c i làm v , ch th ng mà sao l i c i không ng?

- Th a, cháu th ng thì ch i qua ng v y thôi, ch con nhà nghèo, l i nóquê mùa quá, c i coi k , c i sao ng?

- Cháu có th th t, h a làm v ch ng v i ng i ta hay không?

- Th a có. Mà th b y b có n ch u ch nào âu. Nó s má nó l i nghe l icháu l m. cháu xu ng cháu bi u nó m t ti ng thì nó i kh i x n yli n.

- Cháu n n m v i ng i ta ã có ch a r i bây gi cháu tính b ng i tahay sao?

- Th a, v y ch c i nó làm v sao c?

- V y ch sao cháu l i th th t v i nó?

- Th ch i có quan h gì.

- T i cháu th , nên nó tin, nó m i l y cháu. Bây gi cháu b nó thì té ra cháut g m nó. Cái ó không t t âu cháu, ã không t t mà l i ác n a. Con

nhà nghèo ng, quê mùa. Cháu giàu có mà l i h c gi i n a. Cháu dùngmôi mi ng d d t tình v i ng i ta có nghén r i cháu b , làm nh v yth t c l m cháu.



18

Tú-Tài X ng ng nín khe, không tr l i n a c.

Bà C th y v y bà m i nói r ng: “V y ch con c a tôi nh vàng nh ng c bâygi chú bi u nó ph i c i n mày, nh con c a con m giáo u ó haysao? Có cái gì âu mà th t c? Con gái h , th y trai nó tr t thì nó ch u, can

p gì n mình mà lo”.

ng-S Thi n c i mà áp r ng: “Xin l i ch , em nói cho ch nghe. i quí là nhân ngh a, quí là ph c c, ch không ph i giàu hay là sang mà

quí âu. Cháu nó ch i ch không quy t làm v ch ng gì, song nó ã l y cona thím giáo u có ch a. Cái ó có l c ng t i tr i khi n nh v y. Em xin

anh ch hãy tuân theo m ng tr i, ng có tính c i v nào khác cho cháu, nêni con c a thím giáo u cho nó thì ph i h n. Anh v i ch giàu có mà ch

có m t ng i con gái, m t ng i con trai mà thôi. Anh v i ch ói rách gì haysao nên ph i ki m dâu cho giàu mà nh . Hu ng chi bây gi dâu mình ã cónghén s n r i, c i v ít tháng thì có cháu n i mà b ng, không vui hay sao.Giàu hay nghèo là t i tr i, ch ng nên th y giàu mà ham, còn th y nghèo màph . Có nhi u ng i giàu mà trong ít n m r i tr ra nghèo, còn có ng inghèo mà nh tr i ng i ta tr nên giàu, bi t ch ng âu. Anh ch có con cháuít, c n l y nhân c mà i, ng sanh con cháu cho nhi u. Th y giáo

ng Phi u h i tr c c ng là ng i t t , nghèo song có l ngh a, chkhông ph i là côn c p ng gì. Anh ch c i con c a th y giáo u choth ng Tú-Tài thì anh ch c m y cái ph i r i: 1. C u danh giá m t ng icon gái kh i b nh nhu c; 2. Làm cho th ng Tú-Tài kh i mang ti ng ác; 3.

c thiên h khen r ng mình không tham phú ph b n. V y em khuyên anhch ph i nghe l i em, ng bây gi kh i mang ti ng th phi, mà ngày sau c ngkh i mang qu báo. Em nói c n l i, n u mình b con nh ó, nh nó th t tìnhth t chí, nó t v n nó ch t, thì cái ác c a mình l n bi t bao nhiêu. Xin anh chph i xét l i”.

Ông C nói xuôi-x r ng: “Con nó mu n âu thì mình c i ó, ch bi t làmsao bây gi ”.

Bà C tr n m t nói l n r ng: “Ông bi t gì mà xen vô. Mình là cha m , mìnhph i d ng v g ch ng cho con, nói nh ông v y sao c. Tôi nh t nh

i con gái c a ông Bá H cho th ng X ng, tôi không thèm con nào kháct … Nó l y ai âu có ch a, r i nó th y mình giàu có sang tr ng, nó nói xán, mình c ng ph i c i nó hay sao. Nó nói b y, tôi thí ít tr m ng b c, tôi

làm nó mang kh n cho nó coi”.

ng-S Thi n c i mà can r ng:

- Em xin ch ng có nóng. H i nãy th ng Tú-Tài nó ch u nó l y ng i ta cóch a, v y thì con c a nó ch c a ai. Mình ít cháu, c v y thì may l m.Ch ch ng nên h t h i mà t i nghi p a nh ngày sau.

- Không c, c i th n mày x u h l m, ai mà c i cho c.



19

- Không x u âu. Ch b nó mà c i ch giàu có thì m i x u mà l i ác n a.

- Tôi ác thây k tôi. Ai có th ng th h nh v y thì c i nó i.

- Ch nói sao v y?

- , tôi nói v y a. Con c a tôi , tôi ph i l a ch t t tôi c i v cho nó.Tôi không c n ai d y khôn cho tôi.

- Vi c trong nhà, tôi mu n nói ph i qu y cho anh ch nghe, sao ch l i nóicái gì k v y? Anh C , v anh i v i tôi vô l quá, anh th y hay không?

Ông C l c u áp r ng:

- i, tôi không bi t vi c gì h t. Cãi l y làm chi r i sanh mích lòng. Vi c c i cho con bà, bà mu n c i ch nào bà c i, chú xía vô làm chi.

- T i cô Bang-Bi n h i tôi m i nói ch . Anh làm n-ông vô ích quá. Trongnhà anh không có quy n hành gì h t, mà anh c ng không bi t ph i qu y

a. Thôi, vi c c i v cho con anh, anh làm sao anh làm, tôi không thèmbi t t i âu, mà t rày n ch t, tôi c ng không thèm b c chân n nhà

y n a.

Ông H ng-S ng d y bi u v i v . Cô Bang-Bi n th y chú gi n thì n n r ng: “Má cháu có tánh nóng nên nói mích lòng chú, xin chú ng phi n.

Chú thím n c m r i s v , c m g n d n r i”.

Ông H ng-S c i g n mà áp r ng: “Chú no, thôi chú v , lâu càng bnh c thêm, ch mà l i ích gì”.

ch ng H ng-S Thi n v mà trong lòng phi n l m.

*

* *

Cô Bang-Bi n th y vi c tính ch a xong nên cô không ch u v . Cô mu n cho m bình t nh l i r i s bàn tính n a, nên cô h i tr trong nhà d n c mn.

Trong lúc n c m, bà C m i trách cô Bang-Bi n r ng: Vi c nhà c a mình thì th ng th ng mà tính, nói cho h hay làm chi r i h nói gi ng th p gi ng

cao nghe ghét quá”.

Cô Bang-Bi n ch ng a ngó m mà áp r ng:

- Má nói k quá! Chú H ng-S là chú ru t c a con, chú c ng nh cha v y,ch ph i ai xa l gì hay sao mà gi u.

- Thu nay chú có th ng mình bao gi âu, b i v y con nói cho chú nghe,i chú m i ki m chuy n chú r a má ó.

- Chú r a gi ng gì âu?



20

- Chú nói má ác, không có c, nói nh v y không ph i r a sao?

- Chú nói vi c ph i qu y cho má nghe, ch r a gi ng gì. B a nay chú gi nmình l m.

- i gi n thì gi n, ai mà c n, ch cho mình ng nào mà b chú. th ngng c i con gái c a ông Bá H ây, r i sau nó giàu b ng m i chú

a!

Cô Bang-Bi n day qua h i Tú-Tài X ng r ng: “Vi c l n x n nh v y ó bâygi em tính l nào, em ph i nói cho d t khoát ng má v i ch s li u cho”.

Tú-Tài X ng nói qu quy t r ng:

- Tôi nh t nh c i con c a ông Bá H .

- Còn con H o em làm sao?

- ch i qua ng, b y b mà k gì.

- Em nói nh v y mà ch c không? Ch c i v mà còn eo theo con H oa ây r i sanh gi c, không c a.

- Tôi nh t nh r i. H c i v r i thôi, còn ch i b i chi n a.

- , em nói thì em ph i nh l i. Mà bây gi con H o nó mu n li u m ng, nónói n u em không nói d t khoát thì nó không ch u i, em m i tính làmsao?

- Không h i gì, ch ng lo. tr a tôi xu ng tôi nói m t ti ng thì nó ili n, không có sao âu mà s .

- S em xu ng nhà nó, r i nó li u m ng, nó níu kéo làm r y-rà x u h ch .

- âu mà dám! Ch t ng nó gan tr i hay sao? n c m r i tôi i.

- Em xu ng nói v i nó làm sao âu em nói cho ch nghe th coi.

- Chuy n riêng c a tôi, nói cho ch nghe làm chi?

- Nói nghe th coi em l y c gì mà nói cho nó xiêu, ng nó i tránh xa xkhác cho em c i v .

- xu ng ó r i tôi s li u, ch bây gi nói tr c không c.

- Nè, ch nói tr c cho em bi t. Con H o nó hay em i coi v nó t c gi nm. Xu ng ó em ph i li u mà nói cho xuôi ng m con nó i ph t choi, ch ng có ch c nó gi n mà làm r y-rà mang ti ng r i ông Bá H ng

hay, ng không thèm g con cho em a.

- c mà. Ch t ng tôi d i l m sao?

n c m r i, Tú-Tài X ng ón xe ra i.

Cô Bang-Bi n không an trong lòng, ng t cô i theo thì khó coi, cô m i kêut a nh trong nhà mà d n r ng: “C u Ba m y i kia th y không? ,



21

u i xu ng nhà thím giáo u mà ch i. M y ph i i theo c u, i xa xa chng có l i g n. Xu ng t i ó, c u vô nhà, thì m y ph i ng i ngoài hè, làm b

ng i ch i, ng có nói t i ai h t. Ng i ó mà ph i lóng tai nghe trong nhà,nh không có vi c chi h t thì ch ng c u Ba v , m y theo mà v . Còn n u m ynghe trong nhà r y rà thì m y ph i ch y ri t v ây cho tao hay. Nh haykhông?”.

Th ng nh g t u r i th ng th ng ra c a ngõ.

Tr i n ng chan chan, dân c trong xóm t già t i tr u rút trong nhà,th m chí gà heo mà c ng không i ki m n, c núp d i bóng mát mà ngh ,gà s cánh r a lông, heo n m nghiêng nh m m t.

u Tú-Tài X ng l n-t n i theo b nh trong xóm mà xu ng nhà thím giáou. C u m c m t b mát b ng l a tr ng, chân mang giày da vàng, i b

khoan-thai, m t t c, không lo không bu n chi h t. Nh ng ng i trongxóm u là tá- n tá-th ho c c a ông C ho c c a th y Bang-Bi n, b i v yai th y c u c ng ph i chào, mà ch ng c u i qua kh i r i thì h l i chúm-chím c i; d ng nh h bi t tr c cái nhà c u s n v y.

Thím giáo u ng n m trên võng mà a c t-k t, tay gác qua trán, m tnh m lim-din. Thình lình thím nghe ng t, thím m m t ra th y Tú-Tài

ng b c vô c a thì thím ng d y chào và m i ng i.

u Tú-Tài ngó quanh-qu t r i h i r ng:

- Con hai nó i âu thím?

- Thôi, c u. C u báo h i m con tôi quá, còn h i con hai con ba làm chi n a?

- Có gì âu mà báo h i?

- Con tôi nghèo hèn quê mùa, c u báo h i bây gi nó có ch a có nghén x u quá, m con tôi ây n a sao c.

- Nói chuy n ch i có l nào có ch a.

- Nó nói nó có thai ã ba tháng r i, bây gi bi t làm sao!

- Con hai nó s nó nói nh v y, ch không có âu.

- Ý! Tôi coi b nó có thai thi t a c u. Tôi là n bà, tôi không bi t hay sao.Thi t h t s c kh .

- Có gì âu mà kh ?

- Vi c nh v y mà c u nói nghe nh chuy n ch i ch .

- Ch hai tôi có tính cho thím ít tr m ng b c ng thím làm v n n xkhác mua bán làm n, tính nh v y thì xong, sao thím còn than kh ?

- Ph i, h i s m m i cô Bang-Bi n có nói nh v y. Mà tôi ngh cô tính óng ph i. B nào m con tôi c ng b x mà i, ch x u h quá, ây n a



22

sao c. Ng t con nh tôi không ch u i, nó phi n c u lung l m. Thi tu báo h i không bi t ch ng nào.

- Sao nó l i không ch u i? Nó âu bây gi ?

- Nó n m trong bu ng. T s m m i t i bây gi nó khóc hoài, không nng chi h t.

- âu thím kêu nó ra ây coi nó nói sao mà nó không ch u i?

Thím giáo u bèn day m t vô bu ng kêu r ng: “H o a, ra má bi u m t chútcon”.

Cô H o trong bu ng b c ra li n. Cô m c áo v i en, tóc dã-d i, nh ng màc m t nghiêm ch nh. Cô ngó c u Tú-Tài mà cô không chào. C u Tú-Tài nãy

gi làm c ng, mà ch ng th y m t cô H o thì c u v a th n-thùa v a bu n-c, nên c u day m t ra c a, không dám ngó cô.

Cô H o vùng h i l n r ng: “C u g t tôi, c u l y tôi có ch a, r i bây gi c u btôi, c u c i v khác ph i không?”.

u Tú-Tài nghe câu h i rõ-ràng mà c ng-c i quá thì c u bi n s c, trong tríi r i không dè cô H o ngh -l c n th . C u làm thinh m t h i r i c i

ng n-ngo n mà h i r ng: “Em gi n qua lung l m h ? Ai h c v i em r ng quai c i v ?”.

Cô H o châu mày mà áp r ng:

- Cô Bang-Bi n nói h i s m m i ch ai. Ph i nh v y không?

- Ph i, nh ng mà qua m i i coi v , ch ch a có c i.

- C u th v i tôi n ng l m, sao bây gi c u dám b tôi mà c i v ?

- T i cha m ép, bi t làm sao.

- H i tr c tôi v n bi t ph n tôi nghèo hèn, còn b c c u giàu sang, khôngth nào k t tóc tr m n m v i nhau c. C u nói dóc r ng vi c v ch nglà vi c riêng c a c u, c u ành n i nào thì c u c i n i ó, không ai cphép ép c u. Sao bây gi c u l i th a cho cha m ?

- Thì h i mu n ph i nói b ng v y mà. Làm con không nghe l i cha m saoc.

- Tôi ngh l i thi t tôi d i l m. Bây gi tôi bi t khôn thì ã l r i. B a nay cótr c m t má tôi ây, c u ph i nói cho d t khoát. Tôi có thai c batháng r i, bây gi c u tính sao âu, c u tính i.

u Tú-Tài X ng ng i g c m t, không tr l i c. C u tính trong trí thnào không bi t, mà c u thò tay vô túi móc kh n ra lau c p con m t, r i c ymóng tay và th ng th ng nói r ng: “Qua xin em ng có phi n qua. Quath ng em l m, nh ng mà n u qua em em v làm v thì cha m không ch u,

i xóm ri ng h c ng chê c i, em em v làm v sao c. Qua tính nh



23

y: ch hai qua cho em ít tr m ng b c ng em i v i thím n x khácmà . Qua ch ng bao gi b em âu. Em ch nào yên r i thì g i th v choqua hay, ng lâu lâu qua n qua th m. Qua nói thi t v i em, ch qua coi v

ó h giàu lung l m. N u qua c i v c ch ó, thì ti n b c qua bi t làmgì cho h t. Qua th v i em b nào qua c ng c p d ng cho em tr n i nom. Còn nh em mu n l y ch ng khác thì vi c ó t ý em, qua không dámn, mà c ng không dám xúi”.

Cô H o nghe m i bao nhiêu ó, cô vùng t c c i mà nói l n lên r ng: “Thôi,u ng nói n a. Bao nhiêu ó c ng cho tôi hi u tánh tình ê ti n c au r i. Thi t tôi ch ng hi u t i sao c u là con m t v n ch làm t i ch c

ng-C tròng làng, c u h c thi u t i b c Tú-Tài, mà cái óc c a c u th p-th i d -dáy n th . Ch chi c u nói nh v y: Th y mày tao mu n, t i mày

i m y l y tao thì mày ch u. Bây gi tao không thèm mày n a”. C u nói nhy thì b t quá tôi t c, tôi h ph n tôi, ch tôi không khinh b c u c. Saou l i nói c u th ng tôi, mà vì tôi nghèo hèn c u không th làm v ch ngi tôi c, c u cho ti n ng tôi lánh m t n x khác mà , cho c u

c v giàu, r i c u c p d ng tôi. Ph n tôi tuy nghèo hèn, thân tôi tuy bu mà ph i nh nhu c r i, song cái óc c a tôi v n còn trong s ch ch không

ph i d dáy nh óc c u v y âu. Tôi tr ng là tr ng nh n ngh a ch khôngph i tôi mê ti n b c âu mà c u mong l y ng ti n làm m i b o tôi. Tôi

n bi t h tôi nói cho rõ ra, thì ch c c u ph i bu n. Nh ng mà nín không nóithì u t c trong lòng tôi quá, nín không c, nên ph i nói cho c u bi t”.

Cô H o ng nói m t h i, s c cô gi n, m t cô au… C u Tú-Tài ng i g cu mà nghe, không bi t ti ng chi mà áp l i.

Thím giáo u th y con gi n nên nói n ng l i thì thím can r ng: “Thôi, vi cã l r i, con nói nhi u l i làm chi. Ng i ta g t, mà t i con d i m i mang

nh , ch ph i con khôn, con cho má hay, thì có âu n i nh v y. Bây gimá tính có cái b x mà i thì m i kh i ng i ta chê c i. V y con ph i lovi c ó, ch ng nên nói l n x n xóm ri ng ng i ta hay mà x u h ”.

Cô H o c i mà nói r ng: “Con nói ph i qu y cho c u Tú-Tài nghe v y thôich có làm l n x n chi âu. Nè c u Tú-Tài, tôi nói cho c u bi t, theo ng i ta

lì ây, ch ng nào c i v h níu l ng c u, h làm r y rà cho thiên hbi t m t c u là th ng m, dùng v n nói, dùng th l c mà phá ti t h nh congái quê mùa. C u có gi i b t quá c u c y th c y th n mà làm cho tôi tù, cáiác, cái x u c a c u còn l n h n n a. Nh ng mà tôi không ph i nh h v y

âu. Làm x u cho c u mà có ích gì. danh ti ng c a c u cho v n toàn ch , cho thiên h quí tr ng c u là b c giàu sang h c gi i coi m i ng ch . Nay

mai ây m con tôi s i cho c u ây thong th mà c i v giàu r i sanhcon cháu cho nhi u mà n i dòng. M con tôi i mà không th ng ti n ddáy c a c u âu, ti n y cho c u cho vay t n , mua ru ng s m v n



24

ng làm giàu thêm cho l n mà vinh m t vinh mày v i thiên h . Tôi nói i, thôi c u v i, v mà lo c i v ”.

u Tú-Tài lau n c m t, ng d y ngó xu ng b p không th y d ng cô H o,u bèn nói nh v i thím giáo r ng: “Tôi h th n l m, không dám th y m t

con Hai n a. Tuy nó gi n tôi, nó nói không thèm ng ti n c a tôi, song xinthím tr c khi i thì lên nhà ch hai tôi, ng ch hai tôi a ti n b c làm

n n x l mua bán làm n. N u thím nghe l i nó, không l y ti n, thì tôibu n l m”.

Thím giáo g t u. C u Tú-Tài t giã b c ra v , m t mày bu n hiu, chkhông ph i dúc d c nh h i m i vô nhà v y.

Cô H o d i b p th y Tú-Tài X ng v r i, cô m i b c lên nói v i mng: “Con là gái, mà con không bi t gi trinh ti t, nh c n cha m thì cáii c a con l n l m. Vi c con ã l d i r i con xin má tha t i cho con. Con

nguy n t rày v sau con không dám làm nh danh ti t c a con n a. Bây gicon xin má m t u, là lo s p t mà i kh i x n y cho mau, i mà ng cóthèm l y ng ti n c a nhà ó”.

Thím giáo u ngó con mà áp r ng:

- Con d i quá, chuy n gì mà không thèm l y ti n?

- Mình l y ti n, ng i ta khinh mình l m.

- i, i n y mà k gì. Mình nghèo c n ph i có ng ti n. N u ng i ta chomà mình không thèm l y, r i lên Sài-Gòn l y gì mà n.

- Con mà nuôi má.

- Mà mình bán nhà c a c thì mình l y b c, ch mình xin ai mà ng i.

- B h t mà i, bán chác làm gì.

- H ! Con nói d i quá! Sao l i b kìa? X chi u r i, thôi i n u c m.

n c m chi u r i, thím giáo m i i lên nhà th y Bang-Bi n.

Vì Tú-Tài X ng v nói tr c h i x nên cô Bang-Bi n th y thím giáo b c vôthì cô ni m n chào h i m i ng i t t l m. Cô kêu ng i bi n làm vi c v ith y Bang mà nói r ng: “Né bi n, em làm n vi t giùm cho thím giáo m t cái

bán h t nhà c a c cho qua, giá m t tr m ng. Em li u mà t t , làmri t i ng thím giáo l n tay mà l y b c”.

Chú bi n ch ng-h ng h i thím giáo r ng:

- Sao thím bán nhà v y thím? Bán r i ch âu mà .

- Qua lên Sài-Gòn mà .

- Cha ch , lên chi trên y?



25

- Qua có th ng em ru t trên, nó bi u qua lên ng nó bao b c cho qua làmn.

- , có v y ch ng.

Chú bi n làm t r i c l i cho thím giáo nghe. Thím giáo l n tay vào t theophép. Cô Bang-Bi n kêu thím vào bu ng, m t l y a cho thím ba tr m

ng b c và nói r ng: “L y ti n ây mà i. ng nói cho ai bi t nghe không.Thôi i m nh gi i”.

Thím giáo u l y b c b vào túi, b c ra ngoài têm tr u n r i t giã mà v ,mi ng c i ng n-ngo n.

ng sáng, ng n c còn ng gi t s ng, chân tr i mây còn ch n ch . Trâuth ra ng cho n i ní-na ní-n n, th ng ch n theo hát r m-ra r m-rít.

y m con thím giáo u d t nhau i l n ra l ng ón xe h i ò mà lênc-Liêu r i ho c ki m xe h i khác, ho c i tàu mà lên Sài-Gòn.

Th ng Hòa v i th ng Hi u nghe nói c i Sài-Gòn thì vui m ng, b i v yhai a nó i tr c, m t t i c i, lòng kh p-kh i. Cô H o v i thím giáo isau, m i ng i b ng m t cái thúng nh ng mùng m n cùng qu n áo, cái

, cái ã rách, ch ng có v t chi quí, cô H o r t nghiêm trang, thím giáo coi bbu n nghi n.

Ra t i l , m con thúng trên l r i ng xúm xít chung quanh mà ch xe.Thím giáo ngó l i xóm Láng Dài, trong lòng ng m ngùi. Kìa, ch b i tre còi làch cái m c a th y giáo n m, còn xít t i m t chút, ch gò n ng lúp xúp ó là

ph n c a cha m . Cái nhà u xóm có m y cây u ó, là nhà c amình thu nay, trong nhà y có khi u s u mà có khi c ng vui v . T rày

sau mình không c th m m y gò m kia, mà c ng h t vô cái nhà lá n .u trong túi có ba tr m ng b c mà trong lòng l i không bi t vui nh m ym nay n b a tr c thi u b a sau. Còn mình i ây là i lên Sài-Gòn, mà

Sài-Gòn là ch nào? B c ng mình s i coi sao mênh- mông. Cái chmình s t i coi sao m t-mù quá!

Thím giáo ng suy ngh , thình lình th ng Hòa h r ng: “Mình lên Sài-Gòn luôn trên, không v ây n a ph i không má?”. Thím giáo g t u và .

Th ng Hòa h i ti p r ng:

- Còn cái nhà c a mình má b hay sao?

- Nhà má bán r i.

- Sao má không b t m y con gà theo, nhà h n c p còn gì?

- Gà má ã cho ch Cai Tu n r i.

- Tôi ch u Sài-Gòn l m. H nói trên th t là vui. Lên trên r i má cho tôii th ng Hi u i h c ch Tây nghe không má.



26

- .

ng ông m t tr i ã ló ra m t v ng lòm. Có m t cái xe h i phía chHòa Bình ch y lên, b i bay m t mù. Cô H o ng ng i trên l ng d abên hai cái thúng, cô t ng xe ò t i nên l t t ng d y, tè ra xe c a nhàgiàu âu mi t Cà Mau ch y lên B c-Liêu, ch y ngang qua m t cái vù làmcho th ng Hòa v i th ng Hi u s nên níu tay má nó.

Bà hai Hi n, là ng i xóm Láng Dài, gánh m t gánh g o tr ng em ra chHòa Bình mà bán. Bà ra t i l th y m con thím giáo thì gánh xu ng màngh và h i thím giáo r ng:

- Nghe nói m y m con bán nhà mà i lên Sài-Gòn mua bán ph i không?

- Ph i, bà l i m nh gi i nghe bà hai.

- . M y m con lên trên c ng m nh gi i nghe. i ra ho c may khá c,ch ây nghèo hoài.

- Tôi có hai ch em, th ng em tôi c vi t th bi u v trên cho g n g i nó,ng nó b o b c cho m con tôi làm n. Tôi b nó nói quá, thôi nghe l i nó

lên trên th coi.

- Con H o nó l n r i, lên ó coi có ch nào khá g nó ng nó có ch ng màlàm n v i ng i ta. G nó ch cho sung-s ng thân nó m t chút, ch

i ng, g nó cho m y nhà làm ru ng c c kh thân nó t i nghi p.

- lên trên r i s hay.

Cô H o nghe nói t i chuy n c a mình thì cô h ng i, nên day m t ch khác.

Có m t cái xe h i khác phía Hòa Bình ch y lên n a, chuy n n y th y muicao, xe l n, rõ-ràng là xe ò ch không ph i xe nhà giàu. Xe g n t i, thím giáo

a tay mà ngo c. Xe ch y ch m-ch m r i ng ng.

Trên xe có m t ng i th y cô H o ng , mu n gh o ch c nên kêu mà nói l nng: “Má i B c-Liêu ph i không má? Lên xe mau mau i”.

Cô H o m c c nên cúi m t xu ng t. Thím giáo t giã bà hai Hi n r i b ngthúng lên xe v i ba a con. Xe phát ch y, th ng Hòa v i th ng Hi u c ing n ngo n, còn thím giáo v i cô H o ngó vô xóm Láng Dài, m t mày bu nhiu.

Xe lên t i B c-Liêu, thím giáo h i th m thì h nói b a nay không có tàu, cóy xe ò i Sài-Gòn thì ã ch y h t t h i khuya. H bi u ph i ch n

i gi r i, xe th d i Cà Mau lên r i i m i c.

Thím giáo bèn d t m y a con i l i ch tính ki m ti m c m mà n cho noi s tr l i b n xe mà ch xe. M y m con ng i th -th n ngoài ng,ng có m t ng i n ông, trong ti m hàng-xén b c ra kêu l n r ng:

“Thím giáo, thím i âu ó?” Thím giáo day l i th y H ng-S Thi n thì



27

ch ng-h ng. Thím nói h i b -ng r ng: “ a! Ông H ng-S . Tôi i lên Sài-Gòn. Mà xe h i ch y h t r i, h bi u ph i ch t i m i gi r i có xe Cà Maulên r i i m i c”.

ng-S Thi n ngó cô H o v i hai a nh r i h i r ng:

- S p nh c a thím ây ph i không?

- Th a ph i.

ng-S Thi n ch m ch ngó cô H o r i nói r ng: “Thím khoan i ã. Vnhà tôi ng tôi h i th m m t chút”.

Thím giáo d -d không bi t li u l nào. H ng-S nói ti p r ng: “ i theo tôi nhà, ng tôi h i th m công chuy n. i theo tôi ây”.

ng-S i tr c, m y m con thím giáo theo sau, c làm thinh mà i,không nói chuy n chi h t.

ng-S Tô H ng Thi n ng xu ng xóm L ng. Ông m t cái nhà ngóiba c n, vách t ng, n n úc. Nhà c t g n sát mé l , ch a sân ch ng vài bath c mà thôi, bên tay m t có m t cái nhà nh xe h i. Còn nhà b p thì c tphía sau. Nhà b ngoài coi không p, nh ng mà trong ch ng d n r c-r ,gh , bàn, t , ván toàn b ng danh m c, g n c a bu ng l i có m t cái t s tthi t l n.

ng-S Thi n v t i nhà thì i th ng vô phía trong. Thím giáo b c vôhàng ba, cái thúng vô góc t ng r i rón rén b c vô c a. Cô H o c ng cái thúng c a cô d a bên thúng c a thím giáo, r i ng x r ngoài hàng ba

i hai a em.

ng-S tr ra th y thím giáo ng d a u m t b ván bên phía tay tráithì bi u r ng: “Thím ng i trên ván ó thím giáo; ng i ch i mà, còn s p nh

âu?” Thím giáo ít hay t i nhà giàu, nay vô ây th y c r c-r thì thímkh p nên cóm róm không dám ng i.

Bà H ng-S m c áo bà ba l a tr ng mà qu n c ng l a tr ng, tóc ch i lángnhu t, da m t coi tr ng , trong bu ng b c ra, v a chúm-chím c i v a

i r ng: “Thím giáo ây ph i không? H i tr c th y giáo i ch th y hayghé nên tôi bi t th y. Còn thím tôi không có g p l n nào. Thím ng i mà, ng i

ó ch i. B y tr âu, l y tr u n coi bây”.

Bà H ng-S v a nói v a ng i trên ván. Thím giáo th y ch nhà m i quá nênng i ghé l i u b ván, mà phía trong vách. Bà H ng-S h i:

- Nghe nhà tôi nói thím i có d t m y a nh . âu, s p nh âu?

- Th a, nó ngoài tr c.

- a, bi u nó vô ch , sao l i ngoài. Thím kêu h t vô ây coi c m ya.



28

Ông H ng-S b c ra kêu cô H o và hai a nh mà bi u vô nhà. Ba an-l n b c vô, cúi u ch p tay xá ông bà H ng-S r i l i ng d a bên

thím giáo.

Bà H ng-S ch m-ch ngó ba a m t h i r i h i r ng:

- Thím c t i ba a con l n sao?

- Th a ph i, tôi có ba a ó.

- Thím có ph c quá, c t i hai a con trai. V ch ng tôi không có contrai thì cho tôi m t chút con gái c ng c. Cái n y b ch tu t, thi t bu nquá.

- Thu nay bà không có sanh l n nào sao?

- Có âu.

- Bà còn tr , có l s m mu n gì r i c ng có con ch l nào không.

- Tôi vái h t s c, chùa nào tôi c ng có cúng mà không bi t t i sao không cócon không bi t … Nghe nói thím tính d t s p nh lên Sài-Gòn ph ikhông?

- Th a ph i.

- Lên Sài-Gòn làm ngh gì mà nuôi con. t Sài-Gòn khó l m, ch khôngph i nh d i mình v y âu. Thím có bà con trên hay không?

- Th a có. Tôi có m t th ng em trai trên.

- Ph i có quen m i c, ch mình l lên t Sài-Gòn mà không có ai chn thì có d gì âu. Ng i em thím làm vi c gì trên?.

- Th a nó làm th y thu c Vi t Nam.

- Th y thu c gì? H t thu c b c ph i không?

- Th a ph i.

- Có h c làm thu c hay sao?

- Th a có. H i tr c cha s p nh tôi có d y ít n m nên nó bi t chút nh, coich h t thu c c.

- Em thím Sài-Gòn mà l i nào, nh m ng gì, thím bi t không? Sài-Gòn mênh mông l m, ph i bi t rõ ch ki m m i ng.

- Th a, hôm t t nó có g i th v nói nó Khánh H i. Nó nói trên d c c ung i th ng xu ng m t khúc t i ngã ba, có ng t qua tay trái. ng

có i ng dó, ph i vô cái ng t bên phía tay m t, vô m t chút thìcó nhà có ph nhi u, vô ó h i th m thì ng i ta ch cho.

- Bi t rõ nh v y thì c.



29

Bà H ng-S bi u cô H o d t hai a em vô phía trong mà ch i và kêu conSáu, là a h u tr u n c mà d n m t l y bánh cho hai a nh n. M ych em cô H o theo con Sáu vô trong. Ch ng cô H o i ngang tr c m t bà

ng-S thì bà ch m b m ngó cô, n cô vô khu t t m màn r i, bà m i dayi mà nói v i thím giáo r ng: “Con nh ng thi t. B nó có nghén ph i r i”.

Thím giáo u h th n nên cúi m t xu ng không nói chi h t.

Nãy gi ông H ng-S n m trên gh xích u gi a nhà mà hút thu c. Bây giông m i ng i d y mà nói r ng: “Thím giáo, vi c nhà c a thím v ch ng tôibi t rõ h t. Mây m con ch C u là ng i không có l ng tâm. Còn anh C

a tôi thì anh u t quá, trong nhà anh không dám quy t oán vi c gì h t.Nhà có ti n, mà con cháu ít, l thì ta ph i l y nhân c mà i ch sao l icòn ham giàu mà làm vi c b t ngh a. Tôi can không c tôi ghét tôi b , làmsao ó h làm. Tôi c ng ch ng m t mà coi h ham giàu r i h giàu n b cnào cho bi t. Tuy h i tr c th y giáo nghèo, song th y là m t nhà l ngh a.Bây gi th y khu t r i, mình c i con gái th y cho con mình, thiên h th y

y h càng kính ph c, ch ai dám chê c i. Hu ng chi con mình nó l làmvi c không ph i, d u nó có tháo trút, mình c ng ph i ép nó chu c tôi c a nó,nh v y m i nh m o lý ch . Và ch ng nh ng là con th y giáo, d u con nmày i n a mình c ng ph i làm nh v y. Ch C ch không bi t u, ch nóinhi u ti ng nghe b t ngh a l m. Tôi th y m y m con thím thi t tôi ch ukhông c. Tôi mu n b t l i ây tôi nuôi, ng i ta l y ru ng l i không chothím m n, tôi cho thím m n ru ng c a tôi ng thím làm; ng i ta ithím ph i d nhà mà i, không cho trong t n a, tôi c t nhà khác trong ttôi cho thím , coi ai dám làm sao tôi cho bi t. Ng t vì tôi v i anh C là anhem ru t, b nào c ng ru t th t v i nhau, làm nh v y té ra tôi là em mà tôing -ngh ch v i anh, tôi làm u nh c-nhã cho anh, thiên h th y v y ng ita chê c i tôi. Thôi, thím có m t ng i em Sài-Gòn thì thím lên ó mà

ng náu c ng c. Mà thím i làm chi g p, ây ch i m t hai b a r i si”.

Thím giáo không ng H ng-S bi t vi c riêng c a mình, b i v y thím ng inghe H ng-S nói chuy n thì thím l y làm l h t s c. Ch ng H ng-S nói

t r i thím m i h i r ng:

- Vi c c a con nh tôi sao ông bà hay?

- B a h m hai v ch ng tôi có xu ng d i. Xu ng thình lình, mà v Bang-Bi n nó c h t công chuy n cho tôi nghe r i nó h i tôi coi ph i tính làmsao. Chuy n d quá, có gì khó âu mà ph i tính. Tôi nói ngay: Tú-Tài

ng nó t tình l v i con thím có ch a r i thì nó ph i c i. Tôi c tngh a n u c i con thím thì c ba u: 1. C u danh giá m t ng i congái kh i mang nh nhu c; 2. Làm cho th ng X ng kh i mang t i ác; 3.

c ti n khen không tham phú ph b n. Tôi l y l ph i tôi nói cho mànghe, mà ch C ham giàu, không bi t nhân ngh a gì h t, ch quy t làm sui



30

i Bá H Ch nh ng n c a, b i v y ch ã không nghe l i tôi mà chcòn m ng tôi n a. Còn th ng X ng nó có h c, mà nó c ng không ra gì,nó nghe l i bà già nó, thôi còn k gì n a. Tôi nghe v Bang-Bi n bàn so ncho thím ba tr m ng b c ng thím d t con i x khác làm n. Nó cócho hay không mà thím i ây?

- Th a, có. Tôi làm t bán h t nhà c a c cho cô Bang-Bi n r i cô chotôi ba tr m ng b c. Con nh tôi nó r y, nó không cho tôi l y, mà tôi nghph n tôi nghèo, n u không l y thì n x l có v n âu mà mua bán làmn, b i v y tôi l y.

- Con nh nó r y thím ó ph i l m. H không ra gì mà l y ng ti n c a hlàm chi.

Bà H ng-S ti p mà nói r ng: “B a h m nhà tôi gây v i ch C d quá.Mà ch ó ch nói k l m, không gây không c. Hôm ó nhà tôi gi n,mu n i th ng cu ng nhà thím ng nói công chuy n cho thím nghe. Tôi slàm v -l thiên h h hay h chê c i, tôi can h t s c nên ông m i ch u v .

m nay ông còn phi n lung l m, ông nh t nh không thèm b c chân nnhà anh C n a. Ông l i nói ch C chê thím nghèo, không thèm làm sui v ithím, ông nuôi con nh r i ông g nó coi có h n con ch hay không.

Thím giáo bèn nói r ng: “Ông v i bà th ng m con tôi, thi t tôi i ân lungm. Nh ng mà có l nào tôi dám chen vô gi a mà làm cho ông H ng-Si ông C mích lòng nhau”.

ch ng H ng-S nghe l i nói trung h u dè d t nh v y thì ngó nhau mài.

Bà H ng-S l i nói r ng: “Con nh ng quá, cho nó trang s c n m c t tthì con nhà giàu nào mà dám bì v i nó. Tôi bi t con gái út Bá H Ch nh mà.Con ó x u l m, coi không c. Ch C ch mê giàu, r i ch chóa m t, chkhen b ng.

ch ng H ng-S theo c m thím giáo l i ít b a. Thím giáo th y ng i tath ng, thím không dám t , nên ph i vâng l i.

Bà H ng-S kêu th may mà m n may cho thím giáo v i cô H o m ing i m t cái qu n lãnh, m t cái áo xuy n và may cho hai a nh m i a

t b v i tr ng.

m y ngày, v ch ng H ng-S tánh n t c a cô H o thì càng th ng thêm,mà th ng cô H o ch ng nào l i càng phi n v ch ng H ng-C Hoàngch ng n y.

Thím giáo u c m y b a r i ngh không l hoài, nên xin phép vch ng H ng-S mà i Sài-Gòn. V ch ng H ng-S li u nuôi không c,mà c ng không l c m hoài, nên ch u cho i và nói khuya r i s sai ng inhà a ra xe h i và mua gi y cho.



31

i l i H ng-S m i nói v i thím giáo r ng: “V ch ng tôi mu n nuôi thími m y cháu l m, ng t làm nh v y thì khó coi, nên nuôi không c. Thôi

thím lên Sài-Gòn ki m công chuy n mà làm n. B nào v ch ng tôi c ngkhông b thím âu. Vi c con cháu ã l r i, thím ch ng nên bu n. Thím rángmà nuôi nó. Ai qu y thì cho h qu y, thím c làm ph i thì ph t tr i khôngph thím âu. Thím lên Sài-Gòn làm n, n u có x y ra vi c gì nguy bi n, thìph i g i th cho tôi hay. Còn ch ng cháu sanh s n, thím c ng g i th cho tôibi t coi con trai hay con gái”.

n khuya, m y m con thím giáo th c d y s a so n i. Bà H ng-S at tr m ng b c mà nói r ng: “Bây gi thím có ti n nhi u, nên tôi không

n giúp nhi u n a mà làm gì. Thôi thím l y m t tr m ng b c ây dànhch ng nào con cháu sanh s n thì tr ti n nhà th ng và mua thu c men chonó u ng. Thím hãy nh , h có vi c chi u t tr c thì g i th v cho v ch ng tôihay”.

Thím giáo t n r i t giã mà i. Ông H ng-S cho m t ng i trong nhà d tra b n xe h i mua gi y cho m y m con và coi lên xe ng i t t r i m i v .

Xe rút ch y, m con thím giáo u ã ng m ngùi n i ly h ng l i ái ng ithân l khách.



32

Ch ng II

Th o K Khu7

i ba gi chi u, m t tr i d i n ng nh l a, l i thêm ng trán d u h ilên nóng nh lò than.

t ng i àn ông, tr c ch ng 35 tu i, m c m t cái áo bà ba v i m t cái qu ni tr ng, qu n áo ã c mà l i d , chân mang m t ôi gu c, u h t tóc u

ma ninh8 mà không i nón. Tóc x p x i ph trán, tay m t che m t cây dù v ien c mèm, tay trái v t m t cái áo xuy n en dài trên vai lòng thòng, l i c m

t cái gói v i kh n óng c ng màu en mà ch tr màu , nhi u ch lòin lót trong ra xám xám.

Ng i y i qua c u m ng Khánh H i, tuy có che dù, song b lên d c c u m t,i b tr i n ng nóng n c, nên m hôi ra t áo phía sau l ng m t kho ngng cái d a. Qua c u r i thì l m l i i xu ng d c, t i ngã ba vô hãng tàu Nhàng thì l i queo qua phía tay m t mà i theo cái ng t vô dãy ph ngói vách ván, n n t ch ng chín, m i c n.

t t p con nít, ch ng chín m i a, xúm nhau ch i tr c c a ph y,tr ng gi n om sòm. Có m t a con trai ch ng 9 tu i, m c qu n v i en,không có áo, tóc x x p, ngó th y ng i che dù nói trên ó i vô thì nó la“cha” r i b ch i, tuôn ch y ra mà ón. Ng i y h i th ng nh r ng:

- Có má nhà không?

- Không có, má i ánh bài t h i n c m r i cho t i bây gi , má bi u nhàcoi nhà mà má không có cho xu, nên ói b ng mu n ch t.

- S m m i không có n c m hay sao mà ói?

- Có ch . Mà n t h i s m m i lâu quá, không ói sao c. Cha cho m tng xun mua bánh n cha.

- th ng th ng vô nhà ã.

Hai cha con d t nhau vô c n ph th ba. Ng i cha móc cây dù trên váchbu ng, máng cái áo xuy n dài v i cái kh n óng n i m y cây inh theo vách,

cái gói trên cái bàn nh d a c a r i c i áo bà ba b n trong mình ra. Th ngnh ng ch , ch ng nó th y cha nó ng i trên gh , nó m i nh c xin xu n a.Ng i cha bèn móc trong túi ra m t ng xu mà a. Th ng nh ch p l y r i

i ch i.

Ng i này tên là Lý K Lân, x ng là th y thu c b c nh ng mà ng i trongxóm h có au m thì h l i nhà th ng thí mà xin thu c, b i v y th y không

7 Th : i; o: ng; k : không th ng; khu:g p gh nh. ng i quanh co g p gh nh, cu c s ngkhông êm xuôi, cu c s ng nh c nh n. Ngh thân ph n khu khó nh c, t bó xoài d c l i i,Than r ng sung s ng n i gì, Kh p trong th gi i ai thì kh h n (Th n ch t và lão ti u phu)

8 i h t tóc ng n, mái tóc phía tr c dài. H t tóc theo ki u ng i Phi Lu t Tân



33

có thân ch , túng th th y ph i sang qua ngh th y bói, m i bu i s m m ith y qua ch B n Thành tr i nh t trình ng i trên l ng mà x qu oánmay r i, giàu nghèo cho thiên h . Th y c n ph này ã c b n n m r i,nh ng ng i bi t th y u kêu là “Th y ba Lân”. Th y có v và v ch ng chcó m t a con trai ó mà thôi, n m nay 9 tu i, t tên là Ph ng. Th y g c xóm Láng Dài thu c t nh B c Liêu, v n là em c a Lý Th Phòng, kêu là thímgiáo u, chúng ta ã bi t r i.

Th y ba Lân v nhà c i áo m t h i khô m hôi r i, th y m i n m trên b vánu nh mà ngh . Cách ch ng bao lâu v i ánh bài v , b c vô th y th y ba

Lân n m thì c i mà h i r ng:

- B a nay bói t hay không?

- D xài ( xài).

- Ki m c bao nhiêu.

- B n n m c c.

- D kh t! Tôi nhà mà tôi ki m c m t ng m y.

- Gi i! Tôi ki m ít mà ch c n, b a nào c ng có. Mình ki m nhi u, mà tôi scó b a ph i bán áo bán qu n.

- D không!

Hai v ch ng cãi l y, b ng có thím t H u b ng con l i ng ngay tr c c akêu mà nói r ng: “Thím ba, có ai h i th m nhà thím ây”. V ch ng ba Lânngó ra thì th y hai ng i àn bà b ng thúng, có d t hai a nh , ng d m

c vô c a.

Th y ba Lân ng i d y, ngó ra r i la l n lên r ng: “Ch Hai! Ch m i lên t i âyhay sao?”.

Thím giáo u th y em thì m ng, bèn x ng x m b c vô không ái ng i n a.Cô H o v i hai a nh c ng b c vô.

th y ba Lân c ng m ng, song th y ch i mà có d t theo ba a con thìi r ng:

- Ch i mà ch d t h t s p nh theo r i ai coi nhà?

- Nhà tôi bán r i.

- a sao v y?

- Tôi bán nhà ng lên trên này mà .

ba Lân nghe nói nh v y thì châu mày, coi s c m t không vui, quày qu ivô bu ng.



34

Th y ba Lân ngó m y a con c a thím giáo r i nói r ng: “M y n m nay tôikhông có v d i, bây gi s p nh coi l n i. Con l n ây là con H o ph ikhông?”.

Thím giáo ng i trên ván, l t cái kh n choàng h u xu ng mà lau m t và ápng:

- Con H o ó a.

- Còn hai a nh tên gì? Tôi quên.

- Th ng l n ó là th ng Hòa, còn th ng nh là th ng Hi u. Tôi c trótm r i c u m i i mà.

- Ph i à. N m tôi i thì con H o m i 12 hay 13 tu i gì ó, bây gi nó l n i.p này n u tôi g p ngoài ng thì tôi có bi t âu.

- Th ng Ph ng i âu, nãy gi không th y nó?

- Nó xin xu r i ch y i mua b nh ng qu n. Có vi c gì hay sao mà chkhông d i n a, l i i lên trên này?

- i!Công chuy n dài l m, th ng th ng r i tôi s nói cho c u nghe.

- Nhà ch bán cho ai?

- Bán cho h d i.

- c bao nhiêu?

- Có ba ch c ng b c.

- Sao mà r d v y?

- Tôi bu n, nên bán mà i ph t cho r nh.

- Cha ch ! t Sài Gòn này kh l m. Ch là n bà mà l i mang t i ba acon, làm sao cho n?

- Tôi buôn bán b y b ki m m t ngày ôi ba c c c ng c mà.

- ôi ba c c làm sao cho ? t này t n hao tr m b , ch ph i nhi mình hay sao. Ph i tr ti n ph , ph i mua c m g o, ph i mua d u

èn, ph i n bánh hàng, m i m i u ph i t n h t th y. Ch có ba ch cng b c v n, tôi s ch làm trong vài tháng thì tiêu h t.

- Không có sao âu.

Ba Lân nghe nói ch ch ng có ba ch c ng b c thì b c ra nói r ng:

- Mình khéo lo! Ch hai có v n t i ba ch c ng b c còn gì n a. V y ch h imình lên Sài Gòn mình có v n bao nhiêu? Lên t i trên này có chín ng

c mà m y n m nay c ng xong v y.

- Ch bì v i mình sao c.



35

- Sao l i không c. Ch ng có lo ch hai. Ch m n ph ch , ch l pt cái quán trà hu còn bao nhiêu ch tôi cho giùm ti n góp, l y l i ch

n không h t. u àng kia còn hai c n ph tr ng ó, ch m n ph t m tn ch i. Ph có n m ng m t tháng r quá.

Thím giáo ng ngáo m t h i r i nói r ng:

- Tôi cho m y m con tôi u vài b a r i s hay.

- ít b a thì c.

Th ng Ph ng i ch i v , b c vô th y khách y nhà, không bi t là ai, ngngó th ng Hòa v i th ng Hi u trân-trân.

Ba Lân ch nó mà nói v i ch r ng: “Th ng con c a tôi ó a. L i xá cô haiây, Ph ng”.

Th ng nh l y m t mà ngó, không xá không chào ai h t.

Thím giáo nói r ng: “L n r i có gi ng h t má nó. Hai a ó là anh c a cona. Nó ru ng nên quê mùa l m, con d t giùm nó i ch i i”.

Th ng Hòa b c ra ngoài. Th ng Hi u v i th ng Ph ng i theo, r i ba alàm quen nói chuy n v i nhau.

i l i thím giáo u m i thu t vi c nhà c a thím cho v ch ng ba Lân nghe.Thím t thi t vi c cô H o l y Tú-Tài X ng có ch a, bà C Hoàng h m he làm

i, l i Tú-Tài X ng c ng làm l , lo c i v khác, b i v y thím ph i bán nhàmà i, tr c tránh ti ng chê c i, sau kh i b bà C làm khó d . Vì thímbi t b ng v ba Lân không t t, nên thím gi u bi t s cô Bang-Bi n cho batr m ng b c và s v ch ng H ng-S Thi n cho thêm m t tr m n a, snói ra r i v ch ng ba Lân h i m n, làm l n-x n tiêu h t i.

Ba Lân nghe rõ u uôi vi c cô H o thì n i gi n nói lên r ng:

- Ch i b y quá! Theo tôi thì tôi l i ó, coi ai làm sao mà h i tôi c âui th coi. S vi c gì nên ph i b x mà i.

- i thôi! Mình s c nh châu-ch u, còn ng i ta nh cái xe, mình ch ng saocho l i ng i ta.

- Chén á mình c i l i v i chén ki u, d u mình có b thì cái chén ki u c ng, s gì mà không ch i.

- C ng t i con mình nó d i l m nên m i ra c s nh v y, mình ph i tráchmình ch không nên trách ng i ta.

ba Lân xen vô mà nói r ng: “Ch hai thi t thà quá! Theo tôi, n u con tôi nóy con bà C có ch a thì có ph i d âu. Ph i c i con tôi thì m i êm, b ng

không thì tôi làm rùm, mang x u c ki n h . Còn mu n cho tôi i ng thongth mà c i ch khác, thì c u cho tôi ôi ba ngàn bi t tôi có ch u hay khôngmà. H không có cho ch ng nào hay sao?”.



36

Thím giáo d -d r i áp r ng:

- Không có.

- T c ch t i!

- Thôi m . i tính vi c hung d làm chi. Mình ph i, ai có làm qu y thìtr i ph t bi t cho h .

- Nói nh ch v y thì h t chuy n r i. Mình nghèo, làm th gì mi n có ti nthì thôi. Ch mu n ph i mà không có c m n, ch ói ch ch t r i ph isao c?

- N u v y thì giàu m i làm ph i c, còn nghèo làm ph i không c haysao? Tôi c làm ph i hoài, d u ng i ta không bi t ch có l tr i ph t c nghay.

ba Lân v n ham ti n b c, nghe ch nói chân ch t quá thì t c c i.

Thím giáo day l i h i ba Lân r ng:

- Còn c u m lên Sài Gòn làm n m y n m nay v y mà khá không?

- Tr i i, nghèo mu n ch t, khá gi ng gì c.

- Cha bày tr h i ó có d y c u sách thu c nhi u. C u coi m ch h t thu ccho ng i ta không c hay sao?

- Tôi coi m ch oán ch ng b nh nh th n, ng t vì tôi nghèo, nhà c a lôithôi, n m c x p x h không tin, nên h không ch u u ng thu c, bi t làmsao. Ch chi tôi có v n m t vài ngàn, tôi d n ti m thu c r c-r , tôi m nnh t trình c ng, tôi in l i rao mà r i, tôi treo b ng cùng ng thì ch ctôi ki m xu u l m.

- Cha s p nh h i tr c có d n ti m d n téo gì âu, mà h c ng h t thu cli n li n ó sao.

- d i ng khác, còn t Sài Gòn khác. Ch phân bì sao c. tnày ph i làm cho chóa con m t thiên h thì ki m ti n m i c.

- C u không làm thu c, v y c u làm ngh gì n?

- Tôi làm th y bói.

- C u bi t bói hay sao?

- H i tr c anh hai có ch sách bói, sách t ng cho tôi chút nh. Tôi coisách r i tôi x qu nói b y nói b ki m ti n c ng c.

- Nói b y nói b mà h tin sao?

- t Sài Gòn d cái ó l m. Làm vi c gì h c ng i h i h t th y. Tôi bóicho m y ông, m y cô cá ng a c ng no r i. Có ng i trúng l n h v hth ng tôi t i n m ba ng b c. Mình bói mình ng có oán quy t, mìnhnói phân hai b nào c ng trúng.



37

- Chà! C u làm ngh ó c ng n h ?

- Khá l m ch . Mà tôi nói cho ch nghe ch i, ch ng xì ra, h bi t r i hkhông thèm bói n a thì tôi ch t ói a!

- Ai d i d v y hay sao.

ba Lân h i thím giáo r ng:

- Ch nói ch bán nhà ba ch c ng b c, ch i xe h i v i m y a nh t nhao b n r i; bây gi ch còn c bao nhiêu?

- Tôi còn .

- Sao mà còn c?

- Tôi có ít ch c gi lúa. Hôm i tôi có bán l y b c ó mà i ng.

- À, có v y ch ng …! Sài-Gòn có t i móc túi nó móc ngh l m. Ch cònbao nhiêu b c thôi a tôi c t, ch ch trong mình không xong âu. T inó th y ch ru ng lên, nó theo ch l m a.

- Tôi may trong túi áo ch t c ng, làm sao mà h l y c?

- Nó móc túi không c thì nó l c i ch .

- Gi ng gì mà d v y?

- , nó d l m.

- Thôi, sáng mai tôi m túi ra r i tôi s g i ti n cho c u m c t giùm.

êm y, v ch ng ba Lân v i th ng Ph ng thì ng chung m t cái gi ngtrong bu ng, nh ng b ván nh phía tr c cho m y m con thím giáo chennhau mà ng .

Thím giáo có b n tr m ng b c trong mình, thím nghe nói h móc túi thìthím s , ng t thím ã nói l v i em r ng thím có ba ch c ng mà thôi, l ithím không tin b ng em dâu, nên thím không bi t li u l nào. Thím i trongnhà ng h t r i, thím m i lén ng i d y m túi móc b c ra mà m. Nh cái

èn trong bu ng d i sáng, thím so n b c l i, thì còn ba t m gi y s n c a côBang-Bi n a v i n m t m gi y hai ch c c a bà H ng-S cho. Còn ti n bánlúa c hai m i sáu ng, t hôm ra i n nay, tr ti n xe t Láng Dài

n B c Liêu v i cho s p nh n bánh và m n xe qua Khánh H i, m h t bang, d l i hai m i ba ng thì thím gói gi y riêng coi l i c ng còn .

Thím bèn l y m t t m gi y hai ch c bên kia v i m i ng b c l bên này,ng là ba ch c mà riêng. Còn l i ba tr m tám ch c ng v i gói m i bang, thím b gói ba tr m tám ch c ng vào túi tay m t, l y kim ch trong

cái thúng c a thím mà may mi ng l i ch t c ng. Gói m i ba ng thì thím vào túi tay trái mà xài, nên không c n c t k .



38

Sáng b a sau thím giáo th c d y g i ba ch c ng b c cho v ba Lân c tgiùm. V ba Lân th y b c thì c i và nói r ng : “ , tôi c t giùm cho, ch ngnào có vi c dùng thì s l y mà dùng”.

Ba Lân b n áo dài, b t kh n óng, s a so n qua ch B n Thành mà bói. Khi rai anh ta kêu v mà d n r ng : “Mình i ch mua th t cá ng n u c m cho

ch hai v i s p nh n. S m m i tôi không n c m nhà âu. nhà n i, ngcó ch ”.

ba Lân r thím giáo i ch B n Thành mua n, cô H o nhà coi nhài m y a nh . i ch v , thím giáo ng ng m cái ng ba ng d i c u

Khánh H i, thiên h i qua l i d p d u, có th l p quán t i ó mà bán c. V t i nhà, thím l i i th ng l i coi hai c n ph tr ng u ng kia thì

n nào c ng s ch s có th d n c.

n x , ba Lân v , thím giáo t ý mu n m n m t c n ph mà riêng chothong th r i l p d a l ng t i ngã ba Nhà R ng m t cái quán bán trà hu ,

a xiêm, tr u thu c, bánh trái chút nh ki m l i mà nuôi con. Ba Lân mu ncho ch có ngh làm n ng mình kh i nuôi, b i v y nghe ch tính nh ththì khen ph i, l t t i m n ph giùm. i mua m t cái chõng trongbu ng, m t b ván thông lót phía tr c.

Anh ta l i bi u v i mua èn, mua chén, d a, , n i, cho ch n riêng.

Thím giáo d n nhà yên r i, ba Lân m i lo l p m t cái quán cho ch mua bán.Nh có ba ch c ng b c ó mà anh ta m i t cho th m c óng m t cái bàn

ng bán, óng m t cái gh dài cho thiên h ng i n bánh u ng n ctrà hu , óng hai cái gh u cho ch quán ng i và mua m t khúc cây c mxu ng l ng r i kéo b mà che n ng.

n nhà l p quán xong r i thì v ch ng ba Lân nói ã tiêu d t ba ch c ngc và h i bây gi l y gì làm v n mua mà bán. Thím giáo c i và ápng : “Ti n bán lúa tôi còn m i m y ng b c ây, tôi l y ti n y mua

mà bán c”.

ba Lân nghe nói nh v y thì nói r ng :

- B ch này còn ti n nhi u l m, mà ch s mình m n nên ch gi u ch gì?

- Không có âu, ai gi u làm chi.

Thím giáo mua d a xiêm, bánh in, bánh bàn, i, m n, tr u, cau r i ra ng iquán mà bán, còn cô H o thì qu t l a n u n c mà pha trà hu .

i kh i bán m t b a u mà ng i ta ghé quán u ng n c th ng th nghoài. M con thím giáo th y v y thì vui lòng ch c s có c m n mà s ng

c.

*

* *



39

Dãy ph thím giáo u m n mà ây ch n m i c n, h i tr c có tám ch, bây gi thím giáo m n m t c n n a, nên c chín, còn tr ng m t c n.

ngoài i vô g p c n u là c n c a thím H u . Thím này có ch ng h itr c làm p r ng9 coi cho m n xe kéo, ch ng theo v bé i âu m t h n

t n m r i, không ai g p, b thím l i v i m t a con trai 12 tu i và m ta con gái m i 3 tu i, thím mua bán rau c i bên ch B n Thành.

n th nhì th y i Ti n v i v và n m a con. Th y làm i i gi y chonhà b ng n l ng c ng tr ng, ng t h v nhà thì u ng r u say luôn luôn,

i ch i v m ng con làm rùm c xóm.

n th ba là c n c a ba Lân .

n th t thì tám Tính . Ng i này không có v con, làm vi c v i ThànhPh , coi góp ti n thu b n n c, nên i s m v t i, ít hay có nhà.

n th n m thì chú ch t Lùn v i v Vi t Nam và n m a con. Chú làmngh bán mì thánh, b a s m m i thì chú nhà làm mì, tr a chú m i gánh icác n o ng mà bán cho n m i ho c m i m t gi khuya chú m i v .

n th sáu thì cô ký Hài . Cô này ch ng ch t cô m i 35 tu i, làm th maymà nuôi ba a con.

n th b y thì cô Hoàng Th Di m Xuân , cô này là ng i B c, ch ng 24, 25tu i, ng bán hàng t i m t hãng buôn l n, n l ng m i tháng b n ch c

ng; cô v i ng i dì, cô không có ch ng, mà l i có a con trai ch ng 4tu i.

n th tám là c n thím giáo u m i m n ó.

n th chín thì b tr ng.

Còn c n chót thì v ch ng anh Tám S u . Anh này làm cu li10 vác d itàu buôn, còn v thì bán chè th ng. V ch ng có hai a con, h ch ng ilàm, v i bán, thì hai a con cho m gi .

ây là k nói dãy ph phía ngoài, còn vô trong thì có nhi u cái chòi nh v iy dãy ph lá, cái n m ngang, dãy n m d c, h ng dân nghèo ch t v t d

dáy không k xi t.

Thím giáo u xu t có m y ch c ng b c mà thím yên ch , l i có côngvi c làm n, b i v y thím h t lo s nh hôm Láng Dài m i ra i, mà nh t làthím r trong túi bi t còn m t s b c t i ba tr m tám ch c ng, thím k ch c

nào m con thím c ng không ói, thì thím càng v ng b ng mà m ngi th cu c.

9 p r n, c p r ng: ti ng Phái (caporal=quân hàm: h s ; c ng dùng g i cai th )10 ti ng Pháp: couli, ti ng Anh: cooly. 1. giai c p th p nh t c a ng i n , 2. phu khuân vác M

và các x thu c a.



40

t bu i s m m í, thím i mua bánh trái em v r i cô H o ph d n ra quánmà bán. C n nhà c a thím tuy ch ng có c chi quí, nh ng mà thím s kgian vô tóm qu n áo thì c ng t n ti n may cái khác, b i v y thím d n th ngHòa v i th ng Hi u ph i nhà coi nhà, mà lúc nào có r nh thì thím còn sai cô

o ch y v th m ch ng n a. Ngày nào c ng v y, thím bán cho t i t i mòthím m i d n v .

Cô H o có nghén, cô i s c, và nh lên Sài Gòn t m g i n c ng t, nên dat cô tr ng t ng m o coi còn p h n h i tr c n a. Cô ph v i m mà

bán quán, m i ngày cô b n m t cái qu n v i en v i m t cái áo bà ba v itr ng, àn ông con trai qua l i ai c ng dòm ngó, ai c ng tr m tr .

Có m t ng i khách trú làm Mái-Chín11 cho hãng tàu ò, nhà m t c n l ui ng Kinh L p th ng hay qua xóm chi u mà xem xét hàng hóa d i

tàu. Chú nó th y cô H o thì chú nó ph i lòng. Chú h i th m ng i ta nói côo là cháu c a ba Lân, nên m t êm n chú ghé nhà ba Lân mà xin làm mai

cho chú c i cô H o.

ba Lân có tánh tham, th y chú Mái-Chín i xe h i, n m c sang tr ng thìmê, v a nghe chú nói mu n c i cô H o thì thím ã tính l t da nai, nên giành

i ch ng mà nói r ng:

- Con cháu tôi nó có ch a mà c i gi ng gì? Chú không th y hay sao?

- Không có sao mà. Có ch a thì có ch . ng ng ch ng nào ng cho ti nm nhà th ng.

- Chú này nói k quá! Mu n v sao l i mu n n bà có ch a?

- , ng mu n v y mà.

- Không có c. R i ch ng nó m i làm sao?

- con ng nuôi, ng không có con mà!

- À, hi u r i. Chú không có con, nên chú m i làm nh v y ng ki m con.Chú có v r i hay không?

- Có ch . Ng có ba ng i v l n mà, hai ng i v Tàu, m t ng i v Vi tNam, ng i nào ng c ng m n ph cho riêng h t mà. Nói giùm v icon gái ó ng ng , ng m n ph cho , m i tháng ng cho ba ch c

ng b c.

ba Lân nghe nói nh v y thì ngó ch ng, r i láy m t t ý bi u ch ng ngnói, cho thím l p th mà x ti n. Thím c i và nói v i chú Mái-Chín r ng:

11 mãi t n hay mãi ti n ( ) c theo âm Tri u Châu thành mái chíng, sau khi Vi t hóa vi t thành

mái chín, ngh a t ng ng v i mãi bi n ( ) c theo gi ng Qu ng ông thành i pál, saukhi Vi t hóa vi t thành i b n: Ng i qu n lý mua bán hàng hóa, ng i môi gi i buôn bán, ng iqu n lý vi c ch hàng, ch khách trên tàu th y.



41

- Không có c, chú i. Con cháu tôi ch ng ch t, d i ru ng m i lên, nóhay m c c l m. Nói không c âu. Nó còn bà già nó, bà ó khó l m.Tôi không dám út mi ng vô làm mai.

- c mà, thím làm mai giùm, ng cho ba ch c.

- Ý, c âu, c u cho m t tr m bi t ta ch u hay ch a mà.

- Xín-xái12 mà. Thím nói i, n u c ng cho nhi u nhi u.

- Cho m t tr m a, nghe không? Ch u v y thì tôi m i làm mai.

- H m h y la.

- Thôi, Mái-Chín v i. tôi nói coi nó ch u hay không, vài b a r i tôi str l i. Nhà chú ng Kinh L p ph i không?

- .

Chú Mái-Chín v r i, v ch ng ba Lân m ng r , ch c trúng m i này no r i.Mình làm mai mà nó cho m t tr m ng b c, thì ti n c i có l nó c ng dámcho n ngàn, mà làm mai bây gi l y x i m t tr m ng, ch ngày sau cònnh -nhõi nhi u h n n a.

ba lân li n sai con i m i thím giáo u l i nói chuy n.

Thím giáo l n t n i l i, v a m i b c vô, thì ba Lân li n nói r ng: “Th i chã r i a ch hai”. Thím giáo ch ng h ng, không bi t vi c gì, nên h i r ng:

“Th i sao mà ”.

ba Lân tr l i r ng: “Có chú Mái-Chín hãng tàu ò giàu l m, chú mu ni con H o. Ch m i lên Sài Gòn, mà g p cái may nh v y không ph i là

th i ch hay sao?”.

Thím giáo tình c , ch a phân ph i qu y c, nên không bi t sao tr l i.Thím b c l i ván mà ng i r i nói r ng:

- Con H o có ch a, b a nay b ng nó ã cành-cành, mà g l y ch ng n i gì?

- y, mà ng i ta ch u c i thì mình g , ch s làm sao.

- G nh v y, ch ng nó v nhà ch ng, ng i ta bi t nó có ch a, d gì haysao?

- Ch ng lo. Tôi nói r i h t. Tôi nói ch ng nó ch t, nó có ch a. Chú Mái-Chín nói nó có ch a thì có, không h i gì: n u ng chú thì chú m n ph

n nhà cho mà , m i tháng chú cho ba ch c ng b c mà xài, ch ng chú cho ti n mà n m nhà th ng , con thì chú nuôi.

- C i v gì k c c v y?

12 phát âm theo Tri u Châu: 1) sao c ng c; 2) b qua, tha th ; 3) hai bên ng ý.



42

- Ch quê mùa quá, chú Mái-Chín không con, nên chú mu n ki m con mànuôi, ch có gì âu mà k c c, nh ng i Vi t Nam mình h “nôm” v ymà, ch bi t không?

- Tr i t i, ch t khách, bi t con nh nó ng hay không?

- C n cho c nh v y, ch sao mà không ng. Tôi nói cho ch bi t, chúMái-Chín ó giàu l m, chú nhà l u, chú i xe h i, ti n b c không thi ugì. Ch g con H o vô ó, ch á cái quán trà hu r i n m ng a c ng có

m mà n, ch ng c n làm vi c gì h t. Ch a có gì chú ã nói chú d n nhàcho mà , chú cho m i tháng ba ch c ng b c, n u con H o n v i chúmà cho chú m t a con trai thì nó nh tiên, sung s ng bi t ch ngnào.

- S con H o nó không ch u ch .

- Tôi coi b chú mu n con H o l m. Ch g ch òi n m b y tr m ho c m tngàn có l chú c ng ch u n a. Ch òi m t ngàn i, ch ng nào chú khôngch u mình s b t xu ng.

Ba Lân t ng h ng r i nói r ng: “Ch hai nè, ch thì nghèo mà l i có con t i baa. t này mu n c m mà n thì c c kh l m ch không ph i d âu. ch ng tôi c ng nghèo, bi t làm sao mà giúp ch c. T hôm m y m

con ch lên trên này t i nay, v ch ng tôi lo cho ch h t s c. Th y ch d nquán bán có mòi khá thì v ch ng tôi c ng m ng. Mà bán quán thì b t quá

i ngày té l i mua g o n u cho s p nh n, ch d gi gì c. Ví nhi ch au m r i làm sao? Hu ng chi con H o có ch a thì ít tháng n a nó

ph i . Cha ch , ch ng ây l y gì mà tr ti n nhà th ng, r i còn ph inuôi thêm m t a nh n a, không có ti n kh l m! Nh chú Mái-Chín chúmu n c i con H o, y là m t vi c may cho ch . N u ch g thì con H o kh imang ti ng ch a oan l nh, mà m y m con ch l i c no m tr n i.Ch g con H o thì ch nh ch v ch ng tôi không n nh u gì. Tôi ch ch l i

i cho ch bi t v y thôi, ch nh l nào t ý ch ”.

Thím giáo b i r i trong trí nên ng i l ng thinh mà suy ngh .

ba Lân nói thêm r ng: “Nên g l m a ch hai. Con ng i ta t t n a kìa,mà s l y ch ng không c nh v y. ó là cái ph c c a tr i cho ch . Ch gch òi m t ngàn i. V ch ng tôi làm mai c ri t vô, ch c chú Mái-Chín chúch u. Ch l y m t ngàn ng b c, nh ch không c n dùng thì ch cho vch ng tôi vay ng l p m t cái ti m thu c b c ch i. Tôi vay m i tháng tôi trti n l i cho ch xài, ch không mà n, kh i làm c c kh ”.

Thím giáo th ra mà nói r ng: “C u m nói nghe ph i l m. Ng t không bi tcon nh nó ch u hay không ch ”.

ba Lân nói r ng: “Thôi tôi bi u kêu nó l i ây, r i mình h i nó coi”



43

ba Lân bèn sai th ng Ph ng i kêu cô H o n a. Cô H o l i t i, thím giáoi nói r ng: “Này con, c u ba m ba m i nói có m t chú Mái-Chín giàu l m,

chú th y con chú mu n, nên chú nói mà c i. Má v i c u m con mu n gcon, v y mà con ng hay không, con nói thi t ra ây?”.

Cô H o châu mày, ngó m và c u m r i th ng th ng áp r ng: “Con có th ,con không thèm l y ch ng”.

Ba ng i nghe m y l i nh v y thì ngó nhau mà c i.

Ba Lân t ng con gái h nghe có ch ng thì m c c , ph i làm núng chút nh,i v y anh ta nghiêm s c m t mà nói r ng: “Này cháu, chuy n ch hai nói ó

là nói thi t, ch không ph i nói ch i âu. Nãy gi c u ã bàn tính l i h i v ich hai r i. Cháu ng chú Mái-Chín ó là ph i l m, chú là ng i giàu có l n,

cháu ng thì ng i ta c i b c ngàn, má cháu có ti n làm v n mua bán. ãy mà ng i ta còn h a s d n nhà cho m con cháu , m i tháng ng i ta

phát l ng ba ch c ng b c cho cháu xài, cháu ng i ta nuôi, cháu nghcoi còn i sao n a m i ng? Cháu suy ngh l i. ng có k s b c ng i ta

i c i, hay là ngày sau cháu v i ng i ta có con có cháu r i cháu h nggia tài, hi n gi ây ng i ta nuôi m y m con cháu, bao nhiêu ó c ng sung s ng r i. C u mà có ch ng nh v y ch ”.

Cô H o c y móng tay mà áp r ng:

- Th a, cháu không ng.

- T i sao v y?

- T i cháu có th , cháu không l y ch ng.

- B cháu còn th ng con ông C Hoàng hay sao?

- Th a, không. Th kh n n n nh v y mà th ng n i gì n a.

- Hay là cháu còn mu n i ông Huy n ông Ph nào ch ng?

- Th a, không. Thân cháu nh v y, ai mà thèm, nên cháu còn mong kénch n.

- Cháu bi t nh v y thì cháu ph i ng chú Mái-Chín này, ch còn d c-d ci gì.

- Th a, không ph i chú Mái-Chín này mà thôi, d u ai i n a cháu c ngkhông ng.

- Con nói k c c quá.

ba Lân th y l i c a ch ng không công hi u, thím nóng lòng nên nói r ng:

- Cháu ng có d i nh v y. Cháu ph i lo l y ch ng ng nuôi m , nuôiem ch sao cháu l i c không ch u l y ch ng?

- Th a, cháu bán quán, cháu nuôi má và m y em cháu c.



44

- M h i v y ch ch ng cháu ây, ti n âu cháu n mà ?

- Cháu vô nhà th ng thí cháu .

- d i ru ng m i lên, ai mà d y nó bi t nhà th ng thí n a ch . Thôi thì cháu vô nhà th ng thí, mà ch ng r i, cháu m c b ng con, làm

sao cháu bán quán cho c?

- Má cháu bán ít ngày cho cháu c ng cát r i cháu bán.

- H ! Thi t cháu không ng chú Mái-Chín ó hay sao?

- Thi t cháu ã nguy n cháu không l y ch ng, thà ch t ói thì cháu ch u,ch cháu không ng ai h t.

Thím giáo v i v ch ng ba Lân l c u, không bi t l i chi mà khuyên d n a.

Ba Lân bi u cô H o v , r i v ch ng anh ta m i xin thím giáo ép mà g i.Thím giáo nói r ng: “Ý! Không c âu. Con nh này không ph i nh conng i ta khác âu mà ép. Tôi nghe nó tr treo v i cô Bang Bi n, nó m ngnhi c Tú-Tài X ng, thì tôi bi t s c nó r i. Không ph i d âu mà ép. Thôi, th ng th ng r i s hay”.

ba Lân quy t n cho c m t tr m ng b c công làm mai, l i mong thímgiáo có ti n mà l p ti m thu c, b i v y trong m y ngày sau ch ta c theo d

cô H o, nói v n này, khuyên th n , làm h t s c mà cô H o c ng khôngng chú Mái-Chín. Thím giáo c ng ph mà d , d không c, thím làm gi n

làm h n, h i t i sao mà không ch u l y ch ng, thì cô H o c ng c nói t i cô cói th không l y ch ng, ch không ph i t i duyên c nào khác.

Nói không c, v ch ng ba Lân gi n m ng cô H o r i c m không cho cô t inhà n a.

Cô H o th y c u m gi n, mà th y m c ng phi n thì cô bu n hiu, t i ngàykhông nhích mép.

t êm, m v i em u ng s m, cô H o m c a ra ng i ch m h m tr cth m. Trên tr i m t tr ng t r ng, trong xóm ng i ng im lìm, duy ngoài

ng có cô Di m Xuân, là ng i khít m t bên, cô th th n i qua i l i. Côo nhìn tr ng t , cô h ph n mình, th y c nh t nh cô nh quê x a, b i v y

cô ng i mà hai hàng n c m t ch y ròng ròng.

Cô Di u Xuân i qua i l i m t h i r i ý cô mu n làm quen v i cô H o, nênng l i ngay tr c m t cô H o mà nói r ng: “Ch em m t bên nhau mà aing m c lo làm n, nên không có thì gi làm quen, coi ra tình l t l t quá”.

Cô H o nghe nói thì l t t ng d y l y v t áo mà lau n c m t.

Nh ánh tr ng t , cô Di m Xuân th y cô H o khóc thì cô ch ng h ng mà l ii r i, ti c th m mình mu n làm quen mà r i g p lúc ng i ta không vui,i v y cô b ng nói r ng:



45

- Xin l i cô, tôi không dè cô có vi c riêng, ch ph i mà tôi bi t thì tôi khôngdám.

Cô H o g ng c i mà áp r ng:

- Th a, cô có l i chi âu. Tôi l i ây sau, l thì tôi ph i i th m ch em màlàm quen. Tôi không làm, mà tôi l i cho cô làm quen tr c, thì tôi có l inhi u, ch cô có l i chi âu.

- Cô nói ph i l m. Con ng i i v i nhau ph i có l ngh a coi m i p.Ti c gì b n ch em ta nghèo, nên l ngh a ph i s sót chút nh, v y ch emta ph i r ng dung cho nhau. Thôi, vi c này ch em ta tha l i cho nhau h t,

ng ai trách ai thì hay h n.

- Cô phân nh v y tôi r t cám n.

- Cô âu l i ây? Cô thu nay Sài-Gòn hay là cô nhà quê m i l i.

- T nh chí l n tôi B c-Liêu. Tôi m i lên Sài-Gòn mà ki m vi c làm nây.

- Cô v i ai?

- Tôi v i má tôi và hai a em trai.

- Cô có b u, n tháng nào cô sanh?

- Tháng tám.

Cô H i nghe h i t i vi c sanh s n thì cô h th n, nên áp c t ng n, r i l i dayt ch khác.

Cô Di m Xuân khen tr ng t r i m i cô H o ra ng i lên i xu ng nóichuy n ch i mà h ng mát.

Hai cô th ng th ng mà i. Cô Di m Xuân h i nãy th y cô H o khóc thì bi t côo có vi c bu n, cô mu n phân gi i cô H o, nên nói r ng: “Cái i c a b n

ch em mình là cái i kh . ã bi t nh v y thì d u có vi c chi kh l m ia, mình c ng ch ng nên bu n, ph i l p tâm cho v ng, l p chí cho b n màt qua bi n kh , vi c qu y ph i xin phú cho ph t tr i xét soi”.

Cô Di m Xuân nói tình c , cô lu n mênh mông nh ng mà m y l i y có dínhp t i tâm s c a cô H o nhi u ít, b i v y cô H o c m xúc, cô cúi m t mà

th dài không nói chi h t.

i m t khúc ng r i cô H o m i h i cô Di m Xuân r ng:

- Cô là ng i âu?

- Tôi Hà N i.

- Cô vô trong này c bao lâu r i?

- H n hai n m r i.



46

- Bà nhà ó là má cô ph i không?

- Tôi m côi cha m . Bà ó là dì c a tôi.

- Còn a em nh ó?

- Con c a tôi.

i nãy cô Di m Xuân h i cô H o v vi c sanh s n, mà không dám h i t ich ng. Bây gi cô Di m Xuân nói a nh y là con, song h n m t tháng nay

ây mà không th y àn ông t i lui, cô H o mu n h i coi ch ng cô Di mXuân âu, mà r i cô ái ng i d d không dám h i.

Cô Di m Xuân là gái thông minh, cô th y cô H o d d thì c bi t ý. V l imu n làm ch em thân thi t, thì c n ph i l y thi t tình mà ãi nhau. ã v ymà cô Di m Xuân có m t m i tâm s riêng, t ngày cô b c chân t i t Nam

thì cô au n không bi t ch ng nào, trông cho g p m t b n gái trongNam mà bày t tâm s y ho c may b t n i u t c chút ít. Nay cô g p cô H o,tuy ch a thân thi t, song cô nghe cô H o nói chuy n có l ngh a, cô mu n

tâm s , nên c i mà nói t ng :

- Tôi ch c cô nghe tôi nói th ng bé trong nhà tôi ó là con c a tôi, thì cômu n h i ch ng c a tôi âu, mà vì tôi không h i th m ch ng c a cô, nêncô không dám h i t i ch ng c a tôi, ph i v y hay không?

- Cô li u trúng quá! Tôi mu n h i vi c ó, mà vì tôi s th t l nên khôngdám h i.

- Ch ng c a tôi Sài-Gòn ây. Nh ng mà ó thì , ch c ng nh khôngcó.

Cô H o nghe m y l i thì l y làm k , cô ng l i ngó cô Di m Xuân trân trân.Lúc y hai cô i t i ngay tr c c a c n ph tr ng. Cô Di u Xuân bèn n m taycô H o, m i ng i trên th m c n ph y mà nói chuy n ch i.

Canh khuya, tr ng càng thêm t r ng, c nh thêm im lìm. M y con th n l n trong c n ph tr ng ch c l i, m y con d l a núp ngoài c r m gáy om, làmcho hai cô u có tâm s riêng nên u bâng khuâng trong lòng k khôngxi t.

Cô Di m Xuân ng i l ng thinh m t h i m i nói r ng : “H i nãy tôi có nói v icô, cái i c a ch em mình là i kh . Mà cái kh c a ai c ng còn khá, duycái kh c a tôi thi t là khó ch u l m, cô ôi! Gái l n lên ai c ng mong có ch ng,

ng có m t ng i b n vui cùng vui, bu n chia bu n mà h ng hái b c trongng i. Tôi c ng nh ch em, n 17, 18 tu i, thì tôi c ng m c g p m t

ng i b n tr m n m, không c n giàu hay nghèo, mi n là ng chí ng tâm,bi t th ng yêu nhau thì . Mà ch em ai n y có cha m , n lúc g n cóch ng thì cha m ch ng khôn d i, ch n k hi n l ng cho. Th m thân tôi

côi cha m , t 7 tu i thì nh bà dì nuôi, mà bà dì l i nghèo, tuy th ng tôiph i ráng cho tôi n tr ng mà h c ba b n n m, song bà thi t thà nên không



47

y b o tôi c m t l i nào v cách khôn d i i v i ng i ta. n ch ngtôi 19 tu i thì tôi g p m t c u h c-sanh Sài-Gòn ng h c t i tr ng lu t vàchánh tr . C u làm quen v i tôi, r i l n l n h chúa nh t thì c u l i nhà ch i.Làm quen c ch ng m t tháng thì c u l i t thi t ý c u mu n k t tóc tr m

m v i tôi. Tôi than ph n nghèo hèn, s không x ng áng. C u nói c u c nnh n-ngh a, ch không ph i c n b c ti n.

Tôi nghe m y l i cao th ng y thì tôi kính m n c u quá, nên không dè-d t,mà bà dì tôi c ng không nghi ng . Trong hai n m còn h c n a ó, thì tôi ch u

c kh , lo buôn bán làm cho có ti n nuôi c u, ngh vì tình ch ng v , ngh ang tri, h i nghèo ph i giúp nhau ng lúc giàu mà vui h ng v i nhau.

n k thi thì c u thi u, mà lúc y tôi c ng có nghén th ng bé tôi bây gió. C u ph i tr v Sài-Gòn ng lo l ng cho nhà n c c p b ng i làm quan.

u b o tôi ph i Hà N i mà ch , ch ng nào c u c gi y b làm quan thìu s g i b c cho tôi v i dì tôi i tàu mà vô. T ngày c u v Sài-Gòn r i thìt tin, không có th t chi h t. Tôi sanh th ng bé tôi r i mà c ng không bi t

làm sao cho c u hay. H có ng i quen vô Sài-Gòn thì tôi c y, n u g p c u xinnói giùm cho c u hay tôi sanh con trai và trông c u g i b c cho m con tôi vô.Tôi nh n v i ai c ng không công hi u chi h t. Cách hai n m nay, có ng iquen Sài-Gòn v , tôi h i th m thì ng i ta nói c u làm Tri Huy n tùng s

i Sài-Gòn. Tôi xin dì tôi em c cái nhà r i l y ti n d t nhau vô Sài-Gòn màki m c u. T i Sài-Gòn, tôi ki m c u h n m t tu n l , mà không bi t ch nào.

t bu i s m m i chúa-nh t, tôi b ng con th th n theo dãy hàng ngBonnard, thình-lình có m t cái xe m i tinh x t-x t ng ng ngay tr c m t tôi.Tôi ng tránh trên l ng thì th y c u trên xe leo xu ng, a tay d t m tcô m c áo qu n thi t p, r i c p tay nhau mà vô nhà hàng. Tôi ch y theokêu : “C u, c u, tôi vô m y b a rày, tôi ki m c u d quá”. C u ng l i ngótôi trân-trân, r i châu mày nói r ng : “Kêu cái gì! Tôi có quen bi t cô h i nào

âu”. Cô m c áo t t c p tay i v i c u ó, cô c ng ngó tôi mà nói r ng : “Côm r i. Ch ng c a tôi mà, ch không ph i ng i B c âu”. C u kéo tay

ng i y mà d t i tu t. Tôi b ng con ng ngó theo, ngó mà không th y gìa h t. Tôi tr v ch ng mà nói cho dì tôi hay, r i dì cháu ng khóc ch

không bi t sao mà nói. Ti n b c ã g n h t, không th tr v B c c, tôii ki m xin làm trong hãng t y n nay mà nuôi dì nuôi con. Sau tôi m i

hay thi t c u làm Tri Huy n và khi thi u tr v trong này ch ng vài thángthì c u c i v , con gái c a quan Tri Ph hàm nào ó giàu to, có xe h i, cónhà t t. Cô ngh th coi thân n-bà nh tôi thì kh là d ng nào. Ch ngmình bi t khôn, thì ã mu n r i. Lòng d c a n ông thi t là kh n n n l m.Mà thôi “thi n ác áo u chung h u báo”, tôi ngh nh v y nên tôi khôngthèm bu n, lo mà nuôi con”.

Cô Di m Xuân thu t chuy n c a cô au n nh v y mà cô không bu n chútnào h t. Còn cô H o ng i nghe, cô sánh v i thân c a cô, thì cô th m t i, t iph n ng i mà c ng t i ph n mình, nên cô khóc n c m t ch y ròng ròng.



48

Cô Di m Xuân nói d t r i, cô H o bèn nói r ng : “Tôi t ng có m t mình tôi ng i ta g t mà thôi, nào dè cô c ng nh tôi. Té ra tr i sanh b n n-ông,

nh t là n ông có h c th c, mà báo h i ch em mình mà”.

Cô Di m Xuân nghe m y l i y thì ch ng h ng nên nói r ng:

- Té ra cô c ng nh tôi hay sao?

- C ng v y. Vì v y nên tôi ph i b x trôi n i lên ây.

- Tr i t i! au n cho b n n l u bi t là ch ng nào!

- Bây gi tôi bi t r i cô à. Sanh làm con gái i này ph i giàu m i cóch ng, còn nghèo nh ch em mình thì là ch i c a thiên h .

- L i cô nói ó nh m l m. Tôi làm quen v i cô, ý mu n nói chuy n ch i,nào dè ch em mình ng m t b nh. V y tôi xin k t làm ch em v i côch ng bi t có ng ch ng?

- N u cô có lòng chi u c thì tôi c m n l m, mà cô tin tôi nên cô t tâm sa cô cho tôi nghe. N u mu n làm ch em thì không l tôi gi u chuy na tôi v i cô. tôi thu t tâm-s c a tôi cho cô rõ, thì cô càng oán b nn ông nhi u h n n a.

Cô H o m i to nh thu t chuy n tình c a cô l i cho cô Di m Xuân nghe, r inhân d p y cô c ng nói luôn chuy n v ch ng ba Lân mu n ép g cho chúMái-Chín hãng tàu buôn, mà cô không ch u, r i c u m gi n nên cô bu n, h inãy cô ng i cô khóc ó.

Cô Di m Xuân nghe rõ m i u r i cô m i nói r ng :

- N u v y thi t ch em mình ng b nh mà. Mà ph n cô nghèo, ph i nuôi nuôi em, r i ây l i còn sanh s n n a. N u có ng i giàu có mu ni cô, thì cô c ng nên ng ng tr c sung s ng t m thân, sau giúp

v i em, sao cô l i không ch u?

- V y ch ph n cô, ch ng c làm quan r i h b cô mà c i v giàu sang,sao cô không l y ch ng khác mà cô l i khuyên tôi l y ch ng?

- Ph n tôi làm vi c, có l ng nuôi dì nuôi con c n gì ph i l y ch ng n a.Tôi tính tôi tu ng nh ki p sau.

- Tôi nghèo, l i tôi không tu, mà tôi có th tôi không cho m t ng i àn ôngnào c ng t i mình tôi n a h t, vì n ông d dáy l m. T i v y ónên tôi không l y ch ng n a. Thà nghèo thì ch u, ch em thân mà báncho thiên h hay sao?

Cô Di mXuân ng i ng m ngh r i g t u nói r ng:

- Cô nói nh v y c ng ph i l m. Song tôi t ng ch em mình ki p này màch u kh ây là t i ki p tr c mình thi u tu. Tôi khuyên cô ch ng nên oán

n ai h t. H làm lành thì g p lành, làm d thì g p d . Mình ph i lo làm



49

lành mà c u thân mình, ai làm d thì tr i ph t bi t cho h . V y ki p nàymình nên tu ni m ng nh ki p sau.

Cô H o l c u áp r ng:

- N tr n qu n qu i, tu sao gi i thoát c mà tu!.

Tr ng ã x bóng; hai cô nhìn tr ng mà k t nguy n ch em, r i phân tay ai vônhà n y mà ngh , ng sáng có i làm công vi c.

y v sau cô H o v i cô Di m Xuân tình càng ngày càng thân thi t, ngh acàng ngày càng m n n ng; tuy cô H o thì oán i, còn cô Di m Xuân thì tutâm, nh ng mà hai cô vì ng b nh nên th ng yêu nhau nh ru t th t.

*

* *

t bu i s m m i, th ng Hòa v i th ng Hi u hè h i khiêng m t quày d axiêm trong nhà em ra quán cho m và ch chúng nó bán. Quày d a thì

ng, mà hai a thì nh , b i v y chúng nó r i ít b c r i xu ng màngh . V ba Lân ng i t i c a ngó th y hai a nh kéo l t quày d a thì t c

i và h i r ng :

- V y ch ch hai bây i âu mà không xách, hai a bây hè h i nh v y?

Th ng Hòa áp r ng :

- Má tôi nói ch hai tôi g n ngày, nên không cho ch xách.

th y i Ti n ng b ng con ng ch i g n ó, thím nghe nói nh v y,thì thím nói r ng:

- con cháu có ch a con so, mà sao b ng nó l n th y phát s . Ch c g nngày r i ch gì.

ba Lân áp r ng:

- Tháng nào ó không bi t. Tôi h i ch hai tôi, thì ch ng không hi u.

- Tôi coi b nó h m nay t ch quá, ch c là con n c r m này, ch khônglâu âu.

- coi nó r i ti n âu nó tr ti n nhà th ng cho bi t.

- G n ngày thì nó vô nhà B o-sanh trong Ch L n nó n m, ch ng nào thì ch ti n g o gì mà lo.

- Ý! Ch hai tôi nói nó không ch u n m nhà th ng thí, nó òi qua nhà B o-sanh c a cô m Sáu bên C u Ông Lãnh nó n m.

- N m ó m t ngày t i m t ng.



50

- Ch sao. Nghèo mà nó mu n làm b nh quá. V y thôi hôm tr c ta ngchú Mái-Chín i, ch ng chú cho ti n n m phòng, ph i s ng không.

- Chú Mái-Chín nào?

- Chú Mái Chín bên hãng tàu buôn. Chú ch u c i m t ngàn, mà nó làmphách nó không ng ó.

- Tr i i! c v y thì s ng quá, còn i gi ng gì n a.

- B i v y x a rày tôi ghét, tôi không thèm ngó t i m t nó. Mà ch ó c ng, ch không dám x con. Con mu n ngang nào c ngang n y, ch

không dám ng t i. Ph i con tôi mà nó ng ngh ch nh v y thì tôi pch t.

Hai ng i àn-bà ng nói hành t i m con thím giáo u, ch ng day l ithì th y m t ám con nít, có th ng Ph ng, có con t H u, có con i Ti n

ng xúm nhau mà ph th ng Hòa và th ng Hi u khiêng quày d a ch ybon bon ra quán.

i c a thím i Ti n oán thi t là không sai. n b a r n tháng tám, nh mt Trung Thu, l i b y gi t i, thiên h kéo nhau i d p d u qua ch B n

Thành c mà coi m y ti m cúng bánh, ba Lân c ng khóa c a d t v con ich i, thì cô H o nh n m t nhíu mày nói au b ng.

Thím giáo u v n còn gi ba tr m tám ch c ng b c trong mình. Vìthím s v ch ng ba Lân m n nên thím không dám nói ra, song m y thángnay thím ã h i th m ng i ta, thím ã bi t bên C u Ông Lãnh có cô m Sáu

gi i, nên thím tính em qua ó mà , d u t n m i ngày m t ng b cng không hao bao nhiêu .

Nay thím th y con ôm b ng mà nh n m t nhíu mày, thím bi t con chuy nng nên l t t ch y l i cho v ch ng ba Lân hay và m n v ba Lân d t

giùm i qua nhà B o-sanh. Ch ng dè l i t i ó th y c a óng ch t c ng.Thím giáo b i r i, ch y v h i th ng Hòa i kêu xe kéo, bi u cô H o s a so n

i cho mau, thím làm l ng x ng, b thím quýnh-quíu.

Chính lúc y là lúc cô Di m Xuân i làm vi c v , cô th y ch n-r n, cô h ith m m i hay cô H o chuy n b ng, thì cô xin i theo mà a cô H o qua nhà

o-sanh. Thím giáo d n hai anh em th ng Hòa nhà coi nhà, nh có bu nng thì óng c a mà ng , r i thím d t cô H o ra i. Ba cái xe kéo n i uôinhau mà ch y qua C u Ông Lãnh, cô Di mXuân i xe tr c mà d t ng.

Qua t i nhà B o-sanh, cô m Sáu coi r i nói có l m i hai gi khuya m isanh. Di m Xuân n m tay chúc cho cô H o sanh mau, con m nh r i cô t giãmà v , h a sáng b a sau cô s qua th m.

Thím giáo l i v i con. Thi t úng m i hai gi khuya cô H o sanh, mà sanhi m t c p, m t a gái m t a trai. Hai a nh m nh m , m không tích ch nào h t, cô m t m r a r i cô cân th thì m i a c 2 kí-lô 200.



51

Thím giáo th y con mau l , có m t l t t i hai a cháu ngo i, b i v ythím m ng r , c ng i m t bên mà dòm hai a nh hoài.

Còn cô H o n m ngh , n khuya cô kh e kho n m i m m t nhìn hai conm song song, thì cô c m xúc trong lòng nên cô r i l y. Thím giáo th y v y

bèn khuyên r ng:

- Con ng có bu n gì h t. Tuy là nhà mình b tai n n, song tr i ph t c ngcòn th ng, nên m i khi n con sanh mau m n, l i sanh m t l t hai a,

u m nh gi i. H ngu l m h ham giàu nên tr i ph t m i khi n cho hkhông c h ng cái ph c này. Bà H ng S có cho m t tr m ng

c ng n và nuôi con. V y m con mình ráng ch u c c nuôi hai anh ng sau nó l n mà nh . Má nói thi t ch ng hai a nh nó khôn l nai t i mà nhìn là con cháu, thì má n ng h ra ngoài c a.

Cô H o th dài mà nói r ng:

- Con c a con thì con nuôi. Vì h x u l m, nên con nh t nh không cho r t i.

n sáng, thím giáo ch y v d p quán ngh bán ít b a mà nuôi con . ingang nhà ba Lân, thím kêu v ch ng ba Lân mà cho hay s cô H o sanh r i,

i sanh t i m t c p. V ba Lân tuy còn gi n cô H o v s không ng chúMái-Chín, song nghe nh v y thím c ng m ng nên h i r ng:

- Nó sanh âu?

- t i nhà B o sanh c a cô m Sáu, bên C u Ông Lãnh.

- Tôi bi t r i. tr a tôi qua th m coi hai a nh ra làm sao.

- Ng l m. M qua bên y mà coi.

- T i hai a r i làm sao nó cho bú?

- c mà. Ch ng nó l n nh có thi u s a thì mình cho u ng d m s a bò.

- Cha ch ! U ng s a bò t n hao l m. Ch nghèo mà nói nghe b nh quá.

xóm nghe tin cô H o nên áp l i h i th m.

Cô Di m Xuân nghe nói sanh t i m t c p thì cô l t t thay i áo qu n r i côi s m ng ghé th m cô H o m t chút r i s i làm vi c. B c vô phòng, cô

th y hai a nh n m phè phè, m t mày ph ng phi, thì cô r r m r i nói v icô H o r ng:

- Tôi m ng cô có ph c l m nên m i sanh c m t c p nh v y.

Cô H o c i mà áp r ng:

- Tôi cám n cô. Thi t tôi không dè c ph c nh v y.

- T rày s p lên có hai cháu ây nó làm cho cô h t bu n n a. Tôi xin cô làmnh tôi, ch em mình ráng d ng nuôi d y d con, ng thèm ngh t i



52

vi c gì khác n a. T i h b c b o, nên h không c h ng cái h nh phúcnày.

- Tôi c ng ngh nh cô v y ó.

- Cô tính t tên cho hai cháu là gì?

Cô H o ch a ý t i s t tên con, nên nghe h i thì cô d d m t chút r icô áp r ng:

- Ng i b c tình lang c a tôi tên là Tô H ng X ng. Tôi mu n t a gáitên H ng, còn a trai tên Tô, không bi t có c hay ch ng?

- c l m ch ! ó là m t d u tích v c i r c a hai cháu. Mà cô t ý mu nt tên nh v y thì cho tôi th y rõ, tuy ng i ta ph b c cô, song cô

ch ng bao gi quên ng i ta, ph i v y không?

Cô H o nghe m y l i thì m c c , song cô g ng c i mà áp r ng:

- T i tr i khi n nh v y bi t làm sao!

Cô Di m Xuân a n c m t, cúi m t mà nói r ng:

- Thi t ó ch . Tr i sanh b n ch em mình u nh v y h t th y. T i v ynên m i ch u th m, ch u s u, ch u kh , ch u nh c ch gì!

Cô H o châu mày và day m t vô vách. Cô Di m Xuân li u g n t i gi làmvi c, nên cô chúc m ng cho cô H o m t l n n a, r i t giã mà i. n tr a vba Lân i theo thím giáo qua th m cô H o. Thím b ng t a nh lên mà coi

i nói r ng:

- Ph i k x a ng chú Mái-Chín bây gi m t c p nh v y thì chú c ngbi t ch ng nào. Con d i quá!

Thím giáo c i mà nói:

- ó là t i không có nh n duyên, nên m i khi n lòng nó không ng, bi tsao bây gi .

Chi u l i, v ba Lân thu t cho ch ng nghe s mình i th m cô H o , khenhai a nh t t, r i l i nói r ng.

- Con H o mà n m ó, m i ngày ph i óng cho cô m t i m t ng b c.Ch hai nói nó n m m i ngày, thì ph i óng t i m i ng b c. Hômch n nhà r i ch nói h t ti n. M y tháng nay ch bán quán b t quá n, ch tài nào mà d c. Nay ch óng t i m i ng b c tôi nghi quá.

- Nghi gi ng gì?

- Tôi nghi ch hai có ti n nhi u mà ch gi u mình.

- Có ti n thì ch nói có ti n ch gi u làm chi?

- Ch nói thi t r i mình m n.



53

- Không có l v y âu. Ch làm gi ng gì mà có li n nhi u?

- Không bi t ch ng m con bà C Hoàng cho ti n nhi u l m nên ch ich u b x mà i, mà ch mình m n nên ch không dám nói thi t.

- Mình nói nghe c ng có lý.

- B i có ti n nhi u nên con H o làm phách không thèm ng chú Mái-Chínó ch .

- Có l

- M con ch coi v y mà b ng không c t t.

- Mình c ng không nên trách ch ; b i vì ch là n bà, l i có con ông, chph i lo h u thân ch .

- Nh ch có ti n ch cho mình m n ng l p ti m thu c, l i m t i âuhay sao?

- Sao c! D u ch có ti n, thì b t quá ch ng m t hai tr m, l p ti m thu csao .

- V y ch ph i bao nhiêu v n m i l p ti m thu c c?

- Ph i hai ngàn m i c ch !

ba Lân nghe ch ng nói thì ng i tr m ngâm r i th ra mà than r ng:

- Nhi u quá! Làm sao cho có?

Ba Lân c i mà nói:

- Tôi s m mu n gì tôi c ng có m t ti m thu c l n Sài Gòn này.

- Sao mình ch c?

- Tôi chi m qu . Qu nói tôi b n n m n a s phát tài.

- Mình chi m qu mà ch c ch n gì.

- a! Tôi chi m qu sao l i không ch c? Không ch c mà sao thiên h coi r nn, m i ngày tôi ki m ti n nuôi mình v i th ng Ph ng c.

- T i h kh , h tin d oan, nên h mê ch .

- Thôi, b n n m n a r i mình s bi t tôi oán qu hay, hay là d .

Cô H o n m nhà B o sanh úng m i ngày r i thím giáo u m i r c v .Cô Di m Xuân qua th m, ch em m ng nhau. Vì cô H o m c nuôi t i hai acon, nên cô không th giúp v i m mà mua bán n a. Bây gi th ng Hòa ph ithay cho ch qu t l a n u n c, d n gh , b ng bàn. Thím giáo bán quán ãquen ngh r i b i v y tuy không làm giàu c, song m i ngày té l i n m ba

c, c ng m y m con p i.



54

Cô H o có con, t i ngày cô vui v i con, nên cô h t phi n não. ã bi t hai anh y là cái tang ch ng nh nhu c c a mình, nh ng mà chúng nó v n vô t i,

i cái nhân nh nhu c kia nên m i có cái qu lòng thòng này, hu ng chichúng nó d u th nào c ng là máu th t c a mình, có c gì mà mình khôngth ng c. Qu y là ai qu y, ch hai a nh này không qu y ch nào.Mình ph i nuôi nó cho t i khôn l n ng tr c là m n s c c nh c màchu c cái t i c a mình h i x a, sau n a d y chúng nó cho bi t ng ph i

o ngay, nó kh i l m l i nh mình v y n a.

Cô H o ngh nh v y, nên nhi u b a c c kh v i con h t s c mà cô khôngphi n, có nhi u khi nh t i chuy n c nhu c nh mà cô b t h .

Ngày gi th m thoát qua mau t nh thoi a. M con thím giáo u l n lóci ch n Sài Gòn c g n b n n m r i. Th ng Hòa h c s p ch bên nhà in,m nay n ti n m i ngày n m c c. Th ng Hi u bây gi nó giúp v i m nó

mà bán quán. Còn hai a con c a cô H o là con H ng v i th ng Tô, thì bâygi chúng nó ã ch y r n r t, bi t nói h t, m i ngày chúng nó ra quán eotheo bà ngo i nó mà ch i.

Ba Lân v n c ng còn làm th y bói hoài, còn v thì c ng v n ánh bài d oxóm. M y ng i dãy ph này ph n nhi u ã d i i ch khác. Cô Di mXuân nh có bà con giúp v n, nên cô ã d n m t c n ph ng ch-Banh13

mà buôn bán hàng B c, ti m coi r c r , b n hàng ông y.

t bu i s m mai, thím giáo u ng ng i t i quán v i con là th ng Hi umà bán. Cô H o trong nhà lo n u c m và gi con.

Có m t cái xe h i trên d c c u m ng ch y xu ng, v a ch y ngang qua quánthím giáo thì nghe trên xe có ti ng la:

- Ng ng l i, ng ng l i!

Cái xe ch y tr t i m t khúc xa, r i th ng th ng th t l i ngay quán m ing ng. M t ng i n ông v i m t ng i àn bà trên xe leo xu ng r i ngóvào quán mà kêu r ng:

- Thím bán ây v y mà chuy n tru c tôi i ki m h t s c mà không g pch !

Thím giáo u ngó ra, th y v ch ng H ng S Tô H ng Thi n thì thímng s vùng la r ng: “Ông H ng S ! Bà H ng S !” r i thím b c ra tr c

quán, không nói ti ng chi n a c.

Bà H ng S Thi n h i r ng:

13 Rue d Espagne, tên con ng n m sau ch B n Thành m i, sau i thành ng Lê Thánh Tôn(theo V ng H ng S n)



55

- Thím d n quán bán t i ây, mà thím có m n ph ng ch , ph ikhông?

- Th a, ph i. Tôi có m n m t c n ph trong ng h m ây.

- Thím ch này bao lâu r i?

- T hôm lên trên này t i gi thì tôi ây hoài, không có d i i âu h t.

- V y mà sao h i n m kia, tôi i ki m thím, tôi có i ngang qua ây tôikhông th y thím, mà h i th m c ng không ai bi t h t?

- Tôi bán qu n h chi u thì tôi d n v . Có l lúc bà i ngang ó, tôi d n vi, nên bà không th y tôi. Còn ây có ai bi t ai âu. m t bên tôi mà c ng không bi t tên tôi, nên h i th m khó l m.

- N m tr c con nh thím nó có thai ó, v y mà nó con trai hay con gái?

- Nó t i m t c p l n, m t a gái m t a trai.

- Cha ch ! M nh gi i h t hay không. Tôi có d n thím g i th sao m y n mnay thím bi t tích, không th t chi h t?

- Hai a m nh gi i h t, c ng l m. Không có gì, nên tôi không g i th làmchi.

ng S Thi n nghe nói cô H o t i m t c p, mà con u m nh gi i, thìông m ng th m trong lòng nên ông h i r ng:

- Bây gi con nh thím âu?

- Th a, nó trong nhà tôi.

- M y n m nay lên trên này có ch ng hay ch a?

- Th a, không. Có ng i mu n c i mà nó không ng. Bây gi m c con t ihai a, l y ch ng gi ng gì c.

- âu thím d t v ch ng tôi vô nhà thím ng coi hai a nh ra sao.

Thím giáo d n th ng Hi u coi quán, r i thím d t v ch ng H ng S Thi ni vô nhà.

Cô H o lui cui lo n u c m phía sau. Con H ng v i th ng Tô thì ng i ch ii nhau ngoài hàng ba. Hai a nh th y thím giáo v g n t i thì ng d y

kêu: “Bà ngo i, bà ngo i” r i dòm th y v ch ng H ng S Thi n, thì chúngnó kh ng l i ng mà ngó.

Thím giáo ch mà nói v i v ch ng H ng S r ng: “ ó hai a con c a cono ó”.

ch ng H ng S Thi n b c vô, ch ng thì b ng th ng Tô, v thì b ng conng, a lên mà nhìn. Hai a nh th y khách l thì s nên nín khe, không

dám hó hé c c c a. Chúng nó tru ng, trên m c có m t cái áo v i en c màthôi, nh ng mà m t mày sáng r , da th t mát r i, coi d th ng l m.



56

Bà H ng S kêu ch ng mà nói r ng: “Hai a nh gi ng v i nhau quá,mình há. Này, mà mình coi k l i coi, hai a u gi ng h t th ng ba X ng,th y thì bi t con nó li n. Tôi nh th ng ba X ng h i nh g ng m t c ng

y ó, ph i không?”.

Ông H ng S g t u áp r ng: “Gi ng l m! Thi t m con ch C b y quá!Con cháu nh v y mà b ch ? Ham làm sui v i nhà giàu, r i bây gi ra gì

ó!”.

Cô H o nghe khách nói chuy n l n x n phía tr c; cô không bi t là ai nêncô l t t ch y ra. Cô th y v ch ng H ng S Thi n thì cô ch p tay mà xá và

i r ng: “Ông bà làm sao bi t ây mà ghé? M y n m nay ông bà m nhgi i?”.

Ông H ng S g t u, th ng Tô ng xu ng r i b c vô nhà. Bà H ng c ng con H ng xu ng, r i hai tay bà d t hai a nh mà i theo ch ng.

Trong ch ng có bàn gh chi h t, phía tr c ch lót m t b ván thông, thímgiáo ng v i hai a con trai.

Thím l t t quét b ván y, tr i chi u c lên r i m i v ch ng H ng Sng i. Bà H ng S thì c ôm hai a nh mà n ng, bà không ch u r i ra. Ông

ng S ngó cùng trong nhà r i ngó thím giáo mà nói r ng:

- H i thím ra i, v ch ng tôi có d n, h thím có túng r i, thì g i th cho vch ng tôi hay. M con thím nghèo kh quá nh v y, sao thím b t tin,không cho tôi bi t?

- H i i, ông bà th ng nên cho m con tôi m t tr m ng b c. Nh s ti ny, lên trên này tôi m i d n mà l p quán làm n, r i ch ng con H o sanhn m i kh i thi u th n. Nói cho ph i m y n m nay nh tr i ph t phò h con tôi, nên tuy c c, ch làm n c ng no . M con tôi mang n ông

bà ã nhi u quá r i, ch a t i ói khát gì l nào tôi dám làm r n cho ông bàa.

- Có làm r n chi âu. H i tr c tôi có h c v i th y giáo, tuy h c âu m tm, nh ng mà b nào c ng là tình th y trò. Th y giáo r i m t, m con

thím b v . Anh C ch C tôi ã không b o b c mà l i làm chuy n tôith y b t bình l m. V ch ng tôi mu n giúp giùm cho thím, m t là n n

y d c a th y h i tr c, hai n a chu c t i b t ngh a c a anh C tôi, cáió là cái lòng thành c a v ch ng tôi, sao thím l i ái ng i. H i thím ra i,

ch ng tôi nghe thím ã có m y tr m ng b c c a con Bang Bi n, nên ch ng tôi không a cho thím nhi u n a. T y, n nay v ch ng tôi

trông th cúa thím h t s c. Th y không có th , tôi nghi ho c là con cháukhông ph i có thai, ho c có thai mà thai không u, nên thím không g ith , ch có dè nó sanh c c p quí báu nh v y âu. H i n m kia có d p lênSài-Gòn, v ch ng tôi có i ki m thím, ki m h t s c mà không g p. Ch



57

chi khi con cháu sanh s n r i, ho c h i n m kia i ki m mà tôi g p thì cóâu kh quá nh v y.

- Cám n ông bà quá! Tuy nghèo ch ch a có chi là kh . Tôi xin t thi t choông bà th ng. N i m t tr m ng b c c a ông bà cho ó m y n m nay

con tôi làm v n buôn bán n; còn s b c c a cô Bang Bi n a thìtôi còn y nguyên mà h thân, có dám ng t i âu.

ch ng H ng S nghe nói nh v y thì ngó nhau r i ch c l i l c u. Bàng S h i hai a nh t tên gì. Cô H o d d r i áp r ng: “Th a a

con trai tôi t tên Tô, còn a con gái t tên H ng, ng làm d u tích c i ra chúng nó”.

Ông H ng S nghe nh v y thì ng lòng nên ông a n c m t. Ông ng isuy ngh m t h i r i nói v i thím giáo r ng: “V ch ng tôi không có con, màtrong nhà có chút nh ti n. Ngh d i B c-Liêu c c kh , nên ng tínhmua nhà mua ph trên này r i v Sài-Gòn ch i cho sung s ng. V ch ngtôi còn ph i trên này n m m i ngày n a, tính vi c m i xong. V y bi t ch

i, chi u v ch ng tôi s tr qua r c thím v i m y cháu ây qua nhàhàng r i tôi s nói chuy n dài.

Ông H ng S m bóp l y ra m t t m gi y hai ch c ng b c mà trao cho côo và nói r ng: “Cháu c t cái này mua bánh cho s p nh n”.

Bà H ng S l i d n t m r a cho s p nh s ch s r i x chi u bà s tr qua bàc.

ch ng H ng S n ng n u hai a nh m t h i n a, d n chúng nó ph ikêu b ng Ông n i Bà n i, r i t giã ra xe mà v .

Thi t v ch ng ông H ng S Thi n lên Sài Gòn chuy n này ây là lên ngmua nhà mua ph . V v ch ng không có con mà m i n m góp huê l i ru ng

n b n m i l m ngàn gi lúa, nên n xài theo thú phong l u, mà xài c ngkhông h t m t góc t s huê l i. Ti n b c tích tr m i m y n m thành ra s

n, l i cho vay t n l i thêm ra n a.

Nay hai v ch ng tu i ã tr ng, ngh có c a mà l c c d i t nh thì b n c kh , mà ch nghe th y c ng h p hòi.

i v y m i tính t ng i coi ru ng t ng lên Sài-Gòn mua nhà ch icho sung s ng t m thân. Ông H ng S th y nh t trình rao bán m t cái nhà

u ng Mayer v i hai ch c c n ph g n ch Tân nh. V ch ng ông d tnhau lên coi nhà, ph y, u ng ý h t th y, nên m y b a rày tr giá lênxu ng, r i h m i nói d t cái nhà l u hai ch c ngàn, còn dãy ph thì ba ch cngàn, k v nhà v t. V ch ng H ng S ành mua giá ó và ã giao choquan Ch ng kh l p t mua bán cho rành, r i s ký tên ch ng b c.

Hi n bây gi hai ông bà m n phòng t i nhà hàng Nam K Palace, d ang Kinh L p, i Ch ng kh làm gi y t , nên r nh rang m i i ki m m



58

con thím giáo ó. Hai ông bà lên xe h i tr qua B n Thành, ch ng xe ch y r i,bà H ng S m i h i ch ng r ng:

- Mình coi có ph i hai a nh gi ng h t th ng Tú Tài X ng hay không?

- Gi ng l m, th y thì bi t con nó li n.

- Tôi th y hai a nh sao tôi th ng quá. Thây k cháu n i c a anh C màanh b r i b r t, thôi tôi em v tôi nuôi ch i.

- Tôi c ng mu n tính nh v y ó. Bây gi mình trên này, thì có ai bi tu dây m i nh gì âu mà d ngh . Thi t tôi qua tôi th y m con thím

giáo kh quá, tôi ch u không c.

- Mình bi u s p-ph ch y th ng ra ch B n Thành ng tôi ki m mua áoqu n, giày nón, r i chi u em qua cho hai a nh b n ch i.

Ông H ng S g t u kêu s p-ph bi u ch y ra ch B n Thành. Bà H ng vô m y ngôi hàng B c v i m y ti m Bombay mua th . Ch ng tr v

nhà hàng ông H ng S thay n m ngh , ông m i nói v i bà r ng:

- Tôi ngh v ch ng anh C thi t là b y l m! Ch ng nói t i vi c nhân ngh ahay là t i ph c làm chi, s vui v s n tru c m t mà không ch u h ng,

i i tìm cái gì không bi t?

- Ch C ch chê con H o là con nhà nghèo, không áng m t làm dâu ch , chi u l y mà c i cho c con nhà giàu, b i v y bây gi ch mang qubáo ó!

- M y n m nay tôi ghét tôi không t i lui, mà tôi c ng không thèm h i th m,không bi t v ch ng th ng X ng n v i nhau có con cái gì hay không?

- Tôi nghe nói không có con. H l i nói con dâu ch C th y ch nghèo h ncha nó, nên nó khinh khi ch m, nó coi ch không ra gì h t, h ch nói

ng t i nó thì nó m ng vãi l i.

- V y m i áng! Ham giàu nhé!

- Mà h nói con n c ng không k gì n th ng X ng n a. Nó mu n nó, ch ng nào nó mu n v bên Cái Gi y nó v , nó không m x a t i ai h t.

Vài n m nay nó v bi t bên Cái Gi y, không thèm qua n a. Không bi ti sao mà k c c. v y n a.

- V ch ng anh C b mua s t d i kinh Quan L , nghe nói có m c n .Anh h i b c Chà hay b c B ng gì ó. Ch c là dâu anh nó th y anh thi u

, nên nó không thèm n a ch gì!

- Cha ch , thi u n mà m y n m nay lúa r ây bi t làm sao m n mà tr ?

- Mình khéo lo d không? Ch C ch gi i l m mà, ch ph i nh mình v ysao.

- Ch t ch gi i! Ng i ta b ng cái b mà ng i ta còn ng r m r m kia!



59

- Ch nguy thì ch ch y qua ông sui c a ch mà vay, ông thi u gì ti n.

- M n r i c ng ph i tr , ch ai cho không hay sao?

- H làm sao thì h làm, tôi bi t âu… Bây gi tôi nói v i mình, v ch ngmình không có con, con H o tuy nó mang ti ng mang t m v vi c th ng

ng ó, song tánh n t nó tôi coi thi t thà d th ng l m. Tôi tính nuôinó làm con nuôi, mình ngh th coi c hay không?

- c l m ch sao l i không c. H i nãy tôi nói v i mình, tôi mu n nuôihai a nh . Mà nuôi hai a nh thì t nhiên nuôi luôn m chúng nó,ch l nào b t con mà b m hay sao.

- Mình nuôi nh v y ph i ngh a l m, b nào hai a nh c ng là dòng ha tôi. Mình t n hao cho chúng n h c, ho c sau mình cho chúng nó gia

tài chút nh c ng không ti c gì.

- V y ch sao. Mình không con. Còn tôi thì không có cháu. S nghi p c amình th nào ngày sau c ng v ch em th ng X ng. Thà là tôi cho hai

a nh này, ch tôi không mu n cho th ng X ng là trai b t ngh a.

- L i mình nói hi p ý tôi l m. Thôi chi u mình r c m con thím giáoqua ây r i s nói chuy n.

ch ng H ng S bàn tính v i nhau r i i n c m.

Ba Lân là m t ng i t c m ch, a dòm hành vi c c a thiên h .

Bu i s m m i ch ta ng i nhà, ngó th y thím giáo u d t v ch ng H ng Thi n i ngang, thì ch ta nom theo coi ai ó cho bi t. Ch ta l i ng i c n

nhà d a bên thím giáo, rình mà nghe nói chuy n. Ch ta nghe rõ u uôi h t,nghe thím giáo còn c t y nguyên s b c c a cô Bang Bi n cho h thân, songkhông rõ s bao nhiêu, nghe H ng S cho ti n s p nh n bánh, nghe bà

ng S d n t m r a s p nh ng chi u bà tr qua r c.

Ch ng v ch ng H ng S v , ch ta c ng nom theo, thì th y i xe h i, b coigiàu có l n.

Thím giáo a v ch ng H ng S lên xe r i, thím tr vô nhà. V ba Lânmen l i h i r ng:

- Ai th m ch ó ch hai?

- V ch ng H ng S Thi n, m không bi t hay sao?

- H ng S Thi n nào?

- Em ru t c a ông C Hoàng ó.

- Tr i t i! V y hay sao? Tôi b x i lâu r i, tôi quên bà con h t. H ng Thi n có v , r i v trên ch B c Liêu mà.



60

- Ph i. Bây gi v ch ng ông tính mua nhà mua ph ng v trên này mà ch không thèm B c Liêu n a.

- Cha ch ! Nghe nói ông này giàu h n ông c Hoàng nhi u, ph i v y haykhông, ch hai?

- Giàu h n nhi u mà v ch ng l i bi t u, n t t ch không ph i nh ch ng ông C v y.

- N u v y thì ch kho r i. Tôi coi b th ng ch l m.

- Ph i. V ch ng H ng S th ng m y m con tôi l m. H i nãy ghé cho con con H o hai ch c ng b c, l i nói x chi u qua r c i ch i.

- Ph i mà. Hai a con c a con H o là cháu c a ông, t nhiên ông ph ith ng ch . Này, ch ráng gò v ch ng ông cho g t, ch nh l m a ch .

- Gò gi ng gì. Mình m nh gi i, còn làm l ng c, thì lo làm n, mong nhng i ta làm chi.

- Ch quê mùa quá! Ng i ta giàu có, ng i ta th ng mình, thì mình ph imong nh nhõi chút nh ch . Không c n ng i ta nuôi làm chi, song

ng l m ch .

ba Lân l i kêu cô H o ra mà nói r ng:

- Cháu c hai a nh ó c ng nh hai c c vàng a cháu. M coi ý vch ng H ng S Thi n mu n nhìn hai a nh , nên m i l t t i ó. Cháuph i n nói cho khôn khéo ng ng i ta th ng. Cháu ph i lo t m r ahai a nh s ch s k o ng i ta g m. Ng i ta giàu có mà ng òi tath ng m con cháu thì lo gì không c m n, không ti n xài,

Cô H o c i mà áp r ng:

- L i m d y, cháu r t cám n. Song cháu có bi t làm sao mà khôn khéo choc. Cháu c l y thi t tình i ãi, ai ph i thì cháu cung kính, ai

qu y thì cháu lánh xa v y thôi.

- Bây gi v ch ng H ng S mu n nhìn cháu, mà l i v g n ây n a, thìcháu kh e r i. V y cháu hãy ráng cho ng i ta th ng r i m s bàykhôn bày d i cho mà nh . Nghe nói chi u ng i ta s tr qua r c s pnh . V y cháu t m r a chúng nó cho s ch s , cho em m c áo qu n t t .Cháu có may cho s p nh hay không?

- Th a, có.

- gì?

- Áo v i bông qu n v i en v y thôi, ch mình nghèo ti n âu có mà s m hàng l a.

- V i mà còn m i c ng c. Nh có c thì ph i gi t cho s ch. Còn cháu cóáo qu n hay không?



61

- Th a, có. N m lên trên này ó, bà H ng S có may cho cháu và má cháu,i ng i m t cái áo xuy n, m t cái qu n lãnh, bây gi c ng còn ó.

- a. Té ra ch hai v i cháu ã c quen tr c r i?

- Th a, ph i.

- ó bây gi b n còn v a hay không?

- Th a, có h i ch t m t chút, song c ng còn b n c.

- , nh chi u ng i ta có tr qua cháu ph i b n ó nhé, ch ng có nc lèn xèn quá khó coi. M coi dèo t rày s p lên cháu h t c c r i a.

Cô H o c i.

ba Lân gi n ch i v i hai a nh r i ch y v nhà.

Thím giáo tr ra quán, tính d n v ngh ng x chi u có r c khách.

i hai gi chi u thì v ba Lân ã l i nhà thím giáo h i cô H o t m cho haia nh . Ch ta ph t m g i k mài cho hai a nh s ch tr n r i l i giànhn áo qu n cho chúng nó n a. Ch ta c ng ép thím giáo v i cô H o ph i gu cho vén khéo, ph i l y qu n áo m i mà m c. M con thím giáo thi t thà,

còn v ba Lân thì lanh l i, thu nay m con thím giáo ã kiêng n s n r i, b iy hôm nay v Ba Lân bi u sao thì m con làm y theo không dám cãi.

con thím giáo l y nh ng áo qu n c a bà H ng S Thi n may cho cáchn n m tr c mà b n, x p lâu trong gói, nên có l n ngang l n c, coi

không c. ã v y mà áo qu n c a cô H o l i ch t và v n, nh ng nh n cda cô tr ng tr o, g ng m t cô h u duyên, nên tuy áo qu n không v a, song

ng ng i coi c ng p.

Còn con H ng v i th ng Tô m c áo v i bông, qu n v i en, mà m t hai anh r t hân hoan vì lâu ngày m i c b n m i, nên chúng nó m ng l m.

ba Lân th y nhà d , l i ki m ch i quét. Ch ta ng d n d p l ng x ng,thì bà H ng S Thi n b c vô, sau l ng có ng i s p-ph i k t tr ng itheo, tay ôm m t gói . Bà H ng S v a b c vô c a thì nói r ng: “ âu hai

a cháu n i tôi âu? B n tôi mua ây, coi v a hay không”. Bà day l i l ygói c a ng i s p-ph ôm, bi u s p ph tr ra coi ch ng xe r i bà gói

trên b ván thông mà m banh ra. Con H ng v i th ng Tô ã có th y bàng S h i s m m i r i, nên bây gi chúng nó không s n a, ng d a

bên má chúng nó mà ngó.

Bà H ng S v a l y trong gói ra, v a nói r ng: “Tôi mua m t bch lô14 cho cháu n i trai tôi, tôi có mua áo m cho cháu n i gái, tôi mua

ây, không bi t có v a hay không, âu l i bà n i b n cho”.

14 ti ng Pháp: matelot= lính th y, lính h i quân.



62

ba Lân b t thi p, li n n m tay hai a nh d t l i r i c i c a chúng nóng m c ó ra ng cô b n m i. Cô H o c ng b c l i ph mà thay

cho con. Bà H ng S ng i trên ván, nh m nhía hai a nh , r i ch v baLân mà h i thím giáo r ng: “Cô này l i xóm l i ch i ph i không?”

Thím giáo áp r ng: “Th a nó là em dâu c a tôi”.

Bà H ng S ngó v ba Lân trân trân, r i bà h i n a r ng:

- H i thím ra i, thím nói lên n ng d a v i em thím, té ra hai v ch ng cônày há?

- Th a, ph i.

- Hai v ch ng cô này c ng chung ây hay là riêng?

- Th a, riêng. c n ph th ba, phía ngoài ó.

- Em thím làm vi c gì trên này?

- Th a, nó làm th y thu c, mà m c không có v n, không bi t làm sao l pti m cho c, nên nó i làm thu c d o và coi qu .

- Cô này là ng i g c d i mình hay là trên này?

ba Lân nghe thím giáo tr l i nãy gi thì v a ý l m, ch ng nghe h i t i c i c a ch ta, thì ch ta mu n th a d p y mà làm quen, nên h t mà tr l ing:

- Th a, em là ng i c ng xóm Láng Dài. H i ông i c i bà ó em bi t.

- V y hay sao? Hai v ch ng lên trên này bao lâu r i?

- Th a, g n m i n m r i.

- Làm n có khá hay không?

- Th a, không khá, t i không có v n thì khá gi ng gì c. Ch chi nhàtôi có v n m ra m t ti m thu c, bào ch thu c mà bán, thì ch c làm khá

m.

- Ph i có v n bao nhiêu l p ti m thu c m i c?

- Ph i có m t hai ngàn m i c.

- D không!

Cô H o b n áo qu n và mang giày cho hai a nh r i, bà H ng S bi uchúng nó i qua i l i cho bà coi, bi u l y nón i lên n a, bà nh m nhía r i

i mà nói r ng: “Tôi mua nh m ch ng mà v a quá. Giày có r ng m t chút,mà i c ng c”.

Hai a nh m t mày sáng r , nh b n t t vô, t ng m o càng thêm p,coi ch ng khác con nhà giàu sang. Bà H ng S k m t, bi u m i a hun bà



63

t cái r i bà c i mà d n r ng: “T rày s p lên hãy nh kêu bà b ng bà n ia, nghe không”. Hai a nh d và ng trong lòng bà.

Bà H ng S l y làm to i chí, mà v ba Lân th y v y l i càng vui lòng, nênchúm chím c i hoài.

Bà H ng S nói v i thím giáo r ng: “Ông bi u qua r c thím v i s p nhqua nhà hàng ch i, r i t i ông d t vô Ch L n n c m. Thôi s a so n i”.

Thím giáo d d . V ba Lân li n nói r ng: “Ch i v i m con con H o i, th ng Hi u nhà, chi u nó l i ng tôi mà n c m. Có tôi coi ch ng nhà cho,không có sao âu mà s ”.

Bà H ng S g t u nói r ng: “Tính nh cô ây xong l m. Thím c ng quabên ch i, t i tôi bi u xe a v .

con thím giáo không có c mà t c, nên ph i i kh n và d t conng v i th ng Tô i. Bà H ng S móc túi l y hai c c b c mà cho th ng

Hi u r i t giã v ba Lân.

Xe v t i nhà hàng Nam k Palace, bà H ng S d t m con thím giáo vôphòng. Khi b c vô thì bà n m tay hai a nh và ch ông H ng S mà nói

ng: “Kìa ông n i c a cháu ó. Cháu ch u v i ông n i bà n i không?”

Con H ng nói nho nh r ng: “Ch u, mà má c ng n a”. Bà H ng S c ing t và nói: “ , má c ng n a. Thôi hai cháu xá ông n i i”.

Hai a nh khoanh tay cúi u xá ông H ng S làm cho ông ng lòng,nên ôm chúng nó mà hun m i a m t cái, b ông c m ng l m!

Bà H ng S h i ông thay ng d t thím giáo i coi nhà và ph c a mìnhi mua. Ông l t t thay i áo qu n r i ra xe mà i, ông ng i tr c v i

p-ph , còn bà và m con thím giáo ng i sau v i hai a nh .

Thím giáo v i cô H o ch ng bao gi dám m c ng i xe h i mà i ch i, nay con c nh v y thì trong lòng h i h p, ngoài m t ái ng i, ng i mà

không bi t vui. Bà H ng S con H ng ng i trong lòng, bà ch ch này, bài vi c n , coi bà yêu l m.

ch ng H ng S d t m con thím giáo i coi cái nhà l u c a mình m imua, r i d t i coi luôn dãy ph n a, nhà l u thi t p , r ng rãi, còn dãyph c ng t t, cho m n m i c n m i tám ng m t tháng, ch b tr ng có

t c n.

i vòng các ng mà ch i t i t i m i vô Ch L n, lên cao l u n c m. Haia nh quen r i nên chúng nó nói chuy n v i hai v ch ng ông

ng S không d t.

n c m r i lên xe tr v Nam k Palace. Ông H ng S nói v i thím giáong: “V ch ng anh C tôi không k t i ph c chi h t mà l i có con. Còn v

ch ng tôi tr ng nhân ngh a quá mà l i không con: Cái ó c ng là t i ông tr i



64

khi n v y. Thôi, không con thì v ch ng tôi nuôi cháu c ng c. V ch ngtôi ã bàn tính v i nhau r i, nên nay tôi xin nói thi t v i thím con H o âycho v ch ng tôi nuôi làm con, ng nuôi luôn hai a nh n a, thím b nglòng hay không?”

Thím giáo c m ng nên ng cóm róm áp r ng: “Ông bà có lòng th ngcon cháu tôi, thì tôi i ân h t s c, l nào tôi không b ng lòng”.

Bà H ng S c i và h i cô H o r ng: “Má con nói nh v y ó, còn ý con thnào?”

Cô H o n c m t ch y ròng ròng, cô m i lòng quá nói không c. Cô ngt h i lâu r i l p c p nói r ng:

- Ông bà th ng...

- ng có kêu “ông bà” n a, ph i kêu b ng “chú thím”. Ph i i nh v yth coi có khá hay không, k o b y lâu nay con c c kh t i nghi p quá.

Cô H o ã bi t rõ v ch ng H ng S thi t có tình th ng cô, mà cô nghey l i thân thi t nh v y n a thì cô càng thêm c m xúc, nên cô ng i xu ng

mà l y và nói r ng: “Thân con nghèo kh mà l i còn nh nhu c. Chú thímkhông chê không g m, thò tay d i bùn mà v t con lên, cái ân y con tr ngnh ân tái t o. Con ch ng bi t l i chi mà c m t cho v a, con ch nguy n h tlòng kính tr ng chú thím và gi tròn o làm con”.

Ông H ng S làm c nhân ngh a, thì trong lòng th th i, nên ông c imà nói r ng: “Vi c tôi nuôi con H o v i hai a nh tính xong r i. Bây gi tôicòn nói v i thím giáo vi c này n a. Tôi mua dãy ph hai ch c c n ó, tôimu n giao cho thím cho m n và góp ti n giùm cho tôi. Thím bên Khánh

i ph d dáy quá, còn bán quán c c kh mà không l i bao nhiêu. Tôi chothím m t c n ph c a tôi ó. Thím v ó coi góp ti n ph và mu n mua bán

ng c. Thím góp ti n ph h m t tr m thì tôi cho thím m i ng. N uph h t thì m i tháng thím c huê h ng ba m i b n ng. Còn hai

a con trai c a thím nh a nào mu n i h c thì tôi cho ti n ng óngti n tr ng cho nó h c. V ch ng anh C tôi ph phàng thím thì v ch ng tôi

o b c cho, thím ng lo. Thím ch i r i ch ng nào thím mu n v thì tôi choxe a v . Còn m con con H o thì nó bên này ng sáng mai thím nó

t may áo qu n cho nó b n lành l v i ng i ta. Ch ng Ch ng Kh làm tgi y cho tôi ký tên ch ng15 b c xong r i, v ch ng tôi v i m y m con con

o v B c Liêu ít b a ng ch lên d n nhà mà . ch ng tôi tr lên r itôi s s p t cho thím coi ph . Bây gi thím l y ít ch c ng b c ây màxài, i tôi tr lên r i s hay”.

Thím giáo m ng quá, không dè thình lình mà c h nh phúc d ng y.Thím nói chuy n ch i t i m i gi r i xin t giã mà v k o s p nh nhà

15 tr , giao ti n m t .



65

trông. V ch ng H ng S cho xe h i a thím giáo v , còn b t cô H o v ihai a nh l i.

i chi u ba Lân i bói v thì v ã thu t cho chàng nghe s v ch ngng S Thi n n th m thím giáo và r c m y m con thím i ch i. Hai

ch ng m ng r nên th c mà ch m con thím giáo. Ch ng th y thím giáo có m t mình thì l y làm l , nên h i th m m con cô H o. Thím giáo bèn

thu t l i cho em hay s H ng S Thi n ã xin nuôi m con cô H o và tínhgiao cho thím coi ph .

ba Lân nghe rõ u uôi r i nói r ng: “Tôi bi t l m. Tôi nói ch no r i mà.Này, ch khá, xin ch ng có quên v ch ng tôi nghe không, ch hai”.

Thím giáo c i mà áp r ng: “Tôi không ph i nh ng i ta v y âu mà mph i d n. Tôi bi t th ng anh em ch em l m mà”.



66

Ch ng III

Qu báo nhãn ti n

Loài ng i chìm n i l n h p trong bi n kh , mê m n say m nh ng mùitr n, h ai làm cái nhân lành thì c cái qu t t, ai làm cái nhân d t ccái qu x u c ng nh chú l p v n, h tr ng gi ng cam ng t thì t nhiên

ng trái cam ng t, còn tr ng gi ng cam chua thì t nhiên h ng tr i camchua.

Tú Tài H ng X ng tính c i v ng l p gia th t, mà t tình v i cô H o lcó thai r i l i ham giàu, b cô H o i c i v khác, ó là gieo m t cái nhânkhông t t, th thì làm sao mà h ng cái qu t t cho c.

i cái nhân qu nh v y, nên Tô H ng X ng t n g n ba ngàn ng b cmua n trang cùng l v t mà c i cô T ng Th Búi, là con c a Bá H Ch nh Cái Gi y, t ng là s c c m h o hi p, loan ph ng hòa minh, m m ni m vch ng, r i ngày sau h ng vinh huê phú quí. Nào dè t n công hao c a, m ttrí chi u lòn, c i c v r i, trong m t tháng u thì ã th y ý ch ng m tngã, ý v m t n i, ch ng tham ti n nên tr ng v nh ng c ngà, còn v giàunên coi ch ng nh r m rác.

Ch ng có h c nên m mi ng thì nói h i nhân ngh a, v nhi u ti n nên it thì coi không có ng i. Ban u m i v nhà ch ng cô Búi còn kiêng n ,

nên t ý kiêu c ng ch ch a dám nói ti ng h n hào; cách ít tháng cô dòm th ych ng tr ng, mà cha m ch ng u b c th p h n cô h t th y, b i v y nói côch ng c n khiêm nh ng, làm cô ch ng c n tùng ph c.

t bu i s m m i, tr i m a d m d , mà cô Búi bi u ch ng ph i sai ng inhà p xe máy lên B c Liêu m n xe h i cho cô v Cái Gi y th m cha m .

Bà C Hoàng hay s y, bà bèn nói v i dâu r ng: “B a nay tr i m a quá, thôi b a khác s i, con”.

Cô Bùi x m t áp r ng: “Nh nhà l m, b a khác không c. Nh t nhi b a nay hè, ch không ch mai m t gì h t ráo”.

ng X ng nghe v nói ch m b m nh v y, chàng m i can r ng:

- Tr i m a quá, sai bày tr i m n xe, t mình nó l nh t i nghi p, màkêu xe xu ng ây mình ra mà i c ng cam go l m.

- Tr i m a i ch t hay sa ? N u v y h m a thì không ai i âu h t h ?

- Không ph i ch t! Nh ng mà không có vi c chi g p, th i ch i c n gì ph im m a mà i.



67

- V th m cha m có ph i i ch i âu. N u v y, h có ch ng r i ph i b cha hay sao? Bi u i m n xe i. Tôi tr ti n xe, tôi không b t ai tr âu

mà nói.

con bà C nhìn nhau r i kêu a mà sai p xe máy d m m a lên B cLiêu m n xe h i không dám cãi n a.

ch ng H ng X ng m i xung t l n u, mà ch ng thì nh ng l i, còn thì l n th . Cô Búi m i khai chi n mà cô c “toàn th ng”, thì cô h ng

hái, không còn ái ng i gì n a, b i v y t y v sau cô “lên n c”, không k gìi ch ng hay là cha m ch ng, cô t do mu n làm vi c gì thì làm, mu n i v

Cái Gi y thì i, không ai dám c n n a, mà v bên r i cô mu n bao lâu t ý,không c n ph i xin phép ai n a.

Khá khen cái chí c a H ng X ng có v nh v y mà chàng nh n n i ch u choi vài n m, h v v Cái Gi y thì lót tót qua n n n r c v v , khi v v bên

này thì l i ph i chi u lòn, d u b m ng c ng ph i nh n, ch ng h dám míchlòng v .

t b a, g n t i ám k c m c a ông n i, mà cô Búi l i òi v Cái Gi y,ng X ng l y làm bu n, song chàng không dám c n, ph i cho cô i, mà

i còn h a h ám k c m xong r i chàng s qua mà r c.

ám k c m xong r i, bà C nh c H ng X ng i r c v . H ng X ng cùnqu n nói r ng:

- B , Không thèm r c n a! Nó làm c c lòng tôi quá!

- Ê! ng có nói b y v y nào? Ph i i r c ch không i thì nó gi n a.

- Gi n thây k nó! Tôi không màng n a.

- ng có nói d i v y, con! Ph i táng ch u c c ng nh ngày sau ch ?...

- Ch ng nào nh ch a bi t, mà bây gi nó coi mình không ra cóc rác gì h t.

- Thây nó, con. Ph i rán mà ch u. Con không th y hay sao, vay m y ch cngàn ng b c mà mua t Quan L , m y n m nay l p thì b th t, l p thì

lúa th p giá nên tr không n i. May Chà-và nó không ki n ch n u nólàm ng t nó ki n thi t không bi t làm sao. i coi th kh l m, con ph iráng nh n nh c, ng h có vi c chi thì c y bên v con g c giùm, ch

u con c ng u c ng c , ng i ta ghét r i nh nhõi sao c.

- Ch t khách n nói trên u ng i ta, khó ch u quá!

- y! H l t da s ng i hay sao? Mu n n ph i l n vào b p. Con nh m m tmà ch u, ng nói gì h t. Mu n giàu thì ph i ch u v y ch sao.

- Vì mu n giàu mà con ph i ch u kh n n n m y n m nay, thi t h t s c!

- Có gì âu mà h t s c?

- V y ch i sao n a? Thi t, con ã thèm!



68

- V c a con nói b u l u, v y mà tánh nó thi t thà. Con th ng th ng mà d ynó ch .

- Có ông tr i xu ng mà d y nó, ch ai d y n i?

Tuy H ng X ng phi n trách, song vì mong n gia tài nên ít b a sau r ichàng c ng lót tót qua Cái Gi y n n n r c v v .

Qua n m 1930 ru ng mi t Láng Dài c ng nh mi t Quan L ; lúc c y r i btr i h n g n m t tháng, nên sanh th b en c n lá c n t, làm cho lúa m iph n ch t t i b y ph n. T i mùa g t u n m 1931, bà C Hoàng thâu góp

n sãy16 h t s c, mà ch c có n m ngàn gi lúa.

n ba ch c ngàn, tính ti n l i ã b n ngàn r i, mà có n m ngàn gi lúa,i lúa giá 0 60 m t gi , thì làm sao có mà tr n . Chà-và ch n t i nhày rà, h m ki n ng thi hành phát mãi nhà t. V ch ng ông C Hoàngn n h t l i mà ch n không nghe.

i b a Chà-và t i òi n , l i có cô Búi nhà. Cô hay cha m ch ng thi u n , Chà-và m ng nhi c, thì cô l y làm khinh khi, nên sáng b a sau cô tu t v

Cái Gi y.

Chuy n này cô Búi i có m t mình, cô em theo m t va-ly áo qu n c ng nhy l n tr c. n t i H ng X ng m t ra coi m i hay v tóm s ch qu n

áo, mà n trang c ng không l i m t v t nào h t.

Sáng b a sau có cô Bang Bi n H ng H nh v th m cha m . Cô vô nhà th yng cô Búi, cô bèn h i em là H ng X ng r ng:

- Con ba i âu v ng v y em?

- V em m i v b n hôm qua.

- H ! V hoài, m i v b a h m ây, nay v n a? Nó v sao em không i v inó l i nhà ây?

- i hoài coi k quá.

- Ch ng âu v ó, ch phân r v i nhau nh v y sao c.

- V em i chuy n này sao trong b ng em phát nghi quá!

- Nghi gi ng gì?

- Nó i hôm qua. H i hôm em m t coi l i thì nó tom góp qu n áo cùng ntrang mà em theo ráo, ch ng l i m t món chi h t. Em nghi nó tínhchuy n này nó v luôn b n sao mà.

Cô Bang Bi n v i bà C nghe nh v y thì ngó nhau ch ng h ng. Bà C h ing X ng r ng:

- Sao nó l y i h t mà con không c n nó?

16 m l t nh ng th v n v t, th a th i .



69

- Con có dè âu, ch ng nó i r i m i hay ch .

- V y thì con ph i tu t theo nó m i c.

- Theo làm chi?

- Theo ng dã lã mà r c nó v ch .

- Trong ý nó th y nhà mình bây gi n n n l n x n không mu n n a. Contheo n n n sao c. Thôi, thây k nó, nh nó v thì v , b ng không v thìthôi.

- Ê, ng có nói b y. V nh v y mà b hay sao. M y b a rày má có ýmu n bi u con v bên v con ây ch .

- V làm chi?

- Má mu n con v b n ít b a r i òn nói v i anh ch ho c vay b c, ho c bánt s t Quan L mà tr ph t n Chà-và cho r i nó ki n th a khó

lòng quá.

- Khó m mi ng l m má i!...

- Có gì âu mà khó? Con nói v i anh ch r ng vì mua t Quan L thi u b ci i vay, t ng tr l n h i ít n m thì tiêu n , nào dè lúa không có giá

nên tr không n i. Con nói b nào ru ng t y ngày sau c ng v vch ng con h ng. Bây gi n u anh ch b n ra b c tr n , c ng nh mua

t cho v ch ng con. Con nói nh v y ó th coi; ch ng nào anh chkhông ch u, thì con s nói thôi mua giùm s t ó l i, n u b n mua thìcha má y giá mua h i tr c mà thôi. Con nhân d p qua r c v con, nóiluôn chuy n ó n a. N u anh ch b n ch u ra b c tr n thì mình kh ebi t ch ng nào.

Cô Bang Bi n khen m tính cao và c ri t em i nói chuy n y. H ng X ngcó liêm s chút nh, nh ng b m v i ch c quá, chàng ph i xiêu lòng, nênngày sau chàng lót tót qua Cái Gi y. Chàng b c vô nhà, cô Búi th y, mà côlàm l , không thèm h i, còn v ch ng Bá H Ch nh thì h i l là qua h i nào

i thôi, ch không thèm h i th m sui gia. H ng X ng x n l n h t s c, songph i ráng mà ch u cái a v khó kh n l t l o y, trong lòng bát ngát, ngoài

t bu n hiu.

n t i chàng th y ông Bá H n m hút á phi n, chàng m i men l i mà nóing: “Con có m t vi c nhà b i r ì quá, nên con qua th a cho tía hay: S làm tr c cha c a con có mua d i kinh Quan L m t s ru ng n m ch c

ngàn, vì thi u b c nên có vay c a Chà-và ba ch c ngàn. M y n m nay b th t,i b giá lúa th p, nên tr n không n i. Bây gi ch n làm khó, h m i ki n.

Cha v i má con bi u con qua nói v i tía li u coi nh có mua s t ó l i thìcha v i má con s bán cho tía, hay là tía mu n ra b c tr n r i l y t y màcho v ch ng con ng b c ng c”.



70

Bá H Ch nh nghe r nói nh v y thì l m c m ng i y, tay c m ng hút, m tmang ki n g ng vàng, ngó r trân trân mà áp r ng: “Tr i i! anh ch làm l n

n m c n n n, bây gi mày bi u tao ph i tr n ó hay sao? Tao nói chomày bi t, v mày nó phi n chuy n ó l m. Nó nói n n n l n x n nó khôngch u v b n n a âu. Ch ng nào v ch ng tao ch t r i mày s tranh gia tài,ch ch a gì mà mày tính n tr c v y sao c”.

ng X ng h th n không bi t l i chi mà bi n bác, nên riu ríu i l i b ván phía chái trên mà ng i. Chàng li u nói n a thì nh c mà vô ích, b i v y

sáng b a sau chàng tính v Láng Dài. Chàng xu ng nhà sau ki m v mà nóing:

- Mình s a so n mà v b n v i tôi.

- Thôi, tôi không thèm v b n n a âu.

- a! Sao v y?

- Tôi s n l m. V b n ây Chà-và nó bán t i qu n áo c a tôi n a a!

- Có âu mà t i v y l n.

- Sao l i không có. H i i c i tôi, sao không nói tr c vi c n n n cho tôibi t. G t tôi nh v y, tôi gi n l m, tôi không v b n n a. Thôi mình v

i v khác ng lo làm n mà tr n . ng có qua bên này n a.

ng X ng ch ng h ng, tr n m t ngó ngay v mà nói r ng:

- Mình nói thi t hay là nói ch i?

- Nói thi t ch .

- T i mình th y cha m tôi m c n , nên mình d t tình v ch ng v i tôi ph ikhông?

- Ph i.

ng X ng ngó quanh qu t, th y bà Bá H ng i g n bên ó, mà bà không ti can gián con, thì chàng v a phi n, v a t c, v a h th n, não n . H th n cái qu báo ngày tr c ham giàu nên ngày nay b nh c, não n v cái thóii không c n nhân ngh a, ch k b c ti n mà thôi. Tuy v y mà chàng không

mu n l cái chân t ng cho thiên h th y, nên chàng g ng c i mà nói v i r ng: “Tôi cá m n mình l m. Thôi mình bên này m nh gi i”

Chàng t giã cha m v r i ra l ón xe h i ò mà v , th y m y ng i queni xóm không dám ngó, trong trí tán lo n, mà ngoài m t ph i làm màu t i

i.

*

* *



71

ch ng H ng S Tô H ng Thi n ã v Sài Gòn, d n nhà u ngMayer, em cô H o v i hai a con c a cô v ó mà nuôi, và mua c d n

t c n ph , t i dãy ph mua g n ch Tân nh, mà cho thím giáo u v ihai a con trai c a thím mà coi thâu ti n ph .

y m con thím giáo t này (rày) c no m lành l , kh i ph i lam l c ckh nh x a n a. Th ng Hòa là con trai l n, thì i h c s p ch nhà in. Cònth ng Hi u, là con trai nh , thì thím xin cho vô tr ng d i t H mà h cch . Ph n cô H o l i còn sung s ng nhi u h n n a. V ch ng H ng S

ng cô nh con , và t ng tiu hai a con c a cô c ng nh cháu n i trongnhà. Bây gi m con cô H o m c áo qu n nh n nha, chân giày chân v , t ingày tóc g láng m t, m t mày tr ng trong, h i ra thì ng i xe h i, eo h txoàn, ai th y c ng cho là con nhà giàu sang, ch không ai dè gái hàn vi b

n sóng ái tình gi i vào ã b m d p.

ch ng ba Lân c ng còn bên Khánh H i, th y cô H o có ph c c sangtr ng, thì không dám khinh khi hi p áp n a, mà l i còn theo b , mong

t ngày kia m n ti n ng l p ti m mà ra m t y s v i ng i ta.

t bu i s m m i, ông H ng S Thi n i xu ng nhà B ng mà g i b c.Ch ng ông v m t mày h n h , v a b c vô c a thì con H ng v i th ng Tôch y ra m i a ôm ông m t chân mà m ng ông n i, c i nói om sòm. Cô

o b c l i kéo con và nói r ng: “ ng con, ông n i i m t, ông n i thay ông n i ngh ch ”. H ng S Thi n c n r ng: “Thây nó mà? chú ch ii nó m t chút”. Ông ng i ch m h m, ôm hun m i a vài cái, r i n m tayt h t lên l u.

t lát ông thay mát r i ông d t s p nh tr xu ng và kêu v mà nóì r ng:“H i nãy tôi xu ng B ng h nài quá, nên tôi mua h t n m cái gi y s ây”.Ông v a nói v a a n m mi ng gi y cho v coi.

Bà H ng S c i và h i r ng:

- Gi y s gì v y?

- Gi y s Th ng H i, trúng c c t i m t tri u ng b c Trung Hoa, sth nhì trúng n m ch c muôn, s th ba trúng hai m i l m muôn.

- H bán bao nhiêu m t s ?

- M c h n s bên mình nhi u l m, m i s bán t i ba ng r i.

- Cha ch , n u ai trúng c c thì giàu l n l m há? H mua nhi u không?

- Vì m c nên ít ai mua, duy có ng-lê và Khách-trú h mua nhi u mà thôi.

- N u mình trúng c thì kh e l m?

- H nài n quá, có l mình trúng a. Tôi mua th n m s ây, tôi chiacho mình m t s , tôi m t s và ba m con c a con hai m i a m t s



72

ng coi ai trúng cho bi t. Con hai, con l y vi t m c a ây cho chú biêntên m i ng i trong gi y s ch i, con.

Cô H o l y vi t m c em l i. Ông H ng S s p n m gi y s trên bàn r ibiên tên m i ng i vào góc m t mi ng. Biên r i ông a h t cho bà và nói

ng: “Thôi, mình m t s t mà c t cho k , ng ít tháng n a x coi s aitrúng cho bi t. Tôi có d n th y bán gi y s , h ch ng nào bên Th ng H i x

i h g i gi y qua thì ph i cho tôi hay ng tôi xu ng B ng tôi dò”.

Cách ít ngày, ông H ng S Thi n c dây thép c a th y Bang Bi n Lâmi L i, là cháu r , ánh mà cho hay ông C Tô H ng Hoàng ch t, nh n m

ngày m i táng. V ch ng H ng S bàn tính v i nhau, tuy bà C không bi tu, song ông C là anh ru t, tình c t nh c không l không th ng, nên v

ch ng ph i tr v ph lo t ng táng anh, cho tr n ni m huynh . Hai ông bàgiao nhà c a cho cô H o coi, s p qu n áo vô va-ly, r i lên xe h i tu t v LángDài.

Cu c t ng táng ông C Hoàng thì ông H ng S Thi n gi tr n o làm em,ông s m m t t r t x ng áng mà t anh, ông xé kh n b t tang cho anh,ông nghe ch dâu than không ti n thì ông l i cho m n n m tr m ng b c

ng làm cho l . Ông dòm th y sui gia c a ông C là Bá h Ch nh khôngn, mà c ng không th y m t v c a H ng X ng, thì ông l y làm k , nên

kêu H ng X ng mà h i r ng:

- ám ma c a anh C , mà sao chú không th y v cháu?

- Th a, v ch ng cháu ã thôi r i.

- Thôi h i nào?

- Th a, v cháu b cháu, nó v bên cha m nó h n m t n m nay. Nó ãvào n t i Tòa mà xin phá hôn thú; cháu có c trát òi r i, ít b a n aTòa x .

- V ch ng cháu n v i nhau có con hay không?

- Th a không.

- V cháu ki n xin phá hôn thú, v y mà cháu b ng lòng hay không?

- Má cháu bi u kêu nài, ng ch u phá hôn thú. Song cháu ngh nó v bênCái Gi y, nó l y h ã có ch a thè lè r i, mình c u mà ph t cho kh imang x u, còn n c nào n a mà ng n tr !...

Vì ông H ng S Thi n gi n ch dâu, nên ám c i H ng X ng ông không, mà t y n nay ông c ng không t i nhà n a, b i v y vi c v ch ngng X ng b t hòa ông không hay bi t chi h t. Nay H ng X ng nói t ty u cho ông nghe, thì ông ch ng h ng, không dè cu c nh n duyên

ng x u n m n nó k t qu lôi thôi mau l n th này. Ông rùn vai l c uch không n nói ti ng chi h t. Nh n cái vi c y, ông m i b c mò h i th m



73

nh ng ng i quen bi t thêm n a. Nh v y mà ông bi t rõ h t gia o c aanh, ã bi t vi c c a v ch ng H ng X ng, mà l i còn bi t vi c n n n c aông C n a.

ng táng ông C Hoàng xong r i, v ch ng H ng S Thi n m i lên xe vSài Gòn. i d c ng ông bèn thu t các vi c ông nghe ó l i cho v hay. Bà

ng S ch c l i l c u mà nói r ng:

- Rõ ràng qu báo nhãn ti n! Có v y nh ng ng i tham lam, nh ng k b tngh a h th y h m i t n.

- Thánh hi n x a nói trúng l m mà? “Thiên võng khôi khôi s nhi b t l u”.i ch C ch ham ti n l m, nên bây gi ch b i r i v ti n b c nh v y ó.

Còn ngày tr c con ch l y ng i ta ã có ch a, mà ch xúi gi c bi u b ing c i con nhà giàu, nên tr i ph t m i khi n bây gi dâu ch b con

ch r i l i l y ng i khác có ch a. áng l m! áng l m!

- Vi c v ch ng H ng X ng nh v y ó, n u con H o nó hay ch c nó c i!

- Nói cho nó hay mà làm chi, ng nói.

- N u v ch ng H ng X ng b nhau r i mà th ng n n n n, xin c icon H o l i, thì c ng c l m ch !

- Ai mà thèm! Tôi không cho con H o ng nh v y âu. H i u ã khôngph i, bây gi ai ch u. Tôi không mu n cho con H ng v i th ng Tô kêu ch

b ng bà n i âu.

- Mình nói ph i a! M y m con nó v cái nhà ó u ng l m. Không bi t mcon ch C có hay mình nuôi con H o hay không?

- Mình m y b a, v y ch mình không có d ý coi ch C ho c cô BangBi n có bi t hay không sao?

- Không có nghe ai nói t i m con thím giáo h t.

- Khách n ông c ng không ai nói t i. Ch c h không hay; ch n u h hay,có l nào h không h i th m.

- Thôi mình làm ph i, ch ng c n cho ai bi t làm chi. Mà c ng ch ng nên chocon H o bi t vi c gì h t, nh c chuy n c thì nó bu n ch ích gì.

Thi t nh v y, v n nhà v ch ng H ng S Thi n không thèm nói vi c vch ng H ng X ng l n x n cho cô H o bi t. Còn cô H o, thì cô h i th m ông

au b nh gì, ch t b a nào, chôn ngày nào, mà cô không thèm nói t i bà Chay là H ng X ng.

Thím giáo u hay v ch ng H ng S v , thím c ng l t t l i th m, màthím c ng không nói t i tên H ng X ng.



74

a nay ng i ta th ng nói: “Tích thi n phùng thi n, tích ác phùng ác”. Nhàông H ng S làm lành, ph i nên t nhiên ông g p nh ng chuy n vui. M tbu i chi u, v ch ng ông v i cô H o ng s a so n lên xe h i i ch i. Cóng i em th mà a cho ông. Ông th y bao th thì bi t th c a nhà B ng.Ông m ra c m i hay r ng: trong n m cái gi y s Th ng H i ông muahôm tháng tr c ó, có m t s trúng nh m s th ba c hai m i l mmuôn ng b c Trung Hoa.

ch ng H ng S v i cô H o u m ng quýnh. Bà H ng S l t t m tt l y n m cái gi y s ra, r i d t nhau lên xe i h t xu ng nhà B ng mà dò

coi s c a ai trúng. Bà H ng S ôm con H ng trong lòng, còn ông H ng sthì ôm th ng Tô, v ch ng ánh cá v i nhau, bà nói con H ng trúng, ông nóith ng Tô trúng.

Cô H o chúm chím c i mà nói r ng: “Con vái cho s c a chú trúng, chthím, ho c con; ho c m y a nh trúng, r i ti n b c có bi t làm vi c gì âu”.

Bà H ng S ng vui nên quên dè d t, nghe m y l i nh v y bà v i ápng: “Con khéo lo d không! Thím vái cho m y m con c a con trúng, ng

ch b c v Láng Dài a cho ch C coi ch i c ng ng mà”.

Cô H o nghe nói t i bà C , thì cô h t c i, l i cúi m t xu ng mà th dài. Xexu ng t i B ng, ông H ng S c m n m cái gi y s và d t h t v con và cháuvô dò. Té ra cái gi y s tên H o trúng. Bà H ng S m ng quá. Bà day l i

m tay cô H o mà nói r ng: “Tr i ph t công bình l m! Chú thím trúng c ngkhông ích gì. Con trúng m i ph i. Con ph i giàu cho h h t khinh khi, b c

o con t này (rày) v sau n a”.

Ông ch và nh ng ng i giúp vi c trong nhà B ng u xúm l i ng xungquanh mà coi cho bi t m t ng i h u h nh c trúng s . Ông H ng S nói

ng r ng: “Con gái c a tôi a”. Ông ch nhà B ng b t tay chào m ng côo và khen cô có ph c. Ông l i bi u giao cái gi y s trúng y ng ông g i

mà lãnh b c giùm cho. Ông H ng S a gi y s ; ông ch nhà B ng làm choông m t cái biên lai c m làm b ng. Ông H ng S h i hai m i l m muôn

ng b c Trung Hoa tính ra b c mình là bao nhiêu. Ông ch nhà B ng tínht chút r i áp r ng: “Theo giá b c b a nay thì hai m i l m muôn ng

c Trung Hoa thành ra m t tr m b n m i b y ngàn l n m m i tám ngc ông D ng.

ch ng H ng S d t cô H o v i hai a nh lên xe mà v . Xe ch y t i nhàth , ông H ng S l i bi u s p-ph i th ng lên Tân nh mà báo tin chothím giáo u hay. Xe h i v a ng ng ngay c a, bà H ng S th y thím giáo

ng ng i may áo thì bà kêu mà nói l n r ng: “Thím giáo, thím giàu l n r i!ng thèm may n a, b i. Con Hai nó trúng s t i m i b n, m i l m

muôn l n”.



75

Thím giáo u ch a hi u vi c chi h t, song nghe kêu thì thím b may, l tt ch y ra. V ch ng H ng S v i cô H o leo xu ng xe r i d t hai a nh

vô nhà. Bà H ng S nói n a r ng: “Lên nói cho thím m ng, con hai c amình nó trúng s c t i m t tr m b n m i b y ngàn ng b c l n. Thôi,thím kh e r i, bây gi thím giàu h n tôi n a a”.

Thím giáo l láo, ngó cô H o r i ngó v ch ng H ng S mà nói r ng: “Sâu mà trúng nhi u d v y?”

Ông H ng S bèn em mà thu t cho thím giáo nghe chuy n tháng tr công mua gi y s Th ng H i chia cho m i ng i m t s , b a nay s c a cô

o trúng th ba, c t i hai m i l m muôn ng b c Trung Hoa.

Thím giáo hi u r i, thì thím m ng quýnh, nên m i khách ng i, c l ng x ngi qua i l i r i nói r ng: “Con H o nó nh ph c c c a ông bà; ông mua

gi y s ông cho, nên nó m i trúng. V y ti n nó trúng s ó là ti n c a ôngch ”.

Ông H ng S c i mà áp r ng: “Nói nh v y sao c. Ph i, gi y s nótrúng ó là gi y s c a tôi mua cho. Mà nó có ph n làm giàu, nên nó m itrúng ch . Ti n trúng s ó là ti n c a nó, nào ph i ti n c a tôi. Sao v ch ngtôi m i ng i có m t s , hai a nh c ng v y mà l i tr t h t, có m t mình nótrúng? Không ph i t i nó có ph c c riêng nên nó m i c h ng cáiph n ó hay sao?”

Thím giáo c i ng n ngo n và nói: “Nh ông bà nuôi nó nên m i c v ych . ó là ph c c c a ông bà, ch không ph i nh ph c c c a nó

âu”.

Bà H ng S chen vô mà nói r ng: “Thôi, nói vi c ph c c làm chi. Nótrúng s thì mình nói chuy n m ng cho nó”.

t nhà h n h , nói chuy n vui c i, mà ch ng nói chuy n chi khác h n lànói chuy n trúng s , nói t i n m gi chi u, th ng Hi u i h c v , k th ngHòa i làm v n a, mà nói c ng ch a ã thèm.

Tr i g n t i, bà H ng S nói r ng: “Làm sao cho ông c u nó hay ng m ngcho nó... N y, tôi tính nh v y: Thím giáo d t hai a nh l i nhà tôi n

m. Tôi v mua thêm ng bà con mình làm ti c n m ng con hai trúng ch i. Bây gi th ng Hòa ph i theo xe h i ây, a v ch ng tôi v i s p nh nhà r i nó ng i xe i th ng qua Khánh H i mà r c c u m nó. Còn thím

giáo v i th ng Hi u thì khóa c a r i kêu xe kéo mà l i sau. Tôi v tr c ngsai u b p i theo xe h i xu ng ch B n Thành mua n ng d n ti c.Thôi, s a so n mà i, k o t i r i. Hòa a, i v i chú thím ây con”.

ch ng H ng S , cô H o, th ng Hòa v i hai a nh lên xe. Bà H ng Scòn kêu thím giáo mà d n vói r ng: “R i thím i xe kéo mà l i mau mau nghekhông, thím giáo”.



76

Xe v t i nhà, bà H ng S kêu u b p, a m i ng b c, bi u theo xei xu ng B n Thành mua n, ngu i hay h p, th gì ngon là mua và

bà d n h xu ng t i B n Thành thì s p-ph b u b p ó mua , còn xei v i th ng Hòa th ng qua Khánh H i r c v ch ng ba Lân, b n v s ghén Thành r c u b p.

ch ng H ng S c ý, nên gi n v i con H ng và th ng Tô, c i nghe omsòm. Cô H o c ph c, cô c ng hân hoan, song cô chúm chím c i hoài,ch không nói chi h t.

Cách m t lát, thím giáo v i th ng Hi u l i, m con n m c m i, song i bch không i xe kéo nh l i bà H ng S d n.

Tr i t i, bà H ng S bi u cô H o v n èn khí sáng cùng nhà. B a nay côo m c m t cái áo màu n c bi n, trong lót màu bông h ng d t, tai eo

bông nh n h t xoàn l n, ch ng ph t èn khí lên ánh sáng èn khí d i áo vàbông tai, r i màu áo v i bông tai chi u l i m t cô làm cho cái g ng m t thiênnhiên chân ch t c a cô m thêm cái nét h u duyên kh ái, coi nh th tr i

n cái hình vóc, cái m t mày y mà h ng cái phú quý vinh hoa, chkhông ph i mà ch u b n cùn lao kh .

Bà H ng S kêu thím giáo bi u ng i cái gh m t bên bà, r i bà nói nho nhng: “Thím ngó con hai ó coi. Lúc này nó phát t ng coi ng quá, ph i

không thím? Hèn chi nó trúng s , ph i l m mà. Cha ch ? Ch C c a tôi chhay ây, ch ch t c!”

Thím giáo c i.

Xe h i v t i. V ch ng ba Lân rón rén b c vô u m c áo dài, l i có d tth ng con theo n a. V ch ng xá ông và bà H ng S , chào thím giáo. Ch ngth y cô H o bên phòng n b c qua, thì ba Lân vùng la r ng: “Cháu, nghenói cháu trúng s gì t i m i b n, m i l m muôn ng b c l n, ph i khôngcháu? Cha ch ! Có ph c quá! Cháu lãnh b c r i, cháu cho c u m n ch ngvài ngàn ng, c u m m t ti m bào ch thu c b c thôi, thì kh e bi t ch ngnào!”

Ông H ng S c i và nói r ng: “ c mà, chú ba nó ng có lo, th vàingàn mà ngh a lý gì”.

ba Lân nghe nh v y thì l y làm c ý, mà vì m ng quá nên thím a m t,mu n nói mà nói không c ch ú m y l i: “Tôi không dè... Cháu có ph cquá... C u m làm n c âu quên ân cháu”.

ch ng H ng S m i v ch ng ba Lân ng i nói chuy n ch i. Ba Lân kéné, ng i cái gh nh trong góc, còn v thì theo b ng m th ng Tô và nóichuy n v i con H ng.

Cô H o ch cho b i t bàn n, s p gh ng i, r i ra sau coi cho u b p n un.



77

d n xong r i, bà H ng S m i h t ng i l n tr nh u ng i chung m tcái bàn l n mà n u ng cho vui. V ch ng ba Lân nói n c m chi u r i, songbà H ng S kh ng ch u, bà ép ph i ng i vô mà n n a.

ba Lân ng i m t bên cô H o, theo o b cô, nói ti ng nh nhoi, ch khôngdám làm m t l n nh h i tru c n a.

ng b a n, có m t, ông H ng S bèn h i cô H o r ng: “Con Hai, bâygi con có m i m y muôn ng b c, con tính làm vi c gì, âu con nói chochú nghe th coi”.

Cô H o ng d y th a r ng: “M con con nghèo kh , ói rách. Nh chú thím lòng th ng xót, chú thím em v nuôi d ng b o b c má con v i hai ema con u c lành l no m, còn thân con thì c sung s ng quá sng c a con. Bây gi th t con không còn mu n chi h t, ch cúi xin chú thím

làm ph c b o b c má con và nuôi giùm con v i hai a nh hoài, m cona con tình nguy n h t lòng n ân ngh a cho chú thím ch ng nào ch t m i

thôi. Còn ti n b c trúng s ó, con ngh gi y s c a chú mua cho, may ctrúng thì s ti n y con ph i giao cho chú, ch con không lãnh. Con ch xin

t u này : C u m c a con nghèo, c c kh quá. Con xin chú l y trong sc trúng ó ch ng vài ngàn ng ng cho c u m con làm v n mà buôn

bán, còn bao nhiêu thì chú thím dùng, ch má con v i con nh chú mà cnh v y thì r i, không c n ti n b c chi n a”.

Ông H ng S v a g t u v a ngó v mà nói r ng: “Con nói nghe ph ingh a quá, không tham lam, không kiêu hãnh, bi t ân ng i làm ân, bi tth ng trong thân t c. Ng i có tánh tình nh v y thì quí báu h n b c muôn

c tri u. Vi c nuôi con v i hai a nh thì chú thím ã nh t nh, t nhiênchú thím nuôi hoài, làm sao mà b con c, nên con ph i lo. Ph n thím giáo

ng v y, h chú thím s ng n ch ng hào thì b o b c thím n ch ng y.Còn ti n b c trúng s là ti n b c c a con; con mu n dùng làm vi c gì condùng, giao cho chú thím sao c. Chú thím ti n dùng không h t còn l y làmchi n a. Chú mua gi y s chú cho con, may con trúng, thì con h ng. Thôibây gi chú tính nh v y; ch ng nào nhà B ng lãnh giùm s b c r i, con

y vài ngàn mà cho chú ba ây ng chú làm v n l p ti m thu c. Còn l i baonhiêu thì con g i trong nhà B ng, th ng th ng coi ai bán ru ng v n nhà c a

, thì chú l y b c ó mà mua giùm cho con, ng có huê l i thêm n a mànuôi thím giáo, th ng Hòa, th ng Hi u m i c”.

Ba Lân m ng quá, nên h t mà áp r ng: “Ông tính thi t là hay. Nên mua m tcái nhà cho ch tôi sung s ng m t chút, k o x a nay ch c c kh quá. Còn

c cho tôi m n mà l p ti m, h tôi làm n khá thì tôi tr v n l i cho cháutôi, nh tr m t l n không c, thì m i n m tôi góp m t m , góp nhi u n mcó l t t c”.



78

n u ng xong r i chuy n ch i t i m i m t gi khuya, ông H ng S m icho xe h i a m con thím giáo v i v ch ng ba Lân v .

i ba gi chi u, tr i trong gió mát. Cô H o xin phép bà H ng S mà d tcon xu ng B n Thành coi c u m d n ti m bán thu c b c ra th nào. Bà

ng s ã cho phép, mà bà còn bi u l y xe h i mà i, r i luôn d p chth ng vô Ch L n, tr c cho s p nh h ng mát, sau mua ít cây hàng v mayáo qu n cho chúng nó.

Cô H o thay i áo qu n, eo n trang, s a so n cho s p nh , r i m cont nhau ra xe h i mà i.

Xe ch y r i, v ch ng H ng S ng i trên l u mà u ng n c trà, Bà m i h iông r ng:

- Con Hai lãnh b c trúng s , nó cho c u nó có hai ngàn, còn t i m i b nmuôn r i. Mình ph i tính làm v c gì có l i giùm cho nó, ch g i trong

ng hoài hay sao?

- Lo gì? G i trong B ng c ng có l i v y ch . Tôi tính th ng th ng coi g nây có cái nhà nào bán thì tô mua ng cho thím giáo thím . Còn mu n

làm l i thì ph i mua ru ng m ì ch c. coi ai bán ru ng r i s mua.

- Con nh k quá, trúng s c m i m y muôn ng b c, mà nó coi c ngnh không, nó không bi t m ng. Con nhà nghèo mà không ham ti n.

- Tánh nó nh v y tôi ch u l m.

- May nó mua s Th ng H i nó trúng nên thiên h không hay, ch nóánh s bên này nó trúng thì nh t trình la ó lên, r i m c s c ông l n ông

nh bu l i mà c i.

- Mình coi ý nó mu n l y ch ng hay không?

- Không có ý ó âu, nó c lo nuôi con mà thôi.

- B nó còn th ng th ng H ng X ng hay sao?

- Th ng hay không thì không bi t, ch ng bao gi nó nói t i.

- Tôi vái cho nó không thèm l y ch ng, ng nó h h v i mình.

- Nó th ng hai a con nó l m mà, ch c nó không l y ch ng âu.

Hai ông bà m i nói chuy n t i ó thì có m t tên b i ch y lên th a r ng:

- B m bà, có bà C lên th m ông bà.

- Bà C nào?

- B m, bà C d i Láng Dài.

Hai ông bà nhìn nhau, mi ng chúm chím c i. Ông H ng S bi u tên b ixu ng tr c coi tr u n c, r i ông nói v i bà r ng:



79

- Ch C lên chi ây kìa? May m con con hai i ch i h t, ch n u nó nhànó g p thì coi k quá!

- K gi ng gì? Ch l n ch b y, thì ch m c c ch nó có sao âu mà s , nh tlà bây gi nó giàu to, nó g p ch coi còn ng n a a...

- Thà là g p nó âu, ch g p trong nhà mình thì nh t nh t quá!

- Ông nói ph i l m. Ch ng nh ng là g p trong nhà mình thì khó coi màthôi, mà tôi c ng không mu n cho ch bi t con hai bây gi nó ra làm sao

a. Thà lâu n a r i t nhiên ch hay, ch càng h th n nhi u. láta tôi d n bày tr ón ngoài c a, n u con hai i ch i v mà ch C còn

ây, thì nó bi u con hai i th ng lên thím giáo mà ch i.

- Tính nh v y hay l m. Cho ch g p dâu v i cháu n i mà làm gì.

Ông H ng S bi u bà xu ng. ti p khách r i m t lát ông s xu ng sau. Bàng S xu ng l u, th y bà C Hoàng mà l i có cô Bang Bi n H ng H nh

i Tú Tài Tô H ng X ng n a. Bà chào h i và m i ng i l ng x ng.

Ông H ng S nghe có ti ng c a H ng H nh và H ng X ng nói, ông m ith ng th ng i xu ng l u. Ông chào ch âu, m ng hai cháu r i h i r ng: “

i bà con mình m nh gi i h t h ? Ch v i hai cháu lên t i h i nào?”

ng X ng ng d y th a r ng: “Th a lên t i h i m t gi ”.

Ông H ng S châu mày h i n a r ng:

- i b ng th gì mà lên t i m t gi ?

- Th a, i xe ò B c Liêu ch y h i khuya. B i ng xa, má cháu m t,nên lên t i Sài Gòn cháu l y phòng ngoài khách s n cho má cháu ngh m tlát, i tr i mát r i cháu m i d t i ki m nhà chú ây.

- Lên trên này ch i hay là có vi c chi?

- Th a, lên th m chú thím.

Bà H ng S bèn ti p mà nói r ng:

- Nhà trên này r ng rãi quá sao không i th ng lên ây mà ngh , l i nhàng làm chi cho b c b i v y?

Cô Bang Bi n áp r ng:

- Th a, má cháu không dám làm c c lòng chú thím. L i nhà ng cho g nn xe ng khuya i v cho ti n.

Bà H ng S nghe nói nh v y thì châu mày h i r ng:

- a! Khuya v hay sao? Lên ch i hay là có vi c chi mà v g p d v y?

- Th a, c ng có chuy n. m t lát r i má cháu nói cho chú thím nghe... it b nhà không ai coi sóc, nên lâu không c.



80

Bà C Hoàng nãy gi ng i n tr u, bây gi bà nghe con m h i ra r i, bà m ing h ng mà nói r ng: “ nhà không có ai h t, c c ch ng ã ph i ráng mà iây. M y m con tôi lên ây tr c là th m chú thím, sau nói vi c nhà cho chú

thím rõ. S là n m tr c, lúa còn cao giá, v ch ng tôi có mua m t s ru ngi kinh Quan L . Vì trong nhà không b c, nên ph i vay m n c a Chà-

và ba ch c ngàn. Mua t ó b th t luôn m y n m, r i k b lúa không có giáa, tr n không n i. M y n m tr c còn ráng mà tr ti n l i c, rút haim nay lúa giá t quá, tr ti n l i c ng không n i. Ông m t r i, ch n làmt, nó vô n nó ki n. Nó c án, ã biên t ch h t th y nhà c a, trâu bò,

ru ng t c a v ch ng tôi ng b . V ch ng tôi làm c c kh quá m i cóchút nh s nghi p; nay ch n thi hành phát mãi, thi t au n bi t ch ngnào. Vì v y nên m y m con tôi lên ây t thi t công vi c nhà cho chú thímth ng và xin chú thím thi ân b c mà c u giùm m con tôi. Bây gi tôi ãcùng th r i, ch trông c y chú thím mà thôi, n u chú thím không th ng thìt ph i bó tay ch u ch t, ch không bi t làm sao c!” …

ch ng H ng S ng i lóng tai mà nghe, ch ng bà C nói d t r i, ôngng S m i áp r ng:

- Giúp cho ch , tôi s n lòng l m, mà giúp cách nào bây gi ?

- Chú thím cho m y m con tôi vay s b c tr n cho Chà-và ng kh i thi hành phát mãi, r i th ng th ng m con tôi l n h i làm mà tr l i cho

chú thím.

- V ch ng tôi mua nhà ph , ti n b c s ch bách, âu còn mà giúp ch . H ich i c i v cho Tú Tài, ch nói sui gia c a ch giàu b c nh t, l i dâu c ach là con út, h Tú Tài vô ó thì no l m, v y thì ch c y sui gia giúp giùmcho.

Bà C Hoàng nghe nh c chuy n c thì bà m c c , m t mày s ng trân, songbà ph i ráng c i g ng mà áp r ng:

- i! Còn gi ng gì mà sui gia, chú?

- a, sao v y?

- H thi t là không bi t u. . .

- Giàu l m mà sao l i không bi t u?

- B í tôi th y giàu tôi mê, nên tôi m i l m. V th ng X ng th y tôi m c nnó khinh khi tôi, c vài n m r i nó b th ng X ng nó v b n, nó l ytrai có ch a. Hôm u n m ây nó vô n t i Tòa mà ki n xin . Tòa m i

xong, ã lên án phá hôn thú r i.

Ông H ng S quay qua n i v i H ng X ng r ng:

- Qu báo c a cháu ó! Cháu th y hay không?



81

ng X ng m c c , nên cúi m t ngó xu ng t, không nói chi h t. Ôngng S l i nói v i bà C r ng:

- Ch có tài làm sui v i nhà giàu. Bây gi Tú Tài ã v r i. V y thì chki m nhà giàu khác mà làm sui ho c may ng i ta giúp cho.

- Nhà giàu ngã h t, ai c ng m c n lút u. Mà d u có nhà giàu i n a, bâygi h th y tôi suy s p h c ng không ch u làm sui v i tôi. Tôi ch c bâygi duy còn chú thím có nhi u ti n, xin chú thím c u m con tôi.

- Tôi ã nói tôi mua nhà ph h t ti n r i. Mà d u tôi còn ti n c ng ph i thân tôi ch .

- Chú nói v y, ch làm sao mà chú thím h t ti n c. Chú thím không cócon. B nào gia tài c a chú thím ngày sau c ng v cháu nó h ng.

- Ch r a v ch ng tôi hay sao?

- Không, nói chuy n mà nghe v y ch . B nào gia tài c a chú thím ngày saung v cháu h ng. V y thì bây gi chú thím giúp l n cho tôi tr n ,ng nó níu s nghí p c a cha nó l i!

- Ch ý v gia tài c a v ch ng tôi quá, nh ng mà ch tính sai. Tuy vch ng tôi không có con , song c ng có con cháu nuôi ch . Ch ng nào vch ng tôi ch t thì con nuôi tôi nó h ng gia tài, ch cháu h ng sao c.

- Con nuôi mà h ng gia tài sao c?

- Ch ng v ch ng tôi già, tôi làm rành r ch . Ho c tôi làm chúc ngôn, ho ctôi ra gi a Tòa tôi nh n là con tôi thì nó n gia tài c ch gì.

- Con nuôi là ng i d ng, sao cho b ng cháu ru t là ng i trong thân t c.

- Con nuôi mà nó có ngh a thì c ng quý v y ch .

- Chú nói nh v y, thì chú không th ng hai a con tôi.

- Ru t th t c a tôi sao l i không th ng. Nh ng mà ng i d ng mà h cóngh a, nhi u khi mình còn th ng h n là ru t th t n a.

Bà C c u c u, mà bà b n ng ra hoài, nên bà ng i bu n hiu, không cònph ng th chi mà nói n a.

Cô Bang Bi n th y v y cô m i chen vô khóc lóc và n n n . Ông H ng Skh ng kh ng m t lòng, không ch u giúp ti n tr n .

con bà C n n n t i g n t i mà c ng không c l i, trong lòng phi n, nêncáo t mà tr xu ng khách s n ng khuya v B c Liêu. V ch ng H ng S

m l i n c m, m i h t s c mà bà C không ch u, nên ph i cho m conbà v .

ch ng H ng S a ra c a, thì ngoài ng ã èn r i. Ông H ng h i H ng X ng r ng:



82

- Ch n biên t ch, mà có y t th nh ngày phát mãi hay ch a?

- Th a, ch a. Ch ng nào y t th nh ngày bán thì cháu s cho chú hay.

- Cho hay ng chú xu ng coi ch i, ch có bi t làm sao!

con bà C v a b c ra kh i c a ngõ, thì xe h i cô H o v t i, quanh vôa. Hai àng g p nhau, mà vì tr i ã t i r i, nên có l không nhìn nhau

c.

Cô H o v , mà v ch ng H ng S không thu t vi c m con bà C n nhàcho cô hay, l i h i th m ba Lân d n ti m thu c xong r i hay ch a. Cô H ogiúp c cho c u làm n, thì cô l y làm c ý, nên nghe h i th m, cô li n

áp r ng: “Th a, ti m d n xong r i h t, d n t t quá. C u con có nói nay maigì ây s lên m i chú thím xu ng d ti c r u khai tr ng”.

Thi t v ch ng ba Lân m n m t c n ph l u g n nhà ga xe l a, d n m tti m thu c b c treo b n hi u “K LÂN I D C PHÒNG”, t k m i tinh,ch a th cao n hoàn tán, bi u th ng Hòa thôi làm nhà in v ti m phcoi bán thu c.

i b a sau, v ch ng ba Lân lên m i v ch ng H ng S xu ng ti m d ti ckhai tr ng, l i c n d n cô H o c ng ph i i và d t hai a nh theo v i.

Ti c r u khai tr ng d n r t trang hoàng. Ba Lân b t kh n en, b n áo lóti, i giày tây m i, ng ti p khách, b nghiêm ch nh cao th ng ph i m t

danh y, khác t ng m o th y bói ngày tru c xa l m. Khách ông g n ba ch cng i, tr v ch ng H ng S cùng thím giáo u, cô H o ra, thì toàn làth y thu c v i ch ti m bào ch thu c.

Ti c mãn, v ch ng H ng S v i cô H o lên xe mà v , ông H ng S khenng: “Chú ba Lân làm coi c quá. Chú có v n, chú ch các th thu c nh chú bán ít n m ây chú giàu ch gì”.

May trong lúc này có m t cái nhà bánh-ích17 ng Mayer treo b n rao bán.Cái nhà y cách nhà ông H ng S ch ng vài tr m th c. V ch ng H ng

d t cô H o l i coi, th y nhà còn m i, t c ng r ng, nên tr giá b y ngànmà mua li n, tên cô H o ng b . Mua nhà xong r i, ông H ng S m imua gh , gi ng, t , ván, mà d n r c r , r i bi u cô H o r c m v i em v

ó mà cho thong th , còn cô v i hai a con c a cô thì c ng luôn v i vch ng H ng S , vì bà H ng S không ch u lìa m con cô. Tuy riêng, song

g n, nên m i ngày cô H o u có d t s p nh v th m m , ho c thím giáoch y l i ch i, hai nhà nh m t, úng b c phong l u, không ham ti n mà v ncó ti n, v ch ng H ng S không con mà bây gi c ng nh có con, m conthím tr c kia nh c nhã mà bây gi l i c m i ng i kính tr ng.

Ông tr i c c c l m?...

17 ki n trúc nhà có 4 mái



83

t b a n , ông H ng S Thi n ti p c th c a H ng X ng cho hayng Tr ng Tòa ã dán y t th nh ngày bán ru ng t, nhà c a. Trong th

chàng n n n xin chú c u giùm, nh chú không ch u ra b c tr n , thì ngàyu giá bán xin chú làm ân mua giùm nhà c a v i s ru ng có m ông bà l i,ng chàng có ch và có th làm mà nuôi m già.

Hôm tru c ông H ng S nói n ng nh ch dâu mà ông không n n n chútnào h t. Nay ông c th c a H ng X ng r i, thì trong lòng ông l i bu n.Ông n m dàu dàu coi b ông suy ngh l m. n t i ông lên l u nói chuy n v ibà m t h i, r i ông kêu cô H o lên mà nói r ng:

- Chú cho con hay, h i tr a chú có c th c a th ng H ng X ng g i lênnói r ng anh C m t n l i, ch n ki n nên biên t ch nhà c a ru ng t

em ra gi a Tòa gi o giá bán. Con có b c nhi u, mà g i trong B ng khôngcó l i bao nhiêu. Chú mu n l y b c y mà mua h t ru ng t nhà c a c aanh C giùm cho con, ng con thâu góp huê l i, con b ng lòng haykhông?

Cô H o không hay bi t vi c gì h t, trong trí cô t ng v ch ng ông C Hoànggiàu l m, b i v y cô nghe nói b ch n ki n phát mãi nhà c a ru ng t thìcô ch ng h ng, cô ng ngó v ch ng ông H ng S trân trân r i áp r ng:

- Chú tính l nào t ý chú, con có bi t chi âu.

- Chú c ng có b c. N u chú l y b c c a chú mà mua c ng c. Song chúmu n cho con mua, ng ngày sau con H ng v i th ng Tô nó làm ch snghi p c a ông n i chúng nó v y mà.

- Cha ch ! Chú làm nh v y thì còn gì th di n c a bà C v i c u Tú Tài.

- Con khéo lo d không! V y ch h i tr c ai l i k th di n c a con? N ucon vì liêm s con không n mua, cho ng i khác mua l i còn kh h n

a!...

- Con nói mà nghe, ch chú li u th nào ph i thì thôi, con âu dám cãi.

- Chú tính cho con mua, song con ch ng c n ra m t làm chi. t i b a ugiá chú d t m t ông Tr ng S i theo ng ông ng ông u giá chothiên h kh i bi t con. Ch ng u xong r i ông s nói v i Tòa sang têncho con ng, làm nh v y thì thiên h bi t sao n i.

- N u chú làm kín nh v y thì t t l m: Mà ông C giàu l n, t i sao n n i thi hành phát mãi?

- Con t ng h ai giàu thì giàu hoài, còn ai nghèo thì nghèo hoài hay sao?i tr c giàu thì bây gi ph i nghèo, c ng nh con h i tr c nghèo thì

bây gi c giàu. Thiên a tu n h n, có l gì. Thôi, vi c mua ru ng t chú lính cho. Bây gi có ai giành âu mà lo, u giá mua g p h t ch ng

vài ba ch c ngàn ch bao nhiêu.



84

Ông H ng S vi t th tr l i cho H ng X ng: ông nói r ng ông nghe cóng i mu n giành mua h t s nghi p Tòa bán ó, song b nào n b a Tòagi o giá bán thì c ng có m t ông t i ó.

Vì ông ã có tính tr c v i m t v Tr ng S , nên còn m t b a n a t i u giá,ông ng i xe h i l i r c v Tr ng S y i B c Liêu v i ông. Xu ng t i B cLiêu ông v Tr ng S ngoài nhà hàng, còn ông thì ông vô trong nhà c

a ông mà .

Xe ng ng tr c c a, thì ông th y bà C v i cô Bang Bi n H ng H nh và TúTài H ng X ng ã lên ch c s n trong nhà mà r c ông. M y m con bà Ckhóc lóc n n n quá, làm cho ông khó ch u vô cùng. Bà C bây gi nh nhoikhiêm nh ng ch không có gi ng cao gi ng th p n a; ông H ng S th y

y ng lòng th ng, ông không n nói cay nói ng. Song vi c ông ã nh tnh thì ông không ch u i ý, ông c nói mai ra u giá, n u có r thì ông mua giùm cho, b ng có m c thì thôi.

a sau ra gi a Tòa, quan Chánh Tòa v a ra giá thì ông H ng S u tr c.Ng i Chà-và ch n s ng i ta mua giá r thì không s n c a mình,

i v y anh ta b c c t giá ch ng lên. Ông Tr ng S ch p gác giá l n n a, r ió, Tr ng S v i ch n tranh nhau u tay ôi, ông H ng S không th

chen vô c.

u r i t mi ng xong r i, bây gi Tòa g p l i mà ra giá chung là ba ch cngàn. Ông H ng S l c u, day l i nói v i bà C r ng: “Theo bây gi giá ó

c l m. Thôi, ai mu n mua thì cho ng i ta mua”.

Ông Tr ng S ch u mua ba ch c ngàn n m tr m ng.

Ng i Chà-và th y mình ã l y s n , nên không theo n a. Tòa kêu ban mà không ai tr lên, nên cho ông Tr ng S u c.

con bà C ng i ch m nhôm (chùm nhum) trong góc mà khóc.

Ông Tr ng S qua phòng L c s xin sang tên cho ng Th H o ng mua,i ông tr ra nhà Hàng. Ông H ng S i v nhà, m con bà C i theo. Bà khóc than không bi t ch âu mà .

Ông H ng S c i mà nói r ng: “Tôi bi t ông Tr ng S u giá h i nãy ó,không ph i ông u cho ông. Ông thay m t mà u cho m t ng i n bàgóa trên Sài Gòn. Ng i n bà y giàu l n, có nhà c a t t , không lng i ta mua c r i i ch ra kh i nhà mà s . tôi v tr n tôi nói giùm

ng ch luôn ó, r i th ng th ng tôi nài l i m t hai mi ng ru ng cho chlàm ki m c m n. Không có sao âu, ch ng lo.

Bà C lau n c m t mà áp r ng:

- N u chú nói giùm c thì m con tôi mang n.

- Còn H ng X ng v r i, sao không ki m ch mà lo v khác cho nó?



85

- B n n n tôi r u mu n ch t, lo v cho nó sao c. Chú có th ng nó,chú có ch nào c thì chú làm n lo giùm cho nó, ch tôi bây gi cònti n b c âu mà lo n i.

- c. N u ch giao cho tôi lo thì tôi s lãnh mà lo cho nó.

Ông H ng S day l i h i H ng X ng r ng:

- Cháu ng àn bà góa hay không? Cháu có m t i v r i ki m con gái saoc?

- Th a, cháu ã thèm, h t mu n c i v n a.

- Sao v y? Ph i có ôi b n ng lo làm n ch .

- Cháu ã có v giàu có t t quá mà r i có ra gì âu. Thà m t mình chokh i c c lòng.

- T i má cháu ham giàu, làm sui b y b , ch n u chú ng làm sui thì chúa ch bi t nhân ngh a, có ph i v y âu. Cháu ch u hay không?

- Th a, chú th ng chú d y l nào cháu c ng ph i vâng.

- c. Chú th y có m t ch giàu l m, ng t ã có t i hai a con.

- Th a, có hai a con c ng không h i gì, mà h giàu thì cháu ng i quá.

- Ng i n i gì?

- Cháu b m t l n, bây gi cháu th t kinh. H giàu còn mình nghèo, hkhinh d mình ch u sao n i.

- Cháu t ng ai c ng nh con v tr c c a cháu v y sao? H i tru c cháukhi con nhà nghèo, nên tr i s p t m t con nhà giàu nó khi cháu chocháu t n ch . Chú s ki m v cho cháu, nó giàu mà không khi cháu âu.

ng X ng làm thinh, coi b h t s t s ng v s c i v giàu n a.

n c m r i, m y m con bà C t giã ông H ng S mà v tr c. Ôngng S cho xe h i a i. Ch ng lên xe, ông kêu H ng X ng mà d n

ng: “Vi c lo v cho cháu, chú d ý ng i ta r i chú s vi t th cho cháuhay”.

Xe h i a m y m con bà C xu ng Láng Dài r i tr v , thì ông H ng S ranhà hàng r c ông Tr ng S r i c ng tu t v Sài Gòn li n.

Ông H ng S Thi n v n nhà, ông cho v v i cô H o hay r ng ông c yTr ng S mua h t s nghi p c a ông C giùm cho cô H o, giá ba ch c ngàn

m tr m ng, n u c ng t n phí thì ch ng ba m i l m ngàn. Ông nói baonhiêu ó mà thôi, ch không nói chuy n chi khác.

a sau ông ngh kh e r i, ông m i sai b i i m i thím giáo u l i cho ôngnói chuy n. Ông trên l u, ch ng thím giáo l i t i thì bà H ng S d t lên,bà l i kêu cô H o i theo n a.



86

Ông H ng S m i thím giáo ng i, bi u v v i cô H o ng i m t bên ó, r iông ch m rãi nói r ng: “B a nay tôi nói h t vi c nhà cho thím giáo v i con hainghe. Th ng H ng X ng nó là ru t th t c a tôi. Tôi không có con, nên h itr c tôi th ng nó l m. Tuy v ch ng tôi không nói ra, ch ã tính ngày nào

ch ng tôi theo ông theo bà, thì h t gia tài c a v ch ng tôi cho nóng. nhà tôi thì không có cháu, còn ki n h Tô c a tôi thì ch có m t

mình nó là trai, không cho nó thì cho ai. Nó h c khá, thi u b c Tú Tàithì tôi m ng quá, t ng nó có h c th c ngày sau nó s c mà n i nghi p chocha nó và cho tôi c.

a tôi xu ng Láng Dài tôi th m, thình lình tôi hay nó t tình v i con hai ãcó nghén r i mà nó còn tính i c i v khác thì tôi b t bình l m. Tôi khuyênnó i ph i gi nhân ngh a, ch ng nên “tham phú ph b n”. Nó ph i c icon hai ng m t là c u giùm danh d cho con hai, hai n a kh i mang cái t iác, ba n a kh i mang ti ng ham giàu. Nó nghe nói Bá h Ch nh giàu l n nómê, nó tính c i con ng i ta ng ngày sau n gia tài, b i v y nó không ch unghe l i tôi. Còn ch C thì ch bi t tham ti n, ch không bi t nhân ngh a là gì;tôi nói qu y ph i cho ch nghe, ch ã g t ngang, mà ch còn tr l i nhi utt ng nghe nh nh p, c ác h t s c. Ch dám nói H ng X ng c i con Bá

Ch nn ngày sau nó giàu h n tôi n a a. Ch nói nhi u l i mích l ng quá. ch ng tôi th y cái óc c a m con ch C thi t d ng d ng!... B a nay tôi nói

thi t cho thím giáo bi t, t ngày y v ch ng tôi nh t nh không nhìn t ith ng H ng X ng n a mà c ng không thèm b c chân t i nhà ch C , thàgia tài c a v ch ng tôi ó sung vô m y chùa ph t, ho c d ng cho m y snuôi con nít m côi còn ph i ngh a h n”.

Ông H ng S nh c chuy n c mà ông hãy còn gi n, nên ông ng d y irót n c trà mà u ng cho h b t cái n khí c a ông.

Bà H ng S day qua nói v i thím giáo r ng: “H i ó v ch ng tôi gi n l m.Ng t vì con c a ch C thì ch mu n nói v n i nào t ý ch , mình ép sao

c. Mà th ng ó nó xuôi thu n theo ch , thì còn gì n a mà nói.

con thím giáo ng i nghe không nói chi h t.

Ông H ng S t m t u thu c mà hút và nói ti p r ng: “ n ch ng thím x d t s p nh lên Sài Gòn mà , thì v ch ng tôi au n h t s c, mà l i

còn thêm ghét ch C v i th ng H ng X ng n a. ám c i c a H ngng, anh C có sai nó lên m i mà v ch ng tôi không thèm xu ng. Làm

vi c b t ngh a nh v y, mình d vô làm gì. V ch ng tôi không thèm d ámi ó, mà tính i con hai nó r i thì v ch ng tôi l p th nuôi m con

nó, sau gia tài cho m con nó h ng, làm b ghét ch i. Mà con c a con hai nào c ng là máu th t c a h Tô, nó n gia tài c a tôi thì ph i lý l m n a. Té

ra thím lên Sài Gòn r i b t tin, v ch ng tôi có i ki m m y l n mà ki mkhông c. n ch ng v ch ng tôi g p c, m i hay con hai sanh t i hai

a con, thi t v ch ng tôi m ng không bi t ch ng nào! Có tr c m t thím



87

giáo ây, b a nay chú nói thi t cho con hai bi t: chú thím em con v i haia nh v nuôi, thì chú ã quy t ý ngày sau chú l p t cho th ng Tô v i conng, ng gia tài cho hai a nó h ng, coi th ng cha v i m n i nó làm

sao giàu h n nó c thì giàu i. Ng i ph i, l i c Tr i ph t m ng,khi n cho con trúng s n a, coi ó, có ph i i ch ng c n tham ti n, h

ng có thì t nhiên làm giàu hay không? B ng chú có sao thì chú nói v y,tuy chú ghét m con ch C , song thu nay chú ch ng h r a cho ch C m t,hay là vái cho v ch ng H ng X ng rã r i. Nh ng mà Ph t tr i c ng côngbình l m, th y cái nhà ó tham ti n thì cho s nghi p iêu tàn, c n duyên

iên o ng h n n n sám h i mà ch a cái thói b t nhân b t ngh a. B nchú v ám ma anh C , chú m i hay ch C mua t nên m c n m y muôn,không th tr n i. Còn v c a th ng H ng X ng thì nó giàu, không kch ng v i cha m ch ng chút nào h t; nó th y nhà suy s p nó l i b i v bêncha m nó, r i l y trai có ch a, l i vô n ki n xin t ng b ng. Con hai v ithím giáo ngh ó mà coi, có ph i là qu báo ó hay không? Ch C tham ti n,bây gi ch tàn m t. H ng X ng b t ngh a l y con hai có ch a b i c i

giàu, nên khi n v nó bây gi l y ng i khác có ch a r i c ng b nó. Cóvay có tr , l tr i thi t là công bình.

Ông H ng S nói t i ó, k có m t th ng b i lên l y bình n c em chthêm, nên ông ng ng l i, không mu n cho tôi t bi t vi c riêng c a ông.

con thím giáo nghe rõ vi c nhà c a bà C v i vi c v c a H ng X ng, thìch c l i l c u th ra, ch không út mi ng vô mà nói chi c.

Ông H ng S i b i xu ng l u r i ông m i nói ti p r ng: “Hôm tr c m y con ch C có d t nhau lên ây khóc lóc nói ch n ki n ã biên t ch gia tài

t và xin hai v ch ng tôi ra b c giùm ng tr n . Nhân d p y tôi m i nóichuy n ph i chuy n qu y cho m con ch nghe, tôi làm cho m t x m con

c c d . B a h lên ó con hai m c d t s p nh i ch i nên nó không g p.Tôi nh h i xe nó v t i c a ngõ, thì ba m con ch C v a i ra, song m c tr i

i nên nó không bi t.

Cô H o nói r ng: “Th a chú, hôm ó con th y ch . Song ch ng vô nhà chúthím không nói chuy n ó v i con, nên con ph i gi làm l nh không th y”.

Bà H ng S c i ng t mà nói r ng: “Con th y hay sao? Nè, tôi không cóng ác, ch ph i tôi nh ng i ta, tôi c m l i cho t i m con nó v nó b o

ch i thì ch C v i H ng X ng m c c ch u sao n i”.

Ông H ng S nói r ng: “Thôi ai ph i ai qu y có Ph t tr i bi t. Mình làmnh c cho ng i ta mà làm chi. Sau ây H ng X ng nó g i th cho tôi hay

ng Tòa ã nh ngày bán và n n n xin tôi ra b c mua giùm l i, nh mua h tkhông c thì c ng mua cái nhà v i mi ng ru ng có m m ông bà, ng

con nó có ch và có th ki m c m n. Thi t tôi gi n tôi không mu n canthi p n, mà ch ng th y th nó nói nh v y, thì tôi ng lòng. Tôi m i nói



88

vi c ó cho con hai hay và tính nó ng mua ng làm b m t ch C ch i.Hôm xu ng B c Liêu u giá mua ó nh Tr ng S ng tr giá, nên m conch C không dè. Mà m con ch khóc lóc than th quá, th t tôi ch u không

i. Bây gi ch C m m m ng nh nhoi l m, ch không ph i ti n, th nhi tr c n a. Còn H ng X ng thì nó n n n, nó th t kinh, h t ham c i v

giàu n a r i! Tôi t ng i mình ph i l y lòng t bi mà h x thì m i trúngo làm ng i. Bây gi m con ch C ã bi t l i, xu ng n c thì mình không

nên c ch p. Tôi nói v i thím giáo nh v y: ch c là con hai c a mình v ith ng H ng X ng có nhân duyên v i nhau, nên ông T bà Nguy t m ikhi n hai a nó l o t o r i l i sanh con, sanh con t i m t c p r t ích áng.

i nhân duyên tr c tr sao ó, nên m i khi n tr c ph i tan m t h i r i saui hi p c. Bây gi H ng X ng ã phá hôn thú xong r i, tôi mu n thím

con hai cho nó, ng v ch ng sum hi p, cha con v y oàn, thím ngh thcoi c không”.

Thím giáo nghe h i cái chuy n thím không dè mà tính tr c, b i v y thím b ii, ng i suy ngh m t h i lâu r i áp r ng: “Ông bà th ng m con tôi, ông

bà mu n th nào m con tôi c ng vâng ch u h t. u s nói ra mà bà C vàu Tú Tài không ch u, thì m con tôi còn mang x u m t l n n a”.

Bà H ng S h t mà tr l i r ng: “Thím khéo lo d không! H c u mà ch uch . Tr i i! S con hai nó không thèm l y ch ng, ch s c nó bây gi h nó

ng thì thi u gì b c Ph , Huy n ho c C nh n, T n s h áp t i”.

Ông H ng S c i mà nói r ng: “Thím giáo có tính khiêm nh ng, nênthím m i s nh v y. Thi t vi c m con con hai tôi gi u kín l m, tôi ch a nóicho m con ch C bi t. Nh ng mà tôi ch c h tôi nói ra thì m con ch C

ng l m, ch có lý nào l i không ch u. Chú tính nh v y ó, ý con hai nghth nào, con nói cho chú nghe th coi?”.

Cô H o li n ng d y nói m t cách r t qu quy t r ng: “Th a chú thím, thâncon nh nhu c, chú thím ra công t m g i ng cho thiên h trông vào t nglà trong s ch; thân con nghèo nàn, chú thím thi ân t làm cho c nhà u

c m no. Con th ng nói: n u con ph i ch t mà n ân áp ngh a cho chúthím c, thì con r t vui mà ch t li n. Con ch ng ti c thân con chút nào h t.Chú thím ã bi t ngày tr c c u H ng X ng i v i con, c u b t ngh a

m! Con nói thi t, n u con không mang ân chú thím, n u con không có b cmuôn c a chú thím làm ra cho con ó, n u con còn loi nhoi trong m t c n ph

dáy bên Khánh H i, d u c u H ng X ng xe b c n xin c i con, tuynghèo thì con ch u, ch con c ng không thèm. Ng t bây gi nhà c u H ng

ng suy s p, còn ph n con thì con nh chú thím nên con c sang giàu,u con kháng c không ng ch u c u, thì té ra con c giàu r i con ph

khó. Hu ng chi h i nãy chú ã bi u con ph i l y ch t bi mà h x . Câu ylàm con ng lòng không bi t ch ng nào. V y con xin th a v i chú thím, tuycon ã nguy n không thèm l y ch ng, nh ng mà bây gi c u H ng X ng



89

xin c i con thì con ng, con ng ng con cho gia o c a c u ng d y,con ng ng con g giùm t i ác cho c u, nh t là con ng ng con n ân t

c a chú thím”.

Ông H ng S nghe m y l i o ngh a thì ông c m xúc h t s c, ông ngóngay cô H o mà nói r ng: “Chú nuôi con thi t là áng l m!”.

Bà H ng S nghe cô H o ng H ng X ng thì bà m ng, nên bà nói r ng:“Thôi, làm nh v y cho xong. Này, mà nh H ng X ng nó c i con v d iLáng Dài thì v m t mình, ch thím không cho em hai a nh theo a, Hai

a nó ph i trên này ng h h v i chú thím”.

Thím giáo v i ông H ng S u cho l i nói y là ph i. Cô H o tuy th ngcon, song cô c ng không ám cãi. Ông H ng S bèn vi t th m i bà C lên

ng tính vi c hôn nhân, trong th l i d n H ng X ng ph i i theo n a.

Bà C bây gi kiêng n ông H ng S l m, b i v y bà ti p c th thì bàn cô Bang Bi n coi nhà r i d t H ng X ng lên Sài Gòn li n.

Chuy n này xe h i lên t i, thì m con bà C i th ng lên nhà H ng S , chkhông ghé khách s n n a. Bà C b n m t cái áo xuy n c v i m t cái qu nlãnh nh c nh c, còn H ng X ng thì b n m t b tây b xám, b i xe h i

ng xa nên nhàu (nh u) nhè không còn l n.

Bu i tr a y, cô H o d t hai a con l i th m m , nên khi m con bà C nthì không có cô nhà.

ch ng H ng S ti p khách t ng d i, kêu b i l y tr u ch n c, h ith m công vi c d i Láng Dài, ch ch a nói t i chuy n hôn nhân.

Cách ch ng bao lâu, cô H o i ch i v , cô m c áo qu n b ng l a tr ng, tay ômdù cán c t v i b p m, chân mang gi y (giày) cao gót, con H ng c ng m c

nh má nó, còn th ng Tô thì b n tây c l t, qu n n v n. Cô H o d tcon b c vô nhà, cô th y bà C v i H ng X ng thì cô ch p tay cúi u màchào, th ng th ng i l i cái giá áo mà c t cây dù, r i khoan thai b c vô ng

i c a sau mà ngó xu ng nhà b p. Còn con H ng v i th ng Tô thì chúng nókêu ông n i, bà n i om sòm, r i ch y a l i, a ôm ông H ng S , a ôm bà

ng S mà nói l ng líu.

Cô H o nh y ph c, l i có trang s c, nên cô i s c, làm cho bà C nhìnkhông c, l i thêm có hai a nh i theo nên thi t bà không bi t là ai. Còn

ng X ng, chàng v a ngó th y cô H o thì chàng ã bi t li n, b i v ychàng ch ng h ng c chong m t ngó theo cô mà trong lòng ái ng i quá.

Bà C h i bà H ng S r ng:

- Hai a nh này là con c a ai?

- Cháu n i c a tôi.

- Thím nó làm sao mà có cháu n i c?



90

- Ai mà d nh ch v y, có con trai mà không có cháu n i. V ch ng tôikhông có con mà có cháu n i m i gi i ch !

- Hai a gi ng nhau quá, mà l i có m t ch n18.

Bà H ng S n m tay d t hai a nh l i ng ngay tr c m t H ng X ngmà h i r ng:

- Cháu coi hai a này gi ng ai?

ng X ng ng d y ngó hai a nh r i ch y n c m t mà không dám ri. Hai úa nh ng nhìn H ng X ng, ngó bà C , r i v t ch y l i ôm má

nó. Cô H o day l i. Bây gi bà C nhìn c r i, nên bà ng kh ng m t h ii nói r ng: “Cô này là con c a...”

Bà H ng S h t mà áp r ng: “Ph i. Nó là con c a thím giáo u. Hômtr c nó c y Tr ng S mua h t s s n c a ch ó a”.

Bà C m c c , m t s ng trân.

ng X ng ng x i l mà hai gi t n c m t ch y xu nng m t.

Ông H ng S không n cho m con bà C h th n nhi u h n n a, nênông nói v i bà C r ng: “Nó trúng s m i m y muôn, nên nó giàu l m. Nómua nhà cho má nó g n ây, nó l p ti m cho c u nó bán thu c b c d i ch

n Thành, nó còn tính s m ru ng t ng thêm huê l i, nên nó m i m nTr ng S u giá mà mua h t t c a ch ó. Ch th y cu c i hay ch a?”.

Bà C g ng c i ng n ngo n mà áp r ng:

- Bây gi tôi m i th y. Tôi ngh l i thi t tôi qu y quá. H i ó tôi không nghei chú nó, mà tôi l i còn nói mích lòng chú nó n a ch . Ch c tôi ph i c ou i tu.

- Ch bi t ch qu y c ng r i. M y n m ch ch u bu n r u, ch b nh cnhã, thì ch chu c cái t i c a ch ã c r i. Song tôi khuyên ch t rày vsau ch ph i tr cái ch ng tham thì ch m i nh tâm mà h ng vui s ng

c!...

- rày v sau tôi c nghe l i chú nó, tôi không dám cãi n a. Mà cô ó saoi có t i hai a con?

- Nó song thai ch sao.

- Cha ch ? May d há!

Bà H ng S th y bà C m ng thì c i mà nói r ng:

- Ch ng có m ng. Cháu n i c a tôi, ch b t không c âu. Ch có gi im, c u b t m nó ó mà thôi.

- Thím nó nói sao tôi ph i nghe v y, tôi âu dám cãi

18 dáng vóc



91

Ông H ng S kêu cô H o bi u sai b i i m i thím giáo l i ch i. Cô H otruy n l nh r i cô coi tr u n c, ra vô nh th ng, không ái ng i chi h t. Cch c a cô t nhiên ch ng nào, thì H ng X ng càng khó ch u ch ng n y, b i

y chàng nh c gh ng i trong góc, m t c ngó cô r i ngó hai a nh , màkhông nói c m t ti ng.

Cách m t lát, thím giáo u l i t i, qu n áo nh n nha, tóc tai vén khéo, tayxách gi tr u, chân mang giày nhung. Thím v a b c vô c a, thì bà C la lên

ng: “Thím giáo, thím giáo m nh gi i h ? i m y n m nay sao thím không d i ch i l n nào h t v y?”

Thím giáo c i mà áp r ng: “ a bà ây mà. Th a bà m i lên t i?” Thím l ith y H ng X ng ng trong góc, ng ch p tay xá thím thì thím nói r ng:“Có c u Tú lên n a mà”.

Bà H ng S kéo m t cái gh mà nói r ng: “Ng i ây thím giáo, ng i nóichuy n ch i thím”.

Bà C v i thím giáo nói chuy n, mà coi b b ng l m. Ông H ng S mu ncho m i ng i u kh i c c lòng, nên ông kh i u nói r ng: “B a nay tôi

i nói thi t cho ch bi t. Ch chê con H o nghèo hèn, ch xô i nó, chi con nhà giàu cho H ng X ng. Tòi ki m tôi nuôi m con nó, bây gi nó

nh v y ó. Ch coi con c a Bá H b ng nó hay không? Nó trúng s m iy muôn, nó hay ch b ch n thi hành phát mãi, nó mua giùm h t gia tài

a ch ng dành cho con nó. Hôm tôi hay H ng X ng phá hôn thú vàch c y tôi ki m ch mà c i v khác cho nó, thì tôi ngh bây gi c i ch nào

ng không b ng con H o, c i nó thì ti n m i b . V y tôi m i m i ch lênây cho hai àng giáp m t nhau, coi có thu n ng theo ý tôi mu n ó hay

không?”

Bà C v a m ng v a th n, bà g ng c i mà áp: “Tôi ã có nói, bây gi tôi nghe l i chú hó, h chú nó mu n sao thì tôi làm v y”.

Ông H ng S h i H ng X ng: “Còn cháu tính l nào? Nói cho chú ngheth coi, Cháu còn chê n a thôi?”.

ng X ng ng g c m t, song c ng g ng c i mà áp r ng: “Th a, h itr c cháu còn nh nên cháu d i. Bây gi n u cô hai vui lòng quên h tchuy n c mà ng cháu, thì cháu m ng mà l i kính tr ng cô l m, ch âudám chê n a”.

Chàng v a nói v a c i mà ch y n c m t! Bà H ng S day vô phía trongkêu cô H o mà nói r ng: “Con hai âu, con ra ây nói coi nào. Bây gi ch C

i Tú Tài xin c i con ó con ng hay không?”.

Cô H o trong bu ng th ng th ng b c ra, cô i nghiêm ch nh, hai bên l i cóhai a con n m tay i theo. Cô li c m t ngó H ng X ng nhích mi ng c i



92

u duyên mà áp r ng: “Chú thím ã d y con ph i l y lòng t bi mà h x ,nên con vâng l i, con b ng lòng quên h t chuy n c ”.

Thím giáo vùng nói r ng: “Tôi c ng b ng lòng n a. Thôi i gi n h n màlàm chi, thu n hòa v i nhau thì t t h n h t. Có v y nó m i g n mà coi sóc

m c a ông bà và c a cha nó”.

ch ng H ng S x trí hai bên c vuông tròn, thì m ng r nên m i h t l i ó mà dùng b a c m chi u. Ông H ng S nh ngày làm l c i, r i

sáng b a sau cho xe h i a m con bà C v s a so n nhà c a và m i thânc h hàng. Ông l i mua cho cô H o m t cái xe h i m i ng v nhà ch ng,

còn bà thì lo s m n trang, may qu n áo.

Cô H o c phu thê tái hi p, cô không quên cô Di m Xuân, nên ghé ti mcho cô n hay và m i cô n i ám c i.

ám c i d n t i nhà thím giáo u. H àng trai lên hai xe, hi p v i vch ng H ng S Thi n r i l i àng gái. Làm l xong r i, bà C ng trình v ihai h mà xin r c dâu.

Thím giáo u v i dâu, r thì ng i cái xe h i m i mua. V ch ng ông chti m thu c K LÂN v i cô Di m Xuân thì ng i m t cái xe m n. V ch ng

ng S Thi n i xe nhà v i con H ng và th ng Tô: M t oàn xe h i ch yn r n; h àng trai i tr c, h àng gái theo sau.

Nhân dân xóm Láng Dài nghe nói m con thím giáo u bây gi giàu cósang tr ng thì l y làm l , nên t u nhau ch ch c mà coi, b i v y r c dâu v

i thì c xóm u m t.

àng gái l i m t b a ng cho thím giáo v i ba Lân vi ng m m , th manh em ng lân. n ch ng s a so n ra v , bà H ng S Thi n h i con

ng v i th ng Tô r ng: “Bây gi hai cháu l i v i ba má hay là v ?” Conng c ng v y mà th ng Tô c ng v y, hai a u nói: “Con v v i ông n i

bà n i”.

ng X ng c i, ôm hai a con hun, r i b ng lên xe. Cô Di m Xuânth y cô H o c phu thê tái h i, c thân ph n v vang, cô ngh l i ph ncô, thì cô t c t i h t.s c, song lúc t giã mà lên xe, cô ph i g ng c i và nói

ng: “G ng b mà ráp l i lành, x a nay ít có. Cô c nh v y thì tôi l ylàm m ng cho cô l m. Mà trong ám n l u ta, còn b t bao nhiêu cái g ng

khác, tôi c u chúc nh ng cái g ng b y u lành l i h t, thì m i thi t làvui”.

Cô H o hi u ý, nên cô n m tay cô Di m Xuân mà áp r ng: “Tôi xin Ph t tr inh m l i c u chúc ó. Nh ng mà d u c d u không, mi n là chúng ta ghinh r ng cái g ng b mà trong thì quý h n cái g ng lành mà c”.

Cô Di m Xuân g t u b c lên xe!

Xe ch y h t r i, H ng X ng ngó v , mi ng chúm chím c i.



93

T

Saigon, Septembre 1935.


ho bieu chanh cuoi guong

Documents