ho bieu chanh hai vo

62
Hai Vӧ 1 www.hobieuchanh.com Hai Vӧ +ӗ BiӇu Chánh I *ҫn ÿây, mӝt khách giang hӗ trót mҩy mѭѫi năm bôn ba gӣi bѭӟc khҳp non sông, tình cӡ trӣ lҥi nguӗn Khәng Tѭӟc, nhìn cҧnh cNJ, nhӟ ngѭӡi xѭa bӛng cҧm hӭng nên ngâm mӝt bài thi thҩt ngôn bát cú, tҧ phong cҧnh Gò Công có hai câu trҥng nhѭ vҫy: 6˯n Qui ph˱ng pht hn văn vt Vàm Láng ào sóng cnh tranh. Chҳc có nhiӅu anh chӏ em bӕn phѭѫng chѭa biӃt Sѫn Qui là cái gì ӣ ÿâu. 6ѫn Qui là mӝt giӗng cát trong tӍnh Gò Công. Vùng Gò Công nҵm dӵa mé biӇn, nên thҩp thӓi sình lҫy, nhѭng có mҩy cái giӗng cát Qәi lên ngang dӑc, giӳa nhӳng cánh ÿӗng ruӝng vui vҿ, vӟi màu lúa hӃt xanh rӗi vàng, Eҵng thҷng mӝt mӵc dҫu phía trên hay phía dѭӟi. Nhӳng giӗng Tháp, giӗng Tre, giӗng Nâu, giӗng Cát, giӗng Găng, giӗng Trôm, giӗng Ông Huê, giӗng Sѫn Qui, giӗng nào cNJng có trҧi qua nhӳng giai ÿRҥn thăng trҫm, FNJng ÿѭӧc thӃ cuӝc ghi dҩu lӏch sӱ hoһc hùng hào, hoһc xán lҥn. Giӗng Sѫn Qui là trung tâm khai hóa trong vùng Khәng Tѭӟc, nguyên là cái lò nung ÿúc nhân tài ÿӇ giúp chúa NguyӉn trung hѭng hӗi cuӕi thӃ kӹ 18. ThiӋt nhѭ vұy, giӗng Sѫn Qui ÿҫu trong vô tӟi mé sông Gò Công, còn ÿҫu ngoài ÿөng con ÿѭӡng quan lӝ Gò Công lên Chӧ Lӟn. HiӋn giӡ du khách ÿӃn ÿó thì thҩy dân cѭ thѭa thӟt, nhà cӱa xѫ rѫ, chӍ còn phӫ thӡ vӟi mҩy ngôi mӝ cӫa quí tӝc Phҥm Ĉăng, là ngӑai thích cӫa vua Tӵ Ĉӭc, vүn khѭ khѭ chӕng chӓi mà chӏu ÿӵng vӟi tuӃ nguyӋt, chӟ nhӳng rүy cҧi xanh tѭѫi, nhӳng ÿám bҳp ngon ngӑt, là nhӳng nguӗn lӧi cӫa ngѭӡi ӣ trong giӗng, thì không còn nӳa. Nhìn cҧnh Sѫn Qui suy sөp bây giӡ, ai cNJng phҧi chҥnh lòng nhӟ nhѫn vұt vҿ vang Fӫa Sѫn Qui ngày trѭӟc. +ӗi giӳa thӃ kӹ 19, sau khi TriӅu chúa NguyӉn ӣ HuӃ ÿѭӧc nҳm chӫ quyӅn thӕng trӏ Fҧ vùng ÿҩt ViӋt Nam nҫy thì phân ranh chia mҩy trҩn, mӛi trҩn chia mҩy ÿҥo, rӗi ÿһt quan cai trӏ, cho nhân dân tӯ Quҧng Bình trӣ vô ÿѭӧc ÿem gia quyӃn ÿӃn khai cѫ lұp nghiӋp. Vùng Gò Công hӗi ÿó gӑi là KiӃn Hòa ÿҥo thuӝc vӅ trҩn Ĉӏnh Tѭӡng, là Mӻ Tho bây giӡ. &ө Phҥm Ĉăng Xѭѫng mӝt nhà hӑc uyên thâm, gӕc ӣ Hѭѫng Trà thuӝc vùng HuӃ bây giӡ, chӣ gia quyӃn vào Nam, chӑn giӗng Sѫn Qui trong ÿҥo KiӃn Hòa làm chӛ ÿӏnh Fѭ. Cө ÿӕt cây cҩt nhà và qui dân vӅ ӣ chung quanh cө. ĈLӅn ÿӏa phì nhiêu, trên giӗng cҧi rau bҳp ÿұu thӭ nào cNJng dӉ trӗng, dѭӟi ruӝng thì lúa cҩy ÿám nào ÿám nҩy cNJng xanh Wӕt. Nhѫn dân thҩy vұy bèn tө tұp vӅ ÿó ӣ làm ăn, gây cho Sѫn Qui mӝt thӡi phong phú thҥnh vѭӧng.

Upload: kelsi-luist

Post on 22-Apr-2015

600 views

Category:

Documents


0 download

DESCRIPTION

 

TRANSCRIPT

Page 1: Ho bieu chanh   hai vo

Hai V 1 www.hobieuchanh.com

Hai VH Bi u Chánh

I

G n ây, m t khách giang h trót m y m i n m bôn ba g i b c kh p non sông,tình c tr l i ngu n Kh ng T c, nhìn c nh c , nh ng i x a b ng c m h ng nênngâm m t bài thi th t ngôn bát cú, t phong c nh Gò Công có hai câu tr ng nh v y:

n Qui ph ng ph t h n v n v tVàm Láng ào sóng c nh tranh.

Ch c có nhi u anh ch em b n ph ng ch a bi t S n Qui là cái gì âu.S n Qui là m t gi ng cát trong t nh Gò Công.Vùng Gò Công n m d a mé bi n, nên th p th i sình l y, nh ng có m y cái gi ng cát

n i lên ngang d c, gi a nh ng cánh ng ru ng vui v , v i màu lúa h t xanh r i vàng,b ng th ng m t m c d u phía trên hay phía d i.

Nh ng gi ng Tháp, gi ng Tre, gi ng Nâu, gi ng Cát, gi ng G ng, gi ng Trôm,gi ng Ông Huê, gi ng S n Qui, gi ng nào c ng có tr i qua nh ng giai o n th ng tr m,c ng c th cu c ghi d u l ch s ho c hùng hào, ho c xán l n.

Gi ng S n Qui là trung tâm khai hóa trong vùng Kh ng T c, nguyên là cái lò nungúc nhân tài giúp chúa Nguy n trung h ng h i cu i th k 18.

Thi t nh v y, gi ng S n Qui u trong vô t i mé sông Gò Công, còn u ngoàing con ng quan l Gò Công lên Ch L n. Hi n gi du khách n ó thì th y dân c

th a th t, nhà c a x r , ch còn ph th v i m y ngôi m c a quí t c Ph m ng, làng ai thích c a vua T c, v n kh kh ch ng ch i mà ch u ng v i tu nguy t, chnh ng r y c i xanh t i, nh ng ám b p ngon ng t, là nh ng ngu n l i c a ng i trong gi ng, thì không còn n a.

Nhìn c nh S n Qui suy s p bây gi , ai c ng ph i ch nh lòng nh nh n v t v vangc a S n Qui ngày tr c.H i gi a th k 19, sau khi Tri u chúa Nguy n Hu c n m ch quy n th ng tr

c vùng t Vi t Nam n y thì phân ranh chia m y tr n, m i tr n chia m y o, r i tquan cai tr , cho nhân dân t Qu ng Bình tr vô c em gia quy n n khai c l pnghi p.

Vùng Gò Công h i ó g i là Ki n Hòa o thu c v tr n nh T ng, là M Thobây gi .C Ph m ng X ng m t nhà h c uyên thâm, g c H ng Trà thu c vùng Hu

bây gi , ch gia quy n vào Nam, ch n gi ng S n Qui trong o Ki n Hòa làm ch nhc . C t cây c t nhà và qui dân v chung quanh c . i n a phì nhiêu, trên gi ng c irau b p u th nào c ng d tr ng, d i ru ng thì lúa c y ám nào ám n y c ng xanht t. Nh n dân th y v y bèn t t p v ó làm n, gây cho S n Qui m t th i phong phúth nh v ng.

Page 2: Ho bieu chanh   hai vo

Hai V 2 www.hobieuchanh.com

C Ph m ng X ng th y v y m i m tr ng d y h c. Ng i g n k xa hay vi cy thì l n l t n xin th giáo, vì o h c c a c Ph m v a uyên thâm v a ho t bát, nên

môn c a c ng i nào c ng nên danh. Thu y ng i ta kính m n c nên k l n ng inh u g i c là Ki n Hòa Tiên Sanh .

Ch ng qua i, con c a c là Ph m ng Long n i nghi p mà d y h c.Thinh danh Ki n Hòa Tiên Sanh càng l ng l y h n i tr c b i vì c Ph m ng

Long ào t o môn c nhi u ng i r t hi n t, nh ba c Võ V n L ng, Nguy nV n Hi u, M c V n Tô. Khi c Hoài Qu c Công Võ Tánh n gi ng Tre chiêu binh kh ingh a, ba c ra giúp làm phó t ng c l c, sau giúp chúa Nguy n l p c i công.C Nguy n Hoài Qu nh thi u khóa Tân H i (1791) m u t i Gia nh c ng là

môn c a c Ph m ng Long, sau làm quan lên t i nh ng ch c Ngh An Hi p tr n,Thanh Hóa Hi p tr n, Thanh Hóa i n phu o, B c Thành Binh Tào ch ng m t ct ng Chánh Tr Khanh.

Mà công l n h n h t c a c Ph m ng Long là công c d y ng i con c a c , làc Ph m ng H ng, khóa Bính Thìn (1796) thi u th khoa, c sung vào b Thamm u chúa Nguy n Ánh, luôn luôn theo chúa ra chinh ph t àng ngoài.

Cu c i nh ã xong, chúa Nguy n Ánh lên ngôi c u ng x ng hi u Gia Long, thìc Ph m ng H ng làm i th n t i Tri u ình Hu . n n m 1813 c c th ng ch cTh ng Th B L , và c ng i a v y luôn cho t i khi c th t l c, là n m 1825, v ivua Minh M ng.N m 1824 vua Minh M ng ã có n p con gái c a c vào ti m làm v ông cung

Thái t . N m 1841, ông cung lên ngôi x ng hi u là Thi u Tr , thì con gái c Ph mng H ng lên ngôi Hoàng H u.N m 1847 vua Thi u Tr b ng, Hoàng thái t n i ngôi x ng hi u T c, m i

phong cho m là con c a c Ph m ng H ng, ch c T D Hoàng thái h u.Vua T c l i truy phong:

1. C Ph m ng H ng t c c qu c công2. C Ph m Long t c Ph c An H u3. C Ph m ng X ng t c Bình Thành Bá4. C Ph m ng Thiên t c M Khánh T5. C Ph m ng Khoa t c Trung Thu n, i phu

Ph th l p t i gi ng S n Qui là l p th 5 v n y, có 11 ngôi m c a Ph m T cn m phía sau ph th .

y v y h i th k 19 gi ng S n Qui n i danh và h ng th nh là nh v n h c uyênthâm c a Ph m t c, c ng nh gi ng Tre n m g n ó n i danh là nh tài oanh li t c a cHoài Qu c Công Võ Tánh; ngày nay t i ó v n còn n th .

Nh hai tr ng h p ó, sau còn nh c Tr ng Công nh n núp theo m y gi ngmà kháng chi n v i binh i Pháp khi n c Pháp m i chi m tr vùng Gò Công, nên GòCông m i c ti ng a linh nh n ki t".

Ng i nh t mà ki t?Hay là t nh ng i mà linh?

Page 3: Ho bieu chanh   hai vo

Hai V 3 www.hobieuchanh.com

Hai v n y ai mu n phân gi i th nào tùy ý.T khi c Ph m ng H ng thi u i làm quan, thì c Ph m ng Long m t là vì

già y u, hai là vì th y lo n Tây S n ép bu c h ng thanh niên c ng tráng ai c ng ph i logiúp n c d p lo n, không th ng i yên mà h c c n a, nên c thôi d y o h c, cho môn trong gi ng d y tr em ng u l n l n v y thôi.

n n a th k 19, có ông Ph m Chí Hi n, nhà gi ng S n Qui thu c miêu du c aPh m T c ngày tr c, ông m tr ng d y o h c l i, ý mu n k chí cho ti n nh n. Môn

g n xa n xin th giáo v i ông c vài ch c ng i, c th y u m n cán, quy t ing khoa c .Trong ám môn này, ông Ph m Chí Hi n nh n th y có c u Lê H u Hào, g c

xóm Tre, h c l c tr i h n h t. Ông t hy v ng vào tài h c c a c u, tin ch c khoa thi s pt i c u s g i b c thang mây.

Nào dè n u n m T c th 12 là n m 1859, th y trò l i nghe tin binh thuy nPháp qu c vào c a C n Gi b n phá nh ng pháo ài c a Vi t Nam óng dài theo mésông, d ng nh mu n quy t ý mu n ti n vào mà ánh thành Gia nh.

Nghe tin y ông Ph m Chí Hi n bàn lu n v i môn ; th y trò u không an tronglòng. Có vài c u nóng n y xin i nghe tin t c.

Cách ít ngày có t c a quan T ng c Gia nh g i t i Gò Công lúc ó g i làHuy n Tân Hòa, cho hay quân i Pháp ã chi m thành Gia nh và khuyên nhân dânc ng tráng hãy n t nh xin u quân mà tiêu tr gi c ngo i xâm.

Th y bu n r u v n n n c, trò b i r i v ph n làm trai, th y trò bàn tính v i nhaum i nh óng c a tr ng, ai v nhà n y, ng lo s p t vi c nhà r i ra hi n thân c un c.

Page 4: Ho bieu chanh   hai vo

Hai V 4 www.hobieuchanh.com

IILê H u Hào, môn cao l n h n h t c a ông Ph m Chí Hi n S n Qui, n m nay

c u ã c 24 tu i, vóc cao l n, s c kh e m nh.C u là con c a ông Lê H u Thu n, nhà xóm Tre, g n mé sông Bao Ng c.Ông Lê H u Thu n, tu i ã n l c tu n, góa v m y n m nay, ch có m t ng i

con trai là Lê H u Hào ó mà thôi. H i còn trai ông có h c lem nhem ít n m, nên ôngmang cái thành ki n cho trong t dân duy có b c "S " là quí h n h t, s trên các nông,công, th ng.

Khi H u Hào l n lên ông th y con có chí ham h c, ông m i nong n cho con nh c ng i thi làm ông tú, ông c , mà may v t lên t i b c ông C ng, ông Nghè nglàm quan, r i l ng ông i tr c, võng bà theo sau , làm cho tông môn r ràng trong làngxóm. Nuôi cái m ng ó ông không ch u t p cho con bi t làm ru ng ng ngày sau knghi p nhà nông cho ông. Ông cho con h c v i th y trong làng m y n m; ch ng s c nghe gi ng T th , Ng Kinh r i ông m i cho vào gi ng S n Qui th giáo v i ôngPh m Chí Hi n, th m ngh r ng vùng Kh ng T c ph i h c v i th y S n Qui m ihi n t c.

M y n m con i h c, ông nhà c m c i cùng ng i cháu trong h là T C u, locày c y vài m u t c a ông phá r ng làm ru ng phía R ch Nh l y lúa mà n. TC u ã 40 tu i, thu nay có tính nh kh t khùng, nên không có v con, c v i ông LêH u Thu n là cháu h c ng nh ng i gia d ch, ng nh h t c m manh áo, ch khôngk công mà òi ti n m n.

Ông Lê H u Thu n không giàu mà c ng không nghèo. Ông trong m t nhà lá 3c n s ch s , phía sau có m t cái nhà nh n u n, ông có nuôi v t nuôi heo, l i có m tchi c ghe nh u trong x o phía sau hè, ghe y dùng ra mé sông Bao Ng c câu cá,l i tôm mà n m i ngày m i b a.

Hôm ó m t tr i v a x bóng. T C u i th m ru ng m i c y xong cách 3 b atr c. Ông Lê H u Thu n nhà tính n u c m s m ng T C u v có s n mà n r in c ròng chèo ghe ra sông cái, gi ng câu mà ki m cá. Ông m i tính ch ch a làm, b ngth y con là Lê H u Hào, vai mang gói l n t n i vô sân.

H u Thu n b c ra sân m ng con và h i: Con v th m nhà ph i hôn? Chuy n n ycon tính ch i bao lâu mà mang gói lùm xùm d v y?

H u Hào b c vô nhà, nghiêng vai cho sút cái gói sách v qu n áo, mùng, gói trênván r i ngó cha ch m rãi nói:

- Có gi c nên th y bi u ngh h c xem coi th i cu c bi n chuy n th nào r i shay.

- a! Gi c âu? Sao nhà ây không nghe nói?- Cách m i b a r i có ng i Vàm Láng lên S n Qui th m bà con. H nói r ng

có m y ng i bên Lý Nh n ch v con qua bên mình mà lánh n n, b i vì có tàuc a Pháp ch binh vào c a C n Gi b n pháo ài phòng ng c a mình. Gi c

ng m nh m vào Nhà Bè.- Còn binh lính c a mình âu? Sao các quan không xua ra mà ch ng c ?

Page 5: Ho bieu chanh   hai vo

Hai V 5 www.hobieuchanh.com

- Có l c ng có ch ng c , nh ng binh lính mình th y u nên ch ng c không n i,b i v y hôm qua có tin quan Huy n c t c a quan T nh cho hay gi c ã hthành Gia nh r i.

- Tr i i! Thành Gia nh m t thì còn gì n a mà k .- B i v y quan trên bi u ph i khuyên dân c ng tráng nên s a so n ra i lính ngd p gi c mà c u qu c gia lâm nguy. Th y con nghe nh v y m i b o chúng conngh h c ng v thu x p vi c nhà lo c u dân c u n c.

- Ph i v y ch sao. Gi c ã phá l y o t thành r i, còn h c gì c n a. Lúc tháibình thì y m võ tu v n, c n bác lo n ph i y m v n tu võ. Th i ng khoa m cc a con h t k r i, ph i cha dè nh v y, thì m y n m tr c cha cho con vô gi ngTre mà h c võ ngh thì h p th i h n.

- Gi c tình c âu nó t i mà lo gây h a, làm sao mình bi t tr c c mà li u.- Anh em b n h c c a con con h tính làm sao?- Có ng i quy t v làm n em n huy n xin cho i lính ng ánh gi c. Mà

ph n ông thì nói v th a cha m hay coi cha m nh l nào. M y anh ã cóv coi b ã b i r i.

- M y ng i có v có con h du d là ph i. i ánh gi c có ph i nh i ch i haysao. R i có b nào b v con cho ai nuôi. Ph n con ch a có v , con tính i haykhông?

- Con còn phân vân, ch a nh t nh. Con tính v h i cha ây.- Làm trai m t bên vai mang n n c, m t bên n a mang n nhà. Hai vai u

mang n ng. Thôi, chi u r i, n u c m n r i s tính.Ông Thu n i vô trong tính nhúm l a ng n u c m.C u Hào xách gói em trên cái gi ng d a vách là ch h c u v nhà thì c u ng

ó.T C u i th m ru ng v , qu n áo t mem, d ng cây tre ngoài c a, b c vô th y

Hào thì m ng h i l ng x ng.Ông Thu n nhà sau nghe có ti ng T C u nói chuy n thì ông b c ra h i ám

m a h i khuya có làm ám ru ng m i c y sau ó, lúa n i nhi u hay không. T C u nóicó n i chút nh, anh ã gi m l i r i.

Ông Thu n bi u T C u vô thay áo qu n khô r i coi ch m l a n u c m n s m,ng n c ròng i gi ng câu ki m cá n.

Nghe con nói chuy n gi c giã nãy gi ông lo trong trí, nên T C u i vô trong r ithì ông leo lên võng mà n m. Ông a c t k t m t h i r i ông nói v i con:

- Tuy con ch a có v con, song con còn m t mình cha già. ó c ng là m t gánhn ng. ã bi t làm trai thì ph i tr n n c. Nh ng ng i ta có n m ba anh emch ng nói làm chi. Cha có m t mình con. N u con i lính, r i b thây n i ch n satr ng, cha già nhà g p khi n y u bi t c y ai nuôi d ng. Hu ng chi thunay, con chuyên ngh v n, không quen nghi p võ, con ánh gi c làm sao cho

c.- Con c ng ngh nh v y. Ng t ngo i bang giày p giang san c a mình, chi m t

ai c a mình mà làm ch , b t ng i mình làm tôi m i, làm trai ai c ng ph i rachi n u, li u thân b o th n c nhà. N u con s ch t nên vi n l n y l n , rúc

trong nhà, làm nh v y con h th n quá.

Page 6: Ho bieu chanh   hai vo

Hai V 6 www.hobieuchanh.com

- ng i ta ch t cho mình s ng mà an h ng vui s ng thì x u h ch sao. Hã khinh b , mà h còn ch i r a, ch u làm sao c.

- H c trong tr ng con h c gi i h n chúng b n c a con h t th y. N u chúng b nc a con u hi n thân c u dân c u n c, thì con không th nào co u rút c nhà c.

- V y ch sao. Ng i ta làm sao con ph i làm theo ng i ta. Con tr n tránh thìng i ta coi con ra gì. Mà chuy n gi c giã thì m i nghe phong phanh ch ch a cógì ch c ch n. i ít ngày coi có l nh quan trên d y làm sao r i s hay.

- các t nh u có v binh s n. Binh y ã luy n t p thành th c. Có l quan trên sgom binh y mà ánh tr c. Ch ng nào th ng không n i gi c r i m i kêu línhthêm.

- . Con nói ph i a. ánh gi c ph i dùng binh thi n chi n kìa, ch kêu h c trò v idân cày r i a g m ao súng ng bi u ra tr n, h có hi u gì âu mà ánh. V ychuy n n y không g p âu. Con ng lo. i coi có l nh gì r i s hay.n c m chi u r i T C u xu ng thuy n i gi ng câu.

Chuy n gi c giã c r o r c trong lòng ông Thu n hoài. Ông n m ng i không yên.Th y tr i còn s m ông m i i d o xóm ch i, i ki m m y ng i thân thi t ng thông tincó gi c, r i bàn lu n th i cu c và dò coi ý ng i trong xóm li u ph i i phó cách nào.Ông i ch i t i n a canh m t ông m i v .

H u Hào nhà, n m trên võng a trèo tr o, m t ngó th p èn d u leo lét t trên b ván g n ó, trí t l v s u quân xu t tr n ng gi n c c u dân.

Ông Thu n x ng x m b c vô. Hào l t t l i ván mà ng i, nh ng võng cho chan m. C u h i:

- T h i chi u t i gi cha i ch i nhà nào?- L i ch i ng nhà Phó Tha. Có m y ng i trong xóm t u l i ó. Cha nói gi c

Pháp ã h thành Gia nh r i, ai n y u ch ng h ng.- H nghe nói có gi c coi b h s hay không cha?- Không, h nói gi c n thì mình ánh ch s gì. Binh ngo i xâm t i ây h có

bi t ng i n c b c ch nào âu. Mình t nghi binh, g t h vào Truông Cócây, mình vây mà gi t h t, không còn m t con .

- Gi c ánh trên Gia nh ch ph i ánh t i x mình ây hay sao. Ng i ta ngc n dùng binh lính tr n, thì có l mình ph i lên ó mà ti p tay ch .

- H nói làm quan bình th ng lên võng xu ng dù, có gi c thì ph i c m th ng lênng a mà ánh gi c. Làm dân ch nào lo gi ch n y. âu âu c ng có dân. Gi cánh trên Gia nh thì dân tr n ch ng c . N u gom h t dân d i n y em lên

tr n, r i gi c xu ng t i ây m i l y ai mà ng n c n. àn ông i h t, b àn bàcon gái nhà, gi c t i nó tung hoành b t h t trâu bò, heo chó, gà v t, r i nó còn

t nhà xúc lúa n a m i làm sao. Cha d ý bà con trong xóm thì ai c ng h ng háikhông s gi c, h có gi c thì ánh. Nh ng h không mu n h ng trai tr c ngtráng nh con ph i b làng xóm i gìn gi ch khác. i u c n nh t bây gi là nhànào c ng m n th rèn làm binh khí cho s n, r i dân xóm nào gi xóm n y, h cógi c t i thì hi p nhau mà ch ng c .

- Binh s bây gi h có súng i u th ng, có t i súng th n công n a, ch có ph iánh v i dao búa hay là mác thong âu cha.

Page 7: Ho bieu chanh   hai vo

Hai V 7 www.hobieuchanh.com

- Oái! Ng i ta nói b n súng châm ngòi, b n ch m xì, ch t chóc gì mà s . Tay c mdao búa, ta l n t i, ta ch t ch t h t.H u Hào nói chuy n v i cha thì hi u ý ng i trong xóm không mu n cho h ng trai

tr c ng tráng n t nh tình nguy n u quân ánh gi c.D lu n y làm cho chàng yên lòng mà n m nhà, ch coi th i cu c bi n chuy n th

nào r i s quy t nh. Chàng óng c a r i cha con d p èn i ng .

Page 8: Ho bieu chanh   hai vo

Hai V 8 www.hobieuchanh.com

III

Thu ó, xóm Tre n y là m t xóm dân c trù m t h n h t trong Huy n Tân Hòa.Nhà trong xóm k t i vài tr m, mà nhà nào n u không giàu thì n, ch không nghèol m.

S d xóm Tre dân s ông, sinh ho t d , y là nh v trí có nhi u b thu n l i h nxóm khác. Tr c xóm có sông B o Ng c tôm cá không thi u gì. D c theo mé sông làd a m c ám nào ám n y dây b t, n lá ó mà l p nhà, kh i i âu xa cho m t công.Có nhi u r ch và x o t ngoài sông cái âm vô xóm giúp cho ghe ra vô r t d .

Còn phía sau xóm thì ru ng t ã khai kh n lâu n m r i, h cày c y thì ch c cólúa, kh i lo th t mùa ói rách. H t ru ng thì t i r ng, cái gi ng r ng Truông Cóc cây c ikhông bi t làm gì cho h t. Ng i ta nh ó mà có c t, có cây c t nhà, l i thêm có c i màch m.

L i phía R ch Nh , gò Xoài g n ó, h n tháng 11, tháng ch p n c m n d isông Bao Ng c tràn lên ru ng, ch ng n c gi t ru ng khô, mu i ng cùng trên m t

t. Ng i ta xúc mu i ó gánh v n u ng l c l i mà dùng, kh i xu t ti n mua hay làgánh lúa i i.

Dân xóm Tre ng vui v v i c nh i m no yên t nh thình lình nghe ông Thu nnói chuy n Tàu Pháp ch binh do c a C n gi và h thành Gia nh, thì ai n y tuy mi ngnói c ng, song trong b ng có h i lo.

Sáng b a sau ng i trong xóm chuy n mi ng nói v i nhau trong m t lát thì t uxóm n cu i xóm ai c ng hay tin có gi c trên Gia nh. Ông Bá h C m u xóm,phía g n ng cái, ông c ng hay n a. Ông là ng i giàu có h n h t, nên ông lo nhi uh n ng i khác.

Ông Hà V n C m gi i có ngh phá r ng m ru ng, ch ông không có n h c. Màông nh ngh riêng c a ông nên m i n m ông có lúa ch a y l m. Quan t nh Gia nhkhông có lúa g o cho binh lính n, bèn t t cho quan huy n Tân Hòa d y ph i c y nhànông trong huy n giúp lúa. Ông Hà V n C m hi n cho nhà n c 5.000 gi . Nh cáingh a c y quan t nh m i ch y t v Tri u r i vua m i ban cho ông C m t c Bá h .

Ông chi m m t mi ng t r ng l n, tr c có sân, sau có v n, ông tr ng tre chungquanh cu c ông . Nhà l n c t ba c n hai chái n m gi a, phía sau thì nhà b p v i chu ngheo, chu ng v t. Hai bên chái ông k m hai l m lúa r ng l n ch a n lúa muôn. Cònhai bên sân thì có chu ng ng a v i chu ng trâu, ng a có m t con, còn trâu n m t ch cr i.

Ông Bá h Hà V n C m n m nay c 52 tu i, còn bà v là Hu nh Th H u tu im i 49. V ch ng kh e m nh, nhà c a kinh dinh, tôi t r n r , làm ch c tr m m u t,trên ru ng có trâu, d i b n có thuy n. Tuy v ch ng d t nát, song tánh tình ch n chánh,n hi n lành, có m t con trai l n là Hà V n K , 25 tu i, ã có v con, trong nhà ph

giúp v i cha m trong công vi c ru ng r y. V ch ng còn có thêm m t a con gái tênHà Th Quyên m i 22 tu i, ch a có ch ng.

Page 9: Ho bieu chanh   hai vo

Hai V 9 www.hobieuchanh.com

Nhà ông Lê H u Thu n u xóm phía trong, còn nhà ông Bá h C m u xómphía ngoài, b i v y nh ng ng i vùng trong mu n ra ng cái ng i vô phía S nQui và vô huy n l , u ph i i ngang qua tr c c a nhà ông Bá H .

Ông Bá h C m giàu mà t. Ông nh n th y cái d t c a cha con ông làm cho nhàông l m khi b thi t thòi, b i v y khi cô Quyên là con gái ông l n lên, ông th m tính ch nng i hay ch mà g cô, không c n giàu hay nghèo, mi n có chàng r hay ch ng nócoi giùm gi y t ho c nó thay m t vào ra ch n công ng cho ông kh i c c lòng b c trí.

Ông th y trong xóm có chàng Lê H u Hào, con c a ông Thu n, tánh n t ànghoàng, ông l i nghe chàng có danh h c gi i, chàng là môn cao nh t c a ông NhiêuHi n trong S n Qui. T n m ngoái ông ã mu n m i ông Thu n ra nhà ng ông nóichuy n làm sui, nh ng vì ông nghe Hào ng ch m chú h c ng n m t i i thi, ông snói không c l i, nên ông ch a dám m mi ng.

Bu i s m mai n y Phó Tha nh n d p i th m ru ng ghé nhà ông Bá h C m nóicho ông hay c u Hào, là con ông Thu n, h c trong S n Qui, c u m i mang gói tr vnói gi c Pháp ã kh i ánh x ta và ã o t thành Gia nh r i, v y c th y nhân dânph i s p t vi c nhà ng i lính mà gi gìn t n c.

Ông Bá h nhà có c m ti n, l i có m t con trai ng tu i c ng tráng, nghe cógi c thì ông lo s . Ông bi u v con lo c m n c cho ông n s m, ng ông vô nhà ôngThu n h i th m vi c gi c giã cho rõ ràng.

Cha con ông Thu n n c m s m m i v a r i thì th y ông Bá h vác dù l n t n ivô sân. Cha con ông vui v ti p chào m i khách vào nhà. Hào kêu T C u bi u lo tr un c.

Ông Bá h gi n d , bi u ng lo tr u n c chi h t, ông h i th m vi c gi c giã màthôi. C u Hào m i thu t l i cho ông hay m y chuy n c u ã nghe trong S n Qui, chuy nch c ch n có gi c nên ông Nhiêu Hi n m i thôi d y cho h c trò v lo làm ph n s condân c a t n c.

Ông Bá h nghe rõ r i ông m i nói v i Hào:- Nghe nói c u ng i h c rút ng i thi. Mà n u có gi c l n x n nh v y thì thi

gi ng gì c.- Qua sang n m trong Gia nh m i có khoa thi. N u gi c d p c mau, thì có ls thi c. Còn n u gi c kéo dài cù nh y thì khóa thi t i ây ch c ph i ình l i.

- C u không h c n a. Bây gi tr v ây c u tính làm vi c gì?- coi ph i i lính hay không. N u không i lính thì ti p h c ôn sách v mà ch

th i v n.Ông Thu n ti p nói:- Hôm qua th ng Hào v nói làm trai, h có gi c thì ai c ng ph i i ra i lính ngd p gi c gi n c c u dân. Tôi ngh thu nay t nh nào nhà n c c ng có s nnh ng i v binh. Có gi c thì gom binh lính lão luy n ó mà xua ra tr n, ch dânlàng có t p rèn chi âu mà bi t ánh gi c. Hu ng chi tôi già mà có m t mình nó,l i thu nay nó h c ch , ch có bi t võ ngh âu mà i lính. V y nó c nhà màh c ôn, ch ng nào có l nh quan trên d y làm sao r i s hay.

Ông Bá h c ng có con trai, ông nghe nh v y ông r t hài lòng, nên ông nói:

Page 10: Ho bieu chanh   hai vo

Hai V 10 www.hobieuchanh.com

- L i anh phân nghe c l m. Tôi c ng có m t th ng con trai chen ngo n nhanh. N u tôi cho nó i lính thì tôi c t tay, còn làm vi c gì c.

Ông Thu n ti p nói:- H i hôm tôi l i ch i ng nhà chú Phó Tha, g p anh em trong xóm có bàn lu nv i nhau v chuy n i lính. Ai c ng nói t nh nào huy n nào c ng có dân h tth y. Gi c ánh ch nào thì dân ch ó ph i ch ng c . N u thi u s thì em vbinh ch khác t i ti p s c. Gi c ánh trên Gia nh, n u trai tráng c a mình ây

u ph i lên tr n h t, ch ng gi c tràn t i x mình m i l y ai mà c ch. Ph i cóng i nhà ng luy n t p mà gi làng ch .

Ông Bá h càng thêm khoái chí nên ông nói:- Anh em nói nh v y thì úng quá. Tôi ph c ngay. Trong n c có gi c c th y

th n dân ph i lo c u n c c u dân, t p chinh chi n ngoài, t p phòng b trong,k ra tr n ng i c y cày, m i có c m g o nuôi nhau mà ánh gi c ch .

Ông Thu n nói:- Anh em tính bây gi trong xóm mình ây m i nhà u ph i m n th rèn làm

dao mác cho s n khi h u s mình có binh khí mà ra tr n.- Ai bày k ó th t là hay. Ph i lo tr c nh v y m i c. Anh bi u anh em s m

binh khí i. Ai không có ti n thì nói cho tôi bi t tôi s ti p s c cho.- Cha ch , mà có binh khí r i con em nó không bi t cách dùng thì có ích gì âu.- Anh h i th m coi ch nào có th y d y ngh võ anh r c v ây mà nuôi d y

bà con anh em trong xóm. Tôi lãnh tôi nuôi cho. Tôi ch u ti n công cho th y n a.ng lo s ti n b c.

- c v y thì t t. tôi bàn l i v i anh em.- , anh tính i. Ph i làm cho g p. Có th y d y ngh võ thì tôi cho con tôi, anh cho

con anh c ng luy n t p nh h . C u Hào h c nho gi i. C u t p ngh võ, c u c iv r i c u ây c m u i binh xóm tre c a mình c mà. Này, tôi m i anhv i anh Phó Tha x mát qua nhà tôi nh u nh t r i anh em mình bàn tính chuy nó l i cho k ng b t u th c hành cho s m.

- c. X tôi ra.- H i s m m i anh Phó Tha i th m ru ng, bây gi ch c anh ch a v t i. tôi v

tôi ghé tôi m i nh n v i v con nh. n x anh i ngang c a anh kêu nh i v ianh.

- c. X mát tôi s d t nh ra.Bá h C m t giã xách dù i v . Cha con ông Thu n a khách ra c a. Ông Bá h

ng l i nói: "C u Hào nhà có bu n thì ra ngoài tôi nói chuy n ch i. C u mu n rach ng nào c ng c h t. Tôi ít i âu".

Hào g c u áp l . Ông Bá h gi ng dù che i v .n x ông Thu n s a so n i ra nhà ông Bá h . Ông h i Hào mu n i theo ch i

hay không, Hào nói Hào ít u ng r u nên xin phép b a khác r i Hào s i th m.Ông Thu n d n con chi u nhà n c m, ng ch ông, r i ông i.Hào l y m t quy n sách em l i võng n m c.

Page 11: Ho bieu chanh   hai vo

Hai V 11 www.hobieuchanh.com

Con heo qu n ngoài sân i vô, ng t i c a kêu ch ch ít ti ng r i co giò n mph ch xu ng ó, m t lim nhim, uôi ngúc ngo c.

T i m t lát Ông Thu n m i tr v t i. Ông b c vô nhà có con chó vàng ch y theongo t uôi m ng.

Hào h i ông n c m hay ch a, thì ông c i áp:- Còn n gì c n a mà con h i. Ông Bá h ãi m t ti c quá xá, m i m t mình

cha v i chú Phó Tha, mà ông làm m t con v t l i k m thêm m t con gà n a, làmn no mu n n t b ng.

- Nhà có c m ti n, không m y khi m i khách nên xài l n m t l n, có h i gì. L i v tgà nuôi trong nhà s n, có mua chát gì mà s t n ti n.

- Con có bi t t i sao mà b a nay ông bày ti c nh v y hay không? ng nghe cógi c ng s , nên ng trút h bao ra. Nhà ng có ti n lúa nhi u, n u gi c t i bà controng xóm b ch y vô r ng mà tr n h t thì gi c ráp vác ti n xúc lúa ráo, ng còngì mà giàu n a.

- Ông m i cha v i chú Phó Tha mà ng ãi r i ng tính làm sao?- Ông tính nhi u chuy n ng l m con à. ng tính chuy n l i ích chung trong làng

trong xóm, mà c ng ích l i riêng cho ng luôn cho nhà mình n a.- Sao mà ích l i riêng cho nhà mình?- Ây, th ng th ng cha nói cho con nghe. Ông Bá h nói n u có gi c n ây bà

con trong xóm ph i u c t u l ng mà chi n v i gi c m t tr n cho chúng nóbi t danh ng i xóm tre n y. Mà mu n chi n u cho c th ng, thì ngay bây giph i:Th nh t: ki m r c m t ông th y ngh võ thi t gi i rèn t p àn ông con trai

trong xóm cho bi t cách chi n u. Nuôi và tr ti n công cho th y d y võ thì ôngBá h bao h t, ng i trong xóm kh i lo kho ng ó.Th nhì: ki m r c m t anh th rèn v trong xóm ng n i lò rèn mác thong, iao, o n ao, ch a ba, dùng làm binh khí, ai có s t có thép thì em l i lò ng

th rèn cho. Ai có ti n thì tr ti n công cho th . Ai không có ti n thì ông Bá hgiúp cho.Th ba: vô r ng n cây em v ch t ra làm n c mà ch n m y n o i vô xóm, tch c canh phòng th cho ch c ch n, h nghe ng g n xóm thì ngày êm ph iph i c t ng i canh ch ng. n cây thì l y ghe c a ông mà ch , ch nào khôngcó r ch cho ghe vô thì ông cho m n trâu v i xe mà kéo v .

- Ông Bá h tính m y vi c ó thì hay quá. Có gi c thì ph i làm nh v y m i c,ch gi c t i b ch y h t thì gi c d n h t r i t nhà càng kh . Thà ch t chobi t m t dân Vi t Nam n y c ng có khí hùng dõng, d u không h n thì c ng b ngh , ch có thua âu. Ông Bá h tính nh v y r i cha v i chú Phó Tha ch u haykhông?

- Ch u l m ch . Chú Phó Tha nói chú có quen v i m t th y ngh võ trong gi ngTháp, ngày mai b n thân chú vô ó chú c y ra ây mà d y trai trong xóm. Cònth rèn thì trên vàm sông Tra có chú th Phi rèn bén l m. Ông Bá h nói ng c y th ng Hai Ch b i xu ng lên nói chuy n v i chú. Nh chú ch u xu ng ây mà rèn binh khí cho mình s cho ghe l n lên r c chú và ch lò v ây cho

chú làm.

Page 12: Ho bieu chanh   hai vo

Hai V 12 www.hobieuchanh.com

- Còn n cây làm n c mà ch n m y n o vô xóm, bi t sai ai? Bi u h i làm hch u hay không? Mình có quy n gì mà ép h ?

- Cái ó khó m t chút, b i v y ông Bá h c y hai cha con mình. Ông nói trongxóm có m t mình con h c gi i, ai c ng v con. Ông c y cha, ngày mai cha conmình i t u xóm n cu i xóm m i h t m i nhà cho m t ng i thay m t sángm t t u trên sân Bá h . Con ng ra nói chuy n gi c giã r i c t ngh a các cáchmình s p t phòng th cho m i ng i bi t. R i ó con l t s biên tên h và tu ih t th y àn ông con trai t 18 tu i s p lên trong xóm, ng bi t s c ng tránglà bao nhiêu, s lão h ng c bao nhiêu. Nhân d p ó ông Bá h m i cho ai n ybi t ph n ông mu n giúp cho bà con trong xóm nên ông lãnh nuôi th y d y nghvõ và ai không s c s m binh khí thì ông ti p giúp cho. Còn vi c n cây l ph th ng phòng th , thì ông s cho tôi t i n cây li n làm g ng. Ông skhuyên bà con trong xóm ai c y r i nên r nh rang thì ra công i n cây em v

làm l i ích chung. Cha ã h a l i v i ông r i. Sáng mai cha s sai T C u im i bà con trong xóm tr a m t t u l i sân ông Bá h ng nghe bàn vi c côngích.

- c. L p s ki m i m àn ông con trai thì con giúp cho. C t ngh a v s l iích c a vi c phòng th trong xóm thì con c ng nói c. Mà theo l i cha nói n ygi , thì con th y vi c tính làm ó có l i chung trong xóm và l i riêng cho nhà ôngBá h , ch có l i riêng gì cho nhà mình âu.

- Có. Cái l i c a mình cha ch a nói t i. Bây gi cha nói cho con nghe. Hòichi u n u ng mà bàn tính cu c phòng gi c giã xong r i, ông Bá h m i nóithu nay ng th y con nhà nghèo mà ham h c ng th ng. ng có tính s g congái c a ng cho con. Con Quyên n m nay ã 22 tu i r i. Bây gi có gi c giã conh c không c n a, còn cu c thi c thì không bi t ch ng nào m i m khóa thi

c. Con v nhà c sách ch không bi t làm vi c gì. V y ng h i nh chab ng lòng thì ng g con Quyên cho con. ng th ng ng g nên ng không òil v t chi h t.

- ng nói nh v y cha ch u hay không?- Cha th y ông Bá h thi t tình, cha ngh con Quyên d coi l i có h nh, l i thêm có

chú Phó Tha c ri t, chú nói con v i con Quyên x ng ôi v a l a l m, b i v ycha h a l i v i ông Bá h r i.

Thu nay ng i Vi t ch m h c ch nho, không bi t ch Pháp, ho c ch Anh ho cch Huê k nh bây gi , mà sách nho thì không có d y cái thuy t t do k t hôn. Tronggia ình b c x u do phong hóa c truy n. Vi c c i v g ch ng thu c quy n cham nh, d u trai d u gái c ng v y, cha m nh âu thì ph i ch u ó, không c phépcãi.

H u Hào nghe cha nói ã h a c i con gái ông Bá h C m cho chàng thì chàngchâu mày nh ng không dám cãi ch nói:

- Ch chi con bi t b a nay ông Bá h m i cha n u ng ng nói chuy n g con gái,thì con th a tr c v i cha khoan nh n l i c a ng.

- Sao v y?- Vi c gi c giã không bi t nó bi n chuy n th nào. N u con ph i i lính, thì có vs thêm m t m i lo cho con n a.

Page 13: Ho bieu chanh   hai vo

Hai V 13 www.hobieuchanh.com

- Ai c ng nói con không có i lính âu mà lo. Mà dù con có ra giúp n c i n a,thì v nhà càng có ích ch âu có h i. Cha suy ngh k r i cha m i nh n l i.Con vào làm r nhà ông thì con vinh vang ch có nh c nhã chi âu. Vi c thi ccoi th h t trông mong, mà con c ng c i v c ch giàu sang, v y c ng cóph c. Còn m t i u n y n a mình bây gi ch có hai cha con, không còn thânt c nào h t. Th ng C u là cháu h , nh ng nó khùng kh u không áng k . i gi cgiã ví nh con ph i em thân ra giúp n c, cha ã 60 tu i r i, cha nhà m tmình, khi m a gió thì t t l a t i èn cha bi t c y nh ai. C i v cho con, d u cób nào ít n a c ng có c con dâu nhà h h v i cha. L i làm sui v i ông Báh là ng i có c m ti n, nh ng con ph i i lính, cha nhà r i cha có ch t, thì cól ông sui s chôn c t giùm, ch không l làm ng .

- Cha ngh nh v y thì ph i l m. Nh ng vi c gi c giã lôi thôi ây không hi u thcu c s xoay cách nào. V y con xin cha ch u l i v i ông Bá h thì ch u, nh ngph i ch m ch m mà xem th cu c, ch không nên nài c i g p. N u nh gi c yênmau, thì n m t i s có khoa thi. Con c n ph i r nh trí mà h c, ch ng con thir i s c i. Còn n u nh gi c tràn lan kh p trong xóm, thì c ng con r nh nglo, b n ph n làm trai, ch ng nào gi c xong r i s hay.

- Con mu n nh v y thì c. b a nào cha nói chuy n l i v i ông Bá h . N ung mu n g con thì cha xin b tr u cau, c ng nh c m hàng rào th a v y thôi,

i th i cu c thu n ti n r i s làm l thân nghinh.Bàn tính xong r i cha con m i gài c a t t èn i ng .

Page 14: Ho bieu chanh   hai vo

Hai V 14 www.hobieuchanh.com

IV

Nhân dân trong ngu n Kh ng T c, tr c kia nh Ki n Hòa tiên sanh S n Quiti p nhau m y i mà gieo r c o thu n túy trong các xóm làng, r i l i còn nh HoàiQu c công Võ Tánh treo g ng anh d ng sáng ng i gi ng Tre n a, b i v y àn ôngc ng nh àn bà, ng i già c ng nh ng i tr , c th y u m n t n c, yêu gi ng nòi,bi t ham ngh a nhân, dám li u sanh m ng c u dân gi n c. Tr c g p n i lo n TâyS n, ng i em ngh v n, k em nghi p võ giúp cho tri u ình bình lo n ph c h ng.Nay nghe có gi c ngo i xâm, l i càng thêm h ng hái oàn k t làm m t kh i m nh m ch ng v i gi c.

Nhân dân s n có ý chí nh v y, nên công cu c s p t phòng th xóm Tre cti n hành r t d dàng.

Ông Thu n sai T C u i m i nhóm t i sân ông Bá h C m thì m i nhà u có chnhà ho c àn ông ho c àn bà n d mà nghe nói chuy n. Ông Bá h , Ông Thu n v iPhó Tha làm u cu c h i hi p này, nh ng bi u Lê H u Hào thay m t báo tin cho bà controng xóm hay binh i pháp ã chi m thành Gia nh. C t a nghe tin thì xao xuy n,Hào nh n ng i ta xúc ng m i bày t các cách c a ng i tr ng th ng trong xómtính s p t b o th sanh m ng và tài s n chung v i nhau. Ai n y u b ng lòng góp s cvào cu c công ích ó, không có m t ng i nào th i thác.

Hào ã có d b gi y, vi t, m c s n sàng, li n h i t ng nhà mà biên tên tu i ànông. Biên r i m l i thì c:

58 ng i c ng tráng t 18 tu i n 40 tu i.47 ng i t 41 t i 60 tu i,12 ng i già t 61 tu i s p lên.H n 20 ng i àn ông r nh rang nên tình nguy n i n cây làm n c. Còn t p

luy n võ ngh và t rèn binh khí thì ai c ng ch u h t.Cu c nhóm xong r i ng i trong xóm r ra mà v . Ông Bá h m i riêng Phó Tha

v i hai cha con Ông Thu n l i dùng c m v i ông ng s p t vi c công.Hai Ch lên vàm sông Tra th ng thuy t v i th rèn Phi thì chú th ch u d n

xu ng ng rèn binh khí. Ông Bá h ki m m t ch t tr ng, bi u b n trong nhà ncây lá mà c t cái tr i làm lò rèn. Trong ít b a tr i c t xong, ông cho ng i chèo ghelên r c th Phi và ch c xu ng, r i kh i công rèn binh khí li n.

Tr n Khoan là th y ngh võ gi ng Tháp ã có h a h n v i chú Phó Tha nên úngngày h n th y c ng lên t i. Phó Tha d t l i gi i thi u v i ông Bá h thì ông ti p r c mànuôi trong nhà. Ông d t i l a m t cái sân l n gi a xóm làm võ tr ng. M y ng itrai tr trong xóm ráp l i d y c , ban t cho b ng th ng, r i b t u t p d t.

Cây n trong r ng ch v thì h ng ng i 41 tu i s p lên lãnh lo c a khúc mà óngn c ho c c m rào, ch n các n o vô xóm.

Ai c ng ph i t p võ ngh h t th y, nh ng ngoài vi c ó m i ng i còn ph i có ph ns riêng h có r nh vi c nhà thì ph i giúp công vào ra phòng th .

Page 15: Ho bieu chanh   hai vo

Hai V 15 www.hobieuchanh.com

Lê H u Hào làm nh th ký trong xóm, tuy v y c ng ph i t p võ nh ng i ta,song kh i làm công vi c n ng n c c nh c. Nh ng mà m i ngày chàng ph i i m t vòng

xem xét m i vi c, xem t p võ, xem rèn , xem óng n c r i i luôn ra nhà ông Bá hng cho ông hay coi có vi c chi tr c tr hay không.

Ông Bá h th y t t c anh em l n nh trong xóm u xuôi thu n theo ý ông, ai c ngt n tâm giúp công s c vào cu c phòng th thì ông l y i u hài lòng. Ông mu n làm chotrong xóm hi u ng lúc g p n n dân ách n c ph i coi nhau nh con m t nhà, ph igiúp nhau, ng nghi k nhau, b i v y ông nh xu t ti n mà tr ti n công cho th rènbinh khí, ông không cho ai tr ti n h t. Ông l i rao cho trong xóm bi t, ai thi u lúa n thì

n nói v i ông mà m n mà qua mùa g t s tr l i cho ông ch ng c n ph i i mua t nti n.

Ng i trong xóm hay ông Bá h có lòng t thi n nh v y l i càng c m m n ôngh n n a, càng lo gi gìn ti n lúa c a ông ng mà nh , không còn nói c a h c a mình gìh t.

Th y công vi c phòng th ti n hành m nh m , ông Bá h m i nh c ông Thu n vcu c hôn nh n c a hai tr . Ông Thu n nói r ng Hào c ông Bá h chi u c thì Hàomang n vô cùng. Ng t trong lúc n c ng có gi c, không bi t tình hình bi n i rath nào. Hào nghi ng i s i lính. B i v y Hào xin ông Bá h hu n c i h i trong íttháng, ch xem coi gi c có t thì s trình bày l c i.

Ông Bá h nói:- Cháu s c i g p, r i có nó b òi i lính nó b v nhà, v nó bu n. Tôi hi u ý

nó r i, nó s nh v y c ng ph i. Thà ch a thành v ch ng thì thôi, ch thành vch ng r i mà ph i phân r t nhiên hai a bu n r u, th ng nh nhau. H tôi nóithì không bao gi tôi nu t l i. Tôi nói tôi g con Quyên cho cháu Hào, thì bao giQuyên c ng là v c a cháu Hào, ch không c làm v ai khác.Nh ng mu n cho hai bên ng nghi ng i u chi h t, l i làm cho ng i ngoài

hay bi t ng ng có dòm ngó con Quyên n a, mình ch n b a nào nh m ngàyt t, tôi m i ít ng i khách n nhà tôi, anh c ng m i vài ng i khách i cùng anhvà Hào n nhà tôi là l "b tr u cau". Tôi n u ít mâm c m mà cúng cho Hào l ira m t ông bà ng cho chòm xóm h hay t ngày ó hai a nó c g i anh emmình là cha, r i ít tháng h t gi c, ho c ra giêng g t lúa r i, tr i khô ráo mình slàm l c i.

Ông Thu n ch u.Cách m i b a sau cha con Ông Thu n v n kh n en, m c áo dài i v i v ch ng

Phó Tha và v ch ng ông B y Hi p n nhà ông Bá h làm l "b tr u cau".Ông Bá h ã có m i Tr n Khoan, là th y ngh võ, m i khách vài c p n a, ã ng i

s n trong nhà. Trên bàn th ông bà thì cúng ã xong, nhang èn ã t .H àng trai b ng tr u cau n. Chàng r làm l ông bà cha m , r i ng i trong nhà

d n c ãi khách n u ng.K t ngày ó Lê H u Hào là r c a ông Bá h Hà V n C m. Hà Th Quyên là dâu

c a ông Lê H u Thu n. Trong xóm tr già u hay h t th y.

Page 16: Ho bieu chanh   hai vo

Hai V 16 www.hobieuchanh.com

Ngày l n tháng qua, lúa tr r i n lúa chín, nhân dân xóm Tre luy n t p võ nghr t h ng hái nh ng không th y gi c giã gì h t, mà c ng không g p c ng i mi t Gia

nh xu ng ng h i th m.G n t i T t, ng i trong xóm ban ngày u ph i ra ru ng g t lúa ch t p võ ban

êm mà thôi nên c ng không thao luy n c.Rào gi u chung quanh xóm ã hoàn thành ch c ch n r i.Th rèn Phi rèn binh khí dùng, nên xin cho ghe chú v sông Tra n T t.Ra giêng lúa ch còn m t vài ám tr mu n, ch ng ã g t s ch h t r i. Ông Bá

h m n m t ng i lên Gia inh d thám tình hình chi n s th nào ng cho Hào làml c i v i cô Quyên cho r i.

Ng i tr tu i nhút nhát không dám i.Ông Thu n quy t lãnh s m ng i d thám tin t c. Ông Bá h bi u d n m t chi c

ghe nh 2 chèo cho 10 quan ti n v i g o mu i ba ng i n trong 10 ngày và l a haiông già còn s c kh e chèo cho Ông Thu n i.

Ông Thu n i ã 6 ngày mà ch a th y v . Ông Bá h v i Phó Tha b t u ngóngtrông, l i có ý lo.

Qua ngày th 7 ghe Ông Thu n v t i. Ông nói ghe ông lên t i C n Giu c b binhlính huy n Tr ng Bình tra xét không cho i. Ông ph i ó h t m t ngày m t êm.Ch ng ng i ta cho i ông m i vô vàm R ch Cát. B c n n a. Ông ph i tr l i h i th m

ng sá. Nh có m y nhà r ch ch ch ng, ông m i dò theo x o nh l t c vào R chOng. Nh ng t i ng ba R ch a thì có n c a mình óng ó, h c n l i không cho it i n a. Ông Thu n l i day ghe tr l i, th y có nhà d a mé ông m i u l i cho haing i chèo ngh , còn ông lên b ki m th h i th m tin t c. May g p c m t ông giàth o vi c, ông m i cho hay r ng quân i Pháp v n còn chi m thành Gia nh nh ngkhông bi t s bao nhiêu. Mà cách hai ngày tr c có m t oàn tàu kéo neo ch y tr raphía Nhà Bè, không bi t i âu. H i binh lính c a quân ta ã có giáp tr n v i ch l n nàoch a, thì ông già nói binh ta t các t nh l n l t kéo v m y tháng nay thì óng baochung quanh thành, ng n R ch Cát, chùa Cây Mai, Phú Th , Chí Hòa, ch nào c ngcó. Binh Pháp i thám d tình hình, h ló ra kh i thành thì b quân ta vây ánh, nên rúttrong thành không dám ra n a. Không bi t t ng gi c bi t quan dân ta rút binh các t nhem v ây thì các t nh u b tr ng nên 2 b a tr c h cho tàu i ó là ch binh i ánh

chi m thêm m y t nh khác hay không.Ông Bá h cùng m y ng i l n trong xóm và c u Hào, nh t là c u Hào nghe tin

sau chót ó thì ai c ng lo ng i, ngh oàn tàu lui ra Nhà Bè ó s chia nhau m t t pxu ng Vàm Tu n r i do sông Bao Ng c vào ánh huy n Tân Hòa v i ph Tân An, cònm t t p ra Vàm Sáng r i do ng C a Ti u vào ánh nh T ng, Long H .

Bây gi ai n y u lo g t cu c phòng th l i, d n m y nhà tr c a ra sông BaoNg c ph i coi ch ng tàu, h ngó th y tàu thì ph i n i mõ ng cho trong xóm hay bi t.Còn ban êm thì c t ng i thay phiên mà canh ch ng ng báo ng.

Ông Bá h m c lo vi c n y nên ông ph i t m d p ám c i c a cô Quyên l i, ôngkhông nh c t i n a.

Page 17: Ho bieu chanh   hai vo

Hai V 17 www.hobieuchanh.com

Còn Ông Thu n t b a i d tin t c v nói l i, thì ông th y con ông có s c bu n lo,ông ngh có l nó h c gi i, nó nh n th y tình hình chi n cu c có ch nào nguy bi n haysao nên nó m i lo nh v y. Ông th y r i ông c ng không mu n tính c i v g p cho con.

Cách 2 b a sau, l i m t tr i ng u thì có Lý Quang Minh, m t b n h c c a LêH u Hào nhà gi ng S n Qui, ra h i th m nhà ông Thu n ng ki m Hào nói chuy n.

Cha con ông Thu n có nhà. Hào th y b n l t t b c ra c a ti p m ng, d t vôgi i thi u cho cha bi t. Ông Thu n bi t Minh c ng là h c trò c a ông Nhiêu Hi n nhcon mình, ông ni m n m i ng i, kêu T C u bi u nhúm l a n u giùm m t n i c m chokhách n vì khách xa ph i i s m, nên ra t i ây ch c khách ã ói r i.

Hào h i th m s c kh e c a th y, ti c r ng nhà có m t cha m t con, l i g p lúc lylo n trong xóm ng i ta giao cho s p t vi c phòng th , nên v h n n a n m r i, nh ngkhông vô S n Qui c mà th m th y th m b n.

Ông Thu n nghi Minh ra ki m Hào ph i có vi c chi c n kíp, ch không l i ch i,b i v y ông h i:

- Cháu tr ng g n huy n l , cháu có nghe tin gi c giã hay sao không cháu?- Th a bác, vi c ch c ph i dây d a lâu l m. Anh em chúng tôi h c, mong thi khóan m nay. Mà th i cu c bi n ng nh v y thì ch c không có thi r i. Tronghuy n mình ây thì êm. Nh ng mi t trên s p có i s r i.

- , anh em trong xóm c y tôi i lên Gia nh nghe tin t c. Tôi v 2 b a rày. Tôilên t i R ch Ong r i b n c n, nên không th i sâu vô n a c. Nh ng tôi ãnghe ch c binh i Pháp còn chi m thành Gia nh, b binh mình bao vây 4 m tnên không dám ra. Th mà cách m y b a tr c ây có m t oàn tàu gi c kéo ira h ng Nhà Bè. Tôi nghi chúng b mình vây tr n, chúng bi t các t nh h tlính, r i chúng lén ch binh xu ng ánh chi m mi t d i.

- Th a bác. Bác ch a nghe huy n mình có i u chi lo s . L i quan huy n l i cós p t cu c phòng th h n hoi. T i Vàm S n Qui, Vàn Gò G a u có xây nl y ch c ch n. Ngày êm có quân lính canh gi . Tàu gi c không th vô c.

- N u có v y thì b t lo. xóm n y dân s hi p nhau t ch c cu c phòng th ànghoàng l m. Bà con trong S n Qui c lo phòng th hay không?

- Th a, c ng có lo. Ch nào c ng ph i v y.- Nghe cháu nói chuy n nãy gi tôi v a lòng l m. Làm con dân trong n c, h có

gi c thì già tr chung lo giúp n c c u dân ch sao. xóm n y h ng trai tr m ytháng nay t p luy n võ ngh d l m. Ai c ng h ng hái gi t gi c t i ây s sanht m t tr n cho chúng bi t m t.

- Th a, cháu m i nghe hi n gi ng mình ng s p t mà ánh trên Gia nhng u i gi c và kh c ph c thành trì l i.

- V y h ? Ch ng nào m i ánh ? Hôm lên tr n tôi có nghe gom binh các t nh vnhi u l m, nh ng có ông mà c vây ngoài xa. Còn ch gì n a mà không ch uhãm thành không bi t.

- Th a bác có chuy n nh v y, cháu nói rõ bác v i anh Hào hay. S là cáchm y b a tr c quan Huy n có g i t m i th y c a m y cháu vô nói chuy n.Th y cháu v nói r ng có quan trên t nh xu ng huy n cho hay r ng tri u ình s pphái vài v i th n vào Nam c m binh ánh u i gi c. Có l nh d y c TônTh t Hi p ph i góp v cho s muôn binh i quan tri u vào r i s khai chi n.

Page 18: Ho bieu chanh   hai vo

Hai V 18 www.hobieuchanh.com

Binh c a mình thì không s thi u, hi n gi gom c h n tám ngàn r i. Trongm t tháng s s .

- Có nghe nói có kêu hàng trai tr c a mình i lính hay không?- Th a, không. Có l mi t d i còn s n lính nhi u. Nh ng gom binh lính v ông

quá thì ph i lo c m g o ng nuôi lính, lo c t tr i cho lính . ã v y mà còn c ndùng ng i bi t ch ng l p b s t ng s m i i, vi t phi u truy n l nhc a c p ch huy, vi t t thôi thúc các huy n các ph n p l ng th c. Lính thì ítbi t ch l i m c lo tâpj luy n. Quan thì m c lo i u khi n, không r nh mà lo ns sách gi y t .

- Ch c bây gi quan trên òi m y ng i có h c nh cháu, nh th ng Hào, nh png u quân ph i hôn?

- Th a ph i. Chính vì v y, nên quan trên phái ng i xu ng huy n m i m y ôngNhiêu d y h c mà c y gom h c trò l i r i quan hu ên cho ghe a lên Gia nhmà giúp công trong cu c kháng chi n.

Ông Thu n ng n ng .Hào c i và nói:- X a rày con th ng nói v i cha th nào con c ng ph i b kêu i lính. Thi t qu

nh v y th y hôn cha?Ông Thu n l ng thinh.Minh nói v i Hào:

- Mình i lính mà làm vi c gi y, ch không ph i ra tr n.- D u ra tr n c ng không s gì. Th y bi u anh em trong tr ng ph i i h t hay là

th y l a ng i mà thôi?- Quan trên c y i h t. Tr ng nào c ng v y.- Ng i ta i thì mình ph i i v i ng i ta. Giúp n c mà mình tr n tránh ai coi

mình ra gì. Ai i cho m y anh em khác hay?- Tr a hôm qua th y v m n ng i trong xóm i kêu, d n chi u mai ph i t i ng

sáng m t th y d t vô huy n. Anh em khác g n, giòng cát, giòng Nàu v i S nQui nên h ã hay r i. Có m t mình anh xa nên th y c y tôi ra cho anh hay

ng s a so n r chi u mai vô cho t i.T C u b ng mâm c m lên gi a ván. Cha con ông Thu n ân c n m i Minh ng in. Ông Thu n h i Minh:

- Cháu có v con hay ch a?- Th a cháu có v m i sanh m t a con c 4 tháng.- Cha m còn s ng toàn hay không?- Th a, cháu còn có bà m già, may cháu có ng i ch không ch u l y ch ng, nên

cháu i thì ch cháu v i v cháu nhà v i bà già cháu.- Có v y c ng kh . Ph n th ng Hào tôi có hai cha con. H nó i thì tôi nhà

tr tr i m t mình. Tôi nói v cho nó r i, nh ng mà s i lính r i b ng i ta,nên nó d c d c ch a ch u c i. Tuy v y mà không h i gì l m. Th ng Hào i thìtôi nhà có chòm xóm. D u có b nào ng i ta không b tôi.

- Th a, bác tuy già nh ng s c kh e c ng còn .- Ph i tôi còn m nh.

Page 19: Ho bieu chanh   hai vo

Hai V 19 www.hobieuchanh.com

Ông Thu n khuyên khách n c m cho no r i nhà nói chuy n ch i v i Hào, ôngi xóm m t lát. Ông bi u Hào s a so n r i sáng mai d y s m i v i nhau. i li n bây gi

Minh m t. Mà vô S n Qui ban êm không ích gì.Minh n u ng r i, Hào tr i chi u, anh em n m àm lu n v chi n cu c v i nhau. C

hai u hi u ngh a v c a h ng trai tr là c u dân gi n c, b i v y ng i s p lìa cha già,ng i s p t m y u v i v nh con th mà i tr n non sông, nh ng c hai u lo ng iv vi c gia ình ch ph n mình d u r i hay may c ng không bu n không s gì h t.

n x m t lát ông Thu n tr v th y hai tr n m nói chuy n thì ông h i con có s aso n hành lý ng khuya i hay ch a. Hào nói gói vài cái qu n v i vài cái áo mà ômtheo v y thôi, ch có hành lý gì âu mà s a so n.

Ông Thu n nói:- H i n y cha có i th ng ra ngoài ông Bá h cha cho ng hay có l nh òi nên

khuya nay con ph i vô S n Qui ng hi p v i anh em b n h c mà lên Gia nh.- Ông già v con hay con i ng có t ý bu n hay không cha?- Bu n thì ng không bu n, vì ng hi u quan trên c n dùng h ng hay ch , con cóh c thì con ph i i, l i i v i chúng b n ch ph i i m t mình con hay sao màbu n. Nh ng ông ti c con i r i trong xóm không có ng i làm s sách t , b tti n có ch ó mà thôi. Mà tr c khi i con ra t bi t cha m v con m t chút cho

l ch .- Con ph i t giã r i m i i c. Vì khuya ph i i s m cho mát, thôi con ra nói

li n bây gi ng khuya con kh i ghé. Anh Minh n m ây mà ngh nghe hôn. Tôii m t chút r i tôi v .

Hào vô trong thay áo r i i li n.V ch ng ông Bá h C m ng ng i trong nhà bàn lu n v s l nh òi r i lính,

b ng th y Hào x ng x m i vô sân. Hà V n Ký, là con trai l n c a ông Bá h , ng coicho b n xúc lúa ngoài sân b ng vô vô l m, c u c ng ngó th y Hào vô nên c ng ónmà h i:

- H i nãy nghe bác nói có l nh òi d ng i lính ph i hôn?- Ph i.- Ch ng nào d ng i?- Khuya nay vô S n Qui hi p v i anh em b n ng quan huy n cho cho ghe i m tl t.

- Tôi l n h n d ng có m t tu i. Không bi t h òi t i tôi hay không?- Ch c không có âu anh Hai. Nghe nói lính có s n r i ch không ph i thi u s nên

òi thêm n a. Quan trên òi anh em tôi, ây là òi t i bi t ch ng làm vi cgi y.

- N u nh v y thì tôi b t lo.Anh v v i em r cùng nhau i vô nhà.Hào b c l i xá cha m v và chúc cha m v nhà m nh gi i ng khuya chàng

i giúp n c.Ông Bá h nói:

Page 20: Ho bieu chanh   hai vo

Hai V 20 www.hobieuchanh.com

- H i tr a anh ra cho hay có l nh òi con nh p ng . Con i thì trong xóm thi ung i bi t ch , nên có ch b t ti n. Nh ng có gi c, nhà n c c n dùng con v vi c gì,ph n con làm trai con ph i vâng l nh không nên t ch i. V y con hãy yên lòng mà ra giúpn c. Anh nhà v i bà con trong xóm, nên con kh i lo.

Còn vi c v , cha v i m ã nh g cho con r i, ã có n tr u u ng r u c a con,thì d u n c nhà có h u s con ch a c i k p, bao gi cha v i m c ng coi con Quyên làv c a con; ch ng nào con tr v thì làm l c i, không m t âu. Con ra t giã cha m

ng khuya con i n chi n tr ng mà giúp n c. Con có mu n giáp m t v con ngcon nói ít ti ng mà t bi t nó hay không?

Hào nói:- Th a, n u cha v i m cho phép con nói v i v con ít l i ng con i, thì con i

n cha m l m.Bà Bá h bi u Hai K vô trong kêu Quyên.Quyên theo Hai K ra, b cô b ngBà Bá h nói:- Quyên b c l i g n ây con. Ch ng con ra t giã ng khuya nay nó i lính. Cha

con bi u kêu con ra cho nó nói chuy n m t chút, r i v s a so n ng khuya nói.

Hào ngó ngay Quyên mà nói:- Ph n anh còn có m t chút cha già. Hôm nay vì ph n s nên anh ph i b cha già

mà i. Tuy anh v i em ch a chánh th c ph i hi p v ch ng song ã gá l i, d ukhông tình c ng là ngh a. V y anh trân tr ng g i cha già l i cho em. N u em s nlòng ch m nom giùm anh, thì n y không bao gi anh dám quên. Anh mu n nóiv i em bao nhiêu ó mà thôi. Anh c u chúc cho em nhà an vui và m nh kh e.

Quyên c ng ngó ngay Hào mà áp r ng:- Em xin anh an lòng mà giúp n c, ng lo vi c nhà. Em chúc anh lo ph n s

vuông tròn, tan gi c cho mau ng tr v k o cha già trong i.Bà Bá h c i. Bà nói v i Hai K :- Nghe nói có ng i khác S n Qui ra kêu nó, khách ch trong nhà ng khuya

i v i nhau. K bi u b y tr b t m t c p v t xách vô tr ng, r i con n ch i v iem m t êm r i khuya nó i.

Ông Bá h nói:- M nó tính nh v y ph i l m. Nãy gi tôi tính bi u nó v m i anh sui v i khách

i h t ra nhà mình n c m ch i. Nh ng tôi ngh khách l ra ây ng i ta khôngvui, còn ph n nó thì nó ph i nói chuy n v i anh sui m t êm ng cha con d n dònhau, b i v y tôi không m i. V y K em v t vô tr ng làm th t ng cho anh emn v i nhau m t b a là ph i.

K v i Quyên i ra sau bi u ng i nhà b t v t.Ông Bá h m r n xe l y hai nén b c a cho Hào mà nói:

Page 21: Ho bieu chanh   hai vo

Hai V 21 www.hobieuchanh.com

- Con i xa n x l quê ng i mà n u có vi c c n dùng ti n thì không bi t ai màm n. V y con l y vài nén b c ây mà em theo phòng khi b t tr c mà g c.

Hào không mu n th lãnh. Nh ng v ch ng ông Bá h nài ép quá nên chàng h tdám t .

Hai K tr ra nói v i cha m r ng chàng có sai m t ng i xách v t em tr c vôtr ng r i luôn ng ph v i T C u mà làm v t.

Ông Bá h bi u Hào thôi i v ng ch i v i khách k o khách bu n.Hào m i chúc th c u an chon cha m v m t l n n a r i i v , có anh v i theo

ch i.Ông Thu n th y nhà sui sai em vô m t c p v t m p làm ti c ti n hành Hào, ông

bèn l i xóm ki m m t b u r u và ghé m i Phó Tha l i n u ng cho vui.Bu i c m chi u ó tuy là bu i c m ly bi t, song nh có khách S n Qui, l i có Hai

K b i Phó Tha n a, b i v y cha con ông Thu n vui v quên bu n. n g n r i b a cóthêm ông Bá h vô ch i n a làm cho ông Thu n r t vui lòng, con i lính giúp n c c ngkhông b n r n chút nào h t.

Ch i n qua u canh hai, cha con ông Bá h v i Phó Tha t l i chúc may m ncho Hòa v i Minh r i v , nói cho hai c u ngh ng i ng khuya d y s m mà i.

n u canh n m, ông Thu n kêu T C u d y n u m t n i c m cho Hào v i Minhn, r i h ng sáng ông theo a hai c u ra kh i xóm. i ngang nhà ông Bá h , Hào dòm

th y cha m v v i Hai K và cô Quyên ng ng t i c a ngõ mà ch . Chàng ph ing b c mà t bi t m t l n n a r i ông Thu n l i ó, cho Hòa mang gói v i Minh

ra ng cái.M y ng i ng t i c a ông Bá h mà ngó theo, tr i l m ch a sáng, lòng c m

xúc ng m ngùi.

Page 22: Ho bieu chanh   hai vo

Hai V 22 www.hobieuchanh.com

V

Lê H u Hào i r i thì cu c s p t nghình ch xóm Tre có mòi l i l n l n.Binh khí ã rèn r i, nên th Phi v Vàm sông Tra n T t không th y tr xu ng

n a.Tr n Khoan, là th y d y ngh võ, c ng v gi ng Tháp t hôm T t r i m i tháng tr

lên d t h c trò ôi ba ngày mà thôi ch không lâu.Hàng trai tráng thì không có th y kèm thúc, l i còn m c b n vi c ru ng r y, nên t p

võ c ng dãi ãi, ch có t p ban êm mà thôi.Chí nghinh ch xóm Tre suy gi m nh v y không ph i t i lòng dân mòn m i.

Ng i làm u trong xóm v n còn h ng hái hoài. Ng i ta không còn ho t ng nh n mtr c n a, y là vì cu c phòng th s p t xong, nh t là nh có d p Hào b òi nh p ngtùng chinh, ng i ta c hay binh ta c muôn ng vây ch t quân i Pháp trong thànhGia nh, nên gi c không th quy ng c mà ph i lo.

Nhân dân xóm Tre ti p t c s ng m t chu i ngày bình an thanh t nh trót c n m, nmùa m a theo cày c y l th ng, lóng nghe binh i c a ta ng xây d ng i n t iChí Hòa, t quân phòng th h n hoi t ng n R ch Cát vòng qua t i vùng GòV p. Tin ygiúp cho ng i ta càng v ng b ng h n n a.

Trong xóm ch có m t mình ông Thu n có con ra giúp n c mà thôi, không nhànào c cái vinh h nh ó, vì v y nên c xóm u kiên n ông, làm cho ông thêm h nhdi n nh là ng i có công l n v i dân v i n c.

V ch ng ông Bá h C m ã có lòng th ng m n Hào, l i ngh ai n y u c nom vui s ng, ch có m t mình Hào ph i vùi thân n i chi n tr ng, có l l i ph i ch ub a no b a ói,ch u n ng n m s ng, thì t i nghi p cho ph n c a r . Bà Bá h nh Hàolúc t giã ra i có l i g i g m cha già cho v , nên bà th ng nh c cô Quyên ph i vô th mông Thu n cho ch n ngh a cha con.

Cô Quyên không quên l i cô ã h a v i Hào mà l i còn nghe m nh c nh n a, b iv y cô s t s ng i th m cha ch ng, th ng ôi ba ngày cô vô m t l n, có món ngon v t lcô em vô hi n cho ông Thu n n. B a nào cô vô mà T C u m c i câu hay i ra ru ngthì cô l y ch i quét nhà, d n d p trong b p cho s ch s . Cô th ng h i ông Thu n n u cóqu n áo rách thì a cho cô em v cô vá, n u có mua v i may m i thì cô lãnh c tmay giùm.

Tuy ch a có l c i, song cô Quyên ph c d ch nhà ch ng c ng nh nàng dâu ãc i r i, cha ch ng nàng dâu ti p xúc v i nhau c n m, tình ngh a cha con càng thêmm n n ng s thân thi t ôi bên càng lâu càng thêm ch t ch .

Mùa g t t i n a, mà chi n cu c v n ch a có tin t c gì. Ng i xóm Tre lo ch lúav sân, r i p mà ví giành nuôi s ng.

Ông Thu n có T C u giúp s c nên mùa n y ông có c 50 gi lúa trong nhà. Nhàcó s n lúa g o, sông có nhi u cá tôm, i s ng c a ông c th nh th i, ch còn trôngcho mau h t gi c cho con v , ng c i v r i ti p t c ra công sách èn mà ch khoa c .

Page 23: Ho bieu chanh   hai vo

Hai V 23 www.hobieuchanh.com

V a h t mùa khô, thình lình có tin n xóm Tre nói r ng binh ta ã th t i n ChíHòa, sau m t cu c quy t chi n kéo dài t i m y ngày êm. Hai bên u b t n th t n ngn , nh ng gi c l i nh có súng nhi u và i bác th n công m nh quá b n nát n l y c ata h t. Binh ta không có ch n ng d a mà kháng c t nhiên ph i , m t ph n ph i quasông B n Nghé th i lui v h ng Biên Hòa, nh ng ph n l n thì tán lo n ch y v mé BaC m B n L c.

Tin b t t ng y làm ch n ng c xóm Tre. Nhân dân xao xuy n h i nhau bây giph i làm sao. Ông Bá h s dân tán m ngã lòng mà gây thêm tai h a, bèn cho m i ôngThu n v i Phó Tha mà ra nh k t n th i.

Ông Thu n nói:- Binh gi c ch c ông l i có súng nhi u nên trên Gia nh quan ta có c muôn

binh mà ch ng gi i n không n i n ph i . Mình xóm Tre k h tgià tr ch có m t tr m, l i c m dao mác, ch không có súng. Tình th nhv y n u gi c n ây làm sao mà ch ng c cho n i binh gi c c ng có l ôiba tr m, mà xu ng ây ch c gi c s i tàu. Xóm mình n m sát mé sông cái,n u gi c d i tàu s súng vào xóm thì mình ch t h t, ch t vô l i, vì có

c xáp g n mà âm chém gi c c âu. Không ph i tôi nhát mà ki m kcho anh em trong xóm ngã lòng, i gi c t i mà ta bái qu mà xin u gi c.N m nay tôi ã 62 tu i r i d u có ch t c ng nên cái m . Mà ch t v i tn c thì vinh d quá, ch t nh v y áng ch t l m ch . Ng t cái ch t vô íchtôi không ch u. Ph i làm sao ánh vùi v i gi c, ph i gi t gi c cho c r id u có ch t tôi c ng vui lòng.

Ông Bá h v i Phó Tha ng khen ông Thu n nói ph i, nh ng không tìm ra k chodân trong xóm xáp l i v i gi c mà ánh, song kh i b súng n.

Ông Thu n m i nói:- Tôi mu n bàn k n y: n u hay tàu gi c vô sông Bao Ng c thì h t th y nh ng

àn bà con nít cùng h ng già c ph i ch y h t vô trong r ng r i t n mác tr n. Cònt p trai tr c ng tráng thì th i vô Truông Cóc mà mai ph c hai bên truông. N ugi c ánh huy n mình t nhiên chúng ph i lên ây r i do ng Truông Cóc màkéo binh vô huy n l . Chúng phân binh i qua Truông thì dân mai ph c óxông ra mà ánh. Chúng b kích thình lình t nhiên ph i lo n hàng ng . Mìnhth a th ng mà gi t t ng t p. Làm nh v y ch c ch n gi c s i b i.

Ai n y i u cho chi n l c ó là hay nh t, nên quy t áp d ng mà tr gi c.Nh ng mà ông Bá h suy ngh r i h i ông Thu n:- Mình ph i vô r ng vô Truông h t r i nhà c a lúa thóc Trâu, bò b hay sao?- ó không h i gì.- S gi c t quá ch .- Mình l i ó c ng không gi n i, mà còn ph i ch t vô l i n a.Ông Bá h d d không ành b nhà c a nh ng ông không tìm ra k nào khác

gi c a mà kh i ch t, b i v y ông ph i l ng thinh mà ch u.Bây gi ph i c t ng i thay phiên nhau mà canh ch ng tàu luôn ngày êm, h th y

tàu thì ánh mõ cho hay ng kéo nhau vô r ng vô Truông.

Page 24: Ho bieu chanh   hai vo

Hai V 24 www.hobieuchanh.com

Canh c tháng mà không th y tàu bè chi h t, dân canh t nhiên vãi ãi. M t b a,lúc g n sáng có hai chi c tàu ch y vô mà ng i canh ng quên không hay. Ch ng tàuch y kh i xóm Tre r i có ng i th c d y s m th y m i la lên. Nh ng ngh tàu khôngng ng mà b nên không cho ng i canh ánh m báo ng. Tuy v y mà nghe s o s ctrong xóm ai c ng hay h t, nh ng hay r i kéo nhau ra mé sông ngó 2 chi c tàu v n ch yluôn b i v y không có ng i nào tính rút vô r ng.

Ngày ó dân trong xóm Tre c d m n m d m b y mà bàn lu n, không ra ru ng,không i câu, song c ng không nghe có vi c chi h t.

Cách hai ngày m i hay hai chi c tàu ó ch binh Pháp vào Vàm sông Tra và chi mhuy n l Gò Công. Lính óng m y n Gò G a và S n Qui không ch ng c , nên gi ckhông có b n m t phát súng.

Nhân dân xóm Tre nghe nh v y t c quá, ti c gi c không b xóm mình nggây ra tr n Truông Cóc cho gi c ghi nh ph i ch t s ng m i o t ngu n Kh ng T c

c.Tuy v y mà b t u m i ng i chán n n. Mà trong ít ngày sau càng chán n n h n

n a, và l n l t nghe huy n C n Gu c b gi c chi m r i ph Tân An c ng m t n a, sauh t l i hay ph nh T ng c ng không còn.

Ông Bá h ng i khanh tay r u r t i ngày. Ông Thu n v i Phó Tha b c t c mà au,t c không bi t Tri u ình âu, quan quy n làm vi c gì cho ngo i bang h ng háchhoành hành mà chi m t o t thành nh vào nhà không ch .

Ông Thu n còn au kh v n i con; i n ã th t th , i binh ã tan hoang màHào âu sao không th y tr v , còn s ng xót mà t n l c theo ám i binh l p thph c thù hay là ch n sa tr ng ã ng g c, ph i thây chi n s .

Cô Quyên vô th m cha ch ng th y ông bu n r u l i b nh ho n, cô ph i lo c m cháucho ông. Ông Thu n th y dâu, ông càng thêm nh con. M c d u Quyên ki m l i an i cách, cô c ng không làm cho ông nguôi c.

B a nào T C u c ng ph i ra ru ng ho c i câu, Quyên không n cho cha ch ngb nh mà n m hiu qu nh m t mình, nên cô th a cho cha m hay r i m i ngày cô vô màs n sóc giúp ông Thu n.

Ông Bá h hay ông Thu n b nh ông l t t vô th m, r i v sai ng i nhà i ki mthu c cho ông Thu n u ng. Phó Tha l i th m ông Thu n th ng th ng, ki m l i an icho ông b t bu n và ch y thu c giùm cho ông u ng.

Ông Thu n au c tháng, nh dâu ch m nom s n sóc và nh b n tìm ki m thu cmen, nên ông ã h t nóng l nh nh c u. Nh ng vì tu i l n, l i hôi c m tanh cá n u ngkhông c, nên ông gi m s c r t nhi u. Ông ã m mà bây gi c p m t c a ông l i .Anh em trong xóm i ki m thu c m t cho ông x c con m t. Thi t nh có thu c nên h tx n và b t . Nh ng nhãn quang c a ông càng b a càng thêm lu l , ban ngày mà ôngth y m m nh ban êm, ai vô nhà ông không nhìn m t c, ph i nói ra ti ng ông m ibi t; còn n b a n cô Quyên ph i ng i g p cá b vào chén cho ông n, vì ông khôngth y mà n m t mình c.

ó là m t n i lo l ng và c c nh c thêm cho cô Quyên n a, th mà cô không bu n,không than, c m t m c ch m nuôi cha ch ng, m c d u ch a c i mà l i b t tin t c.

Page 25: Ho bieu chanh   hai vo

Hai V 25 www.hobieuchanh.com

Ông Bá h nghe trong R ch B ng có m t th y thu c tr con m t. Ông c y ng ichèo ghe vô r c th y ra coi mà cho thu c. Th y v ch c p m t ông Thu n mà coi r i nóimây kéo g n bít con ng i, trong ít tháng n a mây kéo giáp r i ông Thu n không cònphân bi t ngày êm gì n a c. Bây gi ph i làm sao có thu c x c tan ám mây ó m ith y. Ng t th y không bi t thu c ó, nên th y không dám lãnh mà tr .

Th thì ông Thu n ph i ành ch u mang t t ui, không bi t êm ngày, h t th y tr it, ch không làm sao c.

Mà cô Quyên c ng ph i ành ch u mang c c nh c lo ph c d ch m t cha ch ng mùquáng, v n l i h a v i ng i ch ng ch a c i mà cha m ã nh hôn, d u c c nh c

n ch ng nào cô c ng ph i cam lòng, không c phép l ng l l i o.

Page 26: Ho bieu chanh   hai vo

Hai V 26 www.hobieuchanh.com

VI

M t b a cô Quyên n u c m r i d n cho cha ch ng n. Cô ng i bên chan canh g pcá cho ông.

Ông Thu n than:- i n th t th , binh ta v tan. Binh i Pháp tràn ra chi m tr h t m y t nh, vi c

ã lâu r i, mà th ng Hào b t tin. Cha ngh nó ã ch t r i, không còn gì mà trôngn a.

- Tuy i binh th t tr n, song c ng còn t t p âu ó, ch không l ch t h t. Conch c anh Hào còn theo m y t p binh ó nên v ch a c ch không ch t âucha.

- N u không ch t thì nó v , ch theo ám tàn binh làm chi n a.- Con nh n m tr c có ng i b n h c c a anh Hào trong S n Qui ra kêu anh iv i ng i ó. V y cha cho con ki m ng i c y vô S n Qui h i th m coi ng ib n h c c a anh Hào ó ã v hay ch a.

- , ph i có ai r nh c y vô S n Qui h i th m coi. Ng i ó tên Minh. Lý QuangMinh.

- Xin cha cho con li u.T i l i cô Quyên v nhà nói v i ông Bá h r ng ông Thu n mu n c y ng i vô S n

Qui ki m ng i b n h c c a Hào coi v hay ch a. Nh ng ng i y v r i h i hay Hàocon hay m t mà không th y v .

Ông Bá h s c nh nên ông nói:- , ph i à. T n m ngoái t i gi cha quên l ng chuy n ó. cha c y ng i ih i th m coi. ây có th ng K v i anh Phó Tha bi t c u Lý Quang Minh. N mc u ra kêu Hào i, thì hai ng i n y có n u ng v i c u. Bây gi vô h i th m Hàothì tr c h t nên ki m nhà ông Nhiêu Hi n mà h i coi môn c a ông u có ilên Gia nh c ng nh Hào, v y mà có ng i nào ã v r i, anh nào ch a v . C uMinh S n Qui n u c u v r i t nhiên ông hay, mình xin ông ch giùm nhà r imình l i ó mà h i. i h i th m th ng Hào, cha còn mu n h i th m vi c khácn a. Th ng K kh l m, nó không bi t nói chuy n, v y mai cha nói v i anhPhó Tha có r nh i giùm c hay không. nh i thì r nh h n.B a sau ông Bá h c y Phó Tha vô S n Qui h i th m. Phó Tha ch u i. Hai ng i

d t nhau l i th m ông Thu n.Ông Thu n nghe Phó Tha ch u i vô S n Qui h i th m coi Hào còn s ng hay ã

ch t mà b t tin, ông có b ng m ng, mà ông còn c n d n Phó Tha n u c u Minh v r i thìh i chuy n Hào và luôn d p h i coi t i sao binh ta óng c muôn mà l i th t i n, aic m binh gi i quá nh v y, bây gi có tính kháng c n a, hay là b xuôi cho m t n c.Ông còn d n ghé th m ông Nhiêu Hi n và h i coi ông có nghe tin t c gì v chi n cu chay không, cho ông bi t ngoài n y bà con mình nóng n y t c gi n l m.

Phó Tha i m t b a r i v ghé nhà ông Bá h mà nói có g p ông Nhiêu Hi n v ic u Minh. C u Minh nói n m ó lên t i i n r i quan sai c t m i ng i theo m t ióng riêng nên anh em không g p nhau c, b i v y không bi t Hào còn s ng hay m t.

Page 27: Ho bieu chanh   hai vo

Hai V 27 www.hobieuchanh.com

C u Minh có thu t chuy n m t i n. Còn ông Nhiêu Hi n thì ông có cho bi t m t tinr t quan h , bà con trong xóm c n ph i bàn tính v i nhau.

Ông Bá h nói Phó Tha i S n Qui thì ông Thu n n m nhà tin trông con. V y ôngvô li n qua nói chuy n cho ông nghe r i có bàn vi c gì th i bàn v i ng luôn th .

Ông Bá h v i Phó Tha d t nhau i vô nhà ông Thu n. V a t i c a th y cô Quyênng ó. Ông bi u con n u c m g p ng d n cho Phó Tha n, vì i ng xa ch c ói

b ng.Ông Thu n nghe nói chuy n thì bi t hai ng i b n thân, nên lòm còm ng i d y,

m i hai b n l i ng i g n ng cho ông biét tin t c c a Hào m t chút.Bây gi Phó Tha m i nói rõ:- Vô t i S n Qui tôi h i th m r i tôi i ngay l i nhà ông Nhiêu Hi n mà nói

chuy n. Ông Nhiêu nói môn c a ông ã v b n r i, m y ng i v u có nth m ông, c u Minh v m y tháng nay c u au r r , còn n m sáu ng i không có

n th m ông, trong s ó có c u Hào, nên ông ch c ch a v t i. R i ó ông saing i nhà i kêu c u Minh l i ng tôi h i th m cho rành. C u Minh còn au nênm và mét xanh. C u th y tôi thì c u bi t li n c u h i Hào ã v hay ch a, tôi nói

vì Hào b t tin nên tôi m i vô ki m c u mà h i th m ây. C u Minh nói c u vc m y tháng r i, c u mu n ra xóm Tre ki m th m Hào mà vì c u c b nh hoài

nên i không c, c u m i nói chuy n cho tôi nghe n m ó m i lên t i Chí Hòa,n óng dài t Gò V p vô t i R ch Cát. Quan trên phân phát cho anh em m i

ng i m t i ng coi s sách và vi t gi y t ch không ph i chung v i nhau,b i v y anh em không g p nhau n a c. C u không dè Hào ch a v , c u khônghi u t i sao v y. Gi c t n công t t c các n luôn m t l t, ánh t i m y ngày,súng l n súng nh u ánh d l m, nh ng vì súng c a mình ít quá, l i b n ch m,nên ch u không n i. Binh lính c a mình b súng c a ch b n nà, mà mình khôngtr a c thì t c gi n nên có nhi u ch b n xông ra ánh ráp lá cà ngh vìtrong n hay d i hào b n c ng ch t thà xông ra ánh gi t cho c gi c d ucó ch t c ng mát ru t. T i nh v y t ng s hai bên ch t nhi u.

Ông Thu n ch n mà nói:- Th ng Hào nhà tôi có t p võ thu t. ánh cách ó ch c nó tham chi n nên ph i t

tr n. Chú ngh coi ph i v y hay không chú Phó?- Anh nói phóng ch ng ch làm sao mà dám ch c.- Chú có h i c u Minh ông quan nào c m binh mà th t b i n ó hay không?- C u Minh nói c u nghe c Kinh L c s Nguy n Tri Ph ng c l nh tri u ìnhc vô làm chánh t ng có cho c Ph m Th Hi n theo làm tham tán hai c vôhi p v i c Tôn Th t H p, r i l p i n và c m binh ch ng v i gi c. C u nghenói nh v y ch không th y m t m y c l n ó c.

- th t b i i n thì m y c l n ó tính ch u thua hay sao mà gi c hoànhhành em binh i chi m cùng h t v y?

- C u Minh nói c ng có nghe ông Nguy n Duy, là em c a c Nguy n Tri Ph ngt tr n, còn hai c kia thì b th ng, nh ng c Nguy n Tri Ph ng thì b th ngnh nên tr v Hu , còn c Ph m Th Hi n b th ng n ng nên ch y lên t nh BiênHòa r i c m t.

Page 28: Ho bieu chanh   hai vo

Hai V 28 www.hobieuchanh.com

Ông Bá h th dài mà nói:- C m binh ít n a c ng ph i xông lên l t n v i t ng s nh v y m i c, ch

xu t tr n mình xúi binh lính ti n d ng ch t, còn mình n núp sau xa, coi mòikhông xong thì th i lui r i ch y tr n. Cái ó ng i ta phi n l m, còn h i nãy anhPhó nói ông Nhiêu Hi n có cho hay tin gì ó. Bây gi có anh sui tôi ây, v y anhnói luôn nghe coi th .

Phó Tha m i nói:- Ông Nhiêu hay tôi xóm Tre vô th m tin t c c a cháu Hào, thì ông ni m n dl m. Ông h i ng i nhà n u c m cho tôi n. Ông nói n m tr c ông nghe cháuHào vô thu t chuy n nhân dân xóm Tre ng t ch c cu c phòng th nghinh

ch, thì ông khen l m, khen bà con mình nhi t b o tâm c u qu c c u dân. Ôngnghe tri u ình b t l c thua tr n Chí Hòa r i e r ng không dám tính chuy nkháng chi n ánh u i gi c, nên lo n n n v i quan Pháp mà ngh hòa, thà xu tti n chu c m y t nh ã m t và ch u t n phí cho quân i Pháp ch không dámch ng c n a. H ng s phu c a mình u h t th y b t bình, b i v y có nhi u anhhùng ngh a s không thèm k t i tri u ình n a, h v n ng khuyên dân theo h

ng ánh u i binh Pháp mà l y t n c l i. Có ông Qu n nh ng chiêum nhân dân trên vùng R ch Lá ã c m y ngàn, nay mai gì ây s ki mxu ng ánh úp Gò Công ng u i binh Pháp kh i x . Ông Nhiêu nói binh Phápóng trong huy n mình ch ng 100 ch không có nhi u. Binh c a Qu n nh kéo

xu ng quét s ch d nh ch i. Mà h binh Pháp thua thì ch c h ch y ra phía BaoNg ec ng ki m thuy n mà v C n Gu c go c Gia nh. V y xóm Tre n unghe binh ta ánh úp Gò Công thì trai trong xóm, ã có t p luy n s n r i h t th y

u vô Truông Cóc mai ph c, ch tàn binh c a Pháp ch y ngang qua thì ánh màb t h t. Ông Nhiêu c ng s p t cho dân S n Qui ch n phía trong mà ánh tr c;ón t ch ng nh v y thì binh Pháp không l t kh i. Ông Nhiêu c n d n nh v y.

Ông bi u tôi nói l i nh v y cho bà con trong xóm hay ng s p t tr c mà r acái nh c th t b i giùm cho m y ông trên Chí Hòa n m tr c.

Ông Thu n nghe nói vi c mai ph c t i Truông Cóc ng b t gi c gi ng nh k c aông bày h i n m ngoái, thì ông c chí, ông quên vi c b t tin c a con ông, mà ông c ngquên c p m t ã mù quáng h t i âu c n a. Ông v ván mà nói l n:

- D p may ã n cho dân xóm Tre mình r i. Mình nên cám n ông Nhiêu Hi ncho mình cái tin y. Thi t nghe tin n y tôi mu n xé mây mà tôi i.

Cô Quyên b ng ra m t mâm c m có tôm có cá h t. Cô trên ván mà m i ôngPhó Tha n. Cô h i ông Thu n nh ói thì n thêm v i ông Phó Tha, vì h i sáng n c ms m quá. Ông Thu n nói c nghe tin c a ông Nhiêu cho, ông m ng quá, nên ông no.Ông ti p v i ông Bá h mà m i Phó Tha n, xin n cho no r i bàn t i vi c ph c kíchTruông Cóc.

Ông Bá h nói:- Theo l i ông Nhiêu nói, thì ch a bi t ch c b a nào ông Qu n nh em binh

ánh úp Gò Công. Không l mình b t dân trong xóm m i ngày ph i vô TruôngCóc mà ch c h hoài cho c. Ph i cho dân làm n ch . Còn cái n y n ach lâu quá mà không th y gì h t, dân mòn chí, r i t i vi c t nhiên gi m h ng

Page 29: Ho bieu chanh   hai vo

Hai V 29 www.hobieuchanh.com

hái. V y tôi tính nh v y: ngày mai cho ng i i thuy n rao cho bà con trongxóm t 18 n 45 tu i hay r ng s p có gi c i qua Truông Cóc nh ng ch a bi tch c i qua ngày nào. Nh ng ng i trong h ng tu i ó ph i s a so n binh khícho s n. Ch ng tôi bi t ch c ngày nào, gi nào ph i mai ph c thì tôi ánh mõ.H nghe mõ thì t u h t sân tôi, tay c m binh khí h n hoi, r i có ng i d t vôTruông Cóc.

Ông Thu n nói:- Ph i có th ng Hào v , nó lo vi c n y cho mình thì ti n quá.Ông Bá h nói:- tôi sai th ng K nó i truy n rao trong xóm hay. Ch ng i mai ph c tôi bi u

nó d t dân i c ng c, ch t i già mình l m c m không l làng mà làmm y vi c nh v y c. Còn vi c mu n bi t ch c b a nào gi c s ch y quaTruông Cóc, cái ó khó m t chút. Ch chi có th ng Hào thì ti n nhi u. Bây gikhông có nó tôi mu n c y anh Phó ngh ch n m t b a r i i giùm m t l n n a.

Phó Tha h i:- Ông Bá h mu n tôi i âu? Mai tôi i c mà. Có m t m i gì âu mà ngh .- Anh ã quen v i ông Nhiêu r i. Tôi mu n ngày mai anh ngh m t b a r i sángm t anh ch u khó tr vô S n Qui n a. Anh thay m t cho anh em l n nh xómTre mà cám n ông Nhiêu cho mình tin quan h ó. Anh cho ông bi t bà conmình s n sàng ph c kích t i Truông Cóc, y theo l i ông d n, song mình ph i bi tch c b a nào s có gi c ch y ngang qua ó ng mình mai ph c. V y anh emmình xin ông làm h n h ông Qu n nh huy ng ngh a binh kh c ph c GòCông thì ông m n ng i ch y ra xóm Tre báo tin cho mình hay li n, ng mìnhgom dân mai ph c Truông Cóc. Ti n m n ó h ng i báo tin ra ây thì tôi tr .Tôi không cho ông t n hao. c nh v y thì ti n cho mình l m.

- c mà. Tôi s tr vô S n Qui n a cho. Sáng m t tôi i.Ông Thu n nói:- H u s mà c p m t tôi h t th y ng, bu c tôi ph i ng i m t ch thi t t c quá.

Nh ng tôi i ph c kích không c, thì tôi s bi u th ng T C u i th cho tôi.Phó Tha n c m r i. Ba ông bàn tính m t h i n a, r i ông Bá h v i Phó Tha t giã

ch nhà mà v .Ông Bá h sai con Hai K i kh p xóm mà truy n hu n l nh cho dân hay theo ý c a

cha nh. Ai c ng h ng hái làm ph n s ng tr n non sông, không ai th i thác.Phó Tha tr v S n Qui nói chuy n v i ông Nhiêu Hi n. Ông Nhiêu h a h ông

hay tin ông Qu n nh huy ng ngh a binh thì ông s sai ng i ra xóm Tre báo ngli n.

Thi t qu cách m i ngày sau. Qu n nh vùng R ch Lá em binh vây b t ThiênH Huy là tên ph n qu c d t binh lính b t gi t Huy n To i, là m t chi n s ái qu c ngchiêu m ngh a dõng ng ch ng v i gi c xâm l ng. Qu n nh em Thiên h Huy ratr c ình làng m b ng Huy cúng t vong linh Huy n To i, r i làm l t c và d t h n

Page 30: Ho bieu chanh   hai vo

Hai V 30 www.hobieuchanh.com

hai ngàn ngh a binh c tr ng àng hoàng, mác dao sáng ng i, r n r kéo xu ng Gò Công,quy t t chi n v i gi c m t tr n.

S binh Pháp chi m gi Gò Công có h n m t tr m, ch không ông, thình lình haybinh ngh a dõng ông quá, phân làm hai cánh kéo t i hùng hào r n r thì m t tinh th n.Tuy có súng song s binh ít quá, s gi c bao vây r i xung phong ánh xáp lá cà khôngth c n i, b i v y quan ch huy truy n l nh ht i lui ra phía Bao Ng c ng sai ng iv Gia Ð nh báo ngay và xin binh ti p vi n. Ð o binh pháp ra t i S n Qui b ngh a binhmai ph c t i ó ánh m t tr n làm cho rã làm hai t p. T p xu ng gi ng Tháp b dân óánh làm t n th ng h t m t m còn l p i ra Truông Cóc, thì b dân xóm Tre xông ra

vây ánh m t tr n n a, làm cho binh gi c hao h t phân n a. truông Cóc gi c th t n ng là vì gi c không bi t ng sá, còn r ng thì r m r p

hoang vu; d i ch n thì t sình l y l i hút u g i, còn trên thì cây xàng x u day trkhông c. Dân ta quen bi t ch n núp r i lui t i l làng làm cho binh ch không bi tâu mà b n, nên có súng mà ph i thua mác thong ch a nh n.

Hai bên r t nhau ánh t i t i, r ng r m h t th y nhau, dân xóm Tre m i hú hí kêunhau, ra v , g n n a canh m t m i t i nhà ông Bá h .

Ông Bá h v i Phó Tha nhà ch tin t c ã có d y ng i nhà làm th t m t con heomà n u c m s n cho quân. Ngh a binh v t ng t p, ai v tr c thì n tr c, ai v sauthì n sau. Ông Bá h v i Phó Tha nghe tin xóm Tre i th ng thì vui m ng h t s c.

Qua canh hai không còn ai v n a, m i ki m i m l i thì thi u hai ng i T C uv i tên Giác, là con trai c a Hai Ch , hai ng i ó không có v . Ai c ng lo ng i, s haing i ã t tr n còn s ã v r i có 7 ng i b th ng, nh ng có hai ng i b n ng, m tng i b n t i b p v và m t ng i b âm t i cánh tay, còn n m ng i b th ng nhkhông áng k gì. Ai c ng nói bên ch ch t và b th ng ít l m c ng ba ch c ng i.

Ông Bá h bi u thân nh n m y ng i b th ng em b nh nh n v i u d ng,ông h a s giúp ti n cho u ng thu c.

n u ng r i chi n s ai c ng rã ra ai v nhà n y. Phó Tha c ng v , nói s i th ngl i báo tin cho ông Thu n m ng. Còn T C u v i Giác không v thì anh em nói sángr i s i ki m.

n sáng ông Bá h vô nhà Ông Thu n mà phân u v s T C u không v .Ông Thu n nói:

- Tôi nuôi th ng C u t nh n gi , vì nó khùng kh u nên tôi th ng l m. N u r inó t tr n thì thôi. Mà ch t vì n c thù vinh quang quá có gì âu mà bu n.M t lát Phó Tha l i n a. Ông nói v i hai ông b n r ng Hai Ch v i m t ng i n a

gi d ng ti u phu ã l p th vào r ng ng ki m tên Giác và T C u. Ông có d n haing i ph i c n th n vì binh gi c êm nay có l còn l n qu n trong r ng. N u mình vô ýt ph i b chúng b t.

Thi t qu g n n a bu i. Hai Ch v i ng i b n hào h n ch y v nói gi c còn n núptrong r ng. Khi hai ng i vô g n t i mé r ng, thì gi c trong b n súng ra, nên hai ng iph i ch y thôi, l i m i kh i b n. Ai n y u khuyên ng vô r ng n a, nên coi ch nggi c i h t r i s hay.

Page 31: Ho bieu chanh   hai vo

Hai V 31 www.hobieuchanh.com

Cách ba ngày sau xóm Tre ng i ta th y có m t chi c tàu l n v i c ch c tàu nhu t i Vàm R ch Nh . n tr a ch có ba chi c l i còn bao nhiêu thì ch y luôn v phía

sông Tra.Dân xóm Tre lo s gi c kêu binh ti p vi n ng ph n công xóm mình nên ai n y lao

nhao, mu n ch n t i s l y ghe a h ng già và gi i àn bà con nít i ki m m y r chnh mà n núp. Té ra n x chi u có ng i rình coi thì th y binh lính dìu d t nhau ixu ng tàu r i t i ba chi c tàu u t i Vàm R ch Nh kéo neo ch y lên phía sông Tra n a.

Bây gi ng i ta m i oán ch c oàn tàu ch y qua ba chi c l i t i R ch Nhng tom góp tàn binh th t tr n hôm n mà ch i, còn bao nhiêu thì vô ánh chi m Gò

Công l i.Th t v y, b a sau ông Nhiêu Hi n cho ng i S n Qui ra thông tin cho xóm Tre

hay vi n binh Pháp i kh c ph c Gò Công. Chúng b n súng th n công nà quá, ngh a binhc a quan l n Tr ng Công nh không th ch ng c n i, nên ph i rút lui, m t ph n ch yxu ng phía C u Mu ng, còn m t ph n vào n núp trong m y ám lá T i tr i d c theomé sông c a Ti u.

Ông Bá h v i Phó Tha nghe tin y thì bu n nh ng ch c gi c ã b gi ng r ngTruông Cóc r i, m i dân xóm Tre vào ki m T C u v i tên Giác. Dân ru ng ki m cngày, g p thây ch t r i rác n vài ch c, nh ng thây nào c ng r c rã không nhìn c.

Ông Bá h c ng nh Ông Thu n v i Phó Tha oán ch c tên C u v i tên Giác ã ttr n. Ông Bá h hi n hai con heo cho anh em làm th t cúng chi n s v qu c vong thân,r i n u ng v i nhau m t b a. Ông cho v ch ng Hai Ch 200 quan ti n, giúp m y ng ib th ng m i ng i 10 quan ti n ng mua thu c u ng.

H m nay không có T C u n a, cô Quyên ph i luôn ngày êm t i nhà cha ch ngng ch m nom giúp ông.

Cúng T C u v i tên Giác xong r i t i l i ông Bá h C m vô th m ông Thu n, ingang nhà Phó Tha, ông kêu Phó Tha i v i ông.

Vô t i nhà Ông Thu n, tr c m t Phó Tha v i cô Quyên, ông Bá h nói:- Bà con xóm Tre n y ã làm tròn ph n s con dân i v i c cây t n c. V yc ng là vinh. R t ti c có hai nhà b h i, anh sui ây v i Hai Ch . Mà anh sui bh i nhi u h n, vì m t a cháu t tr n l i thêm m t th ng con c ng ra giúp n cmà m y n m nay bi t tích không bi t m t hay còn. ã v y mà anh còn ch u mùquáng n a. Thi t là kh !

Ông Thu n ng lòng nên r i n c m t mà áp:- Con v i cháu tôi hi n thân ng c u dân c u n c. D u hai a thi t ch t in a, tôi c ng không than phi n. Ng c thu nay tôi nh th ng C u nó giúp tôilàm ru ng m i có lúa mà nuôi s ng. Nay nó ch t mà tôi l i t i h t hai con m t,cái ó m i thi t là kh . M y b a rày tôi mu n ch t i cho ph t yên thân.

- Anh ng th i chí. Ch t làm chi? Ph i s ng ng nghe th cu c thay i cáchnào ch . T b a th ng tr n Truông Cóc mà T C u không có v v i anh emtrong xóm thì tôi ã có ngh n vi c nhà c a anh r i. Tôi tin n u T C u ch tthi t, thì tôi s ki m m t ng i khác v v i anh ng giúp anh trong vi c ru ng

Page 32: Ho bieu chanh   hai vo

Hai V 32 www.hobieuchanh.com

n ng. Còn vi c trong nhà thì v ch ng tôi ã quy t nh con Quyên trongn y luôn ng nó s n sóc lo c m n c cho anh. Vì th i cu c b i r i nên vch ng nó ch a có l c i. Nh ng m t l i ã giao k t, thì tr m n m không cquên. B nào con Quyên c ng là dâu c a anh. ã v y ngày Hào i, con Quyêncó h a v i Hào nó s nhà thay th ch m nom nuôi d ng anh, d u Hào nó ch ti n a, con Quyên c ng ph i gi cho v n l i h a.

- Anh tính nh v y thì t i nghi p cho con Quyên l m. Nhà tôi b tai n n, nó can cgì mà ph i chung ch u v i cha con tôi. Tôi ch c th ng Hào ã ch t r i. H m naytôi có ý nh i gi c giã yên r i tôi s m i anh vô ng bàn tính vi c v ch ngc a th ng Hào. Nay s n d p anh nói ra, l i may có chú Phó l i ây n a, v y anhem mình nên nói cho d t chuy n.M y n m tr c tôi m nh kh e, con Quyên ra vô giúp vi c trong nhà tôi chút

nh ch ng nói làm chi. T ngày tôi có b nh r i l i t i h t hai con m t thì conQuyên ph i c c kh v i tôi không bi t ch ng nào. Tôi ngh t i ph n nó thì tôikhó ch u h t s c. Ch ng m i b tr u cau ch ch a c i, l i ch ng còn hay m tkhông bi t c, mà ph i nuôi cha ch ng già c ui mù, ph i lo manh qu n t máo, ph i lo ph i chi u gi t m n, ph i g p t ng mi ng cá, múc t mi ng canh lonuôi cho tôi s ng. Con Quyên nó m c n h i nào âu, mà bây gi nó ph i trn ? Nó có ch u n ngh a gì âu mà bây gi nó ph i áp ngh a n n? Vì tôingh nh v y nên tôi không mu n cho nó mang chung tai h a v i cha con tôi.Tôi b tai h a mà tôi kéo nó vô n a thì m t công bình, tôi mang t i ác. y v yh m nay tôi mu n m i anh sui vô nhà tôi mà h i vi c hôn nhân, xin anh sui gcon Quyên cho ng i khác ng nó sung s ng t m thân. Th ng Hào ã ch t r i,nó không còn âu mà ch i.

Ông Thu n nói nh v y r i ông khóc.Ông Bá h v i Phó Tha nhìn nhau b i r i không ki m c l i mà khuyên ông b n.Cô Quyên b c l i g n cha ch ng ch m nói:- Th a cha, con có c c kh chi âu mà cha nói con c c kh . Còn n ngh a thì có

ch sao cha l i nói không có. Anh Hào ã hi n thân c u dân c u n c. ó làm t i ân i ngh a i v i t t c m i ng i. Ph n con tuy gái song c ng là m tng i c a t n c. Con ph i n n ó, áp ngh a ó, con có c phép làm lâu. Hu ng chi con có h a l i nuôi cha th cho anh Hào, con quên làm sao

c. nh ra tr n dãi n ng d m s ng, vùi thân trong khói l a. Mà nh khôngthan. Con nhà n u c m gi t áo cho cha có gì âu mà c c. Cha nói anh Hàoch t r i. Có tin nào ch c ch n âu mà cha qu quy t nh v y. D u ph i ch nhcho t i b c u r ng r ng con c ng ch ch . Cha m ã nh r i. Không bao gicon thay lòng i d . D u cho anh Hào thi t ch t i n a, con c ng th ti t v ianh mãn i. Con nuôi cha, ch ng nào cha tr m tu i già thì con tr v nhà ph ngs cha m con. Hai bên cha m u nh con là v c a Lê H u Hào, thì ki p n ycon quy t gi b n ph n làm v c a anh Hào, ch ng nào con ch t con em b nph n y theo, ng xu ng âm ph n u c g p anh Hào thì con kh i h .

Ông Thu n nghe dâu nói nh ng l i trung h u nh v y thì ông xúc ng c c i m.Ông càng khóc l n h n n a ch không cãi c.

Page 33: Ho bieu chanh   hai vo

Hai V 33 www.hobieuchanh.com

Ông Bá h ngó Phó Tha, ông a n c m t. Ông nói: Con Quyên nói nh v y thìph i l m. V y anh sui an lòng, ng bu n, ng lo chi h t.

Ông Bá h day l i nói v i Quyên:- Sáng mai con v gói h t áo qu n em xu ng ây luôn mà nuôi anh sui. Con ph it n tâm v i anh sui nh nuôi cha ru t v y, cha s ki m và c y m t ng i tr ngtu i và siêng n ng c ng nh T C u lo ru ng n ng và câu tôm cá mà n m ib a.

Phó Tha ti p nói v i ông Thu n:- Ông Bá h tính nh v y thì xong. Anh lo ti p d ng s c kh e, ch ng bu nr u chi h t. Bà con xóm Tre này không ai b anh âu.

Ông Thu n b u b o t l i c m n.Ông Bá h v i Phó Tha nói bà con m t xóm c n nguy ph i lo giúp nhau. ó là

ph n s c a con ng i m t gi ng, m t dòng s ng chung trong t n c.Hai ng i t mà v .Cô Quyên quét gi ng gi chi u r i d t cha ch ng i ngh .Cô gài c a t t èn vô trong n m, nghe ti ng gà trong xóm ti p nhau mà gáy, t u

trong ra t i u ngoài.

Page 34: Ho bieu chanh   hai vo

Hai V 34 www.hobieuchanh.com

VII

Trong vài n m ti p ó, nhân dân vùng Gò Công t Ch G o xu ng Vàm Lángc ng nh t Bao Ng c vô C a Ti u, già tr u s ng trong kho ng i khi m ng, khis , khi gi n, khi bu n.

Binh i Pháp nh có súng l n súng nh , nên chi m l i a u. Nh ng ngh a quânc a c Tr ng Công nh có nh ng v c binh àng hoàng là các c c Là, c L a,

c Tòng gây c m tình gi a dân gian nên phân binh t n mác trong xóm trong làng, nayn ch n y, mai n ch khác khu y phá kh p n i, không cho ng i Pháp bình yên màs p t cu c cai tr c. Binh Pháp r n r kéo i t o thanh thì b dân chúng g t g m chol t vào m y ph c kích ng lâm nguy th h i. T c gi n t nhà c a, gi t th ng dân,thì gây nên oán h n ch không gì.

C Tr ng Công nh v i c Tòng, c L a, c Là gây n i lo cho binh ixâm l ng trót m y n m, làm cho nhi u chi n tr ng nh C t C , Lá T i Tr i, Vàm Láng,Gia Thu n, Gi ng Tháp, S n Qui, Truông Cóc n i danh trong l ch s .

Sau ng i c m binh Pháp dùng âm m u xu t b c mua lòng ph n qu c c a i T n,i Ngôn, chúng ch ch n núp c a c Tr ng. Binh Pháp n vây ch t, c Tr ng

không th thoát thân, c ph i dùng dao mà t sát cho toàn danh qu c s .Nhân dân hay tin y u r i l y.Ngh a binh rút chí tan rã. B t ng cho gi c b t, nh ng c th y 18 ng i ch u

b n ch t, ch không ch u u hàng.Hu nh Công T n c phong ch c lãnh binh c th ng B c u b i tinh, l i

c nh p t ch theo dân Pháp.Trong kho ng ó nhân dân xóm Tre ch có n m b y tên c ng tráng nh p theo

ngh a binh c a c Tr ng, còn bao nhiêu thì lo làm ru ng làm v n và lo b t tôm b t cáng nuôi s ng. Ch lóng nghe tin t c, nghe ngh a binh th ng thì m ng r , còn nghe th t

thì than van v y thôi.Ông Thu n tuy t i hai con m t song ông mò i trong nhà c, l i nh có cô Quyên

vô luôn mà lo c m n c cho ông Thu n, nên duy trì s c kh e c a ông không n n isuy gi m cho l m. M i vi c trong nhà có cô Quyên lo l ng h t c ng nh con gái c a ông.Cha ch ng v i nàng dâu thu n th o cùng nhau, ch ng khác nào cha con ru t th t.

Còn vi c ngoài ng thì ông Bá h ã có c y chú H i v chung v i ông ng locày c y cùng n c i i câu. Chú H i g n 50 tu i mà không có v con. Chú làm chungn chung c ng nh anh em trong nhà, nh c y nhau giúp nhau, ng s ng ng khv i nhau. Chú nhâm nh , vui v , siêng n ng, m nh d n. Chú th y ông Thu n t t nguy nnên chú chi u chu ng, th y cô Quyên quy t th ngh a nên chú m n yêu, b i v y trongnhà m m hi p hòa, trên d y d i vâng l i, d i làm trên v a ý.

T ngày Lê H u Hào ra i n nay ã g n 6 n m, không ai nghe tin t c chi h t.Ông Thu n ã m n chí i ch , ông k ch c con ông ã ch t trong tr n Chí Hòa,

nên ông không nh c nh t i con n a. Ông Bá h c ng nh bà con trong xóm, ai c t i

Page 35: Ho bieu chanh   hai vo

Hai V 35 www.hobieuchanh.com

th m ông Thu n thì ki m chuy n vui mà nói s ông bu n nên không ai dám nh c t i H uHào.

Còn cô Quyên thì cô c tin ch ng mình s v , nh ng cô không nói ra, vì cô khôngcó ch ng c nào tr ng ra mà nói Hào còn s ng c. Mai chi u gì cô v n c m c i los n sóc ph ng s cha ch ng cho kh i l i l i cô h a n m x a. Cô v n m t m c quy t thti t v i ch ng, d u ch ng v hay không v c ng v y.

M t b a chú H i d y s m n u c m n tr c r i h i khuya, r i tr i m i âm mâyngang thì chú ã i ra ng v n công nh m v i ng i trong xóm.

Ch ng m t tr i m c ông Thu n m i th c d y. Cô Quyên múc m t tô n c b ng racho ông r a m t, r i cô l ng x ng i ra phía sau mà th b y v t và l m tr ng em vôc t trong bu ng. Con heo en l n qu n i theo cô ch ch òi n. Con gà mái vàng d t b ycon x n b n chung quanh óng r m, b i ki m trùng r i túc túc kêu con xúm l i mà mn.

Làm vi c trong nhà xong r i, cô Quyên ti p lo b a c m cho cha ch ng. N i c mc a chú H i n u n h i khuya còn m m, kh i n u n i khác, cô bèn b t vài con cá b ngd a mà làm, r i v i l y n m rau d n cô hái h i chi u hôm qua, cô n u m t tô canh chocha ch ng n, ch cá kho v i tép rang khô s cha n không c.

N u d n m t mâm cô b ng ra trên ván r i m i cha qua n. Cô c ng ng i l ing mà g p cá chan canh cho cha.

Cha con n c m t chén m i b t u n chén th nhì, cô Quyên b ng nghe ngoàir ch có ti ng ng i nói chuy n, r i m t lát cô ngó ra tr c b n có th y m t chi c gheb ng l ng ang ghé l i, ng i chèo ang l y chèo mà c p nên khua l p c p. Trong xómkhông có ai có chi c ghe nh v y, cô Quyên l y làm l , không bi t ghe âu l i ây, màghé n b n mình làm chi, b i v y cô ch ng a ngó trân trân.

N c l n y nên ghe u sát mé sân. M t ng i àn ông tay v n cây sào, ch nb c lên sân, b m y u nên ch m ch p. ng v ng r i m i day l i vói m t a nhch ng vài tu i em lên ng m t bên.

M t thi u ph b c lên b n a. B c g n gàng tay xách m t gói l n. Hai bên nóiti ng ng i còn d i ghe, r i cùng nhau i ngay vô c a. Ng i àn ông i tr c, châni nhút nhát nên không mau, l i tay d t a nh b m tr n. Ng i thi u ph xách gói i

sau d dác ngó vô nhà, ngó hai bên, b ng v i c nh l .Cô Quyên ch m chú ngó r i buông a mà nói l n:- Ý! Anh Hào v cha à!Ông Thu n chén c m xu ng ván mà h i.- V âu?Cô Quyên v a b c xu ng t v a áp:- nh v ghe. nh vô t i gi a sân kìa kìa.Cô hân hoan b c ra c a ng ón.Ông Thu n h i ti p:- Th ng Hào nó v thi t hay sao con? Hay là con n m chiêm bao?

Page 36: Ho bieu chanh   hai vo

Hai V 36 www.hobieuchanh.com

- Không. Thi t anh Hào mà. nh vô g n t i ây nè.- âu. Bi u nó i ri t vô coi.

Cô Quyên nhìn không sai. Thi t qu Lê H u Hào v , có d t theo m t thi u ph v im t a nh , cô không bi t là ai. Nên nói ph t cho r i. ó là v con c a Hào, v là ThCh c, còn a con trai tên Hùng sanh m i c 13 tháng.

Hào vô g n t i c a, nghe cha bi u i ri t vô thì chàng buông tay th ng Hùng mà ráni l h n v a i v a nói: Thi t con v ây cha, ch không ph i h n ma âu .

Hào b c vô nhà th y cha ng ng i bên mâm c m thì nói:- Con c v t i nhà, l i th y cha còn m nh con m ng quá.Hào th y cha hu i tay mà h i:- âu? Hào âu? L i ây cho cha h i âu nào.Hào v a i l i v a h i:- M t cha h t th y hay sao cha?- ui mà th y gì c. Còn s ng ây là may.- Tr i t i! Kh cho thân cha nh v y hay sa ông Thu n?Ông Thu n hu i tay ng Hào, ông n m cánh tay ng l i m t bên, r i ông khóc

mà nói: M y n m nay cha ch c con ã t tr n lúc th t b i n. Cha có dè âu con còns ng v ây .

Hào c ng ôm cha mà khóc.Cô Quyên ch a bi t Th Ch c là ai, th y cô n x r d a c a, m t tay xách gói m t

tay xách em nh , thì cô m i vô ng i t i b ván nh d a vách xông. Th Ch c cái góim t bên và con lên ng i m t bên.

Cô Quyên b c l i m i ông Thu n n thêm cho no r i s nói chuy n. Ông Thu nnói: Thôi, n no r i, m ng quá n gi ng gì n a c. Con d p i r i lo làm cá n u c mcho Hào n .

Cô Quyên b ng h t mâm c m i vô trong, Hào ngó theo r i h i cha:- Cô Quyên vô ây v i cha hay sao?- Ch sao? Nh có nó nên cha m i còn s ng ây.- Anh T C u ra ru ng hay i âu mà nãy gi không th y anh?- Ch t r i. Ch t g n ba n m nay. Nó theo oàn ph c kích t i Truông Cóc. Tuy

ngh a binh xóm Tre mình i th ng song b t tr n h t 2 ng i là th ng C u vàcon Hai Ch .

- R i quá! Cha mù quáng mà anh T C u l i ch t, r i cha làm sao mà s ng?- Cha nói có con Quyên. Con i r i thì ôi ba b a nó vô th m cha m t l n. H nó

vô thì nó d n d p quét t c, vá áo gi t cho cha. Nó ch m nom mi ng n, chng . n Ch ng i n th t th . Gò Công b Tây chi m, cha bu n r u chamang b nh. Con Quyên vô êm ngày mà nuôi cha. Nó lo c m cháo, thu c menvì th ng C u b b n vi c ngoài ng nó có lo gì c. Cha au trót m y thángtr i m i m nh mà r i l i tr qua au con m t. C ng con Quyên lo nuôi cha n a.X c thu c mà không h t r i mây kéo bít con ng i, h t th y ng i.

Page 37: Ho bieu chanh   hai vo

Hai V 37 www.hobieuchanh.com

Ch ng ông l n nh qui t ngh a binh ánh l y Gò Công l i, binh Tây thuach y qua Truông Cóc b xóm mình ph c kích th ng m t tr n v vang quá.Nh ng bên mình m t th ng C u v i th ng Giác. Anh Bá h th y cha mù quángl i tr tr i m t mình, anh m i cho con Quyên vô luôn trong n y mà nuôi cha.Anh l i c y chú H i v i cha th cho th ng C u mà cày c y và ki m tôm cá.Nh có v y cha m i s ng c ây. N u không có nó thì ch c, cha ph i ch tn m m t Gò Công kìa ch .

Hào th dài mà nói:- Ân ngh a n ng n quá! Bi t nói làm sao bây gi !Ông Thu n nói:- Cha ch c con ch t quá. Trong xóm tuy h không nói ra, song ai c ng ngh nh

cha v y. Duy có m t mình con Quyên c cãi, nó nói con không ch t. Nó chíquy t ch con hoài, d u thi t con ch t nó c ng th ti t. Bây gi con v thì làmám c i, ch có gì âu mà khó.

Hào b c vô trong kêu Quyên mà nói:- Em khoan n u c m ã em. H i s m m i có n c m d i ghe r i, ch a ói âu.

Em ra ngoài cho qua nói chuy n m t chút.Cô Quyên r a chén v a r i, ch a l y g o n u c m, k nghe Hào kêu thì cô l t t

lau tay r i múc m t tô n c m a b ng ra cho ông Thu n, v a c i v a nói: "Cha u ngn c ây cha. Nãy gi cha m c nói chuy n. Mà l n x n r i con quên l ng".

Ông Thu n c ng c i mà nói: "Cha m ng r i cha c ng quên u ng n c". Ôngb ng u ng h t n a tô r i tr tô Quyên em trên bàn.

Hào bi u cô Quyên ng i, r i chàng l i ng tr c m t cô mà nói:- Nãy gi qua nghe cha thu t chuy n nhà em thay th cho anh mà s n sóc, lol ng ti p d ng cha r t chu áo. Qua r t c m tình c m ngh a c a em, tình ngh ay d u ngàn n m qua c ng không quên c. Qua ngh l i ph n qua thì qua cón h c nhi u, mà qua n không b ng em, qua l y làm h th n. Qua xin em ng i cho qua t thi t vi c c a qua cho em v i cha nghe. Em c bi t r i d u emb t t i qua cách nào, qua c ng ph i ch u h t.

Hào day l i nói v i ông Thu n:- Th a cha, cha ã thu t vi c nhà cho con nghe r i. Bây gi con xin cha con

nói cho cha hi u t i sao n m sáu n m nay con không v , mà c ng không cho chabi t tin t c chi h t. S là n m ó con v i m y b n h c c a con lên t i Chí Hòavào trình di n. Viên quan coi s t ng s m i chia t i con ra m i ng i theo m t

i i, óng riêng m t ch . Con lo vi t gi y t v y thôi. Ti c có m t i u làm y anh em con phân cách nhau nên có vi c gì bu n không bi t ai mà than th .

Ông Thu n ch n mà nói:- Chú Phó Tha có vô S n Qui ki m c u Minh ng h i th m con. C u c ng nói y

nh con v y.- Anh Minh còn mà v hay sao?

Page 38: Ho bieu chanh   hai vo

Hai V 38 www.hobieuchanh.com

- Còn s ng, song c u nói b c t m i ng i m t n i c u không g p con n a, nênkhông bi t con t tr n hay còn s ng.

- Anh em b n h c c a con ai còn ai m t n bây gi con c ng không bi t c.Riêng v ph n con thì con nh p theo i binh óng t i Phú Th . T ng s trong

i binh này ch y u có g c gác Long H . C th y c ng tr ng, l i có tinhth n chi n u m nh l m. Con ó c n m không hi u sao mà quan ta không ral nh t n công ng o t thành Gia nh l i. Nghe nói s binh c a mình ã h nm t muôn óng vòng cung bao quanh t phía Gò V p vô t i R ch Cát mà c loxây thành p l y, ào h ào h m l p th th ch không l p th ti n công. Ánbinh b t ng lâu ngày quá t ng s chán n n, m t h ng hái h t. Bên ch lâu lâucho m t toán quân ra nh th coi bên mình ch nào m nh, ch nào y u, saomình không ch u l p vài oàn c m t quân mà cho len l i qua m t Th Nghè,Xóm Chi u, r i ra l nh t ng t n công toàn di n. M y i c m t xung phongh m thành. Mình ông chúng ít, chúng làm sao gi thành cho n i. C lo p l yào h m hoài, i n m sau gi c thêm binh ti p vi n, có súng l n súng nh nhi u,

chúng t n công i n, i bác b n nát thành l y c a mình h t. Binh mìnhkhông có ch núp nên ph i t n th t r t nhi u.

i binh Phú Th c a con b c t c v s không ánh c mà l i ph i ch t v itrái pháo, nên ng lòng xung phong h m tr n. Con c ng b bút nghiên mà c mbinh khí mà xông vào tr n v i t ng s ng i. Binh ta th ng, gi c ch t r tnhi u r t vô t i vùng mã Ng y h i tr c. Nh ng ph n con r i, nên con b nnát ng chân m t ây.

Hào kéo ng qu n mu n trình cho cha xem, song chàng nh l i cha mù quáng làmsao mà th y c, m i day l i trình v i cô Quyên mà nói ti p:

- Con b n nên té qu n m dài trên dám c . Ch chi m y i khác u t n m nhc nh i Phú Th này thì gi c ph i thua. Té ra ch t n không n i, có ch l i

th i lui, r i sau l i nghe i binh Chí Hòa ã , thành th i Phú Th ph ith i ra cho kh i b gi c vây. Binh i ngang có ch con n m có ng i th y conbên k l ng cõng con ch y. May quá, v a kh i chi n tr ng thì g p m t chi c xebò ch àn bà con nít i tr n gi c cho kh i l n n. Binh lính m i g i con choxe bò ó ch giùm con i. Tr i ã s p t i, gi c không r t theo. N i canh hai xebò lên n xóm Tham L ng, th y có m t cái nhà l n h m i ng ng xe vô xintrú ng . H dìu d t con vô nhà. Ch nhà ki m âm và bó chân con l i mà c mmáu. Nh v y nên máu h t ch y n a. Vì u i s c con n m th thoi thóp, conch c ch t không th ch u n i. Ng i ta n u cháo ép con n m mà n và m n châncon r i nói n xuyên qua b p chu i ch x ng ng quy n không gãy.

Ông Thu n nói:- B th ng n ng nh v y c ng ch t c, c n gì i gãy ng quy n.Hào nói:- êm có binh c a mình ch y ngang qua Tham L ng không ng t. M y ng i ós sáng mai gi c r t theo thì nguy, nên qua canh t h em con mà ch i n a,i t i sáng qua kh i Bà i m r i nghe có ti ng súng n bên Thu n Ki u. H i

luôn không dám ng ng l i. Tr a qua kh i Tr m L c, ghé xóm xin c m n v inhau r i i n a, i t i chi u t i m i t i xóm ông kêu là xóm C Chi, ch xe bò

Page 39: Ho bieu chanh   hai vo

Hai V 39 www.hobieuchanh.com

có ng i bà con xóm ó m i h i th m nhà r i ghé xin cho tá túc ít ngày nglánh n n. Trong xóm ng i ta hay có ng i ch y gi c m i n h áp l i h i th ml ng x ng. Có m t bà hay con là chi n s b th ng n ng, m i nói bà có ng icon trai l n trong xóm bi t thu c x c gh cùng v t th ng b dao mác chém,v y bà nh n con bà ra làm thu c c u con. B a sau thi t có Hai Lân là con bàó, nghe ng i ta kêu là bà N m, n h i th m b nh con, r i m n ng i võng

con l i nhà bà N m nói r ng nhà bà r ng rãi, l i bà v i m t ng i con gái màthôi, nên em con ó mà x c thu c cho ti n và s n có ng i lo c m cháocho con. Con au n nh c nh i quá, con ch c con s p ch t nên ai làm sao thìlàm. Hai Lân hái lá cây n u n c mà r a v t th ng cho con, coi r i nói t vàicái gân, ch không gãy x ng nên có th cho thu c lành m nh c. Anh làmthu c và ó x c cho con vài ngày r i anh v , d n ng i em gái là Ch c, ng i

a con v ây, s n sóc con.Hào nói t i ây thì a tay ch cô Ch c ng ng i v i con bên vách xông, không

nói chi h t. Cô Quyên day qua ngó cô Ch c, còn ông Thu n không th y c nên ôngh i:

- Có ai a con v hay sao?- Th a có. Cô Ch c a con qua bên Th D u m t ng m n ghe a v , may

có ghe ch ng xu ng mi t Gò Công mà bán, nên cô h i r i quá giang m i vc ây.

- V y mà nãy gi cha có hay âu. Có th y có thu c c u con kh i chét, mà con làm chi trên C Chi n n m nay con m i v ?

- Th a, có ph i x c thu c mà h t li n âu. Con ph i ch u nh c nh i au n g nm t n m, n ng không c, n m li t m t ch , thân th m nh tàu lá. Nh m ingày cô n u lá cây, l y n c mà r a máu m r i x c thu c, ph i út cho cont ng mu ng cháo, ph i thay qu n áo mà gi t, ph i b ng d cho con n a.Con ph i ch u kh nh v y trót c n m v t th ng m i b t u kéo da non nênh t nh c n a. Con ng i d y c, nh ng c ng ch a i ng c. Con th y m ikh i ch t. Con nóng n y nhà cha m nh gi i th nào, bà con xóm mình có ch ucu c tang th ng hay không, con t ý mu n m n ghe a con v . M con côCh c nói C Chi có sông r ch gì âu mà có ghe, l i theo an i con, nói v tth ng c a con ch a lành, thân th con còn m y u quá làm sao mà i xa cho

c.Con ph i n ng náu ó cho t i n m nay, v t th ng m i lành, s c kh e m i

ph c. Bà N m th y con i còn nhút nh t song i c m i m n xe bò r i bi ucô Ch c em con qua ch Th D u m t ng li m ghe a con v Gò Công.May có ghe s a so n ch ng ch thu c em xu ng ây bán nên con v i côCh c m i xin quá giang mà v c.

- Cô Ch c có công v i con, c ng nh cô Quyên nhà có công v i cha v y. CôCh c s n sóc nuôi d ng con, ã c u con kh i ch t mà còn ch u khó a con vt i nhà n a. Công n thi t l n quá. Mà r i ây bi t làm sao mà a cô v C Chinè?

Hào châu mày day l i ngó Cô Ch c. Cô Quyên c ng ngó theo.

Page 40: Ho bieu chanh   hai vo

Hai V 40 www.hobieuchanh.com

Hào du d m t chút r i c ng quy t nói:- Th a cha, cô Ch c s luôn d i này.- a! Sao v y?- Con xin l i cha, mà anh c ng xin l i luôn v i em Quyên n a. Th a cha, cont thi t tâm s c a con cho cha v i em Quyên hi u. Con nói ph t ra cho r i,không l gi u hoài. Trong lúc b nh n ng con th y ch t tr c m t, con ch ng khácnào ng i ch i v i l n h p gi a dòng sông, g p v t chi c ng qu níu duy trìs s ng. Cô Ch c có l là ng i có t tâm, cô th y thân con nh v y cô nglòng nên cô a tay cho con níu, r i cô v t con kh i ch t. G n m t n m th y cáich t ã qua r i, cô m ng công c c kh c a cô không ph i vô ích, mà con c ngc m ân c c a cô r t n ng dày. M t ng i vui làm n, m t ng i c m ch u n,hai ng i l i gái th trai tr , g n g i nhau lâu ngày t nhiên gây c m tình v inhau. Tình y càng b a càng thêm kh ng khít, không th ng n c n lòng d c n inên m i sanh ra a con trai là th ng Hùng, ã c 18 tháng, bi t i bi t nói h t, con c ng có d t nó v v i con n a.

- M y có d t v con m y v ây hay sao? M y quá qu t l m? h t ch nóir i!

Ông Thu n v a nói v a b c chân xu ng t mà i qua gi ng c a ông mà n m.Cô Quyên c ng ng d y b i vô trong.Bây gi Hào day l i ngó Cô Ch c, th y cô bu n hiu, ng n m tay d t con i ra

ngoài c a. Chàng th t ru t, l nh lòng, th ng th ng ng l i g n bên cha mà nói:- Th a cha, con nhìn nh n con có l i v i cha nhi u. Cha ã c m tr u, c m cau mà

nói v cho con r i. L i trong m y n m con v ng m t cô Quyên nhà s n sóc c pd ng cho cha châu áo. m c d u ch a có l c i, cô Quyên c ng ph c d ch chatr n o dâu con. Trong lúc y con l i quên cô mà giao duyên v i ng i khác.Con ã l i v i cha, mà con c ng l i v i cô Quyên nhi u l m. L i c a con thì conch u không dám cãi ch i. Con ch l y mà xin cha xét giùm tình c nh c a con màchâm ch cho con nh v y thôi. Cha d y cách nào con c ng ph i ch u, conkhông dám cãi. Con c ng xin cha th ng luôn ph n cô Ch c là ng i có n c ucon kh i ch t, m i c v ây mà th y m t cha. Con l n v i ng i ta cóm t m t con. Cô l i theo con xu ng t i ây. Bây gi cha u i m con cô v nghc ng t i nghi p cho cô l m.

Ông Thu n gi n nói l n:- M y làm sao m y làm. Tao không bi t. Tao ch bi t con Quyên là dâu c a tao

mà thôi. Tao không bi t ai n a h t.Hào th y l i n n n không có hi u qu , nên ng bu n hiu m t h i lâu r i b c ra

ngoài. Chàng g p cô Ch c ng i khóc d a vách, có bé Hùng ng i m t bên. Chàng b c l ing i chum nhum m t khóm r i hai ng i x m xì bàn b c v i nhau.

Trong nhà im lìm bu n b c. Hào b t tin t i n m sáu n m, ai c ng t ng ch t. Té rachàng còn s ng l i c tr v nhà. Mà m ng ch a r i mà l i gây bu n, cha b i r i ph ncha, con b i r i ph n con, cha khó x v i cô Quyên, con khó x v i cô Ch c. Vì v y màcha n m trên gi ng b nh cha u phi n, con ng i ngoài vách con r i l .

Page 41: Ho bieu chanh   hai vo

Hai V 41 www.hobieuchanh.com

Cô Quyên vô trong n y gi , cô c m c i làm cá n u c m d n cho Hào v i Ch c n.B ng mâm c m ra trên ván r i cô b c ra ngoài ki m Hào. Th y Hào ng ng i nóirù rì v i Ch c, cô m i h t hai ng i vô n c m.

Hào mu n gi l cho cô Quyên h t phi n mình, nên ng d y ép Ch c d t con vôn cho Quyên v a lòng.

Hào v i Ch c m i n c vài mi ng c m thì th y cô Quyên trong bu ng b cra, tay xách gói áo qu n.

Hào h i:- E tính i âu?- Em v . H i n m tr c, lúc ra i, anh c y em trong khi anh v ng m t, em ch m

nom giùm cha. Nay có anh v r i thì ph n s c a em ch m d t, nên em xin tmà v .

Ông Thu n n m trên gi ng nghe cô Quyên nói nh v y thì ông ti p mà nói:- , thôi con v mà ngh . Cha cám n con l m. M y n m nay cha nh có con cham i còn s ng ây. D u th nào cha c ng k con là con dâu c a cha, ch chakhông bi t ai h t.

Cô Quyên b c l i t bi t ông Thu n nói chào Hào và Ch c xách gói i v .V ch ng ông Bá h C m ng ng i trong nhà nói chuy n v i nhau, b ng th y cô

Quyên l n t n i vô sân, tay xách gói áo qu n.Ông bà u l y làm l , nên có ý ch cô vô ng h i coi v có vi c gì hay không.

Ch ng Quyên b c vô nhà ông Bá h li n h i:- Con v th m nhà, sao l i em áo qu n v n a?- Có anh Hào v r i, nên con em áo qu n v .- a! Hào v bao gi ? Sao không th y nó i ngang qua ây?- nh v h i n a bu i, i ghe nên ghé b n tr ng.- Té ra nó còn s ng. May quá! V y mà anh sui c nói nó ch t hoài. Nó có nói m yn m nay nó làm gi ng gì âu hay không? T i sao nó không v , cho ng i tatrông nó d v y?

- nh v có d t v con nh v n a.- Tr i t i! Làm cái gì k v y? V con âu mà nó ki m ó? Còn nó v có kè

có cánh nh v y, ông già nó có nói làm sao hay không?- r i con thu t h t cho cha m nghe.Cô Quyên cái gói lên ván, sau l ng m .Bà Bá h ngó con bà nói l m b m:- M y n m nay con nh c c kh v i ông già ch ng nó h t s c. Té ra làm m i mà

không n. Ví nh th ng Hào ch t, d u con mình ph i nuôi cha ch ng nó mãn imình c ng không phi n, ch con mình ch u c c nuôi cha nó ng nó c i vkhác, n ng c i nh v y ai ch u n i.

Ông Bá h can gián:- Bà nó ng nóng gi n. th ng th ng nghe cho rõ r i s li u. Ch c c ng có

duyên c sao ó nên m i sanh tr c tr o nh v y. Ch Hào h c gi i l i có tánh

Page 42: Ho bieu chanh   hai vo

Hai V 42 www.hobieuchanh.com

c n th n, có l nào nó vong ân b i ngh a âu mà gi n. Hào v nói làm sao âucon Quyên thu t l i cho cha m nghe th coi con.

Cô Quyên bình t nh nh th ng, không gi n mà c ng không bu n. Cô ng i d a bênm ch m rãi l p l i cho cha m nghe nh ng l i Hào nói v i ông Thu n lúc nãy. Cô thu tchuy n Hào ra tr n xung phong b n trúng chân nên té qu trên ám c . May có ng icõng em ra g i cho xe bò ch i lánh n n. i m t êm m t ngày lên t i C Chi. Có bàN m nghe chi n s b n bà ng lòng th ng nên ch a trong nhà mà nuôi b nh. Ng icon trai c a bà thì lo thu c mà c u, còn ng i con gái nh thì lo s n sóc êm ngày. Hàoau n nh c nh i, th y cái ch t tr c m t trót c n m thân th m y u không ng i d y

c. Nh có cô Ch c t n t y nuôi b nh, x c thu c út c m, ch u c c kh ch u d dáy côc ng không n , nên hm i kh i tay t th n mà ph c s c l n l n l i c. G n hai n m Hàom i i ng chút nh trong nhà c, Hào mu n v ng t vì C Chi không có sôngr ch và ghe xu ng mà m n a, còn i b thì s c m y u, l i chân có t t nên i nhútnh t làm sao mà i xa cho n i, trong lúc Hào ngo c ngo i, h t s ch t n a, chàng m ic m tình cô Ch c. Cô n s n sóc lâu ngày r i cô c ng c m tình v i chàng. Hai àng g ng i ri t r i giao tình v i nhau m i sanh c m t a con trai, bây gi ã bi t i bi t nói.N m nay Hào thi t m nh r i, còn m mà i nhút nh t mà thôi. Chàng nh x s nên m im n xe bò a qua ch Th D u M t ki m ghe mà v . Cô Ch c d t con a i. QuaTh D u M t may g p ghe ng s a so n ch thu c ch ng xu ng Gò Công màbán, nên Hào v i Ch c xin quá giang mà v ây.

Ông Bá h nh l i h i nãy có ng i gánh ng v i thu c em bán trong xóm. Nhàông có mua. Bây gi ông m i hay Hào v ghe ó.

Ông kêu bà mà nói:- H i nãy tôi oán trúng, bà nó th y ch a? Ph i có duyên c sao ó Hào m i làm

nh v y, ch âu ph i nó tính b con mình nên c i v khác. Nó nh cô Ch cc u nó kh i ch t, nên nó c m tình c m ngh a mà gây cu c tình duyên. N u thi tnó có ý b con Quyên thì nó v ây làm chi.

Bà Bá h nói:- Chuy n n y ph i x làm sao ây? Tôi coi khó l m.Ông Bá h h i cô Quyên:- Hào v có d t v con ùm nh v y r i, ông Thu n có nói làm sao hay không?Cô Quyên c i mà áp:- Ông già ch ng con t i m t nên h i m i v ông vui m ng l m, b i vì ông có th ym con cô Ch c âu. Ch ng anh Hào thu t chuy n, nh nói t i v con, thì ôngn i gi n. Ông b i l i gi ng mà n m, c nói: "Tao bi t m t mình con Quyên làcon dâu c a tao mà tôi. Tao không bi t ai n a h t. V m y thì m y làm sao m ylàm". H i nãy con nói mà v , ông c ng còn nói nh v y. Ông k m t mình con làdâu thôi.

Ông Bá h c i mà nói:- Anh ó khó l m. Anh nói nh r a chém xu ng t v y, không d gì mà cãi v i

nh. Chuy n n y khó x thi t. Con Quyên thì nó b tr u cau l . Nó l i có côngnuôi ông già ch ng n n m sáu n m. Cô Ch c thì tình c ng u hi p, không ph i

Page 43: Ho bieu chanh   hai vo

Hai V 43 www.hobieuchanh.com

v c a cha m nh, c ng không có c i h i, nh ng mà có công nuôi d ng s nsóc Hào h n ba n m Hào m i kh i ch t, cô l i n v i Hào có m t a con r i,hai àng u có n ngh a h t, bây gi b t àng nào b àng nào c ng không kh ib phi n trách.

Cô Quyên xách gói qu n áo em vô bu ng.V ch ng ông Bá h ng i bàn lu n ti p chuy n ó. Bà Bá h cho ông Thu n nh

ph i, ý bà không ch u nh n cô Ch c. Ông Bá h cãi v i bà Bá h , ông nói m y n m naycô Ch c ã n v i Hào, cha m cô b ng lòng, v ch ng ã có con, chòm xóm u hayh t, n u ông Thu n làm g t u i cô v x , thì cô mang ti ng x u v i thiên h , cô còn m tm i nào mà tr v v i cha m . N u ông Thu n u i cô Ch c thì t i nghi p cho thân ph nc a cô l m. Còn n u Hào ph i vâng l i cha mà u i cô Ch c v x ng c i con Quyên,vì thì o làm con Hào, không dám cãi, nh ng vì tình ngh a Hào ph i au kh trong lònghoài, c i Quyên v , ra vô th y m t, nh nh c chuy n cô Ch c, thì làm sao Hào yêuQuyên cho c, mà s còn oán n a là khác.

Trong lúc cô Quyên v thu t chuy n c a Hào cho cha m nghe ây thì trong nhàông Thu n, c u Hào b i r i h t s c. n c m r i Hào nói nh bi u cô Ch c d n d p, clàm công vi c trong nhà nh th ng. C u d n cô nhà v i cha, c u i th m ông Báh , là cha cô Quyên, coi ý v ch ng ông Bá h nh th nào.

Hào ra th a cho cha hay ng i th m ông Bá h . Ông Thu n không c n, nh ngông nói gay g t.

- i th m r i nói gi ng gì? Còn tình ngh a gì âu mà th m vi ng?Hào nói:- Ph i i th m m i kh i th t l .Hào nói r i i li n. Ra sân, Hào m i th y ông ch ghe ng ng t i b n. Hào i

ngay l i mà h i ông tính ây bán m y b a r i i. Ông nói n i ngày nay ch c bán giápxóm Tre h t. Ng i ta nói t i Vàm R ch B ng bây gi có nhóm ch ông o có nhà c anhi u. V y ông tính chi u nay ông d i ghe ra ó u bán vài ba b a, cho b n gánh vô bánm y xóm chung quanh. Nh thu c, ng còn nhi u thì ông m i li u m ng vô ch GòCông ch vô ó có Tây u khó lòng quá. Hào nói cô Ch c mu n quá giang ghe ông mà trv Th . V y n u ông d i ghe ra ch Vàm mà không có cô Ch c ra ó xin i li n, thìch ng bán h t r i ghe v ngang ây xin ông ghé cho cô quá giang.

Ông ch ghe ch u. Ông nói ch c ông s ghé ng mua ít ch c gi lúa ch v Th vìlúa ây giá r quá.

Hào t bi t ông r i nhút nh c i ra nhà ông Bá h . C u i ngang c a ông Phó Tha,ông Tha ngó th y, ông ch y ra mà m ng l ng x ng r i cho c u i. Ông h a ch ng c uv ông s l i nhà th m ng h i coi m y n m nay c u xiêu l c x nào mà không có tint c chi h t.

Hào ra t i nhà ông Bá h v a b c vô sân thì g p Hai K . Anh em m ng nhau, Knói Hào m quá, l i au chân, Hào vén ng qu n a th o cho K coi, r i anh em d tnhau vô nhà.

V ch ng ông Bá h ch c th nào Hào c ng ra th m, b i v y th y Hào thì v ch ngông không l gì, nh ng c ng l i c a ón mà m ng r .

Page 44: Ho bieu chanh   hai vo

Hai V 44 www.hobieuchanh.com

Bà Bá h th y Hào m h n x a nhi u, mà chàng l i b c không g n gàng ngayth ng, bà h i b n n mang t t hay sao. Hào ph i kéo ng qu n trình th o b p châncho cha m v xem n a. Bà th y th o l n quá nên bà th y ng lòng mà ch c l i. Bàquên gi n b h n, h i K nh c gh cho Hào ng i, v ch ng bà v i K ng i chung quanhh i th m chuy n c a Hào l i cho rõ, vì s Quyên phi n r i thêu d t nhi u i u khôngúng v i s th t.

Hào m i thu t h t u uôi cho cha m và anh v nghe, c ng nh ã nói v i ôngcha ru t r i h i s m m i. Chàng k chuy n ki n trúc i n, cách s p t phòng th .Trót c n m bên ch c binh ti p vi n m i m cu c t n công. Hào qu ng bút c m daomà theo i xung phong nên b th ng n ng t i b p chân, may nh có ng i cõng giùmra kh i chi n tr ng r i thì i n th t th , binh ta tan v . Hào c xe bò ch giùm ilánh n n, i c êm ngày m i lên t i C Chi. V t th ng ra máu nhi u quá, Hào ch c s pch t, không còn mong gì n a. Có bà N m là m t góa ph h o tâm C Chi, bà r c vnhà cho con trai bà lo ki m thu c men và cho a con gái là cô Ch c, ch m nom êmngày thoa thu c, út c m gi c áo qu n, ch u d dáy. Hào nói ph i ch u au nh c c n mm i th y kh i ch t. Chàng t m k cách t n t y và c c nh c c a cô Ch c ng c u chàngkh i tay t th n. Vì c m ân ngh a n ng n , l i trai gái g n nhau lâu ngày m i gây cu ctình duyên r i sanh con. Chàng nói mu n v x s lâu r i, ng t chàng còn m y u quá,v t th ng c ng ch a thi t lành, l i C Chi c ng không có ghe xu ng, nên chàng ph in n ná ó cho t i n m nay thi t m nh r i cô Ch c m n xe bò a chàng qua Th D uM t ki m ghe i bán ng bán thu c mà xin quá giang ng a chàng i luôn v ây.

Ông Bá h ng i ch m ch nghe, nh t là nghe cái o n th t i n v i cái o n côCh c t n t y ch u c c ch u kh mà s n sóc c u Hào cho kh i ch t.

Hào nói d t r i ông Bá h h i:- Tr c khi con ph i hi p v i cô Ch c con có nói cho cô bi t con ã có h a hônv i con Quyên r i hay không?

- Th a có. Con n m d ng b nh, cô x n b n m t bên mà s n sóc. Lúc bu n cô h ith m g c gác và gia o c a con. Con có t thi t h t cho cô nghe.

- Cô bi t con ã có h a hôn v i ng i ta r i, mà cô còn b ng lòng n v i con, côlàm nh v y thì qu y l m. Cô o t hôn c a ng i ta.

- Th a cha, g n nhau lâu ngày r i tr i khi n cô em lòng th ng con. Con có nh cs con có h a hôn v i cô Quyên, b tr u cau r i, nh ng vì có gi c nên ch a c i.Cô nói cô th ng con, cô không n chi h t. Cô ã c u con thoát kh i tay t th n,bây gi cô ph i lo ti p d ng cho con thi t m nh, ng con tr v x s . Cô làmc con trong m t n m c ng cho cô vui lòng, vui vì c u c m ng c a m tchi n s . Ch ng con m nh con v thì cô l i nuôi m già, th ng nhau thì t ngnh nhau c ng . N m nay con v . v i nhau có m t a con. Cô không ngiành con vì nó là con trai, cô ph i nó theo cha ng d y d . S d cô a conxu ng t i ây là vì th y con còn y u, không ành cho con i m t mình. L i côc ng tríu con, nên mu n a nó i t i n i ch n ng sau có nh thì bi t ch mà ith m ch không có ý chi khác.

- N u v y thì cô Ch c này bi t u quá. Bây gi con d t m con cô v nhà, s mm i n y anh sui tính l nào?

- Con xin th a thi t v i cha m , khi ra i cô Ch c theo a con, mà con không c n,là vì con th m tính v ây con t h t s tình cho cha m hai bên bi t, r i con ch u

Page 45: Ho bieu chanh   hai vo

Hai V 45 www.hobieuchanh.com

l i v i cha m hai bên và ch u l i v i cô Quyên n a. N u cô Quyên ngh ân ngh an ng dày c a cô Ch c i v i con, r i r ng dung cho cô Ch c l i ây côkh i phân ly a nh c a cô thì t t, cô kh i bu n r u khi xa con, còn con thì con

c vuông tròn ân ngh a. Ch ng dè v t i h i s m m i, cha con nghe con có vcon, thì cha con gi n h n, nói bi t m t mình cô Quyên là dâu mà thôi, ch khôngnhìn nh n ng i nào khác. Mà con dòm th y ý cô Quyên c ng không vui lòng,nên cô b i v . Th y tình th nh v y h i nãy con có dò ý cô Ch c coi cô tính lnào. Cô nói cô t ng thu n hòa thì cô xin cho cô l i ây, tr c cô c sumhi p v i a con nh d i, sau cô giúp nuôi d ng con y u u i. Bây gi côth y cô vui thì nhi u ng i bu n. V y thì cô ch u bu n m t mình ng chonhi u ng i vui. Cô tính cô s ki m ghe ng tr v nuôi m , tr i khi n cô ch

c g n con ít n m mà thôi, thì cô ph i vâng m ng tr i ch ng phi n trách ai h t.H i m i g p nhau cô kh n vái c u con kh i ch t ng chung s ng cùng nhautrong ít n m. L i c nguy n y ã th c hi n y nh v y. Cô không dám mongm i h n n a.

Ông Bá h v i Hai K nghe nh v y th y u c m ng, c m th y cô Ch c là gáiphi th ng, ham lo cho ng i h n à lo cho mình, dám hy sinh t o h nh phúc chong i h ng.

Ông Bá h h th m v cái ý ông t ng cô Ch c quy t o t hôn nhân c a côQuyên mà ông bi u l h i nãy. B i v y ông h i tâm mà h i Hào:

- Mà bây gi con ã có v có con, nh t là có ng i v ã có công c u con thoátch t, v y con có tính c i con Quyên hay là tính h i hôn? Cha ã hi u s tình c acon r i, d u con h i hôn cha c ng không trách c.

- Th a, duyên c a con i v i cô Quyên là duyên cha m nh. D u th nào conc ng ph i c i ch âu dám thay d i lòng.

Ông Bá h châu mày mà ngó v và nói:- H i nãy bà nói chuy n n y khó x . Thi t khó l m ch không ph i d . K vô kêu

con Quyên ra ây cho cha h i m t chút.Hai K vô trong kêu cô Quyên ra.Ông Bá h nói:- Quyên, nãy gi Hào ã thu t h t công chuy n cho cha m nghe r i. Nó nói c ng y

nh l i con nói v y. Nó l i nói cô Ch c a cha con nó v ây là có ý mu n bi tch ng sau có nh con thì lên xu ng mà th m. Ch chi gia o c a Hào xuithu n m êm b t cô ây luôn ng cô giúp ch ng và nuôi con thì cô không ngì. Té ra cô th y t i cô mà sanh ra xào xáo trong gia ình nên cô tính cô tr vnuôi m . Còn Hào thì b t con nó l i và c ng dâng l v t c i con là duyên c acha m nh, cha mu n bi t ý con th nào.

Quyên l i ng sau l ng m mà nói:- Th a, cha m nh sao thì con ph i nghe v y. Con không dám cãi. Nh ng con

ngh anh Hào ã có v có con r i thì thôi. Anh còn c i con n a làm chi?Ông Bá h nói:

Page 46: Ho bieu chanh   hai vo

Hai V 46 www.hobieuchanh.com

- Cha ch , con nói gai g t làm chi v y con. Công chuy n ã r i l m r i, con cònkhu y cho r i thêm làm chi n a.

- Th a, con mu n g r i ch có tính khu y r i âu. Cô Ch c ra công c u anh Hàokh i ch t r i n v i anh ã c m t m t con. N u không có cô Ch c thì anhHào âu còn mà tr v ng xin c i con. Ví nh con k mâm tr u cau mà giànhanh Hào thì con hèn quá. Vì v y nên con ph i lui b c nh ng anh Hào cho côCh c là ph i h n. Anh Hào ph i n luôn v i cô Ch c ng tròn n tròn ngh a.Con l y thi t tình mà nói, ch không ph i nói gay g t. Con xin làm em c a anhHào, con c thân, tr n i mà ph c d ch cha m .

Ông Bá h ng i suy ngh m t chút r i ông nói v i Hào.- Con bi u cô Ch c khoan v . th ng th ng cha tính coi, ví nh cô ch u luônd i n y r i con c i con Quyên hay không?

Hào v i vã áp:- Vi c con c i cô Quyên là vi c cha m hai bên quy t nh. D u cô Ch c hay v

con c ng ph i c i. Con không c phép th i thác.- N u cô Ch c l i mà con c i con Quyên n a, té ra con hai v , r i ai làm l n ai

làm bé? Cái ó càng khó x n a. Con n v i cô Ch c tr c, l i có sanh con,n u cô làm l n thì s con Quyên không vui.

- Th a không, cô Quyên là v c a cha m nh, l i nh tr c r i n a, t c th cô ngôi chánh th t. Ai giành v i cô c. Hu ng chi cô Ch c có mu n tranh làm l nlàm bé chi âu. Cô th ng nói mi n cô c ng ph c d ch con và g n th ngnh thì cô vui lòng, d u cô a v nào cô c ng không k .

- N u v y thì d m t chút. Bây gi còn khó có anh sui tr ng mà thôi. Cha ph ibàn l i v i nh m i xong.

Cô Quyên nói:- Th a cha, v l n v bé khó lòng, làm sao kh i xích mích cho c. Con mu n

anh Hào luôn v i cô Ch c, anh không c n c i con n a làm chi.Ông Bá h tr n m t mà n t:- É!con ng có cãi. Trai n m thê b y thi p gái chính chuyên m t ch ng. V l nv bé sao l i khó lòng. B c vua có t i c tr m v . Còn quan thì có v r i có thi p,l i thêm có h u n a. Có xích mích gì âu, n c mình có "ch a thê" àn ôngcó m y v c ng c, b i v y m i có t c ng "Ba bà giúp m t" ó ch .

Cô Quyên không dám cãi n a.Ông Bá h nói v i Hào:- Thôi, con v mà ngh . x mát cha vô, cha nói chuy n v i anh sui r i s hay.Hào ng d y t cha m v v i Hai K và Quyên mà v .Bà Bá h ngó theo mà nói v i ông:- H i con Quyên v nói Hào có d t v con v n a, tôi nghe tôi phát gi n. Bây gi

tôi nghe Hào nói chuy n cô Ch c tôi ng lòng quá. Mình làm g t t i nghi pph n cô ch . Ông nó tính cô l i làm bé thì ph i l m.

Page 47: Ho bieu chanh   hai vo

Hai V 47 www.hobieuchanh.com

Ông Bá h nói:- Tôi ngh u i cô thì b t nhân b t ngh a quá, nên tôi m i tính nh v y cho âu ó

vuông tròn. Ng t lão Thu n g t gao l m. Không bi t nói lão ch u hay không ch .Cô Quyên nói:- B gi n l m. Con s cha gi i hòa không c âu.Cô nói r i b i vô trong.Bà Bá h ch theo mà nói v i ông:- Nó d a h i ông Thu n nên b nó không ch u b t cô Ch c l i làm bé th y hôn.Ông Bá h nói:- Nó làm con, tôi bi u sao nó ph i nghe v y. Con nít m i l n lên, nó có bi t ph i

qu y gì âu. i mình ph i bi t th ng ng i. Mình mu n cho ph n mình, aich t m c ai, n nh v y thì c t u lên sao n i.

Page 48: Ho bieu chanh   hai vo

Hai V 48 www.hobieuchanh.com

VIII

M t tr i ã x bóng.Hào ngoài nhà ông Bá h nhút nh c i v . Vô g n t i c a chàng th y m con cô

Ch c ng i ch m h m t i ng ch c a, m t bu n hiu. Trong nhà thì ông Thu n n m im lìmtrên gi ng nh n m ng .

Quang c nh bu n b c h t s c. Ch t i s ng l i mà v t i nhà cha con sum hi p vuim ng, nào dè không th y vui m ng mà l i th y phi n não. Tuy Hào không n ti c saon m tr c chàng không ch t ph t t i chi n tr ng, hay là ti c sao h ng hái tr v quê clàm chi, song ng tr c hoàn c nh thê th m nh v y chàng ch ng kh i héo ru t gan, an c m t.

Chàng ngo c cô Ch c ra ngoài sân mà h i nh :- Qua i nãy gi nhà cha có nói ti ng chi v i em không?- Không. H i nãy em th y cha d y cha b c xu ng t, em l t t b c vô h i cha

mu n i âu em d t cha i. Cha khoát tay mà nói không c n, vì cha bi t ngr i, cha mò i ra ng sau ti u ti n. Ch ng tr vô cha c ng mò mà i. Em i vôcoi ch ng v y thôi, ch em không dám nói chi h t. Anh i th m ông Bá h , ch canh còn nghe thêm nhi u l i cay ng n a ph i hôn?

- Không có. Qua thu t rõ s tình c a qua cho hai ông bà nghe. Qua th y ông bàc m ng nên không n trách qua. Ông nói chi u mát ông s vô ây mà bàn tínhcông chuy n c a mình v i cha.

- Em th y ch có cách em ph i t bi t mà v C Chi mau mau thì anh m i gâythu n hòa m m l i c. Em r t ti c h i s m m i em theo anh lên nhà làm chimà sanh s cha h n cha gi n, v trách phi n. Em a anh v i Hùng t i nhà thì r i. Em luôn d i ghe r i theo ghe tr v thì xong quá.

- Ông Bá h d n em khoan tính v . i ông vô nói chuy n v i cha r i s hay.- Ghe còn u mà bán ng bán thu c kia. H i nãy em có ra h i ông ch ghe thì

ông nói chi u t i ông s lui ra u ngoài ch R ch B ng mà bán vài b a. V ych ng ghe lui em theo ghe mà i cho r i.

- Không, g p gì, qua có d n ông ch ghe ch ng v ghé ây coi nh em v thì ôngr c em. Ông h a ông s ghé ng mua lúa ch v Th . i chi u coi ông Bá hv i cha bàn tính th nào s li u.

Hào v i Ch c d t con i vô nhà.Hào i ngay l i ch cha n m mà nói:- H i s m m i cha n c m n a ch ng k con v nên cha thôi n. Con ch c cha óib ng. con bi u nó n u c m s m cho cha n nghe hôn cha?

Ông Thu n nói:- Thôi, thôi, tao không mu n n u ng gì n a h t. ng có n u th t công.Chú H i i trong ru ng v , chú th y Hào v i Ch c chú không bi t khách l âu

n, ngoài b n l i có ghe u, nên chú ngó trân trân mà i th ng vô nhà mà thay áo qu nvì c t c trong lúa nên t h t.

Page 49: Ho bieu chanh   hai vo

Hai V 49 www.hobieuchanh.com

Hào i chú thay r i m i vô nói cho chú bi t. Chú m ng và h i cô Quyên iâu. Hào nói cô Quyên ã v ngoài nhà cô và khuyên chú H i n u c m giùm ng cho

cha n, vì s cha ói, th m tính chú H i n u c m r i m i cha n ch c cha ch u n. Hàonói nh v i cô Ch c bi u ph n u c m b i chú H i.

Ông Bá h nói v i Hào x mát ông s vô. Mà Hào v r i, ông b t r t ng i nhàkhông yên, cách m t lát ông l y dù che mà i. Mu n có ng i ti p s c mà khuyên gi iông Thu n, nên ông ghé nhà Phó Tha cho hay Hào còn s ng và ã v , r i thu t luônchuy n Hào v d t v con làm cho ông Thu n b t bình, gi n con u i dâu, m t h t hânhoan hòa nh . Ông m i Phó Tha i v i ông i vô khuyên gi i ông Thu n trên d i an vuitrong ngoài m m. Phó Tha ch u i li n. i ng m ng cho Hào may mà tr v chungs ng cùng bà con chòm xóm.

Hào th y ông Bá h v i Phó Tha i vô l t t ra sân mà m ng. Phó Tha c ng m ngh i nói l ng x ng r i Hào m i vô nhà.

Ông Thu n nghe ti ng hai ông b n già thì ông ng i d y mò i ra ván. Hào th y côCh c l p ló trong thì ngo c ra chào hai ông khách.

Ông Bá h nhìn th y cô Ch c th y cô tr c Quyên, g ng m t c ng hi n lành,nh ng b Ch c m nh kh e h n nhi u.

Phó Tha nói:- i h làm ph i thì có thánh th n phò h . M y n m nay ai c ng k ch c cháu

Hào không còn. Té ra nh thánh th n che ch nên ra tr n b th ng n ng mà r ic ng lành m nh mà v c. V y ó ng i ta g i là có ph c c. Anh hai âycó ph c là còn ng i con m t, còn xóm Tre mình có ph c kh i m t nhà nho.

Ông Bá h nói ti p:- Hào làm trai hi n thân giúp n c, ã làm tròn nhi m v thi t vinh quang quá.

May kh i ch t, c tr v x s , l i d t v m t a con, mà con trai n a, cái óm i quí ch .

Ông Thu n nói:- Quí gi ng gì? Nó làm cho tôi mang x u ch quí.- Sao mà mang x u.- Tôi ã c m tr u cau nói v cho nó r i. Tôi ã k t tình sui gia v i anh. N m sáun m nay con Quyên lo nuôi d ng tôi. Tôi m au mù quáng nh có nó tôi m is ng c. Hào ra i giúp n c, cái ó ai c ng khen. ã ành nh v y, mà giúpn c thì giúp ch sao l i b i c b con Quyên mà n v i ng i khác m y n mnay, không thèm th a tr c cho tôi hay, có con r i d t nhau v ây mà trêu b o.Nó làm nh v y không ph i là làm cho tôi mang x u, làm cho tôi h th n v i anhsui, v i con Quyên hay sao?

- Nó ra tr n b n g n gãy chân, th p ph n t nh t ph n sanh mà nh có cô Ch cch u c c kh ch m nom nuôi d ng m y n m nó m i kh i ch t. Nó c m tình c mngh a g n g i nhau r i th ng nhau. Nó n m m t ch làm sao i v c mà th atr c v i anh. Anh b t l i cái ó g t quá.

- Nó thu t chuy n nh v y r i anh tin hay sao? Nó b con Quyên mà l y ng ikhác, r i t chuy n nói nghe cho thi t y u ng ch a l i h i nào mà tin.

Page 50: Ho bieu chanh   hai vo

Hai V 50 www.hobieuchanh.com

- Coi! Nó b n nát b p chu i, th o l n b ng bàn tay. Nó i không ngay, ngkhông v ng, b ng c rõ ràng, không tin sao c. T i anh mù quáng nên anhkhông th y nên anh t ng nó t chuy n, ch tôi bi t thi t mà tôi không tin sao

c. Hào, con gi th o cho chú Phó coi ph i v y hôn.Hào b c l i vén ng qu n mà trình th o cho khách xem.Phó Tha xem r i nói:- Tr i i! Thi t th o th y phát s . Th t b p chu i tiêu h t, hèn chi i ng khôngv ng. B n nh v y làm sao s ng cho c. N m m t ch mà i u tr ôi ban m là ph i l m ch . Nghi n i gì.

Ông Bá h m i nói v i ông Thu n:- Theo ý tôi thì Hào ã có công giúp n c, l i b th ng n ng còn s ng c ây là

may, nó có l m l i chút nh mình nên dung ch cho nó. Tôi xin anh tha l i choHào ng cha con hi p hòa, trong nhà vui v , ch Hào c s ng mà v , l i bcha gi n h n qu trách nó m t vui m ng, t i nghi p cho nó.

- Anh mu n tha thì anh tha, ch tôi là cha ru t nó tôi không th tha nó c. H nn m n m nay tôi nh con Quyên nên m i còn s ng ây. Nó b con Quyên mà l yv khác tôi tha sao c. Tôi ch bi t con Quyên là dâu tôi thôi, tôi không bi t aih t n a.

- Anh nh con Quyên nên anh s ng. Th ng Hào nh có cô Ch c nên nó s ng. Bâygi anh nhìn nh n m t ng i. Anh làm nh v y thì m t công bình. Quyên v iCh c u có công n nh nhau, sao anh lai yêu Quyên mà ghét Ch c? Anh ph isuy ngh l i ph i x cho công bình s p nh m i ph c.

Phó Tha ti p nói:- Hai cháu u có công n c hai. V y ph i th ng h t hai cháu m i công bình.Ông Thu n nói:- âu c. Con Quyên là tôi có c m tr u cau i h i c i. Còn con Ch c, tôi có

bi t nó x nào, tôi không hay nó ng th ng Hào bao gi , tôi ph i nhìn nó làdâu nh con Quyên, tôi ph i th ng nó nh con Quyên, cái ó không th c.v y thì hi p con Quyên ch công bình n i gì. N u thi t con Ch c có công c uth ng Hào kh i ch t, và n u nó là gái bi t i u, thì nuôi Hào lành m nh r i nó

a th ng n xu ng ây mà giao cho con Quyên r i nó tr v x nó. Nó làm nhv y tôi m i c m n, tôi m i th ng nó c.

Ông Bá h cãi:- Anh th ng nh v y thì th ng c ng nh ghét, ai màng anh th ng. tôi nói

cho anh nghe. Ch c nuôi Hào trong nhà m y n m nay n v i nhau ã có conbi t i bi t nói. M Ch c b ng lòng nên m i m m, xóm làng bi t h t nênkhông có ti ng gì. Nay m con nó xu ng ây anh làm gi n làm h n anh u i nóv . Nghe nói nó tính con theo cha cho cha d y d . N u anh u i ch c v tnhiên nó s d t con nó v . Anh m t a cháu n i trai anh th y h i hay ch a?

Ông Thu n gi n nên nói:- B t con sao c.

Page 51: Ho bieu chanh   hai vo

Hai V 51 www.hobieuchanh.com

- a! Con nó thì nó b t. Anh có quy n gì mà c n c. mà ví nh Ch c v tìnhHào, nó con nó l i cho Hào d ng nuôi d y d thì xa con nó nh bu n r u, t inghi p cho ph n nó. Còn cái này n a, b u i tr v ch c nó b chòm xóm chêc i, còn b cha m anh em h t h i. Anh ph i xét ch ó mà th ng ph n nó.

Ông Thu n nín khe, suy ngh .Ông Bá h th y b ông sui d ng nh n n n nên ng d y mà nói rút:- Anh ph i suy ngh l i, ph i bi t th ng ng i không nên ác.Không dè ông Thu n l i còn nói.- Tôi bi t m t mình con Quyên là dâu thôi. Tôi không mu n bi t ai n a h t.Ông Bá h gi n nên nói l n:- Thôi, i v anh Phó. Chuy n nhà c a nh, nh tính sao nh tính. Mình nói h t s c

mà nh không thèm nghe.Hai ng i khách ra t i c a, ông Bá h ng l i và day vô nói l n:

- N y anh sui tôi nói tr c cho anh bi t, n u anh nh n tâm u i con Ch c v , thì tôinh t nh không g con Quyên cho th ng Hào. Anh ki n t i âu anh ki n tôikhông s .

Ông vói l y cái dù móc trên c a r i kéo Phó Tha i v .Ông Thu n mò tr vô gi ng mà n m.Hào ng ngó trân trân.Cô Ch c trong ló u ra mà dòm. Hào day l i ngó Ch c l c u, bu n hiu. Nãy

gi chú H i ti p v i cô Ch c lo b a c m chi u c m c ng chín r i, chú nghe khách v thìs a so n d n c m ông Thu n n. Hào b c vô th y chú H i ng d n c m thì nói:

- Chú d n r i chú b ng ra m i giùm cha tôi nghe hôn. Cha tôi còn gi n tôi, nên tôim i s cha tôi không ch u n. H i tr a tôi có th r i mà cha tôi t i m t, n m tmình làm sao th y tôm cá ng g p mà n?

Chú H i c i mà nói:- M y n m nay có cô Quyên n v i ông, cô g p cho ông n, ch ông có th y

âu.Hào nói:- Chú d n r i chú m i giùm. H cha tôi qua thì tôi n v i cha tôi ng g p n.

Thi t qu chú H i d n r i thì chú m i thì ông Thu n mò qua ng i li n. Hào ng il i xúc c m và g p cá r i a a a chén m i cha. Ông Th ân ch u b ng mà n, nh ngông c l ng thinh, không thèm nói chi h t. Hào ng i n v i cha ng coi g p cho chan. Hào v n s cha gi n r i thôi n, nên Hào c ng không dám g y nói chuy n gì h t.

Cô Ch c ã múc s n m t tô n c d a bên Hào. Ông Thu n n, còn n a tô ôngmò cái chén r i x i mà r a mi ng.

n u ng xông r i ông Thu n b c chân xu ng t, Hào t ng ông qua gi ngn m. Té ra ông mò i l i c a r i l n l n i ra hè ti u ti n. M t tr i g n l n, không khí mát

Page 52: Ho bieu chanh   hai vo

Hai V 52 www.hobieuchanh.com

m , ông l n tr l i c a mà ch i. Ch ng ông mu n vô nhà, thì ông l c h ng, nên i ngayvô vách. Hào l t t l i n m tay cha i vô c a. Ông r cánh c a, bi t c h ng r i, thìbi u Hào buông tay ông mò l i gi ng ng i ch i.

Cô Ch c b ng mâm c m vô trong r i m con ng i n v i chú H i.Ông ch ghe ng lên nhà ki m Hào ng t giã mà lui ghe. Hào a ông ra b n,

cô Ch c hay nên n c m r i cô d t con ra b n mà a ông ch ghe.Cô Ch c t ý mu n theo mà i li n.Hào c n, nói ghe còn i bán cho h t ng h t thu c r i m i tr v .Ông ch ghe nói:

- Tôi có h a v i c u th nào ch ng tôi v c ng ghé xóm này mua lúa. Bây gi tôira u t i Vàm R ch B ng mà bán. Ch g n ây. V y chi u m t cô s i b raó c ng c, ch ng c n ph i i bây gi . Còn n u cô mu n ây ch i thêm m t

ít b a thì b n v tôi s ghé mà r c cô. Tôi h a thì ch c, tôi không b cô âyâu mà s .

Ông ch xu ng ghe, bi u trao ph nh sào mà lui. Hào v i cô Ch c ng ngó theo,m t mày bu n hiu.

Hào th y trên sân, d a mé r ch có m y g c b n l n n m nghiêng ngang, có l m yg c c a chú H i ch v b ó mà ph i cho khô ng b a làm c i. Chàng bi u Ch c d tcon l i ó ng i nói chuy n ch i.

Ngày ó nh m ngày r m. M t tr i chen l n. D i r ch n c l n y mà ti ng chimbìm b p kêu vang trong ám lá d a phía ngoài Vàm, báo tin n c s p ròng, c ng nhã cho hay h i n c m i l n.

Ch c h i Hào:- H i tr a anh ra th m ông Bá h , anh coi ý ông th nào, mà h i chi u ông cãi lv i cha, ông binh v c em d v y?

- Hai ông bà nh có Quyên v nói tr c nên ã có hay qua v mà l i có em v iHùng. Tuy v y mà th y qua ra, ông bà c ng m ng ch không gi n. Ch ng nghequa thu t rõ công chuy n g p g c a mình r i thì ng lòng, không trách qua, màc ng không ghét em. Ông kêu Quyên ra mà nói r ng em có n c u qua kh i ch t,l i n v i nhau ã có con, cha quá binh Quyên mà u i em v , thì t i nghi pph n em, mà qua c ng bu n vì th y em làm n l i m c oán. Ý ông Bá h mu nem luôn d i n y, tr c qua c tròn n ngh a, sau em kh i h th n v i bàcon chòm xóm trên C Chi, mà em c ng kh i bu n r u nh th ng em nh . Quac i Quyên n a thì qua hai v , vi c ó là vi c thông th ng trong xóm, thi u gìng i ôi ba v . Qua hi u ý Quyên mu n m t mình m t ch ng, song cô khôngdám nói ra, s cha r y. Cô nói tr r ng em có công c u qua kh i ch t, l i có conr i, nên cô nh ng qua cho em ng qua kh i mang ti ng vong ân. Ph n cô thì cô

nhà nuôi cha m . Ông Bá h không ch u, n u làm nh v y thì Quyên mangti ng ghen tuông nên t hôn.

- Em c ng không ch u, vì làm nh v y em c ng mang ti ng o t hôn c a chQuyên.

Page 53: Ho bieu chanh   hai vo

Hai V 53 www.hobieuchanh.com

- Ông Bá h có ý mu n em luôn v i qua. Qua c i Quyên cho kh i th t c, l ikh i cha m gi n. Quyên có cha m c i h i thì làm l n, em ng u hi p thì làmnh . L n nh hòa hi p v i nhau mà giúp ch ng và nuôi cha ch ng. Ông bi u quav , chi u ông s vô mà bàn tính v i cha. T i v y nên h i chi u m i có cu c cãil y, r i cha c kh kh không kh ng nhìn nh n em là dâu, thành ra sui gia xíchmích.

- Em xét l i t i em mà sanh ra k bu n ng i gi n, xào xáo gia o, xích mích suigia. Ch chi h i s m m i em a anh v t i ây em luôn v i ghe r i tr v xs em, em không ch ng m t lên nhà, anh c ng gi u bi t ng nói chuy n tìnhduyên c a mình làm chi, thì xong xuôi quá. Ai c ng vui m ng ni m n , kh i gi nh n xích mích chi h t.

- Qua b x mà i ra trót n m sáu n m, nh m lúc gi c giã lung tung. Qua khônghi u x qua lo n l c th nào, ai còn ai m t. Qua không dè xóm làng c a qua cònyên n nh th n y. B a nay qua nói thi t v i em, qua th a v i bà già và nài nv i em mà em em v d i này ng v ch ng sum hi p, m con kh i r i nhau,là vì qua t ng tr c qu c n n thê th m, n c m t, nhà tan, ng i ch t, tr già

u ph i k t, ph i th ng yêu nhau, nh t là v i ph n qua ã ch t may mà cs ng l i thì ai c ng xét giùm hoàn c nh ó mà h x cho qua v m t l i nh m n,t i th i cu c mà qua ph i ph m. Qua ch ng dè lòng d c a ng i v n còn h pquá. Ph i qua dè nh v y thì qua nghe l i em qua có em em theo làm chi choqua ph i t i ph n ph i bu n lòng.

- Em xin anh ng trách ai h t. N u anh phi n trách thì càng l i thêm. H i chi uem trong, ông Bá h v i cha nói chuy n em nghe rõ h t. Ông Bá h bi t th ngph n em, thi t em i n ông h t s c, mà cha có nói l i n y, em nghe em kínhph c cha h t s c. Ch chi em là gái bi t i u, em c u anh kh i ch t, em nuôi choanh lành m nh em a anh xu ng ây mà tr cho cha, cho ch Quyên, r i em trv x em, n u em bi t làm nh v y thì cha m i cám n em, cha m i th ng yêuem.Em ngh l i cha nói ó úng l m. Em xu ng ây ng gi t ch ng c a ch Quyênch n ngh a gì mà th ng em. Còn ch Quyên, ch nói vì em có công n c u anhkh i ch t, l i l có con r i, nên ch nh ng ch ng cho em mà n n áp ngh a,y là l i ph nh ph d i trá, em tin làm sao c. T i anh ã th y cái ch t tr cm t, nên anh n lòng qu ng i, anh t ng ai c ng nh anh. Mà c ng t i em quêmùa kh kh o, em t ng ai c ng bi t tr ng ngh a, ai c ng ham làm n nh em.

ôi ta mù quáng tin t ng t m b y, nên b c l vào ng qu y. V y thì ph ith i lui cho mau, th i lui cho mình kh i h , kh i bu n, th i lui cho ng i an vui,h t phi n h t gi n. Em xin anh cho em tr v x , càng i mau càng thêm hay.Ch có cách ó m i giúp cho anh gây l i c cái c nh cha con thu n hòa, vch ng m m.

- Em lo ph n qua còn ph n em thì không ngh t i? Em tr v C Chi, em ph i ch uti ng chê c i, em ph i ôm lòng phi n não, em s ng làm sao c.

- Em s rán em ch u, xin anh ng lo cho em. Khi m i bi t nhau, em hay anh ã cóh a hôn r i, nên em th ng anh, em tính g n nhau trong m t th i gian mà thôi.Nay ph i r i nhau, y là vi c em bi t tr c, nên em không bu n chi l m.

Hào l ng thinh ng i suy ngh .

Page 54: Ho bieu chanh   hai vo

Hai V 54 www.hobieuchanh.com

Tr i ã s p t i l n l n. Chú H i ã t èn trong nhà, tr ng ã lú m c, nh ng bmây án, sân v n l m .

Hào suy ngh thi t lâu r i th dài mà nói:- Em tính em tr v C Chi. Em v v i m già. Qua ngh làm nh v y d i n y

qua m i h t r c r i, mà trên kia em c ng tròn ph n s . Cu c i hi p r i tan,tan r i hi p. Vi c v ch ng là vi c ch m n m ch không ph i m t ngày hay m tb a. N u tr i cho ôi ta m nh m hoài, thì có ngày c ng s tái hi p cùng nhau,h trong x h t lo n ly, thì ng ây lên C Chi không xa cho l m. Qua có thlên th m em c. mà n u em v em em Hùng v hay là em mu n nó l i d in y?

- Em ã nh t nh nó theo anh ng anh d y d nó, ch em v làm chi?- Em v m t mình s em th ng nh nó r i em bu n.- Không sao âu. Con trai ph i nó g n anh ng anh d y d nó.- N u qua s em bu n, qua ép em ph i em Hùng theo, có l em nghi qua mu no n tình ngh a v i em. V y qua lãnh th ng Hùng qua giáo d c. Th y nó h ng

ngày hàng gi thì c ng nh qua th y em. Nó là di tích tình duyên c a ôi ta. Cónó thì qua không th quên cu c tình duyên y c. Mà em tính ch ng nào emi?

- i s m ch ng nào t t ch ng n y. Khuya n y anh ch ng cho em ra ch ki mch ghe Th em xin theo ghe mà i luôn.

- Kh n i qua không có b c ti n mà a cho em tr ti n ghe và n u ng d c ng.Bây gi bi t m n ti n c a ai. Qua không mu n c y nh ông Bá h .

- Vi c ó anh kh i lo. Có hai nén b c h i lên C Chi anh a cho m c t. Hômmình i m có a l i cho em. Em còn gi trong gói.

- Hai nén b c y là b c c a ông Bá h t ng qua khi qua t bi t mà i lính. N u cònthì may m n l m.

- ch ng vô nhà thì em a l i cho qua m t nén. Em xin m t nén i ngmà thôi.

- Em l y h t c ng c.- M t nén ã nhi u l m r i. Em chia l i cho anh m t nén ch l y h t làm chi.Hùng bu n ng , nên d a trong lòng m nó mà ng g c. Hào th y v y bi u Ch c m

em vô nhà cho nó ng .Hào i th ng vô trong th y chú H i ã ng khò. Chàng tr ra ng g n u gi ng

c a cha, thì cha n m im lìm, ch c cha c ng ã ng .Bây gi tr ng lên cao d i ngoài sân sáng tr ng. Hào t t èn r i b o Ch c ra sân nói

chuy n ch i.V ch ng ng i gi a sân, tr ng t r ng, gió lai rai, to nh bàn tính v i nhau, r i hi p

ý khuya quy t nh n u c m n r i sáng Hào a cô ra ng cái ch ch cho cô bi tng cô i l i ó ki m ghe bán ng thu c mà xin cho i theo ghe. V ch ng rù rì, dan

díu, d n dò, h a h n i u, mà c ng ch a cho là h t, c bày tình t ý v i nhau n gàgáy canh ba m i ch u vô nhà mà ngh .

Page 55: Ho bieu chanh   hai vo

Hai V 55 www.hobieuchanh.com

IX

Tr i r ng ông. M t tr ng ã ngã v R ch B ng d i cây c sáng lòa gi a quangc nh im lìm an t nh.

Chú H i th c d y ng i gãi u m t h i, r i l y con cúi th i ra l a mà t èn, làml p c p trong b p.

êm nay cô Ch c ngh n vi c s p lìa ch ng lìa con mà v x , cô th t th o tronglòng, nên cô n m m hoài, cô ng không an gi c. Nghe chú H i làm r t r t phía sau, r il i nghe ti ng gà c gáy vang trong xóm, cô bi t ã g n sáng nên cô ng i d y b i u.Nhìn con trong bóng t i, th y con n m ng th nh th i, cô c m xúc a tay vu t ve r i cúixu ng ôm m t con mà hun, n c m t tuôn d m d . Cô ngó qua b ván ngang ó, cô th yHào n m thim thi p, cô càng c m ng h n n a.

Cô Ch c s b n b u v i ch ng con cô s nãn chí c ng quy t, b i v y cô lau n cm t r i b c chân xu ng t mà i vô trong.

Chú H i th y cô thì h i:- M d y làm chi s m d v y?- Tôi s a so n ng i v .- V y à?- Chú n u c m hay là làm gì ó?- , n u ba h t c m n r i i vô ru ng cho s m.- Chú làm n n u nhi u nhi u m t chút ng cho tôi n v i.- c, c.Cô Ch c i ra sau múc n c r a m t. Cô th y chú H i vút g o t n i c m lên b p

r i b t cá b ng làm ng kho. Cô tr ra tr c, nh vách th a nên ánh tr ng g i sáng trongnhà cô m i m gói áo qu n l y c a cô mà riêng ra ngoài. Cô l y hai nén b c m tbên ó r i cô gói c a ch ng con mà l i.

Hào ng i d y th y tr i g n sáng và th y Ch c ang so n áo qu n thì b c l i g n.Ch c l y hai nén b c chia cho Hào m t nén, còn m t nén cô b vào túi cô.

Hào i vô trong th y chú H i ng kho cá thì h i:- Th ng b a cha tôi n c m s m hay là tr .- S m m i ông n c m tr l m. Ông nói n s m ông n không c, b i v y b a

nào khuya tôi c ng n u tôi n ng tôi i vô ru ng. n n a bu i cô Quyên nhà m i n u c m nóng mà d n cho ông n.

- Cám n chú. Tôi h i cho bi t ng tôi làm ng trái ý cha tôi.- Cá lóc kho v i tép rang còn nhi u. Tôi m i kho thêm cá b ng d a n a ây. nhà

ch ng ông n c m, thì hâm mà d n cho ông n.Hào i ra sau mà r a m t, ch ng vô thì th y cô Ch c ng ph v i chú H i d n

c m n. Chú H i h i Hào n c m hay không. Hào l c u nói r i s n u c m n v icha.

Page 56: Ho bieu chanh   hai vo

Hai V 56 www.hobieuchanh.com

Trong lúc cô Ch c ng ng i trong nhà b p n c m v i chú H i. Hùng th c d ykhông th y cha m thì b u b o kêu má. Hào l t t ra b ng con r a m t cho con r i bi unó ng i n c m v i m , s i tr a m i cho nó n thì nó ói b ng.

Cô Ch c kêu con l i ng i m t bên, cô xúc m t chén c m và g p cá s n cho conn. Cô ngh b a c m n y là b a c m chót cô n v i con, b i v y cô c ngó con trong

lòng héo hon bu n th m. Hào li c m t th y tình c nh m con dan díu chàng khó ch u nênb i ra ngoài tr c.

Tr i ã sáng. Chú H i d n d p r i chú xách cái mác i vô ru ng.Cô Ch c d t con i ra tr c, th y cha ch ng v n còn yên gi c cô i th ng ra sân

ng nói chuy n v i ch ng, ch ng nói chuy n chi khác h n là d n dò nhau ng có chiar .

M t tr i m c. Ông Thu n th c d y, Hào v i Ch c không hay. Ch ng day vô nhàth y ông ng mò vách ra ngoài i ti u ti n, thì Ch c l t t i vô múc m t tô n cb ng ra. Hào r c l y em l i cho cha r a m t.

Ông Thu n r a r i tr tô cho Hào và l n c a tr vô ng i t i b ván gi a nhà.Ch c nói nh v i Hào cô vô t bi t cha mà i cho s m. Hào g t u, a cái tô

cho v em vô c t. Chàng n m tay con ng ngoài sân mà ch .Cô Ch c vô cái tô lên bàn, l y gói áo c a cô mà c m trong tay r i b c l i ng

tr c m t ông Thu n mà nói:- Th a cha con v . Con c u chúc cho cha d i này m nh gi i.Ông Thu n ng c nhiên h i.- V âu?- Th a, con v x con.- H , g p d v y?- Th a s n có ghe, nên con quá giang i cho ti n.Cô Ch c th y cha ch ng không nói gì n a, cô m i ch p tay xá ông r i i ra sân.

Hào th y Ch c ra, m i cúi xu ng b ng con, r i v ch ng n i gót nhau mà i ra ngcái.

Ông Thu n ng i tr tr trên b ván, không nói, c ng không c a qu y, mà m t màybu n xo. Trong nhà im lìm, t b v ng v , ch nghe b y v t l i i ki m n d i r ch, l cnhau nên kêu om.

Ông Thu n bi t s m m i chú H i ph i i vô ru ng nên ông không kêu chú. Ôngm i kêu Hào hai ba ti ng. Không nghe Hào ng áp. Ông bi n s c, r i kêu l n "Hào A!Hào !"

C ng không nghe Hào tr l i. Ông nói: "Úy! V ch ng nó phi n tôi nên d t taynhau i h t r i ch gì!".Ông nói m y ti ng r i ông ngh n ngào, r i l y, ông không nói

c n a.Trong lúc y Hào vác con i tr c, Ch c ôm gói áo i theo sau. Hào a v ra

ng cái ng ch ch Vàm R ch B ng cho v bi t mà ra ó ki m ghe bán ng bánmía.

Page 57: Ho bieu chanh   hai vo

Hai V 57 www.hobieuchanh.com

Cô Quyên ng tr c gi a sân v i lúa cho gà n, cô th y Hào v i Ch c i ngangngoài c a ngõ, ng i vác con ng i ôm gói, không bi t d t nhau i âu. Cô b qu u lúaxu ng sân, r i l b c i ra c a ngõ ng ngó theo.

ng cái i ra ch dài theo hàng rào c a ông Bá h nên t c a ngõ i ra ngkhông bao xa. Quyên th y Hào v i Ch c t i ng cái thì ng l i, r i Hào a tay chphía ch Vàm R ch B ng mà nói v i ch c. Hai ng i nói v i nhau r i c hai u l y v táo mà lau n c m t. Hào con ng xu ng t. Ch c ng i xu ng ôm m t con mà hunr i lau n c m t n a.

Quyên ngh ông Thu n u i Ch c nên Hào ph i a Ch c ra ây ch ch cho Ch cbi t ng ki m ghe mà v x . Hôm qua có nghe ông Bá h t n i kh c a Ch c. N ubu c Ch c ph i lìa ch ng lìa con. Nay cô th y cái c nh ch ng v phân ly, m con aukh , thì cô ng lòng khó ch u.

Quyên th y Ch c hôn con m t l n n a, r i l m gói, nói ít ti ng v i Hào mà i.Th ng nh ch y theo khóc kêu má om sòm. Ch c ng l i ngó con r i l y v t áo y m tmà khóc.

Tr c tình c nh thê th m y. Quyên không th ch u c n a, cô xung x ng i ri tra ng cái, v a i v a kêu l n "Ch Ch c! Ch Ch c! ng l i cho tôi nói chuy n m tchút. Anh Hào kêu ch Ch c l i".

Ch c day l i th y Quyên v i Hào v a kêu ngo c, không bi t có chuy n chi nên côph i tr b c.

Quyên ra t i ch Hào ng, thì Ch c c ng tr l i t i ó.Quyên h i Ch c.- Ch i âu ó?- Tôi ra ch ki m ghe quá giang ng v C Chi.- T i sao ch v g p v y?- Tôi xu ng ây tô làm xào xáo gia ình c a anh Hào quá. Tôi ngh tôi ph i v li n

thì t t h n.- Cha có u i ch hay không?- Không, cha không u i, mà cha không vui. Tôi ph i x ph n tôi, ch i t i chau i hay sao?

- Không c. Tôi không b ng lòng cho ch v . Tôi m i ch ghé nhà tôi r i snói chuy n cho ch nghe. Anh Hào d t ch Ch c vô ây.

Hào bi u Ch c.- Em vô m t chút cho Quyên vui lòng. Vô ng t giã ông Bá h luôn th .Quyên i tr c. Hào vác Hùng và Ch c i theo sau.V ch ng ông Bá h nghe Quyên kêu nói om sòm ngoài ngõ, không bi t chuy n gì

nên ra ng ngoài hàng ba. Ông bà th y Quyên d t Ch c v i Hào vô sân thì ch ng h ng,ng ch vô ng h i coi có chuy n gì.

Ch ng ba ng i vô t i th m, ông Bá h m i h i.- Chuy n vì v y, ch c anh sui nh u i i h t ch gì?Quyên h t nói:

Page 58: Ho bieu chanh   hai vo

Hai V 58 www.hobieuchanh.com

- Không có u i. Con h i r i. Ch Ch c nói xu ng ây th y cha tr ng không vuilòng, nên ch v x ng yên gia o. Anh Hào a ch ra ng cái, ch ch choch bi t ng ch ra ó xu ng ghe mà i. Con th y th ng nh ch y theo má màkhóc, ch t ru t i không ành! Th y tình c nh nh v y con ch u không n i nêncon ch y theo kêu tr l i. Xin cha tính l nào cho xuôi, ch ch Ch c lìa conmà v t i nghi p ch l m. Con không mu n v y.

Ông Bá h nói:- Anh sui k quá hôm qua nói h t s c mà nh không ch u nghe. Ch c i r i, chah i hôn, cho nh sáng c p m t nh mà. Thôi vô h t trong nhà, vô ng h i l i coi.

Ch khách u vô nhà. Quyên m i Ch c l i ván mà ng i. Bà Bá h kêu Hào emcon cho bà coi. Bà vu t ve Hùng, khen nó b m tr n l i khuôn m t gi ng cha nh khuônúc.

Ông Bá h nói:- Anh sui kh i t n m t lá tr u kh i m t m t trái cau, tình c con trai ch t i r is ng l i mà v , còn em v cho nh m t con dâu và m t a cháu n i, nh v ymà nh còn làm gi n làm h n không ch u nhìn nh n, ngh coi có ph i lòng d nhlà s t là á, không bi t th ng ai h t, Ch c nh nói làm sao mà b con b ch ngtr v x s , âu con nói l i cho ông bà nghe.

Ch c ng d y cung kính nói:- Th a ông, cha cháu không có u i xô hay nói n ng nh chi h t. Nh ng t hôm

qua ch nói có bi t m t mình ch Quyên là dâu ch không nhìn nh n ai h t n a.Nói nh v y t c th không nhìn nh n m con con. Chi u hôm qua ông nói giùmcho con, thi t con i n h t s c, n y con ghi nh trong trí hoài, không bao gicon quên. Ông c t ngh a chí lý mà cha con kh kh gi n, không ch u tha th chocon. Con ngh t i con v ây nên gia o anh Hào m i xào xáo. Con ph i i v xthì gia o cha con m i thu n hòa, ni m ch ng v m i m m. Vì v y nên coni v , ch thi t cha con không có xô u i con.

- Không ch u nhìn nh n, không nói t i tên, t c th là u i, ch i t i vác cây màr t hay sao. Hôm qua ông gi i hòa không c, ông gi n nh l m. Ông tính ítb a nguôi ngoai r i ông s nói n a. Có v c ng th ng th ng mà i, sao con i g pd v y?

- Th a ông, h i con v i anh Hào m i th ng nhau, anh Hào ã nói cho con bi tcha m ã nói v cho anh r i, nh ng vì gi c giã ch a c i k p. Con th y anh bth ng n ng, con s anh khó s ng, nên con ch m nom nuôi d ng c ph n xácv i ph n h n. Con tính làm sao anh an vui thì thôi. Nay anh lành m nh c màv cho cha con g p nhau, v ch ng hi p nhau, thì con vui v tinh th n, vui c ugiúp c m t chi n s , bao nhiêu ó c ng , con không có ý mong m i làm vanh tr n i. N m nay anh lành m nh r i anh nh cha già, nh x s , anh mu nv , con không dám c m anh tr n n a nh ng th y anh còn m y u nên con m i

a anh i. H n n a, hai con n v i nhau có m t a con trai. Nay anh v xcon ph i giao con cho nh ng nh d y d , thêm m t c cho con a xu ngây vì con mu n bi t ch ng sau có nh con thì bi t ng mà i th m nó.

Page 59: Ho bieu chanh   hai vo

Hai V 59 www.hobieuchanh.com

N u xu ng ây mà vui thì có l con quy n luy n ch i n m ba ngày. Té ra g pc nh bu n nh v y, thì con nên v li n, có vui chi âu mà .

- Con bi t i u l m. Có dâu nh v y thì áng l m. T i anh ó t i hai con m t nênnh không bi t phân bi t ph i qu y. Con ph i l i cho g n ch ng g n con, anh

không cho con v . N u anh sui tr ng không ch u nh n con là dâu thì ây v iông bà, ông nh n con là con c a ông. Mà ông c ng không thèm g con Quyêncho Hào, ng nh không có con dâu nào h t cho sáng con m t nh. Thôi, bây gitr vô tr ng ch ông h i g t ông sui ây m t l n n a r i s quy t nh. ConQuyên c ng ph i i n a, i cho m t ng nói chuy n m t l n.

Ông Bá h nói d t l i, ông ng d y i li n. Hào v i Ch c chào bà Bá h ng ivác con ng i ôm gói ra i. Quyên i m t bên Ch c, Hai K ng nghe nói chuy n nãygi chàng c ng i theo sau ng coi ông Thu n x trí cách nào.

M y ng i g n h i nãy nghe Quyên kêu nói om sòm ngoài sân không bi t cóchuy n gì, nên t u ngoài c a ng nghe n vài ch c ng i. H c ng i theo ng nghecoi công chuy n ra làm sao. i d c ng chòm xóm th y r n r nhi u ng i i theothêm n a.

Ông Bá h tánh nh m nh nên ông i ri t không ch ai h t. Hào y u ch n nên inhút nh c, l i b chòm xóm i theo h i th m nên i không mau c.

M t mình ông Bá h t i tr c. Ông th y ông Thu n ng i trên b ván gi a bu n hiu,thì ông h i: "Anh làm gì ng i ó anh sui? S p nh i âu h t r i?"

Ông Thu n bi u b o nói:- Th ng Hào nó phi n tôi. H i s m m i nó bi u v con nó trình cho tôi hay ng

tr v x s , r i Hào lén theo con n mà i m t, không thèm nói cho tôi hay. M igi tôi ng i ây mà ch u ói, không có ai lo c m cháo gì cho tôi h t.

Ông Bá h c i và nói:- T i anh g t gao quá, nó ch u không n i nên nó b x mà i ch sao. Hôm qua tôi

can gián h t s c, anh không thèm nghe l i tôi, bây gi anh sáng con m t anhch a?

Ông Thu n nói:- Nghe l i làm sao c. con Quyên nó c c kh nuôi tôi n m sáu n m nay, n u tôi

nhìn con Ch c thì con Quyên nó phi n. Tôi nghe con Ch c nó ch u c c kh m ic u c th ng Hào kh i ch t l i v i nhau có con, tôi c ng bi t n và th ngCh c v y ch .

- Té ra anh h t h i con Ch c là t i anh s con Quyên phi n anh ch không ph i t ic gì khác?

- Tôi mu n làm cho mát ru t con Quyên, ch con Ch c có công c u Hào, tôi mangn nó l m, ghét n i gì.

- À!, T i v y! Tôi hi u r i. Tôi cho anh bi t con Quyên th ng con Ch c r i. Anhnhìn con Ch c là dâu, nó không phi n âu. Nó g p con Ch c ôm gói i v nó aulòng ch u không n i nên nó ch y theo Ch c v i Hào mà b t tr l i h t. Kìa kìa nód t vô h t, nó nói cho anh nghe.

- V y hay sao?

Page 60: Ho bieu chanh   hai vo

Hai V 60 www.hobieuchanh.com

- Thi t v y.Ông Bá h b c ra c a kêu Quyên, Ch c và Hào bi u vô cho mau.Ba tr n i gót nhau i vô nhà, Quyên ng tr c mà nói v i ông Thu n: "Th a cha,

con xin cha r ng l ng, tha th cho anh Hào v i ch Ch c. con th y ch Ch c ra v chau n n i ch ng n i con, thì con t ru t con, ch u không n i, xin cha nhìn nh n ch

Ch c là dâu i ng ch l i ây v i con, ch cha b ch v thì t i nghi p ph n ch l m".Ông Thu n h n h mà h i:- Con th ng Ch c, con bi u cha nh n nó là dâu, còn con thì sao?Quyên nói:- Con c ng là dâu. Cha có hai con dâu chung lo nuôi cha v i anh Hào thì càng

thêm t t ch có h i chi âu.Ông Thu n m ng quá, ông nói l n:- Con Ch c âu? Th ng Hào âu? Kêu nó l i ây cho cha h i?Quyên b c tránh m t bên cho Ch c v i Hào ng tr c m t ông Thu n, r i cô

nói: "Hai ng i ng tr c m t cha ó, cha mu n nói vi c chi thì cha nói i".Ông Thu n nói:- Ch c v i Hào th y lòng d c a Quyên hay không? Có l i Quyên xin nên cha vui

lòng nhìn nh n Ch c là dâu. Cha c ng th ng Ch c nh th ng Quyên v y.Thôi, Ch c l i ây, ng v ng l i giúp v i Quyên mà nuôi cha, nuôich ng.Hai a ph i hòa thu n v i nhau, Ch c ph i nh ng Quyên làm ch vì Quyên có

gá ngh a tr c. Ch c tuy có con song g p Hào sau, nên ph i ch u làm em. Thôibây gi hai con dâu i n u c m cho cha n, cha ói b ng r i.

Ông Bá h th y Hai k ng d a bên c a bèn sai v b t c p v t r i bi u m t a xách xu ng ây ph làm th t n ch i.

Phó Tha l i th y hi p hòa nên khen:- Xét s nh v y coi ph i vui hay không?Chòm xóm ng ngoài ti p nói:- Ông Hai có m t ng i con trai mà có t i hai con dâu thì có ph c bi t ch ng nào.Cô Ch c i h t xao s r i cô m i nói v i ông Thu n:- Cha vui lòng h x cho con, v y con xin l y ng t n cha cho phép con c

phép giúp ch ng và g n a con nh kh d i. Con nguy n s h t lòng giúp v ich Quyên mà ph ng s cha c ng nh cha c a con v y.

Ch c l y ông Thu n hai l y r i b c l i nói v i ông Bá h :- Th a ông, con m coi cha t lúc 10 tu i, nên không có cha d y d . Xu ng ây t

hôm qua con nh n th y ông có lòng th ng xót thân ph n con, làm cho con c mc vô cùng. Con mong nh ông d y d con c ng nh d y ch Quyên v y và coi

con c ng nh con trong nhà.

Page 61: Ho bieu chanh   hai vo

Hai V 61 www.hobieuchanh.com

Ch c c ng l y ông Bá h hai l y. Ông c i và cho cô l y. Ch ng cô ng d yr i ông m i nói: "Con m côi cha. Cha s n lòng nh n con làm con. V y t nay s p lêncon kêu cha m ch ng kêu ông bà n a, cha s th ng con c ng nh th ng Quyên".

Ch c tr l i nói v i Quyên.- Th a ch , ch m i g p em mà ch có lòng quãng i, ch ra tay nâng em trong

lúc khó kh n. Thi t ch áng cho em kính ph c nh ch c . Em s h t lòng vângl i ch d y b o, em xin l y ch ng làm l ra m t.

Ch c ng i xu ng khoanh tay. Quyên li n d y không cho l y và nói: "Ch gi ncho em. Ch ch mong t rày ch em mình coi nhau nh ru t th t và hi p l c ng tâm màlo giúp cho nhà ch ng trên d i c an vui, tháng ngày c no m".

Ng i nhà c a ông Bá h xách vô m t c p v t v i m t chai r u. Ông Bá h bi uhai cô vô trong làm th t v t ng n u c m n vì ã tr a r i.

Ông Thu n kêu Hào bi u em con l i cho ông r coi nó c bao l n. Hào b ngHùng ng i d a bên cha cho cha vu t ve.

Bà con trong xóm ã v , ai c ng m ng cho ông Thu n có ph c, t ng con ch t r ité ra nó còn s ng mà tr v giúp cho ông có t i hai con dâu ích áng, l i còn thêm m t

a cháu n i trai n a.Phó Tha mu n v , ông Bá h c m l i n u ng m ng cho Hào ã ch t mà s ng l i.Trong lúc ch c m, ông Bá h thu t cho Hào nghe các vi c bi n chuy n x y ra

trong cùng Gò Công lúc Hào v ng m t. Ông thu t chuy n binh Pháp chi m Gò Công,chuy n ông Tr ng Công nh kh i ngh a, nh t là chuy n ngh a binh xóm Tre ph c kícht i Truông Cóc th ng m t tr n r t v vang.

Hào thu t l i chuy n th t i n Chí Hòa r i d n c m lên ch khách n nh u vuic i d n tr a ông Bá h v i Phó Tha m i v .

H t m a r i n ng.H t bu n r i vui.M y n m nay nhà ông L H u Thu n qu nh hiu, bu n b c. Bây gi c ng nhà ó

mà ti ng c i không ng t, sanh khí t ng b ng.Hào v i Ch c d n d p s ch s trong nhà, Hùng t i ngày x n b n theo ông n i nói

chuy n.H sáng thì Quyên vô ph v i Ch c lo c m n c cho cha, cho ch ng, t i chi u

m i v , ch em vui v thu n hòa, không có m t l i xích mích. Chi u mát Hào d t cha rangoài sân mà ch i cho kho ng khoát. Hào v i Quyên v i Ch c ng i chung quanh cha mànói chuy n. Hùng ch y gi n trong sân m t r i thì l i ng m t bên ông n i.

Hào c y ng i chèo ghe a chàng vô S n Qui th m th y, th m b n m t b a. Th ytrò than th cùng nhau v ách n c n n dân, n c m t ch quy n dân làm nô l .

Chi c ghe Th bán h t ng h t thu c r i tr l i xóm Tre mua lúa và r c côCh c, v ch ng Hào ch u th t h a v i ông ch ghe, nói r ng cha bi u Ch c l i ít thángr i s v nên Ch c ch a v c.

Page 62: Ho bieu chanh   hai vo

Hai V 62 www.hobieuchanh.com

Ông Bá h Hà V n C m ch n c ngày tháng t t m i nh cho Hào v i Quyênlàm l thân nghinh.

Ông Bá h bàn v i ông Thu n r i làm ám c i r t gi n ti n, song thành cu c vuicho bà con l n nh trong xóm Tre.

Vì nhà ông Thu n n chi c l i ch t h p nên s m m i làm m t con v t mà cúngông bà cho l v y thôi. Hào i v i ít ng i ra nhà ông Bá h làm l r i r c dâu. ÔngThu n mù quáng ông nhà, hai h hi p nhau a dâu vô àng trai, ch c hi p v i Quyênbái ki n ông bà m t l t.

L bái xong thì hai h v i dâu r tr ra nhà ông Bá h mà n ti c. Ông Thu n v iCh c c ng ph i i d ti c c i. Nhà ông Bá h làm th t m t con trâu v i m t con heo màãi khách. H t th y bà con trong xóm. àn ông c ng nh àn bà u c m i d ti c,

không b xót m t ng i nào, vì ý ông Bá h mu n c xóm chung quanh vui ng m ngcho Hào tái sanh l i c hai v .

T ây Quyên m i v luôn trong nhà ch ng. Quyên v i Ch c bàn v i nhau màchia hai ph n s . Quyên m y u, l i gi i vi c trong nhà thì Quyên ch m nom c m n cv i nuôi v t nuôi heo. Ch c m nh m l i th o ngh làm ru ng tr ng cây, thì Ch c lãnh lovi c ngoài ng phu v i chú H i.

Hào thì lo s n sóc cha già và d y d con tr , l i làm cho ông n i v i cháu n i k ttình thân yêu kh ng khít cùng nhau.

Trong ít tháng thì th y Quyên nuôi c hai con heo, m t b y gà v i m t b y v t,Ch c s t x ng tr ng mía, tr ng c i tr ng rau chung quanh nhà, th nào c ng xanh t t.Lúa ngoài ng lên m nh m , chú H i kh i lo n a, chú chuyên i câu ki m tôm cá n,b i v y trong nhà không có b a nào n c c. B a nào c ng v y, h chi u mát thì ôngThu n v n vai Hùng r i cháu d t ông ra sân mà ch i.

Bây gi nhà ông Thu n m no hi p hòa, trong ngoài t i c i, d i trên m m.y là h nh phúc danh l i.N m sau ông Bá h ngh ng i trong xóm không bi t ch , còn Hào r nh rang, ông

m i bàn v i ông Thu n r i ông c t m t cái tr ng h c t i xóm ng Hào d y tr nhtrong xóm h c. Ai có con c ng cho n ó mà h c t p. Hào d y ch mà c ng d y cho trem bi t o làm ng i, làm con bi t kính m cha, làm dân bi t yêu t n c.

Ông Bá h th y h c trò ông, ông l y làm c chí. Ông bi u Hào vi t m t c p li nmà dán ngoài c a tr ng khoe nh n dân xóm Tre và nh c ngh a s Truông Cóc, Hàongh ng i trong xóm không bi t ch nho nên chàng vi t m t ôi li n nôm nh v y:

Xóm Tre còn v ng lòng quân taTruông Cóc ch a kh n chí ngh a binhAi nghe c c ng ch u h t.

*****