niuspepa bilong yumi ol png stret! k1 tasol 21, 22, 23€¦ · wanpela tok orait o arens-men i stap...

26
Namba 2080 Julai 17 - 23, 2014 28 pes Niuspepa Bilong Yumi Ol PNG Stret! K1 tasol Em wanpela gutpela gem tru.. Em nau...i stap ananit long lidasip bilong em tasol!.. Ja d a 01 4 ! Katun i soim tupela Pop, olpela Pop Benedict bilong Jemani na nau Pop Francis bilong Ajentina i toktok na lukluk long stetu bilong Jisas antap long maunten bilong kantri Brazil (Rio De Jainero) .. Jemeni i winim Wol Kap Soka... Katun: Jada Wilson Pop Benedict Jemeni Pop Francis Ajentina Insait: 8 - pes Bogenvil Saplimen.. P 6, 7, 8, 9, 20, 21, 22, 23... Minimam pei reit i stap long K3.20 aua - P2 Japan bai lukluk long tred na bisnis Polis arestim loya bilong Vaki - Frod Skwad lokim Sam Bonner long sel POLIS Frod na Enti Korapsen Skwad i arestim na sasim loya bi- long ekting Polis Komisina Geof- frey Vaki, Sam Bonner long aste, na lokim em long Boroko polis stesen sel. Polis Frod Skwad i tok ol i arestim Mista Bonner long keis bilong Paul Paraka long pemen bilong K71.8 mi- lien. Taim ol Frod Skwad i kisim Mista Bonner i go long opis bilong ol long Konedobu, ol i tokim em olsem em bin kisim moa long K3 milien na narapela K400,000 olsem komisin long pemen bilong K71.8 milien i go long Paraka Loya. Ol Polis Frod Skwad long aste morning long Waigani kot haus i holim pasim Mista Bonner na pusim em i go insait long polis kar na kisim em i go long opis bilong ol long Konedobu. Long 3 kilok apinun ol kisim Mista Bonner i kam long Boroko plis ste- sen na lokim em long sel. Mista Bon- ner i les long go insait long sel na salim loya bilong em kam long tok- tok wantaim aresting opisa na ol Frod Skwod. Stanley Nondol i raitim I go moa long pes 2...

Upload: others

Post on 31-Jan-2021

6 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

  • Namba 2080 Julai 17 - 23, 2014 28 pes Niuspepa Bilong Yumi Ol PNG Stret! K1 tasol

    Em wanpela gutpela gem tru..

    Em nau...i stapananit long lidasipbilong em tasol!..

    Jada 014!

    Katun i soim tupela Pop,olpela Pop Benedict bilongJemani na nau Pop Francisbilong Ajentina i toktok nalukluk long stetu bilongJisas antap long mauntenbilong kantri Brazil (Rio DeJainero) .. Jemeni i winimWol Kap Soka...Katun: Jada WilsonPop

    BenedictJemeni

    Pop Francis

    Ajentina

    Insait:8 - pes BogenvilSaplimen.. P 6, 7, 8, 9, 20,21, 22, 23...Minimam pei reit i

    stap longK3.20 aua -P2Japan bailukluk longtred na bisnis

    Polis arestim loyabilong Vaki - Frod Skwad lokimSam Bonner long selPOLIS Frod na Enti KorapsenSkwad i arestim na sasim loya bi-long ekting Polis Komisina Geof-frey Vaki, Sam Bonner long aste,na lokim em long Boroko polisstesen sel.

    Polis Frod Skwad i tok ol i arestimMista Bonner long keis bilong PaulParaka long pemen bilong K71.8 mi-lien.Taim ol Frod Skwad i kisim Mista

    Bonner i go long opis bilong ol long

    Konedobu, ol i tokim em olsem embin kisim moa long K3 milien nanarapela K400,000 olsem komisinlong pemen bilong K71.8 milien i golong Paraka Loya.Ol Polis Frod Skwad long aste

    morning long Waigani kot haus iholim pasim Mista Bonner na pusimem i go insait long polis kar na kisimem i go long opis bilong ol longKonedobu.Long 3 kilok apinun ol kisim Mista

    Bonner i kam long Boroko plis ste-sen na lokim em long sel. Mista Bon-ner i les long go insait long sel nasalim loya bilong em kam long tok-tok wantaim aresting opisa na olFrod Skwod.

    Stanley Nondol i raitim I go moa long pes 2...

  • P2 Wantok Julai 17 - 23, 2014 nius

    Minimam pe reit i stap long K3.20 auaStanley Nondol i raitim

    GAVMAN i stretim pinis mak bi-long potnait pe bilong ol liklikwok manmeri long Julai 3,2014. Olgeta wokman long kantri bai

    kisim pe bilong ol wantaim nupelareit bilong K3.20 long wan wan auana i go antap.Ekseketiv Dairekta bilong PNG

    Employer Federation ,FlorenceWillie long wanpela pas bilong emnamba 11/2014 i go long olmemba bilong Federesen i tok gav-man i gesetim pinis minimam pereit aninit long leba lo..

    Dispela geset namba em 288.Nupela minimam pe reit i nau

    stap long K3.20. Em i 91 toea moalong bipo reit we bin i stap longK2.29.Misis Willie i tok klia olsem ol em-

    ploya i gat tripela mun olsem mari-mari taim bihain long Julai 3, 2014long husat i laik kisim eksemsen( oi no laik baim pe antap long nupelape reit) I ken aplai.Dispela i ken kamap long edvais

    bilong dipatmen bilong Leba.Wanem kampani i laik kisim ek-

    semsen i mas salim aplikesen bi-long ol namel long tripela mun.

    Misis Willie i tok minimum pe baii go antap long K3.36 na bai i goantap moa long K3.50 bihain longnamba wan na namba tu yia bihainlong det bilong geset.Ol emploiya o kampani long

    egrikalsa sekta i ken aplai longbaim hap pemen bilong minimampe. Dispela bai kamap sapos ol isave givim gutpela sevis long olwokman olsem haus boi o hausmeri. Sapos aplikesen bilong ol i kisim

    tok orait bai ol i ken baim long makbilong 50 pesen bilong minimampe.

    Ol employa i no stap longegrikalsa sekta i ken aplai long ol ino gat inap mani long baim ful pebilong miniman pe reit. Sapos ap-likesen bilong ol i kisim tok orait baiol i ken baim 75 pesen bilong min-imam pe reit.Misis Willie i tok ol aplikesen bi-

    long ol kampani bai ol go long ai bi-long ol skrining komiit long glasimgut. Sekreteri bilong Leba i siamanbilong komiti.Planti kampani husat i no bin

    baim ol wokman gut long pe reit bi-long bipo long K2.29 i mas nokensakim tok nau.Tok save i go long olgeta kam-

    pani long ol i mas bihainim lo bilongleba gut na baim ol wokman bilongol aninit long nupela pe reit bilongK3.20 long wanwan haus.Sapos wanpela sekyuriti gat i

    wok long 8 aua long wanwan delong 10 pela de long tupela wik.Kampani i mas baim em K256 longfotnait.Em sapos em wok 80 aua.Ol kampani i gat tripela mun long

    tokim gavman, bilong wanem baiol no inap long baim wokman bi-long ol long nupela reit.Long mun Oktoba de namba 4

    na i go antap, olgeta kampani i masbaim ol wokman long nupela pe reitlong K3.20.

    NDOH sainim MOUwantaim USAID

    Yunaitet Stets ov AmerikaIntenesenel Divelopmen(USAID) na Nesenel Dipat-men bilon gHelt i bin sainimMemorandum of Andastend-ing (MOU) long strongim wokporoman namel long tupelakantri long wok bilong daunimsik AIDS.Sekreteri bilong Dipatmen

    bilong Helt Pascoe Kase wan-taim tupela depiuti bilong emna dairekta bilong neseneldisis kontrol i bin stap long dis-pela taim bilong sainim MOUwantaim namba tu bos bilongUS long kantri, Melanie Hig-gins. Mista Kase i tok, PNG i gat

    ol bikpela salens long bringimgutpela helt sevis long olpipel, na mipel ai nidim olpatna long helpim mipela.

    Olsem na mipela i amamaslong U.S gavman i kam l nohelpim mipela. Em i tok, “helt plen bilong

    kantri i tok klia na em i isi longol narapela lain long luksavelong wanem ol ki eria mipela ilaik wok long en. HIV em iwanpela bilong ol dispela kieria na i gat ol narapela pablikhelt disis kontrol . U.S gavmani ken helpim mipela .”Mista Kase i tok amamas

    long ol U.S bikos ol i no savetoktok na wet, nogat. Ol i tok-tok em ol i save muv long semtaim. “Wanpela samting mipela i

    sot long en em long save longredi long taim bikpela hevi bi-long sik bai kamap long kantri.Gavman bilong mipela i woklong redi long kisim ol bikpelamanmeri bilong wol i kam longol bikpela miting long yia i kam

    na long 2018 tasol mipela i noredi yet, Nau Mipela i opimhan na kisim dispela sapot bi-long yupela,” Mista Kase i tok. Deputi Sif ov Misin bilong

    US long PNG, Mis MelanieHiggins i tok U.S gavman igat bikpela laik na bilip longlukim sik HIV na AIDS i pinisolgeta long wol. Olsem na dispela MOU em

    i gutpela piksa tru bilong soimolsem yumi laik bungim olgetarisos wantaim long daunimdispela sik.Yumi mas wokim strongpela

    faundesen o as bilongstrongim 2011-2013 NesenelAIDs Strateji. USAID i woklong helpim wok bilongHIV/AIDS program insait long10-pela yia pinis long kantristat wantaim Presiden Ime-jensi Fan bilong AIDS Rilief(PEFAR) long 2004.

    Sekreteri Pascoe Kase i sekan wantaim Deputi Sif ov Misin bilong U.S gavman, MelanieHiggins long opis bilong Helt Sekreteri long Aopi Senta.

    Tasol ol Frod Skwad i tok ol i arestim em pinis na em I masi go insait long sel na i ken kam aut long beil bihain long em ikisim sas. Na em i ken go long kot olsem nomol rot bilong ares-tim ol man.Deputi Polis Komisina na Sif bilong Polis Operesen, Jim An-

    dres i tok ol Frod Skwad i arestim Mista Bonner taim em i golong harim kot bilong ol klaien bilong em long Waigani kot haus.Mista Andrews i tok Mista Bonner tu i makim ekting komisina

    long go long kot haus long kisim disisen bilong kot long keis bi-long Task Fos Swip na Nesenel Eksektiv Kaunsil (NEC).Mista Bonner em loya bilong Ekting Polis Komisina Geoffrey

    Vaki long keis bilong Paul Paraka.Ol Frod Skwad i tok Mista Bonner i laik stoipm wok bilong

    polis long go het wantaim invetigesen ripot bilong ol longParaka keis.Ol i tok Mista Bonner i gat 6-pela sas olgeta long bekim. Nogat tok klia long aste long wanem as ol i arestim em, na

    wanem kain sas ol i sasim em. Tasol toktok i kamaut long polisyet olsem ol i arestim Mista Bonner long em i makim EktingKomisina Vaki long keis bilong K 71.8 milien i go long Parakaloya.Mista Andrews i tokim ol nius lain olsem Polis i arestim Mista

    Bonner long sampela hevi bilong 2007 yet i kam nau.Mista Andrews i no tok klia sapos arest bilong Mista Bonner

    em long kies bilong Paraka loya. Em i tok dispela hevi bilongParaka stap long kot yet, na em bai no inap mekim toktok.Long wankain taim, Mista Andrews i tok ol Frod Skwad i no

    mekim gutpela pasin long paitim Mista Bonner. Na polis intenelinvestigesen bai mekim wok painim long dispela, na lo baimekim save long husat i paitim Mista Bonner.Em i tok gutpela rot em long ol polis i mas askim Mista Bon-

    ner long go long ol i ken askim em long ol komplen ol i gat.Em i tok Mista Bonner i putim komplen pinis long rot polis i

    pusim em i go i kam kam na paitim em.

    I kam long pes 1

    Polis arestim loya bilong Vaki Polis Sif rausim tok win long polis laik paitStanley Nondol i raitim

    Deputi Polis Komisina naSif bilong Operesen, JimAndrews i rausim wanpelatok win i raun long email nateks olsem ol Polis MobailSkwod long Hailans baikam long Mosbi long sapo-tim Ekting Polis Komisina,Geoffrey Vaki long keis bi-long Paraka loya.Mista Andrews i tok aninit

    long lo bilong polis, em Iolsem, Sif bilong operesenna Polis Komisina tasol i gatpawa long givim tok oraitlong polis bai muv long oloperesen.Mista Andrews i tok nogat

    wanpela tok orait o arens-men i stap long ol MobailSkwod bilong Hailans baikam long Mosbi. Em i tokdispela em tok win tasol nai giaman.Em i mekim dispela tok-

    tok bihain long ol email nateks mesej i raun olsem olMobail Skowd na FrodSkwod long Mosbi i pasimtok long arestim Praim Min-

    ista Peter O’Neill long keisbilong Paraka.Dispela teks mesej na

    email i rid olsem “OlgetaMobail Skwod long Mosbi imiting pinis na bai go longJackson ples balus na bai

    wetim ol Mobail Skow bi-long Hagen. Na taim ol ikam daun long balus, olMobail Skwod bilong Mosbibai tokim ol long go bek”.“Na sapos ol i les long go

    bek long Hagen, bikpela

    pait bai kamap namel longol Mobail Skwod bilongHagen na Mosbi. Na longneks wik, nogat PMV bairon long Mosbi, olgeta sevisbai stop”.“Ol pipel long Mosbi i mas

    putim was long dispela taimno gut ol i bungim bagarap”.Dispela tokwin i raun long

    teks mesej na email na i gokamap long Mista Andrews.Mista Andrews i tok dis-

    pela toktok em i no tru. Emi tok ol pipel i mas nokenguria na pret long ol kain gi-aman tokwin.Em i tok dispela em bai

    no inap kamap.“Ol skul pikinini, bisnis

    haus, na ol pablik i no kenpret long ol tokwin. PolisFos i stap strong yet na baigo het long mekim wokaninit long lo na bai banisimol pipel long siti na kantri”Mista Andrews i tok.Mista Andrews i tok polis i

    inap long mekim kain pasinlong kies bilong PaulParaka bikos dispela hevi istap long kot yet.

    Deputi Polis Komisina Jim Andres I mekim toktok long midiakonprens.

  • Julai 17 - 23, 2014 Wantok P3niusTisa na sumatindai long wara Ramu

    James G. Kila i raitim

    TUPELA sumatin na wanpela elementri skul tisa i bindai bihain long wanpela moto-kanu ol i ran long en longwara Ramu i bamim wesan na i kapsait.Madang Provinsal Helt Dairekta, Marcus Kachau i givim

    bikpela tok lukaut i go long pasindia blong ol moto kanusave ran long wara Ramu long noken dring bia na hambaknabaut taim ol i go.Ripot i kam long provinsal Helt opis long Madang i tokaut

    olsem i bin gat 27-pela lain pasindia long moto-kanu, nanamel long ol dispela lain em ol sumatin bilong Aiome An-gliken Sekenderi skul, husat i laik go long ples long skulholide .Mista Kachau i tok moto-kanu ya i bin lusim Aiome long

    samting olsem 4-kilok long apinun na ran i go na bungimdispela birua.Em i tok wanpela long ol pasindia i bin kisim bikpela

    bagarap na ol i bringim em long Walium helt senta na bihainol i karim em i go long Modilon Hausik long Madang taun, naem i orait.Mista Kachau i tokaut strong stret bihain long dispela

    birua olsem ol pasindia blong moto-kanu we i save ran longRamu Riva i mas noken pulapim kanu tumas. Ol pasindia imas skelim tu sapos em gutpela taim long ran long wara ono gat na tu ol i no ken ran long taim ples i tudak tru. Em i tok moa olsem ol pasindia i noken spak na dring bia

    antap long moto-kanu long tudak na ran long Ramu Riva.

    Kain ol moto-kanu olsem i save spit long Ramu Riva. Poto: James G. Kila

    Ol pipel mekim manilong festivol

    Yakam Kelo i raitim

    GUTPELA long lukim olsem planti liklik manmeri bilongPapua Niugini bin wokim liklik mani long taim bilong namba5 Melanesian Festivol ov Ats na Kalsa long Jun 28, 2014.Dispela em toktok bilong tim lida bilong Isten Hailans provinsSteven Kotene.Mista Kotene husat bin kisim klostu 100 manmeri bilong

    Isten Hailans provins go long Mosbi long stap insait long dis-pela bikpela Melanesian Festivol i tok em amamas long lukimolsem ol liklik pipel bilong PNG bin mekim mani long dispelataim.Planti bin ranim bas long kisim ol festivol manmeri go kam

    long haus slip na ples bilong so, ol sekyuriti gad, ol kapentana eletrisen, plama na planti arapela moa. Dispela festivol ikamap long han mak na wok bilong ol Papua Niugini pipelstret na gutpela long ol i kisim mani long mekim festivol ikamap gut, Mista Kotene i tok.Sapos Minista bilong Spots na Nesenel Ivens Justin

    Tkatchenko bin go pas long mekim program na plen, trutumas ol waitman na bikpela bisnis lain bai kisim olgeta liklikkontrak na projek bilong kamapim festivol, Mista Kotene i tok.Mipela ol lain bilong Isten Hailans i amamas tru long Min-

    ista bilong Turism Ats na Kalsa Boka Kondra na EksekyutivDairekta Dokta Jacob Simet long go pas long kamapim dis-pela festivol. Planti lain bilong mipela i no save lukim Mosbibipo bikos ol lain bilong ples stret. Tasol festivol ya kisim olkam long Mosbi na ol soim tru pasin tumbuna na kalsa bi-long ol na ol wanbel na amamas bikpela tru.Mista Kotene i tok em no laikim tru dispela toktok salens na

    egens bilong Minista Tkatchenko bikos sapos em bin raunlong festivol taim bai em lukim tru amamas long pes bilong olpipel.“Sapos Mista Tkakcheko laik komplen long mani bilong

    ranim festivol, mi laik tok stret olsem mipela ol grasrut pipelbilong Papua Niugini stret i kisim liklik wan kina long olkainkain wok mipela mekim long kamapim festivol olsemdraiva, sekyuriti, kukim kaikai, pulim lait, wara na olgeta lik-lik wok bilong festivol. I no wanpela ovasis kampani na bis-nis we ol bai kisim mani na groim bisnis bilong ol gut”, lidabilong Isten Hailans i tok.Mi lukim planti lokol bisnis bilong ol PNG stret mekim ol

    wok na festivol i kamap gut olsem na ol gat rait long kisimmani bilong gavman bilong yumi stret. Long dispela as,mipela amamas tru long ol bosman na wokman bilong Ne-senel Kalsarel Komisin (NCC), Minista Kondra, Dokta Simetna olgeta lain bin bungim han long kamapim gutpela festivoltru we ol lain bilong yumi long Vanuatu, Fiji, Solomon Ailan,Nu Kaledonia, Wes Papua na Timor Lessen a Tores Trait binkam na amamas wantaim mipela ol pipel bilong Papua Niug-ini, Mista Kotene i tok.

  • P4 Wantok Julai 17 - 23, 2014 nius

    PM amamas long Dioni kam insait long PNC Praim Minista Peter O’Neilli amamas long Leo Dion ijoinim Pipels Nesenel Kon-gres Pati.Mista Dion i tok olgeta

    samting pati lida bilong T.H.EPati, Don Polye, i bin kamaplong ol mun i go pinis longdaunim nem bilong gavman,taim pati i stap yet wantaimgavman i mekim em longlusim pati. Mista Polye nau isindaun long namel bens.Mista Dion i raitim pas i go

    long T.H.E Pati presiden,Bungtabu Brown, long 1 Julai2014, na em i tok, em i hat trulong em long stap olsemdeputi praim minista longgavman na long wankaintaim, Mista Polye i wok longbirua long gavman.Em i tok, kain pasin i no bi-

    hainim Wesminsta sistem bi-long gavman olsem na em irisain long T.H.E Pati.Long Julai 6, 2014 Mista

    Dion raitim pas i go longPraim Minista na i tokim emolsem, em bai go insait longPNC pati. Em i tok i hat longem i lusim T.H.E pati tasol emi mekim long strongim gav-man i stap yet.Praim Minista O’Neill i tok

    welkam long Dion i go insaitlong PNC. Em i tok gutpelatingting bilong Dion i bringimgutpela samting long pati bi-long wanem planti membabilng PNG em ol i nambawan taim o namba tu taimtasol long stap insait longpolitik. “Wantaim Deputi Praim

    Minista Dion, Enga Gavana

    Peter Ipatas, Nixon Duban naIsaac Waigarava na ol nara-pela, mipela i gat gutpelasave na tingting wantaim ek-spiriens na ol yangpela webai givim strong long pati nagavman long bihain taim,”Mista O’Neill i tok.Mista Dion i mekim namba

    5pela memba bilong T.H.Epati long go wantaim PNGCpati. Ol narapela memba em

    Douglas Tomuriesa, Ben-jamin Poponawa, DelilahGore, De Kewanu, na DavidArore. Narapela tupela, Francis

    Marus, na Benjamin Philip ibin lusim Yunaitet Risos Patina go wantaim PNC pati. Namba bilong PNC pati

    nau i stap olsem 57.

    Deputi Praim Minista na Minista bilong inta-Gavman Rilesens, Leo Dion i sainim ol rit laswik.

    Mobail pon i bringim hevi long familiSape Metta i raitim

    TAIM ol mobai pon i kap-sait i kam insait long PNG,ol man, meri na pikinini tu ibin resis long kisim naholim wan wan bilong ol. Nau yet klostu long ol-

    geta man-meri na pikininitu long olgeta kona bilongPNG i kisim na holim wanwan mobail pon bilong ol.Mobail pon i gutpela long

    yusim long ring igo i kamlong ol famili na ol poro tu.Tasol long narapela sait bi-long em, i gat nogut bilongem tu. Na bikpela wari nau em i

    stap long ol skul pikininihusat i save karim nayusim ol mobail pon insaitna ausait long skul. Planti ol mobail pon i hukap

    wantaim intanet sevis, na longdispela sevis em isi tru long ol iken kisim ol piksa nogut o pono-grapi (pornography) na ol arapelasamting we ol pikinini i no maslong lukim.

    Nau yet planti ol edministresenbilong ol skul i wok long rausim nakisim ol mobai pon bilong ol skulpikinini na luksave olsem ol piksanogut i stap insait long ol pon bi-long ol. Mobail pon tu i ken bagarapim

    tingting bilong ol pikinini long skul,na ol i no inap mekim gut skul wokna skoim gutpela maks. Taim dis-pela i kamap, hevi i save i go beklong ol papamama. Tasol husat iasua? Ol papmama o ol pikininiyet?

    Tripela yangpela meri long Goroka – Isten Hailans i lukluk long wanpelamobail pon. Na husat i ken save long wanem samting ol i wok long lukim.

    Nu Kaledonia manamamas long festivol

    Yakam Kelo i raitim

    NAMBA 5 Melanesian Festivol ov Atsna Kalsa i bin kamapim pasin bilongbung wantaim na amamas we PapuaNiugini i kisim gutpela nem olsemwanpela naispela kantri long ai bi-long ol arapela Melanesia kantrihusat bin kamp long hia long Jun 28inap Julai 11, 2014.Dispela em toktok bilong wanpela

    man Nu Kaledonia Jean EmmanuelFrantz husat i save raun lukim plantifestivol pinis na nau em namba wantaim bilong em long lukim festivol hialong Papua Niugini.Mista Frantz i tok PNG em wan-

    pela gutpela kantri we ol manmeri iamamas gut wantaim na soim pasintumbuna na kalsa bilong ol. Ol atislong musik na danis, kaving na krafol soim stail bilong ol na ol manmeribung long lukim na dispela em olsembung wantaim na amamas we PNG isoim.Mista Frantz i tok dispela festivol

    em bin kamap gut tru bikos olgetalain long arapela kantri husat bin kami soim ol pasin tumbuna na kalsa bi-long ol stret na nogat wanpela samt-ing i blokim o stopim ol. Ol kisim gutspes na soim ol yet, ol kisim gutpelamalolo bihain long festivol na kaikaitu em ol kisim gut, em tok.Em tok ol kainkain pasin na piksa

    bilong kalsa i kam aut stret we i soimolsem mipela long Melanesia emnarakain tru long ol arapela kantrilong wol. Bikos mipela gat kain pasinna kalsa we arapela kantri i nogat namipela i gat taim na spes bilong soimna apim go moa na skulim ol yang-pela bilong mipela tu long holim yet.Em tok wanpela bikpela samting

    em lukim na pilim stret long dispelafestivol em pasin bilong bung wan-taim o yuniti na gutpela pasin we ikamapim gutpela spirit bilong fes-tivol. Bikos dispela i kirapim moa in-teres na laikim bilong festivol ya imas ron strong yet long bihain taim.Mista Frantz i tok PNG mas ama-

    mas tru long dispela bikos ol arapela

    kantri olsem Solomon Ailan, Fiji, Van-uatu, Nu Kaledonia, Wes Papua,Lesse Timor na Tores Treit i kisimbikpela amamas tru long olgetasamting long tupela wik stap bilong olhia long Papua Niugini.Wanpela bikpela samting bikman

    ya i lukim na amamas tu em olsemplanti lokol tu i mekim mani long sobilong festivol olsem teksi, bus, salimkaikai na planti arapela liklik samtingol mekim long kisim mani. Dispela isoim olsem ats na kalsa i gat bisnisbilong em stap we ol pipel bai kisim.Mi no inap lusim tingting long dis-

    pela namba 5 Melanesian Festivol ovAts na Kalsa hia long Papua Niuginibikos em wanpela bikpela festivollong rijon na tu planti kainkain stail napasin i kamaut stret we olgeta lainlong Melanesia bin amamas longsoim na kamapim, Mista Frantz i tok.Nogat wanpela samting i rong o

    nogut bikos pasin bilong soim kalsana tumbuna pasin em yumi no inapskelim nogut sait bilong em. Yumimas stretim na strongim na luklukmoa long gutpela sait bilong em.Yumi mas kirapim na strongim gut-pela spirit bilong ats na kalsa festivolwe yumi ken pilim stret, Mista Frantzi tok.

    Jean Emmanuel Frintz bilong NuKaledonia i mekim planti gutpela tok-tok long amamasim gutpela Melane-sian festivol PNG bin kamapim.

  • P6 Wantok Julai 17 - 23, 2014

    Bogenvil Saplimen5 YIA DIVELOPMEN PLEN BILONG HON. JOSEPH LERA.

    RIJINOL MEMBA BILONG BOGENVIL 2013 – 2017

    Hon Joseph Lera i soim 2013 odit ripot bilong Bogenvil we opis bilong ORD i amamas tru long lukim.

    VISION Developing People to Build Bougainville.

    THE TEN PRACTICAL PILLARS OF DEVELOPING PEOPLE TO BUILD BOUGAINVILLE ARE:

    1. POLITICAL MOBILIIZATION TO UNITE, GIVE PEOPLE THE OPPORTUNITY TO PARTICIPATE, CONTRIBUTE, GET INVOLVED AND OWN THE GOVERNMENT AND DEVELOPMENT.

    2. PEOPLE EMPOWERMENT THROUGH MULTIMEDIA TO EMPOWER PEOPLE TO ACCESS INFORMATION.3. DEVELOPING EDUCATION TO HELP PREPARE THE THREE CATEGORIES OF PEOPLE REQUIRED TO BUILD A STRONG INDE

    PENDENT NATION.4. IMPROVE PUBLIC SERVICE FOR EFFICIENT AND EFFECTIVENESS.5. IMPROVE HEALTH FOR HEALTHY POPULATION.6. RESTORE, IMPROVE, STRENGTHEN AND SUSTAIN LAW AND ORDER7. MAKE BOUGAINVILLE A MIDDLE INCOME ECONOMIC NATION.8. DEVELOPMENT, RESTORE, IMPROVE, STRENGTHEN AND SUSTAIN BASIC SERVICES AND HIGH IMPACT PROJECTS.9. MONITORING AND EVALUATION - PROJECT IMPLEMENTATION SERVICES10. TRANSPARENCY AND ACCOUNTABILITY.

  • Julai 17 - 23, 2014 Wantok P7

    MEMBA bilong Bogenvil Riji-nol Joseph Lera i tok bihainlong bikpela pait bin kamaplong Bognevil, planti yangpelamanmeri nau i nogat gutpela skulna trening. Planti i sindaun natingwe ol no inap mekim wanpela gut-pela wok long stretim na kirapimprovins.Long dispela as, Mista Lera i tok ol

    lida mas mekim gutpela plen naulong lukim olgeta yangpela i maskisim gutpela skul na trening longmekim wok bilong divelopim ples.Nau Atonomos Gavman bilong Bo-

    genvil (AGB)i wok long toktok moalong kirapim bek Panguna Mainingtasol dispela bai i no inap helpim olpipel gut long bihain taim. Ol ausaitsave manmeri tasol bai kam wok longmaining na ol pipel bilong Bogenvilstret bai sindaun na lukluk tasol bikosol bai painim hat long wok, Mista Lerai tok.Em i tok AGB i no tingting long

    sanapim ol skul olsem teknikel kolis,tisa kolis, nesing kolis na ol haiaedukesen na kompyuta trening skullong provins long trenim na redim olpipel bilong Bogenvil long go insaitlong ol wok bilong kirapim provins.Mista Lera i statim pinis sampela

    plen bilong kamapim ol projek bilongedukesen olsem long kompyuta tren-ing, politek, soka akedemi na arapelakolis bilong ol yangpela ken kisim gut-pela skul na redim ol yet long mekimwok.Mista Lera i tok planti yangpela

    manmeri long Bogenvil tude em olnogat gutpela edukesen. Bihain longbikpela pait na hevi bilong PangunaMaining long 1989 i kam, ol kolis naskul bin paia pinis na nau ol yangpelasindaun nating. AGB o opis bilong Ga-vana long bipo i kam i nogat wanpelakolis o teknikel skul i sanap yet. Olwok long toktok long kamapim divel-opmen long antap level bilong gav-man na ol pipel sindun lukluk tasol istap.Edukesen em Masta Ki bilong ol-

    geta samting long provins na kantri.Taim yumi gat gutpela edukesen, oraityumi gat save lain bilong mekim wokna karimaut ol dispela wok divelop-men we gavman wok long mekimplen na toktok long en.Bai nogat gutpela divelopmen, sin-

    daun bai hat long komyuniti na plantihevi bai kamap long ol pipel bikosnogat masta ki bilong bringim ol gofowet long stretim sindaun bilong olna mekim ol wok na ol samting bilongdivelopim provins na kantri, MistaLera i tok.Insait long 5 Yia Divelopmen Plen

    bilong Mista Lera long 2013 go long2017, em putim edukesen olsembikpela plen bilong em we em makimpinis planti ol skul projek na edukesenplen long kamapim insait long wan-wan distrik long Bogenvil.

    Planti yangpela no gat gutpela skul

    Sampela skul pikinini bilong Hahela Praimeri skul long Buka i harim ol bikman i toktok.

    Ol Gret 8 Sumatin long Hahela Praimeri Skul insait long wanpela leson bilong ol.

    Bogenvil Rijinol Memba, Joe Lera i toktokwantaim bikman taim Praim Minista, PeterO’Neill, i bin mekim raun bilong em longBogenvil long dispela yia, mun Janueri.

  • P8 Wantok Julai 17 - 23, 2014

    FAINENS ripot bilongBogenvil i bin wanpelagutpela ripot tru golong Opis ov Rurel Divelop-men (ORD) long Mosbi longlas mun.Dispela fainens ripot em ol

    kolim akwitol we i soim olgetarekot bilong mani lida binkisim long ol wok projek naprogram bilong Bogenvil.Las wik Rijinol Memba bi-

    long Bogenvil Joe Lera binsoim dispela akwitol buk embin givim go long opis bilongORD long Mosbi we i soim

    olsem em pinis gut olgetaripot na rekot bilong ol projekna namba bilong mani olputim go long wanwan projekna program.Dispela em wok bilong ol-

    geta memba bilong palamenlong mekim long olgeta yialong givim ripot bilong manigo long ORD we ol ken kisimnupela mani gen long go hetwantaim ol wok na projek bi-long distrik na provins.Mista Lera bin tokaut olsem

    em amamas tru olsem dis-pela bikpela wok i pinis na

    nogat tok moa long ORD longem long ripot na rekot bilong2013 mani bilong Bogenvil.Antap long sampela projek

    memba bin kamapim pinis nai stap long dispela fainensripot o akwitol ripot em olsampela edukesen projek naprogram olsem Tarlena hausbilong ol tisa na woklain bi-long skul long Selau distrik.Dispela projek i kos olsemK150,000 we Daisosis bilongBogenvil i go pas long wokimolsem kontrakta.Burunotui Vokesenel Skul

    long Buka bin kisim bikpelahelpim tu wantaim ol dabolklasrum bilong helpim olsumatin i sindaun gut nalainim gut samting long klas-rum. Dispela skul projek binkos olsem K200,000 we Daio-sis ov Bogenvil go pas longwokim.Wankain tu memba i helpim

    ol skul long gat ol kompyutabilong helpim ol wantaimedukesen bilong ol.Kompyuta em wanpelabikpela samting long mekimlainim bilong ol studen i isi

    long kisim moa save long olsamting we ol tisa na laibreri inogat.Long Bana, Mista Lera i

    sanapim kompyuta netwoklong ol skul laibreri na longSaut Bogenvil em putim tele-visen lain long helpim olsumatin long go insait longkompyuta na televisen longedukesen program bilong ol.Planti arapela distrik tu i

    kam aninit long dispela pro-gram we ol skul bai kisim kainsevis bilong kompyuta, in-tanet na televisen sevis.

    Fainens ripot bilong Bogenvil kam aut

    KOPRETIV Fising em wanpela bikpela samt-ing long plen bilong Rijinol Memba bilong Bo-genvil Joseph Lera insait long 5- YiaDivelopmen Plen bilong em. Dispela i stap in-sait long tripela botom ap forum em binkamapim long Not Bogenvil, Sentrel Bogenvilna Saut Bogenvil.Insait long dispela plen bilong Mista Lera, em

    givim K500,000 go long wanpela konsaltenkampani ol kolim Atiha Consultants long go paslong kamapim dispela projek long makim olpipel bilong Bogenvil.Insait long dispela Kopretiv Fising progem,

    tripela fising bot em ol makim we Atiha Consult-ants bai baim long putim i go insait long wok bi-long kopretiv fising projek insait long provins.Dispela nau i givim wok go long ol pipel bi-

    long Bogenvil long bung wantaim na kamapimol grup bilong ol aninit long Kopretiv Fising grupna go insait long bisnis bilong pulim pis.

    Kopretiv fisingprojek longBogenvil

    Lotu i bikpela samting na ol mama siwai long Saut Bogenvil i selebretim pestodebilong Mama Maria long Monoitu Peris.

    Hap simen wantaim welkam sain i sanap yet long Aropa ples balus, SentrelBogenvil, bihain Bogenvil hevi i bagarapim olgeta samting. Nau ol toktok nawok i go het long opim Aropa ples balus.

    Ol Bogenvil polis i wok strong long lukautim lo na oda long ailan. Poto: Ol Wantok fail poto.

  • Julai 17 - 23, 2014 Wantok P9

    LONG lukim gutpela divel-opmen na senis i kamaplong Bogenvil em longmekim ol pipel yet i stap insaitlong mekim plen na kamapimwok we i stret na sut long laipna sindaun bilong ol. Wanpelarot tasol em long Botom ApPlening o mekim plen longgrasrut level na go antap longgavman level. Em toktok bi-long Rijinol memba bilong Bo-genvil Joseph Lera.Mista Lera i tok insait long Bo-

    genvil i bin nogat wanpela gut-pela divelopmen long bipo yet ikam bikos plen bilong em i savestap long antap na kam daun. Ollida save mekim plen na polisilong sait bilong divelopmen naprojek tasol ol pipel tru bai pilimna kisim sevis na benefit i nosave stap insait long muvim nakarimaut. Olsem na nogat wan-pela gutpela samting i stap longBogenvil tude.Long lukim trupela divelopmen

    na senis em pipel yet mas stapinsait long toktok na mekim plenlong wanem samting ol laikim.Orait wok bilong mipela ol lidalong stretim na putim mani longen na kamapim em bai yumilukim olsem projek em bilongpipel stret, Mista Lera i tok.Planti projek insait long kantri

    tude em ol lida yet savekamapim we i mekim ol lida namemba long palamen i sanapolsem sempion man bikos pipel ino stap insait. Long dispela kainrot em ol pipel save sindauntasol na lukluk na nogat wanpelasave bilong ol insait long ol samt-ing memba i kamapim.Mista Lera i tok insait long Bo-

    genvil, em bin kamapim 105bung o awenes raun long plantidistrik na kaunsil eria we olgetakomyuniti lida na grup lida i sin-daun na toktok wantaim. Oll bintoktok na kamapim nem bilong olprojek we ol pipel net i gat nidlong en. Em save putim mak bi-long mani antap long ol dispelaprojek pipel yet i kamap na oltraim long mekim kamap. Plantibilong ol komyuniti projek i stappinis long 2013 – 2017 Divelop-men Plen bilong Gavana.Insait long wanpela yia em

    kamapim olsem 6-pela projek bi-hain long em bungim olgeta lidabilong sios, komuniti, BRA naarapela lida tu long kamapimtingting na plenim wanem projekem stret long laik na tingting bi-long pipel. Ol save toktok go kamlong kamapim stret projek bilongpipel.Mista Lera i tok lida mas gatvisen o luksave pinis longwanem samting mas kamap.Dispela visen tasol inap draivimol projek na divelopmen go long

    ol pipel na komyuniti. Dispelavisen tu em ol mas raitim longpepa o buk long ol pipel na ara-pela lida long bihain taim tu maslukim we ol ken surukim go yet oputim arapela tingting na save bi-long ol antap. Dispela visen tasolsave kamapim gutpela senis nandivelopmen long pipel.Mista Lera i tok narapela samt-

    ing em lida mas man bilongmekim plen. Taim em mekimplen orait plen mas sut long pipelna go antap long gavman level.Em mas mekim plen longwanem samting em bilong pipelwe ol ken stap insait long en.Narapela bikpela samting em

    Masta Ki o Edukesen we em buntru bilong lukim gutpela senis ikamap long pipel na komyunitiolgeta. Dispela em ol lida massanapim ol skul bilong givim moatrening na save long ol pipel.Mista Lera tok bihain long Bo-

    genvil kraises, planti yangpelamanmeri tu long Bogenvil i nogat gutpela edukesen. Planti i nogat skul na ol sindaun raun nat-ing.I nogat wanpela kolis bilong

    Agrikalsa, Teknikel skul bilonglainim mekenik, kapenta, nesingkolis,tisa kolis na arapela kolisolsem Haia Edukesen we inapgivim save long ol pipel long redilong karimaut wok. Olsem namaski Bogenvil Kopa Main ikamap, ol Bogenvil pipel bai sin-daun long sait na lukluk tasolbikos ol bai nogat save manmeribilong wok.Narapela bikpela samting

    Mista Lera i laikim em kapasiti osave manmeri bilong Bogenvillong ranim provins na ples longbihain taim. Sapos nogat MastaKi em bai nogat save manmerina bai nogat wanpela gutpelasenis olsem divelopmen na sevislong Bogenvil. Mista Lera bin putim aut pinis

    sampela bikpela projek we i sutstret long laikim na nid bilong olpipel olsem skul, masin bilonghaus sik (eksrei), em redimgraun pinis bilong kamapimSoka Akedemi we olgeta arapelaspot ken yusim long trening, skulna holim ol bikpela pilai long en.Em tok Bogenvil i no divelop longbipo i kam nau bikos ol lida savelaik mekim plen antap long divel-opmen tasol olsem BogenvilKopa. Tasol sapos ol bin sanapantap long botom ap plening omekim plen aninit long level bi-long pipel pastaim na go antap,ating Bogenvil inap divelop guttru pinis. Dispela em wankainlong olgeta provins bilong yumilong Papua Niugini we nogat di-velopmen long bipo i kam inapnau bikos ol lida yet i pilaim ol-geta samting na pipel nogat. Ollida kamap olsem bosman streto hiro man na pipel stap longwetru long lida.

    Mekim plen long grasrut level: Lera i tokYakam Kelo i raitim

    Wanpela man i wokabaut antap ol nupela bris namel long Buka na Arawa we ol Japan i binbildim.

    Ol meri Bogenvil i mekim bikpela kontibusen long ol wok divelopmen, gudpela sindaun nabel isi pasin long Bogenvil.

    Bikpela populesen long Bogenvil em ol yangpela olsem long poto hia. Ol lida i mas mekimsamting long helpim ol na Mista Lera i mekim ananit long visen na bottom ap plen bilong em.Ol poto: Wantok Poto Fail.

  • meriniusP10 Wantok Julai 17 - 23, 2014

    Strongim kalsanogut i mekimGod i belhat

    PASIN bilong litimapim nem bilong ol spirit no gutna strongim ol kalsa bilong bagarapim laip baibringim belhat bilong God long ol pipel.

    “…YUPELA i no ken bihainim ol giaman god.Yupela i no ken wokim wanpela giaman god, nayupela i no ken wokim piksa bilong wanpelasamting i stap long heven o i stap long graun o in-sait long wara i stap aninit long graun.

    Yupela i no ken brukim skru long wanpela gia-man god o piksa na lotuim em, long wanem, miBikpela, mi God biong yupela, na mi no inap larimwapela giaman god i senisim mi.

    No gat tru. Na ol manmeri i no laik tru long mi,ol i gat asua long dispela samting na mi baimekim save long ol na long 3-pela na 4-pela laintumbuna bilong ol i kamap bihan.

    Tasol ol manmeri i laikim mi tumas na i save bi-hainim olgeta lo bilong mi, orait bai mi laikim oltru na mi laikim ol tausen lain tumbuna bilong ol ikamap bihain” Kisim Bek 20:3-6.

    Papua Niugini em i kavanen kantri i laik lotulong God bilong Israel. Pastaim Praim Minista,Gren Sif Sir Michael Somare i bin sainim dispelatok promis long Ogas 26, 2007 long ai bilong olSaut Pasifik Prea Asembli bilong olgeta Pasifikkantri wantaim Australia na Nu Silan long PotMosbi.

    Tupela bikpela samting i kamap bihain long oli sainim tok promis. Namba wan samting em ne-senel prea na ripentens de long Ogas 26 baikamap long olgeta yia.

    Namba tu em Spika bilong Palamen i rausim olkavin insait long haus palamen na long las mun,ol Bodi bilong Krais wantaim spika i singautimDokta Bill Harmon, wanpela propet bilongAmerkia long kam long kantri long pre na mekimol tok propet antap long kantri .

    Dispela tok propet i tok PNG em i kamapnamba wan kantri aninit long Kingdom bilongGod.

    Tok bilong God bai kamap as bilong kantri nanamba tu em mama lo bilong kantri antap longen na bihain ol pipel long kain kain tok ples isanap wantaim wanbel na antap tru em pasin bi-long laikim narapela.

    Em i wanpela kantri long bringim heven i kamdaun long graun na yumi mas statim Kingdomkalsa na pasin bilong em long givim glori longGod Papa.

    Papua Niugini em i Kristen kantri, olsem na olspiritual lida i mas sanap na tokaut long daunimpasin bilong strongim ol pasin tumbuna longsingsing na kolim ol spirit bilong tumbuna, spiritbilong ol provins na ol narapela spirit.

    Belhat bilong God na kot bilong em nau ikaramapim ol lain i go pas na stap insait long oldispela kain wok bilong kalsa pestival. Yupela imas go bek long God na tok sori na tanim bellong pasin bilong lotu long ol god giaman we isave tok bilas long God. Sapos yu laik toktok moa o yu nidim prea,

    yu ken rait long: Evangelis, Barbara Lunge,ROGIM, P.O. Box 3063. Boroko. NCD. PNG, oring long 70995378

    Yut, Meri na Famili

    Pastor Barbara Lunge

    Medikol sekap long maining wokman

    James G. Kila i raitim

    OL WOKMAN bilong main in-sait long ol bikpela risosprojek long kantri i save gatmedikol sekap olgeta taimlong luksave olsem ol i heltina fit long mekim wok.

    Planti taim ol dispela lain isave mekim ol bikpela nastrongpela wok stret. Olsem nainsait long wan wan yia ol isave gat ol medikol sekap longsekim blut, sekim win na tusekim sapos ol i gat sampelasik long bodi bilong ol.

    I no long taim i go pinis olwokman bilong Ramu NiCoMenesmen (MCC) Limitedlong Basamuk Rifaineri longRaikos distrik i bin stap insaitlong medikol tes, we i lukim oldokta bilong klinik bilong kam-pani yet i sekim ol.

    Nesing Opisa bilong RamuNiCo long Basamuk Rifaineri,Paul Konare i tok dokta namedikol opisa i sekim bodi bi-long olgeta wok lain, sekim blutna tu sekim win bilong ol.

    Wankain medikol tes i binkamap long Ramu NiCo KBKMain na long Madang Bes opisbilong kampani long Madangtaun.

    Ol dokta na medikol opisa i

    sekim tu ai na win bilong olgetawok lain long sekim sapos ollain i ken lukluk gut na tu sekimblut bilong ol long HIV/AIDS naol arapela sik.

    Nesing Opisa Konare i tok ol

    i bihainim lo bilong mainingolsem olgeta wokman bilongmaining i mas go insait longmedikol sekap bipo long ol iwok, na tu long taim bilong woki mas gat medikol sekap.

    Dokta bilong Ramu NiCo sekim ol maining wokman longBasamuk Rifaineri. Poto: James G. Kila

    Madang provins gat sik-misels autbrekJames G. Kila i raitim

    MADANG Helt Atoriti i tokautolsem i gat autbrek bilong sikmisels long provins pinis.

    Provinsal Helt Dairekta, Mar-cus Kachau i tokaut long laswik, bihain long provinsalhausik na ol helt senta longSumkar, Madang na Usino-Bundi distrik i givim ripot bilong45-pela lain i gat binatang bi-long sik misels.

    Mista Kachau i tok nambawan ripot long sik misels longprovins i bin kamap long Mas30 long dispela yia. Tasol olnamba wan ripot em long ollain i gat dispela sik taim ol istap long narapela provins namuv i go long Madang.

    Em i tok moa olsem long ol45-pela lain i gat dispela sik,10-pela bilong ol em ol i testimblut blong ol long Mosbi pinisna i soim olsem ol i gat sik mis-els.

    Mista Kachau i tok Madang isoim 10-pela lain i gat sik mis-els pinis, na dispela i soimolsem Madang provins i gatmisels autbrek i stap pinis.

    Em i tok Provinsel Helt Atoritii kamapim pinis wanpelaProvinsal Misels Rispons Timwe i gat ol sinia helt opisa baiwok long en long daunim nastopim sik misels na em i noken i go bikpela.

    Dispela tim i bin bung na mit-ing pinis long lukluk longwanem rot long stopim sik mis-els long go bikpela insait longMadang provins.

    Em i tokaut olsem ol hai-risko ples we sik misels i antap emlong Madang, Sumkar naUsino-Bundi.

    Mista Kachau i tokaut olseminsait long Madang Distrik, eriawe sik misels em bikpela emlong Madang taun, longSumkar Distrik em Karkar Ailanna Not Kos Rot (NCR), na long

    Usino-Bundi Distrik em longRamu Sugar.

    Ripot Wantok Niuspepa ikisim i tok olsem dispelaRispons Tim i tok strong olsemMadang i mas gat wanpelaeria o kontenmen yunit bilongen long lukautim na banisim ollain i kisim bikpela bagaraplong sik misels i ken stap nakisim marasin.

    Provinsal Helt dairekta,Mista Kachau i tokaut olsemYagaum Helt Senta blongLuteran Sios we i stap autsaitlong Madang taun em wanpelaples we ol lain wantaim strong-pela sik misels i ken go stap nakisim marasin.

    Mista Kachau i tok em baitoktok wantaim edministresenbilong Yagaum Luteran HeltSenta long kamap wantaimdispela samting taim sik miselsnamba i go antap.

    Pidiatrisen long Modilon Jen-eral Hausik long Madang,

    Dokta Jimmy Aipit i tok embikpela samting long Madang imas gat wanpela eria we i staplongwe long taun, long lukau-tim ol lain husat i gat sik mis-els. Dispela bai helpim longdaunim na kontrolim na sik inoken go bikpela.

    Dokta Aipit i tok dispela sikmisels i ken go bikpela trusapos em i go long ol eria weol manmeri na pikinini i nokisim sut-marasin long stopimsik misels.

    Em i tokaut olsem long nauyet helt atoriti i no gat gutpelarekot na save klia long nambana eria bilong ol lain i kisimpinis banis sut bilong stopimsik misels.

    Madang misels rispons tim itok olsem wanpela rot tasollong toksave long ol pipel longsain blong sik misels em longputim yau long NBC RedioMadang olgeta taim.

    Medikal Apil Kaikai bilong Kevlynn Charisma KomunKEVLYNN Charisma Komunem i wanpela yangpela gel igat 19 krismas na i save skullong Gret 12 long ParadaisPraivet Hai Skul long PotMosbi, tasol em i gat sik longlewa bilong em.

    OL famili na pren bilongyangpela meri, KevlynnCharisma Komun i laikim holimwanpela fansresing dina kaikailong Getwe Hotel long SandeJulai 20 bilong salim em i goovasis long kisim helpim.

    Ol komiti bilong dispela fan-resing i givim wanpela tebol bi-long kaikai i go long ol nius lainbikos ol i laikim bai tok save igo aut long ol pablik long luk-

    save long ol hevi i stap longpablik helt sistem bilong kantri.

    Ol i singautim pastaimmemba bilong Mosbi Saut naminista bilong Komyuniti Divel-opmen, Dame Carol Kidu longtoktok long praivet na pablikhelt sistem long kantri. Tasolem bai i no inap stap na em isalim toktok bilong em tasollong rekoda na ol bai pilaimlong taim bilong kaikai.

    Ol I singautim tu ol dokta naol woklain bilong Sir Buri KiduHat Insitiut long kam na toktoklong wok bilong institiut na tulong toktok long pasin bilongstap helti na lukautim bodi.

    Wanpela singaut tu i go longPraim Minista Peter O’Neilllong kamap na tokaut long ne-

    senel medikea plen bilongkantri.

    Famili bilong Mis Komun ilaik painim mani bilong sevimlaip bilong em, tasol i gat plantitausen manmeri na pikininilong PNG husat i no gat sansolsem long kamapim mani naol i save putim bilip long pablikhelt sistem tasol. Yumi kenaskim olsem, bilong wanemna ol kain famili olsem bilongKevlynn i mas painim manilong kain kain rot long salimem i go ovasis long sekap nakisim helpim taim yumi gat ol-geta blesing na risos longkantri bilong yumi? Bilongwanem na yumi sot yet?

    Mis Kevlynn CharismaKomun..

  • siosnius Julai 17 - 23, 2014 Wantok P11

    STAT long mun Me, ol manmeri bilongSen Michael’s Peris, Hanuabada i bunglong olgeta Sande long tri klok apinunlong lainim singsing long mekim redi ongbikpela de bilong mi.Dispela yia, em i silva jubili bilong mi

    long kamap Pater. Long de 29 Septemba 2014, em i de bi-

    long jubili bilong mi stret. Tasol mipela baiselebretim long Sande 28 Septemba2014.I gat 120 memba bilong kwaia. Sam-

    pela pikinini tu i stap wantaim ol. Wanpela gutpela pasin bilong yumi

    sapos i gat bikpela de i kamap, yumi laikkamap narakain. Olsem na long silva ju-bili bilong mi, kwaia i laik kamap narakainlong yunifom bilong ol. Ol i laik werim yunifom bilong Indone-

    sia. Ol i laik werim Batik. Olsem na mipela i bin kisim nem na

    sais bilong wan wan na salim i go long In-donesia. Bai ol i samapim yunifom longIndonesia na salim i kam.Nau ol i no praktis long Sande tasol,

    nogat. Long Trinde nait tu ol i bung napraktis singsing. Bilong wanem na ol ipraktis hariap? De bilong Jubili i staplongwe yet!Ol i no singsing tokples Motu tasol. i gat

    planti tok ples bilong singsing i stap.Sampela bilong Inglis, Tok Pisin, Latin,Motu na Bahasa Indonesia. Planti nupelasingsing, olsem na ol i statim praktispinis.Wanklas bilong mi long lain bilong SVD

    i bin kisim Ordo long wankain yia (1989),i gat 12 Pater. Tasol wanpela i bin lusim Pater na

    kamap le man pinis. Olsem na long dispel yia, i gat 11-pela

    tasol bai selebretim Jubili. Tupela i woklong kantri Philippines, mi tasol wok longPapua New Guinea na narapela i woklong Indonesia. Olgeta i amamas na stapstrong yet long mekim wok pater.Las yia, 2013, long mun Oktoba,

    mipela i bin wokim “Re-Union” o bungwantaim long Jakarta. Tripela tasol i no kamap. Long taim bi-

    long riyunien, mipela i bin stap wantaimbilong harim serim bilong wan wan bilongmipela.Insait long serim bilong mip[ela, mipela

    i painim aut olsem, i no olgeta i save stapgutpela tasol long mekim wok bilongpater. Wan wan bilong mipela i binbungim gutpela taim na taim no gut.Tasol olgeta i stap strong yet, i no lusim

    wok pater yet. Bikos i gat taim bilong amamas long

    mekim wok pater. Olgeta i save olsem God i bin makim ol

    na God bai no lusim ol yet long bungimhevi. Dispela i mekim ol i kamap strongolgeta taim.Sapot bilong pipel bilong peris o wok

    ples bilong mipela tu i mekim mipela ikamap strong long wok pater. Tasol i noolgeta manmeri i save sapotim wok Pater.Sampela i no sapotim mipela. Tasol i noputim mipela daun yet. Em i olsem gut-pela leson long mipela long lainim.Liklik lain tasol i no save amamas long

    wok bilong mipela. Tasol bikpela lain iamamas. Bikos yum i no inap mekim ol-geta manmeri i amamas.Dispela tingting i save mekim mipela i

    kamap strong. “I no olgeta manmeri baiamamas long yumi. Na yum i no inapmekim olgeta i amamas”.

    Kwaia bilong JubiliI NO gat polis ripot yet i kamaplong kilim dai bilong Pater JerryInau ba Komyunio Minista,Benedict antap long ol mauntenbilong Goilala long mun MNelong dispela yia.Pater Giorgio Licini bilong The

    Catholic Reporter i tok ol manlong blupela yunifom i sot longmani na ol i lusim ples pinis.Mipela i harim tasol long ol pipelna dispela i no gutpela nius”Bisop Rochus Tatamai bilong

    Bereina i tok.Askim bilong Pater Jerry taim

    em i laik dai, long no ken wokimpeibek pasin em pipel i no bi-hainim.Bisop Rochus i tok ol i harim

    olsem “ol i kilim pinis 7-pela manbihain long dai bilong Pater Jerry.Yangpela man i bin kilim PaterJerry i dai em ol i kilim em tu.”Piksa long Goilala sosaiti nau

    em vailens, wanpisin pait, kilimdai nating man na smukim mari-

    wana o spakbrus.Wok long kisim ol yangpela

    pipel long skruim skul bilong ol igo long sekonderi na teseri i feil. Maunten na laip i hat, no gat

    rot, na gavman sapot i no kamaplong ol Goilala pipel i mekim olsamting i hat moa.Bisop Rochus i tok maski em i

    hat, ol i go het yet long kisimhelt, edukesen na lotu sevis i golong pipel bilong Goilala.Ol binj kilim dai Pater Jerry na

    Benedict long Kamulai longSande Me 4, 2014 olsempeibek. Bisop Rochus i tok bipo em i

    dai, Pater Jerry i bin tokim familibilong em long no ken wokimpeibek long dai bilong em. Nataim em i laip pondaun na dai,em bin givim rosary na ol nara-pela samting bilong lotu i go longwanpela liklik gel i bin sanaplong sait i stap, tasol i ronawetaim pait i bruk.

    Goilala i stap long hevi… No gat polis ripot yet long dai bilong Pater Jerry

    CITY Mission em wanpela Kris-ten sariti i no wokim mani oge-naisesen i ken skruim wokbilong em wantaim K5,000helpim mani Benk ov Saut Pasi-fik (BSP) i givim.Long las wik, BSP Kopret

    Sponsasip Menesa, RosemaryMawe i bin givim dispela mani igo long Sif Eksekyutiv Opisa bi-long City Mission, ReverenRonald Brown.Mis Mawe i bin tok BSP i

    amamas long wok na kon-tribusen bilong City Mission longlukautim, givim trening nanamba tu sans long laip i golong ol yangpela man longkantri. Dispela em ol yangpelaman we laip bilong ol i no go gutbikos long hevi long famili, olsosel na kriminel hevi.Mis Mawe i tok taim City Mis-

    sion i wok long redi long sele-bretim 20 krismas bilong emlong PNG, BSP i amamas longwok wantaim ogenaisesen i

    kami nap nau.Reveren Brown i bin makim

    ogenaisesen bilong em na toktenkyu long BSP long sapot bi-long em we i helpim ol yut longMisin wantaim ol kain projek ol igat long en.“Long sampela yia nau, BSP i

    wok long sapotim City Mission.Benk i mekim wankain tu long olarapela ogenaisesen i save imekim gutpela wok longkomyuniti.“Dispela sapot i kam stret

    long taim we mipela i givimsevis long ol yangpela i staplong hevi, na mipela i tok tenkyulong BSP long sapotim mipelalong helpim ol yangpela pipellong dispela kantri,” ReverenBrown i tok.Wantaim visen bilong em,

    Kisim laik pasin bilong Bikpela igo aut, na inapim ol humen nid”,Pot Mosbi City Mission i savehelpim ol yangpela man i gathevi na wari long fisikel, long

    tingting na spiritual sait, ol pro-gram long helpim gut ol yang-pela long kisim ol skil na savena ol i ken mekim samting longlukautim ol yet.Wantaim helpim bilong ol

    wanwan man, ol bikpela kopretkampani olsem BSP na ol nara-pela bisnis haus, ogenaisesen isave mekim ol wok na projek bi-long em.Long wankain taim, benk i

    givim K20,000 mani mak longhelpim Salvesen Ami aninit longRed Shield Apil program bilongem.Salvesen i save wokim dis-

    pela apilem fan resing wok ol-geta yia long kisim helpim manilong skruim ol wok marimari bi-long em.Taim em i givim donesen

    mani, Sif Eksekyutiv opisa,Robin Fleming i tok benk i luk-save na amamas long sapotimol wok marimari we SalvesenAmi i save mekim long dispela

    kantri.Bilong makim Salvesen Ami,

    hetman bilong sios, KomandaAndrew Westrupp i bin autimbikpela tok amamas long benklong sapot em i givim gen longdispela yia.“Mipela i tok tenkyustret long

    dispela sapot bilong BSP bikosSalvesen Ami i laikim helpimmani bilong Sivil Sosaiti na o,kopret patna long mekim wokbilong em long olgeta hap bi-long kanri. “Dispela mani bai helpim

    mipela long mekim ol wok longkomyuniti divelopmen, helt nahaijin, edukesen, welfe, disastana rilif wok,” Konel Westrupp itok.Redshield Apil i stap klostu

    long 30 krismas nau na het tokbilong en em “Educating theNation”, o “Skulim kantri”.Bikpela hap mani long dispela

    we BSP i givim bai go long KokiSekonderi skul long Mosbi.

    BSP Helpim tupela sariti ogenaisesen… City Mission na Salvesen Ami

    RED SHIELD APIL: SifEksekyutiv Opisa bilongBSP, Robin Fleming igivim K20,000 sek i golong hetman bilongSalvesen Ami, TeritorielKomanda, Kenel An-drew Westrupp. OlPoto: BSP Midia

    CITY MISSION: BSP KopretSponsasip Menesa, RosemaryMawe i givim sekmani i go longbosman bilong City Missionlong PNG, Reveren RonaldBrown taim ol yangpela man isanap wantaim em tu.

  • P12 Wantok Julai 17 - 23, 2014 abcpasifiknius

    Hevi soim gutpela wokPNG politik hevi i soim gutpela wok bilong Polis

    na Task Fos, Siaman bilong TransparencyInternational PNG, Lawrence Stevens i tok.Em i tok ol pipel long PNG i ken lukim ol hevi

    long ol wok politik olsem em i gutpela samting longwanem, em i soim ol gutpela wok ol polis na TaskFos Sweep i mekim long daunim korapsen.Mista Stevens i mekim despela toktok bihain

    long Praim Minista, Peter O'Neill i bin rausim tingt-ing bilong en long stopim polis i holim pasim nakalabusim em.Long mun i go pinis, anti-korapsen lain, Task Fos

    Sweep (TFS) i bin askim polis long holim pasim nakalabusim Peter O'Neill bihaninim sampela hevibilong korapsan.Ol i bin sutim tok long Mista O'Neill long givim

    tok orait long baim plant i milien kina i go long wan-pela lo bisnis em Paraka Lawyers, tasol MistaO'Neill i wok long tok olsem ol dispela toktok i notru.

    Jeman i winim Wol KapSoka JEMAN i mekim histri long winim 2014 Wol Kap

    bihain long Mario Goetze i kikim stail kik bilong enlong ekstra taim na winim Argentina 1-0, insait longMaracana Stedium long dispela wik, Mande mon-ing.Dispela win bilong ol i soim klia stail na profe-

    senel pilai tim bilong Jeman i bin soim na pilai pas-taim long exkstra taim we Andre Schuerrle i bin kiki go long Mario Goetze, husat i putim win gol longwinim 2014 Wol Kap.Dispela em i namba foa taim Wol Kap win i go

    long Jeman i bihain long 18 yia no gat taitel win.Laspla taim ol i win em long 1954, 1974 na 1990.Jeman i tu i kamap namba wan kantr i long

    Yurop long winim Wol Kap Cup insait longAmericas. Manuel Neuer, husat i winim Goldrn Glove awod

    i tok, " Ba i mipela i selebret long 5-pela wik i kam”.Kosa bilong Argentina, Alejandro Sabella, i bin

    tok em i sor i kantri bilong em i no winim Cup tasol,em i amamas na praud olsem tim i bin pila i gut tru.Mask i long dispela lus bilong ol, biknem

    Argentina plilaia, Lionel Mess i i kisim Golden Ballawod bilong winim 'most outstanding player o toppilaia long dispela gem.'

    Tupela Indonesia kendidet itok ol i winim ileksen Tupela kendidet i resis long sia bilong presiden i

    tok ol i winim ileksen.Dispela i soim olsem ba i gat ol pait toktok long

    disisen i kamap long husat bai namba tri bikpelademokresi long wol.Sampela awa bihain long vot i pas, Gavana

    bilong Jakarta Joko "Jokowi" Widodo i bin tok em iwin pinis, makim ol kwik kaunim bilong moa long90 pesen bilong ol vot.

    Eitpela poling kampani, namel long ol tripela igat gutpela nem long dispela wok bilong ol i tokMista Widodo i win wantaim 52 pesen bilong vot oli kaunim pinis.Tasol tupela narapela poling kampani i tok foma

    am i jeneral, Prabowo Subianto, narapela kendidetem ol i lukim olsem i makim olpela gurad i bin stapstrong aninit long am i rul, i tok em i wina.Ol pipel i was long ileksen bilong Indoneia i bin

    tokim "The World"olsem ol wik i kam bihain baibikpela tes bilong demokres i long kantri.Ol kaunim bilong wan milien vot i kam long 8-

    pela poling kampani i gat gutpela nem long wokbilong ol i soim sampela luksave. Mista Widodo wantaim samting olsem 52 pesen

    bilong vot na Mista Prabowo wantaim samtingolsem 48 pesen bilong vot. Dew i Angaraen em ripota bilong Australia long

    Tempo magazine long Indonesia, i tok, i luk olsemol gutpela rekot bilong Mista Jokow i olsem gavanabilong Jakarta i bin pulim laik bilong ol vota. Jokow i i bin gat klipela nem na gutpela luksave

    long strongpela wok bilong em long lokal gavman.Dispela i no wankain olsem long ol pasin no gut,

    korapsen na pawa politiks em ol samting i binholim daun Indonesia long plant i yia i go pinis. Em i tok planti long ol Indonesian pipel i laikim

    trupela senis. Na wantaim Jokowi, o l i ken lukimsenis bikos Jokow i i pruvim olsem em i kenbringim senis i kam insait. Tasol Dew i Anggraeni i tok Joko i i fesim tu

    tingting i no stret sapos em i ken bringim wanemsamting em i kamapim long Jakarta i go longkantri. Em i tok, Jakarta i no Indonesia.Tasol em i bin soim stret pinis olsem em i gat

    strongpela tingting bilong mekim dispela na i gatpolitikel wil.Em i tok em i ting ol i no luksave na klia gut long

    stail bilong em, tasol i wanpela gutpela stail.

    PNG Polis kisim gan bilongol sekyuriti bilong SamKoim SAM Koim, Siaman bilong Task Force Sweep, i

    bin tokaut long sosel midia olsem sampela polis-man i bin go long haus bilong em na kisim ganbilong ol Close Proction opisa bilong em.Em i bin tok long sem taim em i bin ran long kar

    lusim haus bilong em, em i lukim tupela lenkrusa isanap i stap, na sampela yangpela man long wan-pela grup bilong ol polisman i bin wok long kisimpiksa long kar bilong em wantaim mobail fon.Nesenel Kapitel Distrik (NCD) Metropoliten

    Superintenden, N'Dranou Perou i tok em i tru sam-pela polis man i bin go long haus bilong Sam Koimna kisim gan bilong ol sekyurit i ofpsa bilong em.Em i tok ol tingting bilong givim polis gad i go

    long Sam Koim i bin kamap aninit long fomakomisina bilong polis na nupela komisina nau inaptokaut moa long wanem arenjmen i gat wantaimSam Koim long em i gat Close Protection Polisopis.

    0l poto nius

    Jeman i tim i amamas long win bilong ol long Wol Kap Soka pilai long Brasil, Saut Amerika long dis-pela wik Mande. (Credit: Getty Images)

    KAM GUT NO MOA! : Ol yangpela meri Solomon i kam gut wantaim naispela tum-buna na kalsa na danis bilong ol.

    OL MANGI SOLOMON: Ol manki Solomon tu i putim naispela kalsa singsingdanis bilong ol long pasim Melanisen Kalserel Festival long Sir John GuiseStedium. Ol Poto: Nicky Bernard

    PRESEN:Wanpela mama i makim kalsa grup bilong Is Sepik na givim presen i golong Dairekta bilong Nesenel Kalserel Komisin, Dokta Jacob Simet, long pasimNamba 5 Melanisen Kalsa na Ats Festival long Sir John Guise Stedium las wikFraide.

  • Julai 17 - 23, 2014 Wantok P13komentri

    Published at Able Building

    Complex, Sec 58 Lot 02,

    Waigani Drive.

    Websait: www.wantokniuspepa.comPe bilong wanpela yia, 52 niuspepa

    KOMENTRI

    EditorVeronica Hatutasi

    Redi oltaim long ol imejensii kamap long kantri

    INAP tupela wik nau, yumi harimkrai bilong ol provins we tait warana graun bruk i bagarapim ples nagivim bikpela hevi tru long ol pipel. Long Galp provins, moa long

    3,000 pipel long faivpela ples longBaimuru distrik i painim taim bihainlong Purari wara i bagarapim plesbilong ol. Ol pipel i no gat haus naklinpela wara na kaikai. Na long hap bilong Sauten

    Hailans, ripot i tok ol graun i brukna bagarapim ples we moa long4,000 pipel i bungim bikpela hevinau. Ol dispela pipel bilong Mendi-Munihu distrik i painim bikpela hevinau. Ripot i kam long Galp provins i

    tok tait wara i bagarapim tu Wabohaidro projek na Galp LNG projek.Ol pipel i singaut nau long provin-sal gavman na nesenel gavmanwantaim ol kampani i painim welna ges long helpim ol.Long hap bilong Nipa-Kutubu,

    bikpela ren long mun Jun yet i kaminap nau i bagarapim ples na ol rotna arapela samtng. Rot namellong Mendi na Moro i bagarap.Nesenel gavman wantaim

    provinsal gavman na Nesenel Dis-asta Opis i mekim bikpela hatwoknau long helpim ol pipel bilong dis-pela tupela provins. Praim MinistaPeter O’Neill i tokaut long dispelawik olsem nesenel gavman baigivim K5 milien long helpim olpipel husat i kisim bagarap longGalp na Sauten Hailans provins.Em i tok ol i kisim ripot long opisbilong Nesenel Disasta na bai

    helpim ol pipel.Long Galp provins tait i slek lik-

    lik na gavman i givim K600,000pinis long helpim ol pipel. Ol i yusim dispela mani long

    baim ol kandis, kaikai na warasaplai. Wanpela baj bilong DifensFos i karim saplai long Mosbi i gona long hap na bai ol liklik bot ikarim i go long ol ples. We ol liklik

    bot i no inap long go, bai ol he-likopta bilong ami i karim ol saplaii go long ol pipel. Oil Search tu imekim bikpela wok long helpim olpipel husat i painim taim long dis-pela eria.Long Sauten Hailans, taim

    nogut i mekim na ol i no inap longsave gut wanem ol hevi i kamaptasol gavman i givim pinis

    K200,000 long mekimwok bilong helpim pipelnau. Helpim i kam long

    gavman bai i stop longtaim ol pipel i kisim olsamting ol i nidim trunau long dispela taim.Ripot bilong dispela

    ol bagarap i kamapimgen dispela bikpelaaskim: Wan wanprovins long kantri I gatinap mani na saveman-meri long mekim ol wokbilong kain imejensiolsem i kamap onogat? Nesenel Dis-asta Senta long Mosbiem i hetkwata bilong gopas long ol kain bikpelahevi olsem long kantri. Tasol i mas gat

    wankain opis olsemlong wan wan provins.Ol provinsal gavman imas sanapim dispelaopis na putim mani i goinsait long en long taimol i skelim baset bilongprovins.

    I mas gat ol savemanmeri na olsamting bilong helpim ol longmekim wok long taim wanpelaimejensi i kamap long provins.Maski long wetim nesenel gavmantasol bikos helpim bilong gavmanbai i no inap kamap wantu tasol.Bai yumi mas wet longpela taimlong kisim helpim.Ating wan wan provins i gat dis-

    asta opis bilong ol i stap. Sampelai no smat tumas long wok bikos ino gat mani o wokmanmeri moa,o ol i sot long log masin na arapelasamting bilong yusim long mekimwok bilong ol.

    Long taim bilong skelim baset,ating ol provins i save putim liklikmani tasol bilong baim ol wokmanna lusim tinging long ol arapelasamting bilong helpim dispelaopis. Olsem na taim i gat bikpelahevi i kamap, bai ol provins i gokrai long nesenel gavman longhelpim ol. Dispela kain pasin i massenis nau. Yumi mas redi oltaimna sambai long wanem kain hevio bagarap i kamap long provins. Na narapela askim tu i go long

    ol pipel bilong yumi. Long taimyumi harim nius bilong kain biruaolsem i kamap, mobeta yumi tu imas givim han na helpim ol bratasusa husat i painim hevi. Opim ol kapbot long haus na

    rausim sampela sospen na klos naarapela samting na givim i go longol lain husat i sindaun olsem oltarangu bikos haus na olgetasamting bilong ol i lus. Dispela pasin bilong yumi long

    lukluk hap ai tasol long ol taranguem i nupela pasin. Pasin bilongyumi ol Papua Niugini em longopim han na givim helpim i go longol lain husat i nidim helpim. Mo-beta yumi kirapim gen dispelanaispela pasin bilong helpim ol lainhusat i sot long ol samting na olpikinini na tumbuna bilong yumiken luksave na bihainim tu longtaim bihain.

    Mipela amamas long gutpela festivolMelanesian festivol ov ats nakalsa i pinis long las wikFraide we i lukim ol wantokbilong yumi long ol arapelakantri i bin kam na stap wan-taim yumi hia long Papua Ni-ugini na soim ol tumbunapasin na ol samting bilong ol.Olgeta wantok bilong yumi

    i amamas long pasin yumimekim long ol long lukautimol gut long kaikai na slip nayumi no harim wanpela kom-plen o hevi long sindaun bi-long ol. Sori tru olsem i gattupela dai bin kamap longdispela taim bilong bikpelafestivol we Minista bilongTurisim Ats na Kalsa BokaKondra i soim pasin tru bi-long yumi long kisim bodi bi-long tupela go bek long familina kantri bilong tupela longSolomon Ailan na Fiji.Nau yumi harim olsem

    Minista bilong Spots, PasifikGems na Nesenel IvensJustin Tkatchenko i no ama-mas tru olsem opis bilongem i no bin stap insait longwok bilong ranim na men-esim dispela bikpela festivol.

    Em komplen olsem opis bi-long Ats na Kalsa tasol iranim olgeta samting na opisbilong em husat inap go pasi stap ausait.Dispela i soim pasin bilong

    bel nogut na kros bikos nara-pela lain mekim wok na woki pinis nau ol arapela i kom-plen. Kain komplen olsemyumi save olsem ol bai kolimnamba bilong mani na amasol yusim na amas stap osoim rekot bilong mani yu-pela yusim long kamapimfestivol.Em pasin bilong yumi long

    Papua Niugini stret we yumisave komplen long wok bi-long arapela lain bikos yumino stap insait. Nogut ol ikaikai na mipela nogat.I gat luksave olsem taim

    festivol i no bin stat yet, Min-ista Tkatchenko, Dokta

    Jacob Simet Ekting Dairektabilong Nesenel KalsarelKomisin na Minista bilongTurism na Ats na Kalsa BokaKondra bin bung na toktoklong mani na ol wok bilongfestivol. Praim Minista binoraitim moa long K20 milienlong kamapim festivol.Bikos ol bin bung pinis, bi-

    long wanem as na ol no wokwantaim na samting i kamappinis na go pinis. Nau Min-ista kirap na pairap longmani bilong festivol na tu emtok baksait long festivol i noron gut?. Pablik ken lukim dispela

    olsem dispela i no stret longtripela lida ya bikos ol inapstretim dispela hevi na wokpastaim long festivol ikamap.Kamapim festivol olsem

    mas kamap bihainim stretMelanesian pasin stret.Danis antap long wasan nagras, slip long haus kunai osaksak, brukim kundu osamsam long wanwan hauswin bilong ol na mipela pab-lik ken raun go kam lukim ol

    wanwan. Skelim mumukaikai na kumu pik go kam.I no long wokabaut na

    danis antap long kapet,kaikai long hotel na ol ara-pela stail bilong taun na siti,nogat. Rausim laplap, pasimmalo, purpur na tanget,danis na samsam, kundupairap na soim ol han makbilong ol tumbuna long atsna kaving samting.Mipela olgeta amamas

    long festivol bin kamap longMosbi we mipela no tingimamas mani bin go longkamapim festivol. Em samting bilong 4-pela

    yia na sapos husat i ting dis-pela yia i no kamap gut, oraitbungim tingting stap na soimaut long kamapim gut 2018festivol long Solomon Ailans.Luk olsem opis bilong Ne-

    senel Ivens i nogat wanpelaplen long dispela taim longmenesim mani na lukautimna kontrolim kos bilong fes-tivol. Olsem na ol wet longfestivol pinis orait Ministaken mekim nois na tok bak-sait.

    Jada 014

  • Julai 17 - 23, 2014 Wantok P15laipstail

    Japan bailukluk longtred na bisnis

    RAUN bilong Praim Min-ista bilong Japan, ShinzoAbe, i kam long PNG i gogut wantaim tupela kantri isainim sampela bikpela tredagrimen. Praim Minista Abe i bin kam

    long Papua New Guinea wantaim150-strong bisnis deligesen longtupela de lukluk raun bilong ol longkantri long las wik Fonde na gobek long Sarere.

    Mr Abe i bungim wanwok bilongem long PNG, Peter O’Neill, na olbikpela gavman minista longMosbi long las wik Fonde apinun.Jenny Hayward-Jones, darekta

    bilong Myer Melanesian Programlong Lowy Institute, i tok luklukraun bilong Mr Abe i bilong tok-save gen long wok bilong Japanlong rijon i karamapim Pasifik,Australia na Nu Silan.Em i tok dispela wokabaut i

    bikpela mak o toksave i go longrijon, na tu long Saina olsemJapan i gat laik na luksave longrijon.Em i tok ol tred na investmen

    namel long tupela kantri i strong,na em bin kisim bikpela bisnis lainbilong em i kam long lukim ol yetol sans bilong wokim bisnis longPNG.Bikpela as tingting or fokas bi-

    long Mista Abe na delegesen bi-

    long em long ol Pasifik kantri embisnis.Long mun Me, PNG i bin salim

    namba wan LNG ges kago, na imekim histori we i lukim kantri ikamap olsem wanpela enejisaplaia i go long Asia.

    Murray Woo, siaman bilongPNG Manufacuturs Council, i tokem i bikpela samting long sanapbilong Japan long divelopmen bi-long PNG gas.Japan i namba wan kantri long

    baim LNG long PNG, na i wanpelabikpela samting long histori bilongkantri (PNG).I tru long tok olsem em i stat bi-

    long nupela wok bung namel longtupela kantri.Manufacturers Council na Busi-

    ness Council bilong PNG i binhostim wanpela bisnis brekfas bi-long Mista Abe na deligesen bi-

    long em.Bisnis komyuniti bilong PNG i

    wet long harim ol nupela plen bi-long Mitsubishi Corporation naItochu long wanpela $US 1 bilianpetro kemikal plent wantaim olnarapela invesmen.Mista Abe i bin go tu long

    Wewak, Is Sepik Provins longFraide long givim luksave longsamting olsem 200,000 soldia bi-long Japan husat i bin dai longPNG long Wol Wo 11.Em i bin go lukluk raun long

    Cape Wom, em eria we ami bilongi bin stopim pait long PNG, pas-taim long em i go bek long Japanlong Sarere moning.PNG em i laspela stop bilong

    tripela kantri opisel lukluk raun bi-long Mista Abe long Australia naNu Silan.

    Mista Abe (R) na PNG Praim Minista, Peter O’Neil (L) i joinim ol lain i pilaim ol kundu na singsing sam-sam long welkamim kamap bilong bikman na lain bilong em i go long bung kaikai long Palamen Haus. Emnamba wan taim long 29 yia wanpela praim minista bilong Japan i raun i kam long PNG.

    Bik meri bilong Japan ibin raun long CaritasIsaac Liri i raitim

    EM i namba wan taim bilongem long kam long Papua Niug-ini, na ai bilong em i bin op taimem i lukim kain kain tumbunadanis long ol sumatin bilongCaritas Teknikel SekenderiSkul. Ol sumatin bilong Caritas i

    bin danis long tok welkam longmeri bilong Praim Minista bi-long Japan, First Lady ofJapan, Mis Akie Abe.Astingting bilong Mis Abe

    long kam long Papua Niuginiem long toktok wantaim ol merilong Papua Niugini long helpimol long kamap ol gutpela lidameri husat i ken helpim PapuaNiugini long go yet wantaim di-velopmen. Meri bilong Praim Minista bi-

    long Papua Niugini, First Ladyof Papua New Guinea, LindaBabao, i bin tok welkam longMis Akie Abe long taim em igivim toktok bilong em longCaritas. Mis Babao i tok yumi long

    Papua Niugini i ken lainim plantisamting long Japan. Em i tokJapan em i wanpela liklik kantrilong sait bilong graun, tasol dis-pela kantri i bin mekim plantisamting long histori bilong wol. Em i tok Japan i kamapim

    planti samting long teknoloji weyumi ol manmeri bilong wol isave yusim, na long dispela as,yumi mas soim rispek bilongyumi, na tu, lainim planti samt-ing long ol.

    Mis Abe i tok em bai toktokwantaim man bilong em longhelpim ol meri long Papua Ni-ugini, long wanem, tupela kantrii gat gutpela wok pren stat yetlong 1975 i kam inap nau, naem laik lukim dispela gutpelawok pren i go het. Em i tok Papua Niugini i save

    givim planti naturel risos longJapan. Na ol Japan i luksavelong dispela olsem na ol i laikimdispela wok pren long i stapoltaim. Mis Abe i tok raun bilong em

    long Papua Niugini em wanpelagutpela ekspiriens long laip bi-long em, na em bai no inaplong lustingting long dispelaraun.

    Meri bilong Praim Minista bi-long Japan, Akie Abe i toktoklong Caritas Teknikel SekenderiSkul.

    BIKMAN I KAM: Praim Minista bilong Japan, Shinzo Abe i wokabaut wantaim ol bikman bilong PNG Difens Fos nalukim gad ov ona we ol PNGDF soldia I putim kamap long luksave long en. Poto: Nicky Bernard

    PNG i kisim 20 bilien Jeno K0.4 bilien helpim manii kam long Japan long gohetimol wok divelopmenlong kantri long tripela yiai kam.Praim Minista bilong

    Japan, Shinzo Abe, imekim tok promis longdispela bikpela mani maklong tupela de wokabautbilong em i kam long PNGlong las wik.Praim Minista Abe, meri

    bilong em na Fes Ledi,Akie Abe na 150 bisnis-delegesen bilong em i binkamap long Mosbi long

    laswik Fonde apinun nalusim PNG long lasSarere bihain long belo.

    Bikpela samting we tu-pela lida, Praim MinistaPeter O’Neil bilong PNGna Japan Praim MinistaAbe i bin mekim em longwokim ol bisnis patnasiplong strongim wok divel-opmen, pren na gutpelasindaun long rijon.Long sapotim dispela,

    Japan i bin tok promislong givim K0.4 bilien ova-sis divelopmen asistens ikam long PNG log tripelayia i kam.Japan em i nambatu

    strongpela kantri long wollong sait bilong ikonomi,

    indastri na long teknoloji.Long raun bilong Mista

    Abe i go long Wewak, embin tok kain pait olsemWol Wo 2 we i bin lukim-planti tausen soldia bilongJapan na ol narapelaAlaid kantri i dai, dispelabikpela birua n abagarap ino ken kamap moa.“Mi tok promis long fran

    bilong ol dai tumbunaolsem Japan nau baitingim na i gat taso lgut-pela sindaun na belisipasin wantaim ol prenkantri long Esia na wol,”Mista Abe i tok.

    PNG kisim 0.4 bilien kina halivim long Japan

    Praim Minista bilongJapan, Shinzo Abe.

  • FONDE JULAI 17, 2014

    4:30 AM G AUSTRALIAN NETWORK5:00 AM G JOYCE MEYER 1087-45:30 AM G EMTV NEWS REPLAY6:30 AM G TODAY09:00 am G CLASSROOM BROADCASTS3:30 PM G KIDS KONA

    HI 5 S11 EP#21/43MAGICAL TALES S3 EP#37/47PYRAMID S3 EP#16/68 THE SHAK S4 – EP#39/66

    5:30 PM G LOVE PATROL SEASON 6 – 6:00 PM G EMTV NATIONAL NEWS7:00 PM G RAIT MUSIK EP#2208:00 PM G RESOURCE PNG Ep#258:30 PM G SOKA XTRA EP#2208:40 PM G HOT SPOT Ep#259:30 PM PG ELITE MUSIC ZONE EP#2014/2510:00 PM PG NRL FOOTY SHOW Ep#20

    11:30 PM G NEWS REPLAY………followed by the Australia Network

    FRAIDE JULAI 18, 2014

    4:00 AM G AUSTRALIA NETWORK5:00 AM G JOYCE MEYER 1087-55:30 AM G EMTV NEWS REPLAY6:30 AM G TODAY09:00 am G CLASSROOM BROADCASTS3:30PM G KIDS KONA

    HI 5 S11 EP#22/43MAGICAL TALES S3 EP#38/47PYRAMID S3 EP#17/68 THE SHAK S4 – EP#40/66

    5:30 PM G SKIPPY – Shark Taggers5:55 PM G CRIME STOPPERS6:00 PM G EMTV NATIONAL NEWS7:00 PM G IN MORESBY TONIGHT –

    7:30 PM G 2014 NRL – ROUND 19EELS vs. RABBITOHS

    9:30 PM 2014 NRL – ROUND 19SHARKS vs. COWBOYS

    11:30 PM G EMTV NEWS REPLAY………followed by the Australia Network

    SARARE JULAI 19, 2014

    4:30 AM G AUSTRALIA NETWORK6:00 AM G EMTV NEWS REPLAY7:00 AM G IN HIS STEPS EP#287:30 AM G AUSTRALIA NETWORK8:30 AM G SKILLICIOUS S1. EP#2/79:00 AM G DANI’S HOUSE S1 EP#3/129:30 AM G ULTIMATE GUINNESS WORLD

    RECORDS – EP#19/5210:00 AM G LOVE PATROL S6 – EP#8 Rpt.10:30 AM G SKIPPY– Shark Taggers Rpt.11:00 AM G AUSTRALIA NETWORK2:30 PM G QRL INTRUST CUP – ROUND 20

    PNG HUNTERS vs. SUNSHINE COAST5:30 PM G OLSEM WANEM EP#276:00 PM G EMTV NATIONAL NEWSJoin our News Team as they bring to you what’shappening around the country and abroad inNews, Sports & Weather..6:30 PM G 2014 NRL – ROUND 19

    ROOSTERS vs. PANTHERS8:30 PM G 2014 NRL – ROUND 19

    STORM vs. RAIDERS10:30 PM G 2014 NRL – ROUND 19

    BRONCOS vs. WARRIORS12:30 AM G EMTV NEWS REPLAY………followed by the Australia Network

    SANDE JULAI 20, 2014

    3:30 AM G AUSTRALIA NETWORK

    6:30 AM G EMTV NEWS REPLAY

    7:00 AMG HILLSONG

    7:30 AM G AUSTRALIA NETWORK

    8:30 AM G BUSINESS PNG YR.3 EP#24 rpt.

    9:00 AM G TOTALLY SPIES EP#19 – RE-RUN

    9:30 AM G OLSEM WANEM EP#27– RPT

    10:00 AM G RESOURCE PNG EP#25 – Rpt

    10:30 AM G LOVE BITES WITH JOEY 22/26

    11:00 AM G THE CHEF & HIS BETTER HALF –11:30 PM G AUSTRALIA NETWORK

    2:00 PM G 2014 NRL – ROUND 19KNIGHTS vs. TITANS

    De - Mande – Fraide6am – 10am – Sankamap show – Host: Kas.T6:00am – Major Nius Bulletin6:15am – Komiuniti Notis Bod6:25am – Taim Bifo – wanpela singsing b’long bifo. 6:30am – Nius Hetlains 6:45am – Bonde gritins7:00am – Major Nius Bulletin – YUMIFM Nius Senta7:05am – YU TOK – komiuniti awenes program7:15am – WAN 4 DA ROAD – Hit Prediction

    – niupela singsing 7:30am – Tok Pilai – stori b’long putim smail long nus pes.8:00am – Major Nius Bulletin – YUMIFM Nius Senta8:05am – YU TOK – komiuniti awenes program8:15am – “Papa Heni Fuka Show”.9:00am – Nius Bulletin – YUMIFM Nius Senta9:15am – Luksave long Komiuniti (Redio Pilai) Fraidei

    Tasol9:30am – Final aua cruz10am – 3pm – Monin Trek na Belo Pack

    – Host: Mummy DASH10:00am - Major Nius Bulletin – YUMIFM Nius Senta10:05am – YU TOK – komiuniti awenes program10:15am – Kona b’long yu. 10:45am – YUMI PAINIM WOK Segment11:00am – Nius – YUMIFM Nius Senta11:05am – YU TOK – komiuniti awenes program11:10am – Lukautim yu yet - Helt toktok 11:30am – Nius Hetlains b’long Belo Taim

    - Laik b’long yu – Niupela singsing previu12:00pm – Major Nius Bulletin – YUMIFM Nius Senta12:05pm – YU TOK – komiuniti awenes program12:10pm – BELO Pack – Belo taim rekwes na dedikesen 12:15pm – Komiuniti Notis Bod 12:20pm – BELO Pack – Belo taim rekwes na dedikesen 1:00pm – Nius – YUMIFM Nius Senta1:05pm – YU TOK – komiuniti awenes program1:10pm – BELO Pack - Belo taim rekwes na dedikasen

    2:00pm – Major Nius Bulletin – YUMIFM Nius 2:05pm – YU TOK – komiuniti awenes program2:45pm – YUMI PAINIM WOK Segment3pm – 7pm – Avinun Draiv Taim – Host: Vaviessie3:00pm – Nius – YUMIFM Nius Senta3:05pm – YU TOK – komiuniti awenes program3:10pm – Avinun cruz4:00pm – NIUS - YUMIFM Senta4:05pm – YU TOK – komiuniti awenes program4:10pm – FOAPELA KAM GUD LONG 4 – foapelasingsing4:30pm – Nius Hetlains4:45pm – YUMI PANIM WOK Segment5:00pm – Major Nius Hetlains – YUMIFM Nius Senta5:05pm – YU TOK – komiuniti awenes program5:10pm – 6:00pm – KULCHA Musik (1 hr) skelim lokalmusik 6pm – 7pm – NAIT BEAT – Host: Vaviessie6:00pm – MAJOR NIUS BULLETIN

    – YUMIFM NIUS Senta6:05pm – YU TOK – komiuniti awenes program

    6:10pm – 7:00pm Mon kamap sho6:45pm – Komiuniti Notis Bod7:00pm – 9:00pm – COCA COLA GARAMUT

    – Host: Angra Kennedy7:00pm - Nius – YUMIFM NIUS SENTA7:05pm – YU TOK – komiuniti awenes program9:00pm – 00am - Nait Beat – Isi Cruz long nait00am – 6am – BRUKIM TULAIT SHOW – Host: TuluvanVitz/Talaigu Sopi/Bata Rat00:00 – Early Monin Taim Cruz ( ol lain brukim tulait shift)- Miusik / Request / Tok pilai- Kipim Kampani long ol nait shift.Wikens – Sarere6am – 10:00am – Wiken Sanrais Host: Talaigu Sopie7am – 9am – Sarere Monin Cruz9am – 11am - Monin Treks11am – 1pm - National Weekly Hit Parade – Host:Kasty - 1st aua NWHP12:00pm NIUS – YUMIFM Nius Senta12pm – 1pm - 2nd aua NWHP

    Sarere belo cruz – Host: Tuluvan Vitz1pm – 2pm – Sarere Belo Taim Dedikesen2:00pm NIUS – YUMIFM Nius Senta2pm – 6pm - Sarere Avinun Cruz6:00pm NIUS – YUMIFM Nius Senta6pm – 00:00am - Nait beat7pm – 9pm - Coca Cola Garamut9pm – 00:00am - Nait cruz00:00am – 6am - Brukim Tulait ShowWiken - Sandei6am – 10am – Wiken Sanrais / Sandei Monin

    wokabaut Muisik 10am – 12noon – Monin Treks12noon NIUS – YUMIFM Nius Senta12 – 2pm – Sandei Belo Taim Music2:00pm NIUS – YUMIFM Nius Senta2pm – 6pm – Sandei Avinun Draiv Music6pm - Nius – YUMIFM Nius Senta6pm – 8pm – GOSPEL REKWES AUA8pm – 00:00am - Late Nait Cruz – Poroman Aua00:00am – 6am - Brukim Tulait ShowProgram Director – YUMIFM – Kasty

    EMTV Television Guide

    6AM Stesen Op - Nius Hetlain - Musik na ol intaviu 6.30AM Nius na Karent Afes 7AM Stesen Pas 7PM Stesen Op7.01PM Ol Hetlain na Progrem Priviu7.15PM Spots7.30PM Nius na Karen Afeas8PM Helt8.15PM Musik8.30PM NIUS8.40PM Spots Riplei8.55PM Musik9PM Stesen Pas

    TUNDE - Moning - Nait6AM Stesen Op - Nius Hetlain - Musik na ol intaviu 6.30AM Nius na Karent Afes 7AM Stesen Pas 7PM Stesen Op7.01PM Ol Hetlain na Progrem Priviu7.15PM Musik na Chit-Chat7.30PM Nius na Karen Afeas8PM Mama Graun8.15PM Musik/Spots8.30PM NIUS8.40PM Helt Riplei8.55PM Musik9PM Stesen Pas

    TRINDE - Moning - Nait6AM Stesen Op - Nius Hetlain - Musik na ol intaviu 6.30AM Nius na Karent Afes 7AM Stesen Pas 7PM Stesen Op7.01PM Ol Hetlain na Progrem Priviu7.15PM Musik na Chit-Chat7.30PM Nius na Karen Afeas8PM Focus8.15PM Musik/Spots8.30PM NIUS8.40PM Mama Graun Riplei8.55PM Musik9PM Stesen Pas

    FONDE - Moning - Nait6AM Stesen Op - Nius Hetlain - Musik na ol intaviu 6.30AM Nius na Karent Afes 7AM Stesen Pas 7PM Stesen Op7.01PM Ol Hetlain na Progrem Priviu7.15PM Musik na Chit-Chat7.30PM Nius na Karen Afeas8PM Youth8.15PM Musik/Spots8.30PM NIUS8.40PM Focus Riplei8.55PM Musik9PM Stesen Pas

    FRAIDE - Moning - Nait6AM Stesen Op - Nius Hetlain - Musik na ol intaviu 6.30AM Nius na Karent Afes 7AM Stesen Pas 7PM Stesen Op7.01PM Ol Hetlain na Progrem Priviu7.15PM Musik na Chit-Chat7.30PM Nius na Karen Afeas8PM Wantok8.15PM Musik8.30PM NIUS8.40PM Youth Riplei8.55PM Musik9PM Stesen Pas

    SARERE - Nait 7PM Stesen op - Ol Nius Hetlain/Progrem Priviu 7.05PM Musik na Chit Chat 7.30PM Nius 7.40PM Wantok 8PM Lokal Ben 8.30PM Nius 8.40PM Musik/Chit Chat 9PM Stesen Pas

    SANDE - Nait 7PM Stesen op - Ol Nius Hetlain/Progrem Priviu 7.05PM Musik na Chit Chat 7.30PM Nius 7.40PM Femili Blong Serah (Redio Plei) 8PM Lukluk Bek Long Wik 8.30PM Nius 8.40PM Musik/Chit Chat 9PM Stesen Pas

    RADIO AUSTRALIA TOK PISIN PROGRAMHARIM LONG: 101.9 FM

    P16 Wantok Julai 17 - 23, 2014 entatenmenProgram bilong Wanwan De

    Raun wantaim Wantok kru ...

    Aamamas bilong kalsa pinis naamamas bilong pilai bai kam

    TUPELA wik kalsa so naamamas i pinis nau longPot Mosbi na PNG, na baigo nau long Solomon Ailanlong 2018. Dispela i lukim nauolsem yumi PNG bai wetim 20-pela yia bihain na bai yumiamamas gen long lukautimdispela Ats na Kalsa so.

    Dispela ats na kalsa so i opimrot bilong ol bikpela kibung baikamap long kantri bilong yumilong dispela yia na long yia i kam.

    Ats na Kalsa i soim pasin tum-buna bilong yumi PNG na olMelanesa kantri, long pasin yumisave stap bipo long taim bilong oltumbuna bilong yumi na i no savelong pasin wait man yet.

    Pasin bilong kamapim kaikai,pasin bilong mekim haus, mekimol kaving na planti moa bipo longol wait man kam na putim trausis,sket na klos long yumi.

    Dispela amamas bilong Ats naKalsa bai stap long tingting bilongyumi PNG yet na 2015 baikamap hariap tru na dispelabikpela pilai long 2015 PasifikGems bai kamap gen longPapua Niugini.

    Dispela pilai nau bai pulim ol-geta Ailan kantri long Pasifik longkam pilai long karim nem bilongkantri bilong ol.

    Dispela pilai amamas tu baistap tupela wik long Mosbi nadispela taim nau yumi PNG mas

    soim tru kala bilong yumi olsemyumi em bikpela kantri long SautPasifik.

    Mosbi nau i wok long senishariap tru long redi long dispelabikpela pilai. Ol manmeri napikinini long Mosbi tu i wok longsenisim sampela pasin bilong ol

    long welkamim ol brata susa longol narapela Pasifik kantri.

    Ats na Kalsa so i soim pinispasin bilong ol manmeri napikinini long siti, ol amamas raunol sindaun isi long wanpela hapna harim gut toktok bilong olmanmeri husat i go pas long so.

    Ino olsem bipo we taim ol nara-pela sait tromoi pipia go longnarapela sait, ol narapela sait baibekim. Dispela pasin em pinislong Mosbi, ol manmeri nau i gatmoa rispek na soim olsem yumiolgeta bilong brata susa na bi-long PNG stret.

    Nicky Bernard i raitim

    FIJI BAI KARIM AMAMAS KAM LONG 2015: Ol lain long Fiji bin kisim amamas kam long dispela Ats naKalsa Festival so long Mosbi, taim ol go bek PNG bin givim planti presen long tingim kantri bilong yumi. Long2015 bai ol kam wantaim planti manmeri long winim gol bilong kantri bilong ol. PNG bai putim was long oltasol. Ol poto Nicky Bernard.

  • 4:00 PM G 2014 NRL – ROUND 19WEST TIGERS vs. BULLDOGS

    6:00 PM G EMTV NATIONAL NEWS

    6:30 PM G PACIFIC WAY EP#05

    7:00 PM G TOK PIKSA - EP#2014/31

    7:30 PM PG BIG BANG THEORY

    8:00 PM G 60 MINUTES

    9:00 PM MAO SUNDAY NIGHT MOVIE

    – THE BEAUTIFUL COUNTRY

    A SHY Vietnamese man in his 20’s embarks on apersonal journey with a beautiful young womannamed Ling aboard a refugee ship bound for Amer-ica in search of a better life and his estrangedAmerican father. Starring: Damien Nguyen, TimRogh, Nick Nolte, Ling Bai, Temura Morrison

    11:30 PM G HILLSONG Rpt.

    00:00 AM G EMTV NEWS REPLAY

    ………followed by the Australia Network

    MANDE JULAI 14, 2014

    4:00 AM G AUSTRALIA NETWORK5:00 AM G JOYCE MEYER – 1087-15:30 AM G EMTV NEWS REPLAY6:00 AM G TODAY09:00 am G CLASSROOM BROADCASTS3:30PM G KIDS KONA5:30 PM G SKILLICIOUS SEASON 1 – 5:55 PM G CRIME STOPPERS

    6:00 PM G EMTV NATIONAL NEWS7:00 PM G NRL ROUND 18

    PANTHERS vs. BRONCOS9:00 PM G COCA-COLA SPORTS SCENE EP9:30 PM PG THE VOICE AUSTRALIA S3 11:00 PM G EMTV NEWS REPLAY………followed by the Australia Network

    TUNDE JULAI 15, 2014

    5:00 AM JOYCE MEYER 1087-25:30 AM G NATIONAL EMTV NEWS REPLAY6:30 AM G TODAY09:00 am CLASSROOM BROADCASTS3:30 PM G KIDS KONA5:30 PM G DANI’S HOUSE – SEASON 1 – 6:00 PM G EMTV NATIONAL NEWS

    7:00 PM G HAUS & HOME Ep#228:00 PM G BUSINESS PNG YR.3 – E8:30 PM G THE VOICE KIDS – SEASON 110:00 PM PG MERLIN SEASON 3 – EP#12/13 - 11:00 AM G EMTV NEWS REPLAY………followed by the Australia Network

    TRINDE JULAI 16, 2014

    5:00 AM G JOYCE MEYER - 1087 - 35:30 AM G EMTV NEWS REPLAY6:30 AM G TODAY09:00 amG CLASSROOM BROADCASTS3:30PM G KIDS KONA5:30 PM G ULTIMATE GUINNESS WORLD6:00 PM G EMTV NATIONAL NEWS7:00 PM G FACT FILES

    8:00 PM G OUR PORT MORESBY EP#388:30 PM G TOK PIKSA Ep#30 Rpt.09:00 PM MA DALLAS S2 – EP#10/16 10:00 PM G NEWS REPLAY….………followed by the Australia Network

    EMTV Television Guide

    Julai 17 - 23, 2014 Wantok P17komik

    Ol Progrem na Kilok iken senis oltaim...

    BIABIA

    KANAGE

    TORO SUDOKU

    KROSWODAntap1 Pisin bilong solwara5 Kukim long plaua8 I no klin11 Wanpela bilong ol ilektoret13 Intanesenel ragbi pilaia

    bilong PNG14 Asosiesen bilong ol

    pablik sevan bipo15 Em i bosim klasrum16 HIV i kamapim dispela sik19 We ol balus i flai21 Brukim skru long soim rispek23 Atun25 Diwai o ain bilong sanapim

    haus27 Rop bilong hangamapim olklos31 I karampaim kantri34 Distrik long Sandaun Provins37 Moran em wanpela

    39 Distrik long Saten Hailans40 Strong bilong win43 Kantri46 Haia47 Man i bosim miting49 Ami bareks long Wewak50 Em51 Bilong pilai musik53 Tul bilong katim waia55 Ples balus long Wewak57 Swit bilong kaikai58 Putim long bret o skon60 Rabim sop61 Taia i flet62 Nogat63 Wanpela diwai64 Pinis wok na malolo68 Kodial wara i kamap ais70 Redi long kamapim samting71 Tupela bilong lukim samting72 Pilim nogut

    74 Em wanpela76 Tenkyu77 Kirapim78 Karamap

    Daunbilo1 Sanap long ai bilong jas2 Bihain long belo3 Wasmeri bilong ol sikman4 Painapol6 Man o meri i ritim buk7 Sik tubekulosis8 Bikpela plet9 Lain i bosim wok bilong ol turis10 I no hatwok12 Hamas mani stap long akaun17 Luksave kad18 Wara bilong kaikai i tan20 Jamp22 Nogat24 Kantri

    26 I givim lait na hatim ples28 Nem bilong meri29 Yau30 Redio stesin bilong gavman32 Em i mekim masin i wok33 Pas35 Ol asples pipel bilong Ok Tedi36 Bilong kamapim gutpela smel

    long bodi38 Raun na grisim pipel longvotim

    kendidet41 Kamap long skai bihain

    long ren42 Toktok long wanpela samtingi

    bin kamap44 Liklik galip45 Kantri i bin lukautim Niugini

    bipo47 Pilim nogut

    48 Ples bilong Jisas49 Mis long tok Inglis52 Sel bilong bilas54 Infomesen teknoloji56 Renk bilong ol polis57 Kuk pinis59 Pisin bilong Nu Silan60 Grup bilong ol pikinini61 Bak63 Welpam blok long

    Wes Nu Briten64 Wanpela kala65 Pulap66 Bos bilong klasrum67 Profet69 Bilas bilong nek73 Yu tasol75 Rul

    Ansa bilong las wik Sudoku # 52

    Ansa bilong Sudoku # 53 neks isu

    Ansa bilong las wik kroswod, isu # 2079

  • bisnisniusP18 Wantok Julai 17 - 23, 2014

    Stanley Nondol i raitim

    PAPUA Niugini i gat plantirisos tasol wanpela samt-ing ol pipel i mas mekimem long sevim mani longol i ken yusim long bihaintaim.Dispela toktok “sevim

    mani” em bikpela kempen bi-long Benk bilong PNG(BPNG) wantaim sapot bi-long gavman na ol arapelapatna olsem AusAid, EsianDivelpomen Benk (ADB)naol komesel benk i wok long

    mekim raun long kantri longtoksave long ol pipel i massave long sevim mani.BPNG i tok sevim mani i

    mask amap kalsa o pasin bi-long ol pipel. BPNG i wok hattru long kempen bilong emna i wok long skulim ol man-meri long sevim mani.Fainensel inklusen aninit

    long Senta bilong Ekselensna Fainensel inklusen(CEFI) i wok long go aut longol provins na givim treningna stia tok long ol manmerilong kisim moa save long

    mani na sevim mani bilongbihain taim.BPNG long dispela mun,

    Julai 16- 20 bai holim 5-pelade fainensel Inklusen Wok-sop long Kokopo Is NuBriten provins.Dispela woksop bai

    kamap long taim bilong War-wagira Mas Festivol.BPNG i tok dispela em bi-

    long skulim ol pipel long olnupela sevis bilong benkwantaim olpela sevis longpipel husat i kamap longFestivol.

    BPNG i tok ol wokman baigivim ol skul na stia tok bi-long ol manmeri i ken savegut long yusim mani na olsevis benk i redi long helpimol.Em i tok bikpela toktok

    em long ol pipel i mas kisimsave na pasin bilong sevimmani long bihain taim.Benk bai opim nupela

    seving akaun bilong ol yutna skul sumatin insait longMas Festivol long Kokopo.Ol komesel Benk, Maikro

    Benk, Sevings na Lon So-

    saiti, Supafan, fainenskampani, invesmenmenesa trening institusen,NGO, telekomyunikesenkampani na ol arapelastekholda bai soim olkainkain prodak na sevis bi-long ol long ol pipel.Ol sampela sevis bai ol i

    soim long Kokopo em;mobail benking, na ol ara-pela. Ol dispela fainensel insti-

    tusen bai givim fri treninglong mani menesmen, bis-nis divelopmen wantaim ol

    prodak na svsi bilong ol.Gavana bilong BPNG, Loi

    Bakani i singaut long ol pa-pamama, skul pikinini, yutna ol meri long Warwagirafestivol long ol i ken toktokwantaim ol wokman bilongol fainensel institusen longluksave long ol sevis bilongbenk na kisim fri trening .Mista Bakani i tok dispela

    em sans long ol pipel i kenopim nupela akaun bilongol wantaim ol benk na sainap wantaim mobail benk-ing.

    Sevim mani nau bilong bihain taim

    BIKPELA komesel benklong kantri, Benk Saut Pasi-fik (BSP) i tokaut olsem embai stat baim bek ol sam-pela sea bilong em longmaket stat long Julai 14,2014 inap em i baim longmani mak bilong K15 milien.BSP grup Siaman Kostas

    Constantino i tok kampani itok orait long baim sampelasea bilong em yet long olseaholda.BSP i tok em bai baim bek

    sea bilong em inap long emi baim long mak bilong K15milien long nau maket prais,dispela em i stap daunbilolong 0.5 pesen bilong seaBSP i givim aut.Dispela baim bek bai stat

    kamap long 14 Julai 2014na i ken go long 12 pelamun.BSP i singaut long ol sea-

    holda bilong em long ol i kensalim sea i go bek long benkolsem 1000 sea. BSP baikenselim ol sea em i baimbek .Dispela baim bek i bai

    kamap olsem wanpela wok bi-long BSP kepitol invesmenstrateji long kamapim balensnamel retening klas na long

    mekim ol isi long kepitol invesna lukluk go het long kamapimsrongpela kredit long bisnis.BSP i tok dispela baim

    bek em laik bilong husat ilaik salim bek sea long BSP.Ol seaholda husat i les longsalim sea go bek long benkem orait. Na ol namba bilongsea ol holim bai no inapsenis, maski benk i apimsea taim dispela baim bek ikamap.Dispela baim bek i op long

    olgeta seaholda bilong BSPlong kantri na tu long ova-sis. Husat