yknÜa - vitragvanishri digambar jain swadhyay mandir trust, songadh - 364250 ©e rŒ„kƒh si...

$: YknÜA - VitragvaniShri Digambar Jain Swadhyay Mandir Trust, Songadh - 364250 ©e rŒ„kƒh si MðtæÞtÞ{krŒh xÙMx, Ëtu „Z -364250 ¢TknøYklOkAk êkm ^km@TkkQkTkv ^kgRTkk----$

Shri Digambar Jain Swadhyay Mandir Trust, Songadh - 364250

©e rŒ„kƒh si™ MðtæÞtÞ{krŒh xÙMx, Ëtu™„Z - 364250

XkCk^kkTkêkmAngRAngR-AckTkHwTk#kkïkYkk]k UknaUk–41

¡

YkkTk^kÆ^kTkTkng YkckAPkr Zk

ËBÞøŒþo™ìXkkCk–6î

(Uko%Zkêkm AkTkÆb^kkYkmTkkg Uk| kFkTkkvYkkgQkm bkgAl\kPk ¢g#kkv PkQkk

bkYZkCR#krTk bkgWkgSkm l^kl^kSk YknYkndkn¢kvTkk \kvBkkvTkkv bkgCk|c)

f

: bkgA\kTk :

Wk|å cl@\kk\k HwTk

bkkvTkCkN

f

: Uk|Ak#kA :

êkm lRCkgWk@ HwTk b^kkSZkkZkYkglR@ K}bK

bkkvTkCkN–364250 (bkkw@kì})

g

h

e

f-----------

-----------

--

--

--

--

--

--

--

--

--

--

--

--

--

--

--

--

--

--

--

--



Uk|QkYk ¢k^kplûk Uk|Pk 2000 ^km@ bkgå 2501

lÿPkmZk ¢k^kplûk Uk|Pk 1500 ^km@ bkgå 2535

¢k #kkïkTkm UkMPk@ zAYkPk æk 26[00 QkkZk Gvå ¢TkvA

YknYkndkn¢kvTkm ¢ksQkA bkckZkQkm ¢k ¢k^kplûkTkm zAYkPk æk 24[00

QkkZk Gvå PkvYkkgQkm 50% êkm AngRAngR-AckTk Ukk@YkksQkA K}bK cbPkv b^kå

êkm #kkglPk\kk\k @lPk\kk\k #kkc Ukl@^kk@ Pk@VQkm zAYkPk DkKkM^kkYkkg

¢k^kPkk ¢k #kkïkTkm zAYkPk æk 12[00 @kBk^kkYkkg ¢k^km Gvå

YknÜA

AckTk Ykn‹Okk\kZk

HwTk l^kÛkQkmr Ckpc AYUkk§TM

bkkvTkCkN 364250 (bkkw@kì})

PH (02846) 244081

bkYZkCR#krTk (XkkCk–6) Tkk

✾ bQkkZkm Uk|Ak#kTk-Ukn@bAPkkr bQkkZkm Uk|Ak#kTk-Ukn@bAPkkr bQkkZkm Uk|Ak#kTk-Ukn@bAPkkr bQkkZkm Uk|Ak#kTk-Ukn@bAPkkr bQkkZkm Uk|Ak#kTk-Ukn@bAPkkr ✾

©e fwkŒfwkŒfnt™ rŒ„kƒh si™ {w{wûtw {kz¤ xÙMx,

…t÷to–Ëtk‚t¢wÍ ({wkƒE)

zAYkPk ÊkÂ 12[00zAYkPk ÊkÂ 12[00zAYkPk ÊkÂ 12[00zAYkPk ÊkÂ 12[00zAYkPk ÊkÂ 12[00



’’úúTkYk: Ìkm ^kSkrYkkTkkZkúú’’

lTk^kvRTklTk^kvRTklTk^kvRTklTk^kvRTklTk^kvRTk

XkCk^kkTk Ykck^km@Tkk ¢NmcHk@^kakmrZk lTk^kkrOkYkckvPbk^kTkk ¢k

YkgCk\k^kakrYkkgä bkYZkCR#krTk bkgWkgSkm UknbPkAkvTkm êkvOkmYkkgQkm ¢kHv GÍ‹g UknbPkA

bkkSkYkmr¢kvTkk ckQkYkkg ¢kUkPkkg ¢kTkgR QkkZk Gvå

¢Nm cHk@ ^kakr Ukcv\kkg XkCk^kkTk Ykck^km@ Ykkvdk UkSkkZkkrä ¢Tkv

¢kUkOkTkv UkOk YkkvdkTkkv bkgRv#k ¢kUkm CkZkk Av cv Xk^Zkkv! bkYZkCR#krTk-ekkTk-

Fkkl@Òk Pkv YkkvdkYkkCkr Gv; Pkv YkkCkvr ¢Ykv Ykkvdk UkkYZkk Gm¢vä Tkv PkYkv UkOk

Ykn$Pk Qk^kk YkkKv ¢v YkkCkrTkng bkv kTk A@kvå

¢ckä XkCk^kkTkv WkPkk^kv\kkv YkkCkr Pkv Ykck ¢kTkgRTkkv YkkCkr Gvå ¢kHv

UkOk êkmCkn<¢kvTkk Uk|PkkUkv ¢v YkkCkr Fkk\km @õkkv Gvå ¢v YkkCkrTkng Yko]

bkYZkCR#krTkååå¢ckv! bkkFkng bknBkm Æ^kTk ¢kUkmTkv YkkvdkTkkv @bPkkv Bkkv\kTkk<g

bkYZkCR#krTk—¢vTkk YklcYkkTkm #km ^kkPk! ¢vTkkv HvK\kkv YklcYkk A@m¢v

PkvK\kkv ¢kvGkv Gvå ¢k^kk bkYZkA~P^kTkkv YkkCkr ¢k Ak]v Bkn\\kkv A@mTkv Ukoå

Ckn<Rv^kêkm¢v YknYkndkn Æ^kkvTkv TZkk\k AZkkr Gvå ¢kPYkkTkng bkkFkng b^kæUk

Uk|lPkWkkvSkmTkv lTk@gPk@ Pkv¢kv Xk^ZkÆ^kkvTkv bkYZkA~P^kTkk YkkCkvr Rkv@m @õkk Gvå

¢kHv bkYZkCÓlìÆ^kkvTkng R#krTk ¢Tkv bkYZkA~P^kTkm ¢k@kSkTkk Pkv¢kvêkmTkk H

Uk|PkkUkv bkkgUkM>kk Gvä Pkv Pkv¢kvêkmTkkv YkckTk §UkAk@ Gvå

Ykck^km@ XkCk^kkTkv ¢Tkv WkSkkZk PkmQk‘A@ XkCk^kgPkkv¢v ¢kUkOkTkv Hv

£ì §UkRv#k ¢kUZkkv Gv PkvTkng YkgQkTk A@Pkkg-A@Pkkg PkvYkkgQkm bkYZkCR#krTkTkng ¢YkpPk

TkmA]v Gvå bk^kr lbkükgPkTkk bkk@æUk bkYZkCR#krTk Pkv ¢kPYkkTkng bkkFkng Æ^kTk

Gvå lYkQZkkP^kYkkg Pkkv lTkH b^kæUkTkm bkkFkm bkûkk H RvBkkPkm Tk cPkm PkvQkm

PkvYkkg Xkk^kYk@OkQkm Æ^k Rn:Bkm cPkkvå ¢Tkv bkYZkA~P^kYkkg UkkvPkkTkk b^kæUkTkng



“ 4 ”

b^kkSkmTk-§UkZkkvCkYkZk ¢kTkgRXk@v\kng ¢lbPkP^k bUkì ^kvRkZk Gv PkvQkm bkYZkA~P^k-

YkZk Æ^kTk Uk@Yk bknBkYkZk Gv ¢k^kng bkngR@ lTkH^kwXk^kbkYUkTTk bknBkm Æ^kTk

Uk|kUPk A@^kk YkkKv cv YknYkndkn Æ^kkv! êkm Ckn<¢kv¢v WkPkk^kv\kk ¢kPYkkTkk Uk@Yk

YklcYkk^kgPk b^kæUkTkv \kdkCkPk A@mä V@mV@m ªMm Xkk^kTkkQkm PkvTkng lFkTPkTk

A@mä ¢kPYk@bk FkkBkmTkv bkYZkCR#krTk Uk|kUPk A@kv—¢v H YknYkndknÆ^kTkTkm

bkkFkm #kkvXkk Gvå (¢k UknbPkAYkkg Gv\\kv ¢kUkv\kk bkYZkA~P^kÆ^kTk bkgWkgSkm

¢kL \kvBkkv ¢kUkTkv ¢v^kk bkngR@ Æ^kTkTkm Uk|v@Okk ¢kUk#kvå)

lHekkbkn Æ^kkvTkv bkYZkCR#krTkTkkv ¢Ukk@-¢Ukk@ YklcYkk BZkk\kYkkg

¢k^kvä PkvTkm ¢k^k#ZkAPkk bkYkÆTkv PkvTkm Uk|klUPkTkm PkYkTTkk HkCkvä ¢Tkv PkvTkm

Uk|klUPkTkkv bUkì YkkCkr bkYkÆTkv bkYZkA~P^k UkkYkv–¢v km YkgCk\kXkk^kTkkUko krAä ¢k

bkYZkCR#krTk UknbPkA HCkPkYkkg bkYZkA~P^kYkkCkrTkv bkRk Uk|Ak#Zkk A@kvåååTkv

bkkSkYkmrHTkkv Pkv YkkCkrYkkg #kmDk| ¢k^kkvä ¢v H Xkk^kTkk!

HZk Ykck^km@

^km@ bkg kPk 2501 —Wk|å cl@\kk\k HwTk

FkwÒk bknR 13ä bkkvTkCkN

❁Uk|Ak#kAmZk lTk^kvRTk Uk|Ak#kAmZk lTk^kvRTk Uk|Ak#kAmZk lTk^kvRTk Uk|Ak#kAmZk lTk^kvRTk Uk|Ak#kAmZk lTk^kvRTk (lˇPkmZk ¢k^kpl˚k)

¢k UknbPkATkm Uk|QkYk ¢k^kplûk BkUkm H^kkQkm PkQkk ¢k UknbPkA

YknYkndkn¢kvTkv \kkXkRkZkA HOkk^kkQkm PkvTkm lÿPkmZk ¢k^kplûk Uk|Akl#kPk A@^kkYkkg

¢k^kv Gvå

¢k UknbPkATkkg UkLTk-UkkLTkQkm YknYkndkn Æ^k ¢kPYk\kdkm Pkû^kekkTk Uk|kUPk

A@m ¢kPYkkQkrTkv l^k#kvak Uknì A@v ¢vH Xkk^kTkkå

Uko%Zk WkcvTkêkmTkm

77Ykkv bkYkZkA~P^kHZkgPkm

YkckvPbk^k VkCkOk ^kR 10

Pkkå ?-?-2009

❁

bkklcPZkUk|Ak#kTkbklYklPk

êkm lRCkgWk@ HwTk b^kkSZkkZkYkglR@ K}bK

bkkvTkCkN-364250



✾ ¢TknøYklOkAk ¢TknøYklOkAk ¢TknøYklOkAk ¢TknøYklOkAk ¢TknøYklOkAk ✾

�

êkm ^km@TkkQkTkv ^kgRTkk --------------------------------------------------------- 1

bkYZkCR#krTk -------------------------------------------------------------------- 2

¢kHv H ¢TknXk^k A@ ------------------------------------------------------- 3

bknBkm Qk^kkTkk ¢k#km^kkrR ------------------------------------------------------ 5

£ìTkm Uk|klUPkTkkv §UkRv#k ----------------------------------------------------- 7

bkYZkCR#krTkTkm ¢k@kSkTkkTkkv §UkRv#k ---------------------------------------- 10

Av k]mXkCk^kkTkTkm dkklZkAm–l¿Zkk -------------------------------------------- 20

bkYZkA~P^k–YklcYkk ----------------------------------------------------------- 21

¢kPYkbkkSkTkk YkkKv §UkZkkvCkm ^kkPk ----------------------------------------- 26

lbküP^kTkk cvPknXkoPk Xkk^kTkk ------------------------------------------------- 27

Xkk¥–WkcvTkTkm FkFkkr ------------------------------------------------------- 33

b^kXkk^k-¢^k\kgWkm ekkTkTkm ¢CkkSk PkkAkPk --------------------------------- 36

Pkû^kFkFkkr -------------------------------------------------------------------- 41

SkYkmrTkv bkYZkA~P^kSkk@k lTk@gPk@ Fkk\kn Gv ------------------------------------ 43

SkTZk Gv PkvYkTkvååååHv¢kv b^kkTknXk^kTkm FkFkkr A@v Gv ----------------------- 46

bkYZkCÓlìTkng WkSkngZk ekkTk bkYZkA~ Gv -------------------------------------- 50

&Av k]ekkTkTkkv AKAkv" ¢kPYkekkTkTkkv ¢zFkPZk YklcYkk ---------------------- 54

lTks^kA\Uk–b^kkTknXkolPk Qk^kkTkng bkngR@ ^kOkrTk --------------------------------- 56

lTks^kA\Uk ¢TknXk^k ^kBkPkTkm lbQklPkTkng ^kOkrTk ------------------------------ 61

b^kkTknXkolPkTkkv @gCk FkMm HkZk–¢v km ^kkPk ---------------------------------- 66

b^kkTknXk^kekkTkTkng ¢Tkv Pkv ^kBkPkTkk l^kl#kì ¢kTkgRTkng ^kOkrTk --------------- 69

Av k]ekkTkTkkv lTkOkrZk AkvOk A@m #kAv? ------------------------------------- 82

bkYZkA~P^k Pkv ^kmPk@kCkXkk^k Gv --------------------------------------------- 84



b^kXkk^kTkk ¢TknXk^kTk#km\k ¢Tkv l^kXkk^kTkk

dkZk–A@Ok#km\k ¢v^kk #knükPYkkTkv ¢TknXk^kkv -------------------------- 86

¢kPYkkYkkg ªMv–ªMvåååbkgbkk@Qkm Ro@–Ro@ ---------------------------------- 94

UkgFkYkAk] UkOk SkYkrAk] Gv ----------------------------------------------- 95

bkYklAPk bkk^kTk ¢kZkkv ----------------------------------------------------- 97

bk^krekb^kXkk^km ¢kPYkk ---------------------------------------------------- 100

êkk^kATkk 21 CknOkkv ------------------------------------------------------ 104

YkogI^kOk ¢Tkv #kkglPk ------------------------------------------------------ 110

RkTk ----------------------------------------------------------------------- 111

UknOZk-UkkUkTkk bkkFkk TZkkZk ¢Tknbkk@

APkkr-AYkrTkk b^kæUkTkm bkkFkm bkYkHOk ----------------------------- 112

¢kPYkkTkk bk^krekb^kXkk^kTkm ¢R~XknPkPkk ----------------------------------- 117

“bkYZkA~P^k bkgWkgSkm–\kvBkYkk]k”

bkYZkA~P^k–Æ^kTk (\kvBkkgA–9) ------------------------------------------- 120

¢kPYkkTkv HkOZkk ^kCk@ WkSkng TkAkYkng Gv (\kvBkkgA–10) ---------------- 125

bkYZkA~P^k–Æ^kTk (\kvBkkgA–11) ----------------------------------------- 129

lHekkbknTkng Uk|QkYk APkr^Zk–¢kPYkPkû^kTkkv lTkOkrZk (\kvBkkgA–12) ---------- 137

Rn:BkQkm ÒkkbkmTkv #kkglPk YkkKv Dkk TkkBkPkkv

lHekkbkn ^kvCkUko^krA ¢kTkgRSkkYk Pk@V RkvMv Gvå (\kvBkkgA–13) ---- 141

¢kPYkbkTYknBk Æ^k (\kvBkkgA–14) --------------------------------------- 147

bkYZkA~P^kTkm ¢Uko^kr dkOk (\kvBkkgA–15) --------------------------------- 151

¢V@ YknYkndkn R#kk Pkv Uk|CkK A@kv Tkv

Ykck^km@Tkk YkkCkrYkkg ¢k^km Hk¢kv" (\kvBkkgA–16) ---------------- 154

¢kTkgRYkZk b^kkTknXkolPk–Uk|Ak#k -------------------------------------------- 156

O



Íkm ^km@TkkQkTkv ^kgRTkkÍkm ^km@TkkQkTkv ^kgRTkkÍkm ^km@TkkQkTkv ^kgRTkkÍkm ^km@TkkQkTkv ^kgRTkkÍkm ^km@TkkQkTkv ^kgRTkk

Hv HkOkPkkv Ykck^km@Tkv FkvPkTkYkZkm #knüXkk^kQkm;

Pkv HkOkPkkv lTkHkPYkTkv bkYklAPk \Zkv ¢kTkgRQkmå

¢ckvä bk^krek Ykck^km@ Rv k! #knü FkvPkTkkæUk QkZkv\kk ¢kUk bk^krUk|Ak@v

#knü Gkvä @kCkklRTkkv Akv¥ ¢g#k ¢kUkTkkYkkg TkQkmå ¢kUkTkk ¢k^kk b^kæUkTkv

¢kv]BkPkkgä FkwPkTZk ¢Tkv @kCkTkm ¢PZkgPk HnRk¥ HkOkmTkv ¢kPYkkTkk bkPZk

b^kæUkTkng XkkTk QkZkngä ¢kTkgRYkZk bkYZkA~P^k QkZkngä Pkv ¢kUkTkkv Uk@Yk §UkAk@

Gvå Xk^Zk Æ^kkvTkv bkYZkA~P^k RvTkk<g ¢kUkTkng #kkbkTk HZk^kgPk Gvå bkYZkCÓlì

Æ^kkvQkm ¢kUk ^kgRTkmZk Gkvå YkkvdkTkk cvPknXkoPk ¢v kk cv Ykck^km@ XkCk^kkTk!

¢kUkTkv ¢Ykk@m ^kgRTkk Gvå

s



2 ” “ bkYZkCR#krTk

Ykck^km@ bkTRv#k

bkYZkCR#krTkbkYZkCR#krTkbkYZkCR#krTkbkYZkCR#krTkbkYZkCR#krTk

Ykck^km@ XkCk^kkTkv WkPkk^kv\kkv Hv YkkvdkTkkv YkkCkrä PkvTkk

YkgCk\k R@^kkHk bkYZkCR#krTk ^kMv Bkn\kv Gvä Ykck^km@

XkCk^kkTkTkk bkTRv#k–¢Tknbkk@ Pkû^kTkng b^kæUk HkOkmTkv

¢kPYkkTkm \kCkTkmQkm PkvTkkv ¢XZkkbk A@Pkkg-A@Pkkg ¢vA ¢v km

¢Uko kr dkOk ¢k^kv Gv Av ¢kPYkk lYkQZkkP^kQkm GoKmTkv FkwPkTZkTkk

Uk@Yk CkgXkm@ #kkgPk@bkYkkg L@m HkZk Gvå UkkvPkkTkng ¢PZkgPk bkngR@

YkckTk ¢lbPkP^k ¢kBkv-¢kBkng b^kbkg kvRTkUko krA Uk|PkmPkYkkg ¢k^km

HkZk Gvå–¢v H Gv bkYZkCR#krTk! ¢v H Gv bkkSZkTkm lbklü!

¢v H Gv YkgCk\k FkwPkTZk Uk|XkkPk! Tkv ¢v H Gv Uk|Xkn

Ykck^km@Tkkv bkTRv#k!

^kck\kk bkkSkYkmr¢kv! PkYkv UkOk ¢v YkgCk\k bkTRv#k

Im\kmTkv ¢kTkgRQkm Uk|XknTkk YkkCkrYkkg ¢k^kkvå

M

F GHI



XkkCk–6 ” “ 3

¢kHv H ¢TknXk^k A@¢kHv H ¢TknXk^k A@¢kHv H ¢TknXk^k A@¢kHv H ¢TknXk^k A@¢kHv H ¢TknXk^k A@

¢kPYkkTkng ¢PkmlTÜZkbknBk Pkv YknYkndknTkng £ì Gv;

PkvTkm Uk|klUPkTkkv §UkRv#k Pkv H £ì §UkRv#k Gvå

WkmHkv Akv¥ §UkRv#k ¢YkTkv £ì \kkCkPkkv TkQkmå

¢PkmlTÜZkekkTk Tkv ¢PkmlTÜZkbknBk Pkv ¢kPYkkTkkv b^kXkk^k Gvä Pkv

b^kXkk^kTkng UkoOkr Ukl@OkYkTk QkkZk–Pkv YknYkndknTkkv YkTkkv@Qk Gvå #knükvUkZkkvCk ^kMv

Pkv YkTkkv@QkTkm lbklü QkkZk Gvå

£ì-bknBkTkm Uk|klUPkYkkg l^kDTk A@Tkk@ YkkvcÓlì cPkm; ¢kPYkk

#knükvUkZkkvCk-SkYkræUkv Ukl@OkYZkkv PZkkg Pkv l^kDTkTkkv Tkk#k QkZkkvä Tkv £ìTkm Uk|klUPk

Qk¥å YkkKv £ìTkk bQkkTkæUk ¢v kkv #knükvUkZkkvCk bk^krQkk Uk|#kgbkTkmZk Gvå

Pkv #knükvUkZkkvCk A>kk@v QkkZk? Av ¢kPYkkTkkv Hv kkv ekkTkkTkgR b^kXkk^k

Gv Pkv kkv HkOkmTkv b^kbkg kvRTkYkkg \Zkv (–¢vK\kv Av ekkPkk–ekvZkTkm ¢vAæUkPkk

QkkZk) PZkk@v #knükvUkZkkvCk QkkZkå ¢kPYkkTkkv b^kXkk^k bkYkHk^k^kk YkkKv

¢kFkkZkrRv kv lbküXkCk^kkTkTkng §PApì §Rkc@Ok ¢kUZkng Gvå (Uk| kFkTkbkk@ Ckkå

68)

&@v Ck|cOk A@ bkYZkA~P^kTkv PkPk~Uk|klUPkTkkv Gv Ak] ¢k!"

PP~ CkpckOk ¢k< bkYZk‘’^kg PP ~\kWSkZkv Aùk\k .ak Pvú!

HvYk lbküXkCk^kgPkkvä Akv¥Tkk ¢k\kgWkTk ^kCk@ b^kZkYkv k UkoOkr ¢PkmlTÜZk

ekkTk-¢kTkgRæUkv Ukl@OkYkTkk@kä lR^Zk bkkYkQZkr kk]k Rv k Gvä PkvYk WkSkkZk

¢kPYkkTkkv b^kXkk^k UkOk ¢v kkv H Gvå–¢ckä ¢k^kkv lTk@k\kgWkm ekkTk Tkv

bknBkb^kXkk^kæUk cng Gng–¢vYk \kdkYkkg \kvPkkg H Æ^kTkkv §UkZkkvCk ¢PkmlTÜZk

Qk¥Tkv PkvTkm UkZkkrZkYkkg ekkTk Tkv ¢kTkgRTkkg Vo\kMkg Bkm\km HkZk Gvä PkvTkv Akv¥

¢Uko kråååUko kvr ARm Tklc ¢TknXk^kkZkv\km FkwPkTZk#kkglPk ^kvRTkYkkg ¢k^kv Gvå—

a dbc




Ykk@kYkkgQkm H ¢k #kkglPk ¢k^kmä cng ¢k^km #kkglPkæUk QkZkkvä Ykk@kv ¢kPYkk H

¢k^km UkoOkr #kkglPkæUk Gvä–¢kYk ¢kTkgRTkkv ¢CkkSkbkYknÜ PkvTkv Uk|PkmPkYkkg-

ekkTkYkkg–¢TknXkolPkYkkg ¢k^km HkZk Gv; UkkvPkkTkng Uk@Yk £ì ¢v kng bknBk PkvTkv

Uk|kUPk QkkZk Gvä Tkv ¢lTkì ¢v^kng Rn:Bk Ro@ QkkZk Gvå

J

✾ ¢ckv ^kürYkkTk Rv k! ✾

bkYZkCR#krTk-ekkTk-Fkkl@ÒkæUk YkgCk\k YkkCkrTkkv £ì-§UkRv#k ¢kUkmTkv

¢kUkêkm¢v Uk@Yk §UkAk@ AZkkvr Gv; PkvTkv ZkkR A@mTkv ¢Ykv ¢kUkTkk lTk^kkrOkTkkv

¢NmcHk@^kakmrZk YkckTk §Pbk^k ©H^km @õkk Gm¢vä Tkv ¢kUkTkk YkgCk\k YkkCkvr

¢k^km @õkk Gm¢vå



XkkCk–6 ” “ 5

Pkk@k lcPk YkkKv bkgPkkvTkk PkTkv ¢Uko kr ¢k#km^kkrR Gvå

bknBkm Qk^kkTkk ¢k#km^kkrRbknBkm Qk^kkTkk ¢k#km^kkrRbknBkm Qk^kkTkk ¢k#km^kkrRbknBkm Qk^kkTkk ¢k#km^kkrRbknBkm Qk^kkTkk ¢k#km^kkrR

HvYk bkoZkrTkv ¢kAk#kYkkg @cv kk Akv¥ QkkgXk\kkTkk KvAkTkm Hæ@ UkMPkm

TkQkmä PkvTkv §aOkPkk YkkKv Av Uk|Ak#k YkkKv Akv¥ Akv\kbkk Av Pkv\k ^kCkv@v

Wk]PkOkTkm Hæ@ UkMPkm TkQkmå UkkvPkkTkk Pkv kk b^kXkk^kQkm H Pkv ¢kAk#kYkkg

Tkm@k\kgWkmä §aOkPkk Tkv Uk|Ak#k^kk]kv Gvä PkvYk bknBk Tkv ekkTk HvTkkv b^kXkk^k

Gv ¢v km lR^Zk#kl$Pk^kk]k ¢kPYkkTkvä ¢PkmlTÜZk ekkTk-¢kTkgRæUk Ukl@OkYk^kk

YkkKv Akv¥ @kCk-UknOZk Av £lTÜZkl^kakZkkvTkm Uk@kSkmTkPkk TkQkmä Pkv WkSkkZkTkm

¢Ukvdkk ^kCk@ b^kXkk^kQkm H UkkvPkv b^kZkYkv k lR^Zk ekkTk-bknBkTkm #kl$Pk^kk]kv

Rv k Gv; bknBk Tkv ekkTk ¢kPYkkTkkv b^kXkk^k H Gvä Pkv b^kXkk^kTkm Uk|klUPk Pkv

£ì Gvå SkYkmrTkv UkkvPkkTkkv ¢k^kkv ekkTk-¢kTkgRYkZk bkcHb^kXkk^k Pkv H £ì

^kck\kkYkkg ^kck\kkv Gvå HvTkv FkwPkTZkUkR £ì \kkCZkng PkvTkv HCkPkYkkg WkmHng Ag¥

£ì \kkCkPkng TkQkm

¢ck! AngRAngRb^kkYkm¢v ¢Tkv bk^kvr bkgPkkv¢v lR\k Bkkv\km Bkkv\kmTkv Hv

bknBkTkkg CkkOkkg CkkZkkg Gv Pkv bknBkTkk ¢TknXk^kTkm #km ^kkPk? XkCk^kkTk

Ykck^km@Tkk YkkCkr lbk^kkZk ¢v kng bknBk WkmHng AkvOk WkPkk^kv? êkm Ckn< ¢k#km^kkrR

¢kUkv Gv Av cv Xk^Zk Æ^kkv! Ykck^km@Tkk YkkCkrTkv bkv kkv Tkv ¢kPYkkTkk bknBkTkv

UkkYkkvå

bknBk-b^kXkk^kTkv ¢kv]BkmTkv Pkng bknBkm Qkkå ¢v^kkv bknBkm Qkk Av V@mTkv

¢TkgPkAk]Ykkg ARm Rn:Bk ¢k^kv Tklcå

¢kPYkkTkng ¢PkmlTÜZkekkTk Pkv ¢vAkgPk bknBk Gvå ekkTkb^kXkk^k %Zkkg Gv

PZkkg bknBkb^kXkk^k UkOk Gv H; ¢vK\kv CknOkXkvR Tk UkkMkv Pkkv Hv ekkTk Gv Pkv

H bknBk Gvå Hv ¢PkmlTÜZkekkTkæUkv Ukl@OkYkv\kkv ¢kPYkk Pkv UkkvPkv H

¢PkmlTÜZkbknBkæUk Gvå ¢kPYkkYkkg ekkTkUkl@OkYkTkTkm bkkQkv bknBkUkl@OkYkTk UkOk

XkvCkng H Gvå bknBk ^kCk@Tkng ekkTk Av ekkTk ^kCk@Tkng bknBk ckvPkng TkQkmå

� ��

��




Akv¥ Acv Av ¢YkTkv ¢kPYkkTkng ekkTk TkQkm UkOk ¢Ykv bknBkm Gm¢vä Pkkv

¢PkmlTÜZkekkTk ^kCk@Tkng PkvTkng bknBk Pkv bkkFkng bknBk TkQkmä PkvOkv YkkÒk Wkkõk-

l^kakZkkvYkkg bknBkTkm A\UkTkk A@m Gvä Tkv Pkv A\UkTkk BkkvKm Gvå–l^kakZkkvTkm

¢kAn]PkkYkkg bknBk Av kng? bknBk Pkkv ¢PkmlTÜZkekkTkYkkg Gv; ekkTk ^kCk@ bknBk

ckvZk Tklcå

PkvYk H Akv¥ Acv Av ¢YkTkv ekkTk DkOkng Gv UkOk bknBk TkQkmä—Pkkv

PkvOkv UkOk YkkÒk £lTÜZkekkTkTkv H ekkTk YkkTZkng Gvä Pkv bkkFkng ekkTk TkQkmå ekkTk

Pkkv ¢kAn]Pkk ^kCk@Tkng bknBkb^kæUk ckvZkå bknBkTkk ^kvRTk ^kCk@Tkng ekkTk Av kng?—¢v ekkTk TkQkm UkOk ¢ekkTk Gvå

¢k @mPkv ekkTk Tkv bknBk–¢v WkgTkv ¢kPYkkTkkv b^kXkk^k Gvå Uk|Xkkv! Pkk<g

ekkTk Tkv Pkk<g bknBk WkgTkv ¢zFkPZkä £lTÜZkkPkmPkä ¢R~XknPk Gv; PkvTkv

¢kv]BkTkk<g ekkTk £lTÜZkkvQkm Ukk@ Qk¥Tkv ¢PkmlTÜZk–YkckTk ekkTkbkkYkkTZkYkkg

IoAmTkv PkTYkZk QkkZk Gvä ¢Tkv PZkk@v UkkvPkkYkkg H PkvTkv YkckTk bknBkTkkv ¢TknXk^k

QkkZk Gvå ¢ckvä ¢k^kkg ¢PkmlTÜZk ekkTk Tkv bknBk Pkkv Ykk@kv b^kXkk^k H Gvå

cng Ykk@k b^kXkk^kQkm H ¢k^kk YkckTk ekkTk Tkv bknBkæUkv Qkk. Gng; PkvYkkg

HCkPkTkk WkmHk Akv¥Tkm ¢Ukvdkk YkTkv TkQkmå ¢@vä bknBkYkkg PkTYkZk QkZkv\km Ykk@m

ekkTkFkvPkTkkTkv %Zkkg @kCk bkkQkvZk bkgWkgSk TkQkm PZkkg Wkck@Ykkg WkmHk Akv¥ bkkQkv

bkgWkgSk Av kkv?–¢k @mPkv SkYkmrÆ^k UkkvPkkTkm ekkTkFkvPkTkkYkkg Akv¥UkOk Uk@Xkk^kTkv

Xkv]^kPkkv TkQkm; #knüekkTk§UkZkkvCkæUkv Ukl@OkYkPkkv–Ukl@OkYkPkkv Pkv YkkvdkTkk

YkckTk ¢kTkgRTkv bkkSkv Gvå

—¢k Gv YkkvdkTkkv YkgCk\k §Pbk^kå

k



XkkCk–6 ” “ 7

£ÏTkm Uk|klUPkTkkv ßUkRv#k£ÏTkm Uk|klUPkTkkv ßUkRv#k£ÏTkm Uk|klUPkTkkv ßUkRv#k£ÏTkm Uk|klUPkTkkv ßUkRv#k£ÏTkm Uk|klUPkTkkv ßUkRv#k

bkgPkkvTkk PkTkv ¢k#km^kkrR Gvå

¢gPk@Ykkg Uk@Yk bk^kkvrPApì Uk|vYk \kk^kmTkv ¢kPYkkTkv HkOkPkkg ¢kTkgR

bklcPk Pkv ¢TknXk^kYkkg ¢k^kv Gvå êkmCkn<¢kv Acv Gv Av—¢@v YknYkndkn Æ^kkv!

PkYkk<g lcPk A@^kk YkkKvä ¢kTkgRTkkv ¢TknXk^k A@^kk YkkKvä SkmYkv SkmYkv Tklc

UkOk #kmDk|–cYkOkkg H ¢kPYkkTkkv §PApì Uk|vYk A@kvååå¢gPk@Ykkg ¢kPYkkTkm SkoTk

HCkkMmTkv ¢kHv H ¢vTkv ¢TknXk^kYkkg \Zkkvååå¢kYkkg l^k\kgWk Tk A@kvå &¢PZkk@v

WkmHng Tkv ¢kPYkk UkGm"–¢vYk l^k\kgWk Tk A@kvå WkSkkZkTkkv Uk|vYk GkvMmTkv

¢kPYkkTkkv Uk|vYk ¢kHv H A@kvå ¢kPYkkTkk lcPkTkk AkZkrTkv CkkwOk Tk A@kvå

¢PZkk@v H lcPkTkkv ¢^kbk@ Gvä lcPkTkv YkkKv ¢PZkk@v H §ûkYk FkkvDkMmZkng

Gvå «akXkRv k XkCk^kkTkTkk Æ^kTkv bkYZkA~P^kTkkv §UkRv#k ¢kUkPkkg YknlTk@kHv

Aõk‹g cPkng Av—

%ZkYk ¢kXkYkkg b^kZkYkv k XkkbA@ §aOk-Rv k–Uk|Ak#k Gv;

PZkYk lbkü UkOk b^kZkYkv k \kkvAv ekkTk–bknBk Tkv Rv k Gvå

¢Tkv Pk@Pk H Pkv Æ^kv bkYZkA~P^kTkv Ck|cOk AZkn‘åååPkvYk cv Æ^k!

êkmCkn<Tkkv §UkRv#k UkkYkmTkv Pkng UkOk ¢kHv H bkYZkA~P^kTkv Ck|cOk A@å

Ykck^km@Tkk YkkCkrTkv bkv kkv Tkv YkckTk bknBkTkv UkkYkkvå

—Wkbkä ¢k Gv Ykck^km@ Uk|XknTkkv £ì-§UkRv#k Ykck^km@ XkCk^kkTkv

Acv\kng ^kbPknb^kæUk Hv bkYkHv PkvTkv ¢k^kk £ìTkm Uk|klUPk QkkZk Hå

¢PkmlTÜZk bknBk Pkv ¢kPYkkTkkv UkkvPkkTkkv b^kXkk^k Gvå Pkv bknBkTkv YkkKv

WkmÆ Akv¥ bkkYkCk|mTkm PkvTkv Hæ@ UkMPkm TkQkmå ¢ckä ¢kPYkkTkng ¢k^kng

b^kkSkmTk ¢PkmlTÜZkbknBk AkvTkv Tk CkYkv? @kCk ^kCk@Tkk ¢v YkckTk ¢kTkgRTkm

^kkPkkr bkkgXk]Pkkg A>kk YknYkndknTkk cwZkkYkkg ¢kTkgR Tk QkkZk? YknYkndknÆ^k Akv¥UkOk

% &'(




Wkkõk UkRkQkr ^kCk@Tkk ¢kPYkkTkk bknBkTkkv ckx#kQkm b^kmAk@ A@v Gv Av ^kkc!

¢k Pkkv YkTkv Uk@Yk £ì Gvä ¢kPYkkTkng bknBk YkTkv ¢PZkgPk ^kck\kng Gv–¢kYk

Xk^kRn:BkQkm QkkAv\kkv Æ^k ¢kPYkkTkk b^kXkk^k–bknBkTkkv ckx#kQkm b^kmAk@ A@v

Gvå—¢k Uk|YkkOkv ckx#kQkm UkkvPkkTkk b^kXkk^kbknBkTkkv b^kmAk@ A@Pkkv Pkv YknYkndknä

Pkv b^kXkk^kYkkg ©Pk@mTkv bkYZkCR#krTk UkkYkv Gv Tkv ¢PkmlTÜZkbknBkTkkv b^kkR

FkkBkm \Zkv Gvå

➢ ¢ckv! Ykk@kv ¢PkmlTÜZkb^kXkk^k H YkTkv ¢TknAo] Tkv £ì Gv

PkvTkk ¢^k\kgWkTkv H YkTkv bknBk Gvå

➢ Ykk@k ekkTk-bknBk YkkKv Ykk@v £lTÜZkkv ^kCkv@v WkmHkTkng ¢k\kgWkTk

\kv kng UkMv Pkkv Pkv Uk@kSkmTk ckv kkQkm YkTkv Uk|lPkAo] Gvä Pkv £ì TkQkmä UkOk

¢lTkì Gvä Rn:BkæUk Gvå

¢PZkk@v XkCk^kkTkTkk YkkvdkTkk ¢NmcHk@ ^kakrTkkv YkgCk\k §Pbk^k Fkk\kv

Gvå HvYk ^kMm\kkv YkgCk\k Uk|bkgCkv ¢k#km^kkrR ¢kUkv Gv Av PkYkv bknBkm Qkk¢kv!

PkvYk ¢kTkgR@bkTkv UkmTkk@k ^kmPk@kCkm ^kMm\kkv YkkvdkTkv bkkSk^kkTkk YkgCk\k Uk|bkgCkv

¢k#km^kkrR ¢kUkv Gv Av cv Xk^Zk! Pkng ekkTk-FkvPkTkkæUk Qk¥Tkv bkklR ¢TkgPkAk]

Pkk@k FkwPkTZkbknBkTkv XkkvCk^k!

¢ckvä ^kck\kk ^km@TkkQk! ^kmPk@kCk §UkRv#k ^kMv ¢k^kkv bkngR@ ¢Ykk@kv

£ìb^kXkk^k R#kkr kmTkv ¢kUkv Hv ¢zFkPZk §UkAk@ AZkkvr Gv Pkv ZkkR A@Pkkg UkOk

¢Ykk<g ñRZk ¢kUkTkk Uk|PZkv ¢Ukkr¥ HkZk Gvå

¢ckvä bk^krek ¢l@cgPkkvTkv Uk|CkKv\kng ¢kPYkkTkng @kCk ^kCk@Tkng b^kkSkmTk

¢PkmlTÜZk YkckTkbknBkä Pkv AkvTkv Tk CkYkv? ¢k^kng bknBk A>kkv YknYkndkn ¢kTkgRQkm

bkgYkPk Tk A@v? bk^krekTkng ¢k^kng £lTÜZkkPkmPk bknBkä Pkv ¢kPYkkTkkv b^kXkk^k H

Gv–¢vYk HkOkPkkg YknYkndkn Xk^Zk ¢kPYkk Uk|bkTTkPkkQkm PkvTkkv b^kmAk@ A@v Gvä

¢vK\kv £lTÜZkl^kakZkkvYkkgQkm (–Tkv PkvTkk Ak@OkæUk UknOZk PkQkk #knXk @kCkYkkgQkm)

PkvTkv bknBkWknlü GoKm HkZk Gvå–¢k^kk bknBkTkv êkükYkkg \kvPkkg b^kXkk^kTkk

¢kTkgRTkk ^kvRTk bklcPk bkYZkCR#krTk QkkZk Gvå



XkkCk–6 ” “ 9

¢ckvä ^km@TkkQk Uk@Yk bk^krekRv k! ¢k^kk ¢PkmlTÜZk ekkTk-bknBkæUkv

¢kUk Ukl@OkYZkk Gkvä Tkv ¢kUkTkk ¢k^kk Uk@Yk £ì ¢kPYkkTkv ¢kv]BkmTkv PkvTkkv

b^kmAk@ A@Pkkgä ¢Ykk@kv UkoOkr ekkTkkTkgRQkm Xk@v\kkv ¢kPYkb^kXkk^k ¢YkTkv

Uk|PkmlPkYkkg ¢k^km HkZk Gvä YkkvdkbknBkTkkv TkYkoTkkv b^kkRYkkg ¢k^km HkZk GvååååAv

Hv ¢YkTkv Uk@Yk £ì Gvå ¢k @mPkv £ìUk|klUPkTkk Ykck ¢kTkgRUko krA ¢Ykv

¢kUkTkv TkYkbAk@ A@mTkv ¢kUkTkk YkgCk\kYkkCkrYkkg Fkk\km¢v Gm¢vå

HZk Ykck^km@

# $




bkYZkCR#krTkTkm ¢k@kSkTkkTkkv ßUkRv#kbkYZkCR#krTkTkm ¢k@kSkTkkTkkv ßUkRv#kbkYZkCR#krTkTkm ¢k@kSkTkkTkkv ßUkRv#kbkYZkCR#krTkTkm ¢k@kSkTkkTkkv ßUkRv#kbkYZkCR#krTkTkm ¢k@kSkTkkTkkv ßUkRv#k

êkm ¢kFkkZkrRv kv R#krTkUk|kXkpPkYkkg bkYZkCR#krTkTkkv Uk@Yk

YklcYkk bkYkHk^kmTkv PkvTkm ¢k@kSkTkkTkkv §UkRv#k ¢kUZkkv Gv;

¢Tkv Pkv km ¢k@kSkTkk A@Tkk@Tkv ¢k@kSkA Æ^kkv Uk|PZkv AvK\kkg

l^kTkZk–WkcnYkkTk ckvZk Gvä Pkv UkOk Wkcn bk@bk bkYkHk^Zkng Gvå

êkm AngRAngRkFkkZkrRv^k—#kkgPk@bkYkkg Io\kPkk bkgPk HwTk#kkbkTkTkk QkkgXk\kkä

HvYkTkv ¢k UkgFkYkAk]Ykkg l^kRvcdkvÒkTkk bkkdkkPk~ PkmQk‘A@ bkmYkgSk@ Uk@YkkPYkkTkkv

XkvKkv QkZkkvä PkvYkOkv ¢k ¢ìUk|kXkpPk #kkïkTkm @FkTkk A@m Gvå PkvYkkg Ukcv\kk

&R#krTkUk|kXkpPk"Ykkg bkYZkCR#krTkTkm Uk|SkkTkPkkTkng bk@bk ^kOkrTk AZkn‘ Gvå

bkYZkCR#krTk ^kCk@ ¢TkgPkAk]Qkm Æ^k bkgbkk@Ykkg Ukl@Xk|YkOk A@m @õkkv

Gvå ¢@vä WkkõkXkk^kkvQkm bkgbkk@Ykkg Ukl@Xk|YkOk A@Pkkg A@Pkkg PkmQk‘A@kvTkkv

¢kPYkk UkOk QkkA>kkvååå¢vK\kv ¢k^Zkkv ¢gPk@Ykkg! ¢ckä PkmQk‘A@kv Hv

Xk^kXk|YkOkQkm M@mTkv ¢gPk@Ykkg ¢k^Zkk Tkv bkYZkCR#krTk A@mTkv Xk^kXk|YkOkQkm

GoK>kkä Pkv bkgbkk@Rn:BkQkm cv Æ^k! Hkv PkTkv XkZk ckvZk Tkv PkvTkkQkm Pkng GoK^kk

FkkcPkkv ckv Pkkv ¢kPYkkTkv ¢kv]BkmTkv bkYZkCR#krTk A@å WkmHk CkYkv PkvK\kk

§UkkZk Æ^k A@v UkOk bkYZkCR#krTk ^kCk@ Xk^kXk|YkOk K]v Tklcå

R#krTkUk|kXkpPkTkm Ukcv\km CkkQkkYkkg YkgCk\kkFk@Ok Pk@mAv ¢kFkkZkrRv kv êkm

lHTk^k@^kpakXkTkv PkQkk ^kürYkkTk PkmQk‘A@Tkv TkYkbAk@ AZkkr Gvåååå¢Tkv R#krTkTkkv

YkkCkr Acv kkTkm Uk|lPkekk A@m Gvå

R#krTk AcvPkkg bkYZkCR#krTkä Pkv SkYkrTkng Yko] Gvå ¢Qk^kk R#krTk AcvPkkg

lHTkYkkCkr; Pkv lHTkYkkCkrYkkg bk^krekRv k Av kk ckvZk? YknlTkR#kk Av km ckvZk? bkoÒk

Av kkg ckvZk? Pkv WkSkng ¢kFkkZkrRv^kv bkYkHk^Zkng Gvå

lHTkYkkCkrYkkg @PTkÒkZkæUk Xkk^k#knlü bklcPk lRCkgWk@ lHTkYknÜk ckvZk–

H!!!!!!!!!!!!!!!!!G$F#################E

"



XkkCk–6 ” “ 11

¢v km YknlTkR#kk Gvå ¢vTkkQkm l^k<ü WkmÆ Akv¥ YknÜkTkv lHTkYkkCkrYkkg YknlTkR#kk

Pk@mAv bkYZkCR#krTk b^kmAk@Pkng TkQkmå @PTkÒkZk YkkCkræUkv Ukl@OkYkv\kkv ¢kPYkk Pkv

UkkvPkv &YkkCkr" Gv Pkv UkkvPkv lHTkR#krTk Gvå

✾ Ykkvc ¢kPYkkTkkv #kÒkn Gvä PkvTkv bkYZkA~P^kklR ^kMv Hv ÆPkv Gv Pkv lHTk

Gvå

✾ ¢^k|Pkm bkYZkCÓlì¢v UkOk bkYZkCR#krTk ^kMv lYkQZkkP^kklRTkv ÆPZkk

Gv PkvQkm Pkv UkOk &lHTk" Gvå

✾ ¢v^kk bkYZkCÓlì-lHTkkvYkkg êkví êkm CkOkSk@Rv^k ^kCkv@v YknlTk¢kv Gv

PkvQkm Pkv¢kv &lHTk^k@" Gvå

✾ ¢Tkv ¢v kk lHTk^k@-YknlTk^k@kvYkkg UkOk Uk|SkkTk êkm PkmQk‘A@Rv k Gvä

Pkv¢kv &lHTk^k@^kpakXk" Gvå ¢k @mPkv &lHTk^k@^kpakXk" l^k#kvakOk

WkSkkZk PkmQk‘A@kvTkv \kkCkn UkMv Gvå

¢v kk lHTk^k@^kpakXk PkmQk‘A@kv ¢TkgPk QkZkkåååXk@PkdkvÒkTkm ¢k

Fkkv kmbkmYkkg Ukcv\kk «akXk PkmQk‘A@ QkZkkä Tkv Gv\\kk ^kürYkkTk PkmQk‘A@

QkZkkååå¢v @mPkv Ukcv\kk–Gv\\kk ¢Tkv ^kFFkvTkk bkYkbPk PkmQk‘A@kvTkv TkYkbAk@

A@mTkvä Pkv¢kv¢v Acv\kkv Hv YkkCkr Pkv ¢kFkkZkrRv^kv Uk|lbkü AZkkvr Gvä ¢vTkng H

TkkYk &R#krTk" Gvå

¢ckä bkk@k Ak]Ykkg Pkkv AvK\kkZk YknlTk¢kv ¢k Xk@PkdkvÒkYkkg l^kFk@Pkk

cPkkå ¢PZkk@v Pkkv YknlTkTkk R#krTk UkOk Rn\krXk Qk¥ CkZkk Gvå YknlTkR#kk Av km

¢R~XknPk Gv PkvTkv ¢kv]BkTkk@k UkOk l^k@\kk Gvå

bk^krek XkCk^kkTkv CkOkSk@klR l#kaZkHTkkvTkv YkkvdkTkk Ak@OkæUk Hv SkYkr

§UkRv#Zkkv Pkv SkYkrTkng Yko] bkYZkCR#krTk Gvå SkYkrTkm ^ZkkBZkk Fkk@ Uk|Ak@v Gv—

(1) ^kbPknb^kXkk^kæUk SkYkrä

(2) §ûkYkdkYkklR R#kl^kSk SkYkrä

(3) bkYZkCR#krTk-ekkTk-Fkkl@ÒkæUk SkYkr ¢Tkv

(4) Æ^k@dkkæUk SkYkr (¢zcbkkæUk SkYkr)




¢kYk ¢TkvA Uk|Ak@v SkYkrTkm Uk|æUkOkk Gvä Pkv WkSkkZkYkkg bkYZkCR#krTkTkm

Uk|SkkTkPkk Gvä bkYZkCR#krTkUko krA H Pkv SkYkr ckvZk Gvå bkYZkCR#krTk ^kCk@ Pkv

Fkk@YkkgQkm ¢vAvZk Uk|Ak@ ckvPkkv TkQkmå %Zkkg Fkk@YkkgQkm ¢vA Uk|Ak@ ckvZk PZkkg

WkkAmTkk ÒkOk UkOk PkvYkkg H CksXkPk ckvZk Gvå ¢vK\kv lTkékZkQkm bkkSkPkkg Pkv

Fkk@vYkkg ¢vA H Uk|Ak@ Gvå PkvTkng l^k^kvFkTk :–

(1) ^kbPknb^kXkk^kÊUk SkYkr : Æ^k^kbPkn ekkTkR#krTkYkZk FkvPkTkkb^kæUk

Gvä Pkv FkvPkTkk #knüPkkæUkv Ukl@OkYkv Pkv PkvTkkv b^kXkk^k Gvå Pkv #knüFkvPkTkkæUk

SkYkrYkkg ¿kvSkklRTkk ¢Xkk^kæUk §ûkYkdkYkklR SkYkkvr ¢k^km HkZk Gvå

bkYZkCR#krTk-ekkTk-Fkkl@ÒkæUk SkYkr UkOk PkvYkkg H ¢k^km HkZk Gvå bkg$\kv#k

Ukl@OkkYkTkk ¢Xkk^kQkm ^kmPk@kCkXkk^kæUk Æ^k@dkk UkOk PkvYkkg ¢k^km Ck¥å

¢kYk lTkékZkQkm HnRk HnRk Fkk@ Uk|Ak@Tkk SkYkr TkQkmä ¢vA H Uk|Ak@ Gvå

Ykkvc–dkkvXk ^kCk@Tkkv #knü FkvPkTkkUkl@OkkYk Pkv H lHTkvëk@Rv^kv Acv\kkv SkYkr Gvå

(2) ß˚kYkdkYkklRÊUk SkYkr : ¢kPYkk ¿kvSkklR AakkZkæUk Tk QkkZk

Tkv UkkvPkkTkk ¢AakkZk b^kXkk^kYkkg lbQkPk @cv–¢v kk §ûkYk dkYkkæUk SkYkrYkkg

#knüFkvPkTkk ¢k^km Ck¥ä bkYZkCR#krTk-ekkTk-Fkkl@Òk UkOk ¢k^km CkZkkgä ¢Tkv

bkg$\kv#k-Ukl@OkkYkTkk ¢Xkk^kæUk Æ^k@dkk UkOk ¢k^km Ck¥å

(3) bkYZkCR#krTk-ekkTk-Fkkl@“kÊUk SkYkr : Pkv lTkYkr] Ukl@OklPkYkkg

UkOk #knüFkvPkTkk ^kCkv@v ÒkOkv Uk|Ak@ bkYkk¥ HkZk Gvä AvYk Av bkYZkCR#krTkklR

ÒkOkvZk @kCk ^kCk@Tkkg Gvå

(4) ∆^k@dkkÊUk SkYkr : ¿kvSkklR bkg$\kv#k Ukl@OkkYk ^kMv UkkvPkkTkk

Av Uk@Tkk ¢kPYkkTkv TknA#kkTk–Rn:Bk–$\kv#k Tk QkkZk Tkv AakkZk @lcPk lTkYkr]

Ukl@OkkYk @cvä PkvTkng TkkYk Æ^k@dkkä PkvYkkg WkkAmTkk ÒkOkv Uk|Ak@ ¢k^km HkZk

Gvå Uk@YkkQkr Æ^k@dkkYkkg UkkvPkkTkk Æ^kTkm FkvPkTkkTkv YkkvcXkk^kkvQkm Tk cOk^km

Pkv UkOk ¢k^km HkZk Gv :–AvYk Av YkkvcXkk^k Pkv Æ^kTkm zcbkk Gvå

¢k @mPkv SkYkrTkm Uk|æUkOkkTkk ¢TkvA Uk|Ak@ ckv kk GPkkgä lTkékZkQkm

bkkSk^kkYkkg ¢k^kv Pkkv SkYkrTkkv ¢vA H Uk|Ak@ Gv; ¢Tkv Pkv SkYkrä #knü¢kPYkkTkk

¢TknXk^kæUk bkYZkCR#krTkUko krA H ckvZk Gvå



XkkCk–6 ” “ 13

^Zk^kck@TkZk XkvRQkm PkQkk ¢TZkTkk bkgZkkvCkQkm AQkTk A@v Gvä PkvQkm PkvTkk

¢TkvA XkvR Gv : ¢vK\kv ^Zk^kck@v SkYkrTkng ^kOkrTk UkOk ¢TkvA Uk|Ak@Qkm AZkn‘

Gvå Akv¥^kk@ Uk|ZkkvHTk^k#k ¢vARv#kTkv bk^krRv#k Acv kkæUk ^Zk^kck@ Gv; PkQkk

Akv¥^kk@ ¢TZkTkkv bkgZkkvCk RvBkmTkv ¢vA ^kbPknYkkg ¢TZk^kbPknTkng ¢k@kvUkOk

A@^kkæUk ^Zk^kck@ Gvå

HvYk Av Æ^kTkk lTks^kAk@ b^kXkk^kæUk Hv #knüFkvPkTkk Ukl@OkkYk Pkv

lTkékZk SkYkr Gvå ¢Tkv PkvTkm bkkQkv ^kPkrPkk YkgRAakkZkæUk #knXkUkl@OkkYk Av

RvcklRTkm Wkkõkl¿Zkk PkvYkkg UkOk SkYkrTkkv ¢k@kvUk A@^kkv Pkv ^Zk^kck@ Gvå

Bk@vBk@ Pkkv Pkv SkYkr TkQkmä UkOk PZkkg lTkékZk SkYkr Uk|CkK>kkv Gv PkvTkk §UkFkk@Qkm

PkvTkm bkkQkvTkk #knXk@kCkTkv Av RvcTkm l¿ZkkTkv UkOk SkYkr Acv^kkYkkg ¢k^kv Gvä ¢v^kkv

^Zk^kck@ Gvå ¢v H @mPkv @PTkÒkZk ^kCkv@vYkkg UkOk lTkékZk-^Zk^kck@ bkYkH^kkå

¢Tkv PkvYkkg UkpQkœ@Ok A@mTkv Hv lTkékZkSkYkr Gv Pkv H bkPZk SkYkr Gv ¢vYk

HkOk^kng; ¢Tkv ¢v lbk^kkZk WkmHkTkv SkYkr Acv kkv Pkv §UkFkk@YkkÒk Gvå bkPZk

TkQkm–¢vYk HkOkmTkv PkvTkkv ¢kêkZk GkvM^kkvå

Ukcv\kkg HvTkv SkYkrTkk bkkFkk b^kæUkTkm BkWk@ UkOk Tk ckvZk Pkv PkvTkng

¢kFk@Ok Pkkv A>kkgQkm A@v? YkkKv êkük Pkv SkYkrTkng Yko] Gvå HvYk Ykol]Zkk

^kCk@Tkk IkMTkv Mk]–UkkTk A>kkgQkm ckvZk? PkvYk R#krTk ¢vK\kv êkük–PkvTkk

^kCk@ Æ^kTkv bkYZkA~ekkTk–Fkkl@Òk Av dkYkk ^kCkv@v Akv¥ SkYkr bkkFkk ckvPkk

TkQkmå ¢k @mPkv &R#krTk" HvTkng Yko] Gv–¢v kkv SkYkr XkCk^kkTk lHTk^k@v CkOkSk@

¢klR l#kaZkkvTkv §UkRv#Zkkv Gvå–¢k^kkv SkYkr bkkgXk]mTkv bkPUkn<akkv UkkvPkkTkk lcPk

YkkKv ¢kR@Uko krA PkvTkm §UkkbkTkk A@kv; Tkv PkvTkkQkm l^k<ü YkkCkrTkv GkvMkvå

❀ SkYkrTkng Yko] Hv bkYZkCR#krTk Pkv–#kng Gv? ❀

bkYZkCR#krTk Pkv Æ^kTkkv ¢gPk@gCkXkk^k Gv; ßUkklSk@lcPk #kn¸ ∆^kTkv

bkkdkkPk~ ¢TknXk^kYkkg \k•Tkv PkvYkkg ¢kPYkWknl¸ÊUk Uk|PkmPk Pkv

bkYZkCR#krTk Gv‰ Pkv lTkÈkZkQkm ¢vA H Uk|Ak@Tkng GvÂ

bkYZkA~P^k Pkv ¢kPYkklXkYknBk Ukl@OkkYk Gvå #knüTkZk ÿk@k QkZkv\km




¢kPYkkTkm ¢TknXkolPk Pkv bkYZkCR#krTkTkng YknBZk lFkó Gvå ¢k^km #knükPYkkTkm

¢TknXkolPk bkYZkCÓlìTkv H ckvZk Gvä lYkQZkkÓlìTkv ckvPkm TkQkmå bkYZkCR#krTk

QkPkm ^kBkPkv R@vA bkYZkCÓlìTkv #knüTkZk ÿk@k ¢kPYkkTkng lTks^kA\Uk b^kbkg kvRTk

QkkZk Gvä PkvYkkg ¢Uko kr #kkglPkTkk ^kvRTk bklcPk UkkvPkkTkkv ¢kPYkk bkkFkk b^kæUkv

HOkkZk Gv; UkGm PkvTkm FkvPkTkkUkl@OklPk l^kA\Uk ^kBkPkv UkOk PkvTkkQkm HnRm H

^kPkvr Gvä Pkv UkkvPkkTkk b^kæUkTkv GkvMPkm TkQkmå

bkYZkCR#krTkTkk lTklYkûkkvYkkg ¢gPk@gCk Pkkv lYkQZkkP^kklR Uk|AplPk¢kvTkkv

§Uk#kYk ^kCkv@v Gv ¢Tkv WkkõklTklYkûkkvYkkg bkkdkkPk~ PkmQk‘A@Rv kTkkg R#krTkä ekkTkm

SkYkkrPYkk Ckn<¢kvTkkv bkPbkgCkä êkm lHTkvTÜRv kTkkg A\ZkkOkA ^kCkv@v YklcYkkTkng

RvBk^kngä HklPkbYk@Ok Qk^kngä Pkm^k| ^kvRTkkTkkv ¢TknXk^kä Rv^kkvTkm «lüTkng R#krTkä

SkYkrTkng êk^kOk ^kCkv@v ¢TkvA Gvå ¢k^kk lTklYkûkTkk Uk|bkgCk ^kBkPkv Hkv UkkvPkkTkk

Ukl@OkkYkTkv ¢gPk@Ykkg ¢kPYkkTkm bkTYknBk A@v Pkkv bkYZkCR#krTk QkkZkå

❀ bkYZkCR#krTk QkPkkg ¢kPYkkYkkg #kng QkkZk? ❀

bkYZkCR#krTk ¢kPYkkTkkv Hv ¢kTkgR@bk Gv PkvTkkv b^kkR ¢k^kv Gv; ¢TkgPk

CknOkTkk b^kkRQkm CkgXkm@ ¢v km ¢Uko kr FkwPkTZk#kkglPk b^kbkg kvRTkYkkg ¢k^km HkZk

Gvå ¢TknXkolPkYkkg ekkTk £lTÜZkkPkmPk ¢vK\kv ¢PkmlTÜZk ckv kkQkm Pkv b^kbkg kvRTk–Uk|PZkdk Gv; ¢TkgPk Ak]Ykkg Tklc ¢TknXk^kv\kkv ¢v kkvä @kCk ^kCk@Tkkv ¢Uko kr

¢klPYkA ¢kTkgR PkvYkkg ^kvRkZk Gvå ¢kPYkk UkkvPkv UkkvPkkYkkg #kkgPk@bkTkk Rl@ZkkYkkg

¢v^kkv L@v Av %Zkkg Rn:BkTkng Av ¢kAn]PkkTkng TkkYklTk#kkTk Tk @cvå ¢k^kk

¢TknXk^k^kk]ng Hv bkYZkCR#krTk Gv Pkv SkYkrTkng Yko] Gvå ¢ckvä ¢vTkkv ¢Ukk@

YklcYkk Gvå

&#knükPYkkTkm ¢TknXkolPk Pkv bkYZkA~P^kTkng YknBZk lFkó Gv"–¢vYkkg ekkTkTkm

UkZkkrZkTkv bkYZkA~P^kTkng \kdkOk Aõk‹gå Pkv ¢TknXkolPkTkv H bkYZkA~P^k Acv^kng Pkv

^Zk^kck@ Gvå ^Zk^kck@ AvYk?—AvYk Av ¢vA CknOkTkm UkZkkrZkTkkv ¢k@kvUk WkmHk

CknOkTkm UkZkkrZkYkkg AZkkvr YkkKv Pkv ^Zk^kck@ Gvå bkYZkCR#krTk Ukl@OkkYkTkv bkmSkk

¢kv]Bk^kk Pkv lTkékZkä Tkv ¢TknXkolPkTkk Ukl@OkkYk §Uk@Qkm bkYZkCR#krTk

Ukl@OkkYkTkng ¢TknYkkTk A@^kng Pkv ^Zk^kck@å



XkkCk–6 ” “ 15

¢k^km ¢TknXkolPkTkm Uk@mdkk bk^krekTkk ¢kCkYkQkmä Uk|PZkdkUko krATkk

¢TknYkkTkQkm PkQkk b^kkTknXk^k-Uk|PZkdkQkm A@m #kAkZk Gv; £lTÜZkekkTk ^kMv PkvTkv

¢kv]Bkm #kAkZk Tkc{ä AvYk Av Pkv ¢PkmlTÜZkXkk^k Gvå PZkkg UkkvPkkTkv UkkvPkkTkm

¢TknXkolPkTkkv lTkOkrZk Pkkv UkkvPkkTkk b^kbkg kvRTk-Uk|PZkdkTkm Uk|SkkTkPkkQkm Fkkvœbk

Qk¥ HkZk Gvå ¢Tkv bkkYkkTkm Uk@mdkk Pkv HkPkTkk ¢TknXk^kTkng ^kOkrTk ¢k^kv Pkv km

^kkOkm ^kCkv@v §Uk@Qkm Qk¥ #kAv Gv; Skk@k^kkcm b^kæUk ¢vTkng AvYk Fkk\kv Gv

Pkv §Uk@Qkm SkYkmrTkv SkYkrTkng ¢TknYkkTk Qk¥ HkZk Gvå HvTkv UkkvPkkTkkv ¢TknXk^k

QkZkkv ckvZk Pkv H WkmHkTkk ¢TknXk^kTkng Bkæg ¢TknYkkTk A@m #kAvå

GÚbQk SkYkkrPYkkTkv UkkvPkkTkkv lTkOkrZk Pkkv b^kbkg kvRTk–Uk|PZkdkQkm QkkZkå

UkOk bkkYkkTkng Uk|PZkdk Tk QkkZkå ¢TknYkkTkQkm Tkœm QkkZk Av ¢kTkv ¢k^kkv

¢TknXk^k QkZkkv Gvå ¢v @mPkv Uk|PZkdk ^kMv UkkvPkkTkm ¢Tkv ¢TknYkkTk ^kMv WkmHkTkm

Uk@mdkk A@mTkv lTkOkrZk Qk¥ #kAv Gvå bkYZkCR#krTk Qk^kkTkkv lTkékZk Tk Qk¥ #kAv–¢vYk ¢vAkgPk Acv kng Pkv lYkQZkkP^k Gvå

¢ckä bkYZkCR#krTk QkPkkg ¢kBkkv ¢kPYkk Uk\kKm CkZkkvå ¢vA\kk

Rn:BkYkkgQkm GoKmTkv ¢PkmlTÜZk bknBk QkZkng; ¢#kkglPk ¢Tkv ¢kAn]Pkk YkKmTkv

Uk@Yk #kkglPkTkng ^kvRTk QkZkng; bkgbkk@R#kk Pk@VTkng Ukl@OkYkTk GoKmTkv

YkkvdkUkl@OkYkTk #kæ QkZkng; ¢ekkTk YkKmTkv ¢PkmlTÜZkekkTk Uk|CkK>kngä–¢k^kk Pkkv

¢TkgPkCknOkTkng lTkYkr]AkZkr ¢TknXkolPkYkkg ¢vA bkkQkv bkYkkZk Gvå ¢ckvä Hv ¢Uko^kr

¢TknXk^k ¢TkgPkAk]Ykkg TkckvPkkv QkZkkv Pkv QkPkkg ¢kPYkkTkm ¢kBkm R#kk Uk\kKm

Ck¥;–HkOkv ¢kBkkv ¢kPYkk H Tk^kkv Qk¥ CkZkkv! ¢TkgPk bkgbkk@Tkv AK A@mTkv

YkkvdkTkk UkgQkv ^k»Zkkvä lbküUkRTkkv bkkSkA QkZkkvä ¢Tkv ¢vTkm UkkvPkkTkv BkWk@ Tk

UkMv–¢vYk Acv kng Pkv Pkkv bkYZkA~P^kTkk YkkCkrTkkv \kkvUk A@^kk Hv kng Gvå ¢@vä Hkv

UkkvPkkTkv BkWk@ Tk UkMv Pkkv ¢vOkv bkkSZkng #kng? HvTkkQkm ¢\UkAk]v Yknl$Pk QkkZk

¢v km Uk|lPkPk QkkZk ¢Tkv HvTkk ¢kPYkkYkkgQkm AYkkvr H.–H. Qk¥ @õkk ckvZkä

HvTkm Ukl@OklPkTkng Ukl@OkYkTk Ykn$Pkb^kXkk^k Uk|PZkv N]m @õk‹g ckvZkä dkOkv dkOkv

HvTkv bkkSkAR#kk ^kSkPkm HPkm ckvZkä–PkvTkv UkkvPkkTkm R#kkTkm Uk|lPkPk Tk QkkZk ¢vYk

WkTkv AvYk? b^kbkg kvRTkYkkg Akv¥ ¢CkkSk PkkAkPk Gv–PkvTkm A\UkTkk UkOk

¢ekkTkmTkv Qk¥ #kAv Pkv km TkQkmå




lFkRkTkgR Pkû^kTkng XkkTk QkPkkg bkYZkCÓlì SkYkkrPYkkTkv UkkvPkkTkk b^kæUk–æUk SkYkrTkm Uk@Yk Uk|mlPk Qk¥–PkvYkkg H PkTYkZkPkk Qk¥ä ¢Tkv WkmHk WkSkkZkYkkg

¢kPYkWknlü GoKm Ck¥–¢vK\kv bk^kr Uk@Ü^Zkkv Uk|PZkv PkvTkv bkcvHv ^kw@kCZk QkZkkvå

Uk@YkbknBkæUk @PTkÒkZk Uk|PZkv §PbkkcTkkv ^kvCk ^k»Zkkv Pkv bkg kvCkä ¢Tkv Rn:BkYkZk

Uk@Xkk^kkv Uk|PZkv ^kw@kCZk QkZkkv–Pkv lTk^kvrR; bkYZkCÓlìTkv ¢k^kk bkg kvCk–lTk^kvrR

ckvZk Gvå

SkYkmrTkv SkYkrTkkv ¢v^kkv Uk|vYk ckvZk Av ¢ckvä HvYkTkk Uk|PkkUkv ¢k^kng ¢Uko^kr

bkYZkA~P^kbknBk Yk»Zkng–Pkv Rv k-Ckn<Tkk Pkkv ¢Ykv Rkbk Gm¢vå PkvYkTkkv §UkAk@ ARm

Tk Xkn\kkZkå SkYkrTkm ¢PZkgPk Uk|mlPk ckv kkQkm PkvTkk cvPknæUk Rv k-Ckn<-#kkïkä

FkPkns^kSk bkgDkä ^kCkv@vTkm bkv kkTkk AkZkrYkkg UkOk Pkv UkkvPkkTkm #kl$Pk GnUkk^Zkk

^kCk@ §PbkkcQkmä Xkl$PkQkm RkbkUkOkv Uk| kPkvr Gvå

lTk:#kgAPkkä ^kkPbk\Zkä Uk|Xkk^kTkk ^kCkv@v ¢kL ¢gCkkv Hv kk bkYZkCÓlìTkv

ckvZk Gv Pkv kk lYkQZkkÓlìTkv ckvPkkg TkQkmå ¢Uk@mdkATkv §Uk\kAÓlìYkkg bkYkkTkPkk

\kkCkvä UkOk Uk@mdkk A@v Pkkv SkYkmrTkk ¢gPk@Tkk ªMkOkTkm BkWk@ UkMvå ¢Tkv Bk@m

Uk@mdkk UkkvPkkTkk b^kkTknXk^kTkm Uk|SkkTkPkkQkm QkkZk Gvå bk^krekTkk YkkCkr¢Tknbkk@

UkkvPkkTkv ¢kPYkkTknXk^k QkkZk Pkv GkTkkv @cv Tkc{å PkvTkng Pkkv WkSkng Æ^kTk H HnRm

HkPkTkng Qk¥ HkZkå

¢ckä HvTkv bkYZkCR#krTk QkZkng Pkv Æ^kTkv #kkïkTkng ekkTk QkkvMng ckvZkä Av

PZkkCk ¢kvGkv ckvZk PkkvUkOk Pkv YkkCkrTkkv ¢k@kSkA Gvå dkOkv dkOkv Pkv AYkrTkm

lTkHr@k A@v Gv; bk^kvr #kkïkTkk XkOkPk@Tkkv Yko]bkk@ PkvOkv XkOkm \kmSkkv Gv ¢Tkv

HvTkv bkYZkCR#krTk TkQkmä bkYZkCR#krTk #kng FkmH Gv PkvTkk YklcYkkTkm UkOk BkWk@

TkQkmä Pkv Xk\kv CkYkv PkvK\kk #kkïkkv XkOkv Av CkYkv Pkv kkv PZkkCkm QkkZk PkkvUkOk

dkOkv dkOkv Pkv AYkrTkv WkkgSkv Gv PkvTkv SkYkrTkm ¢k@kSkTkk ckvPkm TkQkmå #kkïkXkOkPk@

Av WkkõkPZkkCk ^kMv UkkvPkkQkm ¢lSkAPkk YkkTkmTkv ¢kPYkkTkv Hv ¢TknXk^km–ekkTkm–SkYkkrPYkkTkv Hv UkkvPkkQkm PknFG bkYkHv Gv Pkv bkYZkA~P^kTkm YkkvKm l^k@kSkTkk A@v

Gvå YknYkndknTkv Pkkv ¢vYk QkkZk Av ¢@vä SkYkkrPYkkTkk ¢PkmlTÜZk ¢TknXk^k Ukkbkv

Ykk@k ¢k XkOkPk@Tkm Av PZkkCkTkm #km zAYkPk Gv? HvTkkYkkg bkYZkCR#krTk-ekkTk



XkkCk–6 ” “ 17

-Fkkl@Òk ^kCkv@v CknOkkv Gv ¢v kk CknOk^kgPk SkYkkrPYkk H bkRk ^kgRTkmZk Gvå Hn¢kvä

¢k XkCk^kkTkTkkv YkkCkr! PkvTkng Yko] bkYZkCR#krTk Gvå

¢ckvä SkYkkrPYkkTkkv b^kXkk^k Pkkv UkkvPkkTkk ¢kPYkkTkv bkkSk^kkTkkv Gv; ¢vTkv

HCkPkTkm Akg¥ bUkpck TkQkmä ¢v Pkkv UkkvPkv UkkvPkkTkk b^kXkk^kæUk SkYkrTkv bkkSkv

Gvå Uk@gPkn Hv¢kv YkkCkrQkm Xk|ì Gv Tkv UkkUkkFkk@m Gv ¢v kk Æ^kkv SkYkkrPYkk

§Uk@ UkOk Rkvakk@kvUkOk A@mTkv UkkvPkkTkv PkvTkkQkm ¢lSkA bkYkHv Gvå ¢@vä UkkvPkkTkng

¢lXkYkkTk Ukkvak^kk YkkKv WkmHk SkYkkrPYkk¢kv §Uk@ BkkvKk ¢k] TkkBkv Gvä Pkv

Pkkv YkckUkkUk Gv; ¢v kk Æ^kkvTkm bkgCklPk A@^kk Hv km TkQkmå

¢ckä bkYZkCR#krTkTkm zAYkPk #kng Gvä PkvTkk YklcYkkTkm HCkPkTkv BkWk@

TkQkmå Fkkl@ÒkR#kk Pkkv Ro@ä UkOk bkkFkm êkükZkv ¢PZkk@v Pkkv Rn\krXk Qk¥ Ck¥

Gvå ¢PZkk@v Xk\kv Fkkl@Òk Ukk]m Tk #kAv UkOk PkvTkm ¢kv]BkkOk bklcPk êkük

A@v PkkvZk ¢\UkAk]v Xk^kQkm lTk^kvMk ¢k^k#kvå êkük H ªSkm A@#kv Pkkv–Pkkv

YkkCkrQkm Xk|ì Qk¥Tkv bkgbkk@Ykkg H @BkM#kvå YkkKv cv Xkk¥ä ¢k Al]Ak]Ykkg

Fkkl@Òk YkkKv Pkk@m l^k#kvak #kl$Pk Tk ckvZkä PkvTkm Xkk^kTkk @kBkmTkv UkOk bkkFkk

YkkCkrTkm êkük Pkkv Pkng Hæ@ A@Hvå êkük–YkkÒkQkm UkOk Pkk<g ¢k@kSkAUkOkng KAm

@cv#kv Tkv ¢\UkAk]v Xk^kQkm lTk^kvMk ¢k^k#kvå UkOk Hkv bk^krekTkk YkkCkrTkkv

l^k@kvSk A@m#k Pkkv ¢TkgPkXk^kYkkg @BkMPkkg Pkk@kv A>kkgZk ¢k@kv Tklc ¢k^kvå

¢@v Æ^k! bk^krek Uk@YkkPYkk¢v Acv\kkv Hv ^kmPk@kCkYkkCkrä PkvTkng bkkdkkPk~

¢kFk@Ok Pkk@kQkm Tk Qk¥ #kAv Pkkv ¢kvGkYkkg ¢kvGng ¢kK\kng Pkkv Hæ@ A@Hv

Av ZkQkkQkr YkkCkr HvYk Gv PkvYk PkvTkm êkük @kBkHvå YkkCkrTkv l^kUk@mPk YkkTkm#k

Tkc{–¢kYk AcmTkv ¢kFkkZkrRv kv bkYZkA~êkük §Uk@ Xkk@ YkoA>kkv Gvå

bkYZkA~êkük^kk]kv Æ^k ARklFkPk~ FkkgMk]RvcYkkg ckvZk Av Uk#knRvcYkkg ckvZk–PkkvUkOk Pkv XkCk^kkTkTkk YkkCkrYkkg Gvå ¢Tkv bkYZkA~ êkük ^kCk@Tkkv Æ^k b^kCkrYkkg

Rv k ckvZk Av YkkvKkv @kHk ckvZkä Av @kHUkkK GkvMmTkv ^k|PkklR Ukk]Pkkv ckvZkä

PkkvUkOk @kCkTkv SkYkr YkkTkTkk@kv Pkv Æ^k ^kmPk@kCk XkCk^kkTkTkk YkkCkrQkm Wkck@

Gvå YkkKv cv Æ^k! Pkk<g lcPk FkkcPkkv ckv Pkkv Pkng ^kmPk@kCkm lHTkYkkCkrTkv

¢kv]BkmTkv PkvTkm êkük Pkkv Wk@kWk@ Hk]^kHv; êkükYkkg Nm\kk#k A@m#k Tkc{å




¢k @mPkv ¢kFkkZkr XkCk^kkTkv SkYkrTkk Yko]æUk bkYZkCR#krTkTkm ¢k@kSkTkkTkkv

Bkkbk §UkRv#k ¢kUZkkv Gvå

&&Tk SkYkkvr SkklYkAwù: lWkTkk"" ¢vK\kv SkYkkrPYkk ^kCk@ SkYkr ckvPkkv TkQkm—¢v bkYkTPkXkÜb^kkYkmTkng bkoÒk Gvå HvTkv SkYkrTkkv Uk|vYk ckvZk PkvTkv SkYkkrPYkk Uk|PZkv

Uk|vYk ckvZk Hå SkYkkrPYkkTkkv ¢TkkR@ A@Tkk@ SkYkrTkkv UkOk ¢TkkR@ A@v Gvå

Akv¥ Acv Av SkYkrTkkv Uk|vYk Gv UkOk SkYkkrPYkk Uk|PZkv Uk|vYk-§Pbkkc-¢kR@ ¢k^kPkkv

TkQkmä–Pkkv Pkv Æ^kTkv Bk@vBk@ SkYkrTkm BkWk@ TkQkm; SkYkr ¢Tkv SkYkmrTkv PkvOkv

¢PZkgPk HnRk YkkTZkk Gvä ¢vK\kv Pkv CknOk-CknOkmTkv bk^krQkk lXkTTk YkkTkTkk@ Hv^kkv

¢vAkgPkm–lYkQZkkÓlì Gvå ¢@vä @PTkÒkZkTkk ¢k@kSkA YknlTk@kH UkOk WkmHk

YknlTk@kHTkv RvBkPkkg Uk|YkkvRQkm PkvTkkv bkPAk@ A@v Gvååå¢ckvä ¢k UkOk

@PTkÒkZkTkk ¢k@kSkA Gv–¢vYk @PTkÒkZkSkk@A Uk|PZkv Uk|YkkvR ¢k^kv Gvå ¢v H

@mPkv Hv bkYZkCÓlì ckvZk PkvTkv WkmHk bkYZkCÓlìTkv HkvPkkg ¢gPk@Ykkg Ykck–Uk|YkkvR ¢k^kv Gv–Av ^kkc! ¢k UkOk b^kkTknXkolPk^kk]k YkkvdkTkk bkkSkA–Ykk@k

bkkSkYkmr Gv; PkvOkv UkOk ¢Uko^kr AkYk AZkn‘ Gvå Hkv SkYkkrPYkkTkv RvBkmTkv Uk|YkkvR

Tk ¢k^kv Tkv £akkrXkk^k QkkZk Pkkv bkYkH^kng Av Pkv Æ^kTkv SkYkrTkkv Uk|vYk Gv H

Tkc{å

SkYkrÓlìYkkg SkYkvr Hv YkkvKkv ckvZk Pkv H YkkvKkv ¢Tkv Uko%Zk Gvå

\kkwlAAÓlìYkkg UknOZkQkm YkkvKkv Pkv YkkvKkv Acv kkZkä UkOk YkkvdkYkkCkrYkkg Pkkv

bkYZkCR#krTk-ekkTk-Fkkl@ÒkæUk CknOkkv HvTkkYkkg ckvZk Pkv H Uko%Zk–^kgRTkmZk Gvå

bkYZkCR#krTk @lcPk Xk\kv CkYkv Pkv kkv YkkvKkv ckvZk PkkvUkOk SkYkrYkkg PkvTkm YkkvKUkTkm

Akg¥ zAYkPk TkQkmå Wkck@Tkk UknOZkTkk LkL Pkv Akg¥ Æ^kTkv YkkvdkTkng Ak@Ok QkPkk

TkQkmå YkkvdkTkng Ak@Ok Pkkv bkYZkCR#krTk-ekkTk-Fkkl@Òk H QkkZk Gvä PkvQkm Pkv

CknOkTkk Skk@A bkgPkkv H ^kgR^kk ZkkvCZk Gvå

¢kFkkZkrRv k Acv Gv Av ¢ckvä lbklüTkv bkkSkTkk@k ¢v kk @PTkÒkZkCknOkkvTkk

Skk@A #km\k^kgPk êkYkOkkvTkv cng bkYZkA~P^kbklcPk #knüXkk^kQkm ^kgRng Gng—¢vK\kv

Av Ykk@k ¢kPYkkTkv UkOk ¢v kk @PTkÒkZkTkk #knüXkk^kæUkv Ukl@OkYkk^kmTkv cng

Yknl$PkTkv bkkSkng Gngå ^kkc! Hn¢kv Pkkv Bk@kä @PTkÒkZk Uk|PZkv ¢kFkkZkrRv kTkkv



XkkCk–6 ” “ 19

Uk|YkkvR! @PTkÒkZkbkgZkn$Pk YknlTk@kHTkv RvBkPkkg SkYkmrTkv Uk|YkkvR ¢k^kv Gv Av ^kkc!

SkTZk Pkk<g Æ^kTk! Pkx HTYkmTkv ¢^kPkk@ bkV] AZkkvr!

lHTk#kkbkTkYkkg bkYZkCR#krTkklR CknOkkv ^kMv YkckTkUkOkng Gvä Wkkõk

^kwXk^kQkm Tklcå PkmQk‘A@kvTkv UkOk FkkYk@–GÒk ^kCkv@v Hv Wkkõk l^kXkolPk Gv Pkv

Akg¥ ^kgRTkmZk TkQkmä PkvYk H Pkv l^kXkolPkTkv Ak@Okv Akg¥ PkmQk‘A@ ^kgRTkmZk Gv—¢vYk UkOk TkQkm; XkCk^kkTk UkOk bkYZkCR#krTk-ekkTk-Fkkl@ÒkæUk CknOkkvTkk ^kwXk^k

^kMv H ^kgRTkmZk Gvå ^k]mä ¢vYk #kgAk Tk A@^km Av ¢kK\kkv WkSkkv Wkkõk ^kwXk^k

ckv kk GPkkg XkCk^kkTk ^kgRTkmZk AvYk? Xkk¥ä ¢v Pkkv £TÜkv YklcYkk ^kMv PkvTkm

@FkTkk A@v Gvä Tkv XkCk^kkTkTkk UknOZkTkkv Pkv kkv LkL Gv; UkOk Pkv l^kXkolPkTkkv

bkgZkkvCk ckv kk GPkkg XkCk^kkTkTkv Akg¥ PkvTkk §Uk@ Ykkvc Av @kCk TkQkmä ¢vK\kv

Pkv l^kXkolPkTkk Ak@Okv XkCk^kkTkTkm bk^krekPkkTkv Av ^kmPk@kCkPkk ^kCkv@v CknOkkvTkv Akg¥

WkkSkk ¢k^kPkm TkQkm; YkkKv ¢TkgPk–FkPknìZk ^kCkv@v CknOkkvTkk Skk@A PkmQk‘A@

XkCk^kgPkkv ^kgRTkmZk Gvå ¢v kk Uko%Zk PkmQk‘A@ XkCk^kgPkkv¢v Av kkv §UkRv#k

¢kUZkkv? Av HvTkk ^kMv AYkrTkkv dkZk QkkZk ¢v^kk #knükvUkZkkvCkTkkv §UkRv#k XkCk^kkTkv

¢kUZkkv; UkOk @kCkTkk UkkvakOkTkkv §UkRv#k XkCk^kkTkv ¢kUZkkv TkQkmå @kCkQkm Hv

\kkXk YkTkk^kv Pkv §UkRv#k XkCk^kkTkTkkv Tklcå XkCk^kkTkTkk #kkbkTkYkkg Pkkv HvTkkQkm

AYkrTkkv dkZk Qk¥Tkv Ykkvdk QkkZk ¢vTkkv H §UkRv#k Gvå bkYZkCR#krTk-ekkTk-Fkkl@Òk

¢Tkv PkUkæUk FkPkns^kSk ¢k@kSkTkk Pkv YkkvdkTkng Ak@Ok Gvä Pkv Fkk@vZk

^kmPk@kCkXkk^kæUk Gv Tkv lHTk#kkbkTkYkkg XkCk^kkTkv PkvTkkv H §UkRv#k ¢kUZkkv Gvå

¢k^kkv YkkCkr Hv bkYk%Zkkv Pkv H XkCk^kkTkTkk §UkRv#kTkv bkYk%Zkkv Gvå ¢k^kkv

§UkRv#k bkkgXk]mTkv cv Æ^kkv! bkkwQkm Uk|QkYk PkYkv bkYZkCR#krTkTkv ¢k@kSkkvä AvYk

Av YkkvdkkQkmr Æ^kTkv bkk@Ykkg bkk@ ¢v^kkg Hv @PTkÒkZkä PkvTkng Yko] bkYZkCR#krTk

Gvå PkvQkm lHTk#kkbkTkYkkg PkvTkm ¢k@kSkTkk bkkwQkm Ukcv\kkg A@^km Hkv¥¢vä ¢v kkv

bkgPkkvTkkv §UkRv#k Gvå

❁




Av^k]mXkCk^kkTkTkm dkklZkAmAv^k]mXkCk^kkTkTkm dkklZkAmAv^k]mXkCk^kkTkTkm dkklZkAmAv^k]mXkCk^kkTkTkm dkklZkAmAv^k]mXkCk^kkTkTkm dkklZkAm–løZkkløZkkløZkkløZkkløZkk

bk^krekTkkv lTkOkrZk A@Tkk@Tkng ekkTk UkOk §RZkQkm

GoKng UkMmTkv dkklZkAXkk^k Pk@V Ukl@OkYk^kk \kkCZkngå

¢ckvä bk^krek–PkmQk‘A@Rv k! ¢kUkTkm lR^ZkPkk Bk@vBk@

¢kékZkrAk@m GvååååAYkrTkkv §RZk UkOk ¢kUkTkv YkkvdkTkng Ak@Ok

QkkZk Gvä WkgSkTkng Ak@Ok TkQkm QkPkkvå ¢kUkTkk Av k]ekkTkTkk Akv¥

¢zFkPZk Uk|Xkk^kTkv \kmSkvä §RZkTkm l¿Zkk¢kv UkOk ¢kUkTkv Pkkv

YkkvdkTkng H AkZkr A@m @cm Gvä AvYk Av §RZkTkk Ak]v ¢kUkTkv

AYkrTkng WkgSkTk H@k UkOk TkQkm QkPkng UkOk §\kKkv AYkrTkkv dkZk H

QkPkkv HkZk Gvä ¢vK\kv Pkv §RZkl¿Zkk¢kv UkOk ¢kUkTkv YkkKv Pkkv

dkklZkAm–l¿Zkk H Gvå

–Pkkv cv XkCk^kkTk! ¢kUkTkk ¢zFkPZk Av k]ekkTkTkkv

b^kmAk@ A@Tkk<g ¢Ykk<g bkYZkCekkTkä Pkv UkOk YkkvcTkkv dkZk

A@Pkng–A@Pkng Ykkvdk Pk@V HkZk–¢vYkkg #kng ¢kékZkr Gv? Uk|Xkkv!

YkkvdkTkk YkkCkvr FkMv\kk ¢Ykk@k Hv kk bkkSkAkv H ¢kUkTkm

l¿Zkk¢kvTkv dkkZkAml¿ZkkæUkv b^kmAk@m #kAv Gvå cv bk^krekRv k!

§RZk ^kBkPkv UkOk ¢kUkTkv dkklZkAXkk^kkvQkm HvOkv ¢kv]Bkm \kmSkk

PkvTkng ekkTk §RZkXkk^kkvQkm GoKng UkMmTkv dkklZkAXkk^k Pk@V Fkk\Zkngå

±Uk| kFkTkbkk@ CkkQkk–45²

❀

),*

+



XkkCk–6 ” “ 21

bkYZkA~P^kbkYZkA~P^kbkYZkA~P^kbkYZkA~P^kbkYZkA~P^k–YklcYkkYklcYkkYklcYkkYklcYkkYklcYkk

cv ^kPbk! Pkng Uk@YkXkl$PkQkm bkYZkA~P^kTkv XkH

êkm bkA\kAmsPk–êkk^kAkFkk@Tkk 11 Ykk ¢SZkkZkYkkg

¢ìCknOkbklcPk ¢Tkv bk^krRkvak@lcPk ¢v kk #knübkYZkA~P^kTkkv

Uk@Yk YklcYkk WkPkk^kmTkv PkvTkm ¢k@kSkTkkTkkv §UkRv#k ¢kUZkkv Gv;

PkvYkkg 108 è\kkvA Gv; PkvTkng RkvcTk ¢c{ ¢kUZkng Gvå

❀ ^kmPk@kCk–lHTkSkYkrTkng bkv kTk GkvMmTkv lYkQZkkSkYkrTkk bkv kTk ^kMv Hv YkoN Æ^k

¢kPYkA\ZkkOk £FGv Gv Pkv Æ^k^kk YkkKv Iv@ BkkTkk@ Hv kkv YkoBkr Gvå

❀ WknSkHTkkv ¢\UkekkTk UkkYkmTkv PkvTkkv YkR TkQkm A@Pkk; ¢@vä Uko^krTkk YkckTk

êknPkSk@kv Ukkbkv Ykk<g ¢k ¢\UkekkTk #kng lcbkkWkYkkg Gv?

❀ ¢@vä dkOkXk@Ykkg Tkì Qk¥ HTkk@ ¢v kk ¢k #k@m@Wk]Tkng ¢lXkYkkTk

#kng?

❀ l^klFkÒk–¢R~XknPk bkYZkCR#krTk–A]kTkm Ukkbkv \kkwlAA bkngR@ \kvBkTkklR

A]kTkng ¢lXkYkkTk A@^kng Pkv UkOk ¢#knXk Gvå

❀ HvYk Ykl\kTkRUkrOkYkkg YknBk RvBkkPkng TkQkm PkvYk YkkvcQkm Ykl\kTk ¢v^km

lYkQZkkêkükYkkg ¢kPYkkTkng bkkFkng æUk RvBkkPkng TkQkmä Yknl$PkTkng YknBk PkvYkkg

RvBkkPkng TkQkmå

❀ HvYk lTkYkr]RUkrOkYkkg YkTknaZkkv UkkvPkkTkk æUkTkv ¢^k\kkvAv Gv ¢vYk

bkYZkA~P^kæUkm lTkYkr]RUkrOkYkkg SkYkmr Æ^k Yknl$PkTkng YknBk RvBkv Gvä ¢vK\kv

UkkvPkkTkng bkkFkng æUk RvBkv Gvå

❀ bkYZkCR#krTk bklcPk Æ^k l^k#kvak ekkTk-^k|PkklR ^kCk@ UkOk £TÜ–PkmQk‘A@

^kCkv@v l^kXkolPk UkkYkv Gvå

5 42 3




❀ ekkTk-Fkkl@ÒkklRTkng Yko] XkCk^kkTkv bkYZkCR#krTk Aõk‹g Gvä PkvTkk ^kCk@Tkk

ekkTk Tkv Fkkl@Òk Pkv ¢ekkTk ¢Tkv AnFkkl@Òk Gvä ¢vK\kv Ykkvdk YkkKv

lTk@QkrA Gvå

❀ ^k|Pk-Fkkl@Òk ^kCk@Tkng PkvYk H l^k#kvak ekkTk ^kCk@Tkng ¢vA\kng bkYZkA~P^k UkOk

bkk<g Gv–Uk|#kgbkTkmZk Gv; Uk@gPkn lYkQZkkP^kæUkm Iv@Qkm WkCkMv\kkg ¢v kkg

^k|Pk–ekkTkklR Pkv bkk@kg TkQkmå

❀ bkYZkA~P^k ^kCk@Tkkv Æ^k Bk@vBk@ Uk#knbkYkkTk Gv; HTYkkgSkTkm HvYk Pkv

SkYkr-¢SkYkrTkv HkOkPkkv TkQkmå

❀ Rn:BkQkm Xk@v\kk Tk@AYkkg UkOk bkYZkA~P^k bklcPk Æ^k #kkvXkv Gv; PkvTkk

^kCk@Tkkv Æ^k Rv k\kkvAYkkg UkOk #kkvXkPkkv TkQkmå AvYk Av Pkv Tk@ATkkv Æ^k

Pkkv bkk@XkoPk ¢v kk bkYZkA~P^kTkk YkkckPYZkTkv \kmSkv PZkkgQkm TkmA]mTkv

\kkvAk\kkvAUk|Ak#kA PkmQkrTkkQk Qk#kv; ¢Tkv lYkQZkkP^kTkv \kmSkv XkkvCkYkkg PkPUk@

¢v kkv Pkv Rv kTkkv Æ^k ¢kPkrSZkkTk ^kMv Yk@mTkv bQkk^k@ZkkvTkmYkkg H#kvå

❀ ÒkOkAk]Ykkg Av ÒkOk\kkvAYkkg bkYZkA~P^kbkYkkTk SkYkr WkmHkv Akv¥ TkQkm;

HCkPkYkkg Pkv Æ^kTkv Uk@YklcPkA@ Gvå

❀ bkYZkA~P^k lbk^kkZk WkmHkv Akv¥ Æ^kTkkv lYkÒk TkQkmä WkmHkv Akv¥ SkYkr

TkQkmä WkmHng Akg¥ bkk@ TkQkmä WkmHng Akv¥ lcPk TkQkmä WkmHk Akv¥ lUkPkk-

YkkPkklR b^kHTk TkQkmä Av Akv¥ bknBk TkQkmå lYkÒk–SkYkr–bkk@–lcPk–b^kHTk–bknBk ¢v WkSkngZk bkYZkA~P^kYkkg bkYkkZk Gvå

❀ bkYZkA~P^kQkm ¢\kgApPk #knÜ UkOk Rv kkv ^kMv UkoHkZk Gv; Uk@gPkn bkYZkA~P^k

^kCk@Tkkv PZkkCkm UkOk UkRv–UkRv zTkRTkmZk Gvå

❀ ¢vA ^kBkPk bkYZkA~P^kTkv ¢gPkYknrcoPkrYkkÒk Ck|cOk A@mTkv Æ^k ARklFkPk~ PkvTkv

GkvMm Ûv PkkvUkOkä Fkkvœbk Pkv ¢\UkAk]Ykkg (UknTk: bkYZkA~P^kklR Ck|cOk

A@mTkv) Yknl$Pk UkkYk#kvå

❀ Hv Xk^ZkÆ^kTkv bkYZkA~P^k Gv PkvTkk ckQkYkkg zFkPkkYklOk Gvä PkvTkk Dk@v

A\Uk^kpdk ¢Tkv AkYkSkvTkn Gvå



XkkCk–6 ” “ 23

❀ ¢k \kkvAYkkg lTkSkkTkTkm HvYk bkYZkA~P^k Xk^Zk Æ^kkvTkv bknBkRkPkk Gv; Pkv

bkYZkA~P^k HvOkv Uk|kUPk AZkn‘ PkvTkkv HTYk bkV] Gvå

❀ Hv Æ^k zcbkk GkvMmTkvä ^kTkYkkg H¥ ¢vA\kkv ^kbkv Gv Tkv LgMm–Ck@Ykm

bkcTk A@v Gv–UkOk Hkv Pkv bkYZkCR#krTk ^kCk@Tkkv Gv–Pkkv Pkv ^kTkTkk IkM

Hv kkv Gvå

❀ bkYZkA~P^k ^kCk@Tkkv Æ^k RkTk-UkoHk-^k|PkklRA Hv zAlFkPk~ UknOZk A@v Gv

Pkv bk^kvr l^kV] Gvåååål^k<ü V]^kk]ng Gvå

❀ ÓlìcmTk Æ^k Ag¥A ^k|Pk–RkTkklR UknOZk A@mTkvä PkvTkk V]Ykkg

£lTÜZkXkkvCkkv UkkYkmTkv UkkGkv Xk^k¢@OZkYkkg XkYkv Gvå

❀ bkYZkA~P^kTkk Wk]Qkm Hv AYkkvr bkcHYkkg cOkkZk Gv Pkv AYkkvr bkYZkA~P^k

^kCk@ Dkkv@ PkUk ^kMv UkOk cOkkPkk TkQkmå

❀ bkYZkA~P^kklR l^kXkolakPk CkpcbQkUkOkng UkOk êkví Gv—AvYk Av Pkv ^k|Pk–RkTkklRQkm bkgZkn$Pk Gv Tkv Xkkl^klTk^kkrOkTkng Ak@Ok Gvå

❀ YknlTkTkkg ^k|PkbklcPkä bk^krbkgCk@lcPkä Rv kkvQkm Uko%Zk ¢v kng lTkCk|‘Qk lHTkæUkä

Pkv UkOk bkYZkCR#krTk ^kCk@ #kkvXkPkng TkQkmå ( ¢v Pkkv Uk|kOk ^kCk@Tkk bkngR@

#k@m@ Hv kng Gvå)

❀ R#krTk@lcPk Æ^k ARm lTk^kkrOk UkkYkPkkv TkQkmå bkYZkA~P^kQkm ¢\kgApPk Æ^k

ARklFkPk~ Fkkl@ÒkklRQkm FZknPk Qk¥ CkZkkv ckvZk PkkvUkOk V@mTkv Fkkl@Òk

UkkYkmTkv Ykkvdk UkkYk#kvå

❀ HvYk TkvÒkcmTk Æ^k æUkTkv HkOkPkkv TkQkm PkvYk bkYZkA~-Fkdkn ^kCk@Tkkv ¢gSk

Æ^k Rv^k-Ckn<Tkv Av CknOk-RkvakTkv HkOkPkkv TkQkmå

❀ HvYk Uk|kOk ^kCk@ #k@m@Tkv YkpPkA Acv kkZk Gvä PkvYk ÓlìcmTk Æ^kTkv

Fkk\kPkng–YkpPkA Acv kkZk Gvå

❀ bkYZkA~P^kbklcPk Æ^k Xk\kv YkkÒk TkYkbAk@YkgÒkTkv H HkOkPkkv ckvZk

PkkvUkOk CkkwPkYkklR XkCk^kgPkkv PkvTkv bkYZkCekkTkm Acv Gvå ¢Tkv bkYZkA~P^k




^kCk@Tkkv Æ^k 11 ¢gCkTkv HkOkPkkv ckvZk PkkvUkOk PkvTkv ¢ekkTkm Aõkkv

Gvå

❀ ¢ckvä ¢k bkYZkCR#krTk Gv Pkv ekkTk-Fkkl@ÒkTkng WkmH Gvä Yknl$PkbknBkTkng

RkPkk@ Gvä §UkYkk@lcPk ¢Yko\Zk Gv; PkvTkv cv Æ^k! Pkng bknBkTkv YkkKv

Ck|cOk A@å

❀ HvOkv UkkvPkkTkk bkYZkA~P^k@PTkTkv b^kUTkYkkg UkOk Ykl\kTk AZkn‘ TkQkm Pkv Æ^k

HCkPkYkkg SkTZk Gv–Uko%Zk Gv–^kgÛ Gv ¢Tkv §ûkYk WknSkHTkkv ^kMv

Uk|#kgbkTkmZk Gvå

❀ Ólì@PTkbklcPk Pkv Æ^k %Zkkg HkZk PZkkg ¢TkvA YklcYkkZkn$Pkä ¢Tkv bk^kvr

£lTÜZkbknBkkvTkm YkSZkYkkg @cv kk GPkkg SkYkrbklcPk @cv Gvå PkQkk

A\ZkkOkUk@gUk@k bklcPk ÒkOk\kkvATkv ¢kékZkr A@Tkk@ ¢v kk SkYkrFk¿ ^kMv

#kkvXkv Gv; ¢TkgPk YklcYkkZkn$Pk R#krTkmZk ¢Tkv bknBkTkm BkkOk ¢v^km

PkmQk‘A@l^kXkolPkTkv UkOk Pkv §ûkYk SkYkkrPYkk UkkYkv Gvå

❀ ¢lSkA #kng Acv^kng? HCkPkYkkg HvK\kkg bknBk Gv Pkv WkSkkg bk^kkvrPApìUkOkv

bkYZkCÓlìTkv Uk|kUPk QkkZk Gvå

❀ .PP~ bkYkZkbk^krb^kYk~ .PP~ lbkákTPHkml^kPYk~ú’úú.PP~ YkkvdkCkPv: WkmHkg bkYZk‘’^kg l^klá PÅ^kP:ú’’

l^klSkUko krA §Ukkbk^kkYkkg ¢k^kv\kng ¢k bkYZkA~P^k Pkv bkYkZkTkng bk^krb^k Gv–bk^kr#kkïkTkkv Pkv bkk@ Gvä Pkv lbkükTPkTkng Æ^kTk Gv–Uk|kOk ¢Tkv Pkv H

YkkvdkCklPkTkng WkmH Gvå

bkYZkA~P^k Gv Pkv bkk@ Gvä Pkv bkYkZkTkng bk^krb^k Gvå

lbkükgPkTkng Pkv Æ^kTk Gv Tkv YkkvdkTkng Pkv WkmH Gvå

l^klSk HkOkmTkv WkcnYkkTkQkm ¢k@kSkHkv bkYZkA~P^kTkvä

bkcn bknBk ¢v kk UkkYk#kkvä ¢kékZkr Qkk#kv HCkPkTkvå

❀ #knübkYZkA~P^kTkk ¢k@kSkA–SkYkkrPYkkTkv YkkvdkbknBk Uk|kUPk QkkZk Gv PZkkg

b^kCkrTkm #km ^kkPk?



XkkCk–6 ” “ 25

❀ lTk@lPkFkk@ bkYZkA~P^kTkk Skk@ATkv ÒkOk\kkvAYkkg ¢\kXZk #kng Gv? HCkPkYkkg

Akg¥ PkvTkv ¢\kXZk TkQkmå

❀ bkYZkCR#krTkTkk Uk|PkkUkQkm YknlTk¢kvTkv ¢v^kng YkkvdkbknBk QkkZk Gv Av Hv

b^kZkgXko Gvå–¢bkk@XkoPk ¢v kk £lTÜZkl^kakZkkvQkm Hv Ukk@ Gvä

RvcklRXkk@Qkm Hv @lcPk Gvä §UkYkk@lcPk Gvä ¢PZkgPk bkk@ Gv Tkv

bkgbkk@Qkm Ukk@ Gv; @kvCk–HTYk–#kgAk–WkkSkk @lcPk Gvå

❀ ¢ckvä ¢k bkYZkCR#krTk bkA\kbknBkTkng lTkSkkTk Gvä b^kCkr–YkkvdkTkng ÿk@ Gvä

Tk@ACkpcTkv WkgSk A@Tkk<g AYkkM Gvä AYkræUkm ckQkmTkkv Tkk#k A@^kk YkkKv

zbkc Hv kng Gvä Rnl@Pk^kTkTkv GvRTkk@ AnckMkv Gv Tkv bkYkbPk bknBkTkm BkkOk

Gvå bkYkbPk Uk|Ak@Tkk bkgRvc@lcPk ¢k^kk bkYZkA~P^kTkv cv Xk^Zk! Pkng

XkH!

❀ ¢ckvä ¢k bkYZkCR#krTk Gv Pkv YkkvdkV] RvTkk<g bkkFkng A\Uk^kpdk Gvå

lHTk^k@–^kFkTkTkm êkük PkvTkng Yko] Gv; Pkû^kêkük Pkv PkvTkng QkM Gvå

bkYkbPkCknOkTkm §%%^k]PkkæUk H]bk{FkTk ^kMv Hv ^kürYkkTk Gvä Fkkl@Òk

HvTkm #kkBkk¢kv Gv; bk^kvr bklYklPk Pkv PkvTkkg UkÒk-UknaUk Gvä ¢Tkv

YkkvdkbknBkæUkm V] ^kMv Hv \kFkm @õk‹g Gv;–¢k^kng bkYZkCR#krTk Pkv

bk^kkvrûkYk A\Uk^kpdk Gvå ¢ckv Æ^kkv! PkvTkng bkv kTk A@kvå (¢vTkm YkSkn@m

GkZkk \kvTkk@ UkOk YkckXkkCZk^kkTk Gvå)

❀ Pkv §ûkYkUkn<akkv SkTZk Gvä ApPkApPZk Gvä ÒkOk\kkvAYkkg Uko%Zk Gvä Pkv¢kv H

bkk@-¢bkk@Tkkv l^kFkk@ A@^kkYkkg FkPkn@ Gvä UkkUk–#kÒknTkkv l^kS^kgbk

A@Tkk@k Gvä ¢Tkv bk^kr bknBkTkv XkkvCk^kmTkv Yknl$PkYkcv\kYkkg UkSkk@v Gvä—Av Hv¢kv bkk@XkoPk bk^krCknOkkvTkk Dk@ ¢Tkv ¢HkvM ¢v^kk bkYZkCR#krTkTkv

Skk@Ok A@v Gvå

'ú£lP bkYZk‘’^k–YklcYkkú“

❁




¢kPYkbkkSkTkk YkkKv ßUkZkkvCkm ^kkPk¢kPYkbkkSkTkk YkkKv ßUkZkkvCkm ^kkPk¢kPYkbkkSkTkk YkkKv ßUkZkkvCkm ^kkPk¢kPYkbkkSkTkk YkkKv ßUkZkkvCkm ^kkPk¢kPYkbkkSkTkk YkkKv ßUkZkkvCkm ^kkPk

Uk|èTk :–¢Ykv #knükPYkkTkv l^kA\UkYkkg Pkkv \k¥¢v Gm¢vä UkOk

PkvTkng V] AvYk TkQkm ¢k^kPkng?

§ûk@ :–AkvOk Acv Gv–l^kA\UkTkng V] TkQkm ¢k^kPkng? l^kA\UkTkng

V] UknOZk Gvä ¢Tkv Pkv V] Pkkv ¢k^kv H Gv; UkOk l^kA\UkTkk

V]Ykkg lTks^kA\Uk ¢TknXk^k YkkgCkkv Pkkv Pkv A>kkgQkm ¢k^kv?

¢vTkkQkm Pkkv ©\kKng l^kA\UkYkkg H ¢KAm @cv kkTkng QkkZkå

^k]mä WkmÆ Yko] ^kkPk ¢v Gv Av #knü¢kPYkk Bk@vBk@

l^kA\UkYkkg ¢k^kPkkv H TkQkmä #knü¢kPYkk Pkkv b^kbkTYknBk ekkTkYkkg

H ¢k^kv Gvå l^kA\UkTkng ¢Tkv ekkTkTkng AkZkr ¢vA TkQkm UkOk HnRng

Gvå

¢TknXk^k Pkv Pkkv ekkTkTkk lTkOkrZkTkng V] Gvä l^kA\UkTkng

Tkc{å ekkTkTkv b^kXkk^kbkTYknBk A@mTkv Hv lTkOkrZk AZkkvr PkvTkng V]

lTks^kA\Uk–¢TknXk^k Gvå

Uk|èTk :–¢kPYkkTkm Skk@Okk AZkkr UkGm A>kkg bknSkm @kc Hkv km?

§ûk@ :–H@kZk @kc Tk Hkv kmå dkOkYkkÒkYkkg ¢TknXk^k A@m

\kv kkvå ¢vA\km Uk@bkTYknBk Skk@Okk Pkv Bk@m Skk@Okk TkQkm;

¢kPYkkTkkv bkkFkkv lTkOkrZk ¢Tkv bkkFkm Skk@OkkTkng Wk]

¢\UkAk]Ykkg ¢kPYkkTkkv ¢TknXk^k A@k^kv Hå

❑

A BC D



XkkCk–6 ” “ 27

lbk¸P^kTkk cvPknXkoPk Xkk^kTkklbk¸P^kTkk cvPknXkoPk Xkk^kTkklbk¸P^kTkk cvPknXkoPk Xkk^kTkklbk¸P^kTkk cvPknXkoPk Xkk^kTkklbk¸P^kTkk cvPknXkoPk Xkk^kTkk

XkCk^kkTkêkm ZklPk^kpakXk¢kFkkZkr@lFkPk &lÒk\kkvAUk|eklUPk"

TkkYkTkk Uk|kFkmTk Ck|gQkYkkg &lbká-\kkvAùÉkeklÈk" TkkYkTkk ¢lSkAk@Ykkg

&lbküP^kTkk cvPknXkoPk Xkk^kTkk"Tkng ¢kTkgRAk@m ^kOkrTk CkkQkk 18

Qkm 65 bknSkm 48 CkkQkk ÿk@k AZkn‘ Gvå lbküP^kTkk cvPknXkoPk

¢k §ûkYk Xkk^kTkk ^kkgFkmTkv Ckn<Rv kTkv DkOkkv Uk|YkkvR QkZkkv cPkkvä

Tkv Uk| kFkTkYkkg êkkvPkkHTkkv bkYkdk PkvTkng ^kOkrTk AZkn‘ cPkngä–Hv

bkkgXk]mTkv bkkwTkv cakkvr\\kkbk QkZkkv cPkkvå ¢ck!–lbküP^kTkk

cvPknXkoPk Xkk^kTkkQkm AkvTkv ¢kTkgR Tk QkkZk!–PkvQkm Pkv ¢kTkgRAk@m

Xkk^kTkk ¢c{ ¢kUkm¢v Gm¢vå

¢k #kkïkAPkkr êkm ZklPk^kpakXk¢kFkkZkr Sk^k\kk–HZkSk^k\kkTkk KmAkAk@Qkm UkOk Uk|kFkmTk Gvä ¢Tkv ¢k Xkk^kTkk-¢lSkAk@Ykkg ¢k^kv\km DkOkm Bk@m CkkQkk¢kv XkCk^kkTkêkm

AngRAngRkFkkZkrRv kTkk bkYkZkbkk@–Uk| kFkTkbkk@ ^kCkv@v #kkïkkvTkm

CkkQkk¢kvTkv \kCkXkCk Yk]Pkm ¢k^kv Gvä—HkOkv Av PkvYkTkk

#kkïkkvTkng RkvcTk A@mTkv H ¢k Xkk^kTkk–¢lSkAk@ @FkkZkkv

ckvZk! ¢v kng H \kkCkv Gvå Uk|kvå cm@k\kk\kÆ HwTk ¢k bkgWkgSkYkkg

\kBkv Gv Av–&¢k ¢lTPkYk ¢lSkAk@Ykkg ^kOkr kv\k lbkükvTkng ^kOkrTk

¢Tkv ¢kPYkzFkPkTkTkkv §UkkZk (–#knükPYkXkk^kTkk) Pkv HwTkl^kFkk@-

Skk@kTkm Uk|kFkmTk bkgUklûk Gvå" Fkk\kkvä ¢kUkOkv UkOk ¢kUkOkk

¢kPYkkTkv lbküP^kTkk cvPknXkoPk ¢k Xkk^kTkkYkkg HkvMm¢v :— & &%(




18å HvYk lFk@bkglFkPk ¤SkTkTkv Uk^kTkQkm Uk|%^kl\kPk ¢lCTk #kmDk| H H\kk^km

Rv Gvä PkvYk DkOkk AYkræUkm ¤SkTkTkv #knükPYkkTkk SZkkTkæUkm ¢lCTk

dkOkYkkÒkYkkg H\kk^km Rv Gvå

19å Hv Æ^k R#krTkYkkvc ¢Tkv Fkkl@ÒkYkkvcTkv Tkì A@mTkvä l^kakZkkvQkm l^k@$Pk

QkZkkv QkAkvä YkTkTkv @kvAmTkv ¢kPYkb^kXkk^kYkkg lbQk@ QkkZk Gv Pkv

YkkvdkbknBkTkv Uk|kUPk A@v Gvå

20å HvTkv @kCk-ÿvak-Ykkvc PkQkk ZkkvCkUkl@AYkr TkQkm PkvTkv #knXkk#knXkTkv XkbYk

A@Tkk@ SZkkTkYkZk ¢lCTk §PUkTTk QkkZk Gvå

21å #knüb^kXkk^kQkm bklcPk bkkSknTkv Hv R#krTk-ekkTkQkm Ukl@UkoOkr SZkkTk Gv Pkv

lTkHr@kTkng Ak@Ok QkkZk Gv; ¢TZk Ü^ZkkvQkm bkgbk$Pk SZkkTk lTkHr@kTkng

Ak@Ok QkPkng TkQkmå

22å ¢gPk@gCk ¢Tkv Wklc@gCk bk^krbkgCkQkm @lcPkä PkQkk ¢TkTZkYkTk (¢QkkrPk~–¢vAkCk|lFkûk) Qk¥Tkv Hv UkkvPkkTkk FkwPkTZkb^kXkk^km ¢kPYkkTkv HkOkv–RvBkv

Gv Pkv Æ^k ¢klPYkA Fkkl@ÒkTkng ¢kFk@Ok A@Tkk@ Gvå

23å ekkTkä R#krTk ¢Tkv Fkkl@ÒkYkkg Xkk^kTkk A@^km Hkv¥¢v; ¢Tkv Pkv (ekkTk-

R#krTk-Fkkl@Òk) ÒkOkv ¢kPYkb^kæUk Gvä PkvQkm cv Xk^Zk! Pkng ¢kPYkkYkkg

Xkk^kTkk A@å

24å cng lTkékZkQkm bkRk ¢vAä #knüä R#krTk-ekkTkkPYkA ¢Tkv ¢æUkm Gng; ¢TZk

Ag¥ Uk@YkkOknYkkÒk UkOk Ykk<g TkQkmå

25å Ykkvc Ykk@kv H@k UkOk TkQkm; cng ¢vA ekkTkR#krTk–§UkZkkvCkæUk H Gng–¢vYk HkOkng Gng;–¢k^km Xkk^kTkkQkm Zkn$Pk Æ^k ¢ìRnì AYkkvrTkv Tkì A@v

Gvå

26å cng Uk@UkRkQkkvrTkkv TkQkm ¢Tkv Uk@UkRkQkkvr Ykk@kg TkQkmä cng Pkkv ¢vA\kkv

ekkTkb^kæUk H Gng;–¢k Uk|YkkOkv Hv SZkkTkYkkg lFkTPk^kv Gv Pkv ¢kL

AYkkvrQkm Ykn$Pk QkkZk Gvå

27å lFkûk #kkgPk QkPkkg £lTÜZkkv #kkgPk QkkZk Gvä ¢Tkv £lTÜZkkv #kkgPk QkPkkg



XkkCk–6 ” “ 29

¢kPYkb^kXkk^kYkkg @lPk QkkZk Gvä ¢Tkv PkvQkm Pkv Æ^k bUkìUkOkv–FkkvœbkUkOkv lTk^kkrOkTkv UkkYkv Gvå

28å cng Rvc TkQkmä YkTk TkQkmä ^kkOkm TkQkmä ¢Tkv PkvYkTkng Ak@Ok UkOk cng

TkQkmå–¢k Uk|Ak@Tkkv Hv Xkk^k Gv Pkv #kkëkPkbQkkTkTkv Uk|kUPk A@v Gvå

(¢QkkrPk~ ¢k^km Xkk^kTkk Hv Xkk^kv Gv Pkv YkkvdkTkv UkkYkv Gvå)

29å RvcTkm HvYk YkTk ¢Tkv ^kkOkm UknR~Ck\kÜ^ZkkPYkA Uk@^kbPkn Gvå ¢vYk

§UkRv#k^kkYkkg ¢k^Zkng Gv; ¢Tkv UknR~Ck\kÜ^Zk Pkv UkOk Uk@YkkOknÜ^ZkkvTkkv zUkM

Gvå

30å cngä TkQkm Pkkv UknR~Ck\kYkZk Av TkQkm Ykx Pkv UknR~Ck\kkvTkv zUkMæUk AZkk‘ä PkvQkm

cng Rvc TkQkmä Av Pkv RvcTkkv APkkr TkQkmå

31å ¢k Uk|YkkOkv ekkTkkPYkAä R#krTkXkoPkä ¢PkmlTÜZkä Ykck¢Qkrä lTkPZkä lTkYkr]

¢Tkv lTk@k\kgWk #knü¢kPYkkTkng zFkPkTk A@^kng Hkv¥¢vå

32å cng Uk@UkRkQkkvrTkkv TkQkm; Pkv Uk@UkRkQkkvr Ykk@k TkQkm; ekkTkYkZk ¢vA\kkv Gng;–¢k Uk|YkkOkv Hv SZkkTkYkkg SZkk^kv Gv Pkv Æ^k ¢kPYkkTkkv SZkkPkk Gvå

33å ¢k Uk|YkkOkv HkOkmTkv Hv l^k#knü ¢kPYkk §PApì ¢kPYkkTkv SZkk^kv

Gv Pkv ¢TknUkYk ¢Ukk@ ¢PkmlTÜZk (¢TkgPkFkPknìZkkPYkA) bknBkTkv UkkYkv

Gvå

Hn¢kvä ¢k lbküUkRTkk cvPknXkoPk Xkk^kTkk Fkk\kv Gvå

¢k Xkk^kTkkQkm YkkvdkbknBk UkYkkZk Gvå

34å cng Uk@UkRkQkkvrTkkv TkQkm ¢Tkv Uk@UkRkQkkvr Ykk@kg TkQkmä ¢k HCkPkYkkg Ykk<g

Akv¥ UkOk TkQkmä–¢k Uk|YkkOkv Hv Xkk^kTkk Xkk^kv Gv Pkv bkgUkoOkr A\ZkkOkTkv

UkkYkv Gvå

35å ¢k ©S^kr–¢Dkkv Av YkSZk ÒkOk\kkvAYkkg Akv¥UkOk Uk@UkRkQkr Ykk@kv TkQkmä

¢k HCkPkYkkg Ag¥UkOk Ykk<g TkQkm–¢k^km Xkk^kTkkQkm Zkn$PkÆ^k

¢dkZkbknBkTkv UkkYkv Gvå




36å Hv Æ^k YkR–YkTk–YkkZkkQkm @lcPk PkvYk H \kkvXkQkm @lcPk ¢Tkv lTkYkr]

b^kXkk^kQkm Zkn$Pk QkkZk Gv Pkv ¢dkZkbQkkTkTkv UkkYkv Gvå

37å RvcklRAYkkg HvTkv Uk@YkkOknYkkÒk UkOk YkoGkr Gv Pkv Æ^kä Xk\kv bk^kr

¢kCkYkTkkv Skk@m ckvZk PkkvUkOk b^kAmZk–bkYkZkTkv Pkv HkOkPkkv TkQkmå

38å YkkKv YkkvdkTkk ¢lXk\kkakm Æ^kkv¢v RvcYkkg H@kUkOk @kCk Tk A@^kkv;

RvcQkm lXkTTk £lTÜZkkPkmPk ¢kPYkkTkng SZkkTk A@^kngå

39å RvcYkkg lbQkPkä RvcQkm H@kA TZkoTkä RvcQkm @lcPkä #knüä RvckAk@ ¢Tkv

£lTÜZkkPkmPk ¢kPYkk SZkkPk^Zk Gvå

40å HvTkk SZkkTkYkkg ekkTk ^kMv lTkHkPYkk Hkv TkQkm XkkbkPkkv Pkkv PkvTkv SZkkTk

TkQkmä Uk@gPkn Uk|YkkR ¢Qk^kk YkkvcYkoGkr H Gv–¢vYk HkOk^kngå

41å YkmOkQkm @lcPk WkmWkkTkk ¢gR@Tkk ¢kAk#k Hv kk ¢kAk@^kk]kä

@PTkÒkZkklR CknOkkvQkm Zkn$Pkä ¢l^kTkëk@ ¢Tkv Æ^kDkTkRv#kæUk ¢v kk

lTkHkPYkkTkng SZkkTk A@^kng Hkv¥¢vå

42å Hv bkkSkn lTkPZk §ÛkvCk#km\k (§UkZkn$Pk) Qk¥Tkv ¢k ¢kPYkXkk^kTkkTkng

¢kFk@Ok A@v Gv Pkv ¢\UkAk]Ykkg H bk^krRn:BkQkm Ykn$Pk QkkZk Gvå

43å AYkr–TkkvAYkrYkkg &¢k cng Gng" ¢Tkv cng–¢kPYkk AYkr–TkkvAYkræUk Gng–¢k

Uk|Ak@Tkm Wknlü ^kMv Uk|kOkm Dkkv@ bkgbkk@Ykkg DkoYkv Gvå

44å Hv YkkvcAYkrTkkv dkZk A@mTkvä PkQkk l^kakZkkvQkm l^k@$Pk Qk¥Tkv ¢Tkv YkTkTkv

@kvAmTkv b^kXkk^kYkkg bkYk^klbQkPk QkkZk Gv Pkv Æ^k AYkrWkgSkTkæUk bkkgA]Qkm

GoKm HkZk Gvå

45å Hv Uk|AplPk-lbQklPk-¢TknXkkCk ¢Tkv Uk|Rv#kWkgSkQkm @lcPk ¢kPYkk Gv Pkv H

cng Gng–¢vYk lFkTPkTk A@^kng Hkv¥¢v PkQkk PkvYkkg H lbQk@Xkk^k A@^kkv

Hkv¥¢vå

46å Hv Av k]ekkTkb^kXkk^km Gvä Av k]R#krTkb^kXkk^km Gvä bknBkYkZk Gv ¢Tkv

Av k]^kmZkrb^kXkk^km Gv–Pkv cng Gng–¢vYk ekkTkm lFkTPk^kv Gvå



XkkCk–6 ” “ 31

47å Hv Æ^k bk^krbkgCkQkm @lcPk Qk¥Tkv UkkvPkkTkk ¢kPYkkTkv ¢kPYkk ÿk@k SZkk^kv

Gv Pkv ¢\UkAk]Ykkg bk^krRn:BkQkm GoKAk@kv UkkYkv Gvå

48å Hv XkZkkTkA bkgbkk@æUkm YkckbkYknÜYkkgQkm TkmA]^kk £FGv Pkv ¢k Uk|YkkOkv

HkOkmTkv #knü¢kPYkkTkng SZkkTk A@v Gvå

49å Uk|lPk¿YkOkä Uk|lPkbk@Okä Uk|lPkc@Okä Skk@Okkä lTk^kplûkä lTkTRTkä CkcrOk

¢Tkv #knlü–¢v WkSkkZkTkm Uk|klUPk lTkH¢kPYkXkk^kTkk ^kMv QkkZk Gvå

50å R#krTkYkkvcCk|glQkTkv Tkì A@mTkv Hkv êkYkOk @kCk-ÿvakTkkv dkZk A@Pkkv

QkAkv bknBk–Rn:BkYkkg bkYkXkk^km QkkZk Gv Pkkv ¢dkZk bknBkTkv Uk|kUPk A@v

Gvå

51å Rvc ¢Tkv SkTkYkkg ¢k &cng" ¢Tkv &¢k Ykk<g" ¢v^kk YkYkP^kTkv Hv GkvMPkkv

TkQkm Pkv YkoBkr–¢ekkTkm Æ^k Rnì–¢ìAYkkvrQkm WkgSkkZk Gvå

52å UknOZkQkm l^kXk^kä l^kXk^kQkm YkRä YkRQkm YklPkYkkvc ¢Tkv YklPkYkkvcQkm

UkkUk QkkZk Gvä–YkkKv UknOZkTkv UkOk GkvM^kkg Hkv¥¢vå

53å Hv Uk@YkkQkrQkm Wkkõk Gv Pkv Æ^k bkgbkk@CkYkTkTkk ¢Tkv YkkvdkTkk cvPknTkv

Tklc HkOkPkkv QkAkv ¢ekkTkQkm UknOZkTkm £FGk A@v Gvå

54å UknOZk ¢Tkv UkkUkYkkg Akv¥ XkvR TkQkm–¢kYk Hv TkQkm YkkTkPkkv Pkv YkkvcQkm

Zkn$Pk QkZkkv QkAkv Dkkv@ ¢Tkv ¢Ukk@ bkgbkk@Ykkg XkYkv Gvå

55å lYkQZkkP^kä ¢ekkTkä UkkUk ¢Tkv UknOZkä–PkvYkTkkv ÒkOkv Uk|Ak@v PZkkCk A@mTkv

ZkkvCkm¢kv¢v lTkékZkQkm #knü¢kPYkkTkng SZkkTk A@^kng Hkv¥¢vå

56å Æ^k Ukl@OkkYkb^kXkk^kæUk Gvä Pkv %Zkk@v #knXk ¢Qk^kk ¢#knXk

Ukl@OkkYkæUkv Ukl@OkYkv Gv PZkk@v #knXk ¢Qk^kk ¢#knXk QkkZk Gvä ¢Tkv

%Zkk@v #knüUkl@OkkYkæUkv Ukl@OkYkv Gv PZkk@v #knü QkkZk Gvå

57å SkYkræUkv Ukl@OkYkv\kkv ¢kPYkk Hkv #knü §UkZkkvCkZkn$Pk ckvZk Pkkv

lTk^kkrOkbknBkTkv UkkYkv Gvå ¢Tkv Hkv #knXkkvUkZkkvCkQkm Zkn$Pk ckvZk Pkkv

b^kCkrbknBkTkv UkkYkv Gvå




58å ¢#knXkkvRZkQkm ¢kPYkk AnYkTknaZkä lPkZk‘Fk ¢Qk^kk Tkk@Am Qk¥Tkv bkRk

cHk@kv Rn:BkkvQkm UkmlMPk QkZkkv QkAkv bkgbkk@Ykkg ¢PZkgPk XkYkv Gvå

59å #knükvUkZkkvCkQkm Uk|lbkü ¢v kk ¢l@cgPkkv PkQkk lbkükvTkv ¢lPk#kZkä

¢kPYkkQkm H bkYknPUkTTkä l^kakZkkPkmPkä ¢TknUkYkä ¢TkgPk ¢Tkv l^kFGvR-

@lcPk bknBk ckvZk Gvå

60å @kCkklR bkgCkQkm Ykn$Pk ¢v^kk YknlTkä ¢TkvA Xk^kkvYkkg bkglFkPk A@v\kk

AYkkvræUkm ¤SkTkbkYkocTkv #kn$\kSZkkTk TkkYkTkk SZkkTk ^kMv #kmDk| XkbYk A@v

Gvå

61å ñRZkYkkg %Zkkg bknSkm ¢kPYkb^kXkk^k\klWSk Uk|Ak#kYkkTk TkQkm QkPkm PZkkg bknSkm

H Æ^k #knXk–¢#knXkHTkA ¢v kk bkgA\Uk-l^kA\UkæUk AYkrTkv A@v Gvå

62å WkgSkkvTkk b^kXkk^kTkv PkvYk H ¢kPYkkTkk b^kXkk^kTkv HkOkmTkvä Hv WkgSkkvYkkg

¢Tkn@$Pk TkQkm QkPkkv Pkv Æ^k AYkkvrQkm GoKAk@kv A@v Gvå

63å %Zkkg bknSkm ¢kPYkk ¢Tkv ¢kuk^k ¢v WkgTkvTkk l^k#kvak–¢gPk@Tkv TkQkm

HkOkPkkv PZkkg bknSkm Pkv ¢ekkTkm Æ^k l^kakZkklRYkkg Uk| kpûk @cv Gvå

64å ekkTkm Æ^k ¢TkvA Uk|Ak@Tkk UknR~Ck\kÜ^ZkTkv HkOkPkkv ckv^kk GPkkg

Uk@Ü^ZkUkZkkrZkUkOkv Pkv Ukl@OkYkPkkv TkQkmä PkvTkv Ck|cOk A@Pkkv TkQkmä ¢Tkv

Pkv–æUkv ©UkHPkkv TkQkmå

65å Hv l^kYkoNYklPk Uk@Ü^ZkTkv #knXk ¢Qk^kk ¢#knXk YkkTkv Gv Pkv YkoN ¢ekkTkm

Æ^k Rnì-¢ìAYkkvrQkm WkgSkkZk Gvå

—¢k Uk|YkkOkv Xkk^kTkk bkYkkUPk Qk¥å

lbküUkRTkk cvPknXkoPk ¢v km ¢k §ûkYk #knükPYkXkk^kTkk

Xkk^k^kkQkm YknYkndknÆ^k lbküUkRTkv UkkYkv Gvå

OkYkkv lbkákOkgú’’

✾



XkkCk–6 ” “ 33

Xkk•Xkk•Xkk•Xkk•Xkk•–WkcvTkTkm FkFkkrWkcvTkTkm FkFkkrWkcvTkTkm FkFkkrWkcvTkTkm FkFkkrWkcvTkTkm FkFkkr

¢vA HwTk bkR~CkpcbQkTkk Dk@Ykkg bkkw §ûkYk bkgbAk@m cPkk;

PkvYkkg ¢kTkgRAnYkk@–Xkk¥ ¢Tkv SkYkr kPkm–WkvTkä Pkv¢kv Wkck@Tkm

l^kAQkk Av lbkTkvYkk ^kCkv@vYkkg @bk \kv kkTkv WkR\kvä R@@kvH @kÒkv

Pkû^kFkFkkr A@Pkkgä PkvYk H YkckUkn<akkvTkm SkYkrAQkk A@mTkv ¢kTkgR

Ykv]^kPkkå Pkv Xkk¥–WkcvTk Av km YkHkTkm FkFkkr A@Pkkg cPkkg PkvTkkv

TkYkoTkkv ¢c{ ¢kUZkkv Gvå PkYkv UkOk PkYkk@k Xkk¥–WkcvTk bkkQkv

SkYkrFkFkkr A@Pkk H c#kkv! Tk A@Pkk ckv Pkkv c^kv Hæ@ A@Hkvä

PkvQkm PkYkk@k Æ^kTkYkkg DkOkk §ûkYk bkgbAk@ UkM#kvå

SkYkr kPkmWkvTk Acv : Xkk¥ä ¢TkgPkAk]v ¢kUkOkTkv ¢k YkTknaZk ¢^kPkk@ Yk»Zkkv;

Pkkv c^kv ¢k Æ^kTkYkkg #kng A@^kk Hv kng Gv?

¢kTkgRAnYkk@Xkk¥ : WkcvTkä YkTknaZkÆ^kTkYkkg bkYZkCR#krTk-ekkTk-Fkkl@ÒkTkm

¢k@kSkTkk A@^kk Hv km Gvå

WkvTk : cx Xkk¥! bkYZkCR#krTk-ekkTk-Fkkl@ÒkæUk @PTkÒkZkTkm ¢k@kSkTkk Av^km

@mPkv QkkZk?

Xkk¥ : WkvTk! ¢v @PTkÒkZkTkk ¢k@kSkA Pkkv YknlTk^k@kv Gv; Pkv¢kv

FkwPkTZkb^kæUkYkkg \kmTkPkk ^kMv @PTkÒkZkTkv ¢k@kSkv Gvå

WkvTk : Xkk¥! @PTkÒkZkTkk &YknBZk" ¢k@kSkA YknlTk^k@kv Gvä Pkkv #kng CkpcbQkkvTkv

UkOk @PTkÒkZkTkm ¢k@kSkTkk ckv¥ #kAv?

Xkk¥ : ck WkvTk! ¢vA ¢g#kæUkv @PTkÒkZkTkm ¢k@kSkTkk CkpcbQkkvTkv UkOk ckv¥

#kAv Gvå

WkvTk : ¢kUkOkk Hv^kk TkkTkk Wkk]A UkOk #kng @PTkÒkZkTkm ¢k@kSkTkk A@m #kAv?

5 42 3




Xkk¥ : ck Hæ@ A@m #kAv; UkOk Pkv @PTkÒkZkTkng Yko] WkmH bkYZkCR#krTk Gv;

Ukcv\kkg PkvTkm ¢k@kSkTkk A@^km Hkv¥¢vå

WkvTk : ¢ck! bkYZkCR#krTkTkkv Pkkv ¢Ukk@ YklcYkk bkkgXk»Zkkv Gvå Xkk¥ä Pkv

bkYZkCR#krTkTkm ¢k@kSkTkk Av km @mPkv QkkZk?

Xkk¥ : ¢kPYkkTkm Bk@vBk@m \kCkTkmUko^krAä ekkTkm–bkgPkkv Ukkbkv PkvTkm bkYkHOk

A@^km Hkv¥¢vä ¢Tkv UkGm ¢gPkYknrBk Qk¥Tkv PkvTkkv ¢TknXk^k A@^kkQkm

bkYZkCR#krTk QkkZk Gvå

WkvTk : ¢k^kng bkYZkCR#krTk QkPkkg ¢kPYkkTkkv Av^kkv ¢TknXk^k QkkZk?

Xkk¥ : ¢ckä ¢vTkng #kng ^kOkrTk A@^kng! lbkü XkCk^kkTk Hv^kkv ^kFkTkkPkmPk

¢kTkgR PZkkg ¢TknXk^kkZk Gvå

WkvTk : cx Xkk¥! Ykkvdk#kkïkYkkg Aõk‹g Gv Av &PÅ^kkQkrÌkákTkg bkYZkCR#krTkYk ~" Pkv^Zk^kck@êkük Gv Av lTkékZk?

Xkk¥ : Pkv lTkékZkêkük Gv; AvYk Av PZkkg YkkvdkYkkCkr WkPkk^k^kkv Gv; ¢Tkv Bk@kv

YkkvdkYkkCkr Pkkv lTkékZk @PTkÒkZk H Gvå

WkvTk : Pkû^kkv AvK\kkg Gv?

Xkk¥ : Pkû^kkv Tk^k Gv; ¢Tkv Pkv Tk^k Pkû^kkvTkm êkük Qk^km Pkv bkYZkCR#krTk Gvå

WkvTk : Pkv Tk^k Pkû^kkvTkkg TkkYk Ackv Hkv¥¢v!

Xkk¥ : Æ^kä ¢Æ^kä UknOZkä UkkUkä ¢kuk^kä bkg^k@ä lTkHr@kä WkgSk ¢Tkv

Ykkvdk–¢v Tk^k Pkû^kkv Gvå

WkvTk : ¢k Tk^k Pkû^kkvYkkg §UkkRvZk Pkû^kkv A>kkg A>kkg Gv?

Xkk¥ : Tk^k Pkû^kkvYkkgQkm #knü Æ^kPkû^k §UkkRvZk Gv; PkQkk bkg^k@ lTkHr@k ¢vA

¢g#kv §UkkRvZk Gvä Tkv YkkvdkPkû^k §UkkRvZk Gvå

WkvTk : WkkAm A>kkg A>kkg Pkû^kkv @õkkg?

Xkk¥ : WkkAm ¢Æ^k Pkv ekvZk Gvå UknOZkä UkkUkä ¢kuk^k Tkv WkgSkä ¢v Fkk@ Pkû^kkv

cvZk Gvå



XkkCk–6 ” “ 35

WkvTk : ^kkc! ¢kHv bkYZkCR#krTkTkm cvZk-ekvZk-§UkkRvZk Pkû^kTkm DkOkm bk@bk

FkFkkr Qk¥; ¢kTkk §Uk@ ªMkv l^kFkk@ A@mTkv ¢kUkOkv bkYZkCR#krTkTkkv

Uk|ZkPTk A@^kk Hv kkv Gvå

Xkk¥ : ckå WkvTk! bkkw¢v ¢v H A@^kk Hv^kng Gvå Æ^kTkYkkg Pkng ¢v H Uk|ZkPTk

A@Hv; ¢vTkkQkm H Æ^kTkTkm bkV]Pkk Gvå

W

¢ckv YkkvdkUkn@mYkkg lWk@kHYkkTk ¢PkmlTÜZkekkTk-¢kTkgRb^kæUk

lbkü XkCk^kgPkkvä PkvYkTkv ekkTkÓlì ^kMv RvBkmTkv YkkvdkTkk bkkSkA Æ^kkv

TkYkbAk@ A@v Gvå UkkvPkkTkk ¢kPYkkYkkg ¢v^kkv b^kXkk^k Gv PkvTkv Pkkv

b^kkTknXkolPk ^kMv RvBkv Gv; ¢Tkv ¢TknXkolPk bklcPkTkk ekkTk ^kMv

lbküXkCk^kkTkTkng b^kæUk UkOk ¢kv]Bkv Gvå




b^kXkk^k-¢^k\kgWkm ekkTkTkm ¢CkkSk PkkAkPkb^kXkk^k-¢^k\kgWkm ekkTkTkm ¢CkkSk PkkAkPkb^kXkk^k-¢^k\kgWkm ekkTkTkm ¢CkkSk PkkAkPkb^kXkk^k-¢^k\kgWkm ekkTkTkm ¢CkkSk PkkAkPkb^kXkk^k-¢^k\kgWkm ekkTkTkm ¢CkkSk PkkAkPk

Ykk@kv ¢kPYkk bk^krekb^kXkk^km ^kbPkn Gv–¢v kkv lTkOkrZk

A@mTkv HvOkv ¢gPkYknrBk ekkTkYkkg UkkvPkkTkk ¢kPYkkTkv b^kekvZk

WkTkk^Zkkv Pkv bkkSkAÆ^kTkm @kCkQkm HnRm UkMv\km ekkTkUkZkkrZkYkkg

AvK\kng ¢CkkSk bkkYkQZkr Gv! AvK\km ¢CkkSk #kkglPk Gv! PkvTkv

¢kv]BkPkkg UkOk ¢kPYkkYkkg bkkSkAXkk^kTkm Skk@k §\\kbkm

HkZk!—¢v kng bkngR@ ^kOkrTk ¢kUk ¢k \kvBkYkkg ^kkgFk#kkvå

bkkSkATkm ^kPkrYkkTk UkZkkrZkYkkg ÒkOkAk]Tkk Ü^Zk-CknOk-UkZkkrZkTkv HkOk^kkTkm

PkkAkPk Gvå SkYkmrTkv HvYk UkkvPkkTkm ^kPkrYkkTk–UkZkkrZkTkm PkkAkPkTkkv l^këkkbk Gvä

PkvYk Xkl^kaZkTkm UkZkkrZkTkm PkkAkPkTkkv UkOk l^këkkbk Gvååå¢vK\kv Xkl^kaZkTkv YkkKv

¢PZkk@v Skk@Okk A@m \k.–¢vYk Skk@Okk §Uk@ PkvTkng Hkv@ HkPkng TkQkmå

Xkl^kaZkYkkg Ykk@m Hv UkZkkrZk Qk#kv PZkk@v Pkv UkZkkrZk UkkvPkkTkk Pkv ^kBkPkTkk

l^kAkbkTkk Wk]v XkoPk-Xkl^kaZkTkv HkOkm H \kv#kvå ¢vK\kv Xkl^kaZkTkm UkZkkrZk YkkKv

¢PZkk@v Skk@Okk A@m \k. Av Wkck@Tkkv dkZkkvUk#kYk ^kSkk@m \k.ä ¢vYk SkYkmrTkng

\kdk TkQkm; Pkv–Pkv ^kBkPkTkm Xkl^kaZkTkm UkZkkrZk Ykk@k ¢PkmlTÜZkb^kXkk^kTkk

¢^k\kgWkTkTkk Wk]v HkOk^kkTkng AkZkr A@#kvå ¢ckvä ¢kPYkkTkm ¢TknXkolPkYkkg ekkTk

¢vAkCk| QkZkng PZkkg SkYkmrTkv WkmHng Akg¥ HkOk^kkTkm ¢kAn]Pkk TkQkmå %Zkkg

ekkZkAb^kXkk^k ¢kBkkvZk ¢TknXkolPkYkkg bkkdkkPk~ ^kPkvr Gv PZkkg QkkvMk QkkvMk

Uk@ekvZkkvTkv HkOk^kkTkm ¢kAn]Pkk AkvOk A@v? ¢v ^kkPk Uk| kFkTkbkk@Tkm 33Ykm

CkkQkkYkkg A@m Gvå–&&l^k#kvak ¢kAkgdkkTkk dkkvXkQkm Wkbk Qkk¢kv; b^kæUk–lTkék]

H @cm¢v Gm¢vå""

b^kXkk^kTkv ¢^k\kgWkmTkv Hv ekkTk AkYk A@v PkvTkm Ykcûkk Ukkbkv

#kkïkTkk ¢^k\kgWkTkæUk Skk@OkkTkm Ykcûkk @cvPkm TkQkmå HvTkv WkmHk

^ _^_



XkkCk–6 ” “ 37

HkOkUkOkkYkkg Ykcûkk Xkkbkv Gv Pkv Æ^k lTkHb^kXkk^kTkv HkOk^kk Pk@VTkng

Hkv@ A>kkgQkm \kk^k#kv? ¢vTkv Ykcûkk Pkkv Wkck@Tkk HkOkUkOkkYkkg ^kPkvr Gvå

Xkk¥! ^kPkrYkkTk ekkTk ¢gR@ ekkTkb^kXkk^kYkkg ©Pk@m HkZk PkvTkm Bk@m

zAYkPk Gv; Pkv UkZkkrZkYkkg ¢TkgPk FkYkPAkl@A PkkAkPk GvåååPkv @kCkQkm bk^krQkk

HnRm UkMmTkv FkwPkTZkTkk ¢TkgPkCknOkTkm CkoVkYkkg Dkobkm Ck¥ Gvå Pkv UkZkkrZk

^kPkrYkkTk UkkvPkkTkm ¢CkkSk PkkAkPkTkv HkOkv Gvä PkvYk H Xkl^kaZkTkm Pkv–Pkv

UkZkkrZkYkkg b^kXkk^kTkk ¢^k\kgWkTkv Hv ¢CkkSk PkkAkPk Gv PkvTkkv UkOk l^këkkbk

¢PZkk@v PkvTkv ¢k^km CkZkkv Gvå Xk\kv ¢YknA dkvÒkYkkg Tkv ¢YknA bkYkZkYkkg

Av k]ekkTkklR Qk#kv–¢vYk HnRng UkkMmTkv Pkv Tk HkOkvä UkOk b^kXkk^kTkk

¢^k\kgWkTkv PkvTkv Uk|PkmPk Qk¥ Ck¥ Gv Av HvYk ¢PZkk@v Ykk@m b^kbkTYknBk

UkZkkrZk @kCkQkm HnRm @cmTkv ¢PkmlTÜZkb^kXkk^kTkk ¢^k\kgWkTkv YkckTk

¢kTkgRYkZk AkYk A@m @cm Gv PkvYk Xkl^kaZkYkkg UkOk Ykk@m UkZkkrZkkv Ykk@k

¢PkmlTÜZkb^kXkk^kTkv H ¢^k\kgWkmTkv ¢zFkPZk–FkYkPAkl@A PkkAkPkQkm

Av k]ekkTkklR AkZkr A@#kvä ¢k^kk b^kXkk^kTkng ¢^k\kgWkTk YkTkv ^kPkvr H Gv

UkGm &^kSkk@v HkOkng" ¢v km ¢kAn]PkkTkng #kng AkYk Gv? bk^krTkv HkOk^kkTkk

bkkYkQZkr kk]kv Hv bk^krekb^kXkk^kä PkvTkng H ¢^k\kgWkTk \k¥Tkv UkZkkrZk ekkTkæUkv

Ukl@OkYkm @cm Gvä PZkkg \kkvAk\kkvATkv HkOk^kkTkm ¢kAn]Pkk @cvPkm TkQkm;

b^kbkTYknBkm ekkTkYkkg Uk@Yk Skm@H Gvä ¢kTkgRTkm \km\kk\kcv@ Gvå

DkOkk ¢gCk–Uko kr HkOkm \k. Pkkv YkTkv ¢kTkgR ^kSkk@v QkkZk ¢vYk

l^k#kvak HkOk^kk §Uk@ ekkTkmTkng Hkv@ TkQkmä Uk@gPkn Ykk@kv Hv ekkTkb^kXkk^k

Gv–PkvYkkg L<g PkvK\km YkTkv #kkglPk Gvå ¢ckvä ekkTk Pkv Akg¥ ¢kAn]Pkk

A@v?–Tkk; ekkTk Pkkv lTks^kA\Uk Qk¥Tkv ¢gR@ L@vå

¢gPk@Ykkg b^kbkg^kvRTk ekkTk Bkm\Zkng PZkkg UkkvPkkTkv PkvTkng ^kvRTk QkZkngå UkGm

PkvTkv WkmHk HkOkv Av Tk HkOkv–PkvTkm Akg¥ ekkTkmTkv ¢Ukvdkk TkQkmå HvYk

bknCkgSkm–Vo\k Bkm\kv Gv PkvTkm bknCkgSk WkmHk Akv¥ \Zkv Av Tk \Zkv PkvTkm ¢Ukvdkk

Vo\kTkv TkQkmä Pkv Pkkv UkkvPkv UkkvPkkYkkg H bknCkgSkQkm Bkm\Zkng Gv; PkvYk SkYkkrPYkkTkv

UkkvPkkTkng ¢kTkgRYkZk b^kbkg^kvRTk QkZkng Gv Pkv Akv¥ WkmHkTkv RvBkkM^kk YkkKv TkQkm;




WkmHk HkOkv Pkkv UkkvPkkTkv #kkglPk QkkZk–¢v^kng Akg¥ SkYkmrTkv TkQkm; ¢v Pkkv ¢gR@

¢vA\kkv–¢vA\kkv UkkvPkkTkk ¢vAP^kYkkg ¢kTkgRæUkv Ukl@OkYkm H @õkkv Gvå

Wkkwükv ¢kPYkkTkv bk^krQkk dklOkA (^kPkrYkkTk UkZkkrZk HvK\kkv H) YkkTkTkk@k

dklOkA^kkRm Acv kkZk Gvä Uk@gPkn Bk@vBk@ Pkkvä Ü^Zkb^kXkk^kTkm PkkAkPkTkv HkOZkk

^kCk@ PkvTkm ¢vA UkZkkrZkTkng UkOk bkkFkng ekkTk QkPkng TkQkmä AvYk Av ¢vA #knü

UkZkkrZkYkkg UkOk ¢vK\km PkkAkPk Gv Av ¢TkklR ¢TkgPk Ü^ZkTkvä PkvTkk

¢TkgPkCknOkkvTkv PkvYk H ÒkOkvAk]Tkm UkZkkrZkTkv HkOkm \Zkvå c^kv ¢vA UkZkkrZkTkm

¢kK\km PkkAkPkTkkv b^kmAk@ A@^kk HkZk PkvYkkg Pkkv lÒkAk]m Ü^Zk-CknOk-UkZkkrZkTkkv

UkOk b^kmAk@ ¢k^km H HkZk Gvå ¢vTkk ^kCk@ #knü UkZkkrZkTkm PkkAkPkTkkv UkOk

b^kmAk@ QkPkkv TkQkmå

¢@vä ekkTkmTkm ekkTkUkZkkrZkYkkg UkOk AvK\km ¢CkkSk PkkAkPk Gv! PkvTkm

HCkPkTkv BkWk@ TkQkmå UkZkkrZkTkm ¢CkkSk PkkAkPkTkkv lTkOkrZk A@^kk HkZk Pkkv PZkkg

UkOk ekkTk @kCkQkm GoKng UkMmTkv ¢gR@ b^kXkk^kYkkg Dkobkm HkZkå UkZkkrZkv–UkZkkrZkv

ekkTkmTkng ekkTk @kCkQkm GoKng H AkZkr A@v Gvå

¢ckä ÒkOkAk]Tkv ^kPkrYkkTkYkkg HkOkm \Zkv–¢k^km ekkTkUkZkkrZkTkm PkkAkPk

HvTkk l^këkkbkYkkg ¢k^km Ck¥ä PkvTkv Wkck@Tkng HkOkUkOkng ^kSkk@^kkTkm ¢kAn]Pkk

@cvPkm TkQkm; PkvTkm ekkTkUkZkkrZk @kCkQkm GoKm UkMmTkvä ¢BkgM ekkTkb^kXkk^kTkk

¢kêkZkv AkYk A@v Gvä Tkv ¢v H @mPkv Xkl^kaZkYkkg UkOk Pkv–Pkv Ak]Tkm UkZkkrZkYkkg

b^kXkk^kTkk ¢kêkZkv ÒkOkAk]Tkv HkOk^kkTkm PkkAkPk Bkm\k#kvä PkvTkkv Xk@kvbkkv

¢PZkk@v b^kbkTYknBk QkZkv\km ^kPkrYkkTk UkZkkrZkYkkg ¢k^km CkZkkv Gvä PkvQkm DkOkm

H lTk@kAn]Pkk Qk¥ Ck¥ Gvå

lÒkAk]m Ü^Zk-CknOk PkQkk ÒkOkAk]Tkm UkZkkrZkkv–Pkv WkSkk ekvZkkvTkv b^kmAkZkkr

^kCk@ä Pkv ekvZkkvTkv HkOk^kkTkk bkkYkQZkr kk]m ekkTkUkZkkrZkTkkv UkOk b^kmAk@ Qk¥

#kAv Tklc; ¢vK\kv ekkTkTkm ¢vA #knü UkZkkrZkTkkv UkOk Hkv Bk@kv b^kmAk@ A@^kk

HkZk Pkkv Pkv UkZkkrZkTkk ekvZkæUk bkYkbPk Ü^Zk-CknOk-UkZkkrZkTkkv UkOk b^kmAk@ Qk¥

HkZk Gvå Ü^ZkTkk ¢b^kmAk@Uko krA ¢lTkPZkUkZkkrZkTkng UkOk bkkFkng ekkTk Qk¥ #kAPkng

TkQkmå



XkkCk–6 ” “ 39

¢@v Xkk¥ä Pkk@m ¢vA UkZkkrZkTkm Uko@m PkkAkPkTkkv b^kmAk@ A@ Pkkv

PkvTkk ¢Ukk@ bkkYkQZkrYkkg ÒkOkAk]Tkm bkYkbPk UkZkkrZkkv ¢Tkv Ü^ZkCknOkkv ekvZkUkOkv

bkYkkZkv\kk Gvä–PkvTkkv b^kmAk@ A@Tkk<g ekkTk @kCkQkm GoKng UkMmTkv AkYk A@v Gvå

UkGm Uk@bkTYknBkm ekkTkTkk HkOkUkOkkTkv ^kSkk@^kkTkkv YklcYkk PkvTkv @cvPkkv TkQkmå

¢vTkng ekkTk Pkkv b^kbkTYknBk ¢vAkCk| Qk¥Tkv UkkvPkkTkng AkYk A@v Gvä Tkv ¢kTkgRTkng

^kvRTk A@Pkng–A@Pkng YkkvdkTkv bkkSkv Gvå

¢vA ^kPkrYkkTk UkZkkrZk ÒkOkAk]Tkv HkOkv PkvQkm Akg¥ PkvTkv §UkklSk \kkCkm

HPkm TkQkmä Av PkvYkkg ¢#knüPkk Qk¥ HPkm TkQkmå PkvYk H ¢kPYkk lÒkAk] KAv

PkvQkm Akg¥ PkvTkv Ak]Tkm §UkklSk Av ¢#knüPkk Qk¥ HPkm TkQkmä lTkPZkUkOkng Pkkv

bkcH b^kXkk^k Gvå HvYk ¢lTkPZkUkOkng Gv PkvYk lTkPZkUkOkng UkOk Gv–¢v WkgTkv

b^kXkk^k^kk]kv ¢kPYkk Gvå

^kPkrYkkTkYkkg Hv ¢kPYkk Gv Pkv XkoPkAk]Ykkg cPkkv Tkv Pkv Xkl^kaZkAk]Ykkg

@cv#kv–¢vYk ^kbPknb^kæUk Gvå ÒkOkvAk]Tkv bUk#krTkk@m ^kbPkn Gv PkvTkv Akg¥

lÒkAk]m KA^kkYkkg WkkvHkv Av ¢#knüPkk TkQkmå ¢k^kk Ü^Zkb^kXkk^kTkk

b^kmAk@Uko krA PkvYkkg ¢vAkCk| Qk¥Tkv ¢PkmlTÜZkXkk^kæUkv Ukl@OkYkv\km UkZkkrZk

@kCkQkm HnRng AkZkr A@v Gv; ¢Tkv Pkv H b^kXkk^kTkk ¢kêkZkv Av k]ekkTk QkkZk

PZkk@v Pkv UkZkkrZk ¢vAvA bkYkZkTkv HnRkv UkkMmTkv UkAMm #kAvå ¢vA bkYkZkTkv

UkAM^kkTkng AkYk GÚbQkTkkv bQko] §UkZkkvCk A@m #kAv Tkc{ä PkvTkkv §UkZkkvCk

¢bkgBZkbkYkZkv AkZkr A@v ¢v kkv bQko] Gvå Wkkwü Hv kk Xkk^kv ¢kPYkkTkv bk^krQkk

dklOkA ¢vA bkYkZkTkkv H YkkTkvä Uk@gPkn PkvTkng ekkTk Akg¥ ¢vAvA bkYkZkTkm UkZkkrZkTkv

UkAMm #kAPkng TkQkmä Pkv UkOk ¢bkgBZkbkYkZkTkm bQko] UkZkkrZkTkv H HkOkm #kAv Gvå

Ü^Zk #kng? UkZkkrZk #kng? UkZkkrZkTkm PkkAkPk AvK\km?—Pkv ¢vœvZk ^kkPkTkkv

lTkOkrZk ¢ekkTkmTkv ckvPkkv TkQkmå Pkv CkYkv Pkv Uk|Ak@v ¢gSkkSkngSk ¢kgSk]kTkm HvYk

YkkTkm \Zkv Gvå ¢@vä Ü^Zk-CknOk-UkZkkrZk ¢vYkkgQkm ¢vAUkOk ^kbPknTkkv bkkFkkv lTkOkrZk

A@^kk HkZk Pkkv Pkv ekkTkYkkg bkYkbPk Ü^Zk-CknOk-UkZkkrZkTkkvä ÒkOkAk]-ÒkOk\kkvATkkv

lTkOkrZk bkYkk¥ HkZkä Tkv Pkv ekkTk @kCkQkm HnRng UkMmTkv ¢gR@Tkk b^kXkk^k Pk@V

^k]m HkZk; PkvYkkg Pkkv ¢TkgPkCknOkkvTkk bknBkTkkv @bk XkZkkvr Gvå ¢ckä SkYkmrTkm




¢vA ekkTkUkZkkrZkYkkg Av km ¢zFkPZk PkkAkPk Xk@m Gv Tkv PkvYkkg Av kkv ¢R~XknPk

¢kPYk^kwXk^k Uk|CkK>kkv Gvä PkvTkm HCkPkTkv BkWk@ TkQkmå HCkPkTkv Pkkv BkWk@ UkMv

Av Tk UkMv UkOk Pkv ekkTkm UkkvPkv UkkvPkkYkkg Pkkv UkkvPkkTkk FkYkPAkl@A ^kwXk^kTkv

¢TknXk^km H @õkk Gvå

cv Xkk¥! Pkk@m ^kPkrYkkTkUkZkkrZkYkkg ¢kTkgR Pkkv Gv Tklc; Tkv Hkv Pkng ¢k

UkZkkrZk HvK\kkv H dklOkA ¢kPYkk YkkTkm#k Pkkv ¢kTkgR \kk^km#k A>kkgQkm?

¢kPYkkTkv bk^krQkk dklOkA YkkTkPkkg PkTkv ARm ¢kTkgR Qk#kv Tklcå lTkPZkb^kXkk^k

Hv ¢kTkgRQkm bkRk Xk@v\kkv Gvä PkvTkm bkTYknBk Qk¥Tkv Ukl@OkYkPkkg ¢lTkPZk ¢v^km

UkZkkrZkYkkg UkOk PkTkv ¢kTkgRæUkm ¢YkpPkTkk SkkvSk ^kcv#kvå lTkPZk–¢lTkPZkæUk

bkgUkoOkr ^kbPknTkk b^kmAk@ ^kCk@ ¢kTkgRTkkv ¢TknXk^k Qk¥ #kAv Tklcå lTkPZk¢g#k

¢Tkv ¢lTkPZk¢g#k–WkgTkv b^kXkk^kTkm ¢vAPkkæUk ¢BkgM ^kbPknb^kXkk^k Gvä Pkv

¢TkvAkTPkYkZk ^kbPknb^kæUkTkv Uk|Ak#kTkk@ HwTk#kkbkTk HZk^kgPk Gvå

l

FkwPkTZk@PTk H bkk@ Gv êknPk-bkYknÜ YkkvIk@ä

¢k@kSkTk ¢vTkng A@m #kmDk| \kckv Xk^kUkk@å



XkkCk–6 ” “ 41

Pk˚^kFkFkkrPk˚^kFkFkkrPk˚^kFkFkkrPk˚^kFkFkkrPk˚^kFkFkkr

1å Uk| :–¢kPYkkTkv HkOk^kkTkng PkPAk] V] #kng?

§ :–¢kPYkkTkk ¢PkmlTÜZk ¢kTkgRTkng ^kvRTk QkkZk Pkvå

2å Uk| :–Bk<g ekkTk AkvTkv Acv^kkZk?

§ :–ekkTkb^kæUk ¢kPYkkTkv ekvZk WkTkk^kv Pkv H bkkFkng ekkTk Gvå

3å Uk| :–¢vA Æ^kTkm bkkSkAUkZkkrZkkv AvK\km? Tkv lbküUkZkkrZkkv AvK\km?

§ :–¢vA Æ^kTkm bkkSkAUkZkkrZkkv WkSkm Qk¥Tkv ¢bkgBZk ckvZk Gvä

lbküUkZkkrZkkv ¢TkgPk ckvZk Gvå (bkkSkAUkZkkrZkkv bkklR–bkkgPk Gv;

lbküUkZkkrZkkv bkklR–¢TkgPk Gvå)

4å Uk| :–bkkSkA Æ^kkv AvK\kk? lbkü Æ^kkv AvK\kk?

§ :–bkkSkAÆ^kkv HCkPkYkkg ¢vA bkkQkv ¢bkgBZkkPkk ckvZk Gv; lbküÆ^kkv

¢TkgPkk Gvå

5å Uk| : YkkvdkTkv bkkSk^kk YkkKv §\\kbkmPk ^kmZkr A>kk@v QkkZk?

§ :–b^kPkû^kTkkv Uk@Yk ¢CkkSk CkgXkm@ YklcYkk HkOkv PZkk@v Pkv Pk@V ^kmZkr

§\\kbkv; b^kXkk^kTkkv YklcYkk ¢kv]BkPkkg §UkZkkvCk Pkv b^kXkk^kbkTYknBk

^k]v ¢vK\kv ^km@Pkk Uk|CkKv Tkv YkkvdkTkv bkkSk^kk YkkKv ^kmZkr §\\kbkvå

6å Uk| :–¢kPYkkTkkv ¢TknXk^k A@Tkk@ #kng Ck|cv Gv? #kng GkvMv Gv?

§ :–¢kPYkkTkv ¢TknXk^k A@Tkk@ FkwPkTZkQkm lXkTTk bkYkbPk Uk@Xkk^kkvTkv

GkvMv Gv Tkv FkwPkTZkYkkÒk lTkH b^kXkk^kTkv Ck|cOk A@v Gvå

7å Uk| :–SkTZk AkvOk Gv?

§ :–bk^krekb^kXkk^km ¢kPYkkTkv HvOkv HkOZkkv Gv ¢v kk ekkTkmXkCk^kgPkkv SkTZk

Gvå AngRAngRb^kkYkm UkOk ¢v kk Æ^kkvTkv SkTZk^kkR ¢kUkPkkg Acv Gv Av–




Pkv SkTZk Gv ApPkApPZk Gv #ko@–^km@ Tkv UkglMPk Gv;

–bkYZkA~P^k–lbklüA@ ¢ckv! b^kUTkvZk Tklc RnlakPk Gvå

8å Uk| :–Av k]m XkCk^kkTkTkk CknOkkvTkm bPknlPk A¥ @mPkv QkkZk?

§ :–¢kPYkkTkk ekkTkb^kXkk^kYkkg ¢vAkCk|Pkk ^kMv YkkvcTkv ÆPk^kkQkm Av k]m

XkCk^kkTkTkm bkkFkm bPknlPk QkkZk Gvå ¢PkmlTÜZkekkTkæUk QkZkv\kk

bk^krekTkm bPknlPk ¢PkmlTÜZk ekkTk ^kMv H Qk¥ #kAvä £lTÜZkkv ^kMv

Av @kCk ^kMv Qk¥ #kAv Tklcå

9å Uk| :–CkpcbQk bkYZkCÓlìTkkv ¢kPYkk Bk@vBk@ #kvYkkg ^kbkv Gv?

§ :–b^kDk@ ¢v^kng Hv UkkvPkkTkng #knüFkwPkTZkPkû^k PkvTkk Ü^Zk-CknOk-UkZkkrZkYkkg

H Bk@vBk@ SkYkmr ^kbkv Gv; @kCkYkkg Av Uk@Ykkg UkkvPkkTkkv ^kkbk Pkv

YkkTkPkk TkQkmä PkvTkv Pkv Uk@Dk@ bkYkHv Gvå

10å Uk| :–CkpcbQkkêkYkYkkg @cv\kk Æ^kTkv ¢kPYkkTkkv ¢TknXk^k Tkv SZkkTk

ckvZk?

§ :–ckg; SkYkmrTkv CkpcbQkUkOkkYkkg UkOk ¢kPYkkTkkv ¢TknXk^k ¢Tkv SZkkTk

ckvZk Gvä ¢vTkk ^kCk@ bkYZkCR#krTk H bkgXk^kv Tklcå CkpcbQkTkv UkkgFk

CknOkbQkkTk Aõkkg Gvä PkvYkkg FkkvQkk CknOkbQkkTkQkm H ¢kPYk¢TknXk^k

QkkZk Gv; PZkk@Qkm Æ^k bkkFkkv HwTkSkYkmr QkkZk Gv; Tkv UkGm ^k|Pkm

Qk¥Tkv UkgFkYk CknOkbQkkTkTkm #knüPkk Uk|CkK A@Pkkg PkvTkv êkk^kASkYkmr

Acv kkZk Gvå YknlTkR#kk Pkkv PkvTkkQkm UkOk .Fkm Gvå bkYZkCR#krTk PkQkk

¢kPYk¢TknXk^k ^kCk@ ¢k^km Akv¥ R#kk ckvPkm TkQkmå

W



XkkCk–6 ” “ 43

SkYkmrTkv bkYZkA~P^kSkk@k lTk@gPk@ Fkk\kn GvSkYkmrTkv bkYZkA~P^kSkk@k lTk@gPk@ Fkk\kn GvSkYkmrTkv bkYZkA~P^kSkk@k lTk@gPk@ Fkk\kn GvSkYkmrTkv bkYZkA~P^kSkk@k lTk@gPk@ Fkk\kn GvSkYkmrTkv bkYZkA~P^kSkk@k lTk@gPk@ Fkk\kn Gv

bkkwQkm Ukcv\kkg %Zkk@v ¢kPYkkTknXk^k bklcPk bkYZkCR#krTk Uk|CkKv PZkk@v Pkkv

lTks^kA\UkR#kk H ckvZk Gvä ekkTkTkkv §UkZkkvCk ¢gPk@Ykkg QkgXkm CkZkkv ckvZk Gvå

UkOk ¢v km lTks^kA\UkR#kk \kkgWkkvAk] KAPkm TkQkmä ¢vK\kv bkl^kA\UkR#kk ¢k^kv

Gvå ¢k @mPkv bkYZkCÓlìTkk Ukl@OkkYk lTks^kA\Uk ¢Tkv bkl^kA\Uk ¢vYk WkgTkv

R#kkæUk Qk¥Tkv Uk|^kPkvr Gvå FkkvQkk CknOkbQkkTkv lTks^kA\Uk ¢TknXk^k Tk QkkZk–¢v^kng

TkQkm; PkvYk H bkYZkCR#krTk UkGm l^kA\Uk ¢Tkv @kCk Tk H ckvZk–¢vYk UkOk

TkQkmå bkYZkCÓlì-CkpcbQkTkv UkOk Akv¥ Akv¥^kk@ lTks^kA\Uk ¢TknXkolPk QkkZk Gvå

PkvYk H FkkvQkk-UkkgFkYkk CknOkbQkkTkv PkvTkv XkolYkAk¢Tknbkk@ l^kakZk-AakkZkklRTkk

¢#knXk PkQkk UkoHk–RkTk–#kkïkb^kkSZkkZk–SkYkkrPYkkTkm bkv kk–bkkSkYkmrTkkv Uk|vYkä

PkmQkrZkkÒkk ^kCkv@vTkk ªFkk #knXkUkl@OkkYk ¢k^kv Gvå ¢vTkk ¢#knXkUkl@OkkYk DkOkk

YkgR UkMm CkZkk ckvZk Gvä l^kakZkAakkZkkvTkkv Uk|vYk ¢gPk@YkkgQkm ©Mm CkZkkv ckvZk

Gvä ¢#knXk ^kBkPkvZk Tk@AklR c\kAm CklPkTkkg ¢kZknakTkng WkgSkTk Pkkv PkvTkv QkPkng

H TkQkmå Rv k-Ckn<-SkYkr Uk|PZkv §Pbkkc–Xkl$Pkä #kkïk Uk|PZkv Xkl$Pkä PkvTkkv

¢XZkkbk ^kCkv@v #knXkUkl@OkkYk l^k#kvakUkOkv ckvZk Gvä Uk@gPkn ¢vTkng ¢gPk@ Pkkv ¢v

#knXkQkmZkv §Rkbk Gvå ¢vTkk ¢gPk@Ykkg Pkkv ¢vA #knü ¢kPYkk H ^kbZkkv Gvå

ekkTkTkm bkkQkv l^kA\Uk ^kPkvr Gv ¢vK\kv ¢vYk Aõk‹g Av ekkTk

bkl^kA\UkæUk Qk¥Tkv ^kPkvr Gv; Uk@gPkn Bk@vBk@ Akg¥ ekkTk UkkvPkv l^kA\UkæUk QkPkng

TkQkmå ekkTk Pkkv ekkTkæUkv H ^kPkvr Gvä l^kA\UkQkm HnRng H ^kPkvr Gvå ekkTk ¢Tkv

l^kA\Uk ¢v WkgTkvTkng XkvRekkTk SkYkmrTkv bkl^kA\UkR#kk ^kBkPkvZk ^kPkmr @õk‹g Gvå

UkOk ¢v XkolYkAkYkkg Ukl@OkkYkTkm lbQklPk Av km ckvZk Pkv ¢c{ WkPkk^k^kng Gvå

l^kakZkAakkZkTkk H@k UkOk Xkk^k ckvZk PZkkg bkYZkCekkTk ckvZk H Tkc{ä

¢Qk^kk l^kakZkAakkZkTkk Ukl@OkkYk bk^krQkk GoKmTkv ^kmPk@kCk QkkZk PZkk@v H

bkYZkCekkTk QkkZk—¢vYk Akv¥ Acv Pkkv Pkv ^kkPk Wk@kWk@ TkQkmå ckä ¢vK\kng

Bk<g Av ¢vTkv l^kakZkAakkZkTkkv @bk ¢gPk@YkkgQkm bk^krQkk GoKm HkZkä ¢vYkkg

A>kkgZk ¢g#kYkkÒk UkOk ¢kPYkkTkng lcPk Av bknBk Tk \kkCkv; ¢vK\kv ¢vYkkg

� ��




b^kFGgRv Pkkv Tk H ^kPkvrå ¢v &bkRTklTk^kkbkm PkRlUk §Rkbkm" ckvZk Gvå

¢k @mPkv SkYkmrTkv bkYZkCekkTk bkkQkv #knXk–¢#knXk Ukl@OkkYk UkOk ^kPkrPkkg

ckvZk Gv UkOk PkvQkm Akg¥ PkvTkk bkYZkA~êkük–ekkTk RolakPk Qk¥ HPkkg TkQkm;

ekkTkUkl@OkkYk HnRkg Gv Tkv #knXkk#knXkUkl@OkkYk HnRkg Gvä WkgTkvTkm Skk@k HnRm

Gvå l^kA\Uk ¢Tkv ekkTkTkm lXkTTkPkkTkng XkkTk l^kA\Uk ^kBkPkvZk BkbkPkng TkQkm

§UkZkkvCk Xk\kv Uk@Tkv HkOk^kkYkkg @kvAkZkkv ckvZk PkvQkm Akg¥ êkük Av ekkTk lYkQZkk

Qk¥ HPkk TkQkmå ¢k @mPkv SkYkmrTkv bkl^kA\UkR#kk ^kBkPkv UkOk bkYZkA~P^kTkm Skk@k

Pkkv ¢v^km Tkv ¢v^km ^kPkvr H Gvä Tkv PkvQkm PkvTkv YkkvdkTkv bkkSk^kkTkng AkYk Fkk\km

H @õk‹g Gvå

Hn¢kvä ¢k bkYZkCÓlìTkm ¢gR@Tkm R#kk! ¢v R#kk Pkkv ¢R~XknPk Gvå

¢ckä SkTZk Gv Pkv bkkSkYkmr¢kvTkv Av Hv¢kv ¢k^kk b^kkTknXk^kTkm FkFkkr UkOk A@v

Gvå ¢kPYkkTkkv Uk|vYk HCkkMmTkv Uk|mlPkUko krA ¢k^kk bkYZkA~P^kklRTkm ^kkPk

§PbkkcQkm bkkgXk]v Pkv UkOk YkckXkkCZk#kk]m Gv; ¢Tkv ¢k ^kkPk bkYkÆTkv

¢gR@ b^kkTknXkolPk A@v Pkv Pkkv ¢Uko^kr A\ZkkOkTkv UkkYkmTkv ¢\UkAk]Ykkg Ykkvdk

UkkYkv Gvå ¢k^kk ¢SZkkPYk@lbk\kk Æ^kkv cgYkv#kkg l^k@\kk H ckvZk Gvå

bkYZkCÓlìTkk Xkk^kkvTkm ¢kv]BkkOk HCkPkTkv Wkcn Rn\krXk Gvå

¢c{ä ¢v ^kkPk bkYkHk^kv Gv Av #knXk–¢#knXkYkkg §UkZkkvCk ^kPkrPkkv ckvZk

PZkk@v bkYZkA~P^kTkng ¢lbPkP^k A¥ @mPkv ckvZk?–cv Xkk¥! bkYklAPk ¢v Akg¥

§UkZkkvCk TkQkmä bkYklAPk ¢v Pkkv Uk|PkmlPk Gvå #knXkk#knXkYkkg §UkZkkvCk ^kPkrPkkv

ckvZk PZkk@v UkOk #knükPYkkTkng ¢gPk@gCkêkükTk Pkkv SkYkmrTkv ¢v^kng Tkv ¢v^kng ^kPkvr Gv;

b^k-Uk@Tkng Hv XkvRl^kekkTk QkZkng Gv Pkv Pkkv Pkv ^kBkPkv UkOk ^kPkmr H @õk‹g Gvå

¢k #knXk-¢#knXk Ykk@kv b^kXkk^k TkQkmä cng Pkkv #knü FkwPkTZkXkk^k H Gng–¢v^km

lTkékZk ¢gPk@gCkêkük SkYkmrTkv #knXk-¢#knXk ^kBkPkvZk BkbkPkm TkQkmå HvYk

CknYkkbPkkv #kvLTkk AkZkkvrYkkg Uk|^kPkvr Gvä TkVkv–TknA#kkTk QkPkkg cakr-l^kakkR UkOk

UkkYkv Gvä GPkkg ¢gPk@Ykkg XkkTk Gv Av TkVk-TknA#kkTkTkkv b^kkYkm cng TkQkmå Hkv

#kvLTkm lYk\kAPkTkv Bk@vBk@ UkkvPkkTkm YkkTkm \Zkv Pkkv Pkv Fkkv@ Acv kkZkå PkvYk

SkYkkrPYkkTkkv §UkZkkvCk #knXk-¢#knXkYkkgZk HkZk Gvä #knXk-¢#knXkæUkv Ukl@OkYkv



XkkCk–6 ” “ 45

Gvä PkkvUkOk ¢gPk@Ykkg Pkv H ^kBkPkv PkvTkv êkükTk Gv Av ¢k AkZkr Ykk@kg TkQkmä

PkvTkkv b^kkYkm cng TkQkm; #knü §UkZkkvCk ^kBkPkv Hv km Uk|PkmPk ^kPkrPkm cPkmä #knXk-

¢#knXk §UkZkkvCk ^kBkPkv UkOk ¢v km H Uk|PkmPk #knükPYkkTkm ^kPkvr Gvå ¢vK\kv

PkvTkv #knXk-¢#knXk ^kBkPkvZk bkYZkA~P^kYkkg WkkSkk ¢k^kPkm TkQkmå Hkv Uk@Xkk^kkvTkv

UkkvPkkTkk FkvPkTkXkk^k bkkQkv Xkv]^kvä Av RvcklR Uk@Ü^ZkTkm l¿ZkkTkv UkkvPkkTkm

YkkTkv–Pkkv Pkû^kêkükTkYkkg l^kUk@mPkPkk QkkZk ¢vK\kv lYkQZkkP^k QkkZkå

^k]mä lTks^kA\UkPkk ^kBkPkv lTkékZkbkYZkA~P^kä Tkv bkl^kA\UkPkk ^kBkPkv

^Zk^kck@bkYZkA~P^k–¢vYk UkOk TkQkmå FkkvQkk CknOkbQkkTkv lYkQZkkP^kTkv Tkì A@mTkv

lTks^kA\Uk b^kkTknXkolPkUko krA #knükPYkUk|PkmPkæUk Hv bkYZkCR#krTk Uk|CkK>kng Gv Pkv

lTkékZk bkYZkCR#krTk Gv; ¢Tkv ¢k lTkékZk bkYZkCR#krTk bkl^kA\Uk Av lTks^kA\Uk

WkgTkv R#kk ^kBkPkv ¢vAbk@Bkng H Gvå bkYZkCÓlìTkv %Zkk@v bkYZkCR#krTk Uk|CkK>kng

PZkk@v Pkkv b^kkTknXk^k ¢Tkv lTks^kA\UkPkk Qk¥ UkOk Pkv lTks^kA\Uk b^kkTknXk^kYkkg

bkRkAk] @cm #kAv Tklc; lTks^kA\UkR#kk \kkgWkkv Ak] KAv Tklc; UkGm

bkl^kA\UkR#kkYkkg ¢k^kPkkg #knXk Av ¢#knXkYkkg §UkZkkvCk HkvMkZkå ¢Tkv #knükPYk-

Uk|PkmPk Pkkv Pkv ^kBkPkvZk Fkk\kn H @cvå ¢k^km bkYklAPkm YkckPYkkTkm lbQklPk Gvå

FkkvQkk CknOkbQkkTkv lTks^kA\Uk ¢TknXkolPk Pkkv A>kk@vA H QkkZk Gvä ¢vK\kv

lTks^kA\UkPkk Av bkl^kA\UkPkk §Uk@Qkm bkYZkA~P^kTkng YkkUk TkmA]Pkng TkQkmå

bkYZkCÓlìTkm l^k#kvakPkk ¢v Gv Av b^kkTknXkolPkYkkg Hv FkwPkTZk@bkTkng ^kvRTk QkZkngä

Pkv FkwPkTZkb^kæUkv H UkkvPkkTkk ¢kPYkb^kæUkTkv Uk|PkmPkYkkg \kmSkng Gv; bkl^kA\UkR#kk

^kBkPkv UkOk Pkv FkwPkTZkb^kæUkYkkg #knXkk#knXk@kCkTkv Pkv¢kv Xkv]^kPkk TkQkmä WkgTkvTkk

b^kkR bk^krQkk HnRk H HkOkv Gv; ¢Tkv b^kkTknXkolPkTkk Wk]v ¢TkgPkkTknWkgSkm

AakkZkTkk ¢Xkk^kQkm Hv ¢Uko kr #kkglPk Uk|CkKm Gv Pkv #kkglPk PkvTkv lTk@gPk@ Fkk\kn

@cv Gvå ¢v #kkglPk ^kMv H PkvTkm bkkFkm ¢kv]BkkOk QkkZk Gv–

&&#kkgPkR#kk lPkTkAm UklcFkkTkmä

A@v A@HkvM WkTkk@bkm ^kgRTkå""

❁




SkTZk Gv PkvYkTkvÂÂÂÂSkTZk Gv PkvYkTkvÂÂÂÂSkTZk Gv PkvYkTkvÂÂÂÂSkTZk Gv PkvYkTkvÂÂÂÂSkTZk Gv PkvYkTkvÂÂÂÂ

Hv¢kv b^kkTknXk^kTkm FkFkkr A@v GvHv¢kv b^kkTknXk^kTkm FkFkkr A@v GvHv¢kv b^kkTknXk^kTkm FkFkkr A@v GvHv¢kv b^kkTknXk^kTkm FkFkkr A@v GvHv¢kv b^kkTknXk^kTkm FkFkkr A@v Gv

±YknYkndknTkv FkwPkTZkb^kXkk^kTkkv §\\kkbk²

200 ^kakr Ukcv\kkg Ukgå êkm KkvM@Yk\kÆ \kBkv Gv Av ¢SZkkPYk@bkTkk

@lbkA Æ^kkv Wkcn H QkkvMk ckvZk Gvå Hv¢kv b^kkTknXk^kTkm FkFkkr A@v Gv PkvYkTkv

UkOk SkTZk Gv! ^kkc! Hn¢kv ¢k b^kkTknXk^kTkk @bkTkkv YklcYkk! HvTkv

l^kAk@Tkkv @bk GoKmTkv ¢SZkkPYkTkkv @bk <FZkkv Pkv Æ^kkv XkkCZk#kk]m Gv;

lbkábkYkkTk bkRk UR Ykv@kv ¢v km ¢gPk@Ólì ¢Tkv ¢vTkk b^kkTknXk^kTkm Xkk^kTkk

A@Tkk@k Æ^kkv Bk@vBk@ SkTZk Gvå #kkïkYkkg UkOk Aõk‹g Gv Av—

FkwPkTZkTkm Uk|mlPk QkAm ¢vTkm AQkk Hv bkoOkPkkä

Pkv Xk^Zk Æ^k Fkkvœbk ¢ckvä lTk^kkrOk #kmDk| H UkkYkPkkå

¢SZkkPYk@bkTkm Uk|mlPk Ackv Av FkwPkTZkb^kXkk^kTkm Uk|mlPk Ackvä PkvTkkv

YklcYkk ¢Tkv V] WkPkk^kPkkg ^kTk^kkbkm lRCkgWk@ bkgPk êkm UkÚTkgRmb^kkYkm

UkÚTkgRm UkFFkmbkmYkkg Acv Gvä Av ¢k FkwPkTZkb^kæUk ¢kPYkk Uk|PZkv

Uk|mlPklFkûkUko krA–§PbkkcQkm PkvTkm ^kkPkkr UkOk HvOkv bkkgXk]m Gv Pkv Xk^Zk Æ^k

Fkkvœbk Xkkl^klTk^kkrOkTkng XkkHTk QkkZk Gvä ¢vK\kv Av ¢\UkAk]Ykkg Pkv ¢^k#Zk

YkkvdkTkv UkkYk#kvå FkwPkTZkTkk bkkdkkPk~ b^kkTknXk^kTkm Pkkv ^kkPk H #km! UkOk

¢gPk@Ykkg PkvTkk Pk@VTkkv Uk|vYk HkCZkkv ¢vK\kv @kCkklRTkkv Uk|vYk PkoK>kkvä Pkv Æ^k

UkOk Hæ@ Ykkvdk UkkYk#kvå #kkïkAk@v ¢vA Bkkbk #k@Pk YkoAm Gv Av &&FkwPkTZk

Uk|PZkvTkk Uk|vYkQkm"" PkvTkm ^kkPk bkkgXk]v; ¢vK\kv HvTkk ¢gPk@Ykkg ªMv ªMv UkOk

@kCkTkkv Uk|vYk ckvZkä @kCkQkm \kkXk Qk#kv–¢v^km Wknlü ckvZk PkvTkv FkwPkTZkTkkv Bk@kv

Uk|vYk TkQkm UkOk @kCkTkkv Uk|vYk Gvä PkvTkv FkwPkTZkb^kXkk^k Uk|PZkv ªMvQkm Bk@kv

§\\kkbk Tk ¢k^kvå ¢c{ Pkkv bk^k]kTkm ^kkPk Gvå @kCkTkkv Uk|vYk Tkv #k@m@–AngKngWkTkkv Uk|vYk Pkkv ¢TkklRQkm Æ^k A@Pkkv H ¢k^Zkkv Gvä UkOk c^kv Pkv Uk|vYk

%

&

'

(



XkkCk–6 ” “ 47

PkkvMmTkv FkwPkTZkTkkv Uk|vYk HvOkv HCkkM>kkvä ^kmPk@kCkm b^kXkk^k@bkTkkv @gCk HvOkv

\kCkkM>kkv Pkv Æ^k SkTZk GvåååPkv lTkAK YkkvdkCkkYkm Gvå FkwPkTZkTkm ^kkPk

bkkgXk]Pkkg ¢gR@Qkm @kvYk@kvYk §\\kbkm HkZkåååå¢bkgBZkUk|Rv#k FkYkAm ©Lv Av

^kkc! Ykk@k ¢kPYkkTkm ¢k Akv¥ ¢Uko kr Tk^km ^kkPk YkTkv bkkgXk]^kk

Yk]måååARm TkckvPkng bkkgXk»Zkng ¢v kng FkwPkTZkPkû^k ¢kH Ykk@k bkkgXk]^kkYkkg

¢k^Zkng; UknOZk ¢Tkv UkkUkQkm HnRm H Akv¥ ¢k ^kkPk Gvå—¢kYk ¢gPk@~

b^kXkk^kTkkv §Pbkkc \kk^kmTkv ¢Tkv Wklc@~Xkk^kkvTkkv (UknOZk-UkkUk ^kCkv@v

Uk@Xkk^kkvTkkv) §Pbkkc GkvMmTkv ¢vA ^kk@ HvOkv b^kXkk^kTkng êk^kOk AZkn‘ PkvTkkv

WkvMkv Ukk@! êk^kOk Pkkv lTklYkûk Gv UkOk PkvTkk Xkk^kYkkg ¢kgPk@kv UkMm CkZkkvä

b^kXkk^k ¢Tkv Uk@Xkk^k ^kFFkv H@kA lPk@kM UkMm Ck¥–Pkv c^kv WkgTkvTkv HnRk

¢TknXk^Zkv GoKAkvå

&cng ekkZkA lFkRkTkgRDkTk Gngä ¢vA bkYkZkYkkg Ukl@UkoOkr #kl$PkQkm Xk@v\kkv

ekkTk Tkv ¢kTkgRTkkv bkkCk@ Gng" ¢k^km ¢SZkkPYkTkm ^kkPk bkgXk]k^kTkk@k bkgPk–Ckn< UkOk YkckXkkCZkQkm Yk]v Gvä Tkv ¢v km ^kkPk bkkgXk]^kk Yk]m PZkk@v

Uk|bkTTklFkûkQkmä ¢vK\kv Av ¢vTkk lbk^kkZk WkmHk WkSkkZkTkm Uk|mlPk ¢vA^kk@

GkvMmTkv ¢Tkv ¢vTkm H Uk|mlPk A@mTkvä &Ykk@v Pkkv ¢k H bkYkH^kng Gvä ¢kTkkv

H ¢TknXk^k A@^kkv Gv" ¢v km ªMm §PAgLk HCkkMmTkvä §UkZkkvCkTkv H@kA Pkv

Pk@V QkgXkk^kmTkvä Hv Æ^kv bkkgXk»Zkng Pkv Æ^k Hæ@ PkvTkm Uk|mlPk ¢kCk]

^kSkk@mTkv b^kkTknXk^k A@#kvä ¢Tkv Yknl$Pk UkkYk#kvå YkkKv Aõk‹g Av SkTZk Gv PkvYkTkv

Av Hv¢kv ¢SZkkPYk@bkTkk @lbkA Qk¥Tkv ¢k^km b^kkTknXk^kTkm FkFkkr A@v Gvå

Uk|èTk :—Æ^k ¢TkgPk^kk@ PZkkCkm QkZkkv Tkv XkCk^kkTkTkk bkYk^kbk@OkYkkg

CkZkkvä Pkkv #kng PkvOkv #knükPYkkTkm ^kkPk Tklc bkkgXk]m ckvZk?

§ûk@ :–Hn¢kvä ¢c{ &PkvTkk Uk|PZkvTkm Uk|mlPkQkm" bkkgXk]^kkTkng Aõk‹g

Gv ¢vK\kv ¢vYk Tkv ¢vYk bkkgXk\km \Zkv PkvTkm ^kkPk TkQkmä ¢gPk@Ykkg

FkwPkTZkTkkv §\\kkbk \kk^kmTkv bkkgXk]v PkvTkm ^kkPk Gvå #kng bkkgXk]v?—Av

FkwPkTZkb^kæUk ¢kPYkkTkm ^kkPkkr bkkgXk]vå Av km @mPkv bkkgXk]v? Av lFkûkYkkg

PkvTkkv Uk|vYk \kk^kmTkv §\\kkbkQkm bkkgXk]v; @kCkTkk §\\kkbkQkm Tklc UkOk




FkwPkTZkTkk §\\kkbkQkm bkkgXk]vä PkvTkv H ¢c{ êk^kOk Aõk‹g Gvå ¢k^kk

êk^kOk ^kMv #knükPYkk \kdkCkPk AZkkvrä–Pkv ¢Uko kr Gvå

Æ^kTkv #knüTkZkTkkv Ukdk UkOk Uko^kvr ARm ¢k^Zkkv TkQkm—¢vYk

bkYkZkbkk@Ykkg Aõk‹g Gvå #knüTkZkTkkv Ukdk Ackv Av FkwPkTZkTkm Uk|mlPk Ackvä

#knükPYkkTkkv §\\kkbk Ackvä Pkv ¢vA H ¢QkrYkkg Gvå Ü^Zkz\kCkm HwTk bkkSkn Qk¥Tkv

UkOk Hv lYkQZkkÓlì @cm CkZkkv PkvTkng Ak@Ok ¢v Av PkvTkv ¢gPk@YkkgQkm FkwPkTZkTkkv

§\\kkbk Tk ¢k^Zkkv UkOk ªMv ªMv bkodYk l^kAk@Tkkv H §\\kkbk @cm CkZkkvå

@kCkQkm SkYkr Qk#kv–¢vYk bkmSkng Pkkv Pkv Tk Acvä UkOk ¢gPk@Tkk ¢lXkUk|kZkTkk

ªMkOkYkkg PkvTkv l^kAk@Tkkv @bk @cm HkZk Gvå #knü FkwPkTZkTkng \kdk A@v Pkkv H

PkvTkkv bkkFkkv Ukdk AZkkvr Acv kkZkå bkYkZkbkk@Tkm FkkvQkm CkkQkkYkkg Acv Gv Av–

AkYk XkkvCk ¢Tkv WkgSkTkm AQkk Pkkv bk^kvr Æ^kkv¢v Uko^kvr ¢ekkTkmUkOkv

¢TkgPk^kk@ bkkgXk]m Gvä Ukl@FkZkYkkg \kmSkm Gv Tkv PkvTkkv ¢TknXk^k UkOk AZkkvr

Gv; Uk@gPkn Uk@Qkm l^kXk$Pk ekkTkkTkgRb^kæUk ¢vAkAk@ ¢kPYkkTkm ^kkPk Uko kvr ARm

bkkgXk]m TkQkmä Ukl@FkZkYkkg \kmSkm TkQkm Tkv PkvTkkv ¢TknXk^k UkOk AZkkvr TkQkmå

Hn¢kvä YkkÒk #kWR AkTkv UkM^kk Av Tk UkM^kk PkvTkv ¢c{ êk^kOk TkQkm \kmSkngä

UkOk HvTkv HvTkm <lFk–Xkk^kTkk–¢TknXk^k Gv PkvTkv PkvTkng H êk^kOk Gvå Xk\kv

#knükPYkkTkk #kWRkv AkTkv UkMPkk ckvZk UkOk Hkv ¢gPk@Ykkg @kCkTkm YkmLk#k–Xkk^kTkk Tkv ¢TknXk^k ^kPkvr Gvä Pkkv Pkv Æ^k Bk@vBk@ #knükPYkkTkm AQkkTkng êk^kOk

TkQkm A@Pkkv UkOk @kCkAQkkTkng H êk^kOk A@m @õkkv Gvå #knükPYkkTkv \kdkYkkg \Zkv

Pkkv H #knükPYkkTkng êk^kOk AZkn‘ Acv kkZkå

Uk|èTk :–DkOkk Æ^kkv ¢v kk Gv Av cÆ bknSkm Òkbk UkZkkrZk H ARm

UkkYZkk TkQkmä ¢vK\kv PkvYkTkv AkTk H Yk»Zkk TkQkmä GPkkg Pkv Æ^kkv¢v UkOk AkYk-

XkkvCk-WkgSkTkTkm AQkk ¢TkgPk^kk@ bkkgXk]m–¢vYk A¥ @mPkv Acv kkZk?

§ûk@ :–¢vYkkg UkOk §Uk@Tkkv H TZkkZk \kkCkn UkMv Gvå HvYk #knükPYkkTkm

HvTkv <lFk TkQkm PkvTkv #knükPYkkTkk #kWRkv AkTkv UkM^kk GPkkg PkvTkv #knükPYkkTkng êk^kOk

AcvPkk TkQkmä UkOk WkgSkAQkkTkng H êk^kOk Acm¢v Gm¢v–AvYk Av Pkv ^kBkPkv UkOk

PkvTkk Xkk^kêknPkYkkg Pkkv WkgSkXkk^k H Ukkvakk¥ @õkkv Gv; ¢v H @mPkv lTkCkkvR



XkkCk–6 ” “ 49

^kCkv@vTkk Æ^kkvTkv WkgSkAQkkTkk #kWRkv Xk\kv AkTkv TkQkm UkMPkkä UkOk PkvTkk Xkk^kYkkg

Pkkv dkOkv dkOkv WkgSkXkk^kTkng bkv^kTk Fkk\km H @õk‹g Gvä YkkKv Pkv Æ^kkv WkgSkAQkk

H bkkgXk]m @õkk Gv–¢vYk Acv^kkYkkg ¢k^kv Gvå ¢vK\kv Av PkvTkk §UkkRkTkYkkg Hv

Xkk^kTkng UkkvakOk Gv PkvTkng H Pkv êk^kOk A@m @õkk Gvä ¢vYk Acv kkYkkg ¢k^kv Gvå

¢c{ Pkkv Acv Gv Av ¢ckvä ¢vA ^kk@ UkOk ¢gPk\krdk A@mTkv FkwPkTZkTkk

§\\kkbkQkm PkvTkm ^kkPk HvOkv bkkgXk]m PkvTkk Xk^kWkgSkTk PkoK^kk YkkgM>kkg; PkvOkv H

bkkFkng bkkgXk»Zkng Acv^kkZkå ¢k ¢Ukvdkk¢v Acv Gv Av SkTZk Gv PkvYkTkv Av Hv¢kv

b^kkTknXk^kTkm FkFkkr A@v Gvå ¢ckä cng Pkkv FkwPkTZkb^kæUk! ^kmPk@kCkm bkgPkkvTkm

^kkOkm Ykk@k FkwPkTZkb^kæUkTkkv H Uk|Ak#k A@v Gvä ¢vYk ¢gPk@Ykkg FkwPkTZkTkk

XkOkAk@ \kk^kmTkv §PbkkcQkm–^kmZkkvr\\kkbkQkm HvOkv bkkgXk»Zkng Pkv ¢\UkAk]Ykkg

b^kXkk^kTkk §\\kkbkTkk Wk]Qkm ¢kPYkkTkv ¢TknXk^k#kv Tkv YkkvdkTkv bkkSk#kvå ¢k^kkv

FkwPkTZkTkkv YklcYkk ¢k^k^kkv Pkv YkkgCkl]A Gvå

Y

✾ ¢Uko kr Xkk^kTkk ✾

lYkQZkkP^k–¢klRA Xkk^kTkv lFk@Ak] Xkk^Zkk Gv Æ^kvä

bkYZkA~P^k–¢klRA Xkk^k @v! Xkk^Zkk TkQkm Uko kvr Æ^kvå

lTk@gHTk lTkH Uk@YkkPYkPkû^kTkk êkükTk@lcPk ¢TkkbkTTkXk^Zk Æ^kv

lYkQZkkP^kklR Xkk^kkvTkv Uko kvr bknlFk@Ak] Xkk^Zkk Gv; Uk@gPkn b^kæUk#koTZk ¢v kk

Pkv Wklc@kPYk–Æ^kv bkYZkCR#krTk-bkYZkCekkTk ¢Tkv bkYZkA~Fkkl@ÒkTkv Uko kvr ARm

Xkk^Zkkg TkQkmå ¢k lYkQZkkÓlì Æ^kQkm l^kUk@mPk CknOkbkYknRkZk^kk]kv ¢lPk-¢kbkTTk Xk^Zk Æ^k ckvZk Gv ¢vK\kv Av Xk^kTkk ¢Xkk^k YkkKv Uko kvr ARm Tklc

Xkk^kv\km ¢v km ¢Uko kr ¢kPYkXkk^kTkk Pkv lTk@gPk@ Xkk^kv Gvå




bkYZkC”lÏTkn g WkSkn gZk ekkTk bkYZkA~ GvbkYZkC”lÏTkn g WkSkn gZk ekkTk bkYZkA~ GvbkYZkC”lÏTkn g WkSkn gZk ekkTk bkYZkA~ GvbkYZkC”lÏTkn g WkSkn gZk ekkTk bkYZkA~ GvbkYZkC”lÏTkn g WkSkn gZk ekkTk bkYZkA~ Gv

± Pkv YkkvdkYkkCkræUk lTkHUk|ZkkvHTkTkv bkkSkv Gv ²

¢kPYk¢TknXk^km bkYZkCÓlì Hv Akg¥ HkOkv Pkv bk^kr HkOk^kng

bkYZkCekkTkæUk Gvå %Zkkg #knükPYkêkükTkæUk lTkékZkbkYZkA~P^k QkZkng PZkkg WkSkng

ekkTk UkOk b^k-Uk@Tkm lXkTTkPkkTkv ZkQkkQkr bkkSkPkng QkAng bkYZkA~æUk Ukl@OkYZkngä

¢vK\kv ekkTkmTkng WkSkngZk ekkTk bkYZkCekkTk QkZkngå ARklFkPk~ dkZkkvUk#kYkRkvakQkm

Wkck@Tkk ¢Uk|ZkkvHTkXkoPk Akv¥ UkRkQkkvr (DkK-UkKä Rkv@m ^kCkv@v) ¢ZkQkkQkr

HOkk¥ HkZk PkkvUkOk PkvQkm A@mTkv YkkvdkYkkCkræUk Uk|ZkkvHTk bkkSk^kkYkkg Akg¥

l^kUk@mPkPkk PkvTkv QkPkm TkQkm; AvYk Av ¢gR@Tkm Uk|ZkkvHTkæUk ^kbPkn HkOk^kkYkkg

Akg¥ l^kUk@mPkPkk PkvTkv QkPkm TkQkm; ¢gR@Ykkg @kCkTkv ekkTkæUk HkOkv Av

#knXk@kCkTkv YkkvdkYkkCkræUk HkOkv–¢v km Uk|ZkkvHTkXkoPk Pkû^kkvYkkg l^kUk@mPkPkk

ekkTkmTkv QkPkm TkQkmä Uk|ZkkvHTkXkoPk Pkû^kkv b^kXkk^k l^kXkk^kTkm lXkTTkPkkä b^k-

Uk@Tkm lXkTTkPkk ^kCkv@vTkv Pkkv PkvTkng ekkTk ZkQkkQkr H bkkSkv Gvä PkvTkng WkSkngZk ekkTk

bkYZkCekkTk H Gvå ¢Tkv ¢ekkTkm ARkFk Rkv@mTkv Rkv@mä bkUkrTkv bkUkrä

Rk$Pk@UkOkngä ^kAm\kkPkä %ZkkvlPkak ^kCkv@v ¢Uk|ZkkvHTkæUk Pkû^kkvTkv HkOkv PkkvUkOk

b^kUk|ZkkvHTkTkv PkvTkng ekkTk bkkSkPkng Tklc ckv^kkQkm PkvTkng WkSkngZk HkOkUkOkng

lYkQZkkekkTk Gvä b^k-Uk@Tkm lXkTTkPkk Av Ak@Ok-AkZkr ^kCkv@vYkkg PkvTkm Xko\k ckvZk

Gvå ¢ck! ¢c{ Pkkv Acv Gv Av YkkvdkYkkCkrTkv bkkSk^kkYkkg Hv ekkTk AkYk ¢k^kvä

PkvYkkg l^kUk@mPkPkk Tk ckvZkä Pkv H bkYZkCekkTk Gv; ¢Tkv Xk\kv Wkck@Tkng CkYkv

PkvK\kng HkOkUkOkng ckvZk UkOk YkkvdkYkkCkrTkv bkkSk^kkYkkg Hv ekkTk AkYk Tk ¢k^kvä

PkvYkkg HvTkv l^kUk@mPkPkk ckvZkä Pkv lYkQZkkekkTk Gvå HCkPkYkkg bkkwQkm Yko]

Uk|ZkkvHTkæUk YknBZk ^kbPkn #knükPYkkä ¢vTkv HkOkPkkg b^k-Uk@ WkSkkTkng bkYZkCekkTk

QkZkngå ¢kQkm êkmYkR~ @kHFkgÜÆ¢v Aõk‹g Gv Av &HvOkv ¢kPYkk HkOZkkv PkvOkv bk^kr

HkOZkngå" ¢Tkv &¢TkgPkAk]Qkm Hv ekkTk Xk^kcvPkn QkPkng cPkng Pkv ekkTkTkv ¢vA

bkYkZkYkkÒkYkkg HkPZkgPk@ A@m HvOkv Xk^klTk^kplûkæUk AZkn‘ Pkv A\ZkkOkYkosPk

g hgh



XkkCk–6 ” “ 51

bkYZkCR#krTkTkv TkYkbAk@å" ¢k^kk bkYZkCR#krTk ^kCk@Tkng WkSkngZk ekkTk Tkv WkSkngZk

¢kFk@Ok QkkvQkkg Gvå ¢gPkYknrBk lTks^kA\Uk §UkZkkvCkUko krA bkYZkCekkTk QkZkk UkGm

ekkTkTkkv §UkZkkvCk bkYklAPkmTkv b^kYkkg ckv Av Uk@Ykkg ckv PZkk@v UkOk bkYZkA~P^k

¢v^kng Tkv ¢v^kng ^kPkvr Gvå

¢c{ä Pkkv Acv Gv Av bkYklAPkm ARklFkPk~ Rkv@MmTkv bkUkr bkYkÆ HkZk

£PZkklR Uk|Ak@v Wkck@Tkk ¢Uk|ZkkvHTkæUk UkRkQkrYkkg ¢TZkQkk HOkk¥ HkZkä

PkkvUkOk PkvTkng ekkTk bkYZkCekkTk H Gvä AvYk Av ¢vYkkg Akg¥ ¢kPYkkTkk b^kæUk

bkgWkgSkm Xko\k TkQkmä Uk@gPkn ¢v Pkkv Pkv Uk|Ak@Tkk Wkck@Tkk dkZkkvUk#kYkTkkv ¢Xkk^k

Gv; ekkTkk^k@OkTkk §RZkHTZk ¢ekkTkXkk^k Hv Wkk@Ykk CknOkbQkkTk bknSkm ckvZk

Gv Pkv ¢Ukvdkk¢v PkvTkv &¢ekkTk" Xk\kv Acv kkZkå Uk@gPkn YkkvdkYkkCkr bkkSk^kk Av

Tk bkkSk^kkTkm ¢Ukvdkk¢v (¢vK\kv Av ¢kPYkkTkng bkkFkng b^kæUk HkOk^kk Av Tk

HkOk^kkTkm ¢Ukvdkk¢v) Hv bkYZkCekkTk Av lYkQZkkekkTk Acv kkZk Gvä PkvYkkg Pkkv

bkYklAPkmTkv WkSkng bkYZkCekkTk H Gvä PkvTkv lYkQZkkekkTk TkQkmå PkvOkv Rkv@MmTkv

Rkv@Mm Tk HkOkPkkg bkUkrTkm A\UkTkk Qk¥ Ck¥ Pkkv PkvQkm A@mTkv Akg¥ PkvTkk

ekkTkYkkg b^k-Uk@Tkm ¢vAP^kWknlü Av @kCkklR Uk@Xkk^kYkkg PkTYkZkWknlü Qk¥ HPkm

TkQkmä ¢vK\kv PkvTkng ekkTk lYkQZkk QkPkng TkQkm; Pkv ^kBkPkvZk XkvRekkTk Pkkv ZkQkkQkrUkOkv

^kPkmr H @õk‹g Gvä PkvQkm PkvTkng WkSkngZk ekkTk bkYZkCekkTk H Gvå \kkvAkvTkv Wkck@Tkk

HkOkUkOkkTkkv HvK\kkv YklcYkk Gv ¢vK\kkv ¢gR@Tkk XkvRl^kekkTkTkkv YklcYkk

TkQkmå bkYZkCÓlìTkng ekkTk dkOkv dkOkv ¢gR@Ykkg #kng AkYk A@v Gv PkvTkm \kkvAkvTkv

BkWk@ TkQkmå Uk|lPkdkOkv ¢gR@Ykkg b^kXkk^k Tkv Uk@Xkk^kTkm ^kcxFkOkmTkng ¢Uko^kr

AkZkr ¢vTkk ekkTkYkkg Qk¥ H @õk‹g Gvå ¢v ekkTk UkkvPkv @kCkQkm HnRng UkMmTkv

b^kXkk^kTkm HkPkTkng Qk¥ CkZkng Gvä ¢v Pkkv Av k]ekkTkTkkv AKAkv Gvå ¢v ekkTk

£lTÜZk–YkTk ÿk@k TkQkm QkZkng UkOk ¢kPYkk ÿk@k QkZkng Gvå Ykk<g ekkTk Pkkv

bkRkZk ekkTkæUk H @cv Gvä @kCkæUk Ykk<g ekkTk QkPkng TkQkmä ¢vYk ekkTkTkv

ekkTkUkOkv H @kBkPkkv Pkv bkRkZk XkvRekkTkæUkvä bkYZkCekkTkæUkv Ukl@OkYkv Gv; ¢k

@mPkv PkvTkng WkSkngZk ekkTk bkYZkCekkTk H Gv–¢vYk HkOk^kngå

¢vA Æ^k DkOkkg #kkïkkv XkOkv\kkv ckvZk Tkv YkkvKkv PZkkCkm Qk¥Tkv cHk@kv




Æ^kkvQkm UkoHkPkkv ckvZkä UkOk Hkv #knükPYkkTkk êkükTkæUk lTkékZk bkYZkA~P^k Tk

ckvZk Pkkv ¢vTkng WkSkngZk HkOkUkOkng lYkQZkk Gv; WkmHkv Æ^k TkkTkng RvMAngä YkkG\kngä

bkUkrä zbkc Av Wkk]A R#kkYkkg ckvZkä #kkïkTkk #kWRkv ^kkgFkPkkg Av Wkkv\kPkkg

¢k^kMPkng Tk ckvZk GPkkg Hkv #knükPYkkTkk êkükTkæUk lTkékZk bkYZkA~P^kQkm bklcPk

Gv Pkkv ¢vTkng WkSkngZk ekkTk bkYZkA~ Gvä Tkv ¢v YkkvdkTkk UkgQkv Gv; WkSkkgZk #kkïkkvTkk

@cbZkæUk ¢gR@Tkng b^kXkk^k-Uk@Xkk^kTkng XkvRekkTk PkvOkv b^kkTknXk^kQkm HkOkm

\kmSkng Gvå ¢gR@Ykkg Hv Wkkõk Pk@VTkm #knXk Av ¢#knXk \kkCkOkm¢kv ©Lv Gv

Pkv cng TkQkmä PkvTkk ^kvRTkYkkg Ykk@m #kkglPk TkQkmä cng Pkkv ekkTkkTkgR Gng–Av HvTkk

^kvRTkYkkg YkTkv #kkglPk ¢TknXk^kkZk Gvä–¢kYk ¢gPk@Tkk ^kvRTkYkkg Pkv bkYklAPkmTkv

XkvRekkTk PkQkk #knükPYkUk|PkmlPk ^kPkvr Gvå #knükPYkkQkm l^k<ü Akv¥ Xkk^kYkkg PkvTkv

ARm ¢kPYkWknlü QkPkm TkQkmå %Zkk@Qkm bkYZkCR#krTk QkZkng PZkk@Qkm ekkTk ¢k

@kCkQkm HnRng AkYk A@^kk YkkgM>kngä YkkKv bkYZkCÓlì Hv Akg¥ HkOkv Pkv WkSkng

bkYZkCekkTk Gvå

Akv¥ Acv–&SkYkmr QkZkkv Tkv ¢kPYkkTkv HkOZkkv ¢vK\kv Uk@Tkng UkOk WkSkngZk

HkOkUkOkng PkvTkv Qk¥ HkZkå" Pkkv Acv Gv Av Tkkä Uk@Tkv WkSkkZkTkv HkOkm H \Zkv

¢v kkv lTkZkYk TkQkmå §DkkM ckvZk Pkv–¢Tknbkk@ HkOkv; Pkv ARklFkPk~ Pkv Uk|Ak@Tkkv

§DkkM Tk ckv kkTkv Ak@Okvä Rkv@mTkv bkUkr £PZkklR Uk|Ak@v ¢TZkQkk HkOkv PkkvUkOk

Rkv@m Av bkUkr WkgTkvQkm HnRkv cng Pkkv ekkTk Gng–¢v^kng b^k-Uk@Tkm lXkTTkPkkTkng ekkTk

Pkkv PkvTkv ZkQkkQkr H @cv Gvä Pkv BkbkPkng TkQkmå Rkv@mTkv Rkv@m HkOkm ckvPk PkkvUkOkä

PkvTkkQkm cng HnRkv Gng–¢vYk HkOkPkä ¢Tkv Rkv@mTkv bkUkr HkOZkkv PkkvUkOk PkvTkkQkm

cng HnRkv Gng–¢vYk HkOkv Gvä ¢vK\kv b^k-Uk@Tkm lXkTTkPkk HkOk^kkæUk

bkYZkA~UkOkkYkkg Pkkv Akg¥ Vv@ UkM>kkv TkQkmå ¢kPYkkTkng HkOkUkOkng QkkZk ¢vK\kv

Uk@Tkng WkSkng HkOkUkOkng Pk@Pk §DkMm H HkZk ¢v kkv Akg¥ lTkZkYk TkQkmå

#knükPYkkTkng êkükTk %Zkkg Gv PZkkg bkYZkCekkTk Gvä #knükPYkkTkng êkükTk %Zkkg TkQkm

PZkkg lYkQZkkekkTk Gvå ¢vK\kv Wkck@Tkng HkOkUkOkng ¢kvGng ckvZk Pkkv ¢vTkkv ekkTkmTkv

BkvR TkQkmä Tkv Wkck@Tkng HkOkUkOkng l^k#kvak ckvZk Pkkv ¢vTkkv ekkTkmTkv YklcYkk

TkQkmå YklcYkk^kgPk Pkkv ¢kPYkk Gv Tkv ¢v HvOkv HkOkm \kmSkkv Pkv ekkTkTkkv YklcYkk



XkkCk–6 ” “ 53

Gvå ¢ckvä HCkPkQkm HnRk Ykk@k ¢kPYkkTkv Ykx HkOkm \kmSkkv Gv Pkkv Ykk@k

ekkTkTkng Uk|ZkkvHTk Ykx bkkSkm \kmSkng Gvä ¢vYk lTkHkPYkekkTkQkm ekkTkm bkgPknì Gv–PkpUPk Gvå

¢ckä ¢kPYkekkTkTkkv YklcYkk ¢zFkPZk Gvå ¢v ekkTkTkkv YklcYkk

Xko\kmTkv Wkck@Tkk HkOkUkOkkTkk YklcYkkYkkg Æ^kkv ¢KAm @õkk Gvå bkgbkk@Tkk

Akv¥ lTkaUk|ZkkvHTk UkRkQkrTkv HkOk^kkYkkg Xko\k Qk¥ Pkkv Xk\kv Qk¥ä UkOk ekkTkm

Acv Gv Av ¢Ykk@k ¢kPYkkTkv HkOk^kkYkkg ¢Ykk@m Xko\k QkPkm TkQkmåååå¢Ykk@k

¢kPkYk@kYkTkv ¢Ykv Xko\kPkk TkQkmå ¢v ekkTkTkm YkbPkm ¢Tkv lTk:#kgAPkk Akv¥

¢R~XknPk Gv! ¢TkgPkCknOkkvQkm Ukl@UkoOkr b^kXkk^kTkm Uk|PkmPkTkng Hkv@ ¢v ekkTkTkm

bkkQkv ^kPkmr @õk‹g Gvå PkvQkm ¢k^kng bkYZkCekkTk Pkv Av k]ekkTkTkkv AKAkv Gvä Pkv

YkkvdkbknBkTkkv b^kkR FkkBkPkng–FkkBkPkng lbküUkRTkv bkkSkm @õk‹g Gvå

R

¢ckvä ¢k Pkkv Bk@vBk@m Uk|ZkkvHTkXkoPkä b^kkTknXk^kTkm §ûkYk ^kkPk Gvå

b^kkTknXk^kTkm ¢k^km bk@bk ^kkPkkr UkOk YkckXkkCZkv H bkkgXk]^kk Yk]v Gvä Tkv

¢v ¢TknXk^kR#kkTkm Pkkv #km ^kkPk!

YkkvdkYkkCkrTkng §R~DkkKTk lTks^kA\Uk--b^kkTknXk^k ^kMv QkkZk Gvå




&Av^k]ekkTkTkkv AKAkv"&Av^k]ekkTkTkkv AKAkv"&Av^k]ekkTkTkkv AKAkv"&Av^k]ekkTkTkkv AKAkv"&Av^k]ekkTkTkkv AKAkv"

¢kPYkekkTkTkkv ¢zFkPZk YklcYkk¢kPYkekkTkTkkv ¢zFkPZk YklcYkk¢kPYkekkTkTkkv ¢zFkPZk YklcYkk¢kPYkekkTkTkkv ¢zFkPZk YklcYkk¢kPYkekkTkTkkv ¢zFkPZk YklcYkk

¢ckä Hn¢kv ¢k bkYZkCekkTkTkm Av k]ekkTk bkkQkv bkglSk! YklPk–êknPkekkTkTkv Av^k]ekkTkTkkv ¢g#k AkvOk Acv?—Av HvOkv UkoOkr ekkTkb^kXkk^kTkv

Uk|PkmPkYkkg \kmSkkv ckvZk Tkv Pkv b^kXkk^kTkk ¢kSkk@v bkYZkA~¢g#k Uk|CkK AZkkvr ckvZk

Pkv H UkoOkrPkk bkkQkvTkm bkglSkQkm (UkoOkrPkkTkk \kdkQkm) Acm #kAv Av Ykk<g ¢k

ekkTk Gv Pkv Av k]ekkTkTkkv ¢g#k Gvä Av k]ekkTkTkm H HkPk Gvå UkOk @kCkYkkg

H Hv \kmTk ^kPkrPkkv ckvZk PkvTkng ekkTk Pkkv @kCkTkng Qk¥ CkZkng Gvä PkvTkv Pkkv @kCkQkm

HnRk ekkTkb^kXkk^kTkm H BkWk@ TkQkmä PZkkg &¢k ekkTk ¢k b^kXkk^kTkkv ¢g#k

Gv" ¢vYk Pkv A¥ @mPkv HkOkv? ekkTkTkv H Uk@Qkm Tkv @kCkQkm HnRng TkQkm HkOkPkkv

PZkkg ¢vTkv b^kXkk^kTkkv ¢g#k Acv^kkTkng Pkkv PkvTkv A>kkg @õk‹g? b^kXkk^k bkkQkv Hv

¢vAPkk A@v Pkv H UkkvPkkTkk ekkTkTkv &¢k b^kXkk^kTkkv ¢g#k Gv" ¢vYk HkOkm

#kAvå @kCk bkkQkv ¢vAPkk^kk]kv ¢v ^kkPk HkOkm #kAPkkv TkQkmå

¢ckä ¢k Pkkv ¢\kkwlAA ^kkPk Gv! YklPkêknPkekkTkTkv b^kXkk^kTkkv ¢g#k

Acv kkv ¢Qk^kk Pkkv Av k]ekkTkTkkv ¢g#k Acv kkv ¢v ^kkPk ¢ekkTkmTkv bkYkHkPkm

TkQkmä AvYk Av PkvTkv Pkkv @kCk ¢Tkv ekkTk ¢vAYkvA Xkkbkv Gvå ekkTkm Pkkv lTk:#kgA

HkOkv Gv Av HvK\kk @kCkklR ¢g#kkv Gv Pkv WkSkkZk Ykk@k ekkTkQkm HnRk Uk@ Xkk^kkv

Gvä Tkv HvK\kk ekkTkklR ¢g#kkv Gv Pkv WkSkkZk Ykk@k b^kXkk^kkv Gvä Pkv Ykk@k

b^kXkk^kTkk H ¢g#kkv Gvä Tkv Pkv ¢g#kkv ^kSkm–^kSkmTkv Av k]ekkTk Qk^kkTkng Gvå

Uk|èTk :–Fkk@ ekkTkTkv Pkkv l^kXkk^kekkTk Aõkkg Gvä ¢c{ PkvYkTkv

b^kXkk^kTkk ¢g#k AvYk Aõkk?

§ûk@ :–PkvYkTkv l^kXkk^k Aõkkg Gv Pkv Pkkv ¢UkoOkrPkkTkm ¢Ukvdkk¢v Aõkkg

Gvä Akg¥ l^k<ü HkPkTkm ¢Ukvdkk¢v (@kCkklRTkm HvYk) PkvYkTkv l^kXkk^k TkQkm

Aõkkå ¢v Fkk@v ekkTkkv Gv Pkkv b^kXkk^kTkk H ¢g#kåååå Tkv b^kXkk^kTkm H HkPk;

ghe

f



XkkCk–6 ” “ 55

UkOk Pkv cÆ ¢Sko@k Gvä Tkv ¢Sko@kTkk ¢kêkZkv Uko<g ekkTk Bkm\kPkng TkQkm ¢vK\kv

UkoOkr b^kXkk^kTkkv ¢kêkZk A@k^k^kk ¢UkoOkr ekkTkkvTkv l^kXkk^k Aõkk Gvå UkOk HvYk

@kCkklR l^kXkk^kkv Pkkv b^kXkk^kQkm l^k<ü Gv–PkvYkTkm HkPk H HnRm Gvä PkvYk

Akg¥ Pkv ekkTkTkm HkPk HnRm TkQkmä ekkTk Pkkv b^kXkk^kQkm ¢l^k<ü HkPkTkng H

Gvå HvYk UkoOkr Uk|Ak#kQkm I]c]Pkk bkoZkrYkkgQkm ^kkR]kgTkkv l^k\kZk QkPkkg Hv

Uk|Ak#klA@Okkv¢v I]Av Gv Pkv bkoZkrUk|Ak#kTkkv H ¢g#k Gvä PkvYk ekkTkk^k@OkklR

^kkR]kg PkoKPkkg bkYZkA~ YklPkêknPkæUk Hv ekkTklA@Okkv Uk|CkK>kk Pkvä Av k]ekkTkTkk

UkoOkr Uk|Ak#kQkm I]c]Pkkv Hv FkwPkTZkbkoZkrä PkvTkk H Uk|Ak#kTkk ¢g#kkv Gvå bkYZkA~

YklPkêknPkæUk Hv ¢g#kkv Gv Pkv WkSkkZk FkwPkTZkbkoZkrTkkv H Uk|Ak#k Gvå

HvYk ¢vA H lUkPkkTkk UkkgFk UknÒkkvYkkg Akv¥ YkkvKkv ckvZkä Akv¥ TkkTkkv

ckvZkä UkOk Gv Pkkv ¢vA H WkkUkTkk RmA@k; PkvYk Av k]ekkTkQkm YkkgMmTkv

YklPkekkTk ¢v UkkgFkv bkYZkCekkTkkv ekkTkb^kXkk^kTkk H l^k#kvakkv Gvä PkvYkkg

Av k]ekkTk ¢v YkkvKkv YkckTk UknÒk Gv Tkv YklPkekkTkklR Xk\kv TkkTkk Gvä PkkvUkOk

Pkv Av k]ekkTkTkm H HkPk Gvå #kkïkYkkg CkOkSk@Tkv &bk^krekUknÒk" Aõkk Gvä PkvYk

¢c{ Acv Gv Av YklPk-êknPkekkTk Av k]ekkTkTkk UknÒk Gvä bk^krekPkkTkk ¢g#k Gvå

HvYk lbkü XkCk^kkTkTkkv UkoOkr ¢PkmlTÜZk ¢kTkgR Tkv bkYklAPkmTkkv XkolYkAk ZkkvCZk

¢PkmlTÜZk ¢kTkgR–¢v WkgTkv ¢kTkgRTkm ¢vA H HkPk Gvå YkkÒk Uko@k Tkv

¢Sko@kTkkv H XkvR Gvä UkOk HkPkYkkg Pkkv H@kZk XkvR TkQkmä ¢vK\kv bkYklAPkmTkkv

¢kTkgR Pkv lbküXkCk^kkTkTkk ¢kTkgRTkkv H ¢g#k Gv; ¢kTkgRTkm HvYk ¢vTkng

YklPkekkTk Pkv UkOk Av^k]ekkTkTkkv H ¢g#k Gvå Uko@k Tkv ¢Sko@kTkkv XkvR ckv^kk

GPkkg WkgTkvTkm HkPkYkkg H@kZk XkvR TkQkmå

bkYZkA~ YklPkêknPk Pkv Hkv Av k]ekkTkTkm HkPkTkng Tk ckvZk Tkv l^kHkPkmZk

ckvZk Pkkv Pkv Av k]ekkTkTkv A¥ @mPkv bkkSkm #kAv? Av k]ekkTkTkm HkPk ckvZk Pkv

H Av k]ekkTkTkv bkkSkm #kAv @kCk Pkv Av k]ekkTkTkm HkPk TkQkm PkvQkm Pkv

Av k]ekkTkTkv bkkSkm #kAPkkv TkQkm; YklPk–êknPk bkYZkCekkTk Pkv Av k]ekkTkTkm HkPk

Gv PkvQkm ¢gPk@Ykkg ¢vAkCk| Qk¥Tkv Pkv Av^k]ekkTkTkv bkkSkv Gvå

❁




lTks^kA\UklTks^kA\UklTks^kA\UklTks^kA\UklTks^kA\Uk–b^kkTknXkolPk Qk^kkTkn g bkn gR@ ^kOkrTkb^kkTknXkolPk Qk^kkTkn g bkn gR@ ^kOkrTkb^kkTknXkolPk Qk^kkTkn g bkn gR@ ^kOkrTkb^kkTknXkolPk Qk^kkTkn g bkn gR@ ^kOkrTkb^kkTknXkolPk Qk^kkTkn g bkn gR@ ^kOkrTk

b^kæUkTkk zFkPkTkYkkg ¢kTkgRPk@gCk ©Lv Gvååå@kvYkkgFk QkkZk Gv

bkYZkCÓlì %Zkk@v b^kæUkSZkkTk A@^kkTkkv §ÛYkm QkkZk Gvä PZkk@v Uk|QkYk

b^k-Uk@Tkk b^kæUkTkng XkvRl^kekkTk zFkPk^kv Gvå TkkvAYkrä Ü^ZkAYkrä Xkk^kAYkr @lcPk

FkwPkTZk–FkYkPAk@YkkÒk UkkvPkkTkng b^kæUk HkOkvä UkGm Uk@Tkkv l^kFkk@ UkOk GoKm

HkZk ¢Tkv Av k] b^kkPYkl^kFkk@ H @cv Gv; PZkkg lTkHb^kæUkYkkg ¢TkvA

Uk|Ak@Qkm ¢cgWknlü Skk@v Gvä &cng lFkRkTkgR Gngä lbkü Gng" £PZkklR l^kFkk@

QkPkkg bkcH H ¢kTkgRPk@gCk ©Lv Gvä @kvYkkgFk QkkZk Gv; PZkk@ UkGm ¢v kk

l^kFkk@kv UkOk GoKm HkZk ¢Tkv b^kæUk Av k] lFkTYkkÒkæUk Xkkbk^kk \kkCkvä PZkkg

bk^kr Ukl@OkkYk Pkv æUk l^kakv ¢vAkCk| Qk¥ Uk| kPkvr; R#krTkekkTkklRATkk ^kk TkZk–Uk|YkkOkklRTkk l^kFkk@ UkOk l^k\kZk Qk¥ HkZkå bkl^kA\Uk–&FkwPkTZkb^kæUk ^kMv"

Hv b^kæUkTkkv lTkékZk AZkkvr cPkkv PkvYkkg H ^ZkkUZk^ZkkUkAæUk Qk¥ ¢v kkv Uk| kPkvr

Av %Zkkg SZkkPkk–SZkvZkTkk XkvR Ro@ Qk¥ HkZkä ¢Tkv Av^k] b^kæUkTkng b^kbkg^kvRTk

@cvå ¢k^km R#kkTkng TkkYk lTks^kA\Uk ¢TknXk^k Gvå""

Hn¢kvä ¢k b^kkTknXk^kTkm ¢\kkwlAA FkFkkrå ¢c{ Pkkv ¢vA^kk@ HvTkv

b^kkTknXk^k QkZkkv ckvZk Tkv V@mTkv Pkv lTks^kA\Uk–b^kkTknXk^k A@v PkvTkm ^kkPk A@m;

Uk@gPkn Ukcv\km^kk@ Hv lTks^kA\Uk–b^kkTknXk^kTkkv §ÛYk A@v Gv Pkv UkOk ¢k H

Uk|Ak@v XkvRekkTk ¢Tkv b^kæUkzFkPkTkTkk ¢XZkkbk ÿk@k Ukl@OkkYkTkv

lTkHb^kæUkYkkg Pk\\kmTk A@mTkv b^kkTknXk^k A@v Gvå ¢k lTks^kA\Uk ¢TknXk^k

^kBkPkv ¢kPYkk UkkvPkv UkkvPkkYkkg ^ZkkUZk^ZkkUkAUkOkv ¢v kkv Pk\\kmTk ^kPkvr Gvä ¢vK\kv

Av Ü^Zk-CknOk-UkZkkrZkTkm ¢v km ¢vAPkk QkkZk Gvä Av SZkkPkk–SZkvZkTkk XkvR UkOk

PkvYkkg @cvPkk TkQkm; ¢kPYkk UkkvPkv UkkvPkkYkkg \kmTk Qk¥Tkv UkkvPkkTkkv b^kkTknXk^k A@v

Gvå b^kkTknXk^kTkk Uk@Yk ¢kTkgRTkkv XkkvCk^kKkv Gv UkOk PkvTkkv l^kA\Uk TkQkmå ¢vA

^kk@ ¢k^kkv lTks^kA\Uk–¢TknXk^k HvTkv QkZkkv ckvZk PkvTkv H lTkékZk bkYZkA~P^k

HkOk^kngå ¢v ¢TknXk^kTkm @mPk ¢c{ WkPkk^kv Gvå

"!$#



XkkCk–6 ” “ 57

¢c{ä bkYZkCÓlì A¥ @mPkv lTks^kA\Uk ¢TknXk^k A@v Gv Pkv WkPkk^Zkng

Gvå PkvYkTkk §Rkc@Ok Uk|YkkOkv WkmHk Æ^kkvTkv UkOk lTks^kA\Uk ¢TknXk^k

A@^kkTkkv ¢v H §UkkZk Gv–¢vYk bkYkÆ \kv kngå

&bkYZkCÓlì ARklFkPk~ b^kæUkSZkkTk A@^kkTkkv §ÛYkm QkkZk Gv"–FkkvQkk

CknOkbQkkTkv Akg¥ bkYZkCÓlìTkv ^kk@g kk@ b^kæUkSZkkTk TkQkm ckvPkngä UkOk A>kk@vA

#knXkk#knXk Uk| kplûkQkm Ro@ Qk¥ä #kkgPkUkl@OkkYk ^kMv b^kæUkTkng SZkkTk A@^kkTkkv

§ÛYk A@v Gvä Hv b^kæUkTkkv ¢Uko kr b^kkR b^kkTknXk^kYkkg FkkBZkkv Gv PkvTkv V@m

V@m ¢TknXk^k^kk YkkKv Pkv §ÛYk A@v Gvå PZkk@v Uk|QkYk Pkkv b^k-Uk@Tkk b^kæUkTkng

XkvRl^kekkTk A@v ¢vK\kv Av Ukcv\kkg Hv XkvRekkTk A@v\kng Gv PkvTkv V@m zFkPkTkYkkg

\Zkv; ¢k bQko] HM RvcklR Pkkv Ykk@kQkm bUkì lXkTTk Gvä PkvTkk Ak@OkæUk

¢gR@Tkk bkodYk Ü^ZkAYkkvr Pkv UkOk ¢kPYkb^kæUkQkm ¢PZkgPk HnRk Gvä WkgTkvTkm

HkPk H HnRm Gv; cng FkwPkTZk Tkv ¢v HMå cng Uk@YkkPYkk Tkv ¢v Uk@YkkOkn–¢vYk WkgTkvTkm lXkTTkPkk Gvä Tkv lXkTTkPkk ckv^kkQkm Pkv AYkr Ykk<g Akg¥ A@v Tklcå

c^kv ¢gR@ ¢kPYkkTkm UkZkkrZkYkkg ©UkHPkkg Hv @kCk-ÿvak-¿kvSkklR Xkk^kAYkkvr

PkvTkkQkm UkOk Ykk<g b^kæUk ¢PZkgPk HnRng Gvä Ykk@k ekkTkb^kæUkTkm Tkv ¢v

@kCkklR Uk@Xkk^kkvTkm HkPk HnRm Gv; @kCkTkng ^kvRTk Pkkv ¢kAn]PkkæUk Gv Tkv

ekkTkTkng ^kvRTk Pkkv #kkglPkYkZk Gvå–¢kYk DkOkk Uk|Ak@v Ü^ZkAYkr–TkkvAYkr Tkv

Xkk^kAYkrQkm lXkTTk UkkvPkkTkk FkwPkTZkb^kæUkTkv zFkPk^kv; ¢v WkSkkZkQkm lXkTTk

FkwPkTZkFkYkPAk@YkkÒk H cng Gng–¢vYk l^kFkk@vå ¢v Uk|YkkOkv b^k-Uk@Tkm

lXkTTkPkkTkk l^kFkk@Qkm Ukl@OkkYkTkv H@k lbQk@ A@vä UkGm Uk@Tkk l^kFkk@

GoKmTkv Av k] lTkHb^kæUkTkk H l^kFkk@ @cvä Hv b^kæUk Ukcv\kkg ¢TknXk^Zkng Gv

¢Qk^kk Hv b^kæUk lTkOkrZkYkkg \kmSkng Gv PkvTkkv ¢PZkgPk YklcYkk \kk^km \kk^kmTkv

PkvTkk l^kFkk@Ykkg YkTkTkv ¢vAkCk| A@v Gvå Uk@Ü^ZkkvYkkgQkm Tkv Uk@Xkk^kkvYkkgQkm Pkkv

¢cgWknlü GkvMm Gv Tkv lTkHb^kæUkTkv H UkkvPkkTkng HkOkmTkv PkvYk H ¢cgWknlü

A@m Gvå &cng lFkRkTkgR Gngä cng #knü Gngä cng lbkü Gngä cng bkcHbknBkb^kæUk

Gngä ¢TkgPk #kl$PkTkkv lTkSkkTk cng Gngä bk^krekb^kXkk^km cng Gngå"—£PZkklR Uk|Ak@v

UkkvPkkTkk lTkHb^kæUkYkkg H ¢cgWknlü A@m A@mTkv PkvTkv zFkPk^kv Gvå

lTkZkYkbkk@Ykkg Uk|Xkn AngRAngRb^kkYkm Acv Gv Av—




Av k\kR@#kä Av k\k^km@Hä Av k\ZkekkTkb^kXkk^km Gväúúúúúúúúú^k]m bkkwBZkYkZk Gv Hvc Pkv cngä–¢vYk ekkTkm zFkPk^kvåúúú96

lTkHXkk^kTkv GkvMv Tkc{ä Uk@Xkk^k Ag¥ UkOk Tk^k Ck|cväúúúúúúúúúúúHkOkv–Hn¢v Hv bk^kr Pkv cng–¢vYk ekkTkm zFkPk^kvåúúú97å

—¢k^kk lTkH¢kPYkkTkm Xkk^kTkk A@^kkTkm YknYkndknTkv l#kBkkYkOk ¢kUkm

Gv Tkv Aõk‹g Gv Av ¢k^km Xkk^kTkkTkk ¢XZkkbkQkm YkSZkbQkPkk QkkZk Gvä ¢vK\kv

bkYZkCR#krTk-ekkTk-Fkkl@Òk UkOk ¢k^km lTkHkPYkXkk^kTkkQkm Uk|CkKv Gvå

bkYZkCR#krTk QkZkk UkGmä PkvYk H bkYZkCR#krTk A@^kk YkkKv UkOk ¢k^km H

Xkk^kTkk ¢Tkv ¢k^kng zFkPkTk APkr Zk Gvå &bkcH #knükPYkkTkm ¢TknXkolPk ¢vK\kkv

H cng Gngå Ykk@k b^kbkg^kvRTkYkkg ¢k^kng Gng ¢v H cng Gng"—¢k^kk bkYZkA~

zFkPkTkYkkg bkcH H ¢kTkgRPk@gCk ©Lv Gv Tkv @kvYkkgFk QkkZk Gvååååå

Hn¢kv Pkkv Bk@kä ¢kYkkg FkwPkTZkTkm ¢TknXkolPkTkkv AvK\kkv @bk DkogKkZk Gv!

§Uk@ Aõk‹g PZkkg bknSkm Pkkv cÆ bkl^kA\UkR#kk Gvå ¢k zFkPkTkYkkg &¢kTkgRPk@gCk

©Lv Gv" Pkv cÆ lTks^kA\Uk ¢TknXkolPkTkkv ¢kTkgR TkQkmä UkOk b^kXkk^k Pk@VTkk

§\\kkbkTkkv ¢kTkgR Gvä #kkgPk Ukl@OkkYkTkkv ¢kTkgR Gv; ¢Tkv PkvYkkg b^kXkk^k

Pk@VTkk ¢lPk#kZk Uk|vYkTkv \kmSkv @kvYkkgFk QkkZk Gvå @kvYkkgFk ¢vK\kv l^k#kvak

§\\kkbk b^kXkk^k Pk@VTkkv l^k#kvak §Pbkkc; HvYk bkgbkk@Ykkg XkZkTkkv Av

¢kTkgRTkkv Akv¥ l^kl#kì Bkkbk Uk|bkgCk WkTkPkkg @kvYk@kvYk §\\kbkm HkZk Gv PkvTkv

@kvYkkgFk QkZkkv Acv kkZkä PkvYk ¢c{ b^kXkk^kTkk lTks^kA\Uk ¢TknXk^kTkk Bkkbk

Uk|bkgCkv SkYkmrTkv ¢kPYkkTkk ¢bkgBZkUk|Rv#kv b^kXkk^kTkk ¢Uko^kr §\\kkbkTkkv @kvYkkgFk

QkkZk Gvå UkGm FkwPkTZkb^kXkk^kTkk @bkTkm §Ck|Pkk ^kMv ¢v l^kFkk@kv (l^kA\Ukkv)

UkOk GoKm HkZk Tkv Ukl@OkkYk ¢gPkYkrCTk QkPkkg Av k] lFkTYkkÒkb^kæUk Xkkbk^kk

\kkCkvä ¢vK\kv Av WkSkk Ukl@OkkYk b^kæUkYkkg ¢vAkCk| Qk¥Tkv ^kPkvrä §UkZkkvCk

b^kkTknXk^kYkkg Uk| kPkvrä PZkk@v lTks^kA\Uk ¢kTkgRR#kk ¢TknXk^kkZk Gvå PZkkg R#krTk-

ekkTk-Fkkl@Òk bkgWkgSkm Av TkZkUk|YkkOk ^kCkv@v bkgWkgSkm Akv¥ l^kFkk@ ckvPkkv TkQkmä

bk^kvr l^kA\Ukkv l^k\kZk UkkYkv Gvå ¢c{ b^kæUkYkkg H ^ZkkUZk–^ZkkUkAPkk Gv

¢vK\kv Ü^Zk-CknOk-UkZkkrZk ÒkOkv ¢vAYkvA–¢vAkAk@ ¢XkvRUkOkv ¢TknXk^kkZk Gvå



XkkCk–6 ” “ 59

¢TknXk^k A@Tkk@m UkZkkrZk b^kæUkYkkg ^ZkkUkm Ck¥ Gvä HnRm @cvPkm TkQkmå

Uk@Xkk^kkv ¢TknXk^kQkm Wkck@ @cm CkZkk UkOk lTkYkr] UkZkkrZk Pkkv ¢TknXkolPkYkkg

XkvCkm Xk]m Ck¥; ¢kPYkk H ¢TknXkolPkb^kæUk Qk¥Tkv Ukl@OkYZkkvå

Ukcv\kkg l^kFkk@R#kkYkkg ekkTkv Hv b^kæUk \kdkYkkg \kmSkng cPkngä Pkv b^kæUkYkkg

ekkTkTkkv §UkZkkvCk HkvMk¥ CkZkkvä Tkv ^kFFkvTkkv l^kA\Uk TkmA]m CkZkkvä ¢vA\kng

ekkTk @cm CkZkng ¢vK\kv ¢PkmlTÜZk lTks^kA\Uk ¢TknXkolPk Qk¥ä Uk@Yk ¢kTkgR

QkZkkvå ¢k^km ¢TknXkolPkYkkg Uk|lPk¿YkOkä bkkYkklZkAä Uk|PZkkBZkkTk ^kCkv@v WkSkk

SkYkkvr bkYkk¥ HkZk Gvå ¢k ¢TknXkolPkTkv H HwTk#kkbkTk Aõk‹g Gv; ¢v H

^kmPk@kCkYkkCkr Gvä ¢v H HwTkSkYkr Gvä ¢v H êknPkTkkv bkk@ Gvä bkgPkkvTkm Tkv

¢kCkYkTkm ¢v H ¢kekk Gvå #knükPYk-¢TknXkolPkTkkv ¢Ukk@ YklcYkk Gv Pkv A>kkg

bknSkm Acm¢v? HkPkv ¢TknXkolPk A@v ¢vTkv ¢vTkm BkWk@ UkMvå

¢k #knü ¢TknXk^k ¢vK\kv Av lTks^kA\Uk ¢TknXk^k #kng FkmH Gv Tkv Av^km

¢v ¢gPk@R#kk Gv! ¢v lHekkbkn¢v \kdkCkPk A@^kk Hv kng Gvå ¢ckä lTks^kA\Uk

¢TknXk^kTkng Uko<g AQkTk A@^kkTkm ^kkOkmYkkg PkkAkPk TkQkm; ekkTkYkkg ¢vTkv

HkOk^kkTkm PkkAkPk Gvä ¢gR@ ^kvRTkYkkg ¢k^kv Gvä UkOk ^kkOkmYkkg ¢v Uko<g

¢k^kPkng TkQkmä ekkTkmTkm ^kkOkmYkkg ¢vTkk YkkÒk £#kk@k ¢k^kv Gvå ¢@vä Hv

l^kA\UkTkv UkOk CkYZk QkPkkv TkQkm ¢v kkv lTks^kA\Uk ¢TknXk^k ^kkOkmQkm A¥ @mPkv

CkYZk QkkZk? ¢v Pkkv b^kkTknXk^kCkYZk Gvå

¢vA bk%HTk bkkA@Tkkv YkmLkv b^kkR \kvPkkv ckvZk PZkkg Akv¥ WkmHkv

YkkOkbk lHekkbkkUko krA ¢v bkkA@ BkkTkk@Tkv Hn¢vä Av PkvTkm UkkbkvQkm bkkA@Tkk

YkmLk b^kkRTkng ^kOkrTk bkkgXk]v PkvQkm Akg¥ PkvTkk YkkvNkYkkg bkkA@Tkkv b^kkR ¢k^km

HkZk Tklc; HkPkv bkkA@Tkm AKAm \k¥Tkv YkkvNkYkkg YkoAmTkv ¢kvCkk]v PZkk@v H

PkvTkv bkkA@Tkk YkmLk b^kkRTkkv ¢TknXk^k QkkZk Gv; PkvYk Akv¥ bk%HTk ¢vK\kv

Av bkgPk SkYkkrPYkk–bkYZkCÓlì lTks^kA\Uk b^kkTknXk^kYkkg ¢PkmlTÜZk ¢kTkgRTkkv

YkmLkv b^kkR \kvPkk ckvZk PZkkg WkmHk Æ^kkv lHekkbkkUko krA ¢v ¢TknXk^km

SkYkkrPYkkTkv RvBkv Tkv PkvYkTkm UkkbkvQkm Uk|vYkUko^krA ¢v ¢TknXk^kTkng ^kOkrTk bkkgXk]v

PkvQkm Akg¥ lTks^kA\Uk ¢TknXkolPkTkkv b^kkR ¢k^km HkZk Tklcå ¢v Æ^k UkkvPkv




#knükPYkkTkv \kdkYkkg \k¥ ¢vTkv H YknBZk A@mä %Zkk@v ¢gPkYknrBk §UkZkkvCk ^kMv

b^kkTknXk^k A@v PZkk@v H PkvTkv #knükPYkkTkk lTks^kA\Uk ¢TknXk^kTkk ¢PkmlTÜZk

¢kTkgRTkkv b^kkR ^kvRTkYkkg ¢k^kv Gvå ¢k^kkv b^kkTknXk^k QkPkkg bkYZkCÓlì HkOkv

Gv Av ¢ckä Ykk@m ^kbPkn YkTkv Uk|kUPk Qk¥å Ykk@kYkkg H @cv\km Ykk@m ¢R~XknPk

^kbPknTkv cng Xko\km CkZkkv cPkkv Pkv SkYkkrPYkk Ckn<¢kvTkk ¢TknCk|cQkm YkTkv Uk|kUPk

Qk¥å UkkvPkkTkm ^kbPkn UkkvPkkYkkg H Gvä ¢v lTkHSZkkTk ^kMv Uk|kUPk QkkZk Gvä

Wkck@Tkk Akv¥ @kCkklRXkk^k ^kMv Pkv Uk|kUPk QkPkm TkQkm ¢vK\kv Av ¢TknXk^kYkkg

¢k^kPkm TkQkmå bkl^kA\Ukÿk@k lTks^kA\UkYkkg ¢k^Zkkv–¢vYk §UkFkk@Qkm Acv kkZk

Gvå b^kæUkTkk ¢TknXk^kkv §ÛYk A@Pkkg A@Pkkg Uk|QkYk PkvTkk bkl^kA\Uk l^kFkk@Tkm

Skk@k ©UkMv Gvä PkvYkkg bkodYk @kCk ¢Tkv l^kA\Ukkv ckvZk Gvä UkOk Pkv @kCkTkv

Av l^kA\UkTkv bkkSkTk WkTkk^kmTkv Akg¥ b^kkTknXk^kYkkg UkckxFkkPkng TkQkmä @kCkTkv ¢Tkv

l^kA\UkkvTkv ¢kv]gCkmTkv §UkZkkvCk bkmSkkv ¢kPYkb^kXkk^kTkv ¢^k\kgWkmTkv PkvTkv H

bkkSkTk WkTkk^kv PZkk@v H ¢kPYkkTkkv lTks^kA\Uk b^kkTknXk^k QkkZk Gv; Tkv PZkk@v

H Æ^k ApPkApPZk QkkZk Gvå #kkïkkv¢v ¢vTkkv ¢Ukk@ YklcYkk CkkZkkv Gvå

b^kkTknXkolPkTkv ¢kPYkkTkng bk^krb^k Aõk‹g Gvå

O

bkgbkk@Ykkg CkYkv Pkv kk A\kv#kTkk Av Uk|lPkAo]PkkTkk Uk|bkgCkkv ¢k^kv UkOk

ekkTkmTkv %Zkkg FkwPkTZkTkm bVo@Okk Qk¥ PZkkg Pkv WkSkkZk $\kv#k A>kkgZk XkkCkm

HkZk Gvå CkYkv Pkv kk Uk|bkgCkYkkgZk ¢vTkkg êkük ekkTk Dkv@k¥ HPkkg TkQkmå %Zkkg

lFkRkTkgR–cgbk\kkTkng bYk@Ok AZkn‘ PZkkg H RnlTkZkkTkk WkSkk $\kv#kkv Ro@ XkkCkm

HkZk Gvå bkgbkk@Tkk Iv@Tkv §Pkk@m TkkgBkTkk@m ¢k HMmWknËm Gvå ¢v HMmWknËm

bkogDkPkkg bkgbkk@Tkk QkkA dkOkXk@Ykkg ©Pk@m HkZk Gv



XkkCk–6 ” “ 61

lTks^kA\Uk ¢TknXk^k ^kBkPkTkm lbQklPkTkn g ^kOkrTklTks^kA\Uk ¢TknXk^k ^kBkPkTkm lbQklPkTkn g ^kOkrTklTks^kA\Uk ¢TknXk^k ^kBkPkTkm lbQklPkTkn g ^kOkrTklTks^kA\Uk ¢TknXk^k ^kBkPkTkm lbQklPkTkn g ^kOkrTklTks^kA\Uk ¢TknXk^k ^kBkPkTkm lbQklPkTkn g ^kOkrTk

bkYkZkbkk@ Ckkå 144Ykkg l^kA\UkkvQkm Ukk@ ekkTkb^kXkk^kTkkv ¢Uko kr

lTks^kA\Uk ¢TknXk^k Qk^kk ^kBkPkTkng @kvYkkgFkAk@m ^kOkrTk AZkn‘ Gvå ¢TknXkolPkTkkv

YkkCkr ¢vARYk Bkkv\km TkkgBZkkv Gvå

Hv ekkTk UkkgFk £lTÜZk ¢Tkv GÍk YkTk ÿk@k Uk| kPkrPkng cPkng Pkv ekkTk

bk^kr WkkHnQkm bkYkvKk¥ lTks^kA\Uk–¢TknXk^kYkkg Av k] b^kæUkbkTYknBk QkZkng; AvYk

Av ¢k ekkTk dkZkkvUk#kYkæUk Gvä Pkv ¢vA Ak]Ykkg ¢vA ekvZkTkv H HkOkm #kAvå

c^kv Pkv ekkTk b^kæUk HkOk^kkTkv Uk| kPZkn‘ PZkk@v ¢TZkTkv HkOk^kkTkng bkcvHv H

WkgSk QkZkngå PZkkg ¢v^km R#kk Qk¥ Av Wkkõk ¢TkvA #kWRklRA l^kAk@ ckvZk PkkvUkOk

b^kæUkSZkkTkmTkv PkvTkm Akg¥ BkWk@ TkQkmå ¢v Uk|YkkOkv YklPkekkTk UkOk

b^kæUkbkTYknBk QkZkngå

bkkSkATkv lTks^kA\Uk ¢TknXk^kYkkg YklPkêknPkekkTk AkYk A@v Gvå

YklPkêknPkekkTk Pkv dkZkkvUk#kYkXkk^kv Gvä ¢vK\kv ¢vA ^kBkPkv ¢vA ekvZkTkv H

HkOk^kkYkkg Pkv Uk| kPkvr Gv; Akg b^kTkv HkOk^kkYkkg §UkZkkvCk ckvZk Tkv Akg Uk@Tkv

HkOk^kkYkkg §UkZkkvCk ckvZkå Av k]ekkTkYkkg Pkkv b^k–Uk@ WkSkkTkv ¢vA bkkQkv

HkOk^kkTkng Uko<g bkkYkQZkr Uk|CkKm CkZkng Gvä UkOk ¢k ekkTkYkkg cÆ ¢v^kng bkkYkQZkr

Bkn\Zkng TkQkm; ¢vK\kv %Zkk@v b^kTkv HkOk^kkYkkg §UkZkkvCk ckvZk PZkk@v Uk@Tkv

HkOk^kkYkkg §UkZkkvCk Tk ckvZkä Tkv %Zkk@v Uk@Tkv HkOk^kkYkkg §UkZkkvCk ckvZk PZkk@v

b^kTkv HkOk^kkYkkg §UkZkkvCk Tk ckvZkå b^kTkv HkOk^kkYkkg §UkZkkvCk Tk ckvZk PkvQkm

Akg¥ ¢ekkTk Qk¥ HPkng TkQkm; AvYk Av b^kbkg^kvRTk ^kBkPkv Hv ekkTk QkZkng Gv

Pkv \kWSkæUkv Pkkv ^kPkvr H Gvå

dkZkkvUk#kYkekkTkTkm #kl$Pk H ¢vK\km YkgR Gv Av ¢vA ^kBkPkv ¢vA Pk@V

H PkvTkm Uk|^kplûk ckvZk Gvä ¢vK\kv Akg b^kTkv HkOk^kkYkkg Uk|^kPkvrä Akg Uk@Tkv

HkOk^kkYkkg Uk| kPkvrå UkkvPkkYkkg Pkkv ekkTk bkkQkv ¢kTkgRä Uk|PkmlPkä ^kCkv@v WkSkk

CknOkkvTkng Hv lTkYkr] Ukl@OkYkTk ¢XkvR ^kPkvr Gv PkvTkv (¢vK\kv Av ¢kBkk

� ��




¢kPYkkTkv) PkTYkZkUkOkv HkOkv Gvå b^kTkv HkOkPkm ^kBkPkv ¢kTkgRSkk@kYkkg §UkZkkvCk

PkTYkZk QkZkkv Gv PkvQkm l^kl#kì ¢kTkgR ¢v lTks^kA\UkR#kkYkkg ^kvRkZk Gvå

SkYkmr WkSkvQkm HnRkv Tkv HnRkv H @cv Gvå Wkck@Qkm HkvTkk@Tkv WkmHk

Hv^kng bk@Bkng \kkCkv Av ¢YkvZk #knXk-¢#knXk A@m¢v Gm¢v Tkv ¢Ykk@m HvYk ¢k

SkYkmr UkOk #knXkk#knXk A@m @õkk Gvå–UkOk Xkk¥! ¢vTkm Ukl@OklPk ¢gR@Ykkg

@kCkQkm Akv¥ HnRng H AkYk A@m @cm Gvå ¢vTkm Uk|PkmlPkYkkgä ¢vTkk ekkTkYkkg

b^kekvZk ARm Xko\kkPkng TkQkmä–§UkZkkvCk Xk\kv Wkck@Ykkg ARklFkPk~ l^kakZk-

AakkZkkvYkkg Av \kMk¥ ^kCkv@vYkkg UkOk ckvä Pkv H ^kBkPkv PkvTkk ¢gPk@Ykkg êkükTkm

Tkv ekkTkTkm lTkYkr]CkgCkkTkkv Hv bkYZkA~ Uk| kkc ^kcm @õkkv Gv Pkv ¢c{ WkPkk^k^kkv

Gvå ekkTkCkgCkkTkkv ¢v bkYZkA~ Uk|^kkc WkSkkZk l^kAk@Tkv Skkv¥ TkkgBk#kv Tkv

Av k]ekkTkbkYknÜYkkg H¥Tkv Xk]#kvå

¢v kk SkYkmrTkv Hv ^kBkPkv b^kekvZkYkkg §UkZkkvCk ckvZk Pkv ^kBkPkTkm ¢k

^kkPk Fkk\kv Gvå ¢ckä lTks^kA\Uk ¢TknXk^kYkkg FkwPkTZkCkkv]kv HCkPkQkm ¢v kkv

HnRkv ¢TknXk^kkZk Gv Av Wkck@Ykkg #kng WkTkm @õk‹g Gv PkvTkng \kdk TkQkm; RvcTkng

#kng QkkZk Gvä ¢@vä Rvc Gv Av TkQkmä ¢vTkngZk \kdk TkQkm; ¢kPYkk ¢PkmlTÜZk

¢kTkgRYkkg H YkCTk Gvå ¢k^km lbQklPk FkkvQkk CknOkbQkkTkv CkpcbQkêkk^kATkv UkOk

ckvZk Gvå ¢k^kk ¢kPYkb^kæUkTkv bkkSk^kk Hv TkmA»Zkkv PkvTkv HCkPkTkkv Akv¥

bkgZkkvCk MCkk^km #kAv Tklcä–Uk|lPkAo] Av ¢TknAo] Akv¥ bkgZkkvCk PkvTkv c\kk^km

#kAv Tklcå %Zkkg HCkPkQkm HnRkv H FkwPkTZkCkkv]kv b^kkTknXk^kYkkg \kmSkkv PZkkg

Uk@Tkm ¢bk@ Av km? Tkv Uk@Xkk^kkv UkOk Av kk? Uk@Xkk^kkv Uk@Xkk^kkvYkkg Gvä

Ykk@k FkwPkTZkCkkv]kYkkg Uk@Xkk^kkv TkQkmå ¢ckä ¢k^kng ^kvRTk bkYZkCÓlì

SkYkkrPYkkTkv ckvZk Gvå

ekkTkb^kXkk^kTkk bkYZkA~lTkOkrZkTkk Hkv@Qkm YklPkêknPkekkTkTkv b^k Pk@V

^kk]Pkkg ¢k^kkv b^kkTknXk^k QkkZk Gvå ¢v ¢TknXk^kYkkg XkCk^kkTk ¢kPYkk Uk|lbkü

QkkZk Gvå bkYkZkbkk@ Ckkå 144Ykkg ¢vTkng ¢\kkwlAA ^kOkrTk AZkn‘ Gv; PZkkg Acv

Gv Av : Uk|QkYk êknPkekkTkTkk ¢^k\kgWkTkQkm ekkTkb^kXkk^k ¢kPYkkTkkv lTkékZk

A@mTkväååå(¢c{ bknSkm cÆ bkl^kA\UkR#kk GvååååUkOk ekkTkTkng ^k\kOk Pkkv



XkkCk–6 ” “ 63

ekkTkb^kXkk^k Pk@V N]m @õk‹g Gv) UkGm ¢kPYkkTkm Uk|CkK Uk|lbklü YkkKv

¢vK\kv Av ¢TknXk^kTkv YkkKvä Uk@ UkRkQkrTkm Uk|lbklüTkkg Ak@Okkv Hv £lTÜZk ÿk@k

¢Tkv YkTk ÿk@k Uk|^kPkrPkm Wknlü¢kv Pkv WknlüTkv YkZkkrRkYkkg \kk^kmTkv

YklPkekkTkPkû^kTkv ¢kPYkbkTYknBk AZkn‘ä PkQkk ¢TkvA Uk|Ak@Tkk TkZkUkdkTkk

l^kA\UkQkm ¢kAn]Pkk §UkHk^kTkk@m êknPkekkTkTkm Wknlü¢kvTkv UkOk YkZkkrRkYkkg

\kk^kmTkv êknPkekkTkPkû^kTkv UkOk ¢kPYkbkTYknBk AZkn‘ä ¢k @mPkv YklPkêknPkekkTkTkv

Uk@ Pk@VQkm UkkGkg BkxFkmTkv ¢kPYkb^kXkk^kYkkg ^kk]Pkkg Pkn@Pk H ¢PZkgPk

l^kA\Uk@lcPk Qk¥Tkv ¢kPYkk UkkvPkkTkk #knüb^kæUkTkv ¢TknXk^kv Gvä PkvYkkg ¢kPYkk

bkYZkA~UkOkv RvBkkZk Gv Tkv HOkkZk Gv ¢vK\kv Pkv bkYZkCR#krTk ¢Tkv bkYZkCekkTk

Gvå ¢k ¢TknXk^kTkv &UkdkklPk¿kTPk" Aõkkv Gvä AvYk Av PkvYkkg TkZkUkdkTkk Akv¥

l^kA\Uk TkQkmå ¢k^kkv ¢TknXk^k A@v PZkk@v Æ^kTkv bkYZkCR#krTk QkZkng Acv kkZkå

lTks^kA\Uk ¢TknXkolPkYkkg ¢kPYkkTkng Hv b^kbkg^kvRTk-Uk|PZkdkUkOkng Gv Pkv

¢PkmlTÜZk Gvå £lTÜZkkvTkkv SkYkr Pkkv ¢v Gv Av bUk#kr-@bk-CkgSk-^kOkrTkv HkOkvä

Pkv ¢c{ TkQkm; ¢Tkv YkTkTkkv SkYkr ¢v Gv Av ¢TkvA l^kA\Uk A@vä Pkv UkOk ¢c{

TkQkm; PkvQkm Hv ekkTk £lTÜZkkv PkQkk YkTk ÿk@k Uk| kPkrPkng cPkng Pkv H ekkTk %Zkk@v

b^kkTknXk^kYkkg Uk| kPkvr Gv PZkk@v PkvTkv ¢PkmlTÜZk Acm¢v Gm¢vå""

Hn¢kvä b^kkTknXkolPkYkkg YklPk-êknPkekkTkTkv ¢PkmlTÜZk Aõkkå b^kkTknXk^k

^kBkPkv YklPkekkTk Tkv êknPkekkTk WkgTkv b^kæUkbkTYknBk H QkZkk Gv ¢vK\kv

£lTÜZkkPkmPk QkZkk Gvä £lTÜZkkvTkng Av YkTkTkng ¢^k\kgWkTk PkvYkkg TkQkm PkvQkm Pkv

¢TknXk^kTkv ¢PkmlTÜZk Acm¢v Gm¢vå YkTkTkng ¢^k\kgWkTk TkQkm ¢vK\kv @kCkTkng

UkOk ¢^k\kgWkTk TkQkm ¢v ^kkPk ¢vYkkg ¢k^km H Ck¥; @kCkYkkg Pkkv YkTkTkng

¢^k\kgWkTk Gvå @kCkTkk (^Zk^kck@Tkk) ¢^k\kgWkTkQkm lTkékZk–b^kkTknXk^k UkYkk#kv

¢vYk Hv YkkTkv Gv PkvTkv YkTkTkk ¢^k\kgWkTk ^kCk@Tkkv ¢PkmlTÜZk b^kkTknXk^k Av^kkv

Gv PkvTkm BkWk@ TkQkmä ¢vK\kv Pkv Pkkv @kCkTkng Tkv YkTkTkng ¢^k\kgWkTk GkvMmTkv

¢kCk] H ^kSkPkkv TkQkmå ¢PkmlTÜZkekkTk Av ¢PkmlTÜZkbknBk PkvTkv QkPkng TkQkmå

¢ckä ¢k b^kbkTYknBk YklPk–êknPkekkTkTkkv YklcYkk #kng Acv^kkv? HvOkv

l^kA\UkQkm Ukk@ Qk¥Tkv ¢kBkk ¢kPYkkTkv bkmSkkv b^kekvZk WkTkk^Zkkv Gvä ¢v Pkkv




Av k]ekkTkTkk bkkSkA Gvå bkYZkCÓlìTkk (FkkvQkk CknOkbQkkTkTkk UkOk)

b^kkTknXk^kTkv ¢PkmlTÜZk Acm¢v Gm¢vä AvYk Av PkvYkkg £lTÜZkkvTkkv Av YkTkTkkv

^kvUkk@ TkQkmå £lTÜZkkv PkQkk YkTkTkkv ^kvUkk@ Pkkv Uk@ Pk@V ckvZk Gvä b^kæUkYkkg

§UkZkkvCk ^kBkPkv Uk@ Pk@VTkkv ^kvUkk@ TkQkmå £lTÜZkkv Av YkTkTkkv ¢v kkv b^kXkk^k

TkQkm Av b^kkTknXk^kYkkg YkRRæUk QkkZkå b^kkTknXk^k Gv PkvK\kv ¢g#kv £lTÜZk PkQkk

YkTkTkng ¢^k\kgWkTk GoK>kng Gv Tkv ekkTk ¢PkmlTÜZk QkZkng Gvå Hkv ¢vK\kng

¢PkmlTÜZkUkOkng Tk QkkZk Tkv £lTÜZkTkng ¢^k\kgWkTk H @cv Pkkv Pkkv ¢kPYkk

¢vA\kk £lTÜZkekkTkTkkv l^kakZk Qk¥ HkZkå–UkOk ¢vYk WkTkPkng TkQkmå

Uk| kFkTkbkk@Ykkg bUkì Aõk‹g Gv Av &¢kPYkk ¢z\kCkCk|kõk" Gvä z\kCkQkm ¢vK\kv

Av £lTÜZkkv ÿk@k PkvTkng Ck|cOk QkPkng TkQkmä £lTÜZkkv ÿk@k Pkv HOkkPkkv TkQkmå

¢vK\kv b^kkTknXk^kQkm ¢kPYkkTkv HkOkTkk<g ekkTk ¢PkmlTÜZk Gvå ¢PkmlTÜZkekkTk

ckvZk PZkkg H ¢PkmlTÜZk bknBk ckvZkå

—YklPk–êknPkekkTk UkOk ¢PkmlTÜZk!!

—ck Xkk¥! ¢v YklPk–êknPkekkTkTkm H ¢k ^kkPk Gvå ¢k Akg¥

Av k]ekkTkTkm ^kkPk TkQkmå LvL Wkk@Ykk CknOkbQkkTk bknSkm b^kkTknXk^kTkng AkZkr Pkkv

YklPk–êknPkekkTkQkm H QkkZk Gvå Akv¥Tkv ¢^klSk–YkTk:UkZkkrZk ekkTk Bkm\Zkkg ckvZk

PkkvUkOk lTks^kA\Uk SZkkTk ^kBkPkv Pkv ¢vAAkv@ @cm HkZk Gvä PkvTkkv §UkZkkvCk ckvPkkv

TkQkmå YklPk–êknPkekkTk b^kkTknXk^k ^kBkPkv b^kYkkg ¢v kk ¢vAkAk@ Ukl@OkYkm HkZk

Gv Avä cng ekkPkk Gng Tkv #knükPYkk Ykk<g b^kekvZk Gv ¢v^kk ekkPkkekvZkTkk XkvRTkkv

l^kFkk@ UkOk PZkkg @cvPkkv TkQkmä PZkkg Pkkv Ü^Zk-UkZkkrZk (SZkvZk Tkv SZkkPkk ¢Qk^kk

ekvZk Tkv ekkTk ¢vA@bk Qk¥Tkv ¢TknXk^kkZk Gvå ¢v ¢TknXk^kTkkv YklcYkk ^kkOkm

Tkv l^kA\UkQkm Ukk@ Gvå UkkvPkkTkk bkg kvRTk ^kCk@ ¢vA\km ^kkOkm Av l^kA\UkQkm

PkvTkkv Bk@kv BZkk\k Tk ¢k^kvå YkkKv bkYkZkbkk@Ykkg ¢kFkkZkrRv kv Bkkbk Xk\kkYkOk

A@m Gv Av lTkH^kwXk^kQkm cng Hv #knü ¢kPYkk R#kkr kng Gv Pkv PkYkv PkYkk@k

b^kkTknXk^kQkm Uk|YkkOk A@Hkvå

¢ckä ¢SZkkPYk@bkTkm ¢k^km ^kkPk! ¢vTkm l^kFkk@Skk@kä ¢vTkkv lTkOkrZkä

Tkv ¢vTkkv b^kkTknXk^kä ¢v H A@^kk Hv^kng Gvå bkPkPk ¢vTkv YkkKv ¢XZkkbk



XkkCk–6 ” “ 65

Hkv¥¢vå bkPbkYkkCkYkv êk^kOk A@mä YkTkTk A@mä ¢vAkTPkYkkg lbQk@ lFkûkv ¢vTkkv

¢XZkkbk A@^kkv Hkv¥¢vå ¢k YkTknaZkXk^kYkkg Bkæg A@^kk Hv kng ¢k H Gvä

Tkv ¢PZkk@v Bk@kv ¢^kbk@ Gvå—bkWk ¢^kbk@ ¢k FknAùk cw‹

h

➢ b^kbkûkkTkk ¢^k\kgWkTkv ekkTkm lTkHkPYkkTkv ¢TknXk^kv Gvå ¢ckv! ¢k^kk

b^kkTknXk^kekkTkQkm YkkvdkYkkCkrTkv bkkSkTkk@ ekkTkmTkk YklcYkkTkm #km

^kkPk! ¢vTkm R#kkTkv ¢kv]BkTkk@k Æ^kkv TZkk\k Qk¥ CkZkk Gvå

✾ b^kkTknXk^kTkkv @gCkåååå¢Tkv PkvTkm XkolYkAk ✾

Æ^kv #knükPYkkTkk zFkPkTkTkkv ¢XZkkbk A@^kkv Hkv¥¢vå HvTkv

FkwPkTZkTkk b^kkTknXk^kTkkv @gCk \kkCkv ¢vTkv bkgbkk@Tkkv @gCk ©Pk@m HkZkå

Xkk¥ä Pkng ¢#knXk Tkv #knXk WkgTkvQkm Ro@ Qkk PZkk@v #knükPYkkTkng zFkPkTk Qk#kvå

HvTkv cÆ UkkUkTkk Pkm^k| AakkZkkvQkm UkOk lTk^kplûk TkQkmä Rv^k–Ckn<Tkm

Xkl$Pkä SkYkkrPYkkTkng WkcnYkkTkä bkkSkYkmr¢kvTkkv Uk|vYk ^kCkv@v ¢PZkgPk

YkgRAakkZkTkm XkolYkAkYkkg UkOk Hv TkQkm ¢k^Zkkv Pkv ¢AakkZk FkwPkTZkTkng

lTks^kA\UkSZkkTk A>kkgQkm A@#kv? Ukcv\kkg WkSkkZk AakkZkTkkv (#knXk

–¢#knXkTkkv) @gCk ©Mm HkZkååå%Zkkg ¢vTkkv @gCk ©Mm HkZk PZkkg ¢vTkm

¢PZkgPk YkgRPkk Pkkv bkcvHv Qk¥ H HkZkä Tkv UkGm FkwPkTZkTkkv @gCk FkMPkkg

PkvTkm ¢TknXkolPk Uk|CkKvå WkkAm Ukl@OkkYkTkv ¢vARYk #kkTPk AZkkr ^kCk@

¢vYkTkv ¢vYk ¢TknXk^k A@^kk YkkgCkv Pkkv QkkZk Tklcå ¢ckä ¢TknXk^km

Æ^kTkm ¢gR@Tkm R#kk Akv¥ ¢kv@ ckvZk Gv!




b^kkTknXkolPkTkkv @gCk FkMm HkZkb^kkTknXkolPkTkkv @gCk FkMm HkZkb^kkTknXkolPkTkkv @gCk FkMm HkZkb^kkTknXkolPkTkkv @gCk FkMm HkZkb^kkTknXkolPkTkkv @gCk FkMm HkZk–¢v^km ^kkPk¢v^km ^kkPk¢v^km ^kkPk¢v^km ^kkPk¢v^km ^kkPk

Uk|PZkdk–Uk@kvdkUkOkng ekkTkYkkg Gvä bkYZkA~P^kYkkg Tklcå

Uk|PZkdk–Uk@kvdkUkOkkbkgWkgSkm XkvR bkYZkA~P^kYkkg TkQkmå bkYZkA~P^k Pkkv #knü

¢kPYkkTkm Uk|PkmlPkæUk Gvå ¢v Uk|PkmPk lbküXkCk^kkTkTkv Av PkmZk‘Fk bkYZkCÓlìTkv

bk@Bkm H Gvå lbkü XkCk^kkTkTkv bkYZkA~P^kYkkg Hv kk #knükPYkkTkm Uk|PkmPk Gv Pkv kk

H #knükPYkkTkm Uk|PkmPk FkkvQkk CknOkbQkkTk^kk]k bkYklAPkmTkv UkOk Gvä PkvYkkg Akg¥

Vv@ TkQkmå lbküXkCk^kkTkTkng bkYZkA~P^k Uk|PZkdk Tkv FkkvQkkCknOkbQkkTk^kk]kTkng Uk@kvdk

¢v kk XkvR TkQkm; ¢Qk^kk b^kkTknXk^k ^kBkPkv bkYZkA~P^k Uk|PZkdk ¢Tkv Wkck@

#knXkk#knXkYkkg §UkZkkvCk ckvZk PZkk@v bkYZkA~P^k Uk@kvdk–¢vYk UkOk TkQkmå

#knXkk#knXkYkkg Uk| kPkrPkkv ckvZk PZkk@v Av b^kkTknXk^kQkm #knükvUkZkkvCkYkkg Uk| kPkrPkkv ckvZk

PZkk@v UkOk bkYZkCÓlìTkv bkYZkA~P^k Pkkv ¢v kng Tkv ¢v kng Gvä ¢QkkrPk~ b^kkTknXk^k

^kBkPkv bkYZkA~P^kYkkg Akg¥ Ykl\kTkPkk Qk¥ Ck¥–¢vYk TkQkmå

¢ckvä Hn¢kv ¢k bkYZkCR#krTkTkm Tkv b^kkTknXk^kTkm FkFkkr! ¢k Yko]XkoPk

^kbPkn Gvå b^kkTknXk^k #kng FkmH Gv PkvTkm ¢kv]BkkOk UkOk Æ^kkvTkv ¢kTkgR

¢kUkTkk@ Gvå Ukcv\kkg ^kbPknb^kæUkTkkv ZkQkkQkr lTkOkrZk A@vä Æ^k #kngä ¢Æ^k

#kngä b^kXkk^k #kngä Uk@Xkk^k #kngä Pkv Wk@kWk@ ¢kv]BkmTkv UkGm YklPkêknPkekkTkTkv

¢gPk@Ykkg ^kk]mTkv b^kÜ^ZkYkkg Ukl@OkkYkTkv ¢vAkCk| A@Pkkg bkYZkCR#krTk ¢Tkv

b^kkTknXk^k QkkZk Gvå ¢k^kkv ¢TknXk^k A@v PZkk@v H YkkvcTkm CkkgL PkoKv Gvä

Tkv PZkk@v H Æ^k XkCk^kkTkTkk YkkCkrYkkg ¢k^kv Gvååå¢ckä PkvTkv Hv ¢kTkgR Tkv

#kkglPk QkkZk Gv–PkvTkm #km ^kkPk!

Xkk¥! ¢k Pkkv bk^krekTkkv lTkCk|‘Qk YkkCkr Gvå Hkv Pkng b^kkTknXk^k ^kMv

lYkQZkkP^kTkm CkkgL Tk PkkvMm Pkkv lTkCk|‘QkYkkCkrYkkg A¥ @mPkv ¢k^Zkkv? HTYk-

Yk@OkTkm CkkgLTkv Hkv Tk PkkvMm Pkkv lTkCk|‘Qk YkkCkrYkkg HTYkmTkv Pkx #kng AZkn‘? Xkk¥ä

¢k^kkv ¢^kbk@ Yk»Zkkv Pkkv ¢v kkv §ÛYk A@ Av HvQkm PkTkv ¢Uko kr #kkglPk Yk]vä

Pkk@k HTYk-Yk@Ok K]vä Tkv ¢\UkAk]Ykkg Yknl$Pk QkkZkå

g hgh



XkkCk–6 ” “ 67

¢kYkkg bkYZkCR#krTkTkng b^kæUk ¢Tkv Pkv Uk|CkK A@^kkTkm @mPk UkOk XkvCkm

H ¢k^km HkZk Gvå HvOkv bkYZkCR#krTk Uk|CkK A@^kng ckvZk PkvOkv #kng A@^kng?

bkYZkCR#krTk A>kkg #kkvSk^kng?

1å Uk@Ykkg #kkvSkv Pkkv bkYZkCR#krTk Yk]v PkvYk TkQkmå

2å RvcklRTkm l¿ZkkYkkg Av #knXk@kCkYkkg UkOk bkYZkCR#krTk Yk]v PkvYk TkQkmå

3å bkYZkCR#krTk Pkkv ¢kPYkkTkk b^kXkk^kTkkv H Xkk^k Gv ¢vK\kv ¢kPYkkYkkgQkm

H Pkv Yk]vå

4å ¢kPYkk ¢kTkgR ¢Tkv ekkTkb^kæUk Gvä ¢gPkYknrBk Qk¥Tkv PkvTkm lTks^kA\Uk

Uk|PkmlPk A@^km Pkv bkYZkCR#krTk Gvå

5å Pkv bkYZkCR#krTk YkTk ¢Tkv £lTÜZkkvQkm Ukk@ lTks^kA\Uk ¢kPYkUk|PkmlPkæUk

Gvå

6å Pkv bkYZkCR#krTk b^kYkkg §UkZkkvCk ^kBkPkv Av Uk@Ykkg §UkZkkvCk ^kBkPkv

¢vAbk@Bkng ^kPkvr Gvå

7å Uk|PZkdk ¢Tkv Uk@kvdk ¢v^kk XkvR bkYZkCR#krTkYkkg TkQkmå

8å ekkTk ¢gPkYknrBk QkPkkg ¢kPYkkTkk lTks^kA\Uk ¢kTkgRTkkv ¢TknXk^k QkkZk PkvTkm

bkkQkv &¢k H cng Gng" ¢v km bkYZkA~ ¢kPYkUk|PkmlPk QkkZk Pkv H

bkYZkCR#krTk Gvå Pkv bkYZkCR#krTk lTks^kA\Uk b^kkTknXk^kYkkg QkZkngä UkOk UkGm

l^kA\UkYkkg ¢k^kPkkg Pkv bkYZkCR#krTk Fkk\Zkng HPkng TkQkmä Xk|kglPk@lcPk

bkYZkA~ ¢kPYkUk|PkmlPk SkYkmrTkv bkRkZk @õkk A@v Gvå

9å ¢k^kng bkYZkCR#krTk ¢v YkkvdkTkng ÿk@ Gv; PkvTkk ^kMv H YkkvdkTkkv YkkCkr §DkMv

Gvå ¢vTkkv §ÛYk ¢v H R@vA YknYkndknTkng Ukcv\kng AkYk Gvå ¢Tkv R@vA

YknYkndknQkm ¢k Qk¥ #kAv Pkv^kng Gvå

❃ ¢ckä bkgPkkv¢v bkYZkCR#krTkTkng b^kæUk DkOkng bUkì WkPkk^Zkng Gvå ¢k ^kkPk

¢v km bk@bk Gv Av Hkv bkYkHv Pkkv ¢gR@ b^kkTknXkolPkTkkv @gCk FkMm HkZkä

Tkv @kCkTkkv @gCk ©Pk@m HkZkå ¢kPYkkTkm #knü¢TknXkolPk @kCkTkk @gCk




^kCk@Tkm Gv; HvTkv ¢k^km ¢TknXkolPkTkkv @gCk TkQkm Pkv @kCkQkm @gCkk¥ HkZk

Gvå cv Æ^k! ¢vA^kk@ ¢kPYkkYkkg @kCkTkkv @gCk ©Pkk@mTkv b^kkTknXkolPkTkkv

@gCk FkMk^kå

¢vA^kk@ UkOk b^kkTknXkolPkQkm HvTkv #knükPYkkTkm Uk|PkmPk Qk¥ ¢vK\kv Av

bkYZkCR#krTk QkZkngä UkGm PkvTkv b^kkTknXk^kYkkg ckvZk PZkk@v Uk|PkmPkTkng Hkv@ ^kSkm HkZk

Tkv Wkck@ #knXkk#knXkYkkg ¢k^kv PZkk@v Uk|PkmPk Nm\km UkMm HkZk–¢vYk TkQkmå ^k]m

lTks^kA\UkR#kk ^kBkPkv bkYZkA~P^k Uk|PZkdk ¢Tkv bkl^kA\UkR#kk ^kBkPkv bkYZkA~P^k

Uk@kvdk ¢v kng Uk|PZkdk-Uk@kvdkUkOkng bkYZkA~P^kYkkg TkQkmå ¢Qk^kk lTks^kA\UkR#kk ^kBkPkv

lTkékZkbkYZkA~P^k Tkv bkl^kA\UkR#kk ^kBkPkv ¢vA\kng ^Zk^kck@bkYZkA~P^k ¢vYk UkOk

TkQkmå SkYkmrTkv bkl^kA\UkR#kk ckv Av lTks^kA\UkR#kk ckv–WkgTkv ^kBkPkv #knükPYkkTkm

Uk|PkmPkæUk lTkékZkbkYZkA~P^k Pkkv bk]gCkUkOkv ^kPkmr @õk‹g H Gvå Hkv lTkékZkbkYZkA~P^k

Tk ckvZk Pkkv bkkSkAUkOkng H Tk @cvä YkkvdkYkkCkr H Tk @cvå UkGm

lTkékZkbkYZkA~P^kYkkg Xk\kv Akv¥Tkv ¢kwUk#klYkA ckvZkä Akv¥Tkv dkkZkkvUk#klYkA ckvZk

Tkv Akv¥Tkv dkklZkA ckvZkå #knükPYkkTkm Uk|PkmPk Pkkv ÒkOkvYkkg bk@Bkm Gvå dkklZkA

bkYZkA~P^k Pkkv bk^krQkk lTkYkr] Gv; ¢kwUk#klYkA bkYZkA~P^k UkOk ^kPkrYkkTkYkkg Pkkv

dkklZkA Hv kng H lTkYkr] Gvä UkOk Pkv Æ^kTkv ¢kG@v\kk UkkOkmTkm YkkVA Pk]mZkvQkm

(bkûkkYkkgQkm) cÆ lYkQZkkP^kTkm Uk|AplPkTkkv Tkk#k QkZkkv TkQkm; ¢Tkv dkkZkkvUk#klYkA

bkYZkA~P^kYkkg bkYZkA~P^kTkv WkkSkk Tk UkckxFkkMv ¢v kk Uk|Ak@Tkkv bkYZkA~-

YkkvcTkmZkUk|AplPk bkgWkgSkm l^kAk@ Gvå ÒkOkv Uk|Ak@Tkk bkYklAPkYkkg #knü ¢kPYkkTkm

Uk|PkmPk ^kPkvr Gvå Uk|PkmPk ¢Ukvdkk¢v Pkkv bkYZkCÓlìTkv lbkübkYkkTk Aõkkv Gvå

Uk|èTk :–FkkvQkk CknOkbQkkTk^kk]k dkklZkAbkYZkCÓlìTkm Uk|PkmPk Pkkv

lbküXkCk^kkTk Hv km ckvZkä UkOk §Uk#kYkbkYZkCÓlìTkm Uk|PkmPk UkOk #kng

lbküXkCk^kkTk Hv km Gv?

§ûk@ :–ck; §Uk#kYkbkYklAPkmTkm Uk|PkmPkYkkg Hv #knükPYkk ¢k^Zkkv Gvä

Pkv UkOk Hv kkv lbküTkm Uk|PkmPkYkkg ¢k^Zkkv Gv Pkv kkv H Gvå #knü¢kPYkkTkm Uk|PkmPk

Pkkv ÒkOkv bkYklAPkmTkm bk@Bkm H Gvä ¢vYkkg Akg¥ Vv@ TkQkmå

❁



XkkCk–6 ” “ 69

b^kkTknXk^kekkTkTkn g ¢Tkv Pkvb^kkTknXk^kekkTkTkn g ¢Tkv Pkvb^kkTknXk^kekkTkTkn g ¢Tkv Pkvb^kkTknXk^kekkTkTkn g ¢Tkv Pkvb^kkTknXk^kekkTkTkn g ¢Tkv Pkv

^kBkPkTkk l^kl#kÏ ¢kTkgRTkn g ^kOkrTk^kBkPkTkk l^kl#kÏ ¢kTkgRTkn g ^kOkrTk^kBkPkTkk l^kl#kÏ ¢kTkgRTkn g ^kOkrTk^kBkPkTkk l^kl#kÏ ¢kTkgRTkn g ^kOkrTk^kBkPkTkk l^kl#kÏ ¢kTkgRTkn g ^kOkrTk

Hv ekkTk ¢kPYkkTkv HkOkv Pkv Uk|PZkdk Tkv Uk@Tkv HkOkv Pkv Uk@kvdk ¢v^km

^ZkkBZkk TkQkm; AvYk Av YklPk–êknPkekkTk ¢kPYkkTkv HkOkv Gv GPkkg PkvTkv Uk@kvdk

CkOZkkg Gvä Tkv ¢^klSk–YkTk:UkZkrZkekkTk Uk@Tkv HkOkv Gv GPkkg PkvTkv Uk|PZkdk Aõkkg

Gvå Hv ekkTk bUkì ckvZk ¢Tkv bkmSkng ¢kPYkkQkm QkkZk Pkv ekkTkTkv Uk|PZkdk Acv

Gv; ¢Tkv Hv ¢bUkì ckvZkä HvYkkg £lTÜZkklR Uk@Tkng Akg¥ ¢^k\kgWkTk ckvZk

PkvTkv Uk@kvdk Acv Gvå c^kv YklPk–êknPkekkTk %Zkk@v b^kbkTYknBk Qk¥Tkv

b^kkTknXk^kYkkg ^kPkvr Gvä PZkk@v PkvYkkgQkm £lTÜZk–YkTkTkng HvK\kng ¢^k\kgWkTk GoK>kng

Gv PkvK\kng Pkkv Uk|PZkdkUkOkng Gvä PkvYkkg Hv b^kkTknXk^k QkZkkv Pkv ¢vA\kk ¢kPYkkQkm

H QkZkkv Gvä WkmHk Akv¥Tkng PkvYkkg ¢^k\kgWkTk TkQkmä ¢Tkv Pkv b^kkTknXk^k bUkì

Gvä YkkKv Pkv Uk|PZkdk Gvå ¢k Uk|PZkdkUkOkng ¢SZkkPYkÓlì^kk]kTkv bkYkHkZk Pkv kng

Gvå ¢ckä YklPk–êknPkekkTk £lTÜZk ¢Tkv YkTk ^kCk@ HkOkv!ååååXkk¥ä

HkOk^kkTkkv b^kXkk^k Pkkv ¢kPYkkTkkv Gv Tkv! ¢kPYkk UkkvPkv UkkvPkkTkv YkTk ¢Tkv

£lTÜZk ^kCk@ H HkOkv Gvå Uk| kFkTkbkk@Tkm 172Ykm CkkQkkYkkg

&¢z\kCkCk|cOk"Tkk 20 ¢Qkkvr A@Pkkg ¢kFkkZkrRv kv bUkì Aõk‹g Gv Av ¢kPYkk

¢vA\kk ¢TknYkkTk ^kMv Av ¢vA\kk £lTÜZk–YkTk ^kMv HOkkPkkv TkQkmä ¢vK\kv

¢vA\kk Uk@kvdk ekkTk ^kMv Pkv HOkkPkkv TkQkmå £lTÜZkHTZk YklPk–êknPkekkTkTkv

bkkg Zk^kckl@AUk|PZkdk Aõk‹g Gv Pkv Uk@Tkv HkOk^kkTkm ¢Ukvdkk¢vä b^kTkv HkOk^kkYkkg

Pkkv Pkv ekkTk £lTÜZkkPkmPk b^kkTknXk^kUk|PZkdk Gvå ¢k b^kkTknXk^k–Uk|PZkdkUkOkng

¢SZkkPYk#kw\kmYkkg Gvä ¢vK\kv ¢kCkYkTkm #kw\kmYkkg Uk|PZkdk–Uk@kvdkTkk Hv XkvRkv

¢k^kv PkvYkkg PkvTkng AQkTk Tk ¢k^kvå bkYkZkbkk@Ykkg Acv Gv Av cng Ykk@k bkYkbPk

lTkH^kwXk^kQkm #knükPYkk RvBkkMng Gngä Pkv b^kkTknXk^kUk|PZkdkQkm Uk|YkkOk A@Hkvå Pkkv

PZkkg êkkvPkk¢kv Pkkv YklPk–êknPkekkTk^kk]k H Gv Tkv PkvYkTkv H YklPk–êknPkekkTk

^kMv b^kkTknXk^k–Uk|PZkdk A@^kkTkng Aõk‹g Gvå Hkv b^kkTknXk^kYkkg YklPk–êknPk Uk|PZkdk

Tk ckvZk Pkkvä ¢kYk AvYk Acv?

adb

c




¢c{ Acv Gv Av lHekkbkn¢v ¢k^kkv b^kkTknXk^k A@Pkkg Ukcv\kkg ¢kCkYk

ÿk@k PkQkk ¢TknYkkTk ^kCkv@v ÿk@k ¢kPYkkTkng ZkQkkQkr b^kæUk Tkœm AZkn‘ Gvå UkGm

PkvYkkg Ukl@OkkYk \kmTk A@mTkv b^kkTknXk^k A@v Gvå

¢kCkYkYkkgä ¢l@cgPkTkk ¢kPYkkTkng §Rkc@Ok ¢kUkmTkv ¢kPYkkTkkv #knü

b^kXkk^k RvBkkM>kkv Gvå ¢l@cgPkTkkv ¢kPYkk Ü^ZkQkm–CknOkQkm Tkv UkZkkrZkQkm Hv kkv

FkvPkTkkYkZk #knü Gv Pkv kkv H ¢kPYkkTkkv b^kXkk^k Gvä ¢l@cgPk Hv kkv H

FkvPkTkb^kXkk^km ¢k ¢kPYkk Gvä ¢l@cgPkTkk ¢kPYkkYkkg #knXk@kCk ^kCkv@v l^kAk@

TkQkm PkvYk #knXk@kCk ¢k ¢kPYkkTkkv UkOk b^kXkk^k TkQkmå ¢kCkYkYkkg #knXk@kCkTkv

¢kPYkkTkkv b^kXkk^k Aõkkv TkQkm UkOk Uk@Xkk^k Aõkkv Gvä PkvTkv ¢TkkPYkk ¢Tkv

¢kuk^k Aõkkv Gvå ¢vYk ¢TkvA Uk|Ak@v ¢kCkYkTkk ekkTkQkm ¢kPYkb^kæUkTkkv

lTkOkrZk A@^kkv Hkv¥¢vå

^k]mä ¢TknYkkTkTkk l^kFkk@Qkm UkOk ^kbPknb^kæUk Tkœm A@vå HvYk Av–

cng ¢kPYkk GngååååYkk@kYkkg ekkTk Gvå

%Zkkg %Zkkg ekkTk Gv PZkkg PZkkg ¢kPYkk Gv; ¢Tkv %Zkkg %Zkkg ¢kPYkk

Gv PZkkg PZkkg ekkTk UkOk Gvå HvYk Av lbküXkCk^kkTkå

%Zkkg %Zkkg ¢kPYkk TkQkm PZkkg PZkkg ekkTk UkOk TkQkm; ¢Tkv %Zkkg %Zkkg

ekkTk TkQkm PZkkg PZkkg ¢kPYkk UkOk TkQkmå HvYk Av ¢FkvPkTk #k@m@å

¢k @mPkv ¢kPYkkTkv ¢Tkv ekkTkTkv Uk@bUk@ ^ZkklUPkUkOkng Gvä ¢vK\kv Av

¢vA ckvZk PZkkg WkmHng ckvZk Hä Tkv ¢vA Tk ckvZk PZkkg WkmHng UkOk Tk ckvZkä

¢k^kk Uk@bUk@ ¢l^kTkkXkk^kUkOkkTkv &bkYk^ZkklUPk" Acv kkZk Gvå

&#k@m@ ckvZk PZkkg ¢kPYkk ckvZk"–¢vYk bkkFkng ¢TknYkkTk Qk¥ #kAPkng

TkQkmä AvYk Av lbkü XkCk^kkTkTkv #k@m@ Tk ckv kk GPkkg ¢kPYkk Gv ¢Tkv YkpPkA-

$\kv k@Ykkg #k@m@ ckv kk GPkkg ¢kPYkk TkQkm; ¢vK\kv #k@m@Tkv ¢Tkv Æ^kTkv

^ZkklUPk TkQkmå

#k@m@ ^kCk@Tkkv ¢kPYkk ckvZk UkOk ekkTk ^kCk@Tkkv ¢kPYkk ARm Tk ckvZkå

YkkKv ekkTk Pkv ¢kPYkkTkng b^kæUk Gvä UkOk #k@m@ Pkkv ¢kPYkkQkm lXkTTk Gvå



XkkCk–6 ” “ 71

¢v H @mPkvä #k@m@Tkm YkkVA @kCk-ÿvak ^kCk@Tkkv ¢kPYkk UkOk ckvZk

Gvä YkkKv @kCk-ÿvak UkOk Bk@vBk@ ¢kPYkkTkng b^kæUk TkQkmå ¢kYk ¢TkvA Uk|Ak@v

Zknl$PkQkm l^kFkk@mTkv ¢kPYkkTkng b^kæUk Tkœm A@^kng PkvTkv ¢TknYkkTk Acv kkZk Gvå

cng ¢kPYkk Gng; AvYk Av Ykk@kYkkg ekkTk Gv Tkv cng ekkTkQkm HkOkng Gngå

#k@m@ Pkv ¢kPYkk TkQkm; AvYk Av PkvTkkYkkg ekkTk TkQkmä Pkv Akg¥ HkOkPkng

TkQkmå

¢kPYkk ekkTkb^kXkk^km Gv; AvYk Av ekkTk ^kCk@Tkkv ¢kPYkk ARm ckvPkkv

TkQkmå

PkvYk H ¢kPYkk lbk^kkZk WkmHv A>kkgZk ekkTk ARm ckvPkng TkQkmå

#knüTkZkQkm cng #knü lbkübkYkkTk Gng; ¢#knüTkZkQkm Ykk@kYkkg ¢#knüPkk

UkOk Gvå #knüTkZkTkkv ¢kêkZk A@mTkv #knükPYkkTkkv ¢TknXk^k A@Pkkg UkZkkrZkYkkgQkm

¢#knüPkk K]mTkv #knüPkk Uk|CkKv Gvå

¢k Uk|YkkOkv ¢TknYkkTk ¢Tkv TkZk–Uk|YkkOk ^kCkv@vTkk l^kFkk@kv

Pkû^klTkOkrZkTkk Ak]v ckvZk Gv; UkOk ¢vA\kk ¢v l^kFkk@Qkm H Akg¥ b^kkTknXk^k

TkQkm QkPkkvä ^kbPknb^kæUk Tkœm A@mTkv UkGm %Zkk@v b^kÜ^ZkYkkg Ukl@OkkYkTkv

¢vAkCk| A@v PZkk@v H b^kkTknXk^k QkkZk Gvå ¢Tkv ¢v b^kkTknXk^kTkk Ak]v TkZk–Uk|YkkOk ^kCkv@vTkk l^kFkk@kv ckvPkk TkQkmä TkZk–Uk|YkkOk ^kCkv@vTkk l^kFkk@ ¢v Pkkv

Uk@kvdkekkTk Gvä ¢Tkv b^kkTknXk^k Pkkv AQkglFkPk~ Uk|PZkdk Gvå ¢kCkYk ¢TknYkkTk

^kCkv@v Uk@kvdk ekkTkQkm Hv b^kæUk l^kFkk@Ykkg \kmSkng PkvYkkg Ukl@OkkYk ¢vAkCk| QkPkkg

Pkv b^kkTknXk^k–Uk|PZkdk QkkZk Gvå ekkTkm¢v ¢k b^kkTknXk^kYkkg Ukcv\kkg A@Pkkg Akg¥

WkmHng b^kæUk HkOZkng—¢vYk TkQkmä ¢vK\kv Av ekkTkmTkv b^kkTknXk^kYkkg

HkOkUkOkkTkm ¢Ukvdkk¢v l^k#kvakPkk TkQkm UkOk Ukl@OkkYkTkm YkCTkPkk Gv–Pkv

l^k#kvakPkk Gvå

¢kPYkkTkk ¢TknXk^kTkng bYk@Ok A@mTkv V@m PkvYkkg Ukl@OkkYk \kCkk^kv

Gvå—UkOk ¢k^kng bYk@Ok AkvTkv ckvZk? Av Ukcv\kkg ¢vA^kk@ HvOkv ¢TknXk^k

^kMv b^kæUk HkOZkng ckvZkä PkvTkm Skk@Okk KAk^km @kBkm ckvZkä Pkv V@mTkv PkvTkng




bYk@Ok A@vå &Ukcv\kkg ¢kPYkkTkkv ¢TknXk^k QkZkkv PZkk@v ¢k^kkv ¢kTkgR

cPkkvååååå¢k^km #kkglPk cPkmä ¢k^kng ekkTk cPkngåååå¢k^kkv ^kw@kCZkXkk^k

cPkkvåååå¢k^km ¢vAkCk|Pkk cPkmåååå¢k^kkv Uk|ZkPTk cPkkvååååå" ¢vYk PkvTkk bYk@Ok

^kMv lFkûkTkv ¢vAkCk| A@mTkv SkYkmr Æ^k V@mTkv PkvYkkg UkkvPkkTkk Ukl@OkkYkTkv HkvMv

Gvå b^kkTknXk^k ^kBkPkv Akg¥ ¢v kk bYk@Ok ^kCkv@vTkk l^kFkk@kv TkQkm ckvPkkä UkOk

Ukcv\kkg ¢v^kk l^kFkk@kv ^kMv lFkûkTkv ¢vAkCk| A@v Gvä ¢vK\kv ¢v^kk Uk|Ak@Tkk

bYkplPk–¢TknYkkTk–¢kCkYk ^kCkv@v Uko krA (UkGm Pkv l^kFkk@ GoKmTkv) b^kkTknXk^k

QkkZk Gv; l^kFkk@ ^kBkPkv Hv YklPk–êknPkekkTk cPkkg Pkv H YklPk–êknPkekkTk

l^kA\Uk GoKmTkv b^kkTknXk^kYkkg ¢k^Zkkgä ¢vK\kv b^kkTknXk^kYkkg YklPk–êknPkekkTk

Gv ¢vYk ¢c{ WkPkk^k^kng Gvå YklPk–êknPkekkTkv ¢kPYkkTkng Hv b^kæUk HkOZkng

PkvYkkg H Pkv YkCTk QkkZk Gv; PkvYkkg HkOkUkOkkTkm ¢Ukvdkk¢v Vv@ TkQkm UkOk

Ukl@OkkYkTkm YkCTkPkkTkm ¢Ukvdkk¢v Vv@ Gvå

YklPk–êknPkekkTk %Zkk@v ¢gPk@Ykkg §UkZkkvCk YkoAmTkv b^kkTknXk^k A@v Gv

PZkk@v Pkv lTks^kA\UkR#kkYkkg Akv¥ ¢Uko kr ¢kTkgR ¢TknXk^kkZk Gvå HkOkUkOkk

¢Ukvdkk¢v Xk\kv PZkkg l^k#kvakPkk Tk ckvZk UkOk ¢kTkgRTkkv ¢TknXk^k ^kCkv@v

¢Ukvdkk¢v PkvYkkg l^k#kvakPkk Gvå

SkYkmrÆ^k bkl^kA\UkR#kk ^kBkPkv ¢kPYkkTkng Hv b^kæUk HkOkPkk cPkk Pkv

H lTks^kA\UkR#kk ^kBkPkv HkOkv Gvä lTks^kA\UkR#kkYkkg Akg¥ l^k#kvak Uk|Ak@

HkOZkk–¢v km l^k#kvakPkk TkQkmå GPkkg bkl^kA\Uk A@Pkkg lTks^kA\UkR#kkTkkv DkOkkv

YklcYkk A@kv Gkv Pkkv PkvTkng #kng Ak@Ok? ¢vYkkg ¢v km A¥ l^k#kvakPkk Gv Av

¢kK\kkv WkSkkv b^kkTknXk^kTkkv YklcYkk #kkïkkv¢v CkkZkkv Gv? Pkv ¢c{

WkPkk^km¢v Gm¢vå Xkk¥ä b^kkTknXk^k ^kBkPkv ekkTk§UkZkkvCk UkkvPkkTkk

#knü¢kPYkkTkv H b^kekvZk A@mTkv PkvYkkg QkgXkm CkZkkv Gvä Ukcv\kkg §UkZkkvCk

Wkck@Tkk ¢TkvA ekvZkkvYkkg Tkv l^kA\UkkvYkkg XkYkPkkvä Pkv YkKmTkv §UkZkkvCk UkkvPkkTkk

b^kæUkTkv ¢vATkv H HkOk^kkYkkg ¢vAkCk| QkZkkvå ¢vA Pkkv ¢k l^k#kvakPkk Qk¥å

¢Tkv WkmÆ l^k#kvakPkk ¢v Qk¥ Av Ukcv\kkg bkl^kA\UkR#kk ^kBkPkv ¢TkvA

Uk|Ak@Tkk @kCkÿvak–#knXkk#knXk Ukl@OkkYk QkPkkgä b^kkTknXk^k ^kBkPkv #knükvUkZkkvCk



XkkCk–6 ” “ 73

QkPkkg WknlüUko krATkk bkYkbPk @kCkklR Ukl@OkkYkkv GoKm CkZkkä Av k]

lTkHb^kæUkYkkg H PkTYkZk Ukl@OkkYk QkZkkå ¢k^km l^k#kvakPkkTkv \kmSkv

b^kkTknXk^kAk]Ykkg lbkü XkCk^kkTk Hv kkv ¢PkmlTÜZk b^kkXkkl^kA ¢kTkgR

l^k#kvak ¢TknXk^kkZk Gvå b^kkTknXkolPkTkng bknBk ^kFkTkkPkmPk Gvå HCkPkTkk Akv¥

UkRkQkrYkkg ¢v bknBkTkkv ¢g#k UkOk TkQkmå £lTÜZkHlTkPk bknBkkv A@Pkkg ¢k

bknBkTkm HkPk H HnRm Gv; ¢k Pkkv ¢kPYkHlTkPk bknBk Gvä ¢kPYkkTkk

b^kXkk^kYkkgQkm §PUkTTk QkZkv\kng Gvå HvOkv ¢vA ^kBkPk §UkZkkvCkTkv ¢gPk@Ykkg

HkvMmTkv b^kkTknXkolPkTkng ¢k^kng ¢Uko^kr bknBk FkkBkm \kmSkng Gv–¢v^kk SkYkmrTkvä

HvK\km ^kmPk@kCkPkk Qk¥ Gv PkvK\kng ¢klPYkAbknBk Pkkv bkl^kA\UkR#kk ^kBkPkvZk

^kPkvr Gvä Uk@gPkn lTks^kA\UkR#kk ^kBkPkv §UkZkkvCk lTkHb^kæUkYkkg PkTYkZk Qk¥Tkv

Hv ¢PkmlTÜZk Uk@Yk ¢kTkgR ^kvRv Gv PkvTkm Akv¥ Bkkbk l^k#kvakPkk Gvå ¢ckä

b^kkTknXk^kTkkv ¢kTkgR #kng Gv PkvTkm A\UkTkkZk ¢ekkTkmTkv ¢k^kPkm TkQkmå HvOkv

¢PkmlTÜZk FkwPkTZkTkv ARm HkvZkkv TkQkmä HvOkv £lTÜZkl^kakZkkvYkkg H ¢kTkgR

YkkTZkkv Gv PkvTkv b^kkTknXk^kTkk ¢PkmlTÜZk¢kTkgRTkm CkgSk UkOk A>kkgQkm ckvZk?

¢@vä ¢k^kk b^kkTknXk^kTkm FkFkkr UkOk Æ^kTkv Rn\krXk Gvå HvOkv ekkTkTkv

Wkkõk–£lTÜZkl^kakZkkvYkkg H XkYkk^Zkng Gvä ekkTkTkv ¢gR@ ^kk]mTkv ¢PkmlTÜZk

^kbPknTkv ARm \kdkCkPk A@m TkQkmä PkvTkv ¢v ¢PkmlTÜZk^kbPknTkk ¢PkmlTÜZkbknBkTkm

A\UkTkk UkOk A>kkgQkm ¢k^kv? &BkkBk@kTkm BkmbkAkv\km Av@mTkkv b^kkR A>kkgQkm

HkOkv?" PkvYk £lTÜZkekkTkYkkg H \knWSk Uk|kOkm ¢PkmlTÜZkbknBkTkk b^kkRTkv

A>kkgQkm HkOkv? ekkTkm¢v FkwPkTZkTkk ¢PkmlTÜZkbknBkTkv HkOZkng Gv; ¢vTkkv ¢Uko^kr

b^kkR FkkBZkkv Gvä ¢v bknBk ¢vTkv lTk@gPk@ ^kPkvr Gv; Pkv §Uk@kgPk ¢c{ Pkkv

lTks^kA\UkR#kkYkkg PkvTkv ¢kTkgRTkm Hv l^k#kvakPkk Gv PkvTkm ^kkPk Gvå

#kgAk :–¢Ykv Pkkv CkpcbQk; CkpcbQkTkv ¢k^km b^kkTknXk^kTkm ^kkPk AvYk

bkYkHkZk?

bkYkkSkkTk :–Xkk¥ä b^kkTknXk^kTkm ¢k lFkÍm \kBkTkk@ ( Ukgå

KkvM@Yk\kÆ) UkkvPkv UkOk CkpcbQk H cPkk; ¢Tkv HvYkTkk §Uk@ lFkÍm \kBkv\km

Gv Pkv¢kv UkOk CkpcbQkkv H cPkk; ¢vK\kv CkpcbQkkvTkv bkYkHkZk ¢v km ¢k ^kkPk




Gvå ¢kPYkkTkng bkPZkekkTk Pkkv CkpcbQkTkv UkOk Qk¥ #kAv Gvå YknlTkR#kk Hv km

b^kæUklbQk@Pkk CkpcbQkTkv Tk ckvZk Uk@gPkn ¢kPYkkTkng ekkTk Pkkv YknlTkR#kk Hv kng H

CkpcbQkR#kkYkkgZk Qk¥ #kAv Gvä Pkv¢kg Akg¥ Vv@ UkMPkkv TkQkmå ¢Tkv ¢k^kng

¢kPYkekkTk A@v Pkv H CkpcbQkTkv SkTZk Aõkkv Gv; êkm AngRAngRb^kkYkm Pkkv Acv

Gv Av cv êkk^kA! Pkng lTkYkr] bkYZkA~P^kTkv Ck|cOk A@mTkvä lTk@gPk@ ¢vTkv H

SZkkTkYkkg SZkk^kå ¢k^kng bkYZkA~P^k CkpcbQkTkv Qk¥ #kAv Gv–Pkkv H ¢vYk Aõk‹g

Tkv? YkkKv bkkFkm lHekkbkk Uk|CkK A@mTkv bkYkH^kk YkkgCkv PkvTkv b^kkTknXk^kTkm ^kkPk

Hæ@ bkYkHkZkå ¢k Pkkv bkodYk \kkCkvä UkOk ¢k bkYkH^kkQkm H ¢kPYkkTkng

A\ZkkOk Gvä YkkKv ¢kPYkkTkk bkYZkA~P^kTkm Tkv b^kkTknXk^kTkm ^kkPk Wk@kWk@

bkYkH^kk Hv km Gvå

Uk|ËTk :–¢k bkYkÆTkv UkGm #kng A@^kng? 24 A\kkATkkv AkZkr¿Yk #kng?

ß˚k@ :–Xkk¥ä SkYkkrPYkkTkkv Fkkv kmbkv A\kkATkkv ¢k H AkZkr¿Yk Gv Av

bkYZkCR#krTk-ekkTk-Fkkl@ÒkæUk YkkvdkYkkCkrTkng bkv^kTk A@^kng Tkv Uk@Xkk^kTkng bkv^kTk

GkvM^kngå Fkkv kmbkv A\kkAYkkg dkOkv dkOkv SkYkkrPYkk ¢k b^kXkk^kbkv kTkTkng AkZkr A@m

@õkk Gvå ¢Tkv ¢ekkTkm Fkkv^kmbkv A\kkAYkkg dkOkv dkOkv Uk@Xkk^kTkk bkv^kTkTkng AkZkr

A@m @õkkv Gvå Wkck@Tkk AkYk Pkkv ekkTkm Av ¢ekkTkm Akv¥ ¢vA dkOk UkOk

A@Pkng TkQkmå

bkYZkCR#krTk QkZkk UkGm SkYkmrTkv §UkZkkvCk A>kk@vA b^kYkkg ckvZk Gv Tkv

A>kk@vA Uk@Ykkg ckvZk Gv; ¢vASkk@kv b^kYkkg §UkZkkvCk @cvPkkv TkQkmä Uk@gPkn

bkYZkA~P^k ¢vASkkæg @cv Gvå Pkv bkYZkA~P^k b^k§UkZkkvCk ^kBkPkv Uk|PZkdk Tkv

Uk@§UkZkkvCk ^kBkPkv Uk@kvdk–¢v kk XkvR PkvYkkg TkQkm; ¢Qk^kk b^kkTknXk^k ^kBkPkv

Pkv §UkZkkvCkæUk Tkv Uk@ Pk@V \kdk ^kBkPkv Pkv \kWSkæUk–¢v kk XkvR UkOk

bkYZkA~P^kYkkg TkQkmå bkYZkA~P^kYkkg Pkkv ¢kwUk#klYkA ^kCkv@v Uk|Ak@kv Gvä Tkv Pkv ÒkOkvZk

Uk|Ak@ bkl^kA\Uk R#kk ^kBkPkv UkOk ckvZk Gvå bkYZkCR#krTk QkZkng PkvK\km

#knüUkl@OklPk Pkkv #knXk-¢#knXk ^kBkPkvZk SkYkmrTkv ^kPkvr H Gvå

bkYZkCR#krTk QkkZk ¢vK\kv Pkv Æ^k bkRkZk lTks^kA\Uk–¢TknXkolPkYkkg H

@cv–¢v kng TkQkmå PkvTkv #knükPYkUk|PkmPk bkRkZk @cv Pkv l^kA\Uk ^kCk@Tkm ckvZkä



XkkCk–6 ” “ 75

UkOk ¢TknXkolPk Pkkv A>kk@vA ckvZkå YknlTkTkvZk lTks^kA\Uk ¢TknXkolPk bk]gCk TkQkm

@cvPkmä bk]gCk \kkgWkkv Ak] lTks^kA\UkPkk @cv Pkkv Av k]ekkTk Qk¥ HkZkå

b^kkTknXkolPk Pkv ekkTkTkm b^k§UkZkkvCkæUk UkZkkrZk Gv; bkYZkCR#krTkTkv Pkv

§UkZkkvCkæUk b^kkTknXkolPk bkkQkv l^kakYk^ZkklUPk Gvå ¢vK\kv Av ¢vA Ukdk Pk@VTkm

^ZkklUPk Gvå HvYk Av k]R#krTk ¢Tkv Av k]ekkTkTkvä ¢Qk^kk Pkkv ¢kPYkkTkv ¢Tkv

ekkTkTkvä Pkkv bkYk^ZkklUPk Gv—¢vK\kv Av %Zkkg WkvYkkgQkm ¢vA ckvZk PZkkg WkmHng

UkOk ckvZk H; ¢Tkv ¢vA Tk ckvZk PZkkg WkmHng UkOk Tk ckvZkå—¢vYk WkTTkvTkv

Uk@bUk@ ¢l^kTkkXkk^kmUkOkng Gvä ¢vTkv bkYk^ZkklUPk Acv Gvå UkOk bkYZkCR#krTkTkv

¢Tkv lTks^kA\Uk b^kkTknXkolPkTkv ¢v kng bkYk^ZkklUPkUkOkng TkQkmä UkOk l^kakYk^ZkklUPk

(¢vA Ukdk Pk@VTkng ¢l^kTkkXkk^kUkOkng) Gv ¢vK\kv Av—

☞ %Zkkg lTks^kA\Uk ¢TknXkolPk ckvZk PZkkg bkYZkCR#krTk ckvZk Hå ¢Tkv %Zkkg

bkYZkCR#krTk Tk ckvZk PZkkg ¢TknXkolPk Tk H ckvZk;–¢k^kkv lTkZkYk Gv;

Uk@gPkn–

☞ %Zkkg bkYZkCR#krTk ckvZk PZkkg ¢TknXkolPk bkRk ckvZk Hä ¢Tkv %Zkkg

¢TknXkolPk Tk ckvZk PZkkg bkYZkCR#krTk Tk H ckvZkå ¢v^kkv Akv¥ lTkZkYk

TkQkmå

☞ %Zkkg bkYZkCR#krTk ckvZk PZkkg lTks^kA\Uk b^kkTknXkolPk ^kPkrPkm ckvZk Av Tk

UkOk ^kPkrPkm ckvZk ¢Tkv %Zkkg lTks^kA\Uk b^kkTknXkolPk Tk ckvZk PZkkg

bkYZkA~P^k Tk ckvZk ¢Qk^kk ckvZk UkOk Bk<gå

☞ bkYZkCR#krTk Uk|CkK^kkTkk Ak]v Pkkv lTks^kA\Uk b^kkTknXkolPk ckvZk H ¢v

lTkZkYk Gvå PZkk@ UkGmTkk Ak]v bkYklAPkmTkv Pkv ¢TknXkolPk Akv¥ ^kk@

ckvZkä Akv¥ ^kk@ Tk UkOk ckvZkä UkOk #knükPYkUk|PkmPk Pkkv bkRw k ckvZk Hå

%Zkk@v §UkZkkvCkTkv ¢gR@ QkgXkk^kmTkv lTks^kA\Uk b^kkTknXk^kYkkg Ukl@OkkYkTkv

YkCTk A@v PZkk@v PkvTkv Akv¥ l^kl#kì ¢kTkgRTkng ^kvRTk QkkZk Gvå

FkkvQkk CknOkbQkkTkTkm #kæ¢kPk H ¢k^kk lTks^kA\Uk b^kkTknXk^kUko krA QkkZk

Gvä bkYZkCR#krTk Ackvä FkkvQkng CknOkbQkkTk Ackv Av SkYkrTkm #kæ¢kPk Ackv Pkv




¢k^kk b^kkTknXk^k ^kCk@ QkPkm TkQkmå b^kkTknXk^kTkv Uk|PZkdk Aõkkvä PkvYkkg ¢PkmlTÜZk

^kFkTkkPkmPk ¢kTkgR Aõkkvä PkvYkkg Akv¥ l^kA\Uk TkQkm ¢vYk Aõk‹gä PkvQkm Akv¥Tkv

Uk|èTk ©Lv Av ¢k^kkv ªFkkv–¢PkmlTÜZkä Uk|PZkdk b^kkTknXk^k AkvTkv QkPkkv

c#kv?—Pkkv Acv Gv Av ¢k^kkv ¢TknXk^k FkkvQkk CknOkbQkkTkQkm H QkkZk Gvå

¢k^km lTks^kA\Uk ¢kTkgRR#kk CkpcbQkUkOkkYkkg @cv\kk bkYZkCÓlìTkv UkOk YklPk-

êknPkekkTk ^kMv QkkZk Gvå FkkvQkk CknOkbQkkTkv l^k#kvak-l^k#kvakAk]Tkk ¢gPk@v Akv¥

Akv¥ ^kk@ ¢k^kkv ¢TknXk^k QkkZk Gvå Ukcv\km ^kk@ %Zkk@v FkkvQkng CknOkbQkkTk

Uk|CkK>kng PZkk@v Pkkv lTks^kA\Uk ¢TknXk^k QkZkkv H cPkkvä UkOk UkGm V@mTkv ¢v kkv

¢TknXk^k ¢YknA l^k#kvakAk]Tkk ¢gPk@v QkkZk Gv; Tkv UkGm §Uk@-§Uk@Tkk

CknOkbQkkTkv Pkv kkv ¢TknXk^k ^kk@g kk@ QkkZk Gvå UkkgFkYkk CknOkbQkkTkv FkkvQkk A@Pkkg

¢\Uk-¢\UkAk]Tkv ¢gPk@v ¢TknXk^k QkkZk Gv; (FkkvQkk CknOkbQkkTk^kk]k Akv¥

Æ^kTkv Akv¥A^kk@ Pkn@Pk H ¢v kkv ¢TknXk^k QkkZk Pkv HnRm ^kkPk Gvå) ¢Tkv

GÍk–bkkPkYkk CknOkbQkkTk^kPkmr YknlTkTkv Pkkv ^kk@g kk@ ¢gPkYknrcoPkrYkkg H lTkZkYkQkm

l^kA\Uk PkoKmTkv b^kkTknXk^k QkZkk A@v Gvå bkYZkCÓlìTkv FkkvQkk CknOkbQkkTkv ^kSknYkkg

^kSkn AvK\kk ¢kgPk@v b^kkTknXk^k QkkZk–¢v bkgWkgSkm Akv¥ Fkkvœbk YkkUk HkOk^kkYkkg

¢k^kPkng TkQkmå GÍk-bkkPkYkk CknOkbQkkTk^kPkmr YknlTkTkv YkkKv Pkkv lTkZkYk Gv Av

¢gPkYknrcoPkrYkkg lTks^kA\Uk §UkZkkvCk QkkZk Hå

¢ckvä lTks^kA\UkPkk Pkv Pkkv ¢YkpPk Gvå

WkSkk YknlTk¢kvTkv bkl^kA\Uk ^kBkPkv GÍ‹g Tkv dkOkYkkg lTks^kA\UkSZkkTk QkPkkg

bkkPkYkng CknOkbQkkTk QkkZk Gvå HvYk bkYZkCR#krTk lTks^kA\Uk–b^kkTknXk^kUko krA

Uk|CkKv Gv PkvYk YknlTkR#kk UkOk lTks^kA\UkSZkkTkYkkg H Uk|CkKv Gvä–Ukcv\kkg

SZkkTkYkkg bkkPkYkng CknOkbQkkTk Uk|CkKv Tkv UkGm l^kA\Uk ©LPkkg GÍv ¢k^kvå YknlTkTkv

Pkkv ^kk@g kk@ lTks^kA\UkSZkkTk QkkZk Gvå ¢v Pkkv Av k]ekkTkTkk ¢vARYk TkÆATkk

UkkMkv#km Gvå ¢ckä ^kk@g kk@ #knükvUkZkkvCkTkk ¢kTkgRYkkg Io\kPkk ¢v YknlTkTkm

¢gPk@R#kkTkm #km ^kkPk! ¢@vä bkYZkCÓlì-êkk^kATkv UkOk SZkkTk ^kBkPkv Pkkv YknlTk

Hv kkv CkOZkkv Gvå cng êkk^kA Gng Av YknlTk Gng–¢v^kkv Akv¥ l^kA\Uk H ¢vTkv TkQkmä

¢vTkv Pkkv SZkkTk ^kBkPkv ¢kTkgRTkk ^kvRTkYkkg H \kmTkPkk Gv FkkvQkk CknOkbQkkTkv



XkkCk–6 ” “ 77

¢k^kkv ¢TknXk^k Akv¥A^kk@ QkkZk Gvä UkGm HvYk HvYk XkolYkAk ^kSkPkm HkZk

Gv PkvYk PkvYk Ak]-¢Ukvdkk¢v ^kk@g kk@ QkkZk Gv Tkv Xkk^k¢Ukvdkk¢v \kmTkPkk

^kSkPkm HkZk Gvå

¢k Uk|Ak@v b^kkTknXk^kTkm CknOkbQkkTk¢Tknbkk@ l^k#kvakPkk HkOk^kmå HvYk

HvYk CknOkbQkkTk ^kSkPkng HkZk PkvYk PkvYk AakkZkkv DkKPkk HkZk Tkv b^kæUkYkkg

\kmTkPkk ^kSkPkm HkZkå SkYkmrTkv CknOkbQkkTk¢Tknbkk@ HvK\km #knlü Tkv HvK\km

^kmPk@kCkPkk Qk¥ PkvK\km #knlü Tkv ^kmPk@kCkPkk Pkkv Uk@ Pk@VTkk §UkZkkvCk ^kBkPkv

UkOk KAm @cv Gv Tkv PkvK\kng Pkkv WkgSkTk PkvTkv QkPkng H TkQkmå FkkvQkk CknOkbQkkTkv

lTks^kA\Uk SZkkTkYkkg ckvZk PkkvUkOk PZkkg ¢TkgPkkTknWkgSkm lbk^kkZkTkk ÒkOkv AakkZkTkng

¢lbPkP^k Gv Tkv GÍk CknOkbQkkTkv #knXkl^kA\UkYkkg ^kPkrPkk ckvZk PkkvUkOk PZkkg

¢Uk|PZkkBZkkTkk^k@Ok Av Uk|PZkkBZkkTkk^k@Ok AakkZk TkQkmä YkkÒk bkg%^k\kTk AakkZk

Gvä ¢vK\kv b^kkTknXkolPkYkkg Tk ckvZk PkvQkm PkvTkv WkmHk A@Pkkg ^kSkn AakkZkkv ckvZk–¢vYk TkQkmå UkOk ¢vK\kng Bk<g Av ¢vA H XkolYkAk^kk]kv Æ^k Pkv

bkl^kA\UkR#kkYkkg ckvZk PkvTkk A@Pkkg lTks^kA\UkR#kk ^kBkPkv PkvTkv AakkZkkv DkOkk H

YkgR Qk¥ HkZk Gvä ¢Tkv PkvK\kk H Uk|YkkOkYkkg #kkglPkTkng ^kvRTk ^kSkm HkZk Gvå

FkkvQkk CknOkbQkkTkv ïkmUknÒkklR^kk]k êkk^kATkvä ¢@v! ¢kL ^kakrTkm

Wkkl\kAkTkv Av lPkZk‘FkTkv UkOk ¢v lTks^kA\Uk R#kk ^kBkPkv WknlüUko^krATkk WkSkk

@kCk-ÿvak GoKm CkZkk ckvZk Gvä YkkÒk FkwPkTZkCkkv]kv–¢kTkgRTkk bkkCk@Qkm

§\\kbkPkkv–RvcQkm lXkTTk ¢TknXk^kkZk Gvå ¢vK\kv ¢k^kk SZkkTk ^kBkPkv Pkkv

êkk^kATkv UkOk YknlTkbkYkkTk CkOZkkv Gvå ¢v SZkkTkYkkg ekkTkklRTkm lTkYkr]Pkk UkOk

^kSkPkm HkZk Gvä Ukl@OkkYkTkm lbQk@Pkk UkOk ^kSkPkm HkZk Gvä #kkglPk ^kSkPkm

HkZk Gvå

ekkTkm bkgbkk@Ykkg CkpcbQkUkOkkYkkg @õkk ckvZkä @kCk-ÿvak-¿kvSkklR

$\kv#kUkl@OkkYk ¢YknA QkPkk ckvZkä UkOk ¢vTkv ¢vTkm \kk] \kgWkkPkm TkQkm;

bkgbkk@Tkk CkYkv Pkv kk $\kv#kUk|bkgCkkv Av Uk|lPkAo]PkkTkk Uk|bkgCkkv ¢k^kvä UkOk %Zkkg

FkwPkTZk-SZkkTkTkm bVo@Okk Qk¥ PZkkg Pkv WkSkkZk $\kv#k A>kkgZk XkkCkm HkZk Gv;

CkYkv Pkv^kk Uk|bkgCkYkkgZk ¢vTkk êkük-ekkTk Dkv@k¥ HPkk TkQkmä %Zkkg lFkRkTkgR-




cgbk\kkTkng bYk@Ok AZkn‘ PZkkg H RnlTkZkkTkk WkSkk $\kv#kkv Ro@ XkkCkm HkZk Gvä

Pkkv ¢v FkwPkTZkTkk ¢TknXk^kYkkg Pkkv $\kv#k Av^kkv? ¢vYkkg Pkkv ¢vA\kkv ¢kTkgR

Gvåååå¢vA\km ¢kTkgRTkm H Skk@k ^kcv Gvå YkkKv Acv Gv Av ¢@v Æ^kkv! ¢k

FkwPkTZkb^kæUkTkk zFkPkTkYkkg $\kv#k Pkkv H@k UkOk TkQkm Tkv PkvTkng V] YkckTk Gvä

YkckTk bknBkTkm PkvTkk zFkPkTkYkkg Uk|klUPk QkkZk Gvä Pkkv ¢vTkv AvYk SZkkTkYkkg

zFkPk^kPkk TkQkm? Tkv AvYk Wkck@ H §UkZkkvCkTkv XkYkk^kkv Gkv? ekkTkmTkv WkmHng

WkSkng Xk\kv RvBkkZk UkOk ¢gR@ FkwPkTZkTkm HMmWknËm ckQkYkkg @kBkm Gvä bkgbkk@Tkk

Iv@Tkv §Pkk@m TkkBkTkk@m HMmWknËm Gv; ¢v HMmWknËm bkogDkPkkg bkgbkk@Tkk ¢vTkk

QkkA dkOkXk@Ykkg ©Pk@m HkZk Gvå

Æ^kv #knükPYkkTkk zFkPkTkTkkv ¢XZkkbk A@^kkv Hkv¥¢vå HvTkv FkwPkTZkTkk

b^kkTknXk^kTkkv @gCk \kkCkv ¢vTkv bkgbkk@Tkkv @gCk ©Pk@m HkZkå Xkk¥ä Pkng ¢#knXk

Tkv #knXk WkgTkvQkm Ro@ Qkk PZkk@v #knükPYkkTkng zFkPkTk Qk#kvå HvTkv cÆ UkkUkTkk

Pkm^k| AakkZkkvQkm UkOk lTk^kplûk TkQkmä Rv k-Ckn<Tkm Xkl$Pkä WkcnYkkTkä

bkkSkYkmr¢kvTkkv Uk|vYk ^kCkv@v ¢PZkgPk YkgR AakkZkTkm XkolYkAkYkkg UkOk Hv TkQkm

¢k^Zkkvä Pkv ¢AakkZk FkwPkTZkTkng lTks^kA\Uk SZkkTk A>kkgQkm A@#kv? Ukcv\kkg WkSkkZk

AakkZkTkkv (#knXk-¢#knXkTkkv) @gCk ¢gR@Qkm ©Mm HkZkåååå%Zkkg ¢vTkkv @gCk ©Mm

HkZk PZkkg ¢vTkm ¢gPZkgPk YkgRPkk Pkkv bkcvHv Qk¥ H HkZkä Tkv UkGm FkwPkTZkTkkv

@gCk FkMPkkg PkvTkm ¢TknXkolPk Uk|CkKvå WkkAm Ukl@OkkYkTkv ¢vARYk #kkTPk AZkkr

^kCk@ ¢vYkTkv ¢vYk ¢TknXk^k A@^kk YkkgCkv Pkkv QkkZk Tkc{å ¢ckä ¢TknXk^km

Æ^kTkm ¢gR@Tkm R#kk Akv¥ ¢kv@ ckvZk Gv!

§UkZkkvCk %Zkk@v b^kkTknXk^kYkkg HkvMkZk PZkk@v lTks^kA\UkR#kk Acv kkYkkg

¢k^kv Gvä AvYk Av Pkv ^kBkPkv §UkZkkvCkTkng HkvMkOk l^kA\UkYkkg TkQkmä §UkZkkvCk

lTkHb^kæUkYkkg H ¢vAkCk| QkZkv\kkv Gvå HkvAv lTks^kA\Uk ¢TknXk^k ^kBkPkvZk

bk@kCkm Æ^kTkv ¢gR@ ¢WknlüUko krA l^kA\Ukkv Pkkv Gvä @kCkTkng AkZkr l^kA\Uk Gv

Pkv PZkkg UkM>kkv Gvä UkOk §UkZkkvCk PkvYkkg TkQkmä ¢Tkv Pkv ¢v kkv bkodYk Gv Av

Pkv UkkvPkkTkv Av WkmHk bQko] ekkTkmTkv BZkk\kYkkg ¢k^km #kAPkkv TkQkmä bkkYkkTZk

GÚbQkTkv BZkk\kYkkg ¢k^kv Pkv kk bQko] l^kA\Uk PZkkg TkQkmä PkvQkm PZkkg

lTks^kA\UkPkk H Acv kkYkkg ¢k^kv Gvå



XkkCk–6 ” “ 79

¢k bkYZkA~P^kTkm Tkv b^kkTknXk^kTkm Wkcn bk@bk ^kkPk Gvååå¢vTkv \kdkCkPk

A@Pkkg HTYk-Yk@Ok K]m HkZk ¢v km ¢k ¢\kkwlAA ^kkPk Gvå ¢k &b^kkTknXk^k"

A]k ¢v H bkgbkk@bkYknÜQkm Pk@^kkTkm A]k Gvä WkkAm WkmHkg XkOkPk@ ¢k^kMv

PkkvZkv Xk\kv Tkv Tk ¢k^kMv PkkvZkv Xk\kvå ¢k b^kkTknXk^k-A]kTkv Hv TkQkm HkOkPkkv

Pkv Xk\kv WkmÆ ¢TkvA A]k¢kv HkOkPkkv ckvZk PkkvUkOk bkgbkk@bkYknÜTkv Pk@m

#kAPkkv TkQkmä YkkvdkTkv YkkKv ¢vTkm ¢vœvZk A]k AkYk ¢k^kPkm TkQkmå ¢Tkv

b^kkTknXk^kTkm ¢vA A]kTkv Hv HkOkv Gv PkvTkv Xk\kv WkmÆ A]k ARkFk Tk ¢k^kMv

PkkvUkOk b^kkTknXk^kTkk Wk]v Pkv bkgbkk@Tkv Pk@#kv Tkv YkkvdkTkv bkkSk#kvå b^kkTknXk^kQkm

¢vTkv Av k]ekkTkTkm ¢v km Ykckl^kÛk Bkm\k#kv Av PkvYkkg HCkPkTkm WkSkmZkv l^kÛkTkng

ekkTk bkYkk¥ HkZkå ¢@vä ¢kZknaZk ¢kvGngä WknlüTkm ¢\UkPkk Tkv êknPkTkkv Pkkv

Ukk@ Tklc–PkvYkkg cv Æ^k! Pkk@v ¢v H #kmBk^kk Hv kng Gv Av HvTkkQkm ¢k

Xk^kbkYknÜTkv Pk@kZkå WkmÆ ¢kMm ¢^k]m ^kkPkYkkg UkM>kk ^kCk@ Yko]

Uk|ZkkvHTkXkoPk ¢v ^kkPkTkv HkOk Av Hv HkOk^kkQkm ¢kPYkk ¢k bkgbkk@bkYknÜTkv

Pk@m HkZkå ¢k bkgWkgSkYkkg ÓìkgPk :–

¢vA ^kvRmZkk l^kÿkTk TkkwAkYkkg WkvbkmTkv HPkk cPkkå ^kFFkv Tkkl^kA bkkQkv

^kkPk A@Pkkg A@Pkkg PkvOkv UkoG~Zkng–AvYk Tkkl^kA! PkTkv bkgCkmPk ¢k^kMv Gv?

Tkkl^kA Acv–Tkk Xkk¥!

UkGm QkkvMm ^kk@v UkoG~Zkng–^ZkkA@Ok ¢k^kMv Gv? %ZkkvlPkak ¢k^kMv Gv?

CklOkPk ¢k^kMv Gv?

Tkkl^kA Pkkv Acv–TkkååååWkkUkn!

Gv^kKv UkoG~Zkng–Xkk¥ \kBkPkkg–^kkgFkPkkg Pkkv ¢k^kMPkng c#kv!

Tkkl^kA Acv–Tkk @v WkkUkn! ¢Ykk@v Pkkv Xk\km ¢k TkRm Tkv Xk\km

¢Ykk@m TkkwAkååå¢YkTkv Pkkv ¢k UkkOkmYkkg AvYk Pk@^kng Pkv ¢k^kMv Gvå

UkglMPkÆ Acv–Wkbkä PZkk@v Pkkv Tkkl^kA Xkk¥! PkYkk@m ÆgRCkm UkkOkmYkkg

Ck¥å ¢Ykv Pkkv TZkkZk–^ZkkA@Ok–bkgCkmPk–AkZkRk–%ZkkvlPkak ^kCkv@v WkSkng

HkOkm¢vå




Tkkl^kA Acv–Wkcnååååbkk<gåååWkkUkk! ¢Ykk@v Pkkv ¢Ykk@k AkYkQkm AkYkå

cÆ Pkkv ¢kYk ^kkPk A@v Gv PZkkg Pkkv Hkv@Rk@ ^kk^kkIkvMng §UkM>kng; TkkwAk

Pkkv ck\kAMkv\kA QkPkm PkOkk^kk \kkCkmååååTkv MoWkm H#kv ¢v kng \kkCZkng; PZkk@v

Tkkl^kAv UknG~Zkng–#kkïkmÆ Ykk"@kH! PkYkTkv Pk@Pkkg ¢k^kMv Gv Av Tkc{?

#kkïkmÆ Pkkv CkXk@k¥ CkZkk Tkv Aõk‹g–TkkåååXkk¥ä WkSkng ¢k^kMv Gv UkOk

¢vA Pk@Pkkg TkQkm ¢k^kMPkngå

Tkkl^kA Acv–PkYkv WkSkng #kmBZkk UkOk Pk@Pkkg Tk #kmBZkkååå¢k TkkwAk Pkkv

cYkOkkg MoWkm H#kvåååYkTkv Pkkv Pk@Pkkg ¢k^kMv Gv ¢vK\kv cng Pkkv cYkOkkg Pk@mTkv

bkkYkv AkgLv UkckxFkm H¥#kåååUk@gPkng PkYkv Pkkv ¢k TkkwAk bkkQkv cYkOkkg MoWk#kkvä

PkYkv Tkv XkvCkm PkYkk@m WkSkmZkv l^kÛk UkkOkmYkkg H#kvå

¢k Pkkv ¢vA ÓìkgPk Gvå PkvYk HvOkv ¢k Xk^kbkYknÜQkm Pk@^kng ckvZk PkvOkv

b^kkTknXk^kTkm l^kÛk #kmBk^kk Hv km Gvå WkmHng ¢Uk|ZkkvHTkXkoPk HkOkUkOkng DkOkng

A@v UkOk Hkv ¢gPk@Ykkg b^kXkk^kXkoPk FkwPkTZk^kbPkn #kng Gv PkvTkv \kdkCkPk Tk A@v

Pkkv Wkck@Tkkg HkOkUkOkkg ¢vTkv (^kvlRZkk l^kÿkTkTkm HvYk) bkgbkk@Qkm Pk@^kkTkk

AkYkYkkg Tklc ¢k^kvå ¢Tkv HvOkv Wkck@Tkkv YklcYkk GkvMmTkv ¢gR@Ykkg

FkwPkTZkl^kÛkTkv bkkSkm Gv PkvTkv Wkck@Tkm WkmÆ l^kÛk ARklFkPk~ ¢kvGm ckvZk

PkkvUkOk (Tkkl^kATkm HvYk) b^kkTknXk^kTkm l^kÛk ^kMv Pkv Xk^kbkYknÜTkv Pk@m H#kv

Tkv ÒkOk\kkvAYkkg bkkwQkm êkví ¢v km Av k]ekkTkl^kÛkTkk Pkv b^kkYkm Qk¥ H#kvå

¢@v Æ^k! b^kkTknXk^kTkm A]k #kmBk^kTkk@kv Tkv bkgbkk@Qkm Pkk@Tkk@kv

HwTkSkYkrä ¢Tkv ^kmPk@kCkm bkgPk SkYkkrPYkk¢kv PkTkv Yk»Zkkä Pkkv ¢PZkk@v Pkk@m

Wkck@Tkm A]kTkk HkOkUkOkkTkng MckUkOk ¢vAAkv@ YkoA Tkv b^kkTknXk^kA]kTkm

YkcûkkTkv bkYkHå Xkk¥ ¢vTkk l^kTkk bkgbkk@Tkkv A>kkgZk ¢k@kv TkQkmå ¢k

b^kkTknXk^k Ukkbkv WkmHkg WkSkkg XkOkPk@ QkkvQkkg Gvå cHk@kv ^kakrTkk #kkïkXkOkPk@

A@Pkkg ¢vA dkOkTkkv b^kkTknXk^k ^kSkm HkZk Gvå YkkKv ¢vTkv Pkng HkOkå ¢kPYkkTkk

ekkTk-SZkkTk ^kMv SkYkmrTkv DkOkm #knüPkk ^kSkPkm HkZk Gv Tkv ¢bkgBZkkPkCkOkm

lTkHr@k QkPkm HkZk Gvå Wkck@Tkkv §DkkM Pkkv ^kSkv Av Tk UkOk ^kSkv UkOk ¢gR@



XkkCk–6 ” “ 81

FkwPkTZkTkv ¢TknXk^k^kkTkm ekkTkTkm #kl$Pk PkvTkv ^kSkPkm HkZk Gvä Tkv ¢k^k@Ok

¢vARYk PkoKPkng HkZk Gvä ¢vA dkOkXk@Tkk b^kkTknXk^kQkm ekkTkmTkv Hv AYkkvr PkoKv

Gvä ¢ekkTkmTkv \kkBkkv §UkkZk A@Pkkg UkOk ¢vK\kkg AYkkvr PkoKPkkg TkQkmå ¢kYk

bkYZkA~P^kTkkv ¢Tkv b^kkTknXk^kTkkv Akv¥ ¢zFkPZk YklcYkk bkYkÆTkv cv Æ^k! Pkng

PkvTkm ¢k@kSkTkk A@å

K

✾ b^kkSkmTkPkkTkm c^kk ✾

cv Æ^k! Pkng b^kbkckZkm Gkvä Uk@kSkmTk TkQkmå Uk@kSkmTkPkkTkk Xkk^kYkkg

¢TkgPk Ak]Qkm CkogCk]k¥ @õkkv Gkvå b^kkSkmTkPkkTkv Pkkv ¢vA^kk@ Hkvå ¢vA dkOk

Pkkv b^kkSkmTkPkkTkm c^kk \kv! Pkk@m b^kkSkmTkPkkTkk ¢zFkPZk YklcYkkTkv Pkx

HkOZkkv TkQkmä PkvQkm lTklYkûkkSkmTkWknlüQkm %Zkkg–PZkkg Pkk@kv §UkZkkvCk XkYZkk A@v

Gvå ¢v Xk|YkOk Kk]^kkTkm Tkv b^kæUkYkkg L@^kkTkm @mPk bkTPkkv WkPkk^kv Gvå




Av^k]ekkTkTkkv lTkOkrZk AkvOk A@m #kAv?Av^k]ekkTkTkkv lTkOkrZk AkvOk A@m #kAv?Av^k]ekkTkTkkv lTkOkrZk AkvOk A@m #kAv?Av^k]ekkTkTkkv lTkOkrZk AkvOk A@m #kAv?Av^k]ekkTkTkkv lTkOkrZk AkvOk A@m #kAv?

±bkkSkATkk êknPkekkTkYkkg UkOk ¢zFkPZk PkkAkPk Gv²

Av k]ekkTk ¢Tkv bkYZkA~ YklPkêknPkekkTk ¢vA HkPkTkk ckv kkQkm

YklPkêknPkekkTk Av k]ekkTkTkkv UkOk lTkOkrZk A@m #kAv Gvå &YkTkv b^kkTknXk^k QkZkkv

Av Tklcä ¢Qk^kk cng Xk^Zk Gng Av Tklcä Pkv Av k]m HkOkvä ¢kUkOkTkv ¢vTkm BkWk@

Tk UkMv"—¢k^kk ^kFkTk ekkTkmTkkg ckvZk Tkc{å UkkvPkkTkk b^kbkg kvRTkUk|PZkdkTkk

Wk]v ekkTkm Pkkv lTk:#kgA (Av k]ekkTkm HvK\kkv H lTk:#kgA) HkOkv Gv Av YkTkv

Ykk@k ¢kPYkkTkkv b^kkTknXk^k QkZkkvä Xk^kAËm Qk¥ Ck¥ä ¢Tkv Xk^Zk Pkkv Gng H

UkOk ¢PZkgPk lTkAK Xk^Zk Gngä ¢kPYkkTkkv ¢k@kSkA QkZkkv Gng Tkv Uk|XknTkk

YkkCkrYkkg Xk»Zkkv Gngå c^kv ¢Ykk@v ¢k Xk^kXk|YkOkYkkg @BkM^kkTkng ckvZk Tklcå

¢kYk ¢gR@Qkm ¢kPYkk UkkvPkv H b^kkTknXk^kTkk UkMAk@ A@Pkkv H^kkWk ¢kUkvå

Uk|ËTk :–¢ekkTkm UkOk Av k]ekkTkTkkv bkYZkA~ lTkOkrZk A@m #kAv Tkc{?

ß˚k@ :–Xkk¥ä Av k]ekkTkTkkv bkYZkA~lTkOkrZk A@Pkkg ¢ekkTk @cv Tklc;

AvYk Av Av k]ekkTkTkkv lTkOkrZk PkvTkm HkPkTkk ¢g#k ^kMv H QkkZk Gvä PkvTkkQkm

l^k<ü Xkk^k ^kMv Av k]ekkTkTkkv lTkOkrZk QkkZk Tklcå @kCk ^kMv Av ¢ekkTk ^kMv

Av k]ekkTkTkkv lTkOkrZk QkkZk Tkc{åå bkkYkkTZkUkOkv Pkv Xk\kv Av k]ekkTkmTkv

b^kmAk@Pkkv ckvZk UkOk Hkv PkvTkng bkkFkng b^kæUk ¢kv]BkmTkv b^kmAk@v Pkkv Pkv

¢ekkTkm @cv Tkc{å ¢v H ^kkPk Ukgå KkvM@Yk\kÆ¢v YkkvdkYkkCkrUk|Ak#kAYkkg UkOk

Acm Gv : &¢c‘PkRv kTkk Akv¥ l^k#kvakOkkv Pkkv UknR~Ck\kklêkPk Gv Tkv Akv¥ l^k#kvakOk

UkOk Æ^kklêkPk Gvä PkvTkv ¢ekkTkm lXkTTk lXkTTk ¢kv]BkPkkv TkQkmååååHv Wkkõk

l^k#kvakOkkv Gv PkvTkv HkOkm PkvTkkQkm ¢@cgPkRv^kTkng YkckTkUkOkng YkkTkv Gvä UkOk

Æ^kTkkg Hv l^k#kvakOkkv Gv PkvTkv ZkQkk^kPk~ Tk HkOkPkkg ¢v ^kMv ¢@cgPkRv^kTkng

YkckTkUkOkng YkkÒk ¢kekkTknbkk@ YkkTkv Gvä ¢Qk^kk ¢TZkQkk UkOk YkkTkv Gv; Hkv

Æ^kTkkg ZkQkk^kPk~ l^k#kvakOkkv HkOkv Pkkv lYkQZkkÓlì @cv Tklcå"

#kgAk :–Akv¥ Æ^k ¢@cgPkklRTkng êkükTk A@v Gvä PkvTkk CknOkkvTkv

!"#$



XkkCk–6 ” “ 83

¢kv]Bkv Gv GPkkg PkvTkv Pkû^kêkükTkæUk bkYZkA~P^k ckvPkng TkQkm; YkkKv HvTkv

¢@cgPkklRATkng bkkFkng êkükTk ckvZk PkvTkv Pkû^kêkükTk ¢^k#Zk ckvZk H–¢v kkv

lTkZkYk bkgXk^kPkkv TkQkmå

bkYkkSkkTk :–Pkû^kêkükTk l^kTkk ¢@cgPkklRATkk GxPkk\kmbk ¢klR

CknOkkv Pkv HkOkv Gvä PZkkg UkZkkrZkklêkPk (–RvcklêkPk) CknOkkvTkng UkOk HkOkUkOkng ckvPkng

TkQkmä Ak@Ok Av Æ^k–¢Æ^kTkm lXkTTk HklPk ¢kv]BZkk ^kCk@ ¢@cgPkklRATkk

¢kPYkklêkPk ¢Tkv #k@m@klêkPk CknOkkvTkv Pkv lXkTTk lXkTTk HkOkPkkv TkQkmå Hkv

HkOkv Pkkv Pkv UkkvPkkTkk ¢kPYkkTkv Uk@Ü^ZkQkm lXkTTk AvYk Tk HkOkv? ¢v H

Uk| kFkTkbkk@ Ckkå 80 Ykkg Aõk‹g Gv AvåååHv ¢@cgPkTkv Ü^ZkP^kä CknOkP^k ¢Tkv

UkZkkrZkP^k ^kMv HkOkv Gv Pkv ¢kPYkkTkv HkOkv Gv ¢Tkv PkvTkkv Ykkvc Tkk#kTkv Uk|kUPk

QkkZk Gvååå¢@cgPkklRATkng b^kæUk Pkkv ¢kPYkklêkPk Xkk^kkv ^kMv Pkû^kêkükTk QkPkkg

H HOkkZk Gvå YkkKv HvTkv ¢@gcgPkklRATkng bkkFkng êkükTk ckvZk PkvTkv Pkû^kêkükTk

¢^k#Zk ckvZk H–¢v kkv lTkZkYk HkOk^kkvå

(Ykkvå Ykkå Uk|å UkkTkngå 227–228ä 327–328)

Hn¢kvä ¢k ¢@cgPkklRATkv ¢kv]Bk^kkTkm @mPk! &¢@cgPkklRA" Aõk‹g

¢vK\kv YknlTk Av bkYZkCÓlì ^kCkv@v SkYkkrPYkkTkk b^kæUkTkv Hkv PkvYkTkk

¢klPYkA\kdkOkkvQkm Bk@vBk@ ¢kv]Bkv Pkkv PkvTkv XkvRekkTk ¢Tkv bkYZkCR#krTk Hæ@

QkkZk Hå UkOk ¢v ¢kv]Bk^kkTkm @mPk @kCkQkm Ukk@ Gvå @kCkYkkg ©Xkkv @cmTkv

¢v ¢kv]BkkOk QkPkm TkQkmä ekkTkXkk^kYkkg @cmTkv ¢v ¢kv]BkkOk QkkZk Gvå ¢k

@mPkv Av k]ekkTkTkk b^kæUkTkkv lTkOkrZk A@Tkk<g ekkTk UkOk Av k]ekkTkTkm HkPkTkng

H Qk¥ HkZk Gvå bkkSkATkk êknPkekkTkYkkg UkOk ¢k^km ¢zFkPZk PkkAkPk Gvå

Av k]ekkTk YkkvKkv Xkk¥ Gvä Pkkv êknPkekkTk TkkTkkv Xkk¥ Gvä WkgTkvTkm HklPk ¢vA

H Gvå

YklPk-êknPk-¢^klSk-YkTk:-Av k] Pkvc UkR ¢vA H Bk@vä

¢k ekkTkUkR Uk@YkkQkr Gv Hv UkkYkm Æ^k Yknl$Pk \kcvå

❁




bkYZkA~P^k Pkv ^kmPk@kCkXkk^k GvbkYZkA~P^k Pkv ^kmPk@kCkXkk^k GvbkYZkA~P^k Pkv ^kmPk@kCkXkk^k GvbkYZkA~P^k Pkv ^kmPk@kCkXkk^k GvbkYZkA~P^k Pkv ^kmPk@kCkXkk^k Gv

bkYZkCR#krTk QkZkk UkGm Æ^kTkv Wkv Uk|Ak@Tkk Xkk^kkv ckvZk Gv : ¢vA

@kCk ^kCk@Tkk Tkv WkmHk @kCk^kk]k; bkYZkCR#krTk QkZkng Pkv UkkvPkv @kCk ^kCk@Tkkv

Xkk^k Gvä bkYZkCekkTk QkZkng Pkv UkOk @kCk ^kCk@Tkng Gvä Fkkl@Òk Ukl@OklPkYkkg

cÆ AvK\kkvA @kCk WkkAm Gv; UkOk PkvTkv ekkTkTkkv §UkZkkvCk %Zkk@v b^kYkkg

HkvMkZk PZkk@v WknlüUko krA @kCkTkng ^kvRTk Pkv §UkZkkvCkYkkg ckvPkng TkQkmä Pkv §UkZkkvCk

Pkkv ¢kTkgRTkk H ^kvRTkYkkg YkCTk Gvå ¢vK\kv Pkv ^kBkPkv ¢WknlüUko^krATkkv H @kCk

Gvå ¢Tkv %Zkk@v Wkck@Ykkg §UkZkkvCk ckvZk PZkk@v bkl^kA\UkR#kkYkkg Hv @kCk Gv

Pkv WknlüUko krATkkv Gvä GPkkg Pkv ^kBkPkvZk bkYZkCR#krTk UkkvPkv Akg¥ @kCk^kk]ng Qk¥

CkZkng TkQkmå Xk\kv ARkFk Pkv ^kBkPkv &bk@kCk–bkYZkA~P^k" TkkYk ¢UkkZkä PkkvUkOk

PZkkg WkgTkvTkng lXkTTkUkOkng bkYkÆ \kv^kng Av bkYZkCR#krTk HnRk Ukl@OkkYk Gv Tkv @kCk

HnRk Ukl@OkkYk Gv; ¢vA H XkolYkAkYkkg &@kCk" ¢Tkv &bkYZkA~P^k" WkgTkv bkkQkv

ckv kkQkm PZkkg &bk@kCk bkYZkA~P^k" Aõk‹g Gvå Akg¥ @kCk Pkv bkYZkA~P^k TkQkm Tkv

bkYZkA~P^k UkkvPkv @kCk TkQkmå FkkvQkk CknOkbQkkTkTkng bkYZkCR#krTk Pkv UkOk Bk@vBk@

^kmPk@kCk H Gv; Tkv ^kmPk@kCkXkk^k H YkkvdkTkng bkkSkTk QkkZk Gvä @kCkXkk^k

YkkvdkTkng bkkSkTk QkPkkv TkQkmå

bkYZkCÓlìTkv ¢vA bkkQkv WkgTkv Skk@k ckv^kk GPkkgä ¢vA YkkvdkTkng Ak@Ok

Tkv WkmHng WkgSkTkng Ak@Ok–¢v WkgTkvTkv lXkTTk-lXkTTk b^kæUkv ¢kv]Bk^kk Hkv¥¢vå

WkgSk-YkkvdkTkkg Ak@Okkv lXkTTk-lXkTTk Gvä Hkv PkvYkTkv ¢vAWkmHkYkkg Xkv]^km Ûv

Pkkv êkükTkYkkg Xko\k QkkZkå bkYZkCR#krTkTkm UkkbkvTkk @kCkTkv UkOk YkkvdkTkng Ak@Ok

YkkTkm \Zkv Pkkv PkvOkv WkgSkTkk Ak@OkTkv YkkvdkTkng Ak@Ok YkkTkm \kmSkngå ¢v^kk Æ^kTkv

#knü¢kPYkkTkng SZkkTk Av @kCk ^kCk@Tkm lTks^kA\UkR#kk ckvZk Tklcä ¢vK\kv Av

YkkvdkYkkCkr PkvTkv ckvZk Tklcä YkkvdkYkkCkrTkk TkkYkv Pkv Xk|YkQkm WkgSkYkkCkrTkv H bkv^km

@õkkv Gvå

¢Qk^kkä Æ^kTkk Ukl@OkkYk ÒkOk Uk|Ak@Tkk Gv : #knüä #knXk ¢Tkv

H!!!!!!!!!!!!!!!G$F###############E

"



XkkCk–6 ” “ 85

¢#knXkå PkvYkkg lYkQZkkÓlìTkv ¢#knXkTkm YknBZkPkk DkOkm Gvä A^klFkPk ~ #knXk UkOk

PkvTkv ckvZk Gvå #knüUkl@OklPk PkvTkv ckvPkm TkQkmå #knüUkl@OkkYkTkm #kæ¢kPk

bkYZkCR#krTkUko krA H QkkZk Gvå FkPknQkkrlR CknOkbQkkTkv #knXkTkm YknBZkPkk Acm Gvä

Tkv bkkQkv ¢g#kv #knüUkl@OklPk Pkkv bkRkZk ^kPkvr Gvå HkvAv #knü §UkZkkvCk A>kk@vA

A>kk@vA ckvZk Gvä UkOk #knü Ukl@OklPk Pkkv bkRw k ^kPkvr Gvå ¢Tkv bkkPkYkk

CknOkbQkkTkQkm YkkgMmTkv §Uk@Tkk WkSkk bQkkTkv ¢vA\kkv #knü§UkZkkvCk H ckvZk Gvå

Ukl@OklPkYkkg HvK\km #knüPkk Gv PkvK\kkv H SkYkr Gvä PkvK\kkv H YkkvdkYkkCkr Gvå

Æ^k %Zkk@v ¢gPkYknrBk Qk¥Tkv ¢Uko kr SkYkrTkm #kæ¢kPk A@v Gv–bkkSkA Xkk^kTkm

#kæ¢kPk A@v Gv PZkk@v PkvTkv lTks^kA\Uk #knü§UkZkkvCk ckvZk Gvå ¢v lTks^kA\Uk

b^kkTknXk^k ^kMv H YkkvdkYkkCkrTkk R@^kkHk ©DkMv Gvå

¢ckvä ¢k Pkkv Bk@vBk@m Uk|ZkkvHTkXkoPkä b^kkTknXk^kTkm §ûkYk ^kkPk Gvå

b^kkTknXk^kTkm ¢k^km bk@bk ^kkPkkr UkOk YkckXkkCZkv H bkkgXk]^kk Yk]v GvåååTkv

¢v ¢TknXk^kR#kkTkm Pkkv #km ^kkPk!

&&lFkRkTkgRDkTkTkk ¢TknXk^kQkm bkcHkTkgRTkm ^kplü ckvå""

T

✾ lHTkYkkCkr ¢PZkTPk bk@\k Gv ✾

bk^krek lHTkvTÜkvTkk YkkCkrTkng ¢Tknbk@Ok A@^kkQkm Æ^kTkkv §ük@

QkkZk Gvä Tkv Pkv HTYk-Yk@Ok @lcPk ¢Yk@ UkR UkkYkv Gvå ¢Tkv ¢k Akg¥

A~l\kì YkkCkr TkQkm Uk@gPkn b^kkXkkl^kA ckv^kkTkv Ak@Okv l^k^kvAm Ukn<akkvTkv

YkkKv ¢PZkTPk bk@\k Gvå cv Æ^k! ¢gPk@kPYkk ^kMv ¢k §ûkYk ¢kTkgRAk@m

YkkCkrTkng Ck|cOk A@mTkv Pkng bkTYkkCkmr Qkkå




b^kXkk^kTkk ¢TknXk^kTk#km\k ¢Tkv l^kXkk^kTkkb^kXkk^kTkk ¢TknXk^kTk#km\k ¢Tkv l^kXkk^kTkkb^kXkk^kTkk ¢TknXk^kTk#km\k ¢Tkv l^kXkk^kTkkb^kXkk^kTkk ¢TknXk^kTk#km\k ¢Tkv l^kXkk^kTkkb^kXkk^kTkk ¢TknXk^kTk#km\k ¢Tkv l^kXkk^kTkk

dkZkdkZkdkZkdkZkdkZk–A@Ok#km\k ¢v^kk #kn¸kPYkkTkv ¢TknXk^kkvA@Ok#km\k ¢v^kk #kn¸kPYkkTkv ¢TknXk^kkvA@Ok#km\k ¢v^kk #kn¸kPYkkTkv ¢TknXk^kkvA@Ok#km\k ¢v^kk #kn¸kPYkkTkv ¢TknXk^kkvA@Ok#km\k ¢v^kk #kn¸kPYkkTkv ¢TknXk^kkv

bkYkZkbkk@Tkk A]#kYkkg b^kkTknXk^kTkk ¢R~XknPk ^kOkrTk ^kMv

¢SZkkPYk-@bkTkk A]#k Xk@mXk@mTkv YknYkndkn¢kvTkv Ukm^kMk^Zkk Gvå

HvYk RoSkUkkAYkkg Iv@ Tk #kkvXkvä PkvYk FkwPkTZkTkk b^kkTknXk^kYkkg

l^kA\Uk #kkvXkPkkv TkQkmå ¢PZkgPk bkngR@ FkwPkTZk^kbPknååPkv Pkkv

b^kkTknXk^kQkm H #kkvXkv Gvå–¢ckä Hv b^kkTknXk^kTkm ^kkPk

bkkgXk]Pkkg UkOk YknYkndknTkv PkvTkkv §Pbkkc HkCkvåååTkv ^kmZkkvr\\kkbk

l^kA\UkYkkgQkm BkbkmTkv b^kkTknXk^k Pk@V ^k]vä–¢v ¢TknXk^kR#kk

Av km Gv PkvTkng bkngR@ @kvYkkgFkAk@m ^kOkrTkå

#knü¢kPYkkTkk ¢TknXk^kAk]v Av km lbQklPk ckvZk Gv? Pkv Acv Gv—

¤RZklP Tk TkZkÌkm@bPYkvlP ÉkYkkOkgúúúúúúúúúú‘^klFkRlU Fk Tk l^k>kv ZkklP lTkdkvUFkÓùYk~ú’úúúúúúúúlAùYkU@YklXkRSYkkv Skk†YTk bk^k‰Aùakv†bYk–úúúúúúúúúúúTTkTknXk^kYknUZkkPv XkklP Tk çwPYkv kú’’9’’

FkwPTkZkSkkYk Hv b^kZkglbklü ^kbPkn PkvTkk ¢TknXk^kTkk Uk|PZkdk b^kkRYkkg Akv¥

l^kA\Ukkv #kkvXkPkk TkQkmå ¢ckä b^kkTknXkolPkTkkv Hv ¢PkmlTÜZk ¢kTkgRä PkvYkkg

l^kA\UkTkm ¢kAn]Pkk #kkvXkPkm TkQkmå YkmLk RoSkUkkAYkkg #kng Iv@Tkng KmUkng #kkvXkv?

Tklcå PkvYk FkwPkTZkTkm ¢TknXkolPkTkk ¢kTkgRTkkv Hv YkmLkv b^kkRä PkvYkkg l^kA\UkTkm

¢kAn]PkkæUk Iv@ Xk]Pkng TkQkmå l^kA\Uk ^kCk@Tkkv ¢kTkgRä @kCk ^kCk@Tkkv ¢kTkgR

¢vK\kv #knü¢kPYkkTkkv ¢kTkgR #kng FkmH Gv–PkvTkm BkWk@ b^kkTknXkolPkYkkg UkMv Gvå

bkYZkA~P^kTkm bkkQkv ¢l^kTkkXkoPk ¢v kk ¢k Uk@Yk ¢kTkgRTkkv b^kkR bkYZkCÓlìTkv

%&'

(



XkkCk–6 ” “ 87

H ckvZk Gvä lYkQZkkÓlìTkv ¢k ¢kTkgRTkm CkgSk UkOk ckvPkm TkQkmå ¢v Pkkv

l^kA\UkTkk H ¢kTkgRYkkg @kFkm @õkkv Gvå l^kA\Uk ¢v #kkvXkk^kk]m ^kbPkn TkQkmå

#kkvXkk^kk]m ^kbPkn Pkkv FkwPkTZkTkkv ¢PkmlTÜZk ¢kTkgR Gvå ¢v ¢kTkgR Ukkbkv l^kA\Uk

#kkvXkPkkv TkQkmå HvYk ¢PZkgPk bkngR@ ^kbPkn Ukkbkv Bk@kWk ^kbPkn #kkvXkPkm TkQkmä HvYk

Fk¿^kPkmrTkk zbkckbkTkYkkg HkvMv XkmBkk@m #kkvXkPkkv TkQkmä PkvYk FkwPkTZkTkk

b^kkTknXk^kTkkv ¢PZkgPk bkngR@ ¢kTkgR Av Hv ¢kTkgR Fk¿^kPkmrTkk Av £TÜTkk

^kwXk^kYkkgZk TkQkmä Pkv ¢kTkgRTkk SkkYkTkm bkkQkv ¢#knlFkæUk l^kA\Uk #kkvXkPkkv TkQkmä

¢vK\kv Av b^kkTknXk^kYkkg Pkv l^kA\Uk ckvPkkv H TkQkmå ¢@vä ¢TknXk^k bkkQkv Hv

l^kA\Uk #kkvXkPkkv TkQkm Pkv l^kA\UkTkng ¢^k\kgWkTk \k¥Tkv ¢TknXk^k A@^kk YkkgCkv–PkvTkv Pkkv b^kkTknXk^kTkk b^kæUkTkm H BkWk@ TkQkmå ¢k ¢TknXk^k Uk@Tkm bkckZkQkm

@lcPk Gvä l^kA\UkTkm UkOk bkckZk PkvYkkg TkQkmå ¢TknXk^kR#kk ^kBkPkv ^kFkTk Tkv

l^kA\Uk bkcvHv WkgSk Qk¥ HkZk Gvåååå§UkZkkvCk Wkck@Qkm BkxFkk¥Tkv ¢gPk@Ykkg

^k]m CkZkkv Gv Tkv ¢kTkgRTkv ¢TknXk^kYkkg H YkCTk Gvå

¢kTkgRb^kXkk^kYkkg §UkZkkvCkTkm ¢vAPkk Tkv l^kA\UkQkm §UkZkkvCkTkm UkpQkA~Pkk

¢vTkng TkkYk lTks^kA\UkPkk Gvå ¢k^km lTks^kA\UkPkkYkkg ¢PkmlTÜZk ¢kTkgRTkkv

XkkvCk^kKkv ckvZk Gvå ¢k^kk ¢TknXk^k KkOkv l^kA\Uk ckvPkk TkQkmä ¢vK\kv Aõk‹g

Av PZkkg l^kA\Uk #kkvXkPkk H TkQkmå

¢ckä ¢PZkgPk bkngR@ FkwPkTZk^kbPkn Pkv Pkkv b^kkTknXk^kQkm H #kkvXkv Gvä

Pkv Akg¥ l^kA\UkQkm TkQkm #kkvXkPkmå FkwPkTZkTkkv b^kkTknXk^k Uk@bkckZkQkm lTk@Ukvdk

Gvå l^kA\UkTkm bkckZk \kv kk HkZk Pkkv #knü ¢kPYkk b^kkTknXk^kYkkg Tk ¢k^kvä

#knü¢kPYkk Acv Gv Av %Zkkg cng PZkkg l^kA\Uk Tklcå b^kkTknXk^k Pkv Uk|PZkdk

ekkTkæUk Gvä Tkv bkYZkA~P^k PkvTkm bkkQkv ¢l^kTkkXkk^km Gvå

¢ckä ¢k^km b^kkTknXk^kTkm ^kkPk bkkgXk]Pkkg UkOk YknYkndknTkv Ukcv\kkg Pkkv

PkvTkkv §Pbkkc HkCkvåååPkvTkkv YklcYkk ¢k^kv Tkv l^kA\UkTkkv YklcYkk ©Mm

HkZkä—¢vK\kv PkvTkk ^kmZkrTkkv §\\kkbk l^kA\UkQkm BkbkmTkv b^kkTknXk^k Pk@V

^k]vå UkOk Uk|QkYk HvTkv b^kkTknXk^kTkm ^kkPk <Fkv UkOk Tklc PkvTkkv Ukn<akkQkr

b^kkTknXk^k Pk@V A>kk@v ^k]v?




¢@vä XkCk^kkTk PkmQk‘A@Rv kTkm bkXkkYkkg ¢k^km b^kkTknXk^kTkm ^kkPk £TÜkv

UkOk §PbkkcQkm bkkgXk]v Gv Tkv bkkQkv zbkc-^kkDk Hv kk Akv¥ lPkZk‘Fkkv UkOk ¢k

^kkPk bkkgXk]Pkkg ¢gPk@Ykkg ©Pk@mTkv b^kkTknXk^k A@m \Zkv Gvå Hn¢kvTkvä Ykck^km@

XkCk^kkTkTkk Æ^kTkv zbkcUkZkkrZkYkkg YknlTk¢kv¢v bkYZkA~P^kTkkv §UkkZk bkgXk]k^Zkkv

Tkv Aõk‹g Av &&¢@v Æ^k! Pkng Xk@PkdkvÒkTkm ¢k Fkkv kmbkmTkkv Fk@Yk PkmQk‘A@

Qk^kkTkkv Gv ¢vYk XkCk^kkTkTkm ^kkOkmYkkg ¢Ykv bkkgXk»Zkng Gvä Tkv ¢k #kng? Pkng

¢k^kk ¿o@Xkk^kYkkg UkM>kkv Gv? ¢@vä Pkk<g lTkHUkR bkgXkk]! Tkv bkYZkA~P^kTkv

Ck|cOk A@!"" YknlTkTkkg ^kFkTk bkkgXk]Pkkg H zbkcTkkv ¢kPYkk HkCkm

©L>kkvååå¢@vä YkTkv RvBkmTkv YkTknaZkkv Pkkv XkkCkvä PkvTkv WkR\kv ¢k Pkkv §Uk@Qkm

TkmFkv ©Pk@m Ykk@m bkkYkv ©Xkk Gv Tkv YkTkv §UkRv#k ¢kUkmTkv lTkHUkR WkPkk^kv

Gvå ¢vYk bkYkÆTkv KCkKCk YknlTk¢kv bkkYkv Hkv¥ @õkkvå ¢kgBkYkkgQkm ¢kgbknTkm

Skk@k bkkQkv lYkQZkkP^k UkOk Wkck@ TkmA]m CkZkng Tkv PkPdkOk zbkcTkkv ¢kPYkk

bkYZkA~P^k UkkYZkkvå Hv kkv lTks^kA\Uk ¢TknXk^k ¢c{ bkYkZkbkk@Ykkg Aõkkv Gv Pkv kkv

lTks^kA\Uk ¢TknXk^k Pkv zbkc UkkYkm CkZkkvå ¢k^kk Pkkv ¢bkgBZkkPkk lPkZk‘Fkkv

lTks^kA\Uk ¢TknXk^kTkv UkkYkv\kkä Tkv PkvQkm UkOk ªFkv UkkgFkYkm XkolYkAk UkkYkv\kk

YkSZk\kkvAYkkg bkRkZk ckvZk Gvå ¢bkgBZkkPkk lPkZk‘Fkkvä ¢bkgBZkkPkk Rv kkvä

¢bkgBZkkPkk Tkk@Am Æ^kkv Tkv ¢Nm ÿmUkYkkg ¢WkHkv YkTknaZkkv UkOk #knü

¢kPYkkTkkv lTks^kA\Uk ¢TknXk^k UkkYkv\kk Gvå

Av kkv Gv ¢k ¢TknXk^k?

Uk@bkckZkQkm ¢PZkgPk lTk@Ukvdk Gvå Uk@ AcvPkkg l^kA\Ukä PkvTkm UkOk

bkckZk b^kkTknXk^kYkkg TkQkmå ¢k^kkv ¢TknXk^k Pkv YkkvdkYkkCkr Gvä Tkv @PTkÒkZk PkvYkkg

bkYkkZk Gv—

¢TknXk^k zFkPkkYklOk@PkTkä ¢TknXk^k cw @bkAoUk;

¢TknXk^k Ykk@Ck YkkvdkAkä ¢TknXk^k Ykkvdkb^kæUkå

¢ckvä ¢TknXk^kYkkg Pkkv ¢PkmlTÜZk ¢YkpPkTkkv Rl@Zkkv Gvå HvYk

zFkPkkYklOk Hv zFkPk^kkv Pkv ¢kUkv–#kng ¢kUkv? –Wkck@Tkk UkRkQkkvr; ¢k

FkwPkTZkTkk ¢TknXk^kYkkg zFkPkkYklOk ¢v kkv Gv Av PkvTkv ekkTkYkkg \k¥Tkv zFkPk^kPkkg



XkkCk–6 ” “ 89

bkYZkCR#krTk–ekkTk–Fkkl@Òk–Av k]ekkTk–Ykkvdk WkSkngZk ¢kUkvå ¢v ¢TknXk^k

¢YkpPk@bkTkkv AnUkkv Gv–Av HvTkkv b^kkR FkkBkPkkg ¢kPYkk ¢Yk@ QkkZk Gvå

–HCkPkTkk WkSkk b^kkRQkm ¢TknXk^kTkk ¢PkmlTÜZk ¢kTkgRTkkv b^kkR HnRkv Gvå

¢k^kkv b^kkTknXk^k Pkv H YkkvdkTkkv YkkCkr Gvä Tkv Pkv UkkvPkv Ykkvdkb^kæUk Gvå

l^kA\Ukkv Pkkv WkSkkZk ¢TknXk^kQkm Wkkõk Gvä Uk@^kbPkn Hv kk Gvå ¢k

b^kkTknXk^kYkkg l^kA\UkTkm Av Akv¥ WkmHkTkm ¢Ukvdkk TkQkmä Uk@Qkm Tkv l^kA\UkQkm

¢PZkgPk lTk@Ukvdk–bk^krQkk lTk@Ukvdkä Uk@Qkm ¢PZkgPk §RkbkmTk ¢k ¢TknXk^k

Uk|PZkdk–ekkTkCkYZk Gvå YklPkêknPkYkkgZk b^kXkk^kbkTYknBkPkk ^kBkPkv Uk|PZkdkUkOkng–¢PkmlTÜZkUkOkng Gvå ¢k^kng l^k#kvakekkTk Pkv ¢TknXk^k Gv ¢Tkv ¢k^kk ¢TknXk^k

bkkQkv bkYZkA~P^k bkRk ckvZk Gvå bkYZkCÓlìTkv H ¢k^kkv ¢TknXk^k ckvZkä

lYkQZkkÓlìTkv ¢k^kkv ¢TknXk^k ckvZk Tklc—¢v lTkZkYk Gvå

Akv¥ Acv Av lTks^kA\Uk ¢TknXk^k Pkkv ARm QkZkkv TkQkm UkOk bkYZkA~P^k

Gvä–Pkkv PkvYk WkTkv Tklcå ¢k^kkv lTks^kA\Uk ¢TknXk^k QkkZk PZkk@v H

bkYZkA~P^k Uk|CkKv Gvå ¢k^kk ¢TknXk^k ^kMv Æ^k^kbPkn UkkvPkv UkkvPkkTkk

#knüb^kæUkTkk b^kkRTkv Uk|PZkdkæUkv ¢kb^kkRv Gvä Tkv b^kæUkTkk ¢k^kk

¢kb^kkRUko krA PkvTkm Hv Uk|PkmPk Qk¥ Pkv H bkYZkCR#krTk Gvå

^k]mä Akv¥ Acv Av bkYZkA~P^k TkQkm UkOk ¢kPYkkTkkv ¢TknXk^k A>kk@vA

A>kk@vA Qk¥ HkZk Gvä–Pkkv PkvTkm ^kkPk BkkvKm Gvå ¢TknXk^k ARm bkYZkA~P^k

l^kTkk ckvZk Tklcå l^kAk@ Pkv Æ^k^kbPknQkm Wkkõk Gvå b^kkTknXk^kYkkg Æ^k^kbPkn

l^kAk@Qkm lXkTTk Qk¥Tkv UkkvPkkTkk #knüb^kæUkTkv H ¢kb^kkRv Gvå ¢TknXk^k

A@Tkk@ UkZkkrZkTkv Æ^k^kbPkn bkkQkv ¢XkvR A@mTkv Aõk‹g Av Æ^k^kbPkn UkkvPkv

¢TknXk^k@bkTkv ¢kb^kkRv Gvå ¢TknXk^k KkOkv Ü^Zk-UkZkkrZkTkk XkvR A>kkg Gv?

ÿwPk H TkQkm; Ü^Zk-CknOk-UkZkkrZkQkm ¢XkvR ¢vA@bk ¢kPYkk ¢ÿwPkUkOkv

lTks^kA\Uk-b^kkRYkkg ¢k^kv Gvå

HvYk bkoZkrQkm ¢gSkk<g HnRngä PkvYk FkwPkTZkTkk ¢TknXk^kQkm l^kA\Uk HnRkv

Gvå FkwPkTZkTkkv ¢TknXk^k Pkkv bkoZkr Hv kkv Uk|Ak#kYkkTk Gvä Tkv l^kA\Uk Pkkv

¢gSkAk@æUk Gvå ¢k^kkv ¢TknXk^k 8 ^kakrTkm Wkkl]Ak UkOk A@m #kAv Gv;




RvMAng UkOk A@m #kAv Gv; ¢bkgBZkkPkk lPkZk‘Fkä Tkk@Am Tkv Rv^kkvTkv ¢k^kkv

¢TknXk^k Gvå Wkk]A Av RvMAng Pkv Pkkv RvcTkm R#kk Gvä ¢gR@ @cv\kkv

FkwPkTZkb^kæUk Æ^k ¢k^kkv ¢TknXk^k A@v Gvå

YklPk–êknPkekkTk Uk@Tkv HkOk^kkYkkg Uk@kvdk Gv; UkOk b^kbkg kvRTkTkk Ak]v

Pkkv £lTÜZk PkQkk YkTkQkm GoKmTkv Uk|PZkdk QkZkkg Gvå ¢TknXk^kAk]v ^kFkTk TkQkmä

l^kA\Uk TkQkmå ¢k^kkv ¢TknXk^k Gv Pkv Æ^kTkk Uk|PZkdk–¢TknXk^kTk#km\k Gvä Tkv

bk^kvr l^kA\UkkvTkkv dkZkA@Ok#km\k Gvå ¢kYk ¢lbPk–TkklbPk WkgTkv UkMBkkg \kmSkkgå

ekkTk %Zkkg ¢gPk@Ykkg ^k»Zkng PZkkg Pkv Æ^k #knüb^kæUkTkkv ¢TknXk^kTk#km\k QkZkkvä

Tkv l^kA\Ukkv WkSkk Wkck@ @cm CkZkk PkvQkm l^kA\UkTkkv dkZkA@Ok#km\k QkZkkvå

¢TknXk^kTk#km\k ¢vK\kv #knüb^kæUkTkkv ¢TknXk^k A@^kkTkkv H HvTkkv b^kXkk^k Gvä

Tkv dkZkA@Ok#km\k ¢vK\kv bk^kvr l^kXkk^kkvTkkv dkZk A@^kkTkkv HvTkkv b^kXkk^k Gvå

–¢k^km #knü Æ^k^kbPkn Gvå ¢vA bkodYk l^kA\Uk YkkÒkTkk ^Zk^kck@Tkv UkOk

¢TknXk^kYkkg @cv kk Ûv ¢v kkv Æ^kTkkv b^kXkk^k TkQkmä UkOk ¢kBkkZk

#knüb^kXkk^kTkv ¢TknXk^kYkkg \Zkvä Tkv bk^kvr Uk@Xkk^kkvTkv Wkck@ AkNm TkkgBkv–¢v kkv

b^kXkk^k Gvå

¢@vä ^km@ Qk¥Tkv ¢kPYkkTkkv ¢TknXk^k A@^kk Hv ¢k^Zkkv PkvTkkv Ukn<akkQkr

GnUkv Tklcå bko@H Pkv Akg¥ NkgA>kk @cvPkk c#kv! ¢vYk FkwPkTZkTkk ¢TknXk^kTkkv

ICkICkPkkv bko@H %Zkkg ©CZkkv ¢vYkkg Pkv Akg¥ l^kA\UkTkk ¢gSkk@k @cvPkk c#kv?

l^kA\UkTkv §UkHk^kv ¢v kkv ¢kPYkkTkkv b^kXkk^k TkQkmä UkOk bk^kvr l^kA\UkkvTkv dkZk

A@mTkv FkwPkTZkTkv bkkdkkPk~ ¢TknXk^kYkkg \Zkv ¢v kkv b^kXkk^k Gvå ¢k^kk b^kXkk^kTkv

¢TknXk^kYkkg \Zkv PZkk@v Æ^k SkYkmr QkkZkå

HvYk bkoZkrTkkv b^kXkk^k ¢gSkAk@Tkv PkkvM^kkTkkv Gvä @kBk^kkTkkv Tklc; PkvYk

FkwPkTZkTkk ¢TknXk^kæUk Hv bkoZkr PkvTkkv b^kXkk^k l^kA\UkTkv PkkvM^kkTkkv Gvä

@kBk^kkTkkv Tklcå ^kbPkn H ¢v kk b^kXkk^k^kk]m Gv Av PkvTkm b^kkTknXkolPk A@Pkkg

H b^kXkk^kTkkv ¢TknXk^k A@k^kv Tkv l^kAk@Tkv dkZk A@vå ¢vK\kv Akv¥ @kCkTkk

¢^k\kgWkTk ÿk@k ^kbPknTkkv ¢TknXk^k A@^kk YkkgCkv Pkkv Pkv Qk¥ #kAv Tklcå ^kbPknTkk

b^kXkk^kYkkg Hv TkQkm–PkvTkk ÿk@k ^kbPknTkkv ¢TknXk^k AvYk QkkZk? ¢Tkv



XkkCk–6 ” “ 91

^kbPknb^kXkk^kTkk ¢TknXk^k ^kMv Hkv l^kAk@Tkkv Tkk#k Tk QkkZk Pkkv l^kAk@Tkkv Tkk#k

A@^kkTkkv WkmHkv Akv¥ §UkkZk @cvPkkv TkQkmå HvYk bkoZkrYkkgQkm ¢gSkk<g §PUkTTk Tk

QkkZk PkvYk ^kbPknTkk ¢TknXk^kYkkg l^kAk@Tkm §PUklûk QkkZk Tklcå

^k]mä l^k#kvakPkk ¢v Gv Av HvYk bkoZkrYkkg ¢gSkk@kTkkv b^kXkk^kQkm H

¢Xkk^k Gvä PkvYkkg ¢gSkk<g Gv H Tklc Av HvTkv AkN^kng UkMv! PkvYk b^kkTknXk^kæUk

FkwPkTZkbkoZkrYkkg l^kA\UkæUk ¢gSkAk@Tkkv b^kXkk^kQkm H ¢Xkk^k Gvä Pkv

b^kkTknXk^kAk]v l^kA\Uk Gv H Tklc Av HvTkv Tkì A@^kkv UkMvå ¢TknXk^kTkkv Xkk^k

¢Tkv l^kA\UkTkkv Xkk^k ¢v WkgTkv HnRk Gv; Uk|Ak#kTkkv UkngH bko@H Tkv ¢gSkk<g

PkvTkv HvYk ARm ¢vAPkk TkQkmå PkvYk ekkTkTkkv UkngH b^kkTknXk^k ¢Tkv l^kA\UkTkm

¢kAn]Pkk–Pkv WkgTkvTkv ARm ¢vAPkk TkQkmå ¢k^km lTks^kA\UkPkkTkkv ¢TknXk^k

bkYZkCR#krTkYkkg FkkvQkk CknOkbQkkTkQkm H QkkZk Gvå

Uk|ËTk :–b^kkTknXk^kYkkg ¢WknlüUko krA l^kA\Uk Pkkv ckvZk Gv?

ß˚k@ :–Pkv l^kA\Uk l^kA\UkYkkg Gvä b^kkTknXk^kTkkv Hv Xkk^k Gv PkvYkkg

l^kA\Uk TkQkmå l^kA\Uk ¢Tkv b^kkTknXk^k WkgTkv FkmH H HnRm Gvå b^kkTknXk^kTkk

Ak]v ¢WknlüUko krA l^kA\Uk Gv Pkv Bk<gä UkOk b^kkTknXk^kTkk Xkk^kYkkg l^kA\UkTkkv

Xkk^k TkQkmå HvYk HCkPkYkkg WkmHv A>kkgZk ¢gSkk<g ckvZkä Pkv Akg¥ bkoZkrYkkg TkQkmå

bkoZkrQkm Pkkv ¢gSkk<g HnRng H Gvä bkoZkrYkkg ¢gSkAk@ TkQkmä PkvYk b^kkTknXk^kYkkg

l^kA\Uk TkQkmå

¢c{ Uk|èTkAk@ Acv Gv Av–¢TknXk^k QkPkkg Akv¥ l^kA\Uk @cv Gv?

–Av HvTkng TkkYk l^kA\Uk Gv Pkv WkSkkZk YkKm HkZk Gv? ¢WknlüUko krATkk l^kA\Uk

Pkkv ¢TknXk^kYkkg Gv Av Tklc? Av Pkv UkOk GoKm CkZkk Gv?

PkvTkkv §ûk@ ¢k Uk|YkkOkv Gv Av–WkSkk H l^kA\Ukkv YkKm HkZk Gvä

b^kkTknXk^kYkkg ¢vœvZk l^kA\Uk @cvPkkv TkQkmå

lXkTTk l^kA\Uk ¢WknlüUko^krA Gv PkvTkng UkOk ¢TknXk^kKkOkv \kdk TkQkmä

§UkZkkvCk ¢PkmlTÜZk ¢kTkgRTkk ^kvRTkYkkg H \kkCkv\kkv Gvä Pkv ^kvRTkYkkg Akg¥

l^kA\UkTkkv Uk|^kv#k TkQkmå ¢kTkgRTkk ^kvRTkYkkg l^kA\UkTkv RvBkv Gv H AkvOk? PkvQkm

Aõk‹g Av b^kkTknXk^k KkOkv WkSkk l^kA\Ukkv A>kkg CknYk Qk¥ CkZkk Pkv UkOk ¢Ykv




HkOkPkk TkQkmå b^kkTknXk^k Uk|CkKPkkg %Zkkg Uk|YkkOk–TkZk–lTkdkvUkTkk XkvRkv UkOk

¢XkoPkkQkr Qk¥ HkZk Gv PZkkg WkmHk @kCkklR l^kA\UkTkm Pkkv #km ^kkPk?

Uk|YkkOk–TkZk–lTkdkvUkQkm Hv ^kbPknb^kæUk Tkœm AZkn‘ cPkng Pkv Akg¥ HnLng TkQkmä

UkOk ¢TknXk^k Ukcv\kkg Uk|YkkOk ^kCkv@vTkk Hv l^kA\Ukkv cPkk Pkv c^kv bkkdkkPk~

¢TknXk^k KkOkv GoKm CkZkkä Pkv ¢Ukvdkk¢v Uk|YkkOk ^kCkv@v XkvRkvTkv HoLk ¢vK\kv

Av ¢XkoPkkQkr Aõkkå KmAkAk@v ^Zk^kck@Tkv &¢XkoPkkQkr" WkPkk^k^kk YkkKv &HoLkv"

#kWR ^kkUkZkkvr Gvå

Uk|YkkOk–TkZk–lTkdkvUk Av Hv Uk|QkYk XkolYkAkYkkg b^kæUkTkkv lTkOkrZk A@^kkYkkg

bkkSkA cPkkä PkvTkk l^kA\Ukkv UkOk ¢TknXk^kYkkg WkkSkA Gvä PZkkg @kCkTkm Pkkv #kng

AQkk? TkZk–Uk|YkkOkklRTkk l^kA\UkYkkg @kvAkPkkg UkOk b^kkTknXk^k TkQkm QkPkkvä Pkkv

WkmHk bQko] @kCkTkm #km ^kkPk? ¢v Pkkv ¢TknXk^kYkkg &¢bkPk~" Gv Hä #knükPYkkTkng

Hv b^kæUk Tklc Pkv WkSkkZk Xkk^kkv b^kkTknXk^kQkm Wkck@ Gvä ¢vK\kv Av ¢XkoPkkQkr

Gvä ¢vK\kv Av HkoLk Gvå ^k^kck@kv ¢XkoZk’Qkkv ¢QkkrPk~ bkDk]kvZk ^Zk^kck@ ¢XkoPkkQkr

Gvå ¢v H ^kkPk ¢c{ bUkì A@m Gvå ¢TknXk^kTkk Xkk^kYkkg bkYkbPk l^kA\UkkvTkkv

¢Xkk^k WkPkk^k^kk PkvTkv &HoLk" Aõkk Gvå WkmHk @kCkklR Xkk^kkv Pkkv ¢TknXk^kYkkg

TkQkmä ¢v Pkkv Æ^kTkk b^kæUkQkm A>kkgZk ¢kDkk Gvä Tkv ¢gR@Tkk Tk^kPkû^k bkgWkgSkm

Av ¢kPYkk bkgWkgSkm Hv bkodYk l^kA\Ukkv Pkv UkOk Æ^kb^kæUkTkk ¢TknXk^kQkm Wkck@

Gvå &Uk|YkkOkQkm ¢kPYkk ¢k^kkvä #knüTkZkQkm ¢k^kkvä PkvTkv Ü^Zk-CknOk-UkZkkrZk ¢k^kkä

PkvTkk §PUkkR-^ZkZk-Sk|n k ¢k^kk"–¢vYk l^kFkk@ Ak]v Hv l^kA\Ukkv cPkk PZkkg bknSkm

#knükPYkk bkkdkkPk~ ¢TknXk^kYkkg ¢k^Zkkv Tk cPkkvä Tkv %Zkkg §UkZkkvCkTkv @kCkYkkgQkm

BkbkvMmTkv ¢gPk@b^kæUkYkkg ^kk]mTkv PkvTkkv bkkdkkPk~ ¢TknXk^k AZkkvr PZkkg Pkv Akv¥

l^kA\Ukkv @õkk Tklcä Pkv l^kA\Ukkv ¢XkoPkkQkr ckv kkQkm #knü^kbPknTkk ¢TknXk^kYkkg

PkvTkkv Uk| kv#k QkZkkv Tklcä #knü^kbPknYkkg Pkkv l^kA\Uk TkQkmä Tkv PkvTkk ¢TknXk^kæUk

UkZkkrZkYkkg UkOk l^kA\Uk TkQkmä ¢k^km ¢TknXk^kR#kkTkk Hkv@v bkkSkA Av k]ekkTk

\kv#kvå ^kFFkv l^kA\Uk ¢k^k#kv PkvTkk ^kMv Akg¥ Av k]ekkTk Tklc QkkZk; YkkvdkTkkv YkkCkr

Pkkv #ko@^km@kvTkkv Gv; l^kA\UkYkkg @kvAk¥ HkZk ¢v kkv AkZk@ Æ^kkv ¢k^kk bkngR@

YkkCkrTkv bkkSkm #kAPkkg TkQkmå

¢vAæUk Æ^k^kbPknTkv ¢TkvA XkvR ^kMv \kdkYkkg \kvPkkg Pkkv l^kA\Uk QkkZk



XkkCk–6 ” “ 93

Gv; PkvYkkg ^kbPknTkkv ¢TknXk^k TkQkm YkkKv Pkv HoLk Gvå Pkv bk^kvr l^kA\UkkvTkv HoLk

A@Pkkg–¢vK\kv Av PkvTkv ¢XkoPkkQkr bkYkÆTkv PkvTkng \kdk GkvMPkkgä lTks^kA\Uk

§UkZkkvCkYkkg ^kbPknTkkv Hv b^kkR ¢k^kv PkvTkng TkkYk ¢TknXk^k Gvå ¢k A]#k

§Uk@Qkm Ukgå WkTkk@bkmRkbkÆ bkYkZkbkk@–TkkKAYkkg Acv Gv Av—

^kbPkn l^kFkk@Pk SZkk^kPkv YkTk Ukk^kv l^kÍkkYk‰

@bkb^kkRPk bknBk ©UkHv ¢TknXk^k ZkkAkv TkkYkÂ

^kbPknTkv SZkkTkYkkg \k¥Tkv ¢TknXk^k A@Pkkg YkTkTkk l^kA\Ukkv l^k@kYk UkkYkm

HkZk Gvä Tkv FkwPkTZkTkk ¢PkmlTÜZk@bkTkk ¢TknXk^kQkm Uk@Yk bknBk ©UkHv Gvä

–¢k^km R#kkTkng TkkYk ¢TknXk^k Gvå ¢k^kkv ¢TknXk^k Pkv YkkvdkTkkv YkkCkr Gvå

Pkv ¢TknXk^kTkm ¢gR@ Uk|YkkOkTkk TkZkTkk Av lTkdkvUkTkk l^kA\Ukkv TkQkm; PkvYkkg Pkkv

¢vA\kkv #kkgPk FkwPkTZk@bk CkgXkm@UkOkv ^kvRkZk Gvå

Æ^k ¢TkklRQkm ¢ekkTkm cPkkvä Pkv UkkvPkkTkk #knüb^kæUkTkv HkOkPkkv Tk

cPkkv; Pkv %Zkk@v UkkvPkkTkk #knüb^kæUkTkv ¢kv]Bk^kk PkwZkk@ QkZkkv PZkk@v

CknOkCknOkmXkvR ÿk@k ^kbPknb^kæUkTkv bkkSkv Gvä ¢vK\kv Av ^kbPknb^kæUkTkkv lTkOkrZk

A@^kk HkZk PZkkg ^kFFkv CknOkCknOkmXkvR ¢k^Zkk ^kCk@ @cvPkkv TkQkm; &cng

ekkTkb^kæUk Gng" £PZkklR l^kFkk@OkkYkkg UkOk CknOkCknOkmXkvR Gvä ¢v ^kFFkv

¢k^Zkk lbk^kkZk WkmHkv Akv¥ YkkCkr TkQkm; UkOk bkkSkAÆ^k l^kA\Uk ¢Tkv

FkwPkTZkTkk b^kkRTkv HnRk UkkMmTkvä l^kA\UkTkm XkolYkAkTkv ¢kv]gCkm HkZk Gv Tkv

FkwPkTZkTkm b^kkTknXkolPk A@mTkv lTks^kA\Uk YkkvdkYkkCkrYkkg ¢k^km HkZk Gvå

¢ckä #knü^kbPknTkkv ¢TknXk^k WkPkk^kmTkv ¢YkpPkFkgÜkFkkZkvr ¢YkpPk @vM>kkg

Gvå A\k#kYkkg b^kkTknXk^kTkk ¢YkpPk XkZkk‘ Gvå HvYk PkmQk‘A@Rv kTkk

HTYkA\ZkkOkAYkkg 1008 A\k#kQkm £TÜkv ¢lXkakvA A@v Gv PkvYk

¢YkpPkFkgÜkFkkZkrRv kv ¢c{ 278 A\k#kYkkg ¢YkpPk Xk@m Xk@mTkv ¢k FkwPkTZk

XkCk^kkTk ¢kPYkkTkkv ¢lXkakvA AZkkvr Gvå ^kkc! b^kkTknXk^kTkk ¢YkpPk@bkQkm

¢kPYkkTkv Tk^k@k^Zkkv Gvå ¢ckv Æ^kkv! YkckXkkCZkv ^km@#kkbkTk UkkYkmTkvä

¢kPYkkTkv #knüb^kæUkv ¢TknXk^kYkkg \k¥Tkv ¢TknXk^k@bkTkng UkkTk A@kvå

❑ ❑ ❑




¢kPYkkYkkg ™Mv¢kPYkkYkkg ™Mv¢kPYkkYkkg ™Mv¢kPYkkYkkg ™Mv¢kPYkkYkkg ™Mv–™MvÂÂÂbkgbkk@Qkm Ro@™MvÂÂÂbkgbkk@Qkm Ro@™MvÂÂÂbkgbkk@Qkm Ro@™MvÂÂÂbkgbkk@Qkm Ro@™MvÂÂÂbkgbkk@Qkm Ro@–Ro@Ro@Ro@Ro@Ro@

±Xk^Zk YknYkndknÆ^kTkm ¢kTkgR Pk@V N]Pkm R#kk²

cv YknYkndkn Xk^Zk ¢kPYkk! ¢k bkgbkk@Tkm ¢#kkglPkQkm Pkng QkkA>kkv Gvä

Tkv c^kv Akv¥ Uk@Yk #kkglPkTkng ^kvRTk A@^kk Pkng Fkkcv Gvä Pkkv PkvTkv YkkKv Pkng

bkgbkk@Tkk bkgCkQkm GoKkv UkMmTkv %Zkkg #kkglPk Xk@m Gv ¢v kk ¢gPk@~Pkû^kTkkv bkgCk

A@Hvä ^kk@g kk@ PkvTkkv Ukl@FkZk A@Hvå

cv Xk^Zk! Hv YkckTk AkZkr PkmQk‘A@kv¢v bkkSZkng Pkv YkckTk AkZkr Pkk@v

bkkSk^kkTkng Gv; Pkkv c^kv Pkng \kkwlAA HTkkvTkm HvYk Uk| kPkmr#k Tklcä \kkvAkvûk@ ¢v kk

¢Uko kr Xkk^kv XkCk^kkTkTkk YkkCkrYkkg ¢k^kHvå

cv Xkk¥! ¢PZkk@ bknSkm Pkng ¢#kkglPkYkkg H @õkkv Gv; bkkFkm #kkglPk

Pkv ARm Hkv¥ TkQkm; ¢vK\kv YkkCkrTkv bkkSkPkkg H@kA ^kk@ \kkCkv Pkkv Pkng QkkAm#k

Tklcä l#klQk\k Qk¥#k Tklcä UkOk YkckTk §PbkkcUko krA ¢vYkkg H \kkCZkkv

@cvHvåååYkkCkr Hæ@ Bkn\km H#kvå YkkCkr Pkkv Bkn\\kkv H Gvå Hæ@ Gv PkvTkm bkkFkm

Xkk^kTkkTkmå

FkwPkTZkXkk^kTkkv ^kk@g kk@ Ukl@FkZk A@Pkkg YknYkndkn ¢gR@ ¢kPYkkYkkg ªMv–ªMv ©Pk@v Gvä PZkk@v PkvTkv Ag¥A ¢v^kng ^kvRTk QkkZk Gv Av—¢@v! ¢Ykv ¢k

bkgbkk@Tkk Æ^k TkQkmä ¢k^km ¢#kkglPk ^kFFkv ¢Ykv @cm #kAm¢v Tklc; ¢Ykv

Pkkv #kkglPkQkm Xk@v\km Akv¥ WkmÆ H TkCk@mTkk Gm¢v; UkgFkUk@Ykvím XkCk^kgPkkv

HvYkkg ^kbkv Gv ¢v km Akv¥ ¢R~XknPk TkCk@m Pkv H ¢Ykk@kv Rv#k Gvå bkgbkk@Qkm

Ro@Ro@ååå¢gR@Ykkg ªMvªMv ¢Ykk@kv FkwPkTZkRv#k Gvå—¢kYk Pkv YknYkndknTkk

Ukl@OkkYk bkgbkk@Qkm cKmTkv FkwPkTZkTkm #kkglPkYkkg Uk| kv#km HkZk Gv; ¢Tkv PkvYkkg

Uk| kv#kmTkv UkkvPkkTkk ¢R~XknPk FkwPkTZklTkSkkTk RvBkPkkg PkvTkv Hv ¢Uko^kr–¢klPYkA

¢kTkgR–#kkglPk Tkv PkplUPk ^kvRkZk Gv PkvTkm #km ^kkPk!

❁



XkkCk–6 ” “ 95

UkgFkYkAk] UkOk SkYkrAk] GvUkgFkYkAk] UkOk SkYkrAk] GvUkgFkYkAk] UkOk SkYkrAk] GvUkgFkYkAk] UkOk SkYkrAk] GvUkgFkYkAk] UkOk SkYkrAk] Gv

bkYZkCR#krTk YkkKv ¢PZkk@v UkOk bknAk] Gv

Uk|èTk :–¢k UkgFkYkAk]Tkv lTkZkYkbkk@ (Ckkå 154) Ykkg RCSk ¢Ak]

Aõkkv Gv Tkv?–Pkkv ¢k^kk ¢Ak]Ykkg SkYkr AvYk QkkZk?

§ûk@ :–Xkk¥ä SkYkrTkv YkkKv Akg¥ ¢k ¢Ak] TkQkmä UkgFkYk¢k@kTkk

GvMk bknSkm SkYkr @cv^kkTkkv Gv ¢vK\kv SkYkrTkv YkkKv Pkkv ¢k UkgFkYkAk] UkOk

bknAk] Gvå

UkgFkYkAk]Tkv ¢Ak] Aõkkv Pkv Pkkv Av k]ekkTk¢Ukvdkk¢v PkQkk l^k#kvak

Fkkl@ÒkR#kkTkm ¢Ukvdkk¢v ¢Ak] Aõkkv Gv; UkOk bkYZkCR#krTkTkkv Akg¥

UkgFkYkAk]Ykkg ¢Xkk^k TkQkm Aõkkvä bkYZkCR#krTkklR SkYkr Pkkv ¢PZkk@v Qk¥ #kAv

Gvå Xkk¥ä bkYZkCR#krTkTkv YkkKv Pkkv ¢PZkk@v bknAk] Gvä §ûkYk ¢^kbk@ Gv;

YkkKv Ak]Tkng WkckTkng AkNmTkv bkYZkCR#krTkYkkg Pkng Uk|YkkRm Qk¥#k Ykkå

@v Æ^k! Pkng ¢vK\kkv WkSkkv #kl$PkcmTk TkQkmä PkvYk H ¢k UkgFkYkAk]

¢vK\kkv WkSkkv Bk@kWk TkQkm Av bkYZkCR#krTk UkOk Qk¥ Tk #kAv! ¢TkvA Æ^kkvTkv

HvTkv ¢k UkgFkYkAk]Ykkg bkYZkCÓlì QkkZk Gvå bkYZkCR#krTk-ekkTk bklcPk

Fkkl@ÒkR#kkTkk Skk@A ¢TkvA YknlTkXkCk^kgPkkv UkOk (AngRAngRb^kkYkmä

bkYkgPkXkÜb^kkYkm ^kCkv@v) ¢k UkgFkYkAk]Ykkg QkZkkä Pkv¢kv UkOk HTYZkk UkGm ¢k

UkgFkYkAk]Ykkg H bkYZkCR#krTk UkkYZkk Gvå UkgFkYkAk]Ykkg Xk@PkdkvÒkYkkg

bkYZkA~P^kbklcPk ¢k@kSkA Æ^kkv ¢^kPk@Pkk TkQkm Uk@gPkn ¢^kPkZkkr UkGm Tk^kng

bkYZkCR#krTk Pkkv UkgFkYkAk]YkkgZk UkkYkm #kAkZk Gvä Tkv DkOkkZk UkkYZkk Gvå YkkKv

cv Xk^Zk! êkmCkn<Tkkv §UkRv#k UkkYkmTkv bkYZkCR#krTkSkYkr Pkkv Pkng Hæ@ Uk|CkK A@å

UkGm l^k#kvak #kl$Pk ckvZk Pkkv Fkkl@ÒkSkYkrTkng UkOk Ukk\kTk A@Hvå ARklFkPk~

Fkkl@Òk YkkKv l^k#kvak #kl$Pk Tk ckvZk PkkvUkOkä Fkkl@ÒkTkm Xkk^kTkk @kBkmTkv

bkYZkA~êkük Pkkv Pkng Hæ@ A@Hvå cmTk#kl$PkTkng WkckTkng AkNmTkv bkYZkCR#krTkYkkg

Pkng l#klQk\k Qk¥#k Ykk; PkvYk H Fkkl@ÒkTkng b^kæUk l^kUk@mPk YkkTkm#k Ykkå

vuxw




UkgFkYkAk] Ykkvdk YkkKv Xk\kv ¢Ak] ckv–UkOk Akg¥ bkYZkCR#krTkklR

SkYkrTkv YkkKv Pkv ¢Ak] TkQkm; UkgFkYkAk] UkOk SkYkrAk] Gvå Hv Æ^k

bkYZkA~P^kklR SkYkr A@v PkvTkv ¢k UkgFkYkAk]Ykkg UkOk Qk¥ #kAv Gv; ¢vK\kv

bkYZkCR#krTk YkkKv ¢PZkk@v UkOk bknAk] Gvå bkkPkYkk CknOkbQkkTk bknSkmTkm R#kk

cÆ bkkMk ¢Nk@ cHk@ (18500) ^kakr bknSkm ¢k Xk@PkdkvÒkYkkg l^kÛYkkTk

@cv#kvå YkkKv ¢k Ak]Tkv ZkkvCZk bkYZkA~P^kklR SkYkr Pkng ¢kPYkkTkm lTkH#kl$PkQkm

Hæ@ A@Hvå ¢vK\km #kl$Pk Pkkv Pkk@kYkkg Gvå lTkH#kl$PkQkm SkYkr bkkSkPkkg PkTkv

¢vYk Qk#kv Av ¢ckv! bkgPkkvTkk Uk|PkkUkv Ykk@v YkkKv Pkkv ¢k §ûkYkAk] Gvå

M

SkYkrAk] ¢ckv! ^kPkvr ¢ÛlUk ¢k Xk@PkYkkgå

¢kH UkOk SkYkmrÆ^kkv Gv Uk|Xkn êkm ^km@YkkCkrYkkgå

✾ bk^krekTkm §UkkbkTkk ✾

¢PkmlTÜZk ekkTk–¢kTkgRæUk QkZkv\kk bk^krekRv kä PkvYkTkm Bk@m §UkkbkTkk

¢PkmlTÜZkekkTk ^kMv H QkkZk Gv; £lTÜZkekkTk ^kMv Av l^kA\Uk ^kMv QkPkm TkQkmå

YkkKv bkYZkCÓlì H bk^krekTkk bkkFkkv §UkkbkA Gvå



XkkCk–6 ” “ 97

bkYklAPk bkk^kTk ¢kZkkvbkYklAPk bkk^kTk ¢kZkkvbkYklAPk bkk^kTk ¢kZkkvbkYklAPk bkk^kTk ¢kZkkvbkYklAPk bkk^kTk ¢kZkkv

ekkTkÊUkm YkvDk^kakkr Qk•ÂÂÂXk^kRk^kkTk] WknIk• CkZkkv

bkYZkA~P^kTkv êkk^kOkYkkbkTkm §UkYkk Gv; êkk^kOk YkkbkYkkg

HvYk YkvDk^kakkr QkkZk Gv Tkv bk^krÒk #kkglPk Uk|bk@v Gvä PkvYk

bkYZkA~P^k QkPkkg ¢kPYkkYkkg ¢Uko kr #kkgPk@bkTkm YkvDk^kakkr QkkZk Gvå

GcNk]kYkkg Ukgå Rkw\kPk@kYkÆ Acv Gv Av bkYZkCekkTkæUkm

YkvDk^kakkr H ¢k XkZkkTkA Rn:Bk Rk^kkTk]Tkv WknIk^k^kkTkkv §UkkZk

Gv—

&&l^kakZk Fkkc-R^kRkc HCkPkHTk-¢@lTk RIk^kw;úúúúúúPkkbk §UkkZk Tk ¢kTk ekkTk-DkTkSkkTk WknIk^kvå""

¢ckvä ekkTk ¢Tkv @kCkTkm lXkTTkPkkTkk Xkk^kXkkbkTk ^kMv %Zkkg

bkYZkCekkTk QkZkng PZkkg ¢kPYkkYkkg FkwPkTZkTkk #kkgPk@bkTkm ¢v km YkvDk^kakkr Qk¥ Av

¢TkklRTkk l^kakZk-AakkZkTkm XkZkgA@ ¢kCk dkOkYkkÒkYkkg L@m Ck¥å ekkTk QkPkkg

H AakkZkkvQkm ¢kPYkk HnRkv UkMm CkZkkv Tkv FkwPkTZkTkk Uk@Yk #kkgPk@bkYkkg YkCTk

QkZkkvå UkGm Hv ¢\Uk @kCkklR @õkk Pkv Pkkv ekkTkQkm HnRkUkOkv @õkk Gvä

¢vAUkOkv @õkk TkQkmå AakkZkTkk Akv¥ ¢g#kTkv SkYkmrÆ^k ekkTkYkkg Xkv]^kPkk

TkQkmååå¢k^kng ¢Uko kr ekkTk Tkv Uk@Yk YklcYkk^kgPk Gv–¢vYk YknlTkTkkQkv Aõk‹g Gvå

bkYZkCekkTk ^kMv ¢kPYkkTkk ¢TknXk^kQkm ¢gPk@Ykkg %Zkkg #kkgPk

FkwPkTZk@bkTkm Skk@k §\\kbkm PZkkg SkYkmr Acv Gv Av—

¢Wk Ykv@v bkYklAPk-bkk^kTk ¢kZkkvåååå

¢TknXk^k-RklYkTkm (^kmH]m) RYkATk \kkCkmä

bkn@lPk DkKk DkTk GkZkkv;åååå

I II I




bkkSkAXkk^k–¢gAn@ ©Lv Wkcnä

lHPk–lPkPk c@ak G^kkZkkvåååå¢Wk Ykv@v0

¢Ykk@k ¢kPYkkYkkg bkYZkA~P^kæUkm êkk^kOk Ykkbk ¢k^kPkkg c^kv YkkvcTkm

Ck|maYk«PknTkkv §A]kK #kYkm CkZkkv Gv Tkv #kkgPk@bkTkm DkTkDkkv@ Skk@k

¢bkgBZkUk|Rv#kYkkg bk^krÒk ^k@bkm @cm Gv; YkkvcTkm Sko] c^kv ©MPkm TkQkm;

b^kkTknXk^kæUkm ^kmH]mTkk IWkAk@k QkkZk Gvä Tkv SkYkrTkk Tk^kmTk ¢kTkgRYkZk

¢gAo@k VoK>kk Gv—¢kYk SkYkmrTkv bkYZkCekkTkTkm YkvDk^kakkr ^k@bkv Gv Tkv Uk@Yk

¢kTkgR QkkZk Gvå HvTkv UkkvPkkYkkg ¢k^km bkYZkCekkTkSkk@k ^k@bkPkm TkQkm ¢v kkv

¢ekkTkm YkkvcTkk ©A]kKYkkg Wk]v Gvä PkvTkv Pkkv RnaAk] Gvå ekkTkTkm YkvDk^kplì

^kCk@ ¢vTkv #kkglPk A>kkgQkm QkkZk? YkkKv cv Æ^k! Pkng bkYZkCekkTk A@å

¢@vä Pkk@v Pkk<g lcPk bkkSk^kkTkkv ¢k ¢^kbk@ Gvå Pkkv PkvYkkg l^kAk@Qkm

ekkTkTkv lXkTTk A@^kkTkkv Uk|ZkPTk Tkc{ A@v Pkkv PkTkv YkkvdkTkkv ¢^kbk@ A>kkgQkm

¢k^k#kv? bk]CkPkk bkopAk ^kTkTkm HvYk @kCkTkm FkkcYkkg bk]CkPkkv ¢k bkgbkk@ä

PkvTkkQkm GoK^kk YkkKv Pkk@k FkwPkTZkCkCkTkYkkgQkm Pkng bkYZkCekkTkTkk #kkgPk H]Tkm

YkvDkSkk@k ^k@bkk^kå

¢kPYkkTkv bkYkHkZk ¢Tkv ¢kPYkkQkm Qk¥ #kAv–¢v km ¢k ^kkPk Gvå

¢vAAkv@ ^kmPk@kCkm #kkgPk@bkTkkv Rl@Zkkvä WkmÆAkv@ bkgbkk@Tkk @kCkæUkm

Rk^kkTk]ä–Pkv WkgTkvTkv lXkTTk HkOkTkk<g bkYZkCekkTk @kCkTkk Rk^kkTk]Tkv WknIk^km

TkkgBkv Gvä Tkv ¢kPYkkTkv #kkglPkYkkg Lk@v Gvå

HvYk LgMkv Wk@Vä ¢Tkv ©Tkkv ¢lCTkä ¢v WkgTkvTkkv bUk#kr HnRm HkPkTkkv

Gvä PkvYk #kkgPk@bkæUk ekkTkä ¢Tkv ¢kAn]PkkæUk @kCkä ¢v WkgTkvTkkv b^kkR PkÖTk

HnRm HkPkTkkv Gvä Pkv ekkTkQkm ¢kv]BkkZk Gvå @kCkQkm lXkTTk ekkTkTkk ¢zFkPZk

bknBkTkkv b^kkR HvOkv FkkBZkkv Gv ¢v^kk ekkTkm HkOkv Gv Av—ekkTkQkm lXkTTk

¢v kk Hv #knXkk#knXk £lTÜZkl^kakZkkv PkvYkkg A>kkgZk Ykk@k bknBkTkkv GkgKkvZk TkQkm;

PkvYkkg bknBk YkkTk^kng Pkv lYkQZkkP^k Gvå %Zkkg bknBk XkZkn‘ Gv ¢v kk b^kl^kakZkTkv

Xko\kmTkvä Uk@ l^kakZkkvYkkg bknBkWknlüTkv \kmSkv lYkQZkkÓlì Æ^k l^kakZk-AakkZkTkm

XkZkgA@ ¢kCkYkkg lTk@gPk@ Wk]m @õkkv Gvä–Rn:Bkm Qk¥ @õkkv Gvå Pkk@k



XkkCk–6 ” “ 99

¢kPYkkTkv Rn:BkYkkg Wk]Pkkv WkFkk^k^kk YkkKv cv Æ^k! Pkng #kmDk|UkOkv l^kakZkkvQkm

lXkTTk ¢v^kk Pkk@k FkwPkTZk-¢YkpPkTkk bkYknÜTkv RvBkå ¢vA ^kck\kkv Xkk¥ Av

WkcvTk Wk]Pkm ckvZk Av Dk@ bk]CkPkng ckvZkä Pkkv PkvTkv WkFkk^k^kk WkmHk WkSkk

AkYk UkMPkk YkoAmTkv Pkk\kk^kv\km A@v Gv! Pkkv ¢c{ ^kck\kkYkkg ^kck\kkv ¢v kkv

UkkvPkkTkkv ¢kPYkk XkZkgA@ Xk^kRn:BkTkk ¢lCTkYkkg Wk]m @õkkv Gv PkvTkv WkFkk^k^kk

cv Æ^k! Pkng #kmDk| Pkk\kk^kv\km A@åååTkv bkYZkCekkTk A@å bkYZkCekkTk QkPkkg

¢kPYkkYkkg #kkgPk@bkTkm ¢PkmlTÜZk YkvDkSkk@k ^k@bk#kvå ¢k bkYZkCekkTk H

XkZkgA@ bkgbkk@–Rk^kkTk]Qkm WkFk^kkTkkv ¢vAYkkÒk §UkkZk Gvå PkvQkm YknlTk^k@kv¢v

bkYZkCekkTkTkv ¢PZkgPk Uk|#kgbZkng Gvå

¢ckä Hn¢kv Pkkv Bk@k bkYZkCekkTkTkkv YklcYkk! bkYZkCekkTk QkZkng PZkkg

¢kPYkkYkkg SkYkrTkng FkkvYkkbkng WkvLngåååTkv #kkglPkTkm ¢Ykm@bkSkk@k ^k@bkmå bkYZkCekkTk

QkPkkg FkwPkTZkYkkg #kkglPkTkk #kmPk] Vo kk@k ©G]v Gvä Pkv #kkglPkTkm Skk@k

l^kakZkAakkZkTkk ¢lCTkTkv WknIk^km Rv Gvå bkYZkCekkTk l^kTkk WkmHk Akv¥ §UkkZkv

Æ^kTkv l^kakZk-AakkZk YkKv Tklc Tkv bknBk-#kkglPk QkkZk Tkc{å YkkKv cv Æ^k!

Pkng #kmDk| bkYZkCekkTkTkng bkv^kTk A@å SkYkrTkk ¢gAo@ ©CkkM^kk YkkKv c^kv ¢k

&êkk^kOk Ykkbk ¢k^Zkkv Gvå"

❁

¢kTkgRPkû^k HCkYkkg ¢HkvMä

\kdkTkv HkvM Xk^kTkv PkkvMå

^kkPk TkkTkmä UkOk \kkXk Gv YkkvKkv;

¢kPYkk Gv ¢v kkv–Av HCkYkkg TkQkm HkvKkvå




bk^krekb^kXkk^km ¢kPYkkbk^krekb^kXkk^km ¢kPYkkbk^krekb^kXkk^km ¢kPYkkbk^krekb^kXkk^km ¢kPYkkbk^krekb^kXkk^km ¢kPYkk

lR^Zk ekkTkb^kXkk^km ¢kPYkk Pkv HwTk#kkbkTkTkng YkckTk @PTk

Gvå PkvTkv HvOkv HkOkm \kmSkng PkvOkv bkYkbPk HwTk#kkbkTkTkv HkOkm

\kmSkngå

§UkZkkvCkb^kæUkm ¢kPYkkä bk^krTkv HkOkTkk@ ¢v kkv bk^krekb^kXkk^km Gvå

¢k^kk UkkvPkkTkk bk^krekb^kXkk^kTkv Hv Tk HkOkv–Tk ¢TknXk^kvä Pkv bk^kvr UkRkQkkvrTkv

UkOk HkOkm #kAPkkv TkQkmå

¢kPYkk bk^krekb^kXkk^km Gv–¢vYk Hv b^kbkg kvRTkQkm HkOkv Gv Pkv Æ^k

WkSkkZk Æ^kkvTkv ekkTkb^kæUkm HkOkv Gvå ekkTk¢Ukvdkk¢v WkSkkZk Æ^kkv bkkSkYkmr–bkYkkTkSkYkmr Gvå

bk^kr Æ^k Gv ekkTkYkZkä ¢v kkv Hv bkYkXkk^kä

Pkv bkkYkklZkA HkOk^kngä XkkBkv lHTk^k@@kZkå

Hv ekkTkbkkYkkTZk Gv Pkv UkkvPkkTkk ¢TkgPk ekkTk l^k#kvakkvYkkg ^ZkkUkTkk<g Gv;

ekkTkbkkYkkTZk UkkvPkv ¢TkgPkl^k#kvakkvæUk Ukl@OkYkv Gvå Av k]ekkTk ¢TkgPkl^k#kvakkvæUk

YkckTk ekkTk Gvä PkvYkkg ekkTkb^kXkk^k ^ZkkUkv Gvå HkvAv YklPk–êknPkekkTkYkkg UkOk

¢TkgPk l^k#kvakkv Gvä UkOk Av k]ekkTk bk^kkvrPApì Gv; bkYkbPk UkRkQkkvrTkkv

Uk|lPkXkkbk HvYkkg ¢vAbkkQkv XkZkkvr Gv ¢v^kng ¢R~XknPk ¢TkgPk l^k#kvakkvb^kæUk

Av k]ekkTkä PkvYkkg bk^krekb^kXkk^km YkckbkkYkkTZkekkTk ^ZkkUkv\kng Gv; Tkv Pkv

¢kPYkkTkkv b^kXkk^k H Gv–¢k^kk ¢kPYkkTkv Hv b^kkTknXk^k–Uk|PZkdk TkQkm A@Pkkv

PkvTkv bk^krekUkOkng ckvPkng TkQkmå

80Ykm CkkQkkYkkg Aõkk Uk|YkkOkv ¢l@cgPkRv kTkk FkwPkTZkæUk Ü^Zk-CknOk-

UkZkkrZkTkv HkOkv PkvYkkg ¢k^kk bk^krekb^kXkk^km ¢kPYkkTkng ekkTk XkvCkng ¢k^km HkZk

Gvå ¢@vä bk^krekPkkTkm PkkAkPkTkm #km ^kkPk! @kCk HvTkv Im\km #kAv Tklcä Tkv

99999999999999999999l kj i99999999999999999999



XkkCk–6 ” “ 101

@kCkTkkv AOk HvYkkg bkYkkZk Tklcä–¢v kk bk^krek-b^kXkk^kTkv Pkkv b^kbkTYknBk

¢PkmlTÜZkekkTk H Im\km #kAv Gvå ¢@vä bk^krek ¢l@cgPkTkv UkkvPkkTkk ekkTkYkkg

bkYkkM^kk–¢v Pkv Akg¥ bkkSkk@Ok ^kkPk Gv!

Xkk¥ä Pkk@m ekkTkUkZkkrZkYkkg Pkk@k b^kXkk^kTkv H ^ZkkUkv\kkv RvBkå

Pkk@m ekkTkUkZkkrZkYkkg Uk@^kbPknTkv Av @kCkTkv ^ZkkUkv\kk Tk RvBkå

✍ ¢ckä ¢k^kkv ekkTkb^kXkk^k Tkœm A@v PZkkg Pkkv Uk@Qkm Tkv @kCkQkm ekkTk

GoKng UkMm HkZkä XkvRekkTk Qk¥Tkv YkkvdkYkkCkr ©DkMm HkZkå cv Xkk¥ä

HkOk^kkæUkv Pkk<g ekkTk Gvä Pkv ekkTkYkkg AkvOk ^ZkkUZkng Gv?

✍ ekkTkYkkg HOkkPkkg #k@m@klR Wkkõk UkRkQkkvr ekkTkYkkg ^ZkkUZkk TkQkmä Pkv Pkkv

ekkTkQkm Wkck@ H Gvå Hkv ¢FkvPkTk UkRkQkkvr ekkTkYkkg ^ZkkUkmTkv PkTYkZk

QkkZk Pkkv ekkTk UkOk ¢FkvPkTk Qk¥ HkZkå

✍ @kCk-ÿvakklR Xkk^kkv–Av Hv¢kv ekkTkYkkg ¢TZkekvZkUkOkv HOkkZk Gvä Pkv

@kCk-ÿvakXkk^kkv UkOk ekkTkYkkg ^ZkkUkv\kk TkQkmå Hkv ekkTkYkkg @kCk-ÿvak

^ZkkUkv\kk ckvZk Pkkvä Pkv @kCk-ÿvak GoKm HPkkg ekkTk UkOk GoKm HkZkå @kCk-

ÿvak ^kCk@ ekkTkTkng ¢lbPkP^k @cm Tk #kAvå–Uk@gPkn @kCk–ÿvakTkk

¢Xkk^kYkkgZk ekkTk Pkkv UkkvPkkTkk bk^krekb^kæUkv #kkvXkm @cv Gvå YkkKv

ekkTkYkkg @kCk-ÿvak ^ZkkUkv\kk TkQkm; UkGm UkoHk-Xkl$PkTkkv #knXk @kCk ckvä

Av l^kakZk-AakkZkkvTkkv UkkUk@kCk ckvä Pkv ekkTkTkng b^kæUk TkQkmå

✍ c^kv ÒkmÆ ^kkPk : Uko krTkm Hv ekkTkUkZkkrZk Gv Pkv ^ZkZk QkkZk Gv Tkv UkGmTkm

ekkTkUkZkkrZk §PUkTTk QkkZk Gvä PZkkg Uko krTkm UkZkkrZk Pkv UkGmTkm UkZkkrZkYkkg

^ZkkUkPkm TkQkm; YklPkêknPkekkTk GoKmTkv Av k]ekkTk QkZkng PZkkg Pkv

Av k]ekkTkYkkg YklPk–êknPkekkTkUkZkkrZk ^ZkkUklPk TkQkm; ¢vK\kv UkZkkrZkTkk

BkgMBkgM bkkYkv Hkv^kkTkng @cvPkng TkQkmå Wkv bkYkZkTkm UkZkkrZkkv ARm ¢vA QkPkm

TkQkmå

✍ Pkkv c^kv AkvOk WkkAm @õk‹g–Av Hv ¢kPYkkTkm l^k#kvak ekkTkUkZkkrZkYkkg ^ZkkUkv

Gv! ¢Tkv Pkv l^k#kvak ekkTkUkZkkrZk HvTkv ¢^k\kgWkmTkv Uk|^kPkvr Gv? l^k#kvak




^kBkPkv H ¢kPYkkTkkv ekkTkbkkYkkTZkæUk YkckTk b^kXkk^k Gv Pkv H

l^k#kvakkvYkkg ^ZkkUkv Gvå %Zkk@v Hn¢kv PZkk@v Pkv UkkvPkkYkkg l^kÛYkkTk H Gvå

¢TkklR ¢TkgPkAk]Tkm Hv l^k#kvak ekkTkUkZkkrZkkv (–HvYkkg Xk^ZkÆ^kTkm

¢TkgPkAv k]ekkTkUkZkkrZkkv UkOk ¢k^km HkZk Gv–Pkv bkYkbPk UkZkkrZkkv)Ykkg

^ZkkUkv ¢v kkv ¢vA ekkTkb^kXkk^km ¢kPYkk cng Gng—¢vYk SkYkmrÆ^k

b^kbkg kvRTk Uk|PZkdk ^kMv UkkvPkkTkk ¢kPYkkTkv HkOkv Gvå UkkvPkkTkk bkkYkkTZk

¢Tkv l^k#kvak WkgTkvYkkg PkvTkv ekkTk H RvBkkZk Gvå

✍ ¢k^kkv ekkTkb^kXkk^km ¢kPYkk–¢v HwTk#kkbkTkTkng YkckTk @PTk Gv; Pkv HvOkv

HkOkm \kmSkng PkvOkv bkYkbPk HwTk#kkbkTkTkv HkOkm \kmSkngå ¢kPYkkTkk

b^kXkk^kTkv Hv HkOkPkkv TkQkm Pkv bk^krekRv kTkv Av Ckn<Tkv Av #kkïkTkk

PkkPUkZkrTkv UkOk HkOkm #kAPkkv TkQkmå UkkvPkkTkk ekkTkYkkg %Zkkg UkkvPkkTkkv

bk^krekb^kXkk^k HkOZkkv PZkkg UkgFkUk@YkvímTkm Av Tk^kPkû^kkvTkm bkkFkm

¢kv]BkkOk Qk¥å ¢k^kk b^kXkk^kTkv HkOkTkk@m êknPkekkTkUkZkkrZkYkkg UkOk

¢PkmlTÜZk #kkglPkbklcPkTkm Akv¥ Uk@Yk ¢R~XknPk PkkAkPk Xk@v\km Gv ¢Tkv

SkYkmrTkv Pkv UkZkkrZkYkkg UkOk UkkvPkkTkkv ¢BkgM bkkYkkTZkekkTkb^kXkk^k ^ZkkUkv\kkv

RvBkkZk Gvå

✍ ¢@vä UkkvPkkTkm UkZkkrZkTkm ¢gR@ ^ZkkUkv\kk UkkvPkkTkk ekkTkb^kXkk^kTkv UkOk Hv

Tk HkOkvä Pkv UkkvPkkTkm UkZkkrZkQkm Wkck@ ¢v kk Uk@Ü^ZkTkv A>kkgQkm (ZkQkkQkr)

HkOk#kv? Hv ¢kgSk]kv UkkvPkkTkk #k@m@Tkv TkQkm RvBkPkkv Pkv WkmHkTkv A>kkgQkm

RvBk#kv? bkYZkCÓlì Pkkv UkkvPkkTkk bk^krekb^kXkk^km ¢kPYkkTkv £lTÜZkkPkmPk

YklPk–êknPkekkTk ^kMv Uk|PZkdk A@v Gvä UkGm PkvTkm l^k#kvak Xkk^kTkkæUk

¢vAkCk|Pkk ^kMv #knükvUkZkkvCkm Qk¥ä @kCk-ÿvakTkkv dkZk A@mä Av k]–ekkTkæUk

Ukl@OkYkv Gvå Pkv Av^k]ekkTk bkgUkoOkr ekkTk–l^k#kvakkv^kk]ng Ukl@UkoOkr Gvå Tkv

Av k]ekkTkm Uk|Xkn ¢v kk ¢TkgPk l^k#kvakkvæUkv Ukl@OkYkv\kk bk^krekb^kXkk^km

¢kPYkkTkv Av k]ekkTk ^kMv bkkdkkPk~–Uk|PZkdk HkOkv Gvå

✍✍✍✍✍ XkCk^kkTk Ykck^km@ ¢k^kk bk^krek Gvå–¢vYk bk^krekb^kæUkv PkvYkTkm

¢kv]BkkOk Pkv H &bk^krekYkck^km@"Tkm bkkFkm ¢kv]BkkOk Gvå ¢k^km



XkkCk–6 ” “ 103

¢kv]BkkOk A@Tkk@ Æ^k ¢kPYkkTkv HkOkmTkv Ykck^km@Tkk YkkCkvr YkkvdkYkkg

HkZk Gvå

HkZk bk^krek Ykck^km@

j

✾ lHTkYkkCkr ¢PZkTPk bk@\k Gv ✾

bk^krek lHTkvTÜkvTkk YkkCkrTkng ¢Tknbk@Ok A@^kkQkm Æ^kTkkv §ük@

QkkZk Gvä Tkv Pkv HTYk-Yk@Ok @lcPk ¢Yk@ UkR UkkYkv Gvå ¢Tkv ¢k Akg¥

l$\kì YkkCkr TkQkm Uk@gPkn b^kkXkkl^kA ckv^kkTkv Ak@Okv l^k^kvAm Ukn<akkvTkv

YkkKv ¢PZkTPk bk@\k Gvå cv Æ^k! ¢gPk@kPYkk ^kMv ¢k §ûkYk ¢kTkgRAk@m

YkkCkrTkng Ck|cOk A@mTkv Pkng bkTYkkCkmr Qkkå

✲

cv Æ^k! HvYk #k@m@Ykkg Pkng Uk|vYk HkvMv Gv PkvYk §ûkYk FkwPkTZkb^kæUk

¢v^kk Pkk@k #knüÆ^kklbPkAkZkYkkg Uk|vYk HkvMä Pkkv HM #k@m@Tkkv Pkk@kv Ykkvc

GoKm H#kv Tkv PkTkv §ûkYk bknBk Qk#kvå




ekkTkm Íkk^kATkk 21 CknOkkvekkTkm Íkk^kATkk 21 CknOkkvekkTkm Íkk^kATkk 21 CknOkkvekkTkm Íkk^kATkk 21 CknOkkvekkTkm Íkk^kATkk 21 CknOkkv

¢SZkkPYk–Al^k Ukgå WkTkk@bkmRkbkÆ¢v TkkKA bkYkZkbkk@Ykkg Gv\\kv 14

CknOkbQkkTkTkng ^kOkrTk AZkn‘ Gv; PkvYkkg ¢Okn^k|PkæUk UkgFkYk CknOkbQkkTkTkk ^kOkrTkYkkg

êkk^kATkk 21 CknOkkv WkPkk^Zkk Gvå Pkv bk^kvr lHekkbkn¢kvTkv §UkZkkvCkm ckv kkQkm

¢c{ ¢kUkm¢v Gm¢vå R@vA YknYkndkn¢v ¢k CknOkkvTkng b^kæUk l^kFkk@mTkv ekkTkm

êkk^kATkm YklcYkk UkkvPkkTkk ¢kPYkkYkkg Skk@Ok A@^km; PkvTkk ^kMv Æ^kTk #kkvXkm

©L#kv :—

(bk^kwZkk)

\k%Hk^kgPkä RZkk^kgPkä Uk|#kkgPkä Uk|PkmPk^kgPkäúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúUk@RkvakAkv NAwZkkä Uk@–§UkAk@m cw;

bkkwYZkÓlìä CknOkCk|kcm Ckl@ìä bkWkAkv £ìäúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúú l#kì Ukdkmä lYkì^kkRmä Rm@Dk l^kFkk@m cwä

l^k#kvakekä @bkekä ApPkekä PkPekä Sk@Ykekäúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúú Tk RmTkä Tk ¢lXkYkkTkmä YkSZk ^Zk^kck@m cy;

bkcH l^klTkPkä UkkUkl¿Zkkbkkx ¢PkmPk ¢wbkkväúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúú

êkk^kA UknTkmPk £A^kmbk CknOkSkk@m cwå

1Â \k%Hk^kgPk : Akv¥UkOk UkkUkAkZkrä ¢TZkkZkä ¢TkmlPk ^kCkv@vYkkg PkvTkv #k@Yk

¢k^kv Av ¢@v! cng HwTkä cng lHTk^k@Rv^kTkkv Xk$Pkä cng ¢kPYkkTkkv

lHekkbknä Pkkv YkTkv ¢k^kkg AkZkr #kkvXkv Tklcå

2Â RZkk^kgPk : ¢@vä ¢k Dkkv@ Rn:BkYkZk bkgbkk@ä PkvYkkg Æ^kkv Av kk Rn:Bkm

Gv!! Ykk@k lTklYkûkv Akv¥ Æ^kTkv Rn:Bk Tk ckvä Akv¥Tkv Rn:Bk Rv^kkTkkv

Xkk^k YkTkv Tk ckvå Ykk@kv ¢kPYkk Rn:BkQkm GoKvä Tkv HCkPkTkk Æ^kkv

UkOk Rn:BkQkm GoKvä—¢v km RZkkXkk^kTkk ckvZk Gvå

3Â Uk|#kkgPk : AakkZk ^kCk@Tkk #kkgPk Ukl@OkkYk ckvZk; YkkTk-¢UkYkkTkklRTkk

H!!!!!!!!!!!!!G$F#############E

"



XkkCk–6 ” “ 105

TkÆ^kk Uk|bkgCkkvYkkg ^kk@g kk@ ¿kvSk Qk¥ ¢k^kvä Av TkÆ^kk Uk|bkgCkYkkg

c@BkTkk cm\kkv]v FkMm HkZk–¢v^kng PkvTkv Tk ckvZk; ¿kvSk Av c@Bk ^kCk@

#kkgPk–CkgXkm@ Ukl@OkkYk^kk]kv ckvZkå

4Â Uk|PkmPk^kgPk : Rv k-Ckn<-SkYkr §Uk@ PkvYk H bkkSkYkmr §Uk@ PkvTkv Uk|PkmPk ckvZk

Gvå ^kkPk-^kkPkYkkg bkkSkYkmr §Uk@ bkgRvc A@^kkv Pkv êkk^kATkv #kkvXkv Tklcå

UkkvPkkTkng ¢UkYkkTkklR QkkZkä Uk|lPkAo]Pkk ¢k^kv Av WkmHkTkkg YkkTkklR

^kSkm HkZk PkvQkm SkYkrYkkg bkTRvc A@Pkkv TkQkmä Uk|PkmlPk @kBkv Gvå

5Â Uk@RkvakTkv NkgATkk@ : ¢@v@vä RkvakYkkg Pkkv HCkPkTkk Æ^kkv MnWkv\kk H

Gvä PZkkg Ukk@Ak Rkvak #kng Hkv kk? Ykk@v Pkkv Ykk@k Rkvak YkKkM^kkTkk

Gvå Akv¥ bkkSkYkmr Av ¢TZkÆ^kQkm Rkvak QkkZk Pkkv PkvTkm @dkk A@mTkv

Rkvak Ro@ QkkZk PkvYk A@^kng §lFkPk Gv; UkOk Rkvak RvBkmTkv zTkRk A@^km

§lFkPk TkQkmå

6Â Uk@ ßUkAk@m : SkYkrWknlü ^kMv PkvYkH PkTk-YkTk SkTkklR ^kMv UkOk

Uk@Æ^kkvTkkv §UkAk@ A@v Gvå HCkPkTkk Æ^kkvTkng lcPk QkkZkä

bkkSkYkmr¢kvTkv Rv^k-Ckn<-SkYkrTkk bkv^kTkYkkg bk^kr Uk|Ak@v ¢TknAo]Pkk ¢kUkng

Tkv Pkv¢kv lTk@kAn]UkOkv SkYkrTkv ¢k@kSkvä ¢v km §UkAk@Xkk^kTkk êkk^kATkv

ckvZk Gvå

7Â bkkwYZk”lÏ^kgPk : ¢vTkm ÓlìYkkg bkkwYZkPkk ckvZk Gv; HvYk YkkPkk Wkk]ATkv

YkmLm TkH@v Hn¢v Gv PkvYk SkYkkrPYkk WkSkk Æ^kkvTkv YkmLm TkH@v Hn¢v

Gvå ¢vTkv Hkv¥Tkv WkmHk XkZkXkmPk QkkZk ¢v km ¿o@Pkk ckvZk Tklc;

Ukl@OkkYk DkOkk bkkwYZk ckvZk Gv–HvTkkv bkgCk WkmHk Æ^kkvTkv #kkglPk

UkYkkMv Gvå

8Â CknOkCk|kcm : CknOkTkkv Ck|kcA ckvZk Gv; bkYZkA~P^kklR CknOkkvTkv RvBkmTkv PkvTkm

Uk|#kgbkk A@v Gv; ¢\Uk ¿kvSkklR Rkvak RvBkmTkv bkYZkA~P^kklR CknOkkv Uk|PZkv

¢TkkR@ A@Pkk TkQkmä UkOk CknOkkvTkv ¢kv]BkmTkv PkvTkkv ¢kR@ A@v Gvå

UkkvPkkTkng Akv¥ ¢UkYkkTkklR A@v PkvQkm PkvTkk CknOkkvTkkv UkOk ¢TkkR@ Tk

A@m TkkgBkvä UkOk ¢vYk l^kFkk@v Av Ykk<g Xk\kv ¢UkYkkTk AZkn‘ UkOk




¢vTkkYkkg HwTkSkYkrUk|PZkvTkkv Uk|vYk ¢kR@ Gvå HwTkSkYkrTkk Xk$Pk Gvä Rv^k

-Ckn<Tkkv ¢kR@ A@Tkk@k Gvä Ykk@k bkkSkYkmr Gv; ¢vYk PkvTkk CknOkTkng

Ck|cOk A@vå ¢kYk CknOkTkng Ck|cOk A@^kkQkm Pkv bkkSkYkmr Uk|PZkv ÿvakXkk^k

Tk ¢k^kvä UkOk Uk|vYk ¢Tkv ^kkPbk\Zk ¢k^kv Gvå

9Â Ckl@Ï (bkcTk#km\k) : bkgbkk@Ykkg #knXkk#knXkAYkr ZkkvCkv ¢TknAo]Pkk-

Uk|lPkAo]Pkk Pkkv ¢k^kvä Ag¥A Uk|lPkAo]Pkk ¢k^km HkZk Av ¢UkYkkTkklR

QkkZkä @kvCk QkkZk PZkkg SkwZkrUko krA bkcTk A@v Tkv SkYkrYkkg ÓNPkk @kBkv;

Uk|lPkAo]PkkYkkg CkXk@k¥ Tk HkZkä ¢kPkrSZkkTkQkm BkvRlBkTTk Tk QkkZk;

UkOk bkcTk#km\kUkOkv ^kw@kCZk ^kSkk@vå

10Â bkkwTkv lUk|Zk : WkSkk Uk|PZkv YkSkn@ ^Zk^kck@ @kBkvä AKn ^Zk^kck@ Tk @kBkv;

bkkSkYkmrTkk Uk|vYkTkv \kmSkvä bk%HTkPkkTkv \kmSkvä TZkkZk-TkmlPk ¢Tkv

SkksYkA^kplûkTkv \kmSkv bk%%TkkvTkv Pkkv ^kck\kkv \kkCkvä Tkv Akv¥ l^k@kvSkm

ckvZk Pkkv PkvTkk Uk|PZkv UkOk Uk|vYkUkoOkr ^Zk^kck@Qkm PkvTkng lR\k ÆPkm \Zkvå

A>kkgZk UkOk $\kv#k ^kSkv ¢v^kkv ^Zk^kck@ Tk A@vå

11Â l#kÏ-Ukdkm : bkPZk ¢Tkv bkRkFkk@Tkkv Ukdk A@Tkk@ ckvZkå \kkwlAA

Uk|ZkkvHTk BkkPk@ä YkkTkQkm Av XkZkQkm UkOk bkPZkSkYkrTkv Av TZkkZkTkmlPkTkv

GkvMv Tklcå %Zkkg SkYkr ckvZkä bkPZk ckvZkä TZkkZk ckvZkä PkvTkkv Ukdk A@vå

12Â lYkÏXkkakm : HvYkkg b^k-Uk@Tkng lcPk ckvZk ¢v km YkSkn@m ^kkOkm Wkkv\kvå

UkkvPkkTkv AakkZk QkkZk Tkv bkkYkkTkng lR\k RnXkkZk ¢v^km AM^km ALkv@

Xkkakk Tk Wkkv\kvå #kkglPkQkmä YkSkn@PkkQkmä AkvYk]PkkQkm bkPZk ¢Tkv

lcPkTkm ^kkPk A@vå bkPZk^kkPk UkOk ALkv@PkkQkm Tk Acvä &Rkv lRTk Av

YkcvYkkTkä Wkkv\km lWkCkkMv AkwTkbkkv?"

13Â RmDkrl^kFkk@m : Rv#k-Ak]Tkkv l^kFkk@ A@mTkvä UkkvPkkTkk Ukl@OkkYkTkkv PkQkk

#kl$PkTkkv l^kFkk@ A@mTkvä ¢Tkv b^k-Uk@Tkk lcPkTkkv l^kFkk@ A@mTkv

ZkkvCZk Uk| kplûk A@vå HCkPkTkm RvBkkRvBkmQkm ^kCk@ l^kFkkZkvr %Zkkg PZkkg

Tk IgUk\kk^kvå HvTkkQkm ^kPkrYkkTkYkkg Tkv Xkl^kaZkYkkg UkkvPkkTkv #kkglPk @cvä



XkkCk–6 ” “ 107

PkvYk H SkYkrTkm #kkvXkk ^kSkv ¢v km Uk| kplûk l^kFkk@Uko krA A@vå

14Â l^k#kvakek : bkgDkTkm lbQklPkä Rv#k-Ak]Tkm lbQklPk ^kCkv@vTkkv HkOkAk@

ckvZkå SkYkrYkkg Av Ckpc^Zk^kck@Ykkg A>kk@v Av km Ukl@lbQklPk Qk#kvä Av km

Hæ@ UkM#kv–PkvTkkv HkOkAk@ ckvZkä Tkv PkvTkkv ZkkvCZk §UkkZk A@vå

15Â @bkek : @bk ¢vK\kv PkkPUkZkr; #kkïkkXZkkbk ^kCkv@vYkkg PkvTkk #kkgPk@bkæUk

bkkFkk @cbZkTkv HkOkPkkv ckvZk; PkvOkv SkYkrTkkv YkYkr HkOkmTkv #kkgPk@bkTkv

Pkkv FkkBZkkv Gvä PkvQkm Pkv Uk@YkkQkrTkkv @bkek Gv; PkvYk H ^Zk^kck@Ykkg

UkOk A<Okk@bkä @kwÜ@bk ^kCkv@vTkv ZkQkkZkkvCZk HkOkv Gvå

16Â ApPkek : ¢ckvä Rv k-Ckn<-SkYkrTkk Uk@Yk§UkAk@Tkm Pkkv #km ^kkPk ¢vTkkv

Pkkv WkR\kkv ^k]v PkvYk TkQkm; PkvYkTkk YkkKv Hv A<g Pkv ¢kvGng–¢vYk

YkckTk §UkAk@WknlüQkm Rv k-Ckn<-SkYkr Uk|PZkv ^kPkvrå PkvYkH bkkSkYkmr-

HTkkvTkk §UkAk@Tkv Av ¢TZk bk%HTkkvTkk §UkAk@Tkv UkOk Xko\kv Tklc;

§UkAk@Tkv ZkkR A@mTkv PkvYkTkm ZkkvCZk bkv kk-FkkA@m A@vå UkkvPkv A@v\kk

§UkAk@Tkv ZkkR Tk A@vä PkvYk H WkR\kkTkm ¢k#kk Tk @kBkvå

17Â Pk˚^kek : Pkû^kTkkv HkOkAk@ ckvZk; HwTkSkYkrTkkg YknBZk Pkû^k #kng Gv?

PkvTkv Wk@kWk@ bkYkÆTkv PkvTkk Uk|Fkk@Tkm Xkk^kTkk A@vå Wknlü ¢Tknbkk@

A@OkkTknZkkvCk ^kCkv@v bkodYkPkû^kkvTkkv UkOk ¢XZkkbk A@vå SkYkmrêkk^kA

¢kPYkPkû^kTkv Pkkv HkOkv Gvä Pkv §Uk@kgPk HwTk#kkïkkvTkk ¢CkkSk CkgXkm@

êknPkekkTkYkkg Acv\kk Pkû^kkvTkv UkOk l^k#kvakUkOkv HkOkv Gvå l^kUk@mPk

Æ^kkvYkkg A>kkg Pkû^kTkm l^kUk@mPkPkk Gv Pkv UkOk HkOkmTkv Pkv Ro@ A@^kk

Uk|ZkPTk A@v Gvå

18Â SkYkrek : SkYkrTkkv HkOkTkk@ ckvZk; A>kkg lTkékZkSkYkrTkm Uk|SkkTkPkk Gvä A>kkg

^Zk^kck@SkYkrTkm Uk|SkkTkPkkQkm ^kPkr kng ZkkvCZk Gv! ¢vYk SkYkrTkk WkSkk

UkMBkkg HkOkmTkv #kkbkTkTkv #kkvXkv Pkv^kng ^kPkrTk A@vä êkk^kATkkv SkYkr #kng?

YknlTkTkkv SkYkr #kng? SkYkrYkkgä PkmQkkvrYkkgä #kkïkklRYkkg Av bkkSkYkmrYkkg A>kk@v

#kvTkm Hæ@ Gv? Pkv bkgWkgSkm êkk^kATkv HkOkAk@m ckvZkå




19Â RmTkPkk@lcPk‰ PkvYk H ¢lXkYkkTk @lcPk ¢v^kkv YkSZkbQk–^Zk^kck@m : SkYkrTkng Ckkw@^k bkFk^kkZkä PkvYk H UkkvPkkTkv ¢lXkYkkTkklR

Tk QkkZk–¢v @mPkv YkSZkbQk ^Zk^kck@Qkm ^kPkvrä ^Zk^kck@Ykkg %Zkkg PZkkg

RmTk Tk Qk¥ HkZk; @kvCkklRUk|bkgCk ckvZkä Rl@ÜPkklR ckvZk PkvQkm

CkXk@k¥Tkv ¢v^kkv RmTk Tk QkkZk Av HvQkm SkYkrTkm ¢^kcv\kTkk QkkZk!

¢@vä cng UkgFkUk@YkvlíTkkv Xk$Pkä Ykk@v RnlTkZkkYkkg RmTkPkk Av km? PkvYk

H Rv k-Ckn<-SkYkrTkk Uk|bkgCkYkkgä bkkSkYkmrTkk Uk|bkgCkYkkg ¢lXkYkkTk @lcPk

TkYk|UkOkv Uk|vYkQkm ^kPkvrå bkkSkYkmrTkm bkv^kkYkkg Av TkkTkk bkkSkYkmr bkkQkv

c]^kk–Yk]^kkYkkg cmOkUk Tk YkkTkvå bkgPkkv Ukkbkv CkYkv Pkv kk RmTk Qk¥Tkv

UkOk Hkv ¢kPYklcPk QkPkng ckvZk Pkkv Pkv A@^kk PkwZkk@ Gv; PZkkg

¢lXkYkkTk TkQkm @kBkPkkv; ¢Tkv ¢kPYklcPk QkPkng Tk ckvZk Pkkv ¢v kk

Uk|bkgCkv Pkv RmTk QkPkkv TkQkmä ¢bkPk~ Uk|PZkv H@k UkOk TkYkPkkv TkQkmä PZkkg

UkkvPkkTkk SkYkrTkng b^kklXkYkkTk @kBkv Gvå ¢v @mPkv RmTk Tklc PkvYk H

¢lXkYkkTkm Tklc ¢v^kkv YkSZkbQk–^Zk^kck@m êkk^kA ckvZkå

20Â bkcH l^kTkZk^kgPk : l^kTkZkTkkv Uk|bkgCk ckvZk PZkkg PkvTkv bkcvHv l^kTkZk

¢k^kvå Rv k-Ckn<Tkkv Uk|bkgCkä bkkSkYkmrTkkv Uk|bkgCkä ^kMm\kkvTkkv Uk|bkgCkä PkvYkkg

ZkkvCZk l^kTkZkQkm ^kPkvrä bkYZkA~P^kklR CknOkmHTkkvTkv RvBkmTkv Uk|bkTTkPkkQkm

l^kTkZk-WkcnYkkTk-Uk|#kgbkk A@vå Akv¥ Uk|PZkv £akkrXkk^k Tk ¢k^kvå #kkïk

Uk|PZkvä SkYkrbQkkTkkv Uk|PZkvä PkvYk H \kkvA^Zk^kck@Ykkg UkOk l^kTkZk–l^k^kvAQkm ZkkvCZk @mPkv ^kPkvr; Akv¥ Uk|PZkv ¢UkYkkTk Av lPk@bAk@Qkm Tk

^kPkvrå

21Â UkkUkløZkkQkm @lcPk : AnRv k-AnSkYkrTkk bkv kTkæUk lYkQZkkP^kklR UkkUkTkv

PkvYk H YkkgbkklR ¢XkdZk-XkdkOkTkk Pkm^k| zcbkklR UkkUkkvTkv Pkkv bk^krQkk

GkvM>kk H Gvä Pkv §Uk@kgPk ¢k@gXk–Ukl@Ck|c bkgWkgSkm Hv UkkUkl¿Zkk¢kv

PkvTkkQkm UkOk HvK\kkv WkTkv PkvK\kkv GoK^kkTkkv Tkv lTkRkvrak #knü Æ^kTkTkkv

¢lXk\kkakm Gvå ¢@vä ¢k^kkv §ûkYk HwTkSkYkr Tkv ¢k^kng ¢R~XknPk

¢kPYkb^kæUk PkvTkv UkkYkmTkv c^kv Akv¥ UkkUk YkTkv #kkvXkPkng TkQkmå–¢vYk



XkkCk–6 ” “ 109

¢^k|PkHTZk UkkUkkvQkm ¢PZkgPk XkZkXkmPk ^kPkvr Gvå Ykk@k Æ^kTkYkkg Akv¥

TkkTkng UkkUk UkOk Tk ckvä Tkv §%%^k] ^kmPk@kCkm Æ^kTk ckv–¢v^km

Xkk^kTkk ckvZk Gvå

¢k Uk|YkkOkv êkk^kA ¢k UknlTkPk 21 CknOkTkk Skk@A ckvZk Gvå YknYkndkn¢v

UkOk ¢k R@vA CknOkTkng b^kæUk l^kFkk@mTkvä UkkvPkkYkkg UkOk Pkv CknOkTkkv YklcYkk

Skk@Ok A@^kkvå ¢vTkk ^kMv Æ^kTk #kkvXkm ©L#kvå

s

^kmPk@kCkm YkkvdkYkkCkrTkkv UkMAk@ A@Pkkg bkgPkkv Acv Gv Av ¢@vä @kCkTkv

SkYkr YkkTkTkk@k AkZk@kv! PkYkv FkwPkTZkTkk ^kmPk@kCkYkkCkvr Tklc FkMm

#kAkvåååFkwPkTZkTkv bkkSk^kkTkkv b^kkSkmTk–Ukn<akkQkr PkYkv Tklc Uk|CkKk^km #kAkvå

b^kkSkmTk FkwPkTZkTkkv PkYkk@kv Ukn<akkQkr A>kkg CkZkkv? PkYkv SkYkr A@^kk TkmA»Zkk

Gkvä Pkkv FkwPkTZk#kl$PkTkm ^km@Pkk PkYkk@kYkkg Uk|CkK A@kvå ¢v ^kmPk@kCkm ^km@Pkk

^kMv H YkkvdkYkkCkr bkSkk#kvå

✲

—^kmPk@kCkm bkgPkkvTkm ¢k^km ckA bkkgXk]mTkv AkvOk Tk HkCkv?

b^kkTknXkolPkUko krA QkPkng bkYZkCR#krTk Pkkv YkkvdkTkng ÿk@ Gv; PkvTkk ^kMv H

YkkvdkTkkv YkkCkr ©DkMv Gvå ¢vTkkv §ÛYk ¢v H R@vA YknYkndknTkng Ukcv\kng AkYk Gvå

¢Tkv R@vA YknYkndknQkm ¢k Qk¥ #kAv Pkv kng Gvå




Yko gI^kOk ¢Tkv #kkglPkYko gI^kOk ¢Tkv #kkglPkYko gI^kOk ¢Tkv #kkglPkYko gI^kOk ¢Tkv #kkglPkYko gI^kOk ¢Tkv #kkglPk

HCkPkYkkg Pkk@k UkkUkkvRZkv Akv¥ Uk|lPkAo] lbQklPk ¢k^km UkMvä BkkvKk Tkv

YkkvKk ¢kdkvUk ¢k^kvä RvcYkkg @kvCkklR QkkZkä ¢UkYkkTkklR QkkZkå PkTkv ¢bkõk

YkngI^kOk QkPkm ckvZkä AakkZkkv QkPkk ckvZkä Tkv Pkng #kkglPk–bkYkkSkkTk YkkKv IgBkPkkv

ckv—Pkkv—

WkmHk Akv¥Tkk ¢kSkk@vä WkmHk Akv¥Tkv Uk|bkTTk A@mTkvä WkmHk Akv¥Tkm

\kkFkk@m A@mTkvä Akv¥ bkkYkv BkKUkK Av AakkZk A@mTkv #kkglPk Av bkYkkSkkTk

#kkvSk^kk A@Pkkg bkkwQkm Ukcv\kkg Pkk@k ekkTkTkk H #k@Okv H¥Tkv PkvTkv UkoG Av &cv

ekkTk! ¢kK\km Uk|lPkAo]PkkTkm Xk{bk ^kFFkv Pkng YkTkv #kkglPk ¢kUkm#k? cng Pkk@k

#k@Okv ¢k^kng–PkTkv @mI^kng–Pkkv Pkng YkTkv ¢k AakkZk–Uk|bkgCkkvYkkgQkm §Ckk@mTkv Ykk@m

AakkZkQkm @dkk A@m#k?–Tkv YkTkv #kkglPk ¢kUkm#k?"

Wkbkä ¢k Uk|YkkOkv bkkwQkm Ukcv\kkg H Pkk@k ekkTkTkv UkoGm Hkvå ¢Tkv Hkv

Pkk<g ekkTk PkTkv #kkglPk ¢kUk^kkTkm Tkk UkkMv Pkkv H UkGm WkmHk Ukkbkv H¥Tkv

PkvTkm \kkFkk@m A@HvåååUkcv\kvQkm H ekkTkTkkv l^këkkbk GkvMmTkv WkmHv \kkFkk@m

A@^kk H¥#k Ykkå Pkk<g ekkTk PkTkv #kkglPk ¢kUk^kkTkm Tkk Tklc H UkkMvåååAvYk

Av ekkTk Pkkv YkckTkä §Rk@ä Skm@ ¢Tkv CkgXkm@ Gvå Pkv Hæ@ PkTkv bkYkkSkkTk

¢kUkmTkv #kkgPk A@#kvååååPkk@v WkmHv A>kkgZk H^kng Tkc{ UkMvå ekkTkTkkv b^kXkk^k

#kkglPk Rv^kkTkkv Gvå YkkKv ekkTkQkm lXkTTk Wkck@Ykkg WkmHk Akv¥Tkng #k@Okng #kkvSk

Ykkå ekkTkTkkv H l^këkkbk A@mTkv lTkzékPk WkTkm Hkå

W

5 42 3



XkkCk–6 ” “ 111

RkTkRkTkRkTkRkTkRkTk

¢vA @kHYkkPkk¢v UkkvPkkTkk UknÒkTkv Aõk‹g—

WkvKk! Pkk@m bkkYkv ¢vA YkkvKk Uk^krPk Hv kMkv SkTkTkkv NCk\kkv @kBk^kkYkkg

¢k^kv Pkkvä Pkng Pkv AvK\kk lR^kbkYkkg RkTk A@m R¥#k?

PZkk@v UknÒkv YkkPkkTkv Pk@Pk H H^kkWk ¢kUZkkv–

Ykkä cng Pkkv ¢vA lYklTkKYkkg H Pkv WkSkng RkTk ¢kUkm R¥#k; Uk@gPkn

\kvTkk@k¢kv Pkv AvK\kk lR^kbkYkkg \k¥ H#kv–PkvTkm cng BkkPk@m ¢kUkm #kAPkkv TkQkmå

RkPkk@ AvK\kkv YkckTk Gv!

WkSkkv Ukl@Ck|c ¢vA dkOkYkkg GkvMm #kAkZk GvåååUkOk PkvTkng Ck|cOk ¢vA

dkOkYkkg TkQkm QkPkngå PZkkCk YkckTk Gvå bkgbkk@Tkkv PZkkCk CkOkm CkOkmTkv #kng

A@^kkv?–¢vA bkkYkKkv H PZkkCk A@m Rv kkvå

UkkTkm WkNv Tkk^kYkxä Dk@Ykx WkkNv RkYkä

RkvTkkx ckQkbkv §\kvFkmZkvä Zkcm #kZkkTkkv AkYkå

Tkk^kYkkg UkkOkm Xk@kPkng ckvZk Tkv Dk@Ykkg SkTk ^kSkPkng ckvZkä Pkkv WkgTkv ckQkv

PkvTkv §\kvFk^kk YkkgM^kng—¢v bkoekUkn<akkvTkng APkr^Zk Gvå

\kdYkm XkvCkm A@mTkv XkgMk@Ykkg Xk@m @kBk^km Pkv PkvTkkv bkRnUkZkkvCk TkQkmä

UkOk §ûkYk AkZkkvrYkkg Pkv ^kkUk@m TkkgBk^km Pkv H PkvTkkv bkRnUkZkkvCk Gvå HvYk

Æ^kTkTkkv bkRnUkZkkvCk b^kkTknXkolPk Gv PkvYk \kdYkmTkkv bkRnUkZkkvCk bknUkkÒk-RkTk Gvå

k




UknOZk-UkkUkTkk bkkFkk TZkkZk ¢Tknbkk@UknOZk-UkkUkTkk bkkFkk TZkkZk ¢Tknbkk@UknOZk-UkkUkTkk bkkFkk TZkkZk ¢Tknbkk@UknOZk-UkkUkTkk bkkFkk TZkkZk ¢Tknbkk@UknOZk-UkkUkTkk bkkFkk TZkkZk ¢Tknbkk@

APkkr-AYkrTkk b^kÊUkTkm bkkFkm bkYkHOkAPkkr-AYkrTkk b^kÊUkTkm bkkFkm bkYkHOkAPkkr-AYkrTkk b^kÊUkTkm bkkFkm bkYkHOkAPkkr-AYkrTkk b^kÊUkTkm bkkFkm bkYkHOkAPkkr-AYkrTkk b^kÊUkTkm bkkFkm bkYkHOk

bkYZkCekkTkTkk TZkkZkQkm bkkFkk Ak@Ok-AkZkrTkv Hv HkOkPkkv

TkQkmä Tkv ¢vA\kk ¢SkAFk@k £lTÜZkekkTkQkm H APkkr-AYkrTkm Av

Ak@Ok-AkZkrTkm lYkQZkkA\UkTkk A@v Gvä Pkv Æ^k lYkQZkkA\UkTkk ^kMv

Av km CkgXkm@ Xko\k A@v Gv? Tkv bkkFkng ekkTk PkvTkm lYkQZkkA\UkTkkTkv

Av km PkkvMm TkkgBkv Gv! Pkv ¢kUk ¢k ÓìkgPk ¢Tkv lbkükgPk ÿk@k

Hkv#kkvå

¢vA cPkkv WkkR#kkc! PkvTkk CkkYkYkkg ¢vA #kvL @cvPkkv cPkkvä Pkv TkklbPkA

Hv kkv cPkkvå Uk@\kkvA Av UknOZk-UkkUkTkv YkkTkPkkv Tk cPkkvå

Pkv #kvLTkv PZkkg ¢vA bkngR@ Wkk]ATkkv HTYk QkZkkvå Wkk]A DkOkkv bkngR@ä

¢PZkgPk AkvYk] #k@m@^kk]kv cPkkvå

¢vA^kk@ #kvLv ckx#kv ckx#kv Pkv Wkk]ATkv \k¥Tkv WkkR#kkc Ukkbkv CkZkkvå

WkkR#kkcv Wkk]ATkv RvBkmTkv Uk|bkTTkPkk ^Zk$Pk A@m; UkOk Wkk]ATkng ¢PZkgPk

AkvYk] æUk RvBkmTkv ¢vAk¢vA WkkR#kkcTkm Wknlü V@m Ck¥ååå Ykkgbkkck@m

WkkR#kkcTkv Pkv Wkk]ATkng Ykkgbk Bkk^kkTkng YkTk QkZkng; Tkv #kvLTkv Aõk‹g : #kvLÆ!

YkTkv ¢PZkk@v XkoBk \kkCkm Gv Tkv ¢k Wkk]ATkng Ykkgbk @kgSkmTkv Bkk^kkTkm Xkk^kTkk

Qk¥ Gvä YkkKv ¢k Wkk]A ¢kUkm Rkvå

WkkR#kkcTkm ^kkPk bkkgXk]Pkkg H #kvL Sk|nÆ ©L>kkv! ¢@vä #kng Ykk@k

¢k ¢vATkk ¢vA UknÒkTkv WkkR#kkc Bkk¥ H#kv?—Tkkä Tkk! ¢v Pkkv Wkcn BkkvKng

QkkZkå ¢vOkv Pk@Pk H WkkR#kkcTkv Aõk‹g—

Tkkä Tkkä HckgUkTkkc! ¢v Pkkv Wkcn BkkvKng QkkZk! ¢v AkZkr PkYkTkv Tk #kkvXkvå

��



XkkCk–6 ” “ 113

PZkk@v WkkR#kkcv Aõk‹g–Hn¢kv #kvL! UknOZk-UkkUkTkv Av Uk@Xk^kTkv Pkkv PkYkv

YkkTkPkk TkQkm; Tkv cng ¢k Wkk]ATkv Bkk¥#k PkvQkm Ykk@m XkoBk YkKmTkv YkTkv #kkPkk

Qk#kv : Pkv YkkKv PkvYkkg Bk@kWk #kng QkZkng? Bk@kWk ckvZk Pkkv PkvTkkQkm Rn:Bk Qk^kng

Hkv¥¢vå—¢kYkkg Pkkv ©\kKng Ykk<g XkoBkTkng Rn:Bk YkKv Gv!

WkkR#kkcTkm ^kkPk bkkgXk]mTkv #kvL Pkkv MDkk¥ H CkZkkv! Pkv ªMk

l^kFkk@Ykkg UkMm CkZkkvåååTkv PkvTkm ¢kgBk ©DkMm Ck¥å ¢vAk¢vA TkklbPkAYkkgQkm

¢klbPkA WkTkm CkZkkvå Hkv UknÒkTkv WkFkk^k^kkv ckvZk Pkkvä Uko krHTYkTkvä ¢Tkv Uko kr

HTYkTkk UknOZk-UkkUkTkkg V]Tkv b^kmAkZkkr lbk^kkZk WkmHkv Akv¥ ¢k@kv kk@kv H Tk

@õkkvå ¢gPkv HwTklbkükgPk¢Tknbkk@ bkkgXk]v\kk Pkû^kTkkv b^kmAk@ A@^kkv UkM>kkvä

Tkv WkkR#kkcTkv Aõk‹g–bkkgXk]kv HckgUkTkkc! Ykk@k UknÒkTkv Bkk^kkQkm PkYkk<g

XkoBkTkng Rn:Bk YkK#kv–¢v PkYkk@m ^kkPk bkkFkm TkQkm; Æ^kTkv bkkPkkæUk bknBkä

Av ¢bkkPkkæUk Rn:Bkä PkvOkv Uko kvr A@v\kk UknOZk-UkkUk ¢Tknbkk@ Gv; PkYkv bkkPkk

Qk^kkTkng Ackv Gkv Pkv UknÒkTkk YkkgbkXkdkOkQkm Tklcä UkOk Uko krTkk bkkPkkAYkrTkk

§RZkQkm Qk#kv ¢Tkv ^kPkrYkkTk YkkgbkXkdkOkTkk Pkm^k| AakkZkXkk^kTkk V]Qkm Pkkv

XkZkgA@ ¢kAn]Pkk ¢Tkv Xkl^kaZkYkkg Tk@AklRTkm ¢TkgPkm ¢bkkPkk ¢k^km

UkM#kvå—YkkKv ¢v kk Pkm^k|UkkUkUkl@OkkYkTkv GkvMkvå

cv WkkR#kkc! PkYkk@m dknSkk YkKv Gv Pkv Akg¥ Ykkgbk Bkk^kkQkm TkQkm

YkKPkmä UkOk Pkv Uk|Ak@Tkk bkkPkkAYkrTkk §RZkQkm XkoBk YkKv Gvä ^kPkrYkkTkYkkg Ykkgbk

Bkk^kkTkk Ukl@OkkYk Pkkv YkckTk UkkUkæUk Gvä PkvTkk V]Ykkg Pkkv ¢#knXkAYkr WkgSkk#kv

Tkv YkckTk Rn:Bk Yk]#kvå Uko^krXk^kYkkg UknOZk AZkkr PkvTkng V] ¢PZkk@v RvBkkZk Gvä

Akg¥ ^kPkrYkkTk UkkUkTkng Pkv V] TkQkm; ^kPkrYkkTk UkkUkTkng V] Xkl^kaZkYkkg YkckTk

Rn:BkæUk bkgZkkvCk Yk]#kvå—¢k @mPkv Æ^k XkoPk-Xkl^kaZkYkkg KATkk@ Gv Tkv

UkkvPkkTkk #knXk-¢#knXk V] XkkvCk^kTkk@ Gvå YkkKv cv WkkR#kkc! PkYkv

Rn:BkRkZkA ¢v kk UkkUk Xkk^kkvTkv GkvMkvå bkkPkkæUk bknBkTkng Ak@Ok-AkZkrUkOkng Ykkgbk

XkdkOkTkm bkkQkv TkQkm UkOk Uko^krTkk UknOZk bkkQkv Gvå UkkUkTkng V] Pkkv Rn:Bk H

Gvå UkkUkTkk V]Ykkg ARm bknBk ckvZk Tklcå YkkKv ^kbPknTkk Ak@Ok-AkZkr Hkv kkYkkg

PkYkk@m Xko\k Gvå




Mkõkkv WkkR#kkc #kvLTkm TZkkZkZkn$Pk ^kkPk bkYkÆ CkZkkv Tkv UkkUkTkk

V]Qkm XkZkXkmPk Qk¥Tkv PkvOkv YkkgbkXkdkOkTkk Rnì l^kFkk@ GkvMm RmSkkå

¢k ^kkPk ^kSkn bUkì bkYkH^kk YkkKv WkmHk cÆ RkBk\kk l^kFkk@m¢v—

HvYk Akv¥ Fkkv@Tkv Fkkv@m A@Pkkg Ukwbkk Yk]v Pkv Ag¥ Fkkv@mTkng V] TkQkmä

Pkv Pkkv Uko^krUknOZkTkng V] Gvå HvYk Abkk¥ CkkZkkv AkUkv Tkv Ukwbkk Yk]v Pkv Akg¥

CkkZkkv AkUk^kkTkng Pkkv V] TkQkm; ^kPkrYkkTk Fkkv@m Av zcbkklRTkk UkkUkXkk^kTkk

V]Qkm Pkkv Pkv Æ^kTkv YkckTk Rn:Bk Qk#kvå ¢PZkk@v Hv Ukwbkk Yk]v Gv Pkv Pkkv

Uko krUknOZkQkm Yk»Zkk Gvå

—Fkkv@m A@^km Pkv Ak@Ok Tkv Ukwbkk Yk»Zkk Pkv AkZkrä

—zcbkk A@^km Pkv Ak@Ok Tkv Ukwbkk Yk»Zkk Pkv AkZkrä

—¢vYk Hkv Akv¥ YkkTkv Pkkv PkvTkv Ak@Ok AkZkrTkm XkZkgA@ Xko\k Gvå

bkkFkk Ak@OkAkZkrTkv Pkv HkOkPkkv TkQkmå

Pkv km H @mPkv—Xkkakk Wkkv\kkZkä ckQk ªFkkv QkkZkå UknbPkA \kv kkZk-YknAkZkä ¢dk@

\kBkkZk—¢v WkSkm l¿Zkk¢kv–Av Hv ¢kgBkQkm RvBkkZkä Pkv WkSkk HMTkk AkZkkvr

Gvä ¢FkvPkTk Gv; Pkv ¢FkvPkTk UkRkQkrTkkg AkZkkvrä Tkv Æ^k PkvTkkv APkkrä–¢vYk Hv

YkkTkv Gv Pkv UkOk §Uk@Tkk ÓìkgPkTkm HvYk Hä Æ^k-¢Æ^kTkk Ak@Ok-

AkZkrbkgWkgSkYkkg XkZkgA@ Xko\k A@v Gvå

Xkk¥ä Pkv ¢FkvPkTkAkZkkvrYkkgä Ak@OkUkOkv Æ^k ckvZk–¢vYk PkTkv RvBkkPkng

Pkkv TkQkmå #kng Æ^kTkv Pkv Pkv ¢FkvPkTkAkZkkvr A@Pkkg RvBZkkv? Æ^kTkv Pkx RvBZkkv Pkkv

TkQkmå PkvTkng ¢lbPkP^k Av kng Gv PkvTkv UkOk Pkng HkOkPkkv TkQkmä Pkkv Æ^k APkkr QkZkkv–¢v ^kkPk Pkx A>kkgQkm AkNm?

Hv ^kbPknTkv Pkv RvBkm H TkQkm PkvTkk §Uk@ YkVPkTkkv BkkvKkv ¢k@kvUk #kk

YkkKv TkkgBkv Gv? Hkv Æ^kTkv Pkx RvBZkkv ckvPk Pkkv Pkv PkTkv FkwPkTZkb^kæUk H

RvBkkPkä Tkv Pkv HMTkm l¿ZkkTkkv APkkr QkkZk–¢vYk Pkng YkkTkPk H Tkc{å YkkKv RvBZkk

^kCk@ Pkng Æ^k §Uk@ ¢Æ^kTkk APkprP^kTkng lYkQZkk ¢k] Tk TkkgBkåååHkv BkkvKng



XkkCk–6 ” “ 115

¢k] TkkBkm#k Pkkv PkTkv YkkvKng UkkUk \kkCk#kvå (–HvYk @kHk¢v Ykkgbk Bkk^kkQkm

bknBk Qk^kkTkng YkkTZkng PkvYkå)

Akv¥ @kHYkcv\kYkkg Fkkv@m Qk¥ååå¢vA bk%HTk YkkOkbk @kHYkcv\kQkm

Ro@ @cv Gvä ARm @kHYkcv\kYkkg ¢k^Zkkv UkOk TkQkmå GPkkg WkmHkv Akv¥ YkkOkbk

PkvTkk §Uk@ A\kgA TkkgBkv Av Fkkv@mTkkv APkkr ¢k YkkOkbk Gv!

Pkv A\kgA TkkgBkTkk@Tkv UkoGm¢v Gm¢v Av–cv Xkk¥!

✾ #kng Pkv YkkOkbkTkv @kHYkcv\kYkkg Pkx Fkkv@m A@Pkkg HkvZkkv cPkkv?—Tkk;

✾ #kng Pkv YkkOkbkTkv Pkng ¢kv]Bkv Gv?—Tkk;

✾ #kng Pkv YkkOkbkTkm Ukkbkv Pkx Fkkv@mTkkv Ykk\k HkvZkkv Gv?—Tkkå

¢@vä Rnì! Hv YkkOkbkTkv Pkv Fkkv@m A@Pkk HkZkkv TkQkmä Hv YkkOkbk @kH-

Ykcv\kYkkg ¢k^Zkkv TkQkmä Hv YkkOkbkTkv Pkng ¢kv]BkPkkv UkOk TkQkm ¢Tkv Hv YkkOkbk

Ukkbkv Fkkv@mTkkv Ykk\k ckv kkTkm Akv¥ lTk#kkTkm UkOk TkQkmä ¢v kk bk%HTk YkkOkbk

§Uk@ Fkkv@mTkng lYkQZkk A\kgA Pkng TkkgBkv Gv Pkkv PkvQkm PkTkv YkckTk UkkUk \kkCk#kvå

PkvYk—HM–¢FkvPkTk–UknR~Ck\kTkk Ykcv\kæUk ¢k #k@m@ä PkvYkkg Akv¥

AkZkr QkZkng-ck\k^kng-Wkkv\k^kng-Bkk^kng ^kCkv@v l¿Zkk Qk¥; WkmHng FkvPkTkPkû^k PkvTkkQkm Ro@

¢vK\kv Av HnRng @cv Gvä Pkv ARm UknR~Ck\kYkkg HPkng UkOk TkQkmä–UknR~Ck\kæUk QkPkng

TkQkmä GPkkg ¢ekkTkm PkvTkk §Uk@ A\kgA–¢k@kvUk TkkgBkv Gv Av HMTkm ¢k

l¿ZkkTkkv APkkr Æ^k Gvå

Pkv A\kgA TkkBkTkk@Tkv ekkTkm UkoGv Gv Avä cv Xkk¥!

✾ #kng Pkv Æ^kTkv HMTkm l¿Zkk A@Pkkv Pkx HkvZkkv Gv?åååTkkå

✾ #kng Pkv Æ^kTkv (¢PkmlTÜZk ¢æUkm FkvPkTkPkû^kTkv) Pkng ¢kv]Bkv Gv?ååååTkkå

✾ #kng Æ^kTkm ¢gR@ Pkx UknR~Ck\kTkm Akv¥ l¿Zkk Hkv¥ Gv?åååTkkå

Pkkv UkGm ¢@v ¢ekkTkm! Hv Æ^kPkû^kTkv HMTkng AkYk A@Pkkg Pkng RvBkPkkv

TkQkmä Hv Æ^kPkû^k #k@m@Tkk UknR~Ck\kTkm ¢gR@ ¢k^Zkng TkQkmä Hv Æ^kPkû^kTkv

Pkng ¢kv]BkPkkv UkOk TkQkmä ¢Tkv Hv Æ^kPkû^kYkkg ¢Æ^kTkm Akv¥ lTk#kkTkm UkOk




TkQkm–¢v^kk lTkRkvrak bkPk~ FkwPkTZkPkû^k §Uk@ Pkng HM UknR~Ck\k bkkQkvTkk bkgWkgSkTkkv

lYkQZkk¢k@kvUk TkkgBkv Gv–Pkkv PkvQkm PkTkv lYkQZkkP^kTkng UkkUk \kkCk#kvå FkwPkTZkPkû^kTkkv

Pkng ¢^kOkr kkR A@m @õkkv Gvä Pkv YkkvKkv ¢Uk@kSk Gvå YkkKv—

HvYk Ykkgbk Bkk^kng Tkv bkkPkk Qk^kmä Pkv WkgTkv ¢vA Ak]v ckv kk GPkkg WkgTkvTkk

Ak@Ok–AkZkr lXkTTk-lXkTTk Gvå

HvYk CkkZkkv AkUk^km Tkv Ukwbkk Yk]^kkä Pkv WkgTkvTkk AkZkr-Ak@Ok lXkTTk Gvå

PkvYk HMTkm l¿Zkk Tkv ekkTkTkm l¿Zkk–WkgTkv ¢vAbkkQkv ckv kk GPkkg WkgTkvTkk

Ak@Ok-AkZkr PkÖTk lXkTTk-lXkTTk Gvå R@vA Pkû^kTkk bkkFkk Ak@Ok-AkZkrTkv HkOkä

Æ^kTkk Ak@Ok-AkZkrTkv Æ^kYkkg HkOk Tkv ¢Æ^kTkk Ak@Ok-AkZkr ¢Æ^kTkk

HkOk; ¢k^kng XkvRekkTk Pkv HwTkSkYkrTkm §ûkYk TkmlPk Gv; Pkv HwTk-TkmlPkTkng Ukk\kTk

A@Tkk@ Æ^k YkkvdkTkv bkkSkv Gv; Tkv HwTkTkmlPkTkng §\\kgDkTk A@Tkk@ (¢vK\kv Av

HM-FkvPkTkTkk Ak@Ok-AkZkrTkv ¢vAWkmHkYkkg Xkv]^km RvTkk@) bkgbkk@Tkm Hv\kYkkg

Ukn@kZk Gvå HM-FkvPkTkTkng bk^krQkk XkvRekkTk A@kvååååTkv Xk^kQkm GoKkvå—

❁

✾ b^kPkgÒkPkk Wkvbkv PkvTkm Wkl\kck@m ✾

HvTkv UkkvPkkTkm b^kPkgÒkPkk WkvLm PkvTkng Ukl@OkYkTk b^k Pk@V ^k»Zkngååå¢@vä

UkkvPkkTkm b^kPkgÒkPkk UkOk HvTkv Tk CkYkv ¢vTkv Pkkv #kng Acv kng? ¢vTkng Pkkv ¢TkklRTkng

¢v Uk|Ak@Tkng Ukl@OkYkTk Fkk\km H @õk‹g Gvå b^kæUkTkm ¢gPk@~ÓlìQkm ¢Uko kr R#kk

Uk|CkK A@v PkvTkm Wkl\kck@m Gvå

✲

¢kUkOkk Æ^kTkYkkg b^kkSZkkZk–YkTkTk ¢kUkOkv BkoWk H ^kSkk@^kkTkm

Hæ@ Gvä AvYk Av LvL b^kkTknXkolPk bknSkm UkckxFk^kkTkng Gvå Hv YkckTk \kdkTkv

bkkSk^kk ¢kUkOkv TkmA»Zkk Gm¢v PkvTkv ZkkvCZk Uk|ZkPTk §UkkM^kkTkkv Gvå

&&b^k &bkPk~ Gv" PkvTkv bkPk~æUkv RvBk^kkTkng Gvå""



XkkCk–6 ” “ 117

¢kPYkkTkk bk^krekb^kXkk^kTkm ¢R~XknPkPkk¢kPYkkTkk bk^krekb^kXkk^kTkm ¢R~XknPkPkk¢kPYkkTkk bk^krekb^kXkk^kTkm ¢R~XknPkPkk¢kPYkkTkk bk^krekb^kXkk^kTkm ¢R~XknPkPkk¢kPYkkTkk bk^krekb^kXkk^kTkm ¢R~XknPkPkk

¢k l^këkYkkg ¢TkgPk Æ^kkvä ¢TkgPk ¢Æ^k UknR~Ck\kkvä ¢Tkv Pkv R@vAYkkg

¢TkgPk CknOk-UkZkkrZkkvTkm l^klFkÒkPkkTkkv Ukk@ TkQkmå ¢k^kk l^klFkÒk ¢TkgPkkTkgPk

ekvZkkvä Pkv WkSkkZkTkkv Av k]ekkTk ¢vA bkkQkv Ukk@ UkkYkm HkZk Gv; ¢TkgPk Ü^Zkkv

Gvä ¢TkgPk dkvÒk Gvä ¢TkgPk Ak] Gv Tkv ¢TkgPk Xkk^kkv Gv–Pkv bkYkbPk Ü^Zk-

dkvÒk-Ak]-Xkk^kTkv ekkTk UkkvPkkTkm ¢zFkPZk–¢R~XknPk Uk@Yk PkkAkPk ^kMv ¢vA

bkYkZkYkkg @kCk-ÿvak ^kCk@ HkOkv Gvå—¢k^kkv ekkTkb^kXkk^km ¢kPYkk Gvå ¢vTkm

Uk|PkmPk A@v Pkkv H bk^krek–¢l@cgPkRv kTkkv bkkFkkv b^kmAk@ Qk¥ #kAv Gvä AvYk

Av bk^krekTkv ¢v kkv ekkTkb^kXkk^k Uk|CkK Gvå—¢k^kk Av k]ekkTkTkkv lR^ZkYklcYkk

\kdkYkkg ¢k^kPkkg PkvTkk V]Ykkg Hæ@ bkYZkCR#krTk QkkZk Gvå Av k]ekkTkTkkv ¢k

YklcYkk Akg¥ Av k]mXkCk^kkTkTkv TkQkm bkYkHk^kPkkä UkOk HvTkv UkkvPkkTkng lcPk

A@^kng Gvä HvTkv ¢kPYkkTkng b^kæUk ¢kv]Bk^kng Gv–¢v^kk Xk^Zk Æ^kTkv ekkTkTkng

#knü b^kæUk WkPkk^kv Gvå—Pkv b^kæUkTkv ¢kv]BkPkkg H @kCkTkv ¢kv]gCkmTkv Pkv

Æ^k ekkTkb^kXkk^kTkm bkTYknBkPkk ^kMv ¢R~XknPk ekkTk-êkükTkæUkv Ukl@OkYk^kk

YkkgMv Gvå ¢vK\kv ¢k bkYZkCR#krTk UkkYk^kkTkm @mPk Gvå

1å HvTkv bk^krekPkkTkm ¢R~XknPkPkk \kkCkv

PkvTkv @kCkTkm ¢R~XknPkPkk \kkCkv Tklcå


Pkv HvYkkgQkm bk^krekPkk ¢k^km PkvYkkg HkZkå


Pkv @kCkQkm GoKkv UkMmTkv ekkTkæUk Qk¥ HkZkå


PkvTkv UkkvPkkTkk FkwPkTZkTkkv FkYkPAk@ Xkkbkvå

� ��




5å HvTkv bk^krekPkkTkm ¢R~XknPkPkk \kkCkv PkvTkvä

HCkPkTkk Akv¥ UkRkQkrTkng ¢kékZkr Tk @cvå


PkvTkv bkYZkCR#krTk Tkv ekkTk QkkZkå


PkvTkv UkkvPkkYkkg Xk^k¢gPkTkk XkOkAk@k ¢k^km HkZkå


PkvTkv H ¢l@cgPk ¢Tkv lbküTkm Xkl$Pk ckvZkå


PkvTkv UkkvPkkTkkv UkoOkr ¢kPYkk Uk|PkmPkYkkg ¢k^kvå


PkvOkv H bk^krekTkm ^kkOkmTkv HkOkm Gvå


PkvTkv H YkkvdkPkû^kTkm êkük QkkZk Gvå


Pkv H bk^krekTkk YkkCkrYkkg ¢k^Zkkv Gvå


Pkv H ¢PkmlTÜZkbknBkTkm êkük A@m #kAvå


Pkv H lHPkvlTÜZk–HwTk Qk¥ #kAvå

15å HvTkv bk^krekPkkTkm ¢R~XknPkPkk \kkCkm

Pkv Æ^k bk^krekTkkv UknÒk (bkkSkA) QkZkkvå



XkkCk–6 ” “ 119

16å ¢ckvä bk^krekPkk bkngR@ Gvä A\ZkkOkæUk Gvä

¢kTkgRAk@m ¢TknUkYk ¢Tkv ¢R~XknPk Gv!

—¢k^km ¢R~XknPk bk^krekPkk ¢kPYkkTkkv b^kXkk^k H Gv—¢v^kkv £ì

§UkRv#k ¢kUkmTkv XkCk^kkTk Ykck^km@v Xk^ZkÆ^kkv §Uk@ YkckTk §UkAk@ AZkkvr

Gvå PkvQkm PkvYkTkk YkkvdkTkk ¢NmcHk@ ^kakrTkk ¢k Xk^Zk YkckvPbk^kTkm §H^kOkm

Uk|bkgCkv DkOkm H Xkl$PkXkk^kXkmTkm êkükgHl\k ¢kUkOkv ¢UkrOk A@m¢v Gm¢vå

HkZk Ykck^km@

j




bkYZkA~P^kbkYZkA~P^kbkYZkA~P^kbkYZkA~P^kbkYZkA~P^k–∆^kTk∆^kTk∆^kTk∆^kTk∆^kTk

±YknYkndkn¢kv ÿk@k \kBkkZkv\k²

±bkYZkA~P^k–\kvBkYkk]k \kvBkkgA–9²

bkYZkA~P^k YkkKv YknYkndkn Æ^kTkng Æ^kTk Av kng ckvZk?

bkYZkA~P^kTkm Xkk^kTkk ^kBkPkv ¢gR@ Av kk Xkk^kkv ckvZk? Tkv

bkYZkA~P^k UkGm Av kng bkngR@ Æ^kTk ckvZk? Pkv bkgWkgSkm ¢k l^kl^kSk

\kvBkkvTkng bkYZkA~P^k\kvBkYkk]kYkkg bkgA\kTk A@^kkYkkg ¢k^Zkng Gvå ¢k

bkgA\kTk R@vA lHekkbkn¢kvTkv BkoWk H CkYZkng Gvå Uk|QkYkTkk ¢kL

\kvBkkv &bkYZkCR#krTk"–UknbPkATkk UkkgFkYkk XkkCkYkkg GUkk¥ CkZkk

Gvå PZkk@ UkGmTkk WkmHk ¢kL \kvBkkv ¢c{ ¢kUk^kkYkkg ¢k^kv Gvå

¢kPYkbkTYknBk QkZkv\k Æ^kTkv Ukcv\kv H SkMkAv @kCkTkkg UkkvakA ¢v kk

AnRv k-AnCkn<Tkng bkv kTk ¢gPk@Qkm GoKm HkZk Gvä ¢vK\kv PkvTkv CkpcmPk–lYkQZkkP^k GoKm CkZkv\k ckvZk Gv; ¢Tkv bkkFkk Rv k-Ckn<-SkYkr Av Hv¢kv

¢kPYkkTkm bkkFkm #kkglPkTkkv YkkCkr WkPkk^kv Gv Pkv PkvTkv CkYkm HkZk Gvä

¢vK\kv ekkTkYkkg PkvYkTkk b^kæUkTkkv Wk@kWk@ lTkOkrZk A@mTkv PkvYkTkk Uk|PZkv

¢UkrOkPkk A@m ckvZk Gvå Tk^k Pkû^kTkk lXkTTk lXkTTk Xkk^kkvTkv HvYk Gv

PkvYk l^kFkk@v Gv; #knXk@kCk ^kCkv@v WkgSkXkk^kTkv lTkHr@kYkkg BkPk^kPkkv TkQkmä

PkvYk H PkvTkv bkYZkCR#krTkklR-bkg^k@-lTkHr@kTkng Ak@Ok YkkTkPkkv TkQkm; ¢v

@mPkv Tk^kPkû^k HvYk Gv PkvYk Wk@kWk@ ekkTkYkkg HkOkv Gvå

Pkv lHekkbknTkv UkkgFkv £lTÜZkkvTkk l^kakZkkvYkkgQkm bknBkWknlü DkKm CkZkv\k

ckvZk Gvä Tkv ¢kPYkkTkk bknBkTkkv @gCk \kkCkv\k ckvZk Gvå Ykkgbk-YkSk-¤Mk

Av RkæTkv Pkkv Pkv ¢MPkkv UkOk TkQkmä Tkv HnCkk@-lbkTkvYkk-@klÒkXkkvHTk ^kCkv@v

H!!!!!!!!G$F########E

"



XkkCk–6 ” “ 121

Pkm^k| UkkUkQkm UkOk Pkv Ro@ @cv Gvå ¢@v HvYkkg #kkglPkTkm CkgSk UkOk TkQkm

¢v kk lTkaUk|ZkkvHTk UkkUkAkZkkvr Pkv #kkglPkTkk FkkcA Æ^kTkv AvYk CkYkv?

bkPbkYkkCkYkä ^kmPk@kCkTkm UkoHk-Xkl$Pkä ¢kPYk#kkglPkTkk UkkvakA Ck|gQkkvTkng

^kkgFkTkä YkTkTk PkvTkv BkoWk CkYkv Gvå PkvYkkg Hv #knXkUkl@OkkYk QkkZk Gv PkvTkv

¢Tkv Pkv ^kBkPkTkk ekkTk@bkTkk Dkkv\kTkTkv Pkv HnRk-HnRk ¢kv]Bkv Gv; PkvYkkgQkm

Pkv @kCkTkk XkkCkTkv SkYkrTkng bkkSkTk YkkTkPkkv TkQkm; Pkv @kCk lbk^kkZkTkkv

ekkTk@bk Av kkv Gv Pkv ekkTkm UkkbkvQkm PkQkk #kkïkQkm bkYkÆTkv UkkvPkkTkk

^kvRTkQkm PkvTkkv lTkOkrZk A@v Gvå

ekkTkmTkm ¢TknXkolPk-¢Tknbkk@ XkvRekkTkTkk ¢XZkkbk ^kMv ^kk@g^kk@

UkkvPkkTkk lTkOkrZkTkv DkogKv Gvä PkvTkkv @bk ^kSkPkkv HkZk Gvä ¢Tkv Wkck@Tkm

WkmÆ ^kkPkYkkgQkm @bk ¢kvGkv QkPkkv HkZk Gvå–¢k @mPkv YkkvcTkng Hkv@

PkoKPkng HkZk Gv Tkv ekkTkTkng Hkv@ ^kSkPkng HkZk Gvå ¢k Uk|Ak@v Ukl@OkkYkTkv

WkmHk AkZkkvrYkkgQkm lTk^kpûk A@m A@mTkv ¢gPk@Ykkg XkvRekkTkTkm bVo@Okk A@Pkkv

HkZk Gvå HvYk Avä cng ¢vA #knüekkZkA Gng; Ykk@k ekkZkAPkû^kTkm Ukl@OklPk

UkOk ekkTkæUk Gvå PkvYkkg Ü^ZkAYkr-Xkk^kAYkr Av TkkvAYkr TkQkmå cng

¢bkgBZkUk|Rv#kv Ykk@k ¢TkgPkCknOkQkm Xk@v\k b^kPkgÒk Gng; cng Ykk@k Ü^Zk-dkvÒk-

Ak]-Xkk^kQkm Uko@kv Gng ¢Tkv Uk@^kbPknTkk Ü^Zk-dkvÒk-Ak]-Xkk^k bkkQkv Ykk@v

Akg¥ bkgWkgSk TkQkmä—cng PkQkk Uk@Ü^Zk WkSkkZk b^kPkgÒk Gm¢v PkvQkm

Uk@Ü^ZkTkng Akg¥ A@m #kAng Tkc{ PkvYk H Uk@Ü^Zk YkTkv Akg¥ \kkXk Av

TknA#kkTk A@m #kAv Tkc{å–¢k^km bkYkHOkTkv \kmSkv PkvTkv Uk@Uk|PZkv

lTk@Ukvdk^kplûk ckvZk Gvä ¢vK\kv Uk@Ykkg @kCk-ÿvak Av ¿kvSk-YkkTkklR AakkZkkvTkkv

@bk DkOkkv H DkKm CkZkv\k ckvZk Gvä PkvTkv Wkck@Tkk AkZkkvrYkkg cLkCk|c

@cvPkkv TkQkm UkOk bkYkkSkkTk A@Pkkv ckvZk Gvä PkvQkm PkvTkv ¢kAn]Pkk ¢kvGm

QkkZk Gv; UkkvPkkTkk Hkv@Tkv Pkv FkwPkTZk Pk@V H AvlTÜPk A@^kk YkQkv Gvå

¢k Uk|YkkOkv ¢kPYkkTkng b^kæUk ekkTkm UkkbkvQkm HkOkmTkv ^kk@g kk@

¢XZkkbk A@mTkv ¢kPYkkTkkv YklcYkk ÓN A@Pkkv HkZk Gv ¢Tkv UkGm PkvTkk

H SZkkTkYkkg ¢vAkCk|lFkûkv ¢kPYkkTkkv ^kk@g kk@ ¢XZkkbk A@Pkkg–A@Pkkg




¢kPYkkYkkg \kmTk Qk^kkTkm Pk\kUk \kkCkv Gvå ¢TZk lTkaUk|ZkkvHTk l^kFkk@kvQkm

Ro@ BkbkmTkv ¢vA ¢kPYkk bkgWkgSkm H zFkPkTkYkkg Pkv ªMkv ©Pk@v Gvå cÆ

CknOk-CknOkmTkk XkvRTkk l^kA\Uk Gvä UkOk Pkv l^kA\UkQkm HnRng ekkTk \kdkYkkg

\kmSkng Gv ¢vK\kv l^kA\UkYkkg ¢KA^kk YkkgCkPkkv TkQkmä UkOk l^kA\UkQkm Ukk@

¢v kk ekkTkTkkv b^kkR \kv kk YkkgCkv Gvå—¢k @mPkv Pkv Æ^k ekkTkb^kXkk^kTkv

¢kgCkOkv ¢k^Zkkv Gvå cÆ lTks^kA\Uk b^kbkg kvRTk QkZkv\k TkQkmä UkOk

b^kXkk^kYkkg H^kk YkkKv Ukn<akkQkr PkwZkk@ Qk^kk YkkgM>kkv Gvå @kCk A@Pkkg

ekkTk Pk@VTkng Hkv@ ^kSkPkng HkZk Gvå ¢k^kkv ^kk@g kk@ Ukn<akkQkr A@Pkk

¢kPYkYklcYkkTkkv FkwPkTZk@bk %Zkk@v Uk@kAkìk¢v UkckxFkv Gv PZkk@v PkvTkkv

§UkZkkvCk bkodYk l^kA\UkQkm UkOk ¢vAk¢vA HnRkv UkMmTkvä £lTÜZkkPkmPk

¢gPk@~–b^kXkk^kYkkg ¢XkvR QkkZk Gv ¢vK\kv Av lTks^kA\Uk Qk¥ HkZk Gvå

¢k^km lTks^kA\Uk ¢TknXk^kR#kkUko krA XkCk^kkTk ¢kPYkkTkng bkYZkCR#krTk QkkZk

PZkk@v PkvTkm bkkQkv Akv¥ ¢Uko kr ¢kTkgR Tkv ¢Ukk@ #kkglPk ^kvRkZk Gvå Wkbkä

PZkk@Qkm Pkv Æ^k YkkvdkYkkCkrYkkg RkBk\k Qk¥ HkZk Gvå

❒ ❈ ❒

¢ckä ¢v R#kk SkTZk GvåååApPkApPZk Gv;

¢v R#kk^kk]k ¢k@kSkA Æ^kkv ^kgRTkmZk Gvå

K



XkkCk–6 ” “ 123

c^kv bkYZkCR#krTk QkZkk UkGm PkvTkm @cvOkm-A@Okm

PkQkk l^kFkk@Skk@k Av kk Uk|Ak@Tkm ckvZk Pkv Hkv¥¢vå

%Zkk@v Æ^kTkv bkYZkCR#krTk QkkZk Gv PZkk@vä PkvTkv Uko krYkkg Akv¥ ^kBkPk

Tk ¢k^Zkkv ckvZk Pkv^kkv ¢Uko^kr ¢kTkgR Uk|CkKv Gvå ¢kPYkkTkkv ¢TknXk^k QkPkkg

UkkvPkkTkv ¢Tkv Uk@Tkv Wk@kWk@ HnRk HkOkv Gvä ¢Tkv UkkvPkkTkk Uk@Qkm

HnRkUkOkkTkm Uk|PkmPk PkvTkv Fkkv kmbkv A\kkA @cv Gvå Pkv HCkPkTkk Uk@ekvZkkvTkv

UkOk Ukcv\kkg A@Pkkg ¢Uko^kr @mPkv RvBkv Gvä AvYk Av Uk@Tkv Bk@vBk@ Uk@æUkv

Ukcv\kkg ARm HkOZkng Tk cPkng; c^kv Uk@Ykkg Ykk@kUkOkkTkm Xk|klTPk K]m CkZkv\k

ckvZk Gvä PkvQkm Uk@Tkv HkOkPkkg GPkkg PkvTkkQkm l^k@$Pk @cv Gv; Pkv Uk@Xkk^kTkkv

APkkr QkPkkv TkQkm UkOk PkvTkkQkm lXkTTk FkvPkTkk ^kMv ekkPkk H @cv Gvä

FkwPkTZkbknBkTkkv b^kkR FkkBkm \kmSkkv ckv kkQkm c^kv Uk@Ykkg A>kkgZk bknBkWknlü

Av £ìUkOkkTkm Wknlü b^kUTkvZk QkPkm TkQkmå Pkv b^kbkYkZk ¢Tkv Uk@bkYkZkTkv

Wk@kWk@ ¢TknXk^kbklcPk HnRk HkOkv Gvä PkvTkv Av k]ekkTkTkng WkmH Uk|CkKm

CkZkv\k Gvä ¢PkmlTÜZk ¢kTkgRTkk ¢gAn@k UkOk VoK>kk Gv; PkvTkm ÓlìYkkg

¢kBkk ¢kPYkkTkkv b^kmAk@ Qk¥ CkZkkv Gv; PkvTkv ¢TkgPk CknOkkvTkk lTkYkr]

¢g#kQkm Xk@v\km ¢TknXkolPk lTk@gPk@ ^kPkvr Gvå cÆ HvK\km ¢Sko@k#k Av @kCk-

ÿvak WkkAm Gv PkvTkv UkOk ekkTkm UkkvPkkTkkv ¢Uk@kSk HkOkv Gvå @kCkTkv HkOk^kk

GPkkg ekkTk @kCkQkm HnRng H @cv Gvå Wkck@Ykkg PkvTkm @cvOkm-A@Okm

ZkQkkUkR^km ckvZk Gvå HvYk Av ^kmPk@kCk Uk@YkkPYkk PkQkk lTkCk|‘Qk Ckn<¢kvTkk

b^kæUkTkm ¢kv]BkkOkä PkvYkTkng WkcnYkkTkä lHTk^kkOkmTkm b^kkSZkkZkä SkYkkrPYkk–bkkSkYkmr¢kv Uk|PZkv Uk|vYkä ^kk@g kk@ ¢kPYkb^kæUkTkng YkTkTk PkvTkv ckvZk Gv; PkvYk

H CkpcAkZkr PkQkk ^kvUkk@–SkgSkk Av @kHUkkK ^kCkv@v bkgWkgSkm Wkck@Tkk AkZkkvrYkkg

UkOk HkvMkZkv\k ckvZk Gvä Pkv bkgWkgSkm ¢#knXkUkl@OkkYkkv UkOk QkkZk Gv—UkOk PkvYkkg ¢TkgPk@bk ckvPkkv TkQkmå Wkck@Tkkg AkZkkvr Pkkvä ¢ekkTkmTkk PkQkk

bkYZkCÓlìTkk bQko]UkOkv bk@Bkk \kkCkvä UkOk ¢gPk@Tkk ¢lXkUk|kZkYkkg PkQkk

Ukl@OkkYkTkk @bkYkkg Pkv WkgTkvYkkg DkOkkv H ¢kgPk@kv ckvZk Gvå




¢ekkTkmTkv FkwPkTZkbknBkTkk b^kkRTkm Pkkv ¢TknXkolPk Qk¥ TkQkmä ¢vK\kv

A>kkgA WkmHv Pkv bknBk YkkTkv Gv; ¢Tkv %Zkkg bknBk YkkTkv PZkkg ¢kPYkWknlü

A@v H; ¢vK\kv ¢ekkTkm Rvc Pkv cngä Uk@Tkk AkZkr cng A<g Gng PkQkk Uk@YkkgQkm

bknBk ¢k^kv Gv—¢vYk Xk|YkQkm bkYkHPkkv ckvZk Gvå UkOk ekkTkmTkv Pkv Xk|YkOkk

bk^krQkk GoKm Ck¥ ckv kkQkm PkvTkk ¢gPk@gCk ¢kFk@OkYkkg ¢vA DkOkkv YkkvKkv

Vv@ UkMm CkZkkv ckvZk Gv—Av Hv WkkõkÓlìQkm RvBkkZk Pkv kkv TkQkmå ekkTkmTkv

b^kæUkTkk ¢lbPkP^kTkng ¢Tkv PkvYkkg Uk@Tkm TkklbPkTkng Wk@kWk@ ekkTk ckv kkQkm

Pkv UkkvPkkTkv UkkvPkkUkOkvä ¢Tkv Uk@Tkv Uk@æUkv Wk@kWk@ HkOkv Gvå PkvQkm Uk@

bkkQkv ¢vAP^kWknlüTkng WkgSkTk Pkkv PkvTkv QkPkng H TkQkmå Fkkl@Òk ¢Ukvdkk¢v HvK\kk

@kCk-ÿvak Gv PkvK\kng WkgSkTk QkkZk Gvä UkOk Pkv ¢\Uk Gvä PkvTkkQkm ¢TkgPk

bkgbkk@ ^kSkPkkv TkQkmå %Zkk@v ¢ekkTkmTkv #knXkXkk^k ckvZk PkkvZk Pkv @kCkQkm

lXkTTk FkwPkTZkTkv H HkOkPkkv ckv kkQkm PkvTkv lYkQZkkP^kTkv \kmSkv ¢TkgPk bkgbkk@

©Xkkv Gvå

FkkvQkk CknOkbQkkTkv Æ^kTkv ¢vA^kk@ #knükvUkZkkvCkUko^krA b^kæUkTkng ^kvRTk

Qk¥ CkZkv\k Gvä Pkv PkvTkv Xko\kkPkng TkQkm; ¢Tkv V@mV@m Pkv kk lTks^kA\Uk

§UkZkkvCk YkkKv PkvTkv Xkk^kTkk @õkk A@v Gvä PkQkk A>kk@v bkgbkk@Qkm l^k@$Pk

Qk¥Tkv YknlTk Qkk. ¢Tkv b^kæUkYkkg \kmTk Qk¥Tkv UkoOkr bknBkYkZk WkTkm Hk§g–¢v km ¢gPk@gCk Xkk^kTkk lTk@gPk@ ckvZk Gvå bk^krek–b^kXkk^kTkkv ¢Tkv ^kbPknYkkg

¿YkWkü–Ukl@OkYkTkTkkv UkOk PkvTkv Wk@kWk@ lTkOkrZk ^kPkvr Gvå %Zkkg bknSkm

UkoOkrUkR Tk UkYkkZk PZkkg bknSkm XkvRekkTk Fkk\kn Gvä ¢Tkv UkoOkrPkkTkk \kdkv

©UkM>kkv Gv PkvTkm bkkSkTkk Fkk\kn Gvä Pkv QkkvMkA ^kBkPkYkkg UkoOkrUkRTkv Hæ@

UkkYk#kv Hå–bkYZkCR#krTkTkkv ¢k Uk|PkkUk Gvå

HkZk bkYZkCR#krTk

T



XkkCk–6 ” “ 125

¢kPYkkTkv HkOZkk ^kCk@ WkSkn g TkAkYkn g Gv¢kPYkkTkv HkOZkk ^kCk@ WkSkn g TkAkYkn g Gv¢kPYkkTkv HkOZkk ^kCk@ WkSkn g TkAkYkn g Gv¢kPYkkTkv HkOZkk ^kCk@ WkSkn g TkAkYkn g Gv¢kPYkkTkv HkOZkk ^kCk@ WkSkn g TkAkYkn g Gv

±bkYZkA~P^k–Æ^kTk \kvBkYkk]k : \kvBkkgA–10²

¢kPYkkTkk bkYZkA~P^k ^kCk@Tkng WkSkng TkAkYkng Gv–¢vYk

bkYkÆTkv lHekkbkn Æ^k ¢kPYkkTkm bkYkHOkYkkg @bk \Zkv Gvå

¢gPk@Ykkg Uk@Yk b^kXkk^kQkm Xk@v\kkv XkCk^kkTk ¢kPYkkä PkvTkm

bkTYknBk QkZkv H Uk@Yk Pkû^kTkm Uk|klUPk QkkZk Gvä Tkv ¢kTkgRTkkv

XkgMk@ UkkvPkkYkkg RvBkkZk Gvå

HM #k@m@Tkk ¢gCkXkoPk £lTÜZkkv Pkv Akg¥ ¢kPYkkTkk

ekkTkTkm §PUklûkTkng bkkSkTk TkQkmå ¢PkmlTÜZk ekkTkb^kXkk^kTkv

bkkSkTk WkTkk^kmTkv Hv ekkTk QkkZkä Pkv H ¢kPYkkTkv HkOkTkk<g

Gvä–¢k^kk ekkTkTkk ¢TknXkolPkQkm bkYZkCR#krTk QkZkk UkGm

YknYkndknTkv ¢kPYkk bkRkZk §UkZkkvCkb^kæUk H HOkkZk Gvå

bkYZkCR#krTk QkPkkg Ukcv\kkg lHekkbknTkv lHTkYkkCkrTkk Rv^k-Ckn<-SkYkr §Uk@

êkük ckvZk Gvä ¢vK\kv ^Zk^kck@SkYkrTkng ¢k@kSkTk UkkvPkkTkm bkYkH Uk|YkkOkv Pkv

A@Pkkv ckvZk Gv; lHTkUkoHk-RZkk-RkTk-b^kkSZkkZk ^kCkv@vYkkg Pkv @bk \kvPkkv ckvZk

Gvä UkOk %Zkk@v PkvTkv ekkTkm-Ckn<Tkkv §UkRv#k Uk|kUPk QkkZk Gv ¢Tkv BkWk@ UkMv

Gv Av ¢kPYkkTkk bkYZkCR#krTk ^kCk@Tkng ¢k WkSkng YkkvdkTkv YkkKv Akg¥ AkYkTkng TkQkm;

PZkk@v PkvTkv bkYZkCR#krTkTkm Xkk^kTkk HkCkv Gvä ¢Tkv ¢kPYkkTkm bkYkHOkYkkg @bk

\k¥Tkv PkvTkv bkkSk^kkTkkv Pkv Uk|ZkPTk A@v Gvå PkvTkv Rv^k-Ckn<-SkYkrTkng bkkFkng b^kæUk

HkOk^kkYkkg ¢k^kPkng HkZk Gv; PkvTkv ^Zk^kckl@A SkYkrTkm Uk| kplûkTkkv @bk SkmYkv SkmYkv

GoKPkkv HkZk Gv ¢Tkv PkvTkng YkTkTkng ^k\kOk lTkékZkSkYkr Pk@V N]Pkng HkZk Gv;

PZkk@v UkgFkUk@YkvímTkk b^kæUkTkv Ü^Zk-CknOk-UkZkkrZkQkm ¢kv]BkmTkv PkvYkTkk Hv kk

UkkvPkkTkk ¢kPYkb^kæUkTkv HkOk^kkTkm lHekkbkk QkkZk Gvå ¢Tkv PkvTkv HkOk^kk YkkKv

^ _^_




UkkvPkkTkk WkSkk Uk|ZkkbkTkv Pkv lR#kkYkkg HkvMv Gvä Akv£UkOk §UkkZkQkm ¢kPYk-

b^kæUkTkng ekkTk bkgUkkRTk A@^kng ¢v^kkv Hv ekkTkm¢kvTkkv §UkRv#k PkvYkkg Pkv @bk \kvPkkv

QkkZk Gvå

&&Pkkbk ekkTkAkv Ak@Tk b^k-Uk@ l^k^kvA ^kBkkOkkväúúúúúúAkvlK §UkkZk WkTkkZk Xk^Zkä PkkAkv §@ ¢kOkkvå""

Ykk@kv ¢kPYkk A¥ @mPkv UkkvPkkTkk SkYkrb^kæUk QkkZkä bkYZkA~ekkTk-

bkYZkCR#krTk ¢Tkv ¢kPYk#kkglPk AvYk Uk|kUPk QkkZk? ¢vTkm H l^kFkk@Okk Dkkv]kPkm

ckvZk Gvå b^kbkTYknBk Qk¥Tkv ¢kPYkkTkv Uk|PZkdk AZkkr ^kCk@ Æ^kv Wkck@Tkk

HkOkUkOkk ¢TkgPk^kk@ A@v\k Gvä ¢Tkv ^Zk^kck@SkYkrYkkg bkgPkkvak YkkTkm \kmSkv\k

Gvå UkOk ¢kPYkkTkm Uk|PZkdkPkk ^kCk@Tkng ekkTk Pkv Bk@vBk@ ekkTk H TkQkmå ¢vK\kv

%Zkkg bknSkm Ykk@kv ¢kPYkk YkTkv Uk|PZkdk ^kvRTkYkkg Tk ¢k^kv PZkkg bknSkm Ykx Bk@vBk@

Akg¥ H HkOZkng TkQkmä ¢kYk %Zkkg bknSkm Æ^kTkv UkkvPkkTkng ¢ekkTkUkOkng Tk Xkkbkv

¢Tkv WkmHk Uk@\kdkm HkOkUkOkkYkkg UkkvPkkTkm ¢lSkAPkk YkkTkmTkv bkgPkkvakk¥ HkZk

PZkkg bknSkm ¢kPYkkTkkv bkkFkkv YkkCkr Æ^kTkv ckQkYkkg Tk ¢k^kvå

¢gPk@Ykkg Uk@Ykb^kXkk^kQkm Xk@v\kkv XkCk^kkTk ¢kPYkk PkvTkm bkTYknBk QkZkv

H Uk@YkPkû^kTkm Uk|klUPk QkkZk Gvä Tkv YkkvdkYkkCkr ckQkYkkg ¢k^kv Gvå ¢kPYkkTkm

bkTYknBk HkvZkk ^kCk@ ¢vK\kv Av b^kbkg kvRTk AZkkr ^kCk@ Æ^kv ¢ekkTkR#kkYkkg

ªFkkYkkg ªFkk #knXkXkk^k UkOk AZkkrä ¢TkvA #kkïkTkng HkOkUkOkng UkOk AZkn‘ä UkOk

¢vTkkQkm ¢kPYkkTkk A\ZkkOkTkkv YkkCkr H@kUkOk ckQkYkkg ¢k^Zkkv Tkc{—

¢Wk A>kkx Tk l^kFkk@Pk cw YkTkbkvä

AGn ¢kw@ @ck §Tk bkkSkTkbkvä

ekkTkTkv Uk@ l^kakZkkvQkm lXkTTk A@mTkv b^kl^kakZkYkkg HkvMv PZkk@v YkkCkrTkm

bkkFkm ¢k@kSkTkk QkkZk Gvä £lTÜZkekkTkTkk ^kvUkk@Ykkg ¢v km PkkAkPk TkQkm Av

¢kPYkkTkv b^kl^kakZk WkTkk^kmTkv HkOkvå ¢kPYkk Uk@YkkPYkk Gvä PkvTkv UkkvPkkTkng ekkTk

A@^kk YkkKv £lTÜZkTkm Av @kCkTkm Ag¥ ¢UkvdkkTkm Hæ@ TkQkmä PkvQkm bkgPkkv Acv

Gv Av ¢kPYkk UkkYk@ TkQkmä UkOk Uk|Xkn Gvå £lTÜZkekkTkQkm ¢k ¢kPYkk



XkkCk–6 ” “ 127

¢TknYkkTkYkkg ¢k^km HkZk ¢v^kkv TkQkmä UkOk ekkTk £lTÜZkTkng ¢k\kgWkTk GkvMmTkv

%Zkk@v b^kk^k\kgWkm QkkZk Gv–PZkk@v ¢kTkgRTkkv XkgMk@ ¢kPYkkYkkg RvBkkZk Gvå Pkv

UkkvPkv UkkvPkkTkk b^kXkk^kTkv ¢^k\kgWkmTkv Hv ekkTkæUkv Ukl@OkYkv Pkv H ekkTk YkkvdkTkv

bkkSkTkk<g Gvå HM #k@m@Tkk ¢gCkXkoPk £lTÜZkkv Pkv Akg¥ ¢kPYkkTkk ekkTkTkm

§PUklûkTkng bkkSkTk TkQkmå ¢PkmlTÜZk ekkTkb^kXkk^km ¢kPYkk Gvä PkvTkv bkkSkTk

WkTkk^kmTkv Hv ekkTk QkkZkä Pkv H ¢kPYkkTkv HkOkTkk<g Gvå UknOZk-UkkUk UkOk ¢vTkng

b^kæUk TkQkmå @kCkTkm @FkTkk Pkv ¢kPYkkTkng AkZkr TkQkmå ¢kPYkkTkng Bk<g AkZkr

(¢vK\kv Av Uk@YkkQkr \kdkOk) Pkkv ekkTkFkvPkTkk Gvä Pkv FkvPkTkk-b^kæUkv ¢TknXk^kYkkg

\kvPkkg H ¢kPYkk bkkFkk b^kæUkv ¢TknXk^kYkkg ¢k^kv Gvå ¢k^kk ¢kPYkkTkv

¢TknXk^kYkkg \Zkv PZkk@v H Æ^kTkv bkYZkCR#krTk–SkYkr QkkZkå

bkYZkCR#krTk QkkZk UkGm YknYkndknTkv ¢kPYkk bkRkZk §UkZkkvCkb^kæUk H

HOkkZk Gvå Pkv UkkvPkkTkk §UkZkkvCkTkv HMæUk Av @kCkæUk YkkTkPkkv TkQkm; Wkck@Qkm

Pkv §UkZkkvCk \k^kkPkkv TkQkmä UkOk ¢kPYkk b^kZkg §UkZkkvCkæUk Gv;—¢k @mPkv

@kCkQkm Ukk@ Hv §UkZkkvCk AkYk A@v Gv Pkv H ¢kPYkkTkng Uk@YkkQkr \kdkOk Gvå

bkYZkCÓlìTkv @kCkklRXkk^kkv §UkZkkvCkQkm l^k<ü b^kXkk^k^kk]kg Xkkbkv

Gvå HM-FkvPkTkTkkv bkkFkkv l^k^kvA PkvTkm bkYkHYkkg ¢k^kv Gv; ¢Tkv UkkvPkkTkng bkkFkng

b^kæUk bkRk §UkZkkvCkb^kæUk H Xkkbkv Gvä PkvTkv ekkTk ¢Tkv @kCkTkm lXkTTkPkkTkkv

bkkFkkv lTkOkrZk Qk¥ HkZk Gvä Tkv Pkv lTkOkrZkYkkg Tk^kPkû^kTkm Uk@YkkQkrêkük ¢k^km

HkZk Gvå

FkwPkTZkb^kæUkQkm Ukl@UkoOkr UkkvPkkTkk b^kæUkYkkg PkvTkv bkk^kSkkTkm QkkZk Gv;

¢vTkm Ukl@OklPkTkkv §Pbkkc lTkHb^kæUk Pk@V ^k]v Gvå c^kv Akv¥ @kCk Av

Uk@Ü^Zk UkkvPkkTkk b^kæUk bkkQkv ¢vAYkvAUkOkv H@kUkOk XkkbkPkkg TkQkmä ¢k^kng

XkvRekkTk UkOk bkYZkCR#krTkTkm bkkQkv H QkkZk Gvä ¢Tkv ¢kPYkkTkk ¢kTkgRYkZk

b^kXkk^kTkkv ¢TknXk^k UkOk Qk¥ HkZk Gvå ¢ckä ¢v Akv¥ ¢Uko kr ApPkApPZkR#kk

Gvå

¢k^kng ¢Uko kr bkYZkCR#krTk QkZkk UkGm WkkAmTkk ¢\Uk@kCkTkv \kmSkv ¢k

Æ^kTkv Xk\kv Akv¥ ¢vAkR–Wkv §ûkYkXk^k Skk@Ok A@^kk UkMvä PkkvUkOk R@vA




Xkk^kYkkg PkvTkv FkwPkTZkTkm ¢k@kSkTkkTkng ¢Uko kr bknBk ^kPkrPkng ckvZk Gv; PkQkk

bkgZkkvCkæUkv Wkck@Ykkg UkOk PkvTkv l^kl#kì §ûkYk UknOZkTkkv ZkkvCk WkTkv Gvä GPkkg

PkvTkkv Pkv b^kkYkm QkPkkv TkQkmå Pkv HkOkv Gv Av ¢k UknOZkTkk LkL Pkv l^kA\UkTkng

V] Gvå ekkTkTkv ¢Tkv l^kA\UkTkv Ak@Ok-AkZkrUkOkng TkQkmå ¢kPYkkTkkv b^kXkk^k

¢kTkgRYkZk Gvå ¢kTkgRTkm UkZkkrZk UknOZkQkm Tk QkkZk; Uk@ ^kbPkn Av @kCkXkk^kkv

Ak@Ok Qk¥Tkv ¢kPYkkTkv ¢kTkgR ¢kUkm #kAv Tklcå Ykk@kv ¢kPYkk UkkvPkv

b^kkSkmTkUkOkv bkkSkTk Qk¥Tkvä WkmHk Akv¥Tkm bkckZk ^kCk@ H UkkvPkv UkkvPkkTkng AkZkr

Hv ¢PkmlTÜZkekkTk Tkv ¢kTkgR Pkv A@^kkTkm PkkAkPk^kk]kv Gv; Ykk@k b^kkXkkl^kA

AkZkrYkkg YkTkv Uk@Tkk ¢k\kgWkTkTkm lWk\kAn\k Hæ@ TkQkm–¢kYk b^k#kl$PkTkk

Xk@kvbkv bkk^kSkkTkm Uko krA ¢kPYkbkkSkTkk A@Pkkg A@Pkkg Pkv Uk@YkkPYkk Qk¥ HkZk

Gvå ¢k WkSkkv bkYZkA~P^kTkkv Uk|PkkUk Gvå

Hv Uko kvr l#k^k CkZkkä HkZk ^k]m ¢kCkv Hk#kv;

Pkv YklcYkk WkSkkv ekkTkPkOkkvä YknlTk XkCk^kgPk Xkkbkvå

M



XkkCk–6 ” “ 129

bkYZkA~P^kbkYZkA~P^kbkYZkA~P^kbkYZkA~P^kbkYZkA~P^k–∆^kTk∆^kTk∆^kTk∆^kTk∆^kTk

±bkYZkA~P^k–\kvBkYkk]k : \kvBkkgA–11²

bkYZkA~P^k YkkKv YknYkndknÆ^kTkng Æ^kTk Av kng ckvZk!

bkYZkA~P^kTkm Xkk^kTkk ^kBkPkv ¢gR@ Av kk Xkk^kkv ckvZk? Tkv

bkYZkA~P^k UkGm Av kng bkngR@ Æ^kTk ckvZk? Pkv bkgWkgSkm ¢k

\kvBkYkk]kYkkg @Hng QkPkng b^kkTknXk^k@bkI@Pkng ^kOkrTk Akv¥UkOk

lHekkbkn¢kvTkv BkoWk H CkYkm HkZk Pkv kng Gvå

¢ckv! ^kmPk@kCkm bkgPkkv¢v WkPkk^kv\k ¢kPYklcPkTkkv ^kmPk@kCkm bkPk~

YkkCkr! ¢Tkv Pkv YkkCkvr HTkk@k bkgPkkvTkm l^kFkk@Skk@k PkQkk @cvOkmA@Okm Pkv Pkkv

Akv¥ ¢R~XknPk Tkv ¢\kkwlAA Gv! Uk@gPkn Pkv YkkCkr UkkYk^kkTkm %Zkkg Bk@m

lHekkbkk HkCkv Gv PZkkg UkOk Æ^kTkk Xkk^kkvYkkg Akv¥ ¢kékZkrAk@m Uk\kKkv Qk^kk

YkkgMv Gvä Tkv YknYkndknÆ^kTkYkkg Tk^kk H Xkk^kkv ^kvRkZk Gvå

bkYZkCR#krTkTkv \kCkPkk Uk|ZkPTkTkm #kæ¢kPk A@Pkkg Ukcv\kkg lHekkbknTkv ¢v

Uk|èTk ©Lv Gv Av—bkYZkCR#krTk ¢vK\kv #kng?

UkkvPkkTkk #knü¢kPYkb^kæUkTkm ¢TknXkolPkbklcPk Uk|PkmlPk Pkv bkYZkCR#krTk

Gvå

^k]mä Pk@Pk H ¢v kkv Uk|èTk ©Lv Gv Av ¢k^kng bkYZkCR#krTk AvYk Uk|kUPk

QkkZk?

Uk|QkYk Pkkv Hv Æ^kTkk ¢gPk@Ykkg bkkFkm YknYkndknPkk HkCkv Gv Pkv Æ^kä

ekkTkkTkgRb^kæUk ¢kPYkkTkkv ¢CkkSk YklcYkk ekkTkm UkkbkvQkm HkOkmTkv \kdkCkPk A@v

Gvä Tkv ^kk@g kk@ ¢XZkkbk ^kMv Ukl@OkkYkTkv PkvYkkg HkvMmTkvä ¢gPkYknrBk §UkZkkvCk ^kMv

PkvTkk ¢TknXk^k bklcPk PkvTkng bkkFkng R#krTk A@v Gvä–Pkv bkYZkCR#krTk Gvå

¢k bkYZkCR#krTk YkkvdkTkCk@mYkkg H^kk YkkKvTkng IMUkm ^kkcTk Gvä

vuxw




AYkr@HTkk CkgHTkv ©MkMm Rv kk YkkKv Pkv Ykck ^kkZk@kv Gvä ¢Tkv Xk^kTkk ^kTkTkv

Wkk]m TkkBk^kk YkkKv Pkv ¢lCTkbkYkkTk Gv; YknYkndknTkkv Pkv ¢vA YkTkkv@Qk Gvå

¢ckä bk^krek PkmQk‘A@kv¢v HvTkkv YklcYkk lR^ZkS^klTk ^kMv Uk|lbkü AZkkvr

Gvä Pkv XkCk^kkTk ¢kPYkk #knülFkÜoUkä bk^kr PkmQkkvrYkkg §PApì PkmQkrä bknBkTkkv

§ûkYk BkHkTkkv ¢Tkv bkkwQkm bkngR@ Pkû^k Gvå

—¢k^kk ¢zFkPZk ¢R~XknPk ¢kPYkPkû^kTkng ekkTk QkPkkg H Ukl@OkkYk

IMUkQkm Pkv Pk@V ^k]m HkZk Gvä—dkOkXkvR UkOk @cvPkkv TkQkmå %Zkkg ekkTk

¢gPk@Ykkg ^k»Zkng PZkkg êkük ^kCkv@v ¢TkgPkCknOkkv UkOk UkkvPkv UkkvPkkTkk lTkYkr]

Xkk^kæUkv Bkm\km ©L>kk! ^kkcä ¢kPYkWkkCk Bkm\km ©L>kkvååå¢Tkv

¢TkgPkCknOkkvTkk #kkgPk@bkTkkv ¢vAmbkkQkv Akv¥ ¢PkmlTÜZk lTks^kA\Uk ¢PZkgPk YkSkn@

b^kkR ¢TknXkolPkYkkg ¢k^ZkkvåååPkvTkng TkkYk bkYZkCR#krTk!

¢k @mPkv UkoOkr b^kæUkTkk \kdkv bkYZkCR#krTk QkZkng PZkk YkkvdkYkkCkrTkm

#kæ¢kPk Qk¥å &&UkoOkrPkkTkk \kdkv QkZkv\km #kæ¢kPk Pkv H ^kkbPkl^kA #kæ¢kPk

Gvå"" YkkvdkYkcv\kTkng Uk|QkYk UkCklQkZkng ¢k bkYZkCR#krTk Gvå

¢ckä Uk@YkkPYkUkR bkkQkv HvTkm bkglSk Gv ¢v^km ekkTkR#kk Tkv ¢v^kng

bkYZkCR#krTk Pkv Uk|CkK QkPkkg Ukcv\kkg YknYkndknTkv ¢kPYkk Pk@VTkm ¢R~XknPk Skk@k

©UkMv Gvå ¢Tkv ¢kPYkk Pk@VTkm l^kFkk@Skk@kTkk Wk]v PkvTkm @cvOkmA@Okm UkOk

PkvTkv ¢TknAo] H ckvZk Gvä—PkvTkm WkSkm @cvOkmA@OkmYkkg ¢kPYkSkoTkTkm Skk@k

bkPkPk ^kcvPkm ckvZk Gvå Pkv Skk@kTkkv Uk| kkc ¢kPYkk Pk@V N]Pkkv ckvZk Gvå

Ukl@lbQklPk–¢Tknbkk@ #knXk-¢#knXk Ukl@OkkYkkv ckvZk PkvTkm ^kFFkv UkOk ¢kPYkkTkm

SkoTk PkoKPkm TkQkmå PkvTkv ¢kPYkkTkm Bk@vBk@m Hæ@ \kkCkm Gvä ¢vK\kv ^kFFkv

WkmHk Akv¥ Xkk^kkvTkkv @bk YknBZk Qk^kk RvPkkv TkQkmå WkmHk WkSkk @bkTkv CkkwOk

A@mTkv ¢kPYk@bkTkv YknBZk A@Pkkv HkZk Gvå

¢TknXk^kR#kk Ukcv\kkg Æ^kTkv DkOkk Uk|Ak@Qkm ¢kPYkb^kæUkTkng Hkv@ ¢Tkv

PkvTkk YklcYkk bkgWkgSkm l^kFkk@kv ¢k^kPkk ckvZk Gvå PkvYkkg l^kA\UkTkm YknBZkPkk TkQkm

ckvPkm; l^kA\UkQkm Pkv ¢kDkkv BkbkPkkv HkZk Gv Tkv ¢kPYkkYkkg ªMkv ©Pk@Pkkv HkZk

Gvå HvYk HvYk ekkTk ªMng ©Pk@Pkng HkZk Gv PkvYk PkvYk FkwPkTZkXkk^kTkkv ^kSkn Tkv



XkkCk–6 ” “ 131

^kSkn YklcYkk RvBkkPkkv HkZk Gv Tkv Pkv Uk|Ak@Tkm #kkglPk ^kvRkPkm HkZk Gvå #kkglPk

RvBkkPkm ckv kkQkm PkvYkkg PkvTkv ^kSkn Tkv ^kSkn CkYkPkng HkZk Gv Tkv ¢k CkYk^kkTkm

Uk@kAkìk Pkv H lTks^kA\Uk ¢TknXkolPkæUk Ukl@OkYkv Gvå PkvQkm ekkTkm¢kv

¢kPYkbUk#kmr Xkk^kQkm Acv Gv Av–

&cv Æ^k! Pkng ¢kPYkkYkkg CkYkkM!"

cng WkSkkTkv RvBkTkk@kv GPkkg WkSkkQkm HnRkvä l^kA\UkTkv HkOkTkk@ GPkkg

UkkvPkv lTks^kA\Uk—¢v kk Xkk^k DkogKkZk Gvå—

Hv Üìk Gv ÓlìTkkvä Hv HkOkv Gv æUkä

¢WkkSZk ¢TknXk^k Hv @cv Pkv Gv Æ^kb^kæUkå

¢kgBk ^kMv ^kbPkn HkOkmä UkGm ¢kgBk Tk ckvZk–PkkvUkOk Pkv ekkTk Pkkv

KAm @cv Gvä AvYk Av HkOkTkk@kv ¢kgBkQkm HnRkv Gvå l^kA\Ukkv WkkR A@Pkkg-

A@Pkkg UkOk ¢kPYkkTkv WkkSkk TkQkm ¢k^kPkmä l^kA\Ukkv GoKm H^kk GPkkg ¢kPYkk

¢WkkSkUkOkv KAm @cv Gv; ¢k @mPkv l^kA\UkkvQkm Ukk@ FkwPkTZkb^kæUk Æ^k cng

Gng–¢vYk Pkv UkkvPkkTkk lTkHæUkTkv \kdkYkkg \Zkv Gvå

¢k @mPkv UkkvPkkTkng #knüb^kæUk Hv kng Gv Pkv kng ÓlìYkkg \kmSkng Gv; Pkv

UkkvPkkTkk #knüb^kæUkTkv HkOkPkkg UkkvPkkYkkg H ¢vAP^kæUk Ukl@OkYkTk (¢TknXkolPk)

A@v Gvä PkvTkv Uk@ bkkQkv H@kZk bkgWkgSk TkQkm; Pkv Uk@Tkv HkOkPkkv ckv kk GPkkg

PkvYkkg ¢vAP^kUkOkv TkQkm Ukl@OkYkPkkv; UkkvPkkTkk ¢kPYkkTkv HkOkPkkg PkvYkkg

¢vAP^kUkOkv Ukl@OkYkv Gvå ¢k @mPkv Uk@Qkm l^kXk$Pk ¢Tkv b^kYkkg ¢vAP^k ¢v kng

PkvTkng &ekkZkA Æ^kTk" Gvå

ekkTkm Qk^kk YkkKv Ukcv\kkg YknYkndkn Æ^kTkv ¢kPYkkTkk ¢kR#kræUk

lbküXkCk^kkTk PkQkk ¢l@cgPkXkCk^kkTk \kdkYkkg ¢k^kv Gv; PkvYkTkk Hv kkv cng

Gng–¢vYk Pkv ¢kPYkkTkv #knüUkOkv Xkk^kv Gv Tkv PkvYkTkk Hv^km R#kk Uk|kUPk

A@^kkTkm Xkk^kTkk PkvTkv ¢k^Zkk A@Pkm ckvZk Gvå UkoOkrPkkTkk \kdkv Pkv #kæ¢kPk

A@v Gvå bkgUkoOkrUkOkv UkkvPkkTkm #knü YkkvdkR#kkTkm Xkk^kTkkä Ü^Zk-dkvÒk-Ak]-Xkk^kv

bk^kr @mPkv UkkvPkkTkv #knüæUk WkTk^kkTkm Xkk^kTkk ekkTkm Æ^kTkv ckvZk Gvå Ü^Zk-




CknOk Hv^kk #knü Gv Pkv^km #knüPkkTkkv ¢g#k UkZkkrZkYkkg PkvOkv FkkBZkkv Gvä Tkv

Pkv A>kk@v UkoOkr Uk|CkKv ¢v^km Xkk^kTkk PkvTkv ckvZk Gvå Xk\kv UkZkkrZkTkk XkvR-

l^kA\UkkvTkv cvZk Acm¢vä UkOk UkZkkrZkYkkg #knüPkk Qk^kmä ¢kTkgR Qk^kkv Pkv Pkkv

§UkkRvZk Gvå YknYkndknTkv ¢kPYkkTkm Xkk^kTkkYkkgä PkvTkk YklcYkkYkkgä PkvTkm #knlüTkm

Xkk^kTkkYkkg ekkTk ¢Tkv @kCkTkm lXkTTkPkkTkkv ¢XZkkbk QkPkkv HkZk Gvå Fkk@v

UkMBkvQkm Pkv ekkTk ¢Tkv @kCkTkm lXkTTkPkk RvBkPkkv HkZk Gvå @kCk ¢Tkv

ekkTkTkm lXkTTkPkk PkvTkk ^kvRTkYkkg ¢k^kPkm HkZk Gv Tkv ¢gR@ ¢v^km FkkvK

PkvTkv \kkCkm HkZk Gv Av @kCkklRXkk^kkv ekkTkQkm l^k<ü Xkkbkv Gvä Pkv

@kCkklRYkkg AZkkgZk PkvTkv H@kZk #kkglPk \kkCkPkm TkQkmååå@kCkTkm ¢#kkglPkYkkgQkm

Akv¥UkOk Uk|Ak@v Wkck@ TkmA]^kk YkQkv GvåååTkv FkwPkTZkTkm #kkglPkTkv BkoWk BkoWk

IgBkv Gvå cÆ l^kA\Uk @cvPkk ckv kk GPkkgä l^kA\UkYkkg Pkv TkQkm Io\kPkkvä

Pkv Pkkv ekkTk@bkTkk Io\kv Io\kv Gv; Tkv b^k^kbPknTkv UkAMmTkvä ekkTkTkv lTks^kA\Uk

A@m TkkgBkv Gv; PZkk@v ¢kBkk HCkPkTkkv bkgWkgSk GoKmTkv ¢kPYkk l^këkTkm §Uk@

Pk@v Gvå HCkPkQkm HnRkv UkkvPkv UkkvPkkYkkg @cm HkZk Gvå—¢kTkng TkkYk

¢TknXkolPk; ¢kTkng TkkYk bkYZkCR#krTk!

Ukcv\kvQkm YknYkndknÆ^kTkv l^kFkk@Skk@kYkkg UkOk @kCkQkm HnRk ¢kPYkkTkv

¢v kkv lTkOkrZk ckvZk Gv Av Uk@Tkk \kdkv QkPkk @kCkklRXkk^kkv Pkv Ykk<g b^kæUk

TkQkm; PkvTkkQkm HnRm HkPkTkkv ekkTkb^kXkk^km cng Gngå

ekkTkm ekkTkXkk^kYkkg @kCkTkv ^kvRPkk H TkQkmä @kCkQkm HnRk

ekkTkXkk^kTkv H ^kvRv Gvä @kCk UkkvPkv Rn:Bk Gvä PkvYkkgQkm bknBk A>kkgQkm Yk]v?

Tkv PkvYkkg ¢vAP^kWknlü ekkTkmTkv AvYk ckvZk? ekkTkmTkm @kCkQkm lXkTTkPkk ^kvRPkk

ckv kkQkm ekkTkm @kCkTkv A@Pkk TkQkmå—ekkTkmTkm ¢k^km ¢kv]BkkOk ÿk@k

lHekkbkn UkkvPkv UkkvPkkTkk Xkk^kkvYkkg UkOk ekkTk ¢Tkv @kCkTkv HnRk UkkMmTkv

XkvRekkTk A@Pkkv HkZk Gvä ¢Tkv PkvTkv ¢kPYkkTkng b^kæUk Av k] (¢vA\kng)

ekkTk ¢Tkv ¢kTkgRYkZk H Xkkbkv Gvå FkwPkTZk^kbPknTkk ^kvRTkYkkg @kCk A>kkgQkm

ckvZk? ¢k^kkv ^kkbPkl^kA lTkOkrZk AZkkvr PZkkg c^kv @kCk ¢Tkv ekkTkTkv lXkTTk

QkPkkg ^kk@ AvK\km? ¢gR@Ykkg lTks^kA\Uk Qk¥Tkv FkwPkTZk^kbPknYkkg §UkZkkvCk



XkkCk–6 ” “ 133

HkvMPkkgä @kCk ^kCk@Tkng ¢PkmlTÜZk ¢kTkgRYkZk Ukl@OkYkTk Qk¥ HkZk

Gvååå¢ck! ¢kPYkk ¢Uko krXkk^kæUk Qk¥ HkZk Gvå

FkwPkTZkXkk^k bkkQkv ¢TkgPk#kl$PkTkk YkgQkTk ÿk@k ¢CkkSkPkkYkkg ªMv

©Pk@mTkv YknYkndkn FkwPkTZkPkû^kTkv UkAMm \Zkv Gvä Tkv Uk@Xkk^kkvQkm GoKkv UkMm

HkZk Gvå ekkTk-R#krTk-¢kTkgR-Uk|XknPkk ^kCkv@v ¢TkgPk #kl$PkTkk zUkMæUk Ykk<g

#knüPkû^k Gvå Ykk@k ekkTk-R#krTk ¢klR Akv¥UkOk CknOkYkkg @kCk bkkQkv

PkTYkZkPkk TkQkmå ¢v km ¢TkgPkm #kl$PkTkk ¢XkvR ¢vA zUkMæUk FkwPkTZkYkkÒk

b^kPkû^k cng Gng–¢vYk SkYkmr êkükYkkg \k¥Tkv ¢TknXkolPk A@v Gvå

¢@vä ekkTk Tkv ¢kPYkk ¢v^kk CknOk-CknOkm XkvRTkng ÿwPk UkOk Hv

¢TknXkolPkYkkg TkQkm @cvPkngä Pkv lTks^kA\Uk–¢TknXkolPkTkm #kkglPkTkm #km ^kkPk?

¢TkgPkCknOkTkm lTkYkr]Pkk bklcPk ¢vAæUk ^kbPkn ¢TknXkolPkYkkg Uk|Ak#kv Gvå

¢kYk bk^kr Uk|Ak@v UkkvPkkTkk b^kæUkTkm bkTYknBkPkkTkk Ukl@OkkYkkv

YknYkndknTkv ckvZk Gv; ¢CkkSk YklcYkkQkm Xk@v\kk ¢kPYkb^kæUkTkm bkTYknBkPkk

Pk@VTkk InAk^k lbk^kkZkä WklcYknrBk WkmHkv Akv¥ §UkkZk bkYZkCR#krTk YkkKv

TkQkm–TkQkm–TkQkmå

ekkTkm QkPkk Ukcv\kkg ¢XZkkbkTkm #kæ¢kPkYkkg lHekkbkn Æ^kTkv ¢vYk

\kkCkv Gv Av ¢@vä ¢k^kk l^kA\Ukkv #kk YkkKv! UkOk UkGm l^kFkk@Tkv ¢gR@

\kgWkk^kmTkv #kkvSkPkkg PkvTkv BZkk\k ¢k^kv Gv Av ¢ckä ¢k l^kA\Uk ^kBkPkv UkOk

l^kA\UkTkv HkOkTkk<g Ykk<g &ekkTk" l^kA\UkQkm HnRng AkYk A@m H @õk‹g Gv;

Pkv ekkTkä &l^kA\Uk cng TkQkmä ekkTk cng Gng" ¢vYk ^kcxFkOkm A@v Gvå ¢vK\kv

PkvTkv l^kA\Ukkv UkOk ekkTkb^kXkk^kTkk @bkTkk Hkv@v SkmYkv SkmYkv DkbkkPkk HkZk

Gvä ¢Tkv Gv kKv ekkTkTkkv IOkIOkkK A@Pkm ¢v km DkMm ¢k^km HkZk

Gv Av (bkYkZk YkkÒkYkkg) ¢vA H DkMkAv l^kA\UkTkv ¢kv]gCkm H¥Tkv

§UkZkkvCkTkng UkkvPkkTkk #knüb^kæUkYkkg lYk\kTk Qk¥ HkZk Gvå Wkbk! ¢k

Gv ¢TknXk^k–R#krTk! ¢k Gv bkYZkA~P^kTkm ¢Uko kr DkMm! ¢k Gv

YkkvdkbknBkTkkv Uk|k@gXk!




¢k^kkv ¢TknXk^k AkvOk A@v?

–¢kPYkk UkkvPkv H APkkrUkOkv UkkvPkkTkm bkYZkA~P^kklR UkZkkrZkTkv A@v Gvä

¢v kkv PkvTkkv APkkrb^kXkk^k Gvå ¢TknXk^kYkkg l^kA\Uk ^kCk@Tkm lTkYkr] UkZkkrZk UkOk

bkcHUkOkv Uk|CkKm HkZk Gv–Pkv kkv ¢kPYkkTkkv UkZkkrZkb^kXkk^k Gvä ¢vK\kv PkvTkkv

APkkr Pkkv ¢kPYkk UkkvPkv H Gvå–ckä ¢TknXkolPk A@^kk KkOkv Æ^kTkv &&cng lTkYkr]

UkZkkrZk A<g Av lTkYkr]UkZkkrZk Ykk<g AkZkr""—¢v^kkv APkkr-AYkrXkvRTkkv Akv¥

l^kA\Uk Av l^kFkk@ ckvPkkv TkQkm; PZkk@v Pkkv APkkr-AYkr-l¿ZkkTkk XkvR GoKmTkv

¢kPYkk UkkvPkkTkk ¢vAP^kYkkg H IoYkv GvåååbkPk~YkkÒk ¢TknXkolPk ckv kk GPkkg PkvYkkg

¢TkgPkCknOkTkm CkgXkm@Pkk Xk@m Gv; ¢TkgPkCknOkkvTkkv b^kkR ¢vAmbkkQkv PkvYkkg ^kvRkZk

Gvå ¢kck! Av kkv A\UkTkkPkmPk b^kkR c#kv Pkv!! ^kkc! ¢v Pkkv b^kkTknXk^km

bkgPkkv H HkOkv Gvä–^kkOkmYkkg ¢k^km #kAPkkv TkQkmå ^kvRTkkYkkg bUkì ¢k^kv Gvä

UkOk ^kkOkmCkYZk QkPkkv TkQkmå—

&&Hv b^kæUk bk^krekv RmLng ekkTkYkkgä

Acm #kA>kk Tkc{ Pkv UkOk êkm XkCk^kkTk Hkv;

Pkvc b^kæUkTkng ¢TZk ^kkOkm Pkkv #kng Acv?

¢TknXk^kCkkvFk@ YkkÒk @õk‹g Pkv ekkTk Hkvååå""

¢k^kng ¢kPYkb^kæUk SkYkmrÆ^kTkv FkkvQkk CknOkbQkkTkv ekkTkYkkg

¢TknXk^kCkkvFk@ (b^kbkg^kvRTk–Uk|PZkdk) Qk¥ CkZkng Gv; ^kkOkmYkkg Hv Tk ¢k^km

#kA>kng Pkv PkvTkk ^kvRTkYkkg ¢k^km CkZkng Gvå ^kkc @v ^kkc! SkTZk ¢v R#kk! SkTZk

¢v Æ^k!!! FkwPkTZkTkk ¢CkkSk FkYkPAk@Tkkv PkvOkv bkkdkkPAk@ A@m \kmSkkv

Gvååå¢vOkv UkkvPkkTkk ¢gPk@Ykkg Uk@YkkPYkkTkng R#krTk A@m \kmSkng Gvå

&&¢kPYkk Av kkv c#kv!–Av ¢k^kkv c#kv!"" PkvYk Tkc{ä Uk@gPkn &&cng ¢k^kkv

H Gng"" ¢vYk Uk|PZkdk ¢TknXkolPkUko^krA PkvTkng ekkTk lTk:#kgA Qk¥ HkZk Gvå PkvTkng

b^kkTknXk^kUk|YkkOk ¢v kng Wk]^kkTk Gv Av WkmHk Akv¥ Uk|YkkOkTkv #kkvSk^kk H^kng

UkMPkng TkQkmå bkkSkk@Ok Æ^kkv HCkPkTkk Akv¥ RvBkv Av Tk RvBkvä–UkkvPkv Pkkv UkkvPkkTkm

¢TknXkolPkTkv bkkdkkPk~ HkOkv Gv; YkkKv–



XkkCk–6 ” “ 135

bkYZkA~P^k^kgPk Æ^kkv lTk:#kglAPkä

PkvQkm Gv lTkXkrZk ¢ckv!

✲ ✲ ✲

HvOkv ¢TknXk^kekkTk ^kMv UkkvPkkTkk #knüb^kæUkTkkv ¢Uk@gUkk@ YklcYkk

HkOZkkv PkvTkng lFkûk c^kv HCkPkTkk Akv¥ UkRkQkr Uk|PZkv \k\kFkkPkng TkQkmä ¢@vä

¢k@kSkAXkk^kYkkg ^kFFkv ARklFkPk~ bk^kkvrPApì UknOZkTkk bkgZkkvCkkv ¢k^kv PkkvUkOk

PkvYkkg PkvTkv Akg¥ bkngR@Pkk \kkCkPkm TkQkm Av PkvTkv \kmSkv ¢kPYkkTkm zAzFkPk~ Ykcûkk

\kkCkPkm TkQkmå PkvTkv UkkvPkkTkk b^kPkû^kTkng Hkv@ H ¢v kk Uk|Ak@Tkng ckvZk Gv Av

WkmHv WkSkvQkm PkvTkv lTk@gPk@ §RkbkmTkPkk H ^kPkvr Gvå ¢ckä FkwPkTZkb^kæUkTkv

FkvPkTkk@m Ykk@m ekkTkFkvPkTkk @kCkTkv A@^kk AvYk HkZk! ¢Tkv HnRm Uk@^kbPknTkv

A@^kkTkm Pkkv ^kkPk H #km? Uk@ UkRkQkr Ykk@m TkÆA ckv Zkk Ro@ ckvä UkOk

Ykk<g ¢k b^kPkû^k Pkkv PkvTkkQkm cgYkv#kk lTk@k]ng H Gv; Pkv UkkvPkv UkkvPkkQkm H

#kkvXkm @õk‹g Gvå Ykk@k b^kPkû^kTkm ¢R~XknPk bkngR@Pkk ¢TZk Akv¥ UkRkQkrTkm

¢Ukvdkk TkQkm @kBkPkmå–¢kYk b^kPkû^kTkm bkngR@PkkTkv RvBkPkkv bkYZkCÓlì UkkvPkv

UkkvPkkYkkg PkpUPk ^kPkvr Gvå

✽ Akv¥ ¢ekkTkm Æ^kTkv Hæ@ Uk|èTk ©L#kv Av–Pkkv #kng Pkv ekkTkm Æ^kkv

@kHAk@Xkk@ TkQkm Fk\kk^kPkk? Ckpcbkgbkk@ Av ^kvUkk@–SkgSkkYkkg TkQkm HkvMkPkk?

#kng Xk@PkFk¿^kPkmr ^kCkv@v Pkv WkSkng TkckvPkk A@Pkk?

✽ ¢@v@vä WkkUkn! &ekkTkmTkm ekkTkR#kkTkv" Pkx Tk ¢kv]Bkmä PkTkv Hv AkZkkvr

RvBkkZkk Pkv WkSkk @kCkUkl@OklPkTkkg AkZkkvr Gvä ekkTkUkl@OklPkTkkg Tkc{å

ekkTkUkl@OklPk ¢Tkv @kCkUkl@OklPk–WkgTkvTkkg AkYk bkk^k TkkvBkkg Gvä

ekkTkUkl@OklPkYkkg PkTYkZk ekkTkm b^kÜ^ZkTkm FkvPkTkk lbk^kkZk WkmHk #kvYkkgZk

PkTYkZkUkOkv ^kPkrPkk TkQkm PkvTkk Pkv ¢APkkr H Gvå WkkAm ¢lbQk@Pkk ¢Ukvdkk¢v

PkvTkvZk Hv @kCk-ÿvakTkk Ukl@OkkYkkv Gv PkvK\kkv Rkvak Gv;–UkOk ekkTkFkvPkTkk PkvTkkQkm

HnRm Gvä–¢v FkvPkTkkTkv Pkng ¢kv]Bk Pkkv H PkTkv ekkTkmTkm ¢gPk@gCk R#kk

¢kv]BkkZkä Tkv Pkk@kYkkgZk ¢v km R#kk Uk|CkKvå




¢v H @mPkvä ekkTkm YkglR@Ykkg ckvZkä lHTkRv kTkm UkoHk A@vä Pkv ^kBkPkvZk

ekkTkFkvPkTkk Pkv #knXk@kCkQkm HnRng H ^kmPk@kCkm AkYk A@Pkm QkAm YkkvdkTkv bkkSkm

@cm Gv; ¢vK\kv @kCk ^kBkPkvZk PkvTkv YkkvdkYkkCkr Fkk\kn Gv; @kCk UkkvPkv Xk\kv

YkkvdkYkkCkr TkQkmä UkOk Pkv ^kBkPkTkm ekkTkFkvPkTkk ¢Tkv bkYZkA~P^kklR Xkk^kkv Æ^kgPk

Gv–Pkv YkkvdkYkkCkr Gvå–^kkcä SkTZk YkkvdkTkkv UklQkA! SkTZk PkvTkk

¢PkmlTÜZkXkk^kkv!

¢ckvä ekkTkmTkm ¢k^km R#kkTkkv l^kFkk@ A@Pkkg YknYkndknTkm l^kFkk@Skk@k

@kCkQkm HnRm UkMmTkv FkwPkTZk Pk@V IoA^kk YkkgMv GvåååUkGm #kng QkkZk Gv? Av

PkvTkvZk @kCk ¢Tkv ekkTkTkm lXkTTkPkkTkng ^kvRTk Qk¥Tkvä ekkTkTkm ¢TknXkolPk QkkZk

Gv; Tkv UkGm Pkv H ¢TknXkolPk A@Pkkg A@Pkkg bkgbkk@Qkm GoKmTkv Pkv Ykn$Pk QkkZk

Gvå Pkû^kek êkmYkR~@kHFkgÜÆ ¢k ^kkPkTkm bkkdkm ¢kUkv Gv Av—

%Zkkg Uk|CkKv bknl^kFkk@Okkä PZkkg Uk|CkKv lTkH ekkTk;

Pkv ekkTkv dkZk Ykkvc Qk¥ä UkkYkv UkR lTk^kkrOkå

l

✾ &A@ l^kFkk@ Pkkv UkkYk" ✾

YknYkndkn Æ^kv ¢kPYkb^kæUkTkkv l^kFkk@ A@^kkvå l^kFkk@ A@^kkYkkg M@^kkTkng

TkQkmå l^kFkk@ ^kBkPkv Hv @kCkkg#k Gv Pkv Xk\kv Rkvak Gvä UkOk Pkv l^kFkk@ ^kBkPkv

Hv &ekkTk" Pkû^klTkOkrZkTkng AkYk A@m @õk‹g Gv–Pkv Rkvak TkQkmå Pkv ekkTkTkv ^kbPknTkk

l^kFkk@Ykkg ªMv Tkv ªMv \k¥ HPkkgä @kCkQkm GoKng UkMmTkv Pkv FkwPkTZkTkk bkPZk

b^kæUkTkv @kCkQkm HnRng ¢kv]Bkm \kv#kvåååTkv Ukcv\kkg Hv ^kbPknTkkv l^kFkk@ A@Pkkv

cPkkv Pkv ^kbPknTkv ¢TknXkolPkYkkg bkkdkkPk~ UkkYkm \kv#kvå YkkKv Aõk‹g Av—&A@ l^kFkk@

Pkkv UkkYkå"



XkkCk–6 ” “ 137

lHekkbknTkn g Uk|QkYk APkr^ZklHekkbknTkn g Uk|QkYk APkr^ZklHekkbknTkn g Uk|QkYk APkr^ZklHekkbknTkn g Uk|QkYk APkr^ZklHekkbknTkn g Uk|QkYk APkr^Zk—¢kPYkPk˚^kTkkv lTkOkrZk¢kPYkPk˚^kTkkv lTkOkrZk¢kPYkPk˚^kTkkv lTkOkrZk¢kPYkPk˚^kTkkv lTkOkrZk¢kPYkPk˚^kTkkv lTkOkrZk


bknBk Ackv Av bkYZkA~P^k Ackv–Pkv Æ^kTkv ^kck\kng Gvå HvYkkg

bknBk XkZkn‘ Gv ¢v kk UkkvPkkTkk ekkTkb^kæUkTkkv bkkFkkv lTkOkrZk ekkTk

^kMv A@^kkv Pkv H bkYZkA~P^kTkm @mPk Gvå HvOkv ¢v kkv lTkOkrZk AZkkvr

PkvTkv UkkÒkPkk Qk¥ Tkv PkvTkv ¢gPk@Ykkg ¢TknXk^k Qk#kv Hå

bkYZkCR#krTk QkPkkg Ukcv\kkg bkgbkk@-Rn:BkkvQkm ÒkkbkmTkv ¢kPYkkTkkv ¢kTkgR

Uk|CkK A@^kk YkkKvTkm Xkk^kTkk HkCkv Gvå

cv Xkk¥! Pkk@v bknBkm Qk^kng Gv Tkv?–Pkkv Pkng Pkk@k bkkFkk b^kæUkTkv

¢kv]Bkä–Av HvYkkg Bk@vBk@ bknBk XkZkn‘ Gvå ¢kPYkkTkk b^kæUkTkkv Ukcv\kkv bkkFkkv

lTkOkrZk A@^kkTkm ^kkPk Gvå ¢@vä Pkng Gkv AkvOk? #kng dklOkA UknOZk-UkkUkTkkv

A@Tkk@ Pkv H Pkng Gkv? Tkkä Tkkä Pkng Pkkv ekkTk A@Tkk@ ekkTkb^kXkk^km Gkvå

Uk@Tkv Ck|cTkk@ Av GkvMTkk@ Pkng TkQkmä FkvPkAXkk^k H Pkng Gkvå ¢kPYkkTkkv ¢k^kkv

lTkOkrZk Pkv H SkYkrTkm Ukcv\km #kæ¢kPkTkkv (bkYZkCR#krTkTkkv) §UkkZk Gvå ¢k^kkv

lTkOkrZk Tk A@v PZkkg bknSkm bkYZkCR#krTkTkm UkkÒkPkkYkkg UkOk TkQkmå Ykk@kv bkcH

b^kXkk^k HkOk^kkTkkv Gv–¢k^kkv ekkTkb^kXkk^kTkkv lTkOkrZk êknPkekkTkTkk Wk]Qkm

QkkZk Gvä Tkv Pkv H bkYZkA~P^kTkm @mPk Gvå HvOkv ekkTkYkkg bkkFkkv lTkOkrZk AZkkvr

PkvTkv UkkÒkPkk Qk¥ä Tkv PkvTkv ¢gPk@Ykkg ¢TknXk^k Qk^kkTkkv H Gvå YkkKv Pkû^klTkOkrZk

Pkv lHekkbkn Æ^kTkng Uk|QkYk APkr Zk Gvå

cng ekkTkb^kXkk^km HkOkTkk@ Gngä ekvZkYkkg A>kkgZk @kCk-ÿvak A@mTkv ¢KA^kng

Pkv kkv Ykk@kv ekkTkb^kXkk^k TkQkmå Uk@ CkYkv PkvYk ckvä cng Pkkv PkvTkkv YkkÒk HkOkTkk@

Gngä Ykk@kv HkOkTkk@ b^kXkk^k Uk@Tkng Akg¥ A@Tkk@ TkQkm; UkOk ekkTkb^kXkk^k

bkkQkv Ykk@kYkkg êkük-#kkglPk-¢kTkgR ^kCkv@v ¢TkgPk b^kXkk^kkv Gvå cng HvYk

ekkTkb^kXkk^km Gng PkvYk HCkPkTkk WkSkk ¢kPYkk¢kv ekkTkb^kXkk^km Gv; PkvYkkg

� ��




Pkv¢kv UkkvPkv UkkvPkkTkk ekkTkb^kXkk^kTkkv lTkOkrZk A@mTkv ekkTkXkk^kæUkv Ukl@OkYkv–Pkkv H PkvTkng Rn:Bk K]vä Tkv Pkv bknBkm QkkZkå Uk@ Æ^kkvTkng Rn:Bk Akv¥ YkKkMm

#kAv Tklc; AvYk Av Rn:Bk Pkv¢kv¢v UkkvPkkTkm Xko\kQkm ©Xkng AZkn‘ Gvä ¢Tkv Pkv¢kv

UkkvPkv UkkvPkkTkm Xko\k Kk]v Pkkv PkvYkTkng Rn:Bk K]vå Akv¥ Uk@Tkk \kdkv ¢KA^kkTkkv

ekkTkTkkv b^kXkk^k TkQkmå

¢@v Æ^k! ¢PZkk@ bknSkm UkkvPkkTkk bknBkTkv Xko\kmTkv Pkx Uk@Ykkg bknBk

YkkTZkngååååPkng Xk|YkOkkQkm Xko\Zkkv Tkv Rn:Bkm QkZkkvå ¢@vä b^kUkRTkv RnCkrYk Tkv

Uk@UkRTkv bknCkYk YkkTkmTkv Pkx b^kUkRTkm ¢<lFk A@mä Tkv Uk@UkRTkv bkk<g YkkTkmTkv

PkvTkv UkkvPkkTkng A@^kkTkm ^ZkQkr Fkvìk A@m A@mTkv Pkng Rn:Bkm QkZkkvä Uk@ FkmH Pkkv

ARm ¢kPYkkTkm QkPkm TkQkmå FkwPkTZkYkZk b^kUkR Gvä Pkv b^kUkRTkkv ^kk@g kk@

Ukl@FkZk A@Pkkg Pkv bkcH–bknCkYk Tkv bkngR@ \kkCkv Gv; ^kk@g kk@ PkvTkm Xkk^kTkk

A@Pkkg ¢kTkgR QkkZk Gvå FkwPkTZkUkR UkkvPkv ¢kTkgRæUk Gv ¢vYk HkOkmTkv ^kk@g kk@

PkvTkm Xkk^kTkk A@vå #knüFkwPkTZkYkZk Ykk<g b^kUkR Gv–¢v km Xkk^kTkkYkkg ^kPkrPkkv

YknYkndkn Æ^k HCkPkTkm Akv¥UkOk Uk|lPkAo]PkkQkm XkZk UkkYkPkkv TkQkmå WkSkkZkQkm

¢kPYkkTkv GoKkv UkkMmTkv ekkTkb^kXkk^kTkkv lTkOkrZk A@v Gvå ¢ckä ¢TkgPkbknBkTkng

SkkYk Ykk<g FkwPkTZkPkû^k Gv–¢vTkv cng AvYk A@mTkv ^kvRTkYkkg \k.!–¢v km PkvTkv

SkoTk HkCkv Gvå FkwPkTZkUkRTkv H FkkcPkkv QkAkv lRTk@kPk PkvTkk ¢TknXk^kTkm

Xkk^kTkk Xkk^kv Gvä HCkPkYkkg bknBkTkng SkkYk Akv¥ ckvZk Pkkv Ykk<g ¢k FkwPkTZkUkR

H Gv–¢vYk UkkvPkkTkkv l^këkkbk A@Pkkv QkAkv b^kbkTYknBk IoAPkkv HkZk Gvå

l^këkkbkTkk Hkv@v HvYk HvYk ¢gPk@Ykkg \kCkTkm ^kSkPkm HkZk Gv PkvYk PkvYk

¢kTkgRTkng SkkYk PkvTkv UkkvPkkTkm ¢gR@ TkÆA Tkv TkÆA RvBkkPkng HkZk Gvå

Pkv UkkÒk Æ^kv êknPkekkTkTkk ¢^k\kgWkTkQkm ¢kPYkkTkk ekkTkb^kXkk^kTkv

¢^Zk$PkUkOkv \kdkYkkg \kmSkkv Gvä ¢vK\kv b^kXkk^kbkTYknBk IoA>kkv Gvä—bkYZkA~P^kbkTYknBk QkZkkv Gv; Ukl@OkkYkTkk Uk| kkcTkm lR#kk V@m Gv; Pkv

¢gPk@Ykkg ¢kCk] ^kSkmTkv ¢TknXk^k A@v Gv ¢vK\kv ¢kPYkbkkdkkPAk@ ¢QkkrPk~

bkYZkCR#krTk QkkZk Gvå Pkv YkkKv Pkv Æ^k #kng A@v Gv? ¢kPYkkTkm Uk|CkK

Uk|lbklüTkv YkkKv £lTÜZk ¢Tkv YkTk ÿk@k Uk@ Pk@V Uk|^kPkrPkm Wknlü¢kvTkv



XkkCk–6 ” “ 139

UkkGm ^kk]mTkv ekkTkTkv ¢kPYkkYkkg \k¥ HkZk Gvä ¢vK\kv §UkZkkvCkTkv

¢kPYkbkTYknBk A@v Gvä PZkkg bkkdkkPk~ lTks^kA\Uk ¢TknXkolPkYkkg XkCk^kkTk

¢kPYkk Uk|lbkü QkkZk Gvå ekkTk ^kMv Hv ¢Uk|CkKæUk lTkOkrZk AZkkvr cPkkv PkvTkng

¢k V] ¢k^Zkng ¢vK\kv Av Uk|CkKæUk b^kkTknXk^k QkZkkvå ekkTkb^kXkk^kTkkv

lTkOkrZk A@v PZkkg ¢k^kng V] ¢k^kv Hå

¢k ekkTkb^kXkk^km ¢kPYkkTkkv lTkOkrZk A@^kkv Pkv ¢Uko kr Xkk^k Gvä Pkv

R@vA YknYkndknTkng Hæ@m APkr^Zk Gvå Hn¢kvä ¢YknA #knXk@kCk A@^kkv PkvTkv

APkr^Zk Tk Aõk‹gä UkOk ekkTkYkkg ¢kPYkkTkkv lTkOkrZk A@^kkv PkvTkv APkr^Zk Aõk‹gä

¢vK\kv ekkTkXkk^k H bkkSkTk Gvä ^kFFkvTkkv @kCk Pkv Akg¥ bkkSkTk TkQkmå ¢k

bkkSkTkQkm Hv UkkvPkkTkk ¢kPYkkTkng lcPk A@^kk YkkgCkv Pkv A@m #kAv Gvå Uk@gPkn

Æ^kv ¢TkklRQkm UkkvPkkTkm R@Ak@ A@m TkQkmå Xkk¥ @v! Pkng UkkvPkv AkvOk ^kbPkn

Gkv? Pkv HkOZkk l^kTkk Pkng bknBk A>kkgQkm \kk^km#k? Tkv bkYZkA~–R#krTk AkvTkng

A@m#k? Ukcv\kkg Tkœm A@ Av ekkTkb^kXkk^km H cng Gng; Rvc Av @kCkb^kæUk

cng TkQkmå–¢kYk Tkœm A@Pkkg Pkk<g \kdk Pkk@k ¢kPYkkYkkg ^k]#kvä Tkv Pkk@k

lTkSkkTk PkTkv Pkk@kYkkg RvBkk#kvå XkCk^kkTk Ykck^km@Tkk bkTRv#kæUk Hv

bkYZkCR#krTk–Pkv PkTkv Uk|CkK Qk#kvå

£lTÜZk ¢Tkv YkTk bkkQkv HkvMkZkv\kkv §UkZkkvCk ¢kPYkkTkv Uk|lbkü A@m

#kAPkkv TkQkmä Pkv Pkkv Uk@Tkv H Uk|lbkü A@v Gvå YkTk ¢Tkv £lTÜZkkvQkm Ro@

QkZkv\kkv Tkv ¢gPk@Ykkg ^k]v\kkv §UkZkkvCk H XkCk^kkTk ¢kPYkkTkv Uk|lbkü A@v

GvåååPkvTkng bkkFkk b^kæUkv R#krTk (bkYZkA~–R#krTk) A@m \Zkv Gvä ¢v H

¢kPYk¢TknXkolPk Gvä ¢v H XkCk^kkTk Ykck^km@Tkkv bkTRv#k Gvä PkvTkk ^kMv

Xk^kTkkv ¢gPk ¢k^kv Gvä Tkv YkkvdkbknBkTkm Uk|klUPk QkkZk Gvå Akv¥UkOk #knXk@kCk

^kMv Pkv Qk¥ #kAPkng TkQkmå bkYZkCR#krTk Pkkv UkkvPkkTkkv b^kXkk^k Gv; PkvYkkg ¢TZk

Akv¥Tkng ¢^k\kgWkTk TkQkmå

#knXk-¢#knXkXkk^kkv Pkkv ¢ekkTkm Æ^k UkOk ¢TkklRAk]Qkm A@Pkkv

¢k^kv Gvä Pkv Akg¥ SkYkrTkkv §UkkZk TkQkmä Av PkvTkkQkm Xk^kTkkv ¢gPk ¢k^kPkkv

TkQkmå UkOk Pkv #knXk-¢#knXkXkk^kkvQkm @lcPk ekkTkb^kXkk^km ¢kPYkkTkm




¢kv]BkkOk A@^km Pkv H SkYkrTkkv §UkkZk Gvä Tkv PkvTkkQkm H Xk^kTkkv GvMkv

¢k^kv Gvå

✽ bkYZkCR#krTk QkPkkg #kng QkkZk Gv?

✽ bkYZkCR#krTk QkPkkg H ¢kPYkkTkk b^k@bkTkm ¢Uko kr #kkglPk ¢TknXk^kkZk

Gvä AakkZk ^kCk@Tkm #kkglPkYkkg §UkZkkvCk L@Pkkg ¢kPYkkTkkv bkcH ¢kTkgR Uk|CkK

QkkZk Gv; ¢TkklRTkk Xk^kRn:BkTkm Hv XkZkgA@ ¢#kkglPk Pkv l^k@kYk UkkYkv Gvä

Tkv ¢Uko kr #kkglPkYkZk FkwPkTZkÆ^kTk #kæ QkkZk Gvå ¢gPk@Ykkg ¢kPYkk UkkvPkkTkk

b^kæUkTkm Akv¥ Uk@Yk PkplUPkTkng bknBk ^kvRv Gvä Ykk<g bknBk Ykk@k ¢gPk@Ykkg XkZkn‘

Gv ¢vYk PkvTkv bknBkTkk ¢TknXk^k bklcPk Uk|PkmPk Qk¥ HkZk Gvå

bkYZkCÓlìÆ^kTkk Ukl@OkkYkYkkg Akv¥ ¢zFkPZk ¢Uko kr CkgXkm@Pkk Qk¥ HkZk Gvå

Pkv CkgXkm@PkkTkng YkkUk §Uk\kAÓlì¢v Qk¥ #kAPkng TkQkmå ¢k^kng bkYZkCR#krTk Pkv

¢XkvRUkOkv ¢kPYkk H Gvå

bkYZkCR#krTk ¢Tkv ¢kPYkk WkgTkv ¢XkvR Gvä ¢kPYkk UkkvPkv bkYZkCR#krTk

b^kæUk Gvå ¢k^kk bkYZkCR#krTk ^kMv ekkTkb^kXkk^km ¢kPYkkTkv ¢TknXk^kYkkg \kmSkk

UkGm UkOk ¢#knXk Av #knXk AakkZkXkk^kkv ¢k^kv Bk@kä Uk@gPkn ¢kPYk#kkglPk Pkkv

ekkTkXkk^kYkkg H Gv—¢v kkv lTkékZk Fkk\kn H @cv Gvå UkGm HvYk HvYk

ekkTkXkk^kTkk ^kSkPkm HkZk PkvYk PkvYk #knXkk#knXk AakkZkXkk^kkv UkOk K]Pkk HkZk

Gvä Tkv #kkglPkTkng ^kvRTk ^kSkPkng HkZk Gvå ¢gR@Ykkg #kkgPk@bkTkm H YkosPk ¢kPYkk

Gv PkvTkk \kdkv Hv ^kvRTk QkkZk Pkv H bknBk Gv ¢Tkv ¢v^kk bknBkTkng ^kvRTk

bkYZkCR#krTkYkkg Gvå ¢vA ¢BkgM Uk|lPkXkkbkYkZk ¢kPYkkTkkv ¢TknXk^k Pkv H

bkYZkCR#krTk Gvå

j



XkkCk–6 ” “ 141

Rn:BkQkm “kkbkmTkv #kkglPk YkkKv Dkk TkkBkPkkvRn:BkQkm “kkbkmTkv #kkglPk YkkKv Dkk TkkBkPkkvRn:BkQkm “kkbkmTkv #kkglPk YkkKv Dkk TkkBkPkkvRn:BkQkm “kkbkmTkv #kkglPk YkkKv Dkk TkkBkPkkvRn:BkQkm “kkbkmTkv #kkglPk YkkKv Dkk TkkBkPkkv

lHekkbkn ^kvCkUko^krA ¢kTkgRSkkYk Pk@V RkvMv GvÂlHekkbkn ^kvCkUko^krA ¢kTkgRSkkYk Pk@V RkvMv GvÂlHekkbkn ^kvCkUko^krA ¢kTkgRSkkYk Pk@V RkvMv GvÂlHekkbkn ^kvCkUko^krA ¢kTkgRSkkYk Pk@V RkvMv GvÂlHekkbkn ^kvCkUko^krA ¢kTkgRSkkYk Pk@V RkvMv GvÂ

±bkYZkA~P^kÆ^kTk–\kvBkYkk]k : \kvBkkgA–13²

bkYZkA~P^kTkv IgBkPkkv Æ^k Uk|QkYk ¢vK\kkv l^këkkbk A@v Gv

Av HCkPkYkkg bknBkTkng SkkYk Akv¥ ckvZk Pkkv Pkv Ykk<g FkwPkTZkUkR

H Gvå ¢k^kk l^këkkbkTkk Hkv@v HvYk-HvYk ¢gPk@Ykkg PkvTkm \kCkTkm

^kSkPkm HkZk Gv PkvYk PkvYk ¢kTkgRTkng SkkYk PkvTkv UkkvPkkTkm ¢gR@

TkÆA Tkv TkÆA RvBkkPkng HkZk GvåååTkv ¢gPkv HvYk Pk@bZkng c@Okng

UkkOkmTkk bk@kv k@ Pk@V RkvMv PkvYk PkvTkm Ukl@OklPk ^kvCkUko krA

¢kTkgRYkZk b^kSkkYkYkkg Uk| kv#kmTkv bkYZkA~P^k ^kMv Pkv ¢kTkglRPk

QkkZk Gvååååå

bkYZkCR#krTk QkPkkg Ukcv\kkg ¢kPYkbkTYknBk Æ^kTkm @cvOkmA@Okm PkQkk

l^kFkk@Skk@k Av kk Uk|Ak@Tkm ckvZk? PkQkk bkYZkCR#krTk QkZkk UkGm PkvTkm @cvOkm-

A@Okm ¢Tkv l^kFkk@Skk@k Av kk Uk|Ak@Tkm ckvZk? ¢v HkOk^kkTkng lHekkbknTkv YkkKv

BkoWk H §UkZkkvCkm ¢Tkv Hæ@m Gvå bkYZkCÓlìTkk ¢gPk@Ykkg ^kcvPkk XkvRekkTkTkk

Xkk^kkvTkv Wkcn l^k@\k Æ^kkv H ¢kv]Bkv Gvä UkOk Hv ¢kv]Bkv Gv Pkv TZkk\k

Qk¥ HkZk Gvå

HvTkm ¢gPk@gCk Ukl@OklPk FkwPkTZkTkm #kkglPkTkv IgBkm @cm Gvä Fkkv kmbkv

A\kkA bkPkPk HvTkv ¢kPYkb^kæUkTkm H \kCkTk Gvä AakkZkkvTkm ¢#kkglPkQkm Hv

¢PZkgPk QkkA>kkv Gvä HvTkng ^kw@kCkm ñRZk Xk^k-PkTk-XkkvCkkvQkm Ukk@ ¢v kk Akv¥

Uk@YkPkû^kTkv #kkvSkm @õk‹g Gvä–Pkv YkkKv bk^kr Uk@ Xkk^kkvQkm Ro@ååå¢lPkRo@ ¢v km

lTkH–CkoVkYkkg Uk| kv#k^kk PkPUk@ WkTZkng Gvä bkkFkm #kkglPkTkkv YkkCkr WkPkk^kTkk@k

Rv k-#kkïk-Ckn< §Uk@ HvTkv UkoOkr l^këkkbk Gv ¢Tkv PkvYkTkm Ukkbkv H¥ä WkmÆ

%&'

(




WkSkm ¢lXk\kkakk GkvMm YkckTk lTkH^kwXk^kTkm Uk|klUPk YkkKv HvTkkv UkkvAk@

Gvä—¢k^km ¢gPk@gCk l^kFkk@Skk@k^kk]kv Æ^k ¢kPYkbkTYknBkSkk@k ^kMv QkkvMk H

^kBkPkYkkg Hæ@ bkYZkCR#krTk UkkYkv Gv Tkv YkckTk #kkglPk ^kvRv Gvå ¢ckv!

bkYZkCR#krTk QkPkkg Ukcv\kkg ¢k^kk ¢kPYkbkTYknBk YknYkndkn Æ^kTkm UkOk @cvOkm-

AOkm PkQkk l^kFkk@Skk@kYkkg Akv¥ ¢\kkwlAA Ukl@^kPkrTk Qk¥ HkZk Gvå

Pkv Æ^k l^kFkk@v Gv Av ¢@v@v! ¢ekkTkXkk^kQkm RvcTkv ¢Qkvr Pkkv ¢TkgPk

Æ^kTk Ykx TkAkYkk CknYkk^Zkk Tkv cng Rn:Bkm QkZkkvå c^kv Pkkv ¢k Xk^kRn:BkQkm

GoK^kk ¢kPYkkTkk lTkHA\ZkkOk ¢Qkvr bk^krb^k ¢UkrOk A@mTkv ¢k ¢vA Æ^kTk

Pkkv ¢v^kn ^kmPkk^kng Av ¢TkgPkAk]Tkm Ykk@m XkoBk XkkgCkm HkZk Tkv YkTkv ¢Uko^kr

#kkglPk Yk]vå ¢k Rn\krXk YkTknaZkXk^k UkkYkmTkv UkOk Hkv Ykk<g ¢kPYklcPk Tkc{

A<g Pkkv A>kkgZk Rn:BkTkk ¢k@k TkQkmä Tkv bkgbkk@Ykkg A>kkgZk #kkglPk TkQkmå YkkKv

¢k Æ^kTkTkm Uk|PZkvA dkOk Ykk@k ¢kPYkkTkk lcPk YkkKv H cng ^kmPkk^km#kå

—¢kYk ¢gR@Qkm Skk TkkBkPkkv lHekkbkn ¢PkmlTÜZk ¢kTkgRTkkv Pkm^k|

FkkcA WkTZkkv ckvZkä PkvTkv WkmHv A>kkgZk @bk ¢k^kv Tklcä FkwPkTZkTkkv H Uk@Yk

@bk UkkvakkPkkv ckvZk; PkvTkv bkgbkk@Tkkv A\kWk\kkK GkvMm ¢gPk@Ykkg ¢kPYkUk|klUPkTkng

¢vA H SZkvZk ckvZk; ¢kPYkkTkk ¢TknXk^k YkkKv PkvTkk ¢gR@Ykkg §Qk\kUkkQk\k QkPkm

ckvZkä ¢TkklRQkm Hv l^kakZkAakkZkkvYkkg YkCTk cPkkv Pkv c^kv ¢vARYk @bkcmTk

\kkCkvä ¢Tkv ¢TkklRQkm Hv ¢kPYkb^kæUk ¢vARYk ¢Ukl@lFkPk cPkng Pkv c^kv

Ukl@lFkPk \kkCk^kk YkkgMvä ^kk@g kk@ PkvTkk Ukl@FkZkTkng YkTk QkkZkå RnlTkZkkTkk

Akv\kkc\kQkm AgKk]v\kng PkvTkng lFkûk ¢kPYk#kkglPkTkv TkÆAYkkg RvBkmTkv ¢vARYk

§\\kbkPkng ckvZkä HvYk YkkPkkTkv Pk\kbkPkng Wkk]A YkkPkkTkv RvBkPkkg ¢kTkgRQkm

§\\kbkv Gvä Tkv RkvMmTkv PkvTkv XkvKm UkMv Gv; PkvYk ¢kPYkk YkkKv Pk\kbkPkng YknYkndknTkng

lFkûk ¢kPYkkTkv RvBkmTkv ¢kTkgRQkm §\\kbkv Gv–Tkv H\kRm ¢gR@Ykkg H¥Tkv PkvTkv

XkvKv Gvå HvYk Pk@bZkng c@Okng UkkOkmTkk Pk]k^k Pk@V RkvMv PkvYk PkvTkm Ukl@OklPk

#kkglPkTkk SkkYk Pk@V ^kvCkUko krA RkvMv Gvä Pkv YknYkndkn WkmHk ekkTkm¢kvTkm

¢TknXkolPkTkm ^kkPk Uk@Yk Uk|mlPkQkm bkkgXk]v Gvå ¢ckv! ¢k^km ¢R~XknPk

¢TknXkolPk! ¢vYk PkvTkng lFkûk PkvYkkg H PkPUk@ WkTkv Gvå Wkbk c^kv ¢TknXk^kTkv



XkkCk–6 ” “ 143

^kk@ TkQkmä–AkYk Fkk\kn Qk¥ CkZkng Gvä DkOkk H KogAk bkYkZkYkkg AkZkrlbkü Qk#kv–bkYZkCR#krTk Qk#kvä–¢kYk Uk@Yk §PbkkcQkm Pkv UkkvPkkTkk AkZkrTkv bkkSkv Gvå

Ykk@kv FkwPkTZkXkCk^kkTk ¢kPYkk RvcQkm lXkTTkä @kCkQkm Ukk@–¢vYk %Zkkg

¢kPYkkTkm Uk|XknPkk ekkTkmTkk êkmYknBkvQkm bkkgXk]v Tkv ¢gPk@Ykkg l^kFkk@v PZkkg Pkkv

UkkvPkkTkm Uk|XknPkk ¢vTkv TkH@v Pk@^k@Pkm ckvZk! ¢kckä Ykk@kYkkg ¢k^km

Uk|XknPkk!–Pkkv c^kv PkvYkkg H AvYk Tk L<g! ¢vAdkOk UkOk c^kv Rn:BkYkkg AvYk

@cng! ¢vYk PkvTkk ¢gPk@Ykkg ¢vARYk FkkvK \kkCkm HkZkå ¢PZkk@ bknSkm Ykk<g

¢k^kng lTkHb^kæUk ckv kk GPkkg Ykx PkvTkv Tk UkmGkTZkngä UkOk c^kv Pkkv Ykk@v

¢kPYkA\ZkkOkTkkv §ûkYk ¢^kbk@ ¢k^km CkZkkv Gvå–¢k ¢^kbk@ FknA^kkTkkv

TkQkmä c^kv bkRkTkv YkkKv ¢k Xk^kQkm GoKmTkv ¢kPYkkYkkg H l^kbkkYkkv \kv kkv Gvä

¢Tkv PkvTkk #kkgPk lTks^kA\Uk@bkTkng H UkkTk A@^kng Gvå ^kkc! Hn¢kv Pkkv Bk@kä

YknYkndknTkm ¢kPYklHekkbkk!!

&&Pkv lHekkbkn Æ^kTkvä QkkZkv bkR~Ckn<WkkvSk;

Pkv UkkYkv bkYklAPkTkv ^kPkvr ¢gPk@#kkvSkå""

Pkv bkYZkA~P^kbkTYknBk Æ^k FkwPkTZkYkkg ©Pk@mTkv ¢gPk#kkvrSk A@v Gv Av Ykk<g

FkwPkTZk-ekkZkAPkû^k WkSkkQkm ¢bkgCk Av k] ¢kTkgRYkosPk Av kng Gv? @kCkklR

dklOkA Xkk^kkv Pkkv Tk^kk Tk^kk ¢k^kv Gv ¢Tkv Fkk\Zkk HkZk Gvä Ykk@kv

FkwPkTZkXkk^k PkvTkkQkm HnRkv Gvä Pkv l^kXkk^kæUk ARm QkZkkv H TkQkmä l^kA\UkkvTkk

Akv\kkc\kkv #kkgPk FkwPkTZkYkkg Uk| kv#kPkk TkQkmä HvYk Wk@VYkkg %Zkkg Hn¢kv PZkkg

#kmPk]Pkk H Xk@m Gv PkvYk Ykk@k FkwPkTZkYkkg UkOk %Zkkg Hkv. PZkkg bknBk–¢kTkgR–#kkglPkTkm #kmPk]Pkk H ^kvRkZk Gvä–¢kYk Pkv FkwPkTZkTkng b^kbkg^kvRTk A@mTkv

bkYZkCÓlì QkkZk Gv; FkYkARk@ cm@kv CkYkv PZkkg ckv UkOk PkvTkm lAYkPk Pkkv

¢vAbk@Bkm H Gvä PkvYk FkwPkTZkcm@kv CkYkv Pkv #k@m@ ^kFFkvä bkgZkkvCkkv ^kFFkv Av

@kCk ^kFFkv ckv–UkOk PkvTkk FkwPkTZkXkk^kTkm zAYkPk ¢vAbk@Bkm H Gv;

FkwPkTZkXkk^k Pkkv Pkv WkSkkQkm GoKvGoKkv FkwPkTZkXkk^k H @cv Gvä Pkv ¢TZkQkk QkPkkv

TkQkmä Uk@Xkk^kQkm \kvUkkPkkv TkQkmå




bkYZkCR#krTk Ukcv\kkgTkm ¢klPYkA l^kFkk@Skk@k ¢lPk §Ck| ckvZk Gv; HvYk

@HUkoPk Avbkl@Zkk A@v PkvYk ¢kPYkk YkkKv PkvOkv Avbkl@Zkk AZkkr Gvä–Avbkl@Zkk

A@mTkv Pkv ¢kPYkkYkkg IgUk\kk^kv Gv Tkv YkkvcTkv PkkvMmTkv bkYZkCR#krTk UkkYkm l^kHvPkk

&lHTk" WkTkm HkZk Gvå Xk\kv TkkTkkv–UkOk Pkv &lHTk" Gvå ¢k^km bkYZkA~P^kæUk

lHTkR#kkTkv IgBkPkk YknYkndknTkv bk^krQkm ¢l\kUPk @cv kkTkm ^kplûk ckvZk; %Zkkg

FkwPkTZkXkk^kTkkTkm Uknlì QkkZk ¢v kkv bkgCk H PkvTkv lcPkA@ \kkCkvåååYkk@v Ykk@k

#knükPYkkTkk R#krTk A@^kk Gv–Pkv ¢vA H \kCkTkm ckvZk; Ckn<Tkv UkOk ^kk@g kk@

¢k H Uk|èTk UkoGv Tkv ¢k H ^kkPk bkkgXk]v Av YkTkv ¢kPYkUk|klUPk AvYk QkkZk!

&Wkk" Qkm l^kBkoKk UkMv\kk Wkk]ATkm HvYk &Ykk@m WkkååååYkk@m Wkk" Pkv ¢vA H

@KOk ckvZkä ¢v lbk^kkZk WkmHv A>kkgZk PkvTkv FkvTk Tk UkMv; PkvTkm TkH@ PkvTkm

WkkTkv H #kkvSkPkm ckvZkååå ¢Tkv Pkv Yk]Pkkg H ¢vARYk ^kck\kQkm PkvTkv XkvKm

UkMv!—PkvYk ¢kPYkkTkm b^kkTknXkolPkæUkm YkkPkkä PkvTkkQkm l^kBkoKk UkMv\kk YknYkndknTkv

&Ykk@kv ¢kPYkkä Ykk@kv ¢kPYkk"—¢vYk PkvTkm ¢vATkm H \kCkTkm ckvZkä PkvTkv

#kkvSk^kkYkkg H Pkv bk^krUk|ZkPTk \kCkk^kvä ¢vTkk lbk^kkZk WkmHk #kvYkkgZk ¢vTkv FkvTk

Tk UkMv; b^kkSZkkZk–l^kFkk@ä êk^kOk-UkoHk-Ckn<bkv kk ^kCkv@v bk^kr AkZkrTkm ^kFFkv

PkvTkm TkH@ UkkvPkkTkk b^kæUkTkv H #kkvSkPkm ckvZkä ¢Tkv %Zkkg Pkv \kdkCkPk QkkZk

PZkkg IMUkQkm §UkZkkvCkTkv PkvYkkg ^kk]m Uk@Yk ^kck\kQkm PkvTkv XkvKmTkv Pkv–æUk Qk¥

HkZkå Wkbk! ¢k^km ¢TknXkolPk Pkv H bkYZkCR#krTk! Pkv H YknYkndknTkng bkkFkng

Æ^kTk!!

¢gPk@Ykkg ¢k^kk ¢\kkwlAA ¢kPYkÆ^kTkTkm bkkQkv PkvTkng \kkwlAA Æ^kTk

UkOk BkoWk ªFkng ckvZk Gvå Hv km #kkglPk cng UkkYZkkv Pkv km #kkglPk bk^kr Æ^kkv UkkYkv;

Ykk@k lTklYkûkv HCkPkYkkg Akv¥Tkv Rn:Bk Tk ckvä Tkv YkTkv A>kkgZk @kCk-ÿvak Tk

ckv; ¢@vä HvTkkQkm Ykk@v ¢PZkgPk lXkTTkPkkä HvTkm bkkQkv Ykk@v Akg¥ bkgWkgSk

Tkc{—¢v kk ¢k WkSkk Uk@Ü^Zkkv PkvYkkg CkYkkv–¢OkCkYkkv #kng? ^ZkQkr @kCk-ÿvak

A@mTkv cng #kk YkkKv Rn:Bkm Qkk.!–¢vYk XkvRekkTkTkk Wk]v PkvTkv ^kmPk@kCkPkkTkm

Xkk^kTkk ckvZk Gvä Rv k-#kkïk-Ckn<-bkkSkYkmrHTkkv Pkv WkSkk Uk|PZkv PkvTkv Uk|YkkvRXkk^k

¢k^kv Gvå ¢ckv! XkZkgA@ Xk^kRn:BkkvQkm GkvMk^kmTkv HvYkOkv Æ^kTkTkng bk^krb^k

¢kUZkngä ¢Uko kr bkYZkA~P^k ¢kUZkngä PkvYkTkk §UkAk@Tkm #km ^kkPk! ¢vYk Rv k-



XkkCk–6 ” “ 145

Ckn<Tkkv Uk@Yk §UkAk@ YkkTkPkkvä ¢Tkv bk^krv Æ^kkvTkng lcPk £FGPkkv Pkv YknYkndkn

UkoOkr #knükPYkUk|klUPkTkk SZkvZk Pk@V ¢kCk] Tkv ¢kCk] ^kSkPkkv HkZk Gvä

b^kSZkvZkTkv A>kk@vZk FknAPkkv TkQkmå

¢ckv! bkYZkA~P^k-Æ^kTkTkk ¢Ukk@ YklcYkkTkng #kng Acv^kng! #kkïkkv¢v Lv@-

Lv@ ¢vTkkg CkkOkkg CkkZkk Gv; UkOk HM-#kWRkv ¢v b^kbkg^kvÛ ^kbPknTkng AvK\kngA

^kOkrTk A@m #kAv? HvOkv Akv¥ SkTZk Uk]v FkwPkTZkcm@kTkv Ukk@Bkm \kmSkkv Tkv

bkYZkCR#krTk Uk|CkK AZkn‘ Pkv ekkTkm SkYkkrPYkkTkm R#kk ¢kékZkrAk@m Gv! HCkPkYkkg

bk^krêkví ¢v kk bkYZkA~P^k@PTkTkv Uk|kUPk A@Tkk@ Pkv ekkTkmTkv ¢kPYkUk|klUPkTkkv

¢Uko kr ¢kTkgR ckv kk GPkkg PkvK\kkQkm H Pkv Uko@kv bkgPknì Qk¥ HPkkv TkQkmä UkOk

UkoOkrPkkTkm Xkk^kTkkUko krA PkvTkv YkkKv Uk|ZkPTk#km\k @cv Gvå ¢ckv! Ykk@k lÒkAk]m

b^kXkk^kYkkg Av k]ekkTk ¢Tkv lbküUkRTkk UkoOkkrTkgRQkm Xk@v\km ¢TkgPkm UkZkkrZkæUkv

Qk^kkTkm PkkAkPk Gv–PkvTkv Ykx HkOkm Gvä–Pkkv cng ¢k ¢\Uk UkZkkrZkYkkg AvYk bkgPkkvak

UkkYkng! A>kkg bk^krek XkCk^kgPkkv! A>kkg Ykck «lüSkk@m YknlTk XkCk^kgPkkv! cng Pkkv

PkvYkTkkv RkbkkTknRkbk GngåååYkTkv ¢v km SkTZkR#kk A>kk@v QkkZk PkvTkm Xkk^kTkk Xkk^kng

Gngåååå¢kYk SkYkmrÆ^kTkv bkYZkA~P^k UkGm SkYkr kplüTkm §ûkYk l^kFkk@Skk@k ckvZk

Gvå

Æ^k Fkk@v CklPkYkkg bkYZkCR#krTk UkkYkm #kAv Gvå Fkk@YkkgQkm Akv¥ UkOk

CklPkYkkg bkYZkCÓlì ckvä Pkv WkSkk bkYZkCÓlìTkm ¢kPYkUk|PkmlPk Pkkv bkYkkTk H

Gvå bkYZkA~P^kTkkv ¢PkmlTÜZk ¢kTkgR UkOk bk@Bkkv Gvä Pkû^klTkOkrZk UkOk bk@Bkkv

H GvåååbkgZkkvCkkv Fkkcv CkYkv Pkv ckvå WkSkk bkYZkCÓlì HkOkv Gv Av—&#knükvcgä

lFkÜoUkkvcgä lTks^kA\Ukkvcgå"–cng #knü FkwPkTZkæUk Gngä Wkck@Tkm Akv¥ UkOk ^kbPkn

YkTkv bUk#krPkm TkQkm; UkZkkrZk Ukcv\kkg @kCkklRTkv bUk#krPkmä Pkv c^kv HnRm UkMmTkvä

ekkTkæUk Qk¥Tkv ekkTkb^kXkk^km ¢kPYkkTkv bUk#kmr; ¢vK\kv Uk@Xkk^kkvQkm ¢l\kUPk

WkTkm Ck¥ HvYk UkkOkmTkm ^kFFkv UkOk AYk]UkÒk UkkOkmQkm ¢l\kUPk Gvä PkvYk

@kCkklRTkm ^kFFkv PkQkk Wkkõk bkgZkkvCkkvTkm ^kFFkv UkOk bkYZkCÓlìTkkv FkwPkTZkXkk^k

Pkv WkSkkZkQkm ¢l\kUPk Gvä ¢vK\kv ¢vTkv H bkkFkkv ^kw@kCZk Gvä Xk\kv §PApì

#knXk@kCk ckvZk PkkvUkOk PkvYkkg PkvTkm FkvPkTkk PkTYkZk QkPkm TkQkmä HnRm H @cv




Gvä FkwPkTZkTkm #kkglPk Ukkbkv PkvTkv WkSkkZk @kCkklR AakkZkXkk^kkvTkng ^kvRTk

¢kCkbkYkkTk \kkCkv Gvä ¢vK\kv PkvTkkQkm lXkTTk ¢v kk FkwPkTZkTkk bkYk@bkTkv H

lTkH@bkUkOkv ^kvRv Gv ±@kCk ¢kCk Rcv bkRkååååPkPy #kYkkYkpP bkv£Zkv ‹²

¢ckä ¢v kk bkkSkAÆ^kkvTkm #kkglPk RvBkmTkv WkmHk Æ^kkvTkv UkOk

¢kPYkbkkSkTkkTkm Uk|v@Okk Yk]v Gvå YkckXkkCZkQkm ¢kUkOkTkv ¢PZkk@v UkOk ¢k^kk

#kkgPk@bkYkZk bkYZkCÓlì Æ^kkv bkkvTkCkNYkkg bkkdkkPk~ Hkv kk Yk]v Gvä–PkvYkTkv

^kgRTk ckv!

*cv Æ^k! SkTk-bkYkkHä ckQkm-DkkvMk Av @kHUkkK ¢v Akg¥ PkTkv AkYk

¢k^kTkk@kg TkQkm; Pkk<g bkkFkng æUk Pkkv ekkTk Gv; Pkv bkYZkCekkTk H PkTkv

bknBkRkPkk Gvå YkkKv A@kvMkv §UkkZk ^kMv UkOk b^k-Uk@Tkkv l^k^kvA A@mTkv Pkk@k

¢gPk@Ykkg bkYZkCekkTk Uk|CkK A@å



XkkCk–6 ” “ 147

¢kPYkbkTYknBk ∆^k¢kPYkbkTYknBk ∆^k¢kPYkbkTYknBk ∆^k¢kPYkbkTYknBk ∆^k¢kPYkbkTYknBk ∆^k

±bkYZkA~P^kÆ^kTk \kvBkYkk]k : ¿YkkgA 14²

Rn:BkQkm QkkAv\kkv Tkv ¢gR@Qkm Skk TkkgBkPkkv lHekkbkn Æ^k

¢PkmlTÜZk ¢kTkgRTkkv Pkm^k| FkkcA WkTZkkv Gvå PkvTkv bkgbkk@Tkkv

A\kWk\kkK GkvMm ¢gPk@Ykkg ¢kPYkUk|klUPkTkng ¢vA H SZkvZk Gvå

RnlTkZkkTkk Akv\kkc\kQkm AgKk]v\kng PkvTkng lFkûk ¢kPYk#kkglPkTkv

TkÆAYkkg RvBkmTkv Pkv Pk@V ¢vARYk §\\kbkv Gvå HvYk YkkPkkTkv

Pk\kbkPkng Wkk]A YkkPkkTkv RvBkPkkg ¢kTkgRQkm §\\kbkv Gv Tkv RkvMmTkv

PkvTkv XkvKm UkMv Gvä PkvYk ¢kPYkk YkkKv Pk\kbkPkng YknYkndknTkng lFkûk

¢kPYkkTkv RvBkmTkv ¢kTkgRQkm §\\kbkv Gv Tkv H\Rm ¢gR@Ykkg

H¥Tkv PkvTkv XkvKv Gvå Pkv YknYkndkn WkmHk ekkTkm¢kvTkm ¢TknXkolPkTkm

^kkPk Uk@Yk Uk|mlPkQkm bkkgXk]v Gv : ¢ckvä ¢k^km ¢R~XknPk

¢TknXkolPk!–¢kYk Uk@Yk §PbkkcQkm Pkv UkkvPkkTkk b^kAkZkrTkv bkkSkv

Gvå

¢TkklRQkm Fkk@CklPkYkkg @BkMPkkv Æ^k YkkvcQkm–AakkZkQkm Rn:Bkm Qk¥

@õkkv Gv; Rn:BkYkkg @BkMPkkg–@BkMPkkg PkvTkv QkkA \kkCZkkv ¢Tkv PkvTkv l^kbkkYkkTkm–#kkglPkTkm IgBkTkk HkCkm; Pkv bknBk-#kkglPkTkm #kkvSkYkkg §UkM>kkvä PZkkg YkckTk

UknOZkZkkvCkv PkvTkv bkkFkk Rv^k-Ckn<Tkkv XkvKkv QkZkkvä Ckn<Tkk Fk@OkYkkg bk^krb^k ¢UkrOk

AZkn‘ä ¢vYkTkm ¢kekk l#k@kvYkkTZk A@m; ¢Tkv ¢kPYkkTkk lcPkTkm lHekkbkkQkm

Ckn<Tkv l^kTkZkUkoTkrA UkoG~Zkng–&&cv Uk|Xkkv! Ykk@k ¢kPYkkTkv #kkglPk AvYk QkkZk?

UknOZk-UkkUk A@m A@mTkv Fkk@vCklPkYkkg @BkMm-@BkMmTkv QkkA>kkv UkOk YkTkv A>kkgZk

H@kZk #kkglPk Tk Yk]m; Pkkv Pkv #kkglPk A>kkg GnUkkZkv\km Gv?–¢v YkTkv WkPkk^kkv;

AvYk Av ¢kUkTkkv ¢kPYkk #kkglPkTkv UkkYkv\kkv Gv PkvQkm ¢kUk H YkTkv PkvTkkv bkkFkkv

I II I




@bPkkv WkPkk^k#kkvå"" ¢k Uk|YkkOkv Ckn< §Uk@ l^këkkbkUko krA l#kaZkv UkoG~Zkngå PZkk@v

êkmCkn< Pkv Bk@k lHekkbknTkv Ag¥ UkOk ^kkPk CkkvUk^Zkk l^kTkk ¢v kng Pkû^k bkYkHk^kv

Gv Av–Hv bkYkH^kkQkm Æ^kTkv ¢Uko kr #kkglPk Yk]vå

l#kaZk Pkv bkkgXk]mTkv TZkkZk ¢Tkv Zknl$PkQkm ¢kPYkkTkng b^kæUk l^kFkk@v Gv

Tkv Ckn<¢v WkPkk^Zkk Uk|YkkOkv ¢gR@Tkk ^kvRTkYkkg #kkglPk #kkvSkv Gvå PkvTkv

CkpcmPklYkQZkkP^k GoKm CkZkng Gvä ¢vK\kv Av l^kUk@mPk YkkCkvr c^kv Pkv HPkkv TkQkm;

lHTkYkkCkr¢Tknbkk@ Tk^k Pkû^kTkng êkükTk A@v Gvå HM ¢Tkv FkvPkTkTkng XkvRekkTk

A@v Gvä FkwPkTZkXkk^k ¢Tkv @kCkXkk^kTkm lXkTTkPkkTkkv ªMkv l^kFkk@ A@v Gv;

Ü^ZkAYkr-Xkk^kAYkr-TkkvAYkr@lcPk ¢v kk #knüFkwPkTZkb^kæUkv ¢kPYkkTkv \kdkYkkg \Zkv

Gv; PkvYkkg PkvTkv #kkglPk RvBkkPkm HkZk Gv ¢vK\kv PkvTkv ¢kPYkkTkm H SkoTk \kkCkm

Gv; Tkv WkmHv WkSkvQkm §RkbkmTkPkk ^kSkPkm HkZk Gv; ^kk@g kk@ ¢kPYkkTkng bYk@Ok

zFkPkTk A@mTkv Ukl@OkkYkTkv #kkgPk A@Pkkv HkZk Gvä Rv k-Ckn<Tkv RvBkPkkg PkvYkTkm

¢PkmlTÜZk #kkglPkTkv \kdkCkPk A@Pkkv HkZk Gv; #kkïkYkkgQkm UkOk #kkgPk@bkTkv H

DkogKPkkv HkZk Gv; ¢k @mPkv PkvTkv Rv k-Ckn<-#kkïk Pk@VTkkv §Pbkkc UkOk ^kSkPkkv

HkZk Gv Tkv PkvYkTkkYkkg ^kSkn Tkv ^kSkn ªMUk RvBkkPkm HkZk Gvä ¢kPYk@bk ¢v kkv

YkmLv \kkCkv Gv Av bkgbkk@Tkng YkckTk Uk|\kkvXkTk UkOk PkvTkv ¢kPYk@bkQkm GkvMk^km

#kAPkng TkQkmå CkYkv Pkv kk Uk|lPkAo] bkgZkkvCk ¢k^km UkMv PkkvUkOk AakkZkTkkv @bk

^kSk^kk RmSkk ^kCk@ Pkv bkYkkSkkTk A@m \Zkv Gv; bkgbkk@Tkkg lYkQZkk bknBkkv UkkG]

c^kv Pkv CkkgMkv QkPkkv TkQkmä ¢gR@Qkm PkvTkkv @bk GoKm CkZkkv Gv; ¢vK\kv PkvTkv

YkkKv Pkm^k| ¢k@gXk–bkYkk@gXk Av ¢TkmlPk-¢TZkkZk UkOk Pkv A@Pkkv TkQkmå

lTk^kplûkUko krA PkmQkrbQkkTkkvYkkg Av bkPbkgCkYkkg @cmTkv ¢kPYkbkkSkTk A@^kkTkng PkvTkv

CkYkv Gvä §UkZkkvCkTkv lTks^kA\Uk A@^kk Tkv ¢kPYkkTkv ¢TknXk^k^kk Pkv ^kSkn Tkv ^kSkn

¢kPYkk Pk@V ^k]v Gvä l^kFkk@Skk@kTkv ^kSknTkv ^kSkn bkodYk A@mTkv ¢kPYkkTkv

Uk@Xkk^kkvQkm HnRkv UkkMv Gvä ¢TkvA Uk|Ak@v ¢kPYkkTkm bkngR@Pkk Tkv CkgXkm@Pkk

\kdkYkkg \Zkv Gvå ¢ckväYkk<g ¢kPYkPkû^k Akv¥ ¢CkkSkCkgXkm@ ¢R~XknPk Xkk^kkvQkm

Xk@v\kng Gvå PkvTkkv ¢TknXk^k A@^kkYkkg ^kFFkv A>kk Ukl@OkkYkkv TkMv Gv?–Pkv bkgWkgSkm

RgXk AZkkr ^kCk@ UkkvPkkTkk Ukl@OkkYk Av kk Gv Pkv HkOkv Gv; Tkv l^kDTk A@Tkk@k

Ukl@OkkYkkvTkv PkkvMmTkv b^kæUkYkkg UkckxFkm HkZk Gvå Tk^kv Pkû^kTkng b^kæUk bkYkÆTkv



XkkCk–6 ” “ 149

PkvYkkgQkm bkk@XkoPk Pkû^kTkv Ck|cOk A@v Gvä ¢v @mPkv b^kXkk^kTkv Ck|cPkkvä Tkv

Uk@Xkk^kkvTkv UkpQkA~ A@Pkkv-A@Pkkv Pkv Æ^kä ¢gPkv bk^kr Uk@Xkk^kkvQkm lXkTTk Tkv

lTkH b^kXkk^kkvQkm Ukl@UkoOkr ¢v^kk ¢kPYkPkû^kTkv #kkvSkmTkv PkvTkng bkYZkA~ R#krTk A@m

\Zkv Gv; PkvTkk YkkvdkTkk R@^kkHk Bkn\km HkZk Gvå

✾ bkYZkCR#krTk QkZkk UkGm– ✾

¢ckvä ¢k ¢kPYkUkn<akkQkmr Æ^k UkkvPkkTkk b^kAkZkrTkv bkkSk^kkYkkg bkV]

QkZkkv Gvä PkvTkng ekkTk l^kA\UkQkm GoKng UkMm CkZkngä ¢kPYkkTkng bkkdkkPk~ R#krTk PkvTkv

QkZkngåååUkkvPkkTkk bkPZk b^kæUkTkng ekkTk QkZkngåååUkl@OkkYkYkkg AakkZk ^kCk@Tkm ¢Uko kr

#kkglPk Qk¥ä Uk|QkYk ¢Uko kr dkOkTkk Pkv lTks^kA\Uk ¢TknXk^kAk]v &YkTkv bkYZkA~P^k

Uk|CkK>kng Gv ¢Tkv Ykk@kv ¢kPYkk #kkglPk ^kvRv Gv"–¢v kkv XkvR UkOk @õkkv Tk cPkkv;

¢kPYkk b^kZkg ¢TkgPkCknOkTkm ¢TknXkolPkb^kæUk H cPkkvå ARm Tk ¢TknXk^kkZkv\km

#kkglPk PZkkg ^kvRkPkm cPkmå UkGm §UkZkkvCk ¢TknXkolPkYkkgQkm Wkck@ ¢k^kPkkg GPkkg

Pkv §UkZkkvCk @kCkklRTkk Ukl@FkZkQkm Ro@ @cv Gvä @kCkTkm Xkk¥WkgSkm PkvOkv bk^krQkk

GkvMm RmSkm Gv ¢vK\kv @kCkTkk Ak]v UkOk UkkvPkv Pkkv PkvTkkQkm HnRkv H @cv

Gvå—¢k^kk GoKk (@kCk ^kCk@Tkk) §UkZkkvCkUkOkv SkYkmr bkRk UkkvPkkTkv ¢TknXk^kv

Gv–êküv Gv–HkOkv Gvä ¢vK\kv @kCkTkk Ak]vZk PkvTkk bkYZkA~P^kklRXkk^kkv Æ^kgPk

@cv Gvä WkCkMPkk TkQkmå RvcQkm HCkPkQkm Tkv @kCkQkmä—WkSkkQkm GoKng §UkZkkvCk-

Ukl@OkYkTk ¢kPYkkTkv Ykn$PkUkOkv ¢TknXk^kv Gvå ¢ckä ¢v R#kk Akv¥ ¢Tkv@m

¢R~XknPk Gvå

¢k^km b^kkTknXk^kR#kk QkPkkg UkkvPkkTkv UkkAm BkkÒkm Qk¥ FknAm Av c^kv cng

YkkvdkTkk YkkCkrYkkg Gngä c^kv bkgbkk@Tkk YkkCkvr TkQkm; c^kv Ykk@k Xk^kTkkv GvMkv

¢k^km CkZkkv; lbküXkCk^kkTkTkm TkkPkYkkg cng Xk]m CkZkkvå Xk\kv TkkTkkv Gngä–Ykk@kv

bkkSkAXkk^k TkkTkkv Gv–UkOk Gng Pkkv lbküXkCk^kkTkTkm H HkPkTkkv!

¢TknXk^kYkkgQkm Wkck@ ¢k^Zkk UkGm Hv l^kA\Uk ©Lv PkvTkkQkm ekkTkTkv HnRng H

HkOkv Gvä ¢vK\kv ekkTk UkkvPkv Pkkv lTks^kA\Uk H @cv Gv; Pkv ekkTk ¢Tkv

l^kA\UkTkm ¢vAPkk A@Pkkv TkQkmä ¢k^kkv PkvTkkv ¢APkkrXkk^k Gvå ekkTkXkk^kTkv H

A@Pkkv QkAkv Pkv bkRk PkpUPk ¢Tkv Uk|bkTTk-Uk|#kkgPk @cv Gvå ekkTkTkk Uk|PkkUkv PkvTkng




lFkûk ¢vARYk #kkgPk Qk¥Tkvä AakkZk^kCk@Tkng #kmPk] FkgRTkbkYkkTk #kkvXkm @õk‹g Gv

Tkv lHTkRv kTkk YkkvdkYkkCkrYkkg Pkv ¢kTkgRbklcPk Avl\k A@v Gv–Pkv bkYZkCÓlì

^kgRTkmZk Gvå

XkvRl^kekkTk HCZkkv lHTkAv DkK #kmPk\k lFkûk XkZkkv lHYk FkgRTk;

Avl\k A@v l#k^kYkk@CkYkx HCkYkkglc lHTkvëk@Av \kDknTkTRTk;

bkPZkb^kæUk bkRk lHTkAv Uk|CkK>kkv ¢^kRkPk lYkQZkkPk–lTkAgRTk;

#kkgPkR#kk lPkTkAm UkcFkklTk A@v A@HkvM WkTkk@bkm ^kTRTkå

UkkvPkkTkk ¢zFkPZk ¢kPYk^kwXk^kTkv UkkvPkkYkkg RvBkmTkv SkYkmr Uk@Yk PkplUPk

¢TknXk^kv Gvå ¢ckä ¢kPYkkTkkv UkoOkr ^kwXk^k ckQkYkkg ¢k^Zkkv (¢TknXk^kYkkg

¢k^Zkkv) PkvTkk ¢kTkgR Ukkbkv HCkPkTkk WkmHk WkSkk ^kwXk^kkv bkk^k PknFG \kkCkv

Gvå Pkv bkYZkCÓlì–SkYkkrPYkk Xk^kv CkpcbQkUkOkv ckvZkä Ukl@^kk@bklcPk ckvZk ¢Tkv

^kvUkk@–@kvHCkk@ UkOk A@Pkkv ckvZkä GPkkg PkvTkm FkvPkTkk Pkv WkSkkQkm

H]AYk]^kPk~ ¢l\kUPk @cv Gvä ¢vK\kv Pkv \kvUkkPkk TkQkm UkOk GoKPkk H HkZk

Gvå–¢v WkSkkv bkYZkA~P^kTkkv Uk|PkkUk Gv–¢vYk HkOkmTkv cv Xk^Zk Æ^kkv! PkYkv

Uk@Yk ¢kR@Qkm bkYZkA~P^kTkm ¢k@kSkTkk A@kvå

&



XkkCk–6 ” “ 151

bkYZkA~P^kTkm ¢Uko^kr dkOkbkYZkA~P^kTkm ¢Uko^kr dkOkbkYZkA~P^kTkm ¢Uko^kr dkOkbkYZkA~P^kTkm ¢Uko^kr dkOkbkYZkA~P^kTkm ¢Uko^kr dkOk

±bkYZkA~P^k–\kvBkYkk]k : \kvBkkgA 15²

—¢Tkv UkGm Pkkv ¢vA ¢v km dkOk ¢k^kv Gv Av ¢kPYkk

AakkZkkvQkm GoKmTkv FkwPkTZkTkk Uk@Yk CkgXkm@ #kkgPk@bkYkkg L@m

HkZk GvåååUkkvPkkTkng ¢PZkgPk bkngR@ YkckTk ¢lbPkP^k ¢kBkv¢kBkng

b^kbkg kvRTkUko krA Uk|PkmPkYkkg ¢k^km HkZk Gvå—¢v H Gv

bkYZkCR#krTk! ¢v H Gv YkgCk\k FkwPkTZkUk|XkkPk! ¢Tkv ¢v H

Gv Ykck^km@Tkkv YkkCkr!

¢ckä ¢v ¢Uko krR#kkTkm #km ^kkPk! ^kck\kk bkkSkYkmr¢kv!

¢kTkgRQkm Uk|XknTkk ¢k YkkCkrYkkg ¢k^kkvå

¢ekkTklPlYk@kgSkkTkkg ekkTkkgHkTk#k\kkAùZkkú’úúFkdkné†TYkl\kPg ZkvTk PbYky ÌkmCkné^kv TkYk:ú’’

¢k Æ^k bkgbkk@Ykkg ¢TkklRQkm @BkM>kkv Gv–Pkv YkkÒk ¢vA ¢kPYkkTkk

XkkTk l^kTkkå Æ^kv ¢TkgPk^kk@ UknOZk-UkkUkTkk Ukl@OkkYk AZkkr Gvä PkvYkkg Ag¥

¢kékZkr Av Tk^kk¥ UkkYk^kk Hv kng \kkCkPkng TkQkmå ¢Tkv Pkv UknOZk-UkkUkTkm ^kkPk

UkOk ^kk@g kk@ bkkgXk]^kk Yk]v Gvä ¢vK\kv PkvTkm Ag¥ H Ykcûkk TkQkmä PkvYkkg

Ag£ lcPk TkQkmå

c^kv Akv¥ YkckTk UknOZkkvRZkv Æ^kTkv UkkvPkkTkk #knüb^kæUkTkm ¢vK\kv Av

UknOZk-UkkUkQkm Ukk@ FkwPkTZk-b^kæUk ¢kPYkkTkm ^kkPk bkkgXk]^kk Yk]må

ekkTkm–Ckn< UkkbkvQkm ¢kPYkkTkng b^kæUk bkkgXk]Pkkg ¢Uko kr Xkk^k

HkCZkkv Av–¢ckv! ¢k^kng Ykk<g b^kæUk Gv! ¢k^kkv YkckTk bknBk-#kkglPk-

¢kTkgR-Uk|XknPkk PkQkk FkwPkTZkBkHkTkkv Ykk@k UkkvPkkYkkg H XkZkkvr Gv–¢vYk

HkOkmTkv PkvTkv Wkcn ¢kékZkr QkkZk Gvä ¢kPYkkTkkv ¢Uko^kr Uk|vYk HkCkv Gvä Tkv

9999999999999999999999999l kj i




¢k^kng YkHkTkng ¢R~XknPk b^kæUk WkPkk^kTkk@k Rv k-Ckn<Tkkv Pkv ¢Ukk@ §UkAk@

YkkTkv Gvå PkvTkv ¢kPYkkTkm SkoTk \kkCkv Gv Av–Wkbkä Ykk<g ¢k^kng ¢kPYkb^kæUk

Gv PkvTkv c^kv Akv¥ UkOk Uk|Ak@v cng HkOkng Tkv ¢TknXk^kYkkg \k.å ¢v lbk^kkZk

YkTkv WkmHv A>kkgZk #kkglPk Qk^kkTkm TkQkmå ¢PZkk@ bknSkm cng UkkvPkv UkkvPkkTkv

Xko\kmTkv cv@kTk Qk¥ CkZkkvä UkOk c^kv Xk^kAËm A@mTkv YkkvdkTkv bkkSk^kkTkkv

¢^kbk@ ¢k^Zkkv Gvå

—¢kYk ¢kPYkkTkm Bk@m lHekkbkkUko krA Pkv Æ^k Pkû^kekkTkTkkv

¢XZkkbk A@v Gvå cng AkvOk? Uk@ AkvOk? lcPk #kng? ¢lcPk #kng? ¢vYk

Pkv XkvR A@Pkkg #kmBkv Gv; ¢kPYkkTkv RvcklRQkm lXkTTk \kdkYkkg \k¥Tkv UkkvPkkTkk

Ukl@OkkYkTkv ^kk@g kk@ ¢kPYkbkTYknBk ^kk]^kk Uk|ZkPTk A@v Gvå ¢kYk

bkYZkCR#krTk UkkYk^kk YkkKv Pkv YknYkndknTkm @cvOkm-A@Okm PkQkk l^kFkk@Skk@k

bkPkPk ¢vA ¢kPYk^kbPkn Pk@V H AvlTÜPk Qk^kk YkkgMv Gv; ¢vK\kv PkvTkm

@cvOkm-A@Okm WkmHk Æ^kkv A@Pkkg HnRm HkPkTkm ckvZk Gvå PkvTkv ¢kPYkk

lbk^kkZk WkmHv WkSkvZk Tkm@bkPkk \kkCkv Gv; PkvTkv Pkkv Wkbk ¢vA ¢kPYkbkTYknBk

H Qk^kkTkng CkYkv Gvä PkvTkk Ukl@OkkYkYkkg ¢vA Uk|Ak@Tkkv Vv@Vk@ Qk¥ HkZk

Gv; Pkv XkCk^kkTkTkk R#krTk-UkoHTkä b^kkSZkkZk-zFkPkTkä YknlTkbkv kk-RkTk ^kCkv@v

AkZkkvrYkkg Uk| kPkvr Gvä UkOk PkvYkkgZk ¢kPYkk AvYk bkYkHkZk–Pkv SZkvZk YknBZk @kBkv

Gvä ¢vK\kv bkPkPk ¢kPYkHkCkplPk ^kMv Pkv Pk@V ¢kCk] ^kSkv Gvå Akv¥ Akv¥

^kk@ ¢kPYkkYkkg Tk^kmTk Xkk^kkvTkm bVo@Okk QkPkkg PkvTkv ¢gPk@Tkkv §Yk]Akv

©G]m HkZk Gvä PkvYkkgQkm FkwPkTZk-lFkTkCkk@m IWkAm ©Lv Gvå

¢TkklRQkm Tklc HkOkv\kk ¢kPYkkTkv HkOkPkkg PkvTkv Uk@Yk §\\kkbk

¢Tkv ¢Uko^kr PkplUPk QkkZk Gv Av ¢ckv! Ykk<g ¢k^kng ¢R~XknPk lTkHUkR YkTkv

Uk|kUPk QkZkngå

¢kPYkkTkkv bkkFkkv lHekkbkn Qk¥Tkv PkvTkv YkkKv Hv §ÛYk A@v Gv PkvTkkv

§ÛYk Hæ@ bkV] QkkZk Gvä Tkv PkvTkv ¢kPYkkTkm Uk|klUPk QkkZk Gvä YkckTk

bknBk QkkZk Gvå YkkKv–HvYk SkTkTkkv ¢lXk\kkakm @kHkTkv ¢kv]BkmTkv êkükUko^krA

PkvTkm bkv^kk A@v Gv PkvYk YknYkndkn¢v ekkTkb^kæUk ¢kPYkkTkv ¢kv]BkmTkv



XkkCk–6 ” “ 153

êkükUko krA bk^kr §ÛYkQkm PkvTkng bkv kTk A@^kngå–¢vTkk ^kMv ¢kPYkk Hæ@

bkSkkZk Gvå

bkkwQkm Ukcv\kkg Pkkv Pkv UkR Uk|kUPk A@^kk YkkKv PkvTkkv ¢Ukk@ YklcYkk

Xkkbkv Gv; Uko^kvr Tklc QkZkv\kkv ¢v^kkv ¢Uko^kr ¢kTkgR ¢TknXk^k^kk YkkKvTkm PkvTkv

BknYkk@m HkCkv Gvå ekkTkmTkm ¢R~XknPk ¢kPYkBknYkk@m ekkTkm H HkOkv Gvä

HvTkv ¢vTkkv b^kkTknXk^k QkkZk PkvTkv H PkvTkm BkWk@ UkMvå WkkAm Pkkv ^kkOkmQkmä

WkkõklFkókvQkm Av @kCkQkm PkvTkm ¢kv]BkkOk QkPkm TkQkmå ekkTkmTkm

b^kkTknXkolPkTkk UkgQk HCkPkQkm TZkk@k Gvä ¢vTkm CkgXkm@Pkk Pkkv ¢vTkk ¢gPk@Ykkg

H bkYkkZk Gvå Pkv ¢vA\kkv-¢vA\kkv ¢gPk@Ykkg ¢kTkgR A@Pkkv-A@Pkkv YkkvdkUkgQkv

H¥ @õkkv Gv; PkvTkv HCkPkTkm R@Ak@ @cvPkm TkQkmä SkYkrTkk Uk|bkgCkv Av

SkYkkrPYkkTkk bkgCkv PkvTkv ¢Tkv@kv §\\kkbk ¢k^kv Gvå

lHTkYkkCkrTkk Uk|PkkUkv YkTkv Ykk<g b^kæUk Uk|kUPk QkZkngä ¢kPYkkYkkg

¢Uko krXkk^kkv HkCZkkä c^kv ¢k b^kæUkTkv UkoOkr Uk|CkK A@mTkv ¢\UkAk]Ykkg

H cng Uk@YkkPYkk Qk¥#kä Tkv ¢k bkgbkk@Fk¿Qkm GoKmTkv YkkvdkUkn@mYkkg H¥#k

¢Tkv bkRkTkv YkkKv lbkük\kZkYkkg ¢TkgPk lbkükvTkm bkkQkv lWk@kÆ#k!

^kkcåååSkTZk ¢v R#kk! PkvTkkv YkgCk\kUk|k@gXk Qk¥ FknA>kkv Gv!

s

ekkTkmTkm bkv kk @kCk ^kMv QkPkm TkQkmå

ekkTkmTkm bkv kk ekkTkXkk^k ^kMv H QkkZk Gvå

@kCkQkm lXkTTk ekkTkXkk^kæUkv Ukl@OkYk^kng

—Pkv H ekkTkmTkm bkv kkå




¢V@ YknYkndkn R#kk¢V@ YknYkndkn R#kk¢V@ YknYkndkn R#kk¢V@ YknYkndkn R#kk¢V@ YknYkndkn R#kk

–Pkv Uk|CkK A@kv Tkv Ykck^km@Tkk YkkCkrYkkg ¢k^km Hk¢kv


¢ckä YknYkndknTkm l^kFkk@Skk@k ¢v kk Akv¥ ¢Uko kr Xkk^kv

©UkMm Gv Av PkvYkkg @kCkTkkv @bk PkoKPkkv HkZk Gvå Uko kvr 11 ¢gCk

XkOZkkv Tkv Pkv lTkaV] CkZkng PkvTkk A@Pkkg ¢kTkng ekkTk Akv¥A HnRm

HkPkTkng AkYk A@v Gvä Tkv ¢k ekkTkTkk bkgbAk@ lTkaV] H^kkTkk

TkQkm; Pkv Pkkv @kCkQkm HnRng UkMmTkv FkwPkTZkTkng b^kbkg kvRTk A@#kv

H;–¢Tkv Pkv UkOk ¢\UkAk]Ykkg H! ^kkcä ¢k YknYkndknR#kk UkOk

SkTZk Gv! Pkv ¢v km ¢V@ Gv Av ¢kCk] ^kSkmTkv bkYZkA~P^k \kv#kv

Hå bkkSkYkmr¢kv! ^km@lTk^kkrOkTkk ¢k 2500 ^kakmrZk YkckTk

§Pbk^kYkkg ¢k^km YkgCk\kYkZk ekkTkR#kk #kmDk| Uk|CkK A@kv Tkv

Ykck^km@Uk|XknTkk YkkCkrYkkg ¢k^km Hk¢kvå (Wk|å cå HwTk)

bkYZkA~P^kbkTYknBk Æ^kTkm Xkk^kTkk ¢v km §PApì ckvZk Gv Av Ykk@v ekkTkm

Ckn< Ukkbkv H^kng Gvä Ykk@v ¢v kk bkgPkkvTkk SkkYkYkkg @cv kng Gv Av %Zkkg YkTkv Ykk@k

¢kPYkkTkng ekkTk QkkZkä Tkv cng Xk^kRn:BkQkm GoKngå–¢kYk UkkvPkkTkk lcPk YkkKv

¢kPYkk l^kakv Tk^kng Tk^kng HkOk^kkTkm §PAgLk @cv Gvå ¢Tkv Ckn<Tkkv §UkRv#k Im\kPkkg

PkvTkv ¢gPks^kFkk@Tkkg ÿk@ Bkn\km HkZk Gvå PkvTkv BZkk\k ¢k^kv Gv Av ¢kPYk¢TknXkolPk

YkkKv Ykk@v c^kv Ykk@k ¢gPk@Ykkg #kng A@^kkTkng Gv! ¢k^kng \kdk QkZkk UkGm Pkkv

¢TknXkolPk YkkKv Pkv ¢v^kkv IgBkPkkv ckvZk Gv Av Hv^kkv BkvMoPk ^k@bkkRTkv YkkKv IgBkvä

Tkv Wkk]A UkkvPkkTkm ^kck\km YkkTkv IgBkvå ¢k^km IgBkTkkTkv \kmSkv PkvTkk l^kFkk@-

l^k^kvA ^kSkPkk HkZkä ¢kPYkkTkkv @bk ^kSkPkkv HkZkä Tkv ¢kPYkkYkkg ªMkvåååªMkv

©Pk@Pkkv HkZkå Wkbkä c^kv cYkOkkg ¢kPYkkTkng bkYZkA~R#krTk UkkYkng–¢v H AkYk

Ykk@v A@^kkTkng Gvå ¢k^km PkvTkm l^kFkk@Skk@k ckvZk Gvå

ghe

f



XkkCk–6 ” “ 155

–PkvTkv XkvRekkTkTkk l^kFkk@Tkk Wk]Qkm ¢gPk@Ykkg #kkglPk ¢k^kPkm HkZk

Gvä–Av Hv #kkglPk @kCkYkkgQkm ¢k^kv\km TkQkmä ¢gPk@Tkk Akv¥A ªMkOkYkkgQkm

¢k^kv\km Gvå–¢kYk UkkvPkkTkk ^kvRTkQkm PkvTkv ¢gPk@Tkkv YkkCkr ©DkMPkkv HkZk Gv;

Pkv YkkCkr HvYk HvYk ^kSkn Tkv ^kSkn bUkì QkPkkv HkZk Gv PkvYk PkvYk PkvTkkv §Pbkkc

UkOk ^kSkPkkv HkZk Gvå–c^kv PkvTkv YkkCkrYkkg bkgRvc TkQkm UkMPkkvä Av UkgQk ¢HkOZkkv

TkQkm \kkCkPkkvå

¢Tkv UkGm Pkkv ¢vA ¢v km dkOk ¢k^kv Gv Av ¢kPYkk AakkZkkvQkm GoKmTkv

FkwPkTZkTkk Uk@Yk CkgXkm@ #kkgPk@bkYkkg L@m HkZk GvåååUkkvPkkTkng ¢PZkgPk bkngR@

YkckTk ¢lbPkP^k ¢kBkv¢kBkng b^kbkg kvRTkUko krA Uk|PkmPkYkkg ¢k^km HkZk Gvå–¢v

H Gv bkYZkCR#krTk! ¢v H Gv bkkSZkTkm lbklü! ¢v H Gv YkgCk\k

FkwPkTZkUk|XkkPk! ¢Tkv ¢v H Gv Ykck^km@Tkkv YkkCkr!

✲ ✲ ✲

¢ckvä ¢v ¢Uko kr R#kkTkm #kkglPkTkm #km ^kkPk! ^kck\kk bkkSkYkmr Xkk¥-WkcvTkkv! l^kFkk@kv Pkkv Bk@kä Av HwTk#kkbkTkTkk bk^kvr bkgPkkv¢v HvTkm BkoWkBkoWk

Uk|#kgbkk A@m Gv–Pkv ¢TknXkolPk Av^km c#kv! ¢v ^kbPknTkkv YklcYkk \kdkYkkg \k¥Tkv

PkvTkkv lTkOkrZk A@kvå ¢vTkk lTkOkrZkQkm PkYkTkv ¢Ukk@ ¢kPYkWk] Yk]#kv Tkv #kmDk|

PkYkk<g AkZkr lbkü Qk#kvå Wkbk WkgSkn¢kv!—☞ #kmDk| ¢kPYklTkOkrZk A@kvåååååå

☞ ¢kTkgRYkZk ¢TknXkolPk A@kvåååååå

☞ ¢Uko kr #kkglPkTkng ^kvRTk A@kvååååååå

☞ Tkv YkkvdkTkk YkkCkrYkkg ¢k^km Hk¢kvå

—¢k XkCk^kkTk Ykck^km@Tkkv bkTRv#k Gv;

Tkv ¢k H PkvYkTkk lTk^kkrOkYkckvPbk^kTkm bkkFkm ¢gHl\k Gvå

' HZk Ykck^km@HZk Ykck^km@HZk Ykck^km@HZk Ykck^km@HZk Ykck^km@ "± b^kkTknXk^k@bkI@Pkm bkYZkA~P^k \kvBkYkk]k bkYkkUPk Qk¥å²

± ^km@ bkgå 2501 Ukkvak bknR 15 ²




¢kTkgRYkZk b^kkTknXkolPk¢kTkgRYkZk b^kkTknXkolPk¢kTkgRYkZk b^kkTknXkolPk¢kTkgRYkZk b^kkTknXkolPk¢kTkgRYkZk b^kkTknXkolPk–Uk|Ak#kUk|Ak#kUk|Ak#kUk|Ak#kUk|Ak#k

¢zFkPZk ¢kPkYk RvBZkkv bkYZkA~ Xkk^kQkmååå

¢lPk#kZk ¢kTkgR §\\kbkm #kkgPk@bk Skk@ Hkvä

Æ^kTk SkTZk WkTZkng Gv ¢kPkYk bkkSkPkkgä

IMUkv Fkk\Zkk YkkvdkbkTYknBkm ^kcvOk Hkvååå

#kkgPkååå#kkgPk @bk §\\kbZkkv CknOkTkk SkkYkYkkgååå

¢TkgPkCknOkTkk @bkYkkg MoWZkk @kYk Hkv;

Rl@Zkkv Av kkv ªMkv FkwPkTZk@bkTkkvä

b^kZkgXkoQkm UkOk Tkc{ YkkUk YkUkkZk Hkvåååå

¢l@cgPkkv ¢k^Zkk Gv ¢ckv! YknH ¢gPk@vååå

lbkü Uk|Xkn UkOk lWk@kHv bkkdkkPk~ Hkvååå

bkkdkm bk^kvr bkkSkA–bkgPkkv ¢kUkPkkä

¢v km ¢TknXkolPk &Gv" £lTÜZkPkmPk Hkvååå

FkvPkTkUk|Xkn UkAMkZkv FkvPkTk Xkk^kQkmä

ARm Tk QkkZkv FkvPkTk @kCk ¢kSkmTk Hkv;

WkgTkvTkm %Zkkg HkPk H lXkTTklXkTTk ^kPkrPkmä

ªMk ©PkZkvr ¢v Pkkv lXkTTk HOkkZk Hkvååå

YknYkndknPkk %Zkkg HkCkm bkkFkm ¢kPYkTkmä

Uk@Yk Dkkv\kTk ekkTk H @bk DkogKkZk Hkvååå

ekkTkåååekkTk Wkbk! ekkTkåååekkTk cng ¢vA Gngä

¢TkgPkXkk^kkv ekkTkYkc{ Dkkv]kZk Hkvååå

a dbc



XkkCk–6 ” “ 157

ekkTk b^kkRTkv V@m V@mTkv DkogKPkkgä

@kCkPkOkk bkkw @bkMk GoKm HkZk Hkvååå

ekkTk YkCTk QkPkkg Hv #kkglPk HkCkPkmä

l^kA\Ukkv PZkkg bk^kvr XkkCkm HkZk Hkvååå

¢R~XknPk ¢R~XknPk ¢R~XknPk ^kwXk^kekkTkYkkgä

¢TkgPk Bkkv\Zkk b^kkTknXkolPkTkk ÿk@ Hkv;

FkvPkTk HklPk bkkFkm ¢kPYkTkm HkPk Gvä

Av k]mYkkg Tkv YknHYkkg Akv Tklc Vv@ Hkvååå

¢R~XknPk Av kkv FkwPkTZk@bk ¢k ¢kPYkTkkv!

bk^kvr $\kv#kkv ¢vTkkQkm ¢lPk Ro@ Hkvååå

Xk^kXk|YkOk GoK>kk Tkv MgAk ^kkCkmZkkä

YkkvdkUkn@mTkk bknBkMk Rmbkv TkÆA Hkvååå

©Qk\k UkkQk\k ¢kPYk–¢bkgBZk Rv#kYkkgä

¢kTkgRTkkv HkOkv YkkvKkv Sk@PkmAgUk Hkvååå

FkwPkTZk-UkkPkk] ªMvQkm ©\\kbkm @õk‹gä

Ykkvc Uk^krPkTkk Vo@Fkk ©M>kk Ro@ Hkvååå

FkvPkTk^kgPkk Æ^kkv bkkSkA RvBkmTkvä

HkCkmä HkCkmä FkvPkTkkRv km ¢Uko kr Hkvååå

FkvPkTkk¢v Pkkv GkvM>kk Wkklc@Xkk^kTkvä

\kmSkkv–\kmSkkv ¢vA H #kkgPk@bk-zUkM Hkvååå

(&b^kkTknXkolPk-Uk|Ak#k"Ak^ZkTkk 47 UkRkvYkkgQkm)

�� ❈ �

yknÜa - vitragvanishri digambar jain swadhyay mandir trust, songadh - 364250 ©e rŒ„kƒh si...

Documents