عەبدوڵاڵ عەبدوڵاڵ پوور

ئارا باڵەكی

زستانی 1388ی هەتاوی ـ 2010 زایینیژماره : 36

سەالح خەلیل بەیگی

www.lawan.com :بۆ زانیاری زیاتر سەردانی ئەم ماڵپەرە بكەن

دەوری دووهەم، ساڵی دەیەمیەكیەتیی الوانی دێموكراتی رۆژهەاڵتی كوردستان دەری دەكا

یەكیەتی الوانی دێموكراتی رۆژهەاڵتی كوردستان

سیروان موساپوور، رەحیم قادری، سەید جەالل ساڵحی، تەها رەحیمی

ژماره : 36 ره شه ممه ی 1388

2

w w

w .

l a w

a n

. c

o m

سەروتارـ الوان و ناڕەزایەتییەكانی ئەم دواییانەی خەڵكی ئێران ......................... سیروان موسا پوورـ نەورۆز و زەردەشت ....................................................................................... ئا: رەحیم قادریـ كۆماری ئیسالمی و كۆتایی تەمەنی ................................................................ ئارام عوسمانیـ عید خاوەنكار عید ئایینی كوردەیەل یارسان ............................................ ئایەت مرادی فەرـ لیۆشتراوس و بیری سیاسی هاوچەرخ ........................................................... ژیوار رەسوڵیـ شەهیدان غونچە گوڵێكی زیندوون و بۆ هەمیشە لە نێو دڵی گەل دان................ چەمەنزار ـ جارنامەی مافی مرۆڤی كوورش ................................................. و: عەبدوڵاڵ عەبدوڵاڵ پوورـ ئەو خونچانەی پێش پشكوتن هەڵوەرین......................................................................قادر وریاـ ئەمانە لە بیر مەكە.......................................................................................... ئا: رەسوڵ سێلەكەـ كۆدەكان بۆ ناسینەوەی جۆری كەسایەتی............................................... ئا: شلێر مەحمودیـ مێژووی ڤالنتاین.................................................................. و. لە ئینگلیزییەوە: رەسواڵ سێلەكەـ كاریگەریی درەنگ خەوتن لە سەر بیركردنەوەی لە مێرمندااڵندا .............. و: هادی قازیـ " الو" لە شێعری "هێمن" دا .............................................................................................. سیروانـ ئەنجومەنە ئەدەبیەكان لە رۆژهەاڵتی كوردستان ...................................... رەسوڵ سوڵتانیـ شێعر............................................................................................................................ مارف ئاغاییـ قەسیدەی گواڵ لە زاری پەپوولەوە............................................................ الوێن محەممەد پەناـ چایی تەرخوون....................................................................................... ئا: سەید جەالل ساڵحیـ لیمۆ................................................................................................................ئا: رەحمان مەحمودیـ ئانفلۆئانزای بەراز......................................................................................... سەید جەالل ساڵحیـ وتووێژ لەگەڵ "ئاوارە محەمەد پەنا" الوی وه رزشوان .................................................. الوانـ بە پێ رۆیشتن باشترین و ئاسانترین جۆرەكانی وەرزشە..................... یونس فەرەنگ نیا

له م ژماره یه دا ...

3

No:36 March,2010LAWAN

w w

w .

l a w

a n

. c

o m

سەروتار

21 فێوریە بەرامبەر بە 2ی رەشەمە یازدەهەمین ساڵرۆژی زمانی زكماكی بـــوو، بە پێشـــنیاری بەنگالدیش یازدە ســـااڵ لەمەوبەر یونێسكۆ رۆژی 21ی فێوریـــەی بـــە رۆژی زمانـــی زكماكی ناســـاند و ئـــەو ناو لێنان و ناســـاندنە لـــە رووداوێك دا كە لە 21ی فێوریەی ســـاڵی 1952 رووی داوە سەرچاوەی گرتـــووە كـــە لەوەها رۆژێـــك دا پێنج خوێندكاری بەنگالدیشـــی لـــە خەبات لە پێناوی بە فەرمی ناســـاندنی زمانی زكماكـــی واتە زمانی بەنگالی لە واڵتی »پاكســـتانی رۆژهەاڵت«ی ئەو كات و

بێنگالدشی ئێستا گیانیان لەدەست دا.ئەوە خۆی لەخۆیدا نیشانەی بایەخ دان بـــە زمانـــی زكماكی یـــە لە الیەن رێكخراوی نەتـــەوە یەكگرتووەكانەوە كـــە زۆربـــەی زۆری واڵتانـــی جیهان زۆری زۆربـــەی ئەندامـــن. دا تێـــی واڵتانی ئەندام لەم رێكخراوەشـــدا كە دانیشتوانەكانیان بە زمانی جۆراوجۆر دەدوێن هەموو ئـــەو زمانانە لە الیەن دەســـەاڵتی ناوەندی ئەو واڵتانەوە بە فەرمی ناسراون و گرینگیان بە زمانی زكماكی داوە. ئێستاش لە واڵتی ئێران كە چەندیـــن نەتـــەوەی جۆراوجۆری بە زمانی جیـــاوازەوە تێدا دەژی تەنیا زمانی فارســـی بە زمانـــی فەرمی ئەم واڵتـــە ناســـراوە و زمانەكانـــی دیكـــە بە فەرمی نەناســـراون و پشـــت گوێ خـــراون. لەگـــەڵ ئەوەدا كـــە كورد بۆ بەدەســـت هێنانی مافە نەتەوەییەكانی لـــە ئێرانـــدا هەمیشـــە لـــە خەبـــات و تێكۆشـــاندا بووە هەزاران كەسی لەم پێناوەدا گیانیان بەخت كردووە، بەاڵم بەداخـــەوە نەیتوانیوە بـــە النی كەمی

ئـــەو مافانـــە بـــگات. الوانی كـــورد لە خوێندنگە و زانكۆكاندا دەبێ بە زمانی فارســـی بخوێنن و ئەوە لە كاتێك دایە كە خوێندن بە زمانی زكماكی مافێكی ســـەرەتایی هـــەر مرۆڤێكـــە بـــەاڵم لە واڵتـــی ئێران كە رێژیمێكی دژ بە مافە بنەرەتیەكانـــی مرۆڤ لەســـەركارە كە ئـــەو مافەو زۆربـــەی زۆری مافەكانی كوردی پێشـــێل كردووە لـــە كاتێك دا كـــە لێكۆلینەوەكان دەریان خســـتووە كە خوێندن بـــە زمانی زكماكی رادەی زووتر تێگەیشتن و فێر بوون ئاسانتر دەكات، هەرچەند فێر بوونی زمانەكانی دیكەش پێویستە، بەاڵم مرۆڤ سەرەتا دەبێ زمانـــی زگماكی خۆی فێر بێ و پێی بخوێنی دواتر فێری زمانەكانی تر

بێ . بە لەبـــەر چاو گرتنی ئەو راســـتی یەی كە هەنووكـــە حیزبە كوردیەكان پرســـێكی جیددی نین بـــۆ رژیمی زااڵ بەسەر ئێراندا و بە هۆی ئەوە كە ناكرێ ئێمەی الو چاوەڕێ بكەین تاكوو حیزبە كوردیەكان دەبنە پرسێكی جیددی بۆ رژیم چونكە ئەوە شـــتیكە كە روون و دیار نیە، جا لەبەر ئەوە ئەركی ئێمەی الو ئەوەیە كە نابێ هەر چاو لە دەستی حیزبـــە كوردیـــەكان بین تاكـــوو ئەو مافانەمان بۆ بێننـــە دی و دەبێ الوان هەنـــگاو بە هەنگاو بچنە پێش و داوای مافەكانیان بكەن بە شـــێوەی مەدەنی بۆ وێنە بە نیســـبەت پرسی بە فەرمی ناسینی زمانی كوردی یان خوێندن و نوسین بە زمانی كوردی دەبێ هەموو خەڵكی كوردســـتان بە بـــێ جیاوازی وشیار بكەنەوە و لەو هەلومەرجانەی )بۆ وێنە هەڵبژاردنی سەرۆك كۆماری

و بزووتنەوەی سەوز و....(كە دێنە پێش بە باشترین شـــێوە كەڵك وەرگرین و چاو نەترسانە داوای بە فەرمی ناسینی

زمانی كوردی بكەین.الوان دەبـــێ بـــە بەرنامەیەكی پتەو توكمە رێورەســـمی تایبەتی لە رۆژی جیهانـــی زمانـــی دایـــك لـــە هەمـــوو شـــارەكانی كوردســـتان پێـــك بێنن و گشـــتگیری بكەن نەك تەنیـــا لە چەند شاری كوردستان دا كورتی بكەنەوە، لـــە رێـــگای نوســـین و باڵو كـــراوەوە خەڵـــك لەو مافـــە ســـەرەتاییە وەكوو هەمـــوو مافە پێشـــێل كراوەكانی دیكە وشـــیار بكەنەوە، چونكە ناوشـــیاری خەڵك لە مافەكانیان هۆكاری سەرەكی بێدەنـــگ بوونیانە لە ئاســـت بەردەوام بوونی پێشێل كرانی مافەكانیان، بۆیە دەبێ گرنگی یەكی بەرچاو بە وشـــیار كردنـــەوەی خەڵك بـــدرێ بۆ ئەمەش پێویستە بە رێگایەكی مەدەنیانە بچنە پێـــش و گرتـــن و ســـزادان چۆكیـــان پێدانـــەداو لەم رێگایەدا بەردەوام بن و متمانەیـــان بە ئیرادەی خۆیان هەبێ و دەبێ بە پشت بەستن بە هێز و ئیرادەی خۆیان هەورازو نشێوەكان ببڕن تاكوو چی دیكە زمانمان لە ئێراندا كە ئەگەر لە زمانەكانی دیكە بەهێزتر نەبێ كەمتر

نیە پشت گوێ نەخرێ .بـــەو هیوایە كە رۆژێك لـــە رۆژان رۆژهەاڵتـــی لـــە كـــوردی زمانـــی

كوردستان دا بە فرمی بناسرێ

رۆژی زمانی زكماكی و ئەركی الوان

ژماره : 36 ره شه ممه ی 1388

4

w w

w .

l a w

a n

. c

o m

مـــاوەی چەند مانگێكە شـــەپۆلێك ناڕەزایەتییـــەكان خۆپێشـــاندان و لـــە شەقامەكانی ئێران و بە تایبەت تارانی گرتۆتـــەوە و دێوەزمەی مەرگ و نەمان ســـواری شـــان و ملی دەســـەاڵتدارانی زاڵ بەسەر ئێراندا بووە و گەردەلوولی رق و بێزاری خەریكە تەخت وبەختیان وەربگێڕێ. هەر چەندە ناڕەزایەتییەكان لەو كاتەوە ســـەریان هەڵدا كە ئاكامی دەیەمـــی خوولـــی هەڵبژاردنەكانـــی ســـەركۆماریی ئێران لـــە جۆزەردانی ئەمساڵ راگەیەنرا و بە ئاشكرا كوتا لە دژی دەنگـــی خەڵك كـــرا. وەك ئەوەی خەڵكی ئێران لە گوێی گادا نووســـتون یان كایان بە گوێیان خواردبێ. كوده تا چییەكان هەر زوو گەرەكیان بوو ئەم فێڵە گەورەیە دیزە بە دەرخۆنە بكەن و هەر بڵێی قەت شتێكی وا رووی نەداوە.

بـــەاڵم دووكەڵی ئاگرەكە چۆوە چاوی خۆیان و دەرفەتێك رەخســـا بۆ ئەوەی كۆمەاڵنی خەڵكی ئێران رق و قینی پەنگ خواردووی چەندین ساڵەیان دەرببڕن و ئەوەی لە دڵیان دایە هەڵیڕێژن. دەنگێك بوو به هەزار دەنگ و هاوارێك سەدان هاواری لێ كەوتەوە. ئەو دروشمانەی لـــە ســـەرەتا دا تەنیـــا وەرگرتنـــەوەی دەنگەكانـــی تێـــدا داوا دەكرا، گەیشـــتە ئاســـتێك كە رەگ و ریشەی ویالیەتی فەقیهیان كـــردە ئامانـــج و بنەماكانیان

دەخستە ژێر پرسیار. ئـــەم خۆپێشـــاندان و ئەوەیكـــە ناڕەزایەتی دەربڕینانە چ دەرەنجامێكیان دەبـــێ، ئایـــا خەڵـــك داخوازییەكانیان كـــەم دەكەنەوە یـــان كاربەدەســـتانی جامـــە جـــارەش ئـــەم حكوومەتـــی ژەهرێكی تر هەڵدەدەن؟ هەڵوێســـت و

بۆچوونی ئۆپۆزیســـیۆن لەســـەر ئەم كارەی خەڵـــك چییـــە؟ بزووتنـــەوەی ســـەوز یان رەنگیی یان بەواتایەكی تر كۆلكەزێڕینە تووشی چ چارەنووسێك دەبێ؟ واڵتانی دەرەوە و لە ســـەرووی هەموویانەوە زلهێزەكان تا چەند لەگەڵ بزووتنەوەکه یـــان لـــە دژی ئـــەون؟ و دەیان پرسیاری تر كۆمەڵە بابەتێكن كە هەر یەكەیان لە جێی خۆیدا شـــرۆڤە و لێكدانـــەوەی زۆر هەڵدەگـــرێ. بـــەاڵم ئەوەی ئەمڕۆكە لە هەموو شتێك زەقتر بەرچاو دەكەوێ و ویژدانی مرۆڤایەتی دەهەژێنێ، شـــێوەی هەڵســـووكەوتی كاربەدەستان و گۆپاڵ بەدەستەكانیانە بەرامبـــەر بـــە خەڵكێك كـــە رێگایەكی هێمن و مەدەنیانەیان بۆ خستنەڕووی داخوازەكانیان هەڵبژاردووە. بێ گومان ئەوان لە هیچ زەبـــر و زەنگ و كارێكی

الوان و ناڕەزایەتییەكانی ئەم دواییانەی خەڵـــــــــــــــكی ئێرانسیروان موساپوور

5

No:36 March,2010LAWAN

w w

w .

l a w

a n

. c

o m

وەك هەموو راپەڕین و بزووتنەوەكانی ناڕەزایەتـــی لـــەم خۆپێشـــاندان و تـــر، دەربڕینانەش دا گشت چین و توێژەكانی خەڵك بەشـــدار بوون و پشت ئەستوور بـــە یەكتـــر تەنگیان بە گوێ لە مســـت و ئاڵقە لە دەســـتەكانی كۆماریی ئیسالمی هەڵدەچنـــی. بەاڵم ئەوەی لێـــرەدا زیاتر مەبەستی ئێمەیە، تیشـــك خستنە سەر دەور و رۆڵـــی الوانـــە لـــەم حەرەكەتـــە

ئیعترازی یەدا.ئەساســـی و هێـــزی الوان وەك كاریگەری ناو كۆمەڵگا، رۆڵێكی گرینگ و هەســـتیاریان لـــەم قۆناغـــەدا گێـــڕاوە و ئەوەی لـــە توانایان دابووە، كردوویانە و

دەیكەن. چونكە الوان:1ــ خاوەنی زەین و بیرێكی روونترن و توانای وەرگرتنی شتی نوێ و ئەوڕۆیییان زیاترە. ئەوان چیتر ناتوانن لە ژێر سایەی سیســـتمێك دا درێژە بـــە ژیان بدەن كە بە ئیدە و بیری كۆنەپەرســـتانە ژیانی لە خەڵـــك تاریك كردووە. كاربەدەســـتانی رێژیمیش دەبێ بـــاش بزانن كە لە گەڵ ئەوەی كە لە هیچ و پیالنێك بۆ بە الڕێ دابردنـــی الوان كۆتاییان نەكردووە و لە ســـایەی ســـەری ئەوانەوە هەزاران الو لەسەر شەقامەكان كەوتوون و گیرۆدە و ســـەرگەردان لـــە پەنـــا و پەســـیوان دا خەوتوون، بـــەاڵم هەنووكەش كەم نین ئـــەو الوانەی كە بە عەشـــقەوە لە ژیان دەڕوانن و ئامادەشن بۆ ژیانێكی شایانی مرۆڤــ بە عەشـــقەوە بەرەو پیلی مەرگ

بچن. 2ــ الوان خاوەنی روحی فیداكاری و گیانـــی گیانبازیـــی بە هێزن. كـــەم رۆژ هەیـــە كـــە هەواڵـــی كـــوژران، گیـــران، ئەشـــكەنجە و ئێعدامی چەنـــد الوێكمان بـــەر گـــوێ نەكـــەوێ و كـــەم بڕیـــار لە بێدادگاكانی رێژیم دەردەچن كە حوكمی قورس بەســـەر الواندا نەسەپێنێ، بەاڵم لە گـــەڵ ئەوەشـــدا، رۆحی فیـــداكاری و لەخۆبردوویـــی لە الوانـــدا رۆژ بە رۆژ بەهێزتـــر دەبـــێ و تۆزقاڵێك لـــە ئیمان و

ورەیان كەم ناكاتەوە. 3ــ مەیـــل بە داهێنان و خوڵقاندن لە الوان دا زیاتـــرە. ئـــەوان حەز دەكەن بۆ

الوان و ناڕەزایەتییەكانی ئەم دواییانەی خەڵـــــــــــــــكی ئێرانپێشـــكەوتنی واڵت هونـــەر بنوێنن و شـــتی نـــوێ بخوڵقێنن. بـــەاڵم باش دەزانن لە واڵتێكدا كە الوانی زانستگا لە بینای چەند نهۆم ڕا فڕێ دەدرێنە خوار، دەســـدرێژیان دەكرێتە سەر و بێ حورمەتییان پێ دەكـــرێ، رۆژ نیە بە بیانووی دژایەتی لەگەڵ ئەم و ئەو ڕاكێشـــی ئەمال و ئەوال نەكرێن، ئیتر چۆن دەتوانن كارێك بكەن و چەقڵێك لە جەستەی ئەم كۆمەڵگایە دەربێنن و برینێك لە برینەكانیان سارێژ بكەن. هەر بۆیە ناچارن جارێك بۆ هەمیشە بە بیری تیژ و هێزی بازوویان بە گژ

زوڵم و زۆرداری دا بچنەوە.راســـتی و ئاشـــقی الوان 4ـــــ حەقیقەتـــن. بـــە لە مـــل كردنی كلیلی بەهەشت و دەركەوتنی رزگاریدەرێكی غەیبـــی چیتر كاڵویان ناچێتە ســـەر. چونكە ئەوان لە سەردەمێكدا دەژین كە راستی و حەقیقەت لە رۆژی روون ئاشكراترە و ئیتر لە ژێر سایەی هیچ مەندیل و عەبایەك دا ناشاردرێتەوە و بە هیچ گۆچان و وەكازێك سەركوت

ناكرێ. 5ـــــ الوان و ئازادیخـــوازن حەز دەكەن بەئاشتی و ئازادیی بژین. زۆر بـــاش لـــەوە گەیشـــتوون كە"گەلێك ئازادیـــی بـــوێ، دەبـــێ نرخـــی ئـــەو ئازادییـــەش بدا". هەر بۆیـــە ئامادەن ژیانیـــان ســـەرمایەی باشـــترین پێشكەش بە بارەگای بەرزی ئازادیی بكەن. ئەوان باش دەزانن كە "رسم و رە ازادی یا پیشە نباید كرد یا انكە ز

جانبازی اندیشە نباید كرد")فرخی یزدی(.

لـــە كۆتاییـــدا ماوەتـــەوە بڵێین كـــە هـــەر الوانـــن دەشـــت و دەمـــەن دەڕەنگێنـــن، هـــەر الوانـــن چەرخەی كارگـــە و كارخانـــەكان دەچەڕخێنن، هەر الوانن هەستی خەڵك دەبزوێنن، هەر الوانیشـــن كۆشـــكی زۆرداران دەڕوخێنن و قەاڵی بێدادی دەڕمێنن.

دژە مرۆڤانـــە ده ســـتیان نه پاراســـت بە ئاشكرا خەڵكیان دایە بەر گوللە و گۆپاڵ و بە دەیـــان كەس كوژران و بە ســـەدان و بگـــرە هەزارانـــی دیكەش دەسبەســـەر ســـێدارەدان و لـــە حوكمـــی كـــران و زیندانی هەمیشـــەییان بەســـەردا سەپا. بێجگـــە لەم هەمـــوو كوشـــتار و لێدان و ئەشـــكەنجەیە لـــە فیلتێركردنی ســـایتە ئینتێرنێتیەكان، پاڕازیت خســـتنە ســـەر كاناڵە ماهوارەییەكان، داخستنی گۆڤار و رۆژنامـــەكان و گوشـــار و ســـووكایەتی كـــردن بە رۆژنامەوانـــەكان و... درێغیان نەكرد بۆ ئەوەی پێش بە باڵوبوونەوەی بابـــەت و باســـەكانی پێوەندیـــدار بـــەم بزووتنەوەیـــە بگرن. بەاڵم هاواری ماف ویســـتیی و ئازادیخوازیـــی خەڵـــك لەوە بەرزتـــر بوو كە ئـــەوان بتوانن پێش بە

نەبیستنی بگرن.

ژماره : 36 ره شه ممه ی 1388

6

w w

w .

l a w

a n

. c

o m

نەورۆز جێژنیكی كـــۆن و دێرینی بـــاو و باپیرانـــی نەتـــەوەی ئاریایـــی نیـــژاد لـــە خاكـــی ئاریایـــی كۆنـــە كە روپێـــوی خاكەكـــەی لـــە ســـەردەمی هەخامەنشییەكان بریتی بوو لە واڵتی ئێرانی باســـتان و دەڤەری و هەردوو رووبـــاری ســـەیحوون و جەیحوون تا ئەو دیوی كوێســـتانەكانی پامیروە لـــە رۆژهەاڵتیشـــەوە واڵتـــی ئێران و هەمـــوو كوردســـتان و ئەرمەنســـتان و )ئاتروپاتیـــن( ئازەربایجـــان و و ئوزبەكســـتان و توركەمەنســـتان تاجیكستان وە لە خۆرئاواشه وە ئێراق و لە سەردەمی كۆن دوو چۆمی دیجلە

و فوراتیشی دەگرتە خۆ.نـــەورۆز نیشـــانەی ســـەركەوتنی شۆرشـــێكە بە ســـەرتەخت و بەختی ســـتەم و بێـــدادی دا، چ لـــە كۆمەڵگادا

و چ لـــە سروشـــتدا، بۆیـــە وا رەگ و ریشـــەی پیرۆزی لە ناخـــی دەروونی كۆنترین نەوەی كـــوردە وە داكوتاوە تـــا دەگاتـــە نـــەوەی نـــوێ كـــوردی ئێســـتا بگـــرە لـــە داهاتـــوش دا دەبێ سەهۆڵبەندانێكی زۆر سەخت و تەواو ساردەوە ژیانی كوردەواری هەمووی كە ئەوكات لە ســـەر كشـــت و كاڵ و ئاژڵداری بەندبووە، بەفر بەســـتەڵەك و تـــۆف و وەیشـــوومەی لـــە ئەندازە بەدەر كە هیـــچ گیاندارێك نەیتوانیوە ســـەر بێنێتـــە دەرو یەكپارچـــە بەفرو ســـەهۆڵ هەموو الیەكی داپۆشـــیبوو، بۆیە كـــە یەكەم رۆژی بەهار هاتووە، وەك نیشـــانەی ســـەركەوتن بە سەر زســـتان و رۆژی تـــازە بووژانەوەی سروشـــت و بەدەركەوتنـــی كشـــت و كاڵ و لـــەوەری مەرومااڵت كراوە بە

جەژنێكی گـــەورەی كوردەواری و لە ســـەر شـــاخەكان ئاگـــر كراوەتەوە و لە هەموو الیەكەوە دەســـت كراوە بە رەش بەڵـــەك و ئاهەنـــگ و ســـەیران و خۆگۆریـــن بـــە جوانترین شـــێوە و خۆشـــترین جـــەژن و حەوت شـــەوو

رۆژ ئەم جەژنەیان گیراوه .بە گوێرەی ئەو بەڵگەو دێكۆمێنتانەی كە ئێستا رۆژهەاڵت ناسەكان و مێژوو ناســـەكانی هەموو گیتـــی هێناویانەتە بەرهـــەم وادەردەكـــەوێ كـــە ئاریایی رەگەزەكان حەوت جەژنی ســـەرەكی یان هەبووە كە بریتین لە: 1ـ نەورۆزـ2ـ مێهـــرەگان 3ـ ســـەدە 4ـ تیـــرەگان 5ـ پـــەروەردەگان 6ـ كۆســـە 7ـ بەهمەن بـــووە بـــەاڵم نـــەورۆز و مێهـــرەگان گەورترین و پیرۆزترین جەژنیان بووە دیـــارە هێندیك لەو رۆژهەاڵت ناس و

نەورۆز و زەردەشت

ئا: رەحیم قادری

7

No:36 March,2010LAWAN

w w

w .

l a w

a n

. c

o m

مێژوو ناســـانە رایان وایـــە كە جەژنی نـــەورۆز ئەو رۆژەیە كە )رۆشـــەنایی( تێدا دروســـت كـــراوە، هێندیكـــی دیكە دەڵێن لـــەورۆژەدا چەرخی گەردوونی تێـــدا كەوتۆتەگـــەر. دیـــارە لـــە كتێبی شـــەره فنامەش داهاتووە كە كوردەكان ئەفسانەی ئه ژدەهاكیان بۆ كردووە بە پەراگما و گیانێكی نەتەوییان خستۆتە كردوویانـــە ئاســـنگەرو بـــەركاوەی بـــە قارەمانـــی نه ته وه یی. لەراســـتی دا ئـــەو جێژنـــە زۆری لەســـەروتراوە و بۆنەیـــەوە بـــەو زۆر ئەفســـانەییه كی هۆنراوەتـــەوە ئـــەوەش لەبەر دوو هۆ: یەكـــەم: ئـــەوە دەگەیەنـــێ كـــە هەموو نەتەوەیەكـــی ئاریایـــی نیـــژاد بـــە هی خۆی زانیوە. دووهەم: ئەوە دەگەیەنێ هەرنەتەوەیەك بە گوێرەی تێپه ڕکردنی قۆناغـــی مێژوویـــی خـــۆی قـــەوارە و چوارچێوەی هەســـتی نەتەوەیی خۆی

داڕشتووە.جەژنـــی نـــەورۆز یـــادی كوشـــتنی كاوەی دەســـتی بـــە )زوحـــاك( ئاســـینگەرنییە وەك كە لە ئەفسانەكان داهاتووە بەڵكوو ســـاڵیادی دامەزرانی یەكەمیـــن دەوڵەتی كوردییـــە بە ناوی دەوڵەتـــی مـــادە كـــە دامەزرێنەرەكەی دیاكۆ بەر لە 700 ســـاڵ پێش زایینەوە

بووە.لـــە ســـاڵنامەی زایینیـــش داهاتـــوە رێكەوتی )21ی ئاداری( هەموو ساڵێك رۆژی نـــەورۆز جێژن گیراوه وبەر لە هەموو نەتەوەیەك كورد بوونی هەبووە و لـــە كتێبی مێژوویی باوكی مێژوو دا واتە )هێرۆ دۆت( بەڵگەی ئەوراستییەی

سەلماندووە.لە ســـاڵی 2500ی پ ز( مادەكان لە چەند هۆزێكی دراوسێ و هاورەگەز كە ئاریاییان پێ گوتراوە و لە نیژادی هێندو و ئورووپایی بوونە لە رۆژهەاڵت و له ســـەرووی رۆژهەاڵتی دەریای خەزەر نیشـــتەجێ بوونە و خەریكی كشتوكاڵ بوونە، هێندێك شـــیان ئاژەڵیان بەخێو كردووە وەكو ئەســـپ و ماین و مەرو بزن. مادەكان لە دوو هەزار ساڵ پێش زایینـــەوە بریتی بـــوون لە حەوت هۆز

1ـ پارتاســـنی/لە ناوچەی واریمنورەی تارانی ئێستا و كەناری دەریایی خەزەر

بوونە.لـــە دا پێـــش لـــە بۆزیابـــوس/ 2ـ دەورووبـــەری دەریـــای مازەنـــدەران بوونە و لە دوایی دا بەرەو هەمەدان و

ئێراق كۆچیان كردووە.ناوچـــەی لـــە ئاستروســـات/ 3ـ سەمەرقەند و خواره زم بە كشت و كاڵ

و ئاژڵدارییەوە خەریك بوونە 4ـ ئاریزانت/ لە ناوچەی ئازربایجان و رووباری ئاراكسۆ)ئاراس( دا جێگیر

بوونە.5ـ بـــودی/ ئەوانـــە لـــە دەوروبەری تاڤگـــە و ئاورێژەكانی هیندوســـتان دا

جێگیر بوونە.6ـ مـــاژ/ ماگـ ماگوشـ عەرەبەكان كـــە )مەجـــوس( یـــان پـــێ دەڵێـــن ئەم هۆزە لە ســـەرەتا دا بڕوایان بە ئایینی

زەردەشت هه بووه .7ـ دەربارەی هۆزی حەوتەم تا ئێستا هیچ روونكردنەوەیەك نییە بەاڵم وەك دەردەكـــەوێ دەڵێن )دیالم(ی ناو بووە كە لە ناوچەی دیمســـتان )مازەندەران و گیالن( باڵو بوونەتەوە و مەڵبەندیان

دیلمان بووە.و زەردەشـــت *كەســـایەتی

ئایینەكەی*زەردەشـــت ناوی تەواوی )ســـیتاما كـــۆری پـــور شاســـب(ە دایكـــی ناوی لـــە دۆغدایـــە و ســـاڵی )660ی پ.ز( خێزانێكی كوردەواری نێزیك دەریاچەی ورمێ و بە بروای هێندێك لە زانایان لە »ره ی« لە هەرێمی ماد لە دایك بووە. لەو رۆژگارە دا هەر كۆمەڵێك خوایەكی تایبەتیان هەبووە وەك رۆژو مانگ و ئەســـتێرەو ئاگر. هـــەر هۆزێك ئەوانی تری بە هەڵە دەزانی بۆیە هەمیشـــە لە شەرو ئاژاوە دا بوون زەردەشت هات شۆرشێكی ئەوتۆی بەرپا كرد دژی ئەو بیرو باوەرە الوازانە كە كەســـێك پێش ئـــەو نـــەی كردبوو. داوای پەره ســـتنی خوایەكی كرد گوتی: ئەو خوایە خاوەنی هەموو جیهانە هی تاكە هۆزێك یا تاكە گوندێك نییە هەوڵیدا ژیانێكی خۆش و

پر ئاسودەیی بهێنێتە روو و مرۆڤ لە بۆت پەرســـتی و قیـــن و نەزانی

رزگار بكات.لـــە ســـەرەتادا كـــوڕە مامەكەی )مدیوما( باوەری پێهێناوە لە دوایی دا بـــە هۆی بەرەنگاری كۆمەڵەكەی و دژایەتـــی كردنـــی بانگەوازەكەی هەرێمی)باختـــر( كردۆتـــە رووی و هـــەر لەوێـــش ژیانی هاوبەشـــی )huovi پێكهێناوە كە نـــاوی )هویبووە شـــەش منداڵی لـــەو خێزانەی بووە كە ســـێانیان كور بە ناوەكانی )دیســـت واســـترـ ئوروتت نرـ هور چیترا( و ســـێانیان كچ بە ناوەكانی )فرنـــیـ تەهریتـــیـ پئۆروچیســـتا( ئەمـــەو پـــاش چـــل و حەوت ســـاڵ پێغەمبەرایەتـــی لـــە تەمەنی حەفتاو

,,

,,جەژنی نەورۆز یادی كوشتنی )زوحاك( بە دەستی كاوەی ئاسنگەرنییە وەك كە لە ئەفسانەكان داهاتووە، بەڵكوو ساڵیادی دامەزرانی یەكەم دەوڵەتی كوردییە بە ناوی دەوڵەتی مادە كە دامەزرێنەرەكەی دیاكۆ کە 700 ساڵ پێش زایین بووە.

ژماره : 36 ره شه ممه ی 1388

8

w w

w .

l a w

a n

. c

o m

حەوت ســـاڵیدا و لە ســـاڵی )583 دا ئایینـــی شـــەرێكی لـــە پ.ز( بـــۆ پەیامەكـــەی و دەكـــوژرێ هەڵگـــران و الیەنگرانی ئایینەكەی بەجێهێشـــتووە. ئـــەوەی جێگـــەی ســـەرنجە لەم ئایینەدا، باوەڕی بە دوو خـــوا و دوو هێزی گەورەی دژ بەیـــەك هەیە. یەكەمیان)خوای خێر( و دووهەمیان)خوای شـــەڕ( )خـــوای خێر( كـــە لـــە ئایینەكەدا )ئاهورامەزدایـــە(و )خوای شـــەڕ( بە )ئەهریمەن( هاتـــووە مرۆڤیان دووچـــاری ملمالنێی كردەوەكانی ژیـــان كـــردووە كـــە دوا جـــار بە ســـەركەوتنی خوای خێر کۆتایی لـــە دوارۆژ دا مـــرۆڤ پـــێ دێ پاداشی چاكەكانی وەردەگرێت و بە ســـەركەوتنی خوای شـــەڕیش خراپەكانـــی ســـزای مـــرۆڤ وەردەگرێـــت. لە هـــەر دوو حاڵە تەكـــەدا هـــەر مرۆڤـــه دووچاری بەرهەمـــی ئەو ملمالنێیە دەبێتەوە و بەرەكـــەی دەخـــوات. ماوەتەوە بڵێین هەمـــوو ئەو بنەمایانە كە لە كتێبی پیرۆزی ئەو ئایینەدا تۆمار كراون كە بە )ئاڤێســـتا( ناســـراوە

هاتووە.*)ئاڤێستا) كتێبی پیرۆز(*

)ئاڤێســـتا( نـــاوی ئـــەو كتێبـــە ســـەرچاوەی كـــە پیرۆزەیـــە

ســـەرەكی بیروباوەری زەردەشتییە و لە ماوەی )چل و حەوت ( ساڵی تەمەنی پەیامبەری )زەردەشت( دا تەواو كراوە و بە زمانی ئاڤێستایی كە زمانی هۆزی

ماكیینی مێدییەكان بووە نووسراوە.)ئاڤێســـتا( بە مانـــای )بنەما و بنیات نان( و )داڵدەدان( و )فێربوونی زانست( هاتووە لە دوو بەشی گەورە و )بیست ویـــەك( پارچـــە پێكهاتـــووە، كـــە هەر هەموویان بۆ )پێنج بەشـــی( سەرەكی دابەش بوونە، كە له خوارەوە ئاماژەی

بۆدەكەێن:1ـ ئاڤیستای گەورە: كە لە سێ بەش

پێكهاتووە:أـ ڤندیدادە كە دەستووری ئایینەكەی

تێدا تۆمار كراوەبـ ڤیســـپارد: دروود و ســـتایش و رێزگرتنـــی ئاهورامەزدای تێـــدا تۆمار

كراوە.جـ یسنا: كۆمەڵێك دروود و ستایش

بە هونراوە تێدا نووسراوە.2ـ ئاڤێســـتای بچـــووك: كـــە لە دوو

بەش پێكهاتووە:أـ یشـــتا: كۆمەڵیك ستایش و نیازی بـــۆ ئاهورامـــەزدا و نوێـــژ كردنی تێدا

نووسراوەب ـ خورد ئاڤێســـتا: كـــە رێز گرتن لـــە فریشـــتەكان و چۆنیەتی ئـــەو رێز

گرتنەی تێدا تۆمار كراوە.لە نێو ئەو دوو بەشە گەورە و پێنج

بەشە سەرەكییەكەی ئاڤێستا كە )یسنا ـ یشـــتا ـ ویســـپرد ـ ڤیســـپارد، خوردە ئاڤێســـتا و ندیداد( ە، یسنا گەورەترین بەشـــیانە كـــە لـــە )حەفتـــاو دوو بەنـــد پێكهاتـــووە و لـــەم بەشـــەدا » گاتا كە ســـروودە ئایینەكانی لە خۆ گرتووە لە

پێنج بەش پێكهاتووە:1ـ ئاهنود : ahnuavaiti لە حەوت

بەند پێكهاتووە.2 ـ ئاشـــتود ashtaraiti ـ لە چوار

بەند پێكهاتووە. spentamainyan 3ـ سپنتامینن

ـ لە چوار بەند پێكهاتووە.4 ـ وهوخشـــترـ vohuxshathra ـ

لە یەك بەند پێكهاتووە. vohishtoishti 5 ـ وهیشتواشتی

لە یەك بەند پێكهاتووە.ئەمە و ســـەرەرای ئـــەوەی ئایینەكە خۆی لە سەر ســـێ كۆڵەكە دامەزراوە

كە ئەوانیش: 1 ـ ڤوهومانا)بیری چاك( 2 ـ ڤوهوختا )قسەی چاك(

3 ـ ڤوهوڤدرشتا )ڕەوشتی چاك(.ســـاڵی نوێـــی 2710 ی كـــوردی لە

هەموو الیەك پیرۆز بێ.

سەرچاوەكان:تألی���ف كردس���تان: در ن���وروز � 1از مس���ته فا كی���وان تهران349!صفح���ات

59و61و952 � نەورۆزنامە لە نووسینی محەممەد

عبدالرحمن زەنگەنە ل 9ول10ول113 � رۆژنامەی خەبات ئۆرگانی پارتی

دێمۆكراتی كوردستان ژمارە 2807 ل54 � كورد لە چەند تۆمارێكی مێژووییدا نووسینی كەیوان ئازاد ئەنوەر ل56 و57

و58كوردس���تان ك���وردو مێ���ژووی � 5كوردس���تانی مەردۆخ���ی محەمم���ەد محەمم���ەد عەبدولكەری���م وەرگێران���ی

سەعید ل21و100 و 161

9

No:36 March,2010LAWAN

w w

w .

l a w

a n

. c

o m

مێــــژووی لــــە كاتێــــك دەسەاڵتدارییەتی كۆماری ئیسالمی ســــەرەتای لــــە هــــەر ئەڕوانیــــت، هاتنە ســــەركارییەوە تــــا ئەمڕۆ، بۆ مانــــەوەی خۆیی بەشــــیكی زۆر لە ســــەرمایەی واڵتی ئێرانی بۆ دەزگا ســــوپای بەســــیج و ، ئەمنییــــەكان پاسداران و دەیان بنكەی ئەمنیەتی دیكە تەرخان كردووە، تا لە رێگەی ئــــەم دەزگایانەوە هەر جموجۆڵیكی مەدەنی كە لە ئێراندا هاتە ئاڕاوە بە

زووترین كات سەركوت بكا. من نامەوێ بگەرێمەوە بۆ میژووی ئەم حكومەتە و دەســــەاڵته که ی كە چ هەڵســــووكەوتێكیان لەگــــەڵ ئەو خەڵكە كــــردووە و بە چ شــــێوەیەك هێزی خۆیان بۆ سەركوت كردنی ئــــەم خەڵكە بــــە كار هێناوە، بەڵكوو هــــەر وێنەیــــەك لــــەم رووداوانەی

ئــــەم دواییانــــەی ئێــــران بــــە بۆنەی خولــــه ی دەیەمیــــن هەڵبژاردنــــی ســــەرۆك كۆمــــاری هاتــــە ئــــاراوە دەدەینــــە بەرســــەرنج. لــــەم خوولی هەڵبژاردنــــی ســــەرۆك كۆماری لە ئێــــران كە ماوەیــــەك لەمــــەو پێش بەڕێوەچوو، خەڵكی ئێران بە هیوای هەڵبژاردنی ســــەرۆك كۆمارێك كە النیكەمی نوێنــــەری هەرچەندیــــش ویســــتەكانیان بــــێ، بەشــــدارییەكی بێوێنەیــــان لەم هەڵبژاردنــــەدا كرد. گەرچی بانگەشەی كاندیداتۆرەكان زیاتر خۆی لە چوارچێوەی كێشــــە دا كۆمەاڵیەتییــــەكان ئابــــووری و دەبینیەوە و هەروەها بەربژێرەكانی سەرۆك كۆماریش لە ژێر فیلتێری شــــۆڕای نیگابانی دانراوی دەزگای دەرێ ، هاتبوونــــە دا رێبــــەری بــــەاڵم دیســــانەوە لــــەو چوارچێوە

هەمــــان كــــە ـ بەرتەسكەشــــەدا هەڵبژاردنی یەكێك لە چوار بەربژێرە جێی متمانەكەی ئەم سیســــتمە بوو _ دیتمــــان چلۆن بە كودیتایەك ئەم تۆزە مافەشیان لێ زەوت كردن.

رووداوەكانــــی دوای راگەیاندنی ئاكامــــی هەڵبژاردنــــەكان، جارێكــــی دیكــــە ئەو راســــتیەی ســــەلماند كە خەڵكی ئێــــران بۆیان نیــــە تەنانەت سەرۆكیك ئەگەر تەنانەت كارتۆنیش بــــێ بــــۆ خۆیــــان هەڵبژیــــرن. هــــەر چەند ئەو كەســــانەی خۆیان كاندید كردبوو چەندین ســــاڵە لەژێر ئااڵی ئەم حكومەتــــە كاریان كــــردووە و دەسەاڵت بەدەست و جێی متمانەی ئەم رێژیمــــە بووبێن، بەاڵم چۆنكە بە ناوی ریفۆرمخوازەوە هاتبوونە مەیدان و لە الیەكی دیكەشەوە جگە لــــە ئەحمــــەدی نــــژاد ئەوانــــی دیكە

كۆماری ئیسالمی و

كۆتایی تەمەنی

ئارام عوسمانی ـ پاریس

ژماره : 36 ره شه ممه ی 1388

10

w w

w .

l a w

a n

. c

o m

ئەحمەدی نژادی وەك براوە راگەیاند. كوردستان گەرچی بە درێژای تەمەنی ئــــەم دەســــەاڵتە جێــــی ناڕەزایەتــــی و ســــەنگەری ئازادیخوازی بووە، بەاڵم لــــەم رووداوانــــەی دوایــــی ئێراندا بە پێچەوانــــەوە هیــــچ جموجۆڵێكــــی لــــە خۆی نیشــــان نــــەدا. ئەم هەڵوێســــتە بێگومــــان بــــە هۆشــــیاریەوە رەچــــاو خۆرســــكی هەڵوێســــتێكی كرابــــوو، خەڵكی كوردســــتانە كــــە لەمێژە ئەو دەسەاڵتە دناســــێ و پێیان شوورییە لــــە ســــەر الیەنێكــــی ئەو سیســــتەمە لەدەســــەاڵتی ئێرانــــدا بكەن كە ســــێ دەیەیە دیان چەوسێنێتەوە و پشتی لە هەموو مافەكانیان كردووە و هەر دەم بە زمانــــی توندوتیــــژ و چەك واڵمی داونەتەوە. لە هەمان كاتیشدا دڵگرانی خۆیان بۆ لە دەست دانی "ندا"و هەموو

نداكانی دیكەش نیشان دا. ئەم جــــۆرە بێ متمانەییەی خەڵكی كوردســــتان لە هەمبــــەر ملمالنێكانی ناوەنددا واڵمێكی ئەرێنییە كە دەشێت هەموو نەتەوە ژێردەســــتەكانی ئێران رەچــــاوی بكــــەن. پێویســــتە هەمــــوو نەتەوەكانی ئێران یەك دەست بن بۆ لە نێو بردنی كۆماری ئیسالمی ئێران چۆنكە ئەمانە هیچ كات ناتوانن دەنگی

خەڵكی خۆیان قبوڵ بكەن. ئــــەم دۆخــــە بــــە واتــــای كۆتایــــی دەسەاڵتی كۆماری ئیسالمی ئێرانەو چی دیكە خەڵكی ئێران متمانەیان بەم دەسەاڵتە نەماوە و ئەستەمە جاریكی دیكە خەڵك بێنەوە دەنگ بەم دەسەاڵتە بدەن. ئــــەوە دوایین هەل بوو بۆ ئەم حكومەتــــە كــــە رووی راســــتەقینەی خۆی بــــە خەڵك و بیرورای جیهان بە

گشتی نیشان دا.

كاندیــــدی جێــــی بــــڕوای رێبــــەری ویالیەتی فەقیە نەبوون، لە ئەنجام دا ئاكامــــی دەنــــگ دانــــی خەڵك بە ئاراســــتەی پێچەوانەدا رۆیشــــت و ئــــەو رای رێبەر بوو كە بە ســــەر دەنگــــی و ئیرادەی چەنــــد ملیۆنی

خەڵك دا سەركەوت. لە راستی دا كاتیك لە قانوونی گشتی ئەم حكومەتە ئەڕوانی هەموو ریــــارەكان دەچێتــــە ژێر دەســــتی رێبــــەر و ئــــەوە رێبەرە دەســــەاڵت بەدەستی ســــەرەكییە نە سەرۆك كۆمار، بەاڵم بــــەو حاڵەش خەڵكی ئێران چوونــــە مەیدانی دەنگدانەوە بــــۆ ئەوەی لــــەو كــــپ بوونەی كە باڵی بە ســــەر واڵتدا كێشــــاوە بێنە دەرێ ، بەاڵم ئەم سیســــتمە ئەوەی بۆ هەموو دنیا ســــەلماند كە لە نێو كەمایەتی دەسەاڵت بەدەستی ئەم سیستمەش دا دیسانەوە گرووپێكی

بچووك بریاردەرن.سیســــتمە جــــۆرە ئــــەم ئایدۆلۆژیانــــەی كــــە توانای قبوول نێوخۆیــــی و ملمالنێــــی كردنــــی

دەستە و تاقمەكانی خۆیشی نییە، زۆر بــــە ئاســــانی دەتوانــــێ رای زۆرینەی خەڵكی ئەو واڵتەش لە بەرچاو نەگرێ و بــــەو شــــێوەیەی دیتمــــان تەنانەت كۆبوونــــەوە و ناڕەزایەتــــی دەربڕینی خەڵكێك كە بۆ وەرگرتنەوەی دەنگی خۆیــــان بــــە شــــێوەیەكی مەدەنیانــــە هاتبوونە سەر شەقامیش سەركووت

و خەڵتانی خوێن کرا.كۆماری ئیسالمی بەو سەركووتە دڕندانەیە بۆ هەمیشە لە نێو جیهان و خەڵكی ئێراندا متمانەی خۆی لە دەست دا و ئەم بیرۆكەیەی كە لەوانەیە لە نێو ئەم سیســــتمەدا رێفۆرم و گۆرانكاری بكرێ، جێــــی خۆیدا بە بێ هیوایی و بە هۆی خوودی رێبەرانییەوە بە بەتاڵی

مایەوە. خاڵی سەرنجراكێش لەم رووداوانەدا بێدەنگــــی خەڵكــــی كوردســــتان بوو، ئەگەرچــــی لە كوردســــتانیش رەوتی رێفۆرم خــــواز و میانەڕەوی كۆماری ئیســــالمی ســــەرنجی زۆربەی دەنگ دەرانی راكێشــــابوو، بــــەاڵم ئەنجامە راگەیەنراوەكانــــی وەزارەتــــی نێوخۆ

11

No:36 March,2010LAWAN

w w

w .

l a w

a n

. c

o m

كوردستان لە وار ئایین وە، چەند ئایین جووراوجووری وە ناو ژیان وەسەر وەن، یەكیك لەو ئایین یەلە، ئایین مقدس یارســــانیەكانە، ئایین یاری یەكیك لەو ئایین یەلەسە كە ژمارەیەك وەرچــــاو لە كوردەكان پارێزگای كرماشان وەلی پەیرەوی كــــەن. مــــەردم یارســــان خــــاوەن جەشن وبیروباوەر و فەرهەنگ و كەلتوور تایوەت وە خوەیانن. عید خاوەن كار یەكیك لــــەو عیدەیەلێ یارســــانیكانە، كــــە هــــەر ســــالە وە ڕەسم و ڕسوولیەلێ خاس خوەی

وەڕیوە چوود.وەســــەرهات تاریخــــی بیەســــە سەرچاوەو دەسپیكی ئی جەشنە لە الیەن یارسانیەلەو، كە ڕەوایەتەكەی وەی جوورەســــە: 700 ساڵ لەمەو

وەر ســــوپای چیچــــەك هەڵكوتنــــە ســــەر مەنتەقەیك كە سولتان ساق وەگەرد یارانی لەورە حكوومەتیك كوردی داشــــتنە، ســــولتان ســــاق وەگــــەرد چەند كەس لــــە یارەكانی پەنــــا بەنــــە كوییــــەل و وەرەو ناو ئەشكەفتیگ وە ناو مەڕنوو، 3 روژ مەننــــوو، دوای ئــــی 3 رۆژە شــــەڕ قورسیك لە وەین سوپای چیچەك و ســــولتان و یارانــــی كەفیــــدو لــــە ئەنجام ئی شەڕە، سوپای چیچەك تیك شكیاد. ســــولتان و یارانی وە كوییــــەل تیەنــــە خــــوارو تیەنە ناو ئاواییەك كە تەنها پیرەژنیك لەورە مەنیەسەو، پیرەژنەكە كەڵەشیرێك وەو ڕەسم و ڕسوومە كە خوەیان دانیانە وەگەرد برنج ئەڕایان ئامادە كەیت و ئەوانیش ئیفتار كەن. وەو

تاریخە، وە بەعد ئی ڕووژە جوور جەشــــن ئایینی یارسانیەل مەرەفی بووت و هەر ساڵە مەردم یارسان وە خاتر ئی ســــەركەفتنە جەشــــن گــــرن و یاد ســــولتان ســــاق وەرز

راگرن.ئی بیتە شــــێعرە وە نــــاوی بابا سەرهەنگ دەودەوان لە ڕەفیقەییلێ

سولتان ساقە بیە.ســــەرهەنگ دەودەوان، هەن كە

نام من، سەرهەنگ دەودەوان چەنی ئیرمانان مەكیڵو هەردان،

مەكووشوو پەری ئایین كوردان.الزمــــە بویشــــم كــــە لــــە هــــەر چوارپارچەی كوردستان زیاتر لە 3 میلیۆن كورد یارســــانی دیریمن و بــــەش فرەیــــان لــــە رۆژهــــەاڵت

كوردستان مەننوو.

عید خاوەنكار عید ئایینی كوردەیەل یارسانئایەت مرادی فەر

ژماره : 36 ره شه ممه ی 1388

12

w w

w .

l a w

a n

. c

o m

بیركردنـــەوە بـــەردەوام لەگـــەڵ مرۆڤـــدا بووە و لە هـــەر جێگەیەك كـــە كۆمەڵگە و مرۆڤـــی تێدا بووە،

بیركردنەوەش لەوێ ئامادە بووە.لـــە نێـــوان ئـــەو پێناســـە زۆر و بیرۆكـــەی لـــە جۆراوجۆرانـــەی سیاســـی و فەلســـەفەی سیاســـی و جۆرەكانـــی دیكـــەی بیرۆكـــەی سیاسی كراون، پێناسە و بۆچونی لیۆشـــتراوس جێگەو پێگەی خۆی

هەیە.لیۆشتراوس)1899ـ1973( یەكێك لە فیلسوفانی سەدەی بیستەمە كە فەلســـەفە سیاســـییەكەی چڕۆپڕی و فڕەالیەنـــی زۆری پێـــوە دیارە و ســـەردەمی مێـــژووی كالســـیك و نێوەراســـت و مودێرنیشی گرتۆتە

خۆی.بیرۆكەكانی ئەو رۆژهەاڵتناســـە سەبارەت بە چەمكە بنەرەتییەكانی سیاســـەت بـــە تایبەت فەلســـەفەی

سیاسی، هەمیشە بۆ الیەنگرانی چەمكە سیاسییەكان سەرنج راكێش و جێگەی مشـــت ومڕێكی زۆر بووە. شـــتراوس، لـــە كتێبەكەیـــدا بـــە ناوی)فەلســـەفەی سیاسی چیە؟( ئاماژە بە هەموو چەمكە بـــە و دەكا بنەڕەتییەكانـــی سیاســـی فەلسەفەی سیاسی و بیرۆكەی سیاسی و تیۆری سیاسی و گۆتاری سیاسی و زانســـتی سیاسی ناویان دەبات. لێرەدا دەمەوێ باس لە چەمكە سیاســـییەكان لە رۆانگەی لیۆشتراوســـەوە بكەم، كە بێگومـــان دەتوانـــێ هـــۆكاری كاریگەر بۆ تێگەیشـــتن لە هەموو پێناســـەكانی چەمكە سیاسییەكانی پێش خۆی بێت. بەتایبـــەت و لـــە هەمووشـــیان گرنگتر دەتوانـــێ دەرگایـــەك بۆ ئـــەو ئاڵۆزی و قەیرانـــی مانایانـــەی كە لە ســـاوایی ئـــەو چەمكەنە لە هەرێمی كوردســـتان

كەوتۆتەوە، بكاتەوە.مێژووییەكـــی سیاســـی بیـــری دورودرێـــژی هەیـــە و پێشـــینەی بـــۆ مرۆڤایەتـــی مێـــژووی ســـەرەتای

دەگەڕێتـــەوە، بـــەو مانایـــەی هـــەر لە ســـەرەتاوە لەگـــەڵ مرۆڤـــدا ژیـــاوە و مرۆڤ هەمیشـــە نیگەرانـــی بیرۆكە و بیر كردنەوەی ســـەبارەت بە مەسەلەو

رووداوەكانی بووە.ئـــەو پرســـیارانەی ســـەبارەت بـــە هێـــزی دیاردەكانـــی وەك ماهییەتـــی سیاســـی و ســـامانی و دامەزراوەكانی سیاســـی و دەوڵەت دەكرێن، خۆیان لە چوارچێوەی بیری سیاســـیدا ببیننەوە، نێـــو لـــە سیاســـی بیـــری هەروەهـــا بەرگریكردن لـــە باوەرێكی پیرۆز، یان پاراســـتنی باوەڕێكی ئایینی، یاخود لە

نێو ئۆستوۆرەیەكدا خۆی دەبینێتەوە.پێناســـەی لـــە ئارۆنیـــش ریمـــۆن بیری سیاســـیدا دەڵێت: هەوڵدانێكە بۆ گەیشـــتن بـــە ئامانجێكی دیـــاری كراو و دابیـــن كردنـــی ئـــەو كەرەســـتانەی كـــە بەڕادەیەكی گونجـــاو و لۆژیکیانه ، ده کـــرێ چاوه ڕوانـــی گه یشـــتن بـــه

ئامانجێکی مه به ستدار بین. لیۆشـــتراوس لـــێ وردبوونەوە یان

ژیوار رەسووڵی

لیۆشتراوس و بیری سیاسی

هاوچەرخ

13

No:36 March,2010LAWAN

w w

w .

l a w

a n

. c

o m

لێكدانەوەی رای سیاسی بەبیری سیاسی دادەنێ. شـــتراوس بە پێداگری لە سەر ئەوەی كە هەر جۆرە وردبوونەوەیەك لە مەسەلە سیاسییەكان بیری سیاسییە، بـــاس لەوەش دەكا كە بیری سیاســـی تەنیـــا ئـــەوە نیە بەكەڵـــك وەرگرتن لە شـــێوازی تایبەتـــی مەعریفـــە بەرهەم بهێنـــێ و مەعریفەیەكی راســـتەقینە لە جێگەی گومانی سیاســـی دابنێ. بەڵكو رێك بە پێچەوانەی فەلسەفەی سیاسی كە لە گومانەوە بـــەرەو مەعریفەیەكی

دروست دەروات، كار دەكات.

فەلسەفەی سیاسی كە لە یۆنانی كۆن بە گەڕان بە دوای باشـــترین سیستمی سیاســـی و شـــێوازی حكومەتكـــردن ســـەری هەڵـــدا، وەك لقێكی فەلســـەفە ســـەیر دەكرێت و هەروەك فەلســـەفە بـــەدوای مەعریفـــە لـــە نێو مـــرۆڤ و سروشـــت و ژیانی مروڤ و جیهانیدا دەگەرێ. چەمكی فەلســـەفەی سیاسی هەولێكـــە شتراوســـەوە لەڕۆانگـــەی بۆ چەســـپاندنی مەعریفە لـــە ماهیەتی هەمووكردەوە سیاسییەكان، لە جێگەی

گومان سەبارەت بەوان.لیۆشـــتراوس لـــە رۆانگەیەكی نێئو ئەفالتونـــی بۆ زینـــدوو هێشـــتنەوەی تێكۆشـــاوە. سیاســـی فەلســـەفەی شـــتراوس بێگومـــان لە گۆشـــەنیگای فەلسەفەوە سەیری فەلسەفەی سیاسی دەكات. ئەو فەلسەفە بە بیركردنەوەیەك دادەنێ كە كار لە سەر بنچینەكان دەكا و باڵودەبێتەوە. شـــتراوس فەلسەفەی سیاسی بەرامان لە سەر ژیانی سیاسی یان ئەوەی پێوەندی بە ئامانجی كۆتایی كردەوە سیاســـییەكان هەیە دادەنێ. لە ســـەر ئەو باوەرەشـــە كە فەلســـەفەی سیاســـی لـــە دوو قۆناغی كالســـیك و مۆدێراندا ژیاوە. فەلســـەفەی كالسیك لەگەڵ دەســـتەواژەكانی ســـەروكاری دادپـــەروەری و راســـتی و بە گشـــتی ئەخالقیات گەورترەیـــن و پیرۆزترین بابەتی فەلســـەفەی سیاسی كالسیكە. لـــە كاتێكـــدا ئـــەم جـــۆرە تێڕوانینە لە فەلسەفەی سیاســـی نۆێ واتا قۆناغی

مۆدێرانـــدا جێـــی نابێتـــەوە. بەباوەڕی شـــتراوس، لـــە فەلســـەفەی سیاســـی مۆدێرندا پێوەندی نێوان سیاســـەت و

یاسا سروشتییەكان پچڕاوە.بەو پێیەی كە فەلســـەفەی سیاسی هەوڵدانـــە بـــۆ جێگۆركـــێ پـــێ كردنی مەعریفـــە لـــە جێگـــەی گومـــان، هـــەر بۆیـــەش فه یلەســـووف بـــەردەوام ئەو هەلەی بۆ رەخساوە كە بە تێروانینێكی رەخنەگرانە ســـەیری رابـــردوو بكا و چاو لە دەســـتكەوتەكانی بكا و پێیاندا

بچێتەوە.پێناســـەی لـــە روودی" "كالیمێـــر فەلســـەفەی سیاســـیدا دەڵـــێ: »هـــەر كردەوەیەكـــی سیاســـی پێویســـتی بە بەها سیاسییەكانەوە هەیە، لە ئەنجامدا ئاســـاییە كـــە بیرمەندانی سیاســـی لە ئەفالتونـــەوە تا ئیســـتا بیر لـــەو بەها بنەمـــای كـــە بكەنـــەوە ســـەرەكییانە كۆمەڵگەیەكـــی دادپەروەرانە و ئایدیال

پێك دێنن«.لـــە بـــاس سیاســـی فەلســـەفەی كۆمەڵگـــەی ئایدیـــاڵ و دادپەروەری و ئەو جۆرە دەســـتەواژانە دەكا. زانستی سیاسی لك و پۆپی جۆاوجۆری هەیەو فەلسەفەی سیاسی یەكێك لەو لكە كە رێژەی كەمتر زانستی ئەوە كە پێوەندی بـــە رەوشـــتەكانی ســـیتمی سیاســـی )ئـــەو رێگەیـــەی دەوڵـــەت و كۆمەڵگە دەبـــی بیگرێتـــە بەرو هاوواڵتـــی دەبێ هەڵسوكەوتی تێدا بكا( هەیەو هەروەها لەگەڵ بەها سەرەتاییەكانی مرۆڤایەتی پێوەنـــدی هەیـــە. ئەگەرچـــی بیرمەندە نوێكانی سیاســـەت دەیانەوێ زانستی سیاســـی هەتا رادەی شـــیاو زانستیتر بكـــەن. بەاڵم ئەو مەســـەلەیەش مانای فەلســـەفەییەكانی بەها كەمبوونەوەی

سیاسەت ناگەیەنێ .سیاســـی فەلســـەفەی هەروەهـــا دەتوانێ بەرەوپێش چوونێكی ئامانجدار و بەردەوام بۆ گەیشـــتن بە مەعریفەی سیاســـی ، یان واڵمدانەوەی پرسیارە سیاســـییەكان بێ كە بـــە گەڕانەوە بۆ بوونناسی و شێوازناسی و فەلەكناسی و ...هتـــد پێكـــدێ بەو پێیە فەلســـەفەی

,,,,

بەو پێیەی كە فەلسەفەی سیاسی هەوڵدانە بۆ جێگۆركێ پێ كردنی مەعریفە لە جێگەی گومان، هەر بۆیەش فه یلسووف بەردەوام ئەو هەلەی بۆ رەخساوە كە بە تێروانینێكی رەخنەگرانە سەیری رابردوو بكا و چاو لە دەستكەوتەكانی بكا و پێیاندا بچێتەوە.

ژماره : 36 ره شه ممه ی 1388

14

w w

w .

l a w

a n

. c

o m

سیاســـی هەوڵدانێكی سیســـتماتیكی بۆتێ گەیشتن لە ماهییەتی كاروباری قەلەقـــی بـــەردەوام كـــە سیاســـی، سیاســـی فیلســـوفانی گەورەتریـــن جیهـــان بـــە درێژایـــی مێـــژوو بووە. بابەتـــە ســـەرەكییەكانی فەلســـەفەی سیاســـی پێكهاتووە لە وتووێژ كردن لەســـەر چۆنییەتی ســـەپاندنی بنەما رەوشـــتییەكان بە ژیانی سیاســـی و هۆكارو زەرورەتی پێویســـت بوونی حكومەت و هۆكارەكانی گۆێ رایەڵ بوونی جەماوەر بەرانبەربە دەسەاڵت

.

بیری سیاسی بە مانا هاوچەرخەكەی زۆرتر لە فەلسەفەی سیاسی نزیكترە هەتا لە گوتارە سیاسییەكانی دیكەی وەك گریمـــان و تیـــۆرەكان بـــە مانا نوێیـــەكان. بەو پێیـــە دەتوانین بیری سیاسی سەدەی بیستەم درێژەدەری فەلســـەفەی سیاســـی كـــۆن بزانین، خوێندنەوەكان هەردووكیان چونكی و لێكدانەوەكانیان لەســـەر مەســـەلە و ماهییـــەت وەك سیاســـییەكان ســـەرچاوە و دەوڵـــەت و بنەمـــاكان رەوابوون و ئـــازادی و دادپەروەری و یاســـاو پـــێ گـــەی جەمـــاوەر لـــە سیاســـەتدا و هتد ....چـــڕ دەكەنەوە. بـــەاڵم ســـەرەكی نێوانیـــان ئەوەیـــە كە بیـــری سیاســـی تایبەتمەندییەكی پڕاكتیكـــی هەیـــە و زۆر لە نێو تیۆرە فەلسەفییەكانی حكوومەت و دەوڵەت فەلســـەفەی كاتێكـــدا لـــە رۆناچـــێ. سیاســـی خوێندنەوەكانـــی خـــۆی لە ســـەر بنەما بوونناسییەكان و تیۆرە فەلســـەفییە قووڵـــەكان دامەزراندوە. كە ئەوە لە خۆیـــدا پێچەوانەی بیری

سیاسییە.خالێكی دیكە كـــە نابێ لەبەر چاو نەگیرێ ئەوەیە كە فەلسەفەی سیاسی بەشـــێك بـــووە لـــە بیـــری سیاســـی و بیـــری سیاســـی چوارچێوەیەكـــی

بـــەو دەگرێتـــەوە. بەرفرەوانتـــری شێوەیە هەر گوتارێك لە فەلسەفەی لـــە گوتارێكـــی بەشـــێكە سیاســـیدا گەورەتـــری بیـــری سیاســـی، بـــەاڵم پێچەوانەكەی راست نیە. بەو مانایەی هەمـــوو بیرێكـــی سیاســـی ناتوانێت فەلســـەفەیەكی سیاســـی بێ. جێگەی ئاماژە پێدانە كە بیری سیاســـی هەر لـــە ســـەرەتای مێـــژووی مرۆڤایەتی لەگەڵ مرۆڤ بووە، بەاڵم فەلسەفەی سیاســـی لە یۆنانـــی كـــۆن و لەگەڵ

سۆقرات سەریهەڵداوە.بـــە ســـەبارەت لیۆشـــتراوس تیـــۆری دەڵـــێ: سیاســـی تیـــۆری سیاسی شـــێوازێكی سیستماتیكە لە سیاسەتدا كە بە رامانێكی هەمەالیەنە لـــەو بارەیـــەوە توانـــای پێكهێنانـــی سیاســـەتێكی بەربـــاڵوی دەبـــێ. لـــە سیاسییدا)ئێرە(و)ئێســـتا( تیـــۆری پێداویستییەكی ســـەرەكی و گرنگن. لـــە راســـتی دا ئامانجی ســـەرەكی و بنچینـــەی تیۆری دەتوانێ لێكدانەوەو تێگەیشتن و تەفســـیری راستییەكان بێت و تەنانەت ئـــەوەش دەوترێ كە تێگەیشـــتن لە راستییەكان بێ بوونی

تیۆری مومكین نیە.

لـــە بـــاس بمانـــەوێ ئەگـــەر و سیاســـی بیـــری جیاوازیەكانـــی تیۆری سیاســـی بكەیـــن، دەبێ ئەوە

بۆترێـــت كـــە دارشـــتنی تیـــۆری لـــە ســـەدەی بیســـتەم لە ســـەر گەشەی زانســـتەكانی دیكـــەوە هاتـــە كایەوە. لـــەو جۆرە تیـــۆری دارشتنەشـــدا لە شێوازە سەڵماندنەكانی زانست كەڵك

وەرگیراوە.بیری سیاسی ئەگەرچی تارادەیەك وەســـفییە بـــەاڵم لە بنەمادا لە ســـەر رەوشت دامەزراوە بەو مانایەی باس لـــە چۆنیەتی رێكخســـتنەوەی ژیانی سیاســـی بەكەڵك وەرگرتن لەو بنەما تیۆری و رەوشـــتیە تایبەتەكان دەكا. بیری سیاســـی نیگەرانی بارودۆخی تیـــۆری كاتێكـــدا لـــە مرۆڤایەتییـــە دارێـــژەری سیاســـی لە رووكەشـــدا تەئكیدی لە رێژەی بەهاكان دەكاتەوە، ئەگەرچـــی رەنگە ئێـــش و ئازارەكان بناســـێ بەاڵم توانای چاككردنەوە و تەنانـــەت كەمكردنـــەوەی ئازارەكانی نیە.بـــە كورتـــی بیـــری سیاســـی بە پێچەوانەی تیۆری سیاســـی بە دوای یاســـایی كردنـــی دیاردەكانەوە نیە و خۆی بە نێو پێوەرە زانســـتییەكانەوە نێـــو لـــە هەرچەنـــد نابەســـتێتەوە مـــاوە ئـــەوەش دەژی لۆژیكـــدا بوترێت كە فەلسەفەی سیاسی دژی دەســـتكەوتەكانی تیۆری و زانســـتی سیاســـی نیە، هەروها بیری سیاسی بە پێچەوانەی زۆربـــەی تیۆرییەكان لـــە شـــرۆڤە كردنەكانیـــدا به گشـــتی دەكات، نـــەك هـــەر بەشـــێك بە جیا و هەڵـــدەدا دیـــاردە بەرباڵوەكان بەو شێوەیە بگێڕێتەوە كەوا هەست بكرێ پێوەندییەكی ئۆرگانیـــك لە نێوانیاندا

هەیە.

بیرۆكەیەكی ئایدیۆلۆژی سیاسی كـــە خوازییە)ئایدیالیـــزم( ئارمانـــج ئەنجامەكەی گـــوێ ڕایەڵی و بەڵێنی الیه نگرەكانی لێدەكەوێتەوە، هەروەها پڕۆپاگەندەی تایبەتیشی پێدەكرێت و لە نێو هەندێك بیرۆكەی ســـەرەتایی سەرهەڵدەدا و وەك كۆمەڵێك باوەڕی

15

No:36 March,2010LAWAN

w w

w .

l a w

a n

. c

o m

رەهـــا و نەگۆڕ قەبـــووڵ دەكردرێت. بیری سیاســـی ئەگەرچی لە هەندێك جێگەدا ئایدیۆلۆژیكە بەاڵم گرێدراوی ناســـینێكی زانســـتییە. ئایدیۆلۆژیـــای سیاســـی بـــەدوای بـــاوەڕدا دەگەرێ لە كاتێكدا بیری سیاســـی تەنانەت لە پیـــرۆزی و الدانـــی پیرۆزییەكانیـــش ناترســـێ. لە ئەنجامـــدا ئایدیۆلۆژیای سیاســـی لـــە ئاییـــن نزیكتـــرە هەتـــا لـــە فەلســـەفە یـــان تیۆری سیاســـی، ئایدیۆلۆژیـــای سیاســـی هـــەوڵ دەدا بۆ راكێشـــانی سەرنجی الێنگرەكانی، راســـتییەكان بشـــارێتەوە و رێگـــەی چارەســـەر كردنی كێشەكان ئاسایی

نیشانی دەوروبەری بدا.پێوەنـــدی فەلســـەفەی سیاســـی و

ئایدیۆلۆژیای سیاسیبەاڵم سەبارەت بە پێوەندی نێوان فەلسەفەی سیاســـی و ئایدیۆلۆژیای سیاســـی دەبێ بڵێین كە فەلســـەفەی سیاسی بە پێچەوانەی ئایدیۆلۆژیاوە هەوڵێكی ئەوتۆ بۆ دۆزینەوەی شێواز و رێرەوەكان و ئیجا پراكتیزە كردنیان نادا. لە كاتێكدا فەلسەفەی سیاسی بە پێچەوانەی ئایدیۆلۆژییەكان رەها نیە و بەردەوام هەوڵی ئەوە دەدا بەسەر

گومانەكماندا سەربكەوێ.

گوتاری سیاســـی لە چوارچێوەی سیاســـی بیـــری خوێندنەوەكانـــی ئیسالمدایە كە خەریكی بەرگریكردن لە پێوەرەكانی سیاســـەت لـــە ئایینی زانستی دەستەواژەكانی ئیسالمدایە. گوتـــارو دوای ئەو گوتاری سیاســـی بەاڵم ئیســـالمین، دەستەواژەگەلێكی دەكرێت لەگەڵ دەستەواژە التینییەكانی وەك)political theology(یـــان

)theology( بەراورد بكرێن.گوتاری سیاســـی لقێكی زانســـتی گوتـــارە و بـــەم شـــێوەیە هەندێـــك تایبەتمەنـــدی زانســـتی گوتاریش لەو نێوایـــدا دەبینرێـــن. لـــە لێكدانـــەوەی پێناسەی گوتاری سیاسی سەرنجدان

تایبەتمەندییـــە و پێناســـەكان بـــە گشتیەكانی زانستی گوتاربێژ پێویستە. بـــەو هەموو پێناســـانەی لە زانســـتی گوتاربێـــژی كراون بەاڵم ئێستاشـــی لەگـــەڵ دابـــێ پێناســـەیەكی گونجاو لە گوتاری سیاســـی نەكـــراوە، بەاڵم دەتوانین بە پێی پێناســـەی زانســـتی گوتاربێـــژی، گوتاری سیاســـیش بەم شـــێوەیە پێناســـە بكەین كە: گوتاری گوتـــارە زانســـتی لقێكـــی سیاســـی كـــە لێكدانـــەوە و شـــرۆڤەی روانگـــە بەمەســـەلە ســـەبارەت ئایینیـــەكان سیاســـییەكان دەكا و وەك قەڵغـــان دیكـــەوە روانگەكانـــی لەبەرامبـــەر

راوەدەستێ.بـــە ســـەبارەت ))لیۆشـــتراوس(( ئـــەو لـــە ســـەر گوتـــاری سیاســـی باوەرەیە كە ئەو چەمكە لەو پەروەردە سیاسییەكان وەرگیراوە كە باوەڕی بە وەحی هەیە. لەراســـتیدا ))شتراوس(( بە وەبەرچاو گرتنی مەسەلەی وەحی و پێگەی بوونی ئەو لەنێو پەروەردەی سیاسیدا، ئەو ناونیشانە هەڵدەبژێرێ هەتـــا روخســـارێك لـــە وەحـــی بەو

پەروەردە سیاسییانە بدا.

دەســـتەواژەی زانســـتی سیاســـی لەگـــەڵ وروژاندنـــی پۆزەتیڤیـــزم بە بەربـــاڵوی دەركەوت، لە كاتێكدا هەتا

پێش ئـــەو دەســـتەواژەی سیاســـەت زۆرتر كاری پێدەكرا تەئكید لە زانستی بوونی سیاســـەت و هەروەها بردنی شـــێوازەكانی زانستە ئەزموونییەكان بۆ زانســـتە كۆمەاڵیەتیـــەكان جۆری تێرامانی بەرەو كۆی ئەو زانستانەی

گۆری.ئەو بەشـــە لەخۆیدا رێكخستنێكی زانستیانەی هەیە وداوا لە الیه نگرانی دەكا جۆرێك رەوشت و هەڵسوكەوتی و وتووێـــژ لـــە رووناكبیرانەیـــان دیالۆگـــەكان دا هەبـــێ. لـــە ســـەروی هەمویان زانستی سیاسی ئیدەعاكەی لەسەر ئەوە دامەزراندووە كە هەموو بـــەردەوام و گشـــتین زانســـتەكان لەبـــەردەم مەترســـی و قەیـــران دان. زانستی سیاســـی داوا لەموریدەكانی دەكا لـــە نێـــو مشـــت ومڕەكانیـــان دا بەڵگـــەو زانســـتی ئەوەیـــان پێبێ كە بەرامبەریان قەبووڵیان بكا. زانســـتی سیاســـی خوازیـــاری رێكخســـتنێكی لۆژیكـــە. هەروها زانســـتی سیاســـی ئیڵتزامی بەرامبەر هەڵسەنگاندنی ئەو دیكۆمێنتانە هەیە كە بۆ پشـــتیوانی لە مەسەلەیەك كۆكراونەتەوە. هەروەها ))لیۆشتراوس (( سەبارەت بەزانستی سیاسی لەسەر ئەو باوەرەیە كە ئەو بەشـــە بەرهەمی زانكـــۆ و ئاكادمیای

سەردەمی هاوچەرخە.

سود لەم سەرچاوانە وەرگیراوە.*كەمـــاڵ پـــوالدی كتێبی)مێژووی

بیری سیاسی لە خۆرئاوا(*دوكتور حسێن بەشیرییە)مێژووی

بیری سیاسی لە سەدەی بیستەم(وەرگیـــراوە لـــە ویبالگـــی تینـــوو

http:tinoo.blogfa.com

ژماره : 36 ره شه ممه ی 1388

16

w w

w .

l a w

a n

. c

o m

كۆمـــاری ســـاڵەی 30 مێـــژووی ئیسالمی هەر لە سەرەتاوە تا ئەمڕۆ پـــڕە لە جینایەت و تاوان، تاوانێك كە لە كارنامەی 30 ســـاڵەی ئەم ڕێژیمە دەڕەندەدا بۆ هەتا هەتایە ناسڕێتەوە.

ئەگـــەر چی لە ماوەی ئەم تەمەنەی كۆماری ئیســـالمی دا، هـــەر جارێك بـــە شـــێوەێكی ئاشـــكراو نهێنـــی بـــە دەیان كەس لـــە نەیارانی ئەم ڕێژیمە دژە ئینســـانیە، هـــەر لـــە كەســـایەتیە ناســـراوەكان و، چاالكانی سیاسی و مەدەنـــی بە شـــێوەیەكی نامرۆڤانە لە الیەن كۆماری ئیسالمیەوە سەركوت و تیـــرۆر دەكـــران، بـــەاڵم بـــە هاتنە ســـەركاری ئەحمەدی نـــەژاد وەكوو ســـەرۆك كۆماری ئێـــران، ئەم واڵتە بەرەو ئاقارێكی )پۆپۆلیسی( و نیزامی

دا ملی پێوەنا.سیاســـەتی ســـەرۆك كۆماری ئەم دەورەیەی كۆماری ئیسالمی وا نیشان دەدا كە كۆماری ئیســـالمی كۆڵەكەی نیزامەكـــەی الواز بـــووەو پێگەیەكی وایە نەماوەو گەالنی بندەســـتی ئێران

بۆ ڕووخانی ئەم ڕێژیمە تێدەكۆشـــن و ئامادەن باجەكەشی بدەن.

كوردستان، بە نسبەت نەتەوەكانی تر لە الیەن ئەم ڕێژیمەوە بە دیدێكی ئەمنیەتییـــەوە ســـەیر دەكـــرێ و بـــۆ سەركوتی هەر جۆرە چاالكیەك لە نێو كوردســـتان دەست لە هیچ ئامرازێك ناپارێزێ و وەاڵمی داخوازە ڕەواكانی ئەم گەلە بە كوشـــتن و ئیعدام وەاڵم

دەداتەوە.گرتووخانەكانی ئەم ڕێژیمە، پڕە لە ئینسانی دەست بە قەڵەم و رۆشنبیر كە هەر ئێستا چەندین كەس بە حوكمی

جۆراوجۆر مەحكووم كراون.شەهید ئێحســـان فەتاحیان یەكێك لەو تێكۆشەرە سیاسی یانە بوو كە بۆ داخوازیەكانی گەلەكەی هەوڵی دەدا، بەاڵم بە داخەوە لـــە الیەن ڕێژیمەوە دەستبەســـەر كـــراو بـــە حوكمێكـــی دوای نادادپەروەرانـــەدا ناعاداڵنـــەو پێداچوونـــەوەی حوكمەكەی ســـزای لە ســـێدارەدانی بە ســـەردا ســـەپاند. ئـــەم حوكمە لە الیەن كـــۆڕو كۆمەڵە

نێودەولەتیەكاندا مەحكوم كراو خەڵكی كوردســـتانیش ناڕەزایەتیـــان دەبری. لـــە الیەكـــی دیكـــەوە ڕاگەیاندنەكانی هەوڵێكی ئوپۆزیســـیۆنەكانیش هێزە چڕوپڕیان دا كە ئەم حوكمە جێبەجێ نەكرێ و كۆماری ئیســـالمی پاشگەز

بێتەوە.لە بەرەبەرەی بەیانی چواشەممەدا لە كاتی ڕووناكی خۆرەتاودا ئێحسان پەتـــی ســـێدارەیان لـــە مل كـــردو بۆ هەمیشـــە كە خۆی ڕایگەیاندبوو قەت لـــە مـــردن ناترســـم و زۆریـــش لێم نزیكەو بۆنی دەكەم به ڵێنی وەفاداری

بە كوردو كوردستان دا.هـــەر لـــە دوای ســـێدارەدانی ئـــەم تێكۆشـــەره ، خەڵكـــی كوردســـتان و دۆستانی ئێحسان پەیامی ریسواییان بۆ كۆماری ئیسالمی ناردو هاوخەمی و هاودەردی خۆیـــان بە بنەماڵەكەی

ڕاگەیاند.بەرزو بەڕێز بی یادی ئەم تێكۆشەرە قارەمانە و هه موو تێکۆشرانی رێگای

ئازادی.

شەهیدان خونچە گوڵێكی زیندوون که بۆ هەمیشە لە نێو دڵی گەل دان

چەمەنزار

17

No:36 March,2010LAWAN

w w

w .

l a w

a n

. c

o m

جاڕنامەی مافی مرۆڤی كوروش بەردینــــی لوولــــەی بــــە ناســــراوە كورووش یا لوولەی گڵین، كە لە ساڵی )539پ ز( بــــە فەرمانی كورووشــــی دووهەم پاشــــای هەخامەنشی چێ كراوە ، هەر چوار دەوری لولەكە لە قسە و بڕیارە یاسایەكانی پاشان كە بەنووسینی بزماری)میخی( ئەكەدی )بابلی( نووســــراون. ئەو لوولەیە كە وەك )یەكەم جاڕنامەی مافی مرۆڤ( لــــە دنیــــا دەناســــرێ، لەپەرســــتگەی مــــەردۆخ، ئاسگییلەلە)پەرەســــتگەی خــــودای گــــەورەی بابل( لە شــــاری بابل دۆزراوەتــــەوە، مەحەممەدرەزا شــــا لەگــــەڵ هاوســــەرەكەی فەرەح لــــە گۆڕەپانی "شــــەهیاد" لــــە رۆژی كردنــــەوەی بورجی ئــــەو گۆڕەپانە بــــۆ یەكەمین جار لە ئێران پەردەیان لەســــەر ئەو جاڕنامەیە الدا. ئێســــتا ئەو جاڕنامەیە لە مۆزەخانەی واڵتی

ئینگلیس پارێــــزراوە. لە دەوروبەری ســــاڵی )1285ه( )1882ـ1879ز( لــــە شوێنەوارناســــی توێژینەوەی كاتی لە بابل لە دۆلــــی دووزێ "هورمزد رسام" شوێنەوارناسی ئینگلیزی بە رەچەڵەك ئاشووری لوولە گڵینەكەی ناسراو بە كوروشــــی دیتەوە كە بە خەتی )بزماری( نووسرابوو. مادەی بەكارهاتــــووی ئــــەم لوولەیە لە گڵی رۆســــە، بــــە درێژایــــی 23SM، وە پانــــی 11SM،وە هەر چوار دەوری النیكەم 40 خەتی بە زمانی ئەكەدی و بزماری بابلی لە سەرنووســــراوە. لێكۆلینــــەوەكان دەریــــان خســــتووە نووسینەوەكانی ئەم لولەیە لە ساڵی )539پ ز( بــــە فەرمانــــی كوروشــــی گەورە دوای تێك شكانی )نەبوونیید( كرانــــەوەی وە ) النصــــر )بەخــــت دەروازەكانــــی بابل هاتە نووســــین. وەك بەردی یــــاد كردنەوەی بینایی

لەســــەر دەروازەكانــــی شــــاری بابل دانــــراوە. ئێســــتاكە ئەم نووســــراوە گڵییــــە لــــە بەشــــی ئێرانی كــــۆن لە مۆزەخانەی واڵتی ئینگلیس ئاگاداری

لێ دەكرێ .كۆرشی دووهەم ، دامەزرێنەری و ئێــــران پاشــــایەتی سیســــتمی گــــەورەی بنەماڵــــەی هەخامەنشــــی، داوی داگیركردنــــی بابل هەر لەوێ تاجی پاشایەتی لەسەر ناو لێبوردنی گشتی دەركرد. ئایینە خۆماڵییەكانی ئازاد كردن ، بۆ راكێشــــانی ســــۆزی خەڵكی دۆڵــــی دووزێ، )مەردۆخی(، كــــە كۆنتریــــن خودای بابــــل بوو بە رەســــمی ناســــی و سپاســــی كــــردو لەبەری پاراوە. ئــــەو هیچ گرووپێك لــــە مرۆڤەكانــــی بە كۆیلــــە نەگرت و نەیهێشت كە هێزەكەی دەستدریژی بكەنە ســــەر گیــــان و ماڵــــی خەڵك. ئــــەو هەموو ئــــەو كەســــانەی كە بە

ئا: گیارەنگ ـ سەردەشت

جارنامەی مافی مرۆڤی كوورش

ژماره : 36 ره شه ممه ی 1388

18

w w

w .

l a w

a n

. c

o m

هاتۆتە نێــــو بابلەوە دەســــتی برایەتی و ئاشــــتی وە ئــــازادی بۆ الیی خەڵكی ئەو وەاڵتە درێژ كردووە. ئیزنم نەداوە كەخەڵك تووشــــی هیچ جــــۆرە گیر و گرفت و ئازارو مەینەتێك ببن لەسەر

خاك و زێدی خۆیان .رێژی 25ـ بارودۆخی نێوخوی بابل و شــــوێنە ئایینییــــە پیرۆزەكانــــی دڵی منــــی هەژانــــد ....من بۆ ئاشــــتی زۆرم هەوڵــــدا. نەبوونییــــد خەڵكــــی هەژاری كردبــــوو بەدیلی خــــۆی ،كارێك لەوان

نەدەوەشایە وە . رێژی 26ـ من كۆیلەتیم نەهێشت ، كۆتاییم بە رەنج و بەدبەختی كۆیلەكان هێنــــا .فەرمانم دا كەهەمــــوو خەڵك لە هەڵبژاردنــــی خــــودا و دینــــی خۆیاندا سەربەســــت بــــن و ئەوان بپەرەســــتن .فەرمانــــم دا كە كەس لە خەڵكی واڵت ســــەقەت نەكرێــــت و )مــــەردۆخ( بــــە

كردەوە باشەكانی من دڵگەرم بێ.ئــــەو كــــرد ئەمــــرم 32ـ رێــــژی پەرستگانەی كە داخرابوون ، بكەنەوە. هەموو خوداكانی ئەو پەرســــتگایانەم گەڕاندنــــەوە جێگەی خۆیــــان. هەموو ئــــەو خەڵكــــەی كــــە لــــە مــــاڵ و حالی خۆیــــان ئــــاوارە ببــــوون گەراندمنەوە بۆ جێگای خۆیــــان. ماڵە وێرانەكانیانم ئــــاوەدان كردەوە . هەمــــوو خەڵكم بۆ

هاوپێوەندی جار دا.رێــــژی 36ـ بێگومــــان لــــە رۆژانــــی بنیادنانەوە هەموو خەڵكی بابل رێزیان لە پادشــــا گــــرت و من بــــۆ هەموویان كۆمەڵگەیەكــــی هێمنــــم پێــــك هێنــــا و ئاشــــتی و ئاســــوودەییم بەخشــــی بە

هەموو خەڵك.

سەرچاوە: سایتی ویكی پێدیا

دیــــل هێنرابوونــــە بابل كۆ كــــردەوەو زێــــدو ســــەر بــــۆ گەڕاندنییــــەوە نیشــــتمانی خۆیان. هەروەها نەتەوەی جوولەكەشی لە دیلی و بێگاری لەبابل

دا دەرباز كرد.كورتــــەی كــــورش فەرمانــــی رووداوەكان و فەرمانەكانی لە ســــەر وەك و نووســــران گڵیــــن لوولێكــــی لــــە بناغــــەی یادەوەرییــــەك بــــەردی ستوونەكانی شــــاری بابل دانران. ئەم بەڵگەیە لەساڵی )1971 ز( رێكخراوی نەتەوە یەكگرتۆوەكان بە شەش زمانی فەڕمی باڵوی كردەوەو چەند كۆپیەك لــــەو جارنامەیە لە بنكــــەی رێكخراوی نەتەوە یەكگڕتۆكان لە شاری نیۆیۆرك دانراوه . لەودا كۆرش دوای ناساندنی خۆی و بنەماڵەكەی و باسێكی كورت لەســــەر داگیــــر كردنــــی بابــــل، دەڵــــێ كــــە ئەو هەمــــوو دەســــتكەوتەكانی بە یارمەتی و هــــاوكاری و رازی بوونی )مــــەردۆخ( خــــودای بابــــل بە دەســــت هێنــــاون. و باســــی ئــــەوەش دەكا كە چۆن ئاشــــتی و ئاسایشــــی بۆ خەڵكی بابل و واڵتی ســــۆمر بە دیاری هێناوە دوای ئەوە كــــۆرش باس لەوە دەكات كەچۆن پەرەســــتگە وێرانەكانی سەر لە نوێ درووســــت كردوونەوە و ئەو خەڵكــــەی كە لە الیەن پاشــــاكانی بابل بە دیــــل گیرابوون، گەڕاندنیەوە واڵتی خۆیان. لەم نووسراوانەدا ڕاستەوخۆ ئاماژە بە ئــــازادی نەتەوەی جوولەكە نــــاكا كە لە الیەن بابلییــــەكان بە دیل گیرابــــوون . بــــەاڵم بە هۆی بــــە دوادا لێكۆلینــــەوەی ســــەرچاوە و چــــوون مێژووییــــەكان بۆمان دەردەكەوێ كە ئازادی جوولەكەكان بەشــــێك بووە لە سیاسەتی كۆرش دوای دەست بەسەر

داگرتنی واڵتی بابل.

رێــــژی 24ـ هێــــزی مەزنــــی من كە

,,,,

فەرمانی كورش كورتەی رووداوەكان

و فەرمانەكانی لە سەر لوولێكی گڵین

نووسران و وەك بەردی بناغەی

یادەوەرییەك لە ستوونەكانی شاری

بابل دانران. ئەم بەڵگەیە لەساڵی

)1971 ز( رێكخراوی نەتەوە یەكگرتۆوەكان

بە شەش زمانی فەڕمی باڵوی كردەوەو

چەند كۆپیەك لەو جارنامەیە لە بنكەی

رێكخراوی نەتەوە یەكگڕتۆكان لە شاری

نیۆیۆرك دانراوه .

19

No:36 March,2010LAWAN

w w

w .

l a w

a n

. c

o m

بنكـــەی ئینتیزاماتی فێرگـــە، كەوتبووە ســـەر رێگای بەیانی و نێوەڕۆ و ئێوارانم. رۆژی چەنـــد جار بـــە الی ئـــەو بنكەیەدا رادەبردم. بنكەكە كەوتبووە ســـەر قوتەی بەرزایی یەك. رێگای نێوان یەكیەتیی الوان و فێرگە یا ئەستێرۆكان و بۆڵێ بە تەنیشت ئەو بنكەیـــەدا رادەبردم.زۆربـــەی جاران، نیگابانی ئەو شـــوێنە، پێشمەرگەیەكی الو، الوێكـــی تازە پێگەیشـــتووی رێـــك و پێك بوو كە زۆر ئێـــواران لە مەیدانی فووتباڵ و لـــە كاتـــی یاریی تۆپی پـــێ دا دەم دیت. ئەو الوە وەرزشدۆســـت و وەرزشكارە،" قادر خۆشـــنمەك" بوو كە هەر بە راســـتی ناوەكەی خەســـار نەكردبـــوو، زۆر لەبەر

داڵن و سەروو روو خۆش بوو. ،1366 بەهـــاری خۆشـــنمەك" "نێوەڕاســـتەكانی بانەمەڕ بوو، لەگەڵ قادر و دوو هاوڕێـــی دیكـــە، بـــە داوێنی چیای بەرامبەرمـــان دا هەڵ گەڕایـــن. ئەگەرچی خۆمان لە داوێنی چیا دەژیاین و سروشتی خەباتەكەمان لێی دەخواستین چیایی بین، پێمان خۆش بوو لە بنكەكانمان بێینەدەرو بۆ ســـەروتر هەڵ بكشـــێن و پتر چێژ لەم بەهارە جوانەی داوێنی قەندیل وەربگرین، هەر ئـــەم كورتە ســـەفەرەش رۆڵی خۆی هەبـــوو لـــە زیاتر ناســـینی دا. قـــادر، پەلە

ئەو خونچانەی پێش پشكوتن هەڵوەرین

پەلـــی بـــوو، هەرچی زووتـــر بچێتە هێزی پێشـــەواو لەگەڵ پێشمەرگەكانی ئەم هێزە بچێتەوە قوواڵیـــی ناوچەكانی رۆژهەاڵتی كوردستان و، ئەم گیرسانەوە یەكساڵییەی لە بنكەی فێرگە، بە گەشت و گەڕان لە نێو كۆمەاڵنی خەڵك لە ناوچەیكانی مەهاباد دا،

قەرەبوو بكاتەوە.هـــەر هەمـــان ســـاڵ لەســـەر ویســـتی خـــۆی رەوانەی هێـــزی پێشـــەوا كراو بۆ گەیشـــتنی بـــە ئارەزووەكـــەی خـــۆی كە چوونـــەوە لەگـــەڵ هێـــزدا بـــۆ ناوچـــە و نواندنـــی ئازایەتی و قارەمانەتی لە رێگای داكۆكـــی لـــە ســـەربەرزیی نەتەوەكەی دا بـــوو، رۆژو شـــەوی دەژمـــارد. زســـتانی ئەو ســـاڵە و ســـەرەتای بەهـــاری 1367، زۆر بـــە ناخۆشـــی تێپەڕیـــن لەبەر ســـەر قاڵبوونـــی حیـــزب بە ناكۆكیـــی نێو خۆیی و ســـەرنجام لێكدابڕانی دوای كۆنگرەی 8 چوونەوە بۆ ناوچە لە قادر و زۆری وەك ئەو،وەدوا كەوت. تەنانەت تێكۆشان لە نێو كۆمەاڵنی خەڵك دا و قارەمانەتی نواندن لە مەیدانی بەرگری بە دژی رێژیمی كۆماری ئیسالمش دا، بۆ پێشمەرگەكان ئەو چێژو تامەی جارانی نەما. هەر خەڵك بوو لۆمەی

وێك هەڵنەكردن و لێكدابڕانیان دەكرد.ئـــەم وەزعە نیگەرانی لە هەڵگیرســـانی

شـــەڕێكی تازەی نێوخۆیشـــی هاتبووە ســـەر. ئەم نیگەرانییـــە زۆری نەخایاند و بـــە داخـــەوە رۆڵـــەی دێموكـــرات بە گیانـــی دێموكـــرات رۆڵـــەی دەســـتی لـــێ ئەســـتێندرا. قـــادر خۆشـــنمەك و مامۆستا ئەبوو مستەفازادە كە ساڵێك پێشـــتر هەر دووكیان پێكەوە لە بنكەی فێرگەی سیاســـی ـ نیزامی یەك حیزب دا ، خزمەتیـــان دەكـــرد، ســـاڵی 1367 هەر دووكیان بە دەستی هاوسەنگەری دوێنێـــی خۆیـــان ئەمیان لـــەم حیزب و ئـــەوی دیكەیان لـــەو حیزبی دێموكرات

شەهید كران!قادر خۆشـــنمەك كە ساڵی 1347ی هەتاوی لـــە مەهاباد لە دایـــك ببوو، لە 30 خەرمانانـــی 1367 لە زنجیرە چیای قەندیـــل لە شـــەڕی تاڵـــی نێوخۆیی دا، گیانی لێ ئەســـتێندرا و وەك زۆر الوی جوانـــە مەرگی پێـــش و دوای خۆی لە نێـــو حیزبەكانـــی كوردســـتان دا، بووە قوربانیـــی عەقڵییـــەت و بیركردنەوەی

پێكەوە هەڵ نەكردن.عەقڵییەتێـــك كە لەگەڵ غەیری خۆی هـــەڵ نـــاكاو هه ركـــەس و الیەنێـــك بە رقەبـــەری خـــۆی بزانـــێ وەك دوژمن سەیری دەكا و كوشتنی و لە نێو بردنی

بە ئەركی پیرۆزی خۆی دادەنێ !لە بیست ساڵ مەرگی تاڵی ئەو الوە دێموكراتەدا نەفرین لە هەرچی شـــەڕی براكوژییـــە، دەكەم و ئـــارەزوو دەكەم ئەم رابردووە بۆ هەموو سیاســـییەكی كورد ببێتە دەرسی عیبرەت و جارێكی دیكـــە رێگەی بە هیچ كـــەس و الیەنێك نەدرێ الوانی كورد لە پێناوی ویســـت و بەرژەوەندیـــی شەخســـی و فیرقەیی خۆیان و ســـەلماندنی هێزو بااڵدەستی خۆی بەسەر رقەبەرەكانیان دا، بڕێژن.

* ئه م بابه ته دووســـاڵ له مه وبه ر له رۆژنامه ی کوردستان دا باڵوکراوه ته وه . له به ر ئه وه ی که سایه تیه کانی زۆربه ی الو بوون و به ئاوات نه گه یشـــتبوون به

باشمان زانی که باڵوی بکه ینه وه .

قادر وریا

ژماره : 36 ره شه ممه ی 1388

20

w w

w .

l a w

a n

. c

o m

ئامانجی ژیان ژیانی بە ئامانجە.شكست بوونی نیە جگە لە دەست كێشانەوە لە هەوڵدان.كەوتنە خوارەوە گرنگ نیە دووبارە هەستانەوە گرنگە.

ئەنجامدانی نەشیاوەكان جۆرێك خۆشیە.ژیان لەگەڵ خۆشەویستی هەرگیز كەساسی تێدا نیە.

ئەوینداری بە واتای تێكەڵ كردنی بەختەوەری خۆت و ئەوانیترە.بە كێشەكانتان پێ بكەنن تاكوو هەمیشە بابەتێكتان بۆ پێكەنین هەبێ.

مرۆڤ هەر ئەوەیە كە خۆی بڕوای پێیە.شكستەكانتان بكەنە دوو ئەوەندە تاكوو بگەنە سەركەوتن.

ئامانج شتێك نیە جگە لە خەیاڵێك و خشتەیەكی كاتی.لێهاتوویی لە هەڵبژاردن دایە.

بیروڕای باش یان خراپ كاتێك كاریگەری خۆی جێ دەهێڵێ كە پایدار بێ.سوپاس و پێزانینی ئەمڕۆ بەختەوەری سبەی دەگڕێتەوە.

من بەختەوەرم چون هەموو رۆژێ گەورە دەبم.دوو گوێمان هەیەو یەك زمان بۆ ئەوەی زیاتر گوێمان لێ بێ و كەمتر قسە بكەین.

مادام كەسێك بتوانێ ئەوینداری بكاو خۆشیی لێ ببینێ الو دەمێنێتەوە.كەسێك كە بیر ناكاتەوە كەمتر دەمی دەبەستێ.كەسێك كە شیاوی الویەتی بێ قەت پیر نابێ.

خۆشەویستی شتێك نیە هەستی پێ بكرێ كارێكە ئەنجام دەدرێ.بڕیار نەدانیش هەر بڕیاردانە.

كاتێك ئەو شتەی هەمانەو پێشكەشی دەكەین، ئەو شتەی پێویستمانە وەری دەگرین.مرۆڤ دەبێ ببینێ تا بتوانێ قسە بكا.

بێ كەڵك ترین رۆژ ئەم رۆژانەن كە تیایدا پێنەكەنین.كاتێك بەدوای باشیەكانی كەسانیترەوە بن، باشترینەكان لە خۆتاندا دەدۆزنەوە.

راستگۆیی یەكەم بەشی دەفتەری زانایی یە.كێشەكانی ژیان چارەسەر ناكرێن مەگەر ئەوەیكە چارەسەریان بكەین.

هیچ شتێك پڕ بایەختر لە ئەمڕۆ نییە.جیهان وەكوو ئاوێنە وایە هەركەس چاوی لێ بكا رووی خۆی تێدا دەبینێ.

گەورەترین بەختەوەری ئەوەیە كە تێ بگەین پێویستی نیە بە زۆر بەختەوەر بین.هەندێ كەس ئەگەر لەناو نزماییش دابن بیرو هۆشیان لە بەرزایی دایە.

كاتێك بیر لە بەهار دەكەمەوە مێشكم گوڵ دەر دەكا.بۆ جوواڵندنی خۆتان یارمەتی لە سەرتان وەرگرن و بۆ جوواڵندنی كەسانیتر یارمەتی لە دڵتان.

تەنیایی ئەو كاتەیە كە هیچ كەسێكت خۆش نەوێ.خەڵكانێكی زۆر روو دەكەنە ژیانتان بەاڵم تەنیا دۆستانی راستەقینە شوێنەواری خۆیان لە سەر دڵتان

بەجێ دێڵن.ئەگەر ئێوەیان خۆش ویست، ئێوەش خۆشتان بوێن تاكوو شایەنی ئەم خۆشەویستییە بن.

ئەمانە لە بیر مەكە http://hawdli.blogfa.com ئا: رەسووڵ سێلەكە

21

No:36 March,2010LAWAN

w w

w .

l a w

a n

. c

o m

هێرش بەرە خۆشـــحاڵی لەوانەیە ئارامـــەكان خۆیان بۆ ئێوە دەربڕن و هەموو وشـــە جوانەكان بەكار بێنن بەاڵم لـــە راســـتیدا ئـــەوان لەبـــەر ئێوە خۆشـــحاڵ نین، چونكە شـــێوازی قســـە كردنـــی یەكدەســـت و بـــن ئامرنگیان پێچەوانەن وشەكانیان

دەسەلمێنێت.ئەوان بە قسە پستانەوە دەدەن یـــان تانەیەكتـــان پێـــدا دەدەن كە ئاســـتی متمانە بە خۆبۆنیان الواز دەبێت. لەوانەیە ئەو كەســـە پاش قسەكانی رستەی "تەنها گاڵتەم لە گەڵدا كردن" بـــەكار بێنێت. ئەوان لەوانەیە زمان لوســـیتان بۆ بكەن و پەســـتی ئێـــوە بـــدەن، تەنانەت

ئەگەر شایانی ئەو پەسن و پێهەاڵ گوتنـــەش نەبێـــت. هەندێـــك لـــەو هێـــرش بەرانە زۆر قســـە ناكەن بەاڵم ئـــەوەی لە مێشـــكیاندا بێت دەێڵێن. لەگەڵ ئەوەشـــدا لەوانەیە بەوشـــەی ژەهراوی كـــە چەندین ســـاڵە لە ســـینگیدا هێشتویەتێەوە وشـــانە ئـــەم و بـــكات هێـــرش بەكاربێنێـــت. ئەم جۆرە كەســـانە بـــە گشـــتی هەســـتەكانی خۆیان دەشـــارنەوە و تەنها ئەو كاتانەی بەسەر كەســـێكی تردا دەتەقنەوە دەریان دەبـــرن. ئەمانە هەروەها كەســـانێكن كە وەاڵمێكی رونیان نیە، نایانەوەێ قســـەكانیان كورت بێـــت و زانیاری زۆرتـــان ناخەنە بۆچونیـــان ئەگـــەر بەردەســـت.

دەربارەی شـــتێك ببرسێت دەڵێن "نازانم "

هێرشـــبەر هیـــوادار، و قایـــم ئارامـــەكان پێوەندییەكانیان دەســـت پێدەكەن و ئینجـــا لـــە ناوەراســـتی قســـە كانیانـــدا، دەنگیان ئارام و ئارامتر دەبێـــت و دواجـــار بـــە ئەســـتەم دەتوانـــن لێیـــان تێ بگـــەی ئەوان هەروەها حەز دەكەن بە ئەسپایی قســـە بكەن بۆیە ناتوانن دەنگیان ببیستی، كەسانی تر ناچار دەكەن تـــا داوایـــان لێ بكەن بەرز قســـە بكـــەن و بـــەم جـــۆرە ســـەرنجی خەڵك بۆ الی خۆیان رادەكێشـــن. ئەمە شتێك نیە جگە لە شێوازێك كۆنترۆڵ كـــردن. ئەوان لە دەنگی

كۆدەكان بۆ ناسینەوەی جۆری كەسایەتی نوسینی: دكتور لیلیان گاڵس و: شلێر محمودی

ژماره : 36 ره شه ممه ی 1388

22

w w

w .

l a w

a n

. c

o m

نـــەزم و بـــە جـــۆش و بێزاركەر بۆ قسەكردن ســـوود وەردەگرن. ئەوكەســـەی خاوەنـــی دەنگێكـــی وایە، دەیهەوێ هەستە خراپەكانی سەبارەت بە تۆ وە كەسانی تر كە لە ناو خۆیاندا حەشاری داوە بەم جۆرە قەربوو بكاتەوە شێوازێكی تری شـــاردنەوەی تورەیی هەڵنە هێنانی چەنەكانە و قســـەكردنە بە لـــووت. ئاژاوەگێره بێ دەنگەكانی تـــر تورەیـــی و ئێرەیـــی خۆیـــان ســـەبارەت بەئێوە دەشارنەوە كە دەكرێ لە دەنگە یەكدەســـت و بێ رۆحەكەیـــان پێ بزانێـــت. دواجار ئەم كەســـانە لە پێناو حەشاردانی هەستە راستەقینەكانیان پێدەكەنن

و دەكۆخن.

ئـــاژاوە گێـــرە بێدەنگـــەكان لە درێژەی حەولەكانیاندا بۆ قەرەبوو

كردنەوەی هەســـتە خراپەكانیاندا دەســـت لەوانی تـــر دەدەن. ئەوان جموجۆڵیـــان زۆرە یان هەوڵێكی ناخوداگایـــان هەیە بۆ رۆیشـــتنە دەرەوە و زۆر پاش و پێش دەكەن. ســـەرەرای ئەوقســـە خۆشـــانەی دەیان هێنە زمان، ئێوەیان خۆش ناوێـــت. ئێوە بـــە چـــاوی خۆتان جواڵنەوەی قاچ پەنجە و جوواڵی زۆری تری دەست و پێیان دەبینن كە نیشاندەدات دەیانهەوێ بڕۆن. هەروەهـــا جەســـتەیان لـــە كاتـــی قسە كردندا رووە و ئێوەیە بەاڵم پەنجەی قاچیان روو لە شوێنێكی تـــرە كـــە پێیـــان دەڵێـــن ئـــەوان

نایانهەوێت لە تەنیشت ئێوەبن.شـــێوەیەكی بـــە دەســـتیان شـــاراوە بۆتە مســـت كە هەستی دەدات نیشـــان دوژمنكارانەیـــان ئێـــوە هەروەها كـــە دەیانبینن كە

لە دانیشـــتندا قاچیـــان لێك ئااڵوە كە دەڵێت ئەوان حەندتن زانیاری دەشارنەوە.سەری ئەو كەسانە لە كاتی قســـە كردن دا دەجوڵێتەوە و ملیـــان دەخورێنن كـــە ئەمەش فكـــرو شـــاردنەوەی نیشـــانەی بۆچونە كانیان. ئەم جۆرە كەسانە هەروەها لەوانەیە بەرەوالی ئێوە بچەمێنەوە كـــە هێمایە بۆ ئەوەی حەزیـــان لە قســـەكانتانە. هەڵبەت خێـــرا خۆیانـــە دوور دەخەنـــەوە كە نیشـــاندەدات جەســـتەی دژ و دژبەریان هەیە. ئـــەوان هەروەها بە توندی تەوقەتان لەگەڵدا دەكەن. كە دەربڕی هەستە نیگەتیفەكانیانە كاتێـــك ئێـــوە بـــە ســـەبارەت هێرشبەرە بێدەنگەكان لەگەڵ ئێوە دا قسەیان كرد لەوانەیە دەستیان بـــەكار نەهێنـــن وەك ئامرازێـــك فیكـــرە كردنـــی كۆنتـــرۆڵ بـــۆ

23

No:36 March,2010LAWAN

w w

w .

l a w

a n

. c

o m

كەسانی درۆزن وەك كەسانی پێنـــاو گەیشـــتن لـــە ئاژاوەگێـــر بەوشـــتانەی دەیانهەوێت دڵداری دەكەن ئەوان هەروها كەسانێكی و ســـتایش زۆر و ڕوون دوو پەسنی بەرامبەرەكەیان دەدەن و دواجار ریســـوای دەكـــەن. ئەگەر ئێوە هەندێك زانیاریان پێشكەش بكـــەن ئـــەم كەســـانە بە گشـــتی زانیاریـــەكان الی كەســـانی تر دە دركێنن. چونكە بەم جۆرە هەست

بەگرنگ بوون دەكەن.كۆدی دەنگ: كەســـانی درۆزن دەنگێكـــی ئـــارام بـــێ رووح یـــان هەیـــە ئـــەو دەنگـــە لـــەو كاتـــەدا ئـــارام كەبیردەكەنـــەوە چی بڵین بـــەاڵم ئەوان بەجـــۆش و خرۆش و شـــادمان دێنـــە بەرچاوە ئەگەر ئەوكەسانە راستگۆ نەبن لەوانەیە

ئاوازی دەنگیان نزم بێتەوە.پیاوانی شـــل بناغەكانیـــان بـــۆ درۆزن دەكەنـــەوە لفـــە كاتێكـــدا ژنانـــی درۆزن گەر درۆیان كرد دەســـت

لە سەر گەردنیان دادەنێن.ئەم نیشـــانەیە كە بۆ لە قاودان ئەوان هەروەها لە كاتی قسەكاندا دەســـتەكانیان دەشـــارنەوە یـــان دەســـورێنەوە لە كاتـــی بێزاری و نائارامیـــدا پـــاش و پێـــش دەكەن هەندێـــك جـــار ئـــەم كەســـانە بە پێچەوانەوە هەڵســـوكەوت دەكەن بەومانایە كە ئـــارام و بێ جووڵە دادەنیشن و ئەوەندە بێ جووڵەن كە هەســـت دەكەێت وشك بوون. ئەو كەسانە درۆ دەكەن لەوانەیە جۆڵەی دەســـتیان رابگرن چونكە چیرۆكـــە لـــەو بیـــر پێویســـتە بكەنـــەوە كـــە پێچەوانـــەی واقعە بۆیە ســـەیرنیە ئەگـــەر بینیتان لە

درێـــژەی قســـەكانیاندا جووڵـــەی دەســـتیان كەمتر دەبێتەوە قاچی ئەم كەســـانە لەوانەیـــە خیانەتیان پـــێ بـــكات ئـــەوان خێـــرا قاچیان بـــەرزو نـــەزم دەكەنەوە كـــە بێ تاقەتی ئەوان دەردەخات ســـەری پەنجەی ئەو كەســـانە لەوانەیە بە پێچەوانەی ئاراستەی جەستەیان بێـــت و خۆیـــان لەو كەســـانە بە دوور بگـــرن كـــە درۆی لەگەڵـــدا راســـتەقینەكان دەكرێت. درۆزنە كە شتێك وەدرۆبخەنەوە شانیان هەڵدەتەكێنن ئەم جۆرە كەسانە لە كاتی قســـە كردندا دەستیان زۆر بەركەســـانی تـــر دەكەوێت بەاڵم ئـــەم بەركەوتنێكـــی دوژمنانەیـــە و ئامرازێكـــە بۆ نیشـــاندانی زاڵ

بوونیان. درۆزنـــەكان یـــەك لەم دووكارانە بە چاویان ئەنجام دەدەن ئەوان لە كاتی قسەكردندا یـــان بە ئەنقەســـت ســـەیری ئێوە ناكـــەن یان بـــێ ئـــەوەی نیگایان وەربســـورێنن لە ئێـــوە دەروانن و حیلیـــە زورە پێكەنینەكەیـــان لێویان نوقاوە هیچ چەشنە چینێك ناكەوێتـــەوە دەوروبەری چاویان ئـــەوان هەروەها لەوانەیە حاڵەتی درۆزنانەی تریشیان هەبێت. ئەم جۆرە كەسانە هەروەها زۆر چاو دەتروكێنـــن كە نیشـــان دەدات لە شـــتێك دڵنیانین و یان شـــتێكیان هەیە بۆ شاردنەوە و یان لەوانەیە

تەنها ماندوو بووبن و بەس.ئێـــوە دەیانبینـــن كـــە لەوكاتی قســـەكردن یـــا خـــود گوێگرتنـــدا پەنجە یاخود دەســـتیان لەســـەر

زاریان داناوە.

نیگەتیفەكانیان بەدەست خۆیان قایم رابگرن.

هێرشـــبەرە بێدەنگەكان بە لێوی دەســـكرد پێكەنینێكـــی بەســـتراوە پێدەكەنـــن یانـــی قەراغـــی لێویـــان ناچێتە سەرەوەبزەی راستە قینەیان نیشانەی كەســـانی تر نادەن ئەوان هەروەها بە شـــێوەییەكی ناخوداگا لێوی خوارەوەیان دەگەزەن تا تورە

بونەكەیان كۆنترۆڵ بكەن.كەسانی درۆزن: كەسانی درۆزن بە گشتی كۆنترۆڵ ناكرێن و زیاتر لـــەوەی هەیە شـــیكردنەوە دەدەن . ئـــەوان هەروهـــا زۆر دوو الیەنانە قسە دەكەن و كەسانێكی زۆر بڵێن كە بە شێوەیەكی ناراستەوخۆ قسە دەكەن قسەكانیان بەردەوام پڕە لە )ئم، م، م. ئێ ( وەراستاونی تری لەم

جۆرە.

ژماره : 36 ره شه ممه ی 1388

24

w w

w .

l a w

a n

. c

o m

مانگی فێورییەی هەموو ســـالێك دا لـــە زۆربـــەی واڵتانـــی جیهـــان لە ژێـــر ناوی "قەشـــە ڤالنتایـــن" گوڵ و دیاری دیكە لە نێوان خۆشەویستاندا ئاڵوگۆڕ دەكرێ . بەاڵم ئەم كەسە پڕ لـــە رازە كێیە و خەڵـــك بۆ یادی ئەم

رۆژە دەكەنەوە؟مێـــژووی رۆژی ڤالنتایـــن و ئەم نەهێنـــی هێندێـــك رازو بـــە پیـــاوە داپۆشـــراوە. بەاڵم دەبێ ئەوە بزانین كـــە مانگی فێورییە هـــەر لە زووەوە مانگێـــك بـــووە پـــڕ لـــە داســـتان و بەســـەرهاتی خۆشەویســـتی. رۆژی ڤالنتایـــن وەك ئـــەوەی ئێمـــە ئەمڕۆ دەیناســـین، هێماكانی ئایینی مەسیح و نەریتـــە كۆنەكانـــی رۆمـــای كۆن دەگرێتە خۆ. با بزانین قەشە ڤالنتاین كێ بوو و چلۆن بێ نەریتە كۆنانە وە

گرێ دراوەتەوە.ئەمڕۆ، كلێسەی كاتۆلیك سێ شتی لەال پیـــرۆزە بە ناوەكانـــی: ڤالنتاین،

ڤالینتنیووس و هەمووی ئەوانەی كە گیانیان لەو رێگەیەدا داوە.

بە گوێرەی یەكێك لە ئەفسانەكان، ڤالنتایـــن قەشـــەیەك بـــووە كـــە لـــە سەدەی سێهەم لە رۆما ژیاوە. كاتێك ئیمپراتۆر كلۆدیۆسی دووهەم بڕیاری دا كە سەربازەكانی لەوانە باشتر بن كـــە ژن و منداڵیان هەیـــە، پێكهێنانی ژیانی هاوبەشـــی لە الوەكان قەدەغە كـــرد و بەرهەمەكەشـــی ســـەربازی زۆر بەهێـــزو لێهاتوو بوون، ڤالنتاین هەســـتی بـــە ناعەداڵەتـــی فەرمانەكە كـــرد و دژایەتی كلۆدیۆســـی دەكرد و بە نەهێنی ئەو كوڕو كچانەی لێك مـــارە دەكرد كە حەزیان لێك دەكرد. كاتێك كارەكەی ڤالنتاین ئاشكرا بوو، كلۆدیۆس داوای كرد كە دەبێ ژیانی

لێ بسەندرێ .هەندێـــك لـــە داســـتانەكانی دیكە ئامـــاژە بەوە دەكەن كـــە لەوانەیە بۆ ئەوە كوژراو بێ رەنگە یارمەتیی ئەم

مەسیحییانەی دابێ كە لە رەشەكانی رۆمـــا كـــە دەكەوێتـــە ژێـــر ئـــازارو ئەشـــكەنجە هـــەڵ بێن. بـــە گوێرەی یەكێـــك لە ئەفســـانەكان، ڤالنتاین بۆ خـــۆی یەكـــەم پیرۆزبایـــی ڤالنتاینی كـــردووە. كاتێـــك لە زینـــدان بڕوای بە خۆشەویســـتی خۆی بەرامبەر بە كچێك كرد كە لەوانەیە كچی یەكێك لە زیندانییـــەكان بووبێ و لە ماوەی زیندانـــی بوونەكەیـــدا چـــاوی پێـــی كەوتبـــێ . بە گوێرەی هەندێك قســـە پێش مردنەكەی نامەیەكی بۆ كچەكە نووســـیبوو و بـــەم شـــیوەیەواژۆی .)from your valantine(كردبـــوووتەیەك كە ئێستاش هەر بەكار دێ . لەگەڵ ئەوەشدا كە راستییەكانی پشت ڤالنتاین هێشتا روون نین، بەاڵم بە دڵنێیاییەوە ئەم داستانانە نیشاندری ســـوور بوونـــی ڤالنتایـــن لـــە ســـەر ویســـت و قارەمانیتی و ســـوزدارین و لـــە هەموویان گرنگتـــر بوونی ئەو

و. لە ئینگلیزییەوە: رەسوڵ سێلەكە

مێژووی ڤالنتاین

25

No:36 March,2010LAWAN

w w

w .

l a w

a n

. c

o m

وەكوو رۆمانتیـــك ترین كەس. زۆر سەیر نییە كە الوەكان لە ئینگلیس و فەرانسە ڤالنتاین بە پیرۆزترین كەس

لەالی خۆیان دەزانن.لەبـــەر وایـــە پێیـــان هەندێـــك بەرزراگرتنی ساڵوەگەری مردن و بە خاكسپاردنی ڤالنتاین لە نێوەڕاستی مانگـــی فێورییەدا یـــادی دەكرێتەوە كە پێ دەچێ نزیكـــەی 270ی دوای

زایین رووی دابێ .هەندێكیدیكە پێیان وایە كە كلێسە وەكوو هەولێك بـــۆ بە ئایینی كردن و مەســـیحیی كردنی ئەو جێژنانەی پێوەندییـــان بـــە مســـیحیەتەوە نیـــە لـــە فێســـتیڤاڵی فێورییـــەدا بڕیـــاری یـــاد كردنـــەوەی رۆژی ڤالنتاینی لە

نێوەراستی مانگی فێورییەدا دابێ .لە داب و نەریتە كۆنەكانی رۆمادا فێورییـــەو وەكـــوو كاتێك بـــۆ نوێ بوونەوە و جوان بوونەوە دەستپێكی رەســـمی وەرزی بەهـــار چـــاوی لێ دەكرا. لەم جێژنانەدا ماڵەكان خاوێن دەكرێنـــەوە و خوێ و جۆرێك گەنم بە نـــاوی ,,ســـپێڵت,,)spelt ( بە نێو ماڵەكان دا دەپڕژێنن." لۆپەر كەڵیایان" 15ی فێورییـــە جێژنـــی بەرهەمەكـــە بۆ,,فـــەون,, یـــان خوداوەندی زەوی وزار دەستنیشان كراوە ئەو جۆرەی كـــە وەك دامەزرێنەرانـــی رۆمـــا، بە رۆمولوس و رێمووس ناویان دێنن.

قەشـــەكانی رۆمـــا بڕیـــاری بـــە بۆ دەســـتپێكی جێژنەكـــە ئەندامانی لۆپێركی لە ئەشكەوتی پیرۆز، شوێنی مندااڵنـــی رۆمولوس و رێمووس كۆ دەبنەوە، دامەزرێنەرانی رۆمای كۆن پێیان وابوو كە ئەم مندااڵنە لە الیەن گورگەكانەوە پارێزگارییان لێ كراوە. دواتر قەشـــەكان بزنێك بەمەبەستی زۆربوونی بەرهەم و ســـەگێكیش بە مەبەســـتی پاكی و رووناكی دەكەنە قوربانی. كوڕە گەنجەكانیش بزنەكە لـــەت لـــەت دەكـــەن و لە پێســـتێكی تەسكی وەردەپێچن و لە خوێنەكەی وەردەدەن. دواتـــر دەیبەنە نێوشـــار

و لەوێـــش دوو ژن هەڵیدەگـــرن و دەیبـــەن بۆ ســـەر زەوییە كشـــت و كاڵییەكان. لە سەرەتاكان دا لە رۆما ژنـــان پێســـتی ئاژەڵـــی خۆماڵیان لە دەستیان هەڵدەسووت، چونكە پێیان وابـــوو ئـــەم كارە لە ســـاڵی نوێ دا داهات و بەرهەمی زیاتر دێنێ . دواتر بـــە گوێـــرەی هەندێك ئەفســـانەوە، هەمـــوو كچەكانـــی شـــارەكە نـــاوی خۆیان لە نێو گۆزەیەك دەخســـت و كوڕەكانیـــش هەریەكـــە و ناوێكی لە نێو گۆزەكـــە دەردهێناو تـــا كۆتایی ئەو ســـاڵە دەبوون بە خۆشەویستی یەكتر. ئـــەو پێوەندییانە زۆر جار بە

زەماوەند كۆتایی پێ دەهات. گلۆدیـــوس پـــاپ ئەوەیكـــە تـــا رایگەیانـــد كـــە 14ی فێورییە رۆژی ڤالنتاین، نزیكەی 498ی دوای زایین سیستمی تیروپشكی كچان و كوڕانی دژی رێرو شوێنە ئایینییەكانە لەگەڵ

قانوونی كلێسە ناتەبایە.دواتـــر بەشـــێك لە خەڵـــك پێیان وابوو كە لە بەر ئەوەیكە لە فەڕانسە فێورییـــە 14ی لـــە ئینگلســـتان و باڵنـــدەكان جـــووت دەبن، پێویســـتە نێوەڕاســـتی مانگـــی فێورییە ببێ بە

رۆژێك بۆ خۆشەویستی.كۆنتریـــن نیشـــانەكانی ڤالنتایـــن كـــە ئەمرۆ هێشـــتا هەر پارێـــزراوە، هۆنراوەیەكـــە كـــە لەیـــەن چارلـــز، شازادەی ئۆرلییەنەوە دوای ئەوەیكە لە شـــەڕی "ئەگین كـــورت" دا گیرا و لە بورجی لەنـــدەن خرایە زیندانەوە

نووسراوە.ئەم پیرۆزباییە كە لە ساڵی 1415 نووسراوە، بەشـــێكە لە دەسنووسە پارێزراوەكانی لەندەن و ئینگلستان. چەند ســـاڵ دواتر بـــە درۆ خرایەوە و پێیـــان وابوو كە هێزی ڤی، یەكێك لە پادشاكان نووســـەرێكی بە ناوی جـــۆن لیدگەیت راســـپاردووە تاكوو پیرۆزبایـــی ڤالنتایـــن بـــۆ كاترین لە

ڤالیۆس بنووسێ .لە بریتانیا لە سەدەی 17 ڤالنتاین

بەرەو ئـــەوە چووە ببێ بە جێژنێكی گشتی لە نێوەڕاستەكانی سەدەی 18 دا وا بـــاو بـــوو كە هاورێیـــان و ئەو كەسانەی لەالی یەكتر خۆشەویست بـــوون جا لە هـــەر چینێكی كۆمەڵگە بۆایـــە، یـــادگاری و نووســـراوەكەی عاشقانەیان لەگەڵ یەكتر دەگرێیەوە. دوا بـــە دوای بـــەرەو پێـــش چوونی تێكنۆلـــۆژی چـــاپ لـــە كۆتاییەكانی ســـەدەی 18هـــەم دا كارتـــە چـــاپ كراوەكان جێگەی دەستنووسەكانیان گرتەوە ئەم كارتە ئامادانە رێگەیەكی ئاســـانتر بووبن دەربڕینی هەستیان بەانبـــەر بـــە یەكتـــر، لـــە كاتێـــك دا دەربڕینـــی هەســـتی خۆشەویســـتی راتەوخۆ بەرانبـــەر بە یەكتر كەمێك ســـەخت بوو. دواتر پۆستی خێرا كە هەرزانتر بـــوو الیەنگرێكی زۆرتری بـــۆ خـــۆی مســـۆگەر كـــرد بـــەاڵم ئەمریكاییەكان هەر لـــە زوووە واتە لە ســـاڵی 1700ەوە گۆڕانكارییەكان لە دەستنووسەكاندا دروست كرد. لە ساڵی 1840 دا، "ئێستێر ئەی هۆڵەند" یەكـــەم كۆمەڵە بەرهەمی دروســـت كراوی بۆ ڤااڵنتاین لە ئەمریكا خستە

بازارەوە.بە پێی ئاماری نووسینگەی كارتە پیرۆزباییەكان، نزیكەی یەك میلیارد كارتـــی پیرۆزبایـــی هەر ســـالێك لە رۆژی ڤالنتایـــن دا دەنێـــردرێ ، كـــە ئەم ژمارەیـــە رۆژی ڤالنتاین دەكاتە دوای تایبەتـــی رۆژی دووهـــەم كریســـمەس كـــە زۆرتریـــن كارتـــی تێـــدا ئاڵوگـــۆڕ دەكرێ ،)نزیكەی 206 میلیارد كارت لە رۆژی كریســـمەس دا دەگۆڕدرێنەوە( كە نزیكەی 85%ی ئـــەم كارتانـــەی ڤالنتایـــن لـــە الیەن

كچانەوە دەنێردرێن.رۆژی ڤالنتایـــن لە كانادا، مكزیك، ئینگلســـتان، فەرانسە و ئوسترالیا بە

رەسمی جێژن دەگیرێ .

ژماره : 36 ره شه ممه ی 1388

26

w w

w .

l a w

a n

. c

o m زانایــــان كاتی خەوتنی پێویســــت

بــــۆ مندااڵنیانــــی 9 كاتژمێــــر دیاری كردوە. توێژینەوەیەك كە لە ئەمریكا كراوە نیشانی داوە كە زوو خەوتن.پارێزگاری لە مێرمندااڵن لە بەرامبەر خەمۆكی و بیركردنەوەی خۆكوژی

دا دەكا.بە پێی ئەم توێژینەوەیە كە لەسەر مێرمندااڵنــــی 12تا 18 ســــاڵ كراوە، ئەگەری تووشــــبوون بە خەمۆكی لە نێــــو مێرمندااڵنێك كــــە دوای نیوەی شــــەو دەخــــەون 24 % زیاتــــرە لــــەو مێرمندااڵنەی كە لە دوای كاتژمێری 10ی شەو بەوالوە خۆیان بۆ خەوتن

ئامادە دەكەن.توێژینەوەیــــە ئــــەم ئەنجامــــی دەریدەخــــا كــــە ئــــەو مێرمندااڵنــــەی كەمتر لە 5 كاتژمێر لە شەو و ڕۆژدا دەخــــەون ئەگــــەری تووشــــبوون بە خەمۆكــــی لە واندا 71 % زیاترە لەو كەســــانەی كــــە لە شــــەو و رۆژدا 8

كاتژمێر دەخەون.ئەم توێژینەوەیە لە ژێر چاوەدێری لێكۆلەرەكانــــی تاقیگــــەی پزشــــكی

زانكۆی كۆلومبیا لە نیویۆرك ئەنجام دراوە ئەم زانیارییانە پێوەندییان بەم 15 هەزاروو 500 مێرمندااڵنەوە هەیە كــــە لە دەیــــەی 1990 لــــە ژێر تاقی كردنەوەدا بوون و كاتی خەوتنی ئەم مێرمندااڵنە نیزیكەی یەك چوارەمیان

دوای نیوەی شەو بووە.كاتی خەوتنی پێویست و گونجاو بۆ ئەم گروویە تەمەنی یە 9 كاتژمێر دیــــاری كــــراوە. ئــــەم لێكۆلەرەوانــــە دەڵێــــن لە هــــەر 15 مێرمنــــداڵ كە لە ژێــــر چاوەدێری دا بوون یەك منداڵ

تووشی نەخۆشی خەمۆكی بووە.بێجگە لەمە لە ناو ئەو مێرمندااڵنەی كە لە نیوەی شەو بە دواوە خۆیان بۆ خەوتن ئامادە دەكەن ئەم مەترسییە كە لە خۆ كوشتن بیر دەكەنەوە،%20 زیاترە لەو مێرمندااڵنەی كە لە 10ی شەو بە دواوە وەخەبەر دەمێننەوە.

ئەم لێكۆلینەوانە هەروها نیشاندەدا كە خەمۆكی و بیركردنەوە لە نێوان مێرمندااڵنی كچ و ئەو مێرمندااڵنەی كەوا بیر دەكەنەوە كە كەسوكاریان، خۆشەویســــتییان بەرامبەر بە ئەوان

نیە، زیاترە.دكتــــۆر جیمزگنگویــــچ، كــــە ئــــەم لێكۆڵینەوانە لــــە ژێر چاوەدێری ئەو بووە، دەڵێت خەوتنی باش دەتوانێت هۆكارێك بێ بۆ پێشــــگیری كردن لە نەخۆشــــی خەمۆكی وچارەســــەری

ئەم نەخۆشیە. بــــە بــــاوەری ســــارا برنــــن، كــــە كارگێــــری بەڕێوەبــــەری رێكخراوی كۆمیتــــەی خێــــر كردنــــی بریتانیایــــە ،)MINDS YOUNG( نــــاوی بــــە خەوتنی پێویســــت، خواردنی باش و وەرزش كردنی بە بەرنامە یارمەتی نەخۆشــــی لەبەرامبەر بەمێرمندااڵن خەمۆكی و پێشــــگیری لەو نەخۆشی یە دەكا وپێویســــتە بــــە باب و دایكی مێرمنــــدااڵن زانیــــاری پێویســــت بۆ كــــردن پارێــــزگاری و ئاگالێبــــوون لــــە منداڵەكانیــــان لــــە بەرامبــــەر ئەم

نەخۆشییانە بدرێت.جێــــگای خۆیەتــــی ئامــــاژەی پــــێ بكەین كە لە واڵتی بریتانیا نیزیكە بە 80 هەزار منداڵ و مێرمنداڵ تووشی

نەخۆشی خەمۆكی بوون.

و.لە فارسیەوە: هادی قازی

كاریگەریی درەنگ خەوتن

لە سەر خەمۆكی و بیركردنەوەی

خۆكوژی لە مێرمندااڵندا

27

No:36 March,2010LAWAN

w w

w .

l a w

a n

. c

o m

كاریگەریی درەنگ خەوتن

لە سەر خەمۆكی و بیركردنەوەی

خۆكوژی لە مێرمندااڵندا

» الو« لە شێعری »هێمن« دا

ئەنجومەنە ئەدەبیەكان

لە رۆژهەاڵتی كوردستان

شێعر

الوان ئه ده بی

ژماره : 36 ره شه ممه ی 1388

28

w w

w .

l a w

a n

. c

o m

سەید مەحەممەد ئەمینی شێخەلیسالمی موكری ناسراو بە "هێمن" یەكێك لەو شاعیرە هەڵكەوتوو، دەركەوتوو و سەركەوتووانەی كوردە كە پێم وابێ كەم كەس هەیە كە سەرەلەقەیەك لە زمان و ئەدەبی كوردی بكا یان جارێك لە جاران لە گوڵزاری شێعر دا گوڵێكی بۆن كردبێ، ناوو ناوبانگی نەبیستبێ. هێمن لە شێعرەكانی دا ئاوڕی لە زۆر بابەت و مەسەلەی سیاسی و كۆمەاڵیەتی و كولتووری و... داوەتەوە و لە تەنیشت هیچ مەسەلەیەك سوك و ئاسان و بــــە كەمتەر خەمــــی تێپەڕ نەبووە. چونكە ئەم مامۆســــتا نەمــــرە، لە گەڵ ئەوەیكە شــــاعیرێكی جوانی پەرســــت و ناســــك خەیاڵ بووە، لە هەمان كاتدا مرۆڤێكی سیاسی و خەباتكار و خەباتكارێكی دەروەســــت و ئاشــــتیخوازێكی بەشەر دۆست بووە. بە ژیان لە ناو جەرگەی كۆمەڵگای كوردەواری، دەرد و ئازاری نەتەوەكەی تا سەر ئێسقان هەســــت پێ كردووە و لە خۆشــــی و ناخۆشی یەكانیان دا بەشــــدار و بــــە پەرۆش بــــووە. زۆر حەزی لــــە "بەهاری الدێ" كــــردووە و بە دەنگی "بلوێری شــــوان" و "پێكەنینی گوڵ" و قاقای شــــەنگە بێری سەرمەســــت بووە و "ماچی شــــیرین" لــــە "ئامێــــزی ژن" دا الی ئەو گەرمــــی بە ژیان بەخشــــیوە و پێی خۆش بووە كــــە دەردی ژیان و رەنجی

خەبات لــــە ئامێزی ئەودا فەرامۆش بــــكا و برینەكانی بە نیگای چاوو بزەی لێوی ســــارێژ بكاتەوە. بەاڵم لە ژن و بگــــرە لە گیانیشــــی خۆشەویســــت تر لــــە الی ئەو هەر ئازادیی نیشتمان بووە. لە پێناوی ئەم خۆشەویستییەش زۆر جــــاران لــــە "بۆســــەی رۆژگار" دا "گوڵــــی هیوا" ی وەبــــەر "گێژەڵووكــــەی خەزان" كەوتــــووە. تەزیوە بەاڵم نەبەزیوە و هەردەم بۆ پارێزگاری لە "قەاڵی نیشتمان"لە "مەتەرێزی شەرەف" دا ماوەتەوە و لە "كاروانی خەبات" دوا نەكەوتــــووە. زۆر "شــــەوگاری تەنیایــــی" بە تەنیایی بەسەر بردووە و "فرمێسكی گەش" ی بۆ زۆر"خونچەی سیس" هەڵوەراندووە. "گریانی نیوەشەو" زۆر جار هەتا كازیــــوەی بەیانی خەوی لە چاوان زڕاندووە و دەســــتی لــــە ئەژنۆیان قاییم كردوون و خەمی"دایكی نیشــــتمان"ی لــــە ئامێزا راژاندووە. بەاڵم هێمن، هێمنە و قورس و قاییم وەكــــوو هەڵگوورد لــــە بەرامبەر چەرمەســــەری یەكانی رۆژگاردا راوەستاوە و لەسەر "ئاواتی بەرز" ی سوورتر بووە و بەڵێنی داوە تا گەیشــــتن بــــە "ترۆپكی رزگاری" و دیتنی گڕی ئاگری "نەورۆزی رزگاری" دەست لە خەبات هەڵنەگرێ و لە شــــەوی ئەنگوســــتەچاو دا چاوی هەر لە

"دوارۆژی رووناك" بووە.

ن: سیروان

» الو« لە شێعری

»هێمن« دا

29

No:36 March,2010LAWAN

w w

w .

l a w

a n

. c

o m

*. ئەوانەی كە لە" " نووسراون، هەموویان ناوی شێعرەكانی مامۆستا "هێمن"ن.

بەاڵم با بزانین " الو" لە شــــێعرەكانی "هێمن" دا چۆن باســــی كراوە و بە چ شــــێوەیەك وەسف كراوە و بە گشتی الو الی هێمن كێ یە؟

" الو" لە شێعرەكانی هێمن دا، سەمبولی خۆڕاگری و قارەمانی مەیدانی جەنگ و رۆڵەی رۆژی تەنگانەیە. " الوی ئازای كوردەواری نێرەشێری كاتی جەنگە". ئەو كاتەی كە لە الیەك خەفەت لە ژێر دەستی و ئەسیریی نەتەوەكەی دەخوا و لە الیەك میللەتانی تر دەبینێت كە لەسەر زێد و نیشتمانی خۆیان بە ئازادیی دەژین، ئەویش الوی كورد هــــان دەدا كــــە بێتە مەیدان و بۆ تاراندنی تەمی نەگبەتی و پچڕاندنــــی زنجیری كۆیلەتی قۆڵی هیممەت هەڵماڵێ. لە

شێعری " وتووێژی كچ و كوڕ" دا دەڵێ:

پاش ئەوەی هەستی كرد الوانی واڵت وەجووڵە كەوتوون و لە خەو هەستاون و تەمای ئەوەیانە بە گژ دوژمنی غەددار دا بچنەوە، مزگێنیی دەدا بە گەلەكەی كە ئەوا الوانی وەتەن خەریكن شۆڕشێ بەر پا بكەن و بارگە و بنەی

زۆرداران تێك وەپێچن.لە "بژی دێموكرات" دا دەڵێ:

بژی دێموكرات بژی دێموكرات لە هەمان كاتدا بە دوژمنانیش دەڵێ كە دڵنیا بن هەتاهەتایە ناتوانن مافی ئەم گەلە بەشكرا و و بەشخوراوە زەوت

بكەن و رۆژێك دادێ الوانی واڵت مافی خۆیان لە قوڕگی ئێوە بێننە دەرێ. لە شێعری "رەشەمە" دا:

الو لە شــــێعری هێمن دا، تەنیا پاڵەوانی مەیدانی نەبەرد نیە. بەڵكوو لە خۆشــــی و ناخۆشــــی یەكانی گەلەكەی دا بەشــــدارە و ئەركی خۆی بەڕێوە دەبا. بۆ بژیویی خۆی و بنەماڵەكەی هەوڵ دەدا و زۆجاریش لە گەڕی داوەتێ دا هەڵدەپەڕێ و تەنانەت تێ دەكۆشێ سەرچۆپی یەكە هەر بۆخۆی بیگرێ. بەاڵم لە كاتی ماتی و ماتەمیش دا رۆندكی روون بۆ بێكەسیی گەلەكەی هەڵدەڕێژێ. جوانەمەرگ بوونی كۆماری كوردستان و شەهیدكرانی پێشەوای ژیر و بەبیر، لە گەڵ ئەوەی جەرگی زۆر كەســــی بە كوچكی وەدا و زۆر كەسیشــــی تاســــاند، الوانیشــــی تووشی خەم و

نیگەرانییەكی قووڵ كرد. لە شێعری "شەوو شەیتان" دا دەڵێ:

هێمن الوی كوردی تەنیا بۆ شەڕ و حەماسە خوڵقاندن ناوێ. بەڵكوو داوا دەكا كە بە هەوڵ و هیممەتی الوانی بەبیر و پیرانی بە تەگبیر، هەرچی زیاتر بۆ پاراســــتنی خاك و واڵت و پێشــــكەوتنی ئەم نەتەوەیە، تێ بكۆشــــین.لە

"رۆژی خۆشی" دا دەڵێ:

بەاڵم هێمن لە گشــــت كاتێكدا بۆ لە دەســــت دان و شەهید بوونی الوان بە پەرۆش بووە و بۆ رژانی خوێنی الوان زۆر جار گەرمە شینی گێڕاوە:

ژماره : 36 ره شه ممه ی 1388

30

w w

w .

l a w

a n

. c

o m

بەڵێنیش دەدا لەســــەر گریانەكەی ســــوور بێ تا ئەو رۆژەی لەســــەر گۆڕی گشت ســــەربازانی ون چەپكە گوڵێ دادەنێ.

لە "كاروانی خەبات" دا تابڵۆیەكی تراژیدیی بەاڵم سەرنج ڕاكێش دەخوڵقێنێ و خۆڕاگریی و پاشان شەهید بوونی الوێكی رووناكبیر بە خوێنەری شێعرەكانی نیشان دەدا:

نابێ لە بیرمان بچێ، الو لە الی هێمن تەنیا كوڕ نیە، بەڵكوو كچیشە. كیژ لە شێعری هێمن دا هێمای جوانی لە راستیدا فریشتەیە. تا بۆی كراوە و لە توانای دابووە، سیمایەكی جوان و دڵڕفێنی لە كیژی كورد كێشاوەتەوە و بە زمانێكی سادەو ڕەوان بەاڵم بە هەست و خەیاڵێكی سێحراوی بە بەژن و بااڵی هەڵگوتووە. بەژن و بااڵی كەڵەگەت، لێــــوی ئــــاڵ، چــــاوی كاڵ، گەردنی پڕ خاڵ و خاڵی رەش، الجانگی لووس و دەمی شــــیرین و مەمكی خڕ و ســــینەی نەرم و... لە شــــێعرەكانی هێمن دا جوانییەكی بێ وێنە بە ســــیمای كیژی كورد دەبەخشــــن و لە كاتی خوێندنەوەدا

31

No:36 March,2010LAWAN

w w

w .

l a w

a n

. c

o m

مرۆڤــ هەست دەكا كیژێكی جوان و رازاوەی لە بەرامبەردا راوەستاوە. لە شێعری "لە بیرم مەكە" دا بەم شێوەیە دەفەرمووێ:

لە شــــێعری "چارەنووســــی شــــاعیر" دا دەگاتە ئاســــتێك كە پێ لەوە دەنێ تەنانەت هونەریش ناتوانێ باسی جوانیی كیژی كورد بكات:

كــــچ لــــە الی هێمن مرۆڤێكی زەعیف و الواز نیە. بەڵكوو تیشــــكی هیوای دوارۆژی روون و مایەی شــــانازی كوردستانە. لە "پەری شێعر" دا دەڵێ:

هــــەر بۆیــــە داوا لــــە كچان دەكا كاری ئەوان تەنیا خۆ لە ماڵ حەشــــار دان و خەریك بوون بە هێندێك كاری سادە نیە. بەڵكوو دەبێ ئەویش وەك كیژی واڵتانی پێشكەوتوو زنجیری كۆیلەتی بپسێنێ و دژی داب و نەریتی دواكەوتووانە راپەڕێ. لە "یادگاری شــــیرین" دا، وێڕای ئاماژەكردن بە زۆر داب و ڕەســــمی كوردەواری وەك

تەشی رستن، گۆرەوی چنین، نان كردن و... بە كیژ دەڵێ كە:

كیژ لە شــــێعری هێمن دا پێشــــمەرگەیە. كۆڵنەدەرە و گوڵی ناو ســــەنگەرە. لە مەتەرێزی شــــەڕەف دا دەستی لەسەر پەالپیتكەی تفەنگە و سیڕە لە دڵی دوژمن دەگرێ. بە گووللەی چەكی جەرگی نەیاران دەبڕێ و گەرووی

زۆرداران دەبڕێ. لە شێعری "گوڵی هیوا" دا دەڵێ:

لە كۆتاییدا دەبێ بڵێین الو لە الی هێمن و لە شێعری هێمن دا بریتی یە لە كیژ و كوڕ. بۆ رزگاری نەتەوە و پێشكەوتنی واڵتەكەی پێویستی بە هەردووكیانە و ئەوەمان وەبیر دێنێتەوە كە "مەل بە باڵێ نافڕێ". لە "فرمێسكی

رونو" دا دەڵێ:

ژماره : 36 ره شه ممه ی 1388

32

w w

w .

l a w

a n

. c

o m

بە ســــەرنجدان بە هەلومەرجی رســــكان و ســــەرهەڵدانی ئەدەبــــی كــــوردی بە پێی باری سیاســــی و كۆمەاڵیەتیی كوردستان، ئەوەمان چــــرۆ كــــە دەبێتــــەوە بــــۆ روون كردنــــی ژانرەكانی ئــــەو ئەدەبە و پەلهاویشتن و گەشــــە كردنەكەی، نەك پشــــتگیریی هیچ دامەزراوە و ناوەندێكی رووناكبیریی رەســــمی و حكوومیــــی لــــە پشــــت نەبــــووە بەڵكو دەســــەاڵتەكانی زاڵ بەسەر كوردســــتان دا، هەمیشــــە جگــــە لە بەربەســــت ســــازكردن لە بەردەم كوردیــــدا، ئەدەبــــی گەشــــەكردنی بــــە شــــێوەی رەســــمی و تەنانەت بــــەرەورووی سیســــتماتیكیش بوونەتەوە و هەوڵی لەنێوبردنیان داوە. هەرچەنــــدە بەڵگــــەی حاشــــا

هەڵنەگر بۆ سەلماندنی ئەو راستییە لەوانەیــــە بــــەاڵم زۆرن، گەلێــــك پێشــــەكییەكەی تاریــــك و روونی مامۆســــتا هێمــــن و ســــەرەتاكانی چێشــــتی مجێوری مامۆستا هەژار كە لەوێــــدا باس لە چۆنێتیی هەوڵ دانیان بۆ فێر بوون و خوێندنەوەی زمانی كوردی دەكەن، جوانترین و روونترین بەڵگە بن. لە رۆژهەاڵتی كوردســــتان خەڵــــك زۆر هیوادار بوون كە پاش نەمانی سیســــتەمی و كۆســــپ ئــــەو پاشــــایەتی، بەربەســــتانە نەمێنن، بەاڵم دیتمان كــــە بە هاتنــــە ســــەركاری رێژیمی ئیســــالمی لــــە ئێران و ســــەركوتی خەڵــــك لــــە الیــــەن ئــــەو رێژیمەوە جارێكی دیكەش )لە رۆژگارێكی وا سەیردا كە گۆشتی بولبول لەسەر

ئاگری گوڵی سوێسن و یاسەمەن دەكرێتــــە كەبــــاب و دێن بــــۆن بە لێوتەوە دەكەن نەكا رۆژێ وتبێتت خۆشم دەویی........ لە سەردەمێك دا كە دەبێ خۆشەویستی لە كەلێن و پەســــێوێ بشــــارێتەوە( خەڵــــك ناچار كرانەوە كە پەنا بەرنەوە نێو ناخی خۆیان، بۆ ماوەیەكی كورت دیســــان قەڵەمەكان بە ئەسپایی و بــــە پارێــــزەوە خەریكی نووســــین بــــوون، لەبەر ئــــەوەی باس كردن لە هەرچەشــــنە ویست و خەونێكی جیــــاواز لە ویســــتی رێژیم باســــی ســــەر بــــوو. لــــە نێــــوەی دووەمی دەیەی60 دا الپەڕەكە بە جورێكی دیكــــە هەڵدرایەوە. لــــەو قۆناغەدا، دیارە رێژیم هەستی بەوە كردبوو كە ئەو هاوارانەی كە لە سینگەكان

ئەنجومەنە ئەدەبیەكان لە رۆژهەاڵتی كوردستانرەسوڵ سوڵتانی

33

No:36 March,2010LAWAN

w w

w .

l a w

a n

. c

o m

دا پونگیان خواردۆتەوە،ســــەرنجام دەبنــــە گــــڕكان، هەربۆیــــەش ئەوان بوارێكــــی وردە وردە ویســــتیان كۆنتــــرۆڵ كــــراوی بۆ بڕەخســــێنن بۆوەی ئەو هاوارە قەتیس ماوانەی نێــــو ســــینگەكان لە چــــوار چێوەی وردەوردە ئەوانــــدا جەغزەكــــەی دەربــــاز بــــن بە بێ ئەوەی شــــتێكی ئەوتۆیان لێ بكەوێتەوە. دامەزراندنی گۆڤاری "ســــروە" ئەگــــەر بەرهەمی كەســــانێكی تێكۆشــــانی و هــــەوڵ دڵســــۆزی وەكوو مامۆســــتا هێمنی شــــاعیر بوو، لــــە راســــتی دا ئیزنی دەرچوونی وەها گوڤارێك لە الیەن رێژیمــــەوە قەت نەتیجەی نیازپاكیی ئــــەو رێژیمــــە نەبــــوو، هەرچەنــــدە هێمنــــی شــــاعیریش هەتــــا گرینگیی هەنگاوەكەی خۆی سەلماند تەنانەت لــــە نقورچــــك و تانــــە و تەشــــەری هەژاری هاورێشی بێ بەش نەبوو. بەاڵم "ســــروە هات و خونچە گۆڵی باخی ئەدەب پشــــكووتن..." ســــروە لــــە گڕوگاڵــــەوە هاتــــە دارەدارە و پێی گــــرت و بااڵی كرد و خەڵكێكی زۆری لە دەوری خۆی كۆ كردەوە و خەونەكەی رێژیمی بەتاڵ كردەوە و نەك نەبــــووە تریبوونی ویســــت و بانگەشــــەكانی رێژیــــم بەڵكــــو بۆ ماوەی دوو دەیە بوو بە مامۆستای گەنجــــان و هاوڕێی ئەوینــــداران و گۆڕپانی تەقڵە و جلیتی سوارچاكانی بێ مەیدانی زمان و ئەدەبی كوردی لە رۆژهەاڵتی كوردستان و بوو بە

وەكازی پیران و كوێرانیش.لــــە ســــەرەتاكانی دەیــــەی 1370 دا كۆمەڵێــــك جموجۆڵــــی ئەدەبی لە شــــارەكانی رۆژهەاڵتی كوردستان دا لە حاڵی شكڵ گرتن دابوون. لێرە و لــــەوێ ئەدیبان لــــە دەوری یەكتر كۆزیلكەیــــان دەبەســــت و كەڵكەڵــــە و خۆیــــان دڵــــی ختوورەكانــــی و ورتە ورتی شــــاعیرانە و هەڵچوونە

دەروونییەكانی خۆیانیان بۆیەكتری خــــاوەن ئەوانــــەی دەخوێنــــدەوە. هەستی ئەدەبی و تەنانەت نەتەوەیی بــــوون و زۆربــــەی زۆریشــــیان لە رێگەی بەرهەمــــی باڵوكراوەیان لە گۆڤاری سروەدا یەكتریان دەناسی، وردە وردە یەكتریــــان گرتــــەوە و لــــە نیــــاز لــــە دەوری یەكتــــری كۆ كردنــــەوە. ســــەردانی ماڵەومــــاڵ و تەنانەت شــــارە و شــــاری شاعیران و نووســــەران بە مەبەســــتی یەكتر دیتن لە پەرەســــەندن دابوو. هەست بەوە دەكرا كە دامەزراندنی شۆنێك بــــۆ كۆبوونەوەیەكــــی حەوتووانــــە هەڵنەگــــرە. حاشــــا پێویســــتییەكی بیرۆكــــەی دامەزراندنــــی یەكەمیــــن ئەنجومەنە ئەدبییەكان لە رۆژهەاڵتی كوردستان بەرهەمی ئەو هەستە بوو. بەرهەمی هەستێك كە خۆی ئاكامی گەشــــەی مەعریفــــی و هەڵچوونــــی شــــەپۆلی توانــــا ئەدەبییــــەكان بوو. شانازیی پێشــــەنگایەتیی دامەزرانی یەكەمیــــن ئەنجومەنــــی ئەدەبــــی لە رۆژهەاڵتی كوردستان بە ئەدیبانی

شاری مەریوان بڕدرا.كارو چاالكی ئەنجومەنەكان:

با ئەو راســــتییە لەبیر نەكەین كە دامەزرانی ناوەند و دامەزراوەگەلی لەو چەشــــنە لــــە نێو سیســــتەمێكی وەكــــوو كۆمــــاری ئیســــالمی دا كە بــــە گومانــــی دوژمنانــــەوە تەنانەت لــــە قامكەكانی دەســــتی خــــۆی ورد دەبێتەوە، كارێكی ئاسان و ئاسایی نیــــە. ئەوانــــەی كە وەشــــوێن كاری لەوچەشــــنە كەوتــــوون دەزانــــن كە بڕینــــی حــــەوت خوانــــی رۆســــتەم لــــە چــــاو وەدواكەوتنــــی ئەوجۆرە مەگەر ئاوخواردنەوەیە كاروبارانە ئەوەی هــــەر لە ســــەرەتاوە بەڵێنی ئەوەیان پێ بدەی كــــە ئەو ناوەندە مەبەســــتی هیچ چەشــــنە خزمەتێك بــــە زمــــان و كولتوور و ئــــەدەب و

ئەنجومەنە ئەدەبیەكان لە رۆژهەاڵتی كوردستان

,,,,

لە سەرەتاكانی دەیەی 1370 دا كۆمەڵێك جموجۆڵی ئەدەبی لە شارەكانی رۆژهەاڵتی كوردستان دا لە حاڵی شكڵ گرتن دابوون. لێرە و لەوێ ئەدیبان لە دەوری یەكتر كۆزیلكەیان دەبەست و كەڵكەڵە و ختوورەكانی دڵی خۆیان و ورتە ورتی شاعیرانە و هەڵچوونە دەروونییەكانی خۆیانیان بۆیەكتری دەخوێندەوە

ژماره : 36 ره شه ممه ی 1388

34

w w

w .

l a w

a n

. c

o m

هۆشــــیاریی كــــوردەوە نیە و تەنیا مەبەســــتی خزمەت بــــە رێژیمە و هــــەر لــــەو كاتەدایە كــــە ڕێگەكان ئاســــان دەبنەوە. بۆیــــە دامەزرانی ئــــەو جــــۆرە ناوەندانــــە بەراســــتی ســــەبری ئەیووبــــی دەوێ . بۆیــــە دەبــــێ ئەوەمان لــــێ روون بێ ئەو دڵســــۆزانەی هەوڵــــی دامەزراندنی ئەنجومەنــــە ئەدەبییەكانیان دا، بێ گومــــان لەگەڵ تەنــــگ و چەڵەمە و بڕوبیانــــووی پڕوپــــووچ و بێجێی بەرەوڕوو رێژیم كاربەدەســــتانی بوونەتەوە و ئەو كارەیان زۆر بە

ئاسانی رانەپەڕاندووە.ئێوارانی ئەنجومەن كە بە زۆری دەكەوتنە ئێوارانی چوار شەممۆیان و پێنج شەممۆیان، ئێوارەی ژوانی ئــــەدەب ئەویندارانــــی و ئــــەدەب خەڵكیــــش ســــەرەتاكان بــــوون. بــــە گومانــــەوە ســــەیریان دەكرد، بەڵگەش بۆ ئــــەوە كەمڕەنگبوونی حوزووری كچان لە ســــەرەتاكانی دامەزرانی ئەنجومەنەكاندا لە چاو

ئەو سااڵنەی دوایی بوو.جگــــە ئەنجومــــەن كارەكانــــی و شــــێعر خوێندنــــەوەی لــــە چیــــرۆك و خوێندنــــەوەی بابەتی جۆراوجــــۆری ئەدەبی، بریتی بوو

لە هەڵســــەنگاندنی بەرهەمەكان بە پێی پێــــوەرە ئەدەبییە نوێیەكان لە

الیەن رەخنەگرانەوە. نەریتێكی باش لە ئەنجومەنەكان لــــە هێندێكیــــان دا كــــە ئێســــتاش كــــۆڕ گرتنــــی بەردەوامــــە، دا بــــۆ هەڵســــەنگاندنی كتێبــــە تــــازە و بەشــــداری بــــە چاپكــــراوەكان حــــوزووری نووســــەر لــــە الیــــەن هەڵســــەنگێنەران و رەخنەگرانەوە

بوو.لە الیەكی دیكەوە هەر ئەندامانی ئەو ئەنجومەنانە ســــااڵنە بە هەوڵ و ماندووبوونــــی خۆیــــان و بە بێ هیــــچ چاوەڕوانییــــەك و تەنیــــا بە مەبەســــتی خزمەت بە نیشتمان و باوەڕەكانیــــان، دەســــتیان دەدایــــە پێكهێنان و ســــازكردنی كۆمەلێك فیســــتیڤال و كــــۆری رێزگرتــــن و یادكردنەوە. لەو ســــااڵنەی دوایی دا جگــــە لــــە پێكهێنانــــی چەندیــــن فیســــتیڤاڵی جۆراوجــــۆری ئەدەبی شــــارەكانی لــــە رووناكبیــــری و رۆژهەاڵتی كوردستان و تەنانەت لە زانكۆكانی تاران و ئیسفەهانیش و هەروهــــا كۆڕیادی كارەســــاتی دراوە ئەنفال،هــــەوڵ و هەڵەبجــــە كــــۆڕی رێز گرتن لە شــــاعیران و

نووســــەران و هونەرمەنــــدان بەر لــــەوەی كۆچی دوایــــی بكەن، پێك بێنــــن، كە دەكرێ وەكــــوو نموونە ئامــــاژە بــــە كــــۆڕی رێزگرتــــن لە و حەقیقــــی عەباســــی مامۆســــتا مامۆســــتا قالەمەڕە و مامۆســــتای دەنگخــــۆش خلــــەدەرزی بكەین. با ئەوەشمان لەبیر نەچێ كە كێشەی بــــەردەم پێكهێنانی ئەو جۆرە كۆڕ و یادكردنەوانــــەش ئەگەر هێندەی دامەزراندنی ئەنجومەنەكان نەبێ و لە الیەن كاربەدەستانی رێژیمەوە هێندەی كۆسپ نەخرێتە سەر رێ ، بــــە دڵنیاییــــەوە كێشــــە و گرفتیان

كەمتر نیە.كاریگەریــــی و رۆڵ ـ ئەنجومەنەكان لە سەر هۆشیاری و بردنە ســــەری بــــاری مەعریفیی

خەڵك.زۆر جــــاران لــــە ئەنجومەنەكان دا كەســــانێك هاتــــوون و شــــتیان خوێندۆتەوە كە سەرەتای گرۆگاڵی هەســــت و ئیحساســــیان بــــووە و خوێندوویانەتــــەوە كــــە ئــــەوەش زۆری پێنەچووە كــــە هەر خۆیان

گاڵتەیان پێێ هاتووە،

35

No:36 March,2010LAWAN

w w

w .

l a w

a n

. c

o m

ئاسمان بە قەد منئەستیرەكانی خۆش ویستبایە

هیچ ئەستێرەیەكدانەدەڕژا .

زەریا بە قەد منماسی یەكانی خۆش ویستبایەهەرگیز دەنووكی ماسیگرەكان

نەدەبوونە تابووتچیا بە قەد من بەفری خۆش ویستبا

یا هەر چوار وەرزان بەفری دەماوەیا خۆیشی لەگەڵ ئەوا دەتواوە.

بەاڵم داخەكەمئاواتم : ئاسمان، زەریا و چیایە

خۆشم : ئەستێرە و ماسی و بەفرم

شێعر

مارف ئاغایی شاعیری کۆچکردوو

ژماره : 36 ره شه ممه ی 1388

36

w w

w .

l a w

a n

. c

o m

كە من گوڵ بوومایەوزمانی گوڵم زانی بایە

هەموو گواڵنی دونیام فێر ئەكردنكە لە مانگی شووبات خۆیان حەشار بدەن

كە من گوڵ بوومایەزانی بایەم

تەنیا لە مانگی شووبات قەدرم ئەگرنهەرچی قەترە خوێنە سوورەكانی

پەڕەكانم وشك ئەكردن***

كە من گوڵ بوومایەوزانی بایەم

لە مانگی شووبات رووحم ئەكێشنسووری هەموو گوڵەكانم ڕەش ئەكردن

***كە من گوڵ بوومایەو

زانی بایەملە كاتی تووڕەبوون فڕێ ئه درێم و ئەوەرێم

ئەوە خۆم فیدای تووڕەبوون نەئەكردو خۆم ئەوەریم***

كە من گوڵ بوومایەوزانی بایەم

ئەم خەنە ژوورێكی تاریك وسەرەوبن هەڵم ئەواسن بۆ وشك كردن

ئەوە هەر لە سەرەتاوە نە ئەپشکوێم و خۆم بۆ وشك ئەكردن

منیش گوڵم !!بەاڵم لە بێ دەسەاڵتی گوڵم !!

" قەسیدەی گوڵ لە زاری پەپوولەوە

"

“الوێن محەمەد پەنا”

37

No:36 March,2010LAWAN

w w

w .

l a w

a n

. c

o m

كەم كەس هەیە نەزانێ تەرخوون چیە؟ بەاڵم بۆ ئاشنایی زیاتر خراپ نیــــە ئــــەوەی پــــێ زیــــاد بكەیــــن كە تەرخوون گیایەكی بۆن خۆشــــە كە لە كاروباری ئاشپەزیدا زۆری بەكار دەبەن. درێژایی ئەم گیا بۆن خۆشە تا شەســــت ســــەنتی میتر دەچێ كە خــــاوەن گەاڵگەلێكی باریك و درێژە. گوڵەكانــــی گچكــــە و ڕەنگەكانــــی بە پێی جــــۆری ناوچەكە لە زەردەوە تا

ڕەشی تۆخی هەیە.ڕەنگە كە باســــی چایی تەرخوون دەكەیــــن بــــۆ زۆر كــــەس نامۆ بێ و بڵێن تەرخوون و چایی، چی بەسەر چییەوەیــــە؟! بــــەاڵم نــــا، هەروەكــــی دەرمانــــە، و دەكــــرێ چێشــــت لــــە بەوجــــۆرەش دەتوانیــــن وەك چایی ســــازی بكەیــــن و بیخۆینــــەوە كــــە ئەویش خاوەن تایبەتمەندی خۆیەتی

كە لێرەدا ئاماژەی پێ دەكەین:زۆربــــەی لــــە كۆنــــەوە هەرلــــە لــــە كەڵكیــــان دونیــــا شــــوێنەكانی تایبەتمەندییەكانــــی چایی تەرخوون وەرگرتووە. بۆ وێنە لە چایییەكەی بۆ ددان ئێشە، كەم خەوی، مارپێوەدان و زۆرێك لە چڵكە مشــــەخۆرییەكان

كەڵكیان وەرگرتووە.چایــــی ســــازكردنی شــــێوەی

تەرخوون:پەرداخێــــك ئاوی كوڵیــــوو، دوایە كەوچكێكی چێشــــت خــــۆری لەو گیا ویشــــك كــــراوەی بكــــە نــــاوی و دە خولەكێــــك لێی گەڕێ تــــا جوان دەم بكێشــــێ و دواتــــر وەك چایــــی دیكە

بیخۆرەوە. بە گشتیی تایبەتمەندییەكانی چایی

تەرخوون بە شێوەی خوارەوەیە:1( یارمەتی زۆربوون و دەردانی ســــەفرا بە هۆی جەرگــــەوە دەدا كە بەم شێوەیە كاری پڕۆسەی هەرس كردن و سڕینەوەی ژەهری نێو لەش دەباتە سەرێ یانی خاوێن كردنەوەی خوێن لە پاشماوەی میكڕۆبەكان بە

گشتی.2( ئــــارام كــــەرەوەی خانەكانــــی مێشــــك و سیســــتەمی ئەعســــاب و هیالكی البەرە واتــــە كاتێك كە دەی

خۆیەوە ماندوویت دەحەسێتەوە.3( لەنێوبەری كرمی ڕیخۆڵەیە.

4( كێشــــەكانی بێ خــــەوی لەنێو دەبا واتە ئەو كەسانەی بە دەست بێ

خەوییەوە دەناڵێنن زۆر بە كەڵكە.

بــــە زۆر ئێشــــە ددان بــــۆ )5كەڵكە، كەواتــــە بۆ خاوێن كردنەوەو لەنێوبردنی میكڕۆبەكانی ناو دەم و

ددان زۆر باشە.6( ئیشــــتیا دەباتــــە ســــەرێ . ئەو كەســــانەی بــــە هــــەر شــــێوەیەك بێ

ئیشتیان زۆر باشە.7( خەمۆكــــی لەنێــــو دەبــــا، ئــــەو كەســــانەی كــــە تووشــــی خەمۆكــــی

بوونە زۆر بەكەڵكە.8( بە هــــۆی بوونی تایبەتمەندی دژە باكتریایی، بۆ پاكژكردنی برین و

بڕاوەكان بەكار دەبرێ و بەكەڵكە.دەتوانیــــن بــــەم ئاكامــــە بگەین كە خواردنــــەوەی ڕۆژانــــە النــــی كــــەم چایەكی تەرخوون زۆر زۆر قازانجە و كەمتر هەیە مرۆڤ تووشی كێشەی هەرس و بێ خەوی و خەمۆكی بێ .

سەرچاوە: ئینتەرنێت

ئا: سەیید جەالل ساڵحی

چایی تەرخوون

ژماره : 36 ره شه ممه ی 1388

38

w w

w .

l a w

a n

. c

o m

لیمــــۆ یەكێكــــە لــــە میــــوە بــــاش و مــــزرەكان كە ســــوودێكی زۆری پزشــــكی هەیە، چە بە شــــێوەی شــــەربەت یا ئاوی لیمــــۆ بێت. بــــەرادەی 2%مادەی

سیتریك ئەسیدی تێ دایە بۆیە تامەكەی مزرە.لیمــــۆ ئەو مادانــــەی تێ دا بەدی دەكــــرێ : وەك ویتامیــــن ســــی C، بی Bو مــــادە كانزاكانــــی وەك: كالیســــوم ،مەگنیســــوم++G21 فۆســــفۆرەس، پرۆتین PROTINEو بەكار هێنانی رۆژانە سوودی زۆری هەیــــە وەك 1ـ خاویــــن كەرویەكــــی باش بۆ گەدە)معدە(، بە شــــێوەی شــــەربەت باش بۆ نزگرە و دڵ تێكەالتــــن و بــــۆ نەبزیش باشــــە چونكە كاری ریخۆلــــەكان خێــــرادەكا، یارمەتــــی دەرە بۆ هەرس كردنــــی خۆراك چونكە هانــــی جەرگ دەدا بۆ زیاتر

دەردانی زەرداو و باشە بۆ البردنی بەردی زراو.2ـ خواردنی لیمۆ دژە هەو كردنێكی باشە بۆ پێست و چرچ بوونی پێســــت، هەروەها شــــوێنی سووتان

هێور و هێدی دەكاتەوە چونكە فێنك كەرەویە.3ـ بــــۆ نــــاو دەم ســــوودی هەیە بە هــــۆی بوونی

ویتامین سی وە بۆ هەوكردنی پووكیش.4ـ بــــۆ هەو كــــردن قۆرگ باشــــە بــــە تایبەتی بۆ

هەوكردنــــی ئاڵووەكان)لوزە( بۆ بەكار هێنانی دەڵی نێو لیمۆ لە نێوان ئاوی شیلەوتین و غەرغەرەی یێ

بكرێت.5ـ باشــــە بۆ دابەزانیی كێش: رۆژانە لیمۆیەك لە

ئاوی شیلەوتین و هەنگوین لێك بدرێ و بخورێ 6ـ بە هۆی بوونی برێكی زۆر مادەی پوتاســــیوم بۆ دابەزانی پەســــتانی خوێن و دڵ باشــــە هەروەها

ئارام بەخشێكی باشە بۆ مێشك.7ـ بۆهەوكردنی ســــینگ بە تایبەتی ئەو كەسانەی

كە ئاسم یان هەیە باشە.8ـ بۆ هێنانە خواری تەب و هەاڵمەت باشە چونكە

هەناسەدان پاك و خێرا دەكا.9ـ بــــۆ روماتیزم و هەوكردنی جومگەكان باشــــە

چونكە باكتریاو ژەهرەكانیان فڕێ دەداتە دەرەوە.10ـ پاك كەرەویەكی باشــــە بۆ خوێن بە تایبەتی

بۆ دژە باكتریای مەالریاو كۆلێرا.11ـ بە هۆی زۆری ویتامینەكانەوە بۆ پاراســــتنی

لەش بە سوودە دژی تووش بوون بە شێرپەنجە.

ئا: رەحمان مەحمودی

لیمۆ

39

No:36 March,2010LAWAN

w w

w .

l a w

a n

. c

o m

ئەم پەتایە نەخۆشـــییەكی گیرۆی بـــەرازە. هەناســـەی كۆئەندامـــی H1N1 ڤایرۆســـی هۆكارەكەشـــی لە جـــۆری Aیە، هـــەر بـــەو هۆیەوە تەندروســـتیی جیهانـــی ڕێكخـــراوی ڕای گەیانـــدوە كـــە لەمـــەودوا ئـــەم ڕێكخـــراوە بـــە جێگـــەی ئانفلۆئانزای بـــەراز كەڵك لە AH1N1 وەردەگرێ یانی بەو نـــاوەش دەی هێنن، كەواتە بەم نەخۆشـــییە AH1N1 یش دەڵێن. چونكـــە بەم دوایییانـــە واتە لە پێنجی مانگـــی گواڵنـــی 1388ی هەتاوی بۆ یەكەم جار لە مێكزیك باڵو و سەری هەڵـــدا بە ئانفلۆئانـــزای "مێكزیك"یش بەناوبانگـــە، كەواتە لە هەر شـــوێنێك "ئانفلۆئانـــزای بـــە چاوتـــان ئەگـــەر مەكزیك" كەوت بۆتان شـــتێكی نامۆ نەبێ و هـــەر هەمـــان ئانفلۆئانزا یان

پەتای بەرازە. ڤایرۆســـەكانی ئانفلۆئانزای بەراز دیـــارە، ناوەكەیـــڕا لـــە هەروەكـــی

خانەخوێ یە ســـەرەكییەكەی بەرازە، بەاڵم دەتوانێ پەلەوەرو مرۆڤەكانیش ئالوودەو تێوەگلێنن. كەواتە پێشینەی ئەم پەتایـــە واتە جۆری AH1N1 بۆ یەكـــەم جـــار دەگەڕێتەوە بۆ ســـاڵی بەرازێكـــدا لـــە و زایینـــی 1930ی دییانەوە، بەاڵم لە سێپتامبەری 1988دا ئافرەتێكی تەمەن 32 ساڵەی دووگیان بە هۆی ســـییە سۆوە لە نەخۆشخانە دەی خەوێنن و پاش هەشـــت ڕۆژان دەمـــرێ ، دواتر بە هۆی لێكۆڵینەوەوە ڤایرۆســـی H1N1 لە جـــۆری Aیان تێـــدا دۆزییـــەوە. ئەمە یەكەم كەســـە كە بـــۆ یەكەم جـــار ئەو نەخۆشـــییە دەگرێ و دەبێتە هۆی گیان لەدەست دانی. ڤایرۆسە هێرشـــكەرەكانی ئەم پەتایە لە تەواوی وەرزەكانی ســـاڵدا دەبنە هۆی تێوەگالنـــی ئەو ئاژەاڵنە، بـــەاڵم زۆرتریـــن باڵوبوونـــەوەی لە وەرزەكانـــی بەهار و زســـتان دایە و دەش توانێ لە تەواوی ساڵدا درێژەی

AH1N1 هەبێ . هەر بۆیە ڤایرۆســـیبە ڤایرۆســـی ئەنفلۆنزای كالســـیكی

بەرازیش بەناوبانگە. تووشـــی بەرازەكانیـــش دیـــارە ئانفلۆئانزای پەلەوەر دەبن، هەرچەند بـــە ڕادەی جـــۆری بەراز خـــۆی لەم ئاژەاڵنەدا هێرشكەر نین. ویرووسەكانی ئانفلۆئانزا كاتێك لە بەرازێكی تووش بـــووەوە بەرازێكی دیكە تێوەدەگلێنن یانی نەخۆشـــینەكەیان لێ دەگرنەوە، دەتوانن ئاڵ و گۆڕ بە ســـەر شكڵ و شـــێوەو قەوارەیاندا بێنـــن و تەنانەت هەڵس و كەوتەكەشـــیان بگۆڕن واتە بە پێی سیستمی جەستەی ئەو بەرازە تازە تووش بووە ئاڵ و گۆڕ بەســـەر خۆیدا بێنێ یانی بۆهێڵ)Gene(ەكان پێكەوە بگۆڕن و توانایی ڤایرۆسەكان و هەروەهـــا خانەخوێـــی بـــەراز بـــۆ هەر ســـێ جۆری ئانفلۆئانزای بەراز، پەلەوەر و مرۆییش، ئەو مەترســـییە پێك بێنـــێ كە ویرووســـە نوێ یەكان

ئانفلۆئانزای بەراز

ن: سەیید جەالل ساڵحی

Swine Influenza

ژماره : 36 ره شه ممه ی 1388

40

w w

w .

l a w

a n

. c

o m

خانەی ویرووســـین. لە كۆی گشـــتیدا 16 جـــۆر لـــە Hamagglutinin و 9 Neuraminidase ژێرچەشـــنیش لەئاوێتەگەلێكـــی توانایـــی كـــە هـــەن جۆراوجۆریـــان هەیـــە، واتـــە دەتوانن

ئاوێتەگەلێكی جۆراوجۆر پێك بێنن."جان بێـــری" گـــەورە لێكۆڵەرەوەی مێـــژووی ئانفلۆئانزا لـــە وتووێژێك لە گـــەڵ ڕادیـــۆ ئورووپای ئـــازاددا دەڵێ : "باڵوبوونـــەوەی ڤایرۆســـی ئانفلۆئانزا مرۆڤایەتـــی مێـــژووی درێژایـــی بـــە هەبـــووەو تا ئەو جێیەی كە لێكۆڵینەوە كـــە دەدەن نیشـــان مێژوویییـــەكان باڵوبوونەوەو پەرەسەندنی ئەم جۆرە نەخۆشـــییە لە چەندین قۆناغدا ڕووی داوە". سروشـــتی ڤایـــرۆس وایە كە بە دوای گواســـتنەوەی لـــە گیانلەبەرێـــك بۆ گیانلەبەرێكیتر قۆناغێك بۆ ســـازان و فرەكـــردن لە شـــوێنی نـــوێ دا تێپەڕ ئیمكانـــی هەمیشـــە كەوابـــوو دەكا. ئەوە هەیـــە كە بە دوای ســـەرهەڵدانی یەكەم نیشـــانەكانی شەپۆلێكی دیكە لە باڵوبوونەوەو پەرەســـەندنی ویرووس بەڕێـــوە بـــێ كـــە زۆر لە هـــی قۆناغی یەكەم بەهێزترو مەترسیدارتر بێ . هەر بۆیە "جان بێری" لەسەر ئەو باوەڕەیە كـــە بـــۆ پێشـــگیری لـــە گواســـتنەوەی شـــەپۆلی یەكەم بە شەپۆلێكی بەرینتر لە باڵوبوونـــەوەی هیچ كارێك ناكرێ ، چونكە گەشـــەكردنی ویرووســـەكە لە ژینگەی نوێ و لەشی ئەو گیانلەبەرانەی كە بۆی گوازراوەتەوە، قابیلی كۆنتڕۆڵ كـــردن نیە. بەاڵم دەكرێ هەمیشـــە خۆ بۆ شـــەپۆلێكی بەرینتر حـــازر كەین و

مەترسییەكان بە النی كەم بگەیەنین. نیشانەكانی ئانفلۆئانزای بەراز:

ـــ تاو و لەرز.ـــ كۆخە.

ـــ گەروو ئێشە.

ـــ بێ ئیشتیایی.ـــ سەر ئێشە.

ی ڤایرۆســـی ســـەرەكین كـــە بریتیـــن و )H3N2( ،)H1N2( ،)H1N1( لـــە: بەرازەكانـــدا نەخۆشـــی لـــە )H3N1(پێك دێنن. بەاڵم بـــەو پێیەش زۆربەی ئەو ویرووســـانەی ئانفلۆئانزای بەراز كـــە بـــەم دوایییانـــە لـــە بەرازەكانەوە وەدەست هاتوون، هەموویان لە جۆری ڤایرۆسەكانی H1N1نن. N و H كورت Neuraminidase كراوەی وشەكانیو Hamagglutinin كـــە نـــاوی دوو

كە ئاوێتـــە جۆرەكانی بەراز، مرۆڤـ جۆراوجۆرەكانـــی ڤایرۆســـە و پەلەوەریشـــن، ئاشكراو دەربكەون. لە گەڵ گۆڕانكارییەكان لە مەودای چەشـــنگەلێكی ســـاڵدا چەندیـــن ڤایرۆســـەكانی لـــە جۆراوجـــۆر ئانفلۆئانزای بەراز دەركەوتوون كە هەنووكە چوار جـــۆری ئانفلۆنزای A جـــۆری جـــۆرە الوەكییەكانـــی

41

No:36 March,2010LAWAN

w w

w .

l a w

a n

. c

o m

7: لە باری فیزیكییەوە چاالك بن و خۆتان لە دڵەڕواكێ و سترێس بە

دوور ڕاگرن.8: ئاو زۆر بخۆنەوەو لە دەست دان لـــە هـــەر جـــۆرە شـــتێكی كـــە گیرۆدەی ئەم ڤایرۆســـەی بێ ، خۆ

بپارێزن.9: دوور كەوتنـــەوە لە كەســـانی

تووشبوو.10: دوور كەوتنـــەوە لە شـــوێنە

قەڕەباڵغی و گشتییەكان. 11: ئـــەو ئافرەتانـــەی كە منداڵی شـــیرەخۆرەیان هەیـــە حەتمەن لە كاتـــی شـــیرپێدان دا دەمامـــك بـــە بەردەمیانەوە هەڵبەستن بۆ ئەوەی هەناسەیان نەچێتە سەر منداڵەكە.

سەرچاوەكان: www.isaarsci.ir

www.who.int/csr/swinewww.cdc.gov/swineflu/

swineflu_you.htmwww.wikipedia.org

www.flu.behdasht.gov.irwww.jouybari.blogfa.com

www.hamparvaz.comwww.pezeshk.us

1: پاش هاتنەدەرەوە لە مەســـتەراو یان چوونە ســـەر سفرەی نان خواردن حەتمەن دەستەكانتان بە ئاو و سابوون بشـــۆن، هەروەهـــا لە كاتی پشـــمین دا دەسەســـڕە بە بـــەر دەمتانەوە بگرن و دەستتان بە ئاو و سابوون بشۆنەوە. 2: لـــە پێوەنـــدی لـــە گـــەڵ بـــەرازە تووشـــبووەكان و ئـــەو كەســـانەی كە

گیرۆدە بەو نەخۆشینەن، خۆ ببوێرن.3: لـــە دەســـت دان بەو كـــەل و پەل و ئـــەو شـــوێنانەی كـــە ئالـــوودەن بە تایبەتی شوێنە گشتییەكان وەك مێزی لـــە ڕێســـتوورانەكان، نـــان خـــواردن ماشـــینەكان، دەرگای دەســـتگیرەی گووشـــی تەلەفوون و كامپۆتێـــر و ...،

خۆ ببوێرن.4: لـــە كاتـــی باڵوبوونـــەوەی وەها نەخۆشینێك دا دەستتان بۆ دەم، لووت و چاوتـــان مەبەن و كەمتر دەســـتیان تێوەردەن یانی لە دەســـت دان لە چاو،

دەم و لووت خۆ بپارێزن.5: لـــە كاتـــی باڵوبوونـــەوەی وەها لـــە گـــەڵ نەخۆشـــییەكی گیـــرۆداردا، كەســـێكی كـــە تەنانـــەت هەاڵمەتیشـــی گرتووە لە تۆقە و یەكتر ماچ كردن خۆ

ببوێرن.6: لە كاتی پشمین و كۆخەدا دەم و

لووتتان بە دەسەسڕە هەڵبەستن.

ـــ گیران و ئازاری ماســـوولكەكانی لەش.

ـــ بێ حاڵی و هەســـت بە ماندوویی كردن.

ـــ تەنگە نەفەسی.ـــ هەست بە سەرەگێژە.

ـــ لە بەشـــێك لە نەخۆشـــەكاندا دڵ تێكەاڵتن، ڕشانەوەو سك چوونیشی لە گەڵە دیارە دڵ تێكەاڵتن لەم پەتایەدا بە نیسبەت هەاڵمەتەكانەوە زۆر توندترە. هەرچەند تا ئێستا هیچ جۆرە ڤاكسێنێك بـــۆ ئـــەم نەخۆشـــییە نەدۆزراوەتەوە، چونكە ویرووســـی ئانفلۆئانزای بەراز جۆرێكـــی تـــەواو نوێ یە و بـــەردەوام لە حاڵی گۆڕانـــكاری بۆماوەیی دایە و وێش دەچێ لە داهاتوودا مەترسیدارتر یـــان تەنانەت لـــە مەترســـییەكەی كەم بێتەوە، بەاڵم لە بەرامبەر دەرمانەكانی و )Tamiflu)Oseltamivirا د )R e l e n z a ) Z a n a m i v i rهەســـتیارەو ئەگەر لە 48 كات ژمێری یەكەمی تووشبووندا مەسرەف بكرێن نەخۆشـــینەكە كۆنتڕۆڵ و پێشگیری لە

مردن دەكا.

ویرووســـی پەتای بـــەراز هەروەك ئانفلۆئانزاكانی دیكە دەگوازرێتەوە.

1: ئەم پەتایە هەم دەتوانێ بە شێوەی ڕاستەوخۆ لە بەراز بۆ مرۆڤ و هەمیش

لە مرۆڤ بۆ مرۆڤ بگوازرێتەوە.2: لە ڕێگای پێوەندی كەسێكی ساغ

لە گەڵ كەسێكی تووشبووەوە.3: دەســـت لێـــدان لـــەو شـــوێنانەی كە كەســـێكی تووشـــبوو دەســـتی وێ كەوتـــوون و دوایە دەســـت بـــۆ دەم و

لووت و چاو بردن.4: باڵوبوونەوەی ئەم ڤایرۆســـە بۆ دەورووبـــەر، ڕۆژێـــك بەر لە دەســـت پێ كردنی نیشـــانەكانی نەخۆشـــییەكە دەست پێ دەكا و تا حەوتوویەك دوای

تووشبوون بەردەوام دەبێ .5: لە ڕێگای پشمین و كۆخینەوە.

ژماره : 36 ره شه ممه ی 1388

42

w w

w .

l a w

a n

. c

o m

الوان: س������ەرەتا پێمان خۆش������ە خۆت بە خوێنەرانی گۆڤاری الوان بناسێنی؟

ئاوارە: من ناوم "ئاوارە محەمەد پەنا"یە خەڵكی شــــارە جــــوان و دڵرفێنەكەی سەردەشــــتم و لەدایكبــــووی ســــاڵی 1365ی هەتاویم و كوڕی شــــەهیدی رێــــی رزگاری كوردســــتان شــــەهید "علــــی محەمەد پەنا"م و هــــەر لە ناو حیزبــــی دێموكراتی كوردستانیشــــدا

گەورە بووم.الوان: ل������ە س������ەرەتا چوون دەس������تت بە

وەرزش كردووە؟ئاوارە: لە راســــتیدا من لــــە دەورانی منداڵــــی دا وەكــــوو زۆربــــەی زۆری مندااڵنــــی كورد هەر لە نــــاو كوچەو كۆاڵن دا لەگەڵ هاورێیانم فوتباڵمان

دەكرد كە ئێمكاناتێكی یەكجار كەممان هەبــــوو بــــەاڵم زۆر بــــە شــــەوقەوە فوتباڵم دەكــــرد زۆر خولیای فوتباڵ بووم و وردە وردە لەو وەرزشــــەدا گەشــــەیەكی باشــــم كردو بــــووم بە یەكێك لە یاریزانانی تیمی "گیارەنگ" لە ناو حیزبی دێموكراتی كوردستان و دواتریــــش لــــە تیمــــی فوتبــــاڵ ی "الوان" كە ســــەر بــــە یەكیەتی الوانی دێموكراتــــی رۆژهەاڵتی كوردســــتان بوو و هەروەها لە تیمەكانی ناوەندی 2ی كوردستان و هەروەها لە كۆتایش دا لە تیم فوتباڵی هەڵبژاردەی حیزبی دێموكراتــــی كوردســــتان یاریم كرد، لەگەڵ ئەوەشدا من بەردەوام واڵیباڵم دەكرد لەو وەرزشەشــــدا ئاســــتێكی

باشــــم لە ناو حیزبدا لەخۆم نیشاندا، بەاڵم دواتر بەو دەرەنجامە گەیشــــتم كە لە نێوان ئەو دوو وەرزشەدا یەكیان هەڵبژێرم تاكوو بتوانم ســــەركەوتوو بم ئەوە بوو كە من والێباڵم هەڵبژارد چوونكوو هەستم بەوە كردبوو كە لە

والێباڵدا سەركەوتوو دەبم.الوان: باش������ە پێمان خۆش������ە بزانین چۆن دەس������تت بە والێباڵ كردن كرد چوونكە والێباڵ پێویس������تی ب������ە ئێمكاناتی زیاتر

هەیە لە چاو فوتباڵ ؟ئــــاوارە: بەڵێ وایە والێباڵ ئێمكاناتی زیاتــــری دەوێ لە چــــاو فوتباڵ ، من ســــەرەتا لە قوتابخانە دەستم كرد بە والیباڵ كردن و بەرەو پێش چووم و لە زۆربــــەی دەورەی پەروەردەكاندا بەشــــداریم دەكردو بە هۆی توانایی

ئاوارە محەمەد پەنا:

»الوان هەتا بۆیان دەكرێ هەس������تی باوەڕ بەخۆ بوون لە ناخی خۆیاندا بەهێز بكەن و خۆیان بە كەم نەگرن«

ئاماژەگۆڤ���اری الوان ب���ە مەبەس���تی ناس���اندن و هاندان���ی ئ���ەو الوان���ەی كە ل���ە بوارێك ل���ە بوارەكاندا س���ەركەوتنیان بەدەس���ت هێناوە ه���ەر ژمارەیەی یەكێك لەو الوانە ب���ە خوێنەرانی گۆڤارەكەمان دەناس���ێنین تاكوو هەم ئەو الوانەمان لەبیر نەكردبن و هەمی���ش ل���ەو رێگای���ەوە هان���دەر بین تاكوو الوانی دیكەی كورد بتوانن پەرە بە تواناكانیان بدەن تاكوو ئەوانیش لە بوارێك لە بوارەكاندا سەركەوتن بەدەست بێنن.

وتوێ���ژی ئ���ەم جارەمان لەگ���ەڵ »ئاوارە محەم���ەد پەنا«یە كە لە ب���واری وەرزش تواناكانی خۆی خستۆتە گەڕو سەركەتنێكی

باشی بەدەست هێناوە.

وتووێژ لەگەڵ«ئاوارە محەمەد پەنا« الوی سەركەوتوو لە بواری وەرزش دا

43

No:36 March,2010LAWAN

w w

w .

l a w

a n

. c

o m

خــــۆم لە والیباڵــــدا داوا كرام بۆ تیمی هەڵبــــژاردەی "ئاشــــنا" لــــە كۆیەو لە بــــە هــــاوكاری هەموومــــان تیمــــەدا توانیمان لە ماوەیەكی كەمدا پلەیەكی باش بەدەست بێنین و بوویین بە پلە یەكی كوردســــتان و دواتر داوا كرام بۆ هەڵبژاردەی كۆیەو لەو تیمەشــــدا پلەیەكی باشــــمان بەدەســــت هێنا لە سەر ئاســــتی كوردستان و ئێستاش پلە نایابی كوردستانین و تا ئێستاش

بەردەوامم لە والیباڵ .الوان: والیباڵ لە هەریمی كوردستان تا

چ رادەیەك گرنگی پێدراوە؟ڕاپەرینــــە دوای لــــە ئــــاوارە: جەماوەریەكــــەی خەڵكی باشــــووری كوردستان و دامەزراندنی حكومەتی هەریمی كوردستان كە لە ئاكامی یەك هەڵوێستی و یەكریزی هەموو چین و توێژەكانی باشووری كوردستان هاتە كایــــەوە لەو كاتــــەوە گرنگیەكی زۆر باش بە والیبال دراوە، جیا لە والیباڵ لە باشــــووری كوردستان گرینگی بە زۆربەی زۆری وەرزشــــەكان دراوە و دەرەنجامەكانیشی لەبەر چاومانن ئەوەتا دەبینین هەڵبــــژاردەی فوتباڵ ی هەولێر لە ســــاڵی رابردوو دا بوو بــــە قارەمانی ئێراق و بە خۆشــــیەوە

لە بوارەكانی تریشــــدا وەرشــــوانانی باشووری كوردســــتان سەركەوتنی بەرچاویــــان بەدەســــت هێنــــاوە كــــە

بەراستی جیگای دەست خۆشیە.الوان: هۆكاری س������ەركەوتنی خۆت بۆچی

دەگەرێنیەوە لە والیباڵ دا؟ئاوارە:هۆكارەكــــەی یەكــــەم جار بۆ هانــــدان و پشــــتگیری بنەماڵەكــــەم و دواتر هاندانی هاورێ دڵســــۆزەكانم دەگەرێنمەوە كە بەڕاستی دڵگەرمیان كــــردم بــــە وەرزش كــــردن و هــــەر ئەوانەش بوونە هۆی ئەوەی كە بڕوام بە خۆم هەبێ و بەردەوام بم چوونكە بــــەردەوام بوون و بــــڕوا بەخۆبوون رەمزی ســــەركەوتنن لە هەر كارێك دا كە بیكەی، جا بۆیە لێرەدا ئەم هەلە دەقۆزمەوەو منیش سپاســــی بنەماڵە خۆشەویســــتەكەم دەكەم بە تایبەت دایكی دڵســــۆزم كە بەراستی لەدوای شــــەهید بوونی بابمان زۆر پێمانەوە مانــــدوو بوو هیوادارم بتوانم واڵمی چاكەكانی بدەمەوە هەروەها سپاسی هاورێ دڵسوزەكانم دەكەم و لە هەر شــــوێنێكن هیوای ســــەركەوتنیان بۆ

دەخوازم.الوان: چ ئاواتێكت هەیە بۆ داهاتووت؟

ئاوارە: لە پێش هەموو شتێك دا ئاواتم ئازادی و ســــەربەخۆیی رۆژهەاڵتی

كوردســــتان و هەمــــوو بەشــــەكانی كوردســــتانە هەروەها ئاواتم ئەوەیە كە لە شــــاری سەردەشــــت بۆ تیمی هەڵبــــژاردەی والیباڵــــی سەردەشــــت یــــاری بكەم هەروەها پێم خۆشــــە لە داهاتوو دا ببم بە راهێنەرێكی باشی واڵیباڵ تاكوو الوانی كورد پەروەردە

بكەم.الوان: چ پەیامێكت بۆ الوانی كوردس������تان بەگشتی و الوانی رۆژهەڵ تی كوردستان

هەیە؟ئــــاوارە: پەیمامم بۆ الوان ئەوەیە كە هەتا بۆیــــان دەكرێ هەســــتی باوەڕ بەخۆ بــــوون لە ناخی خۆیاندا بەهێز بكەن و خۆیان بە كەم نەگرن چوونكە الوی كــــورد هیچــــی لــــە الوانی تری جیهان كەمتر نیە و هەروەها گرنگی بە خوێندن بدەن چوونكە بەراســــتی دواكەوتوویــــی ســــەرەكی هــــۆی لــــە كوردســــتان ژێردەســــتەیی و نەخوێندەواری دا دەبینمەوە هەروەها بــــە الوان دەڵێم تاكوو بۆیان دەكرێ وەرزش بكەن وەرزش كەنە چەكێك لەگــــەڵ بوونــــەوە رووبــــەروو بــــۆ

نەیارانی كوردستان.

ژماره : 36 ره شه ممه ی 1388

44

w w

w .

l a w

a n

. c

o m بە پێ رۆیشتن باشترین و ئاسانترین

جۆرەكانــــی وەرزشــــە، لێكۆڵینــــەوە ئامۆژگارییــــە و زانســــتیەكان تەندروســــتیەكان، ئامــــاژە بــــە ئەوە دەكەن كە پیویســــتە مرۆڤ چاالكە بــــدا، چونكــــە ئەنجــــام جەســــتەیی چاالكیەكانی جەســــتە بە هۆكارێكی ســــەرەكی بــــۆ ســــەالمەتی و لــــەش ســــاغی مرۆڤ دادەنــــرێ. هەر بۆیە ئامۆژگاری زانستیەكان لێكۆڵینەوە سەرجەم ژن و پیاوو مندااڵن دەكەن بۆ ئەنجامدانی وەرزشی پیادە رەوی چونكــــە ئــــەو وەرزشــــە لەوجــــۆرە وەرزشــــانەیە كە لــــەش دەجوڵێنێ ، واتە سەرجەم ماسوڵكە جیاوازەكانی لەش دەجوڵێ ، بەاڵم ئەو كەســــانەی ئارەزووی بە پێ رۆیشــــتنیان هەیە، پێویستە ئاگاداری چەند خالێك بن، پێشــــتر خۆیانی بۆ ئامادە بكەن، لە ســــوودەكانی خۆ ئامــــادە كردنیش بەر لە رۆیشــــتن ئەوەیە كە لەشــــو ماسولكەكانو مێشكی مرۆڤ ئامادە

دەكا.مەبەســــتیش لە خــــۆ ئامــــادە كردن

ئەوەیە كە مرۆڤ خۆی لەو كێشانە بــــە دوور بگرێ كە دەبنە هۆی گرژ

بوونی ماسوڵكەكان.پێویستە گرنگی بە پێ رۆیشتن بدەین چونكە بــــە پێ رۆیشــــتن ئامانترین جۆری وەرزشــــە، لەگــــەڵ ئەوەش دا وەرزشــــێكی یەكجــــار گرینگە، بە تایبەتی بــــۆ ئەوانەی كــــە تەمەنیان لە ســــەروو سی ساڵیەوەیە جا پیاو بێ یــــان ژن. هەروەها پێویســــتە بە ێ رۆیشــــتن لە شــــوێنێكی دوور لە قەرەبالغیــــەوە ئەنجام بدرێ واتە لە یاریگادان دا یان لەو یاریگایانەی كە چۆلــــن و بە دارو بــــار دەور دراون، چونكە مرۆڤ كاتێــــك بە پێ دەروا زوو زوو هەناســــە دەدا بۆیە برێكی

زۆری هەوای دەرەوە هەڵدەمژێ.چۆن بە پێ برۆین؟

پێویســــتە بەردەوام جەســــتەمان لە كاتی رۆیشــــتن رێك بێ و سەرمان بەرز بێ و سەیری الی پێشەوە بكەین یان تۆزێك سەیری سەرەوە بكەین نەوەكــــوو ســــەیری زەوی بكەیــــن، باشتریش وایە زەردەخەنە لە سەر

لێوامن بێ ، چونكە بە پێ رۆیشــــتن لە گەاڵ توورەیی و ئالۆزی دەروون هۆكارێكی ئاشــــكرای ماسولكەمانی جەستەمان بە شێوەیەكی گشتی و هەر دوو پێیەكانمان بە شــــێوەیەكی تایبەتــــی بجوڵێنین، هــــەر كاتێكیش هەســــتمان بــــە ماندوو بــــوون كرد ئەوا بوەستین و بۆ ماوەیەك پشوو بدەینو دواتر ســــەر لە نوێ دەســــت

پێ بكەینەوە.پێویستیشە مرۆڤ بزانێ كە رۆژانە بە پێ دەیبڕیت، ئەگەر جەستەشــــی گران بوو ئــــەوا دەتوانێ كات بكاتە گرینگیــــش هــــەرە خاڵــــی پێــــوەرو ئەوەیــــە، لــــە كاتــــی ئەنجامدانی ئەو وەرزشــــە خۆمــــان زۆر مانــــدوو و هیالك نەكەین، بەڵكوو وەرزشــــەكە بــــە شــــێوەییەكی ئاســــان جێبەجێ بكەینــــو پاشــــان رۆژ بــــە رۆژ ماوە ماوە كاتو خێرایی وەرزشەكە زیاد بكەین، هەروەها نابێ لە كاتی بە پێ رۆیشتن خواردن بخۆین یان جگەرە

بكێشین.

یونس فەرەنگ نیا

بە پێ رۆیشتن باشترین و ئاسانترین جۆرەكانی وەرزشە

45

No:36 March,2010LAWAN

w w

w .

l a w

a n

. c

o m

كارو چاالكی

دووشەممە ســــەرلەبەیانی رۆژی 9ی سەرماوەزی 2709ی كوردی نۆڤامبــــری 30ی بــــە بەرامبــــەر 2009ی زاینــــی كۆبوونەوەیەكــــی گشــــتی لە الیەن مەنسوور سەمار ســــكرتێری گشــــتی یەكیەتی الوان لەســــەر "كۆنگــــرەی 5ی یەكیەتی دوای ئاكامەكانــــی و الوان گۆنگــــرەی 5ی الوان" بۆ ئەندامان و الیەنگرانــــی یەكیەتی الوان پێك هــــات، كــــە بەشــــێكی بەرچــــاو لە ئەندامــــان و الیەنگرانــــی یەكیەتــــی

الوان لە كۆمیتەكانی زەوی سپی، ئەمیریە، پارێزگاری، قەاڵ و ئازادی

تێدا بەشدار بوون.بەڕێــــز مەنســــوور ســــەمار لــــەم كۆبوونەوەیــــەدا ســــەرەتا باســــی بارودۆخــــی پێــــش كۆنگــــرەی 5ی الوان و ئەو نارەزایەتیە مەدەنیەی كە لــــە ئەنجامــــی هەڵبژاردنەكانی ســــەرۆك كۆماری لە ئێراندا هاتبۆ كایــــەوە و رۆاڵ و نەخشــــی الوانی لــــە هاتنە كایــــەی ئــــەو بارودۆخە كرد و دواتر باســــی كۆنگرەی 5ی

الوانی كــــرد و كارەكانی كۆنگرەی بــــە كورتی شــــی كــــردەوە، دواتر باسی ئاكامەكانی دوای كۆنگرەی كــــرد و ئــــەو كارو چاالكیانەی كە لــــە دوای كۆنگرە ئەنجام درابوون

شی كردەوە.دوا بەشــــی كاری كۆبوونەوەكــــە بەشــــدارانی پێشــــنیاری رخنــــەو كۆبوونەوەكە بوو كە بەشداران بە پێشــــكەش كردنی رخنەو پێشنیار دەوڵەمەندتــــر كۆبوونەوەكەیــــان

كرد.

سەرلەبەیانی رۆژی یەكشەممە 8ی سەرماوەزی 1388ی هەتاوی بە هاوبەشــــی بەشی ئاموزشی یەكیەتی الوانی دێموكراتی رۆژهەاڵتی كوردستان و بەشی لێكۆلینەوەو فێركردنی "حدك" خولێكی فوتسااڵ بە بەشداری 10 تیم بە بۆنەی 26ی ســــەرماوەز بەڕێــــوە چوو. مێرمندااڵن و

الوان و دوو تیمی كچان بەشدارانی ئەم خولە بوون.ناوی تیمەكان بریتی بون لە :1ـ تیمی شێرە كوڕانی ئەمیریە

2ـ تیمی شەهید سمكو3ـ تیمی باوان

4ـ تیمی خەونەكان5ـ تیمی واڵت

6ـ پەزیرش7ـ تیمی پارێزگاری

8ـ تیمی شێرەكوڕانی ناوەندی دوو9ـ تیمی ئالۆك )كچان(

10ـ تیمی واڵت )كچان(شــــایانی باســــە ئەم خولــــە مــــاوەی 5 رۆژی خایان كە تیمــــەكان هەڤڕكێیەكی گەرم و گوریــــان بە یەكەوە كرد، لــــە رۆژی كۆتایدا هەر یەك لــــە تیمەكانی ئالۆك و واڵت گەیشــــتنە قۆناغی فیناڵی خولەكە و تیمی ئاڵۆك توانی بە سەركەوتن بەسەر تیمی واڵت دا پلەی یەكەمی خولەكە بەدەســــت بێنێ و تیمی واڵتیش بــــوو بە تیمی دووهەمی خولەكــــە و لەكۆتایــــی خولەكــــەدا لە الیەن هــــەر یەك بە بەڕێزان مستەفا مەعروفی بەرپرسی بەشی لێكۆلینەوەو فێر كردنی "حدك" و مەنسوور سەممار سكرتێری گشتی یەكیەتــــی الوان و خوشــــكە خەجیج بەرپرســــی بەشــــی ئاموزشــــی یەكیەتــــی ژنانــــی دێموكراتی كوردســــتان و عەبدوڵال عەبدوڵال پوور جێگری سكرتێری گشتی الوان و یونس سامۆرایی خەالت بەسەر تیمە سەركەوتووەكان و باشــــترین گۆڵ زەن و بەرەشت ترین گۆڵزەن دا دابەش

كرا.

بەڕێوە چوونی كۆبوونەوەی گشتی بۆ ئەندامان و الیەنگرانی یەكیەتیی الوانی دێموكراتی رۆژهەاڵتی كوردستان

بەرێوەچوونی خولێكی فوتساڵ بە بۆنەی 26ی سەرماوەز رۆژی پێشمەرگەی كوردستان

ژماره : 36 ره شه ممه ی 1388

46

w w

w .

l a w

a n

. c

o m

لە رۆژانی رابردوو دا دوو خولی فێربوونـــی زمانـــی ئینگلیـــزی كە بـــە سەرپەرشـــتی مامۆســـتایانی ئەمریكایـــی بەڕێوە چـــوو كۆتایی پێهـــات. جێـــگاەی ئاماژەیـــە كـــە ئـــەم دوو خولەلـــە دوو ئاســـتی

كـــە چـــوون بەڕێـــوە جیـــاوازدا خولێكیان ســـەرەتایی بوو خولی ناوەندی قۆناغی دووهەمیشـــیان بـــووە پاراگران شـــایانی باســـە كـــە ئـــەم خوالنەحەوتـــووی دوو رۆژ واتـــە دووشـــەممان و پێنـــج

شـــەممان بەڕێوە دەچوون كە بە گشتی ماوەی دوو مانگی خایاند، و بەشـــێكی بەرچاو لە ئەندامانی دێموكراتـــی الوانـــی یەكیەتیـــی رۆژهەاڵتی كوردستان بەشداریان

تێدا كرد.

شەوی یەڵدا درێژترین شەوی سااڵ و شەوی لەدایك بوونی رێبەری مەزن شــــەهید د. قاســــملوو بەرێۆڕسمێكی بەشــــكۆ لــــە الیــــەن یەكیەتــــی الوانی دێموكراتــــی رۆژهەاڵتی كوردســــتان پیرۆز كرا، لەو ریۆڕەسمەدا كە شەوی دووشــــەممە 30ی ســــەرماوەز واتە ئاخرین شەوی وەرزی پاییز لە هۆلی گشتی قەاڵی دێموكرات بە بەشداری بەشێكی بەرچاو لە ئەندامانی الوان و كادروپێشمەرگەو بنەماڵەكانی حیزبی

دێموكراتی كوردستان بەڕێۆەچوو.ئەو ڕیۆڕەسمە كاتژمێر 7:30ی شەو بە موزیكێكی شــــاد دەســــتی پێكرد و دواتر لە الیــــەن ئارام ئیبراهیم خاس وتارێك لە ســــەر ژیان و رۆڵی دكتۆر قاسملوو پێشكەش كرا، كە سەرنجی بــــۆ بەشــــداربوانی ڕیۆڕەســــمەكەی الی خۆی راكێشــــا هەروەها بەڕێزان

مامۆســــتا بێبــــەش و كاك ئەحمــــەد قــــادری و خۆشــــكە ســــۆیال قــــادری و ئاســــۆ خەبــــات وخۆشــــكە تریفــــە مەحمودی و هاورێــــی تازە الو زانكۆ خاكی بەشێعرە بەهەســــتەكانیان كە بــــەو بۆنــــەوە هۆنیبوویاننــــەوە دڵــــی شەیدایانی رێبازی كوردایەتیان بۆ الی خۆیان راكێشا هەروەها لە بڕگەیەكی تیپــــی ڕیۆڕەسمەكەشــــدا دیكــــەی مۆســــیقای كۆیە بە چەند گۆرانیەكی خۆشــــترو ڕیۆڕەســــمەكەیان شــــاد رازاوەتــــر كــــردن بەشــــێكی دیكــــەی بەرنامەكەش بریتی بوو لە هەڵپەڕكێی گروپی »هەڵپەڕكێی رۆژهەاڵت« كە بە چەندیــــن هەڵپەڕكێی جۆراوجۆرو سەرنج راكێش كەشێكی دیكەیان دا بە ڕیۆڕەســــمەكە لە بەشێكی دیكەی ڕیۆڕەســــمەكەدا لــــە الیــــەن یەكیەتی الوانەوە سپاســــنامە بــــە هەریەك لە

بەڕێزان پێشەوا عەلی پوور و ئومید خزرنژاد بە بۆنەی هاوكاری كردنیان وەك مامۆســــتا لــــە بەڕێــــوە بردنــــی خۆلــــی كامپیوتێرو فیلمبــــەرداری بۆ ئەندامانــــی الوان لــــە چەنــــد مانگــــی رابــــردوودا پێشــــكەش كــــرا، كــــە لە الیــــەن بەڕێز عەبدوڵاڵ عەبدوڵاڵپوور جێگری ســــكرتێری گشــــتی یەكیەتی الوانــــەوە پێشكەشــــیان كــــرا. بڕگەی كۆتایی ریۆڕەســــمەكەكە بریتی بوو لــــە گێرانەوەی چەنــــد نوكتەی خۆش لە الیەن تازە الوی قسەخۆش گالرە رەحمانی كە هەموو بەشــــداربووانی ریۆڕەســــمەكەی بــــۆ ماوەیەكی زۆر

وەپێكەنین خست.شایانی باســــە كە ئەو ڕیۆڕەسمەكە

نزیكەی 2 كاتژمێری خایاند.

ساڵڕۆژی لە دایك بوونی شەهید

د.قاسملوو لەالیەن یەكیەتی الوان بەرز راگیرا

كۆتای هاتنی دوو دەورەی فێر بوونی زمانی ئینگلیزی

47

No:36 March,2010LAWAN

w w

w .

l a w

a n

. c

o m

ســــەر چوارشــــەمە9:30 رۆژی لەبەیانــــی بــــە كاتی كوردســــتان، بە ئامادەبوونــــی زۆربــــەی ئەندامانــــی بەڕێوەبــــەری جێگــــری ئەســــلی و دێموكراتــــی الوانــــی یەكیەتــــی رۆژهەاڵتــــی كوردســــتان كارەكانی ســــەرەتا پێكــــرد، دەســــت خــــۆی مەنسوور سەممار سكرتێری گشتی یەكیەتیی الوان راپۆرتێكی گشــــتی لەسەر الوان پێشكەش كرد و دواتر هاوڕێیــــان رخنــــەو پێشــــنیارەكانی خۆیــــان پێشــــكەش كرد. بەشــــێكی دیكــــەی كاری كۆبوونــــەوە بریتــــی بوو لە پێشــــكەش كردنــــی راپۆرتی

كاری بەشــــەكان كــــە هەریــــەك لە بەشەكان راپۆرتی خۆیان پێشكەش كرد و قســــەیان لەسەر كرا و كاری بەشــــەكان لە الیەن بەشــــداربووانی كۆبوونەوەكــــە هەڵســــەنگێندرا كــــە باس و موناقشەیەكی باشی دروست

كرد. دواتر هەیئەتێك داندرا بۆ نووسینی ئایینامە بۆ بەشەكانی یەكیەتی الوان كە تاكوو كۆبوونەوەی بەرێوەبەری بكــــرێ ، ئامــــادە دەبــــێ داهاتــــوو هەروەهــــا بەشــــێكی دیكــــەی كاری كۆبوونــــەوە بریتــــی بوو لــــە دانانی پاڵن بۆ سێ مانگی داهاتوو كە هەر

یەكە لە بەشەكان پاڵنی خۆی باس كرد و بە وردی لە الیەن ئەندامانی بەڕێوەبەرییەوە موناقشەیان لەسەر

كرا.شــــایانی باســــە كــــە هــــەر یــــەك لە بەڕێزان )كوێستان نستانی( ئەندامی بەڕێوەبەری یەكیەتی الوان لە واڵتی سوید و یاسین حاجی زادە ئەندامی بەرێــــوە بــــەری لــــە واڵتــــی نۆروێژ لە رێــــگاەی ئینتێرنێت بەشــــداریان بارەكانــــی كارو لــــە بەشــــێك لــــە

كۆبوونەوەكە دا كرد.جێی ئاماژەیە كە ئەم كۆبوونەوەیە

دوو رۆژی خایاند.

كۆتایی هاتنی سێهەمین كۆبوونەوەیگشتی كۆمیتەی بەڕێوەبەری یەكیەتی الوان

رۆژی بەیانــــی ســــەرلە 20ی رێكەوتــــی یەكشــــەممە بەفرانبــــاری 1388 بەرامبەر بە 10ی ژانوییەی 2010ی زایینی چاالكی سیاسی و تێكۆشەری دێموكراتــــی حیزبــــی دێرینــــی دێرینی ئەندامی كوردســــتان و كاك بەڕێــــز الوان، یەكیەتــــی جەلیل گادانی سەردانی بنكەی ســــكرتاریای الوانــــی كــــرد. كە لە الیــــەن مەنســــوور ســــەمار ســــمكۆ الوان و ســــكرتێری عوسمانی ئەندامی بەڕێوەبەری بەرپرســــی تەشكیالتی الوان و

ســــەلیمی رەحمــــان الوان، ســــكرتێری پێشــــووی یەكیەتی الوان و كادری الوان بەگەرمی

پێشوازی لێ كرا.كاك هێنانــــی بەخێــــر دوای جەلیــــل لە الیــــەن هاوڕێیانەوە، كاك جەلیــــل گادانی پیرۆزبایی گرتنی كۆنگــــرەی 5ی لە الوان كرد و دواییش هێندێك باس لە سەر بارودۆخی الوان لە الیەن

هەردوو الوە وروژێندرا.جێی ئاماژەیە كە ئەم سەردانە زیاتــــر لــــە كاتژمێــــرو نیوێكی

خایاند.

سەردانی بەرێز كاك جەلیل گادانی تێكۆشەری دێرینی حیزبی دێموكرات لە بنكەی سكرتاریای

یەكیەتی الوان

ژماره : 36 ره شه ممه ی 1388

48

w w

w .

l a w

a n

. c

o m

رۆژی شــــەممە 21 ی ســــەرماوەز بە بەشــــداری ژمارەیەكــــی بەرچاو الوانــــی یەكیەتیــــی ئەندامانــــی لــــە دیموكراتی رۆژهەالتی كوردســــتان لە شــــاری تۆركــــۆ ی والتی فینلەند

بەڕیوە چوو.ســــەرەتای كۆبونەوەكە بە سرودی نەتەوایەتــــی ئەی رەقیب و پاشــــان دەقیقــــەك بیدەنگی بــــۆ ڕیز گرتن لە شەهیدان دەستی بە كارەكانی كرد.

پاشان بەڕێز سەید ئەحمەد حسینی لــــە حیــــزب كۆمیتــــەی بەرپرســــی

والتی فینلەنــــد ویرای بەخیر هینانی كۆبونەوەیەكی هیــــوای بەشــــداران پر بەرهەمی بۆ الوان بە مەبەســــتی باشــــتر بەریوە چونی كارەكانیان بە ئاوات خواست، دواتر پەیامی بەڕێز كوێستان بابایی بەرپرسی كۆمیتەی گشــــتی یەكیەتی الوان لــــە دەرەوی والت لە الیەن كاك حەسەن حاتەمی خویندرایــــەوە و بــــە دوای ئــــەوەدا چەندین تەوەری جۆراوجۆر لە الیەن الوانــــەوە بۆ باشــــتر بەڕێوەچوونی ئەرك و چاالكیەكانی الوان لە واڵتی

فینالند باس و شرۆڤە كران.لە بەشی كۆتایی كۆبونەوە 5 كەس لە الوان وەك بەریوە بەری نوێ بەم

شیوەیە ی خوارەوە هەلبژیردران:شەوین مەمەندی

پەیمان شیخ محەمەدیفەرهاد سالحی

هەژار ئیسماعیل نژادهێمن زاد ئەحمەد

كۆبەنەوە لە سەعت 6ی دوانیوەرۆ كۆتایی بە كارەكانی هینا.

كۆبونەوەی بەرینی یەكیەتیی الوانی دیموكراتی رۆژهەالتی كوردستان لە فینالند

یەكشــــەممە رۆژی دوانیــــوەرۆی 20ی بەفرانبــــاری 1388ی هەتاوی بەرامبەر بــــە 10 ژانوییەی 2010ی زایینی هەیئەتێكی یەكیەتی الوان پێك هاتوو لە مەنسوور سەمار سكرتێری ســــمكۆ الوان، یەكیەتــــی گشــــتی عوســــمانی ئەندامــــی بەڕێوەبــــەری و بەرپرســــی تەشــــكیالتی یەكیەتی

الوان بەشــــدارییان لە ریۆڕەســــمی بەرز راگرتنی ساڵڕۆژی دامەزرانی »رێكخراوی رابوونی خوێندكاران و الوانی كوردستان« كرد و لە الیەن كاك رێباز و ئەندامانی سكرتاریەتی رێكخراو بە گەرمی پێشوازیان لێكراو دواتر مەنســــوور سەمار پیرۆزبایی یەكیەتی الوانی بە بۆنەی ساڵڕۆژی

رێخكراوەكەیانــــەوە دامەزرانــــی پێكوتن و باسێكی كورتیشی لەسەر الوانــــی رۆژهــــەاڵت پێشــــكەش كرد و هیــــوا بــــەردەوام بوون لــــە كاری بوونــــی پتەوتــــر و رێكخراوەیــــی پێوەندیەكانی هەردوو الی خواست.

بەشداری كردنی هەیئەتێكی الوان لە ساڵڕۆژی دامەزرانی »رێكخراوی رابوونی خوێندكاران و الوانی كوردستان« لە كۆیە

49

No:36 March,2010LAWAN

w w

w .

l a w

a n

. c

o m

ڕۆژی پێنج شــــەممە، 1 ی رێبەندان بە پێی ڕەواڵی ســــاالنی ڕابردوو،لە لــــە هەڵكەوتــــوو لییــــدز شــــاری كۆنفرانســــی بریتانیــــا، باكــــووری ســــااڵنەی ریكخــــراوە مەدەنییەكان بــــە بەشــــداری 52 ڕێكخــــراو پێك هات و لەم كۆنفرانســــە دا 70 كەس كە زۆربەیان بەرپرســــانی یەكەمی ڕێكخراوەكانیــــان بــــوون ،بەشــــدار

بوون.

لــــە كۆنفرانــــس بەشــــداربووانی ناوەرۆكی بەرنامەكان دا، بە گشتی باسیان لە كار و چاالكییەكانی یەك ساڵی ڕابردووی خۆیان كرد و هەر وەها باسیان لەو گرفتانەش كرد كە لــــە ماوەی كاركردنیان دا تووشــــی هاتوون و لەو بارەوە ش پێشنیار و بۆچوونی خۆیان بۆ باشــــتر بوونی

چاالكیەكانیان هێنایە بەر باس.شــــایانی باســــە كە لەم كۆنفرانسە دا نوێنــــەری وەزارەتــــی نێوخــــۆی بریتانیا ،نوێنەری پۆلیسی باكووری بریتانیا ، نوێنەری بەشی پەنابەران، ڕێكخــــراوە بەشــــی بەرپرســــی مەدەنیەكان و نوێنەری شــــارەوانی شــــاری لییدز وهــــەر وەها چەندین كەســــایەتی حكومــــی وەك میــــوان بەشــــدار بوون كە دواتر لەپانێڵێك دا لە ســــەر داوای بەشــــدار بووانی بەڕێوەبەرانی وێــــڕای كۆنفرانــــس و رەخنــــە واڵمــــی كۆنفرانســــەكە پێشنیاری ڕێكخراوە مەدەنیەكانیان

دایەوە.

شــــایانی باســــە كە ئەم كۆنفرانسە بــــۆ هەڵســــانگاندنی كارو چاالكــــی ڕێكخــــراوە مەدەنیــــەكان وئاشــــنا بوونیــــان بــــە یەكتــــر وهــــەر وەها دارشــــتنی مكانیزمێكــــی گوونجاو بە هاوكاری حكوومەت بو باشــــتر بوونی چاالكی رێكخراوە مەدەنیەكا ن ،ســــااڵنە لــــە باكــــووری بریتانیا

بەڕیوە دەچیت.یەكیەتیــــی ، ئاماژەیــــە شــــایانی رۆژهەاڵتــــی دێمۆكراتــــی الوانــــی كوردستانیش، بە رەسمی و وەكوو ئەندامی ئەســــڵی لەم كۆنفرانسە دا بەشداری كرد و، لە مەودای نێوان كارەكانی كۆنفرانسیش دا، چەندین چاوپێكەوتنــــی ئەنجام دا .بەشــــێك لــــەو الیــــەن و كەســــایەتییانەی كە نوێنەرایەتیی الوان چاوپێكەوتنی لە

گەڵیان ئەنجام دا بریتین لە:1. Emily Kippax: BASIS NATIONAL PROJECT MANAGER2. Dave Brawn : INTEGRATION MANAGER YORKSHIRE&HUMBER REGIONAL MIGRATION PARTNERSHIP3. Tom Sponcer : COMMUNITY ENGAGEMENT FIELD OFFICER, WEST YORKSHIRE POLICE4. Dave Roger : CHIEF EXECUTIVE, HULL CVS5. Sally : CEO, LEEDS COMMUNITY FOUNDATION ACOsشایانی باسە هاورێ ڕێبوار قادر

زادە وەك بەرپرسی یەكیەتیی الوان لە واڵتی بریتانیا و رەحیم دەستیار وەك بەرپرسی پێوەندیەكانی الوان لە دەرەوه ی والت لەم كۆنفرانسە دا بەشدار بوون و سەبارەت بە ئامانجەكانی یەكیەتیی الوان و باردۆخی الوانی كورد لە نێوخۆی كوردستان بۆ بەشداربووان قسەیان كرد .

هــــەر وەهــــا ،وێڕای بەشــــداریان لە چەندیــــن وۆركشــــۆپ دا، لــــە گەڵ بەشــــێك لە ڕێكخراوە مەدەنیەكانی پەنابــــەران باســــیان لــــە هــــاوكاری وهەبوونــــی هاوبــــەش كاری و

پێوەندیەكی بەردەوام كرد.

بەشداری یەكیەتیی الوان لە كۆنفرانسی ساالنەی رێكخراوە مەدەنی یەكانی بریتانیا

ژماره : 36 ره شه ممه ی 1388

50

w w

w .

l a w

a n

. c

o m

دەســــتەی بەڕێوەبەری گشــــتیی یەكیەتیــــی ژنانی دیموكراتی كوردستان

كۆمیتــــەی بەڕێوەبــــەری گشــــتیی یەكیەتیی الوانی دیموكراتی رۆژهەاڵتی

ئەندامانی بەڕێزی رێبەرایەتی، كادرو پێشمەرگە و ئەندامانی حیزبی دێموكراتی كوردستان!

هاوالتیانی خۆشەویست، ژنان و الوانی پێشكەوتوو واڵتپارێزی كوردستان!

لە الیەن ســــەرجەم ئەندامان و الیەنگرانی یەكیەتی الوانی دێموكراتی رۆژهەاڵتی كوردستان و یەكیەتی ژنانــــی دێموكراتی كوردســــتان لە ناخــــی دڵمانەوە

پیرۆزبایی ئەو رۆژە میژووییەتان لێ دەكەیین.شێست و چوار سااڵ لەمەوبەر لە رۆژی 2ی رێبەندان حیزبی دێموكراتی كوردستان دەسكەوتێكی مەزنی بــــۆ نەتــــەوەی كــــورد بــــە دامەزراندنــــی "كۆماری كوردســــتان" تۆمــــار كــــرد، دەســــكەوتێك كە بۆتە یەكێكە لە الپــــەرە زێرینەكانی مێــــژووی نەتەوەی كورد، گەرچی كۆماری كوردســــتان لە ناوچەیەكی بەرتەســــكی بەشــــێكی كوردســــتانی گــــەورە هاتە دامەزراندن و مەخابــــن بە هۆی كۆمەڵێك هۆكاری نێوخۆیی كــــورد و ناوچەیی و جیهانی تەمەنی تەنیا یازدە مانگ درێژەی كێشــــا بەاڵم ئەو دەســــكەوتە دەگمەن و پڕ لە شانازیانەی لە بواری سیاسی و كلتــــووری و كۆمەاڵیەتی پێكی هێنان خۆی لەخۆیدا وەرچەرخانێكــــی مێژوویــــی لــــە دیرۆكــــی خەباتی بەرحەقی نەتەوەی كــــورد دابوون. یەكیەتی ژنانی دێموكراتی كوردستان و یەكیەتی الوانی دێموكراتی رۆژهەاڵتی كوردســــتانیش كــــە دوای دوو مانگ لە دامەزرانی كۆماری كوردستان دامەزران بەرهەمی جیهانبینی و تێگەیشتوویی بەڕێوە بەرانی كوماری كوردستان بە تایبەت سەرۆك كۆماری كوردستان "پێشەوا قازی محەمەد" بوون كە گرینگیەكی زۆریان پێدان، ئەمانەو چەندین دەسكەوتی پر بایەخی دیكە وایان لە كۆماری كوردستان كرد ببێتە جێی هیوای

هەموو كــــوردان و هەروەها لە ئێران و ناوچەشــــدا وەك كیانێكی سیاسی پێشكەوتوو بناسرێ .

ئێســــتا 2ی رێبەندان بۆتە جێژنێكــــی نەتەوەیی بۆ ئێمەی كورد و، كورد لە هەر شوێنێك كە رێیان پێ بدرێ ئەو رۆژە پیرۆز دەكەن، ئەوەش دەرفەتێكی زێرینە كە حیزبەكانی رۆژهەاڵتی كوردســــتان ئەم رۆژە نەتەوەییــــە بكەنــــە بنەمایەك بــــۆ لێك نزیك بوونەوەو پێكهێنانی بەرەیەكی كوردستانی تاكوو بتوانن كاریگەری باشتر لە سەر باروودۆخی ئەورۆ

و داهاتووی كوردستان و ئێران دروست بكەن. ئێمــــە وەك دوو رێكخراوی دێموكراتیكی ســــینفی لــــەم رۆژە مێژوویــــەدا بەلێن دووپــــات دەكەینەوە كە درێژەدەری ئامانجەكانی كۆماری كوردســــتان بین و بۆ گەیشــــتن بــــەم ئامانجــــە پیرۆزانە لە هیچ تەنگ و چەلەمەیەك نەسلەمینەوەو هەردەم لە پێناو رووناكبیــــر كردن و جۆش دانی ژن و الوی كورد بە چەكی زانســــت و لێك نزیــــك كردنەوەی الیەنە

كوردەكان لە خەبات و تێكۆشان بەردەوام بین.پیــــرۆز بــــێ جێژنی نەتەوەیــــی 2ی رێبەنــــدان ، لە

هەموو خەڵكی كوردستان! هەر شــــەكاوە بێ ئاالی ئازادی و دێموكراســــی و

یەكسانی!لە كۆتایی دا جارێكی دیكە 26ی سەرماوەز رۆژی پێشــــمەرگەی كوردســــتان لە هەموو كوردێكی بە

شەڕەف پیرۆز بێ.

پەیامی هاوبەشی یەكیەتی الوانی دێموكرات و یەكیەتی ژنانی دێموكرات بە بۆنەی 2ی رێبەندان، شێست و چوارەمین ساڵرۆژی دامەزرانی كۆماری كوردستان

51

No:36 March,2010LAWAN

w w

w .

l a w

a n

. c

o m

هاوڕێیانی بەرێز!ئەورۆ 24ی رەشەممە ساڵرۆژی دامەزراندنی رێكخراوی یەكیەتی ژنانی دێموكراتی كوردســـتانە. یەكیەتی ژنان 64 ساڵ لەمەوبەر بە دەســـتی ژنانی شۆرشگێر و نیشتمانپەروەر و ئازادیخواز لە شاری پێشەوا قازی محەمەد لە كەش و هەوایەكی لێڵ دا دامەزرا و وەك ئەستێرەیەكی پڕشنگدار دا كوردســـتان ئاســـمانی لـــە زۆر توانـــی و دەروشـــایەوە بـــە خێرایی كاریگەری لەســـەر ژنانـــی ئەوســـای بارودۆخـــی

كورد دابنێ .هـــەر زۆر زوو ســـەلماندی كە جێـــگای ژنـــان تەنهـــا قوژبنـــی ژنـــی بەڵكـــو نیـــە. مـــاڵ نێـــو كوردیـــش مافـــی ژیانـــی هەیە و نیـــوەی كۆمەڵگایـــە. ژنانیش كۆمەڵـــگادا لـــە پیـــاوان وەك مافـــی تێكۆشـــانی سیاســـی و بەرێوەبردنی كاروباری واڵتیان هەیە. ســـەلماندی كە ژن دەبێ رۆژ لەگـــەڵ رۆژ پلەی زانیاری

خـــۆی بەرێتە ســـەر و بـــۆ پێ گەیاندنـــی خۆی لە بـــواری فێر بوونی زانست و تەكنیك هەوڵ بدا، ژنان نیـــوەی كۆمەڵگا پێك دێنن لە سروشت و خوڵقاندا. لە باری توانای رۆحی و مەعنەوی دا، لە كار و تێكۆشان ئیستعداد و ســـۆزو عاتفە، جیاوازیەكیان بەڵكـــو نیـــە. پیـــاوان لەگـــەڵ ئەگـــەر هەش بێ ، ئـــەوە داب و نەریتە پێكی هێناوە كە لەالیەن دەســـەاڵتی پیاوانـــەوە هاتۆتـــە

ئاراوە.ســـەیری وردی بـــە ئەگـــەر دەســـتوری بنەڕەتـــی كۆماری ئیسالمی ئێران بكەین دەبینن كە ئەو ئاخوندە بیرتەســـك و كۆنە پەرستانە چۆن بە قازانجی پیاو ساالری دەســـەاڵتی ژنان دێننە ژێر پرسیار هیچ مافێك بۆ ژن قاییل نین وەك كۆیلە ســـەیری دەكـــرێ ئـــەو نـــا عەداڵەتیـــان

بوونە.بە تایبەت لە كاتێكدا یادی 24ی رەشەممە دەكەینەوە كە دۆخی

لەگـــەڵ رۆژ ئێـــران واڵتمـــان رۆژ بـــەرەو خراپـــی و وێرانی و دەڕوات رەش دیكتاتـــۆری دوای هەڵبژاردنی سەرۆكۆماری و هاتنـــە ســـەركاری دەوڵەتـــی بوونـــی دروســـت كودەتـــا زیاتـــر ســـەوز بزوتنـــەوەی قەیراناوی بـــووە، بۆیە جێگای خۆیەتی كە بزوتنـــەوەی الوان شانبەشـــانی بزوتنـــەوەی ژنان لـــە خەباتـــی ڕزگاری خـــوازی بە دژی رێژیمی كۆنەپەرســـتی خەبات ناوەڕاست ســـەدەكانی

بكەن.بە هیوای ئێرانێكی دیموكراتیك

و كوردستانێكی ئازاد.دامەزراندنـــی یەكیەتـــی ژنـــان 24ی رەشەممە لە هەموو ژنانی

كوردستان پیرۆز بێ .بە هیوای سەركەوتنتان.

یەكیەتی الوانی دێموكراتی رۆژهەاڵتی كوردستان24ی رەشەممەی 1388

پەیامی یەكیەتی الوانی دێموكراتی رۆژهەاڵتی كوردستان

24ی رەشەممە ساڵرۆژی دامەزراندنی رێكخراوی یەكیەتی

ژنانی دێموكراتی كوردستان

ژماره : 36 ره شه ممه ی 1388

52

w w

w .

l a w

a n

. c

o m

پێنـــج رۆژی پێشـــنیوەرۆی رێكخراوی هەیئەتێكی شەممە رابوونی خوێندكاران و الوانی كوردستان لقی كۆیە سەردانی الوانی یەكیەتی ســـكرتاریەتی رۆژهەاڵتـــی دێموكراتـــی

كوردستانیان لە قەاڵ كرد.هەیئەتی ناوبراو پێك هاتبوو لە بەرێزان رێبین سەباح ئەندامی ســـكرتاریەت، رێباز بەرپرسی لقی كۆیە، ســـەفین بەرپرســـی لقی هەولێر، ئارەزو ئەندامی لق، تانیا ئەندامی لق، ئاری ئەندامی لـــق و هۆشـــەنگ ئەندامـــی لق كە لە الیەن بەرێزان مەنســـور ســـەمار ســـكرتێری گشـــتی ، عەبدوڵاڵ عەبدوڵاڵ پوور جێگری ســـكرتێری گشتی و بەرپرسی راگەیاندن، ســـمكۆ عوســـمانی ئەندامی بەرێوە بەری گشـــتی و بـــەر پرســـی تەشـــكیالت و

هەروەها هادی مەنیش ئەندامی جێگری بەرێوەبەری گشـــتی و بەرپرسی كۆمیتەی شێرەوەن

بە گەرمی پێشوازی كران.لەو ســـەردانەدا پاش ناساندنی هەیئەتـــی هـــەر دووال باســـی كۆمەلێك پرسی پێوەندیدار بە الوانی رۆژهەاڵت و باشووری و هاتەگـــۆرێ كوردســـتان

بـــە پێوەندیـــدار پەرســـەكانی الوانیان تاوتوێ كرد و هەروەها هەر دووال پێداگریان لە ســـەر هـــاوكاری دووالیەنـــە و پتـــەو كردنی پێوەندیەكانی هەردووال

كردەوە.شـــایانی باســـە ئـــەم دیـــدارە

كاژێرێكی كایاند.

سەردانی هەیئەتیكی رێكخراوی رابوونی خوێندكاران و الوانی كوردستان

بۆ ئه وه ی زیاتر بزانیت و هه واڵه کانی الوانی رۆژهه اڵتی ئاگاداربیتساتی الوان بخوێنه وه :

www.lawan.com