krishi jagran punjabi magazine august 2015
DESCRIPTION
Krishi Jagran, India's No.1 (Agriculture Media Group) How to grow more agri-production with latest scientific methods Events, news, information, product- launch, sports, politics, Entertainment etc. Right choice for agriculture fraternityTRANSCRIPT
n?Zw-J/-;h- feqPh ikroD;kb 17 ^ nze 08 ^ nr;s 2015 ^ o[gJ/ 35
ukfonK dk okik ^ po;hwukfonK dk okik ^ po;hwukfonK dk okik ^ po;hwukfonK dk okik ^ po;hw
;jkfJe XzfdnK u' w'joh- v/noh ckofwzAr;jkfJe XzfdnK u' w'joh- v/noh ckofwzAr;jkfJe XzfdnK u' w'joh- v/noh ckofwzAr;jkfJe XzfdnK u' w'joh- v/noh ckofwzAr
Gkos d / ftek; ftu pdz{ f;uz kJh dk wjsZ tGkos d / ftek; ftu pdz{ f;uz kJh dk wjsZ tGkos d / ftek; ftu pdz{ f;uz kJh dk wjsZ tGkos d / ftek; ftu pdz{ f;uz kJh dk wjsZ t
phi T[guko fJe wjZstg{oB fJbkiphi T[guko fJe wjZstg{oB fJbkiphi T[guko fJe wjZstg{oB fJbkiphi T[guko fJe wjZstg{oB fJbki
Ph. : 011-26511845, 26517923, 45503170Email : [email protected] Web : www.krishijagran.com
;zgkde� � n?wH;hH v'fwfBe
fBd/Fe� � FkfJBh fJwkB[tb
n?wH ihH tk;B
ekoiekoh ;zgkde� vkH e/H hHuKvhN
oftzdo s/tfsnk
uzdo w’jB
;zgkdeh e'nkovhB/No ;zi/ e[wko
n?;'f;J/N ;zgkde e[w[d F[ebk
wkoehfNzr j?v ghHn?;H;?Bh
wjkgqpzXe� � u/sokw
T[g wjkgqpzXe� cojk ykB
gqpzXe e/Hi/H ;oB:k
fos{goD p?Boih
;hBhno eko;gkv?IN o{ph i?B
gZsoeko nfBe/s f;Bjk
efBek u”jkB
fJwokB ykB
ftgBD ;jkfJe� ;kok ykB
� � ;[iksk
� � i:'sh Fowk
;fosk f;zx
� � nc;kBk wfbe u[zeh G{Nhnk
ftek; fsnkrh
gqpzXe gq;ko� � fBFKs Nke
;jkfJe gqpzXe� uzdo d/t GZN
� � gtB nkir/
� � Bo/Ido F/oNkN/
fFteKs T[gkfXnkJ/
� � nkoHn?BH u'p/ feqPB fpjkoh
okj[b f;zx
ni/ e[wko
;[e[wko dbkJh
npd[; ;ws
rhsk okts
fozeh g[zvho
no[Dk ikBk
jowBgqhs f;zx ezr
nekT{IN; fgqEk n?w BkfJo
e/HphHfJzdok
fvikfJfBzr� � Xow/Ido e[wko
w'fBek wbj'sok
:'r/F e[wko
ezwekih ;jkfJe� d/t/Ido f;zx
okj[b
� � gq/w e[wko
� � oziB
dqy ist 70
n?Zw.J/.;h. feqPh ikroDgzikp dh gqw[~y g/Av{ gfotkoe wk;e g~fsqek
o"kZ 17 vad 08 vxLr 2015 #i;s 35
sseok
laiknd] çdk'kd] eqnzd ,oa Lokeh ,e-lh- Mksfefud
,e-,-lh- Ñf"k tkxj.k % 60@9 rhljk ry] ;wlqQ ljk; ekfdZV] utnhd xzhu ikdZ eSVªks LVs”ku] ubZ fnYyh&110016 ds }kjk ,p-Vh- ehfM;k izsl]
ch 2] lsDVj&63] uks,Mk&201301] ftyk&xkSrecq) uxj ¼;w-ih-½
*lokZf/kd lqjf{kr U;k; {ks= fnYyhAbl if=dk esa çdkf'kr ys[k ,oa fopkj ys[kdksa ds futh gSaA çdk'kd@laiknd blds fy, mRrjnk;h ugha gSaA
Subscribe toKrishi Jagran Magazine
Punjabi, Hindi, Gujarati, Marathi & English
Nishant Taak Mob: 09953756433
MAC KRISHI JAGRAN
www.krishijagran.com
sseok
06 n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD nr; 2015s
y/sh ;wkuko HHHH10
ਕੰਪਨੀ HHHHHHH22;wkuko
Bt-nkuko jh ezgBh
d/ T[sgkdK dh
:{n?;gh j?L Fqh
;[fozdo wZN{HHHHHHHHHH34
Gkos d/ ftek; ftu p{zd f;zukJh dk wjZstHHHHHHHHH36
phi T[guko fJe wjZstg{oB fJbkiHHHHHHHHHHHHHH39
sbjIAW dI nrsrI
iv`c ivl`Kx pihcwx
bxwaux vwlw mwlvy
dw isrVI, ihMmqI
sPL ikswn sR inrBY
isMG Kwlsw.........41
gA/v { nkofEesk ;X[ koB ftuZ no" sK dh GkJhtkbh wips{ eoB
dh b'VHHHHHHHHHHHHHH43
;jkfJe XzfdnK u' w'joh- v/noh ckofwzAr..........46
ukfonK dk okik
po;hwHHHHHHHHHHHHHH48
b`krI pwlx-iek
lwhyvMd ik`qw......51
;o[ fZ yns jEZ K ftu tXDk
ns / ;o[ fZ yns ofjDk ;kvk
wb{ -wsz oL Fhq ;iz /
nrotkbHHHHHHHHHHHHH56
;/jsHHHHHHHHHHHHHHHHH58
GftZycbHHHHHHHHHHHHH59
ykDk^yIkBkHHHHHHHH60
ਖੇਡ.................62
ਉਤਪਾਦ �ੁਰੂ.....64
ਰਾਜਨੀਤੀ.........66
fcbwh d[Bhnk....68
ekfldHkfo”;Qy
;zgkdeh
www.krishijagran.com;zgkdeh
n?ZwH;hH v'wfBe&Email: [email protected]
AGRICULTURE W RLD(Portal for Agri Commodities, Research Reports, Prices & News)the pulse of global commodity market
www.kjcommoditynews.comwww.kjcommoditynews.com.
n?Zw-J/-;h- feqPh ikroD
The Pulse of Agri-World
www.krishijagran.com
1717YEARS1717
(1999-2015)
arming Comg F muin nrv ite yS
XkB wzsoh Bo/Ido w'dh B/ y/shpkVh wzsokb/ dk BK
pdb e/ @feqFh ns/ fe;kB efbnkD wzsokb/# oZyD
dh x'FDk ehsh j?. feqFh wzsokb/ dk BK pdbD dk
wjZst gqshekswe io{o j? go fJ; s'I fJj th ;kc j[zdk
j? fe wzsokb/ dk n;b we;d eh j?.
fJj fgzvK dh noE-ftt;Ek dhnK u[D”shnK dh
xZN' xZN ;thfeqsh sK j? jh. eJh okiK s'I fe;kBK dh
y[deFh dhnK tX ojhnK ypoK yk; s”o s/ y/sh fe;kBK
dhnK u[D”shnK ~ T[ikro eodhnK jB. r?o-w”;wh
pkfoF Bkb c;bK dh spkjh ns/ fJ; ;kb xZN pkfoF
j'D d/ nzdk}/ B/ ;zeNK s'I i{Md/ feqFh y/so dhnK
go/FkBhnK ftu tkXk jh ehsk j?.
jkb jh ftu ikoh u”Eh nfrqw nkebB fog'oN
ftu id'I n;hI fJj t/yd/ jK fe ykd nzB T[sgkdB ftu
120 bZy NB dh ewh nk ;edh j? sK ;kc j' iKdk j?
feqFh y/so ~ b? e/ iskJhnK ik ojhnK nkFzektK p/eko
BjhI ;B, ;r'I wkB;{B d/ w'ou/ s/ th skik nKeVk d;
fojk j? fe fJ; ;kb fJ; ftu 10% dh ewh oj/rh
ns/ fJ; ;fEsh d/ gbND dk e'Jh ;ze/s th BjhI j?.
jkbKfe gqXkB wzsoh dk fJj n?bkB ;tkrs d/
:'r j?, go T[whd fJj ;h fe fJ; jtkb/ ftu e[M m';
edw th u[Ze/ ikDr/ fijV/ fe;kBK dh fe;ws pdb
d/Dr/. d/F dk fe;kB Bk f;oc wkB;{B dh nfBFussk
Bkb i{M fojk j?, ;r'I T[gi dhnK ehwsK ftu nkJh
froktN s'I th go/FkB j?. ;oeko g?No'bhnw gdkoEK
dhnK xNhnK ehwsK dk ckfJdk T[jBK se BjhI gj[zuk
ojh. Bk T[otoeK dhnK ehwsK xN eoe/ ns/ BK jh
fpibh- vhib dhnK ehwsK xNk e/ fJj ezw ehsk ik
fojk j?. fJ; soQK fJe gk;/ y/sh dh bkrs dh ehws
tX ojh j? ns/ d{i/ gk;/ T[gi s/ fwbD tkbh ehws
xNdh ik ojh j? fi; Bkb fe;kBK dh y/sh s'I j'D tkbh
nkwdBh ;[zrVdh ik ojh j?. Bshik fJj j? fe
2011-12 ftu fiE/ T[otoeK dh ygs 550 bZy NB
Bkb Nkg s/ ;h, 2013-14 ftu fvr e/ T[j 470
bZy NB s/ nk gj[zuh j?. fJ;/ soQK fJ; d”okB gqiBe
phi ns/ w[Zb phi dk T[sgkdB 1,45,000 NB s'I
fvr e/ 99,700 NB nk frnk j?. nfij/ ;w/I ftu id'I
y[d ~ pDk-puk e/ oZyD bJh fe;kBK ~ n?wn?;gh dh
io{os j? T[d'I ;oeko d[nkok fJ; ftu wkw{bh tkX/ dh
x'FDk B / Tj[ BK dh jskFk ~ tXkTD[ dk jh ewz ehsk j.?
fe;kBK dh GbkJh bJh edw u[eD bJh uouk
bzp/ ;w/I s'I j[zdh nk ojh j?. n?wHn?;H;tkwhBkEB B/
nzfsw fe;kB nk:'r dh nfXneFsk ehsh ;h fi; ftu
fe;kBK dh ;fEsh ;[XkoB dk ftnkge jb ;h go fJj
T[d'I s'I jh mzv/ p;s/ ftu fgnk j'fJnk j?. n?wn?;gh d/
s”o s/ 50% finkdk w[Zb d/D d/ tknd/ s/ pj[s xZN
gqrsh j'Jh j?. N'eB d/ s”o s/ fwqdk ;tk;E ekov ns/
feqFh T[sgkdK bJh phwkfeqs pkiko fwb/ jB, fijV/
FkfJd jh fe;kBK ~ T[s;kfjs eod/ jB. fJ; bJh
fJ; ftu e'Jh j?okBh BjhI fe ;ot/-do-;ot/ fJj gsk
brdk j? fe B”i[nkB fe;kB y/sh Sv oj/ jB.
Gkosh noE-ftt;Ek d/ fgSb/ fszB dFeK s'I i/
e'Jh fJe ;pe eZfYnk ikJ/ sK T[j ;kc ;kc fJjh j?
fe fe;kBK dh ;fEsh ~ ;[XkoDk Bk e/tb rqkwhB
noE-ftt;Ek ~ w[V ihfts eoBk ns/ g{oh noE-
ftt;Ek bJh wjZstg{oB j? ;r'I rohph d/ yksw/ bJh
th wjZstg{oB j?.
eh efbnkD f;oc BK Bkb jh j't/rk<gq
08 n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD nr; 2015s
;/ Bkb fgnko dk fJ}jko eoBk j't/ iK fco fe;/ ~
w[pkoetkd d/Dh j't/, ne;o jo ;fEsh ftu c[Zb jh jB fijBK Bkb s[;hI nkgDhnK GktBktK ~ gqrN eo ;ed/ j'. e'Jh th w”ek feT[I Bk j't/ c[ZbK dh tzBrh jo w”e/ ~ y[FB[wk pBkT[D d/ Bkb Bkb y[Fp{dko ns/ fdZb fyZuthI pDk fdzdh j?. eJh nfij/ w”e/ th j[zd/ jB id'I b'ehI ndG[s Biko/ ~ t/yd/ ofj iKd/ jB. ih jK, e[dos B/ fJe tko fco g{oh d[fBnk ~ j?okBh ftu gk fdsk j?. ikgkB dh okiXkBh N'ehU ftu jkb jh ftu fJj B}kok t/yD ~ fwfbnk id'I d[fBnk dk ;G s'I tZvk c[Zb J/wkc'oc?b; fNN?fBnw fyfbnk fi;~ t/yD bJh ;?bkp T[wV fgnk. fJ;~ fybD ftu g{o/ gzi ;kb dk ;wK bZrk j?.
nkw s”o s/ b'ehI nfijh c[Zb g;zd eod/ jB fijBK ~ T[j nk;kBh Bkb nkgD/ jZE ftu cV ;eD go e[dos ftu nfij/ c[Zb th w”i{d jB fijV/ n”;s fJB;kBh bzpkJh s'I eJh r[Dk bzp/ j' iKd/ jB. pVh w[Ffeb Bkb fyVD tkbk S/ c[ZN dk fJj c[Zb ikgkB d/ fizdJh p'N?Bheb rkovB ftu fyfVnk j?. fJ;~ d[fBnk d/ ;G s'I g[okD/ ns/ ;G s'I tZv/ c[Zb dh gqiksh j'D dk doik fdZsk ik fojk j?.
n?wkc'oc?b; fNN?Bhnw d/ pko/ e[M sZEL
· n?wkc'oc?b; fNN?Bhnw nko/Fhnk gqiksh dk c[Zb NkfJNB J/ow d/ o{g ftu ikfDnk iKdk j? fijVk fJe NfjDh ofjs g[Fgeqw j?.
· 1878 ftu fJskbth tB;gsh Fk;so Uvhnkovh pekoh B/ ;G s'I gfjbK fJ; c[Zb dh ftfrnkfBe ftnkfynk ehsh ;h fi;~ 1889 ftu gfjbh tko bzvB
d/ okfJb pkN?fBe rkovB ftu bkfJnk frnk ;h. fJ;dh y[Fp{ ;V/ j'J/ wk; dh soQK nkT[Idh j?. fi; eoe/ fJ;~ fwqs c[Zb th fejk iKdk j?.
· fJj fJe nfijk g”dk j ? fijVk nkgDh 45 ;kb dh Tw[ o d / do” kB f;oc fsBz -uko tko jh go{ h soKQ fyVdk j.?
· N'ehU d/ fizdkJh p'N?fBeb rkovB ftu bZr/ fJ; fwqs c[Zb dh fJe Mbe gkT[D bJh ;?bkBhnK d[nkok ;okj/ ikD bJh f;oc uko fdB bJh rkovB d/ r/N y'b/ rJ/ ;B.
· t?;/ sK fJj w[Zy o{g Bkb fJzv'B/Fhnk ftu gkfJnk iKdk j?. fJj c[Zb ;[wksok dhg dk w{b fBtk;h j? fijVk ;w[zdo sN dh T[gobh s?n s'I 100-150 whNo dh d{oh s/ fyVdk j?.
· c[Zb dh bzpkJh d' whNo j[zdk j? :kBh fe 6H56 c[ZN. fJj c[Zb fszB whNo se fyV ;edk j? :kBh fe 10 c[ZN se.
· fJ;dh pdp{ dh tiQk Bkb gokrD eoD tkb/ ehV/ fJ; tZb nkeofFs j'D s'I BjhI ofjzd/.
D ftu fsZyk b'eK dh ;G s'I gfjbh g;zd j[zdk j? gozs{ j[D fJ; ftu j'o fsZykgD
nkT[D tkbk j? feT[Ife bkb fwou dhnK ehwsK ftu s/ih Bkb ikfJek fsZyk j'D d/
nk;ko B}o nk oj/ jB. fgSb/ uko wjhfBnK ftu bkb fwou dhnK ehwsK ftu 30
ch;dh dh s/ih doi ehsh rJh j?. nkT[D tkb/ fszB wjhfBnK ftu fwou dh BthI c;b
nkT[D Bkb fJ;dhnK ehwsK ftu T[Skb nkT[D dh ;zGktBk j?. fi;dk ekoB dZyDh
okiK ftu fwou dh uzrh c;b Bk j'Dk j?. id'I fe nzso-okFNoh pkiko ftu Gkosh
fwou dh wzr pDh j'Jh j?. fdZbh ftu bkb fwou nKXok gqd/F, eoBkNe, wZXgqd/F
ns/ oki;EkB ;w/s eJh okiK s'I nkT[Idh j?.
brGr 80 ch;dh bkb fwou fJeZb/ nKXok gqd/F s'I nkT[Idh j? gozs{ fgSb/
uko wjhfBnK s'I fwou nkte ftu ewh doi ehsh rJh j? fi;d/ ekoB fJ;dh ehws
tX ojh j?. phs/ wjhfBnK s/ i/ B}o gkJh ikt/ sK ngq?b wjhB/ ftu bkb fwou dk
Gkn 80 o[gJ/ gqsh feb' ;h ns/ j[D T[;/ fwou dk Gkn 100 s'I 110 o[gJ/ gqsh
feb' j?. p?V fwou fJ; ;w/I 140 s'I 170 o[gJ/ gqsh feb' fte ojh j?. fJ; s'I ;kc
}kfjo j? fe nkT[D tkb/ d' wjhfBnK ftu fwou dh nkte d/ Bkb Bkb ehwsK ftu th
s/ih oj/rh.
j[D }kfJek j't/rk j'o fsZyk
www.krishijagran.comy/sh ;wkuko
d[fBnk dk ;G s'I tZvk c[Zb
yk
fe
10 n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD nr; 2015s
nki dh xZN nkte eoe/ fJ;dhnK ehwsK ftu s/ih nkT[D bZrh
j?. fgnki dhnK ehwsK ftu fgSb/ fJe jcs/ ftu 10 o[gJ/
feb' se dk tkXk doi ehsk frnk j? fi;dk n;o Ffjo d/ y[dok GktK
s/ th fgnk j?. ;g?Ffb;NK dh wzBhJ/ sK wzr d/ w[ekpb/ nkte xZN
j'Dk jh fJ;dk w[Zy ekoB j?. okiXkBh ftu fgnki dhnK ehwsK ftu
s/ih dk n;o j'o okiK ftu th t/yD ~ fwb fojk j?. E'e tgkohnK d/
nB[;ko wkB;{B eoe/ fgnki dh nkte xNZ jJ' h j ? fi; Bkb fgnk} 10-
15 og[ J / gsq h feb ' s I' tX e / 30-35 og[ J / gsq h feb ' fwb ojh j.? jkbKfe
Ffjo dhnK wvz hnK ftu fcbjkb fgnki wkotkV d / wEkfBnk, Gg' kbrV ns /
Bkro” d / eu[ kwB f;Nh s I' nk fojk j?. nkFzek iskJh ik ojh j? fe nkT[D
tkb/ e[M fdBK ftu fgnki dhnK ehwsK j'o tX ;edhnK jB.
xZN nkte Bkb ehwsK ftu s/ihxZN nkte Bkb ehwsK ftu s/ih
rzBk g/okJh Bk eoB dk c?;bk
Bh dhnK ehwsK xZN ns/ rzB/ dhnK ehwsK finkdk j'D
dh dbhb d/ e/ gzikp dhnK fszB tZvhnK gqkJht/N F{ro
fwZbK B/ ;kotifBe B'fN; d/ e/ fJ; ;kb fwZbK Bk ubkT[D
dk c?;bk ehsk j?. fJjBK fwZbK ftu J/ ph F{ro} d;{jk,
fJzvhnB ;[eo'} w[e/ohnK ns/ nwb'j rzBk fwb Fkfwb j?.
wzfBnk ik fojk j? fe oki dhnK j'o uko' fwbK th fJ;/
okj s/ ubZD dh fsnkoh ftu jB. fJjBK fwZbK dh g/okJh
eg?f;Nh ;oekoh fwZbK s'I uko r[Dk f}nkdk j?. T[E/ d{i/ gk;/
eKro; B/ fJ; w[Zd/ s/ ;hHn?w gqekF f;zx pkdb dh ykw'Fh s/
fBFkBk ;kfXnk j? ns/ rzBk fwZbK B/ nypkoK ftu ;kotifBe
B'fN; d/ e/ fejk fe rzB/ dh ehws 295 o[gJ/ gqsh e[fJzNb
j? id'I fe uhBh dk o/N 33 s'I 35 o[gJ/ d/ B/V/ s/V/ j?. nfij/
ftu rzB/ dh g/okJh eoe/ xkNk BjhI u[Zfenk ik ;edk. fJj
efje/ fwZbK B/ nkgDk fgZSk S[vk fbnk j?.
drh dh oZfynk bJh o[Zy ns/ g”fdnK dh ;zGkb pj[s io{oh
j?. i/ wB[Zy B/ ;w/I f;o izrbK dh ;zGkb Bk ehsh sK ihtB
yso/ ftu g? ikJ/rk. fJj rZb rtoBo egskB f;zx ;'bzeh B/
gzikp ftu nk:'fis rohB fNqfpT{N gq'i?eN d/ T[dxkNB ;so
ftu ejh. T[jBK B/ fejk fe tB ns/ tB ihtK dh ;zGkb Bkb jh
n;hI iht ftfGzBsk dh oZfynk eo ;ed/ jK. rohB fwFB nkc
fJzvhnk Bkb fiZE/ tksktoD ftu ;[Xko j't/rk T[E/ fJ; Bkb
d/jksh ns/ d{o doki d/ y/soK ftu o'}rko d/ w”e/ th fwbDr/.
gzikp ;oeko d[nkok oki ftu v/Y eo'V g”d/ bkJ/ ikD dk beF
oZfynk frnk j?. fJ; gq'i?eN d/ sfjs 60 bZy g”d/ bkJ/ ik oj/
jB. Bkb jh 3000 j?eN/no ftu ;oekoh tB ftef;s ehs/ ik
oj/ jB ns/ 25 eo'V o[gJ/ dh bkrs Bkb b[fXnkDk ftu gzikp
oki tB F'X ;z;EkB dh ;EkgBk ehsh ik ojh j?.
fg
uh
fwFB rohB fNqfpT{N dh F[o{nks
fiz
www.krishijagran.comy/sh ;wkuko
12 n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD nr; 2015s
ekdsZVfephZ-dkWe dk mi;ksx djsaA vius lkjs Ñf"k mRikn] Ñf"k lqfo/kkvksa dh eq¶r ekdsZfVax djsaA
marketmirchi.com
nBko j'J/ fpwko
eDe s/ 10% nk:ks F[be
jkokFNo ftu nBko dh c;b p[oh soQK p?eNhohnb
pbkfJN o'r Bkb ghfVs j'D eoe/ phwko c;b ftu
Fkfwb j' rJh j?. nBko dh c;b ftu ekb/ XZfpnK d/ Bkb
p?eNhfonb fo;kt j' fojk j? fi; eoe/ c;b d/ g{oh soQK
BFN j'D d/ nk;ko B}o nk oj/ jB. fJjh ekoB j? fe
nBko d/ T[sgkdB ftu 90% dh ewh nkJh j?. nBko ftu
nkJ/ XZfpnK d/ eoe/ c;b dk p[oh soQK B[e;kB j'fJnk j?
ns/ oki ftu cbK dh r[DtZsk ftu 70% se dh ewh nkJh
j?. fgSb/ ;kb dh s[bBk ftu nBko dh ehws ftu 30%
dh ewh nkJh j?. ;{soK dh wzBhJ/ sK xo/b{ pkiko ftu
fJ;dh ehws 40 s'I 50 o[gJ/ gqsh feb' oj/rh.
:{ogh pkiko bJh ntF/F ofjs cbK dh io{os dh
g{osh eoB ftu fe;kBK ~ w[Ffeb dk ;kjwDk eoBk g? fojk
j? fJ;bJh gZSwh J/Fhnk ftu ekch xZN fBo:ks j[zdk j?.
Bkf;e, fJzdkg[o ns/ wokmtkVk d/ e[M y/soK ftu c;b ~
eh s[;hI edh ;'funk j? fe o'i ;t/o/ ukj dhnK u[;ehnK Bkb
fiE/ fdB dh F[o{nks j[zdh j? T[E/ fJj ukj e?I;o fijh ikB
b/tk fpwkoh Bkb bVD ftu th fJ;s/wkb ehsh ik ;edh j?.
ih jK, fJj ;Zu j?. ukj dhnK yokp gZshnK Bkb Bk f;oc
e?I;o fijh ysoBke fpwkoh dk fJbki ehsk ik ;edk j? ;r'I
ewi'o :kdkFs ~ th mhe eoB ftu wddrko j?.
ekT{I;b nkc ;kfJzNhfce n?Iv fJzv;Nqhnb fo;ou B/
gfjbh tko Gkos ftu ukj dhnK gZshnK ftu gkJ/ ikD tkb/
e?N/fe; sZs Bkb fJe seBhe fsnko eo bJh j?. fJ;
seBhe ~ j[D dtkJh pBkT[D tkbh fJe fBZih ezgBh ~ fdZsk
frnk j? fijVh fJ; seBhe ~ ibdh pkiko ftu b? e/
nkJ/rh. fJj sZs e?N/fez; ewi'o :kdkFs ns/ e?I;o fijh
fpwkoh ~ d{o eodk j?. fcbjkb fJ; sZs dk T[g:'r dtkJh
pBkT[D ftu BjhI ehsk ik fojk gozs{ ukj dk ekch wksok
ftu fJ;s/wkb ehsk ik fojk j?. fJ; ftu 75% uhB ns/
ikgkB dk fjZ;k j? fijV/ fJ;d/ ;ZG s'I tZv/ fteq/sk jB. i/ fJj
seBhe ekoro f;ZX j[zdh j? sK fJj w?vheb y/so ftu fJe
wjZstg{oB edw j't/rk.
do ;oeko d/ ykd wzsokb/ B/ d; ch;dh nk:ks F[be
dk gaq;skt gkfos ehsk j?. d/F ftu ;ogb; ;Nke ~ t/yfdnK ;;sh eDe d/ nk:ks s/ nze[F bkT[D bJh nfijk ehsk frnk j?. jkb/ eDe s/ e'Jh nk:ks F[be BjhI bkfJnk frnk. T[gG'rsk wkwb/ ns/ ykd ;kotifBe tzv wzsoh okw ftbk; gk;tkB B/ ;oeko d[nkok Gkosh ykd fBrw (n?c;hnkJh) s'I yohdh rJh eDe dh r[DtZsk s/ u[Ze/ ik oj/ ;tkbK ~ r?o tkfip mfjokfJnk j?. r”osbp j? fe n?c;hnkJh ykdnzBK dh yohd ns/ tzv dh B'vb J/iz;h j?.
ykd wzsoh dk efjDk j? fe fJ; soQK i' fog'oN fwbh j? T[;d/ nB[;ko gqkJht/N Nq/vo} eDe nk:ks eo oj/ jB fi;d/ ekoB ;;s/ nk:ks s/ o'e bkT[D bJh jh d; ch;dh
ukj Bkb jt' r/ k e;I? o dk fJbki
nk:ks F[be fBoXkfos ehsk frnk j?. eDe dk nk:ks 17 o[gJ/ gqsh feb' ehsk ik fojk j? id'I fe xo/b{ pkiko ftu fJj 18H5 o[gJ/ gqsh feb' fwbdk j?. d/F ftu eDe dh b'VhIdh ng{osh j?. T[jBK B/ df;nk fe fJ; ;kb n?c;hnkJh s'I yohdh ik ojh eDe uzrh r[DtZsk tkbh j?. eDe yohd ~ b? e/ r[DtZsk wkDeK ~ Bow ehsk frnk j? feT[Ife p/w”;w pkfoF Bkb c;b ~ B[e;kB th j'fJnk ;h. n?c;hnkJh d/ ;ogb; ;Nke j'D d/ pkti{d eDe dk nk:ks ehsk ik fojk j?.
Gkoh B[e;kB j'fJnk j?. nKefVnK d/ nB[;ko ;zg{oB Gkos
d/ e[b nBko T[sgkdB ftu fJeZb/ wjkokFNo dh 90%
fjZ;/dkoh j?.
fJ; fpwkoh Bkb bVD bJh b'eb :{Bhtof;Nh d/ Bkb
fwbe/ fJe nB[;zXkB Nhw dk rmB ehsk ikJ/rk fijVk fJ;
fpwkoh ~ d{o eoB d/ T[gkJ/ s/ ;Nvh eoe/ fJ;dk jZb
eZY/rk. fgSb/ ;kb th g[D/ d/ e'b fJzdkg[o ftu nBko dh
c;b ftu ekb/ XZp/ g?D ns/ fo;kt jD' dk gsk brZ k ;h fi;
Bkb be' b fe;kBK ~ 100 eoV' og[ J / dk Be[ ;kB jf' Jnk ;h.
w
e/I
www.krishijagran.comy/sh ;wkuko
14 n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD nr; 2015s
owh ns/ ;odh d/ w”;w ftu ;pihnK ~ bzp/ ;w/I se
skik oZyD dh ;wZf;nk Bkb ;pih fteq/sktK ~ i{MDk
g?Idk j?. fteq/sktK dh fJ; ;wZf;nk ~ fXnkB ftu oZyfdnK
Gkosh feqFh nB[;zXkB ;z;EkB (nkJhJ/nkonkJh) B/ ;”o T{oik
Bkb uZbD tkbh rZvh Jhikd ehsh j? fijVh ;pihnK ~ jo
w”;w ftu so'skik oZy/rh. ;”o T{oik Bkb uZbD tkbh fJ;
ufbs t?Ifvzr rZvh (o/jVh) ~ fJ; soQK fBofws ehsk frnk j?
fe ;oihnK ~ d' s'I gzi fdBK se skik oZfynk ik ;edk j?.
nw{wB ;pihnK ~ skik oZyD bJh ;pih fteq/sk frZb/
p'fonK dk fJ;s/wkb eod/ jB iK E'V/ E'V/ ;w/I pknd
;pihnK s/ gkDh fSVed/ ofjzd/ jB. fJ; Bkb ;pihnK ftu
rbB dh ;wZf;nk g?dk j' iKdh j?. yk; eoe/ gZs/dko
;pihnK ftu gkDh fSVeD Bkb gZs/ rb iKd/ jB ns/ gZshnK
dh F?bc bkfJc xZN e/ f;oc fJe fdB ofj iKdh j?. id'I fe
NwkNo, yhok ns/ j'o ;pihnK finkdk s'I finkdk d' fdBK
se jh skik ofj ;edhnK jB. ;VhnK j'JhnK ;pihnK
t/uD Bkb fte/qsktK ~ B[e;kB ;fjDk g?Idk j? feT[Ife rkje
nfijh ;pih yohdDk g;zd BjhI eod/.
;w/I ns/ fteq/sktK dh io{os ~ t/yfdnK nkJhJ/nkonkJh
B/ ;”o T{oik ;zukfbs o/jVh fv}kfJB ehsh j? fi; ftu d' s'I
gzi fdB se ;pihnK ns/ cb ski/ ofj ;ed/ jB. fJj
;/Nkohnk ftohvh;L fJe Bt/I g”d/ dh y'i
;b dh r[DtZsk ns/ g?dktko ~ tXkT[D bJh d[fBnk Go
d/ fe;kBK ~ c;b s/ BkJhNq'iB fSVeD dh io{os j?.
c{v n?Iv n?rohebuo nkor/BkJhi/FB d/ nB[;ko ;kb
2011 ftu ;z;ko ftu fe;kBK d[nkok 100 fwbhnB NB s'I
th finkdk BkJhNq'iB fJ;s/wkb ehsh iKdh ;h. T[E/ j[D
fw;”oh :{Bhtof;Nh ftu y'i eosk g”fdnK ftu BkJhNq'iB s/
xZN fBoGosk tZb ezw eo oj/ jB fi; ftu fe;kBK bjH
bkrs ftu ewh nkJ/rh ns/ T[j t?Ffte nkpkdh bJh G'iB
gqdkB eo ;eDr/.
fJ;/ rZb ~ fXnkB ftu oZyfdnK pqKv bkfJc ;kfJzf;}
;?Ino d/ n?w:{ g';N vkeN'ob c?b', coBKvk nwkob B/ fJe
nfij/ g”d/ dh g”d fsnko ehsh j? fi;dh g?dktko bJh
BkJhNq'iB dh finkdk io{os BjhI j[zdh. fJ;dk BK ;/Nkfonk
ftfovh; j?. fi;dk f;ZXk ;zpzX e[dosh o{g Bkb g?dk j'D
tkb/ p?eNhohnk Bkb j[zdk j? fijVk BkJhNq'iB dk pj[s
tXhnk ;o's j?. fJ;~ xkj dh Fq/Dh ftu jh oZfynk iKdk j?.
jkbKfe wZeh, M'Bk ns/ rzB/ fijhnK c;bK (fijVhnK fe G'iB
dk T[sgkdB eodhnK jB) ftu yk; ;zouBktK dk fBowkD
BjhI j[zdk. fJjBK ftu ;zouBktK dk gsk bkT[Dk g/uhdk
wkwbk j' frnk j? fJ;bJh ;/Nkfonk ftohvh; T[j g”d
ftebg j? fi;dh wdd Bkb F'Xeosk fJj gsk bk ;ed/ jB
fe g”d/ ftu ;[Gkfte o{g Bkb BkJhNq'iB ;fEoheoB fe; soQK
j[zdk j?. fJ;d/ bJh F'XeosktK B/ fJ; xkj dh 30 s'I
finkdk ihB'NkfJg iKu ehsh fijVh fe g”fdnK ftu BkJhNq'iB
;fEoheoD ftu wddrko j?. j'o c;bK bJh th F'Xeosk
nfij/ jh fe;/ g”d/ dh y'i eoDr/.
;pih fteq/sktK bJh ;”o T{oik ;zukfbs t?Ifvzr rZvh
o/jVh skik cbK ns/ ;pihnK ~ ;KGD d/ ezw th nkT[Idh j?
feT[Ife nk; gk; d/ tksktoD ns/ skgwkB d/ nB[;ko jh fJj
nzdo dk skgwkB ekfJw oZydh j?. T[gobh s?n d/ Bkb Bkb
o/jVh ftu EZb/ tZb 8 feT{fpe c[ZN gb/Nckow fdZsk j'fJnk
j? fijVk fe ;pihnK ~ ;N'o eoB d/ ezw ftu fbnKdk ik
;edk j?. o/jVh ftu e{fbzr gqGkt bJh vhH;hH c?B} ns/
bkfJN bJh vhH;hH n?bHJhHvh bZrh j'Jh j? fi;~ 100
vpfbT{ gh d/ ;'bo c'N' t'bfNe g?Bb okjhI fpibh fwbdh
j?. fJ; ftu fpibh ~ ;N'o eoB bJh th 7 J/ n?u dk
n?Boih p?Ie fdsk frnk j?. fJ; ftu skgwkB ~ 5-8 fvroh
;?Hrq/v se xZN eoB dh ;[ftXk th j? ns/ nkg/efFs
nkodosk ~ 15-30% se tXkfJnk th ik ;edk j?. fJ;
ftu ;KGhnK rJh ;pihnK dk ozr, pBktN ns/ skirh
finkdk s'I finkdk gzi fdBK se poeoko oZyh ik ;edh j?
fi; Bkb fteq/sktK dh e[b nkwdBh ftu th tkXk j't/rk.
r
c
www.krishijagran.comy/sh ;wkuko
16 n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD nr; 2015s
gkB dh ;[go wkoehN ftu ;pihnK dhnK ehwsK nukBe
tX rJhnK jB. feT[Ife ;pihnK B/ th
wB[Zy dh soQK p'bDk F[o{ eo fdZsk j?.
;pihnK dhnK ehwsK tXD d/ fgZS/
NwkNo, po'ebh ns/ SZbh d/ nzdo'I
nkT[IdhnK nktk}K jB fijVhnK rkjeK
~ nkgD/ tZb fyZu ojhnK jB. fJjh
ekoB j? fe ;pihnK dhnK ehwsK ftu
250% se fJikck j'fJnk j?. yk;
s”o Bkb pZfunK bJh fJj ;pihnK fyZu
dk e/Ido pDhnK j'JhnK jB.
�fJj j?okBh dh jh rZb j? fe id'I s[;hI
;pih wzvh ftu
NwkNo yohdD
ikU ns/ T[;~ jZE
bkT[IfdnK jh s[jk~
j?b' dh nktk} ;[DkJh d/t/ sK s[;hI th
j?okB j'J/ fpBK BjhI oj'r/. fJ;d/ Bkb
jh ;pihnK nkgDh y{ph ns/ skirh d/
pko/ th ikDekoh d/D sK j?okB eoB
tkbh rZb jh j?. ns/ fJj ekoB j? fe
ikgkBh ;pih wkoehN ftu fJjBK fdBhI
rkjeK dh GhV bZrh j'Jh j? ns/
;pihnK dk pzvb yohdD ftu
fdbu;gh b? oj/ jB. p'bd/ NwkNo
s[jkvk fdb fiZs jh b?Dr/. fJjBK
p'bdhnK ;pihnK ~ ikgkB dh jh n?v
J/iz;h Eke' j'v' B/ ftef;s ehsk j?.
wkBth ;goF ns/ ;pihnK d/ phi
skgwkB ftu nzso d/ ekoB fJe nkvhU
;ze/s d/ o{g ftu ezw eodk j?. fJ;/
seBhe ~ fJjBK ;pihnK ftu
fJ;s/wkb ehsk frnk j?. fJj seBhe
fJ; bJh ftef;s ehsh rJh j? fe
rkjeK ~ ;pihnK dh skirh ns/ j'o
feqFh ;zpzfXs ikDekohnK gqkgs j'
;eD. fi;d/ sfjs ;pihnK ~
T[rkfJnk iKdk j?. fJj nktk} j'o
fe;/ dh BjhI ;r'I fJe fe;kB dh j?
fijVk ;pihnK dk T[sgkdB eodk j?.
:{ fNT{p s/ th fJ;dh thvhU t/yh ik
;edh j?. fJ;dk fbze j?L h�p://youtu.be/Q4GdIV8G0dE
j[D ;pihnK th p'bDrhnK
dy iCVkwA krn leI PYslw, kIVy dy AwriQk kgwr
qy phMuc jwx smyN lYxw cwhIdw hY [ qyly nUM mwrn leI
iCVkwA aus vkq kro jdo 50 pRqISq bUitAW iv`c
pUry bx c`uky p`qy JurV murV hoey jwmxI Aqy p`qy
iknwirAW qo pILy pY jwx [nrmyN dI ic`tI m`KI dI
rokQwm leI iCVkwA aus smy surU kro jdo bUty dy
auprly ih`sy iv`c svyr nUM 10 vjy qoN pihlW ies dI
igxqI pRqI p`qy qy 6 jW qo v`D ho jwvy jW jdoN
ivckwrlI CqrI dy 50 pRqISq bUitAW dy p`iqAW qy
Sihd vrgIAW bUMdW hox [cypy (eyiPf) nUM mwrn vwsqy
vI audoN iCVkwA kro jdo ivckwrlI CqrI dy 50%
p`iqAW qy Sihd vrgIAW bMUdW hox [ jdo mIlI b`g dy
b`cy jW bwlg kIVy bUItAW qy idKweI dyx ausy vkq
ies dI rokQWm leI iCkwA kro [ies qoN ielwvw
ikswnW nMU ieh slwh id`qI jWdI hY ik Awpxy KyqW dy
Kwl bMny Aqy rsiqAW qy augy ndInW nUM cMgI qrW nst
kr idE Aqy nweItrojn vwlIAW KwdW dI byloVI
vrqoN nW kro iehnW nukiqAW nUM Apxw ky ikswn
ApxI Psl nUM rs cUx vwilAW kIiVAW qo mukq krky
cMgw JwV pRpq kr skdy hn [
nrmW p`tI iv`c rs cUsx vwly kIiVAW
dI rokQwm krn leI auprwly krn dI loV
rm slwhwkr syvw, biTMfw (pI.ey.XU) dy KyqI
mwihrW Anuswr kIqy srvyKx Anuswr nrmyN
dI Psl qy rs cUsx vwly kIVy Kws krky ic`tI m`KI dw
hmlw vyKx iv`c AwieAw hY pr bhuqy KyqW iv`c ies
dI igxqI AwriQk kgwr dy pYmwny qo Q`ly hY pr iPr
vI iksnW nUM lgwqwr Awpxy Kyqw dw srvyKx krdy
rihxw cwhIdw hY bI.tI kpwh aupr kItnwSk dvweI
ik
www.krishijagran.comy/sh ;wkuko
Pw
18 n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD nr; 2015s
ieb c;bK s/ ehNBkFeK dk xZN s'I xZN fJ;s/wkb
eoB dh e'fFF ehsh ik ojh j? feT[Ife ehNBkFeK d/
gqGkt Bkb eJh fpwkohnK b'eK ~ x/oD bZrhnK jB. nfij/
ftu i/ g?;Nh;kfJv w[es y/sh dh rZb ;kjwD/ nkJ/ sK s[;hI
j?okB j'J/ fpBK BjhI ofj ;ed/ ns/ ;G s'I gfjbk ;tkb
s[jkv/ wB ftu fJjh nkJ/rk fe eh nfijk ;zGt j?< ih jK,
tkokD;h d/ doiB Go fgzvK d/ fe;kBK B/ ;pihnK ftu
ehfVnK d/ pukn bJh fSVekn ehs/ ikD tkb/ ehNBkFeK d/
gq:'r s'I s”pk eo bJh j?. fJj ;zGt j'fJnk Gkosh ;pih
nB[;zXkB gfoFd d/ ftfrnkfBeK dhnK nEZe e'fFFK Bkb
fijBK B/ fJjBK fe;kBK ~ ehNBkFe w[es ;pih g?dk eoe/
b'eK ~ y[nkT[D dh e;w gtkJh j?.
Gkosh ;pih nB[;zXkB ;z;EkB d/ feqFh ftfrnkfBeK B/
g?;Nh;kfJv coh y/sh dh nby irkT[D bJh pBko; d/
fuoJh fgzv, ndbg[ok, G'gkg[o ;fjs doiB Go fgzvK d/
fijV/ fe;kBK ~ ;bkj fdZsh T[E'I d/ fe;kBK B/ g?;Nh;kfJv
w[es ;pih T[rkT[D dh e;w yk bJh. r”osbp j? fe y/sh
fe;kBh ftu fBzw d/ gZfsnK, fBzp'bh ns/ fBzw d/ s/b dk gq:'r
c;b ;[oZfynk bJh gfjbK ehsk iKdk fojk j? gozs{ ehNBkFe
gfjbh tko pDkfJnk frnk j?. g?;Nh;kfJv w[es ;pih g?dk
eoB tkb/ fe;kBK dk wzBDk j? fe ykD tkfbnK ~ uzrh ;/js
d/ Bkb fiE/ ;[nkd dk ckfJdk fwb fojk j? T[E/ ;kvh
nkwdBh ftu th pus j' ojh j? feT[Ife fBzw dk ;s ekch
;;sk j? ns/ gq:'r th nk;kB j?. fe;kBK d/ w[skfpe gfjbK
p?IrB, fGzvh, NwkNo nkfd s/ gqsh J/eV 10 s'I 12 jiko
o[gJ/ dtkJh d/ fSVekn s/ jh you j' iKd/ ;B gozs{ fBzw d/
;s d/ gq:'r Bkb fJ; you ftu th ewh nkJh j?. fBzw dh
cbh Bkb fsnko fJj ehNBkFe fe;kBK bJh bkGekoh
ehfVnK, gokr tkjeK, goihftnK fit/I wX{wZyhnK, wZeVhnK,
pZo ns/ gzShnK bJh fiE/ r?o-B[e;kBdkfJe j? T[E/ B[e;kB
gj[zukT[D tkb/ ehfVnK fit/I- wkj{, cokc[dek nkfd ~ ysw
eoB ftu ekoro j?.
s[;hI fe;kB j' ns/ M'B/, egkj iK e'Jh j'o nBki t/uDk
ukj[zd/ j' sK s[;hI g';N nkfc; ik ;ed/ j' iK g';N
wk;No ~ fJ;dh ypo eo ;ed/ j'. vke ftGkr ibdh jh
fJ; soQK dk gkfJbN gq'rokw bKu eoB dh fsnkoh ftu j?,
fi;d/ ifoJ/ fe;kBK ~ NqK;g'oN s/ fJe g?;k you ehs/ fpBK
jh fJzNoB?N s/ T[sgkd t/uD ftu wdd fwb/rh. g';Nb
fvgkoNw?IN dh :'iBk fgzvK ftu g';N wk;NoK ~ s?Bks eo
fe;kBK d/ T[sgkdK d/ pko/ ikDekoh fJeZmh eoBk ns/
No/vo} bJh fJ; vkN/ ~ nkB bkfJB ngb'v eoBk j? fi;
Bkb T[gG'rsk f;ZX/ fe;kBK d/ T[sgkdK ~ nkB bkfJB yohd
;ed/ jB. fJzfvnB g';N fJ; ftu ftu”b/ dh G{fwek ftu
oj/rh.
T[so gqd/F ns/ s/bzrkBk d/ uhc g';N wk;No iBob
phHthH;[Xkeo B/ df;nk fe vke ftGkr nrb/ e[M jcfsnK
ftu nKXok gqd/F ns/ s/bzrkBk ftu fJj gkfJbN gq'i?eN
bKu eo ;edk j?. fJzvhnB g';N dh fJj gfjb T[jBK
e'fFFK dk fjZ;k j? fi;d/ sfjs g';N nkfc; ns/ T[jBK d/
eowukohnK d/ tZv/ B?Ntoe dk fJ;s/wkb eoB dh e'fFF
ehsh ik ojh j?. Jh-w/b, w'pkfJb c'B, fJz;N?IN u?N n?g;
ns/ n?e;gq?; e'ohno ;otf;} d/ ekoB vke ftGkr dk w[Zy
ezw :kBh fuZmhnK gj[zukT[Dk ngq;zfre j' frnk j?. vke
ftGkr j[D fijV/ y/soK ftu fdbu;gh ftyk fojk j?, T[jBK
ftu'I ckfJB?Ifhnb ;oftf;} ns/ fJzF'o?I; Fkfwb j?. Bkb jh
ftGkr nkgDk oki;t tXkT[D bJh fpiB; d/ j'o Bt/I o;s/
bG fojk j?.
Bt/I g'qi?eN d/ sfjs g';Nwk;No ;wkoN c'B d/ ifoJ/
ckow ew'fvNh} dh c'N' b? e/ t?pkfJN s/ fJ;dh fvN/b
ngb'v eoBr/. fJj t?p;kfJN No/fvzr gb/Nckow dh soQK
ezw eo/rh. fe;kBK bJh fJj ;oft; coh j't/rh id'I fe
fJzvhnk g';N yohddkoK bJh wkw{bh ch; bZr/rh. Bkb jh
fJj Fos th j't/rh fe yohddko fJ; ew'fvNh ~ io{oh
fmekD/ se gj[zukT[D bJh fJzvhnB g';N dh NqK;g'oN ;oft;
dk fJ;s/wkb eo/rh.
fBzw d/ ;s s'I g?;Nh;kfJv coh y/shnZ
j[D nkB bkfJB No/fvzr eoBr/ fe;kB
www.krishijagran.comy/sh ;wkuko
20 n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD nr; 2015s
tgkfoe ikDekoh bJh+91-9350572002 s/ ekb eo' iK
[email protected] s/ Jhw/b eo'
ih n?; e?bN?e; nkfJb
fJziB ftu gkU BthI ikB
ftu T[gbpX fJj g/n e/tb 30 o[gJ/ ehws ftu pkiko ftu
fwbDr/. nfXekohnK B/ fejk j? fe fJj T[sgkd nkgD/
rip ;[nkd ns/ rkjeK s'I ;gFN ;zgoe d/ ekoB o?vh N{
fvqze g/n tor ftu tZyoh gfjukD pBkT[D ftu ekw:kp
j'Dr/.
fJo eokg ;kfJz; B/ fszB ;kb gfjbK ;z:[es oki ftu
c;b ;[oZfynk bJh fszB nbr nbr n?g bKu ehs/ ;B. thv ;g'No, g/;N ;g'oNo, pkfJo gq'veN; w?B{nb BK Bkb bKu ehs/ rJ/ fszB'I n?g T[gG'rsktK ftu ekch b'efgqn j'J/. n?g; dh ;cbsk t/yfdnK ezgBh B/ fJe BtK w'pkfJb n?g bKu ehsk j? fijVk yogstko ns/ ehfVnK dh gSkD eoe/ T[jBK ~ BFN eoB d/ sohe/ dZ;/rk. nzdkik bkfJnk ik fojk j? fe fJj n?g th w'pkfJb T[gG'rsktK ftu ekch b'efgqn oj/rk feT[Ife fJ; fJe n?g Bkb fszB ;wZf;nktK dk fJbki fJe' tkoh j' ikJ/rk.
pkfJo eokg ;kfJz;
B/ bKu ehsk n?g
okT{Iv ng e?I;o w[esL wkB;?IN' B;?IN' B/ nkgD/
okT{Iv ng T[sgkdK
s/ F'X eoB bJh fJe pkjoh ftfrnkfBe db dh ftt;Ek
ehsh j?. e?I;o s/ nB[;zXkB bJh wkou ftu vpfbT{n?uU dh
nzso-okFNoh J/iz;h B/ ;whfynk eod/ j'fJnK dZf;nk fe
yogstko BkFh d/ gqw[Zy xNe e?I;o dk ekoB pDd/ jB.
vpfbT{n?uU d/ nB[;ko eko;hB'i?fBe dk xNe rbkJhc';?N
j? fi;~ ftfrnkfBe s”o s/ bZfGnk frnk ;h.
wkB;?IN' B/ ftFtk; dtkfJnk j? fe yogstko ezNo'b
bJh ezgBh d/ T[sgkd g{oh soQK ;[oZfyns jB ns/ fJjBK ~
pBkT[D ftu g{oh soQK gkodofFsk oZyh rJh j?. ezgBh B/
fJzNoN/e ;kfJzNhfce n?Iv o?r{b/Noh ez;bN?I;h ~
nkJhHJ/HnkoH;h d/ ekoi dh ;whfynk eoB bJh ftfrnkfBeK
dk fJe g?Bb pBkT[D bJh wzi{oh fdsh ;h. fJ; ;g?Ffb;NK
d/ g?Bb ftu w?vheb nc;o, vkeNo e?I;o ;g?Ffb;N ns/
T[j ftnesh fijBK e'b vkeN'ob fvroh j? iK c/o T[j
fijV/ gpfbe j?bE ftu ;g?Ffb;N j'D, jB. ;z:[es oki
ns/ j'o nzso-okFNoh fB:kwe fBekUI B/ fejk j? fe
rbkJhc';?N g{oh soQK ;[oZfyns j? gozs{ vpfbT{n?uU dh
e?I;o nB[;zXkB fJekJh dh fog'oN ftu gkfJnk frnk j? fe
fJ;d/ eJh G?V/ Bshi/ th t/y/ rJ/ jB.
:{vb/- o?vh fvqze
cn?w;hih ezgBh vkpo fbfwN/v nkgD/ ;[gkuB T[sgkdK
bJh b'efgqn pqKv jkiw'bk dk ft;Eko eo o?vh N{ fvqze
g/n d/ Bkb pk}ko ftu T[soh j?. ezgBh B/ dZf;nk fe T[j
jkiw'bk :{vb/ BK Bkb g/n dh BthI bVh pkiko ftu fbnkJ/
jB ns/ rkjeK ~ Gkosh ;[nkd dh g/FeF j't/rh.fJj g/n S/ nbr nbr ;tkdK ftu fwbDr/ fijBK d/
BK th fJ; soQK oZy/ rJ/ jB fe y[d jh rkje fJjBK tZb
fyu/ fpBK BjhI ofjDr/. fJjBK d/ BK jBL nktkok nkw gzBk,
fBzp{ok fFezih, r' r'nk r'nktk, fJek; ibihok, r'bwkb
r'brZgk ns/ eGh ekbk eGh yZNk. YkJh ;” fwHbhH d/ g?e
fJ; n?g dh ;jkfJsk Bkb T[gG'rsktK ~ brGr 100 soQK d/ yogstko, 70 gqeko d/ ehV/ ns/ pkfJo d/ T[sgkdK dh g{oh ikDekoh gqkgs j't/rh. fJ;d/ Bkb jh w'pkfJb T[gG'rsktK ~ gziheoB dh ;[ftXk th fwb/rh fi; Bkb T[jBK ~ pkfJo d/ T[sgkdK dh nkN'w?fNe ngv/N; th gqkgs j' ;eDr/. fJj n?g g{oh soQK coh j't/rk ns/ nkJhHUHn?; T[geoD s/ n?g ;N'o ftu ik e/ vkT{Bb'v eo ;ed/ jK. fJ; n?g dh finkdk ikDekoh bJh efbe eo'L h�p://www.bayercropscience.co.uk/tools‐and‐ser vices/mobile‐app/
n?
wk
pk
www.krishijagran.comਕੰਪਨੀ ;wkuko
22 n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD nr; 2015s
Toll Free No :
T{ n?ro';kfJzf;}, phiK d/ ftek; bJh ezw eoB tkbh
ezgBh d/ s”o s/ ikDh iKdh j?. fJ;B/ jkb jh ftu
ezgBh d/ BK s/ fJe BtK phi pqKv vkT{ ;hv; eB/vk d/ pkiko
ftu eZfYnk j?. fJ;s'I gfjbK vkT{ d/ d' poKv BK jkJhb?Iv
phi ns/ wkJhe'iB phi d/ sfjs nkT[D tkb/ vkT{ phi dk
ftgBD ezgBh B/ pzd eo fdsk j?.
i?c b'J/f;B, wjkgqpzXe, vkT{ ;hv; eB/vk d/ nB[;ko
vkT{ ;hv; Nhw dk T[d/F ;jh ;w/I ftu ;jh irQk s/ ;jh
T[sgkd pBkT[Dk j?. fJjh ekoB j? fe b'eb rkjeK ~
finkdk s'I finkdk y/soh ;wM d/D bJh ezgBh dh ;/b} ns/
n?ro'Bkwh Nhw nkBN'ohU ;fEs ;/IN w?oh d/ nB[;zXkB ns/
R
eo egkj d/ phi bJh wFj{o ezgBh wfje' ibdh jh
ncoheB pkiko ftu d;se d/t/rh. fJ;d/ bJh ezgBh
B/ :'iBk fsnko eo bJh j? fi;d/ sfjs ncoheB pkiko
ftu ;zeo egkj phi dhnK ;kohnK fe;wK ~ bKu ehsk
ikJ/rk. jkbKfe fgSb/ ;kb Btzpo ftu wfje' B/ ncohek dh
;G s'I tZvh phi ng{osh eosk e[NkB ftu 60 ch;dh
fjZ;/dkoh d/ nfXrqfjD dh x'FDk ehsh ;h. ezgBh ibdh jh
;zeo egkj dh fe;w bKu eo/rh. fcbjkb fJ;d/ bJh
N?;fNzr ns/ ftek; dk ezw ub fojk j?. ns/ fJ; ;kb
Btzpo ftu ezgBh ncohek ftu gquko gq;ko F[o{ eo d/t/rh.
tfoFm nB[;zXkB ns/ ftek; nfXekohnK d/ nB[;ko ncohek
ftu egkj dh e'Jh ;zeo fe;w T[gbpX BjhI j?. fJj ekoB
j? fe ezgBh T[E/ ;zeo fe;wK ~ pkiko ftu T[sko/rh. ns/
fJ;dh ;cbsk d/ pknd phNh phiK ~ bKu eo/rh. jkbKfe
fJ;d/ bJh nbr fB:kwe wzi{oh dh io{os j? fi;d/ bJh d'
fszB ;kb dk ;wK bZr/rk. fizpkpt/ ftu nkXko j'D eoe/
pkeh ncoheh d/F fit/I wbkth, szikBhnk, e/fBnk ns/
ikwfpnk ftu th g?o g;koD bJh ezgBh g{oh soQK fsnko j?.
wfje' ncoheB pkiko ftu
nki ns/ pzdr'Gh T[sgkdeK bJh ji/ok ezgBh B/ Bt/I
n?g dh F[o{nks ;kb 2014 ftu ehsh ;h. fJ;/ eqw ~
nZr/ tXkT[IfdnK ezgBh NwkNo dh c;b bJh th fJe BtK
n?g ibdh bKu eoB ik ojh j? fijVk fe NwkNo T[sgkdeK
~ NwkNo ftu j'D tkbhnK fpwkohnK ns/ T[jBK d/ fJbki
dh ikDekoh d/t/rk.
r”osbp j? fe ji/ok B/ fgnk} ns/ pzdr'Gh T[sgkdeK
bJh fJj d't/I n?g pDkJ/ ;B. fi; Bkb T[jBK dh c;b s'I
uzrh g?dktko j' ;e/, fe;kBK ~ e'Jh B[e;kB Bk j't/. fJjBK
n?g; ftu cc[zd p?eNhfonk s'I j'D tkbhnK fpwkohnK, gZfsnK
ftu ehV/ brDk, GzvkoD ns/ ftFkD{ ifBs o'r, ;{so feqwh
ehN ns/ r?o goihth ftekoK s'I j'D tkbhnK fpwkohnK dh
c'N':[es ;zg{oB ikDekoh Fkfwb j?. fijBK Bkb fe;kBK ~
c;b ;[oZfynk d/ sohfenK dh ikDekoh gqkgs j[zdh j?.
ji/ok T[sgkdeK ~ ;G s'I T[sw ;/tk d/D ftu ftFtk;
oZydh j?. p/Fe ;G s'I tXhnk fe;wK ns/ T[u r[DtZsk d/
phi j'D gozs{ ehN ns/ fpwkoh jw/FK jh c;b bJh ysok
wzBh iKdh j?. ji/ok d[nkok n?g bKu eoB Bkb T[sgkdeK ~
;u/s ofjD, nfB:wsk ~ gSkBD ns/ c;b ;[oZfynk bJh
T[fus edw u[ZeD ftu wdd fwb/rh. fJe tko n?g
vkT{Bb'v eoB s/ fJj y[d jh ngv/N j' iKdh j?. fJ; n?g
dh ykf;ns fJj j? fe fpBk fJzNoB?N d/ th fJj n?g ezw
eodh j?. brGr 2500 s'I finkdk fe;kB fJ; n?g ~
vkT{Bb'v eo u[e/ jB. T[whd ehsh ik ojh j? fe NwkNo dh
c;b ;[oZfynk bJh th n?g ~ ;cbsk fwb/rh.
ftek; Nhw d/ Bkb fwbe/ ezw eo/rh.
vkT{ n?ro';kfJzf;} ezgBh B/ vkT{ phi ~ eB/vk ftu
rkjeK d/ ftu ps”o poKv ;Ekfgs eoB dk g{ot-nB[wkB
bkfJnk j?. fJ; Bkb ezgBh ~ fXnkB e/Idfos eo ;wZf;nk
dk jZb eZYD bJh fJe ftFkb g'oNc'bhU dh g/FeF eoB
ftu wdd fwb/rh. ezgBh dkB/ ns/ ;kJhb/i bJh wZeJh,
;'fJnkphB, p;zs ftu T[rkJ/ ikD tkb/ nBki Fod ns/
nbck nbck phi t/udh j?.
f i n k d k i k D e k o h b J h ; z g o e e o ' - www.dowagro.com/en‐ca/canada
www.krishijagran.comਕੰਪਨੀ ;wkuko
vkT{ ;hv; j[D eB/vk ftu
tB w'o n?g
;z
fg
vk
24 n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD nr; 2015s
vkT{ d/ fszB n?ohb?e; n?efNt T[sgkd
v d/ w”;w ftu T[sgkdeK d/ ;kjwD/ u”VhnK gZshnK tkb/ yogstkoK dk jwbk ;G s'I tZvh ;wZf;nk j[zdh j? fi;d/
ekoB c;b ~ ekch B[e;kB gj[zudk j?. fJ;/ rZb ~ fXnkB
ftu oZyfdnK vkT{ n?ro' ;kfJzf;} B/ n?ohb?e; n?efNt BK d/
yogstko ezNo'b bJh joph;kfJv pDkfJnk j?. fijVk
u”VhnK gZshnK d/ yogstkoK ~ ezNo'b eoB d/ ekfpb j?.
fJj joph;kfJv nrb/ ;kb tgkfoe s”o s/ pkiko ftu
fwb/rk. n?b?e; fBe'b} wkoehfNzr w?B/io, ;hohnb
joph;kfJv B/ ikDekoh fdZsh fe fJ;d/ fszB ckfJd/ jB.
gfjbk fJj j? fe fJj yogstkoK d/ ezNo'b ftu nfjw
G{fwek fBGkJ/rk. d{ik pdbd/ w”;w ftu th fJj ehfVnK s'I
c;b ~ j'D tkb/ B[e;kB s'I pukJ/rk. ns/ shik T[u r[DtZsk
tkbhnK c;bK dh g{oh soQK ;[oZfynk eo/rk.�
tgkfoe s”o s/ eB/vk ns/ uhB d/ pkikoK ftu n?ohb?e;
n?efNt ekch ;cb fojk j?. j[D fJ;~ T[so ns/ g{oth
T[so d/FK d/ pkikoK ftu fbnkT[D dk ftuko ezgBh pDk ojh
j?. fJ;dh yk; rZb fJj j? fe fJj ;zB, fpS{, uNoh wNoh
ns/ riok fij/ ysoBke ns/ gqsho'Xh yogstkoK ~ BFN
eoB ftu n;oekoe j?. vkT{ toswkB ftu n?ohb?e; poKv
d/ nzsors fszB Bt/I T[sgkd pBkT[D dh fsnkoh eo fojk
j?. fijVk j'o ;wZroh d/ Bkb fwbk e/ gqsho'Xe skes
tXkT[D ftu wdd eoDr/. nrb/ ;kb pkiko ftu
n?ohb/e; ns/ cb{oke;hgkfJe dk fwFfos T[sgkdB ihHn?c
2819 fijVk fe f;oc p;zs ns/ ;od d/ w”;w ftu jh
nBki ftu ehfVnK d/ ezNo'b bJh fJ;s/wkb ehsk ik
;e/rk. 2017 ftu ihHn?c 2644 jh bKu ehsk ikJ/rk
fijVk fe n?ohb?e; ns / cbo{ k;b[ w dk fwFoD jt' r/ k. fJ;dk
fJ;sw/ kb gsMV ns / p;sz dt' K w;” wK ftu ehsk ik ;er/ k.
mz
www.krishijagran.comਕੰਪਨੀ ;wkuko
oZfyns y/sh d/ y/so ftu ezw eo oj/ rkot/no tkb
o'g; fbH ezgBh fJe BtK gq'veN b? e/ nkJh j? fi;dk
BK T[VkB oZfynk frnk j?. ibdh jh fJj gq'i?eN jfonkDk d/
fGtkBh fib/ ftu F[o{ ehsk ikJ/rk. T[VkB d/ ifoJ/ fe;kBK ~
fJe wzu okjhI ikro[e eoe/ T[jBK ~ ;[oZfyns y/sh pko/ g{oh
ikDekoh fdZsh ikJ/rh.
ezgBh d/ ;jkfJe gqpzXe, n?roh fpiB; BkoE, w'jZwd
w'nZiw B/ gq'veN d/ pko/ ikDekoh fdZsh fe T[VkB gq'i?eN dk
;cb feqnkBtfjB wjkokFNo d/ nfjwdBro ns/ Bkf;e
ftu ehsk ik fojk j?. fJ; wzu okjhI fe;kBK ~ ;[oZfyns
y/sh pko/ ikro[e ehsk ik fojk j?. T[jBK B/ df;nk fe
nfjwdBro ns/ Bkf;e ftu gqrshFhb fe;kBK dh ;zfynk
finkdk j?. ;[oZfyns y/sh d/ pko/ ftu wjkokFNo d/ fe;kBK
~ ikDekoh j?. fJjh ekoB j? fe ;kv/ gq'i?eN T[VkB Bkb
i[VD d/ pknd T[E'I d/ pj[s ;ko/ fe;kB ;[oZfyns y/sh s'I
finkdk bkG ewkT[D bZr/ jB. nfjwdBro ftu j[D se
320 fgzvK s'I gqshfBXhnK d/ wkfXnw okjhI 1600 fe;kB i[V
u[e/ jB. fJ;d/ Bkb jh Bkf;e ftu'I 232 fgzvK ftu'I
gqshfBXhnK dh u'D ehsh ik u[eh j?. fe;kBK d[nkok fJ;
wkfXnw Bkb y/sh ~ BtK nk:kw d/Dk jh ;kv/ bJh pj[s
tZvh T[gbpXh j?.
T[jBK B/ fejk fe feT[Ife fe;kBK e'b ;[oZfyns y/sh
gqsh ikro[esk dh ewh j? fJ;bJh T[jBK dhnK io{osK ~
;wMfdnK j'fJnK fJ; gq'i?eN ~ ;G s'I gfjbK jfonkDk d/
fGtkBh s'I F[o{ ehsk ik fojk j?. T[jBK B/ fJ; gfo:'iBk dh
vhN/b ftu ikDekoh fdsh fe jo d' s'I fszB yzvK s'I fJe
;/b} nc;o fB:[es ehsk ikJ/rk ns/ jo fgzv ftu'I
gqshfBXhnK dh th u'D ehsh ikJ/rh fi; Bkb fe T[; yzv
Bkb ;zpzfXs jo fgzv ~ fJ; Bkb i'fVnk ik ;e/. fe;kBK
bJh ;w/I ;w/I s/ ikro[esk gq'rokw iK fe;kB r'FmhnK
nk:'fis ehshnK ikDrhnK fi; Bkb T[jBK ~ y/sh ;zpzXh
ikDekoh fdsh ik ;e/. fJ;d/ bJh th gqshfBXh fB:[es ehs/
rJ/ jB. Bkb jh u[D/ j'J/ fe;kBK ~ d{ihnK irQK s/ ;?o
eokJh ikJ/rh sKfe T[j gqrshFhb fe;kBK ~ fwb ;eD ns/
gq/fos j' e/ uzrk bkG ewk ;eD. fJ; gqki?eN Bkb i[VD
bJh ezgBh d/ ;jkfJe gqpzXe, n/roh fpiB;, BkoE, w[jzwd
w'nZiw Bkb w'pkfJb Bzpo 09582198368 s/ ;zgoe ehsk
ik ;edk j?.
gq'i?eN T[VkB;[oZfyns y/sh bJh fJe BtK nk:kw
;[
26 n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD nr; 2015s
j ypo fe;kB GkJhnK bJh pj[s y[Fh tkbh
j? fijV/ }fjo d/ n;o eoe/ }fjohnK
iwhBk j'D s'I d[yh jB. jho' pkfJU;kfJz; B/ fJe
nfijh dtkJh dh y'i ehsh j? fijVh ehNBkFeK
Bkb }fjohbh j' u[eh iwhB dk feodko pdb e/
T[; ~ i?fte iwhB ftu pdb d/t/rh.
;jkoBg[o d/ B/V/ rzr'j d/ fJe fe;kB fgsk
g[Zso B/ fJ; dtkJh dk fSVekn fJe J/eV iwhB
s/ ehsk ns/ T[E/ r'Gh ns/ fFwbk fwou phi
fdZsh. Bshi/ nkT[D s/ phi pBkT[D tkbh ezgBh th
www.krishijagran.comਕੰਪਨੀ ;wkuko
jho' pkfJU;kfJz; B/ ehsk ewkb pDkJh ohukoi/pb nzfwqs feNj?okB ofj rJh fe J/B/ row fJbke/ ftu tZv/ ;kfJ} dh c[br'Gh fijVh
fe fFwbk, d/jokd{B nkfd ftu j[zdh j?, fet/I j' rJh. fFwbk fwou dh
c;b B/ th ;G ~ j?okB eo fdZsk. ;bhw wfbe B/ dZf;nk fe fJj
r'Gh d/jokd{B dh wzvh ftu 35 o[gJ/ feb' d/ fj;kp Bkb fteh j?. fJe
J/eV ftu brGr fszB bZy dh g?dktko B/ T[jBK dh pZb/ pZb/ eok fdZsh
j?.
;ocok} B/ dZf;nk fe T[jBK B/ jho' pkfJUN?e ezgBh d/ n?wHvhH
okiht f;zx u”jkB d/ Go';/ s/ ezgBh dh ohukoi nzfwqs feN dk
fJ;s/wkb eoe/ fJe ftu r'Gh ns/ d{i/ ftu fFwbk fwou dh c;b
bkJh. nzdki/ d/ w[skfpe r'Gh fszB s'I ;kY/ fszB bZy d/ e/ ikJ/rh ns/
fFwbk fwou s'I ;kY/ uko bZy dh T[whd j?. T[jBK B/ df;nk fe
ohukoi nzfwqs feN fJe tko jh fJ;s/wkb eoB dh io{os j[zdh j?.
fJ; ftu fdZs/ rJ/ sZs iwhB dh T[sgkdB Fesh tXkT[Id/ jB, }whB
ftu fwso ehN g?dk eod/ jB ns/ o;kfJDK Bkb g?dk j'J/ }fjo ~
ysw eod/ jB. fJj nzfwqs feN gzikp d/ ibzXo Ffjo ftu fwbdh j?.
tX/o/ ikDekoh bJh 98104 55509 s/ ;zgoe ehsk ik ;edk j?.
fJ
fJo eokg ;kfJz; B/ phiK dh ;[oZfynk eoB ns/
fpwkoh dk fJbki eoB bJh BthI gZXsh fJb/t'
(ILeVO) bKu ehsh j?. yk; s”o Bkb ;'fJnkphB dh c;b
ns/ ;'fJnk phi ~ cc{zd s'I pukT[D bJh fJj fJe Bk:kp
sohek j? fijVk phiK ~ ;VB, ;vB v?E f;zvo'w noEks
phiK ~ nukBe w”s j' ikD s'I pukT[Idk j?. ;kb 2014 ftu
;'fJnkphB dh c;b ~ B[e;kB gj[zukT[D tkbk fJj f;zvo'w
d{ik gqw[Zy ekoB ;h fi;d/ Bshi/ ysoBke ;B ns/ fJ; ;kb
th fJj ;'fJnkphB dh c;b ~ B[e;kB gjz[uk ;edk j?.
phiK dk T[guko fJb/t' BkbfJ;bJh pkfJo eokg ;kfJz; B/ T[guko dh BthI ftXh fJb/t'
fBofws ehsh.
nkJhHUHvpfbT{HJ/ ;N/N :{Bhtof;Nh ftu j'Jh y'i ftu
fJb/t' dk eJh wkBdzvK s/ gohyD ehsk ns/ gkfJnk fe fJj
gZXsh fpwkoh Bkb bVD bJh ;G s'I finkdk T[g:[es j?.
finkdkso ;'fJnkphB d/ phi s/ cc{zdhBkFe dk fSVekn
gfjbK jh eo fdsk iKdk j? gozs{ n?;HvhHn?; Bkb bVD bJh
fJj gZXsh ;ko/ T[gG'rsktK bJh BjhI j?.
pk
28 n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD nr; 2015s
60$9, sh;oh wzfIb, :{;| ;okfJ wkoehN, BIdhe rqhB gkoe w?No' ;N/PB, BthA fdZbh^110016
N?bh|'B L 011^26511845, 26517923, 45503170, 09953756433, 09891263263
Jh^w/b L [email protected], [email protected], www.krishijagran.com
u?~e$vhHvhH, n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD d/ BK fdZbh ftu e?P j'Dk ukjhdk j?, wBhnkovo BthA fdZbh nkf|; ’u G/fink ikJ/
feqPh ikroD w?ApofPg o/N;kb ekghnK� ehws� S'N��� G[rskB
1 12 420 40 380
2 24 840 140 700
3 36 1260 260 1000
5 60 2100 600 1500
gqEe, n?efNt, T{oik nD{
gF{nK bJh wbNhgog} chv ;gbhw?IN
100% e[dosh ;o'sL w?vh;Bb g”d/
(pkfJUFhok)
R
}fjohb/ gdkoEK s'I w[es
Jhe'r'bv pkfJU efFok d/ ckfJd/L
d[ZX dh g?dktkotXkT[Idk j? (v/Y feb' s'I d' feZb' fJefdBftufJerK dh)
d[ZX dkc?NtXkT[Idk j? (3H3 s'I 3H8 iK 3H8 s'I 4H3)
gF{ dh ;/jsdk g{oB o{g ftuftek;
gF{ ~ B?u{objhN ;kfJebgqkgseoBftuwddrko
B?u{obvhtkowo, n?INhj?bfwBfEe (g/N d/ ehV/)
n'or?fBefwbego'veFBtZbgfjbkedw
fJwg'oNo}, J/izN; ns/
fv;NohfpT{NoK ~
;Zdk fdZsk iKdk j?.
fJj ;ko/ gF{nK dk Gko tXkT[Idk j? (pZeoh, ;{no, G/v ns/ wZMK s'I finkdk wk; gqkgsh bJh)
NkT{NtkfJ} vhbofFg bJh ;zgoe eo'L
d[ZX dh p/jso g?dktko
p/jso ;/js
o' w'N'ekog B/ phn?;Jh-0H53% pkiko ftu r[nku
ojh fjZ;/dkoh jkf;b eoB bJh BthI pkfJe g?IFB go'
~ bKu eoB d/ pknd j[D BthI gqhwhnw w'No;kfJeb dk
BtK ;z;eoD n?e;Nqhw ;g'oN; bKu ehsk j?. fJ;dh F'no{w
ehws 72H725 o[gJ/ oZyh rJh j?.
fJ; ftu 149H2 ;h;h J/noe{bv, 4 ;Nq'e f;zr
f;bzvo fJziB, n?e;Nqhw ;g'oN; finkdk fpibh T[sgkdB
15H6phn?ugh_8500 RPM ns/ nfXesw Nkoe 13H5
n?Bn?w_7000RPM g?dk eo 60 feHwhH_xzN/ dh d{oh 4H7
;?ezv ftu g{oh eo b?Idk j?. n?e;Nqhw ;g'oN; ftu j?Ivb?g
bZrk j'fJnk j? fi; ftu n?bJhvh gkfJbN b?g d/ Bkb
ftzeo} th fdZs/ rJ/ jB. fJj pkfJe gzi ozrK ftu fwbdh
j?- g?Ieo pb?e, ckfJnoh o?v, wofeT{foe f;bto, pb?e o?v
ns/ gkfJo' n”o/Ii. ukbe dh ;cbsk bJh pkfJe ftu
fNT{pb?; NkfJo br/ j'J/ jB. u”V/ NkfJo eoe/ Xoksb s/
fJ;dh geV uzrh pDh ofjzdh j?. i{B wjhB/ ftu jh ezgBh B/
100 ;h;h g?IFB go' bKu ehsh ;h fi;dh ehws 47,850
o[gJ/ j?. fJj pkfJo pj[s ;NkfJfbF j? fi; ftu eJh Bt/I
chuo} jB. 244 n?wn?w cozN fv;e po/e;, gkto
;NkoN, cozv ;kfJv ekT{b, fBT{ N?b bkfJN, fvihNb
n?Bkb'r ekwp' whNo d/ Bkb fJj pkfJe 8 ozrK- pb?e
;g'No; o?v, pb?e j?th ro/n, pb?e cok;N pfbT{, ;g'oN;
o?v, c'o; f;bto, pqKi :?b', w?N pokT{B ns/ w?fi;fNe
tkfJN ftu T[gbpX j?.
w[Zb tofXs T[sgkdK bJh ekoiFhbL vh;hn?w Fqh okw
shpkVh ~ d/F dh ohV dh jZvh
fejk ikdk j? feT[Ife Gkosh noE
ftt;Ek y/shpkVh s/ jh nkXkfos j?.
Gkos ftu 80% iBsk fgzvK ftu
ofjzdh j? ns/ fJjBK b'eK ~ o'irko
dtkT[Dk jh nZi dh ;G s'I tZvh io{os
j?. fJ; f;bf;b/ ftu feqFh ;wki bJh
vh;hn?w Fqh okw B/ gqshpZXsk ikfjo
ehsh j? fe ns/ fe;kBK ~ nkgD/
T[sgkdK ns/ ;/tktK okjhI wip{sh gqdkB
ehsh j?.
INVESTMENT OPPORTUNITIES IN • Education • Farm Land • Media • Organic Agriculture • Commodities
For Details: 09654193353
"A call can change your life"
vh;hn?w Fqh okw d/ e'b fJe nbr fJekJh j? fi;dk BK Fqhokw ckow ;fbT{FB} j?. fJj fJekJh g{oh soQK fe;kBK bJh ezw eodh j?. fJ;dk ekoiGko Fqh ;'tB ueotosh ~ ;”Ifgnk frnk j? fijV/ ezgBh ftu ps”o fpiB; j?v ns/ ekoiekoh fBd/Fe ezw eo oj/ jB. T[jBK dh d/yo/y ftu eJh Bt/I T[sgkd bKu ehs/ rJ/ jB ns/ fJjBK ftu'I eJh T[sgkd nZi y/shpkVh y/so ftu tZv/ poKv pD u[e/ jB. Fqh ueotosh wkoehfNzr ftu ftFtk; oZyd/ jB ns/ T[j rkjeK d/ B/V/ gj[zuD ns/ T[jBK dhnK io{osK ikBD dh jo ;zGt e'fFF eod/ jB. fJjBK B/ fJzNoB?FBb c'ow ftu :{BheB?; nkc fJzvhnk} o{nob wkoehN ftF/ s/ g/go th gq;s[s ehsk j?. fJjBK d/ BK eJh gpbhe/FB} th jB.
fgSb/ uko dFeK s'I fJj vth}B nkgD/ w[Zb tofXs T[sgkdK okjhI fe;kBK
bJh ezw eo fojk j?. Fqhokw poKv ftFtk;, Go';/wzd ns/ r[DtZsk dk gqshe j?. phiK s'I b? e/ c;b ;[oZfynk bJh o;kfJD g'FD ns/ T[sgkdB tXkT[D d/ Bkb jh Fqh okw ro[g B/ Gkosh y/shpkVh d/ y/so ftu nkgDk fJe w[ekw pDkfJnk j?. feqFh ikroD dh Nhw B/ Fqh ueotosh Bkb rZbpks ehsh ns/ fJ; ezw ftu T[jBK dk ;kE d/D bJh nkgDk jZE nZr/ tXkfJnk. Fqh okw ;w{j B/ fBoXkfos ehsk j? fe T[j y[d jh fe;kB ;w[dkJ/ dh ;/tk eoBr/. Fqh ueotosh fJj ;'ud/ jB fe fJeZm/ p?m e/ T[jBK y/soK ftu ezw ehsk ik ;edk j? fiE/ ;uw[u w[Zb tofXs T[sgkdK bJh ezw eoB dh io{os j?.
jho' dh BthI w'No;kfJeb
y/
jh
www.krishijagran.comਕੰਪਨੀ ;wkuko
30 n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD nr; 2015s
m';, nkeoFe, fJe ;wkB,nobh_ikd{ s/i dh fJjh gfjukDm';, nkeoFe, fJe ;wkB,nobh_ikd{ s/i dh fJjh gfjukD
SOMANI KANAK SEEDZ PVT LTDC-91/7, SECOND FLOOR, WAZIRPUR INDUSTRIAL AREA , NEW DELHI - 110 052
Ph- 011 47503925, 011 47505228
Fh :zso pBkT[D tkbh fJe tZvh ezgBh ;hn?Bn?u
fJzv;Nqhnb B/ gzikj ;kb g{o/ eo bJ/ jB fJ;dh
;kbfrok jkb jh ftu B/pok;ek ftu wBkJh rJh. :{Hn?B dh
fJ; ezgBh dk goKv dhg ;fEs ;z:zso y/shpkVh y/so ftu whb
dk gZEo ;kfps j'fJnk j?. fJj ezgBh fgSb/ 50 ;kbK s'I
;cbskg{ote ezw eodh nk ojh j?. B/pok;ek ;fEs roKv
dthgh ezgBh fgSb/ gzi dFeK s'I feqFh T[geoDK d/ ftfBowkD
dk ezw eo ojh j?.
;hn?Bn?u dk fJj ;z:zso ;hn?Bn?u fJzv;Nohnb e/;
nkJhn?u ns/ fBT{ jkb?Iv n?rohebuo poKvK ~ i'VD bJh
;t?-ukfbs ns/ fe;/ pkjoh wdd Bkb ubkJ/ ikD tkb/
ftzvo'noo} d/ o{g ftu xkj eZND tkbh wFhB, rmVh u[ZeD
tkb/ T[geoD nkfd pDkT[Idh j?. ;hn?Bn?u fJzv;Nohnb w'No
tkjB ro/v Jh-e'N g/IN gqDkbh, b/}o e'FhektK, o'p'fNe t?bvo
ns/ tkfJob?; N?;fNzr gqDkbh ftu wdd eoB bJh nkX[fBe
wko{sh ;[i{eh B/ bKu ehsh n?;-eok;
seBhe dk fJ;s/wkb eodh j?. e/; nkJhn?u 140 ;hoh}, e/;
nkJhn?u 240 ;hoh} ns/ fBT{ jkb?Iv n?rohebuo ;hnko
NftB o'No ;hoh} fij/ fwFfos jkot?;No wkvb pBkT[D ftu
fJj ;z:zso nfjw G{fwek fBGkT[Idk j?. nw{wB 35% se
fJ;d/ T[sgkd 40 d/FK ftu fBo:ks ehs/ iKd/ jB. fJ; ezgBh
dk roKv nkJhb?Iv ;fEs ;z:zso ;hn?Bn?u fJzv;Nqhnb dhnK
12 fJekfJnK ftu'I fJe wjZstg{oB ;z:zso j? fi; ftu'I 13
nB[;zXkB ns/ ftek; e/Ido Fkfwb jB. T[sgkd fv}kfJB,
fBowkD dh w/}pkBh ns/ fJe jh irQk s/ ;G dk gohyD
;hn?Bn?u fJzv;NqhnB T[sfeqFNk d/ Bkb nZs nkX[fBe e/IdoK s/
fJeZfmnK eo fojk j?. fJj ;z:zso ;hn?Bn?u fJzv;Nqhnb e/;
nkJhn?u ns/ fBT{ jkb?Iv n?rohebuo} pqKv bJh ;t?-ukfbs
ns/ pkjoh dpkn Bkb ubD tkb/ ftzvo'no}, xkj eZND tkb/
ns/ rZmVh u[eD tkbhnK wFhBK dk ftu fBowkD eodh j?.
y Fq/Dh ftu nkgDh w”i{drh wip{s eoB bJh jkb jh ftu wko{sh ;[}{eh fJzvhnk B/ S'Nk
fijk :sB eofdnK n?;-eok; BK dh rZvh bKu ehsh j?. fJ;dh n?e; F'no{w ehws 8H34 bZy o[gJ/ j?.
fJj rZvh 4H30 whNo bzph, 1H765 whNo u”Vh, 1H59 whNo T[Zuh ns/ 2H6 whNo d/ thjbp/; d/ Bkb Gkosh pkiko ftu T[skoh rJh j?. nkgD/ :{oghnB toiB dh soQK jh n?;-eok; ftu v[nb eo'w rfob ngcozN, 16 fJzu d/ N'Iv vkT{B NkfJo jB. rZvh d/ v?F p'ov fv}kfJB ftu e[M S'N/ w'N/ pdbkn ehs/ rJ/ jB fijV/ :{oghnB n?;-eok; s'I gqGkfts jB. fgSb/ uko ;kbK ftu ezgBh ns/ ;gbkfJo} eko ~ j'o f}nkdk fdZb fyuthI ns/ gqGkth pBkT[D bJh j[D se 600 eo'V o[gJ/ you eo u[e/ jB.
ezgBh d/ n?wn?;nkJh d/ gqpzX fBd/Fe ns/ ;hJhU e/fBuh nk:[ektk B/ fejk fe Gkos ftu e[M nfij/ rkje jB fijV/ nkgD/ tkjB ftu wip{sh, nkokw, BtKgB ns/ gqdoFB ukj[zd/ jB ns/ n?;-eok; eko rkjeK dh fJj ;koh wzr g{oh eoB ftu ekw:kp oj/rh. n?;-eok; gfjbk nfijk wkvb j? fijVk nkgD/ Bt/I pqKv B?e;k d[nkok wkoehN ftu t/funk ik fojk j?. fJ; ;kb d/ nzs se ezgBh B?e;k d/ nzsors 100 j'o nkT{Nb?N y'bD dh :'iBk fsnko eo ojh j?. wko{sh fJe fBo-fttkd ezgBh j? fijVh Gkos d/ rqkwhB pkiko ~ b[GkT[D bJh nkgDh nkeowe oDBhsh ngBk e/ d/F dh S'Nh eko pBkT[D tkbh ;G s'I tZvh ezgBh pD rJh j?.
ezdo d/ phiK dk fJbki j[D f;zi/Nk dk tkJhpq?I; eo/rk. jkb jh ftu f;zi/Nk B/ fJe BtK phi
T[guko cc{zdhBkFe pDkfJnk j? fi; dk tkJhpq?I; oZfynk frnk j?. jkbKfe tksktoD ;zGkb J/iz;h B/ th fJ; ~ gzihfeqs eo fbnk j?.
� tkJhpq?I; iVK dh ;/js dh nB[e{b ns/ u[ezdo ftu ;G s'I gqufbs o'r okJhi'eN'fBnk s'I j'D tkb/ yso/ d/ fybkc T[fus ;[oZfynk d/D ns/ T[gi eg?f;Nh ~ tXkT[D ftu wdd eodk j?. tkJhpq?I; ftu ;G
s'I ;feqn sZs ;/vke;/B j? fijVk fe ;e;hB?N vhjkJhvo'fiB?; fJzjhfpNo Fq/Dh dk cc{zdBkFh j?. fJjh sZs u[ezdo d/ phiK ~ okJhi'eN'Bhnk d/ gqe'g s'I pukT[Idk j? fijVk fe g”d/ dhnK iVK ~ gqGkfts eodk j?. fJ; ftu J/ ih 2- 2 ns/ J/ ih 4 w”i{d j?. fJj cc{zdBkFh ;feqn :'fre phi ns/ iV gqDkbh d/ nk; gk; ;[oZfynk x/ok pDkT[Idk j? ns/ phi ~ ;[oZfyns oZydk j?. fJj iVK d[nkok nt;'fFs eo fbnk iKdk j? ns/ fco g”fdnK ~ ;EKBKsfos eo g”fdnK ~ ;zeowD s'I pukT[Idk j?. fJj ;t;E, wip{s iVK ns/ gZshnK dh ;[oZfynk ns/ iVK dh nzdobh ns/ pkjoh ;[oZfynk ;[fBFfus eodk j?. f;zi/Nk dk fJj BtK cc{zdBkFh r[DtZsk ftu ;G s'I tXhnk T[sgkd j? fijVk g”fdnK dh ;[oZfynk ftu nfjw G[fwek fBGkJ/rk. fJj fwZNh ftu g'FD dh ewh d{o eoB d/ Bkb g”fdnK d/ tkX/ ftu th wddrko j?.
;hn?Bn?u fJzv;Nqhnb j'fJnk gzikj dk
f;zi/Nk tkJhpq?I; Bkb u[ezdo dk fJbki
www.krishijagran.comਕੰਪਨੀ ;wkuko
feq
w[Z
u[
32 n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD nr; 2015s
;N n?ro'e?w gqkH fbH Gkos ftu n?ro'e?wheb T[sgkd
ns/ seBheK ~ pBkT[D tkbh wzBh gqwzBh fBowksk ezgBh
j?. nkofEe dpkn, ;ys w[ekpbk ns/ tXdh ftfB:kwe ns/
r[DtZsk d/ T[gknK ~ fXnkB ftu oZyfdnK p?;N n?ro'e?w
fJjBK ;ko/ fpzd{nK ~ u[B”sh wzBd/ j'J/ T[sw gqdoFB eo
ojh j?.
jkb jh ftu feqFh ikroD Nhw B/ p?;N n?ro'e?w gqkH
fbH d/ fteoh ns/ wkoehfNzr ftGkr d/ T[g-nfXneF Fqh
;[fozdo wZN{ Bkb ezgBh d/ gqdoFB ns/ Gkos ftu n?ro'
e?wheb T[d:'r dh toswkB ;fEsh d/ pko/ uouk ehsh. Fqh
wZN{ ~ fJ; T[drw ftu 29 ;kbK dk si[opk j?. Fqh wZN{ B/
nkgD/ e?ohno dh F[o{nks 1986 ftu fjzd[;skB bhto fbH
s'I ehsh. T[;d/ pknd T[jBK B/ xkovk e?wheb ezgBh ftu
17 ;kb se ezw ehsk. fJ;d/ fJbktk T[jBK B/ :{HghHn?b 5
;kb, Gkos fJB;?eNh;kfJv- 2 ;kb ns/ NkNk e?wheb}
ftu 6 wjhB/ fij/ eJh Bkwh ;z;kXBK ftu th ezw eoB dk
uzrk siopk fojk j?. Fqh wZN{ Bkb rZbpks d/ e[M w[Zy nzF
j/m fby/ jBL
;G s'I gfjbK n;hI s[jk~ fJ; w[ekw se gj[zuD bJh Y/o
;koh tXkJh fdzd/ jK ns/ s[jkv/ J/B/ bzp/ siop/ ~ ;bkw
eod/ jK. eh s[;hI ;kv/ Bkb nkgD/ siop/ ~ ;KMk eod/ j'J/
dZ;'r/ fe s[jkvh ezgBh fejV/ y/soK ftu ezw eodh j?<
n;hI c;b ;[oZfynk d/ Bkb Gkosh fe;kBK dh wdd
eod/ jK fi; Bkb fe T[jBK ~ xZN B[e;kB ns/ c;b dh
uzrh T[gi gqkgs j't/. ;kvk fXnkB feqFh d/ feZs/ ftu ;t;E
ihftek, fNekT{ ftek; ns/ ndftsn ;zGktBktK dh y'i
eoBk j?. jw/FK jh n;hI tksktoD dh ;zt/dBFhbsk ns/
N?eBkb'ih ftu nro fuzsB eo wBB eod/ j'fJnK pkiko
ftu nkT[D tkb/ pdbkn ~ rqfjD eod/ jK. n;hI t?Ffte
n?ro' e?wheb pkiko d/ nB[o{g nkgD/ s/ih ns/ buhb/gB
Bkb ezw eoB d/ sohe/ s/ wkB wfj;{; eod/ jK. ;kvh ezgBh
Bt-nkuko ns/ ftek; d/ nkXko s/ fgSb/ 60 ;kbK s'I ezw
eo ojh j?. n;hI c;b ;[oZfynk T[sgkd fi; ftu tZvh
wksok ftu ehNBkFe, yogstko ezNo'bo, g”Fe sZs, cc{zd
BkFe nkfd ftu tfXnk T[sgkde jK. ;kvh ezgBh tZvh
wksok ftu c;b ~ pukT[D bJh ehN BkFeK dk T[sgkdB
eodh j?. n;hI d{ihnK ezgBhnK ~ th BthI seBhe ns/
fBo{gD d/ pko/ ftu ft;fsqs ikDekoh gqdkB eod/ jK. fgSb/
;kb n;hI p?;N n?ro'e/w pqKv BK s'I feqFh nkXkfos o;kfJD
~ pkiko ftu fteoh bJh eZfYnk j?.
s[jkvh ezgBh fejVhnK c;bK bJh T[sgkd pDk ojh j?<
uktb, egkj, i”I ns/ dkbK ;w/s ;kohnK c;bK s/ ;kvk
fXnkB j?. ;kvh ezgBh fJjBK ;kohnK c;bK bJh ezw eo
ojh j?. jkbKfe ezgBh dk wzst pkrpkBh c;bK fit/I cbK
ns/ ;pihnK bJh th ehN BkFe pBkT[Dk j?.
Gkosh pkiko ftu ezgBh dh j[D ;fEsh eh j?<
toswkB ftu ;kvh gj[zu T[Zsoh oki, wZX gqd/F ns/
r[ioks ftu pDh j'Jh j?. ;kvh :'iBk ftu wZX ns/ gZSwh
Gkos d/ oki Fkfwb jB. fiE/ ibdh jh n;hI nkgDh w”i{drh
doi eoktKr/. nrb/ ;kb n;hI wjkokFNo d/ pkiko ftu
th T[soKr/. ;k~ nkgD/ rkjeK s'I uzrk chvp?e fwb fojk
j?. n;hI n?ro' e?wheb T[sgkdK dh bzph u”Vh bVh fsnko
eo oj/ jK. fJ; wjhB/ th n;hI Bt/I T[sgkd bKu eoKr/.
ezgBh dh fBowkD fJekJh feZE/ j? ns/ T[;dh eg?f;Nh eh j?<
;kvh ezgBh e'b T[u r[DtZsk tkb/ n?ro' e?wheb
T[sgkdK bJh w{bG{s ns/ fBowkDheoB ;[ftXktK T[gbpX
jB. ;kvhnK uko ftfBowkD fJekJhnK jB fijBK ftu'I d'
;z:zso T[so gqd/F ns/ d' izw{ eFwho ftu jB. ;kvh fJe
fJekJh vpokbk (T[sogqd/F) ftu ;fEs j?. fiE/ fGzB fGzB
seBheh ns/ fBo{gD Fq/Dh d/ ehN-BkFe, cc{zdhBkFe,
yogstko, i?t T[otoeK ns/ g”fdnK d/ ftek; fB:kweK dk
T[sgkdB j[zdk j?. rio”bk ftu fJe j'o fJekJh ftu fGzB
Bt-nkuko jh ezgBh d/ T[sgkdK dh :{n?;gh j?L Fqh ;[fozdo wZN{
p?
www.krishijagran.comfJzNoftT{
34 n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD nr; 2015s
fGzB gqeko d/ BthB ;{soK dh y'i j[zdh j?. d' j'o fJekJhnK
ftu izw{ eFwho ;fEs em{nk ns/ ;KGk ftu yk; s”o s/
n?ro' e?wheb} dk fBo{gD ehsk iKdk j?. ;kv/ ftfBowkD
;z:zsoK dh e[b T[sgkdB eg?f;Nh brGr 25 s'I 30 jiko
whfNqe NB gqsh ;kb j?.
fe;/ th n?ro' e?wheb ezgBh bJh T[;d/ T[sgkd dh w[Zy
:{Hn?;Hgh eh j?<
n?ro' e?wheb T[sgkdK dh ykf;ns d/ pko/ Fqh wZN{ ih
B/ ft;Eko ftu uouk ehsh fe fJjBK T[sgkdK d/ pkiko dk
nkeko pj[s tZvk j?. gozs{ nkeko dh s[bBk ftu T[sgkdK dh
ygs do pj[s xZN j?. Gkos ftu n;hI j[D se feqFh
o;kfJDK dh t?Ffte ygs dh e[b do ftu pj[s fgZS/ jK.
w[Zy ekoB fJj j? fe ;kv/ fe;kBK ~ iwhB d/ S'N/ fij/ N[eV/
s'I e[M th gqkgs BjhI j[zdk gozs{ nZi n;hI N?eBkb'ih d/ :[r
ftu ofj oj/ jK. i/ e'Jh th ezgBh fe;kBK ~ ckfJdk
gj[zukT[D tkb/ Bt/I o;kfJD ns/ nD{nK dh y'i eodh j? sK
fe;kBK ~ T[j pj[s ibdh nkgD/ tZb fyuZdh j?. fJE' se fe
finkdk ehws dh fuzsk ehs/ fpBK fe;kB p/jso Bshi/ ns/
uzrh g?dktko bJh y[d jh fJ; gk;/ fyZu/ ikDr/. fe;/ th
n?ro' e?wheb ezgBh bJh Btkuko jh T[;d/ T[sgkdK dh
ykf;ns fpnkB eodh j?.
phs/ d'- fszB ;kbK ftu n?ro' e?wheb pkiko ftu wzdh t/yh
rJh j?. n;b ftu Gkos d/ n?ro' e?wheb T[d:'r dk eh
gfofdqF j?< wzdh s'I T[GoD bJh s[jkv/ e'b j'o fejV/
ftebg jB<
jK toswkB ftu n?ro'e?wheb T[d:'r ftu eJh
o[ektNK dk ;kjwDk eoBk g? fojk j? ns/ fJ;dk f;ZXk n;o
pkiko dhnK ehwsK ~ gqGkfts eo fojk j?. p[fBnkdh
;wZf;nk fJj j? fe Gkosh fe;kB brksko eoi ftu v[p/ ik
oj/ jB feT[ife c;b dh fJt/I ftu T[jBK ~ gqshbkG pj[s
xZN fwb fojk j?. ;w/I d/ Bkb T[jBK s/ rohph dh wko g?
ojh j?. fJ; Bkb fBgND dk e/tb fJbki fJj j? fe n?ro'
e?wheb dk T[g:'r xZN ehsk ikJ/. fJE' se fe ;oeko d/
e'b th fJ; ;wZf;nk Bkb fBgND bJh e'Jh m'; jZb BjhI
j?. nfij/ ftu eJh wbNh B?FBb ezgBhnK fit/I fe v[gKN,
f;zi/Nk, pkfJo nkfd d/ T[sgkdK d/ pkiko Gkn ftu froktN
t/yh ik ojh j?.
;kv/ T[Zs/ fteoh dk finkdk dpkn j? id'I fe pkiko ftu
feqFh o;kfJDK dh wzr pj[s xZN j?. fJ; ;fEsh Bkb pkiko
ftu ;”dkro ns/ ftsoeK d/ ftu eVk w[ekpbk F[o{ j' frnk
j?. gzikp (fiE/ n?ro'e?wheb} dh wzr jw/FK tXdh ofjzdh
j?) ftu th fgSb/ ;kb d/ w[ekpb/ n?ro'e?wheb} dh wzr xZN
j'Jh j?. ;'fJnkphB, egkj, pk;wsh uktb nkfd nfijhnK
c;bK ;B fijBK ftu n?ro' e?wheb} dh finkdk ygs j[zdh
;h go fJjBK dh wzr ftu th froktN nkJh j? fi; dk w[Zy
ekoB fe;kBK ~ pj[s xZN bkG dh gqkgsh j'Dk j?.
n?ro'e?wheb T[d:'r bJh ;G s'I tZvh fuzsk dk ftFk nZi th
w”;w ftu p/tesh j' fojk pdbkn j?. fJ; y/so ftu
bZrhnK ezgBhnK nzdkik bk ojhnK jB fe fJ; w”;w ftu
pj[s finkdk B[e;kB ns/ c;b ~ j'D tkb/ B[e;kB dk
;kjwDk BjhI eoBk gt/rk. jkbKfe nkT[D tkb/ ;hiB ftu
th n?ro' e?wheb T[d:'r ftu wzdh ekfJw oj/rh. wzdh s'I
T[GoD bJh ezgBhnK ~ nkgD/ nB[;zXkB ns/ ftek; ftGkr
d/ bkb fwbe/ Bt/I nD{nK dh y'i ns/ fBo{gD s/ fXnkB
e/Idfos eoBk j't/rk feT[Ife jo Bt/I nD{ dk ihtB gzi s'I d;
;kb j[zdk j?. fco ehV/ fJjBK nD{nK dk gqsho'X eoB dh
skes ftef;s eo b?Id/ jB. nD{nK ftu pdbkn ns/
N?eBkb'ih ftu Btkuko jh wzdh Bkb fBgND dk fJe o;sk
j' ;edk j?. seBhe okjhI fJe Bt/I T[sgkd ~ jw/FK ftef;s
eoe/ oZyDk ukjhdk j? sKfe fe;/ j'o T[sgkd dh n;cbsk s/
T[;~ pkiko ftu T[skfonk ik ;e/. Fqh wZN{ ih B/ feqFh
ikroD Nhw d/ Bkb fJe feZ;k ;KMk ehsk fe id'I T[j xkovk
ezgBh ftu nkgDh Nhw d/ Bkb ;B T[d'I T[jBK B/ fJe nB'yk
T[sgkd pkiko ftu T[skfonk fi;dk BK ;cb fdZsk frnk.
T[; ;w/I sK fJj ;cb ;uw[u ;cb j' frnk gozs{ e[M ;w/I
pknd fJ;dh wzr xN rJh.
GftZy ftu s[;hI n?ro' e?wheb T[d:'r d/ w[Zy nt;o feE/
t/yd/ j'<
n;hI n?ro'e?wheb} dh fteoh ns/ wkoehfNzr d/ w”e/ ~
w[Zy c;bK d/ Bkb Bkb cb ns/ ;pihnK ftu finkdk skdkd
ftu t/y oj/ jK. GftZy ftu fJ; y/so ftu ekch wzr nkT[D
dk nzdk}k j?. fJ;d/ Bkb phNh egkj dh n;cbsk d/ ekoB
egkj ~ tjkfJNcbkJh s'I ;[oZfynk bJh th ehNBkFeK dh
Gkoh wksok ftu io{os wfj;{; ehsh ik ojh j? feT[Ife
tjkfJNcbkJh egkj dh c;b ~ BFN eoB tkbk w[Zy ehVk
j? fijVk g{oh c;b ~ tZvh frDsh ftu BFN eo fdzdk j?.
e[w[d F[ebk
;fj-;zgkde, feqFh ikroD
Jhw/bL [email protected]
www.krishijagran.comfJzNoftT{
35n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD nr; 2015s
;kv/ Gkos ftu fi; soQK nkpkdh
tX ojh j?, T[;d/ nB[;ko io{osK th tX ojhnK jB. Gkos ftu fvrd/ G{-roG ib ns/ Bkio{oh gq:'r ~ o'eD bJh y/sh d/ y/so ftu nkX[fBe f;zukJh gZXsh seBhe dh io{os wfj;{; ehsh ik ojh j?.
p{zd f;zukJh (fvqg fJohr/FB) seBhe ;G s'I gfjbK iowBh ftu 1860 JhH ftu F[o{ j'Jh. fJ;d/ pknd eJh j'o d/FK B/ th fJ; ~ ngBkfJnk ns/ y/sh ftu f;zukJh bJh fJ; sohe/ Bkb ezw eoBk F[o{ eo fdsk. Gkos ftu p{zd f;zukJh dh F[o{nks 1980 d/ wZX dFe s'I wzBh iKdh j?. p{zd f;zukJh ngBkT[D d/ pknd s'I Gkos d/ eJh okiK d/ fe;kBK ~ ckfJdk j'fJnk j?. fJ; ftXh d/ gq:'r Bkb fe;kBK ~ f;zukJh dhnK fijVhnK ;wZf;nktK dk ;kjwDk eoBk g? fojk ;h T[jBK s'I S[Nekok fwfbnk j?. nZi Gkos 21thI ;dh ftu j? ns/ y/sh ftu fBZs BthnK s'I BthnK seBheK dk gq:'r ehsk ik fojk j? fi; ftu y/sh dk w[Zy nzr f;zukJh jh j?. f;zukJh dk w[Zy ;o's
gkDh j? fi;d/ fpBK fJ; Xosh s/ jo e'Jh nX{ok j?.
y/sh ftu ;G s'I finkdk ckfJdk f;zukJh d/ nkX[fBe sohfenK d/ T[g:'r s'I fwb fojk j?. feT[Ife g”d/ dh ;/js ns/ ftek; bJh gkDh dh ;jh wksok dk gq:'r j'Dk io{oh j?. Bkb jh ;jh wksok ftu sob T[otoe g”fdnK bJh
w[jZfJnk ehsk ik ;edk j?. fJ; seBhe d/ T[g:'r Bkb g”fdnK s/ th uzrk gqGkt g?Idk j?. fJ; ftXh dk gq:'r Gkos d/ eJh okiK fit/I wjkokFNo, r[ioks, nKXok gqd/F, jfonkDk, SZsh;rV ns/ wZXgqd/F d/ fJbktk eJh j'o gjkVh okiK ftu th ehsk ik fojk j?. GftZy ftu fJ; ftXh dk gq:'r eoB Bkb fe;kBK ~ eJh ;wZf;nktK fit/I yogstko ns/ r?o-io{oh T[rD tkb/ xkj c{; d/ g”fdnK d/ ftek; ftu g?dk j'D tkb/ nto'XK s'I S[Nekok fwb iKdk j?.
p{zd f;zukJh ftu gkDh ~ g”fdnK dhnK iVK s/ p{zd p{zd eoe/ NgekfJnk iKdk j?. fJ; ezw bJh gkfJg, BkbhnK ns/ J/whNo dk B?Ntoe bkT[Dk g?Idk j?. p{zd f;zukJh fJe nfijk sohek j? fi; ftu gkDh E'Vh E'Vh wksok ftu, xZN nzsokb s/ gbk;fNe gkfJg d[nkok f;ZXk g”fdnK dhnK iVK se gj[zukfJnk iKdk j?. gozgokrs f;zukJh d[nkok ib dk T[fus gq:'r BjhI j' gkT[Idk ;h feT[Ife finkdkso gkDh fijVk fe g”fdnK ~ fwbDk ukjhdk j?, iwhB ftu
p{zd f;zukJh dhnK w[Zy ftF/FsktK· gkDh f;ZXk c;b dh iV ftu
fdZsk iKdk j?.
· iVK ftu gkDh jw/FK b'VhIdh wksok ftu ofjzdk j?.
· iwhB ftu jtk ns/ gkDh dh T[fus wksok pDh ofjD Bkb c;b dk tkXk s/ih Bkb ns/ fJe ;wkB j[zdk j?.
· c;b ~ o'i iK fJe fdB SZv e/ gkDh fdsk iKdk j?.
· gkDh nfsnzs Xhwh rsh Bkb fdsk iKdk j?.
www.krishijagran.com
Gkos d / ftek; ftu pdz{ f;uz kJh dk wjsZ t
pdz{ f;uz kJh
nZ
36 n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD nr; 2015s
fo; e/ iK Gkc pDe/ ikfJnk j' iKdk j?. fJ; bJh T[gbpX ib dk ;jh ns/ g{oh soQK T[g:'r eoB bJh jh fJ; seBhe dk T[g:'r ehsk iKdk j?. fi;d/ d[nkok ib dk fo;kt xZN s'I xZN j[zdk j? ns/ finkdk s'I finkdk gkDh g”fdnK dhnK iVQK se gj[zudk j?.
fvqg fJohr/FB d/ w[Zy nzr
j?vo n;?IpbhL p{zd f;zukJh dk dpkn ns/ rsh eNz ob' eoB bJh pkJhgk; n;pI? bh dk g:q r' ehsk iKdk j.?
fcbNoL gkDh ftu o/s iK fwZNh j'D s/ jkJhvq';kJheb'B fcbNo dk gq:'r ehsk ikDk ukjhdk j?.
;?Iv fcbNoL ;?Iv fcbNo ftu nZXk fjZ;k o/s j'Dh ukjhdh j?. o/s dh wksok xZN j'D s/ d[pkok BthI o/s fcbNo ftu nzfes fBFkB se GoBh ukjhdh j?. nfijk eoB Bkb o/s ftu'I gkDh fo;d/ ;w/I euok o/s ftu c; iKdk j?.
;eqhB fcbNoL ;?Iv fcbNo d[nkok Bk SBD tkbk pkohe euok ;eohB fcbNo dh ikbh ftu nNedk j?. fJ; Bkb ikbh d/ ezw ftu o[ektN g?dk j[zdh j?. ikbh ;kc eoB s'I gfjbK d't/I gk;/ d/ opV ;hb eZY e/ uzrh soQK T[;dh ;ckJh eoBh ukjhdh j? fi; Bkb gkDh
io{os nB[;ko nkBbkfJB fvqgo} dh ;zfynk ns/ gqsh xzNk gqtkj fBFfus ehsk iKdk j?. T{pV-ykpV (T[sko uVkn tkbh) iwhB s/ gq?Fo ezgB;?fNzr fvqgo} dk T[g:'r ehsk iKdk j?.
p{zd f;zukJh ftu sob o;kfJfDe ykd ~ gkT[D dk T[g:'r d' sohfenK Bkb ehsk iKdk j?.
t?Iu[ohL fJj dkp d/ nzso s/ ubD tkbk :zso j?. o;kfJfDe gqfeqnk d/ ;w/I ykd ns/ o;kfJD fJ;d/ d[nkok T[fus Yzr Bkb gqdkB ehs/ ik ;ed/ jB. fJ; gZXsh Bkb sob gdkoE gkDh ftu T[fus ;ghv Bkb gkJ/ ik ;ed/ jB. fJ;d/ d[nkok 60 s'I 70 bhNo gqsh xzN/ dh rsh Bkb ykd d/ ;ed/ jK.
coNhbkJh}o N?IeL fJ; N?Ie ftu sob ykd Goe/ dkp ezNo'b Bkb o;kfJfDe sob ns/ ykd s[ozs ;z:zso d/ nzdo SZv/ ik ;ed/ jB.
d/ pjkn ftu o[ektN Bk nkt/.
J/whNo iK fvqgoL fJj p{zd f;zukJh dk gqw[Zy nzr j?. c;b bJh gkDh dh
w/BbkfJBL fJj gzg s'I ;pw/B bkfJB se gkDh gj[zukT[D bJh T[g:'r ftu fbnKdh iKdh j?. y{j dk gkDh w/B bkfJB dh wdd Bkb ;p w/B bkfJB se gj[zukfJnk iKdk j?. w/BbkfJB ftu ghth;h n?uvhghJh gkfJg dk T[g:'r ehsk iKdk j?.
;pw/B bkfJBL w/B bkfJB dk gkDh ;pw/B bkfJB d[nkok b/Nob se gj[zukfJnk iKdk j?. ;pw/B bkfJB bJh ghth;h n?uvhghJh gkfJg dk T[g:'r ehsk iKdk j?. ;pw/B bkfJB iwhB d/ nzdo xZN' xZN v/Y s'I d' c[ZN dh v[zxkJh s/ oZyd/ jB. dpkn ns/ gqtkj do rsh ezNo'b eoB bJh ;pw/B bkfJB dh F[o{nks ftu ezNo'b tkbt ns/ nzs ftu cbF tkbt i[fVnk ofjzdk j?.
tkbtL gkDh dk pjkn ns/ dkp ezNo'b eoB bJh ;pw/B bkfJB d/ nZr/ tkbt bkJ/ iKd/ jB. ;pw/B bkfJB d/ F[o{ ftu J/no fobh} ns/ t?e[nw fobh} tkbt bkT[Dk io{oh j? BjhI sK gzg pzd eoB d/ pknd jtk d/ Bkb fwZNh d/ eD nzdo ub/ ikD Bkb fvqgo} d/ S/e pzd j' iKd/ jB.
b/Nob iK gkbh fNT{pL ;pw/B bkfJB dk gkDh gkbh fNT{p d[nkok g{o/ y/s ftu gj[zukfJnk iKdk j?. jo/e g”d/ e'b io{os nB[;ko gkbh fNT{p d/ T[go fvqgo bkfJnk iKdk j?. b?Nob} n?bn?bvhghnkJh s'I pDkJ/ iKd/ jB.
f wB h ;g f o z ebo}_i ? N ; L n?e;N?IFB fNT{p dh ;jkfJsk Bkb fJjBK ~ gkbh fNT{p d/ T[go bkfJnk ik ;edk j?.
� fJjBK ;kohnK seBheK dk
p{zd f;zukJh ftu gq:'r j'D tkb/ w[Zy T[sgkdK dh ikDekoh j/m fbyh j?L· j?vo n;?Ipbh· fcbNo}-jkJhvq';kfJeb'B, ;?Iv
ns/ ;eqhB fcbNo}· sob o;kfJD ns/ ykd d/D
d/ ;kXB· w/B bkfJB· ;pw/B bkfJB· tkbt· b?Nob bkfJB (gkbhfNT{p)· J/whNo}-nkBbkfJB,
fJBbkfJB fwzBh ;fgqebo} i?N;
www.krishijagran.compdz{ f;uz kJh
37n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD nr; 2015s
gq:'r fe;kB eJh soQK Bkb y/sh ftu gq:'r eoe/ ckfJdk T[mk ;ed/ jB. fJ; p[zd f;zukJh seBhe d/ gq:'r dk w[Zy ckfJdk ;pihnK, c[ZbK ns/ cbK dh y/sh ftu ehsk ik fojk j?. p{zd f;zukJh seBhe dk gq:'r y[b/ y/s ftu eoe/ yogstko ns/ p/eko T[rD tkbh xkj s'I S[Nekok gkfJnk ik ;edk j?. d{ik fJ; seBhe dk gq:'r w[Zy s”o s/ j[D gkbh jkT{; ns/ rohB jkT{; ftu eoe/ fe;kB ckfJdk u[e oj/ jB. p{zd f;zukJh seBhe dk y/sK ftu gq:'r eoB tkb/ fe;kBK ~ e/Ido ns/ oki ;oeko d[nkok ;pf;vh th fdsh ik ojh j?. fJ; ;[ftXk dk bkG fe;kB Bidheh
;oekoh nkfc;K d/ feqFh ftGkr d/ nfXekoh Bkb fwb e/ fJ; dh ikDekoh b? ;ed/ jB. fJ; seBhe ~ y/sK ftu bkT[D bJh eJh ;oekoh p?Ie fit/I ;N/N p?Ie nkc fJzvhnk, gzikp B?FBb p?Ie nkfd okjhI b'B Bkb ;zpzfXs ikDekoh gqkgs eo ;ed/ jB. nkT[D tkb/ ;w/I ftu c;bK dh f;zukJh d/ sohfenK ftu fJ; seBhe dk gq:'r eoe/ fe;kB c;bK dk T[sgkdB finkdk s'I finkdk fpBK fe;/ ;wZf;nk d/ eo ;ed/ jB.
ckfJd/L fJ; seBhe d/ gq:'r Bkb G{-roG ib dh ;[oZfynk ~ th tXktk fwb fojk j?. gfjbK fe;kB y/sK ftu gkDh ~ nkgD/ nB[;ko gq:'r eod/ ;B fi;dh tiQk Bkb eJh p/b'VhnK
;wZf;nktK dk ;kjwDk eoBk g?Idk ;h. p{zd f;zukJh seBhe dk gq:'r eoe/ fe;kB nkgDk ehwsh ;wK th puk oj/ jB. Bkb jh xZN ;w/I ftu w”;w nB[;ko ;pihnK, c[b ns/ cbK dh y/sh eoe/ finkdk T[sgkdB eo oj/ jB ns/ y/sh ftu bZrD tkbh g{zih ~ th xZN ;w/I ftu gqkgs eo oj/ jB. fJ; seBhe dk finkdk ckfJdk gjkVh okiK d/ fe;kBK ~ fwb fojk j?. p{zd f;zukJh ftXh dk gq:'r eoB Bkb f;zukJh bJh ib dk T[fus wksok ftu gq:'r ns/ yogstko, p/b'Vh xkj ns/ wid{oh bkrs s'I S[Nekok, g”fdnK ftu ftek; bJh fdZs/ ikD tkb/ g”Fe sZsK ~ nk;kBh Bkb ns/ gqGktFkbh Yzr Bkb iVK se gj[zukfJnk iKdk j?.
nfBe/s f;BjkioBfb;N, feqFh ikroDc'BL 9891335460
Jhw/bL [email protected]
www.krishijagran.compdz{ f;uz kJh
R K Teo�a : 09891511144, Farha Khan : 09891724495, Saranya : 09811758683 Geeta Rawat (Kannada) 09891123772
Rinki Pundir (Telugu) 0999947835, Aruna (Bengali) 09953824044
KRISHI JAGRAN, INDIA'S NO.1 AGRICULTURE MEDIA GROUP
Brand Promotion
Always First
KANNADA September 2015TELUGU October 2015BENGALI November 2015
60/9, 3rd Floor, Yusuf Sarai Market, Near Green Park Metro Station, New Delhi-110016Tel: 011-26511845, 26517923, 45503170
E-mail: [email protected], [email protected], www.krishijagran.com
1 Global Language-Agriculture World (English)
4 Indian Languages- Hindi, Punjabi, Marathi, Gujarati
2 Portals-krishijagran.com, kjcommoditynews.com
6 Million combined readership
Coming Soon Coming Soon
38 n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD nr; 2015s
r iBeK, ehfVnK ns/ n?pBkowb gfo;fEshnK s'I phiK
~ pukT[D bJh phi T[guko fJe wjZstg{oB T[gkn j?. y'i d[nkok gkfJnk frnk fe phi T[guko d/ bkG T[sw g”fdnK, uzrh r[DtZsk, T[Zuh g?dktko ns/ o'rK ns/ ehfVnK d/ ezNo'b ftu bZrh g{zih s/ uzrh nkwdBh d/ o{g ftu B}o nkT[Id/ jB. gozs{ nZi th nfij/ fe;kBK dh ;zfynk pj[s finkdk j?, fijV/ nB-T[gukfos phi p'Id/ jB. fe;/ th c;b d/ T[sgkdB bJh phi fJe wjZstg{oB nkdkB j[zdk j?. ;/jswzd c;b gqkgs eoB bJh ;k~ phiK ~ fpwkohnK s'I d{o oZyDk ukjhdk j? fi;d/ bJh ;k~ c;b ~ phiD s'I gfjbK phi T[guko eoBk ukjhdk j?.
phi T[guko d/ bkG
1H o'rK s/ ezNo'bL S'N/ dkfDnK dhnK c;bK, ;pihnK ns/ egkj d/ phi finkdkso phi'V o'rK bJh phi fB;zeowD ns/ phi ftrq;B gqGktekoh j[zdk j?. wqd'V ete, ihtkD{ ns/ ;{so feqwh Bkb phi ns/ so[D g”fdnK ~ pukT[D bJh phiK ~ eteBkFh o;kfJD Bkb T[gukfos ehsk iKdk j? fi; Bkb phi iwhB ftu ;[oZfyns ofjzd/ jB feT[Ife phi T[guko o;kfJD phi d/ uko/ gk;/ oZfyne b/g d/ o{g ftu uV ikdk j? ns/ phi ~ fpikJh ;w/I jkBhekoe ihtK s'I d{o oZydk j?.
2H nze[oD ftu ;[XkoL phiK ~ T[fus eteBkFh Bkb T[gukfos eoB Bkb T[jBK dh s?n eteK d/ jwb/ s'I ;[oZfyns ofjzdh j?, fi; Bkb T[jBK dh nze[oD dh skes tX iKdh j?. i/ phi s/ eteK dk gqGkt pj[s
finkdk j[zdk j? sK GzvkoD d/ d”okB th T[gukfos sfj d/ ekoB T[jBK dh nze[oB Fwsk pDh ofjzdh j?.
3H ehfVnK s'I ;[oZfynkL Gzvko ftu oZyD s'I gfjbK phi ~ fe;/ T[g:[es ehNBkFh Bkb T[gukfos eo d/D Bkb T[j GzvkoD d”okB ;[oZfyns ofjzdk j?. ehNBkFh dh u'D ;zpzfXs c;b phi d/ gqeko ns/ GzvkoD ntXh d/ nkXko s/ ehsh iKdh j?.
4H fwZNh d/ ehfVnK s/ ezNo'bL ehNBkFh dk T[guko eoB Bkb fpikJh d/ pknd fwZNh ftu ;[oZfyns ofjzdk j? ns/ phi nt;Ek ftu T[;dk ftek; fpBk fe;/ o[ektN d/ j[zdk j?.
5H gkdg tkX/ eoe/ jkow'B dk T[g:'r eo g”fdnK d/ ftek; ~ tXkfJnk ik ;edk j?.
6H okJhi'fpnw ebuo d[nkok BkJhNq'iB ;EheoB skes ~ tXkT[D d/ Bkb c;b dk T[sgkdB tXdk j?.
7H phi T[guko d[nkok gkdg nkpkdh ns/ fJ;dh T[u T[sgkdesk ~ tXktk fwbdk j?.
www.krishijagran.com
phi T[guko fJe wjZstg{oB fJbki
phi T[guko
o'
39n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD nr; 2015s
8H phiK dk uzrk ns/ fJe ;wkB nze[oB j[zdk j?.
9H dbjBh c;bK dhnK iVK ftu rzvK pBD dh do ~ tXkT[Idk j?.
10H gqshe{b gfo;fEshnK (xZN_finkdk Bkwh) ftu th fJe ;wkB c;b
phi T[guko eod/ ;w/I ;ktXkBhnK
· phiK ~ gfjbK cc{zdBkFe dtkJhnK Bkb T[gukfos eoBk ukjhdk j? T[;d/ pknd i?fte ebuo Bkb T[guko eoBk ukjhdk j?.
· T[gukfos phi ~ s[ozs phiB bJh T[g:'r eoBk ukjhdk j?.
· i/ phiD d/ pknd T[gukfos phi dh wksok pu ikJ/ sK T[;~ Bk sK ikBtoK ~ ytkT[Dk ukjhdk j? ns/ Bk jh y[d ykDk ukjhdk j?.
· dtkJh d/ ykbh vZp/ iK g?e/N BFN eo d/D/ ukjhd/ jB.
phi T[guko dhnK ftXhnKL
cc{zdBkFe dtkJhnK Bkb T[gukoL phiK ~ cc{zdBkFe dtkJhnK Bkb T[gukfos eoB bJh fJjBK ~ gkT{vo iK sob nt;Ek ftu T[g:'r eo ;ed/ jK. fJjBK o;kfJDK d/ oeFDhnsk d/ nkXko s/ fJjBK ~ d' fjZf;nK ftu tzfvnk frnk j?.
1H o'rBkFeL fJj o;kfJD phi T[guko d/ pknd phi ~ fJe tko o'rkD{ BkFe pDk fdzd/ jB gozs{ fpikJh d/ pknd fJj o;kfJD finkdk ;w/I se ;feqn BjhI ofj gkT[Id/.
2H oZfyneL fJ; gqeko d/ o;kfJD phi dh sfj s/ fuge e/ fpikJh d/ pknd g”d nt;Ek ftu th o'rK s'I oZfynk eod/ jB. finkdkso phi T[guko tkb/ o;kfJD iK sK ekopfBe gdkoE j[zd/ jB iK nekopfBe gdkoE fit/I
e[M c;bK bJh phi T[guko
c;b� o'r phi T[guko
rzBk� o{N okN, ftbN ekop'vkf}w (0H1%) 2 rqkw_feHrqkw phi, NqkJhe'vowk nB[g{oe uko s'I S/ rqkw gqsh feb'rqkw phi�
o{N okN o'r 5-10 rqkw_feb'rqkw phi (gqfsnko'gD s'I gfjbK)
M'Bk� d{i/ ehV/_iht eb'o'gkfJohck; 3 rqkw_feb'rqkw phi�
�p?eNhfonb FhE pbkfJN f;T{v'w'Bk; cb'oh;?I; 0H5% vpfbT{ gh 10 rqkw_feH
�o{N BkN B/wkN'v w'B'feqgN'ck; d/ 0H2% x'b ftu 6 xzfNnK se phi ;'yDk
�tkJhN fNg fBw/N'v w'B'feqgN'ck; d/ 0H2% x'b ftu phi ~ ;'yDk
eDe Jhno e'eb ns/ N[zv{ o'r phiK ~ 20% Bwe d/ x'b Bkb T[gukfos eo'. T[guko d/ d”okB posB ftu sb s/ p?m/ phi ;t;E ns/ i”I j[zd/ jB. fJ; bJh j/mK pu/ ;t;E phiK ~ nbr SKN e/ X't' ns/ ;[ek e/ phiD d/ ezw fbnkU.a
nBkftqs ns/ e[zv{nk o'r� ekop'ftef;B_ekofpBvkf}w o;kfJD d[nkok 2 rqkw gqsh feHrqkH phi � � � dh do Bkb phi ~ T[gukfos eo' iK N[p[e'Bki'b 1H25 rqkw gqsh � � � feHrqkH phi do Bkb T[gukfos eo'.
eoBkb pzN� � phi ~ 2-5 rqkw thNkt?e; gqsh feHrqkH dh do Bkb T[gukfos eoe/� � � phiD Bkb phi d[nkok c?bD tkbk fJBc?eFB BjhI j[zdk.
oftzdo gqskg f;zx i?skts, vkHnkoHn?;H osB{ ns/ vkH nfBbk d'Fh
oki;EkB feqFh wjkftfdnkbk, T[d/g[owjkokDk gqskg feqFh ns/ gqkd:'freh ftFtftfdnkbk, T[d/g[oMob. : 9785727376, Jhw/bL [email protected]
www.krishijagran.comphi T[guko
;bc/N, ekgo ekop'B/N nkfd.
3H Bwe d/ x'b Bkb T[gukoL gkDh ftu Bwe dk 2% dk x'b fsnko eo', fJ;d/ bJh 20 rqkw Bwe ~ fJe bhNo gkDh ftu uzrh soQK fwbkU. fJ; ftu fpikJh bJh ezw nkT[D tkb/ phiK ~ gk e/ fjbkU. jbe/ ns/ o'rh phi fJ; x'b ftu s?oB bZrDr/. fJjBK ~ fBEko e/ nbr eo fdU ns/ g?Id/ ftu p?m/ phiK ~ ;kc gkDh Bkb X' e/ ;[ek bU. fco cc{zdBkFe, ehNBkFe ns/ ihtkD{ ebuo Bkb T[gukfos eoe/ phi'.
4 skg dk T[gukoL e[M o'rK d/ ihtkD{ fijV/ phi d/ nzdo ofjzd/ jB, fJjBK dh o'eEko bJh phiK ~ wJh-i{B d/ wjhB/ ftu id'I fdB dk skgwkB 40 s'I 50 ;?Inhro/v d/ ftu j[zdk j? T[d'I phiK ~ S/ s'I ;Zs xzN/ se gZe/ coF s/ X[Zg brk fdU fit/I eDe d/ ezv{nk o'r ftu.
40 n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD nr; 2015s
inrBY isMG Kwlsw ipMf s`uKw isMG vwlw qihsIl
mOV mMfI dw Aijhw ikswn hY ijsny G`t rkby
Aqy hlkIAW zmInW iv`c sKq imhnq krky jY
jvwn-jY ikswn dy nwhry nMU s`c kr ivKwieAw hY
1988 eI: coN dsvI krn qoN bwAd frwPtsmYn
(isvl) dw ifplomW krdw krdw 1987 eI: iv`c
AwrmI iv`c srvyAr dI post qy BrqI ho ik clw
igAw 2003 iv`c KyqI nwl juVn dI qWG nwl svY ie`Cw
irtwier mYNt lY leI [ 1996 iv`c Awpxy v`fy Brw
sR.suKdyv isMG nwl 1 knwl iv`c Kwlsw nrsrI
sQwpnw kIqI[ srivs dOrwn sR.inrBY isMG nUM
nwisk rihx dw mOkw imilAw srivs qo svY ie`Cw
irtYrmYNt lYx qoN bwAd 2003 iv`c fw. AmrjIq
isMG sMDU ijlw pswr mwihr (sbjIAW) Pwrm
slhwkwr syvw biTMfw nwl sMprk hoieAw qW iehnW
sR. inrBY isMG nUM sbjIAW dI nrsrI nUM ik`qy dy rUp
iv`c Apnwaux dI aucycy slwh id`qI Aqy ies DMdy nUM
A`gy vDwaux bwry auqswhq kIqw aus qo auprMq Kwlsw
jI ny ikRSI ivigAwn kyNdr biTMfw qo mDU m`KI dI
tRyinMg pRpq kIqI 2004 iv`c inrBY isMG ny pI.ey.XU
luiDAwxw qo XMg Prwmrj dw iqMn mhIny dw tryinMg
kors kIqw jdo inrBY isMG aus smyN pMjwb iv`c KyqI
iviBMnqw dI g`l bVy jorw sorw nwl c`l rhI sI qW sR.
inrBY isMG nUM ies g`l dw Aihsws hoieAw ik G`t
zmIn iv`co ,G`t smyN iv`c , rojnw pYsy kmwauxy hn qW
aus rwh ApxwieAw jwvy ijs iv`c v`D h`QW nUM
rojgwr dy ky pMun qy PlIAW vwlw kMm kIqw jw skdw
hY[ qW auhnW ny sbjIAW dI pnIrI Q`ly nrsrI iv`c
eyrIAW vDwauxw surU kIqw nwl ies g`l dw iDAwn vI
r`iKAw ik jy lMmI pwrI KyfxI hY qW ikswnW auqm
kuAwiltI dy bIjW dI pnIrI id`qI jwvy 2014- 15 iv`c
auhnW 7.5 eykV rkby iv`c nrsrI dw kMMMm kIqw
hoieAw hY ijs iv`c 4 eykV ivc ipAwj dI pnIrI Aqy
1 eykV iv`c imrc dI nrsrI 0.5 eykV iv`c
AOrnwmYNt plWt Aqy Pl dwr bUty Aqy 0.5 eykV
tmwtr ,bYNgx.ismlw imrc goBI Aqy k`dU jwqI dIAW
vylw vwsqy hY 1.5 eykV rkby iv`c ipAwj dI Psl
bIj iqAwr krn leI bIjI geI hY sR. inrBY isMG
Kwlsw jI kxk dI kwsq isrP Gr iv`c Kwx leI hI
bIjdy hn[Pwrm slwhkwr syvw biTMfw dy mwihrW dI
slwh nwl nrsrI iv`c bIjIAW jwx vwlIAW
pnIrIAW bwry smy smyN qy jwxkwrI lYdy rihMdy hn [
sbjIAW dI nrsrI iv`c ivl`Kx pihcwx
bxwaux vwlw mwlvy dw isrVI, ihMmqI sPL
ikswn sR inrBY isMG Kwlsw
sbjIAW dI nrsrI iv`c ivl`Kx pihcwx
bxwaux vwlw mwlvy dw isrVI, ihMmqI sPL
ikswn sR inrBY isMG Kwlsw
sR
www.krishijagran.comsbjIAW
41n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD nr; 2015s
quhwfy nrsrI Pwrm iv`c ikMny kwmy kMm krdy hn:
Kwlsw nrsrI Pwrm iv`c AkqUbr qo lY ky mwrc q`k
20-25 mjdUr bIbIAW Aqy mrdw nUM rojgwr id`qw
jWdw hY ApYRl qoN sqMbr q`k 5-10 bMdy nrsrI iv`c
kMMm krdy hn[
quhwfy bgYr nrsrI dI dyK ryK kox krdw hY :
Kwlsw nrsrI Pwrm dI dyK ryK myry v`fy Brw sR.
suKdyv isMG nwl iml ky krdy hn [
nrsrI dI mwrkIitMg ikvy krdy ho : viehnW dI
pnIrI pMjwb hrIAxw, rwjsQwn, auqr pRdys dy kwPI
swry ikswn KrIdx leI Awaudy hn [ inrBY isMG
sbjIAW dI Gr bgIcI leI bIjW dI imMnI ik`tW vI
ikswnW nMU Awpxy nrsrI Pwrm qyy vycdy hn [
KwdW dI pUrqI ikvy krdy ho : iehnW dy Pwrm dI
zmIn ryqlI hox krky hr swl Kyq iv`c hrI Kwd leI
jMqr vhwaudy hn[Aqy rUVI dI Kwd dI vrqo vI Pwrm
iv`c kIqI jWdI hY [iehnW ny Awpxy nrsrI Pwrm
vrmI kMmpost XUint lgwieAw hoieAw hY [
quhwfy nrsrI Pwrm iv`c koeI nvI qknIk :
Kwlsw nrsrI Pwrm iv`c do knwl grIn syf nYt
,ie`k knwl iv`c nYt hwaus Aqy ie`k knwl iv`c polI
hwaus lgvwieAw hoieAw hY [
nYt hwas Aqy pOlI hwaus : nYt hwas qy pOlI
hwaus iv`c inrBY isMG AgyqIAW pnIrIAW iqAwr
krdw hY nYt hways Aqy pOlI hwaus iv`c iqAwr
pnIrIAW ibmwrI rihq hMdIAW ikauik iehnW iv`c
pnIrIAW aupr ic`tI m`KI dw hmlw nhI hMudw [
qusI nrsrI bwry igAwn ikvy pRwqq krdy ho: hr
mhIny mY pI.ey.XU ikswn kl`b dI mIitMg qy jWdy hn [
pI.ey.XU dy swieMs nwl ieh sMprk iv`c rihMdy hn
[Aqy KyqI igAwn nwl joVn vwsqy iehnW Awpxy
b`icAW nUM pI.ey.XU qo bI.AYs.sI AYgrIklcr dI
ifgrI krvw rhy hn [ieh iek bld dI KyqI krn
vwly sR. sujrIq isMG iF`lo qy sR. mnjIq isMG nwgrw nUM
ieh Awpxw pRyxw sroq mMndy hn [
pnIrI iqAwr krn dI ivDI : pnIrIAW nUM hmysW
lwienW iv`c bIjdy hn Aqy pnIrIAW bIJx leI Kyq
dI iqAwrI pwvr vIfr dI m`dd nwl iqAwr krdy
hn[
nrsrI dI ivkrI ikvy krdy ho: myry nrsrI
Pwrm iv`c iqAwr kIqIAW pnIrIAW Aqy P`ul,Pldwr
pOdy swry dy swry Kyq iv`co hI ivk jWdy hn [
KyqI sMbMDI hwisl kIqy kors
1. pMjwb KyqIbwVI XUnIvristI luiDAwxw qoN iqMn
mhIny dw XMg Pwrmrj tryinMg kors
2. ikRsI ivigAwn kydr biTMfw qoN mDU m`KI dI
tryinMg
3. ikRsI ivigAwn kydr biTMfw qoN Plwdr bUitAw
dI swB sMBwl dI tryinMg
qusI KyqI pRgqIsIl sMsQwvW /kl`bW dy mYNbr ho[
1. mYNbr ikswn kl`b pI.ey.XU luiDAwxw[
2. mYNbr pMjwb nOjvwn ikswn sMsQw Pwrm
slwhkwr syvw,pI.ey.XU, biTMfw
3. mYNbr sbjI auqpwdn kmytI pI.ey.XU
luiDAwxw[
4. mYNbr sIf AYNf nrsrI poRifausr AYsosIeysn
pI.ey.XU luiDAwxw[
5. mYNbr Pwrmrj mwrkIitMg gr`up biTMfw[
KyqI sMbMDI hwsl kIqy purskwr
1. ipAwj ivc dUjw ienwm 2005 pI.ey.XU
luiDAwxw[
2. ipAwj ivc dUjw ienwm 2007 pI.ey.XU
luiDAwxw[
3. ipAwj ivc pihlw ienwm 2008 pI.ey.XU
luiDAwxw[
4. ipAwj ivc pihlw ienwm 2009 pI.ey.XU
luiDAwxw[
5. ipAwj ivc pihlw ienwm 2010 pI.ey.XU
luiDAwxw[
6. ipAwj ivc pihlw ienwm 2013 pI.ey.XU
luiDAwxw[
7. 2011-12 iv`c AwqmW (biTMfw) v`lo AgwhvDU
qy sPl ikswn Avwrf nwl snmwinq kIqw
igAw
8. 2013 iv`c pMjwb KyqIbwVI
XUnIvristI luiDAwxw v`lo
sR. surjIq isMG iF`lo
purskwr nwl snmwinq
www.krishijagran.comsbjIAW
nC`qr isMG ivrk
ipMf brkMdI fwk : gMgw (Abl kI),
ijlHw biTMfw
mobwiel nMbr 94633-97381
E mail: [email protected]
42 n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD nr; 2015s
os d/P ftZu n"osK dk y/shpkVh feZs/ ftZu nZX s'A
tZX :'rdkB j?. Gkos ftZu ;kb 2011 dh wodw
P[wkoh w[skfpe n"osK dh npkdh 48H27# ;h fi; ftZu'A
n"osK dh 72H72# npkdh g/Av{ y/so ftZu tZ;dh j?. fJZe
y'i nB[;ko Gkos ftZu g/Av{ n"osK f;oc xo d/ ezw Bk
eoe/ y/shpkVh d/ ezwK ftZu th tX uVQ e/ fjZ;k b?AdhnK
jB. fdjksh n"osK y/shpkVh Bkb ;pzfXs ezw fit/A fe
T[sgkdB, gq';?f;zr, dkfDnK dh ;KG^;zGkb nkfd ezwK
ftZu fjZ;k b?AdhnK jB. nkgD/ nkg B{z xo ns/ y/s d/
ezwK ftZu fjZ;k b?D s'A fJbktk nkgDh sBykj d[nkok
gfotko dh nkwdB ftZu th :'rdkB gkT[AdhnK jB. fJj
ewkJh rohp gfotko dh nkwdB dk fJZe tZvk fjZ;k
pDdk j?. fizBk fInkdk rohp gfotko UBk fInkdk e[Zb
nkwdB ftZu :'rdkB j't/rk. otkfJsh s"o s/ n"osK phiK
dh ;ckJh, rq/fvzr, gkV/ Bz{ GoBk, tkYh, d[Xko{ gP{nK dh
d/yGkb, w[orh gkbD ns/ j'o y/sh Bkb ;pzfXs ezw ftZu
nkgDk fjZ;k gkT[AdhnK jB. nZi^eZb n"osK y/s ns/
y/sK d/ ezwK fit/A fe xo ftZu brkJh ;pIh, ykd Bz{
fsnko eoBk ns/ y/s sZe b? e/ ikDk, y/sK ftZu ykDk
gj[zukT[Dk, dkfDnK dh ;KG^;zGkb ns/ gq';?f;zr ftZu
nkgDk fjZ;k gkT[AdhnK jB. fJ; s'A fJbktk T[j fdB d/
10^12 xzN/ xo d/ ezwK fit/A fe gkDh b? e/ nkT[Dk, pkbD
fJeZmk eoBk, pkbD tk;s/ gkEhnK gZEDk, xo d/ jo
ftnesh dh o'IkBk io{osK dk fXnkB (ykDk, eZgV/,
f;js nkfd) oZyD ftZu o[ZMh ofjzdh j?. fJj iZr Ikfjo j?
fe y/sh ns/ y/s s/ ezw eoB tkbhnK n"osK wodK Bkb'A
tZX ns/ fInkdk fwjBs tkbk ezw eodhnK jB go T[jBK
Bz{ T[; ezw dk e'Jh w[Zb BjhA fwbdk. n"osK wodK Bkb'A
tZX ezw eodhnK jB. gP[nK dk d[ZX eZYD ns/ T[jBK Bz{
ukok d/D dk ezw n"osK dk jh j?.
y/shpkVh d/ y/so ftZu nkX[fBe seBheK nkT[D Bkb
g/Av{ n"osK dk ezw dk Gko xN frnk j?. ca;b dh
fpikJh, gBhoh dh b[nkJh ns/ tkYh d/ ;w/A n"osK dk ezw
fdB oks dk j' frnk ;h. j[D nkX[fBe seBheK ns/
sohe/ ngDk e/ jbQ tkj[Dk, fgV, ;[ekT[Dk, ;kc^;ckJh
ns/ dkfDnK dh ;KG^;zGkb eoB d/ ezwK ftZu okjs fwbh
j?. n"osK dh y/sh ezwK ftZu Gkrhdkoh xZN nkwdB tkb/
ns/ BhAth iksh tkb/ xoK ftZu fInkdk j?. T[Zuh iksh tkb/
gfotkoK dhnK n"osK GKt/ xo dh nkwdB xZN th j't/ sK
th y/s d/ ezwK ftZu fjZ;k BjhA b?AdhnK. T[jBK d/ ezw xo
sZe jh ;hfws j[zd/ jB.
n"osK tZb'A y/shpkVh ftZu dog/P nkT[D tkbhnK
;wZf;nktK L
1) fInkdk fwjBs tkb/ ezwL n"osK fInkdk bzp/ ;w/A
bJh fJZe' fij/ fgZm s'VB tkb/ ezw eodhnK jB ns/
fwZNh, gkDh ns/ o;kfJDK d/ f;ZX/ ;zgoe ftZu
nkT[AdhnK jB. gBhoh phiD ;w/A ns/ brksko
fuZeV tkb/ gkDh ftZu M[e e/ yV/ j'D Bkb n"osK Bz{
g/Av{ nkofEesk ;[XkoB ftZu n"osK
dh GkJhtkbh wip{s eoB dh b'V
Gk
www.krishijagran.comg/Av{ nkofEesk
43n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD nr; 2015s
;ohoe fyukn ;fjDk g?Adk j?.
2) xZN sBykj L n"osK y/sh dk d' fsjkJh ezw eoB d/
pktI{d f;oc d;tK fjZ;k sBykj fwbdh j?. y/sh d/
ezwK ftZu n"osK wodK Bkb'A fInkdk ns/ fwjBs
tkbk ezw eodhnK jB go T[jBK Bz{ xZN
wid{oh$sBykj fwbdh j?. n"osK d/ pkbD tk;s/
bZeVK fJeZmk eoBk, gkEhnK pDkT[Dk ns/ fpikJh,
tkYh d/ ;w/A wid[oK dh o'Nh pDkT[D d/ ezw fpBK
sBykj tkb/ jB, fi;dk T[;Bz{ w[Zb BjhA fwbdk.
3) seBkb"ih dh gj[zu dh xkN L g/Av{ n"osK sZe
;wkfie nfXeko, f;Zfynk, f;ybkJh ns/
seBkb"ih dh xZN gj[zu j?. y'iekoK ns/ gq;ko
toeoK d/ y/shpkVh ftZu fbzr w[Zd/ pko/ ;zt/dB Phbsk
d/ pkti{d T[j xo d/ wod w?ApoK tZb fXnkB fdzd/
jB. y/shpkVh y'i, gq;ko ns/ f;ybkJh ftZu n"osK
dh Pw{bhns wkw{bh j?. y/s ns/ y/s d/ ezwK Bz{ eoB
bJh pj[s ;ko/ seBheK ns/ n"Iko w"i{d jB.
fJjBK seBheK dh f;ybkJh ns/ gqdoPB f;oc
wodK sZe jh gj[zud/ jB idfe n"osK sZe fJj
BthnK seBheK dh f;ybkJh ns/ w[IkfjoK dh gj[zu
BjhA j[zdh ns/ T[j fJj wodK s'A f;ZydhnK jB. �
y/sh ftZu n"osK dh ;fEsh ;[XkoB bJh e[M io{oh
edw u[ZeD dh b'V j? fit/A fe L^
1) ;kyosk gZXo ;[XkoBk L ftekP Phb d/PK ftZu
n"osK wodK Bkb'A xZN gVQhnK fbyhnK j[zdhnK jB.
;kyosk dh xZN do n"osK Bz{ g[okD/ fynkbks ns/
nfrnkBsk dk pzdh pDk fdzdh j? fi; Bkb T[j
;wkfie ns/ nkofEe ftek; ftZu fjZ;k b?D s'A fgZS/
ofj iKdhnK jB. fJ; bJh n"osK Bz{ T[Zgo u[ZeD
bJh f;Zfynk dh pj[s io{os j?.
2) j[Bo dh f;ybkJh L ne[Pb ns/ noX^j[Bowzd
n"osK B{z nkgDk j[Bo ;[XkoB bJh Nq/fBzr d/Dh
ukjhdh j? sK i' T[j nkgDh sBykj tXk e/ nkgDh
nkwdB ftZu tkXk eo ;eD ns/ o'Irko gZek eo
;eD. fJ; bJh f;ybkJh gq'rokw j'D/ ukjhd/ jB sK
i' n"osK nkgD/ nkg iK wodK dh wZdd Bkb BthnK
seBheK fit/A fe i?fte ykd, rzv'fJnK dh ykd, phi
T[sgkdB, gq';?f;zr Bz{ ngDk e/ T[jBK s'A cakfJdk b?
;eD. fJ; bJh j[Bo dh f;ybkJh T[jBK dh Io{os
d/ fj;kp Bkb ns/ T[jBK d/ ofjD dh EK d/ B/V/ j'Dh
ukjhdh j?.
3) pokpo d/ w"e/ ns/ fdjkVh L n"osK wodK d/ pokpo
g{oh e[Pbsk Bkb ezw eo ;edhnK jB. fJ; bJh
tZy^tZy ezwK ftZu n"osK Bkb ftseok ns/ fdjkVh
ftZu ftseo/ Bz{ o'eDk ukjhdk j?.
4) nt/sBe ezw dh gSkD L n"osK tZb'A ehs/ rJ/
tZy^tZy xo d/ ezwK Bz{ ftXh tZX wkBsk fwbDh
ukjhdh j?. i/eo n"osK d/ ehs/ ezw Bz{ wkfgnk ikt/
sK T[jBK d/ ezw o;'JhJ/, ;ckJh eoB tkb/ ns/ Bo;
d/ ehs/ ezw d/ pokpo nkT[Ad/ jB. wodK Bz{ n"osK
d[nkok ehs/ nt/sBe ezw pko/ ikD{ eotkT[Dk
ukjhdk j?.
5) n"osK dh wzvheoB ftZu Pw{bhns L tgkoe
ftek; dh f;ybkJh d[nkok n"osK dh wzvheoB ftZu
Pw{bhns Bz{ tXkT[Dk ukjhdk j?. i/eo n"osK
wzvheoB d/ y/so ftZu nkT[D sK T[jBK d/ j[Bo tXD
d/ Bkb^Bkb T[jBK ftZu BthnK u[D"shnK dk ;kjwDk
eoB dh ;woZEk tX/rh.
y/sh ftZu ezw eoB tkbhnK n"osK bJh f;ybkJh L^
wB[Zyh ;o's, (Gkt ;wK, g?;k ns/ T{oik) dh popkdh
Bz{ o'eD bJh y/shpkVh d/ y/so ftZu n"osK dk :'rdkB
tXkT[D ns/ T[sgkdB tZb Bz{ brkT[D bJh y/sh d/ y/so
ftZu n"osK Bz{ f;ybkJh ;w/A dh b'V j?. n"osK d/ y/sh d/
y/so ftZu yk; s"o s/ BthnK ns/ ;[XohnK j'JhnK
seBheK Bz{ ngDkT[D bJh f;ybkJh d/D dh b'V j?. fJj
f;ybkJh T[d'A jh cakfJd/wzd j? id'A T[j io{os ns/
;wZf;nk tZb e/Adfos j't/ i' fe n"osK d/ ezw eoB dh
e[Pbsk Bz{ ;[Xko ;e/.
1) b'V nkXkfos gq'rokw L n"osK Bz{ T[jBK dh b'V
www.krishijagran.comg/Av{ nkofEesk
44 n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD nr; 2015s
w[skfpe ns/ ofjD tkbh EK d/ B/V/ j[Bo tkb/
f;ybkJh gq'rokw dk gqpzX ehsk ikDk ukjhdk j?.
fJ; bJh n"osK dh b'V ns/ ;wZf;nktK Bz{ gfjbK s'A
ikD e/ b'V nkXkfos f;ybkJh fdZsh ikDh ukjhdh
j?.
2) ;/tk ns/ T[sgkdB nkXkfos seBhe L f;ybkJh
T[sgkdB w[yh seBhe s/ nkXkfos j'Dh ukjhdh j?
fi; Bkb n"osK d/ ihtB dh r[DtZsk ftZu ;[Xko j'D
d/ Bkb^Bkb ;w/A ns/ T{oik dh th pZus j' ;e/ fit/A
fe X[nK ofjs u[Zbk ns/ r'po r?; gbKN.
3) ;orow Gkrhdkoh L n"osK dh Pw{bhns f;ybkJh
gq'rokw d/ jo edw s/ io{oh j?. n"osK dh Gkrhdkoh
Bz{ tXkT[D bJh f;Zyd/ j'J/ ewkT[Dk, ewkT[Ad/ j'J/
f;ZyDk d/ n;{b Bz{ ngDkT[Dk ukjhdh j?.
4) f;ybkJh dk ;jh ;wK L f;ybkJh gq'rokw ;jh ;w/A
s/ P[o{ eoB/ ukjhd/
jB fit/A fe n"osK
xo ns/ y/s d/ ezwK
s'A ftjbhnK j' ikD.
nkw s"o s/ rowhnK
dk w";w f;ybkJh
gq'rokw bJh ;jh j?
T[; ;w/A n"osK e'b
ftjbk ;wK fInkdk
j[zdk j?.
5) wfjbk ;Nkc L g/Av{ ns/ y/sh tkbhnK n"osK Bz{
f;ybkJh d/D bJh j[Bowzd wfjbk ;Nkc Bz{ fB:[es
ehsk ikDk ukjhdk j?. y/shpkVh ftZu ezw eoB bJh
n"osK wfjbk ;Nkc Bkb fpBK PowkJ/ fInkdk f;Zy
;edhnK jB ns/ gP{nK dhnK ;wZf;nktK fit/A fe
gP{nK dk roG XkoB ns/ T[jBK dh ;KG^;zGkb pko/
;tkb fpBK fMie/ g[ZS ;edhnK jB.
6) ;zuko j[Bo L fJZe uzr/ Nq/Bo Bz{ ukjhdk j? fe T[j
f;Zfynk d/ tZy^tZy fdbu;g Yzr ngDk e/ n;kB
ns/ ;EkBe GkPk ftZu f;ybkJh d/t/.
T[Zgo fby/ T[gokfbnK
;dek n"osK dh y/shpkVh ftZu
;fEsh Bz{ ;[Xko e/ y/shpkVh
feZs/ ftZu T[jBK dh GkJhtkbh
wip{s ehsh ik ;edh j? sK i'
T[j ;wki dk fJZe nfBZyVtK
nzr pD ;e/.
primMdr kOr Aqy hrismrnjIq kOr mwvI
ikRSI ivigAwn kyNdr, mogw
Mob: 94635-38739Email: [email protected], [email protected]
www.krishijagran.comg/Av{ nkofEesk
;{oi eokg;kfJzf;} fbfwN/v, rKXhBro (r[ioks)
;zeo pkiok
fe;wK
wjkokik ;{oi fezr:[toki
;zeo wZeJh
gqikshnK
;{oi ;KJh;{oi r'bv;{oi T[Zsw
;{oi ;toDk
;'Xh w{zr
gkotsh gdwBh okfXek
F'Xh T[Vd
ekbk ;'Bkpb?e ;'Bk
;'X/ fsb
wjkd/tNopk
ekog'o/N nkfc;L @@;koEe wkb## shih wzfib, ;ork;B eok; o'v, ;tkwh ftt/ekBzd wkor, rKXhBro-382421(r[ioks)
okfXek
45n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD nr; 2015s
;jkfJe XzfdnK u' w'joh- v/noh ckofwzAr i{dk y/shpkVh ftZu T[jh fe;kB tho nkgDh nkofEe jkbs ;[Xko ;edk j?, i’ otkfJsh eDe - M'B/ dh y/sh d/ Bkb Bkb, e'Jh ;jkfJe Xzdk fit/A v/noh ckofwzAr, w[orh gkbD, Ffjd dhnK wZyhnK gkbDk, ;{o gkbD, y[zpK dh y/sh, c[ZbK dh y/sh, cbK dh y/sh nkfd ;jkfJe Xzd/ eodk j? . fe;kB B{z ;kok ;kb nkwdB nkT[Dh ukjhdh j? . ;jkfJe XzfdnK Bkb ftjb/ ;w/A dk ;dT[g:'r j[zdk j? ns/ g?;/ th fwbd/ jB . ;w/A d/ nB[;ko T[go'es dZ;/ ;kfonK XzfdnK u'A gF{-gkbD dk XzAdk, fgSb/ ;w/A s' pVk T[Go e/ ;kjwD/ nkfJnk j? s/ fe;kBk dh ewkJh dk t;hbk pfDnk j? . fJj XzAdk fe;kB tho fgsk g[oyh eod/ nkJ/ jB s/ T[jBQK dk tkj tZv/ ikBtoK (wZMk$ rktK) Bkb g?Adk j?, fijBQk dh d/yGkb, y[oke ns/ ofjD ;fjD pko/ T[j gfjbK jh ikDd/ j[zd/ jB s/ i/ fJ; XzAd/ dhnK pohehnK ikBD bJh, f;ybkJh bJh ikt/ sK ;'B/ s/ ;[jkr/ tkbh rZb j' iKdh j? . w[ZY edhw s' ikBto fe;kB dh y/sh dk nfByVtK nzAr oj/ jB . v/noh ckofwzAr dk nZi dh y/sh ftZu pj[s wjZssk j? . fit/A fe L-
� fe;kB B{z ;kok ;kb nkwdB dk iohnk pDdk j? . c;bK s'A S/ wjhB/ pknd nkwdB nkT[Adh j?, id'A fe d[ZX t/u e/ o'}kBk, jcs/ iK wjhB/ pknd g?;/ bJ/ ik ;ed/ jB s/ o'iwok d/ you/ nk;kBh Bkb ehs/ ik ;ed/ jB .
� w[Zb b? e/ d[ZX ghDk n"yk bZrdk j? . ;' d[ZX fJZe ;zs[bs y[oke j? . pZu/, p[ZY/ ikDh fe xo dk jo w?Apo d[ZX gh ;edk j? .
� gF{nK d/ r'j/ ftZu 0H4 gqshFs BkJhNo'iB, 0H2 gqshFs ck;c'o; s/ 0H2 gqshFs g'NkF j[zdh j?, i' c;bK bJh ykd dk ezw eodh j? . r'jk r'po r?; gbKN ftZu tos e/ r?; s/ tkX{ youk pukfJnk ik ;edk j? .
� tZv/ ikBto j'D eoe/ ;KG ;zGkb ;'yh j? .
� xo d/ ;ko/ ihnK gF{-gkbD ftZu nkgDk :'rdkB gk ;ed/ jB . fit/A fe pZu/ s/ xo dhnK ;[nkDhnK th gF{ gkb ;edhnK jB .
nkw s"o s/ wZMK ;{D bJh 10 wjhB/ ns/ rktK 9 wjhB/ b?AdhnK jB . roGekb dh nkyoh fswkjh ftZu ikBto s'A d[ZX b?DK pzd eo d/Dk ukjhdk j?, yk; eoe/ d'rbhnK rktK s'A, feT[Afe wZMK sk gfjbK jh d[ZX' GZi iKdhnK jB . fJj ezw y[oke xZN eoe/, id'A ikBto dk d[ZX xZN ikt/, j'bh j'bh fJZe vzAr, fco bzAr/ vzAr u'A fe jcsk ftZu eoBk ukjhdk j? . nyhobh fswkjh ftZu ikBto B{z oZit/A jo/ e{b/ uko/ d/ Bkb 2H5 - 3 feZb' ;zs[bs tzv gkT[Dk ukjhdk j? . fJj fJ; bJh io{oh j? fe wK d/ g/N ftZu gb oj/ pZu/ dk ftek; roGekb dh nyhobh fswkjh ftZu 80 gqshFs j[zdk j?, ;' T[; B{z y[oke dh
finkdk io{os j[zdh j? . wK B/ nrb/ ;{J/ d[ZX g?dk eoB bJh, nkgD/ Foho ftZu th skes iwQK eoBh j[zdh j? . fJ; ;w/A d'okB rZGD gF{ dh o'i e/ ;/tk eoBh ukjhdh j? .
;{D t/b/ ikBto B{z nkokw Bkb ;{D d/Dk ukjhdk j? . ;{D ;w/A fuZNk p?r cND s'A pknd ;{n ftZu pZu/ dk w{zj, nrbhnK bZsK ftueko fd;dk j? s/ ikBto nkokw Bkb ;{n g?Adk j? . i/eo ikBto brksko i'o wko fojk j?, pZuk fdykJh Bjh fdzAdk iK pkjo Bjh nk fojk sK wkfjo t?NBoh vkeNo dh wdd b?Dh ukjhdh j? . i/o ;{D s'A 2 xzN/ pknd g? iKdh j? . fJ; Bkb e'Jh Gko, fSZso tr?ok Bjh pzBQDk ukjhdk . i/ i/o BjhA g?Adh sK wkfjo dh ;bkj io{oh j? . fizBh ibdh j' ;e/, pZu/ B{z wK s'A pj[bh fgbkT[Dh ukjhdh j? . pj[bh pZu/ ftZu GftZy dhnK fpwkohnK gqsh bVB dh skes fdzdh j? . pZuk id'A ;{n s'A pkjo nk ikt/ sK T[; B{z wK d/ e'b eo d/Dk ukjhdk j? sK fe T[j T[; B{z uZN ;e/ i/ ikBto Bjh uZNdk sK ;kc eZgV/ Bkb eZNV{$ tZSV{ B{z ;kc eo fdT[ s/ ikb/ tr?ok th ;kc eo fdT[ . BkV{nk Foho s'A 10-12 ;?ANhwhNo SZv e/ eZN fdT[ s/ Xkr/ Bkb pzB e/ fNzuNo nkT[vhB bk fdT[ . fJj ezw T[d' sZe eo', id'A sZe BkV{nK ;[Ze e/ fvZr Bk gt/ . eZu/ BkV{nk fyZuD Bkb iK fe;/ e[Zs/ tr?ok d/ eZND Bkb X[zBh gZe iKdh j? s/ ;[Zi iKdh j? . ;' BkV{nK dh d/yGkb pj[s io{oh j? . Bt iBw/A pZu/ dk Fohoe Gko brGr 30 feb' j'Dk ukjhdk j? sk jh fJj o'ikBK 500 rqkw Gko o'ikBk tXk fe i/ tZSh j? sK 1H5 ;kb ns/' i/eo eZNh j? sK 2H5 ;kb ftZu gfjbh tko Bt/A d[ZX j't/rh . ;' pZu/ B{z o'ikBk 500 rqkw (nZXk feZb') Gko tXkT[D bJh, ;zs[bs y[oke d/Dh ukjhdh j? .
pZu/ dh y[oke ;{uh
T[wo (fdB) d[ZX (feb') tzv (dkDk) (feZb') jok ukok (feZb')
0-3 fdB 3 feZb' (pj[bh) - -
4-15 fdB 3H0 feZb' - -
16-30 fdB 3H5 feZb' - oZitK
1-2 wjhB/ 2H5 feZb' 0H250 oZitK
2-3 wjhB/ 2H0 feZb' 0H500 oZitK
3-4 wjhB/ 1H0 feZb' 0H750 oZitK
w"
www.krishijagran.comਡੇਅਰੀ
46 n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD nr; 2015s
feqFh ikroD gZfsqek ~ xo xo ftu fbikT[D bJh pbke gZXo s/ w?B/io, n?r}hfeT{fNt dh }o{os j?.
sBykj ns/ j'o g?e/ifibk ftgBD nfXekoh;Bkse (3-4 ;kb dk s}opk)
n?wHJ/H;h feqFh ikroDpbke n?r}hfeT{fNt
10th gk; (s}opk - fe;kBK Bkb w/bi'b)
;zgoe eo'L fBFKs Nke, nkb fJzfvnk ;oe[b/FB nfXekoh, c'BL 09953756433, 09891263263 60_9, sh;oh wzf}b, :{;c ;okJ/ wkoehN, rohB gkoe w?No' ;N/FB d/ B}dhe, BthI fdZbh - 110016
c'BL 011-26511845, 26517923, 45503170 Jhw/bL [email protected] t?p;kJhN L www.krishijagran.com
1717YEARS1717
(1999-2015)
rming Commg Fa unvin iter yS
;{D s'A pknd bt/oh B{z gfjb/ 4-5 fdB ibdh guD tkbh y[oke d' feZb' eDe dk dbhnk s/ fJZe feb' r[V dh b/Nh s/ e{b/ jo/ uko/ gkT[ . ikBto B{z nkw y[oke s/ j'bh j'bh fbnkT[ . ikBto B{z o'}kBk 40 feb' jok ukok i' e{bk, fwFoD d/ o{g ftZu ikDh fe cbhdko s/ r?o-cbhdko ukfonK dk ;[w/b gkT[Dk ukjhdk j? . T[dkjoD d/ s'o s/ po;hw d/ Bkb ith tr?ok s/ wZeh$uoh $pkio/ Bkb otKn r[nkok gkT[Dk ukjhdk j? . i/ ikBto B{z jok ukok g{ok fwb/ sK rkJhnK s'A 7 feZb' sZe s/ wZMK s'A 5 feZb' sZe d[ZX fbnk ik ;edk j?, fJ; s'A T[go rkJhnK B{z 2H5 feZb' d[ZX fgZS/ feZb' tzv s/ wZMK B{z 2 feZb' fgZS'A feZb' tzv, d[ZX dh g?dktko d/ fj;kp Bkb gkT[Dk ukjhdk j? . i/ jo/ uko/ dh E[V j/t/ sK tzAv (dkD/) dh wksok tXk d/Dh ukjhdh j? .jo/ uko/ dh soQK tzv
bVh Bz sZs tzv dk dkDk (feZb') 1* 2**1 nkBki 1H wZeh$eDe 30 25 2H i'A$pkiok$ith 15 13
2 ybK 23 30
3 u'bK dh gkfbF$ eDe dk u'eo 30 30
4 XksK dk u{ok 2 2
5 b{D 1 1
45 38
*guD:'r gq'NhB 13-15 gqshFs (cbhdko ukfonK Bkb)**guD:'r gq'NhB 16-18 gqshFs (r?o-cbhdko ukfonK Bkb)
(dkDk) th ;zs[bs j'Dk ukjhdk, fi; ftZu jo/ uko/ dh T[gbGsk w[skpe nBki, yb, u'eo$u'bK dh gkfbF, XksK dk u{ok nkfd mhe wksoK ftZu j'D/ ukjhd/ jB .gF{ dh y[oke ;tkdbh, ;zs[bs, ep} Bk eoB tkbh s/ g/N GoB tkbh j'Dh ukjhdh j?. jo/ uko/ dh xkN B{z g{ok eoB bJh s/ ;kok ;kb ikBtoK B{z jok ukok d/D bJh, ukfonK dh fpikJh
s/ eNkJh dh ftT[Aspzdh bkj/tzd oj/rh . fJ; w;b/ dk jZb r?o-cbhdko ukfonK fit/L- wZeh, ith, uoh, pkiok nkfd dk nkuko s/ cbhdko ukfonK fit/ po;hw, b{;D nkfd dk j/n pDk e/ ehsk ik ;edk j? . s{Vh ftZu e'Jh pj[s/ y[okeh sZs Bjh j[zd/, wip{oh tZ; id'A jo/ uko/ dh xkN j't/ iK id'A po;hw dhnK gfjbhnK eNkJhnK ftZu gkDh dh wksok finkdk j't/ sK s{Vh dk fJ;s/wkb eoBk g?Adk j? . gkDh ikBtoK B{z w";w w[skpe 24 xzAN/ fwbDk ukjhdk j? .d[Xko{ gF{nK B{z ;kc ;[Eo/, feow ofjs, jtkdko F?ZvK ftZu oZyDk ukjhdk j? s/ ;w/A ;w/A f;o fJjBQK B{z feow ofjs eod/ ofjDk ukjhdk j? . F?Zv dk bzpk o[Zy g{op- gZSw tZb mhe ofjzdk j? . F?Zv rowh d/ w";w B[z wZd/Bio oZy e/ pDkT[D/ ukjhd/ jB . pkjo' ;c?dh eokT[Dh, gZy/$ e{bo bkT[D/, SK dko doZys bkT[D/, gkDh dk T[us gqpzX, rowh d/ gqGkt B{z xZN eod/ jB s/ ikBto szdo[;s ofjzd/ jB .
� ;{D s'A 60 s'A 90 fdBK ftZu ikBto B{z d[pkok rZGD j'Dk ukjhdk j? . sK jh bt/oh s'A jo ;kb pZuk fbnk ik ;edk j? . fe;kB Gok fiE/ d[ZX s'A nkwdB b?Adk j?, T[;d/ Bkb eZNhnK$ tZShnK t/u iK gkb e/ th nkwdB gqkgs eodk j? . ;' ikBto ;{D s'A pknd sk jh j/j/ (rowh) ftZu nkt/rk, i/ T[;dk ;{D T[gozs xfNnk Fohoe Gko g{ok j't/rk, ;' ;Zio ;{Jh bt/oh dh d/yGkb s/ y[oke tZb T[u/uk fXnkB d/Dk ukjhdk j? . j/j/ dh fBFkBhnK dk frnkB j'Dk pj[s io{oh j? . ikBto B{z j/j/ d/ nZX ;w/A d'okB rZGD eokT[D tkbk Nhek t?NBoh vkeNo dh ;bkj Bkb j/jk F[o{ j'D s'A 12 xzN/ pknd brtkT[ . rZGD j'D dh sohe dk foekov oZyDk ukjhdk j? s/ 2H5 wjhB/ pknd wkfjo vkeNo s'A rZGD j? iK Bjh u?Ze eotkT[Dk ukjhdk j? . rowhnK ftZu wZMK nkw s'o s/ j/j/ dhnK fBFkBhnK ikDh fe fozrdhnK Bjh, go n;b ftZu j/j/ ftZu j[zdhnK jB . fJ; B{z r[zArk j/jk nkyd/ jB . fJ; jkbs ftZu id'A th wZM d/ g[fVnK, gz{AS iK nkb/ d[nkb/ FhF/ torhnK fuZNhnK ;kc skoK fd;D sK ;wM', ikBto j/j/ ftZu j? s/ T[; B{z Bt/A d[ZX eotk b?Dk ukjhdk j? . u'nkJh ;w/A ikBto B{z j/j/ dhnK fBFkBhnK bJh rj[ Bkb d/y' .
;w/A ;w/A ikBto B{z vkeNo dh ;bkj w[skpe wbZg ofjs eod/ ofjDk ukjhdk j? . XksK dk u{ok gF{nK bJh pj[s io{oh j?, fJj d[ZX g?dktko s/ gqiBD Fesh tXkT[Adk j? . fJZe eftzNb tzv ftZu 2-3 feZb' gkfJnk ik ;edk j? . i/ XksK dk u{ok Bwe ofjs j't/ sK 1 feZb' b{D th tzAv ftZu gkT[Dk ukjhdk j? . gF{nK B{z S{s dhnK fpwkohnK yk; eoe/ rZb x'N{ s/ w{zAj y[o d/ Nhe/ wkfjo vkeNo dh ;bkj Bkb brtk b?D/ ukjhd/ jB . ikBtoK B{z fuZuVK$i{nK s' w[es oZyDk ukjhdk j? . d' u[nkJhnK ftZu ck;bk fJZe' fijk oZy' s/ Xko jw/Fk g{oh w[Zmh Bkb 6-8 fwzAN ftZu eZY' . fizBh s/i Xko eZY'r/, finkdk d[ZX gqkgs eo'r/ fe;/ wkfjo vkeNo s'A g[ZS e/ jo u[nkJh s'A pknd EDK B{z fe;/ feow BkFe dtkJh ftZu v'pK d/t' . u[nkJh s'A pknd ikBto dh y[obh ftZu jo/ gZm/, dkDk tr?ok gk fdT[, feTAfe bkbu Bkb ikBto y[oke ykD bZr gt/rk s/ nZXk xzNK p?m/rk BjhA . fJ; ;w/A d'okB u[nkJh s'A pknd, EDK dh y[bhnK w'ohnK pzd j' iKdhnK jB s/ EDK dh fpwkoh (g?;NkJhN;) c?bkT[D tkb/ iow ED ftZu dkyb BjhA j' ;ed/ @;' EDK B{z v'pk d/ fe s/ ikBto B{z e[ZM ;w/A bJh yVk oZyd Bkb, EDK dh fpwkoh s'A ikBtoK B{z pukfJnk ik ;edk j? .;' T[go'es sohe/ ngDk e/ nkgD/ ikBto dh uzrh d/yGkb ehsh ik ;edh j? . szdo[;s ikBto s'A jh finkdk d[ZX s/ jo ;kb ;{nk fbnk ik ;edk j? . ;' y/shpkVh d/ fJ; ;jkfJe XzAd/ Bkb nkgDh nkofEe jkbs j'o p/jso pDkJh ik ;edh j?.
r[oizAN f;zx n"by, nihsgkb f;zx Xkbhtkb ns/ irdhF ro'to
feqFh ftfrnkB e/Ado, fco'}g[o$pfmzvk$pfmzvkPhone: 9814249159
Email: [email protected]
www.krishijagran.comਡੇਅਰੀ
47n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD nr; 2015s
ikp ftZu fJ; t/b/ gP{nK dh frDsh brGr 73H1
bZy j? (60H4 bZy tZv/ gP{) J/B/ gP{nK Bz{ g{ok s/ uzrk ukok d/D bJh jo/ uko/ dh toswkB T[gi ftZu u'y/ tkX/ dh b'V j?. gzikp ftZu fJ; t/b/ uko/ dhnK ca;bK j/m brGr 8H46 bZy j?eN/no oepk j? (jkVh ftZu 3H36 bZy j?eN/no) ns/ fJ; ftZu'A 629 bZy NB jok ukok g?dk j[zdk j?. fJZe gP{ Bz{ gqsh fdB e/tb 28H5 feZb' ukok fwbdk j? i' fe pj[s xZN j?. i/eo fJZe tZv/ gP{ Bz{ 40 feZb' jok ukok o'IkBk gkfJnk ikt/ sK e[Zb 821 bZy NB jo/ uko/ dh ;kbkBk b'V j?. fJ; t/b/ gqKs ftZu uko/ j/m oep/ d/ tXD dh e'Jh nk; BjhA. ;' j[D e/tb gqsh fJekJh ;w/A ns/ gqsh fJekJh EK ftZu jh jo/ uko/ dh T[gi ftZu tkXk eoBk gt/rk. fJj tkXk e/tb pj[^ca;bh gqDkbh ngDkn e/ ns/ uzr/ phiK, ykdK ns/ gkDhnK dh g{oh tos'A eoe/ jh j' ;e/rk.
po;hw Bz{ fJ; t/b/ gzikp dh noE^ftt;Ek ftZu fJZe pj[s jh wjZstg{oB ;EkB gqkgs j? n;b ftZu fJj jkVh dh fJZe gqwZ[y ukok^ca;b j?, fi; B/ pj[s jZd sZe ;odhnK d/ j'o ;ko/ jh ukfonK Bz{ gSkV e/ T[jBK dh EK b? bJh j?. fJ; Bz{ “uko/ dhnK ca;bK dk pkdPkj” nkyDk e'Jh nfseEBh BjhA j't/rh, feT[Afe fJ; ftZu pj[s bzw/ ;w/A sZe g"PfNe s/ ;[nkdb/ jo/ uko/ dk pj[s tXhnk MkV d/D dh :'rsk j[zdh j?. fJ; s'A uko/ dhnK eJh eNkJhnK fwb iKdhnK jB. fJj Btzpo s'A b? e/ i{B d/ nZX sZe brksko jok ukok fdzdk ofjzdk j? ns/ IwhB dh ioy/Ih ftZu th tkXk eodk j?. fJj pj[s jh o;dko j[zdk j?, go
fJZefbnK ukoB Bkb gP{nK Bz{ ncakok j' ;edk j?. fJ; bJh nkw s"o s/ fJ; Bz{ fe;/ ;[Ze/ uko/ fInkdkso s{Vh Bkb obk e/ jh gP{nK Bz{ ukfonk iKdk j?. wkou^ngq?b ftZu id'A fe fJ; dk tkXk^ftek; pj[s s/ih Bkb j[zdk j?, fJ: Bz{ ;[Zek ukok pDkT[D bJh th tofsnk ik ;edk j?. T[d'A fJ; wsbp bJh w";w th pj[s ;[yktK j[zdk j?.
G{wh ns/ g"D^gkDh dhnK b'VK L
po;hw pj[s fInkdk o/sbhnK IwhBK Bz{ SZv e/ jo fe;w dhnK IwhBK ftZu j' iKdk j?, go fJj uzr/ ib^feBke; tkbhnK GkohnK w?ok IwhBK ftZu fiBQK ftZu u{Bk ns/ cak;c'o; tX/o/ j't/, ;G s'A tXhnk j[zdk j?. fJj ykohnK IwhBK ftZu fiZE/ fe j'o e[M e[ cabhdko ca;bK jh j' ;edhnK jB, th j' iKdk j? ns/ fJ; soQK fJj T[jBK IwhBK d/ ;[Xko ftZu ;jkfJsk eodk j?.
Gkt/ fJj ca;b ;odhnK ftZu T[rkJh iKdh j? fco th fJj T[jBK fJbkfenK ftZu BjhA j' ;edh fiZE/ poca g?Adh j't/ sK pj[s fInkdk eZeo^e'ok g?Adk j't/. fJj doIk iwkn sZe dk skgwkB sK ;fjD eo ;edk j? go nfijhnK jkbsK ftZu fJ; dk tkXk^ftek; fpbe[b BjhA j[zdk.
gqwkfDs fe;wK L
gzikp y/shpkVh :{Bhtof;Nh tZb'A po;hw dhnK phHn?bH 1, phHn?bH 10 ns/ phHn?bH 42 fe;wK dh f;ckoP ehsh rJh j?. fJj pj[s ibdh tXD tkbhnK fe;wK jB ns/ sDk rbD d/ o'r Bz{ ;jkoB dh ;woZEk
ukfonK dk okik ^ po;hw
www.krishijagran.compo;hw
gz
48 n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD nr; 2015s
oZydhnK jB. fJj i{B d/ gfjb/ jcas/ sZe jok ukok w[jZJhnk eotkT[AdhnK jB.
ekPs d/ T[ZBs Yzr L
fpikJh dk ;wK L po;hw d/ T[Zr oj/ g"fdnK s/ tX/o/ skgwkB dk pVh S/sh n;o j[zdk j? ca;b d/ iwkn bJh nB[e{b jkbsK oki d/ T[Zso^gZSwh fJbkfenK ftZu nkw s"o s/ P[o{ ;szpo ftZu e/Adoh gzikp ftZu nZX ;szpo ftZu ns/ dZyDh fifbQnK ftZu nyho ;szpo iK P[o{ nes{po ftZu jz[dhnK jB. fiZE/ nr/sh fpikJh dk iwkn wkVk j[zdk j? ns/ ca;b ftZu xkj^p{N s/ BdhB pj[s fInkdk T[Zr nkT[Ad/ jB, T[ZE/ fgS/sh fpikJh eoB Bkb gfjbh eNkJh d/o Bkb fwbdh j? ns/ MkV th xZN fwbdk j?.
phi dh wksok ns/ phiD dk Yzr L fpikJh bJh gqsh J/eV 8^10 feZb' phi tofsnk iKdk j?. phi w'Nk, r[dr[dk ns/ ghb/ ozr dk j'Dk ukjhdk j? ns/ T[; ftZu ekPBh dk phi ofbnk j'fJnk j'Dk BjhA ukjhdk. po;hw d/ phi Bz{ gkDh ftZu v'p', ekPBh dk phi T[Zgo so nkt/rk, fJ; Bz{ SkBDh Bkb tZy eo bU. tX/o/ ns/ uzrk ukok b?D bJh po;hw d/ phi dh nkw wksok ftZu gqsh J/eV 750 rqkw ;oQ'A iK 15 feZb' ithA dk phi obk e/ phiDk uzrk ofjzdk j? fJzi eoB Bkb po;hw d/ j"bh^j"bh tXD ns/ gfjbh eNkJh t/b/ xZN MkV d/D dk i' xkNk j[zdk j? T[j g{ok j' iKdk j?. po;hw ftZu id'A okJh xkj obk e/ phihJ/ sK fJj fJZe pj[s r[Dekoh fwPos ukok pD iKdk j?.fJ; fwPos uko/ dk pj[sk MkV b?D bJh okJh xkj dk 2^3 feZb' ns/ po;hw dk 8^10 feZb' phi gqsh J/eV gkT[ iK okJh xkj dk fJZe feZb' phi gqsh J/eV d/ fj;kp po;hwOithA iK po;hwO;o'QA d/ phi dh f;ckoP ehsh wksok ftZu obkT[. okJh xkj d/ phi Bz{ tZso tkbh fwZNh ftZu fwbk e/ fJe;ko fSZNk fdT[ ns/ pknd ftZu po;hw dk fSZNk d/ e/ o/e c/oe/ y/s Bz{ gkDh bk fdT[.
po;hw dk Nhek L po;hw i/eo Bt/A y/sK ftZu phiDk j't/ sK po;hw d/ phi Bz{ Nhek bkT[Dk pj[s io{oh j?, feT[Afe po;hw dh ca;b bJh yk; fe;w d/ p?eNhohnk (okJhi'phnw NokJhc'bh) dh b'V j[zdh j?, fijV/ po;hw d/ Nhe/ s'A gqkgs j' iKd/ jB. po;hw dk Nhek wkJheo'pkfJUb"ih ftGkr, gzikp y/shpkVh :{Bhtof;Nh, b[fXnkDk iK jbe/ d/ y/shpkVh ftek; nc;o gk;'A yohfdnk ik ;edk j?. phi dh ;[XkJh bJh r[V dk 10# x'b fsnko eo' ns/ fJZe J/eV bJh b'VhAdh
ihtkD{^ebuo ftZu fJ; Bz{ uzrh soQK fwbk fdT[. fJ; fsnko j'J/ rkVQ/ x'b ftZu po;hw dk 8^10 feZb' phi gk e/ j"bh^j"bh wb' sK i' jo phi d/ T[Zgo fJj ihtkD{ ebuo bZr ikt/. fJ; T[gozs phi Bz{ SKt/ ;[ek bt' ns/ T[;/ fdB Pkw t/b/ yV/ gkDh ftZu fSZNk d/ fdT[ sK i' ;{oi dh X[Zg Bkb ebuo dk n;o ikfJnk Bk j' ikt/.
ykdK L po;hw cbhdko ukok j'D eoe/ fJ; Bz{ ihtkD{ ykd ns/ ck;c/N tkbhnK o;kfJDe ykdK d/DhnK uzrhnK ofjzdhnK jB.feT[Afe po;hw dhnK iVQK s/ i' bkb ozr dhnK rzYK j[zdhnK jB, ck;c'o; Bkb jh pDdhnK jB. ck;c'o; g{oh wksok ftZu gkT[D Bkb fJjBk rzYK dk ozr r{VQk bkb j' iKdk j? ns/ fJ; dh wksok th finkdk j' iKdh j? fi; Bkb fJj jtk ftu'A finkdk BkJhNo'iB sZs iwhB ftZu iwQK eodhnK jB. P[o{ ftZu BkJhNq'iB dh fJZe y[oke d/Dh bkGekoh ofjzdh j?, yk; eoe/ T[BQK y/sK ftZu fiZE/ po;hw dh fpikJh uoQh iK pkio/ torh tX/o/ y[okeh sZs fyZuD tkbh ca;b s'A wro'A iK xZN ioy/ih tkbh IwhB ftZu ehsh rJh j't/. nkw s"o s/ fe;kB tho po;hw B{z jo eNkJh s'A pknd BkJhNo'iB gkT[Ad/ jB feT[Afe T[jBk dk wzBDk j? fe ;odhnK ftZu po;hw dk tkXk finkdk j[zdk j?. go fJj d/fynk j? fe finkdk BkJhNo'iB gkT[D Bkb iVQk T[s/ bkb ozr dhnK rzYK xN iKdhnK jB ns/ eJh tko uko/ ftZu wkV/ y[okeh sZs tX iKd/ jB ns/ g;a{nK dk B[e;kB th j' iKdk j?. IwhB dh fe;w w[skpe 10 feZb' BkJhNq'IB sZs (22 feZb' :{ohnk) ns/ 30 feZb' ck;c'o; sZs (185 feZb' ;[gock;c/N) gqsh J/eV tos'. ;[gock;c/N dh tos'A Bkb e[M wksok ftZu ;bco sZs th IwhB Bz{ fwb iKdk j? fiZE/ po;hw ftZu okJh xkj fwbk e/ phfink j't/, 10 feZb' BkJhNq'iB gqsh J/eV jo eNkJh wro'A gkT[.
www.krishijagran.compo;hw
49n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD nr; 2015s
tXdh j? ns/ fJj BdhBK Bz{ dZp b?Adh j?.BdhB jo/ uko/ dk MkV ns/ y[okeh sZs jh BjhA xNkT[Ad/ ;r'A eJh tko fJjBk ftZu iafjohbk wkdk j'D eoe/ g;a{nK dk B[e;kB th eod/ jB. fJ; bJh po;hw ftZu'A BdhBK dh o'eEkw eoBh iao{oh j?.
phia T[sgkdBL i/ c;b s'A phi gqkgs eoBk j't/ sK nkyoh eNkJh e[ZM fJ; soQK s/ T[; t/b/ b?Dh ukjhdh j? fe BthA g[zroh c;b pj[s finkdk rowh g?D s'A gfjbK^2 uzrh soQK tX c[Zb ikt/ s/ c[Zb g?dk eo ;e/. feT[Afe skgwkB ftZu tkXk tZy tZy fJbkfenK ftZu tZy^2 ;w/A s/ j[zdk j?. fJ; bJh c;b B{z phi tk;s/ SZvD dk nB[e{b ;wK th tZy^2 j[zdk j?/. ph an?b^1 ns/ phHn?b^10 fe;wK B{z phi bJh SZvD dk ;wK eqwtko ngq?b dk gfjbk ns/ d{ik gzdotkVk j?. ph n?b^42 fe;w dk tX/o/ MkV b?D bJh 10 ngq?b sZe eZN e/ phi bJh SZv d/Dk ukjhdk j?.
jo/ ukfonK yk; eoe/ po;hw d/ tXhnk phi dh pj[s xkN j[zdh j?. ;' fiawhdko GoktK B{z ukjhdk j? fe phi nkg fsnko eoB sK i' ;[Xo/ phi bJh GZi^BZm Bk eoBh gt/. fJ; bJh gzikp y/shpkVh :{Bhtof;Nh b[fXnkDk d[nkok dZ;hnK seBheK okjhA tXhnk s/ pj[sk phi fsnko ehsk ik ;edk j?.
nwBgqhs ns/ vkH nzfwqs gkb f;zx pokV feqPh ftfrnkB e/Ado, w'rk
Mob: 8146900557, Email: [email protected]
w?rBhI dh xkN L fJ; sZs dh xkN nkw s"o s/ jbehnK o/sbhnK IwhBk ftZu nkT[Adh j?, yk; eoe/ fiZE/ po;hw M'B/ fgZS'A phfink ikt/. fJ; dhnK fBPkBhnK uzrh soQK T[d'A fd;dhnK jB id'A ca;b eZND s/ j't/. xkN dh w[Ybh jkbs ftZu po;hw d/ ftuekob/ sD/ d/ gZs/ ftueko'A ;b/Nh s'A ghb/ ozr d/ j' e/ ;[Ze iKd/ jB. gZs/ d/ nkb/^d[nkb/ dk fjZ;k fi; ftZu B'e ns/ 1$3 fjZ;k gZs/ dk w[ZY jok ofjzdk j? pknd ftZu gZsk ;ko/ dk ;kok ;[Ze iKdk j? ns/ fJ; dk ozr r[bkph s'A G{ok j' iKdk j? s/ gZsk SkDBh^SkDBh j' iKdk j?. fJ; xkN Bz{ g{ok eoB bJh 200 fbNo gkDh ftZu 0H5# w?rBhI ;bc/N dk x'b XZ[g tkb/ fdB jcas/^jcas/ d/ caoe Bkb d' fszB tko eo'. fJj fSVekn eNkJh eoB s'A d' jcas/ pknd eo'.
BdhB gqpzX L eJh jkbsK ftZu IwhB po;hw ftZu fJZe w[Zy BdhB j? i' P[o{ d/ tkX/ ftZu o[ektN gkT[Adk j? fJ; dh o'eEkw bJh pk;kbhB (cb{eb'okbhB 45 JhH;hH) 400 fwHfbH gqsh J/eV d/ fj;kp 200 fbNo gkDh ftZu x'b e/ fpikJh s'A gfjbK uzr/ fsnko ehs/ y/s ftZu fSVe'. fiBQK y/sK ftZu fJNf;N dh ;wZf;nk j't/ T[ZE/ po;hw ftZu okfJnk obQk e/ phi' okfJnk dh ca;b S/sh
www.krishijagran.compo;hw
50 n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD nr; 2015s
krI iek sKq jwn pSU hY jo muSikl hwlwqW vyly
vI mwVI iksm dy vMf, cwrw, p`Ty Awid Kw ky
mIt, du`D Aqy cmVI dw auqpwdn dyx dI smr`Qw
r`KdI hY[b`krI nUM grIb bMdy dI gW vI ikhw jWdw hY
ikauNik b`krI mws, du`D, rySw Aqy cmVw pRdwn krdI
hY jo ik iek BUmI hIx ikswn dIAW AwriQk Aqy
pirvwirk loVW pUrIAW krdw hY[AjOky smyN ivc bhuq
swry ikswnW dw ruJwn vpwrk p`Dr qy b`krI pwlx
v`l v`D irhw hY[
b`krI CotI aumr qoN hI pYdwvwr SurU kr idMdI
hY[b`krI ibmwrIAW dw G`t iSkwr huMdI hY Aqy ieh
grm, nmI vwly vwqwvrx nUM hor jwnvrW dy mukwbly
AwswnI nwl shwr skdI hY[b`krI do swlW ivc iqMn
sUey idMdI hY[jOVy b`cy hox dI dr ijAwdw huMdI hY, pr
iqMn jW cwr b`cy vI ho skdy hn[b`krIAW nUM kwPI qrHW
dy KurwkI pdwrQW qy pwilAw jw skdw hY, ijvyN ik
ru`KW dy p`qy, JwVIAW, p`Ty Awid[b`krIAW pRqI
iekweI SrIrk Bwr dw 8% q`k su`kw mwdw Kw
skdIAW hn[jdik gwvW Aqy ByfW pRqI iekweI
SrIrk Bwr dw 3% Aqy 3.8% qrqIbvwr q`k Kw
skdIAW hn[b`krI dw du`D pOSitk q`qW nwl BrBUr
iek sMquilq Kurwk hY[ieh dmyN (asthma) ivc,
pYpitk Alsr, AYlrijk eYkjImW vrgy rogW ivc
kwPI lwhyvMd hY[tIbI ivroDI gux vI ies du`D ivc
mOjUd hn[b`krI dw mIt iksy vI Drm jW jwq pwq dy
log Kw skdy hn[gW Aqy Byf dy mIt dy mukwbly b`krI
dy mIt ivc PYt G`t huMdI hY, ijs kwrx ieh idl dy
rogIAW leI kwPI lwBdwiek huMdw hY[cmVw audXog
ivc vI b`krI kwPI Xogdwn idMdI hY ikauNik ies dI
cmVI, vwl v`K v`K cIjW ijvyN bYg, burs Awid
bnwaux dy kMm AwauNdy hn[ies DMdy ivc pUMjI invyS
G`t hY[isPwrSW muqwibk b`krI pwlx dw DMdw
ApnwieAw jwvy qW kwPI lwB kmwieAw jw skdw hY[
nsl: b`krI mIt vwsqy, du`D Aqy aunH leI pwlI
jWdI hY[jo b`krI G`t Kurwk Kw ky QoVy smyN ivc
aupXog nsl
dohry pdwrQ (mIt Aqy du`D) bwrbrI, jmnwprI, sUrqI
dyx vwlIAW
mIt dyx vwlIAW blYk bMgwl, ausmwnwbwdI,
isrohI, mihswnw
aunH dyx vwlIAW cWgQWgI, CyNgU
sUcI:- dysI b`krIAW dw aupXog dy AwDwr qy vrgIkrx:
ijAwdw Bwr vDwvy Aqy ijAwdw qoN ijAwdw Kurwk nUM
mws ivc bdlx dI Xogqw r`KdI hovy, mIt vwsqy auhI
lwhyvMd hY[pMjwb ivc bItl b`krI nUM mwnqw pRwpq
hY[ies nUM AimRqsrI vI ikhw jWdw hY qy ieh swry
pMjwb qy hirAwxw ivc PYlI hoeI hY[
Kurwk: b`krI nUM m`JW, gwvW dI qrHW hI, SrIr nUM
bxweI r`Kx, SrIrk vwDy Aqy b`cy pYdw krn leI
sMquilq Kurwk dI zrUrq huMdI hY[cwrwgwh qy r`KIAW
b`krIAW AwpxIAW ipClIAW l`qW aupr KVIAW ho ky
2 mItr q`k vI p`lv cwrn kr skdIAW hn[Kurwk nUM
ssqw krx leI KyqI bwVI dy aup auqpwd Aqy
www.krishijagran.com
b`krI pwlx-iek lwhyvMd ik`qw
b`
b`krI pwlx
51n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD nr; 2015s
wkf;e GftZycb
w/FL gq/w eoB tkfbnK bJh fJj wjhBk uzrk oj/rk. i/
ftnkj d/ :'r j' ns/ gq/w ;zpzX jB sK nkgD/ gq/wh Bkb Fkdh
eoB dk tXhnk :'r j?. Xkofwe ezwK ftu o[MkB ns/ you
j' ;edk j?.
tfoFGL s[;hI ;kj;, T[sFkj ns/ BthI T{oik wfj;{; eo'r/.
fe;ws th y{p ;kE d/t/rh. Bt/I ezwK bJh tfXnk ;wK j?.
iwhB-ikfJdkd ;zpzfXs ezwK ftu ;cbsk dk :'r pD
fojk j?.
fwE[BL gq/w ;zpzXK ns/ fttkfje ihtB ftu nfsnzs y[Fh
oj/rh. Bt/I gq/w ;zzpX th gBg ;ed/ jB. nkwdBh ns/ youk
pokpo oj/rk. tgko ftu Bt/I w”e/ ns/ B”eoh ftu soZeh d/
:'r pD oj/ jB.
eoeL wB ftufbs oj/rk. tkDh s/ ezNo'b eoBk j't/rk.
nkwdBh tX/rh ns/ Bt/I ezwK d/ w”e/ th fwbDr/ gozs{
s[jkvhnK rZbK s'I s[jk~ B[e;kB j' ;edk j?. fJ; bJh ;'u
;wM e/ p'b'. ihtB ;kEh dk Gog{o ;fj:'r fwb/rk.
f;zxL fttkfje ihtB ftu ekch ;wZf;nk nk ;edh j?. fJ;
bJh ihtB ;kEh d/ Bkb fwb i[b e/ ofjD dh e'fFF eo'.
pj[s ;ko/ yokp jkbksK d/ pkti{d wB FKs oj/rk. s[;hI
;wZf;nk ~ ;[bMk bUr/.
ezfBnkL nkgD/ pb s/ pj[s ;ko/ ezw g{o/ eoB dh fJZSk
ikr/rh. fJj ;wK eJh wkwfbnK ftu s[jkv/ bJh nB[e{b j?.
yk; eo id'I se r[o{ dk okFh pdbkn Bjh I j ? sK se sK jo' th
pj/ so j.? gw/q ;pz Xz ns / fttkfje ihtB bJh fJj ;wK urz k j.?
s[bkL fwsoK dk ;fj:'r Bk fwbD d/ ekoB eFN tX ;ed/
jB. fgsk dh ;/js ftu nfB:wsk nk ;edh j?. fuzsktK
ftu ewh j't/rh. g?oK ftu dod dh go'pbw nk ;edh j?.
tfoFueL Bt/I ezwK ~ jZE gkT[D ftu ;cbsk fwb/rh. XB
dk nkrwB tXhnk oj/rk. nkgD/ s'I T[u tor Bkb ;zpzX
pBDr/. :ksok ;cb j't/rh. jo ezw ftu F[o{ ftu nVuB
nkJ/rh gozs{ Bshi/ s[jkv/ gZy ftu j'Dr/.
XB[L i/ s[;hI nkgDh ;/js dh ;wZf;nk Bkb bzp/ ;w/I s'I i{M
oj/ j' sK fJ; wjhB/ d/ wZX s'I s[jk~ pj[s jh okjs fwbD
tkbh j?. feT[Ife fJ; wjhB/ pqfj;gs dk okFh gfotosB j'D
tkbk j? fijVk s[jkv/ bJh jo soQK bkGekoh j?.
weoL ihtB;kEh Bkb nukBe wsG/d g?dk j' ;edk j? ns/
T[;dk ekoB s[jkv/ ;[Gkn dk pdbkt j?. nkgD/ r[;/ s/ ekp{
oZy'. c?;bk b?D dh skes ewi'o oj/rh fJ; bJh i'fyw Go/
edwK s'I goj/} eo'.
e[zGL c?;b/ b?D ftu w[Ffeb j't/rh feT[Ife fdwkr d'fuZsk
oj/rk. gfo;fEshnK ekoB xo'I d{o ikDk g? ;edk j?. you
ezNo'b s'I pkjo j' ;edk j? yk;eo fttkd ns/ j;gskb
ftu XB you j'D dh ;zGktBk pD ojh j?.
whBL ;wK E'Vk gqshe{bsk bJ/ nZr/ tX fojk j? fJ; bJh
Xhoi ns/ ;z:w s'I ezw bU. fe;/ th ezw ftu ibdpkih ns/
nkt/F B[e;kB gj[zuk ;edk j? feT[Ife fJ; ;w/I c?;bk b?D dh
Fesh ewi'o oj/rh.
ekfldHkfo”;Qy wkf;e
GftZycb
GftZycb www.krishijagran.com
125 ;kb d/ fJe dkdk ih w”s d/ pknd ;tor gj[zu/. ;tor ftu y{p;{os ng;oktK dk fBqs t/y e/ dkdkih c[ZN c[ZN e/ o'Id/ j'J/ p'b/ ;kbk pkpk okwd/t d/ uZeo ftu BjhI g?Idk sK ed dk fJE/ gj[zu frnk j[zdk.
dkdk (g's/ ~)L s/oh Nhuo nk
ojh j? ik b[e ik.g'sk (dkd/ ~) L gfjbK s[;hI b[e
ikU feT[Ife s[jkvh w”s d/ pjkB/
w?I d' jcs/ dh S[ZNh bJh j?.
nr;s 2015nr;s 2015
b'Ng'N
n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD i[bkJh 201552
s[;hA th b/ye pD'
fe;kB tho
frnkB ;KMk eoB
feqPh ikroD g~fsqek ’u
nkgD/ ;[Mkn, ;w~f;nktK s/
nB[Gt ;kƒ G/i'. y/shpkVh Bkb
;pzXs BthA s/ g[okDh seBhe dh
ikDekoh fdU.
ikDekoh s[jkv/ BK s/ c'N/
;w/s g~fsqek ’u gqekPs ehsh
ikJ/rh.
60$9, sh;oh wzfIb, :{;| ;okfJ wkoehN,
BIdhe rqhB gkoe w?No' ;N/PB, BthA fdZbh^110016
|'B L 011 26511845, 9313301029, 9654193353, 9891724495, 9811758583
Jh^w/b L [email protected], [email protected]
Gkosh feqFh nB[;zXkB ;z;EkBd[nkok ftef;s gqikshnK d/ phi gqkgsh d/ ;o's
;z;EkB d[nkok ftef;s gqikshnK d/ phi
gqkgs eoB bJh j/m fby/ nB[;ko ;zgoe
eo'L
1H phi T[sgkdB fJekJh iK feqFh
gqkd:'freh ;{uBk e/Ido, Gkosh feqFh
nB[;zXkB ;z;EkB, BthI fdZbh-12
2H Gkosh feqFh nB[;zXkB ;z;EkB e/Ido,
eoBkb, jfonkDk. N?bhc'BL 0184-
2267169
3H Gkosh feqFh nB[;zXkB ;z;EkB y/soh
e/Ido, g{;k, ;w;shg[o, fpjko. N?bhc'BL
06274-240232
4H Gkosh feqFh nB[;zXkB ;z;EkB y/soh
e/Ido, fJzd”o, wZX gqd/F. N?bhc'B 0731-
2702921
5H Gkosh feqFh nB[;zXkB ;z;EkB y/soh
e/Ido, t/fbzrNB, sfwbBkv{. N?bhc'BL
0423-2234796
g{;k j?bg bkJhB (N?bhc'B 011-25841670)
g{;k n?rqhe'w coh (N?bhc'b 1800-11-8989)
;z;EkB dhnK fJjBK j?bg-bkJhBK s'I fe;kB
GkJh N?bhc'B dh wdd Bkb feqFh ;{uBktK dh
ikDekoh ;t/o/ 9H30 s'I Fkw 4H30 ti/ se
(working days) gqkgs eo ;ed/ jB.
torhfeqs www.krishijagran.com
To Advertise in Krishi JagranTo Advertise in Krishi Jagran
To Subscribe Krishi JagranTo Subscribe Krishi Jagran
MAHARASHTRA Megha Sharma 09891668292 [email protected]
GUJARAT Sara Khan 09953720233 [email protected]
PUNJAB Kiran Kumari 09999743660 [email protected]
HARYANA Sarita Singh 09891899197 [email protected]
RAJASTHAN Jyoti Sharma 09891828266 [email protected]
UTTAR PRADESH Sarla Singh 09999141933 [email protected]
UTTARAKHAND Kanika Chauhan 0995346033 [email protected]
MADHYA PRADESH Poonam Biswakarma 08447527318 [email protected]
CHHATTISGARH Yogesh Kumar 09891668636 [email protected]
BIHAR Afsana Malik 09891899322 [email protected]
JHARKHAND Chunki Bhutia 09891655888 [email protected]
HIMACHAL PRADESH Sujata Gautam 08588998437 [email protected]
JAMMU & KASHMIR Ruby Jain 09999142633 [email protected]
WEST BENGAL Hrituparna Banerjee 09891899064 [email protected]
KARNATAKA Bansi Shukla 09891614614 [email protected]
ASSAM Abdus Samad 09891889588 [email protected]
ANDHRA PRADESH Aniket Sinha 09891335460 [email protected]
ODISHA Rahul Singh 09891339440 [email protected]
TAMIL NADU Nishant Taak 09953756433 [email protected]
KERALA Preetha M. Nair 09891755566 [email protected]
Ph. : 011-26511845, 26517923, 45503170Email : [email protected] Web. : www.krishijagran.com
ALL INDIA SANJAY KUMAR 09313301029 [email protected]
GUJARAT Sara Khan 09953720233 [email protected]
MAHARASHTRA Megha Sharma 09891668292 [email protected]
Pavan Ajage 08411889826 [email protected]
Narendra Sherdale 09881063466 [email protected]
Bhausaheb Wagh 08806851660 [email protected]
MADHYA PRADESH Poonam Biswakarma 08447527318 [email protected]
CHATTISGARH Yogesh Kumar 09891668636 [email protected]
JAMMU & KASHMIR Ruby Jain 09999142633 [email protected]
HIMACHEL PRADESH Sujata Gautam 08588998437 [email protected]
PUNJAB Kiran Kumari 09999743660 [email protected]
UTTRAKHAND Kanika Chauhan 0995346033 [email protected]
HARYANA Sarita Singh 09891899197 [email protected]
UTTAR PRADESH Sarla Singh 09999141933 [email protected]
R.N. Chaubey 09453577732 [email protected]
Krishna Bihari 09719029604 [email protected]
RAJASTHAN Jyoti Sharma 09891828266 [email protected]
BIHAR Afsana Malik 09891899322 [email protected]
JHARKHAND Chunki Bhutia 09891655888 [email protected]
n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD i[bkJh 2015 53
AwrgYink vwDU pdwrQ dyxy cwhIdy hn[iesdy nwl hI
golI vwlI Kurwk iqAwr krn leI keI qrHW dy pOdy,
p`qy Awid vI vrqy jw skdy hn[golIAW ivc murgIAW
dIAW su`kIAW iv`TW vI 30 % q`k vrqIAW jw skdIAW
sUcI:- mIt dyx vwlIAW Aqy du`D dyx vwlIAW b`krIAW dI SrIrk qulnw
du`D vwlI b`krI mIt vwlI b`krI
1. lMbI qy pqlI grdn SrIr ivc sPweI nwl imlI hoeI 1. CotI Aqy motI, PYlI hoeI grdn
2. iq`Ky Aqy spSt mOFy 2. cOVy Aqy mwsdwr mOFy
3. rIV dIAW h`fIAW spSt, auBwr vwlIAW Aqy ivQ nwl huMdIAW hn 3. rIV dIAW h`fIAW gol Aqy mwsdwr huMdIAW hn
4. cmVI iF`lI Aqy lckdwr hoxI cwhIdI hY 4. cmVI motI, KurdrI qy ksI hoeI hoxI cwhIdI hY
5. vwl nrm qy mulwiem hoxy cwhIdy hn 5. vwl ru`Ky Aqy kTor huMdy hn
sUcI:- b`krI dIAW ivdySI nslW
4. swnn 1-3 iklogRwm
Aqy 3.5% PYt
55-70
1. iesdw rMg ic`tw jW hlkw pIlw huMdw hY
2. dohW ilMg ivc Awm qOr qy isMg nhIN huMdy
3. iesdw ichrw QoVw cptw Aqy kMn aupr qy
A`gy v`l nUM vDy huMdy hn[
4. ieh iek viDAw duDwrU b`krI hY
5. boier mIt vwsqy vrqI
jWdI hY
b`krI=90-100
iklo
b`krw=110-135
iklo
1. ieh ict̀ y rgM dI Aq y BrUu y isr vwlI bk̀rI hY
2. ienHW dy lMby Aqy ltkvyN kMn huMdy hn
3. ieh qyjI nwl vwDy Aqy ijAwdw b`cy dyx
vwsqy pRis`D hY
4. mIt kuAwiltI bhuq hI vDIAw hY[
5. ibmwrIAW qoN bcwau dI SkqI kwPI
ivkisq huMdI hY
1. AYlpweIn
0.9-1.3 iklogRwm
Aqy 3.6% PYt
60-65
1. iek SnwKqI rMg iesdw nhIN hY pr kwlw
Aqy ic`tw Awm hn
2. KVy kMn qy is`Dw n`k
3. Awm qOr qy 2 b`cy iek sUey ivc
2.
AYNgloinauibAn
0.8-1.2 iklogRwm
Aqy 4.5% PYt
60-70 1. rMg koeI iek nhIN huMdw pr BUrw Aqy ic`tw
Awm hn
2. ltkvyN kMn Aqy romn n`k huMdw hY
3. vDIAw cmVI Aqy cmkdy vwl
4. Awm qOr qy 2 b`cy iek sUey ivc
3. tognbrg 1-3 iklogRwm
Aqy 3.5% PYt
60-65 1. rMg BUrw Aqy mUMh dy donoN pwsy ic`tIAW
DwrIAW huMdIAW hn
2. donW ilMgW ivc isMg nhIN huMdy
3. cmVI bhuq nrm Aqy mulwAm huMdI hY[
4. ieh v`fy sweIj dI b`krI hY ijs dI lMbI
pqlI grdn huMdI hY
sivtjrlYNf
swauQ APrIkw
sivs AYlpweIn dw
ibRitS b`krIAW nwl
krws
ieMglYNf ivc
inauibAn b`krIAW
(jmnwpwrI Aqy
jYrwbI) dw ieMgilS
b`krIAW nwl krws
sivtjrlYNf
nsl jnm sQwn pRqI idn du`D
auqpwdn
AOsqn
Bwr (iklogRwm)
nsl dy hor gux
sUcI:- krIp imSrx dy v`K-v`K AMS
AMS ih`sy
m`kI 20
mUMgPlI dI Kl 33
kxk dw cUrw/cOkr 22
DwqW dw cUrw 2.5
lUx 0.5
hn jo pRotIn dw sRoq huMdIAW hn[
b`cy nUM jnm dy pihly GMty ivc bwaulI dyxw zrUrI
hY qW jo auh bImwrIAW nwl lVn dI smr`Qw vDw
sky[ieh SrIrk Bwr dw 10 pRqISq q`k dyxw cwhIdw
hY[3 hPqy dy b`cy nUM ijAwdw pRotIn qy aUrjw vwlI
www.krishijagran.comb`krI pwlx
52 n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD nr; 2015s
Kurwk ijs nUM krIp imSrx kihMdy hn, pwauxI
cwhIdI hY[ies ivc 18-20% pcxXog k`cw pRotIn
Aqy 72% ku`l pcxXog q`q huMdy hn[iqMn mhIinAW dI
aumr qoN bwAd vMf ivc 12-14% pcxXog k`cw
pRotIn Aqy 62-65% ku`l pcxXog q`q hoxy cwhIdw
hn[mIt leI vycx leI iqAwr ClwrUAW nUM Kurwk
ivc kyvl 6-8% pcxXog k`cw pRotIn Aqy 60-65%
ku`l pcxXog q`q kwPI huMdy hn[
Awm qOr qy iek b`krI iek idn ivc 4-4.5 iklo
hry p`Ty Kw lYNdI hY[iesdy nwl hI ausnUM 1-1.5 iklo
su`ky PlIdwr p`Ty vI dyxy cwhIdy hn[SrIr dw sMcwln
krn leI 250-300 gRwm vMf qoN ielwvw, iek duDwrU
b`krI nUM 200-250 gRwm vMf pRqI iklo du`D auqpwdn
leI vI dyxI cwhIdI hY[iek g`Bx b`krI nUM iesdy nwl
hI AKirly 2.5 mhIinAW ivc 200 gRwm vwDU vMf hor
dyxw lwBdwiek huMdw hY[iDAwn r`Ko ik Kurwk sMquilq,
svwdlI, kbj nw krn vwlI qy ssqI vI hovy[Kurwk
dI bxqr KurwkI q`qW dI aupl`bDqw Aqy kImq
muqwibk bdlI jw skdI hY[b`krIAW leI iek Kws
qrHW dI KurlI vI huMdI hY ijs nwl b`krIAW duAwrw
Kurwk dI iPjuUl brbwdI G`t jWdI hY[
rihx sihx:
b`krIAW nUM grmI dy dbwA Aqy mINh qoN bcwauxw
bhuq zrUrI hY qW jo ibmwrIAW Aqy ml`pW dy Kqry qoN
bicAw jw sky[b`krIAW leI Ku`ly, swP Aqy su`ky
Awrwmdyh Fwry hoxy cwhIdw hn[SYf dw lMbw Durw auqr
pUrb qoN d`Kx p`Cm v`l hoxw cwhIdw hY[ies nwl
grmI Aqy srdI, donoN mOsmW ivc Awrwm rihMdw
hY[sYf au`cI jgHw qy vsoN qoN dUr hoxw cwhIdw hY[pr
sUcI:- b`krIAW leI jgHw dI loV
b`krI dI AvsQw C`qI jgHw (vrg Pu`t) Ku`lI jgHw (vrg Pu`t) r`Ky jwx vwly pSUAW dI igxqI
v`fw bok/b`krw (ivAsk) 20 40 1
duDwrU/g`Bx 20 40 10
ivAsk b`krI 14-15 27-30 55-60
3-4 mhIinAW dy v`D rhy b`cy 8-9 15-17 23-25
koiSS kro ik ieh mMfI dy nyVy hovy qW jo AwvwjweI dw
Krcw Gty[ibjlI pwxI dw pUrw pRbMD hoxw cwhIdw
hY[SyYf dI pUrb p`Cm vwlI kMD pUrI qrHW C`q q`k bMd
hoxI cwhIdI hY Aqy dUjy iknwry dIAW kMDW 3-4 Pu`t
au`cIAW hox[kMD aupr 5 Pu`t dI jwlI vI lgwau qW jo
koeI jMglI jwnvr nw Aw sky[C`q dI auNcweI 10-11
Pu`t q`k hoxI cwhIdI hY[ie`t bwly dI C`q TMfI Aqy
Awrwmdwiek rihMdI hY[
Awm qOr qy pMj iksm dy vwVy cwhIdy hn:-
v`D rhy Aqy mOty ho rhy b`icAW leI vwVw
bokW dw vwVw
Awm ivAsk b`krIAW leI vwVw
b`krIAW dy sUx vwlw vwVw
ibmwr b`krIAW leI Al`g vwVw
b`krIAW dy vwVy dI C`q AMgryjI dy A`Kr 'A' vrgI hovy
qW viDAw rihMdw hY Aqy SYf nUM sUrj dIAW
is`DIAW ikrnW qoN bcwauNdw hY[PrS dI swP
sPweI r`KxI jrUrI hY, iesleI kIVymwr
dvweIAW dw inXmb`D qrIky nwl iCVkwA
kro[SYf duAwly hrI bnspqI dw vI pRbMD kro[
Awm dyKBwl:
b`krI nUM 14-15 mhIny dI aumr ivc nvyN du`D
krwau[hyhw SurU hox qoN 10-15 GMitAW bwAd Aqy Pyr
www.krishijagran.comb`krI pwlx
53n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD nr; 2015s
qoN 10 GMty bwAd b`krI nUM g`Bx krwau[b`krI grB
Tihrn qoN 145-155 idnHW ivc sU pYNdI hY[sUx qoN
pihlW b`krI nUM v`K kr idau[sUx vwlI jgHw
Awrwmdwiek hovy Aqy mOsm muqwibk su`k jW prwlI
vgYrw Q`ly pweI jw skdI hY[b`krI do swlW ivc iqMn
sUey zrUr dyvy Aqy do sUieAw ivc AMqr 8-9 mHIny qoN
v`D nhIN hoxw cwhIdw[jyr sDwrn qOr qy sUx qoN 2-4
GMty bwAd pY jWdI hY[cMgI Kurwk qy pRbMD dy nwl b`krI
sUx qoN 40-45 idnW ivc dobwrw hIt ivc Aw jWdI hY[
b`kry/bok nUM 15 mhIny dI aumr qy nslkSI leI
vriqAw jw skdw hY[20-25 v`krIAW leI iek bok
r`Kxw cwhIdw hY[bok nUM kdy vI bMnH ky nw r`Ko[ies nUM
iek Al`g vwVy ivc r`Ko ijQy ieh loV nwl GuMMm sky
Aqy vrijS vI kr sky[ienHW dI sPweI burs nwl
kro qW jo kIiVAW qoN bcwau hovy Aqy swl ivc 3 bwr
Kur vI qrwS dyxy cwhIdy hn[
nvjnmyN b`icAW dy SrIr, nwsW, mUMh, kMn Awid
ivcoN jwly swP krnw zrUrI hY[jy b`krI c`t ky swP nw
kry, qW pSUpwlk iek swP qolIey nwl ieh kMm kr
skdw hY[b`cy dw nwVUAw SrIr qoN 4 sYtImItr dUr r`K
kyk`t idau qy itMcr AwieaufIn dw Gol lgwau[sUx qoN
qurMq bwAd Aqy b`icAW dy du`D pIx qoN pihlW b`krI dy
lyvy nUM potwSIAm prmYNgnyt dy Gol nwl swP
kro[nvjMmy ClwrUAW (b`icAW) nUM sKq mOsm qoN
sUcI:- b`krIAW ivc tIkwkrx pRogrwm
mhInw ibmwrI tIky dI mwqrw Aqy lwaux dw qrIkw rog ivroDi SkqI
PrvrI AYntYrotwksIimAw 2.5 im.lI cmVI hyTW 6 mhIny
bwirSW qNo pihlW meI jnU ivc blkY kAu wrtr (pt̀ sjo ) 2.5 im.lI cmVI hyTW 1 swl
jUn/julweI mUMh Kur 2.5 im.lI cmVI hyTW 6 mhIny
bwirS SurU hox qoN pihlW gl GotU 2.0 im.lI cmVI hyTW 1 swl
jUn/julweI ivc
idsMbr AYntYrotwksIimAw 2.5 im.lI cmVI hyTW 6 mhIny
dsMbr/jnvrI mUMh Kur 2.5 im.lI cmVI hyTW 6 mhIny
swl ivc iksy vI smyN pI.pI.Awr. 1.0 im.lI cmVI hyTW 4 swl
fw. mDU SYlI, fw. AjIqpwl isMG DwlIvwl Aqy
gurjMt isMG AolK
ky.vI.ky. SRI mukqsr swihb/ biTMfw/iProjpur
Phone: 9814249159Email: [email protected]
bcwauxw zrUrI hY[aunHW nUM grm Aqy swP QW qy (jy
sMBv hovy, l`kVI dy b`kisAW ivc) iek su`ky ivCwauxy
au`qy r`Ko[
vwVy ivc r`Kx qoN pihlW b`krI dI aumr dw pqw
ausdy dMdW dy vyrvy qoN lgwauxw zrUrI hY[du`D vwly dMd
ClwrU ivc 20 (8 mUhrly Aqy 12 jwVHW vwly dMd) huMdy
hn Aqy p`ky dMd 32 (8 mUhrly Aqy 24 jwVHW vwly dMd)
huMdy hn[cwr pMj swl dI aumr qy mUMh ivc swry dy swry
mUhrly p`ky dMd idKx lgdy hn[iesqoN bwAd dMdW dI
tut B`j qoN b`krI dI aumr dw pqw l`g skdw
hY[b`icAW dy nMbr lwaux leI tYtuMieMg mSIn jW
tYigMg dw qrIkw vriqAw jw skdw hY[b`icAW dy 14-
21 idnHW dI aumr qy isMgW vwly btn dwg ky Gonw kr
dyxw cwhIdw hY[brfIjo K`sI XMqr rwhIN nr b`icAW nUM
2-4 hPqy dI aumr qy (ijnHW nUM mIt vwsqy vrqnw
hovy) K`sI kr dyxw cwhIdw hY[
iqMn hPiqAW dI aumr qoN bwAd b`icAW nUM hry
p`Ty Aqy kRIp imSrn id`qI jWdI hY[mIt leI r`Ky gey
CyilAW nUM 35-40 iklo dw hox qy vyc id`qw jWdw
hY[iqMn mhIinAW dI aumr qoN bwAd hI ClwrUAW ivc
tIkwkrx krnw cwhIdw hY[
ies DMdy dw munwPw cMgI mwrikt aupr kwPI
inrBr krdw hY[cMgI mwrikt pYdw kro jW qlwS kro
qW ik b`krIAW smyN isr TIk BwA qy ivk skx[iksy
iksm dI muSikl vyly vYtnrI fwktr dI ausy vyly
shwieqw lYxI lwBdwiek rihMdI
hY[aupr d`sIAW g`lW v`L iDAwn dy
ky ikswn/pSUpwlk b`krI pwlx
dw ik`qy qoN cOKw munwPw lY skdy
hn[
www.krishijagran.comb`krI pwlx
54 n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD nr; 2015s
To Reach Rural India–Advertise in Krishi Jagran and Go Global through Agriculture World
www.krishijagran.com
ALL INDIARavindra Teotia — +91-9891511144 Sanjay Kumar — +91-9313301029P.S. Saini — +91-9891405403Farha Khan — +91-9891724495K.J. Saranya — +91-9811758683
AGRICULTURE W RLD(Portal for Agri Commodities, Research Reports, Prices & News)the pulse of global commodity market
www.kjcommoditynews.comwww.kjcommoditynews.com.
n?Zw-J/-;h- feqPh ikroD
The Pulse of Agri-World
www.krishijagran.com
The Pulse of Rural India
KRISHI JAGRAN, INDIA'S NO.1 AGRICULTURE MEDIA GROUP1 Global Language, 4 Indian Languages, 2 Portals–6 Million combined readership
AGRICULTURE WORLD
COMING SOON
n?Zw-J/-;h- feqPh ikroD
Ph.: +91-11-26511845, 26517923, 45503170 Email: [email protected] Web: www.krishijagran.com • •
Andhra Pradesh
Bihar
Chhattisgarh
Gujarat
Haryana
Himachal Pradesh
Jammu and Kashmir
Jharkhand
Karnataka
Kerala
Madhya Pradesh
Maharashtra
Punjab
Rajasthan
Tamil Nadu
Uttar Pradesh
Uttarakhand
Telangana
AFSANA MALIK9891899322
MEGHA SHARMA9891668292
JYOTI SHARMA9891828266
CHETRAM98911123772
KANIKA CHAUHAN9953746033
POONAM BISWAKARMA8447527318
PREETHA M. NAIR9891755566
West Bengal
CHUNKI BHUTIA9891655888
Orissa
RINKI PUNDIR999947835
ARUNA JANA9953824044
Assam
ABDUS SAMAD9891889588
S. DEVDAS9891614614
YOGESH KUMAR9891668636
RAHUL SINGH9891339440
RUBY JAIN9999142633
SARA KHAN9953720233
SUJATA GAUTAM8588998437
GEETA RAWAT 9891123772
NISHANT TAAK9953756433
www.krishijagran.comfJzNoftT{
G s'I gfjbK feqFh ikroD dh Nhw tZb'I s[jk~ Y/o
;kohnK tXkJhnK fe s[jkvh ezgBh 150 s'I finkdk
T[sgkdK ftu ezw eo ojh j?. ;kb 1993 ftu rfms i? Fqh
o;kfJD T[d:'r fbH nkc dk fJzv'rbc ro[Zg BK Bkb
ikfDnk iKdk j?. nkJhn?;U 9001L 2008 gqwkfDs ezgBh
n?ro' e?wheb} ns/ T[otoe d/ y/so ftu wzfBnk gqwzfBnk
BK pD e/ T[Goh. fJ; ezgBh ~ ;Ekfgs eoB bJh fijVhnK
nZyK B/ ;[gBk t/fynk ;h T[j ftneshst ;h Fqh Uw gqekF
nZrotkb, ezgBh d/ nfXneF fijBK B/ nkgDh brB ns/
w/jBs Bkb fJ; ;[gB/ ~ ;keko ehsk. F[o{ ftu ezgBh f;oc
fJe jh T[sgkd pDkT[Idh ;h fi; dk BK fize ;bc/N 21%
fijVk pkiko ftu ;'Bk Fqh d/ BK s'I ikfDnk iKdk ;h. pknd
ftu ezgBh B/ n?ro'e?wheb} y/so dhnK fGzB fGzB ftXktK s/
g?o g;koB/ F[o{ ehs/. yk;s”o s/ ehN BkFe, ;{eFw g'Fe sZs
ns/ i?fte T[sgkdK dk fBowkD F[o{ ehsk. toswkB ftu
ezgBh 150 s'I finkdk T[sgkd t/u ojh j?.
feqFh ikroD Nhw B/ ezgBh d/ gqpzX fBd/Fe Fqh ;zi/
nrotkb Bkb yk; w[bkeks ehsh ns/ ikfDnk fe fe; soQK
i? Fqh o;kfJB T[d:'r fbH B/ @d fJzv'rbc fbH# se dk ;co
s?n ehsk. Fqh ;zi/ nrotkb Bkb rZbpks d/ w[Zy nzF
gq;s[s jBL
fgSb/ d' ;kbK ftu tgko bJh s[jkvk ;cbsk dk wzso eh
fojk<
;kvh tgkfoe ;cbsk bJh fJjh wzso fojk j? fe n;hI
T[sgkdK dh r[DtZsk s/ finkdk }'o fdzd/ jK fi; Bkb fe
fe;kBK ~ xZN ehws ftu tXhnk T[sgkd fwb ;e/. ;kvh
e'fFF fJjh ofjzdh j? fe n;hI c;b ;[oZfynk ns/ T[sgkdB
bJh Bt/I T[sgkdK dh ;zg{oB bVh w[jZfJnk eok ;ehJ/. n;hI
;G s'I T[sw fJekJh ns/ wFhBK dk gq:'r eod/ jK ns/
r[DtZsk gqDkbh dk gq:'r eod/ jK. ;kv/ e'b T[sgkdK ~
tXhnk pBkT[D ns/ Bt/I T[sgkd pkiko ftu fbnkT[D bJh
fJe ;eFw T[sgkd ftek; ns/ gziheoB Nhw j?.
@;[oZfyns jZEK ftu tXDk ns/ ;[oZfyns ofjDk# s[jkvh ezgBh
dk w{b wzso j? fijVh fe ehN BkFe ns/ T[otoeK s/ ezw
eodh j?. nfij/ ftu eh s[;hI vhN/b ftu dZ;'r/ fe ezgBh
fejV/ y/soK ftu J/ekrqsk Bkb ezw eo ojh j?<
d' w[Zy fpzd{ jB ftek; ns/ ;[oZfynk ;kv/ T[sgkdK
d[nkok c;b dh ;[oZfynk, c;b d/ tkX/ ftu wddrko. w”;w
ftu pdbkn ns/ nfB:fwssk d/ w[skfpe jh c;b dh
g?dktko j[zdh j?. c;b dh g?dktko w”;w s/ fBoGo eodh j?
jkbKfe ehV/, phwkoh ns/ yogstko jh c;b dh g?dktko ~
o'eD ns/ gqGkfts eoB ftu ;G s'I tZv/ ekoe jB. T[u
r[DtZsk d/ Bkb c;b dh ;[oZfynk Bkb T[sgkd ~ tXktk
fwbdk j?. n;hI fe;kBK ~ T[jBK dh c;b ;[oZfynk bJh
nkFtk;B fdzd/ jK ns/ fJj fBFfus eod/ jK fe ;kvh ezgBh
d/ T[sgkd fJ;s/wkb eoB Bkb c;b dh g?dktko ns/ ;fwqdh
tX/rh. ;kvk fJ; gk;/ finkdk fXnkB j? fe n;hI fe;kBK ~
T[jBK dh c;b ;[oZfyns eoB bJh nfij/ T[gknK dh g{oh
bVh d/JhJ/ fijVh r[DtZsk ftu ;G s'I tXhnk ns/ ehws ftu
;;s/ j'D. fJjh ekoB j? fe n;hI d/F d/ fBowkD ftu
nkgDh fjZ;/dkoh ;[fBFfus eo oj/ jK. ;[oZfyns jZEK ftu
tXDk ns/ ;[oZfyns ofjDk ;kvh ezgBh dk w{b wzso j?. ;kv/
Bkb i[V/ T[jBK ;ko/ rkjeK, u?Bb gkoNBo}, fteq/sk,
;bkjeko ns/ ;kvh Nhw ns/ T[jBK dk gfotko th fJ;/ w{b
wzso ~ fXnkB ftu oZye/ ezw eod/ jB.
eh s[;hI ;k~ d; ;ed/ j' fe feqFh y/so Bkb ;zpzfXs b'eK
se gj[zuD bJh s[;hI eh Bhsh ngBkT[Id/ j'<
n;hI fe;kBK Bkb ;zgoe eoB bJh fe;kB r'Fmh ns/
;?whBko fij/ nk:'iB eod/ jK. fe;kBK Bkb o{po{ ;zgoe
oZyDk, wkor doFe ns/ fJe wZs pBkT[D tkb/ bhvoK ~
fwbDk, whvhnk ns/ pkjoh y/soK ftu ftfrnkgB d/Dk ns/
gquko gq;ko eod/ jK. toswkB ftu n;hI BthnK seBheK
fit/I N?bhe'w ns/ fJzNoB?N dk th fJ;s/wkb eo oj/ jK.
sKfe fe;kBK Bkb nk;kBh Bkb ;zgoe ;kfXnk ik ;e/.
w[okdkpkd d/ n?roh ebhfBe ns/ n?roh fpiB; ;?INo
Bkb th n;hI jZE fwbkfJnk j?. fJ; gq'i?eN d/ sfjs n;hI
;[oZfyns jZEK ftu tXDk ns/ ;[oZfyns ofjDk ;kvk w{b-wzsoL Fqh ;zi/ nrotkb
;
56 n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD nr; 2015s
fe;kBK ~ ikro[e ns/ f;Zfyne eoB bJh ;[;Zfis p;
ubkJh j? fi; dk BK ckowo ;e{b nkB thb} oZfynk j?.
fJj fJe BtK sohek j? fe;kBK se gj[zuD dk fi; okjhI
n;hI w{bG{s ;[ftXktK Bkb b?; p; dh ;jkfJsk Bkb fe;kBK
~ No/fBzr fdzd/ jK. n;hI fe;kBK ~ T[jBK dh c;b d/
nB[o{g fwZNh Bw{Bk gohyD ;[ftXk th w[jZfJnk eokT[Id/ jK.
s[;hI befFs rkjeK ~ fet/I gfjukDd/ j'<
befFs rkje ;kv/ uko/ gk;/ jB. jo fe;kB ;kv/ bJh
befFs rkje jh j?. jK gozs{ nZi io{os j? beF fBoXkfos
eoB dh ns/ fJjh ekoB j? fe n;hI fJ; fdFk ftu nkgDk
fXnkB e/Idfos ehsk ns/ nkgDk beF gkfJnk. yk; s”o s/
c;b Bw{B/ ~ fXnkB ftu oZyfdnK nbr nbr okiK ftu
n;hI c;bK d/ nB[o{g ns/ ikDekohnK d/ nkXko s/ nkgD/
befFs rkjeK ~ fGzB fGzB yzvK ftu tzfvnk j'fJnk j? ns/
c;bK d/ nB[o{g jh n;hI nkgD/ T[sgkd fe;kBK se
gj[zukT[Id/ jK.
fe;kBK Bkb rZb eoB d/ d”okB n;hI seBheh T[sgkdK
bJh ws pBkT[D tkb/ bhvoK ns/ F[o{nksh T[gG'rsktK ~
e/Ido ftu oZyd/ jK fijV/ ;kv/ T[sgkdK dk fJ;s/wkb eoB.
s[jkv/ T[sgkd y/soh c;bK ns/ w”;w d/ nB[;ko j[zd/
jB iK fco fJe jh T[sgkd ns/ fJe jh BK Bkb ;G soQK dh
c;b s/ fJ;s/wkb ehs/ ik ;ed/ jB<
jK, ;kv/ T[sgkd y/soh c;bK ns/ w”;w d/ irQk d/
tksktoD dhnK gfo;fEshnK d/ nB[o{g jh fsnko ehs/ rJ/
jB. ;kv/ e'b e[M poKv BK th jB fijV/ fe nze[o r'bv
o{N-U-w?e; r'bv fijV/ okFNoh gZXo s/ BK ewk u[e/ jB.
;'fJnkphB dh c;b bJh fJzv'FeshpkB, M'B/ bJh ;zd/F nkfd
oki gZXo s/ nkgDh gfjukD pDk u[e/ jB.
s[jkv/ fdb d/ eohp fejV/ fejV/ T[sgkd jB<
n;hI T[sgkdK dh r'bvB bVh F[o{ ehsh j? fi; ftu
g”fdnK dh T[sgkdesk ns/ fe;kBK bJh yk; s”o Bkb fsnko
ehs/ rJ/ T[sgkd Fkfwb jB. ;k~ brdk j? fe fJj
N?eBkb'ih bzpk o;sk s?n eo/rh fijVh fe g”fdnK ftu
;zs[fbs g'FD, fwZNh dh ;/js ns/ gqGktekoh Yzr Bkb feqFh
o;kfJDK d[nkok g”fdnK dh ntF'FD eg?f;Nh ftu tkX/ ~
;[fBFfus eo/rh. fJ; Bkb ngftnn ns/ tksktoD d/
gqGkt xN eoB ftu wdd fwb/rh. n;hI fJjBK T[sgkdK ~
b? e/ pj[s T[s;kfjs jK.
d{ihnK ezgBhnK d/ T[sgkdK Bkb i/ s[bBk ehsh ikt/ sK fe;
soQK s[;hI nkgDh ezgBh d/ T[sgkdK ~ nbr t/yd/ j'< eh
BtK j? d fJzv'rbc ro[g d/ T[sgkdK ftu<
;kv/ e'b c;b ;[oZfynk ns/ T[sgkdesk ~ tXkT[D bJh
;zg{oB bVh T[gbpX j? ns/ fJjh ;k~ d{ihnK ezgBhnK s'I
nbr oZydh j?. fJjh BtKgB th j?.
d{i/ ezN?;N?BNK Bkb s[bBk ftu s[;hI y[d ~ fe; Fq/Dh ftu
oZyd/ j'<
w[ekpb/ dh fuzsk ehs/ fpBk n;hI pkiko ftu y[d bJh
irQk pDk oj/ jK.
Gkos ftu ;z:[es T[geqwK ~ b? e/ s[jkvh e'Jh :'iBk j? iK
fco ftd/Fh ezgBhnK d/ Bkb fwbe/ e'Jh BtK T[sgkd bKu
eoB tkb/ j'<
n;hI eJh ezgBhnK Bkb nB[pzX eoB tZb tX/ j'J/ jK
gozs{ ;G e[M s?n j? fJj efjDk ibdpkih j't/rk.
ezgBh d/ jtkb/ ftu GftZy dhnK eh :'iBktK jB<
n;hI pdbkn d/ d”o ftu'I r[io oj/ jK. n;hI ezgBh ~
i? Fqh o;kfJD T[d:'r fbH s'I d fJzv'rbc ro[g eokg
;kfJzf;} fbH ftu pdfbnk j?. fJ;Bkb ;kvhnK rshftXhnK
ns/ gqpzXB gqDkbh ftu tZvk pdbkn nkfJnk j?. fJ; bJh
n;hI B/Vb/ GftZy ftu fJe Bt/I ntsko ftu s[jkv/ ;G d/
nZr/ jkf}o j'tKr/. ;k~ :ehB j? fe fJj pdbkn nKsfoe
ns/ ;kv/ rkjeK bJh T[sFkj g?dk eo/rk ns/ n;hI fJj
;[fBFfus eod/ jK fe n;hI fe;kBK dh ;/tk eoB bJh ns/
nZs gqGkth Yzr Bkb ;G d/ ;kjwD/ nktKr/.
fe;kBK se s[jkv/ T[sgkd fet/I gj[zud/ jB<
;kv/ T[sgkd ftsoe ns/ fteq/sktK d[nkok fe;kBK se
gj[zud/ jB fi; Bkb ezgBh dk fJe wip{s szso ftsoe ns/
fteq/sktK Bkb pDdk j?. ;k~ wkB j? fe ;kv/ e'b fJj wip{s
szso j?.
s[jk~ fet/I gsk j[zdk j? fe fijVk T[sgkd s[;hI pDk oj/ j'
T[; Bkb fe;kB g{oh soQK ;zs[FN j?<
fJ;d/ bJh ;kv/ e'b 250 wkoehN fo;ou vht?bgw?IN
nkfc;o jB fijV/ ;w/I ;w/I s/ ;ot/n ns/ fo;ou eod/
ofjzd/ jB. fJjBK okjhI ;k~ fJ;dh ikDekoh fwb iKdh j?.
fe;kBK ~ ikDekoh d/D bJh s[;hI eh eod/ j'<
;kvh ezgBh fe;kBK ~ ikDekoh d/D bJh ;w/I ;w/I s/ e[M
Bk e[M BtK eodh ofjzdh j?. jkb jh ftu n;hI w[okdkpkd,
T[so gqd/F ftu ezgBh dh fJe p; ubkJh j? fi; d[nkok
n;hI fe;kBK bJh ikro[esk gq'rokw ubk oj/ jK. fJ;/ soQK
dh :'iBk gzikp ns/ jfonkDk ftu th bkr{ eoB dh j?.
www.krishijagran.comfJzNoftT{
1 2o{ph i?B ns/ fJwokB ykB1 2;hBhno gZsoeko, gZsoeko
Jhw/bL [email protected], [email protected]
57n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD nr; 2015s
eb/N g;zd eoB tkfbnK dh g{oh d[fBnk ftu ewh BjhI. ukeb/N
jo T[wo d/ b'eK dh gfjbh g;zd j[zdh j/. ukeb/N B/ g{oh soQK
Bkb ;kv/ ykD, ofjD ns/ o'wK; d/ sohe/ pdb fds/ jB. ukeb/N dh
d[fBnk y[FhnK Bkb Goh j[zdh j? fi; Bkb ;kvk skb{ tXhnk wfj;{;
eodk j? ns/ ;kv/ wB d/ Bkb Bkb ;kvh nkswk th tXhnk wfj;{; eodh
j?. d[fBnk d/ nZ;h ch;dh s'I th finkdk b'e ukeb/N g;zd eod/ jB.
- vkoe ukeb/N b?D Bkb fdb ;zpzXh go/FkBhnK dk ysok xN
ofjzdk j?. ukeb/N fJe n?INh-fJzcb/w/Noh J/izN dh soQK ezw eodk j?
ns/ fdb dhnK fpwkohnK dk i'fyw xZN eodk j?.
- fo;ou s'I nfijk th gsk bZrk j? fe vkoe ukeb/N Bkb pbZv go?Fo th
xZN j[zdk j?.
- vkoe ukeb/N ftu e'e'nk dh 65% wksok j[zdh j? ns/ fJ; ftu oes
tfjDhnK ~ c?bD ftu wdd fwbdh j? ns/ y{B dk gqtkj uzrh soQK j[zdk j?.
- chb r[v c?eNoL ukeb/N fvgq?FB fijhnK fpwkohnK ftu dtkJh dk ezw eodh j?.
y'ieosk nfijh ;bkj fdzd/ jB fe ukeb/N ykD d/ pj[s ckfJd/ jB. c/BkfJbfJEkfJb nwhB gh Jh J/ fijVk fe ukeb/N
ftu w”i{d j[zdk j? T[; Bkb ;oho ftu e[M e[dosh o;kfJD pDd/ jB fijBK ftu'I J/IvkfcB fdwkr se gj[zudk j? ns/ s[;hI
tXhnk wfj;{; eod/ j'.
- pdkw ns/ d{i/ BN Bk bU- pdkw ns/ d{ih fcfbzr f;oc s[jkv/ nkjko ftu F{ro ns/ t;k dh wksok tXkJ/rh ns/
ukeb/N d/ pj[s ;ko/ ckfJd/ xN eo d/t/rh. nfijh ;bkj fdsh iKdh j? fe nkdwh ~ vkoe ukeb/N b?Dh ukjhdh j? iK
;zso/ ns/ d{ih fcfbzr tkbh.
bke/ T[; s/ p?Iv/i pzB fdU. n?b[whfBnw ckfJb
rodB, fgZm, jZE, g?o, i'VK ns/ fJ;/ soQK d/ dod d/
fJbki bJh th fJ;s/wkb ehsk ik ;edk j?.
· i[ekw j'D s/ th s[;hI n?b[whfBnw ckfJb dk fJ;s/wkb
eo ;ed/ j'. fJ;d/ bJh 5-7 gosK ftu ckfJb ~
nkgD/ g?o s/ bg'N' ns/ jo gos d/ ftu ekri ns/
gsbk fijVk egVk brkU. fJ;~ e[M xzfNnK bJh
fJ;/ soQK ofjD fdU. d' xzfNnK d/ pknd fJ;~ eZY e/
oh;?N eo'. fco s'I e[M NkJhw bJh fJ; ~ fJzM jh
ofjD fdU. fJbki ~ fszB tko d'jokfJnk ikDk
ukjhdk.
b[whfBnw ckfJb dk fJ;s/wkb ne;o ykDk g?e eoB
bJh ehsk iKdk j? gozs{ eh s[jk~ gsk j? fe fJ;dk
fJ;s/wkb ykDk o?g eoB d/ fJbktk e[M ;/js dhnK
;wZf;nktK d/ fJbki bJh th ehsk ik ;edk j?. ih jK, fJj
rZb fJe BthI y'i s'I ;kjwD/ nkJh j? fe n?b[whfBnw ckfJb
d/ fJ;s/wkb Bkb ;oho ftu j'D tkb/ fGzB fGzB nzrK d/
dod ~ d{o ehsk ik ;edk j?. fJj n?INh-fJBcb/w/Noh r[DK
Bkb Gog{o j? fi; ftu w?vh;Bb r[DK d/ Bkb Bkb i[ekw
Bkb bVD dh skes th gkJh iKdh j?. n?b[whfBnw ckfJb
ftu w?vh;Bb r[D j[zd/ jB ns/ ne;o uhBh ns/ o{;h
vkeNoK d[nkok fJ;dk fJ;s/wkb ehsk iKdk j?.
n?b[whfBnw ckfJb Bkb fet/I eohJ/ fJbkiL
· i/ s[jkvh rodB, fgZm, w'Y/, r'v/ iK g?oK ftu dod j?
sK dod tkb/ fjZ;/ ftu n?b[whfBw ckfJb dk fJ;s/wkb
eo'. s[;hI gkUr/ fe ;w/I dh fJe fBFfus ntXh d/
pknd s[jkvk dod rkfJp j' ikJ/rk.
· n?b[whfBw ckfJb dk fJe N[eVk b? e/ dod tkbh irQk
;/js www.krishijagran.com
ukeb/N th j? r[Dekoh
uk
n?b[whfBnw ckfJb Bkb d{o eo' dod n?
58 n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD nr; 2015s
www.krishijagran.com
;zsk ~ w[rbK ~ cV fbnk
ns/ nepo e'b b? rJ/.
nepo- fJ;~ pzdh pBk fdsk ikJ/.
;zsk- BjhI BjhI ijKgBkj! w?~ pzdk jh ofjD fdU.
gkgkL g{ok fdB c;/ pe[ s / pm? k ofjzdk
j?I, fJj s?~ o'Nh BjhI d/D tkbh.
p/NkL gkgk w?~ th gsk j? o'Nh BjhI
d/t/rh go o'Nh pBkT[D tkbh sK fJE/
jh fwb/rh.
ekfldHkfo”;Qy
s[bkL finkdk s'I finkdk bkG gqkgsh dh fJZSk s[jkvh ;/js dh
ewh dk ekoB pD ;edh j?. fJ; ;fEsh ftu ezw d/ Bkb
Bkb g{oh BhId b?D Bkb ;fEsh ftu ;X[ ko fbnKdk ik ;edk j.?
tfoFeL p[ZXh d/ pb s/ ipod;s g?;k nkT[D dh ;zGktBk
pD ojh j?. fgsk ns/ T[u nfXekohnK dk ;fj:'r fwb/rk.
nukBe fwbh ;cbsk ftu ;z:w pDke/ oZy' ns/ e'fFF eo'
fe jzeko Bk nkJ/.
XB[L nkwdBh ftu tkXk j't/rk. fe;ws g{oh soQK s[jkv/ Bkb
j?. uko/ gk;/ tksktoD s[jkv/ nB[e{b oj/rk. ;oekoh ns/
okiBhse ezwK ftu pkjoh ;zpzXK Bkb ipod;s bkG j't/rk.
d[FwD jkoDr/ ns/ :ksok ;[yd oj/rh.
weoL nB?fse ezwK ftu fdbu;gh tX ;edh j?, fi;d/
ekoB ngwkB dh ;fEsh g?dk j' ;edh j?. fJ; bJh wB s/
ezNo'b oZy'. nkb; jkth oj/rk.
e[zGL nkgDh rZb ~ gqGktFkbh Yzr Bkb oZyD ftu ekw:kp
oj'r/. nukBe XB bkG ns/ XB jkBh dh ;zGktBk pD ojh
j?. fJ; bJh g?;k ns/ ezw d/ wkwb/ ftu nkt/r s'I pu'.
;/js ~ b? e/ u/szB oj'.
whBL nkswftFtk; tX/rk. d[FwD jkoDr/. XB dk nkrwB
tXhnk oj/rk. e[M ;w/I bJh ihtB ;kEh Bkb ;zpzX Bkowb
ofjD d/ nk;ko pD oj/ jB. o'r ns/ eoi/ s'I w[esh
fwb/rh.
w/FL gqsh:'rsk d/ y/so ftu ipod;s ;cbsk dk :'r j?.
;zskB s'I ;[y iK ;zskB d[nkok nfsnzs ;[y wfj;{; eo'r/.
s[jkv/ frnkB ns/ ;'uD ;wMD ns/ c?;b/ b?D dh fjzws ftu
j?okBhiBe tkXk j't/rk.
tfoFGL fJ; ;w/I XB jkBh dh ;zGktBk pD ojh j? fJ; bJh
fe;/ th Bt/I gq'i?eN ftu g?;k bkT[D s'I gfjbK uzrh soQK ;'u
ftuko bU. S'Nh ;wZf;nk ~ th S'Nk Bk ;wM' ns/ T[;~ g{oh
;ktXkBh Bkb ;[bMkU.
fwE[BL BtK xo iK BtK tkjB yohdD bJh tXhnk ;wK j?.
;{M p{M ns/ c?;bk b?D dh skes s/i oj/rh. d';s-;kEh y{p
;kE d/Dr/. wksk-fgsk dh ;/js s/ E'Vk fXnkB fdU ns/
T[jBK Bkb tes r[iko'.
eoeL s[;hI io{os s'I finkdk o'wKfNe j' ;ed/ j'. Bt/I gq/w
;zpzX th pD ;ed/ jB. gq/wh i'fVnK bJh fJj wjhBk tXhnk
j?. ihtB;kEh dk g{ok ;fj:'r ns/ fgnko fwb/rk. x[zwD
fcoD ftu ekch g?;k you j' ;edk j?.
f;zxL p[ZXh d/ pb s/ ;wZf;nktK s'I S[Nekok gkT[D ftu
ekw:kp oj'r/. ;wki ftu pj[s gqGkt tX/rk. o[e/ j'J/ ezw
pBDr/. ;oekoh y/so ftu ezw eoB tkb/ b'eK bJh uzrh
;cbsk dk :'r j?. gkDh ns/ tkjB s'I pu e/ ofjDk.
ezfBnkL ;/js dk fXnkB oy' ns/ bzph :ksok s/ ikD s'I pu'.
wkBf;e sBkn s'I puD bJh :'r ns/ fXnkB dk o;sk
ngBkU. fpiB;, ;Nke, gqkgoNh s/ g{zih brkT[D bJh fJj
wjhBk tXhnk j?.
wkf;eGftZycb
GftZycb
f;szpo2015
b'N g'N
59n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD nr; 2015s
ykDk^yIkBk www.krishijagran.com
fsT[jkoK s/ pDkU gow fxUgBho d/ }kfJe/dko ftnziB
fsb N';N
;wZrohL nkb{ 2-3 (T[pb/ ns/ eZN/ j'J/), po?v ;bkfJ;
3-4, 2 tZv/ uwZu rkio (eZd[eF ehsh ns/ fBu'Vh
j'Jh), fJe tZvk uZwu fFwbk fwou (pkohe eZNh j'Jh),
2 tZv/ uwZu pzdr'Gh eZNh j'Jh, fJe S'Nk uwZu fgnki
(eZd{e; ehsk j'fJnk), 2-3 johnK fwouK pkohe
eZNhnK, fubh ;k; nZXk S'Nk uwZu, Bwe ;tkd nB[;ko,
f;oek nZXk S'Nk uwZu, nitkfJB fJe S'Nk uwZu,
nitkfJB gZsk nZXk S'Nk uwZu, ndoe fJe S'Nk uwZu
(pkohe eZfNnk j'fJnk), fsb 2 S'N/ uwZu, ekoBcb'o
g/;N b/g eoB bJh, gow fxU sbD bJh.ftXhL po?v ;bkfJ; ~ SZv e/ pkeh ;koh ;wZroh ~ fwbk e/ nbr oZy bU. j[D fJ; fwFoD ~ po?v ;bkfJ; s/ frZb/ jZE Bkb bkU. fsb ~ fSVe e/ po?v ~ fse'D/ d' Gkr ftu eZN bU. j[D po?v ~ ekoB cb'o g/;N Bkb T[go' ns/ feBkfonK s'I b/g bU. row gow fxU ftu rfjok sb' ns/ row row ;k; Bkb go';'.
gBho jfonkbh fNZek
;wZrohL gow gBho 250 rqkw, bkb fwou gkT{vo nZXk S'Nk
uwZu, row w;kbk nZXk S'Nk uwZu, fBzp{ o; fJe S'Nk uwZu,
nitkfJB nZXk S'Nk uwZu, Bwd ;tkd nB[;ko.jfonkbh bJh w;kb/ dk fwFoDL gkbe 100 rqkw, joh fwou- 2-3, ndoe bj;[D g/;N fJe S'Nk uwZu, XfBnk nZXk eZg, g[dhBk, fBzp{ dk o; fJe S'Nk uwZu, Bwe ;tkd nB[;ko, bkb fwou gkT{vo nZXk S'Nk uwZu, row w;kbk nZXk S'Nk uwZu.ftXhL gow gBho d/ nZX/ fJzu d/ N[eV/ pDk bU. fco ;[Ze/ w;kb/ ~ fJjBK s/ orV'. jfonkbh d/ w;kbk fwFoD ~ gh; e/ gow gBho s/ fJ;~ th orV bU. j[D ;hy ftu gow gBho d/ N[eV/ go' e/ rfobo ftu d; gzdoK fwzN se gekU ns/ eZN/ j'J/ fgnki, djh ns/ g[dhBk uNBh Bkb go';'.
60 n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD nr; 2015s
fe;skB d/ 23 ;kbk ;bkwh pZb/pki nfjwd Ffjikd
B/ Gkos d/ ;Nko pZb/pki ftokN e'jbh Bkb s[bBk
eoB s/ fejk fe T[jBK ~ ftokN Bkb nkgDh s[bBk eoBh
g;zd BjhI j? ns/ Bk jh T[j nkgDhnK T[gbpXhnK ~
d'jokT[Dk ukj[zd/ jB. nkgD/ T[s/ bZr/ nB[Fk;BjhDsk d/
nko'gK ~ ykfoi eod/ j'J/ Ffjikd B/ fejk fe T[jBK dk
beF d/F bJh 100 N?;N w?u y/vDk j?.
Ffjikd B/ fejk fe T[;~ feqe/N dk b[sc u[eDk ns/
nkikd j' e/ y/vDk g;zd j?. T[jBK B/ fJj th fejk fe w?I
F'nw?B dh soQK jK. T[jBK B/ ;gFN ehsk fe w/o/ otZJhJ/
ftu fdZes j' ;edh j? go w?I nB[Fk;BjhD jK. w/oh nkgDh
F?bh j? fJ;dk wsbp fJj BjhI j? fe w?I y/vD bkfJe BjhI
jK. w?I Nhw d/ ;kEhnK dk ;zwkB eodk jK. w[Zy e'u teko
:{fB; ns/ egskB fw;pkj T[b je d[nkok ftFt eg d/
pknd T[jBK ~ okFNoh Nhw s'I pkjo eoB dh f;ckfoF ehsh
;h fi; s/ Ffjikd B/ fejk fe fog'oN ~ s'V wo'V e/ g/F
ehsk frnk ;h. e'jbh d/ Bkb s[bBk s/ Ffjikd B/ fejk fe
T[j Gkos bJh y/vdk j? ns/ w?I gkfe;skB bJh. w?I th T[;
fizB/ w?u y/v btKrk sK pj[s e[M jkf;b eo btKrk.
osh N?fB; ;Nko ;kBhnk fwo}k ~ d/F d/ ;G s'I T[u/ y/v g[o;eko okiht
rKXh y/b osB Bkb ;zwkfBs ehs/ ikD dh x'FDk j' u[eh j?. wfjbk
vpb} ftu ftFt dh u'Nh dh fyvkoh pBD tkbh ;kBhnk fwo}k d/ BK dh
f;ckfoF nkb fJzvhnk N?fB; ;zx d[nkok ehsh rJh ;h. ;{soK d/ nB[;ko
;kBhnk d/ fJbktk ;e[n?F fyvkoh dhfgek gZbheb ns/ fv;e Eo'n fyvkoh ftek;
r”Vk d/ BK th fJ; d”V ftu Fkfwb ;B. ;kBhnk B/ jkb jh ftu ftzpbvB dk
nkgDk gfjbk wfjbk vpb} dk fyskp fiZfsnk ;h. fJ; s'I gfjbK T[;~ 2004
ftu noi[B ntkov ns/ 2006 ftu gdw Fqh g[o;eko Bkb th Btkf}nk ik
u[ek j?.
oiBNhBk d/ c[Npkb fdZfri fvJ/r' wkokv'Bk B/ fgsk d/
d/jKs d/ pknd chck d/ nfXneF gd bJh j'D tkbhnK
u'DK ftu dknt/dkoh g/F eoB dh rZb ejh j?. T[jBK B/ c/;p[e
s/ fJe thvhU ;KMk eo fJ;dh x'FDk ehsh.
fJ; ;wkuko J/iz;h d/ nB[;ko wkokv'Bk B/ fejk fe T[j
nkgD/ fgsk d/ d/jKs s'I nkjs j?. fJ; xNBk ~ G[bkT[Dk nk;kB
BjhI j't/rk. nkgD/ w'pkfJb c'B d/ ifoJ/ ngb'v ehs/ rJ/ thvhU
ftu wkokv'Bk c[Npkb d/ fJe w?dkB ftu fyvkohnK dh vo?; gfjD/
yZp/ jZE ftu c[Npkb cV/ B}o nk oj/ jB. T[jBK B/ fejk fe
T[jBK e'b Gkoh frDsh ftu gqFz;eK dk ;woEB j?. w?I g{oh soQK
tkg;h eo fojk jK. w?I ezw s/ tkfg; nk fojk jK. w?I chck ftu
tkfg; nk fojk jK.
www.krishijagran.comਖੇਡ
w?I F' w?B jK, ftokN Bkb s[bBk ;jh BjhIL nfjwd Ffjikd
gk
;kBhnk fwo}k ~ d/F dk ;G s'I T[uk g[o;eko
Gk
nchck nfXneF pD ;ed/ jB wkokv'Bkchck nfXneF pD ;ed/ jB wkokv'Bk
62 n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD nr; 2015s
do dI SkqI ikt Aqy PPUMdk qo mukqIdo dI SkqI ikt Aqy PPUMdk qo mukqIdo dI SkqI ikt Aqy PPUMdk qo mukqI
AorIzn rYlIz
Bwrq fvc Bwrq fvc
phlI d&wphlI d&wBwrq fvc
phlI d&w
Dr. VishwasToll Free:‐ 1800 258 2595
wfjzdok n?Iv wfjzdok dh Nh:{th 300 ;:{th d/ chbv ftu d{ihnK ezgBhnK ~ NZeo d/D bJh
wfjzdok n?Iv wfjzdok f;szpo ftu Nh:{th 300 BK dk
tkjB bKu eoB ik ojh j?. Nh:{th 300 ~ fJ; soQK fv}kfJB
ehsk frnk j? fe pkiko ftu w”i{d d{ihnK ezgBhnK d/ gq'veN ~
fJj eVh Neo d/t/rh fijVhnK fJ; o/Ii ftu gfjbK s'I pkiko
ftu T[gbpX jB. s[jk~ d; d/JhJ/ fe wfjzdok n?Iv wfjzdok
nrb/ e[M wjhfBnK d/ d”okB :{fNbNh tkjBK d/ e[M j'o Bt/I
wkvb g/F eoB dh fsnkoh ftu j?. fJj t/yDk pVk jh fdbu;g
oj/rk fe Nh:{th 300 nkT[D tkb/ fdBK ftu b'eK ~ fezBk b[Gk
;edh j?.
Uwh B/ gfjbk w/v fJB fJzvhnk ;wkoN c'B e/tb 7000 o[gJ/ dh ehws
Bkb bKu ehsk j?. d[fBnk dh shih ;G s'I tZvh w'pkfJb ezgBh fFUwh B/
w/v fJB fJzvhnk c'B dk BK o/vwh gqkfJw 2 oZfynk j?. fFUwh B/ Gkos ftu
w'pkfJb fBowkD bJh skfJtkB dh ezgBh c'e;ekB Bkb eoko ehsk j?.
o/vwh gqkfJw 2 bKu eoB d/ Bkb jh w'pkfJb pBkT[D dk gfjbk b'eb
gbKN nKXok gqd/F ftu bkfJnk frnk j? fi;dh F[o{nks cotoh ftu
ehsh rJh ;h. ezgBh dk dkntk j? fe o/vwh 2 gqkfJw Gkos ftu pBD
tkbk gfjbk ;wkoN c'B j't/rk. fJ; ;wkoN c'B ftu j'o ;wkoN
c'BK tKr jh eJh chuo} jB. fJ; c'B ftu 2 ih ph o?w j?
fijVh T[gG'rsktK ~ nkeofFs eo/rh. 1H2 rhrkjoN} dk
gq';?;o, n?IvokfJv 4H4 feNe?N, 16 ihph w?woh, 8 n?w gh
ohno ns/ 2 n?w gh cozN e?wok j?.
n?gb dk nrbk nkJhc'B f;szpo ftu
gb ezgBh d' Bt/I c'B bKu eoB dh fsnkoh ftu j?.
fJj d't/I c'B 9 f;szpo ~ pkiko ftu nkT[Dr/. ;{soK
d/ nB[;ko ezgBh fJ; ;kb nkJh c'B 6 n?; ns/ nkJh c'B 6
n?; u;B/ ~ bKu eo ;edh j?. fJ;d/ Bkb jh n?gb gzue
ns/ B?e;N iBo/FB n?gb Nh th ~ th bKu ehsk ik ;edk
j?. nkJh c'B 6 n?; ftu gq?Fo ;?I;fNt fv;gb/n seBhe,
c'o; NZu, p/jso e?wok ns/ s/i gq';?;o j't/rk. fJ;d/ Bkb
jh n?gb nkJh c'B 6 u;B/ dh tZvh ;eqhB ~ th foco?F
eo/rk. fJjBK d'jK ~ ;kb 2012 ftu ngv/N ehsk frnk
;h. T[whd iskJh ik ojh j? fe nkJh c'B 6 ftu 18 gq';?;o
gkfJnk ikJ/rk fi; ftu gsbh pkvh ns/ Bt/I fow'N ezNo'b
Bkb b?; j't/rk. fJ;dk fow'oN ezNo'b f;oh ~ ;g'oN
eo/rk. B?e;N iBo/FB n?gb Nh th gfjbK d/ w[ekpb/
finkdk ;wkoN ns/ Bt/I chuo Bkb b?; ehsk ikJ/rk. fJ;
ftu n?g ;N'o, Nu nkXkfos fow'oN ezNo'b ns/ f;oh
fJzNhro/FB j' ;edk j?.
www.krishijagran.comਉਤਪਾਦ �ੁਰੂ
n?
n?
w/v fJB fJzvhnk ;wkoN c'B 7000 o[gJ/ ftu
fF
64 n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD nr; 2015s
o/Ido w'dh B/ 15 nr;s ~ bkb feb/ s'I d/F ~ ;zp'fXs
eofdnK eJh x'FDk ehshnK fi; ftu w[Zy w[Zd/ fgzvK
Bkb i[V/ j'J/ ;B.
· feqFh wzsokb/ dk pdb/rk BK. feqFh wzsokb/ dk BK
pdbD dk th gh n?w w'dh B/ bkb feb/ dh gqkuho s'I
n?bkB ehsk. w'dh B/ fejk fe fJ;~ j[D feqFh ns/
fe;kB efbnkD wzsokb/ d/ BK s'I ikfDnk ikJ/rk.
· d/F d/ 18500 fgzvK ftu fpibh gj[zukT[D dk tkndkL
18500 fgzvK ftu jkb/ se fpibh dk yzGk BjhI
gj[zfunk j?. ;tk ;” eo'V Nhw fJzvhnk dk ;zebg j? fe
1000 fdBK ftu fJjBK fgzvK ftu fpibh gj[zukJh
ikJ/.
· S'NhnK B”eohnK ftu fJzNoftT{ ysw eoB dh gfjb dk
Go';k dtkfJnk.
· 75t/I nkikdh fdt; dk ;zebg 2022 se ;eFw,
;kc, ;G s'I T[sw, ;tkGhwkBh, ;zgzB ns/ ;tkbzph Gkos
d/ ;[gB/ ~ g{ok eoBk j?.
· fe;kBK ~ fwb/rk :{ohnkL gh n?w w'dh B/ fe;kBK dhnK
;wZf;nktK ~ b? e/ fejk fe T[jBK ~ fizBk :{ohnk
ukjhdk j? T[Bk fdZsk ikJ/rk. d/F d/ nzB dksk ~ fe;/
th soQK dh ;wZf;nk dk ;kjwDk BjhI eoBk gt/rk.
fpjko u'DKL
fpjko ftu u'DK d/ fdB B/V/ nkT[IfdnK jh gqXkB wzsoh
B/ fpjko ftu phi/gh d/ wip{s gZy bJh fpjko ~ yk; g?e/I
1H25 bZy eo'V o[gJ/ Bkb wkbkwkb eo fdZsk j?. fi; ftu'I
eJh :'iBktK s/ ezw th F[o{ j' u[ek j?. w'dh dh oDBhsh s'I
brdk j? fe fJ; tko fpjko dh ;Zsk FkfJd phi/gh d/ gkb/
ftu nk ;e/.
;hN pNtko/ ~ b? e/ wjKrmpzXB ftu doko
woheh okFNogsh u'DK bJh fogpbheB gkoNh dh T[whdtkoh jkf;b eoB dh d”V ftu Gkosh w{b d/
nwoheh Bkrfoe fbT{f;nkBk gqKs d/ rtoBo pkph fizdb B/ ;hn?Bn?B dh nrb/ wjhB/ n:'fis j'D
tkbh fogpbheB gfjbh pfj; bJh fsnkoh F[o{ eo bJh j?.
� gkoNh dh T[whdtkoh bJh 17 dknt/dko fjZ;k b?Dr/. fijBK ftu ;G s'I nZr/ ohnb n;N/N
eko'pkoh v'Bkov Nqzg j?. fJj g'qrokw ftu ;hn?Bn?B d/ b'efgqn n?Ieo i?e N?go j'Dr/. fJ; pfj; bJh
pkph fizdb ns/ Nqzg d/ fJbktk i/p p[F, ;eko tkeo, wkfJe jpkph, p/B ekob;B, N/v eo{}, wkoe'
oufpU, o?Iv gkb, fe; feq;Nh, ikB ekf;u, foe g/oh, foe ;?IN'ow, ekobh fcUohBk, fbzv/ rqkjw ns/ ikoe
gskeh ~ ;Zfdnk frnk j?. okFNogsh gd bJh ;hn?Bn?B ohrB bkfJpq/oh dh pfj; ftu Fkfwb j'D bJh
T[whdtkoK ~ 10 f;szpo s'I wzi{ohF[dk ;kpek okFNoh u'D ;ot/yD s'I xN s'I xN n”;sB fJe gqshFs
;woEB jkf;b eoBk io{oh j?.
pkph fizdb pfj; bJh fsnko
jko ftu okid-id:{-eKro; ns/ e[M j'o dbK d/ okiBhfse rmpzXB ftu ;hN pNtko/ dh x'FDk
d/ pknd doko nk rJh j?. id:{ ns/ okid dhnK 100 - 100 ;hNK ns/ eKro; dhnK 40
;hNK s/ u'DK bVD dh x'FDk Bkb S'NhnK gkoNhnK Bkok} jB feT[Ife T[jBK ~ T[fus irQk BjhI fdZsh
rJh. yk;eo, ;wkitkdh gkoNh ns/ n?B;hgh B/ sK fto'X dk y[bk fJ}jko eo fdZsk j?. wjkrmpzXB d/
B/sktK ~ brdk j? fe fpjko d/ w[;bwkB wip{oh ftu T[jBK ~ t'N d/Dr/. n?B;hgh d/ gqtesk skfoe
nBto d/ nB[;ko i/ ;hNK d/ pNtko/ dk wkwbk BjhI ;[bfMnk sK T[jBK bJh j'o ftebg y[Zb/ jB. T[j
nB[e{b ftebgK ~ b? e/ oDBhsh pBkT[Dr/. T[Xo ;wkitkdh gkoNh d/ fpjko gqd/F nfXneF okwFoD
:kdt B/ th fejk j? fe ;hNK d/ pNtko/ ftu okid B/ T[jBK bJh ;hN BjhI SZvh. nfij/ ftu ;ko/ S'N/
db fwbe/ shi/ w'ou/ dk rmB eo ;ed/ jB. wjKrmpzXB ftu ;hNK bJh fJj fJj xwk;kB ;ze/s j? fe
nkT[D tkb/ fdBK ftu fe;/ shi/ w'ou/ dk rmB j' ;edk j?.
ਰਾਜਨੀਤੀ www.krishijagran.com
gh n?w dk okFNo fjs ;zd/F
B
fp
n
66 n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD nr; 2015s
R
eNo; dhfgek gkd[e'B ~ rohe
rkv d/ BK Bkb wFj{o pkbht[v d/
wzB/ gqwzB/ n?eNo fofse o”FB d/ Bkb
:Foki p?Bo dh fJe fcbw bJh ek;N
ehsk ik ;edk j?. i/ nfijk j'fJnk sK
fofse ns/ dhfgek dh i'Vh gfjbh tko
god/ s/ fJeZmh Bio nkJ/rh. fcbw dk
BK jkb/ s?n BjhI j'fJnk.
;{soK d/ w[skfpe :Foki fcbw}
BkeFh f;Bjk fcbw fBowksk ng{ot bkfynk dh nkrkwh pkfJUfge
j;hBk- d e[JhB nkc w[zpJh ftu nzvotobv vkB dh G?D dk
feodko fBGkT[D bJh p/;po j?. T[j fcbjkb nehok dh F{fNzr ftu
o[Mh j'Jh j?.
r”osbp j? fe j;hBk gkoeo dkT{d dh tZvh G?D j? fi;dh w”s
fgSb/ ;kb j' rJh ;h. T[j 1991 d/ r?Irtko s'I uofus j'Jh ;h.
T[jBK B/ no[D rtbh d/ B/sqst ftu nkgD/ gsh fJ}wkfJb gkoeo dh
r'bh wkoe/ jZfsnk eo fdZsh ;h. fJ;d/ pknd j;hBk efEs s”o s/ vkB
d/ w[zpJh fpiB; j?v d/ o{g ftu ezw eoB bZrh. fJj gfjbh tko BjhI j?
id'I ;'BkeFh nzvotobv s/ nkXkfos fe;/ fcbw ftu n?efNzr eo ojh
j?. fJ; s'I gfjbK T[;B/ tB; ng'B n NkfJw fJB w[zpJh d'pkok ftu
dkT{d Bkb fgnko eoB ftu o[uh ftykJh ;h i' Gr”V/ vkB d/ ihtB s/
nkXkfos ;h. j;hBk- d e[JhB nkc w[zpJh dh F{fNzr nrb/ ;kb se g{oh
j' ikJ/rh. wzfBnk ik fojk j? fe fJj fcbw j;hBk ~ 40 ;kb se fizdk
eo/rh. ;'BkeFh d/ c?B} bJh fJj BtK s'jck j't/rk id'I ;'BkeFh doFeK
d/ ;kjwD/ dwdko feodko ftu fJe tko fco B}o nkJ/rh.
fbnk GZN ns/ Fkfjd eg{o ibdh jh eoD i”jo dh
nrbh fcbw FkBdko ftu B}o nkT[D tkb/ jB.
jkb jh ftu fJ; fcbw d/ d' g';No fobh} ehs/ rJ/. fJe
g';No ftu fiZE/ nkfbnk Fkfjd ~ fe; eodh B}o nk ojh
j? T[E/ d{i/ g';No ftu d't/I fe;/ gkoe ftu p?Iu s/ ;[Zs/ j'J/
fdykJh d/ oj/ jB.
Xowk g'qveFB} dh fJj fcbw FkBdko v?;NhB/FB
t?fvzr s/ nkXkfos pkbht[v dhnK wfjzrhnK fcbwK ftu'I fJe
j't/rh. fJ; fcbw s'I Fkfjd dh G?D ;Bk eg{o th tZv/ god/
s/ v?fpT{ eo/rh. b?do i?eN ns/ dkVh ftu Fkfjd dk b[e
ekch feT{N B}o nk fojk j?. fJ; s'I ;kc }kfjo j? fe fJe
tko fco Fkfjd dh chw/b c?B c'b'fJzr tXD tkbh j?.
fofse ns/ dhfgek ~ b? e/ fJe tZvh fcbw
pBkT[D s/ ftuko eo ojh j? fi;~ X{w 3 d/
fBod/Fe feqFBk nukohnk (fteNo)
fBod/fFs eoDr/. fcbjkb fJ; fcbw s/
ezw ub fojk j?. fofse ns/ dhfgek dh
i'Vh ~ fJeZm/ god/ s/ t/yDk ekch fdbu;g
j't/rk. jkbKfe fJ; s'I gfjbK th d'jK ~
nkfwo ykB dh fJe gkoNh ftu Bkb c'N'
fyutkT[IfdnK t/fynk frnk j?.
dkT{d ;'BkeFh dh G?D pD/rh
nkbhnk th vzroh vo?; ftu ekch p'bv ns/ B'Nh br ojh
j?. fJj feT{N i'Vh gfjbh tko god/ s/ B}o nkJ/rh fi;~
doFe g;zd eoDr/. fcbw dk fBod/FB ftek; pfjb B/
ehsk j?. fJ; fcbw ftu nkfbnk ns/ Fkfjd d/ Bkb gzei
eg{o ns/ ;zi/ eg{o th B}o nkT[Dr/.
eoD-nkfbnk-Fkfjd j'Dr/ FkBdko
fcbwh d[Bhnk www.krishijagran.com
dhfgek j't/rh fofse d/ Bkbn?
;'
nk
68 n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD nr; 2015s
Published on 24th & Posted on 26-27 of Every Month RNI No. DELPUN/1999/06753 Postal Reg. No. DL-SW-1/4176/2013-15