ho bieu chanh con nha giau

Con Nhà Giàu 1 www.hobieuchanh.com

Con Nhà Giàu Bi u Chánh

Quy n I

(01)Ông K hi n To i, ch t ã lâu r i, mà trong qu n Ch G o t già chí tr ai c ng còn nh

cái tên c a ông.Ông làm ch c K hi n là ch c c a. H i t trong làng xã t ng khi nào ình mi u h

, ho c khi nào cúng t thánh th n thì góp ti n cho d , ch không ph i ông c m quy n chính trhay là ông ban c r i nh n, nên thiên h c m oai h i, ngh a, mà ghi t c tên ông vào trí. nbây gi ng i ta còn nh ông là nh ng i giàu to, song s giàu y không có ích cho dân tronglàng trong xóm chút nào h t, th m chí con trong nhà là ng i k nghi p n i dòng, mà c ngkhông nh c. Ông sanh tr ng t i làng M H i, nhà ông d a bên l á M Tho xu ng Ch

o.

Ông làm b n v i bà Võ Th Hi n sanh c hai ng i con, m t ng i con tra l n tên làTr n Th ng Chí, v i m t ng i con gái nh tên là Tr n Th Ng c, ng i l n sanh tr c ng inh ba n m.

Khi con l n c a ông c 15 tu i, thì v ông m t. Lúc y, ông ã làm giàu r i, mà tu ia ông l i trên b n m i, n u ông ngh công v , th ng ph n con, ông góa mà h ng s

nghi p nuôi con th , thì có l ông là m t ng i sung s ng h n h t trong làng trong t ng. Khônghi u t i tr i khi n gia tài c a ông ph i tiêu tan, hay là t i ông không mu n cho hai a con c aông c h ng nh công lao c a v ch ng ông, mà v m i ch t ít tháng thì ông l i lo toan ch p

i. Ch chi ông ch p n i mà ông l a ch hi n c x ng ôi v a l a, thì c ng cho là ph i. Ng tvì ông nói s nghi p to mà con cháu ít là u vô ph c, nên ông tính ch n ng i tr tu i mà

i ng ki m con thêm.i ó ai m ch cho ông không bi t, mà ông ra R ch Mi u ông c i cô Lê Th Nho

i có 18 tu i, ngh a là l n h n con tr ng nam c a ông có 3 tu i. Cô Lý Th Nho v n là connhà h i tr c c ng có n, nh ng vì b ki n th a sao ó mà ph i suy s p, nên c c ch ng ã, côph i ng ng i l n tu i mà giàu có, ng n ng d a t m thân. Cô ã có s c mà l i lanh l i, b i

y ông c i cô v thì ông yêu cô vô cùng.

Cách m t n m, cô sanh cho ông c m t a con trai. Ông m ng húm, bèn t tên làTr n Th ng T . Ông càng ngày càng th ng yêu, càng tin c y v m i, các vi c trong nhà ông

u phú thác cho v h t th y, th m chí chìa khóa t s t ông c ng giao cho v gi .Cô Lý Th Nho tr tu i mà cao trí; c ch ng già yêu tr ng mà cô không ng nh nh

gái khác, cô càng nh nh , càng cung k nh, càng lo s , ch ng nh ng là cô h t lòng xem xét vi ctrong nhà mà thôi, mà cô l i còn s n sóc con gh con ru t c ng nh nhau, ch ng mu n u chithì cô làm cho ch ng v a ý h t th y,

Ch ng Tr n Th ng Chí khôn l n, ông K hi n m i lo c i v cho con. Theo th th ngthì con l n ph i chung v i cha, ng hôm s m lo s n sóc ph ng s cha, khi cha già y u thìthay m t cho cha mà ph ng t ông bà. Không hi u cô Lý Th Nho nói làm sao, mà c i v choTh ng Chí r i, ông K hi n l i mua m t m u v n c ng d a l , song p d i, r i c t m t cáinhà ngói nh ba c n vách ván mà cho con ra riêng.

ch ng Th ng Chí s n sóc mi ng v n, làm vài dây ru ng, tuy không làm giàu c, songm nào c ng n, kh i c y nh cha. Ch ng Th ng Chí úng tu i, làng t ng v con nhà giàu

http://www.hobieuchanh.com


nên c làm H ng ch c. Anh ta làm làng c 6 n m, k có vi c quan trên mu n c m t v BanBi n giúp v i Cai t ng trong vi c tu n phòng. Th ng Chí tính ra tranh ch c y, ng t vì trongnhà không có ti n d , nên ph i lên n n n v i cha mà xin 5 ngàn ng b c. Ông K hi n kêu vmà nói r ng:

Th ng Hai nó xin 5 ngàn ng nó tranh ch c Ban Bi n. Má nó tính sao? Bà K hi n c imà áp r ng: Ông có b c d thì ông cho nó ch tôi có ti n b c gì âu mà ông h i tôi. Mà tôi ngh

d i n y ham tranh ua v i ng i ta mà làm gì. Làm Ban Bi n chém gi t ai c hay sao màph i vác b c ngàn ra lo.

Ông K hi n ng i l ng thinh m t h i r i nói v i con r ng: “Tao n m nay m c c t nhà cóc d âu. Nh m y mu n làm Ban Bi n thì m y làm sao m y làm, ch tao không th giúp

c.”

Th ng Chí bi t cha không thi u gì b c mà t i m gh nên cha không cho. Anh ta bu ný, nên tr v nhà i vay 5 ngàn mà lo ch c Ban bi n. Ai c ng bi t ông K hi n To i là m t nhà

i phú, b i v y con tr ng nam c a ông i vay b c, ai l i không cho. Th ng Chí vay b c thi tlà d , mà có b c nhi u r i tranh ch c Ban bi n l i càng d h n n a.

Bà K hi n nghe Th ng Chí c c p b ng Ban Bi n thì bà c i mà nói v i ch ng r ng: Tôi nghe nói th ng Hai nó gi n gay ông nên nó i vay ti n mà lo ch c Ban Bi n ó ó. Nókhông c n ti n c a ông, nó c ng làm c. Th ng thi t c ng c i quá! N u nó t p cái tánh ó, tôi

ch ng ông tr m tu i già ông ru ng t l i cho nó bao nhiêu, ch n h l y h t. Ông còn sây mà nó dám i vay; ch ng ông ch t r i thì nó còn k gì n a

Ông K hi n châu mày áp r ng; kh n n n, nó mu n m t thây k nó! Thôi, tôi locho th ng T n h c, ng ngày sau nó n i nghi p cho tôi. Th ng Chí nó mu n ng ngh ch thìnó làm sao nó làm.

Nhà giàu l n, con tr ng nam xin ít ngàn ng b c ng làm cho n m t n mày v ing i ta, mà ông không ch u cho, r i l i nghe l i v nh thêu d t mà t ý ghét con n a, baonhiêu ó c ng th y ông th ng v nh h n là con dòng l n, và s quán su t gia ình ã vtay bà v nh lâu r i. Mà ông có thêm con trai nh , nên ông b t th ng con trai l n ã ành; có

t u ai c ng l y làm k là ông có m t chút con gái, là cô Tr n Th Ng c, ông g cho HàTrung H u, là con c a H i ng Th Ch G o, mà t ngày ông g l y ch ng r i, thì ông khôngngó ngàn gì t i n a. ã bi t bên ch ng c a cô n giàu có l n c ng nh ông, nên cô ch ng h khinào v rút r a nh con ng i ta, nh ng mà ông ành lòng làm ng , con r t i th m ch ng có m t

n nào ông c m m t ng b c mà cho chúng nó i xe.Nói cho ph i ông K hi n To i b n s n v i m i ng i ch không ph i h p v i con dòng

n còn r ng v i con v nh . Ch ng Th ng T úng tu i ông g i lên h c trên M Tho, m ingày ông cho phép n bánh có 5 xu mà thôi, mà chi u th b y i v thì ông b t i b , ch ôngkhông cho ti n i xe. N u Th ng T không phi n, y là vì có m út nhét, cha cho m i tu n ba

c mà m lén a thêm ba ng b i v y bánh hàng ã ph phê mà chi u th b y l i m n xekéo mà v g n t i nhà r i m i ch u xu ng xe i b cho cha ng bi t.

Ch ng Th ng T c 19 tu i, ng h c trên Sàigòn, thì ông K hi n phát b nh, Bà hi n th y ông ã quá 60, mà ng y u nh v y thì bà lo s , nên bà òn khóc lóc xin ông hãy

tính giùm vi c t ng lai cho bà, ch n u ông không tính tr c r i ông c i h c ch u tr i, thì ch cth y Ban Bi nTh ng Chí dùng quy n tr ng nam mà thâu h t s nghi p r i m con bà khôngcó ch mà dung thân.

Ông K hi n l c u nói r ng:



- Tôi ch a ch t âu mà bà lo. Nói cùng mà nghe, ví d u tôi có ch t i n a, bà là v th , cóhôn th hôn thú h n hòi, bà n huê l i mãn i r i các con m i có phép t ng phân tài

n c; th ng Chí nó nói gi ng gì c mà bà s .

- Tôi là àn bà, tôi không bi t lu t phép. Tôi s ki n th a l m. N u ông th ng m con tôixin ông tính giùm tr c cho yên. Thà là có gi y tr ng m c en v y cho d .

- Bây gi bà mu n làm sao?- Th ng ghét c ng nh ông, ch tôi âu dám mu n s gì.

- Tôi ch t r i bà l y ch ng khác hay không?Bà K hi n nghe ông h i nh v y thì bà khóc r ng lên, r i bà ng i t m t c t m t i mà nói

ng: “V cl ng v i nhau h n 20 n m nay, bây gi tôi m i bi t ông không th ng tôi. Tôi ti cvì con tôi nó còn kh d i quá, ch chi mà nó có gia th t nh ng i ta, thì tôi ch t ph t cho r i,

ng làm chi mà ch ng nghi nh v y, thi t x u h h t s c”.Ông K hi n nói r ng:

- Không ph i tôi không th ng bà. Bà n m nay m i có 38 tu i, còn tr quá, tôi s góa mànuôi con không c, b i v y tôi ph i h i cho ch c ng tôi có tinh ch .

- N u ông mu n tôi ch t thì tôi ch t li n bây gi cho ông coi, ng ông h t nghi n a!- Ch t làm chi? Bà không hi u ý tôi. Vì tôi lo cho ph n con, nên tôi m i h i nh tôi ch t bà

v y mà nuôi con hay là c i giá. Tôi lo v sau ch nào ph i tôi ghen t ng gì hay sao?Tôi ch t r i thì bà làm sao t ý bà, d u bà l y ch ng khác, tôi l i c n c hay sao màghen.

- Tôi th trên có tr i d i có t, h th ng T nó h c xong, tôi c i v cho nó r i thì tôich t theo ông li n. Tôi lo cho con, ch thân tôi mà k gì. Tôi có ph i nh ng i ta v yâu. Tôi n c m v i mu i c ng c, tôi không ham vi c chi h t. Tôi s là s cho th ng

, ch ng ông nh m m t theo ông theo bà r i thân nó ói rách t i nghi p mà thôi ch .Ch a gì mà tôi coi ý anh v i ch nó h m h m, cha ch , ch ng ông m t r i nó ch u sao

i.Ông n m thiêm thi p không nói n a. Bà ng i m t bên thút thít khóc h i. Ông th y v y bèn

nói r ng: “Thôi, th ng th ng ít b a r i tôi s tính”.Tuy ông nói ông tính mà không nghe ông tính v i ai h t, ch có nghe bà v c òn nói dây

ru ng n y t i dây ru ng kia x u, dây ru ng n y ph i chia cho con mình, dây ru ng kia ph i tríph n d ng lão. Bà òn ít b a r i ông sai tr i m i H ng chánh Dung, là ng i thông th o 2tu ng ch , n t giùm t chúc ngôn cho ông. Bà K hi n th y H ng chánh Dung n thì bàni m n t t , bà lén h a v i H ng chánh h t t rành r thì bà s th ng công m t tr m

ng b c.ng chánh Dung nghe có l i thì ham, không k chi là công lý, b i v y ông K hi n nói s

c i ý c a ông cho anh ta nghe r i anh ta t t , ch ng nh ng là t y theo l i ông d n màthôi, mà anh ta l i còn thêu d t thêm chút nh cho bà có l i n a.

chúc ngôn t tr n m t tu n l m i xong, i khái nói nh v y: “Các con tuy 2 dòng, songn m t cha sanh ra, b i v y d u dòng chánh hay là dòng th c ng ng con h t th y nên h ng

gia tài ph i h ng ng v i nhau, ông K hi n ng b c ng h t th y c 500 m u n. Ôngtrích ra 50 m u làm ph n h ng h a c a ông và bà v l n, trí cho Tr n Th ng Chí n huê l imà ph ng t . Ông trích ra 50 m u n a làm ph n h ng h a cho ông bà, trí cho Tr n Th ng

n huê l i mà ph ng t . Ông trích thêm 100 m u làm ph n d ng lão cho v th là Lý ThNho, h bà s ng thì bà h ng huê l i, ch ng nào bà ch t thì chia làm 2 ph n, m t ph n v Tr n



Th ng T n mà cúng qu y m , còn m t ph n thì v hai ng i con dòng chánh. Còn l i 300u ông chia ng cho ba con, trai gái m i a u c ng c h ng 100 m u”.

chúc ngôn làm nh v y coi c ng ch ng thi t h i hai a con dòng chánh cho l m. Nh ngn sau ông l i bi u thêm m y câu r ng: Cái nhà ông ó l p làm nhà th giao cho Th ng T

mà ph ng t . Còn nh ng ru ng t ông chia cho các con ó, tuy m i ng i u c c i tênng b ph n c a mình, nh ng mà huê l i ph i cho v th là Lý Th Nho h ng tr n i

ch ng nào Th Nho ch t r i, các con m i c h ng, n u các con a nào không tuân ý cha,ch ng cha ch t r i mà sanh chuy n ki n th a, thì ph i mang t i b t hi u và b c t ph n n”.

Ch ng t làm xong r i, ông K hi n m i cho kêu các con v ký tên và m i làng t ng n thnh n. Ng i con gái, là Tr n Th Ng c, c t r i cô khóc lóc than phi n cha chia không côngbình; cô nói r ng công m cô c c kh m i g y d ng ra s nghi p, mà bây gi anh c a cô h ngkhông b ng con dòng th . Cô l i nói m gh c a cô còn tr tu i, l i giao ch ng nào m gh qua

i r i anh em cô m i c h ng huê l i, th thì anh em cô không trông mong h ng c a chatr c, b i vì cô s anh em cô ch t h t, mà bà k m u c ng ch a qua i. Cô làm l y xin cha

giao h t ru ng t cho bà k m u làm ch , anh em cô không lãng làm chi.

Làng t ng ai nghe m y l i phi n y c ng cho là h u lý, duy có m t mình ông K hi n ng l icho là l i ng ngh ch, ng nhi c om sòm, làm gi n làm h n, r i l i r y lây n th y Ban bi nTh ng Chí, ông nói r ng th y bày m u cho em kháng c v i ông.

Th y Ban bi n l y làm phi n trong lòng, nh ng vì th y cha có b nh, th y không dám cãi l v icha. Th y r y áp em, r i th y gi n l y, nên l y vi t ký tên ph t vào t chúc ngôn t ng phân cho

a lòng cha. Hà Trung H u, là ch ng c a cô Ng c, s mang ti ng xúi v tranh gia tài, l i th yTh ng Chí ã ký tên, nên nói v i v r ng: “Cha m là tr ì bi n, mình làm con ch ng nên phi ntrách. Cha sanh mình và nuôi mình cho nên vai nên vóc, n y tr ng quá, mình ã có làm uchi mà n b i chút nh hay ch a? Nay cha có b nh sao mình l i làm cho cha bu n nh v y?May cha có ru ng t l i cho minh, mình chê nhi u chê ít, ví nh cha nghèo n l i chomình, r i mình nói th nào n a? Tôi khuyên mình ng có trái ý cha. i, giàu nghèo t i ôngtr i, mình ham cho nhi u mà n u ông tr i không cho h ng, thì mình c ng không gi c âumà ham”.

Cô Tr n Th Ng c c m vi t ký tên, mà cô khóc và kêu m cô nghe r t ghê g m. T ng làng aith y tình c nh nh v y c ng u ng lòng.

chúc ngôn t ng phân em óng bách phân c u ch ng c i b v a xong, thì ông K hi nTo i m t.

** *

Ông K hi n To i ki n th c theo x a, c x theo x a, th m chí cái nhà c a ông ông c tki u coi c ng x a quá. N m tr c ông c t cái nhà t n h n m i ngàn ng b c. H i v g , ôngtính c t ba c n hai chái b t v n, nh có bà v ng n c n, nói r ng c t r ng minh mông nh nhàch sao cho h t, ông m i tóp b t cái vòng chung quanh, duy còn ba c n v i hai chái. N nxây cao t i m t th c, c t gõ tròn n m tay, uôi kèo ch m bát tiên, c a cu n g ch bán nguy t.Nhà coi thì cao ráo kho n khoát, nh ng mà trong thì r ng minh mông. Phía tr c d n ba bànth lót ba b ván gõ, g n c a cái m t b gh tr ng k . Phía sau c ng lót ván gõ, hai cáibu ng hai bên thì hai cái gi ng cây v i cái t áo và m t cái t s t l n ch ch ng có ch ng

n v t chi khác.

khi ông m t r i, Th ng T m c h c trên tr ng, bà K hi n n i, phía sau, cònphía tr c bà óng c a h i, b i v y ván gh b i óng l p lâu l p m i coi m c thích.



Hôm n Th ng T g i th v nói cho m hay r ng lúc n y chàng s a so n thi b ng c pt nghi p. Bà K hi n n m êm th m vái cho con thi u, ng có ti ng t m m t chút, r i bà lo cho con. Bà vái và trông g n m i ngày r i bà không c tin t c chi h t.

t bu i chi u, bà K hi n n c m r i, bà ng n m trên võng a tòn ten mà trông tincon, thình lình con Mang, là a c a bà, nó ch y vô th a cho bà hay r ng c u T v . Bà l t t

ng d y b c ra c a sau, thi t qu th y Th ng T ng i c a ngõ ng xâm xâm i vô, saung l i có m t ng i vác r ng i theo. Bà c i ng n ngo n mà h i r ng: “Sao con v con

không ánh dây thép cho má hay tr c ng má sai b y tr lên M ón xe l a mà r c?”Th ng T th y m ã không m ng, mà nghe m h i c ng không tr l i, c l m l i i vô

nhà. Bà K hi n và i theo con và h i n a r ng: “Hôm tr c con nói con thi, v y mà con thi uhay không, sao con không g i th n a cho má hay, má trông d quá”. Thu ng T cùng qu náp r ng: “Thi r t r i, g i th làm gi ng gì”. C u và nói và qu ng cái nón lên ván, r i ch p tay

sau ít i qua i l i, ti ng giày Tây ch m trên g ch tàu nghe l p b p. Bà K hi n nghe tin ch nglành y thì bà ng ng n, li n b c l i ván ng i l y tr u têm n, mà m t mày bu n hiu.

Ng i vác cái r ng b c r i lum khum d a c a. Th ng T không thèm ngó t i, anh n ng x r m t h i lâu r i m i nói r ng: “Má cho m t ng b c ng tr ti n xe chútmá”. Bà K hi n i m t l y b c mà trao cho con. Th ng T cho ng i vác r ng ti n r ing i y xá mà lui ra.

Th ng T n c m r i leo lên võng mà n m. Bà K hi n n m trên b ván g n ó, ch c làtrong trí bà lo lung l m, nên bà gát tay qua trán mà ngó ng n èn, bà không nói chuy n chi h t.

y a d n d p xong r i, bèn coi óng c a tr c c a sau ch t ch a ng i ng .

Ch ng hi u bà K hi n lo tính làm sao, mà cách m t h i lâu bà vùng ng i d y và nói r ng:- Thôi, n u con không ch u h c n a, con mu n c i v , thì má ki m v cho.

- Má ki m âu? Nè, tôi nói tr c cho má bi t, tôi không thèm th con gái ng a má.Má ph i c i con gái ch , bi t nói chuy n, thông ch ngh a, tôi m i ch u. Con gái ngquê mùa quá, ai ch u cho n i.

- Mình ng thì c i con gái ng, ch ki m ch v r i nó bi t làm gi ng gì.

- Má tính c i v cho tôi ng má b t trèo cau hay là phát c hay sao?- Ai mà tính k c c nh v y. Mà u mình ru ng v n, mình ph i ki m a bi t công

vi c theo ru ng v n, ng nó coi sóc vi c nhà, ch c i a ch , nó bi t ánh bónga dáng, có bi t vi c gì âu mà coi sóc. Má nghe nói ông H i ng Th ng trên ch

Ông V n còn m t a con gái út n m nay m i tám tu i mà ch a có ch ng. má m nth y coi tu i, nh t t thì má i coi r i má c y mai nói mà c i cho con.

- Má th y con ó hay ch a?- Má nghe h nói ch ch a ngó th y. H nói con nh ó gi i d n khéo léo l m.

- Không c âu má. Con gái v n quê mùa khó ch u l m. Tôi mu n má nói con ôngPhán H ng má c i cho tôi. Cô y ng mà d th ng l m.

- Ông Ph n H ng nào âu? Sao con bi t?- ng trên Xóm Gà, phía trong Bà Chi u m t chút. Tôi có m t a anh em b n h c, nó

n nhà ng. Chúa nh t tôi hay vô nhà nó tôi ch i nên tôi th y con c a ông Phán.- Ông Phán ó giàu hay nghèo?

- Má h i chuy n ó làm chi không bi t! Giàu làm chi, mà nghèo r i sao? H i tr c nglàm vi c s Tr ng ti n. Bây gi ng h u trí r i v Xóm Gà. Tôi th y ng m t cái



nhà lá ba c n, vách ván s ch s , th y v y thì hay v y, ch ai coi trong t ng c màbi t ng giàu hay nghèo.

- Con là con nhà giàu có, con ph i l a ch cho x ng áng mà c i v . Má nghe nói ôngi ng Th ng giàu h n mình nhi u l m, mà ng không có con trai, có hai a con

gái, a l n g l y ch ng r i, nó v theo bên ch ng nó, còn a nh , v ch ng ngng l m, tính g b t r , n u con sa vào ó con no l m.

- Tôi nghèo c c gì mà ph i chui u theo bên v ng n ch c? Tôi không thèm âu.

- Con ng có nói d i. Con giàu mà c v giàu l n n a thì càng quí ch .- Ông H i ng ó g con mà mu n bát r , v y ch ng s c nuôi tôi hôn?

- Sao l i không s c! ng giàu l n l m mà; ng i ta nói ng giàu b ng ba mình l n.- Tôi xài l n l m a má à. Tôi s ng ch u không n i ch .

- u con xài l n, mà sao con l i òi c i con ông Phán nào ó, ng nghèo r i ti n b câu có cho con xài.

- Thà là c i con ông phán nghèo, thì tôi xài ti n c a tôi, ch c i con ông H i ng giàu,mà ng l i giành ph n nuôi r n a, thì ng ph i bao h t th y ch .

- c mà. Má nghe nói v ch ng ông H i ng c ng con nh ó l m, giao h t chìa khoácho nó c m, xu t phát trong nhà m t tay nó h t th y. N u c i r i mà con làm cho vch ng ông H i ng th ng con, thì ti n b c thi u gì mà con lo. Con n cho khôn khéothì ng i ta mua ru ng t cho v ch ng con ng b riêng n a a.

- Tôi có v mà tôi theo bên v thì má nhà m t mình r i má làm sao?- ây qua Ông V n mà xa x c gì. Con ch y qua ch y l i d t, có sao âu mà lo.

- Sao h i nãy má nói má tính c i v cho tôi ng nó coi sóc vi c nhà? N u c i mà nó bên nhà nó, thì có coi sóc vi c gì c?

- Nói thì ph i nói nh v y, ch vi c nhà mình c n gì ph i nó coi. C n cho nó coi vi c nhàbên nó ó, thì c ng nh nó coi vì c nhà c a mình; b i vì nó không có anh em trai, gia tài

a cha rn nó ó t c th gia tài c a nó v i c a con.- Tôi hi u r i. Má mu n c i gia tài c a ông H i ng Th ng cho tôi.

- con có v giàu thì t nhiên con c h ng nh ch sao.- Má ham giàu qu !

- Giàu mà không ham, ch ham gi ng gì?- Có ti n xài ch i cho s ng thân thì thôi, giàu mà làm gì!

- Thì ph i giàu m i có ti n mà xài ch !- y ch mình không có ti n hay sao? Cha ch t cha ru ng t cho má h ng huê l i

i n m góp m i l m m i b y ngàn gi lúa thi u gì ti n mà ph i ham n a.- Mình có chút nh, n u có thêm n a thì càng t t ch sao con.

- Có nhi u r i mà còn mu n có thêm n a, còn nh ng k nghèo kia h m i làm sao?- làm sao h làm, h i âu mà lo cho h .

Th ng T n m l ng thinh m t h i r i m i nói r ng: “Tôi th y h nghèo tôi th ng quá, nhc trên tr ng có th ng Kh , con c a ai Gò Công không bi t, cha m nó nghèo nên nó h c

mà coi b kh không bi t ch ng nào. Nó b n áo v i qu n v i mà rách r i ph i vá mi ng nào



mi ng n y b ng bàn tay. T u n m n bãi tr ng không khi nào th y nó c m m t mi ng bánhmà n. Chúa nh t c tr ng ai c ng ra i ch i, nó c l c th c trong tru ng mà h c, không dám

i âu h t, có ti n âu mà i. Hôm thi r i, nó c u mà nó không vui. Tôi th y v y tôi h i nóthì nó nói nó không có ti n nên không bi t làm sao mà v , còn g i th xin cha m thì không bi tcha m có mà g i lên cho hay không nên không dám xin. Tôi nghe nó than nh v y tôi nglòng, nên tôi còn tám ng b c tôi chia làm haì cho nó phân n a. Nó cám n tôi quá mà nó l y cóhai ng, nói r ng bao nhiêu ó thì cho nó v t i nhà r i, không c n nhi u h n n a. Khôngbi t ch ng t i cha m th ng Kh nghèo, nên nó m i thi u ó a má a”.

Bà K hi n th ra mà áp r ng :

- Con bi t th ng ng i ta, sao con không b t ch c ng i ta? Ng i ta nghèo c c màng i ta còn h c c, còn con h c t n hao c a cha m không bi t bao nhiêu, mà sao con

c không nên?- i má a.

- Sao mà t i má?- i má có ti n nhi u quá, má cho tôi hoài nên tôi m c lo n xài, có h c hành gì c.

- Thôi, t rày s p lên má không cho con ng nào n a h t, cho con ti n thì con h ch cóích gì.

- Ý, sao c! T h i nào t i bây gi tôi xài quen r i, má không cho n a sao c. Mà bâygi cha m t r i, ti n b c v m t tay má tr c sau gì má c ng ph i cho tôi ch choai, chuy n gì mà hà ti n không cho tôi xài. Má mua cho tôi m t cái xe h i i ch i má,mua xe nh nh , ch ng vài ba ngàn. Có xe ng tôi t p c m bánh r i chi u chi u tôi chmá lên M ch i ch .

- È! Mua xe c làm gì nà.

- a, có ti n thì xài cho sungg s ng t m thân, ch hà ti n r i ch ng ch t em theo chay sao?

- xài h t ti n r i mà c ng ch a ch t m i kh ch .- Thu nay tôi tính trong trí tôi hoài, h ngày nào tôi h t ti n tôi ch t li n, ch s ng mà

nghèo kh thì s ng làm chi.- Con khéo nói b y! Con ng có se sua n xài l m, ng i ta nói.

- Ai nói? Nói cái gì?- Con xài phí se sua l m r i anh Hai v i ch Ba con nó phân bì ch .

- a tôi thì tôi xài, ch tôi xài c a nh ch hay sao mà nh ch nói?- a thì là c a chung, nh cha con th ng m con mình, cho má n huê l i mãn i

mà nuôi con, n u mình làm quá anh ch con nó phi n bi t hôn?- Má cho nh ch xài chung v i thì có phi n gì c.

- Cha ch ! Ai có s c âu mà bao cùng h t v y cho n i.- Ti n b c c a cha làm ra, anh Hai v i ch Ba c ng là con, thì ph i cho nh ch h ng chút

nh ch .- Nói ch con v y sao c. V y ch t di chúc c a cha con ó, con không th y hay sao?

Ch ng nào má ch t r i, ai mu n làm sao thì làm, ch má còn s ng thì má góp huê l i, mákhông cho ai h t.



- Má làm nh v y thì anh Hai con nh l y gì nh xài?

- Nó làm sao nó làm, má bi t âu. mãn tang r i má giao 50 m u t h ng h a cho nó.Nó n cái ó m i n m c ng c g n vài ngàn gi lúa, còn gì n a.

- Còn ph n h ng h a c a tôi, má giao cho tôi không?- Không c. Con chung v i má thì má góp lúa ng cúng qu y ông bà, giao cho

con làm gì?- Má nói má c i v cho tôi r i tôi theo bên v . V y thì tôi có nhà âu mà cúng

qu y ông bà?- t i ám gi thì v ch ng con v cúng.

- Thì má ph i cho tôi góp lúa ru ng ph n h ng h a, tôi cúng m i c ch . N u mákhông cho tôi n ph n ó thì tôi l y gi ng gì tôi xài.

- Con bên v thì con xài ti n bên v ch .- Coi k l m nà. Má không cho tôi thì tôi không thèm c i v âu. Mà không thôi ph i

i con, ông Phán H ng cho tôi thì tôi m i ch u, ch tôi không ng con ông H i ng.- , thôi má c i v cho con r i má s cho con n ph n h ng h a.

- c nh v y thì tôi m i ch u.Hai m con nói chuy n v nhau t i khuya r i m i i ng .

** *



(2)

Làm m ai c ng th ng con, mà bà m nào có m t a con mà thôi, thì s th ng d ntr n v a con y, t nhiên c ng nó lung l m. Nh ng mà cái th ng nó có nhi u cách: ng ith ng con thì lo r n d y cho nó bi t ph i qu y d i khôn, ng ch ng nó l n r i, nó thông th o

ng i, nó ham vui nh n ngh a, nó bi t th cha kính m , nó bi t s anh th ng em. Ng ith ng con l i s con bu n lòng, b i v y nó mu n th nào c ng làm theo th n y, d u nó mu nlàm qu y c ng ch ng ch u la r y. Còn có k th ng con l i lo làm cho có b c ti n ru ng t mà

l i cho con, d u làm nh nhu c danh giá hay là kh kh c ng i ta c ng bít lai nh m m t màlàm, mi n là cho có ti n c thì thôi, không k l ng tâm bây gi hay qu báo ngày sau chútnào h t.

Bà K hi n Lý Th Nho thi t là th ng con, mà l i bà có m t mình Th ng T mà thôi,i v y bà c ng thái quá. Con c a bà thì bà th ng bà c ng, cái ó là l t nhiên c a tr i t, màng là th ng tình c a con ng i, mình không có ch nào mà trách bà c. Ti c vì bà th ng

con mà bà không bi t d y d con. T khi sanh con ra r i thì bà c lo m u n y tính k n nglàm cho con ngày sau có s n gia tài l n mà h ng, song ch ng h khi nào bà d y cho nó bi tcách h ng gia tài miên vi n.

Mình ã ngó th y Th ng T thi r t r i không ch u h c n a, bà K hi n ch ng r y cont ti ng nào h t, mà bà còn xúi con c i v . Mà c i v cho con ch ng ph i bà tính ki m con

nhà hi n c cho con k t ôi b n ng h h v i bà. Không, không ph i nh v y. C i v chocon, bà tính ki m thêm gia tài cho con n a, d u mà con ph i l i o ph ng t ông bà, d u màcon ph i b bà nhà tròi tr i m t mình, ng chui nh i theo n ch c c a v , bà c ng không n ,mi n là con c ru ng t thêm nhi u thì bà vui lòng.

Cách bà K hi n th ng con tuy không hi p v i o ngh a, song trùng theo cái thu t lýtài. Mà cách c u Th ng T làm con c ng, tuy ch a th y l i ni m m con, song ã có mòi h i vtài s n.

m i s a so n l p gia th t cho c u thì c u ã toan tính cách phá ti n. Ch a gì mà c uã òi s m xe h i, c u mong h ng huê l i ru ng h ng h a. M thì lo thâu con thì tính xu t,

tánh ý hai m con khác nhau nh tr ng khác v i en. Nh ng mà ngh cho chí lý thì c ng nênkhen th tr i khéo s p t, có ng i thâu thì ph i có ng i xu t ng ng ti n v n chuy n, chthâu mà không xu t thì ti n b c có ích gì, còn xu t mà không thâu thì l y gì mà xu t?

Mà ng i c ng con v i ng i con c ng i v i nhau thi t là ng l m, n trong nhà,ng i n y x ng bày ra vi c nào thì ng i n nói trái li n, song trái thì m t chút mà thôi, chchung cu c r i vi c nào c ng xuôi thu n h t th y.

Bà K hi n c y mai i nói tr c v i v ch ng ông H i ng Th ng, r ì d t Th ng Tqua coi con gái út c a ông là cô Ba M nh. Tuy là con nhà giàu, nh ng mà cô Ba M nh so bnhan s c thì kém h n nhi u cô gái khác. Cô to x ng l n vóc nên i không có dáng y u u. Côda en trán th p, mà l i không bi t trang m, nên g ng m t coi không c sáng láng.

Th ng T coi r i ch ng lên xe tr v thì c u nói v i m r ng: “Nhà ông H i ng t t,mà con gái c a ng x u quá má à. C i v nh v y coi không c. Con n y sánh v i con c aông Phán H ng thì con kia m i còn n y không có m t”. Bà K hi n châu mày áp r ng: “Con

so sánh t m b y hoài. Nhan sác n c hay sao mà ham nhan s c. Ng i ta nh v y màng i ta nhi u ti n; con xài già i c ng không h t, con c u cho c v nh v y, khéo làm b ”.

Th ng T thi t tình chê cô Ba M nh ch không ph i làm b , b i v y trong m y ngàysau m h i thì c u c không ng hoài. Bà K hi n b o mai nh n h i d thì ý ông H i ngTh ng ch u g , song nài xin nuôi r y nh l i thiên h nói b y lâu nay. Bà nghe ng i ta ch u

thì bà càng nôn h n n a, nên theo ép u ng con hoài. Bà dùng cách, bà vi n l mà nói



i con. Ban u bà òn khuyên d . Th ng T không ch u. Bà ph i làm gi n làm h n. Th ng c ng không ch u. Bà ham cái gia tài c a ông H i ng Th ng lung quá, bà không th b mà

i ki m làm sui ch khác c. Bà n ng không yên, bà lo tính hoài không bi t dùng ch c gìmà làm cho con xuôi thu n. Cùng th r i bà m i nói v i con nh con ng ch ó d u con mu nvi c gì bà c ng cho h t th y. Th ng T nói: “Nh má mu n cho tôi ng con ó thì má ph imua cho tôi m t cái xe h i li n bây gi i, ch ng tôi c i v r i má ph i cho tôi n ph n h ng

a ng tôi xài ch i, có v y thì tôi m i ch u”.

Bà K hi n c i và nói r ng:- M ki p nó ng nh quá! C i v cho nó ch ph i c i v cho tôi hay sao mà nó theo

chún ch n v i tôi nh v y không bi t!- Mà má ch u hay không nè? Nh không ch u thì thôi.

- Con th y c ng nó r i nó làm núng quá! Thôi má c ng chìu lòng con m t cái.- Nh má ch u thì sáng mai má i Sài Gòn v i tôi ng l a mua m t cái xe h i.

- Mua thì th ng th ng r i s mua, ch mua làm gì mà g p d v y?- Mua ng i ch i. X a rày v nhà bu n quá.

Mua xe h i ph i t n m y ngàn ng b c. Bà K hi n d c d c, nh ng vì bà ngh mình mu nlàm sui ch giàu có, thì ph i s m xe h i coi m i rôm r , và làm nh v y con mình nó m i vuilòng. B i v y bà d d vài b a r i bà i Sài Gòn v í Th ng T mà mua m t cái xe h i m i, 10mã l c, 4 ch ng i.

Mua xe r ì, Th ng T l y làm c ý, ki m m n m t ng i s p-ph , r i m con lên xe mà. Bà K hi n ng i xe h i, bà c ng vui lòng, nên lúc i d c ng bà h i con r ng:

- Con òi xe h i má mua ó, con v a lòng hay ch a?- Tôi ch u l m. v nhà r i tôi bi u s p-ph d y tôi c m tay bánh ch y ch i.

- Con th y má c ng con là d ng nào. Con mu n gì má c ng cho h t th y. V y má inói v cho con, con ng có chún ch n n a a, nghe hôn.

Th g T c i chúm chím.Th ng T có xe h i thì mê m n v i cái xe, s m m i h c c m bánh, bu i chi u ch y lên

Châu Thành ch i.Bà K hi n th y con thu n tùng r i, thì lo c i v cho con; bà c y mai dong nói ri t v i v

ch ng ông H i ng Th ng, bên gái giao u gì bà c ng ch u h t th y, n n i giao b t r bàng ch u n a.

i 3 b a r i, v ch ng Th ng T lo d n mùng m n qu n áo v bên nhà ông H ing Th ng, bà K hi n bi u con em luôn cái xe v b n ng v ch ng qua l i mà th m cho.

Lúc n y Th ng T c m bánh xe h i ã gi i r i. M i bu i chi u, h n c m r i thì c u bi u thay ng lên xe i ch i v i c u. Khi thì lên M Tho, khi thì qua Tân An, mà d u i n i

nào c ng là i ch i, ch không có ích chi mà c ng không th m ai h t.

Có khi bà H i ng th y lâu quá, bà. nh c con v mà th m ch sui, thì Th ng T m i d t v nhà, mà v nhà thì m t giây m t lát r i Th ng T ki m chuy n i, ch ch ng h ch u

ch tr n ngày v i m .Cô Ba M nh tuy kém ph n nhan s c, nh ng mà ph n c h nh cô có d . Có ch ng ch ng

t tháng thì cô th u áo tâm tánh c a ch ng, cô bi t ch ng cô là m t ng i ham du hí, a xài



ti n, i v i v không có tình m n n ng, i v i m thi u sót ni m cung k nh. Cô l y làm bu ntrong lòng, nh ng cô ngh ph n gái 12 b n n c g p trong thì nh , g p c thì ch u, nên cô ánhli u nh m m t a ch n, cô không than phi n mà cô c ng không i ý. Tuy v y mà cô khôngmu n chi u theo ý ch ng n a, ch ng theo ch ng, cô theo cô. Ch ng i ch i, cô không itheo, mà cô c ng không ng n c n. Cô c l c th c xem xét vi c nhà, lo c m n c cho m cha, lothâu ti n góp lúa.

không mà i ch i hoài, nh t là i ch i b ng xe h i, thì t nhiên hao t n lung l m Th ngi ch i, ch ng nh ng là t n d u t n m theo cái xe h i mà thôi, mà i nhi u ngày r i l i còn

p bè c p b n d t vô khách s n, r c ra c u tàu, làm ch xe h i ph i xài theo b c sang giàu,ng i ta kêu b ng “c u T ” ph i ch i cho úng n. Nh s ti n c a anh ch bà con cho trong

a hi p c n và nh có ph c p thêm vài tr m ng b c ng v bên v , nên trong m y tu n lu c u ch i h i thong th không c n ph i ngó ch ng cái túi ti n. V cái túi ti n c a c u khôngng gì cho l m, mà cách n xài c a c u thì tháo h i h t, b i v y c u i ch i ch ng c bao

lâu thì túi ti n ã tr ng tr n. C u v nhà h i m xin ti n thì m nói r ng: “Con xài vi c gì m i cót tháng mà tiêu h t b n n m tr m ng b c? Con theo bên v , thì con xin ti n bên v mà

xài, ch ph i v i má hay sao mà xin ti n má”.Bà K hi n i c i v cho con, b n tâm bà mu n sang s t c a nhà sui em v nhà bà, có l

nào c i r i mà bà còn ch u t n ti n thêm n a, b i v y Th ng T nói h t l i mà bà c ng khôngcho, bà c bi u v xin bên v mà xài.

Th ng T th t v ng, nên cùng qu n nói r ng:- Má c a cho ai n mà má không ch u cho tôi xài h ng bi t! Thôi, má giao ph n ru ng

ng h a cho tôi.- R ng ó con mu n b ng i âu thì b ng i, má có c n âu.

- B ng i âu! Tôi mu n l y huê l i ch l y ru ng sao c. Má giao huê l i cho tôi.- Lúa m i tr , có huê l i âu mà giao. ra giêng góp ti n r i s giao ch .

- Bây gi không có ti n xài ây, ra giêng sao c?- Thì má bi u con xin ti n cha m v con mà xài. nh ch giàu có, ti n b c thi u gì. Con

mu n xài thì h i nh ch , ch sao l i v rút r a má?- M i c i v mà xin ti n nh v y m c c quá, ai xin cho c.

- Nh con không dám h i nh ch thì con h i con T mà xin. Nó gi chìa khóa, b c ti ntrong tay nó, nó mu n cho con bao nhiêu không c. Con d i quá, có v giàu mà khôngdám m mi ng h i v , ch y v xin ti n nhà! Con v h i nó i, con o b nó, con mu n

y ngàn c ng có mà.

Th ng T nghe l i m , nên lên xe mà v ch Ông V n.a y nh m r m tháng 10, bu i chi u tr i trong, gió mát, làm cho ai c ng h n h trong

lòng. Con nít Ông V n t nhau l b y oàn ba, t p thì lên c u s t ng coi ghe, t p thì l i sânch ánh áo l , ng i l n c ng không trong nhà, àn ông thì i d o xóm mà nói chuy n, ànbà thì b ng con ra c a ng i út c m.

Thiên h vui v nh v y ó, th m chí v ch ng ông H i ng Th ng n c m chi u r i,th y tr i t i c ng bi u tr nh c gh , ngoài sân ng ng i ch i. Có m t mình c u Th ng

, không bi t vui, c u vô trong bu ng n m dàu dàu không mu n nói chuy n v i ai h t.

Cô Ba M nh tình c b c vô phòng, th y ch ng n m tr tr thì h i r ng: “B a nay sao mìnhkhông i ch i, l i n m nhà ó?”



Th ng T l ng thinh m t h i r i áp r ng:

- H t ti n r i, làm sao mà i ch i cho c.- i ch i mà c n gì ph i có ti n.

- Không có ti n làm sao d u x ng cho xe ch y.Cô Ba M nh chúm chím c i. Cô b c l i c a s mà ngó ra v n m t h i, r i cô day vô

nhìn ch ng r t nghiêm ch nh mà nói r ng: “Tôi không hi u t i sao mà mình a i ch i quá. ich i làm chi v y? i ch i ã vô ích, mà có l còn b h i n a. i ch i t n ti n t n b c ch ng nóilàm chi, tôi s b anh em r ren r i sa mê bài b c, cái h i m i thi t là l n. Tuy th y má không nnói ra, ch tôi coi ý th y má th y mình i ch i hoài th y má không vui chút nào h t. Tôi xinmình ng có i ch i n a, nhà coi sóc giùm nhà cho th y má”.

Th ng T nghe v khuyên l n thì l m c m ng i d y h i r ng:

- Ai bi u mình d y khôn tôi ó? H ! i ã tr r i mà không hay n a ch ! Thu naych ng d y v , bây gi v tr l i d y ch ng!

- Tôi nói chuy n ph i qu y cho mình nghe v y thôi ch d y gi ng gì.- Tôi không có d i h n ai âu. Mình ng có làm th y tôi. Thu nay tôi i ch i quen r i,

nhà lúng túng tôi ch u không n i.- Thu nay mình ch a có v thì i ch i. Bây gi có v r i thì lo làm n, ch ch i hoài r i

ti n âu có mà ch i?- Làm n cái gì? Mình mu n tôi mang vòng hái i g t v i h , hay là ch d a ch chu i i

bán?- Ai mà mu n k nh v y, nghèo kh gì mà n n i ph i i g t i hái, ho c bán chu i bán

a.- y ch mình mu n làm n cách nào âu, mình nói cho tôi nghe th coi.

- Tôi tính ra giêng th a v i th y má l i cho mình ít dây ru ng g n nhà ng mình làm.Mình m n b n mua trâu mà làm thì b nào mãn mùa c ng té ra c n m b y tr m ho c

t ngàn gi lúa. Mình làm nh v y trong ít n m có v n r i mình s làm l n h n n a.- Thôi, thôi. Tôi không ch u âu. Ai bi t làm ru ng mà bày chuy n c c kh v y nà!

- t n y mu n có ti n thì ph i ch u c c. Ch n u không ch u c c thì ti n âu có mà xài.Mà mình làm ru ng thì có b n bè, mình coi sóc mà thôi, ch cày c y gi hay sao mà s

c.- Không có c. Tôi bi t góp lúa, ch tôi không bi t làm ru ng.

- Không ch u làm ru ng thì lúa âu có mà góp? Mình nói nghe k quá, mu n giàu màkhông ch u làm.

- y k nghèo thì h ph i làm c c kh ng có c m mà n. Mình là con giàu có, d i gìmà ph i i làm cho m t.

- u v y, h con nhà giàu thì không nên làm n hay sao? Giàu cho m y i n a, mà n ukhông lo làm, c không i ch i phá ti n hoài, thì d u ru ng t cò bay th ng cánh i

a, tôi s c ng ph i tiêu h t.- Mình có gi i làm thì mình làm i. Tôi i ch i, ch tôi không thèm làm vi c gì h t.



Cô Ba M nh h t mu n nói chuy n v i ch ng n a. Cô l c u r i xoay l ng mu n i ra.Th ng T kêu cô l i mà nói r ng: “ a cho tôi ít tr m ng b c”. Cô ch ng h ng, ng ngó

u mà nói r ng:

- c âu có mà a? V y ch b c l y v i b c má cho hôm v bên này ó mình làm tiêut r i hay sao?

- t r i.- Cha ch ! Xài gi ng gì mà b n n m tr m ng b c m i h n m t tháng nay ã tiêu h t l n?

- Tôi cho h m n.- Cho ai m n âu? Sao tôi không hay?

- Mình không phép tra v n tôi trong cu c tôi n xài. Tôi không quen thói bo bo, có ngnào c c ca c c c m b ng ng n y nh h v y c. i bày ng ti n ng b c ngcho mình xài, b i v y h có ti n thì xài, d i gì mà hà li n.

- Xài thì xài, song xài ph i cho có có l ng, ch xài c m ng nó tiêu h t r i còn gì màn?

- Ch a h t âu mà lo!

- u bây gi ch a h t, thì m t lát n a nó c ng ph i h t.- Thây k , ch ng nào nó h t r i s hay. Bây gi còn thì xài.

- Mình còn thì mình xài i, sao h i tôi n a làm chi?- a tôi h t r i.

- t thì thôi. Tôi có ti n b c gì âu mà mình bi u tôi a cho mình?- Mình gi chìa khóa sao l i không có ti n?

- c tôi gi ó là b c c a th y má, ch ph i b c c a tôi hay sao?- c c a th y má t c th b c c a mình ch c a ai?

- Mình nói sao v y? B c c a th y má là b c c a th y má, ch c a tôi sao c? Mình coia thiên h là c a mình h t hay sao nên mình nói nh v y?

- Mình là con trong nhà; b c c a cha m là b c c a mình, tr c sau gì mình c ng xài, bâygi mình l y m nh m mình xài l i h i gì?

- Mình mu n tôi n c p b c c a th y má mà a cho mình xài ph i hôn? Không c. Tôikhông ch u làm cái thói ó. Thu nay tôi gi ti n b c không h bao gi tôi dám ng t irn t ng xu. Nh mình mu n có ti n mà xài thì mình th a v i th y má mà xin. Ch ngnào th y má bi u a thì tôi a cho.

- Ai mà xin k c c v y nà!- Mình không dám xin thì tôi làm sao dám cho.

- Th i, mình xin gìùm cho tôi i.- Ý, ai dám! Xin bây gi bi t nói sao mà xin.

- Làm sao thì làm, không bi t. Ph i có ti n cho tôi i ch i, b ng không thì tôi bu n ây tôiánh mình ch t.

- ánh thì ánh ch bi t làm sao cho có ti n.



Th ng T x m t châu mày mà nói l m b m r ng: “ m i, bi u a ít tr m ng b c,nhi u l m hay sao? Khéo làm b chó ch t”.

Cô Ba M nh th y ch ng tr mòi thô l thì cô ch ng h ng; cô ngó ch ng m t cách r t khinh, r i cô b i ra ngoài. Tr i t i ã lâu r i, m t tr ng r m ã ló m c, v ch ng ông H i ng còn

ng i tr c sân mà ch i. Cô Ba M nh ng d a c a, ngó cha m r i ngó m t tr ng, cô l y làmbu n cho m cha mà cô c ng l y làm th n v i bà Nguy t.

*

* *Cô Ba M nh là con gái nhà giàu thôn quê, h i nh có i h c t i tr ng trong làng, bi t

ch qu c ng v i b n phép toán mà thôi, ch cô không có h c Nhà tr ng hay là N h c ngmà bi t nói ti ng Tây, bi t d i son ph n, bi t i giày cao gót, bi t xách bóp tòn ten nh con gáikhác. Nh ng mà cô nh có cha hi n c, l i nh có m chín ch n, ng i d y luân lý, k t p n tna nên d u ch ki n th c c a cô không c r ng xa, ch lòng cô kính th cha m , cách cô giaoti p ng i trong xóm trong làng, cùng là cách cô c x v i b n bè tôi t , m i m i u úng n

t th y. Trong gia ình ch ng có m t vi c nào mà cô không dòm ngó, cô coi n u n ng d inhà d i, cô coi quét d n trên nhà trên, b i v y t khi cô m i 15 tu i thì cha m ã giao h t vi ctrong nhà cho cô qu n su t. Ngày th ng thì cô c m chìa khóa t cây t s t h t th y, n mùa lúathì cô coi th mà thâu lúa ru ng vào kho. B c ti n bao nhiêu m t tay cô gi gìn; lúa thóc baonhiêu c ng m t tay cô c m s , thu nay nh ng ng i trong làng trong t ng th y ông H i ng cócon gi i gi n nh v y thì ai ai c ng cho ông là ng i có ph c.

ng m t ng i ó mà i v i cha m thì cha m có ph óc, còn i v i ch ng sao ch ngi m ng là m i r .

Thu nay cô Ba M nh ch a t ng nghe ai nói v i cô m t ti ng n ng n . Cô có ch ng ch ac m y ngày, l i cô c ng ch ng có làm vi c chi qu y m y mà ch ng m ng là “ m i”; cô

nh t i hai ti ng y thì cô au n t c t i trong lòng, ch ng khác nào nh chim b tên, nh hoahéo n ng. S au n t c t i n y có nên t cho cha m bi t, hay là ph i gi u gi m than tr mkhóc th m? T cho cha m bi t thì làm bu n cho cha m , gi u gi m khóc th m thì càng nh ccho trí mình.

ng s mình ph i g p ng i ch ng du hí du th c, phá c a phá ti n, không bi t l nghi,n nói thô l , thì mình c ng nên c i mà ch u, ch t v i ai làm chi mà c ng ch ng nên than

phi n làm chi.

Cô Ba M nh t èn b ng vào phòng, cô th y Th ng T còn n m trên gi ng, cô bènmóc túi l y hai cái gi y n m ng mà a và nói r ng: “Tôi có m i ng b c riêng c a tôi ây,mình có mu n i ch i thì l y mà i, ch tôi không còn âu n a”.

Th ng T gi t hai t m gi y b c xé tan xé nát mà qu ng d i t và nói r ng: “Tao cóph i n mày âu, nên xin n m m i ng b c. ng có khinh d tao. M t n y s ng l m mà,

i coi thì bi t”.

Ch ng v t ch t b b t nh v y mà cô Ba M nh không gi n, cô c i ng n ngo n và nói êm áing:

- Tôi có bao nhiêu thì tôi a bao nhiêu. Tôi không có nhi u n a, tôi bi t làm sao.- Nín. ng có t ng m t n y mê n c a v . Không thèm âu.

- Tôi có nói mình n c a v bao gi âu mà mình gi n tôi.Th ng T ng i d y r i mang giày và l y áo qu n Tây mà m c. Cô Ba M nh th y b ch ng

qu u qu , s ng ó ch ng kh i b m ng n a, nên cô quày qu b i ra. Th ng T thay r i



u i xu ng nhà sau, quây máy xe h i mà i, không thèm trình cho cha m v bi t c u i âu.Bà H i ng ngó théo cái xe và nói r ng : “Th ng i âu mà b a nào nó c ng i hoài v y khôngbi t”. Ông H i ng th ra mà ông không tr l i. Ông ng d y b i vô nhà, bà kêu tr bi u d pgh r i c ng theo ông mà vô.

Bà b c t i c a, bà th y con ng ng i trên ván mà lau n c m t, thì bà h i r ng : “Th ngBa nó i âu v y con? B a nay t i r i t ng nó nhà, té ra nó c ng i n a”.

Cô Ba M nh ng khóc th m cho thân ph n, thình lình th y cha m vô và nghe h i nhvây, cô l t t gi u bu n gi vui mà áp r ng:

- i v bên nhà hay là i ch i không bi t n a.

- Con làm gi ng gì mà b a nay b con bu n d v y? Th khi v ch ng gây l n v i nhauây ch gì, ph i hôn?

- Th a, không.- y ch sao mà th ng ngoe ngo y lên xe mà i, còn con ng i ây con khóc? Hay là con

th y nó i hoài nên con bu n?Cô Ba M nh ng i nín khe, không tr l i.

Ông H i ng ng i bên b gh gi a v n thu c mà hút, ông nghe bà h i nh v y thì ông dayqua ngó con mà nói r ng: “Th y nghe th ng ó c p bè c p b n, r i ch i b y b l m. Sao conkhông khuyên d t nó? i n y ch i ri t r i h thân ch có ích gì”.

Cô Ba M nh thi t mu n gi u tâm s , ng t vì cô ng c trong lòng mà m cha l i theo b imóc ch u t y n a, làm cho cô không th d n c, nên cô và khóc và nói r ng: “Con khuyên

t sao c. Con m i m mi ng thì m ng tr c con, có nói ph i qu y gì c âu. M i bi ucon m t l y a ít tr m ng b c ng i ch i, con không nghe l i, gi n. m ng con r i b ió. con trao chìa khóa cho má gi , ch con gi c theo bi u m t a ti n hoài, con ch u

không n i”.Ông H i ng th ra r i b i ra c a mà ng. Cô Ba M nh móc túi l y xâu chìa khóa

tr c m t m r i cô i vô buông. Bà H i ng ng i ngó ng n èn r i l c u nói r ng: “Con vôph c quá, ai có dè âu!”

Th ng T h t ti n r ì, i ch i sao c. C u c m tay bánh xe ch y v M H i, tính òi ti n.

Bà K hi n nghe xe vô c a bóp kèn te te, bà t ng con dâu th a tr ng thanh gió mát v th mbà, nên bà h i m y a b n m c a t èn l ng x ng. Ch ng bà th y có m t mình Th ng T

c vô thì bà h i r ng:- Không có c n v hay sao?

- Không- Sao không d t nó v ch i?

- Th ó mà d t i âu kìa!- Con ng có ánh phách, có v c nh v y còn kêu ng i ta th kia th n n a!

- Nó quí v i má, ch quí v i ai!Bà K hi n ch ng h ng, trong lòng nghi con v i dâu gây l n r i, song bà ch a k p h i, thì

Th ng T nói r ng: “Má cho tôi n m tr m, má”. Bà càng ch ng h ng h n n a. Bà h i r ng:- m tr m gì?



- m tr m ng b c ch n m tr m gì.

- Tr i ôi! B c âu có mà cho d v y! Con xin mà làm vi c gì?- Tôi có chuy n dùng.

- Chuy n gì?- Chuy n gì thây k tôi, má h i làm chi h ng bi t.

- Tao không có b c.- Má nói không có, thôi má a chìa khóa cho tôi m t coi có hay không.

- Chuy n gì l i ph i cho m y xét t n a! V m y thi u gì ti n, tao bi u h i nó l y màxài, d i không dám m mi ng thì thôi, ai có ti n âu mà xin.

- Nó nói nó không có ti n.- Nó làm ngh gì mà có ti n? Ti n c a cha m nó trong t , nó c m chìa khóa, bi u nó

y nó a cho ch .- Th ngu, nó nói nó không dám l y ti n trong t .

- Nó làm b v y ch gì. Ta bi u o b nó ch . Nó th ng m y bây gi bi u nó l móc ru tnó c ng móc, ch ng lu n là l y ti n.

- O b cái gì! O b sao c. R t i tôi m ng nhi c, tôi òi ánh nó kia, nó còn ch a ch ua tllay.

- Con thi t d i quá! Ai bi u con m ng nhi c nó? T i con r y nó, nên nó gi n nó ch ngkhông a. Con v o b nó i.

- Thôi, không thèm. Má cho ti n tôi xài hè, l y ti n c a v h khi d .- Con d i quá! Có nhi u ng i l n i mà h còn n ch c c a àn bà kia sao, th con là

con nít ai khinh d mà s . N u con s h c i, thôi con ng có i ch i.- Không i ch i sao. c.

Bà K hi n không tr l i n a.Th ng T ng i ngó m m t h i r i nói r ng:- Thôi, má cho ba tr m mà thôi.

- Ta nói không có ti n! S m xe h i làm ám c i, t n hao th t kinh. Ti n âu còn mà xinm tr m ba tr m.

- Thi t má không ch u cho hay sao?- không cho.

- Thôi, má dành ó ng ch ng má ch t má em theo nghé. Tôi không thèm xin n aâu.

- Tr i i! Th ng T nó r a tôi ch ! Con quá r i!Th ng T ngoe ngo y b leo lên xe mà i, không thèm nói n a. Cái thái c a con i v i d ng y mà bà K hi n c i c, s c m t bà không l m t chút gi n nào h t.Trong s b u b n c a Th ng T hay ch i b i trên ch M Tho, dúy có th y thông Hàng thì

Th ng T a h n h t. Th y thông Hàng tu i ã trên 30, th y có v có con, th y l ch lãm nch i, hút á phi n c ng bi t, bài b c th nào c ng bi t, mà b n bán ph n buôn h ng a nàoth y c ng bi t h t th y. Th ng T a th y là t i s thông th o c a th y ó, mà nh t là t i tánhth y ôn hòa, trong m y cu c ch i, d u ng i u ng r u, hay là n m nghe n, th y u êm ái



nghiêm trang, không c i l l i, không nói thô t c, mà l i hay ch ch khôn ch d i cho anh em,ng kh i mang ti ng quê mùa và kh i b ng i l a g t.Th ng T b a ó xin ti n v không c, r i xin ti n m c ng không c n a thì n i gi n,i v y dông xe tu t lên M Tho mà ki m th y thông Hàng. C u v a ng ng, xe tr c c a, thì

th y th y thông Hàng mình m c l a, tay c m ba ton, mi ng ng m xi gà, u i nón n , trongnhà b c ra mà i ch i. Anh em chào h i m ng r , r i Th ng T m i th y thông Hàng lên xe

ng ch y xu ng c u tàu ng i h ng mát.

Lúc y ã g n 9 gi . Trên tr i m nh tr ng v c v c, i sông dòng n c nao nao, tr ng d ic lòa lòa, n c g p gió d n d n. Cái c nh gió tr ng tr i n c y, khách thanh tao ai nh m

vào c ng u h n h trong lòng. Th ng T m c có m t vi c riêng trong trí, b i v y c u ch ng c nh, c u ch ng ng tình chút nào h t; xe v a u ngay c u tàu, c u li n nói v i th y thông

Hàng r ng:- Tôi gi n v tôi quá, nên tôi xách xe tôi i ây.

- Sao mà gi n?- Th y ngh ó coi, mình h t ti n xài, bi u nó a ít tr m ng b c, nó a 10 ng! Tôi

ghét tôi xé tôi qu ng r i tôi i.- u xài quá, mà c u trách m n i gì. N u c u h i bao nhiêu m a b y nhiêu, tôi s

a kho b c ây c ng không mà a cho c u.- Gi ng gì mà t i c a Kho b c l n! Ông già v tôi thi u gì ti n, t i nó khinh th tôi ch . Mà

bà già tôi c ng v y n a. Tôi v tôi xin c ng không ch u cho. Tôi nh t nh không thèmxin ai n a, tôi vay tôi xài coi h làm sao. Th y bi t bên này co ai cho vay hay không?Th y bi t x n ch giùm cho tôi vay m t ngàn.

- Có ti n xài ch i, không ti n thì thôi. Vay h i ng i ta làm chi c u.

- Thây k tôi mà.- Không có c. Thu nay ch i v i anh em, tôi không ch u cho anh em làm nh v y.

Có ng i ta cho vay thi u gì. Nh t là c u giàu có, bên c u c ng giàu, mà bên v c nggiàu, c u l i có ng b ru ng t riêng n a, bây gi c u mu n vay m t muôn c ng cóng i cho, ch ng lu n là m t ngàn. Song c u ng có làm nh v y. T ng là mu n buônbán làm n thì vay ch ng nói chi ch vay ng xài ch i thì b y quá mà.

- Tôi c ng bi t vay ti n ng xài b y là m t u không t t. Nh ng mà tôi ngh s xài b ya tôi ó c ng có ch h u ich l m ch .

- Xài b y mà h u ích n i gì?- y, tôi c t ngh a cho th y nghe. Tôi còn nh tu i, mà tôi là con nhà giàu. Tôi ã có

t cái gia tài r i, mà v tôi m t ngày kia nó l i lãnh thêm m t cái gia tài bên nó còn l nn c a tôi n a. Ai c ng th y trong n m m i n m n a tôi s tr nên m t ng i giàu l n.

ó ã ch c ch n r i, b i v y cho nên tôi lo l m. Làm m t anh chàng giàu ph i bi tkhôn bi t d i ch n u l kh thì h l t da còn gì. Mình c ng th ng th y có nhi u c unhà giàu ló n âu u b h hi p áp l a g t. Cái ó là t i không ch u h c tr c cáingh nhà giàu nên m i b h i. Tôi mu n tránh cái h i y, nên tôi tính bây gi còn nhph i ch i b i cho bi t d i bi t khôn v i ng i ta, ng sau kh i b ng i ta l a g t. Th yngh ó coi, bây gi mình ch u t n m t ôi ngàn mà mua cái khôn, r i sau mình kh i m t

m b y muôn, không ph i t n chút nh bây gi ó là h u ích hay sao?- u nh tu i mà trí c u cao quá. Thi t tôi ph c c u ngay! Ph i! Câu nói ph i l m. Nhi u

ng i giàu có, vì không ch i b i, không giao ti p không thông th o, nên m i b h m u



mà c p h t gia tài. C u tính khôn thi t, v y mà m v i bác không hi u, l i c n tru ch !

- Th y là anh em, th y ph i nói cho ngay, ng có v b ng tôi. Tôi ch i x a rày ó có qu ych nào hay không?

- Theo nh c u tính ó, thì c u ch i có ích v sau ch qu y cái gì.

- y thì th y ph i ki m ch vay b c giùm cho tôi.- y thì c ng c, nh ng, mà tôi mu n c u v c t ngh a l i h i cho m ho c bác hi u r i

y ti n nhà mà xài, ti n h n là i vay c a ng i ta.- Tôi ã nh t nh không thèm xin ti n nhà n a. H coi ng b c b ng cái bánh xe, h i

làm gì?- ây có ông Giáo Chu t ng cho vay l n. Có ng i vay n n m b y ngàn ho c m t

muôn ng c ng cho n a, song ng hay bu c th b ng khoán t quá.- Tòi có t mà tôi không có b ng khoán làm sao mà th ?

- Không. Tôi nghe nói ông h i tr c có làm chúc ngôn t ng phân r i. C u em b n tng phân c u a cho ng thì xong, có khó gì.

- Tr i i t t ng phân má tôi gi , tôi l y sao c. N u tôi h i thì b chuy n còn gì.- c, c. Tôi tính c. C u li u t n ít ng b c, c u làm n em vô Tòa b mà xin

sao l c t t ng phân. H có b n t r i c u th cho ai c ng c h t th y.- y thì xin sao l c ti n h n. Bây gi còn s m, thôi hai anh em mình l i nhà ông Giáo

Chu t mà nói chuy n coi ng ch u cho hay không. Nh ng ch u mà ng bu c ph i ng khoán th ch n thì sáng mai tôi s làm n tôi xin.

- ng hút nên ng th c khuya l m. C u mu n t i nhà ng li n bây gi c ng c. Nè, ônggià ó có m t a con gái m i tám m i chín tu i coi b nh l m. Tôi d n tr c c u, hvô ó thì ng có o nhãn con ng nghe hôn. N u c u o nhãn, ng ghét ng khôngcho vay thì c u ch u a.

- Ai mà thèm.- u nói ch c hôn? Câu nói gi i c u th y r i coi c u có thèm hay không mà!

Th ng T c i r i quây xe mà i vô nhà ông Giáo Chu t.*

* *Ông Giáo Chu t làm th y giáo h i nào, d y tr ng nào âu không ai bi t. Cách ch ng

20 n m tr c, ng i ta th y ông l i h i m n m t mi ng t phía trên ch M Tho, d a mé sôngu Quây, r i ông c t m t cái nhà lá nh mà . Lúc y không th y có v con chi h t, mà nói

chuy n v i ng i trong xóm ông hay khoe tài ông d y b c gi i, b t lu n con nít sáng d hay lài d , h giao cho ông d y trong ba tháng thì bi t c ch qu c ng l làng, b i v y ng i ta

ch c ông làm th y d y h c, nên kêu ông là “th y giáo”. Nay ông ã trên 50 tu i r i, tóc b c hoarâm, r ng r ng h t m y cáì, mà ông l i mang b nh hút, làm cho hình d ng ông m, da



(3)

Ông Giáo Chu t làm th y giáo h i nào, d y tr ng nào âu không ai bi t. Cách ch ng20 n m tr c, ng i ta th y ông l i h i m n m t mi ng t phía trên ch M Tho, d a mé sông

u Quây, r i ông c t m t cái nhà lá nh mà . Lúc y không th y có v con chi h t, mà nóichuy n v i ng i trong xóm ông hay khoe tài ông d y b c gi i, b t lu n con nít sáng d hay là

i d , h giao cho ông d y trong ba tháng thì bi t c ch qu c ng l làng, b i v y ng i tach c ông làm th y d y h c, nên kêu ông là “th y giáo”. Nay ông ã trên 50 tu i r i, tóc b c hoarâm, r ng r ng h t m y cáì, mà ông l i mang b nh hút, làm cho hình d ng ông m, da m t ôngdùn, coi b ông già nên ng i ta m i kêu ông là “ông Giáo”.

Khi ông m i v ó, thì nhà c a ông d n d p t m th ng, cách n ông không h i h tcho l m. Ông ó c vài n m, r i ông d t m t ng i àn bà v v i ông, mà ng i àn bà y

i có b ng m t a con gái m i sanh ch ng m t vài tháng. Ng i l i xóm c ng không bi tng i àn bà y là ai, song cách ít ngày nghe ông kêu ng i y b ng “mình”, nghe kêu con y

ng “con” thì ng i ta m i hay là v c a ông.

ngày có hai m con ng i àn bà y v , thì ông mua s m t trong nhà l n l n;cách ít n m ông tri t cái nhà lá mà c t nhà ngói ba c n, n n úc, c a cu n, vách t ng, ông cho

i bây gi ó. Còn a con gái tên là H u, c chín m i tu i, thì ng i m ch t, con nhi cho ông nuôi. T y ông m i kh i cho vay t n , nhà ông khách m i th ng t i lui, song

không th y ông em ng i àn bà nào khác v nhà mà n a. n ngày nay cô H u ã ci tám tu i r i, cô kêu ông b ng “ba”, ông kêu cô b ng “con”, cha con v i nhau, không

nghe ông tính g cô l y ch ng, mà c ng không nghe cô phi n trách ông vi c gì h t.Th y thông H ng d t c u Th ng T vô nhà ông Giáo Chu t, i d c ng th y s ông GiáoChu t ã óng c a ng r i. Ch ng xe ng ng, th y dòm vô nhà, th y c a còn m , èn còn sáng,th y bèn nói v i c u r ng: “May quá, ông già còn th c. xe ây, hai anh em mình vô”. Th ng

d c d c, mu n cho th y thông Hàng vô m t mình. Th y thông không ch u, th y ép c uph i i theo và th y h a h vô nhà th y lãnh nói giùm, c u kh i nói ti ng chi h t.

Hai ng i b c vô t i sân, th y cô Hai H u m c qu n l c so n tr ng, áo bà ba c ng b ng l atr ng, ng ng i trên m t cái gh mây d a b i cau vàng mà n mía. Th y thông Hàng t i luinhà n y th ng, b i v y th y ngó th y cô Hai H u thì th y h i r ng: “Có ông Giáo nhà haykhông cô Hai?”. Cô Hai H u ng d y cúi u mà chào và áp r ng: “Th a, có ba tôi trongnhà”.Tr ng t r ng, l i thêm bóng èn trong nhà d i ra n a, b i v y c u Th ng T th y m t cô Hai

u rõ ràng, thi t là qu c s c thiên h ng, cái ti ng “b nh” c a th y thông Hàng nói h i nãy ólà úng ch không ph i nói d i.

Hai anh em b c vô nhà, th y ông Giáo Chu t n m vích c trên cái gi ng phía tay trái nglàm thu c á phi n mà hút, mình m c áo lá, còn qu n thì vén ng lên trên b p v . Ông Giáo Chu tth y có khách, l t t buông ng hút, ngóc u d y mà dòm.Th y thông Hàng li n h i r ng: “Ông m nh gi i ông Giáo há?” Ông Giáo l m c m ng i d y, rút

p m t ki ng và ngó th y thông Hàng mà nói r ng: “ a! Th y thông! V y mà tôi không bi tch !”. Ông th y có m t th y l i theo th y thông, ông không bi t là ai, ông s th t l nên l t t

c l i giá áo1 l y m t cái áo l a tr ng mà m c, r i m i khách ng i l ng x ng. Th y thôngHàng nói r ng: “Ông ng có làm ch n r n th t công. Ông n m xu ng ó mà hút i, hai anh

1 N i máng áo



em tôi nh c gh l i ng i d a bên gi ng ây nói chuy n ch i c ng c mà”. Th y ba ton v inón n trên bàn, r i hai tay xách hai cái gh mây mà i l i ch ông Giáo hút.Ông Giáo c i và nói r ng: “ , mu n nh v y c ng c. Thôi m i hai th y i ngay l i ây nóichuy n ch i. Xin l i, cho tôi làm u thu c cho r i, k o lâu nó chai”. Th y thông Hàng áp

ng: “ c, c, ông c vi c làm i mà”. Ông Giáo leo lên gi ng, mang c p m t ki ng vôi n m xu ng c m cây tiêm mà nh i ti p u thu c. Th y thông Hàng hai cái gh d a bên

gi ng, th y m i c u Th ng T ng i ó, còn th y leo lên gi ng n m ngang v i ông Giáo.

Ông Giáo tay c m thu c, mà mi ng h i r ng: “Th y ây m i i l i hay là âu l i th m th y?”.Th y thông áp r ng: “C u T ây là em c a th y Ban Bi n Chí d i M H i, ông không bi thay sao?”.Ông Giáo ngóc u mà dòm Th ng T r i nói r ng:

- y hay sao? Tôi bi t th y ban l m, th y ghé th m tôi hoài, còn c u ây thu nay tôich a g p l n nào, nên tôi không bi t.

- u lên i ch i v i tôi; xe ch y ngang qua ây, th y ông còn th c, nên tôi r c u ghéth m ông ch i.

- Tr ng b a nay t quá.- Ông mu n i ch i hay không? Nh ông mu n thì hút h t ít u r i i ch i v i hai a

tôi. Có xe h i c a c u T ây.- Tôi già c r i, theo m y ông sao k p. Hút ã r i thì lo ng , ch ch i b i gi ng gì.

Ông l ng u thu c úng r i, ông g n vô n i và m i hai th y hút. Khách c t hoài, ông m ing i vô èn mà kéo.

Lúc y có m t con nh trong nhà b ng hai tách n c em l i tr c m t Th ng T , còn côHai H u thì i gu c l p c p phía ng kia. Th ng T t i nhà l , mà l i t i mà vay b c, b i

y c u b ng , không bi t chuy n chi mà nói, nghe cô Hai H u i gu c thì c u c day l i màngó hoài.

Ông Giáo Chu t n m hút, mà ông li c m t th y Th ng T dòm con ông m y l n, ông nghi th ythông Hàng d t c u này t i ng coi con ông, ông toan ki m ch c mà i i ph t cho r i, b i

y ông hút h t u thu c r i ông li n nói v i th y thông H ng r ng:- Còn m t tr m ng b c c a tôi ó th y tính sao th y thông? Quá k ã g n n a tháng r i,

th y cho tôi ng tôi xài ch .- Thua mu n ch t, làm sao mà tr c, ông! Xin ông ch u phi n u n m lãnh ti n vi t b

i tôi s tr , ch bi t làm sao bây gi .- Lúc này tôi túng quá. Th y ph i lo cho tôi xài ch .

- Ông mà túng n i gì không bi t.- Thi t ch .

- i! Ông nói ai mà tin cho n i! Ông a chìa khóa cho tôi m t s t, n u không có trêni ngàn ng b c thì chém tôi, tôi c ng ch u.

- âu mà có. Tháng này mà ti n b c âu có nhi u d v y.- Ph i. Tháng này h ch a tr b c cho ông. Mà tôi bi t trong nhà ông có b c nhi u l m mà.

y, ông Giáo, c u T ây có chuy n c n dùng g p, nên c u c y tôi nói v i ông làm ngiúp cho c u m t ngàn ng b c. Ông tính coi có giúp c hay không?



Ông Giáo Chu t ng i d y, rót m t h p n c trà mà u ng, ông li c ngó Th ng T r i nói r ng:“Tháng này tr quá, b c tôi cho ra h t r i còn âu mà giúp. Sao không h i Xã tri, nó có b c thi ugì?”.

Th y thông Hàng c ng ng i d y áp r ng:- i th Chà khó lòng quá, ai mà thèm h i. Ông giúp giùm cho c u T i mà. B ông s

hay sao? C u là con c a ông K hi n d i M H i. Ông K hi n m t r i, bây gi ph nn c a c u t i m y tr m m u n, ch ph i ít hay sao. Còn bên v c u còn giàu h n bênu n a; tr i i, cho vay ch nh v y mà ông d c d c, v y ch ông i ai vay ông m i

cho?

- u T ây có v r i hay sao?- Ch sao! C u c i con c a ông H i ng bên ch Ông V n ã h n m t tháng nay, ông

không nghe hay sao?- Ông H i ng nào? Ông H i ng Th ng ph i hôn?

- Ph i.- À, à, hôm tr c tôi có nghe nói. B t nh n quá, v y mà tôi quên ch .

Ông Giáo Chu t ngó Th ng T m t h i r i h i c u r ng:- u h i b c làm chi? nhà thi u gì ti n, c u c n dùng sao không l y b c nhà mà xài, l i

i vay h i?- Tôi có vi c xài riêng, nên không mu n l y b c nhà.

- u h i r i có m ng gi y hay không?- t mình tôi c ng ch c mà, c n gì ph i có v ng gi y.

- u h i b c tháng hay b c n m?- Ông cho vay m t ngàn; qua tháng giêng tháng hai, h góp lúa bán r i, thì tôi tr cho ông.

- Tôi cho vay thu nay thì tôi bu c ph i có v ch ng ng gi y; mà h vay t m t ngànp lên thì ph i th ch n b ng khoàn t. N u v không ng gi y thì khó quá. Còn tôi

nghe nói ông K hi n có l p di chúc chia ru ng t cho các con r i, song trong t ông l igiao huê l i cho bà K hi n n mãn i r i các con m i c h ng. N u v y thì c u

ng b ru ng t, mà c u có góp lúa c âu.- Không. Má tôi ã giao huê l i ph n ru ng h ng h a 50 m u cho tôi r i. Mùa này tôi

góp huê l i ó tôi xài.- Khó quá! Tôi mu n có m ng gi y v i c u thì t t h n.

- Không. Không c. Nh ông ng i, thì tôi l c t t ng phân tôi giao cho ông.- Cái ó t nhiên ph i có m i c. Mà tôi còn mu n cho có v ch ng ng gi y n a

ch .Th y thông Hàng nghe ông Giáo c nài v c a Th ng T ng gi y hoài, th y m i xen vô màcan r ng:

- Ông Giáo né, không ph i c u T tính sang t c a ông nên c u không ch u cho m nggi y. Y vay mà d t v theo lòn thòn coi k quá, t i v y nên c u không ch u. Nh ôngng i, thôi tôi ng b o lãnh cho, c hôn?

- Th y n ch u vào âu mà b t th y b o lãnh?



- Ph i. Tôi không n ch u vào âu. Mà nh ông có s thì tôi ký tên giùm cho c u ng ôngtin.

Ông Giáo Chu t ng i suy ngh m t h i lâu r i ông nói ch m ch m ít ngày cho ông tính l i coii ông s tr l i. Hai ng i khách xin ông làm n tính giùm cho g p r i ng ng d y cáo t

mà v . Th ng T li c m t ki m cô Hai H u, mà không th y cô, thì c u l y làm th t v ng, nênlên xe mà còn ngó ch ng vô nhà.Xe ch y kh i nhà, Th ng T m i nói v i th y thông Hàng r ng: “Ông già có con thi t ng , mà

i b c ng làm khó quá, không bi t ch ng nói con ng, ng làm khó n b c nào n a”.Th y thông c i mà áp r ng:

- u coi tôi nói láo hay nói thi t h ? Tôi nói cô Hai H u ng l m mà. C u mu n hôn?- Tr i ôi! H i b c còn không xong, mu n con ng sao c.

- i b c thì h i, còn mu n con ng thì mu n, có h i gì mà s .- Mu n l m ch , ng t vì tôi có v r i, s cô ó c không ch u.

- u th ng th ng r i tôi s tính cho. i n y h có ti n thì mu n cái gì mà l i khôngc c u.

- Th y làm sao cho tôi trai gái c v i cô ó thì tôi khoái l m, tôi th ng th y m y tr mtôi c ng th ng.

- Ch c hôn?- Sao l i không ch c.

- Nói ch i v i c u, ch con ng i ta là con nhà giàu, l i là con gái m i l n lên, ai mà làmmai cho c.

Th ng T nghe nói nh v y, có l c u th t v ng nên c u không nói n a, c c m tay bánh xe màch y xu ng phía nhà ga xe l a. Th y thông Hàng bi u c u ng ng ng vô nhà hàng u ng r uch i. Trong túi c u T còn hai ng b c, song c u ngh hai ng i u ng hai ly r u không l trên

ti n y c, b i v y c u u xe d a l ng r i d t th y thông vô nhà hàng.

Th y thông kêu b i bi u em hai cái c-ten2 n c su i, Th ng T nói mình không bi t u ngu nên bi u cho xi-rô3. Th y Thông la l n r ng: “Ê! Cái gì l i u ng xi-rô! àn ông ph i t p

ng r u n i ng i ta ch . B i, c vi c em m c-ten ây”. Th ng T nghe nói nh v y thìkhông t n a, ph i ráng mà u ng ng t p làm ng i th o i.

Th y thông Hàng th y Th ng T u ng mà châu mày thì th y c i và nói r ng:- u m i u ng l n u, c u ch a bi t ngon. c u u ng ít l n ây r i c u coi, khoái l m.

- ng, tôi s say r i c m bánh xe v không c ch .- À! Ph i a. Ch a bi t u ng thì t nhiên ph i say. i! Mà có say thì trên n y ch i r i

sáng mai s v , h i gì.- a nay tôi ch i không c.

- Sao v y? C u c ng húy ph n a hay sao?

2 hi u r u Martel, r u m nh3 sirop: n c c t ng t, khi u ng pha thêm n c.



- Không ph i húy ph . Tr i i, tôi ch ph i ai hay sao. Th v mà tôi k gì, thây k 4 nó.i b a nay tôi có vi c riêng ch i không c. ch ng tôi vay b c c r i th y coi

tôi ch i mà.

- À, cái chuy n h i b c ó, c u tôi lo cho. Ông Giáo Chu t làm b , b t quá ng n ti ni m c, ng bu c tôi b o lãnh, ch gì. sáng mai tôi xin sao l c t ng phân5 giùm

cho c u r i tôi em cho ng coi. Trong vài b a c u lên ây r i tôi tr l i cho c u. Mà c unh t chúc ngôn t ng phân làm h i nào hay không? Ph i bi t ngày tháng xin sao l c

i c.- Làm h i tháng giêng, tháng hai gì ó, tôi không nh ch c.

- c, c. Bi t tháng thì r i. H tôi chi ít ng b c thì h ki m nh ch i, có khó gì.u ng lo, ó tôi tính cho.

- Th y làm n tính giùm mau mau nghé.- Mau mà …

Hai ng i nói chuy n t i ó, k có ba th y i ngang, th y th y thông Hàng ng i trong nhà hàngthì ghé vô mà b t tay. Th y thông Hàng ti n d n c u Th ng T cho ba th y y mà nói r ng:“C u ây là c u T M H i, em c a th y Ban bi n Chí, m y th y bi t hôn? Thôi, ng i ây u ng

u nói chuy n ch i”. Ba th y chào Th ng T r i kéo gh mà ng i. Th y thông Hàng kêu b ivang rân mà bi u em ly l y r u thêm.Th ng T trong túi có hai ng b c, mà th y th y thông Hàng m i anh em b n u ng r u l ng

ng, thì trong lòng không an, b i v y c u nha nh m mu n cáo t mà v . Th y thông Hàng v iba ng i kia nói chuy n không d t, ã v y mà ng i này ti p v i ng i n theo x ng t ng sgiàu có c a c u hoài, h i c u m i n m góp lúa ru ng c bao nhiêu, mua xe h i m y ngàn

ng, ng b t m y tr m m u, làm cho c u không th ng d y c, mà ng i ó thì c uchín ru t chín gan.Ch ng b t nói chuy n, Th ng T ng d y cáo t thì th y thông Hàng nói r ng: “C u v thìanh em tôi c ng i, ch ây làm gì. Thôi, u ng cho h t r i i”. M y th y b ng ly u ng c n r i

i nón ng d y m t l t. Th ng T li u không ti n mà tr ti n r u, nên c u làm l . Th ythông Hàng ngó ch ng c u, không th y c u móc bóp ph i, th y bèn v túi và nói r ng: “Tr i t

i, cái bóp tôi m t r i! Báo h i d hôn! Ch c là r t âu ngoài xe”. Th y l t t ch y ra xe màki m. Ki m có hay không không bi t, mà th y dòm s sài r i tr vô nói r ng: “Ch c là r t trênnhà ông Giáo h i nãy. Có vài ch c ng b c, không nhi u nhõi gì. Thây k , sáng tôi lên tr ntôi ki m. N u r t ó thì còn ó, ch không l m t. C u T , c u cho tôi m n 5 ng b c trti n r u r i b a nào tôi s hu n l i cho”.

Th ng T l y làm h th n, b i v y c u nói r ng:- Tr i i, b a nay i ch i tôi c ng quên em b p ph i theo. Tôi có 2 ng mà thôi, tr sao

. Th y nói v i ch ti m tôi vi t bông6 r i mai tôi lên tr c hôn?- c mà.

Th y thông Hàng kêu b i h i bao nhiêu ti n r i bi u em gi y m c ng cho Th ng T vi tbông. Th ng b i cùng qu n song c ng vâng l i; mà trong lúc Th ng T ng i vi t bông thi u 5ly r u giá 4 ng b c, thì nó ch y ra coi s xe và tên ch xe, làm cho Th ng T gi n l m,song không dám r y nó.

4 m c k5 t chia gia tài6 (bon): phi u, gi y n



Vi c tính xong r i, m y ng i m i b t tay t giã nhau. Th ng T lên xe còn kêu vói mà nói v ith y thông Hàng r ng: “Chuy n ó th y ráng giúp giùm mau mau nghe th y thông. Tôi trông

m a”.

Th y thông Hàng g c u; xe rút ch y lên c u quây.



(4)

Th ng T ch y tr v nhà m mà ng . Mây a m c a gi ng mùng l p c p làm cho bà Khi n gi t mình th c d y. Bà th y con s a so n ng thì bà h i r ng: “Sao b a nay không v b n,mà l i v ây?” Th ng T không tr l i, c c i áo c i giày mà i ng .

Th ng T n m lim dim, nh cô Hai H u m t sáng r , má mi ng b u, m t láo liên, tóc lángt, t ng i y u u, mi ng nói nh c i, gò má tr ng t hoa sen, n c da m n mà coi

mát r i, thì trong lòng c u khoan khoái, c th m ch chi có ng i ó n m m t bên mình, ch clà mình vui v ch ng có chi b ng. C u nh cô Hai H u r i c u nh t i v nhà; c u so sánh haing i, thì c u chê v nhà th , chê n c da không tr ng, chê c p m t không lanh, chê gi ngnói không có duyên, chê tánh ý hay hà ti n. C u nh chuy n gây g v i v h i chi u, nhchuy n không ti n mà tr nhà hàng h i nãy thì c u l y làm t c gi n, quy t th nào c ng ph i vaycho c m t ngàn ng b c ng ch i b i v i anh em; mà xài h t s ó r i không bi t ch ngki m thêm n a. Mình ti ng con r nhà giàu, ng i ta kêu mình là “C u T M H i”, mình làng i có h c th c, mình ch i v i th y ký th y thông, mà trong bóp ph i không có n m ba t mgi y x n7, thì còn gì là danh giá. Ph i có ti n, làm sao c ng ph i có ti n m i c. Còn có v thìthây k v , làm sao c ng ph i trai gái v i cô Hai H u, nh cô nài ph i c i thì mình c i, làmhôn thú b c nhì, v nói sao c mà s , mà nh v mu n sanh u thì mình p ít, không ti cgì. C u suy ngh ri t m t trí nên m màng r i ng quên.

Sáng b a sau, Th ng T th c d y i ra i vô, vì c u có vi c lo tính riêng trong trí, nên c ukhông mu n nói chuy n v i m , mà c ng không tính tr v bên v . Ch ng n c m r i, bà Khi n m i nói v i con r ng:

- m n c r i, thôi con s a so n i v b n i. Con i t h i hôm cho n bây gi , anh chkhông bi t con i âu, ch c là anh ch trông l m.

- Trông thì trông, có h i gì mà lo.

- y ch h i hôm con i, con có nói con v bên nây hay không?- Không.

- Con không nói cho ng i ta hay, con i bi t nh v y, ng i ta lo ch .- lo gi ti n, ch có bi t lo gi ng gì.

- Con nói sao v y! D u mà h có lo gi ti n i n a, y là cái ph c c a con, ch sao coni trách ng i ta. C u cho h gi ng ngày sau có mà l i cho v ch ng con ch .

- Má c ham ti n hoài! T i má ham ti n, nên tôi m i m c m t con v nh v y ó!- sao? Cha ch ! V nh v y, con còn chê n i gì! Ph i, nó en úa thi t, nh ng mà coi

n mòi, ch không ph i x u xa gì ó!- t v i má ch t t v i ai. i ra th y ng i r i dòm l i nó mà m c c .

- Sao mà m c c ? Tuy nó không có bóng s c, song nó hi n c, nó gi i vi c nhà, nó cóti n nhi u, nó có ch gì mà chê c âu. Con ng có nói b y. i v x u m i ch c là

c a mình a con, ch bóng láng có ra gì âu.Th ng T nghe m khuyên l n ã không cám n, mà l i rùn vai r i b i ra phía tr c, coi bvô l h t s c. Bà K hi n vì th ng con nên không th y cái qu y c a con, con ng ngh ch mà bàkhông gi n, l i c theo khuyên d bi u con v hoài. Th ng T th y v y bèn làm núng, xin bà

7 (cent) gi y b c m t tr m ng



ph i cho n m tr m c u m i ch u v . Bà nghe nói ti n thì bà la ó; c u làm gi n, c u th khôngthèm v v n a. Bà cùng th , tuy bà r y om sòm, song r t cu c r i bà c ng ph i lòi cho c u h t

t tr m ng b c.

Th ng T l y t m gi y x n b vào bóp ph i r i c u m i thay áo mang giày lên xe mà i. Bàng con bi t nghe l i nên th y con i trong b ng m ng th m, ch ng dè ra kh i c a ngõ r i, c u

không ch y v ch Ông V n, mà c u l i qu o lên M Tho.Lúc y ã ba gi chi u, Th ng T bi t th y thông Hàng m c làm vi c, nên c u không ghé nhàmà ki m. C u ng ng xe d u x ng y thùng mà i t m gi y b c, r i ch y theo ng mésông c u quây. Ch y ngang nhà ông Giáo Chu t, c u cho xe ch y ch m ch m ng có li c m tngó vô nhà mà ki m cô Hai H u. B n ch y qua thì không th y tâm d ng, mà ch ng tr l i thì c uth y cô n ng tr c c a. C u d nón chào cô; cô c ng cúi u áp l , mà cô l i chúm chím

i, làm cho c u hân hoan, quên bóp kèn, g n cán con x m ghánh n c. C u xu ng nhà hàngtr ti n r u h i hôm, r i ng i ó u ng s a á mà i 5 gi s i ón th y thông Hàng.

Th y thông Hàng ch i v i anh em, h th y h a giùm giúp vi c gì, thì th y h t lòng lo l ng. H ihôm th y h a v i c u Th ng T m y u, thì sáng ra th y lo làm li n, ch không dám tr .Bu i s m m i th y lên s b ng khoán mà xin sao l c t chúc ngôn t ng phân c a ông K hi nTo i. Tr a v n c m r i th y không thèm ngh , th y kêu xé kéo tu t lên nhà ông Giáo chu t mà

a t t ng phân cho ông coi.Ông Giáo chu t ã m i m y n m chuyên ngh cho vay t n , ông lành ngh c a ông l m; ông

m t chúc ngôn t ng phân coi t u chí cu i r i nói r ng: “C u Th ng T bây gi ng b100 m u ru ng th c, 50 m u h ng h a, r i ngày sau c u c 50 m u trong ph n d ng lão

a. C u có 200 m u n mà c u vay có m t ngàn, thì cho vay không ph i s gì. Ng c vì, theoi chúc ngôn, ch ng nào bà Lý Th Nho qua i r i thì c u m i c h ng huê l i. C u có

ru ng mà không có huê l i, cho c u vay r i c u l y gì c u tr ? N m ngoái tôi th y th y Ban bi nChí là con nhà giàu, tôi làm b ng cho th y vay n m ngàn. Hôm tháng giêng th y tr ti n l i,còn v n th y tr không n i. K tôi nghe ông già th y chúc ngôn chia ru ng t mà không cho nhuê l i, tôi ch t ng x a rày, không bi t làm sao mà òi v n l i. Tôi b ng i anh mà m c k t

t n m ngàn ng b c, tôi r u quá, giúp cho ng i em n a sao c”.Th y thông Hàng c i mà áp r ng: “Tôi nghe nói ông th o ngh cho vay l m, mà sao ông l i snh v y. Ông c u mà cho anh em th y Ban bi n Chí vay ch . Phàm cho vay thì c t l y ti n l i.Cho m y ch ch c ch n mình c u h ng tr v n, cho mình l y ti n nhi u n m. Ví nh ôngcho m t ngàn, ông l y ti n l i trong 3 n m thì s v n r i, mà s m t ngàn c ng còn ó, coikhông ph i là l i nhi u hay sao. ã bi t th y Ban bi n Chí v i c u Th ng T tuy ng b làmch ru ng t, song ch a n huê l i. Ru ng t nh v y m i ch c ch , b i vì có em bán cho ai

c, mà mình s m t n . Còn nh ông có mu n cho ch c n a thì ông cho vay nhi u nhi u r iông bu c ph i làm t treo cho ông. Ông v i tôi là anh em quen bi t nhau lâu r i, tôi t thi t v iông: c u Th ng T còn nh mà tôi coi c u ham phá nhà quá. Ông th nh mà a cho c uch ng m i ngàn ng b c thì ông l y ru ng t c a c u h t. Tôi h a tôi s làm m i giùm choông. C u tin c y tôi l m, tôi nói gi ng gì c u c ng nghe h t th y. Ông cho l n m t ngàn mà nh

u i. Ông c tính ti n l i theo b c m i b n. N u ra giêng c u không tr , thì ông b t ch ngn l i mà thay gi y. Ông ch ng nh v y trong n m ba n m và n u c u h i thêm thì ông a

thêm n a, thì ông s l y ru ng c a c u”.Ông Giáo Chu t n m xu ng làm thu c mà hút ít u; ông suy h i tính l i ã c n r i, song ôngcòn làm b d c d c mà nói r ng:

- u Th ng T còn con nít, tôi không n toan m u k mà gi t s nghi p c a c u. Thà làu vay c a ai c u vay, ch thi t trong b ng tôi không mu n giúp cho c u ng nào h t.



Mình l n, c u nh , mình dính d p v i c u s e mình ph i mang ti ng ch . Ng t vì c u làanh em c a th y, th y nói giúp giùm mà tôi không ch u, thì th t th di n th y ch ng?

- Thôi i bác. Bác ng có ánh o.

- Không ph i ánh o. Thi t tình nh v y ch .- Thôi, chi u nay nh c u qua, thì tôi d t c u lên làm gi y l y b c a.

- ng c. Mà th y ph i nói tr c v i c u, ti n l i tính b c 14 a, nghe hôn. Ch u nhy tôi m i cho.

- Ch u mà. Ông c òi l i theo b c 14 i. tôi nói vô cho. Nè, mà ông ph i nói tôi ngo lãnh n a, nghé.

- o lãnh làm chi?- y! Ông c nài b o lãnh ng cho c u tin, r i sau làm công chuy n m i c ch . Ông

hi u hôn?- Hi u, tôi hi u r i.

- Ông tr t t ng phân l i cho tôi, ng ch ng c u qua tôi trao cho c u r i tôi d t lên ây.Thôi, tôi v cho ông ngh .

Th y thông Hàng x p t t ng phân mà b vào túi r i l y nón i lên u. Lúc th y n m tay ôngGiáo mà t giã, thì th y v a nheo m t v a c i mà nói r ng: “Ông ng có òi m t tr m ng

c c a tôi n a. N u ông bi t x ph i, thì tôi s làm cho ông có l i n m b y ngàn cho ông coi”.Ông Giáo Chu t g c u mà áp r ng: “Bi t, bi t, tôi bi t x ph i mà”.

i nghi p cho “c u T M H i”, ng i ta s p t nh v y mà c u không dè, c u ng i nhà hàngng s a, khí s c hân hoan, khi thì nh g ng m t c a cô Hai H u tròn tr a b nh bao, khi thì ngó

ch ng ng h ng i ón th y thông Hàng mà h i th m chuy n vay b c.ng h gõ 5 gi . Th ng T lên xe mà i. Xe ch y v a kh i nhà ga xe l a thì g p th y thông

Hàng trên ng hàng gáo ng l n t n i xu ng. Th ng T ng ng xe, anh em m ng r , r i nhau ch y m t vòng ch i.

Th y thông Hàng v a b c lên xe thì Th ng T nói r ng:- Tôi khoái quá, th y. Tôi m i g p m t cô Hai h i nãy.

- Cô Hai nào?- Cô Hai H u.

- , . âu mà c u g p?- Tôi ch y ngang nhà. Cô ng tr c c a cô chào tôi, mà cô l i c i n a ch , khoái quá!

- u n y a tình thi t mà! C u dám quá!- Tôi ch y ngoài l , có ng t i ai mà không dám.

- Ông Giáo khó l m, nói cho c u bi t.- Con ng khó thì tôi m i lo, ch ng khó hay là d , nh m c ng không h i gì.

- u mu n vay b c c a ng, mà c u làm l n x n ây ng ghét, ng không giúp b c chou ch .

- À! Th y xin sao l c giùm t ó r i ch a?



- i, n i bu i s m m i. Mà r i c ng không ích gì, b i vì h i tr a tôi g p ông Giáo, tôia cho ng coi th . ng coi r i ng nói ru ng c u làm ch mà c u không c n huêi; c u l y b c r i c u l y gì mà tr . Ông già thi t là khó ch u. Tôi n n n tr n m t bu i

tr a. Tôi nói ri t r i ng mu n xiêu lòng, song ng òi ti n l i t i m i b n m i l m.t g m quá!

- i b n m i l m là sao?- Ngh a là c u vay m t ngàn, ra ngoài ngày c u ph i tr v n l i m t ngàn t ho c m t ngàn

i.- Tr i i! n l i gì mà nhi u quá v y?

- Thì h cho vay h n l i nh v y ch sao. Nh n ngh a l m thì ít n a c ng là b n tr mng b c l i. Vì lúc n y mu n r i, không ai còn b c mà cho, nên ng m i làm ng t.

- n n v i ng n ch ng b n tr m ng b c l i c hôn? Bây gi tháng m i r i, tây cho t i tháng giêng tháng hai, có ba b n tháng mà gì.

- tôi nói l i v i ng coi. ng còn bu c tôi ph i b o lãnh n a a c u.- Không h i gì, th y làm n b o lãnh giùm cho tôi.

- Tôi v i c u không ng i gì. Lãnh thì lãnh ch sao. Không l c u b n cho tôi tr .- âu có nh v y. Ch ng nào làm gi y l y b c c?

- mình n c m r i d t lên nhà ng nói l i coi. Nh ng ch u thì làm gi y l y b c li n.- Ch c ng ch u mà. ng là cha v tôi, ng mu n n l i bao nhiêu ng n, tôi không c n.

Th y thông Hàng nghe nói nh v y thì th y c i, Th ng T t ng th y c i v m y l i nóich i c a mình có duyên, ch nào dè th y c i là c i mi ng m i th y th ra mà cá ã táp nu t.

Hai ng i ch y xe ch i ít vòng r i ghé l i nhà hàng n c m. Th ng T b a nay có s n g n m ttr m ng b c trong túi, ã m i th y m t cô Hai H u, mà l i ch c s có thêm m t ngàn n a, b i

y c u hân hoan, nói nói c i c i không ng t. Th y thông Hàng c ng vui v vi c c a th y,nên c ng nói c ng c i, mà th y ch ng nói vi c chi khác h n là vi c ông Giáo Chu t cho vay,th y ch ng c i vi c chi h n là c i c u T mê Hai H u.

n c m xong r i, th y thông Hàng m i kêu b i bi u em cái bông thi u ti n r u h i hôm ngth y tr luôn th . C u T nói c u ã tr ti n r u r i, mà c u l i giành c u tr ti n c m, c ukhông cho th y thông hao t n v i c u. Th y thông làm gi n làm h n, ngoe ngo y b i tr c raxe mà ng i, ch ng c u T ra theo th y m i nói r ng: “M a gi n toa quá, m a mu n không thèm

t toa lên ông Giáo, toa nh cô Hai êm nay toa khóc cho bi t ch ng …”. C u T c i màáp r ng: “T i nghi p tôi mà, th y thông. Th y mu n tôi ch t hay sao? N u êm nay mà tôi

không ngó th y m t cô Hai c, ch c là tôi ph i t v n quá”. Th y thông c i ng t r i bi uch y xe vô nhà th y mà l y t sao l c t ng phân ng có lên ông Giáo cho s m.Ch ng hi u cô Hai H u có bi t tr c b a nay s có khách t i nhà hay không, mà g n èn cô

u b i láng nhu t, cô d i ph n m t tr ng , cô m c áo màu tr ng gà, cô b n qu n l a tr ngbông h ng, cô i dép quai nhung en, s c cô ã p mà cô còn tô m thêm n a, nên b m háo

c ai th y c ng ph i mê m n.Khi th y thông Hàng v i c u Th ng T b c vô nhà, cô Hai H u m c d i nhà sau. ÔngGiáo ti p khách m i ng i, r i kêu a mà bi u em n c u ng. Vì ông phân c , ban êmth ng tám gi ông m i hút, b i v y bên cái gi ng ch a th y n i èn. Ông ng i t i b gh gi amà nói chuy n v i khách. Con nh b ng n c trà v a trên gh , thì cô Hai H u trong c a



bu ng b c ra, cô cúi u chào hai ng i khách r i cô vói tay m t gói thu c v i cái h p qu ttrên d a, d a hai tách n c ó.Th ng T ph n thì kh p v h ng tr i s c n c, ph n thì s ông Giáo th u áo b ng c a mình,

i v y c u ng i trân trân, c u không dám ngó m t cô Hai H u khi cô gói thu c trên d a, c uli c th y bàn tay c a cô tr ng nõn, ngón tay nh xíu, phao tay ng h ng, thì c u h i h p trongng c, l n x n trong trí, n u ai c c c h i ó h i c u t i sao mà v y, thì ch c c u c ng không bi tsao mà nói c.

Cô Hai H u l i gh xít u mà n m, và nói chuy n nho nh v i con . Cái gh xít u nh m phíasau l ng c u Th ng T , c u không dám day u l i mà ngó cô, c u l y làm t c vì s vô ý c a

u, ch chi h i m i vô c u ng i phía bên kia thì bây gi li c ngó d bi t ch ng nào. C u m cti c v s ó, nên c u quên t ng chuy n vay b c. May nh có th y thông Hàng lanh l i, th ykh i u mà nói v i ông Giáo giùm cho c u.Ban u ông Giáo làm khó, không ch u cho, ông nói r ng ông có coi t chúc ngôn t ng phân

i, ru ng t l n x n l m, làm ch mà không n huê l i, vay b c r i l y gì mà tr , n u ông ki nông l y ru ng, ông c ng không cho m n c. Th y thông theo n n n trót n a gi ng h ,ông m i ch u cho, song ông bu c n i tháng giêng ph i tr v n tr l i, ti n l i tính b n tr m, màph i có th y thông ng b o lãnh m i c. Th ng T nghe nói ng òi ti n l i theo b c m i

m, t ra bây gi ng tính theo b c m i b n, thì c u m ng nên c u ch u li n.Ông Giáo bi u làm gi y ph i biên nói vay m t ngàn b n tr m ng, giao qua tháng giêng AnNam n m sau thì tr , n u t i k mà không tr s , thì ch n ki n òi s y và òi ti n l i theophép k t ngày làm gi y. L i c ng ph i khai trong gi y r ng ng i vay có giao cho ch n m t

n sao l c chúc ngôn t ng phân c m làm b ng, n u ch a tr s n mà lén bán ru ng tcho ng i khác thì ch n c phép ki n n tòa Hình mà bu c t i sang t.

Th ng T quy t l y cho c m t ngàn ng b c, nên bu c th nào c u c ng ch u h t. ÔngGiáo bèn kêu con l y gi y m c r i ông xin l i v i khách ng ông n m hút ít u.

Ông Giáo qua bên gi ng n i èn n m chinh chòng. Th y thông ng i vi t cái não gi y n . C uTh ng T không, c u ng d y làm b coi th y Thông vi t, mà k thi t c u qua ng phíabên nây ng li c ngó cô Hai H u ch i. Cô Hai H u n m trên gh xích u, cô t nhiên, không áing i chi h t, c u ngó cô thì ngó, cô c lúc l c cái gh , ho c nói c i v i con nh nh th ng.

Th y thông làm não t xong r i m i em a cho ông Giáo coi. Ông b t b thêm b t m t hai câucho rành, r i ông a cho Th ng T chép l i và ký tên. Th y thông c ng ng b o lãnh m tbên ó, th y và ký và nói8 r ng: “T nh t i bây gi tôi m i lãnh n l n n y là l n th nh t. Vtôi nó hay ây ch c nó c n nh n d l m. Cô có g p nhà tôi, cô ng có h c i h c l i, nghehôn cô Hai”. Cô Hai H u c i và áp r ng: “B m th y, th y làm n cho anh em, em t ng d ucô thông có hay, cô c ng vui lòng, ch sao mà th y lo. Tuy v y mà th y d n tr c, thì em âudám h c.”Th ng T nghe ti ng nói m m m ng, khôn ngoan, trong ng n, l nh lót, thì c u ng n ng tronglòng, nên c u ng ngó cô mà mi ng chúm chím c i. Ông Giáo c cái gi y r i ông i m t

t l y m t ngàn ng b c mà trao cho Th ng T .

Th y thông Hàng bi t ý Th ng T mu n chà l t mà ngó cô Hai H u ch i, nên th y leo lêngi ng n m i ông Giáo làm thu c cho th y hút vài u r i m i ch u t giã mà i. Th ng Tra v , c u chào cô Hai H u mà c u c i a tình. Cô c ng áp l và c ng c i, song không hi ucô có rõ th u ý t c a c u Th ng T hay không.

8 v a ký v a nói



Th ng T lên xe mà i, c tr m tr cô Hai H u hoài, c mong làm sao ph i nói chuy n ci cô m t l n m i ph d . Th y thông Hàng khuyên c u ch m ch m r i th y s li u giùm. Th y

ép c u ch i m t êm, r i th y bày t m n m t cái phòng, kêu hai cô ca nhi, d n mâm áphi n, mua r u sâm banh s p t các cu c vui cho Th ng T . C u Th ng T vui thì vui,mà m t lát c u nh c cô Hai m t l n, d ng nh cái hình c a cô ã ch m vào trí c u r i, ch ng cógiây phút nào mà c u quên c.Ch i n sáng bét r i, Th ng T m i cho ti n s p ca nhi, tr ti n phòng, ti n r u và t giãth y thông Hàng mà v .

*

*



(5)

êm r m, c u Th ng T leo lên xe mà i, thi t c u gi n v cành hông, song gi n là gi n vkhông m t a b c cho c u xài, ch c u không có trách v v chuy n gì khác n a. C u tính vnhà xin ti n m , r i tr qua th nh c v ch i, nào dè xin ti n bà K hi n không cho, c u th t

ng, c u phi n luôn m , nên m i tính i vay b c mà xài cho m và cho v bi t ch ng.

Khi t i nhà ông Giáo Chu t, thì tâm s c a c u ch có bao nhiêu ó mà thôi; tr i khi n c u l ip cô Hai H u, mà g p r i c u l i phát ái tình trong lòng, làm cho c u ng ng n ng n ng , r iu so sánh cô n v i v nhà; h i t i c u m i h n v mà thôi, mà t i khuya cái h n y nó sâu

thêm r i hóa thành cái ghét.

Có c m t ngàn ng b c trong bóp ph i r i, c u ch a tính dùng mà xài cách nào, c uquy t tr v nhà qu ng trên m t v mà nh c nó ch i ã, b i v y t giã th y thông Hàng t ikhách s n r i thì c u lên xe ch y th ng qua ch Ông V n, i ngang M H i c u không thèm ghénhà.

Bu i s m m i, cô Ba M nh tay b ng qu u9 lúa ra ng gi a sân mà r i cho b y gà n. Gà tr ng,gà mái, gà m , gà con u ch y vù l i mà bao chung quanh cô, gà c v a l m lúa v a vè pmái, gà m v a lo n v a túc túc kêu con. M y con chim dòng d c trên cây c ng áp xu ng r ichen l n v i gà mà n lúa, vì m i b a c n nh v y ã quen r i, nên cô Ba M nh ng ó,mà gà v i chim không s chút nào h t.Có l cô Ba M nh c ng vui mà ãi cái ti c s m m i y, nên cô ng vãi lúa cho gà chim n màmi ng cô chúm chím c i. Thình lình cô nghe ti ng xe h i ch y phía ngoài l , ch c là cô ãcó ý trông xe ch ng v , nên cô ng ng tay, không vãi lúa n a, m t l i day ra ngoài c a mà ngóch ng. Cách ch ng bao lâu, thi t qu xe c a ch ng qu o vô c a ngõ r i ch y th ng vô nhà xe.Cô Ba M nh l t t vãi cho mau h t qu u lúa ng có vô nhà.

u Th ng T c t xe r i, c u i x n x m vô c a, c u th y v ng ó mà c u không thèm ngó.Cô Ba M nh không h n v s l t l o y, mà cô l i ngó ch ng mà c i, r i trút h t qu u lúa trên

ng m y con gà ng g n và xây l ng i vô c a nhà sau. Cô móc cái qu u trên vách, cô d ny a s a so n nhúm l a n u c m, cô bi u g t trái b u mà n u canh, hái trái u mà làmi, r i cô th ng th ng b c lên nhà trên. Cô th y cha m ng ng i u ng n c trà, không nói

chuy n chi h t, mà c ng không có ch ng cô ó, thì cô i tu t vô bu ng.

Th ng T ã thay mát r i, c u ng n m ng a trên gi ng. Cô Ba M nh v a ngó th ych ng thì cô h i r ng:

- m nay mình v bên nhà hay là i âu?- Tôi mu n i âu tôi i, mình không c phép tra h i.

- Tôi h i coi có ph i mình v bên nhà th m má hay không, ch tôi tra làm chi.Th ng T mu n gây, mà b v nói xuôi quá, c u không có c gây c, b i v y c u nín thinhmà m t coi qu u l m. Cô Ba M nh mu n dã lã cho ch ng h t gi n, nên cô c i và h i r ng:“Ch c b a h m mình bi u tôi a b c, tôi không a, mình gi n nên mình i ó ch gì, ph ihôn?”.Th ng T vùng ng i d y mà nói r ng: “Còn nh c t i chuy n ó n a à! Tôi nói cho mà bi t,

ng có t ng tôi m t, nên bòn ti n c a v mà n. Cái giàu c a mình ó tôi xài m t vài b a làt, không giàu bao nhiêu âu, ng có làm phách. Mu n xin ti n ng thêm vô t hôn? Nh

mu n tôi cho”. C u và nói và m bóp ph i l y x p gi y x n li ng trên gi ng nghe m t cái x ch.

9 thúng nh , qu u g o: thúng nh ng g o, qu u may: thúng ng d ng c may vá



Cô Ba b ch ng nhi c mà cô c ng c i và áp r ng: “Tôi có khoe v i mình tôi giàu h i nào âumà mình m ng tôi … Mình có ti n nhi u thì mình xài, mình cho tôi làm chi. Thu nay tôi có bi txài vi c gì âu”.

Th ng T tr n m t n t r ng: “Nín. Tù m t th y phát ghét”.Cô Ba m nh nghe t i m y l i ó, cô m i h t c i n a c, cô ng ngó ngay m t ch ng, r i cô

c ra ngoài.Bà H i ng th y con thì bà h i r ng:

- Th ng Ba nó v nãy gi , sao nó i âu m t v y kìa?- Th a, n m trong bu ng.

- Kêu nó ra cho má h i th m chút coi nào.Cô Ba M nh không dám không v ng l i m , nên c c ch ng ã cô ph i tr vô bu ng, song truy n

nh m cho ch ng r i thì cô ra li n và i th ng xu ng nhà d i.Th ng T th c c êm nên m t, ph n ng gây g v i v n a, b i v y c u b c ra, tóc chômbôm, m t bí s , coi không có v thanh tao nho nhã chút nào h t.

Bà H i ng tay x a thu c s ng, m t li c ngó r mà h i r ng:

- Hai b a rày con v bên nhà hay là i âu?

- Th a, v bên nhà.

- Ch nhà m nh há?

- Th a, m nh.

Bà ng i nín thinh ngó ra ngoài sân m t h i r i bà h i n a r ng: “Con gi n v con nên con im nay ó ph i hôn? Con ng có d i nh v y. Con có c n dùng ti n mà mua s m v t chi, sao

con không h i th y c a con, ho c h i má, con l i bi u v con m t l y mà a cho con? V c acon nó thi t thà l m. Thu nay má cho ti n nó nhi u khi nó c ng không l y n a; tuy là nó gichìa khóa, ch ch ng bao gi nó dám l y m t ng xu trong t . Con bi u nh v y, nó âu códám nghe l i con. Con ng có d i nh v y n a. Con bên nhà thì có ch ; v bên nây thì có th ymá. Con mu n làm vi c gì, con ph i th a cho cha m bi t, Con bi u nó a ti n cho con chi

y?”.

Th ng T ngh n c , không có s n l i mà áp, c u ng suy ngh m t chút r i m i nói r ng:

- Th a, tôi mu n th b ng v tôi, nên tôi bi u ch i coi nó nghe l i hay không, ch có ph ilà tôi thèm ng ti n c a nó âu.

- Con th b ng nó, mà nó không ch u a ti n, sao con l i m ng nhi c gi n h n nó r i bmà i v b n?

- i tôi th b ng nó mà nó tr l i khinh khi tôi quá. Nó tr ng ng ti n, coi ng b c l nng bánh xe, nó không bi t nh n ngh a gì h t. Nó t ng tôi c i nó ng t gia tàia nó hay sao không bi t. Tôi có ph i m t âu, mà nó khinh khi tôi quá.

- Con ng có nói nh v y. Con c a má , má nuôi nó nh l n, má không bi t tánh ý nóhay sao. Con M nh có bao gi mà nó khi d ai. R t i là a trong nhà ho c là tá ntá th , mà nó c ng ch ng h khinh th ai, có lý nào ch ng nó mà nó khinh khi… Vch ng còn nh , nói ch i v i nhau, m t a h n m t ti ng t nhiên sanh xích mích. Thôi,



chuy n ó i, ng có gi n h n chi n a h t. Con có mu n xin ti n làm chi, thì nói v imá ây; n u nên cho thì má cho, b ng không nên thì thôi, ch con ng có h i v con

a, nó không có ti n riêng t gì âu mà h i.

- Tôi h i nó ch i, ch tôi thi u gì ti n ây.

Th ng T và nói và phành bóp ph i a x p gi y x n cho m v coi.

Ông H i ng Th ng nãy gi ng i l ng thinh nghe v nói chuy n v i r , n n i r ki m l inói gay g t con gái c a ông, ông c ng không thèm can d n. Ch ng ông th y r phành b pkhoe b c, phát bi u cái thái vô l v i cha m ông không th d n lòng n a c, ông m i nói

ng: “Con giàu, th y v i má c ng v n bi t, con ph i khoe làm chi. i l ngh a m i quí, chgiàu hay là nghèo c ng không có ngh a gì. Con v bên nây h n m t tháng nay, th y coi concòn thi u xót o làm ng i nhi u l m. Con có v r i, nay mai ây con s có con, ch khôngph i còn con nít, mà con không tính làm n chi h t, b a nào c ng leo lên xe i ch i hoài. i

y ch i thì h thân, ch ch i mà có ích gì. i ch i t nhiên ph i c p bè c p b n, ng i t t thì ít,ng i x u thì nhi u, h r bài b c, r u chè, th , h sa mê vô th nào c ng ph i ch t h t th y.Con là con r , bây gi con v i th y nên th y ph i ch ch qu y c a con cho con ch a. Con

ng có i ch i n a; th y nói ch c, h con i ch i hoài thì con ph i h … B a nay s n d p, th yng ch luôn cái tánh x u c a con cho con bi t mà s a mình. Th y dòm coi con trong nhà ii v con, thì con l mãng, còn i v i cha m thì con ngang tàng l m. Con là con nhà t t ,

con ph i gi l phép, con ph i n nói cho úng n, ng có vút v t nghinh ngang ng i ta c i.Con ph i coi cách n c a thiên h mà b t ch c. D u con giàu, con c ng ph i gi l ngh a, chkhông nên giàu mà nghinh ngang. Th y ít hay nói, mà vì th y th y con làm quá, nên th y ph inói cho con bi t”.

Th ng T g c m t mà nghe, nh ng vì ông H i ng nói ph i mà ông nói n ng l i, b i v y c uch b , coi b không vui nghe chút nào h t.

Bà H i ng th y v y bà bèn nói r ng: “T nh chí l n nó m c i h c, nó ch a hi u vi c làm n,nó ch a th o cách i, nên nó m i nh v y ó. th ng th ng t p l n nó … Con ph i ráng mànghe l i th y con d y. Con ph i coi cách n c a anh Hai con ó mà b t ch c. D u con h cch Tây, ch con c ng là ng i An nam, ph i n theo An nam coi m i c. Cha m th ngcon nên m i d y con. N u con bi t th ng cha m thì con ph i nghe l i, ng có ham ch i b i,

i sa b c vào ng không ph i r i ch bên nhà phi n trách cha m . Thôi, con coi nh t trìnhhay là làm vi c gì thì làm i”.

Th ng T b i vô bu ng, mà s c m t coi qu u l m. C u i qua i l i mà b c u h m h m, c ugi n v , gi n cha v , gi n m v , gi n m ru t, gi n h t th y. C u trách v sao h c chuy n mìnhbi u a b c cho cha m nó hay chi v y? Cha v có quy n gì mà c r y mình? M v khôngbi t d y con mà còn nói h i binh con ch ! T i m mình ép u ng nên mình m i v ng cái b nkh n n n n y! C u i vòng m t h i m i ch n, r i c u lên gi ng mà n m, c u p g i h t m nnghe ùng ùng. May lúc y bà H i ng m c i ra sau v n, nên không hay cách cùng qu n

a c u ó. Vì c u th c ch i m t êm ã m t r i, nên tuy c u gi n, song c u n m m t lát r i c ung quên.

m d n xong r i, bà H i ng bi u con vô bu ng kêu r ra mà n. Cô Ba M nh b c vô th ych ng n m nghinh ngang trên gi ng mà ng khò, cô l i g n n m tay mà lúc l c! Th ng T m

t th y v thì h i r ng: “Mu n cái gì”. Cô Ba M nh c i mà áp r ng: “D y n c m. C m d ni, th y má ch ngo i”.



Th ng T day m t vô vách. Cô Ba M nh s cha m ch i c c lòng, nên cô kêu n a, khuyênch ng d y n c m m t chút r i s ng l i. Ti ng cô khuyên ch ng thi t là d u ng t, ti c vì ti ngy nói v i Th ng T ch ng khác nào n c cam l mà rót trên c c á, rót thì u ng n c, ch á

có bi t mùi ngon ng t chút nào âu.

Cô Ba M nh khuyên v a d t ti ng, thì Th ng T n t r ng: “ n u ng gì thì n i. Không aithèm n âu: Kêu n a ánh th y cha a!” Ph n làm ph n , may g p ch ng t t thì nh , r i g pch ng l mãng thì ch u, song l mãng thì nhi c m ng r y rà ch ng nói làm chi, ch l mãng mà

i ch i cha thì phàm nh n còn n ch l c c n l c tr n, có th nào mà nín cho c. Cô Ba M nhgi n run, cô ng ngó ch ng mà nói r ng:

- Tôi có qu y, hay là mình có gi n, thì mình m ng nhi c tôi, ch cha tôi có can ph m gì màmình nói ng t i cha tôi!

- ! Tao nói v y a. Làm sao tao?

- Té ra mình là quân du côn mà!

- Du côn h ? …

Th ng T v a nói v a ng i d y, vói tay ánh m t thoi, trúng ngay con m t bên t c a v . Banh ôm m t kêu tr i và ch y ra. Hai v ch ng ông H i ng nghe con la, không bi t chuy n

gì, nên b mâm c m, l t t ch y lên nhà trên: Ông th y con y con m t mà khóc, thì ông bi tcon ã b ch ng ánh, nên ông b c vô c a bu ng mà h i r ng: “M y l m cái gì v y h ? Vch ng d u ph i d u qu y c ng l y ti ng nói mà nói v i nhau, ch sao m y l i ánh nó? M y thi tvô phép quá! Cha ch ! R t i bên nây mà m y còn nh v y, n u c i mà em v b n thì m ygi t nó còn gì”.

Bà H i ng g tay con mà coi, thì th y con m t bên t lòm, mà phía trên ch n mày l i u m tc n a. Bà ch t l i than r ng : “Tr i t i! Nó ánh nh v y, may hôn l t tròng còn gì!”. Ông

nghe nói “l t tròng”, ông l t t tr ra mà coi. Ông th y th ng tích, ông càng thêm au lòng,nên ông la l n r ng : “Bà i M H i, bà m i ch sui qua ây. Nghinh ngang quá nh v y khôngai ch u n i! Tôi coi mòi tôi ã bi t tr c. T i bà g p l m, bà s con M nh ch ng, nên bà gi cgi . ó, bà th y hay ch a, h ?”.

Bà hu n ãi áp r ng :

- ch ng con nít, sao cho kh i r y rà v i nhau. Ông nóng quá. Chuy n gì c ng th ngth ng mà nói, ch làm om sòm chi v y.

- Nó n nh v y, bây gi tôi ph i n n n nó hay sao? H ! Còn binh n a ch !

- Không ph i binh. Nó là con r , nó có qu y thì th ng th ng mà nói cho nó bi t. La ó làmchi?

- Bà i n c m i. Thôi, ng thèm nói gì n a h t. Có th ng Ti u hay a nào ó, bây l ich m n m t c xe ng a qua M H i m i ch K hi n qua ây. i i cho mau.

- Thôi mà! Chuy n chút nh, mình nói v i nó, m i th nh ch sui làm gì?

- i ch qua ây, coi ch x làm sao ch x i cho xong.



- Làm nh v y v l cùng h t. Xin ông ng có nóng n y mà mích lòng sui gia. Ch có xúicon nh v y hay sao mà mình m i qua ng trách móc ch . b a nào g p ch r i tôi snói chuy n cho ch nghe c ng c mà … B y tr , ng có i M H i a bây.

Ông H i ng c ng con, ông th y con b ánh thì ông n i nóng, nên ông r y quá. Mà ng i nóngmau thì ngu i c ng mau, b i v y bà nói m t h i thì ông b t gi n, ông không bi u i m i ch sui

a, ông h i con ch t i sao mà ch ng ánh. Cô Ba M nh và khóc và nói r ng : “Tôi kêu ra nm, ch tôi có làm sao âu. Khi không r i òi ánh th y cha tôi. Tôi gi n tôi c , r i nh y thoi

tôi”.

Ông nghe nói ông n i gi n h n n a; ông tr n m t nói r ng : “ ó, bà nghe hay không?”.

Bà nói : “Thôi, thôi” r i bà h i con r a m t. Hai v ch ng ông H i ng c ng i xu ng nhà d ii ng i l i bàn n c m, ông còn gi n r , th ng con, bà m c lo tính gi i hòa, nên hai ông bà

không nói chuy n chi n a h t. Cách ch ng bao lâu, b ng nghe ngoài nhà xe có ti ng xe h i lênmáy r i ch y ra c a. Bà H i ng kêu th ng Ti n là, a , mà h i r ng :

- Th ng Ba nó i xe ph i hôn?

- Th a ph i. D ng Ba kêu tôi bi u tôi vác r ng lên xe cho d ng, r i d ng quâymáy d ng i.

Bà H i ng ch ng a ng i th ra.

Ông H i ng châu mày nói r ng : “ i! Th nh v y, nó i âu nó i cho khu t con m t;nuôi nó trong nhà nh nuôi ong tay áo, nó làm mình nh c lòng ch có ích gì”.

Bà ngó ông mà áp r ng :

- Ông nói k c c quá! Tay l dính chàm, mình n ch t tay hay sao? Tuy tánh nó ngangtàng, song nó còn con nít, c ng nh m t m ng, th ng th ng mình u n mình s a nó,ch ông nóng quá, ông b gãy còn gì.

- Tôi coi r i, th ng ó ho c may ông tr i s a nó, ch ai mà s a nó c. Bà ngh ó coi,tôi m i nói ph i qu y cho nó nghe ó, nó vô bu ng nó ánh v nó r i nó ch i tôi. Tôihi u mà, nó ánh v nó ó là nó ánh g i cho tôi a. Ch a nó trong nhà ây mai m t nóánh t i tôi n a.

- i g con, ông giao b t r . Bây gi không ch a nó trong nhà sao c.

- t t thì mình nuôi nó, ch th r nh v y mà nuôi làm gì!

- u ông không ch u nuôi nó n a, ông tr nó v b n, thì ông ph i cho con M nh i theo.

- Ý! c âu! R t i bên nây mà nó còn dám làm nh v y, cho theo v b n nó gi tcon nh còn gì.

- Ch v ch ng con nít, mà ông bi u m t a m t n i v y sao c.

Ông ng i l ng thinh mà n h t chén c m r i ông qu ng a ng d y mà nói r ng : “T i bà a!i bà gi c g l m, bây gi nh v y ó cho sáng con m t bà”.



i 9 gi s m mai mà con Mang ã b ng mâm c m lên trên ván, r i ch y ra v n ki m chmà m i vô n.Bà K hi n ng coi cho th ng Ng b d a, bà nghe m i n c m thì bà nói r ng : “Tao m inhai mi ng tr u ch a d p mà n c m gi ng gì. Vô l y ng bàn 10 mà y l i, tao coi cho nó

h t li p n y r i tao vô”. Th ng Ng b d a qu ng d i t thùi th i. Bà K hi n m c áo bà baxuy n en, qu n l a tr ng, ch n i gu c s n , u i kh n h t mè, bà ng m t tay ch ng

nh, m t tay x a thu c, b t ng m nh m l m, coi th các con ch a d h ng g p huê l iru ng t c.Bà ng c m t mà m coi còn m y quày d a s b c, thình lình bà nghe ti ng xe h i ch yngoài l , t i nay c a ngõ r i l i bóp kèn mà qu o vô nhà. Bà ch c là Th ng T v nên trong tríbà ngh th m r ng : “Th ng hay i quá! M i v b n h i x hôm qua, b a nay l i tr qua n a!”.Ban u bà tính không thèm vô, mà m t lát bà ngh không bi t ch ng con ch a n c m, nên bàvô ng cho nó n v i bà, k o n ngu i h t. Bà vô t i sân, thi t th y xe nhà, song Th ng Tã vô nhà r i nên bà không g p. Bà vô t i trong nhà m i th y Th ng T m c m t b l a

tr ng, ng ng r a m t. Bà v a c i v a nói r ng :

- Th ng qu này nó có cái xe nó i mãi. n c m r i ch a?- Ch a.

- Thôi, r a m t r i i n c m luôn th . Mang a, l y thêm chén a, con.Bà b c l i d l ng bàn lên mà d p m t bên, r i bà b ng tô n c mà súc mi ng. Con Mang b i

m và em thêm m t cái chén m t ôi a. M con ng i n c m. Bà nói chuy n dong dài, songbà không dè nên bà không nói t i con dâu. C u còn gi n mà l i m t, nên c u h c m ch ng v i

, và ri t h t chén c m r i c u i u ng n c.u ng ng t i c a sau, c u th y th ng Ng ngoài v n i vô, c u kêu mà nói nh ít ti ngi c u b vô bu ng mà n m.

Bà K hi n n c m r i, bà th y v ng con, bà b c vô bu ng con, thì th y con ã ng khò. Baquay tr ra, l i g p th ng Ng vác r ng i vô. Bà h i r ng:

- ng âu v y?

- Th a, r ng âu không bi t, c u T ch trên xe. H i nãy c u có bi u tôi ch ng n c mi ra vác em vô bu ng cho c u.

- ng n y là r ng c a nó mà. Nó em v bên nây làm gì.Th ng Ngô vác th ng cái r ng vô bu ng mà . Bà K hi n b c vô d nh m n p r ng bàth y r ng khóa ch t, nên bà tr ra b ván gõ gi a mà n m. Cái r ng y nó làm cho bà ph i suyngh hoài, nên bà n m không yên, m t lát ng i d y n tr u r i n m xu ng, bà không i ra ngoài

n n a.n n a chi u, Th ng T m i th c d y. Bà K hi n i c u r a m t ch i u xong r i bà m ii r ng:- Sao con en r ng con v bên nây?

- Ch b n làm gi ng gì?- Sao v y?

- Tôi không thèm b n n a.

10 d ng c b ng tre, dùng y n trên bàn



- Th ng qu n y, khéo nói nhi u chuy n hôn! Giao b n, thì ph i ch nói chúng ch ngi ai v y?

- Má mu n thì má qua ó má . Tôi không thèm n a âu. kh n n n quá, ai choc.

- Cha ch ! Con gì mà ngang tàng quá nh v y không bi t! Ai kh n n n? Kh n n n làm saoâu nói nghe th coi?

- t l kh n n n h t th y. Con ó c ng v y, mà cha m nó c ng v y.

- Tr i i! Nó nói h i d ng u xu ng t, tr c ng lên tr i, ai ch u n i thì ch u th coi nè!Ai i cha m v nó mà nó dám kêu là m t l kh n n n ch ! Kh n n n làm sao âu, taobi u m y nói cho tao nghe sao m y không nói?

- gì mà h m mi ng ra thì binh con. T i má a, t i má cho tôi b n, h t ng âu tôit r i, theo n ch c c m c a h , nên h m i làm phách nh v y ó.

- Tr i t i! Ng i ta hi n lành h t s c, v ch ng c n c m không b , mà nó dám nóinhi u chuy n nh v y ch . Ý h ! Vô ph c quá … Tao bi u m y ph i tr qua b n mà .

i v giao bên v thì ph i , tao không ch a m y âu.

- a! Mà không ch a sao c. Nhà c a tôi thì tôi , má có phép gì má i?- , tao i m y qua bên v mà , tao không cho trong nhà tao.

- Nhà gì mà nhà c a má? Má d t di chúc c a cha ra mà coi. Cha trí nhà n y làm nhà th ,cha giao cho tôi mà ph ng t ông bà, má i tôi cái gì?

Bà K hi n nghe nói t i câu ó thì bà gi n mu n ói m t. Bà ngh n c , a n c m t, bà nói khôngc n a, nên bà vói tay kéo ô tr u l i g n têm mà n. Th ng T b i vô bu ng. Bà K hi n

leo lên võng n m a lúc l c, tay gát qua trán, mi ng nhóc nhách nhai tr u, m t lát nghe bà thdài m t cái, thì bi t bà lo r u lung l m.

Cách m t h i lâu, Th ng T trong bu ng b c ra, mình m c m t b tây tút xo, u it cái nón n xám s m, mùi d u th m bay bát ngát. Bà K hi n ng i dây h i r ng:

- Bây gi tính i âu mà thay tây ó h ?- i lên ch ch i.

- Ch i hoài! Ch i làm chi không bi t! N y con, con ng i ó, má nói cho con nghe. Conng có d i nh v y. V ch ng có gi n nhau, con nói v con làm sao con nói, con ng

có h n v i cha m v ch . Con nói b y nói b , sui gia ng i ta phi n t i má, bi t hôn?Thôi, con i v i má v b n, ng má giáp m t con T , má h i coi t i sao mà r y rà v inhau nh v y. Con ng i ó ch má g u r i má i v i con.

- Má i âu má i. Tôi lên ch tôi ch i. Tôi nh t nh không thèm b c ch n t i nhà óa âu; tôi th n u tôi tr v ó n a thì l nh ông Quan v n h ng tôi i.

- Ê! ng có nói b y nà! Chuy n gì mà th . Nhà cha v con mà con không t i, v y chcon t i nhà ai?

- Tôi không thèm v con gì n a h t.

- a! Không thèm sao c? V y ch v c a con ó, con b cho ai?- Nó l y ai nó l y, tôi b , tôi không thèm n a.

- Con nói cái gì v y?



- nh chúa ôn, mà cha m nó nói h i c u cao; tôi ghét l m; tôi nh t nh b , ki m khác coi có h n nó hay không mà.

- Ý h ! Có v nh v y mà còn chê ng i ta t m ng, thi t má không bi t nói sao n a c.Má ngh má vô ph c quá! Mà sanh có m t mình con, m i vi c má u lo cho con h tth y, n n i u n y oán, u kia thù c ng vì con, mà bây gi con không bi t th ngmá, thi t má ti c l m.

- Tôi có nói má gi ng gì âu, mà má nói tôi không th ng má?

- Con th ng má sao má nói con không ch u nghe l i.- Má bi u gi ng gì bây gi tôi c ng ch u h t th y, duy có tr v bên v , thi t là không

c. H k quá mà; h nói tôi nghe tôi ghét quá, ch u sao n i.- Má bi u con có m t vi c ó…

- Không c, tôi có th r i.Th ng T nói d t ti ng li n b c ra c a leo lên xe mà i.

Bà K hi n l c u, th y con nh v y bà bu n quá, nên n m chèo queo trên võng, n m t tm sáu mi ng tr u, mà bà không nói v i m y a m t ti ng chi h t.

êm ó Th ng T không v ng , mà sáng b a sau n chín m i gi c ng không th y c u v .Bà K hi n ch h t h i mà không c, cùng th bà bi u d n c m cho bà n, r i bà m n m t

xe ng a mà i qua ch Ông V n, bà tính qua tr c th m ch sui, sau h i coi t i làm sao màcon dâu b t hòa v i nhau nh v y.

Tr i n ng chang chang, gió th i phay pháy. Xe ch y c c k ch trên b l , m t lát ng i xa phuph i gi t c ng, tróc l i, ho c ph i l y roi mà qu t nh nh m t cái trên ít, con ng a m inh m ch y mau mau, mà mau ó là mau theo s c ng a d mà thôi, b i vì bà K hi n ng i trênxe bà bu n, nên bà trông ch ng hoài, mà không th y t i. Ch chi i ng có ai nói chuy n,ho c có c nh chi l mà ngó ch i, thì có l c ng gi i khuây c; ng t vì bà ng i m t mình v itên xa phu, hai bên ru ng lúa, tr c m t c ng ru ng, sau l ng c ng ru ng, ám lúa ng tr thìcoi màu xám xám, ám lúa g n chín thì coi màu vàng vàng, trên l không th y k i ng, ngóch ng m y xóm xa xa ch nào c ng d a v i cau ch ch ng có chi l m t. Bà bu n ch ng nào, bàcàng nh t i chuy n con, mà nh t i chuy n con bà còn lo r u h n n a.Xe ng ng ngoài c a ngõ, bà K hi n th ng th ng che dù i vô. M y con gà ng r o tr c sânki m n, chúng nó th y bà thì v t ch y. Con chó m c n m ng tr c th m, nghe ng t nó

ng th c d y mà s a.

Bà H i ng ng n m trên ván, bà ngó th y ch sui, bà l t t b c ra la chó r i m i ch suivào. Bà kêu m y a bi u ch n n c l y tr u; bà l y dao b a cau, bà kêu em ng nh . Bà Khi n ngó ch ng m y c a bu ng r i ngó xu ng phía nhà d i, có ý ki m con dâu. Cô Ba M nhmình m c m t cái áo xuy n c , m t cái qu n lãnh en nh c nh c, ch n không có giày gu c chi

t, cô d i nhà d i i lên chào m ch ng, b vui v nh th ng. Cô xin v i m trao con daoi trái cau l i cho cô b a. B a cau r i cô ng c t cu ng tr u; bà K hi n li c dòm cô, bà ch ng

th y có v chi l .Ông H i ng n c m r i ông ngh tr a trong bu ng. Ông nghe nói có khách ch n r n, ông b cra chào h i ch sui, r i ông ng i bên b gh gi a, v n thu c mà hút.Hai bà sui, bà nào c ng mu n em chuy n con mà nói, song không bà nào dám kh i u, b i v yng i u ng n c n tr u nói chuy n v i nhau r t lâu, mà ch ng nghe nói chuy n chi khác h n là

i th m mùa màng, h i ru ng trúng hay th t, h i lúa chín hay ch a.



Ông H i ng tánh ch n ch t, ít nói mà nóng n y, ông ng i ch hoài ông l y làm khó ch u, nênvùng h i ch sui r ng:

- Th ng Ba nó có v bên ch hay không?

- Th a, nó v b n.- Hôm qua nó ánh v nó r i nó ch i, nó không thèm nói v i v ch ng tôi m t ti ng

gì h t.- t nh n d hôn! Sao mà t i ánh v nó l n? Hèn chi nó v b n b nó bu n hiu. Tôi h i

nó v chi mà v hoài v y: nó nói v ch i. Tôi t ng thu nay nó nhà nó quen, qua bên nây nhà l nó nh nhà nên nó bu n, ch tôi có dè chuy n gì âu.

- Th ng quá qu c l m mà. Tôi nói tr c cho ch bi t, nó ph i h . Tôi coi r i, th ng b t trm, làm th nào nó c ng không nên c.

Ông H i ng nói v n t t mà châm h m l m, làm cho bà K hi n ng i ng n ng , không bi t saomà tr l i.

Bà H i ng th y v y, bà mu n s a câu chuy n nghe cho d u ng t, nên bà nói r ng: “Th ng Banó v bên nây h n m t tháng nay, tôi coi ý nó còn ham ch i quá. B a nào nó c ng xách xe ich i hoài, không nghe nó tính làm n chi h t. i n y thiên h h ma qu lung l m. i ch i làmgi ng gì. Mình có n, mình i ch i r i k không ph i nó rù qu n b y b , có ph i h i cho mìnhhay không …”.Bà K hi n không i cho ch sui nói h t câu chuy n, bà ch n mà áp r ng:

- Ch nói ph i l m. i ch i thì h i ch có ích l i gì. Tôi th a thi t v i anh ch , tôi có m tmình nó, tôi c ng nó quá, nên t h i nh cho t i bây gi nó chúng ch ng mu n ngangnào c ngang n y. Nay nó v bên nây v i anh ch , tôi xin anh ch r n d y nó giùm chotôi. Nó s anh ch có l nó s a tánh c.

- ch ng tôi th y nó m i v , n u d y d nó g p quá e nó bu n.- Có h i gì! Ch th y nó làm sái ch nào, ch r y li n nó i mà. Nó là con r trong nhà.

Ng i gi ng gì.- Ch chi nó i ch i, mà v nhà nó n cho có l ngh a ch ng nói làm gì. Cái n y nó i

ri t h t ti n, r i b a h m nó bi u v nó ph i m t s t l y b c a cho nó. V nó khôngdám, nó m ng ch i r i leo lên xe mà i, nó không thèm nói m t ti ng gì v i v ch ngtôi h t.

- Th ng b t nh n quá! V y mà tôi có hay âu! Nó v b n m y b a, nó có nói gi ng gìâu mà bi t. Tôi có cho nó m y tr m ng b c, sao nó không l y b c ó mà xài, l i h i nó chi v y kia. Có l nó mu n th b ng con T hay sao ch ?

- Th a ph i. S m m i hôm qua nó v . Th y nó có nói chuy n ph i qu y cho nó nghe. Nónói nó mu n th b ng v nó, ch không ph i nó mu n xài ng ti n c a v ch ng tôi.Nó phành b p, ch ng gi y x n v i v ch ng tôi, coi ng l m …

- Th ng d i quá!

- Th a, nó d i thi t. B i th y nó d i, nên v ch ng tôi c ng không ch p gì.- Th a, ph i. N là con r trong nhà, nó kh d i thì anh ch trong nhà r y la nó, ch có l

nào mà ch p nh t.- Ch a có r y la. Th y nó m i gi ng ch ph i ch qu y cho nó nghe mà thôi. T ng là nó

bi t nghe, té ra m i nói v i nó ó, r i nó vô bu ng nó ch i v nó nát tan h t. Con nh



tôi nó không bi t ch i, mà th ng c theo ch i cha nó hoài. Nó gi n nên nói i nói l i,i th ng nh y n m u thoi p nó g n ch t. ó, b a nay mà con m t còn , trán còn ut c c ó … Con M nh m i ây b i âu m t r i? Lên bi u ây con.

Cô Ba M nh d i nhà d i i lên, c p m t cô t r t. Bà K hi n ngó m t dâu và nói r ng :“Th ng b t nh n ác nghi t quá! Thi t nó là du côn r i! tôi v tôi bi u b y tr c ng dùi n c,tôi ánh nó cho nó t n. D u qu y, d u ph i, c ng th ng th ng l y ti ng nói mà nói, ch sao l iánh ng i ta”.

Bà K hi n v n bi t tánh n t con; bà nghe nh v y thì bà ch c là có, nên bà bu n lung l m. Bày tr u têm mà n, mà ba suy ngh coi ph i dùng l i nào mà ch a l i cho con. Bà ng i m t h i

lâu r i nói r ng : “Con tôi nó bên nây, mà nó không kiêng n anh ch , nó ánh v nó nh v y,thi t nó l i l m. Tuy v y mà tôi xin anh ch ngh nó còn d i kh mà tha l i cho nó; v ch ng nócòn con nít, sao cho kh i xích mích v i nhau. N u anh ch không th ng, anh ch ch p trách, thì

i nghi p cho nó. tôi v tôi r y nó, r i tôi bi u nó qua l y anh ch mà xin l i. Hèn chi h im m i tôi bi u nó i qua bên nây v i tôi, nó rút c không dám”.

Ông H i ng châu mày nói r ng : “Nó ghét v ch ng tôi, nó tính không thèm bên nây n a.Hôm qua nó i, nó ch t i h t. Nó không ch u tr qua n a âu mà ch bi u nó cho th tcông”.

Bà K hi n g ng c i mà áp r ng :- Th a anh, anh gi n anh nói nh v y, ch có l nào mà nó không ch u tr qua bên nây. Nó

i nó ánh v nó, r i nó s anh ch r y, nên nó tr n ch y v b n ó ch .- , tôi nói v y, n u ch không tin thì ch bi u th coi r i bi t mà.

- Thi t th ng nh tôi có tánh cang c ng nh ng mà áo m c sao qua kh i u. Tôi xin anhch th ng, anh ch h x cho nó thì m i c. X a rày l n nào v b n nó c ng nói nó sanh ch quá, nó không dám nói chuy n gì v i anh ch h t. Nó mu n xin v i anh ch cho

ch ng nó v bên tôi mà . Tôi r y nó, tôi nói anh ch có m t mình con T , n u d tnhau v bên tôi thì anh ch bu n.

- b n sao c. H i tôi g con M nh, v ch ng tôi có giao nó ph i v i tôi. Bây gitôi có ch u cho i âu.

- v y tôi m i r y nó.

Bà K hi n v n ã bi t ý con bà r i, song nói chuy n v i sui gia bà ph i môi mi ng chút nh. Bà ý, th y anh sui quy t không cho con dâu c a bà i v b n thì bà l y làm bu n. Chàng r

không ch u v i bên v , anh sui gái không ch u cho con theo ch ng, bây gi ph i làm sao? Bà hi n lo li u trong trí lung l m, song bà ph i g ng g ng làm vui mà nói chuy n v i sui gia

cho ng i ta kh i th y cái bu n cái lo c a mình.Cô Ba M nh lo c m n c d i b p l ng x ng, n x m i d n m t mâm c m b ng lên ãi mch ng : Bà K hi n n c m r i m i t giã sui gia mà v . Cô Ba M nh a bà ra xe. Lúc s a so n

c lên xe, bà nói v i dâu r ng : “Ch ng con nó ng ngh ch l m, nh ng mà má khuyên conng có phi n. Má s e nó làm b y r i, nên nó không dám léo hánh qua bên nây n a. Nh nó

không qua, thì vài b a con v b n mà th m má, nghe hôn con”.

Cô Ba M nh cúi u, mà cô a n c m t. Bà K hi n lên xe r i ng a rút ch y, l c l c khua l nn …

** *



(6)

u T Th ng T trong l ng có b c ngàn mà bi u c u nhà sao c. ã v y mà trên M Thocó cô Hai H u, thì c u có vui gì mà tr qua ch Ông V n.

u m n tháng m t cái phòng th ng h ng t i Tam Hòa Khách L u, r i c u n d m n m d t ió. Th y thông Hàng h t i gi thì i làm vi c, còn mãn gi h u thì v ó v i c u, bày r u

trà, kêu mèo chó, n no r i hút, hút ã r i c i, làm cho c u Th ng T mê m n m n mê, quên, quên m , quên luôn t i vi c t ng lai, c u c vui ch i, c u không s m bu n, không s h

thân, không s ch i ri t r i ph i tiêu u s nghi p.Có m t b a th y thông Hàng nói v i c u r ng : “H i tr a có cô Hai H u xu ng th m v tôi. Tôipha l ng r i tôi nói i v i cô r ng c u mu n cô l m. Tôi t ng cô gi n, té ra cô c i, cô m ngtôi là qu , mà coi b cô vui l m. Tôi ch c cô ch u r i. th ng th ng tôi gò”.

Th ng T nghe nh v y thì hân hoan, nên nói r ng :- Hy v ng c a tôi bây gi thì ch có bao nhiêu ó mà thôi. N u tôi c g n cô Hai H u,

u h t nhà tôi c ng mát ru t. Tôi nói thi t v i th y, tôi t ng t cô Hai, n u th y làmmai không c, ch c tôi ph i ch t.

- c mà, sao l i không c, song ph i ch m ch m ng tôi gò ch . N y, c u T , tôitính nh v y, c u ngh th coi có c hay không. mai tôi bi u nhà tôi lên th m côHai H u, r i ki m th m i cô xu ng nhà tôi ch i n a. nhà tôi nó h n gi tr c, r i nócho c u hay, ng c u vô cho hai àng g p nhau.

- , c a. Cha ch , mà tôi g p r i tôi nói làm sao?- Thì c u ch c gh o làm sao c u làm, ch tôi bi t âu.

- Không quen ch c gái, nên không bi t làm sao ây ch .- Khó gì th ch c gái. Ta g p ta ki m chuy n n y chuy n kia ta h i, nói b y nói b nó ra

chuy n l n l n r i ta x c t i. Cái ó có sách v gì nên bi t mà d y tr c c u cho c.- Th y nói giùm cho tôi.

- Hai àng ph i giáp m t nhau m t l n, r i sau tôi nói ra nói vô m i c ch .- , thôi c. Th y m n cô thông i m i i. H n ch c gi nào cô xuông r i tôi s vô.

Chi u b a sau, th y thông Hàng cho Th ng T hay r ng cô Hai H u h n 9 gi s m m i cô sxu ng ng hi p v i v th y mà i mua nhung mua c m v thêu m t giày. Th ng T l y làm

ng, êm ó c u ng s m, không thèm ch i b i chi h t. Sáng ngày sau c u u ng cà phê lótlòng r i c u ch i u, b n áo s mi l a, thay b tút xo m i, mang giày da màu ma rông. C u

c l i ng ngay t ki ng mà nh m. C u th y c g n n en coi không c p, c u m i g r i l y m t cái r gách r n mà th t. C u dòm ch ng cái ng h vàng eo n i c m tay, c u

th y 8 gi r i r i, c u m i ra xe c m bánh mà lên nhà th y thông Hàng.u nghi cô Hai ã xu ng r i, nên lúc b c vô c a trong b ng c u h i h p l m. Cô thông Hàngc ra chào c u, cô v a c i và nói r ng : “C u vô s m d ?”.

u c ng c i mà áp r ng :

- y mà tôi t ng tr n a ch .- Cô Hai h n 9 gi c xu ng. Bây gi m i 8 gi r i. nhà tôi nói m t lát ây r i c ng

ch y v m t chút.- Th y thông có nói v hay sao?



- Th a, có. Nè, cô Hai H u h n hòi l m, ch không ph i nh gái t m th ng v y âu. C umu n nói ch i v i c , c u ph i l a l i mà nói, ch ng có nói lôi thôi c khinh khi.

Th ng T ã h i h p r i, mà c u nghe cô thông hâm d a nh v y, thì c u l i càng b i r i h na. C u ng i trong nhà mà c u nghe ti ng ai nói, ho c th y bóng ai i ngoài ng, c u c ng

day m t mà ngó ch ng. C u lo tính trong trí coi lát n a cô Hai H u xu ng t i, c u ph i ch cgh o làm sao cho kh i quê mùa. C u ng i c u lo, mà hai a con c a th y thông Hàng, m t a8 tu i, m t a 5 tu i, ch y gi n ngã gh ng bàn, làm cho c u r i trí, nên c u gi n lung l m,

u chúng nó là con cháu c a c u, ch c c u xách tai d t em b d i nhà sau li n.Trong lúc c u ng c c lòng v i hai a nh y, cô Hai H u ng ng xe kéo ngoài c a c ukhông hay. B a y cô c c c m c áo hàng Th ng H i màu da tr i, bông bình bác, b n qu n

m nhung tr ng may l ng màu t chu i, u i kh n màu tr ng gà, ch n mang giày c mthêu bông , c eo m t s i dây chuy n nh mà m ay dông nh n h t xoàn l n, bàn tay tráieo m t b cà rá, c m tay m t eo m t chi c vòng nh n h t xoàn, m t tay xách bóp, m t taym kh n mu soa b c xu ng xe r i xâm xâm i vô nhà.

Th ng T m c vói cái gh c a s p nh làm ngã n a, b i v y t i ch ng cô Hai H u vô t na c u m i ngó th y. C u l t t buông cái gh mà ng d y làm cho cái gh ngã trúng ch na nh 5 tu i, nó ré khóc om sòm. C u không thèm k a nh , c u cúi u chào cô mà mi ng

chúm chím c i. Cô hu n ãi cúi u áp l , mà c p m t cô nhìn c u r t nghiêm ch nh, làm chou không dám m ng, ph i day m t ch khác.

Cô thông Hàng àng sau ch y ra, chào s cô Hai, r i x t b ng a con nh mà giao cho con ng i d , và bi u th ng con l n i ra ngoài tr c ch i. Cô thông m i cô Hai ng i bên ván,

Th ng T i khách ng i r i, c u m i kéo gh mà ng i d a cái bàn.Cô thông h i cô Hai H u r ng :

- Cô bi t c u T ây hay không?- Th a, bi t. Th y ây hôm tr c có i v i th y thông lên nhà nói chuy n v i ba em.

Ng i ta nh c chuy n nh v y, l thì mình h th n l m m i ph i. Nh ng vì Th ng T khônghi u s ng i ta bi t mình là t i mình n nhà vay b c ó là s x u, c u nghe ng i ta nói bi tthì c u hân hoan, nên c i mà nói r ng :

- Cô nh tôi, thi t tôi c m tình cô l m.

- Th y m i lên nhà m y b a rày, có lâu l c gì âu mà tôi quên.- i g p nhau mà cô nh nh v y, cái tình m i là n ng ch .

Cô Hai H u nghe t i câu n y, cô m i ch c Th ng T ch c gh o cô. Ban u cô mu n làm l dáng khinh th c u b t n y ch i, mà r i cô ngh ng i ta ch c mình, n u mình không i áp

thì mình ch a ph i là ng i l ch s , b i v y cô c i mà nói r ng :- Tôi nghe hôm tr c th y nói th y c i v r i. H có v thì ph i bi t th ng v , ph i lo

làm mà nuôi v , ch sao th y g p tôi th y c dùng ti ng “tình” hoài v y?- Xin l i cô. N u theo ý cô, thì ng i có v không c nói ti ng “tình” hay sao?

- Không có lu t nào c m ng i có v không c nói ti ng “tình”. Nh ng mà theo phonghóa, ng i có v mà i âu hay g p ai c nói “tình” thì tôi s e thiên h chê ng i ykhông ng n.

- Xin cô ng có t ng tôi g p ai c ng nói “tình” h t th y. Tôi tr ng ti ng “tình”, tôi coich “tình” cao th ng l m. T nh cho t i bây gi , tôi m i em ch “tình” ra mà nói v icô h i nãy ó là l n u h t.



- Cám n th y. Th y tr ng ch “tình”, nh l n th y ch a dùng ch y mà nói v i ai h t,a nay g p tôi th y nói v i tôi, t c th th y tr ng tôi lung l m. Tôi c th y tr ng, thi t

tôi l y làm vinh h nh không bi t ch ng nào. Mà tôi c vinh h nh, tôi l y làm t inghi p cho cô nhà. Cái vinh h nh n y là c a cô nhà, mà th y không cho cô h ng,th y em b r i r t d c ng d c sá, há không áng xó th ng cho ph n cô nhà haysao? Th y v , xin th y cho phép tôi nh n v i cô r ng tôi nh ng cái vinh h nh y cho cô,và tôi xin cô ráng mà gi gìn, ch ng có h h ng ng i ta gi t r i trong gia ìnhph i xào xáo.

Th ng T mu n i áp, nh ng vì l i c a cô Hai H u nói nghe thanh nhã quá, c u ngh ch a raý mà tr l i, thì k th y thông Hàng v . Th y b c vô chào cô Hai H u, r i n m tay Th ng Tmà h i ch i r ng : “Hai ng i có h n v i nhau hay sao mà t i nhà tôi m t l t nh v y?”.Th ng T c i ch không bi t l y l i chi mà áp. Cô Hai H u bèn nói r ng : “Th a th y, emxin l i th y cho em nói ít ti ng : th y dùng ch “h n” không c trúng. Ch chi th y h i : “C unghe cô Hai xu ng nhà tôi, nên c u ng i ch c ây ng ch c gh o cô ch i ph i hôn?”. H i nh

y m i úng ch ”.

ch ng th y thông c i ng t. Th ng T c ng c i và nói r ng : “Cô Hai nói úng l m. Cônói nh v y thì tôi ph c ngay, tôi không dám cãi”.

y ng i áp nói pha l ng v i nhau m t h i r i cô Hai H u m i v th y thông Hàng i ch mua thêu. Th y thông Hàng òi i theo và c v v i cô Hai H u m n xe h i c a c u Th ng mà i cho mau. C u Th ng T s n lòng, nên ng d y m i hai cô i. Cô Hai H u d d , cô

nói cô còn neo xe kéo. V ch ng th y thông Hàng ép ri t, bi u tr ti n xe kéo cho nó i, c cch ng ã cô Hai H u ph i nghe l i, nên móc bóp l y b c c c mà tr ti n xe kéo r i theo cô thôngmà lên xe h i. Hai cô ng i sau, th y thông ng i d a bên Th ng T phía tr c. Th ng T

m tay bánh th ng th ng ch y xu ng ng mé sông C u Quây, t i nhà hàng cô thông m i bi ung ng xe l i. Hai cô vô nhà hàng mua . Th y thông ng i ngoài xe m i h i th m Th ng Tcoi nhà có ch c gh o cô Hai H u hay không. Th ng T em các l i mình ch c cô và nh ng

i cô i áp mà thu t l i cho th y thông nghe. Th y thông li n v vai Th ng T và kê mi ngnói nh r ng : “Ch u r i a. Toa ch c mà cô không r y, cô nói nh v y ó, ngh a là cô ch u r i.

a bi t ý con gái l m : Ban u m i h i v y mà. M a t ng c còn d c d c ó là t i toa có v . nói h i ó, toa không hi u hay sao?”.

Th ng T châu mày áp r ng :

- Tôi b v tôi r i.- a! B h i nào?

- m nay. Tôi ch v bên tôi h t r i. Tôi không qua b n n a.- Cha ch ! Toa làm cái ó b y l m, v ki m thêm không có, v âu mà b ?

- Tôi không c n. k c c quá, tôi ch u không c.- i nãy toa có nói chuy n ó v i cô Hai H u hay không?

- Không.- y b a nào m a bi u v m a nói v i c coi c nói làm sao. M a ch c c nghe

chuy n y c h t d c d c n a. Mà bây gi ây m a ch c c c ng ch u r i. N u c khôngcó tình ý gì v i toa sao c lên xe toa c i, ph i hôn?

Th ng T g c u và c i, coi b c ý l m.Hai cô mua r i, m t ng i ôm m t gói trong nhà hàng i ra. Cô Hai H u t giã hai th y v icô thông, tính lên xe kéo mà v . Th y thông m i tr l i mà ch i m t chút n a. Cô nói tr a r i, cô



ph i v . Cô thông bi u thôi lên xe h i ng a v nhà. Cô Hai không ch u, c kêu xe kéo r i tgiã mà i.Th ng T ng i ngó theo cô cho n xe cô i khu t r i, c u m i ch u p máy cho xe ch y mà

a v ch ng th y thông v . i d c ng th y thông h i Th ng T r ng :- Toa bi t t i sao mà cô Hai không ch u lên xe h i cho toa a v nhà hôn?

- Không.- s ông Giáo th y r i ng nghi, bi t hôn? Con gái h có tình thì có ý nh v y ó. M y

cái c ch ó ch ng r ng cô Hai khoái toa l m r i ó.Th ng T nghe nh v y l i còn c ý h n n a, b i v y v t i nhà th y thông Hàng, c u vô

ng n c, c u th y hai a nh c u không ghét nh h i nãy n a, c u l i móc bóp ph i ra l yt t m gi y b c mà cho chúng nó. Cô thông bi u hai a con cúi u xá c u mà cám n.

Th ng T v u hai a nh mà c i, r i bi u th y thông lên xe ng c u a tr l i s màlàm vi c.

Theo l i c a th y thông Hàng nói, thì s nguy n c a c u Th ng T ã ph r i, hy v ng c a c uã g n thành r i, c u còn k gì là nhà, c u còn k gì là v n a.

Bà K hi n i th m sui gia v , bà bu n cho n i con h t s c, bà trông con v ng có nói ph iqu y cho con nghe, r i bi u tr qua Ông V n xin l i cha m v mà v i v l i. Bà trông h n

t tu n l , n không c, ng không yên, mà không th y t m d ng thi h t. Bà b t r t tronglòng ch u không c nên b a n bà ph i b nhà i lên M Tho ki m ng i h i th m. Bà ghé

y nhà quen, h i l n l n m i hay Th ng T t i Tam Hòa khách l u. Bà i th ng l i ó,nh m lúc 9 gi s m mai. Bà h i th m ông ch khách l u và c y ông bi u b i lên l u kêu giùmTh ng T xu ng cho bà nói chuy n. Th ng b i i lên m t h i lâu r i tr xu ng th a r ng c u

ng mê, kêu c u không ch u d y, c u bi u ai mu n th m thì chi u s l i. Bà K hi u trlên nói r ng có bà già ru t c a c u l i ki m c u, nên c u ph i xu ng nói chuy n m t chút : Bàng i i g n m t gi ng h , Th ng T m i ch u xu ng. C u b n m t b Pyjama b ng l atr ng có s c xanh, tóc chôm bôm, m t s t s .Bà K hi n th y m t con thì bà n i gi n, nên bà h i c t ng n r ng :

- y i âu d v y h ?- Tôi i th m anh em ch i ch có i âu.

- nhà ng tao nói chuy n cho mà nghe.- Chuy n gì?

- y, thì v nhà r i s bi t mà.- Má v tr c i.

- y không ch u v hay sao?- Chi u t i r i tôi s v .

- y ch m y v li n bây gi không c hay sao?- Không c. Tôi còn m c công chuy n m t chút n a.

- h ! Con thi t là quá qu c l m.- Có gì âu quá qu c. Má v i. Tôi nói chi u tôi v mà.

- Ch c hôn?- Sao không ch c.



- , thôi tao v : Mà chi u m y ph i v nghe hôn.

Bà ng d y cáo t ông ch khách l u r i l y dù mà i v .Bà K hi n vô t i sân, bà th y có m t cái xe hai bánh ó, ch ng g ng lên tr i, bà không bi txe c a ai. Ch ng bà b c lên th m bà th y cô M nh trong nhà ch y ra xá bà thì bà m ngquýnh nên bà h i r ng :

- Con qua h i nào ó?- Th a, con m i qua. H m nay con mu n i mà m c công vi c l n d n hoài, nên b a nay

con m i i c. Th a, má bên nây m nh?- , m nh. Anh ch bên nhà c ng m nh, con há?

- , th a m nh. Th y má con có g i l i th m má.- Sao con không i s m s m, i tr a n ng quá?

- Th a, con qua h i nãy c ng còn s m.Bà i r a m t và h i tr d n c m. Cô Ba M nh l t t i xu ng nhà b p mà coi c m n c cho

ch ng. Bà K hi n kêu dâu mà nói r ng:- Con ó cho con Mang nó d n, con. Con l i ây cho má h i th m m t chút … H m

nay anh ch bên nhà h t gi n th ng T hay ch a?- Th a, con có th y gi n h n chi âu. Má con có h i không bi t t i sao anh T v bi t

bên nây, không th y nh qua n a.- , b a h m má v má r y nó, má bi u nó ph i qua l y anh ch mà xin l i. Nó nói s quá,

ít b a nguôi ngoai r i nó m i dám i. R i k có m t th y, anh em b n h c c a nó h itr c, t i r nó i V ng Tàu h ng gió. Nó i v i th y h m nay. Nó nói chi u b a nay nó

. Con i qua ây, con có th a tr c cho anh ch bi t ch ng nào con v hay không?- Th a, má con d n qua th m má bên nây r i x ph i v .

- È! V chi g p v y nào! ch i vài b a r i s v , con.- Th a con h a x v , n u con , s e th y má con nhà trông.

- Không h i gì. Xe àng tr c ó là xe b n con m n co qua, ph i hôn?- Th a ph i.

- u v y thì ti n l m. m t lát kêu th ng ánh xe cho nó n c m, r i bi u nó v b n nóth a giùm v i anh ch hay, con bên nây ch i vài b a r i s v .

- Th a, s l i bên nây, th y má con trông l m!- Không có sao âu. V bên nây, ch ph i i âu hay sao mà s . Còn mình có cho xe v

nói mà trông gi ng gì.Cô Ba M nh không mu n , mà b m ch ng ép quá cô ph i v ng l i, song cô không vui chútnào h t.Bà K hi n, m t là vì con dâu có ti n, hai là vì con mình không nên thân, b i v y bà vui v ngonng t v i dâu bà lung l m. Bà th y dâu không có t m t l i nào phi n ch ng thì bà m ng th m,ch c sao Th ng T v g p v , hai v ch ng s dã lã v i nhau, r i d t nhau tr v b n.



(7)

n n a chi u, bà trông Th ng T n n i ng i không yên ch c. Bà i ra i vô, lóng tai,dòm ch ng hoài, nghe xe ai ch y ngoài l bà c ng t ng xe c a con v , nên b c ra mà ngóng.

i n èn mà không th y t m d ng chi h t, bà m i bi u d n c m lên n. Bà ng i n c m v idâu mà trí bà lo ra, bà c nói: “Th ng k c c quá. Nó nói chi u nay v , mà sao n ch ng n y nóch a v kìa”.

n c m r i, bà K hi n ng ng i trên ván n tr u mà nói chuy n v i dâu, thình lình nghe ti ngxe ch y r i qu o vô c a. Bà ch c Th ng T v , nên trong b ng m ng, song bà làm t nh mà nói

ng: “Th ng qu ó bây gi nó m i v a”.Th ng T b c vô, b èn ch p chóa, c u th y trong nhà không rõ, ch th y m ng i d a cáièn mà n tr u, c u bèn h i r ng: “Má bi u tôi v nói chuy n gì?”.

Câu h i y làm cho lòi m y l i x o trá c a bà nói v i dâu h i tr a, b i v y bà gi n bà áp r ng:“Cái t t lý l c lý l i không ch u b ! i sao mà quá ch ng, con nó trông không c, nó qua nóki m ây, ch nói chuy n gì!”.

Th ng T day qua th y v b n qu n en áo en, ng ng g n cây c t, c u châu mày r i nóing: “Ai c u ki m? Ki m làm gi ng gì? i v b n i! Quân bây khinh khi tao l m, còn eo theo

làm chi? Mu n báo tao ph i không?”.Cô Ba M nh là gái n nói nh nhoi, cô nghe nh ng ti ng thô t c nh v y thì chát chúa l tai cô,

i v y cô ng mà khóc, ch không bi t l i chi mà i áp.Bà K hi n la l n lên r ng: “Th ng qu ! Nói h i du côn v i ai v y? V m y nó có l i gì mà m ydám m ng nó? Tao p u i m y i ây m y không lo, l i lo i nó. B a nay tao m i th ycái tài c a m y r i a. Hèn chi anh ch b n ch u m y không n i ph i l m mà”.

Th ng T qu m m t nói r ng:- Tôi bi t mà. Má th y h giàu má mê, nên chuy n gì má c ng binh h h t th y. H coi tôi

nh r m nh rác, má c ng không k .- Ai coi m y nh r m nh rác âu? Khéo ki m c mà ch a mình! Giá m ng m y mà c i

c con v nh v y thì áng l y nó n a ch , khéo làm b .- ! Quý v i má, ch quý v i ai ó mà má ch ng.

- i nó nói, ai ch u c thì ch u i coi nè!- Má nói nó quí l m; má r i coi tôi có v b ng m i nó hay không mà.

Bà K hi n th y con nghinh ngang quá, n u nói n a thì là ch c cho nó nói b y thêm ch khôngích gì, b i v y bà l c u ng i l ng thinh.

Th ng T b m , tr qua h i v r ng:- khi th ng cha v i con gái m m y sai m y qua ây ch c cho tao ánh ng làm c mà

lên tòa xin , ph i hôn? Không c n gì . Tao cho phép m y v l y ch ng khác làm n.Cái giàu c a m y ó không cho tao xài m t lát, ng có ch n r n.

- Cha m tôi có qu y v i mình ch nào âu, mà h m mi ng thì mình c m ng nhi c cha tôi. Còn tôi c ng không có khoe giàu v i mình h i nào, sao mình c câu mâu s ó

hoài. o v ch ng, d u mình không th ng tôi mình nói m t ti ng r i mình b c ngc, c n gì mà ph i n ng nh nhi u l i. Hôm tr c mình ánh ch i tôi r i mình ch

bên nây, tôi ã nghi cái duyên n c a tôi v i mình ch có m y ngày mà thôi! Nãy gi



tôi nghe nh ng l i mình nói ó n a, thì tôi ch c, ch tôi h t nghi r i. Không sao, ph n stôi vô duyên, nên b ch ng b b c thì tôi ch u, tôi ch ng dám phi n trách ai. Tôi c u chúccho mình ki m v khác cho h n tôi, ng mình v a lòng …

Cô Ba M nh nói t i ó thì cô khóc ròng, nói không c n a.Bà K hi n th y dâu nh v y, còn con nh v y, thì bà t c t i nên bà c ng khóc.

Th ng T ã không bi t ng lòng mà c u l i ng d y, khoát tay, nói r ng: “Tao v i m ythi t h t duyên n r i. Thôi rày s p lên ng có qua l i bên nây n a. M y v nói v i cha m m yráng ki m th ng r khác bi t cày b a, bi t ti n t n, cho x ng v i nhau, ch tao là quân ch i b i,cha m m y không a c”.

Bà K hi n ã nh t nh không thèm nói v i con n a, mà th y nó h n hào ngang ng c quá, bànín không c, nên bà gi t cây ch i lông bà r t ánh và ch i om sòm. Th ng T không s

r y, nh ng mà s cây ch i trúng, nên c u b ch y ra sân r i leo lên xe h i i m t.Bà K hi n tr vô và khóc và nói v i dâu r ng: “Má vô ph c quá! Má có m t mình nó, máth ng, nên má lo cho nó h t s c, lo cho nó có ru ng t cho nhi u, r i l i lo cho nó có v ch

t . Nó l i không bi t n, l i sanh tâm ng ngh ch. Thôi, nó mu n h , thôi thây k nó, conch ng nên bu n. Con v con c ng ng có thu t nh ng l i nó nói b y ó cho anh ch nghe làmanh ch bu n. coi ch ng nào nó n n n cho bi t”.

ch ng nàng dâu khóc v i nhau, ng i vô ph c, k vô duyên, tuy s au n khác nhau,song c ng bu n th m nh nhau c . Bà K hi n bu n nh ng mà bà ki m l i khuyên gi i dâu luônluôn. Bà không dám nói chuy n Th ng T qua xin l i cha m v mà l i, mà bà c ng khôngdám tính chuy n xin r c dâu v bên nây n a; bà c khuyên dâu ng bu n, bà nói có l t ihai tu i xung kh c, nên v ch ng ph i xào xáo nh v y trong m t ôi tháng r i m i thu n hòa.

n sáng, cô Ba M nh xin phép m ch ng mà v k o cha m trông. Bà K hi n ngh ph n dâu bàth ng h t s c, song v ch ng nó nh v y, bà c m l i sao c, b i v y bà ph i m n xe chodâu v . Khi cô Ba M nh t giã m ch ng mà lên xe, cô nói r ng: “Thôi, má ây m nh gi i.Ch c là t rày s p lên con ít g p má, b i vì ch ng con c m không cho con qua ây n a, con làmsao mà th m vi ng má c...”

Cô nói t i ó thì cô khóc vùi. Bà ng lòng bà c ng khóc. M con khóc v i nhau m t hi p nhi hôm v y n a r i m i t bi t nhau.

Bà K hi n tính cho dâu v ít b a r i bà s qua mà nói thi t vi c nhà cho anh sui ch sui nghe,và h i anh sui ch sui coi bây gi ph i li u l nào, ch h nên gì nó c ng là con r trong nhà, n ugi n l y buông x i thì c ng t i nghi p ph n con, mà thiên h ng i ta c ng àm ti u. Bà tínhnh v y mà h bà nh t i vi c con thì bà bu n, bà lo, bà gi n, bà t c, n không ngon, ng không

c, trong vài ngày bà nhúm b nh.Bà tr tu i, mà l i m nh m n a; thu nay bà ít hay nh c u, nóng l nh, s m i, m i tay nh

y bà có ti n khác. H m nay vì bà r u r n i con, n ng không c, thân th b i o i, dúnmình n l nh, ho khúc kh t ít ti ng r i kh c ra có vài c c máu b ng ngón tay út v ng theo àm.Bà th y v y bà kinh tâm th t s c, bi t b nh hi m nghèo. Bà l t t h i th ng Ng xu ng xóm

i r c th y thu c Kham lên coi m ch h t thu c cho bà u ng.

Bà K hi n nh t nh lo d ng b nh, không thèm lo vi c chi khác n a h t. Tuy b ng bà mu nnh v y, song bà n m m t mình, trí bà b t nh chuy n n y, chuy n n hoài, nh th ng con ngngh ch ã ló mòi h r i, nh ch ng b nh hi m nghèo s không s ng lâu c, mà h nh m m t

i thì còn gì s nghi p, công phu lòn cúi, tráo tr , bày m u, l p k g n 20 n m tr ng, trongt phút s tan nh khói bay, s tiêu nh b t n c.



Ng i trong cái a v c a bà mà không lo sao c, mà m c ch ng b nh th huy t h lo thìlàm sao mà m nh. Bà u ng n m sáu thang thu c, kh c không có ra huy t n a, nh ng mà tâmth n m m t, n c da mét xanh, thân th g y mòn, tay ch n r ri t. Bà ráng h t s c thì trongbu ng xê ra ngoài ván mà thôi, ch bà không dám tính b c ra kh i c a.Hôm tr c bà H i ng Th ng cho phép con i th m m ch ng nó. Ch ng cô Ba M nh v , bà

i th m th ng r b n làm vi c gì, th y v nó qua nó có m ng hay không. Tuy cô Ba M nhkhông quên l i m ch ng d n, nh ng mà vi c nhà, cô gi u ai ch có l nào d u m ru t, hu ngchi duyên ph n l làng, cô m c khó n i ôm p trong lòng c, b i v y cô ng i kh kh m thu tchuy n ch ng m ng nhi c xô i l i cho m nghe.

Bà H i ng gi n l m, song bà không mu n l cái nét gi n c a bà cho con th y, nên bà c n r ngng i làm thinh. Bà có ý trông coi nh ch sui có qua ho c xin l i cho con, ho c xin em dâu v ,thì bà s nói ph i qu y cho ch sui nghe. Bà trông n tháng ch p mà không th y sui hay là rqua nói chuy n chi h t. Bà l y làm phi n, nên b a n bà tính i qua M H i th m ch sui coi t isao mà b t tin cho bi t. Ông H i ng can r ng: “Bà i âu cho th t công. Khéo làm cho hkhinh d . ã bi t mình có con gái, nên h gì mình g m t l n mà thôi, d u m c r h , mình c ngkhông l b t con l i mà g ch khác. Mà th ng T là kh n n n quá, nó hân h i i xô con

nh, tôi nghe nó qua M Tho m n nhà ng v i con nào ó h n m t tháng nay r i, bâygi bà còn qua n n n cho nó v v i con mình hay sao? Không c. b t hi u nh v y, tôinh t nh không cho nó b c ch n t i nhà tôi, mà tôi c ng không cho con M nh qua b n n a.Con tôi thì nó nhà tôi, có gi i nói ti ng gì n a thì t i ây mà nói”.Bà H i ng c i mà áp r ng: “Ông ng có binh con mà nói nh v y, ch sui ch nghe chphi n. Con ch qu y, ch ch v i mình có mích lòng ch nào âu. Hu ng chi con M nh ã cóthai nghén r i bây gi mình b t ch t b t l ng, té ra mình mu n phân r v ch ng nó hay sao.Mình vô ph c g p th ng r hoang àng, thì th ng th ng coi nó làm sao, ch n u mình nóng

y quá thì cái l i tr v mình. tôi qua th m ch sui th coi ch nói làm sao mà. Con c a mìnhthì nó nhà mình ó, ai b t i âu c mà ông s ”.Bà K hi n au n m chèo queo nhà m t mình v i hai a ; Th ng T i bi t không th y tr

. Bà bu n vi c nhà, bà mu n qua than th v i sui gia mà i không c; bà trông cho th y Banbi n Chí ho c cô Ba Ng c n th m mà c ng không th y n.

Bà m i n m t chén cháo r i n m ngoài ván mà ngh cho kho n khoát. Thình lình bà nghe cóti ng xe ng a ch y vô sân. Bà bi u con Mang ra c a coi có khách nào ó. Con Mang b c ra r ili n ch y vô th a rr ng: “Th a, có bà H i ng qua”.Bà K hi n ráng ng i d y mà b bà m t l m. Bà H i ng b c vô trong, sui gia chào h i nhau.Bà H i ng v a ng i xong k bà h i r ng:

- Ch au sao ó mà ch m d v y?

- m nay tôi b nh d quá. Hôm con T bên nây nó tr v b n thì tôi có nói vài b ai tôi qua th m anh ch . Té ra nó v r i thì k tôi xáng b nh, i âu không c h t.

- t nh n d hôn! V y mà b n có hay âu. Ch r c th y nào mà u ng thu c, th y cónói au ch ng b nh chi hay không?

Theo thói th ng, nh ng ng i au b nh hi m nghèo c ng nh nh ng ng i au b nh kín, hhay gi u gi m, không mu n nói ch ng b nh cho ng i ta bi t. Bà K hi n c ng v y, bà s nóithi t r i ch sui b n n ra, thiên h d ngh , b i v y bà nói tr r ng:

- Tôi au c ng không có chi l m; nh c u, nóng l nh, r i b i ho i tay ch n, n ng khôngc, t i v y mà m. Tôi u ng thu c c a ông th y Kham coi có mòi khá khá, mà sao

ng còn h i m t hoài.



- Ch n m xu ng mà ngh . au mà ng i làm chi.

- Th a c. M i ch u ng n c.Bà K hi n bi u con Mang b t v t làm th t ng n u c m. Bà H i ng không cho, bà nói bà m in c m r i i ây, nên không ói. Hai sui gia nói chuy n v i nhau m t h i lâu, bà H i ng

không th y chàng r , bà m i h i r ng:

- Th ng Ba nó i âu v ng?- Nó i hoài có bi t âu mà nói.

Bà K hi n tr l i mà h i bà m t, s c bà bu n lung l m.Bà H i ng th y v y, bà không dám h i n a và bà khuyên ch sui hãy n m xu ng mà ngh . Bà

hi n li u s c ng i ráng n a không n i, nên bà cáo l i r i kéo g i mà n m. Vì con nó làm chobà phi n não nhi u, nên bà n m mà n c m t ch y ròng ròng. Bà H i ng bi t ch sui au n

i con, nên bà day qua têm tr u mà n, cho ch sui ngh .Cách m t h i, bà K hi n l y kh n h t mè lau n c m t r i nói r ng: “Tôi không dè tôi vô ph c

n i n y! Tôi gi u ai ch gi u ch làm chi. Tôi sanh có m t chút con, tôi mu n cho nó c t v i ng i ta. H i nó còn nh , tôi lo cho nó n h c, t n hao bao nhiêu tôi không k . Nó i h c

thì tôi nhà lao tâm tiêu t , l p th ki m ti n s m ru ng mà cho con. Tè ra nó h c, báng nhi ph , không ra gì h t. Tôi ngh thôi con h c không c, thì c i v cho nó, ng nó có ôi

n lo làm n v i ng i ta. C i v r i, nó l i sanh ch ng hoang àng c i ch i hoài, không lovi c chi h t mà l i hân h i v n a. Tôi m c th ng con, thi t tôi bu n r u h t s c. H m nay tôitính qua nói chuy n nhà cho anh ch nghe, mà r i k au nên i không c. Tôi bi t tôi vôph c mà anh ch c ng vô ph c l m. Ph i tôi dè nó nh v y thì tôi có c i v cho nó làm chi.Mà thôi, vi c ã l r i, tôi xin anh ch th ng, h x giùm cho nó. Không bi t ch ng t i tu i hai

a nó xung kh c nên m i sanh chuy n tr c tr nh v y. tôi u ng thu c ít ngày tôi m nh r itôi ki m th y gi i mà coi tu i l i coi. Tôi th y h nh v y c ng hi m, v ch ng tr c tr , h làmám c i, xây phòng l i r i hòa thu n n v i nhau nh th ng.

Bà H i ng th y ch sui thi t tình mà l i bi t ph i, bà không n nói n ng nh , nên bà suy nght h i r i áp l i r ng:

- Ch ai thì c lo u ng thu c cho mau m nh. Chuy n s p nh sau r i s tính.- Ch qua sao ch không d t con T qua ch i?

- Nó c ng mu n i qua th m ch l m, ng c gì hôm tr c th ng T c m không cho nó quabên nây n a, nên nó không dám i.

- Th ng qu ó nói b y, h i nào mà gi n nó.- Th y nó h n nó lung l m. ng ít hay nói mà tánh ng g t. ng nghe nó i xô ánh

ch i con nh ng gi n nên ng c m con nh không cho qua l i n a.- Tôi coi b con T nó còn th ng th ng l m.

- Thì nó th ng ch sao, t i th ng k c c quá, ch có ph i t i nó âu… À, ch có hay vi cgì không?

- Vi c gì?- Con nh nó có nghén.

- y hay sao?- Á, t i v y ó, nên tôi không mu n cho nó i xe i c , s d n.

- u nó có nghén thì nó ph i ti p d ng không nên i xe.



- Nó dã d i t i ngày, ch ph i nó m nh m nh h i tr c, thì tôi bi u nó qua nuôi ch íta.

- Thôi, t ng là nó m nh thì qua ch i, ch nó nh v y thì qua làm chi.

Bà H i ng nói chuy n ch i t i x mát bà m i v .Ch sui v r i, bà K hi n càng bu n h n n a. Lúc nói chuy n v i ch sui, bà gi u, vì không nkhai h t cái t i c a con ra, ch t b a Th ng T r y v r i c u b lên xe mà i, thì c u i bi t

t, không có léo v nhà n a, bà K hi n au mà c u không hay, mà bà gi n, bà c ng khôngthèm sai ai i ki m.

u Th ng T i âu d v y?

u có i âu. C u lên M Tho, c u Tam Hòa khách l u mà ch i; c u có thèm i âu xa làmchi, mà c u không mu n v nhà ch .

u mê m n cô Hai H u, nên eo i theo v ch ng th y thông Hàng mà c y làm mai. Ban uth y thông Hàng nói r ng cô Hai H u ã ành c u r i, nh ng vì c u có v , nên cô không dám

n. C u nói c u ã b v r i, và c u c y th y thông trao l i l i r ng, n u cô ng c u thì c u thch c c u s làm cho cô c h nh ph c tr n i. Cách ít b a, th y thông a cho c u m tphong th mà nói r ng: “B a nay nhà tôi lên th m cô Hai H u và luôn d p nói giùm chuy ncho c u. Cô có g i m t cái th mà tr l i cho c u ây. Th nói chuy n gì không bi t. C u m ramà coi.Th ng T nghe nói cô Hai H u g i th thì c u m ng quá, l t t m ra mà c. Th nh v y:

“Th y T r t yêu d u i!Em không dè ph n hèn m n v ng v n y mà có ph c c th y chi u c . Em r t c m cái tình

tri ng y, ch ng bi t chi mà n b i, ch nguy n ôm kh i tình mà ch ch ng nào th y thi ung i n i tr thì em s xin v i th y cho em theo h u h , ng s m d ng chén c m, chi u róttách n c, cho ph tình kính tr ng b c v n nh .Em th quy t d u ph i ch n b c u em c ng ráng ch , song n u th y có lòng th ng thì xincho chút v t m n làm tin, ng khi nh nhau thì d ra mà nhìn, cho nguôi b t n s u phâncách. Vài hàng s l c, cu i xin quân t dung tình”. H.H.

Th ng T c m b c th coi i coi l i hai ba l n. Th y thông Hàng ng i li c m t dòm c u thìth y s c di n c u t i rói mà mi ng l i chúm chím c i. Th y bi t cá ã nh p m i r i, nên th y

i r ng: “Th nói sao ó c u?”. Th ng T li n trao cái th cho th y thông coi. Th y coi xongi th y tr l i và c i nói r ng: “Tôi oán hay hôn? Tôi th y b thì tôi bi t cô ã ch u r i mà.u cám n tôi hay không, h ?”. Th ng T g t u lia l a mà áp r ng:- Mang n l m. Ch ký tên mà vi t 2 ch H.H. là ngh a gì v y?

- u d t quá! Hai ch H ó là Hai H u ch gì.- À ph i. Mà không bi t th n y ch c vi t hay là c m n ai?

- bi t ch , có l c vi t, ch chuy n kín mà c m n ai.- Ch con gái mà vi t hay quá.

- Theo th ó thì c nói ch ng nào c u r nh rang, không có v , thì c s ng c u, d u ph ich n già c c ng ch , song bây gi c xin c u a cho c m t vài v t gì làm kni m. C nói nghe có tình quá. V y c u tính sao ây?

Th ng T ng i suy ngh m t h i r i nói r ng :



- u cô Hai không có bu c nh v y, tôi c ng không th v i v tôi c. k quá,ch u không n i. th ng th ng r i tôi s làm n n Tòa mà xin phá hôn thú. Bây gicho c m t v t gì làm k ni m, không bi t mua gi ng gì mà cho ây”.

u nói t i ó r i c u châu mày mà suy ngh n a. Th y thông Hàng nói r ng :- Mua gi ng gì thì c u li u, tôi có bi t âu. Nh ng mà cô Hai H u là ng i úng n, n u

mu n k ni m thì ph i mua cho x ng áng ch cho b y b c khinh d .- Theo ý th y, bây gi ph i mua v t gì?

- ni m cho àn bà con gái thì ph i mua n trang, nh bông tai, ho c cà rá, ho c dâychuy n, ho c vòng, mà th nào c ng ph i nh n h t xoàn coi m i c… Cha ch ! Màlàm nh v y coi úng, song ph i t n t i n m b y tr m.

- i! Có h i gì vi c ó; t n bao nhiêu c ng c mà. Th y xin phép i Sài Gòn m t b ai tôi ng mua ch i.

- c. Mà mua th h t xoàn ó tôi không hi u. nhà tôi nó th o l m, tôi m n nói v i mình.

- u c v y thì t t l m … B a nay th 5 r i; thôi th y xin phép tr c, s m m i m t,nh m th 7, mình i.

n hò xong r i, Th ng T ngh trong bóp ph i còn có 700 ng b c, s e mua không ,nên c u tính v nhà o b m mà xin ti n thêm.Vì c u b nhà i trót tháng, c u s m gi n mà không cho ti n, nên tr v c u êm ái l m, xe vôsân c u không dám bóp kèn, lúc vô nhà c u i giày không dám b c m nh. Phía tr c c a óngbì b t, c u ph i i vòng ra phía sau. Mà phía sau c ng v ng hoe, c u ngó quanh qu t th y có m tmình con Mang ng lui cui n u c m d i nhà b p, c u bèn b c xu ng h i r ng: “Má tao iâu, Mang?”

Con Mang áp r ng :- Bà không có n m trên ván hay sao?

- Không.- u v y thì ch c bà vô n m trong bu ng.

- i ch ng n y mà n m trong bu ng n i gì?- hôm c u i n nay, bà r u bà au, nên bà n m trong bu ng hoài.

- au gi ng gì?- Bà ho, r i nh c u nóng l nh.

Th ng T nghe nói au, mà c u không t d u lo s chi h t, c u l i chúm chím c i r i i ri tvô bu ng mà ki m m . C u khoát mùng th y m n m chèo queo, c u h i r ng : “Má au sao ómá?”.Bà K hi n m m t th y con, bà ráng ch ng tay ng i d y mà nói r ng :

- y i âu sao không i luôn i, còn tr v làm gì? M y tính v mà ch c cho tao gi n,ng tao ch t cho mau ph i hôn?

- i ch i mà.- Thì i ch i, ch ai nói m y i âu. Thôi, tao không bi t m con gì n a. i âu thì i cho

khu t con m t tao, ch t b ch t b i gì thì ch t ph t cho r i. kh n n n l m!



- Gi ng gì mà kh n n n!

Th ng T tính v xin ti n, ch ng dè m i út u vô nhà thì b m r y rà. C u ã nghe conMang nói t i c u i nên bà r u bà au, mà c u không thèm ý n câu nói y; c u c ngh trongtrí r ng m mình nên m qu u, không bi t làm sao mà xin bây gi .

u b ra ngoài tr c, i ngang qua bàn th cha, c u không thèm ngó; c u i t i hàng ba r ich p tay sau ít qua l i l i qua mà suy ngh : còn có 700 ng b c, n u mua h t r i l y gì màxài? Mà bây gi m ng gi n, làm sao mà xin ti n cho c? C u i m t h i r i c u tr vônhà trong; c u th y m ã ra n m trên ván, c u l i ng i m t bên mà h i r ng :

- Má au sao ó v y má?

- Tao au sao m c k tao; m y h i làm gì? M y có k n ai âu mà m y h i?- Má gi n thi t hay sao?

- Tao thù, tao oán m y, ch không ph i gi n mà thôi âu!- mà thù oán con cái gì!

- Tao m y ó là yêu, qu , ch không ph i là con. B i yêu qu nên m i theo màbáo i tao nh v y ó.

- Mà ch i r a hay là má ánh tôi t ý má. Má làm cho ã n gi n c a má i. Má mu nlàm sao tôi c ng ch u h t th y.

- Khéo nói li u m ng.- Thi t ch li u m ng.

Bà K hi n day qua ch khác, không thèm nói n a. Th ng T th y m ã d u r i, c u tính th ng th ng r i s òn , nên c u thay mát r i i ra v n mà ch i. n t i c u theo dã lã, ki mchuy n mà nói v i m . Tình m con ng h i gi n thì nói cho hung, ch không th nào mà d t

c, b i v y bà êm l n l n, tính th a lúc con bi t l i mà khuyên d nó.

Th ng T nh n d p y m i xin ti n, c u xin m a s b c tr c cho c u, r i ra giêng m góplúa ru ng h ng h a mà l y l i. Bà K hi n nghe nói t i b c ti n ru ng t thì bà phát gi n lên

i, nên bà h i r ng: “Tè ra m y v ây là v kh o ti n hay sao? kh n n n! M t ng xu c ngkhông c, ng có mong xin ti n tao n a. Thà là c a n y tao cho chó n”.

Th ng T xin ti n không c, nên c u ng m t êm r i sáng b a sau c u tr lên M Tho.n th b y, c u r c v ch ng th y thông Hàng i Sài Gòn. Cô thông bày mua m t mi ng m

ai dông v i m t chi c cà rá nh n h t xoàn, hai món giá n m tr m r i. Chi u tr v M Tho,u trao y cho cô thông và vi t m t cái th r i c y cô em a giùm cho cô Hai H u, cô

thông i m t h i r i tr v nói r ng cô Hai H u c th và k ni m thì cô m ng l m, cô l icó g i m t cái kh n mu soa l a c a cô thêu cho c u làm tin. Th ng T l y kh n d ra coi r i

u x p b túi, b trân tr ng hân hoan vô cùng.êm ó Th ng T than v i th y thông r ng c u h t ti n, không bi t làm sao cho có vài ngànng b c mà xài. Th y thông nói r ng bây gi c u có t tình v i cô Hai H u, không l n ông

Giáo Chu t mà vay n a, v y th y ki m Chà-và mà vay giùm cho c u. Th y thông là ng i long gi i, b i v y th y lo trong vài ngày, xin giùm sao l c chúc ngôn, a b , r i Th ng T em

th cho Chà mà l y hai ngàn ng b c d nh ch i. Th ng T có ti n r i, c u có c n gì mà vnhà n a, b v y m r u, m au, thì m ch u, c u xài, c u ch i, thì c u vui!

t Quy n I



Con Nhà Giàu Bi u Chánh

Quy n II(8)

Xin v ph i tr ng b ng c nh lu t nh, thì tòa m i lên án mà h y hôn thú. Theo nh l ia th y thông Hàng c t ngh a lu t H thu c v ng i Annam ban hành n m 1883, thì tòa cho là khi nào ng i àn bà có ph m m t l i trong m y l i n y:

1) y trai ch ng b t c có b ng c ;2) nhà ch ng mà tr n;3) ánh p cha m ch ng ho c các ng i tr ng th ng khác bên ch ng;4) Ph m t i b tòa hình k u án làm m t danh giá.

Ví nh ng i àn bà không có ph m m t l i nào trong m y l i y, mà ch ng c ng mu n xin11, thì ít n a ph i ki m b ng c ch rõ ràng v mình ho c b t k nh v i công cô, ho c hay ng i

lê ôi mách, ho c có tánh gian gi o tr m c p, ho c ghen t ng làm náo ng trong gia ình,ho c có t t b nh không th sanh con n i dòng cho ch ng c. Mà ph i nh h v ch ng h i m i

i nghèo nàn, bây gi tr nên giàu có, ho c ng i v ã có ch u tang cho cha m ông bà bênch ng 3 n m, ho c ng i v không còn cha m bà con mà tr v n ng d a c, thì Tòa khôngch u cho b .Th ng T suy xét ra thì v mình không có ph m m t cái l i nh nào trong m y cái l i c a th ythông Hàng k ó. Bây gi ph i làm sao? Th y thông Hàng nói ví nh v ch ng ng tình d tnhau n Tòa xin thì c, song làm nh v y là khi nào c i v n cho c ít n a là 2 n m

p lên, và ng i ch ng ph i trên 25 tu i, còn ng i v ph i tròn 21 tu i thì m i c. Làm thy c ng không c n a, b i vì v ch ng c u m i c i có m y tháng, ch ng m i có 19 tu i, vi có 18 tu i mà thôi.

Th ng T còn ng lo li u v s v , thì ngày T t ã g n t i, ng nào thiên h i chng d p d u, nhà nào ng i ta c ng d n d p loa n T t. Nh ng b n ch i b i có l h c ng ngh s a so n n T t, nên m y khách s n t u l u coi v ng hoe. Th ng T bu n, nên s m m i ba

i T t, c u tr v nhà.Bà K hi n h m nay không th huy t n a, nh ng mà n ch a bi t ngon, n m không mu n ng ,nên hình d ng m nhách, n c da mét xanh.

a 30 T t, th y Ban bi n Chí lên coi bi u tá n tá th quét t c nhà c a, chùi lau bàn th .Th nng T v th y trong nhà l ng x ng thì c i mà nói r ng: “Anh Hai, nh làm coi c quá!Tôi nói tôi v ng coi d n nhà n T t, té ra nh làm tr c tôi ch !”. C u m n tr n v i anh r i ith ng vô nhà trong mà h i m r ng: “Má có i ch T t hay không má? H ng, cam n m naynhi u quá. D a h u c ng nhi u n a, mà tôi nghe nói h bán m c h n m i n m”. Bà K hi n nghcon vô tình vô ngh a, mình au nó không nhà mà nuôi, i ã thèm r i v nó c ng không thèm

i th m coi mình m nh hay ch a, b i v y bà gi n bà không thèm nói i nói l i m t ti ng chit.

Th ng T thay mát xong r i tr ra ngoài tr c ng i nói chuy n v i anh. Th y Ban bi n Chíth y nhà d n d p ã g n r i, mà l i có em v n a, nên th y i nón tính i v , chi u r i s lêncúng r c ông bà. Th ng T i theo anh ra c a r i h i anh r ng:

11 Ly d



- Anh Hai, lúc n y anh khá hay không, anh?

- Làm gi ng gì mà khá?- Tôi nghe nói anh có m c n ph i hôn?

- Em h i chi v y?- i cho bi t v y mà.

- Có m c chút nh, ch sao cho kh i c.- Anh m c n anh làm sao anh tr ?

- Thì th ng th ng l n h i tr cho ng i ta ch bi t làm sao?- Anh mu n có ti n tr n hôn?

- Làm sao mà mu n c?- Tôi mu n hai anh em mình nói v i má mùa n y ph i cho anh em mình góp huê l i

ng h a và ph n th c luôn h t th y. Má ã có ph n d ng lão r i, còn h ng huê l ii ph n th c c a mình là ngh a gì.

- Thì em nói v i dì i.- Tôi nói m y l n má c r y tôi hoài. âu bây gi anh nói th coi.

Th y Ban bi n ng suy ngh m t h i r i nói r ng: “Thôi, mai có con Ba nó v r i em xúi nónói”. Th ng T g t u áp r ng: “ c, mai ch Ba v m ng tu i, tôi s xúi ch nói.Mi n là ch kh i u, r i tôi ti p cho”.Thi t qu s m m i mùng m t T t có cô Ba Tr n Th Nga v i ch ng là H ng ch Hà Trung H u

d i Ch G o lên m ng tu i. Hai v ch ng ghé nhà th y Ban bi n Chí tr c. Th y Ban bi nem m y l i c a Th ng T nói hôm qua mà thu t l i cho em gái nghe. Cô Ba Ng c nói r ng:

“D u nó không xúi tôi c ng nói. Không ph i tôi ham n, ng t vì chuy n c quá, nh n làm sao choc. Anh ngh ó mà coi, cha m mình làm m hôi xót con m t m i có s nghi p ó. Bây

gi anh em mình không c h ng, cho ng i d ng h giành h n h t nh v y, mình nínc hay sao? Cái ng i mà bày m u thi t k ng gi t gia tài c a ng i ta nh v y, ông tr i

nào mà cho h ng lâu dài. V y ch anh không có nghe chuy n bà C nào d i Gò Công ó, bng t h t gia tài c a con cháu bên ch ng mà cho con r b , tè ra ông tr i có con m t,

th ng r b n c có ít n m r i au h ng c t l i mà ch t, n không c, b ru ng t l i chothiên h h ng, mà l i còn mang ti ng x u v i i n a ó sao”.

ng ch H u nghe v nói nh v y thì can r ng: “Ý cha ã nh nh v y, thì mình ph i v ng,ch nói làm chi cho mích lòng. i nh n ngh a m i quí, ch b c ti n ru ng t mà quí gì. ãbi t mình c nên mình ph i nói, nh ng mà nói ra thì chi cho kh i ng t i vong h n c a cha.Thôi, nín thinh làm ra l p khác mà n t t h n.

Cô Ba Ng c c i g n r i áp r ng: “Mình làm Ph t c thì mình làm, ch tôi còn v ng h ngtr n, tôi t bi không c”.

Nói chuy n ch i m t lát r i v ch ng Ban bi n Chí v i v ch ng H ng ch H u d t nhau lênnhà th mà m ng tu i ông bà. n Xuân nh t bà K hi n c ng ph i ráng m t g u thayqu n i áo, nh ng mà o nhà không yên, nên bà ch ng có chút chi vui v .

ng tu i ông bà xong r i, cô Ba Ng c h i bà K hi n r ng:

- n y sao co dì m d v y dì?- Dì au g n 2 tháng nay không m sao c.



- Dì au sao ó?

- cái th ng ti u qu trong nhà nó làm cho dì bu n r u, nên m i mang b nh. C i v ch t cho nó, nó l i làm phách, nó ánh ng i ta r i b tr v b n nây. Ng i ta theo qua,

nó l i xô i ng i ta n a. X a rày nó lên n d m n m d m y nhà ng trên M Thong theo theo m; nó m i tr i v h i hôm qua ó a. Dì ngh thi t ng vô ph cm, nên v a m i nh m m t là con ã h r i!

- u v y thì T t n y con T không có v bên n y.

- Nó ã ánh i con n r i nó có thèm qua b n n a âu mà con n dám qua. X a rày dìc có b nh, dì c ng không i qua b n c mà nói ph i trái.

- Th ng T nó còn kh d i, ham ch i b i, dì trong nhà dì ph i d y nó, ch dì nói t i chatôi vô ph c, r i dì b ph cho nó h sao c.

- Nó có m x a gì n ai âu mà r n d y. Dì nói nó g t ngang luôn luôn. Thôi, dì lo thândì; dì không k con cái gì n a h t. kh n n n, nó mu n xách b thây k nó.

- Không bi t ch ng t i nó không ng con bác H i ng Th ng, mà dì ép nó, nên bây gi ch ng nó m i tr c tr . Dì ph i tính làm sao, ch dì gi n l y dì nói v y sao c. Nó i dì mà dì không d y d k m ch , dì nó h , thì dì có l i v i cha nhi u l m.

Bà K hi n ã bu n r i, mà bà nghe m y ti ng gay g t c a con gh nh v y, thì bà l i càng bu nn n a, nên bà ng i l ng thinh.

Cô Ba Ng c b c l i têm tr u mà n và nói r ng: “B a nay có anh em tôi v m t, v y xinphép dì cho tôi nói chuy n nhà m t chút; cha m t mà cha ã có chia ru ng t cho các con,

a nào có ph n a n y. Dì thì c ng có ph n d ng lão nh m y anh em tôi. Nay lúa h g t g ni, v y xin dì so n t tá coi ph n c a ai thì giao cho n y ng có góp lúa ru ng, k o tá n h

làm hao h t h t”.

Bà K hi n châu mày ng m ngh m t lát r i bà áp r ng:- Theo t chúc ngôn t ng phân, thì dì n huê l i h t th y ru ng t cho t i ch ng nào dì

ch t, các con m i h ng c. Chúc ngôn nh v y, mà con Ba bi u giao t tá, giao làmsao c.

- a là c a cha m tôi làm ra. Lúc cha tôi n y u dì òn âm m u ng cha tôi làm chúngôn nh v y. Bây gi thi t dì nh t nh t h t gia tài c a cha m tôi mà n m t mìnhhay sao?

- i ý ng nh nh v y, ch dì mu n sao c. Sao h i ng l p t ng phân, con Bakhông bi u ng s a l i, ký tên h t, r i bây gi nói cái gì?

- ! Dì nói x c h ng tôi làm chi! T i tôi th ng cha tôi l m nên m i ký tên, ch khôngph i tôi d i âu. Xin dì hãy suy ngh l i: c a cha m ng i ta làm m hôi xót con m t,mà ng i ta không c h ng; còn mình là ng i d ng không có công lao chi h t, màmình âm m u t h t mà n, thì n sao cho b n. Tôi ã có th y nhi u cái g ng r i, nkhông c âu dì.

- Bây gi con Ba nó r a tôi ch .- Không ph i r a. Tôi nói chuy n cho dì nghe v y, ch ai mà dám r a dì. Dì c ng bi t tôi

không ph i nghèo c c gì nên v ây mà òi gia tài. Tôi nói là vì vi c chung, vì l ngay.Dì ngh ó mà coi, anh Hai tôi là tr ng nam, mà dì âm m u làm cho ph n n c a nhthua ph n c a th ng T , cái nhà th nh không c . Dì làm nh v y không c nh haysao? ã v y mà dì không cho nh lãnh huê l i ph n n c a nh n a, thì nh l y chi mà tr

tr n n cho ng i ta. Dì ph i xét l i, không nên ác quá nh v y.



Bà K hi n ng i l ng thinh.

Th ng T nãy gi ng i nghe ch không nói chi h t. Ch ng th y m d u r i c u m i xen vô mànói r ng: “Ch Ba nói ó ph i l m. Ví nh má có g t gao, má không cho huê l i ph n th c, thìmá c ng ph i cho n huê l i h ng h a, ch má giành h t sao c. Má ôm t i huê l i h ng

a n a thì anh Hai l y gì mà cúng qu y ông bà?”.

Bà K hi n tr n m t ngó Th ng T mà m ng r ng: “Th h c ng xen vô nói chót chét.Khôn d à! Tao cho, tao cho th ng Hai n huê l i h ng h a. Tao cho m t mình nó mà thôi,ch tao không cho m y âu mà nói ch n r n. Giao huê l i h ng h a cho m y ng m y cúng

y con m y th ng m, ch m y cúng ai”.

Th ng T qu u m t áp r ng:- Má không giao cho tôi sao c.

- , tao không giao, m y có gi i thì i ki n tao i.- x a má h a má giao, bây gi má ch i hay sao?

- ng m y t t kìa, ch m y theo àng m bây gi m t h t lúa tao c ng không cho.Th ng T rùn vai ng d y b i ra phía tr c. Cô Ba Ng c bèn ti p mà nói v i v i m gh

ng:- Tôi có c n gì xin huê l i h ng h a cho anh Hai tôi âu, b i vì huê l i y t nhiên dì

ph i giao, ch không l dì giành mà gi m tôi c. Tôi nói nãy gi ó là nói huê l i vph n th c kia.

- Tôi mu n cho ai n ph n nào tôi cho, b ng tôi không mu n thì thôi, không ai ép tôi c.Ai có nói c thì lên Tòa mà ki n.

- Dì ng có thách mà. N u i ki n ra gi a Tòa, tôi nói dì càng thêm x u h , ch t t gìó mà mu n cho tôi ki n.

- Tôi x u thì h c ng không t t gì.- là ai?

- Bi t âu.Th y Ban bi n Chí v i H ng ch H u th y cô Ba Ng c mu n nói h n, s ng i nói d n lân r isanh r y, nên ra d u cô v . Th ng T thay r i l y xe ch y theo xu ng nhà th y Ban bi n.

y anh em ng i nói chuy n v i nhau om sòm, mà ch ng nghe chuy n gì khác h n là chuy ngia tài. Th ng T nói r ng: “Tôi c ng bi t má tôi thâu huê l i thì có ích cho tôi, b i vì thâu màtích tr ó, thì ngày sau tôi h ng, ch ai mà vô ó. Nh ng mà tôi không tham b y nh v y.Ru ng t là ru ng t c a cha, ba anh em mình là con h t th y, thì ph i h ng ng v i nhau,có l nào tôi giành gi t mà n t i ph n c a anh Hai và c a ch Ba n a. Tôi có nói v i má tôihoài, tôi bi u cho n h t th y i. T i b ng má tôi tham quá nên m i d c d c ó. H i c i v chotôi c ng v y a. Th y ng i ta giàu, nên mu n em nhét tôi vô ó ng n c a. Làm chi v ykhông bi t. Ph i thì thôi, ch giàu nghèo là ngh a gì”.Cô Ba Ng c nghe em nói hành m , nh ng mà câu nói nào c ng có ý ngh a, b i v y cô khuyên

ng: “Chuy n gì em cãi v i dì thì em cãi ch còn vi c v ch ng thì ch khuyên em ng có cãii vì ch bi t hai v ch ng bác h i ng hi n c l m, mà tánh n t con T c ng d th ng n a.

Em có v nh v y, thì là có ph c l m r i, em không nên tháo trúc”.Th ng T l c u áp r ng:



- Không có c ch Ba à. Tôi bi t v tôi th ng tôi l m, nh ng mà tôi th ng nó khôngvô.

- i sao v y?

- i không ph i duyên n , hay là t i sao không bi t.- Sao em bi t không ph i duyên n ? Em ng có nói nh v y. Thôi s n ây em ch y xe

qua m ng tu i cha m v em i.- Ai i âu v y cho c. M c c l m nà. Tôi i nó r i, bây gi còn l t qua thì coi sao

c. Tôi tính n T t r i, tôi c y ng i ta nói v i nó vô n xin Tòa phá hôn thú choi. Tôi mu n cho nó vô n d h n, ch tôi vô n s Tòa b t b khó l m.

- È! ng có nói b y nà. Gi ng gì mà phá hôn thú!- Thì v ch ng không hòa thu n, t t h n là phá hôn thú ph t cho r i, ng nó l y ch ng

khác, tôi c i v khác mà làm n ch sao.- Em ng có nói nh v y. V ch ng còn nh , sao kh i n n chút nh. N u m i ng i

r y l n v i v u xin h t th y, thì ch t ng ch ng còn c p v ch ng nào h t.- Ch không hi u chuy n c a tôi, sau r i ch s bi t.

- Ch không c n hi u chuy n c a em làm gì. Ch mu n v ch ng em thu n hòa v i nhaumà i thì t t h n.

- Tôi coi th không c.Th y Ban bi n v i H ng ch c ng ti p v i cô Ba Ng c mà khuyên Th ng T ph i i m ngtu i bên v , Th ng T nh t nh không ch u i, c ó n u ng, nói chuy n ch i hoài. n x

ch ng H ng ch H u t mà v . Th ng T không cho i xe ng a, theo ép ph i lên xe h icho c u a v Ch G o.



(9)

n T t r i, Th ng T c ng l n qu n trên ch M Tho, ch không ch u v bên v , khôngch u nhà, mà c ng không mu n i ch i n x nào khác. Ch ng ph i M Tho có th ng c nhhay là có cu c vui gì n n i c u mê m t không th n i ch n ra kh i c. C u n M Tho là

i M Tho có cô Hai H u, c ng nh cây kim a bàn c xây (xoay) v h ng b c là t i tánh ch tc á nam châm g n n i u cây kim ph i ngó h ng b c mà thôi. Ví nh trong lúc n y mà ông

Giáo Chu t d i nhà xu ng M H i, thì có l c u tr v M H i ch không lên M Tho làm gì.t bu u chi u, Th ng T ch y xe i ch i m t vòng ngang nhà cô Hai H u, r i c u tr v nhà

hàng ng i u ng r u c m ch ng mà ch th y thông Hàng. Có m t a nh ôm nh t trình i bán,nó ghé l i bàn c u ng i mà m i: “Mua nh t trình, th y. Nh t trình b a nay hay l m!”. C u vì cáiti ng “th y” nên móc túi qu ng ra m t c c b c mà l y m t t nh t trình. C u m nh t trình ra,

t qua l t l i, th y có hai ch l n “ tín”, c u bèn c nh v y:

“ n báo l y làm vui m ng mà nghe tin M. Ngô Th a K , phó l c s Tòa s Sài Gòn là anh emn h c c a b n báo T ng lý, ngày 25 tháng giêng n y s làm l giao duyên cùng cô Tr ng Thu, là ái n c a ông Tr ng V n Chu t, c u giáo s M Tho.n báo c u chúc cho Ngô-Tr ng hai h s c c m h o hi p, n i tóc tr m n m”.

Th ng T c bài y r i thì m t mày tái lét, c p m t chóa lòa, m hôi d m d , tay ch n b nn. C u ng i không c nên buông t nh t trình trên bàn mà ng d y, ng bàn ngã ly r u,

ly b , r u ch y t g ch. Th ng b i l t t ch y l i, m t tay l y t nh t trình, m t tay l mmi ng ly b . Th ng T châu mày, ch ng n nh ng mà ngó.

Th y thông Hàng ngoài b c vô, mi ng c i ng n ngo n, v vai Th ng T mà h i r ng:“Gi n ai mà r u p ly ó?”

Th ng T x m t, b c l i gi t t nh trình trên tay th ng b i và a cho th y thông H ng vàch bài “H tín” mà nói r ng: “Th y c thì bi t cái gì v y h ?”.

Th y thông H ng ng c d t bài r i th y kéo gh mà ng i, tay x p t nh t trình l i r t kng, mi ng th y nói ch m rãi r ng: “Cái gì mà k v y kìa! C ã h a v i c u ch c ch n quá,

mà sao bây gi l i l y ch ng. B ng àn bà con gái thi t khó do!”.Th ng T châu mày x m t, i qua i l i, giày khua c m c p trên g ch, r i c u gi t t nh ttrình x p b túi và nói r ng: “ kh n n n, vô h u, nó mu n nh v y r i nó coi”.Th y thông ngó c u lom lom mà h i r ng:

- u tính sao bây gi ?- Tôi lên Sài Gòn tôi m n nh t trình n hành b c th nó g i cho tôi ó, làm nó mang x u

cho bi t ch ng.- u ch ng nên nóng n y l m. Nó có ti n, mà bây gi nó l y ch ng thông th o lu t n a;

th ng th ng mà tính, ch làm b t t nó ki n th di n mình mang kh n.- Tôi nói bông lông, ch tôi nói ch danh nó làm chi mà s nó ki n.

- u c u nói bông lông thì làm sao cho nó mang x u c?- y bây gi làm sao?

- Tôi bi u th ng th ng r i s tính.- Còn b n n m b a n a ch ng c i nó, th ng th ng cái gì …N y tôi tính nh v y: tôi em

cái th tôi m n th ch p hình h ch p l i r i tôi g i theo ki u th ph t cho th ng ch ng



nó m t cái c ch i. H ch ng nó c th , mà th y trong nh t trình nói n a, thì t nhiênnó hi u. Làm nh v y c hay không?

- Không c. C u làm v y thì c u b ki n th di n li n.

- Nó có bi t tôi âu mà ki n.- Nó ki n nhà nh t trình thì lòi c u ra ch gì.

- Tôi d n tr c nhà nh t trình ng ch tôi.- Tr i i! C u nói chuy n nghe d nh ch i. C u n hành m t b c th quan h nh v y,

làm ph m danh giá m t con ng i gái nhà giàu mà l i là v m t ông phó l c s , n u c ukhông lãnh trách nh m thì nhà nh t trình nào dám in.

- Tôi ch u ti n cho h .- Gi i l m c u ch u m t vài tr m ng b c, r i ng i ta b ki n th ng th di n m t ôi

muôn, ch t ng i ta còn gì.- Thì nó vi t th cho tôi, nó th th t s làm v ch ng v i tôi, bây gi nó l y ch ng khác,

tôi in th cho thiên h bi t cái thói vô h u c a nó ch i, nó ki n tôi sao c.- Nó vi t th riêng cho c u, ch nó có cho phép c u n hành vào nh t trình âu. ã v y mà

nó không có ký tên thi t, ch ng c u n hành vào nh t trình và c u nói nó, r i nó ch i c ui làm sao?

- Ch nó vi t, bây gi nó ch i sao c.- Sao c u bi t ch c ch trong th ó là ch nó vi t? Ví nh nó m n ai vi t, r i c u làm

sao? Con Hai H u khôn ngoan l m, ch không ph i nh con gái khác âu. N u nó m ivi t th cho c u không y m t tháng nay, mà nó tr lòng ng ch khác, thì tôi ch c thó không ph i ch nó vi t âu.

- y ch bây gi làm sao? Tôi cho nó n m sáu tr m ng b c n trang làm k ni m,bây gi nó eo ng cho ch ng nó ng m thì t c tôi quá mà! Tôi gi n là gi n cái ó, ch

t con àn bà b i c b c tình nh nó, tôi không sá gì.

- Thôi, có ng i ta vô u ng r u n a kìa, ng có nói ng i ta nghe. m t lát n a vônhà tôi, r i tôi s tính cho c u.

Th y thông kêu b i em r u l ng x ng, Th ng T ch b , c ngó s ng ra ngoài ng, khôngng r u, mà c ng không nói chi h t. Th y thông u ng ã r i m i d t nhau i n c m Tây.

n 8 gi t i, th y thông m i d t Th ng T v nhà. Th y l y bài nh t trình mà c cho vnghe, r i h i t i sao cô Hai H u nói nh v y mà bây gi làm nh v y, và r y v bi u ph i lên òi

k ni m l i cho .Cô thông H ng nghe rõ u uôi, cô c ng gi n l m, l t t vô bu ng l y áo en dài mà b n, l ykh n l a tr ng v t vai, tay gài nút áo, chân b c lên xe kéo, mi ng nói láp dáp r ng: “ tôi lêntôi m ng cho nó bi t m t tôi. Nó g t ai ch g t tôi sao c”.

Th ng T v i th y thông Hàng ra ng i lên i xu ng mà h ng mát ng i cô thông. G n10 gi cô thông m i tr v . Cô ngó th y ch ng thì cô ng ng xe nh y xu ng và móc b c c c trti n xe và nói r ng: “Tôi nhi c nó ã i. Nó khóc d . Vô ây, vô nhà tôi nói cho mà nghe”.Ba ng i u i ri t vô nhà. Cô thông bèn thu t r ng: Cô lên nhà ông Giáo Chu t, th y có m t ítng i ang lau chùi bàn gh s a so n ám c i. Cô ng i ch i m t h i r i ng t nh cô Hai H ura sân, cô h i t i sao ã g i th , nh n mi ng, th th t giao duyên k t tóc v i c u T mà bây gi

i l y ch ng. Cô Hai H u khóc t m t c t m t i mà nói r ng cô b ông Giáo g ép, cô không ng,



ông òi th t h ng th t h u, c c ch ng ã cô ph i thu n tùng, nh ng mà cô th th t cái tình cô ii c u T d u cô ch t c ng không phai l t, n u ki p n y cô không làm v c u T c, thì cô

nguy n ki p sau cô s làm thân trâu ng a mà n b i. Cô thông gi n nên cô nhi c m t h i, tráchcô b c tình b i c. Cô Hai H u khóc lóc n n n xin th ng giùm ph n cô, n u c tình thì m thi u, n u c hi u thì m t tình, bây gi cô nh ng i không h n, b i v y cô xin c u T ngphi n cô tôi nghi p. Cô thông l i nói cô có òi k ni m l i, thì Hai H u nh n l i xin c u T

cho cô gi mà làm d u tích, b a nào cô bu n cô l y ó ra xem c ng nh th y c u T v y.

Cô thông thu t l i, mà lúc cô m ng nhi c thì cô lên tay tr n m t, lúc Hai H u khóc than thì cô rau th ng, cô làm cho Th ng T t ng t ng cái cu c hai cô nói chuy n nh th y tr c

t, b i v y c u ng lòng, c u l y kh n lau n c m t, và c u nói r ng: “Không ph i tôi ti cy món . tôi cho r i có l nào tôi òi l i. Tôi t c là t c cô Hai H u l y ch ng mà c

không cho tôi bi t tr c … Tôi s tôi ph i ch t. Tôi bu n quá, bây gi tôi có bi t cái gì là vuia âu …”.

Cô thông th y Th ng T au n vì tình cô b t ng lòng, nên cô nói r ng: “Không ph i conHai H u nó không th ng c u. Tôi bi t nó th ng l m ch , ng t vì ông Giáp ép quá, ph n nó làcon, nó cãi cha sao c. C u ph i ngh cái ó mà dung ch cho nó. i! Mà con Hai H u c ngkhông quí gì ó mà ti c. tôi ki m làm mai cho c u m t ch còn l ch s , còn khôn ngoan b ng

i nó n a. Ch em b n c a tôi không thi u gì. C u ng bu n gì h t. Nó v cha nó, nó khôngngh n mình, th nh v y mà bu n gi ng gì”.

Th ng T th ra mà nói r ng: “N u cô Hai H u xa tôi, thì t rày s p lên tôi không thèm ngóàn bà con gái nào n a h t”. C u nói d t l i r i ng d y cáo t mà v . Th y thông Hàng t ý

mu n i ch i v i c u, C u l c u nói r ng c u v M H i, c u không mu n i ch i n a.Th ng T lên xe i r i, th y thông Hàng ngó v và c i và nói r ng:

- m ngoái c u T có nói v i tôi r ng c u là con nhà giàu, nên ph i ch i b i ng h ckhôn. M y tháng nay tôi cho c u h c c vài bài r i, không bi t c u có hi u ng ghivào trí hay không.

- Tôi s c u nóng gi n, c u lên nhà ông Giáo c u làm r y r i b chuy n quá. Té ra êmc c ng khá.

- Dám làm r y âu. N y, mà mình ng có eo ó, r i c u ngó th y thì k l m a.Th ng th ng nguôi ngoai cho c u quên r i s em ra c ng ch ng mu n gì.

- Mình t ng tôi d i hay sao?

- Không, tôi d n h v y mà! C u h o mèo l m. ít b a c u ngui ngoai, c u h t nh conHai H u, r i mình ki m a nào b nh b nh mình c t cho c u. Cái b t ng ó h r chnào thì mê ch n y, d c t va12 l m.

- Mình ó cho tôi. Tôi có tính r i. tôi c t con Ba V nh T ng cho c u ch i.

- Con Ba nào?- y! Mình không bi t âu. ng có h i th m.

- Mình s tôi tò mò hay sao mà gi u tôi?- Bi t ch ng âu.

Th y thông c i r i óng c a i ng .

12(gi ng Tri u Châu: i-a) nó, anh y.



Ng i ta móc túi m t l n r i, bây gi ng i ta tính l t da n a, mà t i nghi p cho Th ng Tquá, c u không hay không bi t chi h t. C u th t tình vì cô Hai H u, c u tr v nhà n m dàu dàukhông mu n nói chuy n, mà c ng h t mu n i ch i n a. Ch chi bà K hi n bi t tâm lý, bà th alúc con ng th t chí th t tình, bà khuyên gi i mà d t con tr vào ng ph i, thì có l Th ng

n n n th ng l i v nhà, r i t bi t m y cu c hoang àng, mà vui thú m m nhà giàu nhthiên h . Ng t vì bà có ti n ch không có h c, bà bi t c ng con mà không bi t d y con; ã v ymà con nó làm quá b ng bà r i, m y tháng nay bà gi n l y tính b ph , bà lo d ng b nh, chkhông mu n nói t i con n a, b i v y con i bà không c n, con v bà không h i, con bu n m ccon, bà không thèm bi t t i.

Th ng T n m nhà bu n b c, c u m i nh t i s n c u vay c a ông Giáo Chu t, tháng giêngy ph i tr v n và l i m t ngàn b n tr m ng. C u vay 2 ngàn c a Xã tri13 , ph n thì b nó

ch n l i tr c, ph n thì b th y thông Hàng m n h t ba tr m, ph n thì c u xài b y b , bây gicòn tám tr m m y. S y em mà tr cho ông Giáo Chu t thì không ; mà tr r i còn ti n âumà xài.

u lo tính vài b a r i c u n n n v i m xin s lúa ru ng h ng h a ng bán mà tr n . Lúc ytá n ng ch lúa ru ng t i ong n m n p. Bà K hi n không thi u gì lúa, nh ng mà bànghe con nói hai ti ng “tr n ” thì bà gi n quá, bà d n không c, bà la r y om sòm. Bà nói:“M y ta r p14 theo phe th ng Chí v i con Ng c thì xu ng nhà hai a nó mà xin ti n. L i còn nóixin lúa ng bán mà tr n ! M y m c n h b tù m y cho m y bi t ch ng. Lúa c a tao, taokhông cho ai h t nào h t”.Th ng T x m t rùn vai, không thèm nói i nói l i.

Bà K hi n au v a m i khá khá, mà bà gi n con n a, b i v y êm y bà ng không c, phátth huy t l i r i n m m t.

Con Mang l t t ch y r c th y thu c c m huy t c, nh ng mà ch ng m t c ng còn hoài.n n y Th ng T nhà, th y m au rõ ràng, bi t ch ng b nh hi m nghèo, nên có s c lo s

chút nh. C u x r l i c a bu ng v i ông th y thu c và m y a , mà c u không bi t nói m tti ng chi cho m vui lòng. H bà K hi n th y m t c u thì bà nói: “M y gi t tao. Tao bi t mà,

y mu n gi t tao cho ch t ng m y phá s nghi p n y. Tao ngh thi t tao ti c công tao m yquá”.

Th ng T b i ra ngoài không dám tr l i.Bà K hi n m t luôn t i ba b a, th y thu c làm h t s c mà không bi t ph ng chi làm cho bàkh e c.Th ng T sai th ng Ng xu ng nhà báo tin cho th y Ban bi n Chí hay. Th y Ban bi n ch y lênth y m gh b nh n ng, m i sai ng i i cho em r hay. Cô Ng c v n h n m gh hoài nên ctin cô không ch u i th m. H ng ch H u r y v , nói r ng ai qu y m c ai, mình không nên l yqu y mà tr qu y, b i v y cô Ba Ng c m i ch u i v i ch ng lên M H i.Cô Ba Ng c tuy gi n, mà lên t i nhà th y b nh m gh nh v y thì cô ng lòng, nên khuyên anh

i ch ng i r c th y thu c Tây, ho c may có c u c hay không. Bà K hi n bi t trong mìnhnh nhi u, không th kh i ch t, b i v y bà c n không cho r c th y thu c Tây. Bà th y con

gh , con ru t có m t thì bà khóc mà nói r ng: “C ng vì th ng T mà tao ph i mang b nh ây;mà c ng t i tao th ng nó quá nên m i ra c i nh v y. Th ng Hai v i con Ba, b c l i g nây cho dì nói chuy n: Dì g i th ng T l i cho hai con. Hai con ráng th ng giùm em; n u hai

13 (Chetty) là tên m t giòng h l n mà c ng là tên m t hi p h i l n c a n . Chà Chetty hay Chà Xã tri Vi tNam là nh ng ng i n n i ti ng cho vay n l i c t c .14 toa r p



con phi n dì, s ngày sau nó không có c m n. Tuy nó khác m , song nó c ng m t máu m t th ti hai con: V y xin hai con dìu d t giùm nó, ch nó ngang tàng mà kh d i l m …”

Bà K hi n nói t i ó r i bà m t ng t, không nói c n a. Cô Ba Ng c v i Th ng T nglòng nên hai ng i khóc d m d .Th y Ban bi n khuyên r ng: “Xin dì an tâm. Em c a tôi, n u tôi không th ng nó thì th ng ai.Dì còn thì tôi ph i cho dì d y d nó. N u r i dì theo ông theo bà, thì tôi là l n, tôi ph i b o

c nó ch sao. Dì u ng thu c cho mau m nh, ng lo vi c chi h t”.

Bà K hi n t ý mu n th y m c con dâu. Cô Ba Ng c l t t sai ng i ng i xe qua ch Ông V ncho v ch ng ông H i ng Th ng hay và xin r c cô Ba M nh.

Bà H i ng Th ng i v i con gái qua li n. Bà K hi n th y m t dâu thì bà khóc. Bà kêuTh ng T l i g n mà nói r ng: “V con áng l m. Con ph i th ng nó. L i má khuyên con âylà l i chót. Con ph i nghe má, ng có cãi”.Hai v ch ng Th ng T khóc h t.

Bà K hi n t t h i! …

** *



(10)

Công vi c làm nhi u khi nên h là t i may r i, ch không ph i gi i d . Cách i c ngy, nhi u khi i ng ph i hay là i ng qu y là t i v n h i khi n xuôi, ch không ph i t i ý

ng i quy t nh.

Tr n Th ng T là ng i t nh c m c ng, nên quen thói ng nh, ch ng úngtu i i h c, m út nhét ti n nhi u nên quen tánh n ch i; mà lúc nào c ng v y, cha thì m cch m lo làm cho s nghi p càng l n thêm, m thì m c thi t k gi t gia tài c a con, b i v y c uch ng h c nghe ti ng d y d v o làm ng i. Khi c u b c th nh t vào ng i, làkhi c u c i v , khi cái óc c a c u tr ng l ng, cái lòng c a c u trong veo, c u không hi u thnào là ph i, th nào là qu y, c u không dè ng i sao là nên, ng i sao là h , c u ch bi t c u làcon nhà giàu, c u có vài tr m m u n, c u có s n m t tòa nhà ngói, r i c u t ng c u h n thiên

h t th y, ai làm trái ý c u thì c u gi n, ai không chìu lòng c u thì c u h n. Vì t i tâm tánh c unh v y ó, nên c u không bi t th ng yêu v , mà r i c u l i th t k nh th t hi u luôn v i m

a.

Tuy v y mà ch n tánh c a c u c ng có ch t t: 1. C u bi t th ng nhà nghèo, nên n m tr c c uchia ti n cho trò Khá; 2. C u không tham ti n, nên lúc nói v , m khoe ông H i ng Th nggiàu, c u không t ý vui m ng; 3. C u công bình, nên m i l n xin h ng huê l i ru ng t thì

u nói luôn cho anh, ch không ph i c u không k tình c t nh c: Con nhà giàu m th coic bao nhiêu ng i có nh ng tánh t t y.

Th mà c u Th ng T v a m i b c ch n vào ng i, c u li n i l c n o. Theo thói th ngng i ta cho c u là “h ”, thì cái h n y rõ ràng là t i v n h i; mà có mu n b t ch t n a, thì nói

i gia ình giáo d c gây ra, ch nào ph i c u s n có cái óc h t h i m i l t lòng hay là lúc c i r i thì c u quy t h mà ch i. C u có nói v i th y thông Hàng r ng: Ph i xài ti n chút nhng h c khôn; m y l i y ch rõ c u s cái h ngày sau l m.

Vì v không khôn lanh mà k m s a tánh c u c, mà c ng vì m không có h c th c mà dìut b c ng cho c u, b i v y c u buông lung ch i b i m y tháng t n hao h t m y ngàn. ã

bi t t n hao nh v y thì u ng ti n thi t, nh ng mà nh có s t n y c u m i g p c cái c nhlàm cho c u chán ngán nh n tình; c u b n b tr v n m co, r i nh n n n mà gi t mình, nênlo ph ng ki m ch c mà tr .Bà K hi n nh m m t nh m lúc c u Th ng T ng o não cu c i, h t mu n i ch i n a.

u suy xét cái c ch c a c u i v i m , bây gi c u m i hi u t i c u mà m r u bu n mangnh n n i b mình. C u nh m y l i m tr i trong lúc g n t t h i, bây gi c u m i ngh t iu mà phân r v ch ng, ch v c a c u ch ng có l i chi h t. C u l y làm n n n v s c u ng

ngh ch v i m , mà c u c ng l y làm h th n v s c u tính v ng c i cô Hai H u.

ng lúc c u quay u d m tr b c vào cái ng mà th t c kêu là ph i, n u c u g p v ni xuôi thu n, thì có l c u c ng vui h ng thú gia ình, c u c ng an h ng c a ph m nh

các con nhà giàu khác. Ti c vì khi t ng táng bà K hi n xong r i, th y Ban bi n Chí ra l tr uu ng nói cho Th ng T l y xin v ch ng ông H i ng Th ng cho cô Ba M nh luôn

bên nây mà qu n su t vi c nhà, thì ông H i ng không ch u quên vi c c , ông không ch u nh ni, ông c nói ông g con, ông có giao, nên không th cho con v bên ch ng c. Ban bi n

Chí v i ông ch H u hi p nhau nói h t s c ông m i xiêu lòng chút nh, song xiêu lòng là ôngch u cho con qua l i mà thôi, ch luôn bên nây thì ông nh t nh không cho ngay.

Khách kh a v h t r i, m y anh em th y ban bi n Chí m i suy tính ti n b c. T hôm bà K hi nt h i thì cô Ba Ng c ki m l y xâu chìa khóa mà b túi. Cu c t ng chung t n hao m y b a m t

tay cô xu t phát h t th y, Th ng T ch ng h bi t t i. Nay cô m t s t t cây so n h t vàng



c mà m tr c m t anh em thì s b c trong t s t c 18 ngàn ng, còn s b c trong t câyn b y tr m. Cô xin lãnh s 700 l mà tr ti n t n hao ám tang, còn s l n 18 ngàn, thì cô xin

anh c li u nh.

Ban bi n Chí ng i suy ngh m t chút r i h i Th ng T r ng:- b c 18 ngàn ây là s b c trong nhà n y, mà nhà n y là nhà c a em, v y em li u làm

sao?- b c ó, hôm má au n ng má có nói nh v i tôi, má bi u em mà gi u ch ng

cho anh v i ch Ba ngó th y. Tôi không ch u gi u nên m i còn ó. Tôi c ng bi t b c n ylà b c c a cha l i, ch má làm gi ng gì mà có b c riêng nhi u d v y. Con th y ngcon, v y thì ba anh em mình chia ng v i nhau mà xài, ch li u gi ng gì mà anh bi u tôili u.

- Em nói nh v y thì công bình l m. Nh ng vì qua s em không vui lòng cho qua phânoán, nên qua m i cho em li u.

- Anh c chia ba i… Nè, anh Hai, anh làm gi ng gì mà anh quen v i ông Giáo Chu t?Ch c anh có vay b c c a ng ch gi, ph i hôn?

- Sao em bi t qua quen v i ông Giáo Chu t?- ng có nói v i tôi.

- m qua ra tranh ch c Ban bi n, qua có vay c a ng 5 ngàn. M y n m nay tr l i hoài,ch tr v n không n i.

- Tôi c ng v ng c a ng h t m t ngàn. ng n l i t i 400, m c th t kinh.Cô Ba Ng c nghe em nói nh v y thì h i r ng:

- Em làm gi ng gì mà i vay b c?- Hôm thánh 10 tôi xin ti n má không c, tôi gi n tôi vay ng xài ch i.

- Tr i i! Xài nghi p gì mà t i b c ngàn l n! B em cho ai hay sao ch ?- Chuy n tôi xài mà ch bi t sao c. Tôi còn thi u Chà và hai ngàn n a, ch ph i có m t

mình ông Giáo Chu t âu. Bây gi tôi lãnh 6 ngàn ây, tôi ph i tr n h t ba ngàn t , còncó hai ngàn sáu.

Th y ban bi n châu mày nói r ng: “Em còn hai ngàn sáu v y c ng khá, cho b ng qua tr v n v ii r i thì t t tay. Mà qua m c n có c . Còn em làm vi c gì âu mà vay t i ba ngàn ng b c?”.

Th ng T c i mà áp r ng: “Chuy n c a tôi làm, nói ra không c. Xin anh bi t giùm r ngtôi gi n l y m t chút nên m i mang n n n ó”.

Cô Ba Ng c th ra mà nói r ng: “May nó gi n l y mà h t ba ngàn t , ch nó gi n thi t khôngbi t h t m y muôn! Thôi! Hai ng i chia r i em i tr n ph t cho r i i. Tôi nghe nói n n ntôi ghét quá”.

ng ch H u là ng i hòa hu n, thu nay không a can thi p n vi c gia tài bên v , màch ng nghe anh em v bàn chuy n n n n nh v y, thì anh ta b c l i nói r ng: “Anh Hai v i

u T m c n , thì tr cho ng i ta, có cái gì âu mà ghét. Tôi mu n cho mình làm nh v y: anhHai v i c u T m c n h t th y là 9 ngàn t . Tôi mu n mình l y s b c y riêng ra mà tr ntr c cho ng i ta, r i còn l i bao nhiêu s chia ng nhau. Làm nh v y ai c ng có ti n h tth y, ch mình chia tr c m t ng i 6 ngàn, anh Hai m c tr n h t, r i nh l y gì mà xài.Cô Ba Ng c ngó ch ng mà nói r ng:



- Anh Hai v i th ng T m c n , thì làm sao t ý, ch l y b c n y tr n thì thi t h i chomình l m, ai mà ch u v y.

- Anh em mà tính l i tính hâi cái gì kìa

- Không c âu. Anh em c ng ph i làm cho công bình ch ; hai ng i làm n làm n nbây gi t i gì mà mình ph i chung mà tr .

- Anh em mà i h n thua v i nhau chút nh làm gì. May mà cha m ti n b c l i chomình chia nhau mà còn nói nhi u nói ít, ví nh n l i cho mình m i làm sao. ianh em th ng nhau m i quí ch m y ngàn ng b c n y không có quí âu. Mình ph inghe l i tôi, ng có cãi n a.

Th y Ban bi n nghe nói m y l i h u tình h u ngh a y th y l y làm c m ng nên th y nói r ng:“Ngày nay tôi m i th y ng15 c a d ng Ba nó thi t là t t. Ng i b ng d nh v y không inào nghèo bao gi . Th ng T , em ph i coi cái g ng ó mà b t ch c. T rày s p lên, anh emchúng ta ph i th ng nhau, anh l n nói, em nh ph i nghe l i, chúng ta n ng dìu d t nhau màgi s nghi p c a cha m . M y tháng nay em ch i b i quá không k v , không v nhà nên dì r umà mang b nh mà b mình ó, em có th y hay không. Em ph i n n n mà s a mình. Bây gi emlàm ch m t cái gia tài l n, em ph i lo. ít b a r i qua i qua bên Ông V n qua nói v i bác

i ng m t l n n a ng xin cho con T v bên nây mà coi nhà coi c a. V em t t l m, mànghe nói nó l i có nghén r i n a. Em ng có hân h i nó nh h i tr c n a. Còn lúa ru ng mùa

y, ph n c a ai n y lãnh, song ph n d ng lão c a dì, qua mu n cho em n luôn huê l i màlàm tu n cho dì, ch ng nào mãng tang r i chúng ta s chia nh ý cha nh. D ng Ba nó ch unh v y hay không?”.

ng ch H u vui lòng mà ch u li n. Th ng T thu nay ít g n hai anh, nay th y anh ru t v ianh r u th ng mình, ch không ph i thù ngh ch nh l i m nói, thì c u r t c m tình. Tuy c ukhông có l i t n, song c u ng i a n c m t, trong trí th m tính s nghe l i anh, s n t t

i v , không thèm ch i b i n a.

b c 18 ngàn tr c ra tr n h t chín ngàn t , còn l i tám ngàn sáu, chia làm ba ph n, m iph n h n 2860 ng. Vì Th ng T không b c ch n t i nhà ông Giáo Chu t n a, nên c u giao1400 ng cho th y Ban bi n Chí i tr giùm.

ng ch H u bi u v l i h h coi sóc giùm cho em ít b a, ch ng nào Th ng T r c vqua r i s v .Lý Th Nho g ng công làm cho các con c a ông K hi n To i chia ra dòng chánh dòng th , r idòng n nhi u, dòng n ít mà gây thù gây oán v i nhau, nào dè bà v a nh m m t thì các con unh cái g c ngày x a, b i v y ch ng nh ng là thu n hòa v i nhau trong s chia gia tài, mà l icòn lo giúp dìu d t nhau trong ng i n a.Cô Ba Ng c l i v i em, ngày êm lo dùng l i êm ái mà ch ch h nên cho em th y, nói vi cph i qu y cho em nghe, cô h i vi c n y, cô khuyên vi c n , tình ch em coi thân thi t l m. Trongthân t c thu nay Th ng T g n có m t mình m mà thôi, mà m thì m c lo gi u ti n gi tru ng cho con, ch ch ng bao gi bi t do tâm 16 hay soi trí não c a con. Nay c u m i c

n ch , mà th y ch mu n bi t tâm s c a c u, là vi c c u còn ng m c, b i v y c u m iem cu c g p g cô Hai h u mà thu t l i cho ch nghe t u t i uôi không gi u m t chút nàot. Cô Ba Ng c nghe h t r i cô c i ng t mà nói r ng: “Em kh quá! V ch ng th y thông

Hàng th y em mu n con Hai H u, nên bày m u g t em mà n ti n ó a. Ch dám ch c cái thó là th c a th y thông Hàng bày ra, ch không có con Hai H u nào h t. Còn n trang em

cho ó thì bây gi trong tay nhà th y thông Hàng, ch con Hai H u c ng không hay”.

15 t m lòng16 áy lòng



Th ng T ch ng h ng, ng i ngó ch trân trân mà áp r ng:

- Có lý nào th y thông Hàng là anh em v i tôi, mà tr m t x u nh v y?- Sao l i không có lý. V y ch Hai H u có giáp m t mà t tình th ng em hay không mà

em dám tin? Còn nh thi t cái th ó c a con Hai h u vi t và thi t nó có lãnh k ni ma em thì sao th y thông l i c n, không cho em in vào nh t trình ch i? Chuy n ó ch

ch t c ng nh v y. Em ng có phi n con Hai h u, vì nó có th ng em, có h a v i emvi c gì âu mà em gi n nó. Ch h i em m t u n y: T h i ó t i bây gi , th y thôngHàng có m n ti n em hay không?

- Có m n ba tr m.

- ó, th y hôn, ch c r i còn nghi gì n a.Th ng T châu mày, ng i suy ngh m t h i r i ng d y b i và nói r ng: “Thiên h m i rquá!”.

m nay Th ng T th t v ng v ái tình mà thôi, nay nh ch v ch m t cho c u th y thói ichút nh, thì c u l i thêm chán ngán v nhân tình n a. C u ng bu n b c, k th y Ban bi nChí lên bi u c u s a so n i qua Ông V n ng th y nói mà r c cô Ba M nh. C u vui lòngnghe l i anh, nên l t t thay i áo qu n r i em xe h i ra i v i anh.

ch ng ông H i ng Th ng th y r qua thì vui v nh th ng. Cô Ba M nh c ng ra chàoanh ch ng và l ng x ng lo l y tr u ch n c.Th y Ban bi n Chí m l i nói v i ông H i ng r ng Th ng T còn kh d i, mà bây gi m

t nhà c a minh mông, không ai coi trong coi ngoài, nên xin cho r c em dâu v ng qu nsu t vi c nhà, ch n u b Th ng T m t mình thì s e c u bu n, c u i ch i r i h h t snghi p.Ông H i ng c i mà áp r ng:

- Hôm tr c tôi ã có nói v i th y r i. Tôi nói h i tôi g con, tôi có giao b t r . Bây gi tôicho con nh v b n sao c.

- Th a bác, xin bác xét l i. H i tr c dì tôi ch u cho em tôi bên nây, là vì t ng m nhgi i lâu dài. Nay r i dì tôi m t r i, em tôi ph i nhà th , bây gi không l nó b h t mà

bên nây cho c.- u không c, thì làm sao nó làm, tôi có bi t âu. Tôi cho con nh tôi v b n, thì bên

nây tôi làm sao?- Bên nây còn có hai bác; b n không có ai h t, m i kh cho ch .

- Không c, vi c gì c ng v y, tôi nói m t l n mà thôi, tôi không ch u nói i nói l i.- c nh nh v y thì t i nghi p cho hai v ch ng nó l m. Em tôi không th b mà qua

bên nây c. Con T thì bác không ch u cho nó v b n. Làm nh v y thì phân r vch ng nó còn gì.

- Th ng mà th ng yêu gì v nó nên th y s phân r . Nó em v b n ng nó ánh con na, ch làm gi ng gì.

- Th a bác, vi c ó tôi xin b o lãnh. N u th ng T mà nó còn ngang tàng ánh kh o v nóa, thì tôi ch u l i v i bác. V b n có tôi g n, tôi coi ch ng coi i, không có sao âu

mà bác s .



- Th y có nhà riêng, ch ph i th y chung hay sao mà coi ch ng. Mà d u chung c ngkhông c. bên nây có v ch ng tôi s s ây, mà nó còn hà hi p con n thay, hu ngchi là v b n.

Th ng T th y cha v c ch p quá, c u bèn b c l i nói r ng: “Th a th y, n m ngoái con khi, nên hay r y rà v i v , làm cho bu n lòng th y má. Bây gi con ngh l i con n n n l m. V y

con xin th y má quên cái l i c a con mà cho v con v b n ng xem sóc vi c trong nhà chocon. Con h a ch c t rày s p lên con ch ng dám qu y v i v con n a”.

Ông H i ng c i g n mà áp r ng: “Tánh tao g t l m. B t lu n là vi c gì, h tao th y m t l nthì nó kh n trong trí tao, r i ch ng bao gi tao quên c. Bây gi m y nói m y t t , ai mà tin

y n a”.Th ng T m y b a rày ã quy t chí mu n b c ch n vào cái ng mà thiên h kêu là cái

ng ph i, song v a m i x c t i, thì b ng i ta ng n c n, b i v y c u b i r i, không bi t li u nào, nên c u a n c m t.

Bà H i ng nãy gi ng i lóng tai mà nghe nói chuy n, c ý coi ch ng nh l nào. Ch ng bàth y tình c nh nh v y bà m i nói r ng: “Cha nó ch p con r quá nh v y thì t i nghi p cho nó

m. ã bi t h i tr c có l i giao, nh ng mà bây gi nhà c a nó nh v y, mình ép nó bên nây,i nó bi t b b n cho ai. Nh cha nó không ch u cho con M nh v luôn b n, thôi thì ph i

cho nó qua l i, nh bên nây ít ngày r i ph i cho nó v b n ít b a, ch nhà mà không có àn bàthì nh nhà hoang, còn gi ng gì mà k ”.

Ông H i ng g t u nói r ng: “Nói v y thì hay v y, thôi th ng th ng tôi tính l i coi. Mà tôinh t nh, d u th nào tôi c ng không cho con M nh v luôn bên M H i âu”.

Th ng T b c xu ng nhà d i, th y v ng ng i may, c u l i g n mà nói r ng: “Nói h tc mà th y c ng không cho mình v b n. Nhà c a nh v y, bây gi tôi bi t làm sao!”

Ba M nh cúi m t mà áp r ng:- Ch th y không cho, tôi bi t làm sao.

- Tôi kh l m. H m nay nh có ch Ba coi sóc giùm. Mà ch có gia th ch , ch hoàisao c. Mình ph i th a l i th y má coi ch .

- Thôi, ch ng cúng th t sau r i tôi s qua.- c! Mà mình ng có i xe ng a. b a ó tôi em xe h i qua tôi r c.

Hai anh em Th ng T ch i t i x r i m i v .

** *



(11)

Thi t cô Ba Ng c có gia th c a cô, không l cô hoài v i em c. Cô v r i, Th ng h t s c bu n b c. Ban ngày nhà ch có th ng Ng v i con Mang, a lo ngoài v n, a lo

coi d i b p. Ban êm thì có ông Ba N v i H ng h Huy, là hai ng i tá n g n, l i nggiùm, mà ng i thì già c , ng i thì thi t thà, không bi t chuy n gì mà nói cho c u gi i khuây

c.

t bu i s m mai, Th ng T , tính n c m r i en hai ngàn ng b c mà tr ph t cho Chà -và, vì c u mu n quên h t các vi c c nên tuy b c vay ch a t i ngày tr , song c u nh t nh tr

ng r nh rang trong trí mà lo b c x khác. C u r a m t ch i u r i, c u b c ra tr c th mng ngó ngoài l . C u v a ngó thì th y có m t ng i con gái ch ng 17, 18 tu i, ngoài x mm i vô sân, mình m c áo v i en dài còn m i, qu n lãnh nh t nh t, ch n không mang giày

gu c, u không i kh n, m t tay b ng r , m t tay ánh òn xa, n c da tr ng trong, g ngt sáng r . Ng i con gái y vô t i sân, cúi u chào c u r i b ng r i d c theo vách t ng

th ng vô nhà sau. C u không bi t ng i y là ai, ng ngó theo, thì l i có m t cái xe kéo ngoài qu o vô sân n a. C u day l i th y th y thông Hàng thì c u ch ng h ng.

Th y thông Hàng b c xu ng xe li n h i r ng:

- Nghe nói bác gái m t r i ph i hôn?- Ph i. Sao th y hay?

- Toa thi t t quá! Anh em mà toa có vi c nh v y, toa không cho m a hay. H i hôm m alên th m ông giáo, ng nói có th y Ban lên tr b c l i tr luôn giùm cho toa n a; th yBan nói bác m t nên ng m i hay. M a nghe nh v y, nên s n b a nay chúa nh t, m ach y xu ng th m toa.

Vì Th ng T nh l i bàn c a ch hôm n , nên c u g p th y thông c u không vui, song c u c nggi l , m i th y vô nhà. Th y thông v a ng i thì h i r ng:

- Bác m t bây gi toa nhà có m t mình. Toa tính r c ma m v bên nây hay là làmsao?

- Tôi tính r c v tôi v bên nây, mà ông gia tôi còn d c d c ch a ch u cho.- Té ra bây gi toa nhà có m t mình? Ch c toa bu n l m há?

- Thì bu n ch sao.- Sao toa không lên ch ch i?

- Còn vui s ng gì n a mà i ch i?- Bu n ph i i ch i cho khuây lãng ch .

- Tôi ngán tình i l m; tôi h t mu n i ch i n a. i ra thì b ng i ta g t g m, ch i cóích gì.

Th y thông Hàng nghe Th ng T tr l i câu ó thì th y cúi m t xu ng, song th y là m t taylanh l i, m t câu nói nh v y ch a d làm cho th y ph i h th n n i b i l cái tánhtình th y ra c, b i v y th y v a cúi xu ng thì th y li n ng c lên mà nói r ng:- i! Con H u là a kh n n n, nó có áng gì mà toa ph i th t chí. Toa lên tr n ch i, m a

ráng làm cho toa h t bu n.- Tôi c ng có tính n c m r i ây tôi s lên ch ng tr b c cho Chà-và.



- c ch a t i ngày mà tr cái gì?

- Thây k , tr ph t cho r i.- Tr i i, m a có l y trong ó h t 300. Toa tr thình lình quá, m a âu có ti n mà a cho

toa.- Sau r i th y s tr l i cho tôi.

- u v y thì c… Nè, mà n u toa i ch , thì m a th xe kéo r i lát n a m a i xei v i toa.

- c, th y cho xe kéo v i, n c m ch i r i tôi i v i.Th y thông ra tr ti n xe. Th ng T b c vô trong nhà mà d n con Mang n u c m, c u th yng i con gái h i nãy còn ng i ch i d i nhà b p. C u mu n h i coi ng i y âu, n có vi cgì, ng c vì th y thông kêu h i om sòm phía tr c, c u ng lâu không c, nên c u ph i luira.Ann c m r i, Th ng T thay i áo qu n, m t s t l y b c b túi r i em xe ra i v i th ythông Hàng lên ch M Tho. Xe ng ng tr c c a ti m Chà-và cho vay r i hai ng i i vô.Tào kê17 t ng th y thông Hàng d t Th ng T t i vay b c n a, nên h i khách vô l r ng: “ iâu? L i làm cái gì?” Th y thông Hàng b t bình, nên dùng l i thô b mà áp r ng:

- Th ng Chà n y vô phép quá! Tao l i tr b c cho mày ch làm cái gì.

- Tr b c cái gì?- Tr b c ch tr cái gì.

- c c a anh n y vay h ? Ch a t i ngày mà.- Ch a t i mà ng i ta tr . M y m i l m không ai thèm vay c a m y n a âu.

- i cái gì? Anh n y h n quá mà.- y ch m y n nói có phép l m hay sao?

- p-lê cái n y không thu c ti ng Annam mà.- Không thu c ti ng Annam, sao bi t l y ti n c a Annam.

Th ng T móc p ph i l y ra 20 t m gi y x ng, v a bi u Tào kê a gi y n và b ng khoáni, Tào kê th y c u vay ã ch u ti n l i tr c m t n m mà m i vài tháng c u tr v n, thì bi t c u

là ng i t t , nên không tr , mu n hoài ng l y ti n l i. Anh ta nói d i r ng tài phú i kh i,không bi t gi y âu, ph i ch tài phú v r i s l i.

Th ng T mu n d t vi c c cho r i; tuy h i vay c u l y có m t ngàn sáu, l i cho th y thôngHàng h t 300, c u còn có m t ngàn ba, mà bây gi c u ph i tr 2 ngàn, song c u c ng khôngphi n. n ch ng c u th y Chà-và mu n làm khó c u, thì c u n i gi n, b i v y c u tr n m t mànói r ng: “Th ng Chà chó n y nhi u chuy n nà! a gi y ây cho mau. M y mu n tao kêu Cò

i n m u m y hôn? Chuy n gì tao tr b c mà m y không ch u?”.Tánh c a b n Chà Xã-tri không gi ng tánh tình c a các dân t c khác. H chúng nó cho ai vay màth y ng i y tr không n i, thì chúng ní khinh b nhi c m ng n n c. Còn nó li u ng i nàonó l t da c, thì d u m ng ch i nó i n a nó c ng không gi n. Th ng T nói h n nh v y,mà Tào-kê c i và áp r ng: “Thôi mà anh, Ch i m p lê làm chi. M p lê bi u anh b c ómà xài, ch ph i m p-lê òi hay sao mà anh ch i”.

17 hay th u kê, ti ng Hoa gi ng Tri u Châu: ng i ch , nh ch ti m, ch m



Th ng T không ch u, c bi u ph i a gi y ra ng c u tr b c. Th y thông Hàng l i ti p màbu c ph i tr và ph i tính ti n l i trong m y tháng l y b c mà thôi. Tào-kê không b ng lòng nói

u mu n tr bây gi thì c ng ph i tr ti n l i tr n n m, b ng không thì t i h n k r i s tr .Hai àng cãi l v i nhau r t lâu, th y thông h m ki n, Tào-kê không s , m t ng i m t ti ng tr igi ng om sòm, con nít ch t ng gây l n, nên xúm nhau ng ngoài c a mà coi ông n c.Th ng T b c mình, quy t tr ph t cho r i, nên a hai ngàn ng b c, không thèm b t ngnào h t, Tào-kê ngh cho tr nh v y thì có l i, n u d c d c n a c ng không ích gì nên m b c

vào t r i l y gi y n v i t t ng phân mà tr l i cho Th ng T .Ch ng ra xe, th y thông Hàng c theo m i Th ng T l i nhà ch i. Th ng T h t mu n g n

i v i ng i ã làm cho mình t n hao h t m y ngàn, nh ng vì tánh c u không c c ng c i,u s t ngang thì mích lòng, nên c c ch ng ã c u ph i i.

Xe v a ng ng tr c c a, cô thông ra chào h i l ng x ng, cô h i th m bà K hi n au b nh gì,t b a nào, sao ã lâu không th y c u T lên ch i. Th ng T tr l i l là, coi không cn mòi nh h i tr c. C u b c vô nhà thì th y có m t cô ch ng 19, 20 tu i, m c áo tím, qu n

tr ng, c eo m t s i dây chuy n nh , tay trái eo m t chi c huy n, n c da tr ng, g ng m ttròn, cô ng ng i trên ván mà gi n ch i v i hai a con c a th y thông. Cô th y c u Th ng

thì l t t ng d y cúi u chào. Cô thông h i r ng: “Con Ba, m y bi t c u T ây haykhông? C u T M H i là c u ây”. Cô l i day ra mà nói v i v i Th ng T r ng: “Con Ba âylà em tôi, nó trong V nh T ng”.

Cô Ba li n cúi u mà chào n a, mi ng l i c i chúm chím, thi t là h u duyên, nh ng vì c u Tng chán ngán tình i, mà l i lo l ng gia o, nên c u không ý n. Cô Ba i rót m t táchc em l i tr c m t c u T mà m i c u u ng. Th ng T g t u t n, mà coi b không

vui. Th y thông Hàng th y v y bèn nói r ng: “Con Ba ây nó ca tuy t di u a toa. Nó có thinhmà có s c n a; m y b u gánh c i l ng h mê nó quá, c theo n n n v i dì Hai m a, xin chonó theo hát giúp, ng i thì ch u 500, ng i thì ch u m t ngàn, mà dì Hai m a (ch n y thi utrong b n in l n tái b n) bi u nó th “v ng c ” cho toa nghe. Mây con ca mà toa khen, nh conTám B n, con T Ch C , sánh v i nó 10 ph n không có m t”.

Th ng T l c u áp r ng: “Chuy n nhà tôi còn l n x n quá, tôi có vui gì mà ca x ng, th y”.Th y thông t ng Th ng T không p cô Ba V nh T ng, nên th y không dám nói vô n a.Th ng T ng i ch i m t chút r i t mà v , nói nhà không có ai, nên không th ch i lâu c.Xe ch y r i, th y thông ngó cô Ba V nh T ng và c i và nói r ng: “M y ng i tr tr , khôngthèm nói gi ng gì h t, kh quá mà”.Cô Ba c i mà áp r ng:

- Ai mà bi t nói gi ng gì.- Thì h i th m chuy n n y chuy n kia, nói gi ng gì c ng c; m y c ng i l ng thinh,

u bu n quá nên c u v .- Không có quen thì ai bi t chuy n gì mà h i.

Cô Thông chen vô mà nói r ng: “Không ph i. Mình g p quá sao c. Bà già c u m i m t nênu còn bu n. Th ng th ng ít b a ây r i coi mà. Tôi ã coi t ng r i. Cái m t ó là m t mê

gái, ch y âu cho kh i”.Th y thông c i mà nói r ng:

- Bà già c u ch c là ti n l i cho c u nhi u l m. C u m n anh c u i tr b c cho ôngGiáo Chu t r i, mà h i nãy c u l i c ng tr hai ngàn ng b c cho Chà r i n a.

- c Chà m i h i mà tr gi ng gì?



- Mà c u tr tr c.

- Còn 300 ng b c c a mình, c u có òi mình hay không?- Tôi có nói v i c u sau r i tôi s tr cho c u. Nói ó ngh a là hu , bi t hôn?

Cô Thông c i.Th ng T lên xe mà v , mà c u c ng t c c i, c u c i th y thông Hàng ã g t c u m t l n

i, bây gi c ng tính dùng m nh n k mà móc túi c u n a. C u d n lòng ng có nghe l i cám mà xiêu theo, c u quy t chí không thèm b c vào ng qu y n a.

i tr c c u ham ch i b i, hay v t ch t bao nhiêu, bây gi c u càng s h nhà, lo gi ph n b ynhiêu. C u i tánh c ây, m t là nh v ch ng th y thông Hàng, hai là nh có m ch t, haivi c y u làm cho c u n n n h t th y.

u v nhà c i ra i vô mà suy ngh vi c i. C u th y con Mang ch n c trà em lên rótcúng thì c u h i r ng:

- i s m m i tao th y có con nào b ng r i vô nhà b p nói chuy n v i m y ó, Mang?

- Th a, con Qu , là con c a H ng h Huy, c u không bi t hay sao?- y hay sao? H ng h Huy có con gái t i bây l n, tao có hay âu.

- Th a, c u m c i h c hoài, nên c u không th y.- Nó l i chi ó?

- Th a, H ng h sai nó em cho m t con cá lóc. H i s i m i c u m c có khách nênkhông dám nói.

- Ph i m y nói thì tao cho nó ít c c b c. Ng i ta nghèo, ng i ta b t c con cá l n,ng i ta không dám n em cho mình, n u mình không tr ti n l i cho ng i ta, té ramình l ng c a nhà nghèo.

- ng h là tá n c a c u mà.

- Tá n c a tao thì tao c phép l ng hay sao? ng có nói b y.- Tá n c a c u h có món ngon v t l t nhiên ph i em ki n c u. Cái ó là l th ng

thu nay. H i còn bà c ng v y, bà có tr ti n bao gi .- Tao không ch u v y.

i l i, H ng h Huy v i ông Ba N c ng n ng gi nhà giùm. Th ng T bèn h i H ng Huy r ng:

- Chú làm gi ng gì có cá lóc mà h i s m m i chú sai em cho tôi?- Th a, h i hôm th ng con tôi nó i ch n ng18, nó b t c m t con cá tr ng quá, nên

nhà tôi bi u em ki n c u.- Con cá ó áng bao nhiêu ti n?

- Th a, trên ch h bán ch ng ba b n c c.- tôi tr ti n cho chú.

- Th a không. Tôi ki n c u, ch bán chác gì mà tr ti n.- Con chú i ng êm hôm l nh l o, b t c con cá m ng húm, l nào tôi giành tôi n

mà tôi không n cái công cho ng i b t.

18 d ng c an b ng tre c m ngang dòng n c b t cá



- Thi t tôi không dám l y ti n. N u c u tr ti n thì c u không th ng tôi. Thu nay tôi nhông bà ru ng cho tôi làm m i có c m mà n. Ch ng may ông bà m t r i, bây gi c u

ng v y, ph n tôi là k b d i, xin c u th ng.

- Ru ng chú làm thu nay thì tôi cho chú làm, có chi âu mà không th ng. Tôi tr ti ncon cá, là tr ti n công cho ng i con chú l i l n mà b t êm hôm c c kh ó ch .

- Xin c u th ng. Tôi mang n c u nhi u quá. Tôi ki n c u có m t con cá mà ngh a gì.- Có n gì mà mang. Tôi cho chú m n ru ng thì chú ph i ong lúa m n cho tôi, ch

ph i tôi cho chú làm mà chú kh i ong lúa m n hay sao?- Th a c u, ai c ng v y, làm ru ng thì ph i ong lúa cho ch n ch sao.

- ong lúa thì có n gì?- u nói k quá! Thu nay có ai nói nh v y âu.

- Chú làm ru ng c a tôi bao nhiêu?- Th a, tôi làm 3 dây. H i tr c ông cho tôi có 2 dây. N m kia, th ng Hoàn c i v r i,

tôi m i n n n v i ông, nên ông thêm m t dây n a cho nó làm.- Chú ong lúa ru ng bao nhiêu?

- Ba dây c a tôi ó 2 thiên b y.- i n m chú g t p r i c ch ng bao nhiêu lúa mà chú ong hai thiên b y?

- m nào trúng lung thì c b n thiên r i. N m th ng th ng thì c 4 thiên; cóm th t thì v a ong lúa ru ng, có khi h t n a.

- Té ra chú làm c c kh c n m, r i ong lúa ru ng h t, có l i gì âu?- i n m té c m t thiên, ho c n m b y ch c giá n v y thôi.

- Làm ru ng ai c ng v y h t th y hay sao?- Ai c ng v y.

Th ng T ng i suy ngh m t h i r i nói r ng: “N u v y thì ng i làm ru ng kh quá! Làm cm mà té c có m t thiên lúa. C m g o, áo qu n, tr u thu c, c ng trong ó thì còn gi ng gì”.

Ông Ba N áp r ng: x mình h p t nên lúa ru ng cao quá. Cùng ch ng ã, ru ng thì ph ilàm ru ng, ch có l i lóm gì, c u. C u coi ó mà coi, thu nay có ai làm ru ng m n mà clàm giàu bao gi . n nh chú H ng h ây là may”.Th ng T nghe nói nh v y thì châu mày, ng i l ng thinh. Ch ng hi u c u ngh ngh th nào,mà cách m t h i r i c u d n H ng hào Huy ngày mai d t giùm c u i coi h t th y m y cái nhà

trong t c u.

t tr i m i m c, chim trong v n ng kêu l nh lót, c d a b ch a ráo mù s ng thìTh ng T ã bi u H ng h Huy d t i d o xóm. C u ra l r i qu o qua tay m t, i m t khúc

t ranh v n c a c u thì t i m t cái nhà lá nh . C u h i nhà ai, thì H ng h Huy nói nhà n ylà nhà c a tên Kim. C u b c vô sân th y m t bên có m t ng tàu d a khô ch t t n v n

n b ph i ó ng làm c i mà ch m; m t bên có m t cái giàn làm cho b u leo, b u ã cótrái lòng thòng b ng b p c ng. M t bà già m t mày nh n nhíu, qu n áo lang thang, ng lumkhum d a bên hè mà hái rau; ba con v t lông tr ng nõn, m vàng khè, kêu nhau i l i v ng, pcánh nghe b ch b ch.

ng h Huy kêu bà già mà h i r ng: “Th ng Kim âu, bà Hai? Có c u T l i ây”. Bà giàng c lên, th y c u T thì chào h i, r i kêu con om sòm. Th ng Kim, ch ng 30 tu i, cao l n



m v , trên tr n bày ng c en thi, d i b n qu n v n chí u g i, nhà sau l n t n b c ra.Anh ta th y ch t thì li n l t cái kh n b t trùm trên u xu ng mà xá. Th ng T h i bà già háirau làm chi, thì bà c i mà áp r ng:

- Hái vài n m mà lu c ng lát n a ch m m m.- Ch ch m gi ng gì n a không c hay sao mà ph i ch m m m?

- Nghèo mà có gi ng gì âu c u. An rau c m m mu i v y thôi.- n v y mà ngon hay không?

- ng ngon ch .Th ng T day qua h i th ng Kim làm ngh gì. Thì nó nói làm m n, còn v nó mua b u,

p, hành rau, m i b a gánh ra ch mà bán. Th ng T b c l i c a dòm vô nhà thì th y nhàch x t, tr ng tr c tr ng sau, phía tr c có m t b ván d u nh , m t cái chõng tre, m t cái c i

giã g o, v i cái qu n nh t nh t, nhét l ng vào vách lá mà ph i, hai ng x lòng thòng. C u chcái qu n và c i và nói v i th ng Kim r ng: “Anh th y nhà ng i ta treo màn thêu anh b tch c, nên anh c ng treo màn thêu ó ph i hôn?” Th ng Kim l t t ch y vô l y cái qu n x pôm trên tay và nói r ng: “Hôm qua gi t r i l t i ph i không khô, nên bà già tôi m i ph i ó, s

ngoài sân h l y”.Th ng T c i r i b ra i. T i m t cái nhà n a là nhà c a B y Thi n. V ch ng B y Thi n ikh i b b y con nhà, a l n h n h t ch ng 14, 15 tu i thì gi n m sáu a nh , a tr n,

a tru ng, m t mày có l m, b ng coi binh r nh. S p nh th y Th ng T , a l n bi t nênc ra mà xá, a nh s nên b ch y vô nhà. Th ng T day l i nói v i H ng h Huy r ng:

“Có con sao không s n sóc, chúng nó tr n tru ng coi d dáy quá”. H ng h Huy ápng: “V ch ng th ng B y Thi n nghèo mà con l i ông. Nó làm tr i ch t, mà có khi còn không c m cho s p con nó n, có âu s m áo qu n cho t t c”.

Nghèo n n i không th s m qu n áo cho con b n! Th ng T nghe nói u y thì c u châumày.

i m t khúc n a thì t i m t cái b nh . H ng h Huy nói: “B n y vô nhà tôi”. Th ng T g tu r i qu o vô b y. Ch ng b c t i cái c a ngõ gài b ng tre thì H ng h Huy chen i tr c

mà m c a và nói r ng: “Tr a r i mà sao b y tr ch a m c a th trâu i n v y kìa”.c vô sân, Th ng T th y m t cái nhà lá ba c n th p th p mà s ch s , phía bên t l i có m t

cái nhà ngang n u n, ng lúa, phía bên h u có m t cái chu ng nh t hai con trâu l n s ngcong vòng v i m t con nghé s ng ch a lú. D a bên chu ng trâu có m t ng r m qu n19 b y gàxúm b i ki m lúa .

ng h Huy m i khách vô nhà và kêu v kêu con om sòm bi u tr i chi u, bi u n u n c.Thím H ng h ra chào c u T . Th ng Hoàn, là con trai l n c a H ng h , trong bu ng ôm ra

t chi c chi u tr ng, nó l t kh n xá c u r i tr i chi u trên b ván gõ c lót c n gi a. Th ng ngó quang qu t, th y nhà c ng ch ng có c chi l m, chính gi a d n m t bàn th , trong

treo t ng 4 t m, ch en gi y , trên bàn m t t m bình phong v i m t c p ch n èn b ngcây vàng vàng. Vách bu ng thì d ng b ng lá ch m, c a thì làm khuôn cây r i c p b ng lá xé.Th ng T h i H ng h r ng:

- Chú c m y a con?- Tôi có 4 a. Th ng Hoàn ây là l n, tôi c i v cho nó r i. K con Qu , nó b ng cá lên

cho c u hôm qua ó. Còn hai a nh n a thì trai h t, m t a 14 tu i, m t a 12 tu i.

19 rù qu n, thu hút



- Chú có cho 2 a nh i h c hay không?

- Tôi c ng mu n cho con i h c quá, ng c vì nhà nghèo, bây gi bi t làm sao.Th ng tr ngthì nó m c i coi trâu; còn th ng nh thì nh quá, ph n thì nhà tr ng xa, nó không dám

i m t mình.- Chú nói tôi m i nh . Th ng Hoàn ch n ng b t cá ây ph i hôn? tôi cho nó ti n.

u Th ng T và nói và móc bóp ph i l y ra m t ng b c mà a cho th ng Hoàn. V ch ngng h n n n xin c u ng cho ti n. Th ng Hoàn c ng t ch i không dám l y b c. Th ng

r y bi u ph i l y vì c u không ch u l ng c a nhà nghèo. C u b ng b c trên gh r i ngy b c ra c a và bi u H ng h i giùm v i c u n a. Ra t i sân, c u th y con Qu , u b t

trùm kh n, áo v t ngang l ng qu n, ng b ng thúng lúa trên chi c m mà ph i. C u chnó mà nói r ng: “Ph i con em n y b ng cá lên h i s m m i hôm qua hay không?”. H ng h g t

u ch u ph i. Con Qu ng xa không nghe Th ng T nói chuy n gì, song nó th y ch nó mànói thì nó m c c , nên cúi m t mà l i c i múm mím.

Th ng T i quan sát ch i t i 10 gi , tr i n i n ng c u m i tr v và bi u H ng h theo lênnhà n c m v i c u.

Tuy Th ng T sanh tr ng n i ch n n y, nh ng mà h i nh b m c ng không cho ra kh i nhà,ch ng khôn l n thì m c i h c, lúc bãi tr ng v nhà m c ng không cho t i nhà tá n tá thmà ch i, b i v y c u không bi t nhà ai, không quen v i ai, c u ch th y nhà c u cao l n sung

ng, ch c u không dè nhà c a ng i ta lúm túm nghèo kh . Hôm nay c u i vòng trong xóm,u th y quang c nh khó kh n c a con nhà nghèo, già c mà còn l m c m i làm, con nít mà

ph i tr n tru ng không qu n áo, ng i tr i n ng d m m a mà không c m nuôi v con, k chaitay nám m t mà không dám than phi n m t nh c. C u th y nh v y c u l y làm au lòng, nênch ng ng i n c m v i H ng h , c u th ra mà nói r ng: “Tôi ngh l i thi t tôi d i quá. Tôi ich i b y b m y tháng t n b n n m ngàn ng b c. Ch chi tôi s ti n y tôi phát cho m ing i nghèo trong xóm, m i ng i n m b y ch c ho c m t tr m, thì h m ng bi t là ch ngnào”.

ong hô p r ng: “Thu nay có ai mà làm c nh c u nói ó bao gi . Ch ng c n gì ph icho, mi n là cho m n ng n l i thì h c ng mang n quá r i”.Th ng T ch ng a, ng i ngó s ng ngoài sân, trí c u l n xôn, lòng c u b c r c, nên c u n

m không bi t ngon.



(12)

t t t i cúng thí th t th nhì cho bà K hi n. Cô Ba Ng c lên tr c m t b a, cô bàyc th y chùa, cô lãnh i ch , cô bi u m i làng xóm, cô lo s p t h t th y cho em. Th ng T

m bánh xe20 i qua Ông V n mà r c v , vì v có nghén n m sáu tháng r i, c u không mu ni xe ng a.

ch ng ông H i ng b ng lòng cho con theo ch ng v lo cúng tu n cho m ch ng. Nh ngmà khi cô Ba M nh ra i thì ông H i ng kêu mà d n r ng: “H cúng tu n cho ch xong r i conph i v , ch ng có mi t b n a, nghe hôn”.Th ng T ã quy t cãi s a thói c , không thèm ch i b i xài phá n a t t v i v mà lo l pthân. Mà ông H i ng không hi u ý c a r , ông c ch p l i giao k t lúc bình th ng, ông khôngdung ch cho ng i trong khi nguy bi n, ông mu n c ph n ông, ông không k ph n r , ônglàm nh v y ch ng khác nào r toan b c ch n vào ng ph i, mà ông gi ng tay ng n c n,bu c nó ph i i trong ng qu y hoài.

Th ng T nghe cha v d n v ph i v thì c u l y làm bu n, song bu n thì b ng ch c ukhông dám th l ra nh ngày tr c n a.

c v v nhà r i, t i l i th a lúc ng i trong nhà ng im lìm, Th ng T trongbu ng v n èn lên cho t và nói v i v r ng: “H i tr c tôi kh d i l m. Tôi ham ch i b i xàiphí, tôi h y b c mình, tôi làm bu n th y má bên nhà, mà tôi l i làm s u não cho má bên nây n a.Bây gi tôi ngh l i, thi t tôi n n n bi t ch ng nào. ã bi t tôi ch i b i m y tháng t n hao h t

y ngàn ng b c; song tôi n n n ây là n n n s l i o làm ch ng, làm r , làm con, chkhông ph i t i t n hao ó mà tôi n n n, b i vì nh có t n hao ó tôi m i bi t khôn, tôi m i thoátra kh i con ng qu y c. Tôi ã n n n cái l i c r i, tôi ã có l y th y má mà xin dung th .Ch ng hi u vì c nào th y c ghét tôi hoài, nói th nào th y c ng không ch u cho mình v bênnây. Mình ngh ó mà coi, nhà c a v n t c a tôi nh v y, n u tôi v b n mà , thì công cu cbên nây b cho ai? Còn n u tôi bên nây, thì v ch ng cách b t nhau ã khó lòng, mà trong nhàkhông có àn bà thì l y ai coi sóc. Tôi bu n quá. N u mình th ng tôi, mình không phi n tôi

a, thì mình ph i tính th nào ng v bên nây mà xem sóc vi c nhà giùm cho tôi. ã bi t olàm con thì tùng quy n cha m , nh ng mà gái có ch ng c ng có o v ch ng. Vi c bên nâyhay là b n, quy n quy t nh t i n i mình. N u mình mu n v bên nây thì cha m c n sao

c”.Cô Ba M ng nghe ch ng nói nh v y thì cô a n c m t mà áp r ng: “Nhà c a nh v y mình

i v b n mà sao c. Tôi c ng bi t l m ch . Ph n tôi thì tôi âu c ng c h t. Theo lthì tôi ph i v bên nây ng lo trông nhà trông c a, ch nhà mà không có àn bà thì h haoch u sao cho n i. Ng t vì tánh ý th y khó l m. Th y nói nh r a chém xu ng t. Vi c gì c ng

y, th y nh t nh m t l n mà thôi, ai cãi c ng không c. Th y nói b i vì th y không có contrai nên h i g tôi, th y có giao b t r , bây gi d u th nào th y c ng không ch u cho tôi v bênnây. Th y nói nh v y, tôi bi t làm sao. Mà tôi ngh , n u tôi v bên nây thi t c ng khó cho th ymá l m, b i vì trong nhà có m t mình tôi, n u tôi i r i làm sao”.Th ng T nghe v nói nh v y, c u ng i bu n hiu. C u ngó trân ng n èn m t h i r i c u nói

ng:- Tôi bi t mình còn phi n tôi l m, mình ch a h t gi n tôi âu.

- Không, tôi có phi n gi n chi âu.

20 lái xe



- Mình nói nh v y ó ch rõ là mình không thi t tình. Cách tôi v i mình h i n mngoái ó, làm sao mà mình không phi n c. Mà mình phi n áng l m, tôi có dám tráchmình âu, nên mình s mà ph i gi u.

- Thi t a, ch ng ph i bây gi mà thôi, n m ngoái lúc mình ánh ch i i xô tôi ó, tôing không gi n mình n a. Tôi t i ph n riêng cho tôi vô duyên thi u ph c mà thôi.

- u mình không gi n tôi, mà sao bây gi tôi n n n r i, tôi nh t nh lo s p vi c nhàkhông thèm ch i b i n a, mà mình c ng không mu n v bên nây v i tôi?

- Tôi mu n sao c. T i th y má, ch ph i t i tôi âu. Th y má không cho, tôi âu dámcãi.

- u v y thì tình v ch ng không có ngh a gì h t!- y ch o cha con tôi trái c hay sao?

- Xin mình nói d t m t l n. Vì th y má không cho, nên mình không dám trái ý cha m màtheo ch ng ph i hôn?

Câu h i thi t là rõ ràng, mà vì s rõ ràng y làm cho cô Ba M nh b i r i, nên cô không dám tri v i. Cô ng i ng m ngh m t chút, r i cô cúi m t mà áp r ng: “Xin mình ngh l i mà th ng

giùm ph n tôi. Không ph i tôi không mu n theo mình v bên nây. T i th y không b ng lòng, tôibi t làm sao. Ph n tôi thi t là kh quá. Th y bi u tôi b n, mình mu n tôi v bên nây; tôi gi a, tôi không bi t li u làm sao cho v a ý hai bên h t c. Mà thôi, mình ng có bu n. Tuyth y không ch u cho tôi v bên nây, song th y có h a cho tôi v i mình qua l i. c nh v y thì

ng ch ng h i chi l m. Tuy tôi b n, song lâu lâu tôi c ng ch y qua th m bên nây, ch ph ith y má c m tuy t không cho t i lui hay sao mà ng i”.

Th ng T th dài áp r ng:- ch ng mà ph i phân r m i ng i m t n i, lâu lâu m i c hi p nhau m t vài ngày,

ch ng khác nào m t ng i khách, thì có bàn tính v i nhau c vi c gì c. Tôi mu ncó mình bên nây ng hi p v i tôi mà làm

- Mình tính làm vi c g ?- Tôi t thi t v i mình, t h i nh cho t i ch ng c i v , tôi n no r i tính ch i cho vui, tôi

mu n có ti n nhi u mà xài ch không k t i ai, tôi không thèm ý vào vi c gì h t. Thôm má m t t i nay, tôi chán ngán vi c i, tôi không thèm ch i b i n a. Tôi nhà tôinói chuy n v i m y ng i tá n, r i tôi i d o xóm tôi th y b n c a m y ng i trong t n a, thì tôi x n xang trong lòng, tôi th ng xót ph n con nhà nghèo quá. Ng igiàu không n ch i sung s ng, mà lúa thóc b c ti n có thêm hoài, không bi t làmgi ng gì cho h t. Còn ng i nghèo là t u n m chí cu i, chai tay nám m t, mà n c ckh , áo qu n lang thang, già c l m c m c ng ch a c ngh ng i, con nít l n lên thìkhông th i h c. Tôi th y nh v y tôi khó ch u quá. Tôi mu n tính t rày s p lên tôikhông thâu ti n th c c a m y ng i trong t n a. Còn m y ng i m n ru ng thìmùa t i ây tôi bi u h ong phân n a lúa ru ng mà thôi, còn phân n a thì tôi cho h

ng h khá m t chút, ch h nghèo quá tôi nghi p. Tôi tính nh v y ó, mình nghth coi c hay không?

Cô Ba M nh tánh tình hi n h u, thu nay cô v i tá n tá th thi t là t t , cô ch ng h khinhkhi ai, ch ng h hi p áp ai, ch ng h kh kh c ai; nh ng mà con nhà giàu, ch lo làm ra ti n chkhông a làm th t l i, tuy cô không ch u c ác, song cô c ng không bi t c u giúp, b i v y cônghe ch ng nói b ti n t, b t lúa ru ng, thì cô ch ng h ng, nh ng m t ngó ch ng mà áp

ng:



- Mình tính nh v y sao c? trong t thì ph i óng ti n t, ai có t mà cho thiên h không bao gi ? Còn cho m n ru ng, h ng i ta cho sao thì mình cho v y, mình

không t ng lúa ru ng là may, ch sao l i b t?

- Ng i ta làm sao t ý h , mình b t ch c h làm chi. Tôi th y ng i trong xóm hnghèo c c tôi th ng quá.

- Nh ai nghèo thì mình cho h ôi ba ng b c, ho c n m m i gi lúa mà thôi ch .- u giúp nh v y c ng c; nh ng mà cho ôi ba ng b c ho c n m m i gi lúa, b t

quá v t h trong ít ngày mà thôi, ch làm sao cho h b t nghèo c.- Tr i i, ai làm sao cho h h t nghèo cho c! H ph i làm n thì h m i h t nghèo ch .

- x mình, h nghèo thì có th nào mà h t nghèo c. Mình ngh ó mà coi, làm ru ngi mùa g t p c ch ng 500 gi lúa, ph i ong lúa ru ng h n ba tr m gi , ph i tr lúa

trâu, lúa c y, lúa g t, lúa p, lúa t m , r i còn gi ng gì âu mà n?- i h nghèo thì h ph i ch u, ch bi t làm sao. Mà mình th ng tá n tá th c a mình

mình làm nh v y, mình ch c h h t nghèo hay không? Tôi s mình t t quá, r i h dng i, h không làm n, càng h i h n n a. Hu ng chi không ph i n i tá n c a mìnhây nghèo mà thôi. Thiên h nghèo x n y qua x kia, mình làm sao mà làm cho h t th yu h t nghèo c?

- Mình th y ng i ta nghèo kh tr c m t mình ây, mình ch u không c, thì mình giúpcho h , ch lo cho h t th y thiên h sao c? N u mình nói “thiên ha nghèo kh nghèo

m, tôi không có s c mà giúp h t th y c, nên tôi không thèm c u giúp ai h t”, thì téra có m t ng i nào c nh mình âu? Không ph i v y, i h mình có th làm ph i

c chút nào thì mình làm chút n y, ch không nên nói: “Tôi không làm ph i nhi uc, b i v y tôi không làm ph i ít”.

- Mình làm theo mình tính ó, tôi s trong vài n m, h không h t nghèo, mà mình ph inghèo theo h .

- u nghèo tôi c ng vui. Mà có sao âu mà nghèo? Ti n t thâu m i n m ch ng m ttr m, b s ó c ng không h i gì bao nhiêu. Còn lúa ru ng c a tôi g n b y ngàn gi , n utôi cho tá n phân n a thì tôi c ng còn phân n a là ba ngàn r i gi xài không h t.Hu ng chi bây gi tôi nh t nh không thèm ch i b i n a, n i huê l i mi ng v n c ng

n xài trong nhà, có chuy n gì mà ph i t i nghèo?- Không c. Mình bày chuy n trái i quá, tuy tôi không dám c n mình, song tôi không

dám d vào.- Tôi mu n trong vi c gì c ng v y, ph i ng v ng ch ng m i vui.

- Không. Mình làm sao thì làm, tôi không bi t t i.Th ng T th y v không hi p ý thì c u ng i bu n hiu, h t mu n nói chuy n n a, không th bàntính vi c gì c.

*

* *



(13)

i ch i b i thì ai n y không vui lòng, nói i ch i ph i h nhà h i thân. Mu n hòa hi pi v , thì v không b ng lòng, nói không dám cãi l nh cha m . Tính ph i v i ng i nghèo

kh , thì v l i không ch u d , nói làm nh v y là trái i. Làm ng i có ti n s n mà không cxài ng ti n, có v s n mà không c v i v , mu n làm ph i c ng không c làm, th thìcái thân kh n n n n y tr i sanh ra gi ti n b c, ph i ch u qu nh hiu, ph i chìu phong t c cho

n mãn i mãn ki p hay sao?

ám cúng tu n xong r i, cô Ba M nh tr v cha m , cô Ba Ng c c ng tr v nhà ch ng. Th ng m t mình, c u bu n b c ch u không n i. Tuy m i ngày ho c c u xu ng nhà th y Ban bi n,

ho c th y Ban bi n lên nhà c u mà nói chuy n ch i, song th y Ban bi n là ng i làm quan, th ych ng nói chuy n chi khác h n là thúc thu , i tu n, xét s công nho, b t gi i tr m c p, lành ng chuy n không thích hi p v i trí ý c a c u, b i v y không gi i bu n b c cho c u c.Ch chi c u tu i l n, ng tai danh l i, a thú thanh nhàn, trên ng i ai d i khôn c c s ng

c ai, c u n thân trong tòa nhà ngói, c u an ph n v i th t v n d a n y, thì không n n i g imình là vô ph c. Ng t vì c u còn ng bu i thanh niên, tánh c ng, huy t nhi t, trí còn h nghái, tình còn d i dào, mà bi u c u m i ngày n m co trong nhà mà ch hai b a c m, m i êmph i chong èn trong bu ng mà ng i nghe d gáy, thì có th nào c u ch u cho kham. Thói nhàgiàu là nh v y hay sao? Thú v ch ng là v y hay sao?Th ng T luôn bu n lòng trách ph n, b ng ti p c m t b c th c a th y Hu nh v n Kh , làanh em b n h c ngày tr c, g i cho hay r ng th y c c p b ng làm ký l c t i Tòa b Gia Ð nh

y tháng r i, mà m i c u ngày mùng 10 lên chung vui v i th y, vì ngày y là ngày th y c i. y là m t d p t t cho Th ng T i th m m t ng i b n thi t và gi i bu n chút nh n a,i v y c th r i thì c u li n nh t nh c u s i.

n ngày mùng chín, c u c n d n th ng Ng v i con Mang nhà coi nhà, và c u m n H ng Huy v i ông Ba N t i ng giùm, ngày xem xét, r i c u s p áo qu n vào hoa ly lên xe mà i

Gia nh. Vì trong th th y Ký Kh không có nói nhà th y ch nào, b i v y lên t i Gia nh,Th ng T ph i ghé Tòa b mà h i th m. B p h u th y c u b n y ph c t t , i xe h i r t r t,nên l t t ch nhà th y Ký Kh dãy ph ngó qua l ng Ông, c n th ba.Th ng T vô nhà, th y Ký Kh h t s c m ng r . Cha m bà con th y Ký Gò Công ã lên

i, mà cu c ám c i c ng ã s p t s n sàng r i h t. Th ng T h i th m th y Ký coi c icon ai âu, th y Ký áp r ng: “Tôi c i con gái ông Phán H ng trong Xóm gà. Ông gia tôibi t tôi nghèo, nên không òi v t gì h t. Tôi c ng không nhóm h . Chi u nay 3 gi , àng trai vôlàm l r i luôn tr ng, n t i ông gia tôi ãi ti c. Tôi ph ch t h p quá r c dâu không ti n,nên tôi luôn bên v 3 b a, r i v ch ng m i d t nhau v ngoài n y”.Th y Ký Kh nói t nhiên mà Th ng T ng i ng ng n, vì thu nay c u tr m tr cô Thái ThThiên Kim, lúc m tính i nói v cho c u, thì c u có òi c i cô n , c u không dè ngày nay anhem b n c a c u l i c cái h nh ph c làm ch ng ng i c u ã m c. C u th ng th y KýKh l m, b i v y c u m i nghe tin thì c u ng ng n, nh ng mà c u ngh l i, anh em c a c u

c cái h nh ph c y còn t t h n là ng i khác c, nên c u c i mà nói r ng: “Toa cóph c l m. M a m ng cho toa vì m a nghe nói con gái c a ông Phán H ng thi t là ng án.

i n y c i v ch ng c n l a con nhà giàu, mi n là c ng i ng tâm hi p ý thì quí h n.a có i tr c cái ng ó r i m a th o h n toa, nên m a nói ây không ph i là nói dóc âu”.

Th y Ký Kh là ng i ch n ch t thi t thà, nghe Th ng T nói m y l i y mà không hi u c ut v vi c v ch ng, th y l i nói r ng:



- Tôi m i lên làm vi c trên n y m y tháng nay, tôi không bi t con v tôi. Anh c ng hi u ph ntôi nghèo, tôi không èo b ng ch giàu có sang tr ng. Ông gia tôi ng th y tôi ng th ng,nên ng kêu ng g . Còn anh có v ch nào r i hay ch a?

- M a c i v h i n m ngoái l n mà. Thôi h c v ít tháng thì m a c i.- Sao anh không cho tôi hay? Anh c i v âu?

- C i bên ch Ông V n, c ng trong h t M Tho. Mà c i r i c ng nh ch a, b i vì nhà aiy .

- a! Sao v y?- Ông gia m a bu c m a ph i v b n mà . Bà già m a m t r i, m a bi t b nhà cho ai mà v

n c. ng nh t nh không cho v m a v bên nây, b i v y m a có m t mình, bu nquá.

- Bác gái c ng m t r i n a sao?- Ph i, m t h n m t tháng nay.

Hai anh em nói chuy n m i t i ó, k ông thân c a th y Ký xen vô m i Th ng T i h giùmqua àn gái, b i vì bà con xa lên không c nên h àng trai coi th a th t l m. Th ng Tlên ây ã s n lòng chung vui v i th y Ký cho n cùng, mà nghe th y Ký c i con ông Phán

ng, thì c u l i càng mu n i h h n n a, b i v y nghe m i thì c u ch u l i li n.

n ba gi chi u, Th ng T m i chàng r và ông sui bà sui lên xe c a c u mà i qua àng gái;còn sáu b y ng i i h thì lên hai xe lô-ca-xông ã m n s n cho àn ông m t cái, àn bà m tcái.Qua t i àng gái, Th ng T ng i chim b m, không mu n nói chuy n v i ai h t, ch trông nàngdâu ra làm l ng coi n m nay dung nhan có khác h n n m tr c hay không. Cách ch ng baolâu nàng dâu b n áo r ng xanh trong bu ng b c ra hi p v i chàng r mà làm l ông bà r i chào

và ra m t bà con bên ch ng.Th ng T ng i nhìn g ng m t r nh hoa v a m i n , t ng i ng y u u mà có vnghiêm trang, sánh v i cô Hai h u thì nhan s c cô Thiên Kim có ph n h n, mà l i có nét ôn hòa

thi n n a.

Làm l xong r i, nàng dâu c i áo r ng và m c m t m áo ch t i ãi khách. Cô sai trai d n chc, cô m i h àn bà n tr u, cô ng nói chuy n v i ch ng, cô i coi ch t n c á, c ch

nào c ng t nhiên, câu nói nào c ng thanh nhã. Có l th y Ký Kh c v v a thông th o, v axinh p thì th y ph tình c ý, nên th y i vô i ra mi ng chúm chím c i hoài, mà m t lát l inói chuy n nh nh v i v không ai nghe r nói chuy n gì, duy th y ch ng nói mà ngó v r t

u tình, v g t u mà c i r t h u duyên.

Th ng T li c th y anh em b n c a c u say s a v i h nh ph c, thì c u m ng th m trong lòngng cho b n có v c vui thú v i ch ng, mà c ng m ng cho ai có ch ng kh i t i th m

duyên ph n. Tuy m ng thì m ng, nh ng mà c u th y ám c i n y, r i c u nh ám c i c au h i n m ngoái, thì c u khó ch u nhi u ít trong lòng. Th y Ký Kh là con nhà nghèo mà v

th y c ng con nhà nghèo, sao b a c i, v ch ng l i hân hoan nh v y? Còn mình là con nhàgiàu mà v mình c ng là con nhà giàu, sao ngày mình c i v mình không vui, mà coi b mình

ng không vui chút nào h t? Rõ ràng l i ng i ta nói “v ch ng vui là b i tâm u ý hi p, chkhông ph i t i ru ng r ng b c nhi u” là l i nói trúng l m mà.

Ti c ám c i mãn r i, Th ng T t th y Ký Kh mà v . Th y Ký Kh a c u ra xe; lúc b ttay t bi t nhau, c u nói v i b n m t l n n a r ng: “Toa c i v nh v y m a m ng cho toa



m. Nh v y là h nh ph c, ch không ph i ki m ch giàu có sang tr ng m i g i là h nh ph cc âu”.

Khi ra i, Th ng T tính lên m ng b n r i ra Sài Gòn ch i ít b a, mà ch ng tr ra Sài Gònu không mu n , nên tuy tr i ã t i r i, song c u ch y th ng v nhà.

i nhà tr ng m i ra, Th ng T li n xáo nóng n y bao nhiêu, bây gi c u th y thcu c, c u hi u nh n tình, nên c u tr m t nh ôn hòa c ng b y nhiêu. Chuy n gì áng nói c u m inói, chuy n gì áng c i c u m i c i. T ngày c u i ám c i trên Gia nh r i, thì c u l icàng ít nói h n n a. trong nhà nhi u khi n hai ba gi ng h mà c u không nghe c u nói

t ti ng chi v i con Mang ho c th ng Ng . M i b a c u c n m trên võng mà coi sách ho ccoi nh t trình. S m m i c u th ng i d o m t vòng trong v n. Bu i chi u thì c u i vòngtrong xóm, g p con nít c u th ng cho xu ho c b c c c, th y ng i l n c u hay h i th m côngcu c làm n. Vì c ch c u i khác x a, nên ngày tr c không ai c nói chuy n v i c u, màbây gi t già chí tr ai c ng thân c u, ai c ng kính yêu c u h t th y.

u h t mong r c v v n a c, nên c u lo s p t vi c nhà. C u giao con Mang qu n su ti nhà sau, coi c m n c, coi g o c i, gi d u hôi n c m m, lo i ch mua n. C u giao cho

th ng Ng xem xét cây trái trong v n, coi m n làm c vét m ng, coi bán d a cau chu i mít.u l i nói v i H ng h Huy cho th ng con út, 12 tu i, tên th ng L c, v i c u ng c u sait nh quét nhà, lau gh , ch n c, t èn, c u h a m i tháng c u s th ng công cho nó bang b c.

Ngày 12 tháng 5 t i ngày làm tu n bá nh t cho bà K hi n Lý Th Nho. Cô Ba M nh g n ngàykhai hoa, cô t ch quá, nên cô qua không ng. Th ng T c y ch ru t v i ch dâu lo l nggiùm cu c cúng qu y.

êm vào ám, th y chùa ng i t ng kinh Kim cang Bác nhã tr c bàn th , H ng ch c trongxóm ng i u ng n c nói chuy n phía ngoài c a. Th ng T cúng r i b c vô nhà trong th y hai

ch ng th y Ban bi n v i cô Ba Ng c ng ng i trên b ván, c u bèn ng i l i ó mà ch i.

Cô Ban bi n ngó th y Th ng T thì cô nói r ng: “Con T n m ch n m n i r i th nào c ngph i r c nó v bên nây, ch b n luôn hay sao? V ch ng mà m t ng i m t n i v y sao

c”.Th y Ban bi n áp r ng: “Bác H i ng k quá. Nói h t s c mà bác c ng không ch u, ai bi t làmsao bây gi ”.Th ng T châu mày nói r ng: “T i ông gia tôi mà c ng t i v tôi n a. N u nó bi t o vch ng, gái có ch ng i theo ch ng, thì ai làm sao mà c n nó c. Tôi bi t nó không có th ngtôi. Nó c nói t i h i tr c có l i giao, bây gi ông gia tôi không cho nó v bên nây, nên nó làcon, nó không dám cãi. Anh ch c ng hi u, h i tr c má tôi giao k t, thì có dè cu c l d nh

y âu. Bây gi r i má tôi m t, nhà c a minh mông, ai c ng bi t tôi không th nào b i âuc, mà nó làm ng t không ch u v bên nây, t c th là nó không th ng tôi ch gì. Thôi, tôi

không c n n a. Nó mu n b n nó . Tôi m t mình tôi c ng c. V y ch m y tháng naykhông có nó ó, tôi l i ch t chóc gì”.Cô Ba Ng c c i mà nói r ng:

- Em gi n em nói l y nh v y, ch ch bi t con T nó th ng em l m. Ng t vì m t bên thìch ng, m t bên thì cha, có l nào nó b b ng cha mà theo ý ch ng. Em nói em c ng ph i xét

i cho nó ch .- V y mà ch còn binh nó n a!



- Không ph i ch binh. Nói ph i qu y cho em nghe ch binh gi ng gì. Em ó em coi, không bác H i ng l t da mà s ng i. ch ng bác tr m tu i già r i coi con T nó v bên nây

hay không mà.

Cô Ban bi n nghe nói nh v y bèn h t mà áp r ng:- D hôn! V ch ng còn nh mà cách b c nhau, nói nh cô v y thì i bi t m y m i n m

a m i sum hi p.- ây ó mà xa x c gì! Qua l i v i nhau c ng c mà. M y tháng nay không có c n, mà

th ng T nó s p t trong nhà coi c ng xong quá.- Coi ch nhà không có àn bà, không ai xem xét trong ngoài, ngh c ng khó l m ch . Ph n

chú T nó còn nh , chú m t mình chú c ng bu n.Th ng T bèn nói r ng: “Ch Hai nói ph i. Tôi bu n thi t, mà d u v tôi v bên nây i n a, stôi c ng không h t bu n c, b i vì v ch ng tôi không gi ng ý nhau. Thà là nó b n, tôi bên nây m t mình tôi mu n làm vi c gì t ý tôi”.

Cô Ban bi n c i mà nói r ng: “B chú n y mu n c i v bé hay sao, nên chú nói nh v y?”Th ng T ch ng h ng, c u ngó ngay ch dâu mà h i r ng: “V bé âu mà c i? Không, tôikhông có tính vi c ó âu. C i v bé làm chi? M t v ó mà làm cho tôi ngán r i, c ithêm n a ch u sao n i. Cái i c a tôi h r i, bây gi tôi không còn bi t cái gì là vui n a h t.Các s m c c a tôi m y n m tr c ã tiêu tan, ã r i rã h t r i. Bây gi s thích c a tôi là

m m i d o v n, bu i chi u d o xóm, t i n m coi sách mà thôi”.

Th y Ban bi n c i mà nói r ng: “Em còn nh tu i mà em nói chuy n nghe nh ông già. Ph i,y tháng nay qua th y em không ch i b i n a thì qua c ng m ng. Nh ng mà i cái gì c nga v a v y thôi, thái quá không nên, mà b t c p c ng không t t. Em c ng ph i i ch i chútnh mà gi i khuây, mi n là mình ng có ch i m y vi c h thì thôi ch ”.

Th ng T ng i ng m ngh m t h i r i nói r ng: “ i n y có vi c nào là vi c h , còn vi c nàolà vi c nên. Có nhi u ng i nh nhu c mà thiên h áp x ng t ng, còn nhi u k thanh cao màthiên h l i khinh khi. Có nhi u vi c mình cho là ph i, mà h cho là b y, th thì d u làm vi c gì,

u ch i cách nào, h thích chí thì thôi, c n gì ph i dò mi ng thiên h . Nh hôm tr c tôi tínhchuy n giúp nhà nghèo mà v tôi nó nói làm nh v y là trái i. Anh ngh ó mà coi, giúpnhà nghèo mà g i là trái i, thì còn gi ng gì n a mà nói”.

Hai v ch ng th y Ban bi n v i cô Ba Ng c không rõ vi c c a Th ng T ã tính, mà c ngkhông hi u ý Th ng T chán i, nên nghe em nói nh v y thì c i v i nhau r i b nói quachuy n khác.Có ám làm tu n, bà con chòm xóm t l i ông, thì Th ng T gi i khuây c chút nh.Ch ng mãn ám r i, ai v nhà n y thì c u l i bu n hiu.

t bu i chi u, v a lúc m t tr i chen l n, c u i xóm v , còn ng ngo i c a ngõ mà ngó mông.y ám m gi a l ã g n úng l a r i, nên ph i màu xanh lè, l i gió th i ùa ng n coi nh

sóng gi n. Xa xa, th y có m t ng i u i nón lá, vai vác cái cày, lùa c p trâu i trong ru ng,ng i vác n ng i cáng náng, trâu l i n c v ng túa sua.Ng i bu n mà th y c nh không vui thì trong lòng càng thêm bu n, b i v y Th ng T ng tiuhiu, d ng m ngùi, trí vi n v ng. C u nh chuy n n y qua chuy n n , r i nh hôm tr c ch dâunói c u mu n có v bé, thì c u m m c i. C i v bé làm gì? Mình ã d i quá, h i c i v mìnhkhông kén ch n, ch chi h i ó mình l a ng i nh con ông Phán H ng hay là con ông GiáoChu t mà c i, thì bây gi có âu mà bu n nh v y.



Thi t, t khi v ch ng phân r , Th ng T ch ng h có tính ki m v bé bao gi , mà bây gi c ung không có tính t i vi c ó. Lúc c u mê m n cô Hai H u thì c u có tính v r i s c i cô.y là c u ng gi n v , nên c u mu n i v , ch không ph i mu n hai v . Bây gi v c u ãn ngày khai hoa, mà c u l i bi t cái l i tr c là l i c a c u, b i v y c u không dám tính b va, th thì c i v bé sao c. Mà tuy là c u không tính c i v bé, song câu chuy n v bé ã

ch m vào trí c u r i. N u lúc n y mà có ng i nh cô Thiên Kim ho c cô Hai H u v n v tr ct c u, thì c ng ch a t c u gi v n lòng son cùng v l n c u c.

u ng ngh quanh ngh qu t r i c u v a xây l ng s p i vô nhà, thì nghe có ti ng xe h i trên phía M Tho ch y xu ng. C u ng nán l i mà ngó coi xe c a ai. Cách ch ng bao lâu, cái xe

i g n t i thì t p máy ch y ch m ch m r i ng ng ngay c a ngõ.Th ng T dòm l i, té ra th y thông Hàng ng i tr c v i s p-ph , còn phía sau thì cô thôngng i v i hai cô n a.Th y thông Hàng m c a xe nh y xu ng và h i Th ng T r ng: “Ê! Toa làm gì ng ó?”Th ng T b c l i a tay mà b t tay th y thông, và cúi u chào m y cô r i h i r ng: “Th y

i âu ây?”

Th y thông Hàng hân hoan áp r ng:- Chi u tr i t t quá, nên m n xe ch y b y m t vòng h ng gió ch i. Toa làm gi ng gì x a rày

không th y lên ch i v y?- Tôi m c chuy n nhà.

Cô thông ng i trên xe v t mi ng h i r ng:- B c u gi n v ch ng tôi hay sao, c u T ? Ch sao m y tháng nay c u không thèm t i nhà

tôi n a?- Th a, có chuy n chi âu mà gi n. T i tôi b n vi c nhà ch .

- Thôi, ch i làm chi. Tôi bi t mà. Con Hai H u nó ph tình c u, nó b i l y ch ng; c u phi nnó r i c u phi n luôn t i v ch ng tôi ch gì.

- Bây gi tôi không phi n cô Hai H u mà tôi c ng không phi n ai h t. T i tôi ch có ph i t i aiâu mà tôi phi n.

- Có m T nhà hay không?- Th a không, v tôi bên Ông V n ch âu có bên nây.

- R i d hôn! Ph i có m bên nây, tôi ghé th m m t l n ch i cho bi t. Thu nay ch tôich a bi t nhà c u. Tôi ghé ch i c hôn?

- Th a, c ch . Tôi m i th y Thông v i m y cô ghé ch i.- Mà c u s n lòng ti p r c hay không? Ch ghé mà c u không vui thì ghé làm chi.

- Tôi s n lòng l m ch .Có m t cô nh h n h t, ng i gi a, m c áo xanh d ng, choàng kh n s t21 màu tr ng, cô c i và

i r ng: “Chúng tôi ghé thì c u ph i ãi trái cây, ho c m n, ho c i, ho c cam, ho c gi ng gì ói c. C u vui lòng mà ãi ch em tôi hay không?”

Th ng T c ng c i l i mà áp r ng: “V t quí thì thi t tôi nhà quê nên tôi không có, ch tráicây thì v n tôi có th , m y cô mu n dùng th nào tôi c ng có s n mà ãi luôn”.

21 (ti ng Pháp écharpe): kh n quàng vai hay b ng choàng vai c a quan ch c l n nh b ng choàng c a vua chúa.



Th y thông Hàng bèn nói r ng: “M y ng i mu n n d a khô thì vô ây leo lên b mà n. V nu T th ó nhi u l m. Ghe ch hoài mà c ng không h t”.y cô nghe nói gi u nh v y thì c i ng t r i m c a leo xu ng xe. Cô thông Hàng h i

Th ng T có bi t hai cô kia hay không. Th ng T ngó hai cô thì nh m y m y có g p cô l nn áo tr ng m t l n, còn cô nh b n áo xanh thì thi t là không bi t. Cô thông bèn nói r ng:

“Con l n ây là con Ba, con c a dì tôi trong V nh T ng. C u có g p nó m t l n trên nhàtôi, c u quên hay sao?”

Th ng T g t u, t ý c u nh . Cô thông bèn ch cô m c áo xanh mà nói luôn r ng: “Còn connh ây là con T , con ông c trên Xoài H t, nó thi u b ng c p s h c, có làm cô giáo vài

m, bây gi nó xin ngh ng i ki m ch ng”.Cô T m c c v vai cô thông m t cái b p mà nói: “Ch qu n y, khéo nói k c c”, r i cô kéo taycô Ba i vô c a ngõ. Th ng T ngó theo mi ng chúm chím c i và m i khách i vô.

c theo ng i vô sân, hai bên tr ng m n xen l n v i cam, l i có m y cây u ng bênsau lá b a sum sê, trái eo dày ch t. Vì không nh m mùa, nên m n m i tr bông, cam ch a cótrái. Cô T th y u còn th p mà trái sai, l i có trái chín r i mà ch a ai hái, thì cô ch y ri t

i, hai tay r r m, h i c u T hái c hay không. Th ng T b c l i l a trái chín h n h t màhái r i trao cho cô T , mi ng m m c i. Cô a tay l y trái u , m t li c, mi ng c i r t h utình. Cô v a c m trái u thì cô li n xu ng t r i a hai tay ngay m t Th ng T mà nóichún chím r ng: “C u làm m u v y tay tôi ây, c u ph i chùi cho tôi”. Th ng T móc túi

y kh n mu soa ra mà chùi tay cho cô T . Th y thông Hàng v i hai cô kia ng tr m tr m ycây m n, th y day l i ngó th y Th ng T ng chùi tay cho cô T thì la l n lên r ng: “Ê! Làmcái gì m i g p nhau mà ã n m tay n m ch n nhau ó? Không có ng vô phép nh v y a!”Th ng T m c c , nên b kh n vô túi mà i. Cô T l m trái u c m i theo và c i và nói

ng: “Th y ó hay la quá! C u T chùi tay cho ta mà”.Ch khách kéo nhau vô nhà. Lúc y tr i ã ch ng v ng t i. Th ng T m i khách ng i, kêuth ng Ng t èn, bi u th ng L c b ng n c l ng x ng. Cô T quen tánh vô ng i, t i nhà l màcô không ké né chi h t, cô m n m t cái dao r i x trái u m i ng i n y ng i kia n, còn

i luôn ch nhà n a. Không ai ch u n h t, cô gi n cô ng i n m t mình và nói r ng: “ u a c u T hái mà h chê ch . Thôi, tôi n m t mình, vì c u T th ng nên c u cho tôi, tôi d i

gì mà chia cho ng i khác”. Cô Ba thi t thà, nên cô nghe m y l i l l i nh v y thì cô l y kh nche mi ng mà c i.

Cô T n ít mi ng r i cô òi r a tay. Lúc y th ng Ng v i th ng L c u không có t i ó. Côthông Hàng bèn nói r ng: “Con làm r n quá! Mu n r a tay thì i ra àng sau mà r a, ch n cây âu có”. Cô T ngó Th ng T và c i và h i r ng: “ i ngã nào c u T ? C u d t giùm tôii m t chút ch . Nhà l ai bi t ng âu mà r ”.

Th ng T ng d y i tr c d t ng cho cô T i theo. Cô v a i v a c i và nói: “Ta ia tay mà m y ng i c i gi ng gì v y không bi t”. Th ng T th y khách x m xì thì c u ái

ng i, nên c u ch ch cho cô T r a tay r i thì c u l t t b i ra tr c li n. Cách m t h i, côi ra; lúc cô t i c a song môn thì cô d ng l i cúi u chào khách và nói r ng: “Tôi chào th y

thông, cô thông. a! Có cô Ba ây n a mà. Th y cô x a rày m nh gi i há, m y cháu ch i? Th ycô dùng c m chi u r i ch a? tôi bi u b y tr n u c m n nghe?”

Ai n y nghe ti ng pha l ng mà có duyên thì c i r . Cô thông Hàng th a d p y cô c ng phang mà áp l i r ng: “M T c ng m nh gi i há? , v ch ng tôi chi u i ch i, ch a n c m.

Nh m có h o tâm, thì bi u tr làm v t làm gà n u c m cho n c ng t t”. Cô T day vô trongkêu om sòm mà nói r ng: “B y tr , có a nào ó coi b t m t con v t cho thi t m p làm th t d n

m n nghe không bây, cho mau, t i r i khách ói b ng a”.



Lúc y H ng h Huy v i ông Ba N i l i ng giùm, hai ng i b c vô t i c a, th y kháchch n r n, mà l i nghe bi u d n c m om sòm thì ch ng h ng nên ng kh ng l i ó.Th ng T nghe cô T v i cô Thông nói ch i nh v y, n u làm l thì m t l ch s , b v y c ukêu H ng h mà nói r ng: “Chú H ng, chú bi u con Mang coi gà v t gì ó b t làm th t d n

m n ch i. Chú m n a nào ó ph làm giùm v i nó cho mau”.

Cô T c i ng t mà nói r ng: “M y ng i th y hôn? Tôi nói h t i nhà tôi thì n gà n v t mà”.Cô Ba nói r ng:

- M y nói b y b m T m hay r i m n i ghen lên ây mà ch t ch .- âu có. M T có ghen hay không c u T ?

Th ng T g t u nói r ng: “ nhà tôi ghen l m; b i nó ghen nên tôi không dám i âu h t ó,không th y hay sao”.

Cô T le l i r i ng i im, làm t nh mà nói r ng: “Thôi, tôi không dám nói ch i n a. Nói b y r i T rình âu ngoài hè, m T vô m r t ch y không k p”. Tuy cô m i nói cô không dám nói

ch i n a, song cô ngó quanh qu t r i cô l i h i Th ng T r ng:- C u là ng i tân h c, mà nhà c u sao d n theo x a quá v y, c u T ? Ta mua gh sa lông,

ta mua bàn r a m t, ta s m gi ng ng , ta s m gh xích u, c a cái ta treo màn t im, c a s ta treo màn ren hàng, ta d n ch v ch ng ng i nói chuy n, ta s m phòng tr a

m c nh t trình. Tôi mà c nhà nh v y, tôi d n d p coi úng l m.- Tôi c ng bi t mua s m d n d p theo cô nói ó l m ch . Nh ng vì có hai l làm cho tôi không

mu n lo n s sung s ng t m thân: m t là v tôi không có chung v i tôi, tôi ph i qua l ibên Ông V n, nên không c n ph i d n d p nhà c a làm chi; hai là tôi ngh có nhi u ng inghèo kh , n không c m, ng không có ch , mình n cho thái quá mà chi.

- Té ra m T không có chung v i c u hay sao?

- Không.Cô thông Hàng chen vô mà nói r ng: “B khi con T nó mu n ây v i c u T hay sao, nên nó

i rút t i. Con n y quá r i! H i nãy nó nói n u nó nhà c u T thì nó d n úng l m. Bây ginó h i t i gia o c u T n a. Th con n y nó mu n làm bé c u T mà. a! Mà ph i a. Haing i c ng th t h t, tr i khéo khi n c ng k ch ”.Th ng T c i và day m t ch khác. Còn cô T thì áp v i cô Thông r ng: “Ch nói b y b

t duyên tôi còn gì. Con gái m i l n lên mà làm bé cái gì. Ch nói xui x o quá!”.Trong lúc ch c m thì m y cô khách c nói pha l ng nh v y hoài; cô thông Hàng c ki m l imà c t cô T h t s c r i c t cô Ba cho Th ng T . Tuy Th ng T c ng có l i qua ti ng l i v i

y cô, nh ng mà xét cho k thì nh ng l i c u i áp, l i nào c ng n tr t, không có câu nàou tình ho c có ý g n vô chi h t.

Cô thông Hàng tr ng tu i, mà cô l i l ch duy t v khoa ái tình, cô dòm th y c ch c a Th ng nh v y thì cô th y làm l , ch ng hi u vì c nào Th ng T là ng i ham ch i b i, có s

nghi p, không hòa v i v , tiu hiu m t mình, mà th y gái p c u không ng tình, coi b b lng l ng.m d n xong r i, Th ng T m i khách i n. Cô Ba v i cô T lãnh s p ch ng i, hai cô b t

Th ng T ng i gi a, hai cô k m hai bên, còn phía bên kia thì ch a cho hai v ch ng th y thôngHàng ng i. Th ng T li c coi thì cô T ng i bên tay m t li n xáo, cô Ba ng i bên tay tráinghiêm ch nh, mà m i cô thi t c ng có cái v p riêng. Tuy v y mà c u không có l m t nét chi



cho ng i ta hi u ý c u quy n luy n cô nào, c u c gi l , c u nói chuy n v i hai cô, c ng nhu nói chuy n v i cô thông ho c th y thông v y.a c m g n mãn thì H ng h Huy b c vào th a v i Th ng T r ng có th y Ban bi n lên

i có m t ng i trai n m c t t i theo n a. Th ng T ngó ra thì qu thi t th y anh ru t làth y Ban bi n Chí v i ng i anh em b n r c a c u là chú Thôn Châu b c vô, th y Ban thì m c

mát, còn chú Thôn thì kh n en áo dài.Hai ng i m i t i ngó th y cu c ti c nh v y thì ch ng h ng. Th ng T ng d y chào và h i

ng: “Hai anh n c m r i ch a? Anh Hai qua bên nây h i nào? Qua có chuy n chi mà khuya dy?”.

Chú Thôn Châu áp r ng: “B a nay hai v ch ng tôi qua th m th y má. H i t i tôi s a so n v , dì Ba âm chuy n b ng, nên má bi u tôi ch y xe luôn qua bên nây mà cho d ng hay”.

y l i hu n ãi y gieo gi a cái ti c vui ch ng khác nào nh c c á li n gi a b y v t ng l im gi n nhau d i ao. Th ng T ng n ng buông a, s c m t coi m t v t nhiên. Th y

thông Hàng v i m y cô th y ch nhà h u s , không còn lòng nào mà vui n a c, nên và ri tcho h t chém c m r i ng d y.

Th ng T trình di n v ch ng th y thông v i hai anh và m i hai anh ng i. C u i u ng n ci ch y vô bu ng m t thay qu n i áo l ng x ng. C u bi u anh r cho xe ng a v tr c r i i

xe h i v i c u. C u kêu H ng h Huy d n coi nhà. C u xin l i v ch ng th y thông Hàng vàhai cô khách vì c u có vi c nên ph i qua ch Ông V n.

Th y thông Hàng nói r ng: “Toa có vi c thì c s a so n ri t cho r i mà i. T i m a i ch i mài gì, ch ng nào toa i thì m a v ”.

y cô ã m t thú mà l i có s c x n l n, h i nãy li n xáo, bây gi êm ru. L i thêm th y Ban v ichú Thôn theo ngó hoài, nên m y cô khó ch u h t s c.

Th ng T s a so n xong r i m i t bi t khách và bi u Thôn Châu ra xe h i mà i.Th y Ban bi n d n H ng h Huy coi bi u tr óng c a, r i thay m t cho Th ng T mà ath y thông Hàng v i m y cô lên xe. Ch ng xe ch y r i, th y thông c i ng t mà nói r ng: “Xui

o quá! nghi p gì mà nhè b a nay nó không bi t! Làm mình t n m y ng b c xe, nc có m t b a th t v t, mà n ch a no n a ch ”.

Cô T nói r ng: “Th y nói v ch ng c u T b nhau r i, b gi ng gì mà c u nghe nói v chuy nng c u lính quýnh, coi b c u lo quá mà kêu là b . Không c âu. V ch ng ng i ta còn

th ng nhau, th y rù qu n b y b , phá gia cang ng i ta, th y có t i ch t a”.

Th y thông c i mà áp r ng: “Con n y nó nói iên quá. Thu nay làm mai dong là làm ph cch sao mà có t i. Ngày sau tao ch t, bây óng trang mà th tao m i ph i”.

** *

(14)

Th ng T qua t i Ông V n thì v ã sanh r i, sanh c m t a con trai r t ngngh nh. C u ch y vô phòng mà th m v r con; c u h i th m l ng x ng, coi b c u thi t là vui,mà m tr l i d u ng t, trong ý m c ng không h n gi n.



Con gái l n c a ông H i ng là cô Hai Kh e, v c a Thôn Châu, ã có sanh hai l n r i, nh ngmà c hai a u là con gái. Nay cô Ba M nh sanh con trai thì hai v ch ng ông H i ng

ng r , n n i ông quên cái l i c c a r nh , ông không v chút tình r l n, ông ng nhìncháu ngo i trai mà nói r ng:“Con Kh e không nên thân, nó th con gái hoài. Coi con M nh nó gi i hôn ? Nó m i m t

n, mà c con trai li n. Th ng nh n y tao coi t ng nó c l m. tao nuôi nó l n r i l p cho nó”.

Th ng T ã có ý tính i v sinh s n c ng cát r i c u s nói v i cha m v m t l n n a màc v v . Nay c u nghe cha v tính b t luôn con c a c u n a thì c u ng n ng , tuy c u không

dám cãi, song c u phi n trong lòng.Còn cô Hai Kh e th y cha tr ng con c a em h n là con c a mình thì cô c ng h n, nên cô day

t ch khác mà nói r ng: “Con nít m i , bi t nó làm sao mà th y dám nói nó c. cgi ng gì ?”.

Ông H i ng c i g n mà áp r ng: “M y gi i âu m y sanh m t a con trai nh con M nhcho tao coi th coi”.

Cô Hai Kh e li n xây l ng b i ra, cô không thèm nói chi n a h t. n khuya, hai v ch ng côlên xe mà v Bình Cách.

Qua ngày sau có hai v ch ng th y Ban bi n Chí qua th m. Th ng T t tên con làTr n Th ng Th , m i Chánh l c b l i l p khai sanh, v ch ng coi r t thu n hòa, mà cha concoi c ng hi p ý. C u luôn ba b a, r i nói v i v r ng c u b nhà lâu quá không ti n, nên c utính v r i m i b a c u ch y qua th m. Cô Ba M nh là ng i k l ng v vi c nhà, cô nghech ng nói nh v y thì cho là nói ph i, nên cô c ng khuyên ch ng v mà xem xét vi c nhà.

Th ng T s a so n v thì có ch là cô Ba Ng c qua th m. C u ph i nán l i h n m tgi ng h cho ch th m ch i r i c u m i ch lên xe h i v v i c u. Xe qua t i Ch G o, cô BaNg c không cho a v nhà, cô bi u ch y luôn lên M H i ng cô th m th y Ban bi n.

t i th y Ban bi n thì ng h v a úng 3 gi chi u. Th ng T c ng ghé l i ó mà ch i v ich m t lát.

Th y Ban bi n th y có hai em thì th y m ng, nên hai em v a m i ng i thì th y nói r ng:“H m nay qua có ý trông th ng T v ng qua nói chuy n. B a nay nó v mà l i có con Ba

a, thi t là may quá”.Cô Ba Ng c nghe nói có chuy n thì cô mu n bi t cho mau, nên h i r ng:

- Anh mu n nói chuy n gì ó ?- Chuy n c a th ng T ây.

- Chuy n th ng T là chuy n gì ch ?- Th ng th ng v y mà. Hôm tr c con T chuy n b ng. Bác H i ng bi t x ph i, nên bác sai

anh em b n r nó, là Thôn Châu, ch y qua kêu nó. Thôn Châu qua ghé ây tr c. Qua nghe tint t d t Thôn Châu lên tr n ng h i nó i cho mau. Con Ba, em bi t qua v i Thôn Châun ó th y gi ng gì hay không ? B c vô nhà thì th y th ng T ng ãi ti c, nó ng i gi a,

hai bên k m hai cô nho nh , m t d i ph n, môi thoa son, còn phía bên kia thì hai v ch ngth y thông Hàng, m y cô n u ng gi n tr ng om sòm. Ch chi qua g p m t mình qua thìkhông h i gì, ng t có Thôn Châu s s ó nên qua s ng trân, không bi t nói sao c h t.

Cô Ba Ng c nghe rõ chuy n r i thì cô ngó Th ng T mà nói r ng: “Tr i i, em ch i nh v yem không s mang ti ng hay sao, T ? Em có v ch ph i tay không ch n r i hay sao mà emlàm l ng nh v y ? Chú Thôn Châu chú g p ây kh i chú h c i h c l i th u tai con T r i



sanh r y cho mà coi. Qua nh hôm tr c em thu t chuy n th y thông Hàng làm mai làm m i choem thì qua ã có nói th y là ng i không t t, sao em còn g n th y làm chi n a ? Qua dám ch c,em nghe l i v ch ng th y, em ch i b i nh v y ó thì gia o em ph i h h t”.

Lúc th y Ban bi n thu t chuy n thì Th ng T ng i c i, mà n ch ng cô Ba Ng c khuyênt, thì c u c ng không cãi. C u i anh ch nói h t r i c u m i tr l i r ng: “Ph i, chuy n anh

Hai thu t ó thi t có y nh v y ch anh Hai không có thêm b t chút nào h t. Mà ch Ba nghe r ich Ba r y em, thì c ng áng l m. Nh ng mà em xin t cho anh ch bi t r ng cái vi c ó b ngoàicoi thì em qu y l m, song b trong xét l i em không có l i gì. Khi má m t r i, em nh ch Ba

ch giùm con m t cho em, nên em th y tánh tình c a v ch ng th y thông Hàng. M y thángnay em s th y l m, em tránh xa, em không dám t i nhà th y. Hôm tháng hai, th y có xu ng nhàth m em m t l n. Em nh n d p lên ch mà tr b c cho Chà và, em a th y v . Th y m i quá,nên em ghé nhà th y. Em ghé l n ó là l n chót. V ch ng th y cho m t cô ra b o em, t ng emnh h i tr c, tè ra em hi u ý r i, em không thèm ngó ngàng t i, coi b v ch ng th y m c c .

a rày em t ng th y b em r i, nào dè th y còn mu n c o u em n a, th y ch a ch u thôi,nên hôm ó v ch ng th y làm b m n xe h i i h ng gió chi u, l i có d t theo hai cô n a.Th y th y em ng ngoài c a ngõ, th y ng ng xe l i, mà em ch c d u không có em ng óth y c ng ghé. Th y m ng r , t ý mu n vô nhà th m em. Mình là ng i bi t u, l nào mình

n không cho ng i ta vô nhà. Em m i v ch ng th y vô, t nhiên hai cô kia ph i vô theo. Vônhà r i, h m u s túc gáy òi n c m. Anh ch ngh l i mà coi, khách ng i ta òi nh v y, lnào mình là ch nhà, mình nói h t g o hay sao ? Em ph i ép b ng bi u làm v t làm gà d n màãi h m t b a.

Chuy n thi t nh v y ó ch có gì âu. Ph i, ng i ngoài dòm vô thì c ng t ng em d t mèochu t v nhà n u ng vui ch i, mà k thi t thì không ph i nh v y. Em không ý n m y côó m t chút nào h t. M y c pha l ng, thì em c ng ph i pha l ng l i, ng m y c kh i khi em

là a ngu v y thôi. Em hi u t cách, thái c a m y cô ó h t. H ng ng i nh v y em bi tchán r i, em g n làm chi. Hu ng chi l a ái tình c a em ã t t r i, có ph i m y cô nh v y ó mànhúm l i c hay sao, nên ch s em mê sa mà h gia o”.

Cô Ba Ng c là m t ng i àn bà c h ng thú m m trong o cang th ng, còn Banbi n là m t àn ông ch n ch t, t nh chí l n th y ch a l i vào bi n tình l n nào, hai ng ikhông rõ tâm s c a em, th y em ã có v r i mà còn g n g i v i àn bà khác thì quy t là em

i ni m phu ph , b i v y em nói gi ng nghe r t thành thi t, nh ng mà hai ng i không tin m tchút nào h t. Cô Ba Ng c i Th ng T nói d t l i r i cô c i mà áp r ng:- Em nói nghe thi t xuôi rót. Ai i àn ông con trai ch i b i v i àn bà con gái mà nói r ng

không có ý gì ch . Nói nh v y ai mà tin cho c.- Em c ng bi t khó cho ch tin l m, mà d u v em hay là ng i nào khác h nghe em nói h

ng không tin c. H không tin là vì h không bi t chuy n em, h không th u lòng em.Em nói thi t v i ch , thu nay có hai cô gây m i ái tình cho em mà thôi, mà ái tình y bâygi h t hy v ng, vì hai cô ã có ch ng r i h t, l i m t cô là v c a m t ng i b n thi t c aem. T i nh v y nên h i nãy em nói l a ái tình c a em ã t t r i, em coi àn bà con gái kháckhông có ngh a gì h t.

- Em nói k quá ! V y ch v em ó, em không có tình gì v i nó hay sao ?

- Thi t không có tình gì h t, có cái ngh a v ch ng mà thôi. Cái ngh a y gây ra là b i cha mm tr u cau c i nó cho em, nó kêu má em b ng má, nó ch u tang ch cho má em, nó con

cho em. Nh m y u y nên gây c chút nh ngh a ó, ch n u không có nh v y thìem không bi t v ch ng em ra làm sao.

- Em nói khó nghe l m. V ch ng sao l i không có tình.



- Em không hi u v ch ng ng i ta có tình v i nhau hay không, ch v ch ng em khó nói cótình c l m.

- Em ng có nói nh v y. Em có v nh con T áng g i là có ph c a em. Tuy nó còn nhmà vi c nhà gi i gi n, n nói nh nhoi, tánh n t hi n lành, c ch m th m, v nh v y ch

i sao n a em m i th ng nó. V ch ng v i nhau có con r i, em ng có xao lãng khôngnên.

- Không. Em có xao lãng chi âu. T i ch nói, nên em c t ngh a cho ch nghe mà thôi ch . Tuyem nói v ch ng em không có tình v i nhau, song em có tính vi c phân r bao gi âu màch s . M y tháng nay ch không th y em hay sao ? V ch ng em mà m i a m t n i là

i ai, ch nào có ph i t i em. Anh Hai có th y t n m t, em n n n h t s c, mà ông gia emng không ng lòng, còn v em nó c ng không dám trái ý cha m , t i nh v y nên v

ch ng lôi thôi, ch có ph i em b v em âu.Th y Ban bi n th y c u ch th y mà phán ch ng nên th y nói r ng: “Thi t, bác H i ng làm cha

, bác có g t gao m t chút. Bác không bi t xét cho con r . Th ng T nhà c a ru ng t chàmnhàm mà bác c bu c nó ph i v b n mà . V làm sao c ? Bác c ch p quá nh v y t nhiên

ch ng nó ph i xa nhau. Thi t, vi c v ch ng th ng T mà ngày sau có lôi thôi là t i bác H ing, ch không ph i t i nó”.

Th ng T th dài mà nói r ng: “C ng t i con v c a em n a. N u nó bi t ngh n ph n em, nó bên nây mà giúp vi c nhà cho em, thì ai c n nó c. Mà thôi, t i h i i nói v má em

giao k t l r i, bây gi em không phép trách ai h t”.Anh em nói chuy n v i nhau cho n chi u mà th y Ban bi n v i cô Ba Ng c c ng không hi u

i sao Th ng T nói v ch ng không có tình v i nhau, còn Th ng T c ng không bi t nói thnào cho anh ch hi u c. Th ng T n c m chi u r i m i v trên nhà, còn cô Ba Ng c thì

i ó mà ng ng sáng cô i lên M Tho mua r i cô s v Ch G o.y v sau, m i b a Th ng T u có ch y xe qua th m v con, khi giây lát, khi ch i n

i m i v . C u qua nh v y cho n n y tháng cho con r i c u m i hu n hu n n m ba b aqua th m m t l n. C u tính th m trong trí i 3 tháng cho v con thi t c ng cát r i c u s xin

c h t v con v M H i.Th ng T tính i t i 3 tháng lâu quá, b i vì có ng i khác tính làm cho v c u ph i v nhà

u mau h n kìa. là hôm b a cô Ba M nh , ông H i ng m ng r , ông h y b c cô Hai Kh e, r i ông t ý

mu n nuôi th ng nh ng ngày sau ông l p t cho nó. Cô Hai Kh e l s c b t bình li n h i ó,mà ch ng lên xe i v Bình Cách, cô c n nh n v i ch ng r ng: “Tôi không dè con M nh kh n

n nh v y. Nó trong nhà m t mình, nó theo òn làm cho th y má yêu nó ng t h t giatài mà n m t mình. Mình th y ch a ? Ch a gì mà th y ã tính nuôi con c a nó ng ngày sau

p t . Vì th y c ng nó nên coi b th y th ng con c a nó h n là con c a mình”.Thôn Châu áp r ng:

- Dì Ba là con út, t nhiên th y má c ng ch sao. V y ch mình không nghe ng i ta nói giàuút n, khó út ch u hay sao ?

- Con nào c ng con, ch sao a thì th ng, còn a thì ghét.- Mình không hi u. T i dì Ba có ch ng, mà ch ng thì không th ng d cho l m, nên th y má

ph i th ng bù, bi t hôn ?- À ! Nói t i chuy n ó nghe còn kh n n n h n n a. M y n m tr c nó ao c l m, ham l y

ch ng h c trò nhà tr ng, b n Tây coi g n gàng, nói ti ng Tây nghe l p b p, nó chê làng



xã là quê mùa. Nó g p ông h c trò ánh ch i nó nh v y ó cho sáng con m t nó ra. ángki p l m !

- D ng Ba h c hành tài n ng t i b c nào tôi không bi t, mà tôi th y cách d ng ch i b i tôich y ngay.

- Ch i b i xài phá d l m mà. Con M nh c m chìa khóa, ti n b c thi u gì. D i gì mà khôngxài.

- D ng ch i th c a không s mang ti ng mang t m gì h t. Mình bi t hôm tôi qua kêu d ngtôi g p vi c gì hôn ?

- G p gi ng gì ?

- G p d ng ng vui ch i v i mèo22. D ng r c ba b n con v nhà, con nào con n y bóngng i. Tôi b c vô thì th y d ng ng n u ng say s a ng ng n v i m y con ó, coi thi tghê quá !

- nh v y ó mà th y th ng nó l m, m i con lói mà th y khen t ng t t, th y tínhnuôi ng n a l p t cho nó cúng qu y n i giòng. H ! Ngh mà t c c i.

- Mình nói chi cho sanh r y. Th y làm sao th y làm. T i ph n s mình không có con trai thìmình ph i ch u p, ch nói gi ng gì c.

- Con trai làm chi, mà con gái l i sao ? Con trai c a con M nh ó ngày sau nó c ng nh th ngcha nó, xài ti n phá c a ch nên thân gì. Không c. Tôi ph i làm sao, ch tôi không ch u

gia tài c a cha m tôi cho quân ó n h t âu.

Thôn Châu nghe v nói m y l i châm h m nh v y thì th a ý nên tuy không dám xúi v , songng không ch u can. Thái c a chú Thôn n y là thái c a thiên h x a nay, tr ng l i h n

ngh a, coi ti n tài h n danh d , có chi trái i âu mà s ng i ta d ngh .Cô Hai Kh e v nhà lo li u hoài, không bi t làm th nào mà i m con cô Ba M nh ra cho xacái t s t c a cha m . Cô mu n tr qua làm r y, l i s n i cha m binh con út mà ghét thêm con

n n a. Cô tính không ra k , nên bu n hiu n ng không c.

Thôn Châu là ng i qu quy t; anh ta ngh hái trái c y ph i i chín mu i r i m i nên hái, b iy anh ta cho v bu n r u m y b a, ch ng coi hi p th i r i anh ta m i c i mà nói r ng:

“Chuy n nh m n quá mà bu n gi ng gì. T ng là làm vi c chi kìa, ch n u mu n cho dì Ba nókhông trong nhà th y má n a thì có khó gì l m. Mình em chuy n d ng Ba d t mèo chó vnhà, y nh l i tôi nói v i mình hôm tr c ó, mình thu t l i chi dì Ba nghe; d n i ghen lên,

ng con i v bên M H i mà li n ch gì”.

Cô Hai c k r i, cô h t bu n r u n a; cô tính i vài tháng cho cô Ba M nh c ng cát r i cô squa châm chích y nh ch c c a ch ng cô bày.

Cô Ba M nh ã c hai tháng r i r i. Th ng T qua th m, b ng con, n ng n u, c u m i M H i h i tr a, thì chi u l i có cô Hao Kh e Bình Cách qua li n.

Cô Hai Kh e b c b c vô nhà chào h i cha m r i cô i th ng vô bu ng mà ki m m con côBa M nh. Lúc y cô Ba M nh ng b ng con cho bú. Cô th y ch v thì cô m ng r h i th m

ng x ng. Cô Hai Kh e x t b ng th ng nh mà hun và nói r ng: “M ki p nó, h m nay lâu v ,nay th y nó tr ng c y23. Cha nó có qua hôn ?”

Cô Ba M nh áp r ng:- Qua hoài. B a nay c ng có qua, m i v h i tr a ây.

22 b n gái, b , nhân tình23 to l n



- Em tính b a nào em v b n ?

- Cha nó tính i y 3 tháng r i s r c.- , v b n mà ch . V ch ng có con r i, m t ng i m t n i sao c.

- Ch c th y má cho v ch i ít b a, ch ng24 cho luôn b n a.- Cho hay là không l i h i gì. Em luôn b n r i th y má gi t em hay sao ?

- D c âu! H i tr c kia còn không cho thay, bây gi có th ng nh n y, th y c ng nhtr ng m ng, c u v ch i vài b a mà s th y không cho i, l a là t i luôn b n.

Cô Hai Kh e nghe nói nh v y thì cô không vui. Cô tr th ng nh cho cô Ba M nh, cô móc túiy gói tr u ra mà n và nói r ng: “Th y má làm nh v y sao ph i. Ai có con l i không th ng,

nh ng mà th ng r i làm cho con phân r v ch ng hay sao. Không có c. ã bi t làm con thìph i nghe l i cha m , mà nghe l i theo chuy n ch n u em nghe nh v y thì h i cho em l m a,nói cho em bi t. Qua ã th y mòi r i, nên qua m i nói giùm cho em ó”.Cô Ba M nh châu mày h i r ng: “Sao mà h i ? Ch th y mòi gì âu ?”. Cô và h i và ngó chtrân trân. Cô Hai Kh e ng i nhai tr u nhóc nhách, cô ngó s ng ra ngoài c a s , r i cô th ra màáp r ng:

- Nói ra thì em bu n, ch nói mà ích gì.- Ch có vi c gì c nói thi t cho em nghe mà. Có chi âu mà bu n.

- Vì tình ch em, nên ch nói riêng cho em bi t. Em bên n y hoài, em th ng b n có m tmình, ch s nó h . Nó ch i b i t do quá.

- Ph i, nhà em h i tr c ch i b i l m. T ngày má em b n m t thì th th t h a ch c khôngch i b i n a, lo làm n.

- Th m m c xì ! àn ông con trai h th mà ngh a gì ! Em tin l i th ó, em m t ch ng a,nói cho em bi t.

- T hôm em n nay qua bên nây ngày m t, em coi không có ý gì mà.- Nó làm b , em tin mà l m ! Em bi t b a em chuy n b ng, anh Hai em qua kêu nó, anh Hai

em g p gi ng gì hay không ? Quá l m, nó ng n u ng vui ch i v i ba b n con mèo, connào con n y c ng l ch s h t th y. Qua h i l i thì x a rày nó ch i th c a mà, mèo chó d p

u, n d n n m d trong nhà, bây gi bác gái m t r i, nó còn ki ng n ai n a. Nó l y anào nó c ng s m n m b y tr m, mà n m ba a nh v y, ch ph i m t a hay sao. Em ri t bên nây ch ng m t n m n a ch c th ng nó bán ru ng t h t. Vây em ph i li u coi, ch

u em nghe l i th y má em hoài bên nây thì h i cho em l m. Qua l i nghe nói trong ámmèo chó t i lui ó, nó yêu có m t con h n h t. Con y M Tho. Nó ng tính làm hôn thú

c nhì ng em con ó v trong nhà. Ta nói th àn ông h h xa v thì h nh v y ó,i v y l n nào qua v th m nhà, qua có ch u lâu âu.

Cô Ba ng i nghe ch nói, m t cô bu n hiu, song g ng c i mà áp r ng:

- i ! Làm gi ng gì có s c thì làm. Tôi lo nuôi con tôi mà thôi; tôi không c n.- Con n y iên sao ch ! Gi ng gì mà không c n ? Có ch ng mà nói chuy n gì nghe lôi thôi

y ?- V y ch h không c n mình, d i gì mà c n h .

24 không bao gi



- Có cái gì âu nên ph i c n hay là không c n. i n y thiên ha yêu qu l m. Mình có ch ngthì ph i gi ch ng, ch h h thì h gi t. Bây gi em có con r i, em ph i lo gia o emch , cho th ng có v bé v m n ng l m hay sao ?

- Em c u cho h có v bé kia. Có nh v y em kh i tính vi c v b n n a.- Em nói nghe k quá. Th ng có ru ng t nhi u, có nhà c a t t , ch ph i nghèo hèn gì hay

sao. Em làm ch cái s nghi p nh v y thì sung s ng quá, d i gì i gi n l y mà cho th t m b y nó h ng.

- Ch t ng em màng ru ng t nhà c a ó l m hay sao ? Con ng i ta i ph i cùng khôngch th ó mà quí gì. Em không có ham âu.

- Ph i, em cha m giàu, b nào em c ng có thi u gì ti n b c mà lo, ch hi u mà.- Ch ng có nói nh v y. Không ph i t i nh v y âu.

- V y ch t i gi ng gì mà em c eo nhà hoài, em không ch u v bên ch ng ?- T h i tr c t i bây gi , th y má không cho em v b n. Mà t n y v sau d u th y má i

b n, em c ng không ch u i n a.Cô Hai Kh e ng d y b i ra, cô và i và nói r ng: “Thôi, ây ng mà n cho nhi u”.

Cô th y ch c c a ch ng bày ã không th ng mà l i làm cho cô Ba M nh gi n, khôngthèm v nhà ch ng n a, thì cô b i r i không bi t li u l nào. Cô bu n xo, n chi u n c m cô n

ng không c. Tuy v y mà tánh tình ghen g c a cô nó làm cho cô b t r t, không th b quachuy n n y c, nên t i l i cô th th nói v i ông H i ng, cô em s Th ng T d t mèo chó

nhà, và tính c i v bé mà thu t l i cho cha nghe. Cô thêu d t nhi u chuy n, tính làm cho cha con r rã r i, nên lúc tóm l i cô nói r ng: “Th y ph i bi u con M nh v b n nó , ch n um nó bên nây hoài, kh i v ch ng nó xa nhau”. Ch ng dè ông H i ng c ng nh cô Banh, ông nghe nói Th ng T ch i b i thì ông n i gi n tr n m t nói r ng: “Tao ã nh t nh

không cho con M ng v b n. T ng là th ng ch ng nó t t thì tao còn cho qua l i, n u nósanh s thì tao b t luôn, có c n gì. Nó mu n c i v khác thì c i. Con tao thì tao b t l i. Cháutao thì tao nuôi. Ai làm sao c. Nó có gi i thì lên Tòa mà ki n. Tao i h u, tao s k chuy n

a nó cho quan Tòa bi t”.

Cô Hai Kh e nghe v y thì cô càng thêm gi n, song cô không bi t nói sao c, nên sáng b a saucô b i v Bình Cách.

y v sau, Th ng T qua, cô Ba M nh ã không vui nh tr c n a, mà cô l i có ý lánh m t,gi n không ch u nói chuy n v i ch ng. Th ng T dòm th y c ch c a v nh v y thì c u l ylàm k , song c u không nói ra, i ba tháng c u s xin r c v b n coi v nói th nào.Cô Ba M nh ã giáp ba tháng r i, cô thì m nh m , còn con c a cô thì c ng c i l m. M t bu i

m m i, c a ngõ v a m i m , gà trong chu ng v a m i th ra thì th y xe h i c a Th ng Tqua. Th ng T b c vô, th y cha m v ng ng i trên ván mà u ng n c trà, còn v thì

ng ng i m t bên, con n m lòi chòi g n ó. C u b c l i n m c m ch n c a con mà n ng; li n b i xu ng nhà d i, coi b nh không vui mà th y ch ng ng n con mình.

Th ng T l y làm bu n nh ng c u m m c i r i b c l i ng tr c m t cha m v mà th ang: “Th a th y má, v con nay ã c ng cát r i. V y con xin th y má cho phép con r c v b n

mà ng ph coi trong coi ngoài v i con, ch con m t mình khó quá”.Ông H i ng châu mày áp r ng:

- M y mà c n gì v con. R c v ng m y ánh ch i nó ch r c làm gi ng gì.- Th a th y, con âu có dám v y n a.



- M y mà không dám !

- Th a th y, h i tr c con kh d i nên con không bi t tr ng v , mà l i làm l i v i th y máa. T ngày má con m t r i thì con n n n l m. Con lo làm n, lo s a tánh n t, không dám

ch i b i nghinh ngang nh h i tr c n a. V con nó c ng bi t chuy n y ch ch ng không.- Tr i i ! M y mà lo làm n ? M y mà không ch i b i n a ? M y khinh khi tao quá, nên m y

i nói nh v y. Ph i, m y không i ch i n a. Nhà c a có s n, bây gi m y làm ch , i âulàm chi cho m t công, r c mèo v nhà ch i không ti n h n hay sao ?

- Th a th y, con âu có làm nh v y.- C ng còn ch i ! V y ch b a v m y chuy n b ng, t i sao anh Hai m y qua kêu m y, không

ph i nó g p m y n u ng vui ch i v i ba b n con mèo trong nhà hay sao ?- Th a th y, chuy n con n u ng thì có. Nh ng mà m y ng i y là khách quen n th m con,

ch có ph i mèo chó gì âu.- , khách quen ! Thôi, nói b y nhiêu ó hi u r i. Còn m y c i v bé r i, m y còn r c

con tao chi n a ?- Th a th y, con có v bé h i nào âu ?

- , c ng ch i há ! Tao nói cho m y bi t, tao không mu n m y b c ch n t i nhà n y n a.ng có mong r c v con m t công. Tao không cho âu. M y có gi n tao, m y ki n t i âuy ki n i. Tao s n lòng i h u.

Th ng T ch ng h ng, ng ngó cha v trân trân, không nói c m t ti ng chi n a h t.Th ng nh n m chòi r i khóc hoé lên. Cô Ba M nh phía nhà sau ch y lên b ng con. Th ng

th y v thì day qua h i r ng: “B a nay tôi qua th a v i th y má mà r c mình. Th y ãkhông cho r c, mà l i c m không cho tôi t i nhà n y n a. Tr c khi tôi v , tôi mu n bi t coi

ng mình ra th nào. V y mình mu n v b n mà hay không, xin mình nói m t ti ng tr c m tth y má ây cho tôi bi t, ng cho tôi v ”.Cô Ba M nh b ng con, day m t vô cây c t và khóc và nói r ng: “Tôi v i mình không th i

i nhau c. Thôi, mình có tính c i v khác thì c i i ng vui ch i cho sung s ng.Không còn v ch ng gì n a âu mà lui t i”. Cô nói d t l i li n b ng con i vô bu ng, n c m t

c m i chàm ngoàm. Th ng T ng ngó theo, c u c ng a n c m t.Theo h i tr c thì ch c Th ng T không th không nói mích lòng cha m v c. Bây

gi c u ã th y vi c i chút nh, c u ã s a tánh c b n r i, b i v y cha v nói nh v y, r i l i nói nh v y n a, mà c u không n i nóng, c u l y kh n lau n c m t và ch m rãi nói v i

ông H i ng r ng: “Bây gi con m i th y rõ v ch ng c i nhau vì ti n b c ru ng t, vìng môn i h , ch không vì ngh a tình, thì không có tình ngh a mà i v i nhau c.

Nh ng mà theo ph n c a con ây, con l i còn th y v ch ng con xa nhau c ng có t i cha m h tt ph n trong ó n a. Con nói nh v y, không ph i là con dám trách cha m . Có l t i tr i

khi n nh v y c ng không bi t ch ng. Thôi, s con làm r c a th y má c có m t n m màthôi, thì con c ng cam lòng, ch con không dám phi n trách chi h t. V y con xin g i v con c acon cho th y má nuôi giùm. Chúc th y má bên nây m nh gi i”.Th ng T nói d t l i r i xá cha m v mà b c ra.

Bà H i ng l y kh n lau n c m t, ch ng bà nghe ti ng xe ch y ra c a ngõ, bà m i nói r ng:“Ông nó nóng quá ! Vi c con r th ng th ng ta coi i coi l i. M i nghe con Kh e nói ó, thìông b t li n. Ông làm nh v y, tôi s ngày sau ông n n n ch . Tôi coi ý con Kh e nó ganh, nókhông mu n cho con M nh trong nhà n y, nó s con M nh chuyên h t c a i, nh t là t hômông nói ông nuôi th ng nh c a con M nh ng ngày sau ông l p t , thì con Kh e nó ghét



m. Không bi t ch ng nó bày chuy n ng v ch ng con M nh xào xáo ch i. Sao ông v i tinm v y ? V ch ng nó có con r i, ông d r t ra c hay sao ? Ông làm l u quá”.

Ông H i ng ng i gãi u ngó ra ngoài sân, ông không nói chi h t, m t ông có s c lo.



(15)

Ngh n nh n tình mà t c c i. C i v cho con thì mong ki m ch ít con mà nhi uru ng. G con l y ch ng thì tính làm sao cho chàng r kh i n c a mình. C i hay là g , bên nào

ng suy xét cái l i mà thôi, ch không d d m coi ôi tr có gi ng tánh tình, có hi p ý t , cóng t cách, có ng ki n th c hay không. Vì v y nên th y nhi u c p v ch ng n v i nhau

ch a bao lâu thì ã r i rã, mà d u có vì l i mà ph i ráng thu n hòa v i nhau i n a thì tr n ing không có m t gi nào là gi vui v .

Th ng T c i cô Ba M nh h n m t n m r i, mà v ch ng ch a c h ng h nhph c m t giây phút nào h t là t i nh v y ó. ã bi t v ch ng Th ng T phân r là t i Ông

i ng Th ng c ng con, không ch u r i con, nên m i gây h a. Nh ng mà cái qu y c a ôngó là cái qu y mình th y tr c m t, còn nhi u cái qu y khác ng m ng m mình không th y, song

nh ng cái qu y y nó n trong mà giúp cu c phân ly. Th ngh mà coi, n u v ch ng Th ng hi p ý ng tâm sâu tình n ng ngh a, thì cha m d u có nghiêm kh c cho m y i n a, c ng

khó mà làm cho rã r i c.Th ng T h i nãy nghe v nói m y l i n ngh a thì c u t c gi n nên c u a n c

t. Mà ch ng lên xe i v , c u ngh l i thái c a cha v và cái tình c a v i v i c u, thì c ut t c c i, c u không gi n, mà c ng không bu n n a. C u v ngang nhà th y Ban bi n Chí,u ghé mà thu t chuy n c a c u cho anh nghe, r i c u nói tóm r ng: “Tôi bi t r i, t i tôi d i, tôi

ng con nhà giàu nên bây gi vi c v ch ng c a tôi m i v l nh v y ó. N u tôi c i ch th pn tôi, thì cha m âu có khi, v âu có b c. Mà thôi, thà là nói d t nh v y m t l n cho kh i

nh c lòng tôi n a. Tôi cám n v tôi l m, nh m y l i vô tình vô ngh a c a nó mà nãy gi trongtrí tôi nh nhàng không bi t ch ng nào”.Th y Ban bi n th ra mà nói r ng:

- Em l ngh a, t i bác H i ng g t quá, bây gi qua bi t làm sao. Sao h i nãy em khônglàm g t bác l i, sao em không òi b t con ?

- Không c. Theo lu t, v ch ng xa nhau mà con còn nh , thì ph i cho m nó nuôi n12 tu i r i cha m i c phép b t. Ví nh m nó có làm u t i b i, không x ng áng làm

, thì mình m i b t c. Mà mu n b t thì ph i ki n n Tòa, có án Tòa cho r i m i ct. Thôi, cho m nó nuôi c ng c, còn l m lói tôi b t v bên nây r i ai nuôi nó.

- Nhà c a minh mông mà v con thì lôi thôi, khó cho em quá.- Không h i chi âu. Anh ng lo. G p c nh nào tôi theo c nh n y, có sao âu mà s .

- Em ki m v khác v hay sao ?- Không. C i v n a làm gì, ng cho nó làm c c lòng tôi n a hay sao ? Bây gi c i ai ?

i con nhà giàu thì nó tr ng b c ti n, ch không có tình ngh a chi h t. C i con nhànghèo, thì s nó vì b c ti n mà ng ch không ch c nó th ng mình. Còn c i ng i th o

i, thì h y a môi mi ng, ch h c ng không có tình ngh a gì. Hu ng chi tôi ã nói v ianh r ng b p l a tình c a tôi ã t t r i, tôi không th ng ai, không mu n ai n a, thì có thnào mà tính vi c v ch ng cho c. N u có ng i nh con ông Giáo Chu t trên M Tho,hay là nh con ông Phán H ng trên Gia nh thì ho c may… Mà ng i nh v y d gì ki m

c !Th ng T t anh ra v , vi c v con xào xáo nh v y, mà coi b c u không bu n cho l m.

Lúc y vào cu i tháng tám, lúa ngoài ng ám nào c y s m thì ã ng cái25 r i, ám nào c ymu n thì còn ng n b i. K nông phu không có công vi c làm, nên vác c n câu ra ru ng câu

25 h t n , h t âm ch i.



rê26, u i nón lá, vai mang gi tre, d m m a ph i n ng t i ngày, mà b t cá i g o v con nkhông b a. àn bà thì vo qu n, b ng thúng, l i i nh n n, ho c hái rau chóc, ng sáng emlên ch bán n m b y ng xu; tr nh thì ráng b i vô v n c t c em v cho trâu n, vì lúa c ygiáp ng, th trâu không c. Ng i nào có tr ng b u m p chút nh thì c t em i bán,ng i nào có nuôi v t gà ít con thì c ng không th dành.

Con nhà nghèo n tháng n y thì nhà nào c ng kh n n. Mà n m nay lúa lên giá t i80 m t gi , b i v y con nhà nghèo càng kh n n nhi u h n các n m khác, có nhi u ng i

làm h t s c mà không g o v con n cho no.Th ng T không c n dùng ti n, mà hôm tháng giêng c u nghe l i th y Ban bi n, c u

bán lúa h t b n, ch còn trong l m ch ng vài ngàn gi mà thôi, c u nói dành ch i, ch ngnào giá c 2 ng m t gi r i c u s bán.

a nay c u i bên v v , r i c u i coi lúa, c u i d o v n, c ch nh ngày th ng, khôngcó i m t chút nào h t. Tuy H ng h Huy v i ông Ba N ã thôi ng gi giùm nhà cho c ulâu r i, song chi u b a y H ng h c ng lên ch i. Chú b c vô nhà, v a th y c u thì nói r ng:- Nghe nói h i s m m i c u i r c m T v i em nh , nên m i i th m ru ng v , tôi l t t

ch y lên, tr c th m m T , sau coi em nh c bao l n.- a ! Sao v y ? Ch ng nào m T m i v bên nây ?

- Không v n a. Ông gia tôi không cho v con tôi v bên nây, mà ng l i c m tuy t, khôngcho tôi qua b n n a.

- Cái gì k v y ? M T c ng b ng lòng nh v y hay sao ?- V tôi b ng lòng l m. Nó l i bi u tôi c i v khác n a ch . Chú bi t t i sao v y không ?

- Th a không.- T i v ch ng tôi c i nhau mà không có tình v i nhau, nên m i có chuy n nh v y. Cha m

tôi c b t t i tôi ch i b i quá mà r t tôi ra. V tôi không th ng tôi, nên nó nghe l i cha mà ng luôn tôi n a.

- X a rày tôi ngày êm trong nhà, tôi có th y c u ch i b i gì âu.- Ng i ta nói tôi d t mèo v nhà, tôi c i v bé r i n a ch .

- âu có.- Thôi, không h i gì. H nói sao c ng c. H cho tôi là a ch i b i xài phá, tôi ch i b i

xài phá cho h coi. Sáng mai chú kêu giùm h t th y tá n tá th c a tôi t u l i ây cho tôinói chuy n m t chút.

- C u mu n ch ng nào h t u ?- Chi u mai.

- Th a, c.Chi u b a sau, l i 4 gi , tá n tá th t u , ng i nào i kh i thì có ho c cha, ho c m ,

ho c v , ho c con i th . Th ng T th y ph n nhi u tay chai m t nám, qu n áo t t i, ng ing có róm ngoài c a d ng nh h ph n nghèo hèn, k ng l n l n d a c t b coi có s c lo.

Th ng T h i t ng ng i coi ai còn lúa mà n hay không. Có H ng h Huy v i haing i tá n n a nói m i ng i còn c ba ch c gi . Còn bao nhiêu thì nói trong nhà không

26 cách câu cá lóc n i không có ch ng ng i.



còn lúa thóc chi h t. Th ng T châu mày, h i m y ng i h t lúa r ng: “M y ng i h t lúa r ilàm sao mà n ?”Th ng Kim x n l n th a r ng:

- Th a c u, h h t lúa r i thì qu t m u n y u kia mà n , ch t i mùa s hay, ch bi tlàm sao.

- Ai n y u h t lúa, thì có ai còn âu mà vay ?- Th a, anh em tôi h t, ch có nhi u ng i h còn.

- H cho m n hay cho vay ?- Th a, h giúp trong lúc ng t n y thì t i mùa g t ph i tr lúa l i cho h .

- H n l i bao nhiêu ?- Th a, nh h i 10 gi thì t i ngày ph i tr 14 ho c 15 gi .

- Vay nh v y thì m c quá.- Th a, m c r gì c ng ph i ch u, ch n u chê m c r i có lúa âu mà n. H i nh v y mà ph i

n n h t s c m i c, ch ph i d hay sao.Th ng T l c u nói r ng: “Tôi còn lúa vài ngàn gi . tôi cho bà con m n mà n, ng

có i vay h i ng i ta làm chi. Ng i nào c n dùng m y gi nói cho tôi biên, r i sáng mai lênây tôi bi u y tr 27 nó ong cho. M n bao nhiêu thì n ngày tr b y nhiêu, tôi không n l i.

Luôn d p n y, tôi nói cho bà con hay r ng t rày s p lên tôi không thâu ti n th tr ch c a m ynhà trong t tôi n a. ã bi t x a nay bà con m i n m ph i óng ti n y m i nhà ôi ba ng.Tôi th y bà con nghèo l m, nên tôi cho ti n y may áo cho con b n, tôi không thâu n a. Còn

y ng i làm ru ng c a tôi, tôi h a t rày s p lên tôi b t s lúa ru ng cho m t ph n m i,ngh a là s lúa tá m i tr m gi tôi b t cho 10 gi . Tôi bây gi có m t mình, n xài không h t baonhiêu, nên tôi giúp cho bà con chút nh ng b t nghèo”.

Ai n y nghe nói u ch ng h ng, trong lòng kính ph c l m, song quê mùa nên không bi tnói ti ng chi mà t n. H ng h Huy quen nhi u nên b c l i g n nói r ng: “C u T nh tu i,mà c u có lòng th ng con nhà nghèo nh v y, thì tôi ch c ông Tr i s cho c u giàu có nhi u

n n a. Bây gi c u giúp cho anh em chúng tôi m t ph n, ngày sau ông Tr i s giúp l i cho c ui ph n”.

Th ng T c i r i b i l y gi y vi t mà biên s m y ng i xin m n lúa. Ng i h i10 gi , ng i m n 20 gi , biên h t r i c ng l i thì h t th y m n có 600 gi mà thôi. Th ng

c y H ng h Huy sáng b a sau lên coi ong lúa giùm cho tá n tá th em v mà n. C ui d n h t th y ai có c n dùng ti n b c, ho c 5 ng, ho c 10 ng thì n h i c u, c u s cho

n, vì c u nh s n 500 ng b c ng giúp cho bà con l i xóm trong c n túng thi u.

Tá n tá th ra v , ai c ng m ng r , ai c ng khen c u T Th ng T giàu có mà nh n,lúa cao giá mà không bán, l i cho con nhà nghèo m n mà n, thu nay có nhà giàu nào làm

c nh v y.Thiên h n rùm, th u t i tay th y Ban bi n Chí. Th y lên h i em r ng: “Em làm cái gì

y ? Em iên hay sao ? Em cho tá n tá th m n lúa, thì ph i b t h làm gi y, ph i tính si nh ng i ta, ch nên nói mi ng tày r i làm sao mà òi c ? Em làm l u quá. Mà cho

n ti n, m n lúa ch ng nói làm chi, sao khi không ch ng ai xin x gì h t, mà em l i s t lúaru ng ? Em làm nh v y qua s em ph i m t”.

27 ng i giúp vi c



Th ng T châu mày áp r ng: “Sao mà m t ? Tôi ph i v i ng i ta, có lý nào ng ita l i gi t tôi. Mà d u b c ti n lúa thóc tôi cho m n ó h không tr i n a, l i h t bao nhiêusao, b t quá ch ng m t ngàn ng b c ch bao nhiêu. Còn tôi s t lúa ru ng c ng không h i gì.

lúa ru ng 7 ngàn gi , tôi cho h m t ph n m i, thì b t quá m i n m b t s huê l i c a tôi700 gi ch bao nhiêu. Có ph i tôi iên âu, thiên h không bi t th ng con nhà nghèo, h iênch . Anh ngh l i mà coi, tôi có v con c ng nh không có, tôi kh kh c ng i ta ng ch t ch ati n b c dành cho nhi u mà làm vi c gì ? Tôi giúp cho con nhà nghèo không t t h n là ixài b y xài b hay sao ? Anh t n 5 ngàn ng b c mà làm Ban bi n ó có ích gì ? Còn n m ngoáitôi i ch i m y tháng c ng t n b n n m ngàn ó có ích l m sao ? Tôi ham ch i, ng i ta c ngchê tôi làm b y. Tôi xài phá, ng i ta c ng chê tôi làm b y. Bây gi tôi không i ch i n a, tôikhông xài phá n a, tôi giúp con nhà nghèo, anh c ng chê tôi làm b y n a, th thì tôi bi t n cách nào m i c khen làm ph i ? Thôi, qu y hay ph i tôi tôi không c n, mi n là vui lòng tôithì thôi. Xin anh ng lo, tôi ch a m t âu. Mà ví d u tôi vì con nhà nghèo mà ph i m t i n a,thì có l h c ng nuôi tôi l i c, không sao âu mà s ”.

Th y Ban bi n tr môi nói r ng: “Qua th y em làm trái i, qua nói cho em nghe. Em ãn r i, em nghe hay không nghe t ý em, qua c n vi c c a em làm sao c”.

Th ng T áp r ng: “Ph i, em làm trái i thi t. Mà em coi i n y cách n c a thiên h tráit em l m, nên em không thèm làm theo ai h t. Cái ph i c a h là cái trái c a em, thì t nhiên

cái ph i c a em là cái trái c a h , có l gì âu”.

Th y Ban bi n không ph c lý thuy t c a em, song th y c ng không có l i chi mà cãi c nênth y t mà v .

Cách ít ngày, con Mang hay tin má nó au, nên nó xin phép Th ng T v ít b a ngn sóc má nó. ã bi t con Mang v thì không ai lo c m n c cho Th ng T , nh ng mà c u

ngh m nó au, không l c u c m nó l i c, b i v y c u cho nó v r i c u m n con Qu , làcon gái H ng h Huy, lên i ch n u c m giùm.

Tuy con Qu là con nhà nghèo, áo qu n lam l , không bi t m trang, ch eo có m t ôibúp mù u ng mà thôi, ch không có n trang chi khác, song m t mày sáng r , i ng d udàng, mi ng c i h u duyên, m t ngó h u c. ã v y mà nó là con gái m i l n lên, trong lòngch t ch a m i c m tình, trong trí t ng t ng u vi n v ng, nên cái lòng v i cái trí y hi p l imà làm l ra n i m t nó m t cái v thiên nhiên p phi th ng, cái v y hay làm cho mê m n

cho b n tu mi nam t .

a n , Th ng T ngh tr a m t lát r i c u th c d y leo lên võng n m a tòn ten.Tr c sân tr i n ng chang chang nh t l a, ngoài v n cây c im lìm nh ng tr a, duy cócon cu xanh ng gáy trên ng n tre, v i con th n l n ch t l i trong k t c a. Th ng Ng thì m clàm c sau v n. Th ng L c thì lén ch y v th m nhà. Con Qu ng ng i ch i d i nhà b p,nó th y Th ng T th c d y, bèn l t t l y bình trà mà ch n c cho c u u ng.Th ng T th y con n lên xu ng qua l i g n cái võng c u n m, c u m i li c m t ngó nó.

u coi k l ng, c u m i th y dung nhan c a nó. C u ngh th m, n u con nh n y màsanh trong nhà giàu có sang tr ng, thì nhan s c ó, tu i tác n y, ch c ng i ta giành gi t mà c iã lâu r i; vì nó là con nhà nghèo nên m i ch u thi t thòi, không ai thèm ngó t i. Tình i thi t là

kh n n n ! Có ti n d u ngu xu n, d u x u xa, ng i ta c ng yêu chu ng; không ti n d u khônngoan, d u p , ng i ta c ng không màng !

u ng bu n v th tình, b ng con Qu d i nhà b p b c lên n a. Ch ng nó in t i ch c u n m, c u bèn kêu mà h i r ng: “Qu , n m nay em c m y tu i ?”.

Con Qu gi t mình nên ng x ng l i ngó c u, r i áp nh nh r ng:



- Th a, n m nay em 18 tu i.

- Sao em ch a l y ch ng ?Con gái t i tu i l y ch ng, h nghe ai h i t i vi c y thì th ng hay m c c . Con Qu nghe

Th ng T h i nh v y, nó không m t tía tai nh gái khác, mà nó l i l s c bu n th m, cúit xu ng t, ng l ng thinh m t chút r i m i áp r ng: “Th a, cha m em c ng nh g em

i”.Th ng T ng i d y, ngó ngay nó mà h i r ng:

- Cha m em ã nh g r i, mà sao em nói v i qua coi b em bu n d v y ?- Th a, em có bu n chi âu.

- Em gi u qua làm chi. Qua dòm s c m t, qua nghe ti ng nói, thì qua ã bi t b ng em r i, emch i sao c ? T i sao h i t i l y ch ng mà em l i bu n ? Em không a ch ó mà cha mem g ép ph i hôn ?

- Th a, không ph i. Ch ng ã i h i em t h i n m ngoái.

- D hôn ! Nói t n m ngoái n nay mà sao ch a c i ?- Th a, ch a c i.

- V y ch i ch ng nào n a ?- Em không bi t.

- Em ng ch ó hay không ?- Th a, cha m em nh l nào c ng c, em âu dám cãi.

- G cho ai âu ?- Th a, g cho con bà Tám H ng trên xóm trên.

- Tên th ng gì ?- Th a, tên Sang.

- T i sao cha m ch u g , em c ng không cãi, mà lâu nh v y, không c i ph t cho r i ?- Th a, h i i nói thì má em òi m t ôi vàng. Bên ch ng c ng ch u, tính tháng ba n m nay

i. Ch ng dè b c qua tháng giêng bà già ch ng em au m t tr n d qua, ch y thu c t nhao h t ti n. Ch ng em s m ôi vàng không n i, nên ông mai xin v i cha m em nh l i th ng th ng r i s tính.

- Té ra t i ôi vàng ó mà c i không c ! V y mà em th ng th ng Sang hay không ?

Con Qu c i mà không tr l i, l i coi b nó m c c .Th ng T hi u ý nó r i, nên c u không h i n a. C u cho nó xu ng nhà b p, r i c u n m

gát tay lên trán mà suy ngh . ng ti n kh n n n l m thay ! Vì nó mà nhi u khi v ch ng h tth ng nhau ! Vì nó mà nhi u khi v ch ng th ng nhau song sum hi p không c ! Vì nó mànhi u khi ng i t t ph i tr ra x u ! Vì nó mà nhi u khi vi c nên l i hóa ra h ! Con Qu tuych ng ch a c i, song coi b nó c ng th ng ch ng r i. T i ch ng không ti n mà c i n i, nênnó b t r t trong lòng n n i l s c bu n ra ngoài m t. N u th ng Sang hoài, không c i

c, lòng ng i d i i không ch ng, r i có ch nào khác có ti n h n nói, v ch ng H ng Huy h i ch tr c mà g ch sau, thì cái tình c a con Qu m i tr ra làm sao ? L y ch ng mà

không th ng ch ng ! Có ôi b n mà l i t t ng n ng i khác ! Cái ki p con ng i d ngy. Cái cu c gia ình nh v y, thì vui s ng ch nào ? Hu ng chi con Qu là gái xuân xanh, l i



là con nhà nghèo n a, thi u gì c h i làm cho nó d ô danh x ti t. N u nó g p m t c h i nhy thì t i cho nó bi t ch ng nào !

Th ng T n m suy ngh m t h i r i c u i r a m t, thay , lên xe i ch M Tho. C ughé ti m bán n trang c u l a mua m t ôi vàng m t l ng ch m thi t khéo. C u b túi em

, không nói cho trong nhà a nào bi t h t.

n t i, con Qu d n d p d i nhà b p xong r i nó v , c u m i sai th ng Ng lên nhà bàTám H ng mà kêu th ng Sang xu ng cho c u bi u.

Th ng Sang nghe kêu, không bi t có chuy n gì nên l t t xu ng li n. C u h i th m thìthi t qu nó i nói con gái H ng h Huy, nh hôm tháng ba r i nó c i, nh ng vì b i bà già nóau thình lình, nó ch y thu c h t ti n h t lúa, nó không th lo ám c i n i, nên ph i c y mai nóiình l i, i ch ng nào nó làm có ti n r i s hay. C u h i làm ám c i ph i t n bao nhiêu. Nó

nói bà già v nó òi m t ôi vàng, b i v y ph i có m t tr m r i ng bâc m i dám làm ámi.

Th ng T li n i m t l y ôi vàng v i m t tr m ng b c mà a cho th ng Sang vànói r ng: “ ây, tôi cho chú m n vàng b c ây mà c i v . Ch ng nào chú làm n khá r i chútr l i cho tôi”.Th ng Sang ch ng h ng, ng ngó Th ng T mà không dám l y vàng b c và c ng không bi tnói chi h t, Th ng T c i và bi u r ng:- Chú c vi c l y i. Chú ch a mu n c i v hay sao, nên tôi cho m n mà chú l i d c d c?

- Th a c u, tôi mu n l m ch … Ng t vì c u làm ph c giúp vàng b c cho tôi ây, bi t ch ngnào tôi tr l i cho n i.

- Ch ng nào c ng c. N u chú tr không n i thì thôi, c ng không sao.- Cha ch , c u th ng tôi nh v y thì tôi cám n c u quá !

Th ng T c i. Th ng Sang xin g i vàng b c l i ó, ng nó v th a l i cho m nó hay, r ixu ng nói v i bên v nó ch n ngày, ch ng nào c n dùng thì nó s l y.



(16)

Sáng b a sau, Tám H ng xu ng khóc và t n Th ng T . Chi u l i H ng h Huy lênch i, chú nói bà sui ã có cho chú hay v s Th ng T giúp cho con r chú thành gia th t, r ichú khen ng i ân c c a Th ng T vô cùng. Th ng T c i mà nói r ng: “Không có ân cchi h t. Tôi th y con Qu v i th ng Sang th ng nhau, nh ng vì có cái nghèo, nên nó không

i c, b i v y tôi giúp cho v ch ng nó th a tình, ch có chi âu”.Qua b a sau n a, con Qu lên n u n, b nó h n h , m t nó t i chong. Th ng T bi t

nó ã hay vi c c u giúp cho th ng Sang c i nó r i. C u l y làm vui lòng, r i c u l i ngh th mng n u c u dành s ti n mua k ni m cho cô Hai H u ngày tr c ó, thì bây gi c u giúp

c t i n m b y ng i nghèo có v có ch ng.Th ng T giúp cho tá n tá th , ho c c u nhà nghèo trong xóm trong làng, m i n m

n hao c ch ng vài ngàn ng b c. C u làm nh ng vi c “trái i” ó, là vì c u th ng connhà nghèo, l i c ng vì c u th t tình th t chí nên c u làm, ch không ph i c u mong c ti ngkhen ng i.

Nh ng mà nh ng ng i nghèo kh , ã th n r i hay ch a c ng v y, u kính ph c m nyêu c u, tôn tr ng c u h n quan to, nh th n s ng.

dân nghèo tôn tr ng y làm cho m y ng i có c a trong làng trong t ng không au, n n i h bày chuy n x u mà nói gian cho c u. Th y Ban bi n Chí là anh ru t c u, màng còn chê c u là iên. Còn nói gì ông H i ng Th ng, h ông nghe ai nói t i vi c c au thì ông g i u la l n r ng: “ i ! Th ng ó mà nói làm t i chi. Th ngu, nó làm b y làm ít n m ây tiêu h t ru ng t c a ông K hi n l i ó ch gì. Tôi bi t tr c nên tôi b t connh l i, thi t là hay l m. N u tôi lôi thôi, nó làm tiêu luôn s nghi p c a tôi n a ch ph i ch i

sao. Khá, nó bi t thân, nên không dám héo lánh t i ây n a, mà nó c ng b th ng con nó cho tôinuôi luôn, nó không dám òi b t.

Ai th ng ai ghét Th ng T không màng; ai kích bác, ai chê c i c u c ng không k .u c giúp lo l ng cho con nhà nghèo, ai nói th nào m c ai, mi n là c u vui lòng thì thôi.

t b a n c u i ch c u g p th y thông H ng. Th y trách c u theo c lúc thúc nhàhoài, không i ch i b i chi n a h t. C u c i mà áp r ng: “V y ch th y quên m y l i tôi nói

i th y h i tr c hay sao ? Tôi ch i b i, quy t xài phá chút nh ng h c khôn d i. Tôi t ny ngàn ng b c r i. Bây gi còn i ch i làm chi n a ?” Th y thông Hàng có t t nên th yc c ; th y không dám h i t i chuy n ch i n a. th y h i l là vi c nhà c a Th ng T r i th y

mà i. T y v sau th y h t dám t i nhà Th ng T n a, mà khi nào g p c u trên ch , th yng không dám r ch i.

Th ng T lìa v con, tránh b u b n, trót n m n m tr ng hiu qu nh m t mình, thú vuich ng có chi khác h n là c u giúp tá th tá n, ho c dìu d t ng i trong làng trong xóm. M tbu i s m mai, c u v a th c d y thì nghe tin cha v ã ch t h i hôm. C u l t t i xu ng nhàth y Ban bi n Chí mà h i coi tình cha v chàng r ã d t r i, nh ng mà bây gi ông H i ngTh ng t tr n, c u có nên qua ch u tang hay không.

Th y Ban bi n li n áp r ng: “Tuy v ch ng xa nhau, nh ng mà không có b chi h t.ã v y mà em v i con T l i có con. Em ph i qua ch u tang, ch không qua sao c”.

Th ng T ng i suy ngh m t h i r i nói r ng:

- Tôi c ng ngh qua ch u tang m i ph i, b i vì tuy ông gia tôi khi n cho v ch ng tôi phân r ,nh ng mà m y n m nay tôi không c i v khác, mà v tôi nó c ng ch a l y ch ng. ã v ymà h i má tôi m t, v tôi nó ã qua ch u tang l , có l nào bây gi tôi l i làm l . Ai qu y

c ai, mình không nên l y qu y mà tr qu y. Tuy v y mà có m t u làm cho tôi ái ng i là



ông gia tôi giàu có l n, tôi không t i lui ã n m sáu n m r i, bây gi ng m t, tôi qua ch utang, tôi s e thiên h không hi u, h t ng tôi mu n h ng gia tài nên l t t i.

- H t ng th nào tr i k h , h i âu mà lo. Gia tài c a ông già v em thì em h ng, can ccho ai mà h nói. Em ph i bi t, theo thiên h thì d u bác H i ng ch i nát i n a, h c ngchui u mà t i hoài, ch có ph i h làm nh em v y âu.

- Mi ng thiên h khó lòng l m. Vi c qu y, n u h làm thì h cho là ph i; còn h h th y ailàm, thì h chê c i, h giem si m.

- i ! Thây k h ! Em li u ph i thì em làm, ng có k ai h t.- Không. Thu nay tôi làm vi c chi tôi có thèm k ai âu. Nh ng mà vi c n y tôi ng i m t

chút là vì tôi s v tôi nó không th ng tôi, r i nó c ng khinh th tôi n a ch .- Có l nào con T nó dám khinh th em. Em i i, ng có d c d c chi h t.

Th ng T nghe l i anh, nên v thay qua ch Ông V n li n. Bà H i ng th y r nhy n m nay không t i lui, mà bây gi nó c ng qua, thì bà ng lòng nên bà khóc ch ng nghe

th m thi t. Cô Ba M nh th y Th ng T cô ãi c ng nh th ng ch không t d u chi khinh khihay là h n gi n. Duy có v ch ng Thôn Châu l t l o, ch ng còn h i l là, ch v thi t khôngthèm h i t i.

Th ng T mãn ám tang. Ch ng cúng ph n kh c r i, c u s a so n cáo t mà v , thì ThônChâu nói r ng: “D ng v chi g p v y ? D ng ph i l i ng t i nay tính vi c nhà m t chútch ”.

Th ng T c i mà h i r ng:- Vi c nhà là vi c gì ? Tôi có bi t vi c gì âu mà tính ?

- y, mà d ng ph i l i ng t i h t khách r i v ch ng tôi nói chuy n m t chút.Th ng T t ng v ch ng Thôn Châu mu n phân gi i vi c v con c a c u, nên c u d d ,

a mu n l i nghe coi ng i ta nói th nào, n a mu n v ph t cho r i ng kh i nghe nh ngti ng vô tình c a v n a. C u ch a nh t nh, b ng nghe bà H i ng nói r ng : “Th ng Ba tính

hay sao ? V gi ng gì mà g p d v y ? Th y con m t, con ph i l i m t ít b a v i má ch ”.y l i y tuy trách mà có tình, làm cho Th ng T không th cãi c, nên ph i l i.

i l i, khách xa v h t ; tá n tá th h c ng v ngh ng sáng còn ph i tr l i mà lon d p.

Bà H i ng ng ng i t i b ván tr c bàn th ch ng mà n tr u. Thôn Châu v iTh ng T thì ng i chung quanh cái bàn k ó. Cô Hai Kh e nhà sau i lên, cô l i ng i g n

mà h i r ng : “Th y m t r i, bây gi vi c nhà má tính sao ây ?”.Bà H i ng day qua h i r ng :

- Vi c nhà là vi c gì ? M y mu n nói vi c con M nh ph i hôn ?- Th a ph i. Tôi mu n nói vi c ó.

- H i tr c th y gi n th ng Ba, th y m y r y la, không cho nó t i lui. Tao can h t s c khôngc. Bây gi th y m y m t r i, con r nó bi t ph i28, nó qua ch u tang. Thôi, t rày s p lên,

th ng Ba nó m c gia th c a nó, nó không v bên nây mà c, thì v ch ng nó qua l i v inhau nh h i tr c, ch có chuy n chi âu mà tính.

28 bi t u úng.



- Không. Không ph i tôi mu n nói chuy n ó. Vi c v ch ng con M nh, má tính th nào mátính, tôi có c n nói làm chi. Tôi h i v y ch má quy t cho con M nh luôn trong nhà n yhay sao ?

- V y ch m y bi u tao i nó hay sao ?- Tôi không b ng lòng nó nhà n y n a.

- a ! Sao v y ? Th y m y m t r i, nó ph i h h v i tao ch . T i sao mà m y l i khôngng lòng ?

- Con c ng là con, mà tôi là con l n n a. Nó là nh , nó không c phép làm ch cái nhà n y.Nh má mu n nó ây thì má ph i m i làng, ho c r c tr ng Tòa, biên h t th y vàng b ctrong t , biên h t th y tài v t trong nhà, r i l p vi b ng giao m t b n cho tôi gi m i c.

- Làm chi v y ?

- N u không làm nh v y, con M nh nó t h t gia tài r i làm sao ?Bà H i ng gi n m t. Bà kêu Thôn Châu mà h i r ng: “Th ng Hai, m y có nghe v m y

nó nói ó hay không ? Thi t tao không dè con Kh e nó b t hi u quá nh v y ! Cha nó ch t, n m ch a khô, mà nó ã tranh gia tài, nó mu n móc h ng em nó ch !”.

Thôn Châu ng d y áp r ng:- Th a má, v c a con nó mu n ngày sau ch em kh i xích mích ki n th a, nên nó tính nh

y, ch ph i nó òi chia gia tài bây gi , hay là nó ganh g chi dì Ba âu.- Tè ra m y c ng v y n a ! N u bây s con M nh ây nó n h t c a, thì v ch ng bây v ây

mà .Cô Hai Kh e h t mà áp th cho ch ng r ng: “D u má không bi u tôi c ng v ; d i gì mà cho

ch ng con M nh nó n h t”.Bà H i ng gi n quá, song bà không bi t nói sao c, nên bà têm tr u mà n, không thèm tr

i.u Th ng T th y v y, c u l y làm b t bình nên c u nói r ng: “Ch Hai nói nh v y,

em phi n l m. Vì th y i em, nên n m sáu n m nay em có dám t i lui nhà n y n a âu. Nayth y m t, em vì cái ngh a cha v chàng r nên em ph i t i mà c tang báo hi u. Em vì tình ngh ach không ph i vì gia tài. Tang l xong r i, h i chi u em mu n v , t i anh Hai c m, r i má bi u

a, nên em m i còn ây. Vi c gia tài c a th y má, em không c n bi t làm chi. Xin ch Hai h ith má coi t ngày em vào làm r c a th y má cho n bây gi , em có xài ti n c a th y má h tbao nhiêu. Sao ch ch a h i má, mà ch l i nói v ch ng em n h t c a th y má ? V em trongnhà n y, ch nghi ng i, ch ganh ghét, ch nói sao thì ch nói, ch em là a vô can, nhà c a emthì em , ti n c a em thì em xài, em có ph m n quy n l i c a ch chút nào âu, sao ch buông

i nói luôn em n a ? Anh Hai ch Hai không cho v em ây, thì anh Hai ch Hai i nó. AnhHai ch Hai mu n v ây, thì anh Hai ch Hai v . Làm th nào em c ng không c n tr gì, saoanh ch tranh giành gia tài, mà l i k p luôn em vô làm cho ?”

Cô Hai Kh e ngh n h ng, còn Thôn Châu h ng i, nên hai v ch ng ng i nín khe.

Bà H i ng t ng h ng r i bà nói r ng: “Bây gi m i th y rõ ràng ai t t ai x u ! Mà taonói cho bây bi t, cha bây l m ch tao không có l m âu. Nhà c a ru ng t c a tao làm ra, taomu n cho ai tao cho, không ai c phép nói ti ng gì. Nhà n y cha bây nh t nh cho th ng Th

ng nó ph ng t ông bà, thì m con nó . Bây có quy n gì mà i. V ch ng bây thi t làkh n n n ! Cha bây ch t, m i chôn v a r i; tao còn s s ây, mà bây ã mu n sanh chuy n ahá ! âu bây gi i kêu ai t i biên gia tài c a tao, thì bây làm th cho tao coi”.



Cô Hai Kh e x m t áp r ng:

- Th y nói cái nhà n y cho con c a con M nh, mà th y có l p chúc ngôn hay không ? Nhcó thì má a tôi coi th coi.

- Cha m y nói mi ng c ng , c n gì ph i có gi y t .- Có c âu. N u không có gi y t thì cái nhà n y là c a chung, có ai mà gi t c.

Nãy gi cô Ba M nh ng núp trong c a bu ng, cô nghe rõ ràng các vi c h t th y. Ch ng côHai Kh e t l i ganh g thái quá, thì cô Ba M nh không th d n lòng n a c, nên cô b c ramà nói r ng: “Ch Hai né, ch mu n nhà n y thì ch v ây mà . Tôi không thèm âu, ng cótheo mà giành. T i th y nên tôi m i ây ch . Còn th y nói cái nhà n y làm nhà th , cho contôi mà ph ng t ông bà, ch ph i tôi gi t hay sao, nên ch nói nhi u chuy n. Cha m sanh cóhai ch em, mà ch nghe l i ng i d ng, ch không bi t th ng em út. Th y m i m t mà ch òibiên tài s n, ch mu n chia ru ng t, ch quy t giành nhà c a, ch làm nh v y không s h

i hay sao ? D u ch không k tình ch em, thì ch c ng ph i ngh ngh a m con ch . Sao chi ki m chuy n mà làm cho má bu n nh v y ? Tôi bi t ý ch r i. Ch s cho tôi ây r i tôi

chuyên h t gia tài i. Thôi, ch v ây mà v i má. Tôi giao h t gia tài cho ch n m t mình, tôikhông chia chác gì âu, ng có ganh ghét n a”.Tuy m y l i c a cô Ba M nh là l i nói l y, song xét c ng có cái ngh a ít nhi u, b i v y Th ng

ng i nghe, c u l y làm v a lòng. C u ngh , n u n a thì c ng nghe cái chuy n tranh gia tàich không ích gì, b i v y c u ki m c cáo t mà v li n.

Cách vài ngày, bà H i ng sai b n i M H i kêu Th ng T qua cho bà nói chuy n.Th ng T không hi u chuy n gì, nên l t t l y xe i li n. C u b c vô nhà không th y vch ng Thôn Châu, ch th y bà H i ng v i v con c u mà thôi.

u qua m y b a ám ma, th ng Th ã quen v i c u r i, nên nay nó th y c u thì nó ch y a l ing, cha con ôm nhau coi b thân thi t l m.

Bà H i ng th y v y bà c i mà nói r ng: “Ông Tr i ng khi n k c c quá. T h i nói c ba tháng cho t i bây gi nó có th y m t cha nó âu. M i g p m y b a h m, mà bây

gi coi b nó trìu m n ch . H m nay nó nh c cha nó hoài. Né, Th , con v bên M H i mà v icha con, con ch u hay không ?”.Th ng Th day l i h i r ng:

- M H i âu ?- Ch cha con ó.

- Ch u. Mà má c ng i v i tôi n a ch .- Con i v i cha con. Má con m c nhà v i bà ngo i.

- Không ch u. Tôi i m t mình r i tôi nh má tôi làm sao ?- Có cha con ó không c hay sao ? C n gì ph i có má ?

- Có cha mà c ng ph i có má tôi m i ch u.Bà H i ng nghe cháu nói nh v y thì bà c i ng t. V ch ng Th ng T c ng ngó nhau

mà c i.Bà H i ng bèn nói v i Th ng T r ng: “V ch ng con Kh e tham lam, không ra

gi ng gì h t. B a h m con nghe nó nói ó thì con ã hi u r i. Nó k ng ti n, ch nó khôngbi t nh n ngh a. Con c a má , má bi t l m. Con Kh e h i ch a có ch ng nó có nh v y âu.

i th ng ch ng nó kh n n n, m u s , bày t cho nó, nên nó m i sanh tâm ganh g ó. Hôm n



con v r i, nó c theo gây g v i con M nh hoài, nó nói n u con M nh ây thì nó ph i th ai Tòa ng xin biên tài s n, k o con M nh sang t h t i. Con coi có ph i là nó kh n n n

hay không ? Thôi, th b t hi u nh v y, má không thèm k nó n a. Má kêu con qua ây, làmu n nói chuy n con M nh v i con. Th y con tánh hay c ch p l m; h ng th y vi c trái ý, thì

ng ghi vào trí mà nh hoài, không ai khuyên gi i c h t th y. T i ng h n con m t chút màng không ch u cho con M nh v b n, ch không có chi l . Thôi bây gi th y con m t r i, má

không mu n cho v ch ng, cha con phân cách nhau n a; v y t rày s p lên má cho phép conho c mu n r c m con con M nh v b n mà c ng c, ho c bên nây h h v i má, r icon qua l i c ng c. Con tính l nào thì con li u l y”.

Th ng T ng i suy ngh m t h i r i c u áp r ng: “Má th ng con, má mu n cho vch ng con tái hi p, cái n y d u mãn i con c ng không quên. Nh ng mà con xin phép má chocon h i m t n n y: má nh nh v y, mà không bi t con t i ây, ho c con r c v b n, v connó có vui lòng hay không ?”.

Bà H i ng ch ng h ng mà h i r ng:- T i sao con h i k c c nh v y ? Sao mà nó l i không vui lòng ?

- Th a má, con h i nh v y là vì con th y v con không có tình gì v i con h t. Má nh l i màcoi, ngày v con c 3 tháng, con qua xin r c, th y r y rà và c p không cho con t i lui

a. Con h i ý v con, thì nó nói con v i nó ã h t duyên n r i, nó bi u con c i v khác,không còn v ch ng gì n a mà t i lui. N u v nó h t th ng con r i, mà má ép nó thì c clòng nó ch ng ?

Cô Ba M nh nghe ch ng nói nh v y thì cô khóc mà áp r ng: “H i ó tôi nói n ng mình là t ich Hai a. n sau tôi m i bi t là ch nhi u chuy n”.Th ng T ch ng h ng bèn h i r ng:

- Sao mà t i ch Hai ? Ch nói gi ng gì ?- Ch k v ch, ch nói mình ch i b i lung l m, êm nào mình c ng em mèo chó v nhà, mình

i ng tính ki m v khác n a. Ch nói nhi u chuy n l m, nên tôi gi n, tôi không ch u vn.

- Té ra ch n y sanh chuy n quá r i ! Ch t u làm cho phân r v ch ng ng i ta chi v y !- Không. Bây gi tôi hi u r i. Ch bày chuy n ó không ph i ch mu n làm cho v ch ng

mình phân r âu. Ch không mu n cho tôi nhà n y, ch bày chuy n ng cho tôi ghen tôi bên nhà mà . Ch ng dè ch nói, tôi n i gi n, tôi không ch u v b n, làm cho cái k c a

ch không thành, nên m y n m nay ch ghét tôi lung l m.- Lòng ng i thi t là sâu hi m quá ! Mà nh t là cái lòng tham l i có th gi t ng i c nh

ch i !Th ng T hi u tình ý v r i, c u h t phi n n a nên c u th a v i bà H i ng r ng: “Th a

má, bây gi má cho phép v ch ng con sum hi p, l thì con ph i v con bên nây mà h hi má m i ph i. Nh ng mà con xét tánh ý ch Hai, n u v con ây thì ch sanh chuy n, r i

làm trong nhà xào xáo càng thêm c c lòng cho má. V y con xin má con r c h t v con c acon v b n mà cho yên n trong nhà. Tuy nói v b n, song n m ba b a c ng qua m t l n màth m má, ch không ph i i luôn. Xin má ng bu n”.Bà H i ng ch u cho. Th ng T xin r c li n. Bà nói ngày y không c t t nên bà bi u ihai b a n a, nh m ngày 21 r i s qua r c.

*

* *



(17)Th ng T v ghé nhà th y Ban bi n Chí mà thu t vi c nhà l i cho th y nghe. Th y Ban

bi n nói r ng: “V ch ng Thôn Châu ham n quá r i nói b y. Bác H i ng ch t không có làmchúc ngôn t ng phân, thì gia tài bác gái làm ch , h ng huê l i mãn i, con r th a ki n gì

c. Nó có quy n gì mà i m con con T ”.Th ng T áp r ng: “ i, h i nào mà cãi c v i k tham lam. Tôi ngh b t t c c i, ông gia tôith ng v tôi mà tôi ph i phân cách v con; bây gi ch v tôi ghét v tôi, mà tôi l i c hòahi p v i v con. Vi c i k quá !”.

i b a chi u y, tá n tá th u hay tin b a 21 Th ng T s r c v con v M H i.Sáng b a 21, Th ng T d n th ng Ng m c a quét nhà, d n con Mang i ch n u n, r i c uem xe ra mà r c v con.

Cô Ba M nh ã thâu x p qu n áo s n r i, nên Th ng T qua ch i m t chút r i th a v i bà H ing mà xin r c v con. Bà H i ng a con r ra xe, bà nói r ng: “Hai con v b n, b a nàonh thì ch y qua th m má, ch v ch ng con Kh e má h t k r i”. Bà và nói và ôm th ng Th

mà hun. Cô Ba M nh b c lên xe mà ch y n c m t. Th ng T th y v y c u r t ng lòng;bây gi m i hi u m v v i v c a c u không ph i là không có tình v i c u.

Xe ch y vù vù, th ng Th nói chuy n l n líu, khi kêu cha mà h i, khi ngó m mà c i. Ch ng xequanh vô sân mà ng ng, Th ng T dòm vô nhà, th y ng i ta ông d y d y, c u không hi u nhà có vi c gì, nên l t t b c xu ng mà h i. H ng h Huy ch y ra chào m T r i nói v i

u r ng: “Tá n tá th v i bà con trong làng trong xóm nghe nói b a nay c u r c m T vàem nh v , nên h t u l i mà chào m ng m T , ch không có vi c chi h t”.Th ng T ngó v mà c i, r i n m tay con mà d t vô nhà, cô Ba M nh c ng i theo m t bênó. Khi b c vô c a c u th y m t, àn ông có, àn bà có, ng i già có, ng i tr có, thì l y

làm c m ng nên ng l i mà nói v i v r ng: “ ây là bà con l i xóm. Tôi r c mình, tôikhông có nói tr c cho ai hay h t, mà bà con h t u l i m ng mình ông nh v y ó. Mình coió thì bi t mình không v bên nây ng i ta bu n, còn mình v bên nây ng i ta vui là d ng

nào”.Cô Ba M nh c m xúc quá, cô không bi t l i chi mà t n, ch ú nói r ng: “Tôi cám n bà con… Không ph i t i tôi không mu n v bên nây”. Cô nói có m y l i r i cô l y kh n lau n c m t.Có m y c p v ch ng nh Th ng T mà c thành gia th t, b c ra ng tr c nói r ng:“Chúng tôi nh c u T giúp nên m i có ôi b n mà làm n. M y n m nay chúng tôi t c quá,ch ng hi u vì c nào c u T ng i nh n c, giúp cho trong làng trong xóm trai có v , gái cóch ng, còn ph n c u T v ch ng phân r . Chúng tôi vái van hoài, vái cho c u T m T csum hi p. Nay tr i Ph t nh m l i vái c a chúng tôi, thi t chúng tôi m ng không bi t ch ng nàomà nói cho c”.

y ng i khác l i ti p theo mà nói nh c u T nên có nhà c a kín áo, nh c u T nên cóm nuôi v con, nh c u T nên có thu c u ng kh i ch t, nh c u T nên thu khóa c

th nh th i, l i nói nghe thi t thà, mà b t ng coi kính tr ng l m.

Cô Ba M nh ng lòng ng ng n, không bi t nói sao c. Th ng T không dè làm ngh a màc ng i ta cám ngh a n ch ng y, b i v y c u c ý, ng chúm chím c i hoài.

ng h Huy b c l i th a r ng: “Xin l i c u T , bà con l i xóm nghe nói m T v bên nâyai c ng m ng, nên có hùn ti n v i nhau mua m t con heo làm th t n m ng. H ng làm th theo àng sau. Xin c u T m T lát n a n u ng chung vui v i bà con chúng tôi m t b a”.



Th ng T g t u r i day qua nói v i v r ng: “Thu nay tôi mang ti ng xài phá. Tôi xài phánh v y ó. Ng i ta nói tôi ph i m t. ã n m sáu n m r i, ru ng t tôi v n còn , nhà c a tôi

n còn nguyên, tôi ch a m t. Mà d u tôi xài phá nh v y tôi ph i m t i n a, tôi c ng vui, b ivì m t mình tôi m t mà c tr m nhà c m no thì có h i gì. Song tôi không m t âu, mình

ng lo”.

Cô Ba M nh ngó ch ng mà c i, r i v ch ng d t con i vô.Tá n tá th tan ra, àn bà thì xu ng nhà sau lo n u n ng, àn ông thì chia nhau ng i ra xexách em vô bu ng, ng i coi d n bàn s p gh s a so n d n ti c.

ch ng sum hi p, c xóm m ng vui, ng i trên c m vì tình, k d i yêu vì ngh a. Con nhàgiàu có ai bi t cái h nh ph c n y hay không ?

An Tr ng, Avril-Juillet 1931


ho bieu chanh con nha giau

Documents