Nabywając niniejszą książkę otrzymują Państwo:• interpretacjeipodpowiedzi,jakstoso­waćnoweprzepisy,wszczególności–jakmodyfikowaćdotychczasowezasadypostępowania,dokumenty,rozliczenia;

• rozliczenia„krokpokroku”zasiłkówmacierzyńskich,zasadyustalaniapod­stawzasiłkowychiwypłataświadczeń,wypełnianiedokumentacjiZUS;

• 35wzorówdokumentów;• wyjaśnieniaistanowiskaZUS.

Zawysokąjakośćmerytorycznąodpo­wiadająeksperci:

Bożena Lenart – prawnik, absolwentka Wydziału Prawa i Administracji UW, wie-loletni pracownik Departamentu Prawa Pracy MPiPS. Autorka wielu publikacji z zakresu prawa pracy, doradca i doświad­czony szkoleniowiec.

Renata Tonder – specjalista ds. zasiłków, od ponad 30 lat pracuje w ZUS. Autorka tekstów i komentarzy dotyczących tema-tyki związanej z zasadami przyznawania świadczeń chorobowych.

GRATIS dostęp do portalu www.ekspertbeck.pl

Kadry i płace w firmie

WydawnictwoC.H.BeckBeckInfoBiznesul.Bonifraterska1700­203Warszawatel.:223112222faks:223377601e­mail:bibredakcja@beck.plwww.beckinfobiznes.pl

Urlopy rodzicielskie i zasiłki macierzyńskie

Zasadyprzyznawania,dokumentowaniaiwypłacania

Bożena Lenart, Renata Tonder

Urlopy rodzicielskie i zasiłki m

acierzyńskie

Urlopy rodzicielskie i zasiłki macierzyńskieZasadyprzyznawania,dokumentowaniaiwypłacania

Od17 czerwca 2013 r.obowiązująnoweprzepisywydłużająceurlopy związanezrodzicielstwempracownika.Urlopma­cierzyński,dodatkowyurloporazzupeł­nienoweuprawnienie,którymjesturloprodzicielskibędątrwaćłącznierok.JesttobardzodużazmianawKodeksiepracyiwprzepisachzasiłkowych.

Książkawsposóbcałościowyipraktycznyomawiaproblematykęudzielaniaikorzy­stania z urlopówmacierzyńskich orazwypłatzasiłkówpozmianach.

Wczęścikadrowejprzedstawionozasadyudzielaniapodstawowegoidodatkowegourlopumacierzyńskiego.Omówionoteżurlopojcowskiorazurlopdlarodzicówadopcyjnych.Przedewszystkimjednakskupiono się nanowymświadczeniu–prawiedourlopurodzicielskiego.

Wczęści zasiłkowejwskazanozasadyustalania iwypłaty zasiłkówzaokresmacierzyństwaiiurlopurodzicielskiego.Wprostyiprzystępnysposóbomówionorozliczeniazasiłkóworazwypełnianiedo­kumentacjiZUSzaosobyprzebywającenaurlopachmacierzyńskichirodzicielskich.

Całość dopełnia bogaty zbiórwzoróworaztematyczneaktyprawne.

Po rejestracji:

1. otrzymasz link aktywacyjny

– kliknij w niego

2. bezpłatnie przez miesiąc

od momentu aktywacji konta

loguj się na stronie

  www.EkspertBeck.pl

W przypadku pytań prosimy

o kontakt: (22) 311 22 22

lub centrum.klienta@beck.pl

Darmowy dostęp

do modułu Kadry

i płace w firmie

otrzymasz po zakupie

książki i założeniu

konta.

Kod rabatowy

należy zrealizować

do 31 grudnia 2014 r.

zdrapka24:zdrapka10.qxd 13-06-14 15:08 Page 1

Wejdź na stronę

www.EkspertBeck.pl/ksiazki

Wpisz kod rabatowy ze zdrapki

UWAGA! Naruszenie pola ze zdrapką jest równoznaczne

z zakupem książki! Zakup książki daje dostęp (po wpisaniu

kodu ze zdrapki) do modułu Kadry i płace w firmie

portalu www.ekspertbeck.pl przez 1 miesiąc gratis.

Wydawnictwo C.H. Beck, 

Beck Info Biznes

ul. Bonifraterska 17

00-203 Warszawa

tel.: (22) 311 22 22;

faks (22) 33 77 601

e-mail: bibredakcja@beck.pl

www.sklep.beckinfobiznes.pl

rodzicielstwo

zdrapka24:zdrapka10.qxd 13-06-14 15:08 Page 2

Urlopy rodzicielskie i zasiłki macierzyńskie

Urlopy rodzicielskie i zasiłki macierzyńskie

Zasady przyznawania, dokumentowania i wypłacania

Bożena Lenart, Renata Tonder

Wydawnictwo C.H. BeckWarszawa 2013

Urlopy rodzicielskie i zasiłki macierzyńskie Zasady przyznawania, dokumentowania i wyplacania

wydanie Ilipiec 2013

Autorzy: Bożena Lenart – rozdz. 1–4, 9

Renata Tonder – rozdz. 6–8

Redakcja: Anna Kopyść

Korekta: Monika Mielczarek

Wszelkie prawa zastrzeżone. Opinie zawarte w niniejszej publikacji stanowią osobisty punkt widzenia Autora

Skład i łamanie: Wydawnictwo C.H. Beck Druk: Elpil, Siedlce

Wydawnictwo C.H. Beck Sp. z o.o.ul. Bonifraterska 17, 00-203 Warszawa

tel. 22 33 77 600, faks 22 33 77 602 www.beckinfobiznes.pl

ISBN: 978-83-255-5386-9ISBN e-book: 978-83-255-5387-6

V

SPIS TREŚCI

Wykaz skrótów ....................................................................................................... XIWykaz aktów prawnych ....................................................................................... XIIIWykaz piktogramów ............................................................................................. XIV

Wprowadzenie ....................................................................................................... 1

1.Urlopmacierzyński ........................................................................................ 31.1. Prawodourlopumacierzyńskiego........................................................ 31.2.Wymiarurlopumacierzyńskiego .......................................................... 51.3.Zasadywykorzystywaniaurlopumacierzyńskiego ........................... 81.4.Urlopmacierzyńskidlapracownika–ojcadziecka ........................... 131.5.Ochronastosunkupracywczasieurlopumacierzyńskiego ............ 161.6. Powrótpracownikadopracypourlopiemacierzyńskim ................. 18

2.Dodatkowyurlopmacierzyński .................................................................. 212.1. Prawodododatkowegourlopumacierzyńskiego .............................. 212.2.Wymiardodatkowegourlopumacierzyńskiego ................................. 222.3.Zasadywykorzystywaniadodatkowegourlopumacierzyńskiego ... 232.4. Łączeniedodatkowegourlopumacierzyńskiegozpracą .................. 282.5. Ochrona stosunku pracy w czasie dodatkowego urlopu

macierzyńskiego ....................................................................................... 302.6. Powrót pracownika do pracy po dodatkowym urlopie

macierzyńskim .......................................................................................... 32

VI

Spis treści

3.Uprawnieniaojcowskie ................................................................................. 343.1.Urlopojcowski ......................................................................................... 343.2.Ochronastosunkupracywczasieurlopuojcowskiego .................... 383.3.Urlopojcowskiaurlopwypoczynkowy .............................................. 393.4.Zwolnienieodpracywzwiązkuzurodzeniemsiędziecka .............. 40

4.Urlopnawarunkachurlopumacierzyńskiego ......................................... 434.1.Urlopnawarunkachurlopumacierzyńskiego .................................... 434.2.Dodatkowyurlopnawarunkachurlopumacierzyńskiego .............. 46

5.Urloprodzicielski .......................................................................................... 495.1. Prawo do urlopu rodzicielskiego ........................................................... 495.2. Wymiar urlopu rodzicielskiego ............................................................. 505.3. Zasady wykorzystywania urlopu rodzicielskiego .............................. 515.4. Łączenieurlopurodzicielskiegozpracą .............................................. 535.5. Powrót pracownika do pracy po urlopie rodzicielskim ..................... 535.6.Urlopdodatkowyiurloprodzicielskiudzielanenajedenwniosek ... 535.7.Rezygnacjazurlopurodzicielskiego ..................................................... 55

6.Wypłatazasiłkumacierzyńskiegoztytułupodleganiaubezpieczeniuchorobowemu .................................................................................................. 61 6.1. Prawodozasiłkumacierzyńskiego..................................................... 61 6.2. Okresypobieraniazasiłkówmacierzyńskich .................................... 63 6.3. Zasiłekmacierzyńskiztytułuurodzeniadzieckapoustaniu

ubezpieczenia chorobowego ................................................................ 71 6.4. Zasiłekmacierzyńskiztytułuurlopuojcowskiego .......................... 73 6.5. Zasiłekmacierzyńskizaokresdodatkowegourlopu

macierzyńskiego ................................................................................... 74 6.6. Zasiłekmacierzyńskizaokresdodatkowegourlopu

nawarunkachurlopumacierzyńskiego ............................................. 77 6.7. Zasiłekmacierzyńskiztytułukorzystaniazurlopu

rodzicielskiego ....................................................................................... 79 6.8. Dodatkowyzasiłekmacierzyńskiztytułuurodzeniadziecka

poustaniutytułuubezpieczeniachorobowego ................................ 81 6.9. Brakprawadozasiłkumacierzyńskiego ........................................... 826.10. Wysokośćipodstawawymiaruzasiłkumacierzyńskiego .............. 82

VII

Spis treści

7.Podstawawymiaruzasiłkumacierzyńskiegozubezpieczenia chorobowegoprzysługującegopracownikom .......................................... 104 7.1. Przychódstanowiącypodstawęzasiłku ............................................ 104 7.2. Składnikiprzyjmowanedopodstawyzasiłku .................................. 106 7.3. Uzupełnianiepodstawyzasiłkowej ................................................... 113 7.4. Składnikiprzysługującedookreślonegoterminu ........................... 119 7.5. Zmianawymiaruczasupracyapodstawazasiłkowa ..................... 119 7.6. Ustalanieprzeciętnegowynagrodzeniaz12miesięcy ..................... 121 7.7.Minimalnapodstawawymiaruzasiłku.............................................. 124 7.8.Maksymalnapodstawawymiaruzasiłku .......................................... 124 7.9. Ponowneustalaniepodstawywymiaruzasiłkulubpodstawa

kontynuowana ....................................................................................... 1267.10. Podstawawymiaruzasiłkumacierzyńskiegodlaubezpieczonych

niebędącychpracownikami ................................................................. 1287.11. Dokumentywymaganedowypłatyzasiłkumacierzyńskiego....... 1327.12. Dokumentywokresieprzejściowym,doczasunowelizacji

rozporządzeniawsprawiedokumentowaniaprawa dozasiłków ............................................................................................. 138

7.13. ZasiłekmacierzyńskiwypłacanyprzezZUS .................................... 1427.14. Podleganieubezpieczeniomspołecznym ......................................... 1457.15. Rozliczenieskładkowo-podatkowezasiłkuchorobowego

imacierzyńskiego .................................................................................. 1467.16. Rozliczenieskładkowo-podatkowezasiłkumacierzyńskiego

iwynagrodzeniazapracę ..................................................................... 150

8.Zestawieniawymiarówwtabelach ............................................................. 1538.1.Wymiarurlopumacierzyńskiego ........................................................ 1538.2.Dodatkowyurlopmacierzyński ............................................................ 1538.3. Urlop rodzicielski ..................................................................................... 1538.4.Urlopojcowski .......................................................................................... 154

9.Wzorydokumentów ....................................................................................... 1559.1.Wzorydotyczącepracodawcy ............................................................... 155

Wzór1.Udzielenieurlopumacierzyńskiegoprzedporodem .......... 155Wzór2.Udzielenieurlopumacierzyńskiego ....................................... 156Wzór3.Udzieleniedodatkowegourlopumacierzyńskiego

łączonegozpracą ........................................................................... 157

VIII

Spis treści

Wzór4.Udzieleniedodatkowegourlopumacierzyńskiego niełączonegozpracą ...................................................................... 158

Wzór5.Udzieleniedodatkowegourlopumacierzyńskiego łączonegozpracą ........................................................................... 159

Wzór 6. Odmowa dopuszczenia do pracy w trakcie dodatkowego urlopumacierzyńskiego................................................................ 160

Wzór.7.Udzielenieurlopumacierzyńskiegoojcu .............................. 161Wzór.8.Zaświadczeniepracodawcyoudzieleniuczęściurlopu

macierzyńskiegoojcu .................................................................... 162Wzór. 9. Udzielenie urlopu rodzicielskiego ......................................... 163Wzór.10.Udzieleniedodatkowegourlopumacierzyńskiego

i urlopu rodzicielskiego ................................................................ 164Wzór. 11. Udzielenie dodatkowego urlopu na warunkach urlopu

macierzyńskiego ............................................................................. 165Wzór.12.Udzielenieurlopuojcowskiego ............................................ 166

9.2.Wzorydotyczącepracownika ................................................................ 167Wzór13.Wniosekourlopmacierzyńskiprzedporodem ................. 167Wzór14.Wniosekododatkowyurlopłączonyzpracą ..................... 168Wzór15.Wniosekododatkowyurlopbezpodejmowaniapracy .... 169Wzór16.Wniosekoudzielenieczęścidodatkowegourlopu

macierzyńskiego ............................................................................. 170Wzór17.Wniosekourlopmacierzyńskidlaojca ............................... 171Wzór18.Wniosekoskrócenieurlopumacierzyńskiego ................... 172Wzór19.Wniosekoprzerwanieurlopumacierzyńskiego ................ 173Wzór20.Wniosekourlopnawarunkachurlopumacierzyńskiego ... 174Wzór 21. Wniosek o udzielenie urlopu rodzicielskiego ..................... 175Wzór22.Wniosekoudzielenieurlopurodzicielskiegołączonego

zpracą .............................................................................................. 177Wzór 23. Wniosek o udzielenie dodatkowego urlopu

macierzyńskiegoiurlopurodzicielskiego .................................. 178Wzór24.Wniosek–rezygnacjazcałości/częścidodatkowego

urlopumacierzyńskiego................................................................ 179Wzór 25. Wniosek o udzielenie urlopu na warunkach urlopu

macierzyńskiego ............................................................................. 180Wzór26.Wniosekoudzielenieurlopuojcowskiego .......................... 181

IX

Spis treści

10.Aktyprawne .................................................................................................... 18210.1. Ustawaozmianieustawy–Kodekspracyorazniektórych

innych ustaw .......................................................................................... 18210.2. Kodekspracy–(wyciąg) ....................................................................... 21510.3. Ustawaoświadczeniachpieniężnychzubezpieczenia

społecznegowraziechorobyimacierzyństwa ................................. 231

XI

WYKAZ SKRÓTÓW

art. ..................... artykuł Dz.U. .................. Dziennik UstawKP ....................... ustawa z 26.6.1974 r. – Kodeks pracylit. ....................... literam.in. .................. między innymiMPiPS ............... Ministerstwo Pracy i Polityki SpołecznejOblicz-WynagrR ......... rozporządzenie z 29.5.1996 r. w sprawie sposobu ustalania wyna-

grodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodat-ków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w Kodeksie pracy

pkt ...................... punktpkt. .................... punktypor. ..................... porównajrozdz. ................ rozdziałrozp. .................. rozporządzenies. ......................... stronat.j. ....................... tekst jednolityUsprawied-NieobR ............. rozporządzenie z 15.5.1996 r. w sprawie sposobu usprawiedliwia-

nia nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy

XII

Wykaz skrótów

ZasiłkiU ........... ustawa z 25.6.1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa

ze zm. ................ ze zmianamiZUS .................... Zakład Ubezpieczeń SpołecznychZwolGrupU ..... ustawa z 13.3.2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pra-

cownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowni-ków

XIII

WYKAZ AKTÓW PRAWNYCH

Ustawa z 26.6.1974 r. – Kodeks pracy (Dz.U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 ze zm.)Ustawa z 13.3.2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami sto-

sunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (Dz.U. z 2003 r. Nr 90, poz. 844 ze zm.)

Ustawa z 25.6.1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U. z 2010 r. Nr 77, poz. 512 ze zm.)

Rozporządzenie MPiPS z 15.5.1996 r. w sprawie sposobu usprawiedliwiania nie-obecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy (Dz.U. Nr 60, poz. 281 ze zm.)

Rozporządzenie MPiPS z 29.5.1996 r. w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w Kodeksie pracy (Dz.U. Nr 62, poz. 289 ze zm.)

WYKAZ PIKTOGRAMÓW

– ORZECZNICTWO

– PRZYKŁAD

– WAŻNE

1

Wprowadzenie

Wychowywanie dziecka łączy się z nabyciem przez pracow-ników – rodziców, zarówno biologicznych, jak i adopcyjnych określonych uprawnień. W Kodeksie pracy ustawodawca przewiduje bowiem szereg praw mających umożliwić pra-cownikom – rodzicom lub opiekunom sprawowanie opieki nad dzieckiem oraz godzenie życia zawodowego z życiem rodzinnym. Przepisy Kodeksu pracy dają także możliwość dzielenia się tymi uprawnieniami przez rodziców dziecka, w taki sposób, aby jak najpełniej mogli wypełniać obowiąz-ki rodzicielskie, nie rezygnując jednocześnie z pracy zawo-dowej. Wskazać tu należy na uprawnienia do urlopu macie-rzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, urlopu rodzicielskiego, urlopu wychowawczego, urlopu oj-cowskiego, zwolnienia na opiekę nad dzieckiem, ochro-ny stosunku pracy w czasie ciąży i urlopu macierzyńskiego oraz urlopu wychowawczego, korzystania z obniżonego wy-miaru czasu pracy, korzystania z indywidualnego rozkładu czasu pracy.

Kodeks pracy gwarantuje pracownikom – rodzicom odpo-wiednie standardy, które zgodne są z rozwiązaniami przy-jętymi w dyrektywach Unii Europejskiej, czy też w innych aktach międzynarodowych, np. w Europejskiej Karcie Spo-łecznej, a nawet w niektórych obszarach są korzystniejsze. Uprawnienia związane z rodzicielstwem przysługują na równych prawach obojgu rodzicom: matce dziecka i ojcu dziecka. Konieczne zróżnicowanie w zakresie niektórych z nich wynika m.in. z uwarunkowań biologicznych, jak np. 8-tygodniowa część poporodowa urlopu macierzyńskie-

2

Wprowadzenie

go, która musi obowiązkowo być wykorzystana przez pra-cownicę-matkę dziecka.

Można zaobserwować, że kolejne zmiany w przepisach Ko-deksu pracy sprzyjają rodzinie, tworząc instytucje prawne, mające na celu ochronę rodziny i możliwości jej właściwego rozwoju. Świadczy o tym także ostatnia nowelizacja Kodek-su pracy z 28 maja 2013 r., która weszła w życie 17 czerw-ca 2013 r., m.in. wydłużająca wymiar dodatkowego urlopu macierzyńskiego i dodatkowego urlopu na warunkach ur-lopu macierzyńskiego. Jednak najistotniejszą zmianą jest wprowadzenie instytucji urlopu rodzicielskiego. Dzięki temu od 2013 r. rodzice zyskali roczną płatną opiekę nad dzieckiem.

Redakcja

1. Urlop macierzyński

1.1. Prawo do urlopu macierzyńskiego

Urlop macierzyński przysługuje pracownicy, która urodziła dziecko w okresie zatrudnienia (tj. w okresie pozostawania w stosunku pracy).

Celem urlopu macierzyńskiego jest ochrona zdrowia kobie-ty w ostatnim okresie ciąży i umożliwienie jej odzyskania sił po porodzie i sprawowania opieki nad dzieckiem w pierw-szych miesiącach jego życia.

Nabycie prawa do urlopu macierzyńskiego nie jest uzależ-nione od spełnienia dodatkowych warunków – ani od stażu pracy, ani też od wymiaru czasu pracy, w jakim pracownica jest zatrudniona.

W praktyce spotyka się również sytuacje, gdy poród na-stępuje w okresie nieświadczenia przez pracownicę pracy (np. z powodu urlopu wychowawczego na poprzednie dzie-cko lub korzystania z urlopu bezpłatnego). W okresie urlo-pu wychowawczego i bezpłatnego pracownicy nie przysłu-guje urlop macierzyński, ponieważ w okresie tych urlopów prawa i obowiązki stron stosunku pracy są zawieszone. Gdy pracownica urodziła dziecko w czasie urlopu wychowaw-czego, ma jednak prawo do zasiłku macierzyńskiego.

PRZYKŁAD

Pracownica od 1.8.2011 r. przebywa na urlopie wycho-wawczym, który został udzielony na 3 lata (tj. do 31.7.2014 r.).

Urodzenie dziecka w trakcie urlopu

2 3

go, która musi obowiązkowo być wykorzystana przez pra-cownicę-matkę dziecka.

Można zaobserwować, że kolejne zmiany w przepisach Ko-deksu pracy sprzyjają rodzinie, tworząc instytucje prawne, mające na celu ochronę rodziny i możliwości jej właściwego rozwoju. Świadczy o tym także ostatnia nowelizacja Kodek-su pracy z 28 maja 2013 r., która weszła w życie 17 czerw-ca 2013 r., m.in. wydłużająca wymiar dodatkowego urlopu macierzyńskiego i dodatkowego urlopu na warunkach ur-lopu macierzyńskiego. Jednak najistotniejszą zmianą jest wprowadzenie instytucji urlopu rodzicielskiego. Dzięki temu od 2013 r. rodzice zyskali roczną płatną opiekę nad dzieckiem.

Redakcja

1. Urlop macierzyński

1.1. Prawo do urlopu macierzyńskiego

Urlop macierzyński przysługuje pracownicy, która urodziła dziecko w okresie zatrudnienia (tj. w okresie pozostawania w stosunku pracy).

Celem urlopu macierzyńskiego jest ochrona zdrowia kobie-ty w ostatnim okresie ciąży i umożliwienie jej odzyskania sił po porodzie i sprawowania opieki nad dzieckiem w pierw-szych miesiącach jego życia.

Nabycie prawa do urlopu macierzyńskiego nie jest uzależ-nione od spełnienia dodatkowych warunków – ani od stażu pracy, ani też od wymiaru czasu pracy, w jakim pracownica jest zatrudniona.

W praktyce spotyka się również sytuacje, gdy poród na-stępuje w okresie nieświadczenia przez pracownicę pracy (np. z powodu urlopu wychowawczego na poprzednie dzie-cko lub korzystania z urlopu bezpłatnego). W okresie urlo-pu wychowawczego i bezpłatnego pracownicy nie przysłu-guje urlop macierzyński, ponieważ w okresie tych urlopów prawa i obowiązki stron stosunku pracy są zawieszone. Gdy pracownica urodziła dziecko w czasie urlopu wychowaw-czego, ma jednak prawo do zasiłku macierzyńskiego.

PRZYKŁAD

Pracownica od 1.8.2011 r. przebywa na urlopie wycho-wawczym, który został udzielony na 3 lata (tj. do 31.7.2014 r.).

Urodzenie dziecka w trakcie urlopu