ho bieu chanh thiet gia gia thiet

Thi t gi gi thi t - H Bi u Chánh 1 www.hobieuchanh.com

Thi t gi gi thi tH Bi u Chánh

ICách m y n m tr c, t i Sài gòn, v ng Espagne, kh i r p hát bóng m t khúc, có

m t ti m may, trên c a treo m t t m b ng hi u hai ch l n: nh H ng.Ti m d n trong m t c n ph l u r ng rãi mát m . Phía ngoài c a có m t b ván1 l n, b

dày trên m t t c, cho th ng i c t áo. Hai bên hai hàng t ki ng, ng các th hàng,l a, n , nhung. Chánh gi a m t hàng b n cái máy có treo m y ng n èn khí, ch p có k ttua. Phía trong thì d n m t cái phòng, có gh sa lon, có treo ki ng l n d a vách ti pkhách n t may áo, ho c n th áo.

Ti m may p này là ti m c a bà T Ki n. Vì ti m may có danh may khéo, nên ts m m i cho t i chi u khách ra vô t may d p dìu, trong ti m th ng th ng ph i có chínm i cô th .

Bà T Ki n, tu i ã sáu m i, mà tóc ch a b c, r ng còn ch c. Bà b n tánh bãi buôi, vuiv , nh ng mà bà không a thói nhõng nh o ho c gian tà, h th y vi c gì trái o lý thì bà n ingay, không s mích lòng ai h t, b i v y m y cô th may th ng bà mà c ng kính tr ng bàl m.M t b a, l i 4 gi chi u, trong ti m các th ng l ng x ng, k ng i l c áo, ng i ngoi

p máy. Có m t cô gái, l i 24 - 25 tu i, mình m c m t cái áo xuy n en c , m t cái qu nhàng tr ng nh t nh t2, ch n mang m t ôi gu c en, vai v t m t cái kh n l a tr ng, tay ômm t cái bao b ng gi y nh t trình, ng tr c c a ti m ngó vô. Tuy cô n m c t m th ng,không.gi i ph n, không thoa son, không c o ch n mày lông m t, không eo n rang, taitrái ch eo m t ôi bông h 3 nh ng mà n c da cô tr ng l i ng h ng, g ng m t cô tròn l ii m m, môi cô m ng mà l i , m t cô sáng mà l i nghiêm, hai bàn chân nh mà no vun

hai bàn tay dài mà d u nhi u, nên ai th y cô thì c ng tr m tr gái p. Cô ng b ng m th i r i rón rén b cvô ti m, l i ng g n m t cái máy mà coi m t cô th ng may.

Cô th may th y cô l y ng lâu, bèn h i r ng: "Cô mu n m n may hay là l i âycó vi c chi? Nh m n may , thì cô i ngay vô phòng trong kia, có bà ch tr ng .

Cô l y d d r i nói r ng: "Không. Tôi vô coi ch i, ch có m n may chi âu". Công ngó quanh qu t m t h i n a, r i cúi xu ng h i nho nh cô th may r ng: ''Không bi t

ti m có c n dùng th may thêm n a hay không, ch há?''Cô th may ng c m t ngó cô n mà h i r ng:- Cô mu n xin may hay sao?- Ph i. N u ti m có thi u th , thì tôi xin tôi may.- Có m t ch th thôi may ã h n 3 tu n r i, mà không th y bà ch kêu ai th . Ðâu cô i

th ng vô phòng nói v i bà ch coi bà ch u m n hay không.Cô l y ngó vô phòng, mà cô d d không dám gi ch n lên i. Lúc ó t m màn che c a

phòng vùng khoát lên, trong phòng b c ra m t cô ch n mày v cong vòng nguy t, hai môi tô t bông vông4, ch n mang giày cao gót, mình m c áo r n ri, tay ôm bóp xám xám. Sau

l ng có m t bà i theo, tay c m c p m t ki ng, bà v a i v a nói v i cô i tr c r ng: ''Cônh chi u th n m l i b n th coi. Ti m c a tôi th c t th may u khéo nh t, ch không

1 lo i bàn gh làm v ng b ng g dày2 không còn m i3 bông tai g n h t h phách, m t lo i m c a th i ti n s4 lo i cây g x p, lá to, bông , thân cây th nh tho ng có gai, c dùng gói nem chua


ph i nh ti m c a h v y âu. Tôi may cho cô b n m t cái áo này r i t rày s p lên cô l iti m tôi, cô không thèm ti m nào khác h t''. Cô n day l i c i và nói: "Cám n bà'', r i xungx ng i ra c a, mùi d u bay th m ngát.

Cô th may bàn nói v i cô l mu n xin may ó r ng: "Bà ch ó, cô mu n xin may thìnói v i b th coi".

Cô l y xên lên b c ra, tính ón bà ch . Bà a khách ra kh i c a r i bà tr vô, ghé l ib ván mà nói v i ch th c t r ng: "Cô ó là cô th y thu c C n trong Ch L n. Vóc áo ah i nãy ó ph i c t cho thi t khéo, chi u th n m cô ra b n th . Thân ch này ch c là may nhi u l m, ph i làm cho t t , cho v a lòng ng i ta".

Bà ch d n r i bà th ng th ng i vô.Cô l ng ch bà ó, nghe bà n i chuy n v i ch th c t thì cô bi n c c, ng ng n, b i

v y ch ng bà i t i cô mu n nói, mà nói không c. Bà li c th y b cô mu n n i v i bà thìbà d ng l i h i r ng: "Cô em có vi c, chi mu n nói v i qua hay sao?

Cô b ng cúi u áp r ng: ''Th a bà, cháu mu n xin may cho bà. Không bí t bà cóc n dùng th thêm hay không .

Bà ch châu mày, mang c p m t ki ng lên, ng ngó ngay cô r i h i r ng:- Cháu thu nay may ti m nào?- Th a, thu nay cháu ch a có may ti m nào h t.- Cháu âu? .- Th a, cháu d i Sóc Tr ng. .Bà ch suy ngh r i nói r ng: "Ðâu cháu i vô ây coi".Bà ch i tr c, cô i theo sau, vô trong phòng bà ng i trên gh canapé5 và ch m t cái

gh nh mà bi u cô ng i. Cô không dám ng i, c ng xó ró.Bà h i cô r ng:- Cháu n m nay m y tu i?- Th a, 24 tu i.- Ðã có ch ng con gì hay ch a?- Th a ch a.- Ch a có .ch ng. V y mà cha m còn hay không?- Th a, ông thân cháu m t vài n m nay. Cháu còn có m t m già mà thôi.- Bà già cháu bây gi âu?- Th a, d i Sóc Tr ng..- D i L c t nh c ng có ti m may, sao cháu không may d i, l i lên t i trên này.- Th a, t nh may ít l m, cháu s may không c m n nên cháu m i lên ây.- Cháu may gi i ch a?- Th a, cháu may áo lót c ng c.- Cháu bi t t máy6 hay không?- Th a, bi t.- Lúc này tôi có c n m n thêm m t ng i th , song th gi i kia, ch th l c hay là

luôn thì tôi có . Ðâu cháu ra ây may th cho tôi coi.Bà d t cô tr ra ngoài, bi u cô may tay, may máy, may m i th m t khúc và may ki u

cho bà coi. Coi b bà v a ý l m, nên bà g c u và d t cô tr vô phòng mà nói r ng: "Cháumay c. V y n u cháu mu n may thì tôi m n''.

Cô nghe bà nói ch u m n, thì cô l s c m ng cô nói r ng: ''Cháu cám n bà l m. Cháunguy n ráng làm cho bà v a ý".

Bà ch c i mà h i r ng:- Cháu tên gì?- Th a, cháu h Tri u, tên Phùng Xuân.

5 tr ng k , gh dài6 v t s , l c, t, vi n, luôn, là nh ng t ng trong ngh may, t máy: t b ng máy may


- Cháu Sóc Tr ng, mà làng nào?- Th a, cháu g c gác ch Cái Con, t ngày ông thân cháu m t r i, thì bà thân cháu t i K Sách.

- Trong ti m tôi có b n n m cô th không có ch ng con thì n ây ng ây. Cháu mu n ây hay là t i cháu v nhà?

- Th a bà, cháu nghèo nên ph i xu t thân i làm n ng ki m ti n nuôi m . Sài gòncháu không có bà con v i ai h t. N u bà có lòng th ng cháu, bà cho cháu luôn t iti m, thì cháu i n bà l m.

- Ð c, luôn ây c ng c. Cháu may th tháng u tôi tr tiên công cho 7 ng.N u sau cháu may khá, thì tôi s li u mà cho thêm.

- Cám n bà.- Này mà tôi nói tr c cho cháu bi t. Ti m tôi g t l m, ch không ph i nh m y ti m

khác. Th may c a tôi thì ph i nghiêm ch nh, i ng không c l ng l . Ai mu nch ng thì l y ch ng, ch không c phép rù quy n b m ong mà làm cho ti m mangti ng không t t. Nh t là cháu L c t nh m i lên Sài Gòn, cháu c n ph i dè d t chol m m i c. t này h yêu ma l m, không nên tin ai h t. Nhi u ng i h nói m t

ng, h làm m t ngã, h n b a tr c, h quên b a sau. Tôi nói riêng cho cháu bi t,ph n nhi u thiên h h i m l m, ch mong g t nhau, gi t nhau ch không có tìnhngh a chi h t. V y m i vi c u ph i c n th n.

- Bà th ng, bà d y cháu nh v y, cháu i n bà l m. Cháu s ghi nh nh ng l i vàngng c c a bà.

- Thôi cháu ra ngoài ng tôi ti n d n cho ch b n mà làm quen v i nhau.M y cô th c th y cô th m i dung nhan p , n nói nh nhoi, thì ch ng ai mà ch ng

vui lòng k t b n.M i ngày, úng 6 gi chi u thì th ngh h t. Nh ng cô có nhà riêng thì b n áo, i kh n

mà v còn m y cô t i ti m thì ra phía sau mà n c m, r i r a m t, g u, thay qu n, i áo,mà i ch i ng gi i cái m t ngôi c ngày b c b i.

Cô Phùng Xuân may m i ít b a, thì bà T Ki n dòm th y cô khéo léo, siêng n ng, nh ml , vui v , mà l i có n t na, t i ngh may thì cô l y truy n ho c nh t trình n m c, ch ch ngbao gi cô b c chân ra kh i ti m. Bà th y v y thì em lòng th ng, song s m y cô th kiaghen ghét, nên th ng thì bà b ng, ch bà không l cho ai bi t.Ð n chi u th n m, cô th y thu c C n l i ti m b n th áo. B a nay cô i xe h i m i và

m c qu n áo còn s c s o h n hôm tr c n a. Cô b c vô ti m thì h i tr ng: ''Bà ch âu? Côth ng i phía ngoài ch ngay vô phòng khách. Cô th y thu c xâm xâm i ri t vô không thèmngó ai h t.

- Bà T Ki n kêu ch th c t bi u em áo vô mà bà l i kêu cô Phùng Xuân vô phòngn a.

Cô Phùng Xuân ng may máy, cô nghe bà ch kêu, thì cô l t t ng d y i vô, songn u lúc y ai ngó cô, thì s th y s c m t cô bu n nghi n7.

Bà ch bi u ch th c t a áo cho cô th y thu c b n th và d n cô Phùng Xuân ph i ghikích t c r ng h p, ho c dài, v n, ng nh mà may cho úng. Cô Phùng Xuân ph i ngnh m cô th y thu c, ph i i chung quanh cô trót 15 phút ng h m i r i vi c. Cô b c rakh i phòng môi cô th ng au, mà bây gi l i tái lét.T i b a y bà T Ki n th y m y cô th may i ch i h t, duy có m t mình cô Phùng Xuân

ng i buôn hiu, thì bà kêu cô lên l u và c y cô m ng8 giùm l mùng rách cho bà. Cô ng i màm ng, bà n m mà ngó cô trong phòng v ng v , duy nghe ti ng xe ch y d i ng v i ti nghát xa xa mà thôi. Cách m t h i bà h i cô r ng:

7 bu n nhi u, bu n nát lòng8 dùng ch vá


- Dì coi n t na c a cháu, cho t i t ng m o cùng là c ch , thì cháu ch ng ph i là con nhànghèo. T i sao mà cháu ph i xu t thân i may m n''

- Th a bà, h i tr c cha m cháu c ng khá, m y n m nay b n n n nên nghèo.- có v y m i ph i ch ... Cháu khiêm nh ng nên cháu nói ''khá'' ó ch dì ch c h i

tr c cha m cháu giàu i, ch không ph i khá mà thôi âu. H i nh cháu h c tr ng nàomà bi t ch nên cháu coi truy n coi sách ó? .

- Th a cháu h c xong Nhà tr ng9 d i Sóc Tr ng.- H c m y n m?- Th a sáu b y n m.- Ðó, dì oán trúng r i, ph i con nhà giàu m i có th h c Nhà tr ng t i sáu b y n m ch .

Cháu bi t t i sao mà dì dám oán quy t cháu là con nhà giàu hay không?- Th a, không.- D oán l m. H i chi u cô th y thu c t i b n th áo, dì dòm th y b t ch c a cháu thì dì

bi t li n. Cháu làm th may, mà em áo cho ng i ta b n th , cháu l i bu n b c h th n. Baonhiêu ó thì bi t cháu là con nhà giàu, bây gi suy s p, ra thân làm m n, nên cháu m i hph n ch .

Cô Phùng Xuân làm thinh m t h i r i cô nói m t cách r t bu n th m r ng: ''Bà oán trúngl m. Vì bà th ng cháu, nên cháu ph i t thi t vi c nhà c a cháu cho bà rõ. Song cháu xin bà

ng nói l i cho ch em b n c a cháu bi t mà h c i cháu t i nghi p. Ông thân c a cháu h itr c làm Cai T ng có ru ng t nhi u m i n m góp huê l i t i ba b n ch c ngàn gi lúa. Vìth i v n không may, mùa màng th t bát, n n n ch ng l i, gia ình suy s p, ông thân cháu lol ng h t s c mà lo không kham, nên ch n biên t ch phát mãi ru ng t nhà c a h t, ông thâncháu th t chí, bu n r u, nhu m b nh mà ch t. Cháu có m t ng i anh th hai, làm H ng ch

K Sách, nh c ng nghèo. Còn ng i ch th ba c a cháu ch có ch ng Cái Côn thì ch khá.Nói thi t cho bà th ng, tuy bây gi m con cháu nghào, song trong x ai c ng bi t là v conc a Cai T ng. Không l cháu ó mà làm thuê làm m n cho c. Cháu l n r i, n u cháutheo n ng d a v i anh, thì s ch dâu nói ti ng n ng ti ng nh . Còn ch ru t c a cháu thì chcòn chung v i cha m ch ng, cháu không l theo v i ch . T i cái ph n c a cháu nh v yó, nên cháu ph i bu c lòng g i bà thân c a cháu v i anh cháu, ng cháu i xa làm m n

cho thiên h kh i chê c i".Cô Phùng Xuân thu t tâm s c a cô mà cô r ng r ng n c mát.Bà T Ki n ng lòng, nên bà th ra mà nói r ng: " i giàu hay nghèo y là may v i r i

mà thôi, ch không ph i gi i hay là d . Tr i khi n cái m ng cháu ph i l n n lao ao nhv y, cháu ch ng nên bu n làm chi, mà cháu th y ng i ta giàu cháu ch ng nên h th n. Cháucó h c t nhiên cháu bi t, ti n b c không ph i quý, c h nh kia m i thi t quý, b i vì ti n b cd ki m, ch c h nh khó ki m, ti n b c có nhi u khi ph i ti n t n, ch c h nh d u ch ngnào c ng còn hoài. H giàu mà h n b y b thì sao b ng mình nghèo mà mình n t t .Dì khuyên cháu ng thèm so sánh s giàu nghèo, cháu c lo gi ti t cho s ch, t p tánh chocao, gìn lòng cho ngay, rán chí cho v ng, cháu c nh v y d u nghèo mà cháu quý h ncon nhà giàu sang h t th y''.Bà n m suy ngh sao ó, r i bà l i h i ti p r ng:

- B a h m cháu nói cháu 24 tu i, ph i hôn?- Th a ph i.- Tu i c ng tr ng10 r i. Sao cháu không tính l y ch ng ng có ch mà n ng d a?Cô Phùng Xuân nghe h i t i câu ó, thì cô cúi m t xu ng, nh u hai gi t n c m t trong

cái mùng. Cô ngh n ngào nên áp nh nh r ng: "Ph n cháu nghèo kh r i, ai thêm c i màmong l y ch ng!''.

9 tr ng n do nhà th qu n lý, tr ng bà ph c10 khá l n


Bà T Kiên ng i d y têm tr u mà n và nói r ng: "Thi t ó, chút i này là i ti n b c.Thiên h h k ng ti n, ch h màng gì c h nh. Trai có h c thì chen nhau giành gi tnh ng ti ng kêu 'th y' kêu "ông . Còn c i v thì h ki m m y ch giàu ng òn s m nhàl u, mua xe h i t t. Con gái nghèo thì có th gì mà mong l y ch ng cho sung s ng t m thân

c. Kìa nh ông Huy n Phi trong Bà Chi u ó, ng có ba b n a con gái, a nào c ngh c gi i bánh trái may vá khéo mà vì ông nghèo, nên con ng s s mà có ai thèm r t i âu.Ð i kh n n n quá!''

Cô Phùng Xuân m ng l mùng rách xong r i, ng h gõ 9 gi . Bà T Ki n bi u cô ingh .

* * *


I I

Ông phán Thêm là m t ng i tánh n t hòa h n, n nh n t . Ông làm vi c t i sTh ng Chánh Sài Gòn hai m i m y n m, ông ch ng h mích lòng anh em trong ty, màc ng ch ng bi t gi n h n ai h t.

Ng i tánh tình nh v y, c x nh v y, ai quen c ng u th ng m n, ch ng hi u t im ng s làm sao mà ã không c h ng h nh phúc, l i còn ph i mang m t cái tai h a l ntrong ch n gia ình, làm cho trí ông mu n o iên, lòng ông ph i khô héo.

Ông g c Ph ng Hi p. Ông c i v tr , mà có con c ng mu n, n 32 tu i v ch ng m isanh c m t a con gái. V ch ng ông n v i nhau r t thu n hòa, l i ít con nên c ngcon không ai bì k p.

Nh ông c n ki m, l i c ng nh có c a ph m11 giúp vô nên ông có s m c m t sru ng t i kinh Sóc Tr ng, m i n m thâu huê l i l i 5 ngàn gi lúa. Ông l i có mua c m tmi ng t nh trong Châu Thành Sài Gòn, phía sau Nhà Th Ch Ð i, ông c t m t cái nhàngói n n úc, vách g ch, cao ráo, s ch s , mà v i v con.

Gia ình c a ông ng m m vui v , thình lình t b ng sóng d y, làm cho rã r i tannát, au n không bi t ch ng nào.

S là cách 3 n m tr c, con gái ông lúc y c 13 tu i t i mùa g t, bà Phán s a so nxu ng Sóc Tr ng mà thâu góp lúa ru ng. Vì bà c ng con, bà không mu n r i con, nên bà nóiv i ông r ng: "Tôi i lâu, con nh nhà s nó nh . L i n u nó nhà, m i ngày ôngm c i làm vi c, thì nó bu n t i nghi p. Thôi tôi d t nó theo tôi cho xong . Ông Phán c ngc ng con, song ông nghe bà nói trúng lý, nên ông không n c n duy có d n bà góp lúa ri t màg i r i v cho mau mà thôi.B n i thì m con i xe h i ò. Xu ng ru ng ít b a, bà Phán l i th y nh t trình ng tin

nói có m t chi c xe ò ng Sài Gòn Sóc Tr ng vì ch y mau nên l t, hành khách ch t h thai ng i và b b nh trên m t ch c ng i. Bà hay tin y thì bà s quá, nên ch ng góp lúa g ixong r i, bà không dám v xe, bà bi u tá i n chèo ghe a bà lên Ngã B y r i m conxu ng tàu mà v Sài Gòn, tính tránh tai n n v xe ng xe l t. Tuy bà dè d t k l ng, songcon ng i h mang cái m ng ã cùn r i thì khó mà ch y tr i cho kh i n ng c. Chánhchuy n tàu m con bà i ó, chi c tàu r i n n i sô-de12, chìm ban êm gi a sông cái, hànhkhách ch t r t nhi u, m con bà phán u ch t trong cái tai n n y.

Ông Phán Thêm hay tin, thì ông b n r n tay chân, b t t nh nh n s . Cái h nh ph c c ai ông là v v i con, nay v con tiêu m t m t l t, tiêu m t m t cách b t ng , m t cách

th m thi t, thì cái h nh ph c y nó tan nh chòm mây, nó rã nh b t n c, cái i c a ôngkhông còn ngh a lý gì? Ông g ng g o i ki m v t t thi c a v con mà chôn, r i tr v nhàm t mình hiu qu nh, ông ngh cu c i là m t gi c m ng, có sanh r i có t , có vui r i cóbu n, lê th c ng nh công h u ng l n h p trong bi n luân h i, ng l n l n trong vòngphi n não.

Ông nh v con, ông trách c n s , ông h t mu n công danh n a, nên ông làm n xin h utrí, ng gi u cái s c bu n trong nhà cho thiên h kh i th y mà th ng tâm.

Trong ba n m nay mà tóc ông ã b c h t phân n a, r ng ông ã r ng h t vài cái, hình vócông ã m, da m t ông ã dùn, khi thì x n b n ngoài sân s a ki ng tr ng bông, khi thì n m cotrên gh ngh vi c i, ho c c ti u thuy t.M t bu i s m m i, ch M i là ngu i n u n, m c l ng x ng sau b p, còn chú Sen là

b n trai, thì ng lau t lau bàn. Ông Phán Thêm ng tr c sân xem bông, thình lình ôngth y có m t cái xe kéo ng ng ngay c a ngõ. Ông dòm coi khách nào n th m, té ra Bà TKi n, là ch ti m may "V nh H ng", quen bi t ông thu nay.

11 c a th a t12 (chaudière): b ph n s n xu t h i n c


Ông m i chào bà, ch a k p m i vô nhà, thì bà nói r ng: ''M y tháng nay tôi không g pông, nay có d p i lên mé trên này, nên ghé th m ông m t chút. Sao ông không i ch i, c nhà hoài, ông Phán".

Ông th ra mà áp r ng:- Tôi có bi t vui là cái gì âu mà i ch i.- Ông c bu n r u hoài!- Không bu n sao c, bà T .- Bu n thì ph i i ch i cho khuây l ng ch .- Tôi t ng khó mà khuây l ng c.Hai ng i d t nhau vô nhà. Ông phán m i bà T Ki n ng i b ván lót c n bìa, kêu chú

Sen bi u em n c trà ãi khách, r i ông kéo gh ng i t i bàn vi t cho g n bà và nói chuy n.Bà T mu n khuyên gi i ông Phán nên bà nói r ng:- i ai có m ng s n y, h i nào mà bu n r u nh tôi ây, h i ng m t tôi c ng bu nd l m ch , mà bu n ít tháng r i khuây l ng l n l n, trí lo làm n, ch n m co màbu n r u hoài, thì ch t ói còn gì.

- Ông m t mà bà còn có vài ng i con. Tuy con có gia th t riêng, song c ng còn ó.Còn ph n tôi thì r i h t m t l t, h nh t i thì tôi t ru t nát gan, làm sao mà vui

c.- T i ph n s c a bà Phán t i ch ng ó mà thôi, nên tr i khi n bà ph i theo ông theo bà.

Bây gi ông bu n r u n ch ng nào i n a, bà Phán hay là con cháu c ng khôngs ng l i c.

- Ðã bi t nh v y ó ch , mà tôi khuây l ng không c, bi t làm sao.- Tôi khuyên ông ph i i ch i, i x nay x kia t nhiên khuây l ng.- Tôi có i th r i. Ði ra ngõ th y thiên h h có v có con h vui v i v con, tôi nghl i ph n tôi thì tôi càng bu n nhi u h n n a. Nh t là tôi th y con gái c a h m t trangm t l a v i con nh c a tôi thì tôi nh con nh tôi quá, ch u không c. Vi v y nêntôi h t mu n i âu n a, l c c nhà ra vô th y chân dung c a con nh tôi cho tôi bu n.

Ông Phán nói t i ó, ông ngó vô bàn th , hai hàng n c m t r ng r ng.Bà T Ki n ngó theo ông, thì th y trên bàn th có treo hai m ch n dung h a thi t l n,

m t t m c a bà Phán thì ng i, m t t m c a con gái bà thì ng, hai t m u óng khuôn l ngki ng k l ng. Bà th y ông Phán au n v gia ình quá, thì bà ng lòng, bà mu n ki ml i khuyên gi i ông, nên bà nói r ng:

- Ông bu n r u quá, tôi s ông au ch , n m nay tôi coi ông m lung l m.- i! Ðau m gì tôi c ng không c n. Tôi mu n ch t ph t cho r i, ch s ng nh tôi nghc ng không ích gì.

- Ông nói nh v y sao ph i. Ông n m nay ch a y 50 tu i, mà mu n ch t cái gì!- Ch tôi s ng n a làm gì? Cái i c a tôi không còn m c ích gì n a, s ng thêm m t

ngày thì phi n não thêm m t m , ch có ích chi âu?- Ông nói nh v y tôi xin l i ông. i thi u gì ng i gãy gánh13 n a ch ng nh ôngv y. H ki m ch ch p n i r i c ng sanh con c v y ch .

- H khác, tôi khác. Tôi làm nh h không c.- T i sao v y? Ông n m nay thi t m y m i tu i?- Tôi c 48 tu i.- M i 48 tu i mà già c gì ó! Có ngu i t i sáu m i mà h còn c i v , còn sanh con

ó sao.- Tôi làm sao ki m c ng i nh v tôi h i tr c, mà bà bi u tôi c i khác?

13 ch t v hay ch ng


- Ph i, v ch ng ch p n i thì làm sao cho b ng nguyên ph i c. Nh ng mà ông trtr i m t mình, n u có m t ng i n bà trong nhà s m khuya h h v i ông, thì cól ông c ng b t bu n c ch .

- Khó l m bà ôi! Tôi ã gây d ng c m t cái già ình m m vui v thì t n côngphu không bi t bao nhiêu. Thình lình cái gia ình y tan rã i. Bây gi tôi ã già r i,tôi nh m khó mà l p l i m t cái gia ình khác n a cho c.

- Ông tr ng tu i, ch ch a ph i là già thi t. Tôi t ng n u ông c i v khác, thì cònki m con c mà.

- Còn ki m con làm chi? Ví d u tr i nhi u ph c cho tôi có con n a, thì cái c nh 'chagià con mu n'' là m t cái h a thêm n a ch ích gì. Ng i n tu i này, ngh c ngch ng còn s ng bao lâu n a. N u tôi c i v khác r i sanh con, ch ng tôi nh m m t,tôi b l i v góa con th , b v chiu chít, d i c u tuy n tôi ch u sao c.

- Ông lo xa quá? Ch a ch t âu mà. Th nào ông c ng s ng t i b y tám m i tu i ch .Hai m i m y ho c ba m i n m n a ông m i ch t, thì con ông l n r i, còn lo n i gì.

- S ng ch t là máy t o hoá, ai mà dám oán tr c c. V y ch bà không nghe ng ita nói: "Nh n sanh th t th p c lai hi''14 hay sao. Ng i mà quá 40 tu i r i thì ngtính làm giàu, b i vì giàu h ng không c, mà c ng ng tính l p gia th t, b i vìgia th t l p mu n thì v ph i b v , con ph i th t d ng.

- Ông không ch u c i v sanh con, thôi thì ông xin con h ông nuôi, bây gi nó h hv i ông, ngày sau nó cúng qu y ông.

- Tôi có tính vi c ó. Tôi mu n cho i tôi có m c ích nên tôi có tính xin con nít c ah tôi nuôi, r i tôi gia công d y d rèn t p cho nó tr nên ng i úng n. Mà r i tôingh , con c a h không ph i máu th t c a mình, d gì mà t p cho nó gi ng tánh mình

c. N u mình nuôi mình d y nó mà r i g p a ngang ng nh, thì ã u ng công, màcòn phi n lòng mình n a.

- Cái nào ông c ng không ch u h t, thôi thì i tu cho r i ch th gian sao c.- Bà nói ph i l m. Tôi mu n c o d u vô chùa tôi tu cho r nh n tr n gian. Ng t vì m y

ông th y chùa ph n nhi u h không hi u tôn chí cao th ng c a Ph t giáo, h b u làmthói mê mu i theo h th ng, t ng kinh mà không hi u ngh a, làm ác mà l y Ph t c ucho c Ni t-bàn, không lo t p tánh rèn lòng t bi, l i bày t xúi ng i tu t t, g nh tôi s gai con m t, r i tôi tu ã không thành chánh giác, mà còn ph i mang t i n a.

- Ph i, i nay th y chùa ph n nhi u d i th l m. Mà h làm sao h làm, ông tu mi n làông thành tâm thôi.

- Tôi tu nhà.- nhà mà tu sao c. Ông tu sao không có d ng bàn th Ph t?- Th Ph t làm chi?- Tu thì ph i tr ng Ph t, ph i th , ph i l y Ph t ch .- Ph i. Tu thì tr ng Ph t, tin t ng Ph t. Mà tr ng là tr ng c ch , tr ng tâm tánh c a

Ph t, ph i suy ni m ng b t ch c c ch tâm tánh y mà làm theo, ch th Ph t haylà l y Ph t mà làm chi.

- Ông nói nghe trái i quá.- Trái i mà trúng o l m a bà T .- N u ông làm trúng o, thì tôi khuyên ông tu ri t t i i. Ông tu c o thì ông gi i

phi n não c ng c v y.- Tôi tu ã lâu r i. Nh tu ó tôi m i còn s ng t i ngày nay ây. Tôi tu là tu cái tâm mà

thôi, ch không ch u c o u l y Ph t, làm nh ng vi c d i th .Bà T Kiên ng d y và c i và nói: "Ông tu cách nào ó thì tu, mà tôi khuyên ông ng

có n chay. Vì ông m quá, n chay s mang b nh

14 t x a ít ng i s ng t i 70


Ông Phán c ng ng d y c i mà áp r ng: Ph i, m y tháng nay tôi m quá. Bà coi ây,áo qu n tôi b n r ng rinh''.

Bà T ngó ông r i nói: ''Ð r ng h t! Ông bi u s a l i cho v a v n mà b n. B n nh v yng i ta qu ch "

Ông Phán áp r ng:- Có ai âu mà s a.- D hôn! Trong nhà không có n bà, thì kêu m t con th may l i nó s a cho, có khó

gì. Thôi, tôi v tôi sai m t a lên nó s a cho.Bà tính t ông mà v , mà ch a mu n t giã thì bà l i ngh sao ó, nên bà ng l i r i nói

r ng: "N y, tôi m i m n m t con th may khéo léo l i d th ng quá. T i nghi p, nó là conCai t ng h i tr c mà b gia ình suy s p nên bây gi ph i ra thân may m n ki m c m màn. Th y cu c i thi t ngán quá''.

Ông Phán th ra mà áp r ng: ''Thì cu c i h sanh r i t , t r i sanh, có r i không,không r i có, tu n h n luân chuy n hoài, có l gì. Cái ki p c a con ng i là ki p kh , mìnhsanh ra mà tr n ti n khiêng15. Tôi nói thi t v i bà, nh tôi nh nh v y ó nên tôi m i còns ng c cho t i ngày nay ây''.

Bà T suy ngh r i g c u nói r ng: ''Ông nói ph i l m. Thi t nh v y. Mà con nh óc ng ng , nó không bu n. Tr c b c sang giàu bây gi r t xu ng b c hèn h , mà nó c ngth ph n an m ng, coi b không phi n trách chi h t. B i tôi th y nh v y, nên tôi m i th ngch ''.

Ông Phán ngó l , không nói n a.Bà T t mà ra c a, ch ng b c lên xe kéo, bà còn nói vói r ng: "Ð sáng mai tôi bi u

th may lên nó s a áo s a qu n cho"

***

15 ki p tr c


I I I

Sáng b a sau, ông Phán Thêm th c d y s a so n t èn n u n c ng ch vô bình tràmà u ng.T ngày v con ông m t r i thì ông mua m t cái èn n u n c, m t b chén nh , v i m t

cái bình nh , s m mai hay là tr a, ông u ng n c trà, thì ông b n thân n u l y mà u ng,ch ông không ch u sai chú Sen.N c sôi, ông ng ch vô bình, thì cô Phùng Xuân b c vô c a, ch p tay cúi u xá ông

và nói r ng: "Th a ông, cháu là th may d i ti m V nh H ng. Bà T ch ti m sai cháu lênng s a áo s a qu n cho ông .

Ông Phán g c u n i r ng: ''Ph i, hôm qua bà T có nói. Cô ng i trên ván ó ch i, itôi u ng n c r i tôi s so n trong t ra cho cô s a .

Cô Phùng Xuân l i ng i ghé góc ván phía trong vách.Ông Phán ng i u ng ít chén n c r i h i cô r ng:- Cô có em kim ch theo ng ây mà s a, hay là cô tính l y em v d i ti m mà

làm?- Th a, bà T d n cháu lên trên này mà s a ch ng có l y em v ti m. Bà nói

ây s a ng h cái nào r i ông b n th li n cái n y coi nh ch a v a thì s a l i n a, chem v ti m r i nh m ch ng mà s a, s e không v a.

- Bà T tính nh v y c ng c. Cô có em kim ch theo hay không?- Th a, có. Cháu có em th ch .- Áo qu n c a tôi bây gi r ng rinh h t th y. Ch c là ph i s a m y b a m i r i. Ông

ng c m t ngó cô r i h i ti p r ng:- Cô may ti m bà T c bao lâu r i?- Th a cháu l i may c vài tu n nay.Ông Phán nghe m y l i thì ông ngó cô trân trân r i h i r ng:

- Té ra cô là ng i th may m i mà bà T nói hôm qua ó ph i hôn?- Th a bà T nói sao?- Bà nói cô là con c a m t ông Cai T ng h i tr c ph i v y hay không'?

Cô Phùng Xuân th n, nên cúi m t xu ng mà áp nh nh : ''Th a, ph i .Ông Phán châu mày r i i m t l y h t áo v n áo dài em ra b m t ng trên ván. Ông

b n th vài cái cho cô Phùng Xuân coi r ng bâu, r ng tay ch nào bao nhiêu, r i ông nóir ng: "Ðó, cô em s a l n i. S a xong m y cái ó, r i tôi b n th , h v a thì l y m c mà s aluôn các áo kia. Cô ng i b ván ó mà may. Ch ó có c a s sáng s a d may".

Ông nói r i b i ra tr c sân mà s a ki ng.Cô Phùng Xuân ng i ch m ch lo làm vi c b n ph n, cô không dòm ngó ai h t, mà c ng

l ng thinh không nói ti ng chi. M t lát cô nghe ông Phán ngoài sân nói l n r ng: "Ch M icó n u c m thì n u thêm g o m t chút ng cô th may n v i, nghe hôn". Cô l i nghe cóti ng d r i th y m t ng i àn bà i ngang qua c a s , tay có b ng m t r n, cô nhch ng ng i y là ng i n u n cho ông Phán.

Tr a n ng ông Phán vô nhà, ông th y cô ch m ch quá thì ông c i mà nói r ng:- Cô em có khát n c thì i th ng ra sau mà u ng.- Có ch M i n u n sau.- Th a, cháu không khát.- Th ng th ng r i s a, b a nào r i c ng c, không c n ph i s a l t t. Ng i lâu có

m i thì ra phía sau nói chuy n ch i v i ch M i mà ngh m t chút.- Th a m i may có m t chút, có chi âu mà m t.- Nhà tuy không có àn bà, mà cô em ng ng i chi h t. Cô áng em áng cháu mà ng i

gì.


Ông n m trên gh xích u, a lúc l c m t h i r i h i r ng:- Cô em g c gác âu'- D cháu sinh t i Cái Côn.- a! Cái Côn, mà thu c bên Sóc Tr ng hay bên C n Th .- Th a bên Sóc Tr ng.- Té ra c ng g n tôi mà. Tôi g c Ngã B y. Cô em là con th y Cai T ng nào ó?- Th a cháu là con c a Cai T ng Hùng.- , tôi có nghe danh th y. Th y m t ã bao lâu nay?- Th a m i mãn tang vài tháng nay.- Nh l n tôi m c i làm vi c nên không có g p th y l n nào. Tuy không quen, ch tôi

có nghe th y h i tr c là ng i t t mà l i h o h n l m. Ð i này thì v y ó: ph i hung b o,ph i b thì m i khá c, ch còn làm nh n ngh a, gi chánh tr c thì mang h i. Th y Caim t r i bây gi bà Cai v i ai?

- Th a v i anh cháu d i K Sách- Cô em c m y anh em?- Th a cháu có m t ng i anh v i m t ng i ch u có v ch ng r i h t.- Cô em may cho bà T m t tháng bà tr ti n công bao nhiêu?- Th a, bà nói bà cho cháu 7 ng. Nh ít tháng bà coi cháu may khá thì bà s cho thêm.- B y ng b c mà n sao !- Th a cháu n luôn trong ti m, nên kh i t n hao chi h t.- Ch có 7 ng b c mà còn ph i m n ph mà , n u c m mà n, thì ch t còn gì!- Th a, cháu m i may mà c ti n công nh v y c ng khá, ch có ng i lãnh b n n m

ng.Ông Phán nghe nh v y thì ông gãi u nh n m t, b bu n hiu.Ch M i n u c m d n r i, ch b c ra m i ông Phán i n. Ông Phán bi u cô Phùng

Xuân ngh may ng i n c m. Cô cáo t , xin v ti m mà n. Ông không cho, ông nóir ng v ti m xa l m, i n ng m t l i m t ngày gi , n c m, ngh t i 2 gi s may n a, r ichi u s v ti m. Cô l y làm ái ng i, mà b ông m i ép quá, túng th cô nói r ng: ''Ông th ngông cho cháu n c m thôi lát n a r i cháu s n v i ch M i''. Ông l c u áp r ng:''Không c. Tôi m i cô em n c m, có l nào tôi cho cô em n v i b n bè v y sao''.

Cô Phùng Xuân b i r i quá, không bi t dùng ch c nào mà t , nên ng d d hoài.Ông Phán nói r ng:

- T ng là ai xa l kìa, ch cô là em cháu mà ng i n i gì. Tôi bi u thì ph i nghe l i.- Th a ph n cháu hèn h , mà ng i ng bàn v i ông v y cháu l i l m, cháu âu dám.- Sao mà hèn h . Cô không ti n cô làm th may. Ng i ta có ti n mua áo mà ng i ta

không bi t may, ng i ta em m n cô may. Cô ra công mà may thì có n ti n, ng i tamu n có áo b n thì ph i tr ti n, hai àng c ng v y, có ai sang hay là hèn h n ai âu.

Cô Phùng Xuân không bi t l y chi mà cãi.Ông Phán th y ch M i i vô nhà sau, ông bèn nói thêm r ng: ''Ch chi th y Cai còn

m nh gi i, thì cô em còn sang tr ng h n tôi n a, ng có nói hèn h ''.Cô Phùng Xuân b ép quá, không th t ch i c c c ch ng ph i i n c m v i ông

Phán. Cô kính ông, nên ph i ng i d i ông m t b c, mà n thì cô rón rén không dám g p n. Còn ông thì ông nói vi c này, h i vi c n không d t, coi b nh ông vui mà có m t ng i

khách n c m v i ông. Ông n coi ngon l m, còn cô th ng th ng n h t m t chén c m r i côcáo t i u ng n c.

n c m r i ông ngh tr a. ông bi u cô ngh , mà cô l i ráp may n a, s a t i chi u r i c3 cái áo. Ông b n th thì v a v n, kh i ph i ch a s a l i n a. Ðúng 5 gi chi u cô xin phépông ng v ti m mà ngh , r i sáng mai s lên s a n a.M y b a sau cô Phùng Xuân c ng làm y nh b a u 7 gi s m mai thì lên t i, tr a n

c m v i ông Phán, r i chi u úng 5 gi thì v ti m.


S a áo t i 3 ngày mà c ng ch a r i. M t b a tr a, ng ng i n c m, ông Phán nói v icô Phùng Xuân r ng: ''H m nay có cô em n c m, nói chuy n cho vui nên tôi n ngon quá.Ng i n có m t mình bu n xo n không c. Ð chi u tôi bi u ch M i n u c m s m m tchút ng cô em n r i s v . Cô em ch u phi n n giùm v i tôi, ng vui mi ng tôi n m ic .Cô Phùng Xuân ã n b a tr a r i, không l t b a chi u, nên ph i v ng l i.S a áo t i 7 b a m i xong. Mà s a áo xong r i, ông l i b t cô vá n m, vá drap16, vá mùng

n a. Ch ng trong nhà ch ng còn v t chi s a hay là vá n a, ông m i a ti n bi u cô ra nhàhàng mua v i, mua ren ng may màn treo c a bu ng và m y c a s .

Cô ng i may thì ông ít hay nói chuy n v i cô, song m i ngày h tr a thì ông hay n m cáigh xích u bên c n gi a, ông ngó cô có khi t i m t hai gi ng h mà không nói m t ti ngchi h t.M t b a tr a, ông ng n m ngó cô, trong nhà l ng trang, thình lình ông h i cô r ng:

''Cô em bây gi thân ph n côi cút, gia o suy vi, sao không l y ch ng mà n ng d a cho t m thân, i may m n làm chi cho c c kh ?''

Cô Phùng Xuân ng c m t ngó ông r i châu lnày áp r ng: ''Th a ph n cháu nghèo hèn,có ai thèm c i mà tính l y ch ng."

Ông Phán c i mà nói r ng:- N u v y h nghèo thì không th nào có ch ng hay sao? Có l t i cô em không mu n l y

ch ng ch ''- Th a ph i. C ng t i cháu không mu n l y ch ng.Ông Phán nghe tr l i nh v y thì ông ng i d y t m t i u thu c mà hút, b ông suy

ngh l m. Ông ng i im lìm mà ngó ra sân, ông th y m t c p chim s c ng nh y tr c th m,ti ng kêu chét chét; con tr ng nh y ch nào thì con mái nh y theo ch n y, hai con không r inhau xa, ch ng con kia bay i thì con n c ng bay theo li n. Ông nhìn c p chim r i trong lòngsanh c m, nên ch m rãi nói r ng: ''Ph n cô em còn tr , v a m i b c chân vào ng i,ch a th y nh ng n i kh bao nhiêu, mà sao cô em nói nghe h i nh chán ngán d v y! N ucô em trong cái c nh c a tôi ây thì cô em m i não n n th nào n a!''

Ông nói m y l i th ng, mà gi ng nghe bu n th m l m. Ông nín m t lát r i n i th m c aông tràn tr trong lòng, không th d n c, nên ông nói ti p r ng: ''Cô em nói r ng cô emkhông mu n lây ch ng. Theo ng i th ng h chê mùi tr n, h nghe câu y, h u cho côem nói qu y. Ch theo tôi thì tôi cho cô em nói ph i l m. Làm con ng i còn l c c trongcái vòng kh não, là cái vòng ''sanh lão b nh t '' n y, n u sanh ra thì c tranh ua danh l i, mêm n v ch ng cho n ngày ch t, r i u thai lên ki p khác c ng tranh danh l i, mê v ch ngn a, làm nh v y hoài, thì bi t ch ng nào m i qua kh i bi n kh . Hu ng chi k t v ch ng màch c gì c h nh phúc hay sao. Mình làm thân con gái, khi ng i ta mu n c i mình, thì hnói ngon nói ng t, h h n bi n th non, mà nhi u khi v v i nhau r i nh ng l i ngon ng tthành ra nh ng ti ng ng cay, nh ng câu th nguy n u trôi theo dòng n c h t, r i cái ic a mình tuy ch n tr n gian, song ch ng khác nào nh n m trong a ng c. N u may màg p c ch ng hi n, sanh c con th o, gia ình m m, hôm s m vui v y, r i thình lìnhgãy gánh can th ng, ch ng con ly bi t, thì s th ng ti c nó còn làm cho mình ph i kh nãokhó ch u h n n a. M t cái g ng c a tôi ây c ng làm cho ng i ta ph i ngao ngán v n iv ch ng...''.

Ông n i t i ó r i ông nín, thò tay vào túi l y kh n ra ch m n c m t.Cô Fhùng Xuân u t v n i v ch ng, nên nghe ông n i t i vi c v ch ng thì cô bu n hiu.

Ch ng cô th y ông nh t i v con mà ông au n, thì cô c m xúc trong lòng, nên quên vi cc a mình mà t i nghi p giùm cho ông.

16 áo n m


Ông ng i l ng thinh m t h i r i ông ch m rãi nói n a r ng: ''H m nay cô em lên ây may, có l cô em ã th y rõ gia o c a tôi r i. Ðó c ng vì v con mà tu i ã l n, trong nhàcó n, song tôi còn ph i ch u bu n th m nh v y, bu n th m n n i m o g y mòn, nn i nh ng vi c thiên h ng cho là vui mà tôi không bi t vui chi h t. Tôi ngh thi t tôi phi nt o hoá quá. Bày cho có cu c gia ình làm chi, mà loài ng i ph i au n kh n kh h t s c!N u t o hoá bày m t cách nào khác cho loài ng i sanh s n, ch ng có v ch ng, ng cócha con, thì cái kh c a chúng ta t gi m c phân n a, chúng ta tr n tr n mà gi i thoát dbi t ch ng nào. Cô em ngh th coi nh ng l i tôi nói ó ph i hay là qu y .

Cô Phùng Xuân ng ng may mà áp r ng: ''Th a, nh ng l i ông nói ó u ph i h t th y. i cha con c ng là tình ngh a, v ch ng c ng là tình ngh a, anh em c ng là tình ngh a.

Nh ng mà trong ba th tình y duy có tình ngh a v ch ng d i dào h n h t, nhi u khi nó làmcho ng i ta não n th t chí n n i coi ch t nh ch i. Ông trách t o hoá bày v ch ng, cháungh ph i l m ch .

Ông Phán c i g n mà nói r ng: ''Cô em th y vi c c a thiên h , ch cô em ch a n m mùiv ch ng, mà cô em còn bi t nh v y ó. Ch ng cô em l p gia ình xong r i thì m i th ynhi u h n n a''.

Ông nói tình c , ch ông không rõ tâm s c a cô, nh ng mà nh ng l i h y nh b imóc khêu g i lòng cô, cô không th d n c, nên cô th dài mà nói nh nh r ng: 'Th a,cháu c ng có n m mùi chút nh r i, nên cháu m i bi t v ch ng là kh , ch có ph i cháuth y vi c c a thiên h mà thôi âu".

Ông Phán ch ng h ng bèn h i r ng: "Té ra cô em có ch ng r i hay sao?"Ðã b c t i l r i, không th s t l i c, nên cô ch y n c m t mà áp r ng:- Th a, thi t cháu ch a có ch ng, mà c ng nh có m t i ch ng r i.- a, sao v y?- Th a, h i cháu m i c 16 tu i thì cha m cháu có h a g cho m t ng i trai nghèo

mà h c gi i, nh h h c thành tài r i thì cho v y duyên. Trong m y n m ng i y i h c thìcha m cháu th ng ph c p ti n b c áo qu n. Lúc bãi tr ng ng i y v thì th ng t i luith m vi ng có khi ch i n m m i b a. Ch ng ng i y h c hoàn toàn r i thì nhà cháu suys p cha cháu ch t, gia tài b ch n t ch h t, ng i y làm l , i ki m ch giàu sang mà c iv ''.

Ông Phán tr n m t ngó cô Phùng Xuân mà nói ràng: "Ng i gì mà ê ti n d v y!"Cô nín khe, l y kh n lau n c m t. Ông h i r ng: ''Ng i ó là ai, bây gi làm vi c

âu?Cô d d m t lát r i nói nho nh r ng:- Th a làm th y thu c, nghe nói âu trong Ch L n.- Tên gì v y?- Th a, tên C n.- C i v là con c a ai âu v y?- Th a, c i con gái c a ông Huy n Hàm C d i B c Liêu.- T i nghi p cho ông Huy n ó, vô ph c quá, nên m i mang chú r nh v y?... H ! nhân

tình b c b o h t s c? Mê giàu sang ch không k nh n ngh a gì!...Hèn chi h i nãy tôi h i saocô em không tính l y ch ng, thì cô em nói mình nghèo có ai l i thèm c i mà mong l ych ng. Cô em bu n, cô em oán c ng ph i. Ðó th y ch a? M i h a hôn, ch ch a thành giath t mà ã kh não r i ó!

- Th a cháu ngh ó ch c là t i cái m ng c a cháu nên cháu bu n ph n cháu mà thôi, chcháu không oán ai.

- Ð n n c ó mà cô em c ng không oán? N u v y thì cô em ã có c t tu r i, ho c là cònth ng ng i ó nhi u l m.

Cô Phùng Xuân l ng thinh, ch m ch mà may, không tr l i n a. Chú Sen sau b c ram i ông Phán i t m làm cho câu chuy n t i ó r i d t.


Cô PhùngXuân may vá cho ông Phán Thêm n 15 b a m i t t công vi c. Cô t giã ôngmà tr v ti m.T i b a y ông Phán i ch mua m t cây l a tr ng em v , r i sáng b a sau ông vi t m t

b c th sai chú Sen c m em cho bà T Ki n v i cây l a và 20 ng b c, mà c y bà T nb i công khó nh c cho cô Phùng Xuân.

Trót ba n m ông Phán Thêm, ôm s u p th m s m t i hiu qu nh m t mình, ít giao thi pv i ai, nên không có d p th l tâm s ng hà h i mà khuây lòng chút nh.

Trong 15 b a rày, nh có cô Phùng Xuân trong nhà may vá, n c m có ng i làm vuimi ng n ngon, n m bu n có ng i lu n vi c i tiêu khi n, nh t là nh có d p y làm choông th y ông bu n r u mà có ng i khác c ng bu n r u nh ông v y, tuy hai cái bu n khônggi ng nhau, song c ng bu n v n i gia ình, thì cái không khí trong nhà ông coi ra d ng nhcó mòi vui v h n tr c.

Mà trót n a tháng, m i b a u th y m t cô Phùng Xuân, u nghe ti ng cô nói, u có công i n c m làm cho con m t quen th y, l tai quen nghe, trong trí quen nh , r i bây gi bván ch cô ng i tr ng tr n, v ng b t ti ng cô n i chuy n, n m gh xích u không th y hìnhd ng cô n a, thì ông Phán vào ra trong lòng bu n b c l i trong trí bàng hoàng hoài.T i sao ông bu n b c bàng hoàng? Ông bi t t i v ng m t cô Phùng Xuân.Mà t i sao v ng m t cô Phùng Xuân thì ông l i bu n b c bàng hoàng nh v y? Câu h i

y ông v a ngh t i thì ông gi t mình, ông không dám tr l i. Ông nh t nh quên cô, ng t vìtrong trí quên không c, v n v th y hình d ng cô tr c m t, v ng v ng nghe ti ng cô nóibên tai, n m trong nhà c ng v y mà ra ngoài sân c ng v y.

Ông l y truy n ra mà c, tính làm nh v y ng khuây l ng trí. Té ra c truy n mà tríkhông có chuy n ông c, l i nh chuy n c a cô Phùng Xuân nói v i ông. Ông b t r t tronglòng quá, ch u không c n a, nên b a sau n c m t i r i ông ng i xe kéo i ch B n Thànhmà ch i. H i m i ra i thì ông tính i ch mà ch ng ra g n t i, thì ông l i bi u xa phuch y qua ng Espange, r i ông ghé ti m may V nh H ng.

Lúc y ã quá 7 gi t i, th may t p thì v nhà, t p thì i ch i h t, duy có m t mình côPhùng Xuân l c c ng s a m t cái máy may mà thôi.

Ông Phán Thêm b c vô th y cô ng i d i m t cái bóng èn khí sáng lòa, thì m t ôngt i rói. Cô l t t ng d y ch p tay chào ông.

Ông c i và h i r ng:- Có bà T nhà hôn cô em?- D th a có. Bà trên l u.- Cô em may t i ban êm n a sao?- Th a, h i chi u có m t cái máy h i tr c tr c, nên t i r nh cháu s a m t chút. M i ông

ng i ây ng cháu lên l u cho bà T hay.- Lúc này may nhi u hôn?- Th a nhi u.- Cô em s a tôi b n coi v a quá. S n d p i ch tôi ghé cám n cô em và cám n

luôn bà T n a.- Th a, cháu may có m y b a, công không bao nhiêu, mà hôm qua ông g i cho bà T

ng a cho cháu t i 20 ng b c v i m t cây hàng, thi t nhi u quá. C a ông cho, cháukhông dám t , song cháu ái ng i h t s c.

- i! Chút nh có áng gì âu. Công cô may t i n a tháng, c c nh c quá mà.Bà T Ki n trên l u nghe ti ng ông Phán nói chuy n, bà i xu ng, i m i c n a cái

thang thì bà nói l n r ng: "D ác hôn! Tôi l p ti m m y n m r i, b a nay ông Phán m i ch ughé a. T rày s p t i ch c ti m tôi phát tài l m r i''.

Ông Phán c i mà áp r ng: "S n d p i ch tôi ghé cám n bà''.Bà T h i:


- Cám n gì mà cám?- Nh bà cho th lên s a áo, nên tôi ph i cám n ch .- D hôn? Con th T nó s a ó, v y mà c hay không?- Ð c l m, c l m. Áo qu n c a tôi bây gi v a v n, ch không còn r ng rinh nh

hôm tr c n a. Tôi b n ây, bà coi ph i v a hay không?Bà T ngó ông mà c i, bi u Phùng Xuân m èn trong phòng khách r i m i ông vô

ch i. Ông Phán v i bà T nói chuy n, cô Phùng Xuân l ng x ng b ng n c, l y thu c ãikhách. Ông Phán h i vi c này, vi c n , b ông vui v , ch không ph i bu n b c nh hôm bàT lên nhà ông ó v y. Ông ch i t i 10 gi r i ông m i t mà v . Bà T Ki n a ông rac a, bà nói r ng:

- Lúc n y tôi coi b ông khá khá, ch hôm tr c ông m quá, th y phát s .- Tôi b t m hay sao?- B t b n.- M i m y b a rày tôi n c m c. Có l nh v y nên tôi m i b t m.- Mà b ông lúc này coi c ng vui n a.- ! Cái ó không ch c b i vì tôi t ng không th nào tôi vui c.- T h i hôm t i gi ông n i chuy n nghe vui v quá ch .- T i th m bà tôi ph i làm vui ch l nào tôi dám nói chuy n bu n.- V y thì ông nên i ch i hoài cho vui. Có bu n ra ây n i chuy n ch i.- M yn m nay nhà hoài, quen thói, nên bây gi tôi ít mu n i âu.Ông Phán lên xe mà v . Bà T tr vô nói v i cô Phùng Xuân r ng: ''T i nghi p ông Phán,

v con ch t h t, m y n m nay ng th t chí ng bu n r u quá!''Trong m y gi ng h ông Phán ng i t i ti m V nh H ng thì ông vui thi t, ch không

ph i t i th l nên làm b vui, ch ng v t i nhà thì s bu n b c c a ông ch ng nh ng tr l i,mà còn làm cho ông khó ch u h n tr c n a. Ông không mu n nh t i cô Phùng Xuân, ng tkhông mu n không c, mà h nh t i cô thì lòng ông bát ngát r i ông gi t mình. Ðêm yông ng không c. Ông chong èn ng i trót m y gi ng h . Trí ông h i lòng ông: v ych ông có mu n cô Phùng Xuân hay không?

Không lý mu n, mà c ng không nên mu n nh v y; m t l là tu i ông b ng hai tu i c acô, cô áng con c a ông, hai l là ông già r i, n u ông có v nh , trong ít n m ông ch t, ôngb v b v , còn nh sanh con l i càng t i nghi p h n n a, ba l ông ã có gây cu c gia th tm t l n r i, t i s m ng c a ông ph i cô c nên Tr i Ph t m i khi n v con ch t h t, bây gicòn mi n c ng cu c th t gia m t l n n a mà làm chi, b n l là cô ng u t tình, ng khthân, ch ng khác nào ng i ch i v i gi a giòng sông, n u không th c u v t giùm tánh m ngcùng danh giá c a cô c thì thôi, ch có l nào l i th a lúc cô nguy kh n mà d d ép u ng.

Ông xét nh v y thì trúng chánh lý. Mà nh ng chánh lý y không s c m nh d p t t l atình ng ngún trong lòng ông c, b i v y ông mu n quên cô ch ng nào thì lòng ông l icàng kho n khoái ch ng n y.

Ông l y làm khó ch u, nên ông t h i ông: "N v ch ng mình tr ch a d t hay sao, nênkhi n lòng mìmh còn ph i l ng x ng nh vây?" Có l t i nh v y ó.

Ông v n bi t n u ông nói mà c i cô Phùng Xuân thì trái phong hoá mà c ng trái l ngtâm n a.

Nh ng n u không th y m t cô thì ông ch u không c bây gi bi t làm sao? Ðã say vtình r i thì còn k gì là l ng tâm, còn k gì là phong hoá. Ông nh t nh ph i r ti m V nhH ng mà t thi t cái tình c a ông cho cô Phùng Xuân bi t và h i cô n u cô ng thì ông c ili n; ông c i cô ng g m i s u th m c a ông, mà c ng làm cho cô h ng h nh phúc ítn m, k o thân cô c hàn b v t i nghi p. Ch ng già v tr , i c ng th ng th y hoài.Hu ng chi mình ã ch t v , còn cô thì ng i h a hôn th y cô nghèo mà ph b c c i vkhác, th thì mình v i cô k t duyên ch ng có chi ph m ngh a mà d d . D u v ch ng, vìkhác tu i nên tình không c dan díu, ngh a không c m n n ng, mà mi n là mình có cô


trong nhà, cô có ch dung thân, d ng y g m c ng mình b t bu n trong m y n m s ngsót.

Ông ã quy t nh nh v y, mà ra t i ti m V nh H ng, ông th y m t cô Phùng Xuân, thìái ng i quá nên m mi ng không c. Ông tính c y bà T Ki n nói giùm, nên ch ng ông vthì ông m i bà T b a nào có r nh xin vô nhà ông cho ông nói chuy n riêng.T i b a sau bà T Ki n vô nhà th m ông Phán. Có l bà th y b t ch c a ông khác h n

x a, bà phát nghi trong lòng, nên bà v a ng i thì bà c i mà h i r ng: Ông m i tôi vô ngnói chuy n riêng là chuy n gì v y?

Ông Phán day m t ch khác mà áp r ng:- Chuy n riêng c a tôi.- Mà chuy n gì ch ? Ph i ông mu n c y tôi làm mai hay không?Ông Phán r t h th n, song ông g ng c i mà h i r ng:- Sao bà bi t?- Mà tôi nói ó trúng hay không kìa?- Trúng. Mà sao bà bi t tr c ch ?- Con m t tôi gi i l m. H ngó thoáng qua thì tôi bi t li n.- Mà bà ngh th coi c hay không? Tôi m i bà vô ây là tôi mu n h i bà coi theo ý bà

vi c ó có nên làm hay không. Nh nên thì tôi xin bà ra n làm mai giùm. Tôi tính làm lngh a ch không ph i mu n ch i qua ng. Bà ngh th coi.

Bà T Ki n h i nãy bà hí h n, mà nghe ông Phán h i nh v y, thì nét m t bà nghiêmngh , bà ng i ng m ngh m t h i lâu r i áp r ng:

- Ông mu n k t duyên cùng con PhùngXuân, thì có can danh ph m ngh a chi âu màkhông nên. N u c nh v y thì ph n ông gi i b t s u não c, còn ph n con n , nó csung s ng t m thân. Ng t có i u n y là nó nh tu i h n ông nhi u quá: ví nh bây gi thânnó nghèo kh , nó không n tu i l n nh , nó ng ông tôi s ông c i nó v r i sau ông c clòng ch .

- T i sao mà bà s tôi c c lòng? Tánh n t cô Phùng Xuân có ch không t t hay sao?- Không. Tánh n t c a nó không có ch nào chê c. Ông ki m th h t th y con nhà

giàu, con nhà quan, coi có c bao nhiêu ng i tánh n t b ng nó mà. Gái nh nó, tuy bâygi nghèo hèn ch giá áng ngàn vàng, không ph i d ki m âu.

- V y ch t i sao mà n u tôi c i cô thì tôi s c c lòng?- Ông không hi u t i sao? Phàm con ng i n tu i nào, thì có cái vui, cái bu n, cái a,

cái ghét, cái mu n, cái chê riêng theo tu i n y. N u ông k t v ch ng v i Phùng Xuân, ôngtu i l n, nó tu i nh , m t nhà mà hai ng i tính ý b t ng thì làm th nào mà ông kh i c clòng cho c. Ð tôi thí d cho ông nghe: ông tu i l n t nhiên ông a thanh t nh. CònPhùng Xuân tu i nh t nhiên nó a náo nhi t. Ông mu n nó theo ông, ông c b t nó nhà hoàithì nó không vui: còn ông chi u theo ý nó, ông d t nó i ch i, thì ông bu n; ông ngh coi có c c lònghay không?

Ông Phán ng i l ng thinh mà suy ngh r i ông g c u nói r ng:- Bà nói trúng l m. Ng i khác tu i t nhiên tính ý khác nhau. N u tôi c i cô Phtìng

Xuân, thì trong hai ng i ph i có m t ng i c c lòng. Tôi nói thi t, thà là tôi ch u c c lòng,ch tôi không n cho cô c c lòng âu.

- Ông can m l n d há!- Không ph i tôi có can m l n, mà c ng không ph i tôi nói b ng. Tôi bây gi ch ng

còn bi t chi là vui n a. Tôi nói thi t v i bà, tôi mà còn em lòng th ng cô Phùng Xuân,ch c là t i cái n nhân duyên c a tôi trên cõi i n y ch a d t. V y tôi c i cô, là quy t trcái n y cho xong mà thôi; tôi h a ch c tôi s làm cho cô vui lòng luôn luôn, ph n c c tôilãnh tôi gánh vác h t mà tr n .

Bà T c i ng t.Ông Phán không có ý gi u c t, nên th y bà c i thì ông l y làm l , ông h i r ng:


- T i sao tôi nói thi t mà bà l i c i?- Mu n c i v nh thì c i, ai c i chê gì sao, nên ph i m n cái thuy t nh n qu c a

Ph t mà y che lòng d c!Ông Phán m c c nên ng i l ng thinh.Bà T nói ti p r ng:- Nói pha l ng mà c i ch i, ch n u ông c i con Phùng Xuân thì hay l m, có sao âu

mà ng i. Ông là ng i có ti n, tuy tr ng tu i m t chút ch ch a ph i già mà tròi tr i m tmình, không có v con chi h t. Còn con Phùng Xuân thì nó nghèo nàn, không n i n ng d a,mà c ng ch a có ch ng con...

- Cô g n có ch ng a bà. Cha m ã h a g cô r i, i chàng ra h c xong r i thì cho c i.R i nhà cô suy s p nên chúng b i c mà b cô i c i ch khác.

- Sao ông bi t?- Cô có nói thi t vi c y cho tôi nghe.- Ch ng là ai âu?- Ông th y thu c nào ó, bây gi làm vi c trong Ch L n.- V y mà nó gi u tôi ch !... N u có v y thì nó ng ông càng ph i h n n a. Nó k t duyên

v i ông thì nó có ch n ng d a sung s ng t m thân, còn ông thì có ng i s n sóc c m n c.N u Tr i Ph t nh u ph c sanh cho ông c m t chút con trai thì càng quý h n n a.

- Ôi! Bà bày chuy n l n quá ! Tôi không dám m c cao n th âu. C u trong m yn m tôi còn s ng sót ây tôi b t bu n r u và tôi làm cho cô kh i c c kh t m thân c, thìc ng r i.

- Bày chuy n là sao? Ông còn có con c l m ch . Tu i l n có c m t chút con, nói cho mà nghe, không vui hay sao?Ông Phán châu mày áp r ng: ''Bây gi lo n i th coi cô ng hay không ã", ch lo chi

chuy n xa ng d v y!''Bà T c i và bà h a v bà h i d ý cô Phùng Xuân coi cô nh t nh l nào r i bà s

tr l i.T i b a sau, ti m óng c a r i bà T Ki n kêu cô Phùng Xuân lên l u mà bi u cô c ti u

thuy t "Ng n c gió ùa" cho bà nghe. Bà bi u c quy n th nhì, t i lúc H i Y n thi u r ib Ánh Nguy t, thì cô ngh ph n cô ch ng khác nào ph n Ánh Nguy t h i tr c, b i v y côc m ng, ch y n c m t, c ti ng run.

Bà T là ng i bi t tâm lý, nên bà th a lúc y mà h i r ng: "Nghe ông Phán nói h i tr công Cai có h a g cháu cho ng i nào ó, r i ch ng h thi u làm th y thu c, h th y cháunghèo h ph b c b i c i v khác có nh v y hay không ? »

Cô Phùng Xuân ng c m xúc, không th d n lòng c nên cô m i thu t rõ tâm s c acô cho bà T nghe, cô l i nói ngày cô m i l i ti m may, cô th y thu c C n l i b n th áo,ng i ó là v c a ng i ph b c cô hôi tr c.

Bà T ch ng h ng, ng i ng m ngh m t h i r i n i r ng: "Hèn chi b a cô th y thu c C nb n th áo cháu b ng , mà b coi th n thùa quá. Ng i i nay ph n nhi u h không có tìnhngh a gì h t, mi n có ti n thì thôi. Th n ông nh v y mà ra gì''.

Cô Phùng Xuân c i g n mà áp r ng:- Th a bà, h sang tr ng l m ch .- Sang v i ai?- Có v giàu eo h t xoàn l n, ng i xe h i t t, thiên h ai c ng ph i b m d , có ai mà dám

khinh d .- Thi t nh v y ó ch ! Dân c a mình còn kh quá không bi t kính tr ng ng i ph i, c

theo kính tr ng m y k ti n b c nhi u, th l c l n, d u h n c p mà làm ra ti n b c y, haylòn cúi nh c nhã mà gây nên th l c y c ng không c n. T i trí dân còn th p nên m i sanh cáih ng b t l ng vinh m t múa mày nh v y ó.


- Cháu ngh t i cháu vô duyên b c ph n, b i v y cháu bu n ph n cháu mà thôi, ch cháukhông trách ai h t.

- Nói chuy n nghe ch i, ch trách ai làm chi. Mà cháu r i coi, i này qu báo nh nti n. H b c cháu, t nhiên h s b ng i khác b c l i h , ch y không kh i âu. Còn ph ncháu, tuy bây gi cháu bu n, song ngày sau cháu s vui l m. Cháu s có ch ng sang tr ng màl i t t b ng m i ông th y thu c C n kh n n n ó cho mà coi.

- Th a bà, thân ph n cháu mà còn mong ch ng con gì n a.- a, sao v y? Cháu v y ng ch ông th y thu c ó hay sao?- Th a bà, ng i ta có v r i mà còn ch n i gì. Cháu không mong l y ch ng mà là vì

ph n cháu nghèo, ng i t t ai mà thèm c i; hai là vì cái tình c a cháu ã khô r i, còn vuiv gì mà l p gia th t.

- Cháu ú ng có th t chí. i có k qu y, mà c ng có ng i ph i, ch không ph i h tth y u th y giàu mà ham, còn th y nghèo nh cháu mà chê âu.

Bà nói thi t cho cháu bi t, ông Phán Thêm ng hay ph n cháu b ch ng ph b c r i bâygi ra thân may m n c c kh ng th ng, nên ng c y bà làm mai nói giùm, ng ng c icháu ó. ng c ng bi t ng l n tu i h n cháu nhi u, song ng th y ng i ta ph b c cháu nggi n, nên ng tính c i ng làm cho cháu sung s ng t m thân, k o cháu c c kh t i nghi p.

Cô Phùng Xuân nghe nói nh v y thì cô ch ng h ng không bi t l i chi mà áp.Bà T mu n p s t trong lúc còn ng cháy , b i v y bà nói ti p r ng: "Thi t ông

Phán không ph i giàu sang gì l m. Nh ng mà theo danh giá thì ông c ng c ng i ta kêub ng ''ông''. Còn gia tài s nghi p thì bây gi ng có nhà c a t t , có ru ng t m i n m thâugóp huê l i c 5 ngàn gi lúa. ng l i lãnh ti n h u trí m i n m c h n 700 ng b cn a. B n thì ng c sung s ng r i, mà ng l i có nh n c, thiên h ai bi t ông thìc ng u yêu m n. N u cháu ng ng, thì cháu h t lo c c kh n a; cha ch mà n u cháu sanhcho ng c m t chút con trai, ôi thôi, quý bi t ch ng nào! »

Cô Phùng Xuân r ng r ng n c m t mà áp r ng: "Cháu bây gi côi cút hèn h , cha ch t,anh nghèo, m b v . Thân cháu ch ng khác nào nh ng i té d i gi ng sâu, b âu níu ó,mi n s ng c thì thôi còn kén ch n gì n a. Ông Phán có lòng nh n c ông mu n c u v tcháu, n y nh bi n, bi t l y chi mà n áp cho v a. Ng t cháu xét ph n cháu, n u cháu

ng ông thì có ch b t ti n''.Bà T t ng cô d d vì tu i tác b t ng nên bà nói r ng:- Có cái gì âu mà b t ti n. Ð i này tu i c ng ó h c i v nh thi u gì. H c i 17 -

18 n a kia ch . Có ai c i chê gì nlà cháu ng i.- Th a bà, không ph i cháu ng i v tu i tác.- V y ch cháu ng i cái gì? ng tr tr i m t mình, không có v con. Cháu vô ó thì làm

v l n, ch không ph i làm bé, mà c ng kh i con gh .Cô Phùng Xuân th dài mà áp r ng:- Cháu ng i là vì ông Phán thì l y thi t tình mà th ng cháu, còn ph n cháu thì cái tình

khô héo ã lâu r i; n u cháu ng ông, cháu s cháu không làm cho vui lòng ông c, r i cáin c a ông cháu không tr , mà cháu còn làm bu n cho ông.

- Cháu s nh v y c ng ph i. V ch ng ph i m t trang m t l a v i nhau thì m i vui, chk l n ng i nh thì th nào c ng không hi p c. Tuy v y mà v ch ng th ng nhau ch ngph i vì tình mà thôi âu cháu, ph n nhi u là vì ngh a n a. Cái tình nó h ng hái m t h i r iphai l t; cái ngh a nó êm ái mà m n mòi nên nó m i b n dai. Qua l n tu i, qua th y rõ vi c

i l m. Gia ình mà c m m lâu dài là nh ngh a ch không ph i nh tình âu.Cô Phùng Xuân không tr l i n a, cô c ng i l ng thinh, mà b cô suy ngh l m. Bà T

nói ti p r ng: Theo ý qua thì ph n cháu nên ng ông phán l m, cháu vi t th th a cho bà Caihay i. Qua ch c bà Cai c ng khuyên cháu ng n a. Thôi, khuya r i, cháu xu ng d i i ngh

i. Này, cháu nh vi t th cho bà Cai nghe hôn''.


Cô Phùng Xuân i xu ng l u, cô không nói cô ng hay là không ng. Nh ng mà êm ycô ng không c c n m suy duyên xét ph n hoài. Vì cô ã h a hôn v i ông th y thu cC n ã m y n m, tuy ch a chung ch n g i, song c ng tr m nh th m yêu, nhi u khi bãitr ng ông n th m hai àng c ng có chuy n vãn cùng nhau r t thân thi t. Nay ông ph b cthì cô phi n trách, nh ng mà m i tình ã v n vít trong lòng l r i, không d gì mà g cho

c. Ðã bi t h ông c i v khác thì nhân duyên c a hai àng ã d t, cô l y ch ng kháckhông l i gì. Mà cô l y ch ng khác, có bi t trong trí quên ông c hay không. N u l ych ng mà còn t ng t i duyên x a thì l i v i ch ng nhi u l m.

Vì cô ngh nh v y, nên trong lòng d d không dám l y ch ng. Mà bây gi thân cônghèo kh , ph i may thuê vá m n ng ki m c m n, n u không l y ch ng, r i g p c n ny u, thì bi t âu mà n ng d a.

Cô b i r i h t s c, không bi t ng nào ph i, n o nào qu y mà nh t nh. Ð n khuya côm i vi t th g i cho m mà h i coi m d y l nào thì cô s làm theo l nh m .B a sau, bà T hay Phùng Xuân g i th v Sóc Tr ng, thì bà nh cho cô ã ch u r i, nên

l t t cho ông Phán Thêm hay. Nhân d p y bà thu t l i nh ng l i cô nói v i bà l i cho ôngPhán nghe. Ông Phán nghe mà nói r ng: "Tôi c i cô là tôi làm ngh a, b i v y tôi mong côl y ngh a mà i v i tôi v y thôi, ch tôi ã già r i, tôi d i gì mà mong cô y l y tình mà ãitôi hay sao. Xin bà làm n t ý c a tôi l i cho cô bi t. N u tình c a cô ã khô, thì tình c a tôic ng ã héo. V y thì cô v i tôi l y ngh a mà ph i hi p cùng nhau l i càng quý h n n a.

Cách m t tu n l , bà Cai T ng Hùng g i th tr l i. Cô Phùng Xuân ch n t i cô m ilên l u c th cho bà T nghe. Trong th bà Cai T ng nói r ng: ông th y thu c C n ã b ingh a thì mình ch ng còn chi mà ph i ái ng i. Hu ng chi bây gi mình ã nghèo nàn l u l c,ch ng nên kén ch n cho l m. Ông Phán Thêm ã giàu có mà l i không có v con, v y thì nên

ng ng ng có n i n ng d a.Bà T nghe c th r i thì bà c i nói r ng: "Qua nh trúng hay không? Qua bi t tr c

th nào bà Cai c ng khuyên cháu ng ông Phán. V y bây gi cháu nh t nh l nào?''Cô Phùng Xuân ch y n c m t mà áp r ng: "Cháu ph i v ng l i má cháu''.Bà T cho ông Phán hay. Ông Phán a b c m n bà mua áo qu n cho cô, l i mua m t

ôi bông, m t b dây chuy n v i m t ôi vàng tây mà làm l c i.Y ph c cùng n trang s m xong r i, ông Phán m i nh ngày thành hôn. Cô Phùng Xuân

có g i th tr c nên b a c i có bà Cai T ng Hùng lên v i con trai l n c a bà là H ng ChúTráng.L c i ông Phán làm s sài mà thôi. Ông d n m t ti c, m i vài ng i b n thân thi t n

d . Ð n chi u bà T Ki n hi p v i bà Cai T ng và H ng Ch Tráng mà a cô Phùng Xuânlên l y bàn th cha m ch ng và bàn th bà Phán r i nh p ti c, ch không có l p hôn th hônthú chi h t.

Ông Phán Thêm v i cô Phùng Xuân ã g n g i nhau trót n a tháng, có n c m chung v inhau, có nói chuy n v i nhau tr c, nay giao duyên hi p c n, l thì ch ng còn chi mà ph i eth n nh gái giá trai t . Ðã v y mà ông ã c ph tình, còn cô thì c an ph n, l thì ngàynay là ngày vui v l m m i ph i. Mà ch ng mãn ti c, khách t mà v , bà Cai T ng v i H ngch Tráng c ng theo bà T Ki n xu ng ti m may ng nh ng khuya ra xe v Sóc Tr ng chod , b n bè d n d p óng c a i ngh , thì ông Phán v i cô Phùng Xuân l i c ng gi m t m cnghiêm ngh nh tr c, không ai l v vui m ng chút nào h t.

Ông ng i t i bàn gi a t èn n u n c mà u ng. Cô l ng x ng lo d n d p nh ng bàyi khách h i chi u.

Ông u ng vài chén trà r i kêu cô m i ng i cái gh ngang m t ông ó mà nói r ng: ''Quav i em mà g n nhau ây, qua không tính tr c, mà qua ch c em c ng không dè. y là t i ôita có duyên n nên Ph t Tr i m i khi n nh v y. Qua ã có nói v i bà T , có l b c ng cóthu t l i v i em ch . Qua bi t ph n qua l m, nên qua c i em qua ch ng h dám mong m iem l y cái tình mà i v i qua; qua ch mong em l y cái ngh a mà yêu nhau v y thôi. Còn v


ph n c a qua, thì qua h a ch c qua s ráng mà làm cho em vui v luôn luôn; h qua còn ch n d ng tr n này c bao lâu, thì trong kho ng thì gi y qua ch ng h cho em bu nm t chút nào h t. Lòng d c a qua nh v y ó. V y n u em n v i qua, mà em có mu nvi c chi, hay là có bu n vi c chi, thì em c t thi t cho qua bi t. V ch ng ph i l y ch n tìnhmà i ãi nhau. Qua nói thi t, qua c i em ây, qua vì em nhi u h n là vì qua. V y em ngng i chi h t".

Nh ng l i y b ngoài nghe nghiêm ch nh, mà bên trong ch t ch a không bi t bao nhiêutình, b i v y cô Phùng Xuân ng i nghe thì cô c m xúc, nên cô r ng r ng n c m t mà ápr ng: ''Em c ng ã nói v i bà T , ph n em th nh ng òi té xu ng gi ng sâu. Ông c i em thìc ng nh ông a tay mà c u v t em. Em nguy n tr n i em s làm thân trâu ng a mà nb i cái n tr ng c a ông, em ch mu n bao nhiêu ó mà thôi ch ch ng mu n i u chi khác.Em còn ng i m t i u là tuy em tr tu i, song tình c a em ã khô r i, em s trong o vch ng ông không vui v cái thói l t l t c a em ó mà thôi".Ông Phán c i mà n i r ng:

- Qua ã nói l y ngh a i v i nhau c ng , em ng ng i s ó. Mà bây gi em ph ikêu qua th nào, ch kêu b ng ông hoài hay sao.

- Kêu quen r i, bi t làm sao.- Qua n i ch i v y ch kêu th nào c ng c, b ngoài có quan h gì âu.Ông Phán Thêm có v m i, tuy ông không l s vui m ng cho ai bi t, tuy b c x ông

không i m t chút nào, song tôi t trong nhà u th y ông không bu n b c nh tr c n a,mà ông l i hay nói chuy n, hay bàn lu n vi c i, hay ch ng ngay n o d i cho v bi t. Cókhi v ng v ông c ng t d u l l i, mà h v a m mi ng, ho c v a c ng, thì d ng nhông h th n, nên ông ng p ng ng, r i ông l p nghiêm s a li n cái d u l l i ra d u l ngh a.

Còn cô Phùng Xuân, thì cô gi o làm v v n toàn, cô ch m nom t mi ng n, t i uthu c, t gi c ng , t bình trà c a ông, sáng ông th c d y thì có s n n c nóng cho ông r am t, tr a ông n c thì có s n n c mát cho ông t m, ch ông n m ng i ch ng h có m t chútb i, áo qu n ông m c u s ch s luôn luôn.

Các vi c trong nhà cô xem xét h t th y, ch ng x y ra m t vi c gì tr c tr mà ph i c clòng ông.B n c a ông Phán thi t là th nh th i, an n, ông không dè ngày già mà còn c

h ng h nh phúc n th này. Có b a ông ng i ông ngh n cái gia ình c c l c c a ông bâygi ây, thì ch ng khác nào m t b c tranh thanh b ch treo tr c m t ông, nh ng mà ông nghcho k l i thì b c tranh y còn có m t ch lu l nên không c hoàn toàn nh ông mu n.Ch lu l y là cái tình c a cô Phùng Xuân:

Thi t nh v y cô Phùng Xuân v i ch ng thì cô tr n o, cô lo l ng t b a n gi c ngcho ch ng, cô kính tr ng ch ng, nh ng mà i v i ch ng, thì cô thi u cái nét thân thi t dandíu, d ng nh s niên k b t ng nó ã ép cái tình c a cô không phát hi n ra c v y.

Ông Phán mu n bôi cái khóm lu l trong b c tranh gia ình thanh b ch c a ông ó, nênông tính d t cô i ch i. Ông d t cô i luôn m y êm, b a thì i nhà hàng n c m Tây, b a thìm n xe i h ng gió, b a thì i coi hát bóng, b a thì i coi hát c i l ng. Ông làm cho cô d

các cu c vui, r i ông h i cô có vui hay không, thì cô cúi m t nói r ng: "Em mu n cho ôngvui lòng, nên ông d y th nào em c ng v ng theo h t, ch k thi t trong i này có vi c gì màlàm cho em vui c âu.

Ông Phán nghe m y l i nh v y thì ông l c u, song ông không th i chí, ông quy t l pth khác mà nhen nhúm l a tình cho v , ng ông h ng tr n h nh ph c gia ình. Ông m imua h t xoàn cho v eo, ông t v xu ng ti m V nh H ng mà t may y ph c theo ki ukim th i cho v b n, ph i thoa môi son, ph i gi i má ph n r i ông còn mua m t cái xe h im i v ch ng i ch i.

Cô Phùng Xuân xuôi x , ch ng khi n b nào cô c ng làm theo b n y, cô không cãi,không phi n. Cô ã có nhan s c s n, nay thêm trang s c thì s c c a cô càng p b i ph n, b i


v y cô ng i xe h i i ch i tr già th y u tr m tr li c ngó. Cô c sung s ng d ng y côc ch ng yêu d ng y, mà i v i ch ng cô c ng gi m t m c, ch ng bao gi cô l v vui

m ng, hay là t ý dan díu chút nào.M t bu i chi u ông Phán i xe h i v i cô ra ng Catinat d o ch i, ông b t kh n en

b n áo dài àng hoàng, còn cô thì gi i ph n eo xoàn h c h . V ch ng ng ng xe r i d tnhau vô m t nhà hàng l n ki m mua. Ch ng tr ra t i c a thình lình có m t cô, y ph c s cs o ch y a l i n m tay cô Phùng Xuân mà nói r ng: a! Ch T ! Cha ch lâu g p ch quá,bây gi ch âu!

Ông Phán không bi t cô y là ai, mà ông l i s v th n thùa, nên ông dang ra, r i ch m rãilên xe mà ng i, cho v thong th mà nói chuy n. Cô Phùng Xuân nhìn l i thì ng i m ngcô ó là cô Huy n Khi, v n là ch em b n h c c a cô h i tr c. Cô c ng m ng r mà ápr ng:

- Thi t, t ngày ám c i ch cho t i bây gi ch em mình không g p nhau n a. G n 4n m r i. Bây gi ông Huy n i i t nh nào?

- Sài Gòn hoài, ch có i i âu. Mình còn nh i t nh làm gì ph i hôn ch ?- Ph i, a.- Nhà tôi sau Ð t Thánh Tây. M i ch lên ch i cho bi t nhé.- Cám n, khi khác. Ch có c m y a con r i?- Ch a có a nào h t.- Sao mà d v y?- T i Tr i ch a cho thì thôi, ch bi t làm sao. i! Mà tôi c ng không mu n có con s m.

Ð ch i cho thong th , có con nó bó bu c l m.- Có con vui ch .- Vui gi ng gì?' Ðã bi t h ng mình h c con thì m n vú nuôi, ch không l mình cho búc. Mà d u m n vú mình c ng ph i coi ch ng c c nh c quá. Tu n nào mình i V ng Tàu,

hay là Long H i mà ch i n u con nhà mình không an lòng, còn n u em theo thì lòngthòng b t ti n. Này ch , m y ch h c m t l p v i mình h i tr c, bây gi h có ch ng SàiGòn ây b n b n.

- Ai âu?- Ð tôi k cho ch nghe: ch Qu hô ó ch nh hôn?- nh .- Ch Qu có ch ng là ông Ð c H c Lang trong tr ng S Ph m. Ch Thình thì có

ch ng là ông Tr ng Ti n17 Hi. Ch Ngh a thì có ch ng là ông Kinh Lý H i. M y ch ó tôig p hoài, tôi bi t nhà h h t À tôi còn quên ch Bình ch . Ch Bình C n Th ó mà.

- Ph i. Tôi nh l m, ch Bình m p ó mà.- Ph i r i ch bi t bây gi ch Bình âu hay không? Ch trong Bà Chi u. Ch ng ch là

ông th y thu c Phi. Tr i i, ch con li n xì, n m m t, m i ây mà ch ã c 8 acon r i a ch .

- V y thì ch có ph c l m.- Có ph c ch ! N u ch c i cái n c ó hoài, tôi s con ch sau thành m t o binh, r i

ch ch y c m cho nó n ó mà ch t ch .- Có gi i l m thì ch ng 10 a ch bao nhiêu. ..- Ý, tôi s t i hai ch c a ch ! Ð sao mà hà r m18 v y không bi t? L i h i19 ít ngày

nghe ch ; mình i th m mà c ng m t n a. G p nhau m ng quá, m c nói l ng x ng nênquên h i ch coi bây gi ch âu.

- Tôi c ng Sài Gòn ây.- V y hay sao? C kh d hôn! V y mà có hay âu? Ch có ch ng v trên này hay sao?

17 tr ng ti n: c u l , ông tr ng ti n: tr ng ty công chánh18 liên t c, không d t19 không bao lâu


- Ph i.- Tr i i! Ðám c i h i no? Sao ch không m i tôi? Ch thi t là t ! H i ám c i tôi, ch

làm dâu ph . Mà ch ng ch l y ch ng ch l i không m i tôi ch ? Tôi phi n ch r i a. Ch cóch ng làm vi c gì âu?

- Không làm vi c gì h t.- Ch c là giàu l n l m r i.- Ð n v y thôi, ch không ph i giàu.- Không phâi giàu, sao l i không làm vi c?- Ch ng tôi h u trí r i.- H u trí r i?...Cô Huy n Kh i nhìn cô Phùng Xuân trân trân, t ng cô gi u c t.Cô Phùng Xuân c i mà n i r ng: "Tôi nói thi t a ch ".Cô Huy n Khi nghiêm s c m t mà h i r ng:- N u v y thì ch ng ch ch ng là tr ng tu i r i.- Ph i, l n h n tôi nhi u.- H i tr c làm vi c s nào, lên t i ch c gì?- Làm Thông Phán S Th ng chánh.- Ðám c i ch không cho hay, nên tôi có dè âu.- C i h i s sài, nên tôi không dám m i ch em.- Tôi mu n m i ch i luôn lên nhà tôi ng ch em mình nói chuy n ch i.- Xin l i ch , b a nay không ti n, vì tôi m c i mua .- Nhà ch âu?- Tôi ng sau nhà th Ch Ð i.- Thôi b a nào r i tôi s ki m nhà ch tôi th m. Ch em mình bây gi c t v Sài

Gòn b n r n thi t tôi m ng quá. Ð tôi có g p ch Qu , ch Thình, ch Ngh a, ch Bình thì tôicho m y ch hay r i mình l a m t b a làm ti c ng ch em t h i nói chuy n ch i.

- Thôi y n ti c làm chi. G p nhau m ng nh v y c ng r i.- Cô Huy n Kh i n m v t áo c a cô Phùng Xuân mà coi r i h i r ng:- Ti m nào may áo cho ch ây khéo quá- Ti m V nh H ng ng Espagne.- À, ph i r i. Cách m y tháng tr c tôi có nghe cô th y thu c C n khen ti m V nh H ng

l m. Ð b a nào tôi mua hàng em m n ti m y may ít cái áo b n ch i. Ti m này may theoki u kim th i khéo thi t, ch b n coi p quá.

Cô Phùng Xuân s ông Phán ch lâu nh c lòng, nên cô t giã cô Huy n Kh i r i b c raxe h i.

Cô Huy n Kh i ng ngó theo, th y cô Phùng Xuân lên ng i m t cái xe h i thùng ki nm i tinh mà trên xe l i có m t ng i kh n en áo dài ng i àng hoàng, cô nh ng i y ch clà ông Phán h u trí, nên cô l c u mi ng l i chúm chím c i.

Xe rút ch y ông Phán h i v r ng:- Cô nào ó mà kêu em b ng ch T ?- Cô Huy n Kh i, ch em b n h c c a em h i tr c- Em quen, sao em không m i cô lên nhà ch i?- Em không có m i. Song ch có h i th m nhà và ch nói b a nào ch l i ch i.- Em có ch em b n thì m i h t i lui ch i cho vui. i mình ph i giao thi p v i ng i

ta ch .Cô Phùng Xuân không tr l i n a, cô cúi m t xu ng mà s c l i bu n.

* * *


I V

Cách m y tháng tr c, thân cô Phùng Xuân c c kh hèn h bao nhiêu, thì bây gi thân côc ng sung s ng sang tr ng b y nhiêu. trong nhà ông Phán không cho cô làm ng móngtay, còn b c ra ng thì ông bu c ph i i xe h i, ch không cho i b . Nh thân c sungs ng, mà nh t là nh cái xe h i, v i m y h t xoàn, nó qu n20 khách xa g n t i lui th mvi ng n m n p. Nh ng ch em b n h c h i tr c là cô Huy n Kh i, cô th y thu c Phi, côÐ c H c Lang, cô Tr ng Ti n Hi, cô Kinh Lý H i l n l t u có n th m m t. Kháchc a cô Phùng Xuân n th m thì ông Phán ti p r c vui v , mà ông l i còn ép v ph i tr l ,ph i i th m ng i ta l i cho tròn ngh a ch em. Ch ng hi u h n th m, h bi t ông Phán r iv nhà h có d ngh v s ch ng già v tr hay không, ch tr c m t cô Phùng Xuân thìkhông ai dám nói m t ti ng gi u c t nào h t, mà có ng i l i m ng cho cô c sung s ngthong th .M t bu i chi u v ch ng ông Phán v a m i s a so n ng i ch i thì có cô th y thu c

Phi v i cô Huy n Kh i n th m. Cô Phùng Xuân ti p khách m i ng i. Ông Phán s c c lòngv , nên ông b c ra sân s a ki ng, cho v thong th mà nói chuy n v i khách.

Cô th y thu c Phi dòm th y ý ông Phán ái ng i, cô bèn kêu mà h i r ng:- Th a ông Phán, sao ông th y ch em tôi r i ông l i b i ra ngoài sân?- Tôi mu n cho m y bà nói chuy n ch i thong th .- Không mà. Ông làm nh v y ch em tôi không dám t i n a. Ông vô ây ng nói

chuy n ch i cho vui ch .- M y bà t i thì có cô T h u chuy n. Tôi n ông mà tôi xen vô, s e th t l ch ng.- Xin l i ông, l i nay thong th l m. Ð n ông v i àn bà nói chuy n cùng nhau có ng i

chi âu.Ông Phán nghe m y l i y t ng cô th y thu c châm chích ông là ng i th c u b i v y

ông m c c , song ông c ng g ng tr vô nhà.Cô th y thu c Phi bèn nói r ng "B a chúa nh t t i ây tôi có n l thôi nôi cho th ng nh

tôi. Ông th y thu c d y tôi m i hai ông bà chi u b a y vô n c m ch i v i v ch ng tôi''.Ông Phán nghe m i thì ông b i r i nên ông áp r ng:- Ông bà t ng tình v ch ng tôi l m, nên bà b n thân ra nhà mà m i, l nào mà tôi dám

t ch i. Ng t vì chúa nh t tôi m c i M Tho có chuy n c n l m. V y xin l i bà b a ó chophép tôi v ng m t, cô T i th cho tôi.

- Tôi không có m i ai l , ch m i ch em b n h c h i tr c mà thôi. Xin ông ng ái ng ichi h t.

- Tôi ti c quá, tôi m c l h n v i ng i ta d i M Tho. N u không có v y thì tôi i, cóchi âu mà ái ng i

- Ông Th y Thu c tôi mu n có hai ông bà vô ch i. Ông t , ch c ông Thây Thu c tôibu n l m.

- Ð b a ó cô T vô thay m t cho tôi, mà xin l i v i ông Th y Thu c.Cô Huy n Kh i c i mà n i r ng: "Ch em b n h c h i tr c, bây gi h i hi p c ít

ng i t i Saigon thì ai c ng m ng. Ch Th y Thu c mu n th a d p n thôi nôi cho con, chm i v ch ng m i ng i ng làm quen v i nhau. Xin ông Phán vui lòng ình vi c iM Tho l i, ng b a ó vô Gia Ð nh g p m y ông m t l n cho bi t nhau''.

Ông Phán suy ngh m t h i r i áp r ng: "Tôi l y làm ti c quá. y là m t d p t t cho tôilàm quen v i m y ông. Ng t vì vi c i M Tho tôi ình không c. V y xin d p khác r is g p m y ông".

20 lôi kéo


Hai cô khách m i ông Phán không c thì không vui, song c ng n ói chuy n ch i trótgi r i m i v .T i l i ông Phán d n v l a mua ít món ng chúa nh t i l m ng cho cô Th y

Thu c. Cô Phùng Xuân bàn h i ông r ng:- Chúa nh t ông i M Tho hay sao?- Không. Qua ki m c mà t , ch có i M Tho làm chi âu.Cô Phùng Xuân ch ng h ng, cô ngó ngay ông mà h i n a r ng: ''T i sao ông không t ,

mà l i ki m c gi d i mà nói nh v y"Ông Phán h th n, nên ông cúi m t xu ng mà áp nh nh r ng: ''Qua tr ng tu i r i, t i

m y ám nh v y qua vui sao c. Ðã v y mà qua l i s n u có qua thì em không vui. Thàlà qua mang t i gi d i mà tránh cái ti c y ng cho em vui ch i thong th v i ch em b ntác. Em ng ng i chi h t, em c s m l v t ng b a ó vô ch i v i ch em. Mi n em cvui thì thôi, ph n qua không k gì''.

Cô Phùng Xuân nghe nh v y thì cô ng i l ng thinh, trong lòng t l ng21 lung l m.Chi u chúa nh t ông Phán kêu s p ph bi u s a so n xe h i cho cô Phùng Xuân i Bà

Chi u. Ông ép cô ph i m c y ph c m i, ph i gi i ph n, ph i eo xoàn.Cô Phùng Xuân trang i m r i b c ra xe, t ng m o nghiêm ch nh mà l i xinh p, ch

em b n c a cô ch ng có ng i nào bì k p.Cô vô t i nhà ông th y thu c Phi thì ã có v ch ng ông Ð c H c Lang v i ông Kinh Lý

H i n tr c r i. M y cô m ng r , ra t i xe h i mà ti p r c.Cô Phùng Xuân ngó ông Th y Thu c Phi mà nói r ng: ''Ông t ng tình ông m i, mà ông

Phán tôi i không c, thi t là l i quá. Ông Phán tôi i M Tho mà ng c theo c n d n tôivô ch u l i v i ông, vì b a nay ng m c vi c, thôi d p khác r i ng s vô ch i ng tr cm ng cháu, sau làm quen v i ông".

Cô Th y Thu c h t mà tr l i r ng:- V ch ng in khuôn r p quá! Tôi ch c ông Phán bây gi ngoài nhà, ch không có i

âu h t.- Ði M Tho thi t ch .- Không có. Ch th ng ch ng nên ch ph i ki m l i mà che y cho ch ng, ch có chi

âu.- N u có nhà thì vô ch i v i ông Th y Thu c r i.- Ông Phán không ch u vô, t i c nào tôi v i cô Huy n ã bi t r i. T i ng ái ng i.- Có chi âu mà ái ng i.- T i mình ây còn nh , hay n i gi u c t. ng tr ng tu i, nên tánh nghiêm ch nh. ng s

ch i v i mình không h p ý, nên ng ki m c mà t ch gì.- Không ph i v y âu. Ði M Tho thi t mà.Cô Phùng Xuân mu n d t câu chuy n y cho mau, nên cô li n a m t gói cho cô

Th y Thu c mà nói r ng: ''Ch n thôi nôi cho cháu tôi không bi t l y chi làm l m ng, nênem m t cái nón v i m t ôi giày cho cháu dùng và chúc cho cháu mau khôn l n".

Cô Th y Thu c v a m mi ng t n, thì có xe h i khách t i n a.V ch ng ông Huy nKh i v i v ch ng ông Tr ng Ti n Hi b c vô.M t bên ch em b n n bà m ng nhau, còn m t bên thì anh em àn ông b t tay chào

nhau. Ông Huy n Khi m c Tây úng m t, song áo ngoài không gài nút, còn áo s mi thìl t bâu; ông l y tay a tr c m t mà lúc l c, t d u chào h t anh em và tr n m t nói om sòm:''Ð t này mà cho xe th m ch y thi t là b t ti n quá! Nó ch y nghinh ngang, làm ng n tr xeh i mình ch y không c. H i n y thi u chút n a m a tán nó ngã r i".

Ông Th y Thu c c i mà nói r ng:

21 hay t l ng: suy t và cân nh c, suy tính


- Ð ng c a Nhà n c làm cho nhân dân dùng chung. Toa22 mu n cho m t mình xeh i c a toa ch y hay sao?

- N u m a23 có quy n, m a c m không cho xe th m ch y.- Toa nói nh v y thì toa không công bình: n u nh toa có quy n, thì ch t dân h t còn gì.- Sao mà không công bình.- Toa ngh th coi. Xe h i c a toa ch y mòn ng h t mà toa không óng m t ng xu

thu cho Nhà n c. Còn xe th m nó óng thu sanh ý24, thu xe, thu ng a, thu xét xe,óng không bi t bao nhiêu th thu mà k . N u l y l công bình mà nói, thì ph i ng

cho xe th m ch y, ng cho xe h i c a toa ch y m i ph i.- Toa nói ng c i quá.- M a nói xuôi l m ch . Ng i ta óng thu h t mà toa mu n c m không cho ng i ta

ch y trên ng, cho xe h i c a toa không óng thu mà toa ch y cho thong th , nói nhtoa ó m i ng c. Tr i i, toa m i làm "ông Huy n" mà toa ã t ý áp ch , n u toa làm "ôngVua'' thì m i mu n cách nào n a.

- M a c làm "Ông Vua", thì m a l p lu t mà nh xe h i ng xe th m , xe kéo, xemáy, xe bò ch t b , còn n u xe h i h thì m y th xe kia ph i th ng h hao cho ch xe h i.

- Làm vua mà l p lu t nh toa ó thì m t lát r i tiêu- Sao v y?- Chúng nó h toa ch sao.- H sao n i. Dân s kêu nài hay là cãi l nh toa thì m a chém h t, còn ai dám r c r ch.- Toa chém h t r i còn ai n p thu cho toa s m xe h i toa i?M y anh em nghe ông Th y Thu c h i t i câu ó thì c i xòa.Ông Ð c H c Lang xen vô mà nói r ng: "Ð ng quan l là c a chung. Mình có xe h i

ch y trong Châu Thành mình ph i ch m ch m mà nh ng ng cho ng i ta i v i m icông bình ch '"

Ông Huy n Kh i tr n m t áp r ng:- Tr i i, xe 6 máy mà ch y ch m sao c. Toa không có xe h i nên toa nói nghe nhà

quê quá.- Ph i, m a không hi u vi c xe h i. Mà có m t mình toa có xe 6 máy, ch thiên h không

có hay sao?- H c ng có v y ch .- H c ng có, sao h ch y ch m c, còn toa ch y không c.- Tánh m a quen r i, h lên xe thì m a dông m t, ch m a không ch u r r nh h .- V y thì toa y nó ra kh i Châu Thành r i toa s ch y.- Toa nói chuy n nghe h i x a quá mà. Không thèm nói chuy n v i toa n a. Ê! ch nhà,

cho r u u ng chi ch .Ông Th y Thu c Phi kêu b i bi u em n c á r i m i khách u ng r u.Bên n ông k ng i ng i ng, k nói ng i cãi, nên ch khách ch có 5 ng i mà ti ng

nghe ào c ng b ng h i m y m i.Còn bên n bà thì êm h n, song ti ng c i ti ng nói c ng nghe ti p nhau hoài, không

d t.Cô Tr ng Ti n Hi v vai cô Phùng Xuân mà nói r ng: "Cái xe h i m i ó c a ch , ph i

hôn ch ''Cô Phùng Xuân ch a k p tr l i, thì cô Huy n Kh i h t mà nói r ng: '' , xe m i ó là xe

c a ch T a. Ch s ng l m, ông Phán c ng t i n i, ch ph i nh t i mình v y hay sao?"Cô Kinh Lý H i kêu cô Huy n mà h i r ng:- Cô Huy n, cô bi t t i sao mà ch T c sung s ng nh v y hay không''

22 (toi): anh, m y23 (moi): tôi24 hành ngh


- T i ph n s c a ch , ch t i sao.- Ph i, t i ph n s c a ch c ch ng c ng, nên ch sung s ng, thì ã ành. Mà tôi

mu n h i t i sao ph n s c a ch l i c ch ng c ng nh v y ch ?- Cô này h i tr c tr o quá! Ông Phán c i v nh ch T , thì th nào mà không c ng choc.- Cô tr l i nh v y m i trúng v i câu tôi h i. Trong b n ch em ta ây, tôi ch c có m t

mình ch T thong th trí h n h t. Ai bi t t i sao tôi dám oán quy t nh v y hay không?Cô Th y Thu c Phi nói r ng:- Cô mu n làm th y bói thì cô nói luôn cho ch em nghe, ch ai bi t sao mà tr l i.- Tôi nói ch T Phùng Xuân thong th trí h n ch em mình h t th y là t i nh v y: chúng

ta ây ng i nào ch ng c ng còn làm vi c. M y ng m i ngày h i hai bu i, h nói i vô s ,còn nh ông Thây Thu c thì ng l i nói i coi m ch. Ban êm h còn nói i h i, ho c i nti c, có khi i t i ba b n gi sáng m i v . H nói nh v y thì mình hay v y, ch vô s r i h

i âu n a, mình làm sao mà bi t c b i v y t i ngày mình nhà mà trí mình không yênchút nào. Còn nói gì h êm nào h i h i hay là i n ti c, thì mình h t ng , c m c a i ra

i vô mà trông hoài.- Cô này có tánh ghen r i cô t ng ai c ng nh cô h t hay sao mà.- Ð n bà, n u bi t th ng ch ng, thì có ai mà không ghen. M y ch c ng ghen mu n ch t,

song m y ch m c c nên không dám l ra ch . Khoan ã, tôi c t ngh a t i sao ch PhùngXuân kh e trí h n mình cho ch em nghe mà. Ch em mình có ch ng i làm vi c thì c c lòngm t trí nh tôi m i nói ó. Còn ch Phùng Xuân ch kh e là vì ông Phán h u trí r i, ngkhông i làm vi c n a, mà ng c ng kh i i h i, kh i i n ti c v i anh em. T i ngày ng nhà hoài; còn b a nào ng i ch i, thì v ch ng i v i nhau, ch Phùng Xuân kh i lo s ai vevãn ng c, thì có chi âu mà c c lòng m t trí.

Cô Ð c H c Lang c i ng t mà nói r ng: "Cô Kinh Lý lý lu n nh v y thì trúng lý l m.Cô mu n kh e trí nh ch Phùng Xuân, thôi thì cô xúi ông Kinh Lý xin h u trí i".

Cô Kinh Lý H i châu mày áp r ng: "M c còn nh tu i quá, làm vi c ch a úng n m; chph i h u trí c thì tôi bi u h u trí ph t, i gì cô nh c".

Cô Tr ng Ti n Hi h i cô Phùng Xuân r ng: "Ch kh i ghen, v y mà n u ch i chi m tmình thì ông Phán có ghen hay không ch ?"

Cô Phùng Xuân chúm chím c i, song cô không tr l i.Cô Th y Thu c Phi nói r ng: ''C n gì ph i h i. Ng i nào c i v nh tu i mà kh i ghen

cho c kia''.M y cô nói chuy n t i ây thì nghe phía bên n ông ch n r n ti p chào m t ng i khách

m i t i.Cô Th y Thu c Phi b c l i c a mà dòm r i nói r ng: "Ông Th y Thu c C n trong Ch

L n''. Cô nói v a d t l i thì ông Th y Thu c C n b c qua phòng n bà cúi u chào m ycô. Ông th y cô Phùng Xuân thì ông ngó trân trân. Cô Phùng Xuân cúi m t ngó d i g ch; côbi n s c, song ch em không ai ý nên không th y.

Cô Th y Thu c Phi h i ông Th y Thu c C n r ng:- Ông ra còn cô Th y Thu c âu?- V tôi v d i B c Liêu, không có trên n y?- V B c Liêu h i nào?- G n m t tháng nay.- a sao mà v d i lâu v y?Ông Th y Thu c C n rún vai r i b i qua phòng n ông, không tr l i câu h i ó.Ông Th y Thu c Phi cho v hay r ng khách ã t i v y thì m i khách nh p ti c. V

ch ng bèn m i khách qua phòng n. Ch nhà s p n ông ng i m t bên, n bà ng i m t bên,s p l n x n mà cô Phùng Xuân l i ng i i di n v i ông th y thu c C n.


Cô Phùng Xuân c c lòng h t s c, nh ng vì cô là ng i bi t l , nên cô gi m t m cnghiêm ch nh; cô không l v b t bình hay là ké né chi h t, duy cô ng i t nh táo c ngó ngayxu ng bàn, tr c m t cô, ch ng bao gi cô ngó t i m t ông Th y Thu c C n.

Còn c ch c a ông Th y Thu c C n thì l i khác. Ông c ngó cô Phùng Xuân hoài. ôngth y g ng m t c a cô thi t là p, h t th y m y cô ng i m t hàng ó, ch ng có cô nào sánh

c. Ðã v y mà cô Phùng Xuân gi i ph n l i khéo, m c áo l i t t, eo xoàn l i nhi u, c pm t h u tình, mi ng c i h u duyên, t ng m o nghiêm trang, rõ ràng là m t ng i v a cós c v a có h nh n a. Ông ngó cô hoài, mu n nói chuy n v i cô, mà b cô không thèm ngóông, nên ông không bi t làm sao mà gây câu chuy n cho c. Ông Huy n Kh i ng i m t bênông C n ông h i ông C n r ng:

- Trong Ch L n toa ra b ng cách nào mà tr d v y?- M a i xe i n.- V y ch xe h i c a toa âu? Hôm tr c m a th y toa i cái Peugeot m i t t l m mà.- Xe h i c a m a ma femme25 l y i v d i B c Liêu,- Ð b a chúa nh t nào r nh, t i mình h n v i nhau r i i Long H i ch i.- Ð c l m. Anh em nh t nh i b a nào thì m a s n lòng luôn luôn.- Ê! Xe c a toa m i, còn xe c a m a c , b a ó mình ua v i nhau ch i nghe hôn. M a

ch c m a b toa xa l m, cá bao nhiêu m a c ng dám cá h t th y.- Toa nói phách hoài.- Thi t ch ! Toa ch a bi t tài m a ch y xe mà. Toàn26 a, mon cher27.- S xe m a không có trên này ch .- a, v B c Liêu ít b a r i lên, ch hoài d i hay sao?- Vi c ó không hi u c.- S m xe thì i, ch s m r i em xe d i B c Liêu mà c t hay sao?- Không ph i c t. Không bi t ch ng mình i ch i, mà ma femme lên hay ch a ch .- Toa nói chuy n nào c ng có ti ng "ma femme'' xen vô h t th y. Mu n i chi thì ánh

dây thép bi u em xe lên ch , s cái gì. Lát n a toa làm sao toa v Ch L n?M a i xe kéo ra Sài Gòn r i m a ki m xe m a v- Ð ch ng v m a a toa, ng toa coi tài m a ch y xe, nh t mà, không ph i con gà

âu.Ông Th y Thu c C n l c u, li c m t ngó cô Phùng Xuân, th y cô c ng gi m t m c l t

l o nh h i nãy, thì ông th t v ng nên bu n hiu.Mãn ti c r i, cô Phùng Xuân l y c ông Phán i kh i, không ai coi nhà, nên cô xin l i v i

cô Th y Thu c Phi mà v s m, ch em c m h t s c mà c ng không c. Cô t giã m y côm y ông r i b c lên xe.

Ông th y thu c C n b c ra c a ngó theo, th y cô ng i m t cái xe thi t t t, èn mui xe r im t cô, coi p vô cùng. Xe ch y r i, ông tr vô, th y cô th y thu c Phi ng m t mình t it r u, ông bèn l i g n mà h i r ng:

- Xin l i cô, không bi t cô m i i v ó ph i tên là Phùng Xuân, con c a th y Cai T ngHùng Cái Côn hay không?'

- Ph i. Sao ông bi t?'- Tôi là ng i Sóc Tr ng sao l i không bi t.- Ông quen sao h i nãy ông không nói chuy n v i ng i ta?- Tôi quen nhi u, song lâu g p r i tôi s l m, nên không dám h i. Cô y bây gi âu v y

cô? Quen v i cô nhi u hôn?- Tr i ôi! Ch em b n h c mà không quen nhi u sao c. Bây gi ch ngoài Ch Ð i.

ông h i chi v y?

25 v tôi26 toàn tài, gi i t t b c, v sau c tr i i thành tàn, ng i nào a khoe tài gi i b g i là làm tàn.27 (cher): thân, yêu m n; mon cher: ông b n yêu tôi i.


- C chi ngoài Ch Ð i?- Ng i ta có ch ng nên v i ch ng ng i ta ch làm chi?- C có ch ng hay sao?... Xin l i cô, không bi t ch ng c là ai, làm vi c gì âu?- Ch ng ch là ông Phán Thêm, h i tr c làm vi c S Th ng Chánh, mà ã h u trí r i.- H u trí r i! Tr i i? Bao l n tu i mà ã h u trí v y?- Cô th y thu c Phi v a c i l n v a áp r ng: "Ông Phán già c gì ó mà ông h i. Cách

hai m i m y n m tr c thì tu i ng l i m t c v i tu i ông bây gi v y ó".Ông Huy n Kh i ng g n ó, ông vùng nói l n: "Ê anh em coi th ng cha C n tr mòi dê

r i kia! M i th y cô Phán Thêm thì ch p h i th m. Me x C n, moa nói giùm cho toa bi t:K à già nó d l m a; toa láng cháng toa kh i mang h a''.

Ông th y thu c C n c i mà nói r ng: "Toa nghi b y b hoài! Bà con mà!"Ông Tr ng Ti n Hi xen vô nói: "Bà con càng ngon n a?"Ai n y u c i r . M y cô phòng bên kia u t u qua, r i k nói ng i c i om sòm.Ông th y thu c Phi nói r ng: :'Ma femme có m i ông Phán n a, r i ng m c i M Tho,

nên ng vô không c".Ông Huy n Khi h i: .- Toa có quen v i ông Phán ó sao?- Không. M a ch a bi t m t, b i v y ma femme tính m i ng vô ng anh em làm quen

v i nhau ch i.- Moa c ng ch a bi t ng. Mà m a nghe ma femme nói ng r ng r ng, b c tóc, b cà khu

l m. M a s t i mình ch i không vô âu toa.- M y ông già h nói chuy n o ngh a nghe ng ch .- Ng cái gì? H nói chuy n nghe bu n ng , s ch t c ch ng .- M a a nghe m y ông già nói chuy n l m.- T i sao toa a ng, m a bi t ròi. T i ông có v nh mà l i b nh28 nên toa a ch gì.- Toa nói b t quá!Ông Tr ng Ti n Hi nói: ''Ê! Cô Phán ó coi p quá mà b t ng l i àng hoàng, sao

cô không ki m ch ng cho x ng ôi v a l a, cô ng ông già chi v y há?"Cô Tr ng Ti n b c t i nguýt ch ng m t cái mà nói r ng: '' ! Th n ông gì mà i nói

hành ng i ta v y kia! Duyên n c a ng i ta mình bi t gì mà xía vô. Ch Phùng Xuân cóch ng nh v y ó ch có ph c h n tôi nhi u l m. Mình không th y hay sao, ch ng ch c ngch nh tr ng m ng, s m xe h i m i cho ch i ch i, mua xoàn l n cho ch eo m y ch c h t.Có ch ng nh v y còn gì n a mà d ngh ''.

Ông Tr ng Ti n rùn vai nói r ng: ''Ð n bà m i thi t là khó ch u, h m mi ng thì bi tnói xe h i, h t xoàn, áo mode, s a s c p, ch không bi t kh gì h t!"

Cô Tr ng Ti n áp r ng: "Ph i! Mà n bà m i, ng i ta i xe h i, eo h t xoàn, m cáo mode, s a s c p thì ng i ta n ng cao trình cho ph n , làm nh v y có b i ho iphong t c ch nào âu, ch ng h n n ông m i nh mình h th y gái p thì tr m tr dòmngó, m i là x u h ch ".

Ông Huy n Kh i n t l n r ng: "Thôi! Êm! Ông th y thu c m i t i ây ng n m ng chocon ông, ch không ph i m i t i ng di n tu ng ''v ch ng r y l n'' cho ng coi. Ð n ôngth y gái p thì tr m tr , y là ng i ta có cái óc a m thu t, nên không l i. Còn ànbà ham i xe h i, ham eo h t xoàn, ham i mode, ham s a s c, y là ng i ta có chí t nth , nên c ng không qu y. Thôi, hu ''.

Ông th y thu c Phi mu n cho v ch ng ông Tr ng Ti n h t l i qua ti ng l i n a, nênông ti p mà h i r ng: ''H i nãy ai bày r i Long H i ó? B a nào i thì ph i nh t nh choch c i?

28 p


M y cô xen vô mà cãi m t h i r i nh b a chúa nh t u tháng thì i. Cô Huy n Kh ilãnh ph n r v ch ng ông Phán Thêm.

Ông th y thu c C n nghe nh v y thì càng thêm ph n chí, nên h a b a y s em xe h imà r c v ch ng ông th y thu c Phi.

Ông Huy n Kh i h i:- Toa nói xe c a toa em v c t d i B c Liêu, xe âu mà r c?- B a ó; xe lên ch . Mà nh không lên, thì m a c ng m n xe m a i.G n 12 gi khuya khách m i tan mà v .

***


V

Vì cô Huy n Kh i ân c n r ren, mà c ng vì ông Phán Thêm mu n cho v vui ch i v ich em b n, nên ông mua h p, s a so n xe, ng u tháng d t v i Long H i.M t bu i s m m i, cô Ð c H c Lang ghé th m cô Phùng Xuân. Cô than r ng cô mu n i

Long H i ch i v i ch em, ng t vì vô s không có xe, nên không bi t làm sao mà i. ÔngPhán Thêm nghe nh v y thì ông li n m i v ch ng ông Ð c H c i xe v i ông và ông h a

n b a i, ông s em xe l i nhà ông r c.Ð n ngày h n, m i 4 gi khuya thì ông ã th c d y bi u v n u cà phê ng v ch ng

u ng r i lên xe mà i. Ông ép v ph i b n áo m, ph i choàng châle29, còn ông thì ông b n áoxuy n dài, u i k t, song ông c ng b n áo m a ngoài ng ng a s ng gió. Xe ghé r cv ch ng ông Ð c H c Lang r i m i iT i Long Thành thì tr i ã sáng. Xe c a ông Huy n Kh i qua m t, th y trên xe có cô

Huy n, l i có v ch ng ông Tr ng Ti n Hi.Ra t i Long H i, hai xe u ghé l i m t cái nhà mát. ông Ð c H c ti n d n ông Phán làm

quen v i ông Huy n và ông Tr ng Ti n. Cô Huy n cho hay r ng v ch ng ông Kinh Lý Hicáo t không i, cô th y thu c Phi m c b n v i con nên c ng không i c còn ông th ythu c Phi thì i chung xe v i ông th y thu c C n s theo sau.

Vì tr c khi hi p nhau thì cô Phùng Xuân có tâm s c a cô cho ông Phán bi t, cô l i cónói ng i b c cô là th y thu c C n, b i v y nay ông Phán nghe nói có ông th y thu c này ich i ây n a, thì ông ch ng h ng. Ông ch ng h ng ây, ch ng ph i là ông s g p ông th ythu c C n; trái l i, t ngày ông c i cô Phùng Xuân r i thì ông mu n bi t ông th y thu c ól m, bi t coi ng i t ng m o th nào, mà lòng b c b o nh v y. Ông ch ng h ng là vìông l y làm l , không hi u sao ng i tánh tình ê ti n, vong ân b i ngh a, mà b c th ng l utrí th c nh ông Huy n, ông Tr ng Ti n, ông Ð c H c ã không khinh b , màl i còn k t b n lân la.

Ông Huy n Kh i m n m t cái nhà mát, r i m i h t m y ông, m y cô vô ng i ngh , icái xe sau t i r i s hi p nhau xu ng bãi bi n i ch i.

Cách ch ng bao lâu, xe c a hai ông th y thu c ra t i ông Huy n Kh i tánh mau m n, nênv a th y xe ng ng thì ông ch y ra h i ông th y thu c C n r ng:

- Xe c a toa âu mà toa ph i m n xe location30 toa i?- M a ã nói xe m a ma femme i v d i B c Liêu.- D hôn! V B c Liêu m y tu n r i mà ch a lên hay sao?- Ch a.- Trong th ma femme mu n rã hùn31 hay sao ch ? Toa phai coi ch ng a.Ông th y thu c C n rùn vai áp r ng: "Vi c ó không quan h chi l m. Mu n hùn thì hùn,

mu n rã thì rã, m a không c n".Ba ng i d t nhau vô nhà mát.Ông Ð c H c Lang c ng ti n d n ông Phán Thêm làm quen v i hai ng i m i t i. Ông

Phán n m tay ông th y thu c Phi và nói r ng: ''Hôm tr c ông m i n ti c mà tôi i khôngc. Ði u y tôi l i quá'':Ông th y thu c Phi c i và nói hòa nhà r ng: "Hôm ó cô Phán có nói ông m c i M

Tho. Anh em còn nhi u ngày, khi này không c thì còn khi khác, xin ông ng ng i. B anay có d p bi t nhau ây tôi l y làm vui không bi t ch ng nào''.

Ông th y thu c C n m c lo chào h i m y cô tr c, ch ng ông day l i th y ông Phi v iông Thêm nói chuy n thì ông a tay mà chào m ng ông Phán.

Ông Phán ngó th y, song ông làm l .

29 kh n choàng c30 xe m n, xe lô31 h y b s hùn h p, ti ng lóng: ly d


Ông Ð c H c Lang v vai ông Phán mà nói r ng: "Còn ông này là ông th y thu c C n trong Ch L n''.

Ông Phán day qua cúi u làm l và nói r ng: "Tôi l y làm may m n c bi t ông. Tôicó nghe i danh c a ông ã m y tháng r i, song ch a có d p mà g p l n nào? Ông và nói vàngó ông C n trân trân, song không c i mà c ng không ch u n m tay.

Ông Th y Thu c C n c ng cúi u tr l , song b ông b ng , không nói m t ti ng chih t.

Ông Huy n Kh i la l n lên r ng: ''Ê! Thôi t i mình kéo nhau ra mé bi n ch i, ch xu ngt i ây r i trong nhà nói chuy n hoài hay sao?''M y ông ng c i áo ngoài b t i nhà mát, ch b n áo s -mi mà i, duy có ông Phán ông

không ch u r i cái áo xuy n dài c a ông nên coi l t b t32 l m.Ông Th y Thu c C n v i ông Tr ng Ti n Hi, ông Huy n Kh i h ng hái i tr c. K ó

thì m y cô, và i và nói chuy n, ti ng c i l n v i ti ng nói, nghe vui v vô cùng. Còn ôngPhán v i ông Ð c h c, ông Th y Thu c Phi thì h n b c theo sau, àm lu n vi c i coi

ng tình hi p ý l m.M y ông, m y cô i d c theo bãi bi n n 10 gi , tr i n ng, ói b ng, m i r nhau tr v

nhà mát ng ki m n. M y cô u có mua bánh mì, h p em theo, nên hi p l i chung trên bàn rôi ng chung quanh mà n v i nhau, nói nói c i c i không d t ti ng.

n u ng xong r i, ông Huy n Kh i, ông Tr ng Ti n Hi v i ông Th y Thu c C n l n iâu m t. M y cô n m ngh m t h i r i c ng r nhau xu ng bãi i ch i. Duy có ông phán, ôngÐ c H c v i ông Th yThu c Phi n m nói chuy n r i ng tr a trong nhà mát.M y cô th y theo mé n c có con nha33 bò, con màu xanh, con màu , coi thi t là p,

l i sóng ánh lên bãi nhi u con c hình coi thi t là k . M y cô m i b giày m t ch , r x nqu n i ki m nha ki m c mà b t. M c ham b t nh ng nha c, nên i m t lát r i m ing i r m t n i, không g n nhau n a.

Cô Phùng Xuân ng lui cui ki m c, ông th y thu c C n phía sau l ng i t i côkhông hay. Thình lình ông kêu mà h i r ng: "Cô T , cô phi n tôi l m hay sao, nên g p m ttôi cô làm l l ng v y?''

Cô ng c lên th y ông thì cô châu mày. Cô ngó tr c ngó sau, th y m y ch em r i rác iki m nha ki m c, mà l i c ng xa h t, và cô tr l i v i ông r ng: ''Ông còn m t m i nào mànhìn tôi n a. L thì ch nào có tôi ông ph i lánh xa là ph i h n".

Ông th y thu c c ng cúi xu ng làm b nh ki m nha ki m c, ông và i theo cô và nóir ng:

- Cô phi n tôi thì ph i l m. Ch ng nh ng là phi n, d u có ghét, tôi ctmg cam ch u, ch tôicó dám ch i c i chi âu. Nh ng mà ch này v ng v , tôi xin cô vui lòng nghe tôi nói chuy nm t chút.

- Tôi t ng tôi v i ông ng nói chuy n gì n a, g p nhau ph i làm l ng ng nh thunay không bi t nhau thì hay h n.

- Cô mu n nh v y thì tôi ph i v ng. Ch ng nh ng là làm l ng mà thôi, d u có bi u tôich t li n bây gi tôi c ng vui lòng mà ch t n a.

- Thôi i ông! Còn môi mi ng chi l m v y!Ông th y thu c ng ngay mình, m t ngó mông ra kh i, m t tay è ng c, m t tay ch tr i

mà nói r ng: "Kìa tr i cao, n bi n th m, n u l i tôi nói v i cô mà không gi ng v i b ng tôiquy t, thì xin tr i bi u ng m ng tôi''.

Cô c i mà áp r ng:- C n gì ông ph i th . Ông ch t có ích chi cho tôi, mà tôi mu n ông ch t... Mà ch t chi

cho u ng. ông có v giàu có sang tr ng, ông ch t r i ông b cho ai?- Cô nói nh v y t c th cô mu n cho tôi ch t.

32 kình càng, l c th c33 ba khía, lo i cua nh


- L i ông nói ó thi t tôi không hi u. Tôi nói ông ch t u ng, ông ch t r i b v giàu cósang tr ng l i cho ai, sao ông l i nói tôi mu n cho ông ch t?

- Cô nói gay g t chi v y? Cô nói nh v y, không ph i là cô mu n tôi ch t hay sao?- L i tôi nói ó là l i chánh áng, có ch nào gay g t âu.- Cô ghét tui lung l m, nên cô m i nói nh v y.- Tôi v i ông bây gi ch ng khác nào hai ng i i ng g p nhau, không quen bi t

nhau, có chi âu mà ghét.B cô Phùng Xuân n ng34 ra hoài, ông th y thu c C n không bi t làm sao mà g cái gi n

c a cô cho c b i v y ông c th ng th ng i theo cô. Cô Phùng Xuân th y v y, cô bènng l i nói r ng:- Tôi xin m i ông i ngã khác mà ch i, ng i theo tôi n a. Tôi là gái có ch ng. N u ông

là ng i bi t l thì v ng m t ch ng tôi ông ng nói chuy n v i tôi m i ph i.- Tôi mu n nói chuy n riêng v i cô, N u có ch ng cô thì tôi nói sao c, b i v y tôi th y

cô i m t mình tôi m i nom theo ây ch .- N u ông mu n nói chuy n v i tôi mà ông không dám nói tr c m t ch ng tôi thì chuy n

y không chánh áng. V y tôi xin ông ng nói, lát n a tr v nhà mát, có ch ng tôi, r iông mu n nói chuy n chi c ng ng.

- Chuy n tôi mu n nói v i cô là chuy n riêng c a hai ta, không nên nói tr c m t m tng i nào khác.

- Thôi xin ông ng nói, tôi v i ông ch ng còn chuy n riêng gì n a h t.- Cô c gi n tôi hoài! Cô th y b ngoài r i cô gi n tôi cô oán tôi, thi t t i nghi p cho ph n

tôi h t s c.- L i ông nghe nói trái tai quá? N u mu n n i ''t i nghi p'' thì có l t i nghi p cho ph n

tôi, ch sao mà t i nghi p cho ph n ông?- Rõ ràng cô hi u l m cô gi n tôi, nên cô m i nói nh v y. H i tr c th y th ng tôi, th y

cô nói tôi h c thành công r i th ys g cô cho tôi. n tri ng c a th y bây gi tôi v n cònmang n ng, ch ng có giây phút nào mà tôi quên c.

- Tôi cám n ông.- Xin cô ng ng o tôi, tôi t h t tâm s cho cô nghe, r i cô s bi t tôi là a b c b o

hay là a a tình. T ngày th y h a g cô cho tôi, thì ngày êm hình d ng c a cô v n trongtrí tôi hoài, tuy ch a chung ch n g i, ch tôi coi c ng nh ngh a v ch ng, mong h c chomau thành công ng ôi ta sum hi p. Tôi lo h c h t s c, tr c n n tri ng c a th y, saulàm cho vui lòng cô. R i quá, tôi h c ch a r i, mà th y l i m t i. Song th y m t, ch cô còn,không l cô ph l i th y h a. Khi tôi thi u th y thu c r i, thì tôi b n b v , tính th a v icha m ng i nói mà c i cô. Nào dè v t i nhà tôi hay m t chuy n long tr i ng t làmcho tôi th i chí mu n ch t ph t cho r i.S là th y h a g cô cho tôi ó, cha m tôi không hay. Tôi còn h c n m chót thì cha m

tôi nhà l i lo ki m v cho tôi. Qua B c Liêu coi con ông Huy n, r i h a làm sui, i l c uthân, ch còn ch tôi v thì làm l c i. Tôi v t i nhà, nghe nói nh v y thì tôi ch t i ng.Tôi t thi t vi c tôi ã h a hôn v i cô cho cha m tôi hay, và tôi quy t b nào tôi c ng c icô, ch tôi không ch u c i ng i khác. Cha m tôi b i r i, theo c t ngh a cho tôi nghe r ngvi c làm sui bên B c Liêu ã có i l h i r i, bây gi vô c mà h i hôn ng i c i ch khác,thì ng i ta ki n th a t mình ph i có t i. Cha m tôi m i khuyên tôi ph i nghe l i mà c iv bên B c Liêu, mi n là có c i cho kh i l i thì thôi, ch ng c i r i tôi mu n li u l nào tý tôi. Làm con âu dám trái l nh cha m . Vì v y nên tôi ph i c i v bên B c Liêu, songtrong b ng tôi quy t nh b nào sau tôi c ng k t tóc tr m n m v i cô, ch không th nào tôi

v i v tôi. M y l n cô g p tôi ó u không có v tôi. Tôi u i v d i B c Liêu, tôi không

34 y


b ng lòng cho chung v i tôi: Tôi ng tính xin phá hôn thú...không dè cô l i l y ch ng, côkhông ch tôi...

Ông nói t i ó r i ông làm m t bu n b c, coi nh trìu m n th ng ti c cô l m.Cô c i mà nói r ng: ''N u nh ng l i ông nói ó mà thi t có nh v y, thì cái quan ni m

c a ông và o v ch ng k c c quá. Phàm không ch u thì ng c i, còn n u c i thì ph i tr n i ch tr c khi c i mà ông ã l p tâm b ng i ta, ông làm nh v y thì ông coi ti tgiá c a n bà r quá".

Ông th ra mà áp r ng:- T i tôi th ng cô quá, nên tôi có k gì là ph i qu y.- Ông th ng tôi, sao t ngày ông thi u r i ông không b c ch n t i nhà mà th m má

tôi!- V a v t i nhà thì cha m ép c i v bên B c Liêu. Tôi còn m t m i nào mà dám th y

m t cô.Cô Phùng Xuân b i b t c n a, mà bây gi m t cô bu n hiu.Ông th y thu c C n, là ng i thông th o tâm lý v ái tình ông th y cô bu n thì ông bi t

cô ã h t gi n, ông bèn i dang ra, cho cô thông th mà suy ngh .M y cô i tr l n l i, song còn xa xa thì cô Huy n ã kêu h i cô Phùng Xuân b t c c

nhi u ít. Cô áp r ng cô b t c có ít con.Ông C n s m y cô i t i r i nói chuy n không c n a, ông m i xáp l i g n mà nói

nh nh r ng: "Cô T , bây gi tôi ngh l i tôi nghe l i cha m mà c i v thi t là tôi d i l m.Bây gi tôi m i hi u tôi th y cô làm v ng i khác thì không th nào tôi ch u c. Tôi s bd t v tôi. Tôi xin cô cho tôi bi t coi tôi có nên nuôi cái hy v ng m t ngày kia s c, xumhi p m t nhà v i cô hay không? Xin cô ng tr l i g p. Cô suy ngh ít b a r i cô vi t thcho tôi. Bao th cô tên tôi, g i vô nhà th ng Ch l n thì tôi c. Mi n là cô nói " c''cho tôi s ng v i cái hy v ng y, d u ph i ch bao lâu tôi c ng b n lòng mà ch ''.

Cô Phùng Xuân ngó m y ch em b n xa xa r i day qua ngó ông C n thì ông ng nhìncô, b bu n th m mà qu quy t l m. Cô th dài m t cái, ngó mông ra kh i, r ng r ng n cm t, r i b c ch n i l i phía m y ch em b n kêu. Ông C n không dám i theo, song ông

ng ngó cô và nói v i r ng: "Xin cô nh vi t th tr l i, v ây tôi trông tin cô h ng ngày".Cô Phùng Xuân hi p v i ch em, m i ng i u trình ra mà khoe nh ng nha, nh ng c

c a mình b t.Ông C n th c tay trong túi qu n, ng g n ó mà ngó ra bi n. M t bi n n c d n nh da

quy, l i y n m t tr i35 chói ch sáng lòa, ch t i t i. L n sóng v p vô bãi ti ng kêu l chx ch, l i tr i b t trên m t cát coi tr ng nõn.M y cô v a r nhau tr v nhà mát, thì cô Huy n ch tay lên mé b bi n mà nói r ng: "Ê,

m y ông h theo rình mình kia ch "Ai n y ngó lên mé thì th y ông Phán, ông Huy n, ông Ð c h c v i ông th y thu c Phing ng i d a g c m t cây a l n. Cô Huy n ngo t và kêu. M y ông th ng th ng i xu ng

bãi.Cô Phùng Xuân bi n s c, cô c ng núp theo cô Ð c H c, không dám ngó ông Phán.

Ông th y thu c Phi th y ông C n ng xa xa ngó mông ra bi n thì kêu mà h i r ng: "Ê, C n,làm gì ó v y? Thôi tr v nhà mát ch i". Không hi u ông C n có nghe hay không, mà ôngc ng tr tr , không tr l i.M y ông m y cô d t nhau tr và nhà mát.Ð n 2 gi chi u ông C n m i v , mà b ông bu n hiu. Ông b c vô nhà mát, không nói

chuy n v i ai bi t, l i r ông Phi v Sài Gòn. Ông Huy n la l n r ng: "V cái gì m i ch ngnày. ch i n 5 gi r i s v ch ". Ông C n nói mình c n ph i ghé Bà R a ng th m anh

35 ánh m t tr i


em m t chút. Ông Phi i xe nh v i ông C n, t nhiên ph i theo ông, nên hai ng i lên xe màv tr c. Còn xe c a ông Huy n v i xe c a ông Phán thì úng 5 gi m i v m t l t.

***


V I

Con ng i không tu tâm luy n tánh thì t nhiên hay c m nhi m nh ng mùi tr n: th y s cp thì mê, nghe ti ng nói d u ng t c ng mê, h i mùi th m c ng mê, n món ngon c ng mê.

Mu n tránh kh i các s mê y, thì c n ph i luy n l c c n36 cho nhi u. H l c c n mình gic ch n chánh, thì l c tr n37 m i không nhi m n i.Cô Phùng Xuân tuy là con nhà có h c, tuy cô bi t ngh a nh n liêm s , tuy cô th y i gi

d i cô chán ngán trong lòng, nh ng vì cô không tu tâm luy n tánh b i v y cô không thkhông c m nhi m mùi tr n cho c.

Ngày tr c cha m h a g cô cho th y thu c C n, tuy ch a thành hôn, song cô v n coith y thu c C n là ch ng c a cô, cô th m yêu tr m nh . Cô nguy n trao thân g i ph n chong i y tr n i. Ch ng th y thu c C n thi u r i ham giàu ph khó, b cô mà c i vkhác, thì cô não n trong lòng, tr c kia cô th ng bao nhiêu, thì ch ng y cô c ng oán b ynhi u, mà vì cái th ng nhi u quá, nên cái oán c ng ph i sâu quá. Khi ông Phán Thêm c ymai nói xin c i cô, thì tình c a cô ã khô queo, lòng c a cô ng não n v nh n tình gid i. Cô ng ông Phán là cô ánh li u nh m m t b c ch n trong ng i, mi n sao cno m t m thân thì thôi, không còn mong h nh ph c h l c chi n a. V v i ông Phán m ytháng, cô th y ông Phán ãi cô r t h u, thì cô c m tình, cô th m nguy n ph i n áp cái n t y, song n áp thì b t quá cô l y cái ngh a mà thôi, ch không th nào cô d ng tình cho

c. Cô gi tr n o làm v , ch ng nh ng là cô ph c s ch ng h t lòng, mà ch ng mu n thnào cô c ng làm cho v a ý.

Vì tình c nh nh v y nên v ch ng ông Phán không c m n mòi; nh ng mà gia ìnhc a ông coi r t. m m, ông l y làm vui lòng, ông cho ó là h nh ph c quá v ng, ôngch ng mong m i chi n a. .. .

Ch ng dè cái không khí ng thanh b ch y thình lình l i có v ng mây bay ngang, nólàm cho c nh gia ình m m ph i lu l xao xuy n. S là t ngày cô Phùng Xuân i chi LongH i v thì s c m t c a cô i khác h n x a. H i tr c tuy cô không h n h , song n u ngó kthì ch th y cô có nét nghiêm ngh mà thôi, ch không có v s u th m. Bây gi s c m t c a côcoi r t bu n b c, mà c ch c a cô l i l ng ng l . Có khi cô ng i ngó s ng ra ng trótgi , không nói m t ti ng chi h t. Có khi cô n m tr n tr c trót êm, cô không ng c. Ðó làt i nh ng l i d u ng t tha thi t c a ông th y thu c C n làm cho cô c m nhi m, nên lòng côm i xao xuy n d ng y. Mà ó c ng là t i cái tình c a cô i v i ông C n ngày tr c r tn ng n , d u ông qu y th nào cô c ng không ành thù oán, nên ngày nay cô nghe ông nóiph i qu y thì cô mu n quên h t các chuy n b c b o x a.

Ông Phán Thêm là ng i có tu i, t nhiên có trí. Ông th y rõ v ông v i ông C n g pnhau b ng . Ông th y rõ ông C n theo nói chuy n v i v ông t i bi n Long H i. Ông th yrõ, t khi i Long H i v , v ông t l bàng hoàng, hay ngó ch ng ngoài ng nh trôngngóng ai. Ông th y rõ c ch c a v , mà ông c ng hi u th u lòng d c a v n a. Nh ng vìông là m t ng i trí, nh có l m ho n n n nên ông l ch l m nh n tình b i v y ông khôngphi n trách v , mà c ng không t d u cho v bi t. Rõ ràng tuy ông C n ph b c cô PhùngXuân mà c i v khác song tình c a cô c ng v n còn th ng ông nh x a. Ông Phán Thêmth y v y r i ông nh l i, hèn chi ngày ông nói mà c i cô Phùng Xuân, thì cô áp r ng tìnhc a cô ã c n ã khô, cô s l y ch ng r i cô không tròn o làm v .

Ông Phán b i r i, không bi t bây gi ph i x trí th nào.Có nên c t ngh a cho v hi u ông C n là m t tên b m bãi, lòng không ngay, tình không

s ch, r i khuyên v ph i xa lánh ông hay không? Không nên.

36 t ng Ph t giáo : m t, tai m i l i, mình, ý37 nh l c c n


Ái tình ch ng bao gi ch u dung n p nh ag l i c t ngh a. Mình ch ch x u c a ông C nthì s e v cho mình ghen mà nói x u cho ng i ta, r i ch ng nh ng là không ch u cho ôngC n x u, mà l i còn chê mình h p hòi th p th i n a.

Có nên ng n c m, không cho v g n ông C n, ng cho v kh i l i o can th ng haykhông? C ng không nên. Mình ng n c m bó bu c v , tuy ý mình mu n gi gìn cho v kh il c b c vào ng qu y, nh ng mà ai bi t c h o ý c a mình, chi cho kh i ng i ta nóich ng già v tr sanh ch ng ghen t ng, r i v mình ã không th ng mình mà l i con oántrách n a.

Có nên ki m ch nhàn thanh t nh, c t nhà mà ì v i v ng v ch ng xa lánh mùi tr n,kh i nhi m thói t c, riêng h ng h nh ph c gia ình chút nh hay không? C ng không nên.V mình tu i còn xuân xanh, ch ng khác nào m t cái bông h ng ng n . N u mình emcái bông xinh p y mà gi u kín m t ch , th ng th c m t mình, thì té ra mình v k quá,mình ã mang t i h p hòi, mà l i u ng cái bông xinh p không ai c ngó th y. Hu ng chimình c i v , mình ã có h a v i v r ng mình s lam cho v vui v tr n i, có l nào bâygi mình quên l i h a y, mình lo làm cho mình c v a lòng, còn v thì u s u khô héo.

Không c. Mình không nên ph l i c h n v i v . Th nào mình c ng ph i lo làm chov c vui v , d u s vui v c a v ph n chi u ra s u th m cho mình i n a, mình c ng ph icam ch u. Cái tình c a mình nó t i ch ó. Tình ph i có kh , có u t, thì m i sâu, m i cao.Mà bây gi ph i làm th nào cho v c vui v mà kh i nh danh ph m ngh a? Ðó là m tv n . Ông Phán Thêm tr ng ra ã m y tu n l mà ông ch a gi i quy t c.

Còn cô Phùng Xuân thì cô c ng c l l ng ng, cô c ng c bu n b c hoài, nh ng vìs bu n b c c a cô không có c a ra, nên cô không bi t n ch ng nào m i d t c.M t b a chi u cô ng i xe h i ra ch m i B n Thành mua . Xe ng ng tr c dãy ti m

Bombay, trên xe cô m i leo xu ng, thì cô th y ông th y thu c C n c ng ng ng xe kéo r iph ng ph ng i theo cô. Cô gi b không th y ông, cô th ng th ng i vô ti m. Ông C n itheo k p, ông i sau l ng và kêu mà h i r ng: "Cô T , h m nay tôi trông d quá sao cô khôngvi t th tr l i?''

Cô Phùng Xuân i thêm vài b c r i cô day l i, m t ngó ông C n m t cách r t bu n th mmà áp r ng: ''Tôi ph i tr l i th nào bây gi ?"

Ông C n ng l ng thinh m t h i r i ông l c u nói r ng: "Có khó chi âu mà cô tr l ikhông c. Có hai l : " c'' hay là "không c" mà thôi. Cô c do cái tình c a cô mà trl i. Cô tr l i th nào tùy ý cô, mi n là tôi c bi t tình c a cô i v i tôi thì . Tôi ã cónói v i cô, nh " c" thì d u ph i ch cô bao lâu tôi c ng vui mà ch . Còn nh ''không

c'' thì tôi bi t mà tuy t cái hy v ng cho r i, song xin cô bi t cho r ng d u hy v ng tuy t,ch lòng tôi c ng ch ng bao gi mà quên cô c''.

Cô Phùng Xuân a n c m t, cúi m t ngó xu ng t cô không nói chi h t.Ông C n th y b cô b i r i thì hi u tình cô nên ông nói ti p r ng: ''M y tu n nay tôi trông

th cô h t s c. Trông không c, tôi s cô không dám vi t th , nên chi u b a nào tôi c ngth r u ngoài n y, c ý ón coi ho c may có g p cô hay không. Nhi u b a tôi c ng có i xekéo ngang nhà cô, trông mong th y m t cô m t chút cho ph tình. Ti c vì không ngó th y cô,còn n u ghé th m cô thì s e ông Phán nghi nan r i b t ti n cho cô, vì v y nên tôi khó ch uh t s c. Nay may g p nhau ây, tôi xin cô tr l i m t chút cho tôi bi t, k o i trông hoài thìt i nghi p ph n tôi''.

Cô Phùng Xuân th ra mà áp r ng.- Tôi tr l i không c.- T i sao v y?- Vì tôi là gái có ch ng, mà ch ng tôi là ng i có n c u v t tôi; cái n y n ng n l m,

tôi không th quên c. Ðã v y mà ông là ng i có v , có l nào tôi còn nói chuy n tình tv i ông.


- Không. Vi c v c a tôi thì tôi nh t nh r i. Hôm g p cô d i Long H i r i v ít b athì tôi ã vô n t i Tòa mà xin v . Tôi ã u i v tôi v B c Liêu, không có v i nhaun a. Ð i ít ngày Tòa lên án cho phá hôn thú thì xong.

- Ông làm vi c ó ác l m.- Sao mà ác?- Ông c i con gái ng i ta v n không bao lâu, r i ông b nh v y không ác hay

sao?- Tôi ã không ch u, t i cha m ép u ng nên bây gi m i có nh v y ó, có ph i l i t i tôi

âu.- Tôi nghe nói v ông là con nhà giàu l n sao ông ành b ng i ta.- i! Con ng i i quý t i nh n ngh a ch quý chi th ti n b c! Tôi có ph i nh h h

th y giàu thì mê âu cô. Nh t là trong o v ch ng c n ph i có tình th ng yêu nhau, d unghèo c n h t mu i làm hai mà chia cho nhau còn vui h n là vàng b c y t mà v ch ngkhông có tình chi h t.

- Ông n i nh v y thì ph i l m.- Ph n c a tôi thì tôi tính d t r i. Còn ph n c a cô thì cô li u l nào?- Khó quá, tôi không bi t li u làm sao c.- Ph i. Tôi hi u. Cô d c d c c ng ph i l m. Ông Phán l n tu i, l i tánh ý theo x a, nên

quê mùa. Ông c i c cô t nhiên ông c ng cô; cô mu n khi n b nào ông c ng theo bn y. Cô c t m thân sung s ng thì cô mang n ông b i v y cô không n ph ông.

- Không ph i v y. Tôi mang n ông Phán không ph i t i ông c ng tôi. Tôi kính tr ng ônglà t i ông ra n c u v t tôi trong lúc tôi ch i v i gi a dòng kia.

- Ph i. Cô nói ph i l m, ông Phán có n v i cô, b i v y tôi âu dám xúi cô b ông li nbây gi ng v v i tôi. Tôi thu c v h ng " n ông m i". Tôi không có thái ê ti n gi tv d con ng i ta nh b n già x a v y âu. N u tôi ph i ch ch ng nào ông Phán qua i,cho cô n áp ngh a xong r i, cô s xum hi p cùng tôi, thì tôi c ng vui lòng mà ch . Songbây gi tôi xin cô cho tôi bi t coi tôi có nên ch hay không, ng tôi vui mà s ng v i cái hyv ng y. Xin cô cho tôi bi t m t chút.

Ông C n nói câu sau mà b ông tha thi t h t s c.Cô Phùng Xuân chúm chím c i, m t li c ông mà áp nh nh r ng: ''N u ông s n lòng

ch , thì tôi cho phép ông ch ".Ông C n v a nghe d t l i thì ông l s c vui m ng mà nói r ng: ''Cám n cô ! Bây gi tôic bi t cô không ph tình tôi, thì tôi vui s ng ch ng khác nào nh ã lên c c nh tiên".Cô Phùng Xuân c i và nói r ng: ''Thôi, xin ông cho tôi i mua . Ð ng nói chuy n lâu

gi a ch , thiên h h dòm ngó không nên''.Ông C n châu mày nói r ng: "Tôi mang ch tình b y lâu nay n ng n l m. Thôi, b a

nào g p nhau ch v ng v r i tôi s t h t tâm s cho cô nghe".Cô Phùng Xuân cúi u t giã, r i b c vô ti m Bombay. Ông C n tr l i và i và chúm

chím c i.Cô Phùng Xuân mua r i cô lên xe, bi u s p ph ch y l i ti m may ''V nh H ng´ ng

cô th m bà T Ki n.Cô a cho bà T Ki n may, ng ng i trong phòng khách mà nói chuy n v i bà,

thình lình cô th y thu c C n xô c a b c vô.Bà T m ng r m i ng i, bà h i th m cô Phùng Xuân có bi t cô th y thu c hay không.

Ngày tr c cô Phùng Xuân có th áo cho cô th y thu c C n, song cô không mu n nh cchuy n c nên cô nói cô không bi t. Bà T bèn ti n d n cho hai ng i khách bi t nhau, bà chcô Phùng Xuân mà nói: ''Ðây là cô Phán Thêm'', r i bà ch cô th y thu c mà nói: ''Còn ây làcô th y thu c C n trong Ch L n".

Cô th y thu c vùng la l n r ng: ''Thôi, bà T ? Xin bà ng kêu tôi là ''cô th y thu c C n''n a. Tôi không mu n mang cái tên kh n n n y''.


Bà T Ki n v i cô Phùng Xuân ch ng h ng. Bà T h i r ng: .- T i sao v y?- Tôi thôi ch ng tôi m y tháng nay. Tôi m i vào n t i Tòa hôm u tháng ng xin Tòa

lên án phá hôn thú cho r i. Cái tên "th y thu c C n'' không còn can h gì n tôi n a.- Sao v y?'Chuy n c a tôi thi t là r c r i l m, bà h i tôi càng m c c thêm. Bà c ng nh cha m , còn

cô Phán ây c ng nh ch em, không l tôi gi u, thôi tôi nói thi t cho bà nghe. Cha m tôig tôi cho ông th y thu c C n là m t i u l m to. Ng i y là m t chú b m bãi, c i v thìc t l y Ti n ch không bi t nh n ngh a chi h t. Bà v i cô Phán ngh ó mà coi, ng m i inói tôi, ch ch a c i, thì ng c y ông mai n n n xin ba tôi mua cho ng m t cái xe h i ng

ng i coi m ch cho thân ch . Ba tôi th ng ng, nên không ti c chi ôi ba ngàn ng b c v ir con. Ba tôi mua cho ng cái xe h i, mà c ng may, ai xuôi khi n không bi t, mà ba tôi l i tên tôi ng gi y. C i b a tr c, qua b a sau ng xin ba tôi mua cho ng m t cái nhà SàiGòn ng v ch ng i làm vi c cho thong th . Không ph i ba tôi không ti n, hay là có ti n,mà hà ti n, nên không ch u mua. Ba tôi nói mình làm vi c nhà n c, nay i ch n y, mai d ich n , s m nhà c a r i i i bi t b cho ai, N u cho m n thì h h h t, vì v y nên ba tôikhông ch u mua. Cách ít ngày v ch ng d t v th m nhà, ng l i xin ba tôi cho ng ti n ng

ng i Tây h c thêm ít n m l y b ng c p Ð c T . ng quy t xin 20 ngàn ng ng g i vàoNhà B ng r i ng i. Tuy ba tôi th ng ng, song ng m i vào làm r , ch a bi t b ng ng,làm sao mà dám tin, b i v y ba tôi không ch u cho. ng l p m u này th n , mà l y ti nkhông c, r i ng tr l i gay g t v i tôi. Tôi ít tháng thì tôi th y rõ thái c a ng là thái

c a th ng " i m"; b i v y tôi và t thi t cho cha m tôi bi t, r i m y tháng nay tôi khôngthèm lên n a.

- N u v y thì bây gi cô không có trong Ch L n? Hèn chi m y tháng nay không th ycô ra may n a.

- Tôi v B c Liêu lâu r i. Tôi lên ây là tôi i mua v i má tôi, tôi ngoài nhà hàng.Cô Phùng Xuân nghe rõ u uôi, r i cô nh nh ng l i c a ông C n nói v i cô h i nãy,

thì cô l y làm ngao ngán, song cô mu n th ý cô th y thu c nên cô nói r ng:- Cô phi n ông th y thu c r i cô nói n ng n cho ng ch ng là ng i có h c th c, l nào

ông tham ti n quá nh v y.- Tôi ã l m r i. Tôi xin cô hãy tin s kinh nghi m cúa tôi. Th a ph i, ông C n ng hay

khoe ng có h c th c r ng, ng hay ch ng ng là " n ông m i''. Thi t nh cái h c th c r ngrãi kia nên m i sanh cái thái ê ti n n ó a cô.

- H c th c làm cho ng i ta cao th ng, ch sao h c th c l i làm cho ng i ê ti n? Ýcô th nào thi t tôi không hi u.

- H i x a h c th c làm cho ng i ta có v n ch ng bi t nh n ngh a. Còn i nay h cth c l i làm cho ng i ta bi t trau chu t l i nói ng ki m ti n, tôi thu t m t vi c ê ti nnày n a cho cô nghe, thì cô bi t ông C n ham ti n n b c nào. ng xin ti n ba tôi không

c r i ông gay g t n ng nh v i tôi. Tôi gi n b i v B c Liêu. X a rày ng lên xu ng n nn xin r c tôi hoài. Hôm tr c tôi vô n. Tòa òi ng h u, ng l i xu ng nhà khóc lóc v iba tôi, ng nói ng th ng tôi l m, n u Tòa lên án cho thì ng s t v n, ch xa tôi ngkhông th ch u c. Cô hi u t i sao mà ng i ý nh v y hay không? Ông ngh n u l y ti nbây gi không c, thà là dành ngày sau s l y, ch không nên b tu t. Tr i i, tôi l m

ng m t l n thì bi t khôn r i, có l nào tôi còn l m m t l n th nhì n a.- Có l ng th ng cô thi t ch- Tr i i, ng i ó ch th ng ng ti n, ch bi t th ng ai. Hôm qua tôi v i má tôi ghé.

Sóc Tr ng th m ng i quen l i c nghe m t chuy n k n a.. Ng i ta nói ông C n h i còni h c, có ông Cai T ng nào ó h a g con, ông Cai T ng ó c p b c ti n cho n h c m yn m, ch ng thi u r i v th y ông n suy s p thì b i c mà i c i tôi ó. Kh n n n haych a! Té ra tôi l m ông c u là th nhì, tr c tôi ã có m t ng i l m th nh t r i.


Cô Phùng Xuân nghe t i ó thì cô l nh ng t trong lòng, cô không th nói chuy n n ac nên ng d y cáo t mà v . Cô th y thu c c ng v .Hai ng i ra c a r i cô Phùng Xuân ch nhà cô và m i cô th y thu c khi nào có r nh thì

ghé nhà ng ch em nói chuy n ch i.Cô Phùng Xuân nh cô th y thu c m m t và soi trí giùm cho cô, nên cô lên xe ng i m t

mình, cô ngh thái tham lam gi d i c a ông C n thì cô n n n cái c ch c a cô i v iông h i chi u không bi t ch ng nào. V t i nhà cô th y ông Phán ra t i xe mà ni m n m ngcô thì cô h th m thêm n a. Vì n n n và h th m y mà cô càng bu n b c h n m y b atr c n a. Ng i n c m t i v i ch ng thì cô ngao ngán, n không c.

Ông Phán không rõ tâm s c a v , ông th y v bu n ông không ch u c, nên ông th mtính n c m r i ông s t bày m t vi c tuy ông au n, mà v ông h t bu n r u.

n c m r i, ông ra l i lên i xu ng m t mình, s c m t ông suy ngh lung l m. Ông icho n ch ng tôi t trong nhà d n d p xong r i i ngh h t, ông m i tr vô. Ông th y v ãvô mùng, ông bèn óng c a, v n èn c n gi a lên cho sáng, r i ông ng i t i gh gi a và kêuv r ng "Em T , em ng r i sao? M i em ra ây n i chuy n ch i m t chút. Còn s m mà''.

Cô Phùng Xuân nghe ch ng kêu thì cô i ra. Ông ch cái gh ngay tr c m t ông mà m icô ng i. Cô v ng l i, song b cô b ng , không dám ngó ông. Ông Phán c i h t h t mà nóir ng: ''Tr i lóng n y38 t i, em mu n i ch i thì qua d t i, i âu c ng c. Ph i i ch i

ng gi i khuây, nhà ri t r i c ng bu n".Cô Phùng Xuân nghe nh ng l i m n tr n mà h u tình nh v y thì cô càng khó ch u, nên

cô th dài mà áp r ng:- Em bu n thi t, nh ng mà vì cái bu n y nên em không mu n i âu h t.- i! i h i nào mà bu n. Cái vui là b n ph n c a ng i tr tu i. Em còn nh t nhiên

em ph i vui ch . Em mu n vui cách nào qua c ng làm cho em c v a lòng h t th y, mi nlà qua c th y em vui thì qua ph tình.

- Ông nói nh v y thì em c m n ông l m. Ng t vì cái m ng c a em ph i ch u bu n, thì cóth nào mà vui cho c.

- Em ng nói v y. Bu n hay là vui u t i n i mình, ch nào ph i t i m ng s . Giàu haylà nghèo y là t i m ng. Mà d u nghèo mình c ng vui mà ch u m ng Tr i thì làm sao bu n

c. Em ng có bu n n a, b i vì h qua th y em bu n thì qua ã không vui, mà qua l i nn n l m.

Cô Phùng Xuân không hi u ý ông phán, nên nghe nói nh v y thì cô ng c m t lên ngóông. Ông Phán c i ng n ngo n mà nói r ng:

- Thi t qua n n n l m...- Ông có làm t i l i chi âu mà n n n?- Có ch . Qua c i em, qua làm cho em ph i bu n b c tr n i, ó không ph i là t i hay

sao?Cô Phùng Xuân ngó ông Phán mà a n c m t.Ông Phán nói ti p r ng: ''H n m t tháng nay qua th y em bu n qua ch u không c. Qua

ngh em tu i ng xuân xanh, nh bông mùa xuân mà ph i tr nh m ti t l nh mùa ông, thìqua h i h n vô cùng. H m nay qua mu n nói v i em m t chuy n, mà vì lòng qua ái ng i quánên qua không dám nói, s nói ra em không hi u ý qua r i em tr l i em phi n qua''.

Cô Phùng Xuân h i r ng:- Ông mu n nói chuy n chi?- Ch ng có chuy n chi l . Qua mu n làm cho em h t bu n v y mà.- Ông làm sao cho em h t bu n c?- Qua mu n a em v d i bà già. Qua cho em ti n b c, cho luôn n trang xe h i n a,

ng em thong th , kh i c c lòng em n a.

38 lúc n y


- Ông không th ng em n a hay sao?- Làm sao mà h t th ng c. Vì qua th ng em l m nên qua m i tính nh v y ó.- Em i r i ông không bu n hay sao?- Bu n l m ch , song cái bu n ó d ch u h n cái bu n th y em không vui. Qua th ng

có nói v i em r ng mi n là em c vui thì thôi, ph n qua không c n gì.- Ông d y nh v y, N u em v ng l i thì té ra em v k quá.- Em vui thì qua m i vui, d u ph i xa em, qua c ng ch u n a, ch h em bu n thì qua n

n n hoài, m t nhà qua càng thêm x n xang. Ð qua nói rõ cho em d hi u ý qua. Tình c aqua là tình theo h ng l n tu i còn tình c a em là tình theo h ng xuân xanh. Hai cái tình phátbi u khác nhau, nên qua coi khó mà thích hi p c. N u qua bu c tình em d u không thíchc ng ph i i c p v i tình qua, thì té ra qua áp ch quá. Vì v y nên qua mu n cho tình em tdo ch n l a m t cái tình khác thích h p mà i c p, ng em h t bu n h t h n a.

Cô Phùng Xuân hi u ý ông Phán mu n nói vì ông th y mình còn th ng ông th y thu cC n nên ông s n lòng ch u au n cho mình thong th mà ph i hi p v i ông C n, songông s mình ái ng i nên ông không dám nói rõ ra, thì cô c m ng không bi t ch ng nào. Côvùng ng d y b c l i n m tay ch ng và khóc và nói r ng: "Lòng mình qu ng i quá! Màtình mình c ng cao sâu quá! Trong b c thanh niên, hay là trong h ng h c th c có c baonhiêu ng i nh mình. Bây gi tôi m i th y rõ tình c a mình, mà th y rõ r i tôi ngh tôi l iv i mình nhi u quá!''K t duyên cùng cô Phùng Xuân ã m y tháng r i, ông Phán Thêm m i nghe cô kêu ông

b ng ''mình'' l n này là l n th nh t, ông m i th y cô t tình dan díu, l n này là l n u, b iv y ông khoan khoái và b i r i, ông kéo cô ng i m t bên ông, r i ông c i ng n ngo n màáp r ng:

- Em không có l i gì h t, mà d u có l i gì qua c ng h x h t.- H i tr c em có h a hôn v i ông th y thu c C n.- Thôi, thôi chuy n x a em nh c l i làm chi.- Em l th ng ông.- Qua bi t, em ch ng c n nói làm chi.- ng ph b c em nên em oán ng.- i ch ng nên oán ai h t.- Hôm i Long H i, ng l i theo n n n t d u n n n em d i em xiêu lòng.- Qua hi u l m. Em ng nói chuy n ó n a.- Không c. Bây gi em ph i nói ra cho mình hi u rõ, em không phép gi u n a. H i

chi u n y em i ch , em còn g p ng n a.- Qua không c n bi t chuy n ó, vì qua th y em t tình th ng qua thì r i.-Xin cho em thu t h t cho mình nghe mà. ng nài n xin em h a ch ng mình tr m tu i

già thì em ph i hi p v i ng.- N u em mu n thì bây gi qua c ng cho, ch ng c n ph i i t i qua ch t.- Em nghe nh ng l i thi t y u, em t ng ng thi t có tình n ng v i em, nên em ng lòng

th ng, em h a v i l i ng. Ch ng em l i ti m bà T , em g p v ng ch em nói chuy n v inhau, em m i hay ng là m t th ng i m.

- Ð i nay i m nhi u l m, ch có ph i m t mình ông C n ó mà thôi âu em.- Tình i thi t là khó dò! Thi t gi , gi thi t, không bi t âu mà ng a. Ng i mình t ng

gi té ra là thi t, còn ng i mình t ng thi t té ra gi .- Ph i l n tu i, ph i có kinh nghi m nhi u, thì m i phân bi t thi t gi c.- Em m i h c c m t bài i r i, ti c vì giá bài h c y m c quá.- Không m c âu em? Nh cái bài h c y làm cho tình v ch ng ta c thích h p, thì t n

hao tâm trí bao nhiêu qua c ng không cho là m c.


Cô Phùng Xuân nghe m y l i thì ngó ch ng mà c i. Ông Phán c ng ngó v r t h u tình;v ch ng nhìn nhau th m th m ngu n ân bi n ái, không còn e l không còn s t sè nh tr cn a.

Chi u b a sau, v ông th y thu c C n n nhà th m cô Phùng Xuân. Vì cô th y thu c u tc tràn tr trong lòng nên cô d chuy n ch ng mà nói n a. Cô Phùng Xuân c i mà nói r ng:

''Hôm qua cô thu t chuy n ông th y thu c cho tôi nghe, thi t tôi cám n cô l m".Cô th y thu c không hi u ý cô Phùng Xuân, nên nghe nh v y thì ch ng h ng.Cô Phùng Xuân nói ti p r ng: ''Tôi ây là ng i l m th nh t, còn cô ó là ng i l m th

nhì''.Cô th y thu c hi u r i, cô l c u nói r ng: "Té ra hai ch em mình i m t thuy n mà! Cha

ch ! Mà s t nay v sau còn nhi u ng i khác c ng s b nh mình n a!''.Ch em nói chuy n m t h i r i r nhau i ch . Ra t i B n Thành l i g p ông th y thu c

C n n a. Ông th y thu c th y hai cô i chung m t xe thì ông l y làm l nên ng mà ngó.Cô Phùng Xuân bi u s p ph ng ng xe và kêu ông th y thu c mà nói l n r ng: "Ông th y

thu c, nh ông d y tôi h c nên tôi bi t c bài ''Tình i gi d i', chúng tôi cám n ông lungl m. V y bài h c y g á áng bao nhiêu xin ông làm toa g i ra nhà tôi, r i ch ng tôi tr ti ncho. Xin ông nh , nghe hôn''.

Ông C n m c c , nên b i m t n c.Hai cô ngó nhau mà c i ng t.

***

Qua n m sau, cô Phùng Xuân sanh c m t a con trai. Ông Phán Thêm c ng nhvàng nh ng c. B a nào c ng v y, h chi u tr i thanh b ch, thì v ch ng em con lên xe h imà i d o ch i, ch ng yêu v , v m n ch ng, tuy v ch ng niên k b t ng, song nh hi p ýtâm u, nên ngu n ân sâu xa, bi n tình lai láng.

Sài Gòn, Décembre 1935

ho bieu chanh thiet gia gia thiet

Documents