ژماره 217 2014/2/1 1

ساڵی پێنجه م ژماره 217 شەممە 2014/2/1 نرخ )1500( دینار

Tel: 0750 449 7983 Email: bestun_77@yahoo.com خاوەن ئیمتیاز و سەرنووسەر: بێستون نوری

دەستەی نووسەران: مەریوان عومەر بیالل سەعید پێشەوا محەمەد رزگار رەزا چوچانی

چاپ: چاپخانەی رۆكسانا 07504675264

هەولێر ــ سەیداوە ــ جووت سایدی بەرامبەر نیوستی

www.civilnews.org civilmagzaine

ژمارەی ریكالم: 07506515797

بەڕێوەبەری كارگێڕی: بەهرە حەمەڕەش بەڕێوەبەری هونەری: لوقمان رەشیدی بەڕێوەبەری نوسین: فەیسەڵ خەلیل

روماڵكردنێكی بێالیەنانە

2 ژماره 217 2014/2/1

سياسەت

دا، تا ئێســـتا الیەنەكان لەســـەر دابەشـــكردنی پۆســـتەكان رێكنەكەوتـــوون، جەختی لەوەش كـــردەوە، لەهەمـــوو دانیشـــتنێكی الیەنەكانـــدا پێشنیاری نوێ دەكرێت، بەاڵم ئەو پێشنیارانە الی الیەنێـــك یان دووان قبوڵن و الیەنێك یان

دووانی دیكە رەتیدەكەنەوە.هەڵسوڕاوەكەی بزوتنەوەی گۆڕان، هێمای بۆ ئەوە كرد، تـــا دوایین كۆبوونەوەش لەگەڵ پارتـــی، بزوتنەوەكەیـــان لەســـەر وەرگرتنـــی پۆســـتی جێگری سەرۆكی حكومەت گفتوگۆی كردووەو چەند پێشنیارێكیش ئاڵوگۆڕ كراون.

نیشـــتیمانی یەكێتـــی زانیویەتـــی ســـڤیل كوردستان، لەسەر وەرگرتنی پۆستی سەرۆكی پەرلەمان وازی هێناوەو تەنها پۆستی جێگری ســـەرۆكی حكومەتی بەالوە گرنگە، ئەوەشـــی گوتووە، كە پۆستی سەرۆكی پەرلەمان دوای پۆستی سەرۆكی حكومەت بۆ هێزی دووەمەو پۆســـتی جێگـــری ســـەرۆكی حكومەتیـــش بۆ

هێزی سێیەمە كە یەكێتی خۆیەتی.بـــەاڵم هەڵســـوڕاوەكەی بزوتنەوەی گۆڕان جەختـــی لـــەوە كـــردەوە، یەكێتـــی ســـەبارەت بەداواكاری جێگری ســـەرۆكی حكومەت زیاد لـــە پێگـــەی خـــۆی داوا دەكات و ئەو پۆســـتە

پێویستە هی گۆڕان بێت.

هـــەر ســـەبارەت بەو پرســـە، پێشـــتر زیاد لەســـەركردەیەكی ناو یەكێتی، پۆستی جێگری ســـەرۆكی حكومەت بە حەقێك دەزانن لەسەر شـــانی پارتـــی، كـــە هاوپەیمانـــی ســـتراتیژی یەكێتییـــە، بەوبۆنەوە یەكێتییەكان دەڵێن كاری زۆریان بـــۆ پارتی كردووەو ئێســـتاش پارتی

دەبێت ئەو پۆستە بدات بە ئەوان.ســـەبارەت بەوەرگرتنی پۆســـتی سەرۆكی پەرلەمانیـــش لەالیـــەن گۆڕانـــەوە وەك هێزی بزوتنـــەوەی هەڵســـوڕاوەكەی دووەم، گـــۆڕان گوتـــی "پۆســـتی ســـەرۆكی پەرلەمان لـــەم كابینەیـــەدا پۆســـتێكی كارتۆنـــی دەبێت، دەســـەاڵتێكی ئەوتـــۆی نابێـــت، چونكـــە هـــەر پەرلەمـــان لـــەدەرەوەی یاســـایەك بڕیـــارو تەوافوقی لەسەر دەكرێت و دواتر لەپەرلەمان دەنگـــی لەســـەر دەدرێـــت، بۆیـــە بزوتنەوەی گۆڕان پۆســـتی جێگری ســـەرۆكی حكومەتی

بەالوە گرنگترە".وردەكارییەكانـــی و پێشـــنیار دەربـــارەی بزوتنـــەوەی نێـــوان كۆبوونـــەوەی دواییـــن كوردســـتان، دیموكراتـــی پارتـــی و گـــۆڕان بەرپرســـەكەی گۆڕان گوتی "پێشـــنیاری زۆر كرا، بەتایبەت ســـەبارەت بەجێگری سەرۆكی حكومەت، الیەنێك پێشـــنیاری چەند جێگرێكی

زیاتـــر لـــە 4 مانـــگ بەســـەر هەڵبژاردنـــە كوردســـتاندا هەرێمـــی پەرلەمانییەكـــەی تێپـــەڕ دەبێـــت و هێشـــتا الیەنە سیاســـییەكان نەگەیشـــتوونەتە هیچ رێككەوتنێك، سەرەڕای ئەوەش، تا ئێســـتاش پێشنیار و دابەشكردن و ئاڵوگۆڕی پۆســـتەكان بەشێوازی جۆراوجۆر بەردەوامـــە، وەك باســـیش دەكرێت، پۆســـتی جێگری ســـەرۆكی حكومەت لەنێوان یەكێتی و گۆڕاندا كێشەی سەرەكیی پێكنەهێنانی كابینەی نوێیە، یەكێتیی نیشتیمانی كوردستان بەحەقی خـــۆی دەزانێـــت ئـــەو پۆســـتە لەهاوپەیمانـــە بزوتنـــەوەی و وەرگرێـــت ســـتراتیژییەكەی هەڵبژاردنـــە بەئیســـتیحقاقی گۆڕانیـــش پەرلەمانییەكـــەی خـــۆی دەزانێت. ئەم پرســـە بەكوێ دەگات و كابینـــەی نوێ كەی پێكدێت، ئایـــا لەدواییـــن دانیشـــتنی نێـــوان بزوتنەوەی گـــۆڕان و پارتی دیموكراتی كوردســـتاندا هیچ پێشنیار و ڕێككەوتنێكی نوێ لەسەر شێوازی

دابەشكردنی پۆستەكان كراوە؟هەڵســـوڕاوێكی بزوتنـــەوەی گـــۆڕان، كـــە نەیویســـت نـــاوی ئاشـــكرا بكرێـــت و تۆماری دەنگی الی )ســـڤیل( پارێزراوە، ئاماژەی بەوە

پێشەوا محەمەد

پێشنیارەكانی دوایین كۆبوونەوەی پارتی و گۆڕان چی بوون؟

پارتی بۆ گۆڕان پێشیار دەكات لەبەرامبەر وازهێنان لە پۆستی جێگری سەرۆك وەزیران، وەزارەتی زیاتر وەربگرن

یەكێتی: گۆڕان وەك براوەی دووەم دەبێ پۆستی سەرۆكی پەرلەمانی پێ بدرێت، نەك جێگری سەرۆكی حكومەت

گۆڕان: پۆستی سەرۆكی پەرلەمان لەم كابینەیەدا پۆستێكی كارتۆنی دەبێت

ژماره 217 2014/2/1 3

نێچیرڤان بارزانی و نەوشیروان مستەفا

سياسەت

پلەبەندی پۆستەكان، پۆستی سەرۆكی حكومەت بـــۆ هێزی یەكەم و ســـەرۆكی پەرلەمانیش بۆ هێزی دووەم دەبێت و دواتر پۆستەكانی وەك جێگری ســـەرۆكایەتییەكان لەنێوان هێزەكانی بەپێـــی لەهەڵبژاردنەكانـــدا بەشـــدار دیكـــەی

سەنگی خۆیان دابەش دەكرێن.د.شـــۆڕش حەســـەن، مامۆســـتای زانكۆ و چاودێری سیاسیی، روونیكردەوە، لەسیستمی سیاسیدا پۆستی سەرۆكی حكومەت زۆرترین دەســـەالتی هەیـــەو دوای ئەویش ســـەرۆكی پەرلەمان، هەر بەو پێیەش پۆستەكان بەسەر

الیەنە سیاسییەكاندا دابەش دەكرێن.ئـــەو چاودێـــرە سیاســـییە باســـی لەوەش كـــرد، زۆرجـــار بەپێی رێككەوتنـــی الیەنەكان گۆڕانكاریـــان پۆســـتانە ئـــەو دابەشـــكردنی لەهەرێمـــی پێیوابـــوو، دێـــت، بەســـەردا كوردستانیشـــدا بەپێی دانیشـــتن و گفتوگۆی الیەنـــەكان ڕێگەپێـــدراوە الیەنـــەكان لەســـەر پۆســـتەكان ڕێكبەكەون، بەچاوپۆشی لەوەی ئاخـــۆ كـــێ هێـــزی یەكـــەم یـــان دووەم یـــان

سێیەمە.نیشـــتیمانی یەكێتـــی خۆشـــییەوە الی بـــەوە دەكات یەكێتـــی ئامـــاژە كوردســـتان، بەڕەســـمی داوای پۆســـتی جێگری سەرۆكی

حكومەتـــی كـــردووەو هەمـــان داواكاریشـــی لەالیـــەن گۆڕانـــەوە بەنایاســـایی دەزانێـــت و

بەمافی ئەوانی نازانن.لەوبارەیـــەوە، وەســـتا رەســـوڵ، ئەندامـــی ســـەركردایەتی یەكێتـــی، گوتـــی "بزوتنەوەی گۆڕان بەحەقی خۆی هێزی دووەمەو پۆستی ســـەرۆكی پەرلەمان هی ئەوانە، بەاڵم نازانین بۆچی گۆڕان ئەو پۆســـتەی پـــێ كەمە، وەك دەشـــبینین لەم واڵتەی ئێمـــە ئەوەی بەخراپی بەڕێوەدەچێـــت و خراپـــەی دروســـتكردووە یاســـایە، ئەگەر ســـەرۆكی پەرلەمانی داهاتوو بتوانێت ڕۆڵی خـــۆی بگێڕێت لەدەرچوواندنی یاساكاندا، ئەوا باشـــتر لەهەر پۆستێكی دیكە

چاكسازی و خزمەت پێشكەش دەكرێت".جەختی لەوەش كردەوە، ئەوان لەداواكردنی ئـــەو خاڵـــە جێگـــری ســـەرۆكی حكومـــەت، یاســـاییەیان بەدەســـتەوەیە، كە ئیســـتیحقاقی ســـەرۆكایەتی دووەم هێـــزی وەك گـــۆڕان

پەرلەمانە، نەك جێگری سەرۆكی حكومەت.پێكنەهێنانی حكومـــەت، كاریگەریی خراپی لەســـەر تـــەواوی بوارەكانـــی كۆمەڵگە هەیەو هاوواڵتیانی هەرێمی كوردستانیش بەردەوام داوای هەرچـــی زووتری پێكهێنانـــی كابینەی

نوێن بۆ خزمەتپێگەیاندنیان.

بۆ ســـەرۆكی حكومـــەت كردبوو، بـــەاڵم ئێمە ئەوەمـــان رەتكردبۆوەو پێمان وابوو ئەو كارە بۆ دڵ ڕازیكردنەو كەمتر مەودای چاكســـازی

دەهێڵێتەوە".گوتیشـــی "پارتـــی پێشـــنیاری ئـــەوەی بـــۆ كردوویـــن، لەبەرانبـــەر وازهێنـــان لەپۆســـتی جێگری سەرۆكی حكومەت، وەزارەتی زیاترمان بدرێتێ و ئەو پۆســـتە بۆ هاوپەیمانەكەی واز لێبێنین، ئێمەش لەبەرانبەر وازهێنان لەپۆستی جێگری ســـەرۆكی حكومـــەت، داوای جێگری ئێســـتاش كـــردووەو هەرێممـــان ســـەرۆكی لەگفتوگۆی ئەو پێشـــنیارانەداین و لەدانیشتنی

داهاتوودا گفتوگۆیان لەبارەوە دەكەین".لەدوایین هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستاندا رابـــردوودا ســـاڵی ئەیلوولـــی ی 21 كـــە بەڕێوەچوو، پارتی دیموكراتی كوردســـتان بە 38 كورســـی بووە بـــراوەی هەڵبژاردنەكان و بزوتنـــەوەی گۆڕان بە 24 كورســـی دووەم و یەكێتی نیشتیمانی كوردستانیش پلەی سێیەمی بە 18 كورســـی بەدەستهێنا، هاوكات هەریەكە لەیەكگرتـــووی ئیســـالمی بـــە 10 كورســـی و كۆمەڵی ئیســـالمی بە 6 كورسی، بوونە هێزی

چوارەم و پێنجەمی هەڵبژاردنەكە.بەبـــڕوای چاودێرێكـــی سیاســـیی، بەپێـــی

4 ژماره 217 2014/2/1

سياسەت

جیهانیش روویداوەو بینیومانە، روودانی الفاو رووداوێكە لەڕووی یاســـاییەوە پێی دەگوترێ "قوە قاهرە"، تەنانەت لەڕووی یاســـاییەوە هیچ كارێك ناتوانرێت بكرێت. ئەو الفاوەی روویدا لەمـــاوەی چەنـــد ســـەعاتێك )50( ملـــم باران لەســـەر یەك باری و الفاوی دروســـتكردووە، بۆیـــە نـــە پەیوەندی بە حكومەتـــەوە نە بەهیچ ئەوەشـــدا لەگـــەڵ بـــەاڵم دیكـــە، كەســـێكی پێویســـتە ئەو كەموكوڕییانەی كـــە پەیوەندی بەئیـــدارە و حوكمڕانییـــەوە هەیـــە، كاری بـــۆ بكرێت بۆ ئەوەی باشـــتر بكرێـــت، بۆیە لەبەر مەسئولیەت راناكەین و حكومەتیش لەبەردەم بەرپرســـیارێتی رانـــاكات، زەرەر و زیانەكانی

لەڕوودانی الفاوەكەی هەولێر پارتی كرایە ئامانج، پارتی تاچەند زەرەرمەندبوو؟

عەلی حوســـێن: هەولێـــر پایتەختی هەرێمی كوردستانەو شـــارێكی مێژووییە، جگە لەوەی بەالمانـــەوە، گرنگـــە سیاســـییەوە لـــەڕووی خۆشـــمان بەخەڵكی شـــاری هەولێر دەزانین، ئـــەوەی لـــەدوای راپەرینـــەوە تـــا ئێســـتا بـــۆ شـــاری هەولێر كراوە، بۆئەوەی ببێتە نمونەی شـــارێكی جـــوان لەســـەر ئاســـتی رۆژهەاڵتی ناوەڕاســـت و ناوچەكـــە ئێمـــە شـــانازی پێوە دەكەیـــن، روودانی الفاویش پێویســـتە بزانین لەشـــارە پێشـــكەوتووەكانی دونیا وەك یابان و ئەمریـــكا و بەریتانیـــا و شـــوێنە گرنگەكانی

عەلــــی حوســــێن، ئەندامی ســــەركردایەتی پارتــــی دیموكراتی كوردســــتان و بەرپرســــی لقی دووی ئەو حیزبــــە لەم دیمانەیەدا لەگەڵ ســــڤیل، باس لەهەوڵەكانی پێكهێنانی كابینەی هەشــــتەم دەكات، هەروەهــــا رایدەگەیەنێ كە ئەنجومەنــــی پارێزگای هەولێــــر بەبێ ركابەر

دەبەنەوە.

ئەگەر پێكهێنانی حكومەت زیاتر دوابكەوێت پارتی هۆكارەكە بۆ رای گشتی روون دەكاتەوە

عەلی حوسێن بەرپرسی لقی دووی پارتی دیموكراتی كوردستان:

بیالل سەعید

ژماره 217 2014/2/1 5

سياسەت

رێكەوتننامەی ستراتیژی نابێت لەسەر حسابی

ئەو الیەنانە بێت، كە دەیانەوێ بەشداری

حكومەت بكەن

پێویستە یەكێتی بەدەرئەنجامەكانی

هەڵبژاردن رازی بێت و رەچاوی

نیگەرانییەكەشی دەكەین

هاواڵتیان بـــەزەرەر و زیانی خۆمان دەزانین، بەدڵنیاییشەوە دەڵێم هەندێك الیەن هیچی دیكە نابینن و هەوڵ دەدەن رووداوێكی سروشـــتی لەوشـــێوەیە بەكاربێنن و بیكەنە ئامانج، بەاڵم بـــەڕای من ئـــەو رەخنانـــە زۆر كورتبینانەیە، لەگەڵ ئەوەشـــدا بـــێ بنەمایە، چونكە شـــتێك نییە پەیوەســـت بێت بەحكومەت یان الیەنێكی سیاســـی یان ســـتراتیژییەتی حكومـــەت، بۆیە لەوانەیـــە هەندێـــك خەڵك كار بـــۆ ئەوەبكەن، كـــە رووئیایەك بۆ هاواڵتی دروســـتبكەن، كە كاریگەری لەسەر حكومەت بكات، بەاڵم خەڵك هۆشـــیارە و خویندنەوەی هەیەو واقعیانە بیر

دەكاتەوەو سەیری مەسەلەكان دەكات. واتە الفاوەكـــەی هەولێر كاریگەری

لەسەر پارتی هەبووە؟عەلـــی حوســـێن: ئێمـــە نیگەرانیـــن لـــەوەی كـــە زەرەر و زیـــان رووبـــەڕووی هاواڵتیـــان بوەتـــەوە، بەاڵم لـــەڕووی سیاســـییەوە پێمان وایـــە خەڵـــك هۆشـــیارەو كاریگەری لەســـەر خەڵكی هەولێر دروســـت ناكات، چونكە خەڵك تێگەیشتووە دەزانی حەقیقەت چییە، هەروەها ئێمـــە بۆ خۆمان لەنـــاو خەڵك بووین، تەنانەت لەشـــەوەكەیەوە مـــن بـــۆ خۆم لەگـــەڵ خەڵك بـــووم وەك كادیرێكی حیزبـــی و پەیوەندیمان لەگـــەڵ الیەنە پەیوەندارەكان هەبووە، راســـتە ئێمە نەمانویستووە لەڕاگەیاندنەكانەوە پیشان بدرێین، بـــەاڵم خەڵك ئێمەی دەبینی كە لەگەڵ

ئەوان بووین لەكاتی رووداوەكە.حكومـــەت پێكهێنانـــی هەوڵەكانـــی

گەیشتوەتە چ قۆناغێك؟عەلی حوسێن: ئەزمونی حكومەتی هەرێمی بەچەنـــد رابـــردوودا لەمـــاوەی كوردســـتان قۆناغێكدا تێپەڕیووە، هەرجارەو بەشـــێوەیەك رێككەوتـــن كراوە بۆ پێكهێنانـــی حكومەت، بۆ نمونـــە جـــاری پێشـــوو بەشـــێك لەحیزبەكان پێكـــەوە حكومەتیان پێكهێنا و بەشـــێك بوونە 9/21 لەهەڵبژاردنـــی بـــەاڵم ئۆپۆزســـیۆن، گۆڕانكارییەك لەنەخشەی سیاسی كوردستان دروســـتبووەو پێگـــەی الیەنـــە سیاســـییەكان گۆڕانكاری بەســـەردا هاتـــووە، هەروەها ئەو

الیەنانـــەی كـــە لـــەدەرەوەی دەســـەاڵت بوون رەغبەتیـــان هەیـــە كـــە بەشـــداری پێكهێنانـــی كاریگـــەری ئەمـــە بۆیـــە بكـــەن، حكومـــەت هەبووەو پێویستی بەگفتۆگۆی زیاتر كردووە بـــۆ پێكهێنانـــی حكومـــەت، بۆیـــە بـــەڕای من گفتۆگۆكانی پێكهێنانی حكومەت قوناغی باشی بڕیـــوەو نزیكبووەتـــەوە لەڕێككەوتنی كۆتایی، بەاڵم ئەوەی گرنگە پارتی وەك براوەی یەكەم الیەنەكان تێبینیان لەســـەر ئیستحقاقاتی پارتی نییە، ئەو تێبینیەی كە هەیە لەســـەر الیەنەكانی دیكەیە، كە چۆن و بە چ شـــێوەیەك بێت، بۆیە بەدڵنیاییـــەوە ئێمـــەش وەك بـــراوەی یەكـــەم رەچـــاوی ئەنجامی هەڵبژاردنـــەكان دەكەین و

رەچاوی نیگەرانی هەندێك الیەنیش دەكەین.بەســـەر رۆژ )130( لـــە زیاتـــر پەرلەمانـــی هەڵبژاردنەكانـــی ئەنجامدانـــی كوردســـتان تیپەڕبووە، دەگوترێ پارتی وەك براوەی یەكەمی هەڵبژاردنەكان بەرپرســـیارە

لەدواكەوتنی پێكهێنانی كابینەی هەشتەم؟پارتـــی وەك ئێمـــە حوســـێن: عەلـــی بـــەاڵم راناكەیـــن، لەبەرپرســـیاریەتییەكە لەئەوەنـــدە حكومـــەت دواكەوتنـــی ئەگـــەر زیاتـــر دوابكەوێـــت بۆ رای گشـــتی و خەڵكی هـــۆكاری دەكەینـــەوە، روون كوردســـتانی دواكەوتنـــی پێكهێنانی حكومـــەت چییە دیاری

دەكەین. وادەی ئاگاداركردنەوەی رای گشتی

و خەڵكی كوردستان كەی دەبێت؟عەلی حوسێن: لەدواین كۆبوونەوەی لیژنەی دانوستانی پارتی لەگەل الیەنە كوردستانییەكان ئەو پەیامە بەسەڕاحەت بەالیەنەكان گوتراوە، خـــۆی لـــەوادەی حكومـــەت پێكهێنانـــی كـــە دواكەوتـــووەو خەڵكـــی كوردســـتان پرســـیار

دەكات و پێویستە وەاڵممان هەبێت بۆیان. لەكاتی پێكهێنانی كابینەی شەشەمی حكومەت كۆمەڵی ئیسالمی كۆمەڵی داواكاری زۆربـــوو بـــۆ رۆیشـــتنە ناوحكومـــەت، بـــەاڵم ئـــازاد بـــەرواری ئـــەوكات گوتـــی "هەركـــەس دێتە ناوحكومەت بەخێربـــێ، هەركەس نایەت ئارەزووی خۆیەتی" بەڕای ئێوە ئێستاش كاتی ئـــەوە نەهاتووە بەهەندێك الیـــەن بگوترێ كە

داوای زیاتر لەپێگەی خۆیان دەكەن؟عەلی حوســـێن: ئیســـتحقاقاتی هەڵبژاردنی 9/21 دیـــارە پێگـــەی هـــەر الیەنێكی سیاســـی لەكوردســـتان چەنـــد بـــووە، لەگەڵ ئەوەشـــدا پارتـــی رێـــزی هەمـــوو الیەنـــە سیاســـییەكان دەگـــرێ، كـــە ئامادەیی هاتنە نـــاو حكومەتیان هەیـــە، پارتـــی دەرگای كراوەیەو پێمانخۆشـــە زۆرتریـــن الیەن بەشـــداری حكومـــەت بكات، چونكە ئـــەم قۆناغەی كوردســـتان پێویســـتی بەئارامی و پێكەوەكاركردنی زیاتر هەیە، بەاڵم

پارتی مەرجی لەسەر كەس دانەناوەو مەرجی هیچ الیەنێكیش بەكارێكی باش دانانێت.

ئـــەو الیەنانەی پێشـــووتر ئامادەیی بەشداری حكومەتیان دەربڕیوە، ئایا گۆڕانكاری رووینەداوە لەهەڵوێســـتیان سەبارەت بەهاتن

یان نەهاتن بۆ ناو حكومەت؟عەلـــی حوســـێن: تـــا ئێســـتا هەنـــگاوەكان نزیكبوونەتـــەوە گفتۆگۆكانیـــش ئیجابیـــن،

لەچارەسەركردن. مەبەستت لەنزیكبوونەوەی گەیشتن ئەئەنجامی گفتۆگۆكان كەیە، ئایا دەتوانی بڵێی هەفتەی ئاینـــدە پێكهێنانی حكومـــەت یەكالیی

دەبێتەوە؟عەلی حوســـێن: ناتوانـــم كات دیاری بكەم، بەاڵم تەســـەور دەكەم كاتەكەی نزیكە، چونكە ئەگەر زیاتر بخایەنێت هاواڵتیانی كوردســـتان پێویستیان بەروونكردنەوە دەبێت و ئەوكاتیش دەســـتپێكردووە دانوســـتانی حیزبـــەی ئـــەو

روونكردنەوە دەدات.هەمیشـــە یەكێتـــی بەرپرســـانی ئـــەوە دووپـــات دەكەنـــەوە كە لەگـــەڵ پارتی لەنێوانیانـــدا ســـتراتیژی رێككەوتننامـــەی هەیـــە، بـــەاڵم پارتـــی پاشەكشـــەی كـــردووە پارتـــی وەك ئێـــوە ئایـــا لەڕێككەوتنەكـــە،

پاشەكشەتان كردووە لەرێككەوتنامەكە؟عەلـــی حوســـێن: ریكەوتنامەی ســـتراتیژی لـــە نێوانمـــان هەبـــووەو بەردەوامـــە، بـــەاڵم قۆنـــاغ بەقۆناغ شـــێوازی مامەڵەكـــردن لەگەڵ رێككەوتنامەی ستراتیژی گۆرانكاری بەسەردا دێت، ئێمە ئەوكاتەی كە بەیەك لیست بەشداری هەڵبژاردنمـــان كرد، ئەنجامەكەشـــی بەرهەمی هەردووالمـــان بـــوو و كورســـییەكانمان وەك یـــەك دابـــەش كـــردو هەروەها ئیســـتحقاقاتی بەشداربوونیشمان لەحكومەت وەك یەك بوو و بەیەك وەفدیش رۆشتینە ناو دانوستانەكانی لەبەرئـــەوەی بـــەاڵم حكومـــەت، پێكهێنانـــی یەكێتـــی بـــۆ هەڵبژاردنـــی 9/21 پێی باشـــبوو بەلیســـتی جیا بەشـــداری هەڵبـــژاردن بكات و

6 ژماره 217 2014/2/1

سەركردایەتی بوونی نەبوو، هۆكاری چییە؟عەلی حوســـێن: بۆ پەرلەمانی عێراق رەنگە كەســـێك یـــان دوو كەســـێك لەســـەر ئاســـتی كوردستان بنێرینە بەغدا، بەاڵم بۆ ئەنجومەنی پارێزگا ئێمە كۆمەڵێك كادیری باشمان كاندید كـــردووە، كـــە 50 كاندیـــدە، رەنگـــە كۆمەڵێك خەڵكـــی تێـــدا بێـــت لەئاســـتی ســـەركردایەتی نەبن، بەاڵم كەســـانی باش و خاوەن ناوبانگن، هەروەها كەســـی دیكەشـــی تێدایە، كە پێشـــتر چەند جارێك وەزیر بووە، هەروەها سەرۆكی شـــارەوانی هەولێـــری تێدایـــە، جگـــە لەوەش كەســـانی دیكەشـــی تێدایە كـــە دەتوانن دەنگی زۆر بۆ لیستی پارتی بهێنن، چونكە دەتوانرێت

دەنگ بەلیست و كاندیدیش بدرێت. الی خەڵـــك بووەتە جێگای پرســـیار كـــە بۆچـــی نەوزاد هادی و پشـــتیوان ســـادق لەیەك لیســـت كاندیـــد كراون بـــۆ ئەنجومەنی

پارێزگای هەولێر؟عەلی حوسێن: كاك نەوزاد هادی پارێزگاری هەولێرەو پێمان وایە كەســـێكی ســـەركەوتوو بووە لەكارەكەی و هەروەها رامان وایە خەڵك پێیباشـــە كە ئەو لەناو لیستەكەی پارتی بێت و دەنگی پێ دەدات، هەروەها كاك پشتیوان سادق ئەندامی ســـەركردایەتی و هەروەها بەرپرسی لقی دووی پارتی بووە لەهەولێر، بۆیە خەڵكی پێیباشـــە ئەویـــش كاندید بێـــت لەچوارچێوەی لیســـتەكە، بۆیـــە ئێمـــە بەخاڵێكـــی ئیجابیمـــان زانیوە كە چەند ئەندامێكی سەركردایەتی لەناو لیســـتەكە بوونی هەبێت، بۆ ئـــەوەی دەنگێكی باش بەدەســـت بهێنیـــن، هەروەها بـــۆ ئەوەی خەڵك ئاگاداربێـــت كە هەڵبژاردنی پارێزگاكان

بەالی ئێمەوە گرنگی خۆی هەیە. دەنگۆییـــەك هەیـــە كـــە دەگوترێـــت دیاریكردنی نەوزاد هادی و پشـــتیوان ســـادق تەنیا بـــۆ كۆكردنـــەوەی دەنگـــە، ئەگینا دوای هەڵبژاردن ئیدریس هادی دەكرێتە پارێزگاری

هەولێر، ئەگەر دەربچێت؟عەلـــی حوســـێن: ئـــەو شـــتە راســـت نییـــە، چونكە ئەو مەســـەلەیە پەیوەنـــدی بەئەنجامی هەڵبژاردنەكـــەوە دەبێـــت و دوای تەواوبوونی هەڵبژاردنەكانیـــش لیســـتی بـــراوە بەبڕیـــاری سەركردایەتی حیزب پارێزگار دیاری دەكات، بۆیە ئەوەی كە دەمێنێتەوەو ئەوەی پاشەكشە

دەكات ئەوكات دەردەكەوێت.

سياسەت

ئەوەی تا ئێستا بەر پارتی دەكەوێت هیچ

الیەنێك تێبینی نەبووە كە بڵێ ئەمە بەحەقی

پارتی نازانین

كاندیدكردنی نەوزاد هادی و پشتیوان سادق بۆ

كۆكردنەوەی دەنگە

ئەنجومەنی پارێزگای هەولێر بە 50 + 1

دەبەینەوە

چ وەزارەتێكی بەالوە گرنگە كە وەریبگرێت؟عەلی حوســـێن: وەزارەتەكان تا ئێستا باس نەكراوە، تەنیا پۆستە سیادییەكان زیاتر باسی لێوە كراوە، بەاڵم وەزارەتەكان تا ئێستا شتێك نەبووە كە جێگای ناكۆكی الیەنەكان بووبێت.

هیـــچ لەســـەر تەحفـــوزی پارتـــی وەزارەتێك هەیە؟

عەلی حوســـێن: ئێمە تەحەفوزمان لەســـەر هیچ وەزارەتێك نییە، بەاڵم بەدڵنیایەوە گفتۆگۆ دەكەین و پێشـــنیارەكانی ئێمـــە الی الیەنەكان زۆرینەیـــان جێگای قبوڵ بووە، بۆیە ئەوەی تا ئێستا بەر پارتی دەكەوێت هیچ الیەنێك تێبینی

نەبووە، كە بڵێ ئەمە بەحەقی پارتی نازانین.لـــەوادەی هەڵبژاردنـــی پەرلەمانـــی عێـــراق و ئەنجومەنی پارێزگا نزیك دەبینەوە، چـــاوەڕێ دەكەن كە پارتی ئەنجامەكانی 9/21

بەدەست بهێنێتەوە؟كـــە وایـــە قەناعەتمـــان حوســـێن: عەلـــی ئـــەو لەكوردســـتان و بارودۆخـــی سیاســـی قۆناغەی كوردســـتان پێیدا تێپەڕدەبێت، پارتی ئـــەو حیزبەیە كـــە خەڵك متمانـــەی پێ دەكات لەسەر ئاستی ناوخۆ و عێراق و هەرێمایەتیش،

هەروەهـــا بـــۆ داهاتـــووی كوردســـتان و ئەو ئەگەرانـــەی كە چاوەڕێدەكرێـــت بۆ داهاتووی كوردستان، پارتی هێزێكی گرنگی ناوچەكەیە.

پارتـــی دەنگەكانـــی ئەنجامـــی لەهەڵبژاردنی رابردوو بەدڵی زۆر لەئەندامانی پارتـــی نەبوو لەهەولێر، ئایـــا ئێوە بەرنامەتان

چییە بۆ زیاتركردنی دەنگەكانی پارتی؟عەلی حوسێن: لەكوردســـتان بەشێوەیەكی گشتی و لەهەولێر بەتایبەت تموحی زیاترمان هەبـــوو، بـــەاڵم ئەگەر بـــەراوردی هەڵبژاردنی ســـێ ساڵ پێش ئێســـتا بكەین لە كۆی زیادەی دەنگی پارتی لەسەنتەری شاری هەولێر دەنگی پارتـــی 15% زیـــادی كـــردووە، بـــەاڵم دەنگی الیەنەكانی دیكەی ركابـــەر نزیكەی 20 هەزار دەنگ كەمیان كردووە، كار بۆ بەدەســـتهێنانی

رێژەیەكی زۆرتری دەنگەكان دەكەین. لەناو لیســـتی پارتی بـــۆ ئەنجومەنی ئەندامـــی دوو پارتـــی هەولێـــر، پارێـــزگای ســـەركردایەتی كاندیـــد كـــردووە، بـــەاڵم بـــۆ ئەندامـــی بەپێچەوانـــەوە عێـــراق پەرلەمانـــی

ئێمەش بەالمانەوە ئاســـایی بـــوو، بۆیە كاتێك بەلیستی جیا بەشداری كردووەو دەرئەنجامی هەڵبژاردنەكەشی قبوڵكردووە، بۆیە ئێستاش كە لەدانوستانی پێكهێنانی حكومەتین هەر الیەنەو بەپێی ئەنجامی هەڵبژاردنەكان و ئەو پێگەیەی خـــۆی مامەڵەی لەگـــەڵ دەكرێـــت، هەرچەندە پێش هەڵبژاردن و لەكاتی هەڵبژاردنەكان زۆر باســـی ئەوە دەكرا، كە رێككەوتنی ســـتراتیژی كۆتایی پێهاتوە بۆ بەدەستهێنانی دەنگ، بەاڵم لەگـــەڵ ئەوەشـــدا پارتـــی هەمیشـــە رەچاوی رێككەوتننامـــەی ســـتراتیژیی لەگـــەڵ یەكێتـــی بـــەاڵم رێككەوتننامەی ســـتراتیژی كـــردووە، نێوانمان نابێت لەســـەر حســـابی ئـــەو الیەنانە بێت، كە دەیانەوێ بەشـــداری حكومەت بكەن، لەگەڵ ئەوەشـــدا پارتی رەچـــاوی بارودۆخی

یەكێتی كردووەو ئێستاش دەیكات.لەگفتۆگـــۆی یەكێتـــی داواكانـــی

پێكهێنانی حكومەت مافی خۆیەتی؟عەلـــی حوســـێن: ئێمە ئینـــكاری بارودۆخی یەكێتی ناكەین، كـــە هێزێكی مێژووییەو رۆڵی هەبووە لەسەر ســـاحەی سیاسی كوردستان، بـــەاڵم لەبەرئەوەی بڕیاری هەڵبژاردنت داوەو رازیبوویـــت، هەڵبژاردنەكانیـــش بەئەنجامـــی هەڵبژاردنەكانیـــش بەدەرئەنجامـــی پێویســـتە رازی بێت، دوای دەرئەنجامی هەڵبژاردنەكانیش وەك پارتی دووبارەی دەكەمەوە، كە رەچاوی نیگەرانییەكانـــی یەكێتـــی و غیابی جەنابی مام

جەالل و كۆمەڵێك شتی دیكەش دەكەین. ئایا خاڵـــی رێككەوتنـــی گفتۆگۆكان گەیشـــتوەتە ئاســـتێك كـــە یەكێتـــی و گـــۆڕان لەنێـــوان خۆیان رێكبكەون، یـــان ئەوە پارتییە كـــە پێویســـتە لەگـــەڵ هەریـــەك لەیەكێتـــی و ئـــەوەی حكومـــەت بـــۆ رێكبكـــەوێ گـــۆڕان

دروستبكرێت؟عەلی حوســـێن: پێویستە هەموومان پێكەوە كاربكەین )پارتی، یەكێتـــی، گۆڕان، یەكگرتوو و كۆمـــەڵ( هەركەســـەو بەپێـــی پێگەی خۆی، چونكە خاڵی هاوبەشمان هەیە، بۆیە دەتوانین حكومـــەت و دابنێیـــن هاوبـــەش بەرنامـــەی

تەشكیل بكەین. ئایا پارتی لەوەزارەتەكانی حكومەت،

ژماره 217 2014/2/1 7

سياسەت

گۆڕانكاری لەبەرپرسی لقەكان بە مەسڵەحەت

نازانین

دوو دیاریكردنـــی دەگوتـــرێ كەســـایەتی وەك پشـــتیوان و نـــەوازاد هادی

لەئەنجامی ملمالنێیەكانی نێوانیان بووە؟پارتـــی بەپێچەوانـــەوە، حوســـێن: عەلـــی حیزبێكـــە كـــە دیموكراســـیەتی تێدایـــە، بەاڵم مەركەزیەتیشـــی هەیە، لەناو پارتی رەنگە رای جیاواز هەبێت، كە ئەمە كارێكی ئاساییە، بەاڵم هەریەك لەكاك نەوزاد و كاك پشـــتیوان دوو كادیـــری دیاری پارتیـــن و كاریگەرییان لەناو شـــاری هەولێر هەیە، بەشێوەیەك لەشێوەكان دەتوانن ئەنجامی باش بەدەستبهێنن و هەروەها دڵنیاین كە خەڵك دەنگ بەلیستی پارتی دەدات، بـــەاڵم كاندیدی بـــاش لەناو لیســـتەكە خاڵێكی

بەهێز دەبێت بۆ لیستی پارتی.بـــۆ تەنیـــا دیاریكردنیـــان واتـــە

كۆكردنەوەی دەنگە؟عەلی حوســـێن: لەالیەك بـــۆ كۆكردنەوەی دەنگـــەو لەالیەكـــی دیكەشـــەوە بـــۆ گرنگیدانە بـــاش ئەنجامێكـــی ئـــەوەی بـــۆ بەلیســـتەكە و لەڕەغبـــەت شـــێوەیەك و بەدەســـتبهێنین بەشداری خەڵك زیاتر بكەین بۆ هەڵبژاردنەكان و هەروەهـــا خەڵكیش ئاگادار دەبێت كە پارتی گرنگی بەهەڵبژاردنـــی ئەنجومەنی پارێزگاكان دەدات، چونكە كۆمەڵێك كادیری باشی كاندید كـــردووە بـــۆ ئەنجومەنی پارێزگا، پێشـــتریش پارتی كاك كەمال كەركوكی ئەندامی مەكتەبی سیاســـی پارتی كاندید كردبوو بۆ ئەنجومەنی پارێـــزگای كەركوك، هەروەها حیزبی دیكەش هەیە ئەندامی مەكتەبی سیاســـی لەئەنجومەنی پارێزگای هەولێرە، بۆیە بەالی ئێمەوە ئاسایە ئەندامێكی ســـەركردایەتی ئەندامی ئەنجومەنی

پارێزگا بێت. لەو كەســـانەی كاندیدتـــان كردووە، لـــەدوای هەڵبژاردنەكان كەســـیان پاشەكشـــە

ناكەن؟عەلی حوســـێن: مەرج نییە پاشەكشە بكەن، بـــەاڵم زۆریـــش ئاســـاییە كەســـێك ئەندامـــی ســـەركردایەتی بێـــت و ئەندامـــی ئەنجومەنـــی

پارێزگاش بێت.بـــۆ ئێـــوە لەكاندیدەكانـــی یەكێـــك ئەنجومەنـــی پارێـــزگای هەولێـــر، د.ئیدریـــس هادییـــە، كە پێشـــوتر لەســـێ قۆناغـــی جیاواز وەزیـــر بووە لەحكومەت، چۆن بوو كاندیدتان

كرد؟عەلی حوسێن: لەهەموو دونیا بەشێوەیەكە ئەو كەســـانەی كە خاوەن ئەزمونن پێویســـتە بەگرنگییەوە ســـەیریان بكرێ و ســـودییان لێ وەربگیرێت، بۆیـــە د. ئیدریس هادیش لەچەند قۆناغێكـــی جیـــاواز پلـــەی بـــەرزی هەبـــووە، ماوەیـــەك وەزیری خوێندنی بـــااڵ و هەروەها وەزیر بووە لەبەغدا و ماوەیەك نوێنەری ئێمە بووە بۆ قەراری )986(ی نەتەوەیەكگرتووەكان، بۆیـــە ئەمـــە هەمـــووی ئەزموونـــی ئیدارییەو پێویستە ســـودی لێ وەربگرین، ئەوەی گرنگە بیزانین ئەو كەســـانە ئەزمونـــی كەڵەكەبوویان هەیە. پیویستە سودیان لێ وەربگرین، چونكە ئەو كەســـەی تـــازە دێـــت مەرج نییـــە خاوەن

ئەزمونێكی زۆر بێت لەبەڕێوەبردن.بەدەســـتهێنانی پێشـــبینی پارتـــی چەند كورســـی ئەنجومەنـــی پارێزگای هەولێر

دەكات؟عەلـــی حوســـێن: بەپێـــی ئـــەو دەنگانەی كە ئەنجومەنـــی هێنـــاوە، بەدەســـتمان پێشـــوتر

پارێزگای هەولێر بەبێ ركابەر دەبەینەوە. لەچاوپێكەوتنی ســـڤیل یەكێتی باس لـــەوەدەكات پێنـــج كورســـی و گۆڕانیش باس دەكات كورســـی حـــەوت لەبەدەســـتهێنانی لەئەنجومەنـــی پارێـــزگای هەولێـــر، ئێوە چەند

كورسی ئەنجومەنی پارێزگا بەدەستدەهێنن؟عەلـــی حوســـێن: لەهەڵبژاردنی پێشـــووش بـــەاڵم دەگـــوت، ژمارەیەكـــی و هەركـــەس

ئەنجامـــەكان دەركـــەوت، كـــە هـــەر الیەنێـــك لەهەولێـــر پێگەی چۆنە، بەپێـــی ئەو دەنگانەی لەبەردەســـتی ئێمەدایـــە ئەنجومەنی پارێزگای

هەولێر دەبەینەوە. لەڕووی ژمارەی كورسییەوە چەند

كورسی؟عەلی حوسێن: وەك كورسی پەنجا كۆ یەك

دەبەینەوە. بـــاس لەوەهەیە پارتـــی گۆڕانكاری لەبەرپرســـی لقەكانـــی دەكات، باســـی ئێوەش

هەیە لەچوارچێوەی گۆڕانكارییەكانی پارتی؟لـــەكاری گۆڕانـــكاری حوســـێن: عەلـــی حیزبایەتـــی كارێكی ئاســـایی و تەندروســـتە، ســـەبارەت بەپارتیـــش ئێمە كادیـــری حیزبین، پارتی لەهەر شـــوێنێك پێویســـتی بەئێمە بێت، ئێمە خزمەت دەكەین، بەاڵم ئێســـتا بۆ قۆناغی بەرەو هەڵبژاردن دەچین رەنگە گۆرانكارییەكان

بەمەسڵەحەت نەزانین. واتە گۆڕانكارییەكان دەكەوێتە دوای

هەڵبژاردن؟عەلی حوسێن: گۆڕانكارییەكان هەمووكات ئاســـاییە، چونكـــە ئێمـــە پێمان وایـــە كادیرێك كاتێك بۆ ماوەیەكی زۆر لەشوێنی دەمێنێتەوەو سەركەوتوو بووە، واباشە ڕەوانەی شوێنێكی دیكە بكرێـــت، كە بەمەســـڵەحەت زانرا رەوانە دەكرێت، بۆیە كاتی هەڵبژاردنە گۆرانكارییەكان پەلـــەی تێـــدا ناكەیـــن و بەدیراســـەی وردتـــر

بڕیاری لەسەر دەدەین.

8 ژماره 217 2014/2/1

سياسەت

ئەندامانی مەكتەبی سیاســـی و سەركردایەتی ئەو حزبەوە كرد، ســـەرجەمیان رایانگەیاند كە تا ئێســـتا بڕیاری یەكالكەرەوە لەسەر كۆنگرە نـــەدراوەو تا ئەو كاتەش ئامـــادە نین لەبارەی كۆنگرەی حزبەكەیانەوە لێدوان بدەن، ئەمەش پـــاش ئـــەوە دێـــت كە بەوتـــەی حاكـــم قادری ئەندامی مەكتەبی سیاســـی ئـــەو حزبە "ئەوان لێدوانیـــان لەبارەی كۆنگرەوە بـــۆ دەزگاكانی راگەیانـــدن لـــێ قەدەغە كـــراوە"، هـــاوكات د. یوســـف گۆرانی وتەبێـــژی كۆنگرەش وەاڵمی

پەیوەندییە تەلەفۆنییەكانی نەدەدایەوە.بەاڵم زوبێر عوســـمان جێگری ســـكرتێری ئەنجومەنـــی ناوەنـــد لەبـــارەی هۆكارەكانـــی ئەنجامنەدانی كۆنگرەكەی بـــۆ هەڵبژاردنەكان گێڕایەوە، ئەو گوتی "دوو پرسی چارەنوسساز پرســـی هەڵبژاردنـــی ئەنجومەنـــی نوێنەرانـــی عێـــراق و ئەنجومەنـــی پارێزگاكانـــی هەرێـــم لەبەردەمماندایـــە، كـــە پێویســـتە ئـــەو قۆناغە

هەســـتیارە تێبپەڕێنین، بۆ ئێمەی یەكێتی زۆر گرنگە لـــەو هەڵبژاردنانەی داهاتوو رێژەیەكی زۆر زیاتر لەهەڵبژاردنی رابردووی پەرلەمانی كوردســـتان بەدەســـت بهێنیـــن، لەئێستاشـــدا ئامادەییەكـــی بـــاش هەیـــە كە یەكێتـــی بەرەو بەرچـــاو هەڵســـانەوەیەكی و گەشـــانەوە ببرێـــت، ئەوەش بەالی ئێمـــەوە لەكۆنگرە زۆر

گرنگترە".لەئێستادا بەشێك لەئەندامانی سەركردایەتی یەكێتـــی و ئەنجومەنـــی ناوەندی حزبەكە، داوا دەكـــەن، كۆنگرەكـــە بخرێتە 6/1 كە ســـاڵیادی دامەزراندنـــی یەكێتیەو شـــوێنی كۆنگرەكەش ببرێتە شـــاری كەركوك، بەو پێیەی ئێستا ئەو شـــارە ناوەندی جەماوەری یەكێتی نیشتمانی كوردستانیشـــە، بەاڵم تا ئێســـتاش لەسەر ئەو

پرسە رێكنەكەوتون.مامۆســـتایەكی زانكۆش ئاماژەی بەوەدا كە یەكێتـــی لەقەیراندایەو بەخۆیەوە هەرێمیشـــی

خستۆتە قەیرانەوە، مەهدی ئەبوبەكر چاودێری سیاسی و مامۆستای زانكۆ بە )سڤیل(ی گوت "بەشـــێك لەو قەیرانانەی هەرێمی كوردستانی گرتۆتـــەوە پەیوەنـــدی بەقەیرانـــی ناوخۆیـــی یەكێتیی نیشـــتمانیی كوردستانەوە هەیە، بۆیە تـــا تەنگژەو قەیرانـــە ناوخۆییەكانی ئەو حزبە بەردەوام بێـــت، زۆر لەقەیرانەكانی هەرێمیش لەئێستاشـــدا گەورەتریـــن دەبـــن، بـــەردەوام قەیـــران و گرفتی یەكێتی بەســـتنی كۆنگرەیە، چونكە راســـتە بەســـتن و نەبەســـتنی كۆنگرە راســـتەوخۆ پەیوەندی بەژیانـــی رێكخراوەیی خودی ئـــەو حزبەوەیـــە، بەاڵم بەشـــێوەیەكی ناڕاســـتەوخۆ و زۆر كاریگـــەر پەیوەنـــدی بە ژیانی سیاســـیی و ئابوریی هەرێم بەگشتیی و

ناوچەكانی سلێمانی و گەرمیانەوە هەیە".مەهـــدی ئەبوبەكـــر گوتیشـــی "ئەگـــەر ئەو كێشـــەیە بەشـــێوەیەكی حەكیمانە چارەسەری بـــۆ نەدۆزرێتەوە، ئـــەوا دەبێت بەهەڕەشـــەی

چەندیـــن دروســـتبوونی ئەگـــەری گـــەورەو قەیرانی گەورەتر بەدوای خۆیدا دەهێنێت. بۆیە پێویستە لەســـەر هەموو الیەنە كاریگەرەكانی ســـەرگۆرەپانی سیاســـیی، هاوكاریـــی یەكێتی بكـــەن بۆ دەربازبوون لەتەنگژەكان و رینمایی پێویســـتی پێشـــكەش بكەن و وەكو بەشێكیش پێویســـتە كۆمەاڵیەتیـــش لەلێپرســـراوێتی تەنانەت دەزگاكانـــی ڕاگەیاندنیش ئەم ماوەیە كەمێـــك گوشـــارەكانی ســـەر یەكێتـــی كـــەم بكەنەوەو دەست لەباڵوكردنەوەی ئەو هەموو هەوااڵنـــە بگرنەوە، كە زۆرێكیـــان دەبنە هۆی و ناوخۆییـــەكان پەیوەندییـــە گرژتركردنـــی دەرەكییەكانـــی یەكێتی، چونكە زۆر ئەســـتەمە یەكێتـــی بەتەنها لەژێر ئەو هەموو گوشـــارەدا بتوانێـــت چارەســـەری قەیرانەكانـــی بـــكات و درێژەكێشـــانی قەیرانەكانی یەكێتیش هۆكاری ســـەرەكەی ناجێگیریـــی سیاســـیی و ئابورییە

لەهەرێمی كوردستاندا".

عوســـمان بە)ســـڤیل(ی گوت "لەمـــادەی 18ی پەیـــڕەوی ناوخـــۆی یەكێتیـــدا زۆر بەڕوونـــی ئاماژە بەوە دراوە، كـــە ئەگەر كۆنگرە لەكاتی خۆیـــدا نەبەســـترێت، ئەوا ســـەركردایەتی ئەو حزبە لەدەســـتدەدرێت، بەاڵم ئێمە ســـكرتێری ناوەندمـــان ئەنجومەنـــی هەیـــەو گشـــتیمان هەیـــە، كە لەكۆنگـــرە هەڵبژێردراون، ســـەد و یـــەك كەســـن، شـــەرعیەتیان دەمێنێـــت، واتـــە ئەنجامنەدانـــی كۆنگرە بەمانای ئەوە نایەت كە تەواوی دامودەزگاكانی یەكێتی شـــەرعیەتیان نەمێنێـــت، ئەگـــەر هـــەردوو ئەنجومەنی حزب بڕیاریانـــدا كۆنگـــرە دوابخرێت، ئـــەوا دەتوانن شەرعیەت بدەنەوە بەبرادەرانی سەركردایەتی و مەكتەبـــی سیاســـی و كاروبارەكانـــی حزب ڕایی بكرێـــت، یاخود هـــەر میكانیزمێكی دیكە كە لەكۆبوونـــەوەی ناوخۆی حزبـــدا لەبارەی كۆنگـــرەوە لەســـەری رێدەكەویـــن، ئەمـــەش پـــاش ئـــەوەی ئەنجومەنـــی ســـەركردایەتی و ئەنجومەنـــی ناوەنـــدی هەردووكیـــان كە دوو ئۆرگانـــی شـــەرعی هەڵبژێـــردراوی كۆنگرەی سێی یەكێتین كە نوێنەرایەتی هەموو ئەندامانی كۆنگرەی یەكێتـــی دەكەن، لـــەو كۆبوونەوەدا هەمـــوو ئەگـــەرەكان تاوتـــوێ بكـــەن، ئەگـــەر كۆنگـــرە بكرێـــت الیەنە ئیجابی و ســـلبیەكانی دەستنیشـــان بكرێـــت، هەروەهـــا دواخســـتنی كۆنگرە بۆ كاتێكی دیكە كە بارودۆخی یەكێتی

لەبارتر بێت".ئەم دۆخەی ئێســـتای یەكێتیـــش بەجۆرێكە كە بەرپرسانی ئەو حزبە بۆخۆیان بەرچاویان روون نییە، بەمەبەســـتی وەرگرتنـــی زانیاری زیاتر لەســـەر ئەم پرســـە )ســـڤیل( پەیوەندی ســـەعدی و عەبدوڵـــاڵ لەئارێـــز بەهەریەكـــە ئەحمەد پیرەو حاكم قادر و وەســـتا رەســـوڵ و د. فوئـــاد مەعســـوم و فەریـــد ئەسەســـەرد

دواجار وەك چاودێرانی سیاسی پێشبینیان بۆ كرد، یەكێتی نیشـــتیمانی كوردستان لەكاتی خۆیدا كۆنگرەی چوارەمی ئەنجام نەدا، ئەمەش بەهۆی ئـــەوەی حزبەكە لەناوخۆدا بەدەســـت لەئەگـــەری دەناڵێنێـــت و چەندیـــن كێشـــەوە ئەنجامدانـــی كۆنگرەكەدا مەترســـی لێكترازانی

زیاتر دەكرا.پاش ئەوەی یەكێتی نیشـــتمانی كوردستان لەدەباشـــان، كاتژمێریـــدا نیـــو لەپلینیۆمێكـــی كۆنگرەی حزبەكەیان بۆ 1/31 دواخست، بەاڵم دواتـــر و لـــەڕۆژی 1/29 داو تەنهـــا دوو رۆژ بەر لەكۆنگرە، ئەندامانی مەكتەبی سیاســـی و سەركردایەتی یەكێتی لەدەباشان كۆبوونەوە، هەرچەنـــدە لـــەو كۆبونەوەیـــەدا جارێكی دیكە دواخستنی كۆنگرەیان ڕانەگەیاند، بەاڵم بڕیاری ئەنجامدانی كۆنگرەشـــیان نەدا و پرســـەكەیان بەكراوەی هێشـــتەوە، ئەمـــەش لەكاتێكدایە كە پێشتر هەریەكە لەكۆســـرەت رەسوڵ عەلی و د. بەرهەم ئەحمەد ســـاڵح جێگرانی سكرتێری گشـــتی یەكێتـــی داوای ئەوەیـــان كردبـــوو كە كۆنگرەكـــە لەكاتـــی خۆیـــدا ئەنجـــام بدرێت و

چیدیكە دوا نەخرێت.بـــەاڵم بەوتـــەی زوبێـــر عوســـمان جێگری ناوەنـــدی ئەنجومەنـــی ســـكرتێری یەكەمـــی یەكێتی نیشتیمانی كوردستان كۆنگرە بابەتێكی ناوخۆی حزبـــەو تەنها یەكێتیـــەكان بۆخۆیان بڕیـــار لەئەنجامـــدان یاخـــود ئەنجـــام نەدانـــی دەدەن و یەكێتیـــش هەركاتێكـــی بەبـــاش زانی و زروفـــی یەكێتـــی لەبار بوو، ئـــەوا كۆنگرەی چوارەم دەبەســـترێت، ئەو بەرپرسەی یەكێتی ئاماژە بەوەش دەدات، كە دەكرێت شـــەرعیەت بدرێتـــەوە بەســـەركردایەتی حزبەكـــە، زوبێر

قەیرانی حزبەكەی تاڵەبانی

راوێژ كامەران

ژماره 217 2014/2/1 9

كۆبوونەوەیەكی سەركردایەتی یەكێتی لەكاتی بانگەشەی هەڵبژاردنی 9/21

سياسەت

ئەندامانی مەكتەبی سیاســـی و سەركردایەتی ئەو حزبەوە كرد، ســـەرجەمیان رایانگەیاند كە تا ئێســـتا بڕیاری یەكالكەرەوە لەسەر كۆنگرە نـــەدراوەو تا ئەو كاتەش ئامـــادە نین لەبارەی كۆنگرەی حزبەكەیانەوە لێدوان بدەن، ئەمەش پـــاش ئـــەوە دێـــت كە بەوتـــەی حاكـــم قادری ئەندامی مەكتەبی سیاســـی ئـــەو حزبە "ئەوان لێدوانیـــان لەبارەی كۆنگرەوە بـــۆ دەزگاكانی راگەیانـــدن لـــێ قەدەغە كـــراوە"، هـــاوكات د. یوســـف گۆرانی وتەبێـــژی كۆنگرەش وەاڵمی

پەیوەندییە تەلەفۆنییەكانی نەدەدایەوە.بەاڵم زوبێر عوســـمان جێگری ســـكرتێری ئەنجومەنـــی ناوەنـــد لەبـــارەی هۆكارەكانـــی ئەنجامنەدانی كۆنگرەكەی بـــۆ هەڵبژاردنەكان گێڕایەوە، ئەو گوتی "دوو پرسی چارەنوسساز پرســـی هەڵبژاردنـــی ئەنجومەنـــی نوێنەرانـــی عێـــراق و ئەنجومەنـــی پارێزگاكانـــی هەرێـــم لەبەردەمماندایـــە، كـــە پێویســـتە ئـــەو قۆناغە

هەســـتیارە تێبپەڕێنین، بۆ ئێمەی یەكێتی زۆر گرنگە لـــەو هەڵبژاردنانەی داهاتوو رێژەیەكی زۆر زیاتر لەهەڵبژاردنی رابردووی پەرلەمانی كوردســـتان بەدەســـت بهێنیـــن، لەئێستاشـــدا ئامادەییەكـــی بـــاش هەیـــە كە یەكێتـــی بەرەو بەرچـــاو هەڵســـانەوەیەكی و گەشـــانەوە ببرێـــت، ئەوەش بەالی ئێمـــەوە لەكۆنگرە زۆر

گرنگترە".لەئێستادا بەشێك لەئەندامانی سەركردایەتی یەكێتـــی و ئەنجومەنـــی ناوەندی حزبەكە، داوا دەكـــەن، كۆنگرەكـــە بخرێتە 6/1 كە ســـاڵیادی دامەزراندنـــی یەكێتیەو شـــوێنی كۆنگرەكەش ببرێتە شـــاری كەركوك، بەو پێیەی ئێستا ئەو شـــارە ناوەندی جەماوەری یەكێتی نیشتمانی كوردستانیشـــە، بەاڵم تا ئێســـتاش لەسەر ئەو

پرسە رێكنەكەوتون.مامۆســـتایەكی زانكۆش ئاماژەی بەوەدا كە یەكێتـــی لەقەیراندایەو بەخۆیەوە هەرێمیشـــی

خستۆتە قەیرانەوە، مەهدی ئەبوبەكر چاودێری سیاسی و مامۆستای زانكۆ بە )سڤیل(ی گوت "بەشـــێك لەو قەیرانانەی هەرێمی كوردستانی گرتۆتـــەوە پەیوەنـــدی بەقەیرانـــی ناوخۆیـــی یەكێتیی نیشـــتمانیی كوردستانەوە هەیە، بۆیە تـــا تەنگژەو قەیرانـــە ناوخۆییەكانی ئەو حزبە بەردەوام بێـــت، زۆر لەقەیرانەكانی هەرێمیش لەئێستاشـــدا گەورەتریـــن دەبـــن، بـــەردەوام قەیـــران و گرفتی یەكێتی بەســـتنی كۆنگرەیە، چونكە راســـتە بەســـتن و نەبەســـتنی كۆنگرە راســـتەوخۆ پەیوەندی بەژیانـــی رێكخراوەیی خودی ئـــەو حزبەوەیـــە، بەاڵم بەشـــێوەیەكی ناڕاســـتەوخۆ و زۆر كاریگـــەر پەیوەنـــدی بە ژیانی سیاســـیی و ئابوریی هەرێم بەگشتیی و

ناوچەكانی سلێمانی و گەرمیانەوە هەیە".مەهـــدی ئەبوبەكـــر گوتیشـــی "ئەگـــەر ئەو كێشـــەیە بەشـــێوەیەكی حەكیمانە چارەسەری بـــۆ نەدۆزرێتەوە، ئـــەوا دەبێت بەهەڕەشـــەی

چەندیـــن دروســـتبوونی ئەگـــەری گـــەورەو قەیرانی گەورەتر بەدوای خۆیدا دەهێنێت. بۆیە پێویستە لەســـەر هەموو الیەنە كاریگەرەكانی ســـەرگۆرەپانی سیاســـیی، هاوكاریـــی یەكێتی بكـــەن بۆ دەربازبوون لەتەنگژەكان و رینمایی پێویســـتی پێشـــكەش بكەن و وەكو بەشێكیش پێویســـتە كۆمەاڵیەتیـــش لەلێپرســـراوێتی تەنانەت دەزگاكانـــی ڕاگەیاندنیش ئەم ماوەیە كەمێـــك گوشـــارەكانی ســـەر یەكێتـــی كـــەم بكەنەوەو دەست لەباڵوكردنەوەی ئەو هەموو هەوااڵنـــە بگرنەوە، كە زۆرێكیـــان دەبنە هۆی و ناوخۆییـــەكان پەیوەندییـــە گرژتركردنـــی دەرەكییەكانـــی یەكێتی، چونكە زۆر ئەســـتەمە یەكێتـــی بەتەنها لەژێر ئەو هەموو گوشـــارەدا بتوانێـــت چارەســـەری قەیرانەكانـــی بـــكات و درێژەكێشـــانی قەیرانەكانی یەكێتیش هۆكاری ســـەرەكەی ناجێگیریـــی سیاســـیی و ئابورییە

لەهەرێمی كوردستاندا".

10 ژماره 217 2014/2/1

سياسەت

زۆرترین ملمالنێی كاندیدەكانمان ناوخۆیی

و لەگەڵ یەكتری بووە، نەك لەگەڵ

حیزبەكانی دیكە

دۆخی راگەیاندن لەدهۆك چۆنە؟ كەریـــم چۆلـــی: مـــن پێموانییـــە لەهەندێك بێـــت جیـــاواز دهـــۆك دۆخـــی رووەوە لەناوچەكانی دیكەی باشـــووری كوردســـتان، چونكـــە ئەگـــەر جیاوازییەكیـــش هەبێت ئەوە رێژەییـــەو لەهەندێـــك الیەنـــەوە. دەكرێ بڵێم جیـــاوازی دهـــۆك و ســـلێمانی لەوەدایـــە تـــا ئێستا تەنانەت دەزگایەكی نیمچەسەربەخۆش لەدهـــۆك بوونی نییـــە، لەكاتێكدا لەســـلێمانی دەزگای و گۆڤـــار و رۆژنامـــە چەندیـــن

سەربەخۆ هەن. ئـــەی راگەیاندنـــی یەكێتی بەگشـــتی

چۆن دەبینی، كێشە و گرفتەكانی چین؟كەریم چۆلی: لەڕاستیدا باسكردن لەدۆخی گشـــتی راگەیاندنی )ی،ن،ك( هـــەروا كارێكی ئاســـان نییە، ئەگەر بمانەوێ شیكردنەوەیەكی زانســـتیانەی دروســـتی بۆ بكەیـــن، بەاڵم پێم وایە دۆخی گشتی راگەیاندنی یەكێتی خراپەو بەدەزگاكانـــی گـــەورە بۆریەكـــی و زۆری راگەیاندنـــی یەكێتییەوە دیارە، لەهەمانكاتدا تا ئێســـتا راگەیاندنی یەكێتی نەیتوانیوە تەنانەت ببێت بەسەرچاوەی هەواڵەكانی خودی خۆی، بەپێچەوانـــەوە كادیرانی یەكێتـــی هەواڵەكانی

حیزبەكەیان لەدەزگاكانی دیكە دەبیستن. مەبەســـت لەدروســـتكردنی بادینان

سات چی بوو؟ كەریم چۆلی: پێموایە مەبەست لەكردنەوەی كەناڵـــی بادینـــان ســـات، هەوڵێـــك بـــووە بۆ دروســـتكردنی پردێـــك لەنێـــوان باشـــوور و باكـــور و خۆرئـــاوای كوردســـتان، تەنانـــەت بەڕێـــز مام جەاللیـــش لەپەیامەكەیدا بەبۆنەی دەستبەكاربوونی بادینان سات، لەڕۆژی 17-8-2013 دا ئەو هیوایەی خواستبوو، كە بادینان سات ببێتە پردێك لەنێوان هەر سێ بەشەكەی كوردســـتاندا، بـــەاڵم مـــن لەوبڕوایـــەدام ئێمە سەركەوتوو نەبوین لەو كارەداو نەمانتوانیوە وەكو پێویســـت ئەو ئامانجە بەدەســـت بێنین، بێگومـــان كۆمەڵێـــك هۆكاریـــش هـــەن، كـــە رێگربوون و ئێســـتاش رێگـــرن، دەتوانم بڵێم یەكـــەم هۆكاریش نەبوونـــی ئیمكانیاتی مادی رزگار رەزا چوچانی

لەبادینان كوتلەگەری ناو یەكێتی زیاتر بووە

كەریم چۆلی:

لەكاتی هەڵبژاردنەكاندا هەندێك لەكاندیدەكانی یەكێتی لەسلێمانی و هەولێرەوە دەهاتن و لەدەڤەری

بادینان دەنگیان دەكڕی! بەاڵم سەیر ئەوەیە دەنگی ئەندامانی یەكێتییان دەكڕییەوە

كەریم چۆلی، رۆژنامەنوسی دێرینی یەكێتی و بەڕێوەبەری ئیدارەی كەناڵی ئاسمانی )بادینان ســـات( لەم دیمانەیەی لەگەڵ )ســـڤیل( باســـی كێشەكانی ئەو كەناڵەو كێشـــەكانی یەكێتی دەكات، پێی وایە، كوتلەگەری باڵەكانی ناو یەكێتی "ئەگەر پێشـــتر كەمتر بووبێت ئێســـتا زیاترەو ئەوەش

هۆكارێك بووە بۆ كەمكردنەوەی دەنگی یەكێتی لەهەڵبژاردنەكاندا".

ژماره 217 2014/2/1 11

سياسەت

نەخۆشكەوتنی مام جەالل كاریگەری بەسەر

)بادینان سات(یشەوە هەبووە

ئاستی جەماوەری یەكێتی رووی لە دابەزینە

پێویســـت بووە بۆ كردنەوەی نووسینگە، یان بەالیەنی كەمەوە دانانی پەیامنێر و وێنەگرێك لەباكور یان خۆرئاوا، لەوانەیە خۆشمان وەكو پێویســـت نەمانتوانیبێـــت ســـود لەئیمكانیاتـــی بەردەســـتمان وەرگریـــن بـــۆ گەیشـــتن بـــەم ئامانجـــە، بـــەاڵم دەكـــرێ بڵێیـــن كردنـــەوەی بادینان ســـات تەنها ژمارەیەك بووە ئیزافەی دەزگاكانـــی راگەیاندنـــی یەكێتی كـــراوە، بەو

لۆژیكەی دەگوترێ: هەر هەبێ باشە.تەنهـــا ســـاتیش بادینـــان كەوایـــە زیادكردنـــی ژمارە بووە، هیچـــی دیكە، بەاڵم ئێوە بەرپرســـن لەبادینان ســـات، كێشـــەكانی ئەوێتـــان لەگـــەڵ ســـەرەوەی خۆتـــان بـــاس

نەكردووە؟ كەریـــم چۆلی: بـــەم حاڵەی ئێســـتای ئێمە، بێگومان بادینان سات زیادكردنی ژمارەیەكی دیكـــە بـــووە لەســـەر ئـــەو دەزگایانـــەی كـــە )ی،ن،ك( پارەیەكی زۆریان بۆ خەرج دەكات، هەرچەنـــدە پێم وایە بادینان ســـات پێویســـت بووەو ئێستاش پێویستە، بەاڵم بەگرنگیپێدانی زیاتـــر و ئیمكانیاتـــی باشـــتر، هـــەم لەڕووی مادی و هەمیش لەڕووی كادیرەوە، زۆر جار هەوڵمانـــداوە و چەندیـــن جاریش ســـەردانی سلێمانیمان كردووەو نووسراومان ناردووەو لەگـــەڵ ئیـــدارەی گشـــتیش باســـی ئەوەمـــان كردووە، یان بارودۆخەكەی چاك بكەن یانیش دابخـــرێ، بـــەاڵم بەداخەوە هـــەر وەكو خۆی ماتەوە، ئێســـتاش چاوەڕێـــی كۆنگرە دەكەین، پێموایە دەبێت یەكێتی پێداچوونەوەیەكی باش بەڕاگەیاندنـــی خۆیـــدا بكات و ئـــەو زۆری و

بۆریەی هەیە چارەسەر بكات. بادینـــان پشتگوێخســـتنی دەكـــرێ ســـات، وەك كێشـــەكانی دیكـــەی یەكێتـــی بۆ

غیابی مام جەالل بگێڕینەوە؟ كەریم چۆلی: بەڵێ دەكرێ بڵێین بەداخەوە دوای نەخۆشـــكەوتنی جەنابی مام جەالل، كە هیوادارم بەزووترین كات و بەتەندروستییەكی كاریگـــەری ناومـــان، بگەڕێتـــەوە باشـــەوە راستەوخۆی هەیە لەسەر بارودۆخی بادینان ساتیش، لەڕاســـتیدا بەڕێز مام جەالل، چونكە خـــۆی گەورەتریـــن رۆژنامەنووســـی كـــورد بـــووە، زیاتـــر لەهەڤااڵنی دیكەمـــان لەگرنگی

راگەیانـــدن گەیشـــتووە، رۆژنامەنووســـی و بۆیـــە گرنگـــی زۆرتریشـــی پێـــداوە، مـــن لەو بڕوایەدام ئەگەر جەنابیان لێرەبان دەمێك بوو

كێشەكانمان چارەسەر دەكران. دۆخـــی یەكێتـــی وەكـــو حـــزب لەو

دەڤەرە چۆنە؟كەریـــم چۆلی: دۆخـــی یەكێتـــی لەدەڤەری بادینانیـــش هـــی ئـــەوە نییـــە حەســـودی پـــێ ببرێـــت، دۆخەكـــە بەگشـــتی بەبـــاش نابینم و ئاســـتی جەماوەری یەكێتی رووی لەدابەزینە، لەدواهەڵبژاردنـــدا رێـــژەی دەنگەكانی یەكێتی وەكـــو ناوچەكانی دیكـــە لەبادینانیش زیاتر لە 10 هـــەزار دەنگ كەمی كردبـــوو، ئەمەش بۆ زۆر كـــەس پێچەوانـــەی پێشـــبینییەكان بوو، بەاڵم دیارە ئەو هۆكارانـــەی دەنگی یەكێتیان لەسلێمانی و هەولێر كەم كردبوو، لەدهۆكیش

كاریگەرییان هەبووە. لەناوچەكانـــی دیكەی كوردســـتان، یەكێتـــی كوتلەكانـــی كاریگـــەری بەئاشـــكرا بەئـــەدای كاری ئـــەو حزبـــەوە دیـــارە، ئێـــوە

لەبادینان هەست بەوە دەكەن؟كۆتلەگـــەری بەداخـــەوە چۆلـــی: كەریـــم نەخۆشـــییە كوشـــندەكەی ناو یەكێتییە، بەڵێ هەســـتی بەتەواویـــش هەیـــەو لەبادینانیـــش پێدەكـــرێ، ئەگـــەر پێشـــتر كەمتـــر بووبێـــت ئێســـتا زیاترەو ئەمـــەش هۆكارێـــك بووە بۆ كەمكردنەوەی دەنگی یەكێتی لەهەڵبژاردنەكاندا، دەتوانم بڵێم هەموو باڵەكانیش خەڵكی خۆیان هەڵبژاردنەكانـــدا لەكاتـــی تەنانـــەت هەیـــەو هەندێـــك لەكاندیدەكانـــی یەكێتی لەســـلێمانی و هەولێـــرەوە دەهاتـــن و لەدەڤـــەری بادینان دەنگیـــان دەكڕی! بەاڵم ســـەیر ئەوەیە دەنگی خـــودی ئەندامانی یەكێتیـــان دەكڕییەوە، نەك خەڵكی بێالیەن و لەدەرەوەی رێكخستنەكانی یەكێتـــی! ئەمـــەش هۆكارێـــك بـــووە كـــە هیچ كاندیدێكـــی یەكێتی لەبادینان نەگاتە پەرلەمان و لەم خولەدا یەكێتی هیچ نوێنەرێكی بادینانی

لەپەڕلەماندا نییە.بـــن، یەكێتـــی ئـــەوان لەكاتێكـــدا مافـــی ئەوەیان هەبـــێ داوای دەنگـــدان بكەن لەئەندامانـــی خۆیـــان لەهەمـــوو ناوچەكانـــی كوردســـتان، بۆچی پەنا بۆ دەنگكڕین براوە؟ یان كە دەنگكڕدرابێـــت، بۆچی دەنگی یەكێتی

كەمیكردووە، لەجێی ئەوەی زیاد بكات؟كەریـــم چۆلی: من پێموایە پالنی یەكێتی بۆ هەڵبژاردن لەبنچینەدا هەڵە بوو، زۆر بەداخەوە كاندیدەكانمـــان ملمالنێـــی دەڵێـــم زۆرتریـــن ناوخۆیـــی بووەو لەگەڵ یەكتـــری بووە، نەك كاندیدەكانیـــان! دیكـــەو لەگـــەڵ حیزبەكانـــی ئەمـــەش كاریگەری زۆر خراپی لەســـەر كۆی دەنگدەرانـــی یەكێتی هەبـــوو، بەڵێ دووبارەی

دەكەمـــەوە ئەگـــەر ئـــەو پارەیـــەی دەگوترێ هەندێـــك لەكاندیدەكانمـــان بۆ بەدەســـتهێنانی بـــۆ ئەگـــەر كـــردووە، خەرجیـــان دەنـــگ بەدەستهێنانی دەنگی دەرەوەی رێكخستنەكانی مـــن بەبۆچوونـــی خەرجكرابایـــە، یەكێتـــی دەنگمان بەو شـــێوەیە كەمـــی نەدەكرد، بەاڵم بەداخـــەوە بـــۆ بەدەســـتهێنانی دەنگی خودی ئەندامانی یەكێتی خۆی ســـەرفكرا. مەسەلەی كۆمەڵێـــك یەكێتـــی دەنگـــی كەمكردنـــەوەی هـــۆكارن، لەوانـــە غیابی مام جـــەالل، هەڵەی گـــەورە لەدیاریكردنی كاندیـــدەكان، ملمالنێی ناوخۆیـــی، هەندێـــك لێدوانـــی بەرپرســـانمان لەئاســـتی ســـەرەوە، كۆتلـــە و دەســـتەگەری، هەوڵی شكاندنی یەكتری، پاشكۆیەتی یەكێتی بۆ سیاســـەتی پارتی، نەبوونـــی بەرنامەیەكی روون و.. چەندیـــن هـــۆكاری دیكـــە، متمانەی دەنگدەرانـــی بەیەكێتی كەمكـــردەوەو دەنگیان بەیەكێتـــی نـــەدا، ئەوەش دەگوتـــرێ قاعیدەی یەكێتی تۆڵەی لەســـەركردایەتییەكەی كردەوە بەرانبەر هەڵە سیاسییەكانیان، كاندید هەبووە دەرچووە بەاڵم ناوەكەیان دەرهێناوە، چونكە گوایـــە نزیكـــە لەگـــۆڕان!. كەســـی دیكەیـــان

لەشوێنی داناوە. كەوایـــە ئایندەی یەكێتـــی لەبادینان

چۆن دەبینی؟زەمینـــەی پێموایـــە مـــن چۆلـــی: كەریـــم كاركـــردن و گەشـــەكردنی یەكێتـــی لەبادینان گەشـــەكردن دەرفەتـــی زۆرەو ئێســـتاش و باشـــتر بەبەرنامەیەكـــی بـــەاڵم مـــاوە، بەهێزتـــر، بەپێداچوونەوەی رێكخســـتنەكانی، دەڤەرەكـــە، واقعیانـــەی بەخوێندنەوەیەكـــی بەگۆڕینـــی بەشـــێك لەكادیرانـــی نـــەك تەنها گۆڕینـــی بەرپرســـی مەڵبەنـــد، بە نەهێشـــتنی ملمالنێ و باڵباڵێن، بەسیاسەت و بەرنامەیەكی نوێـــوە، نەك بـــەم شـــێوەیەی ئێســـتا، ئەگەر گۆڕانكاری ریشەكێش نەكرێ، من وای دەبینم ئاســـتی جەمـــاوەری یەكێتی لەبادینـــان زیاتر بەرەو دابەزینە، نەك گەشەكردن، گەورەترین گرفتیش ئەوەیە زۆر جار بەرپرسانمان گوێ لەقســـەی ڕاســـت ناگرن و پێیـــان خۆش نییە هـــەر گوێیـــان لێ بـــێ، پێموایە ئەگەر پێشـــتر بەرپرسانی سەرەوە گوێیان لەدەنگی ناڕەزایی هەندێك كادیری خـــوارەوە گرتبا، بارودۆخی

یەكێتی بەم رۆژگارە نەدەگەیشت.

12 ژماره 217 2014/2/1

سياسەت

ئابوووریشـــەوە ئـــەم جـــۆرە كۆمەڵگەیانـــە وابەســـتەو پاشـــكۆی ئـــەو دەوڵەتانە بوون كـــە داگیریان كردوون. ئەمـــەش وایكردووە كە شـــێوازی بزووتنـــەوە رزگاریخوازەكانی ئـــەم جۆرە كۆمەڵگەیانە نەتوانن شـــێوازێكی تایبەتی لەبزووتنەوەی ناسیونالیزمی خاوەن شووناسیان هەبێت، بەڵكە زیاتر ناوچەیی بن و عەقڵی خێڵ و ســـتراتیژی خێڵ بەڕێوەیان

ببات.لـــەم كـــوردی كۆمەڵگـــەی بەهەرحـــاڵ ناســـیونالیزمی نـــە واتـــە جۆرەیانـــە، سروشـــتی لەكوردســـتاندا دروســـت بووە، نـــە ناســـیونالیزمی بەتـــەواوی هاوشـــێوەی ناســـیونالیزمی واڵتانـــی جیهانی ســـێیەمیش دروست بووە. نە لەڕابردوودا ناسیونالیزمی دژە كۆلۆنیالیزمیش بەشێوەیەكی پێگەیشتوو دەركەوتووە. ئەی كەواتە ئەو بزووتنەوانەی بزووتنـــەوەی لـــەدەرەوەی دەشـــێ ئێمـــە ناسیونالیســـتی بـــاس بكرێن؟ ئایـــا جۆرێك ناســـیونالیزمی لەنێـــوان هەیـــە لێكچـــوون كـــوردی و ناســـیونالیزمی ئـــەو دەوڵەتانەدا كە لەســـەر داهاتـــی نەوت دەژین و دەشـــێ پەیوەندییەكی بەهێز لەنێوان ناســـیونالیزمی ئـــەو كۆمەڵگەیانەوە ئابووری نەوتدا هەبێت. بێگومـــان وەكـــو ئاشـــكرایە ناســـیونالیزمی سروشتی بەرهەمی پەرەسەندنی سرووشتی كۆمەاڵیەتیـــەو لەبنەڕەتـــدا پـــرۆژەی چینـــی بەگوێـــرەی روانگەیـــەوە لـــەم ناوەنـــدە. كۆمەڵگەی كوردی كە ئاشكرایە چینی ناوەند بەو جۆرە پێكنەهاتـــووە، كە بووبێتە چینێك بۆ خـــۆی و خاوەنی شووناســـی خۆی بێت و بەو پێیەش هەڵگری پرۆژەی ناسیونالیزم بێت، كە دروســـتكردنی دەوڵەتی نەتەوەییە. هـــاوكات ئـــەوەش دەزانیـــن كە كوردســـتان ســـایەی ژێـــر كۆلۆنییەكـــی نەبووەتـــە دەوڵەتێكی كۆلۆنیالیســـتی خاوەن شووناس لەجۆری كۆلۆنیالیســـتەكانی رۆژئاوا، بەڵكو كوردســـتان بووەتە كۆلۆنییەكی نێودەوڵەتی كە كۆمەڵێ دەوڵەتی پاشـــكەوتووی شۆڤێنی دەســـەاڵتیان بەســـەردا كـــردووە، ئەوانیش لەالیەكـــەوە هەوڵیانداوە بنەما كالســـیك یان سرووشتیەكانی بوونی كورد وەكو ئیتنیكێكی

رەنگـــە كۆكردنـــەوەی ئـــەم دوو وشـــەیە پێكەوە لەئێســـتادا ئاسایی ببینرێت لەكاتێكدا بۆ سەدەی نۆزدەیەم كە سەدەی دەركەوتنی ناسیونالیزمی ئەوروپی بووە، زاراوەی نەوت پەیوەست بەو چەمكە كۆمەاڵیەتیە دەشێ هیچ مانایەكی نەبووبێت، ئەویش لەو روانگەیەوە كـــە هێشـــتا دۆزینـــەوەی نـــەوت لەئاســـتی ئابووریشـــەوە لـــەڕووی بـــووەو نەبـــوودا هیـــچ رۆڵ و دەورێكـــی نەبـــووە. ئـــەوەش بەبارێكی دیكەدا لەالیەك شێوازی سروشتی پەرەســـەندنی كۆمەاڵیەتی نیشان دەدات، كە ئەویـــش رووناكـــی دەخاتە ســـەر شـــێوازی دەركەوتن و فۆرمەلەبوونی ناسیونالیزم لەو قۆناغە مێژووییەدا. بەهەرحاڵ كاتێك باســـی لـــەو كۆمەڵگەیانـــەدا دەكرێت ناســـیونالیزم كـــە بەواڵتانی جیهانی ســـێیەم ناودەبرێن و زیاتریش كۆلۆنیكراون، قسە لەسەر چەمكی ناسیونالیزمی دژە كۆلۆنیالیزم دێتە پێشەوە، واتـــە ئەو ناســـیونالیزمەی كە لەیـــەك كاتدا دوو ئەركـــی لەئەســـتۆیە، ئەركـــی رزگاری نیشـــتیمانی و ئەركی دروستكردنی دەوڵەتی نەتەوەیی. كە زۆربەی كات ئەم ناسیونالیزمە لەبری ئەوەی بەرنامەو ئایدیۆلۆجیای چینی ناوەنـــد بێت، بەرنامـــە و ئایدیۆلۆجیای كۆی كۆمەڵگـــە یان نەتـــەوەی كۆلۆنیكـــراو بووە. هـــەروەك لەهەنـــدێ كۆمەڵگـــەی پاشـــكۆی واڵتانی سێیەمیشـــدا كە پێشـــتر نە دەوڵەتی خێـــڵ و نەدەوڵەتـــی ئایینی و نـــە هیچ جۆرە دامەزراوەیەكـــی لەجۆری دەوڵەتی نەبووەو داگیركـــردن پرۆســـەی بـــەر واڵتەكەشـــی كەوتووە، جۆرێـــك لەبزووتنەوەی رزگاری نیشـــتیمانی تێیـــدا دروســـتبووە، كە دەشـــێ بگوترێـــت ئـــەو بزووتنەوانـــە بزووتنـــەوەی ناســـیونالیزمی خـــاوەن شـــووناس نەبوون، بەڵكو بەهەندێ لەڕەگەزەكانی ناســـیونالیزم بارگاوی كراون. هۆكاری ئەوەش ئاشكرایە كـــە لەئاســـتی یەكەمدا مانـــەوەی ئەم جۆرە دواكەوتـــووی لەئاســـتێكی كۆمەڵگەیانەیـــە كەلتووریـــدا. و كۆمەاڵیەتـــی و ئابـــووری بەجۆرێـــك دەتوانرێـــت بگوترێـــت ئابووری نەیتوانیـــوە لـــەم كۆمەڵگەیانەدا ســـادەترین دەوری بزوێنەری مێژوو ببینێت و لەڕووی

نەوت و ناسیونالیزم

هەفتانە تایبەت بۆ سڤیل دەینووسێت

ڤەۆشر

عەتا قەرەداخی

سياسەت

12 ژماره 217 2014/2/1

ژماره 217 2014/2/1 13

سياسەت

كـــردووە. هـــاوكات نوخبەیـــەك لەبازنەكانی ســـەرەوەی دەســـەاڵتی بنەماڵـــەی میرەكان و نوخبـــەی رۆشـــنبیریش وەكـــو نوخبـــەی ناسیونالیست دەركەوتوون بۆ هەڵگرتنی ئەو پرۆژەیە كە پرۆژەی دروســـتكردنی دەوڵەتە كـــە بێگومان ئەوە ئاشـــكرایە لەو رووبەرەدا كە نوخبەیەك لەناسیونالیســـت دەركەوتووە، هاوكات نە ئەوساو نەئێستاش ناسیونالیزمی عەرەەبی خاوەن شـــووناس لـــەو رووبەردا ئامادەبوونـــی نەبـــووە. ســـادەترین بەڵگەش ئەوەیە ئەگەر ناســـیونالیزم بوونی هەبووایە لـــەو رووبـــەردا كە تەنانـــەت یـــەك ئیتنیكی دیاری تێدا دەژی لەبـــری ئەو كۆمەڵە دەوڵە یـــەك دەوڵەتـــی نەتەوەیی دروســـت دەبوو. ئێســـتا دیـــارە كـــە پاڵنـــەری دروســـتكەری دەوڵەتانـــی كەنـــداو پاڵنـــەری نەوتـــە، واتـــە كۆمەڵگەی نیمچەدوورگەی عەرەب لەڕێگای نەوتەوە دەوڵەتیان بۆ دروســـت بـــووە. ئایا دەشـــێ كوردیش وەكو نەتەوەیەك كە لەهیچ كام لەدەروازەكانـــی دیكـــەوە نەیتوانیوە بێتە نـــاو مێـــژووەوەو دەوڵەتـــی خۆی دروســـت بـــكات، لەڕێگای نەوتەوە وەكـــو ئەوان ببێتە خاوەنـــی دەوڵەتـــی خـــۆی؟ راســـتە قۆناغـــە مێژووییەكـــەی ئێســـتا لەچـــاو دوای جەنگی یەكـــەم و دووەمـــی جیهانی جیـــاوازی هەیە، بەتایبەتی بۆ ئەو كاتە كە دەوڵەتانی رۆژئاوا و بـــوون یەكالكـــەرەوە بڕیـــاری خاوەنـــی بەرژەوەندییـــان لەگـــەڵ كێـــدا گونجـــا بێـــت پشـــتگیری ئەوەیان كردووەو بۆ ئەو كاتەش ئاشكرایە بەرژەوەندی رۆژئاوا لەڕۆژهەاڵتی ناوەڕاستدا وایكردووە، كە پشتگیری شێخ و میرە عەرەبەكان بكـــەن، بۆ ئەوەی ئەوانیش دەور ببینـــن لەپاراســـتنی بەرژەوەندییەكانی رۆژئاوادا. بۆ ئێســـتاش ئـــەوەی گرنگە كورد چـــۆن لـــەڕووی بەرژەوەنـــدی ئابوورییەوە هاوبەش و بەشدار بۆ خۆی پەیدا بكات، بەو مەبەســـتەی كە ئەوانیش لەپێناوی پاراستنی بەرژەوەنـــدی خۆیانـــدا بەرژەوەندییەكانـــی كورد بپارێزن. دیارە ئاشكرایە كە یەكێك لەو بوارە گرنگانەی كە باشـــووری كوردســـتان مەســـەلەی داوەتـــێ دەســـتی ماوەیەكـــە دۆزینەوەو پاشانیش دەرهێنانی نەوتە. راستە لەســـەرەتاوە كورد بەناچاری هەوڵیدا نەوت دەربهێنێـــت بـــۆ دابینكردنی پێدویســـتیەكانی خۆی لەكاتێكدا كە رژێمی بەعس بەتووندترین شـــێوە دەرگاكانی ئابووری لەســـەر هەرێمی كوردســـتان داخســـت. ئەوكات كـــورد توانی نەوتی شیواشۆك دەربهێنێت و پااڵوگەش بۆ دابینكردنی بەشـــێك لەپێداویستیەكانی خۆی دابنێـــت. وەكو دەشـــزانین لەو ســـەرەتایەدا

جیاواز هەڵبوەشێننەوەو بەوپێیەش هەوڵیان داوە بنەماكانی ناسیونالیزمی كوردی لەڕەگ و ریشەوە لەنێوبەرن و تەنانەت هیچ دوودڵ نەبوون لەپاكتاوی رەگەزی كورد. لەالیەكی دیكەوە ئـــەو بارودۆخەی كە كۆلۆنیالیكردن بەسەر كوردســـتانیدا سەپاندووە هەر لەدێر زەمانـــەوە بووەتـــە هـــۆی دروســـتنەبوونی سیســـتێمی ئابووریـــی خـــاوەن شـــووناس لەكوردســـتاندا. لێرەوە دەمانەوێت بڵێین ئەو بنەمایانـــەی كە لەباری سروشـــتیدا دەشـــیا یـــان تەنانـــەت پێویســـت بـــوون بـــۆ ئەوەی ببنە زەمینەی دروســـتبوونی ناســـیونالیزمی كـــوردی بەهۆی پەرەســـەندنی ناسروشـــتی و بەهـــۆی داگیركردن و دابەشـــكردنی یەك لەدوای یەكەوە پاســـیڤ كـــراون، بەجۆرێك خۆیـــان سروشـــتی دەوری نەتوانـــن كـــە لەجواڵندنـــی كورد بـــەرەو بـــوون بەنەتەوە لەڕوانگەی مۆدێرنێتەوە ببینن، كە مەبەســـت لـــەم قســـەیەش ئەوەیە كـــە چـــۆن دەوڵەت نەتـــەوە دروســـت دەكات. واتە لێـــرەدا ئێمە وەكو كورد بەهۆی داگیركردنەوە بنەماكانی هاتنە ناومێژوومان لەڕووە كالسیكیەكەیەوە لەكار خراون. لەڕوانگەی هاوچەرخانەشەوە كە دەوڵەت بەرهەمی مۆدێرنێتەیە داگیركردن لەكۆمەڵگـــەی مودێرنێتـــە نـــەداوە رێـــگای كوردیدا لەسادەترین شێوەشیدا دەربكەوێت، بەڵكو ئەم كۆمەڵگەیـــە بووەتە بەكاربەرێكی لـــەو مۆدێرنێتـــەو بەرهەمەكانـــی پاســـیڤی رووەشەوە هیچ بنەمایەك بۆ بەرهەمهێنانی ناســـیونالیزمێك نەڕەخســـاوە، تـــا لەوێـــوە

دەوڵەتی نەتەوەیی كوردی دروست ببێت. بـــەاڵم ئێمە دەزانین كـــە چەندین نەتەوەی دیكەیـــش هەبوون كـــە لەهیـــچ كام لەو دوو دەوڵـــەت، خاوەنـــی نەبوونەتـــە دەروازەوە بەڵكـــو لەدەروازەیەكـــی دیكەوە گەیشـــتوون یان گەیەندراون بەو ئاســـتەی كە دەوڵەتیان هەبێت، باشـــترین نموونەش میرنشـــینەكانی پاڵنـــەری كـــە ئاشـــكرایە ئـــەوە كەنـــداون. ســـەرەكی بـــۆ بـــوون بەدەوڵەتـــی كۆمەڵێك میرنشـــین لەدوورگەی عەرەبیدا دۆزینەوەی نـــەوت و دەركەوتنـــی ســـامانی دەوڵەمەندی نەوت بوو لەو رووبەرەدا. ئەگینا ئێستاشـــی لەگەڵـــدا بێت بنەماكانی نەتەوە لەو رووبەردا نـــە لەبـــارە كالســـیكیەكەیداو نـــە لەڕێـــگای مۆدێرنێتەشـــەوە فەراهـــەم نەبـــوون، بـــەاڵم نـــەوت وەكـــو ســـەرچاوەیەكی دەوڵەمەندی ئابـــووری بووەتە هۆكارو رێگاخۆشـــكەر بۆ ئەوەی پێـــش ئامادەكردنـــی زەمینەی ناوخۆ بۆ دروســـتبوونی دەوڵەت زەمینەی دەرەوە یـــان نێودەوڵەتـــی بۆ ئـــەو مەبەســـتە ئامادە

پشـــتی بەتواناو شـــارەزایی ناوخۆ بەســـت، بەاڵم پاشـــان ئەو پێداویستیە بوو بەجۆرێك لەویســـت و بەرنامەو تا كارگەیشـــتە ئەوەی كە ژمارەیەكی دیار لەكۆمپانیا زەبەالحەكانی نەوتـــی جیهانـــی بێنە كوردســـتان و بەدوای دۆزینـــەوەو دەرهێنانـــی نەوتـــدا بگەڕێـــن و دوا هەنگاویـــش دروســـتكردنی بۆری ناردنە دەرەوەی نەوتە. ســـەرۆكی كۆریای باشوور لەنیـــوەی دووەمـــی شەســـتەكانی ســـەدەی رابردوودا كاتێك واڵتەكەی توانی كۆمپانیای ئاســـن بەرهەمهێنـــان دابنێت، دەڵێـــت كۆریا لەواڵتێكـــی پەراوێزییـــەوە گواســـترایەوە بۆ واڵتێـــك لەناوەنددا، چونكە بووە هاوبەشـــی ئابـــووری جیهانـــی. بێگومان دەشـــێ هەمان قســـە بۆ هەرێمی كوردســـتانیش راست بێت، مادەم كورد سەرچاوەیەكی هەیە، كە جیهان چاوی لێیەتی، كەواتە ئەگەر بەوردی و بەپێی بەرنامـــە كاربكات، ئـــەوا لەڕێـــگای نەوتەوە ئامادەبوونـــی كـــە جوگرافیایـــەك دەبێتـــە ئابووری و بەو پێیەش ئامادەبوونی سیاسی دەبێت لەســـەر مێـــزی سیاســـی و ئابووری جیهانـــی. دیـــارە ئێمـــە پێشـــتر باســـی رۆڵی دەوڵەتـــدا لەدروســـتكردنی كـــرد نەوتمـــان بـــۆ نیمچـــە دوورگـــەی عەرەبـــی لەكاتێكـــدا كـــە ناســـیونالیزم لـــەو جوگرافیایـــەدا هیـــچ ئامادەبوونێكی نەبوو، كـــە بەپێچەوانەی ئەو رووبەرەوە ئێســـتا لەكوردستاندا هەرچەندە پرۆژەی ئاشكرای ناســـیونالیزم الی حیزبی كـــوردی رانەگەیەنـــدراوە بـــەاڵم بنەماكانـــی ناســـیونالیزم لەقۆناغی بەرەو دروســـتبوون كاتیشـــدا لەهەمـــان خۆنمایشـــكردندایەو و نوخبەیەكی بەرفراوانی ناسیونالیست بوونی هەیـــە، كـــە شـــێوازی كاركردنـــی نوخبـــەی سیاســـیش هەرچەنـــدە جۆرێك لەشـــەرمنی پێـــوە دیارە، بەاڵم دیســـان هەســـت دەكرێت جۆرێـــك لەتموحی ناسیونالیســـتانەی هەیەو شـــۆڤێنیەكانی هەڵوێســـتە ســـەرئەنجامیش دەوڵەتـــی عێراقی نوخبەی سیاســـی كوردی ناچـــاردەكات، كـــە هەڵوێســـتی دروســـت و واقیعیانە وەربگرێت، كە مل نەدانە بۆ چوونە ژێرباری بڕیارو هەڵوێســـتەكانی شۆڤینیزمی عێراقی ســـوونەو شـــیعەوە بەبـــێ جیاوازی. بەڵێ ئێستا نزیكترین دەروازە كە كورد لێیەوە لەم بەشـــەی كوردســـتاندا بگەیەنێتە بڕیاری یەكالكەرەوە مەســـەلەی نەوتە. ئەگەر كورد لەم پرۆژەیەدا ســـەركەوتنی بەدەســـت هێنا، ئەوا ناســـیونالیزمی كوردی بەهۆی پاڵنەری نەوتەوە هەنگاوی بەرەو پێگەیشتن دەنێت و دەشـــێت لێرەوە كورد بێتە نـــاو مێژووەوەو

بوونی خۆی بسەلمێنێت.

سياسەت

ژماره 217 2014/2/1 13

14 ژماره 217 2014/2/1

سياسەت

د. شــــێركۆ كرمانــــج لەدایكبووی شــــاری هەولێــــرە، لەســــاڵی 1993 ـەوە نیشــــتەجێی واڵتی ئوسترالیایە. "لەساڵی 2004 ماستەری لەدیراســــاتی نێودەوڵەتی لەزانكۆی ساوس ئوســــترالیا تەواوكردووەو تێزەكەی لەسەر بیــــری سیاســــیی ئیســــالمی بــــووە". هەمان ئەوتێــــزە بە "هەندێك دەســــتكارییەوە" وەكو كتێبێــــك بەناوی )بەسیاســــیكردنی ئیســــالم: باڵوكردۆتــــەوە، ئیســــالمیزم(، دیــــاردەی لەپەیوەندییــــە دكتــــۆرای هەروەهــــا نێودەوڵەتییەكان لەزانكۆی ساوس ئوسترالیا تەواوكردووە، كە تێزی دكتۆراكەی لەســــەر عێــــراق و و كــــورد ناســــنامەی "پرســــی ملمالنێــــی نەتەوەیی نێوان كورد و عەرەبە-عێراقییــــەكان و ملمالنێــــی مەزهەبــــی نێوان

سوننە و شیعەكانی عێراق" بووە. لەم دیمانەیەدا لەگەڵ )سڤیل(، لەئیسالمی سیاسی و ئایندەی كوردستان لەچاوەڕوانی

بەسیاسیانە بەئیسالمیكردنیدا دەدوێت.1ـــ 2

جیاجیــــادا خــــۆی دەرخســــتووە. بۆنمونــــە، فۆرمــــی خەلیفەكانــــی راشــــدین، دەوڵەتــــی ئەمەوی، دەوڵەتی عەباسی، ئیمپراتۆرییەتی عوســــمانی، ســــعودیە و ئێرا نــــی هاوچەرخ. لێكجیــــان، شــــتدا لــــەزۆر فۆرمانــــە ئــــەم بۆنمونە، لەســــەردەمی خەلیفەكانی راشدین و بچوكبــــوون دەوڵەتییــــەكان دامــــودەزگا كەســــایەتی خەلیفــــە رۆڵی هەرەســــەرەكی لەفەرمانڕەواییكردنــــدا دەبینی، خەلیفە هەم قــــازی بوو هــــەم حاكــــم، وەك عومەری بن خەتاب. لەســــەردەمی دەوڵەتــــی ئەمەوی و عەباسی و عوسمانییەكان، بەكەڵكوەرگرتن لەئەزمونــــی ساســــانییەكان و بێزەنتییەكان،

ئیدی دامودەزگاكان بەهێزدەبن و دەسەاڵتی لێكجیادەكرێنــــەوە، تاڕادەیــــەك دەزگاكان بەاڵم هێشتا خەلیفە رۆڵی گەورەی دەبینی. گرنگتریــــن ســــیمای ئــــەو ســــێ دەوڵەتــــە/

ئیمپراتۆرییەتە، پشتاوپشتی دەسەاڵتبووە.فۆرمەكانی ئێســــتای ئیســــالمی سیاســــی وەك ئەوەی سعودیە و ئێران زۆر لەوانەی پێش خۆیان جیان، سعودییە پاشایەتییەكی بنەماڵەییەو حزب بوونی نییە، ئێران كۆماریی ئیســــالمی ویالیەتی فەقییە، كــــە دەزگاكانی دەوڵەت ســــەرەڕای جیایی دەسەاڵتەكانیان كەچی ویالیەتی فەقی بااڵترین دەســــەاڵتەو فەرمان بەسەر هەموو دەسەاڵتەكانی دیكەوە

تەفســــیرات زۆرە بــــۆ ئیســــالمی سیاسی و ئامانجەكانیان، چ الی خۆیان، یان شــــارەزایانی ئەو بوارە. ئەگەر لێت بپرسین سیاســــی ئیســــالمی شــــارەزایەك، وەكــــو دەتوانــــێ چ پرۆژەیەكــــی بــــۆ دەوڵەتــــداری هەبــــێ؟ لەســــایەیدا عەدالــــەت و رێزگرتــــن بەختــــەوەری دەگات؟ بەكــــوێ لەئــــازادی كۆمەڵگــــە دەكرێــــت چەنــــد چاوەڕوانكــــراو

بێت؟د. شــــێركۆ كرمانج: با لەبەشــــی یەكەمی پرســــیارەكەت دەســــتپێبكەم. مــــن پێم وایە پرۆژەی ئیســــالمی سیاسی بۆ دەوڵەتداریی یــــان فەرمانڕەوایــــی لەمێــــژوودا لەفۆرمــــی

رزگار رەزا چوچانی

لەژێر حوكمی ئیسالمییەكان قسەكردن لە بەختەوەری وەهم و سەرابە

د. شێركۆ كرمانج بۆ سڤیل:

ژماره 217 2014/2/1 15

پارتی و یەكێتی و گۆڕان، هەرسێكیان دەربڕ و هەڵگر و

پشتیوانیكەری گوتاری ئیسالمییانەن

سياسەت

چونكــــە بەپێــــی شــــەریعە، یەكــــەم، بێباوەڕ )atheist و agnostic( ماف و ئازادییەكانی نــــەك زامنناكرێــــت، بەڵكــــو زەوتدەكرێــــت و بەهەڵگــــەڕاوەو زەندەقــــە لەقەڵەمدەدرێــــت و دەدرێــــت بەدادگا و ئەگەری زۆرە لەســــێدار بدرێت. دووەم، ژن لەژێرسایەی شەریعەتدا نــــەك یەكســــان نییــــە بەپیــــاو، بەڵكــــو وەك عەقڵــــە" "كــــەم چونكــــە نیمچە-مــــرۆڤ، تەماشادەكرێت و مامەڵەی لەگەڵدا دەكرێت. سێیەم، ناموســــڵمان نەك هاوتای موسڵمان نییە، بەڵكو گومان لەدڵســــۆزی ناموســــڵمان بــــۆ دەوڵەتــــی ئیســــالمیی دەكرێــــت، بۆیــــە جزییــــەی دەخرێتە ســــەرو لەبەرگرییكردن وەك چونكــــە "عەفودەكرێــــت"، لــــەواڵت ئیســــالمییەكان دەڵێن "لەوانەیە دڵسۆز بێت بۆ دوژمن". ئەمانەش دەگەڕێنەوە بۆئەوەی كە جیهانبینی ئیســــالمییەكان جیهانبینییەكی ئایینییە كە ئینسانەكان لەسەر بنەمای ئایین تەماشــــایان بەیەكچــــاو لێكجایدەكاتــــەوەو

ناكات. لەوانەیە پرسیاری ئەوە بكرێت كە داخۆ بۆ )essentialist( من وەك جەوهەرێكی نەگۆڕتەماشــــای ئیسالمییەكان دەكەم، بۆ وەاڵمی ئەم پرســــیارە دەڵێــــم، لەڕاســــتیدا ئەوە من نیم كە وەك جەوهەرێكی نەگۆڕ تەماشــــای خــــودی ئــــەوە دەكــــەم، ئیســــالمییەكان ئیســــالمییەكانن، كە لەئاكامی باوەڕبوونیان ئــــەو پیرۆزكردنــــی نەگــــۆڕو بەكۆمەڵێــــك نەگۆڕانە وایانكــــردووە، كە جەوهەرەكەیان نەگــــۆڕ بێــــت. كــــەی ئیســــالمییەكان خۆیان رزگاركردو نەگــــۆڕەكان لەپیرۆزییــــەكان و لەتێپەڕانــــدی باســــیان لەبەرنامەكانیــــان نەگۆڕەكان وپیرۆزییەكان كرد، ئەوە ئەوكات مــــن زۆرم پێئاســــایی دەبێت كــــە پێموابێت هێزە ئیســــالمییەكان یان حوكمڕانییەكانیان ئــــازادی یەكســــانی و لەپێــــش ڕێگرنەبــــن

ئینسانەكان.بــــۆ وەاڵمی دوابەشــــی پرسیارەكەشــــت ئــــازادی و كۆمەڵگەیــــەك هــــەر دەڵێــــم یەكســــانی تێدا، ئەگــــەر رێژەییانــــەش بێت، كۆمەڵگەیــــە لــــەو ئــــەوە بەرقەرارنەبێــــت قســــەكردن لەبەختەوەری وەهم و ســــەرابە. لەژێر حوكمی ئیسالمییەكان ئەگەر شەریعە تەتبیقبكرێت، ئەوا من گەیشــــتن بە ئازادی و یەكسانی زۆر ســــەخت دەبینم ئەگەر نەڵێم

مەحاڵە. ئێــــوە دەڵێــــن ئەم فۆرمــــە نوێیەی ئیسالمی سیاســــی، كە بڕوای بەهەڵبژاردن هەیە، بەشــــەرمنانەش بێــــت، داوای تەبیقی شــــەرع دەكات، ئایا ئەمە باشتر نییە لەوەی

بەهێزەوە داوای ئــــەو تەتبیقە بكات، بەڕای بەڕێــــزت گەرەنتییەك هەیە كــــە ئەو فۆرمە نوێیــــە لەكاری ئیســــالمی سیاســــی، ئەوەی ئیســــالمییەكانی دەڵێــــی بەڕێــــزت وەك جیاوازی تەبەنیانكــــردووە، كوردســــتانیش خــــۆی ببپارێــــزت، لــــەوەی كە لەمێــــژوودا هەبووە؟ یان ئەنجــــام لەپراكتیكدا دەچنەوە

سەر هەمان رێچكە؟ د. شــــێركۆ كرمانــــج: بەدڵنیاییەوە فۆرمە نــــەرم و میانڕەوەكەی یەكگرتــــوو و ئەكەپە و نەهزە، باشــــترە لــــەو فۆرمانەی كە الیەن الیەنەكانی وەك قاعیدەو جەبهەی نوسرەو ئیســــالمی دەوڵەتــــی ئەنساروئیســــالم و دەكرێــــت و بــــۆ شامبانگەشــــی لەعێــــراق و دەیانەوێت بەزۆر بیسەپێنن. بەاڵم لێرە دوو پرس هەیە، كە دەبێت هەڵوەســــتەی لەسەر بكەین. یەكەم، سەپاندنی شەریعە بەنەرمی بێت یان بەزۆری ناعەدالەتی و نایەكســــانی هۆكارانــــەی ئــــەو لەبــــەر لێدەكەوێتــــەوە، پێشــــتر ئاماژەمپێكرد، ئەوانیش ئەوانەن كە شــــەریعە بەیەكچاو تەماشــــای موســــڵمان و ناموســــڵمان، یان ژن و پیاو، یان باوەڕدارو بێباوەڕ ناكات. ئەمەش ئەوە دەگەیەنێت كە دەرئەنجام نەبوونی نایەكسانی ژن و پیاوی لێدەكەوێتــــەوە، نەبوونی ئازادی بێباوەڕانی لێدەكەوێتــــەوە، ناعەدالەتینوانــــدن بەرامبەر بەناموســــڵمانانی لێدەكەوێتــــەوە. ئاخــــر برا خــــۆ شــــەریعە مەســــیحیەت و یەهودییەتــــی لێدەرچێت ئایینەكانــــی دیكە، وەك هندوس، بوزی، بەهایی هتد، هەر بەئایین قەبوڵناكات، ئەمــــە لەكاتێكدایە كە نەتەوە یەكگرتووەكان هەموو ئەمانــــەی وەك ئایین قەبوڵكردووە. خۆ بێباوەڕی هــــەر باس مەكە. چۆن كورد تا ماوەیەك پێش ئێستا لەتوركیا بێشوناس بوون، ئاواش بێباوەڕەكان لەدنیای ئیسالم لــــەو واڵتانەی كە ئیســــالم حوكمیان دەكات یان ناكات، بەگشــــتی، بێشوناس، واتە كەس

دەكات. بەكورتییەكــــەی ناكرێت بەیەك چاو تەماشــــای فۆرمە دەركەوتەكانی ئیســــالمی سیاســــی بكەیــــن، لــــە قۆناغــــە جیاجیاكانی مێژووی ئیسالم/موســــڵمانان دا. سەرەڕای ئەمانە چەند لێكچوویەك هەن، كە لەهەموو ئــــەو فۆرمانــــەی ئیســــالمی سیاســــی وەك هاوبەش تێیانــــدا دەبینرێت. لێــــرە دەمەوێ بەس قسە لەسەر گرنگترینیان بكەم. یەكەم، دەوڵەتی ئیســــالمی سیاســــی دەوڵەتێكە كە "خــــوا" تێیدا ســــەروەرە، نەك ئینســــانەكان/یاســــادانەرە "خــــوا" واتــــە هاواڵتییــــەكان، یاســــایانەی ئــــەو ئینســــان/هاواڵتی. نــــەك ئینســــانەكانیش كــــە دایاندەڕێژن دەبێت یان لەدەقە ئایینییەكانــــەوە هاتبن یان ئیلهامیان لەو دەقانەوە وەرگرتبێت. دووەم، دەوڵەتی ئیســــالمی سیاســــی لەهــــەر فۆرمێكــــدا بێت داوای تەتبیقی شــــەریعە دەكات. شەریعەش ئــــەو یاســــایانەن، وەك گوتــــم، كــــە "خــــوا" داینــــاون، یــــان لەدەقە ئایینییەكانی ئیســــالم

سەرچاوەو ئیلهامیان وەرگرتووە. ئەو ئیســــالمییانەی ئێســــتا لەكوردستان هــــەن، بەئیخوانییەكانــــەوە لەهەر شــــوێنێك هەبــــن، هەندێكجــــار فۆرمــــی جیــــا لــــەوەی تــــا ئێســــتا لەمێــــژووی ئیســــالمدا بینــــراوە پێشــــنیاردەكەن، یــــان ئەوەتــــا هەندێك لەو فۆرمە نوێیانەی ئێستا لەواڵتە ئیسالمییەكان بەرقەرارن بەچاك یان بەسەرچاوە دەبینن، وەك ئەكەپەی توركیاو نەهزەی تونس. ئەو فۆرمانەی ئیســــالمییەكان پێشنیازی دەكەن لەگەڵ هەردوو فۆرمەكەی توركیاو تونسیش، تا ڕادەیەكی زۆر لەفۆرمەكانی ســــعودییەو ئێــــران، وەك نمونــــەی ئەم ســــەردەمە، یان نمونــــە وەك عەباســــییەكان ئەمــــەوی و مێژووییەكان، جیــــان. گەورەترین جیاوازی لەم فۆرمە نوێیانە ئەوەیە كە ئەم هێزانە، جا چ ئەكەپــــە بێت، چ نەهــــزە بێت، چ یەكگرتوو بێت، ئەوا باوەڕیان بەگەیشــــتن بەدەسەاڵت هەیە، لەپرۆســــەی هەڵبژاردندا. بەمانایەكی دیكە دیموكراسییەتیان وەكمیكانیزم قەبوڵە. پێشــــكەوتوترو زۆر فۆرمــــە ئــــەم دیــــارە میانڕەوتر خۆی نیشاندەدات، لەو فۆرمانەی دیكــــە، بەاڵم هــــاوكات ئەگەر شــــەرمنانەش بێت، وەك ئەوە توركیا و تونس، هەر داوای تەتبیقی شــــەریعە دەكەن، بەاڵم رەنگە زۆر راســــتەوخۆ نەبێــــت. كێشــــەكەش لەپەیوەند بەپرســــیارەكەتان ئا لێرەوە دەستپێدەكات و پرســــیارێك راپێشــــدەكات. ئەویش ئەوەیە، داخــــۆ تەتبیقكردنــــی شــــەریعەت عەدالەت و ئازادی زامندەكات؟ لێــــرە من دەڵێم نەخێر، لەوەیــــە بپرســــن بــــۆ؟ زۆر بەكورتی دەڵێم،

16 ژماره 217 2014/2/1

لە سیستمی پەروەردەی كوردستاندا گوتاری ئیسالمیی زاڵترە لە

گوتاری زانستی

سياسەت

هەر ناوێرێت باسی ئەوە بكات كە بێباوەڕە. لەهیــــچ ســــەرژمێرییەك نــــەك لەدەوڵەتــــی ئیسالمییەكان، بەڵكو لەهەر واڵتێك ئیسالم وەك ئاییــــن زاڵبێــــت، بێباوەڕ حیســــابی بۆ ناكرێت. نــــە رێگەی پێدەدرێــــت رێكخراوی

هەبێت، نە ئازادی دەربڕین. دووەم، ئــــەو فۆرمە میانڕەوەی كە وەك مۆدێلباشــــی )مۆدێلێكــــی باش(، مەبەســــتم مۆدێلەكەی توركیاو تونسە، تەماشادەكرێت، واتە بەزۆر نەسەپاندنی شەریعە، ئەوەندەی پەیوەنــــدی بەفەزای سیاســــی و كۆمەاڵیەتی ئــــەو دوو كۆمەڵگەیــــەوە هەیــــە، ئەوەنــــدە پەیوەنــــدی بەڕۆحی میانڕەوەیــــی ئەكەپەو قســــەبكەن، ڕوونتــــر بــــا نییــــە. نەهــــزەوە كۆمەڵگەی توركی و تونسی سااڵنێك لەژێر ســــایەی عەلمانیەتــــدا گوزەریان كــــردووە، دیــــارە ئەویش هــــەر ســــەپێنراوبوو، زیاتر لەوەی كە بەرهەمی خودی كۆمەڵگەكە بێت، ئــــەو ئەزموونــــە وای لــــەو دوو كۆمەڵگەیە كــــردووە كــــە زیاتــــر لیبــــرال و كــــراوە بن، بۆیە ســــەپاندنی زۆرەملەییانەی شەریعەت رەتدەكەنــــەوە. بەواتایەكــــی دیكــــە ئەكەپەو نەهزە ناتوانن بەزۆر شــــەریعەت بســــەپێنن

بەسەر كۆمەڵگەیەكی كراوەو لیبرالدا. بۆیــــە لێــــرەدا دەتوانیــــن بپرســــین، داخۆ لەهەمــــوو شــــوێنێك ئیســــالمییەكان بتوانن شــــەریعە بســــەپێنن. بــــەڕای مــــن ئاســــتی سەپاندنی شەریعە دەوەستێتە سەر ئاستی لیبرالبــــوون و كراوەیــــی و بوونی وشــــیاری یەكســــانیی لەكۆمەڵگەكەدا. ئیســــتا لەتوركیا هەوڵەكانــــی بەئیســــالمیكردنی كۆمەڵگــــەی توركیایــــی لەالیــــەن ئەكەپــــەوە وا خەریكە شكســــت بێنێت، دیارە هەر لەســــەرەتاوەش

زۆر سەركەوتونەبوو.بەكورتییەكــــەی چۆنییەتی جێبەجێكردنی ئیســــالمییەكان هێــــزە لەالیــــەن شــــەریعە پەیوەســــتە بەدوو هۆكاری ســــەرەكەییەوە. یەكــــەم، میانڕەویــــی یــــان توندڕەویی هێزە ئیســــالمییەكە. دووەم، ئامادەگی كۆمەڵگەكە شــــەریعەتدا. ســــەپاندنی لەقەبوڵكردنــــی بــــەاڵم بەزۆر یان بەهێمنی، لەســــەرخۆ یان یەكســــەر لەكۆتاییــــدا هەمان ئــــەو ئەنجام و نایەكســــانی لێدەكەوێتەوە، دەرئەنجامانەی ژن و پیــــاو، نەبوونی ئــــازادی بۆ بێباوەڕان،

ناعەدالەتی بەرامبەر بەناموسڵمانان. لەكوردستان لەڕووی سیاسییەوە بەپێی رێژەی دەنگەكان ئیسالمی سیاسی و خیتابی ئیســــالمی سیاسی لەپاشەكشەدایە؟ پێت وایە لــــەڕووی كۆمەاڵیەتیــــەوە دۆخی ئیســــالمی سیاســــی لەكوردســــتان چۆنە؟،

تاچەند زەمینــــەی كاری ئــــەوان لەوبارەوە گۆڕانكاری بەسەردا هاتووە؟

د. شێركۆ كرمانج: لەڕاستیدا ئەگەر ئێمە ئیسالمی سیاسی لەكوردستان لەیەكگرتوو و كۆمــــەڵ و بزوتنــــەوەدا ببینینــــەوە، ئەوە لەهەڵبژاردنەكانی لەبەرئەوەی دەنگەكانیان 2013/9/21 بە بەراورد لەگەڵ دەنگەكانیان لەهەڵبژاردنەكانی 2009/7/25 كەمیكردووە، ئــــەوا دەكرێــــت بڵێیــــن هێــــزە بەئیســــالمیی ناســــراوەكان لەكوردســــتان لەپاشەكشەن، بەاڵم پاشەكشەیەكی بەرچاو نا، بەڵكو زۆر كەم. پرسی گەورە لێرە ئەوەیە كە گوتاری ئیسالمی سیاســــیی لەكوردستان گوتارێك نییە كە تەنیا هێزە سیاسییە ئیسالمییەكانی كوردســــتان خاوەنی بن، یــــان هەڵگری بن، لەڕاستیدا، ئەوەی من دەیبینم لەكوردستان هەرسێ هێزەكەی دیكەی كوردستان پارتی و یەكێتی ، كە شــــەرمنانە خۆیــــان بەعەلمانی و لیبــــرال دادەنێن، گۆڕان، كە خۆی تا ئێســــتا بێشــــوناس دادەنێت، هەرسێكیان بەجۆرێك لەجۆرەكان دەربڕو هەڵگرو پشتیوانیكەری

گوتاری ئیسالمییانەن.با روونتر قسەبكەین و بزانین مەبەستمان چییە لەوەی كە دەڵێین، هێزە بەناو لیبرال و عەلمانییەكانیــــش هەڵگری گوتاری ئایینیی-ئیســــالمیین. با چەنــــد نمونەیــــەك بێنینەوە، كوردســــتان هێزەكانــــی هەمــــوو یەكــــەم، بەعەلمانــــی و ئیســــالمییەوە كۆكن لەســــەر ئــــەوەی كە "بنەماكانی شــــەریعەی ئیســــالم سەرچاوەیەكی سەرەكی یاسادانانن و.. نابێ یاسایەك دابنرێت ناكۆك بێت لەگەڵ حوكمە نەگۆڕەكانــــی ئیســــالم"، ئەمــــە وەك ئەوەی لەڕەشنوســــی دەســــتوری هەرێمدا هاتووە. دیــــارە قســــەی ئێمە لەســــەر ئەوەیە كە ئەو دەقە تەواو ناكۆكە لەگەڵ بەندێكی پێشخۆی كــــە دەڵێت "گەل ســــەرچاوەی دەســــەاڵتەو رەوابوونییەتی"، مەبەستی ئێمە لێرە ئەوەیە، كە هەموو الیەنەكانی كوردستان بەلیبرال و عەلمانی و ئیســــالمییەوە سەریان لێشێواوە،

چونكە ئەگەر "گەل سەرچاوەی دەسەاڵت و رەوابوون بێت"، ئەوە مانای ئەوەیە كە گەل سەروەرە، ئەمە لەكاتێكدایە كە لەبەندەكەی

دیكە "خوا و دەقە ئایینییەكان" سەروەرن.ئەوەی لێــــرە دەمانەوێــــت بیڵێین ئەوەیە، دەكرێــــن شــــەریعە بنەماكانــــی كاتێــــك یاســــادانا ن و حوكمەكانی بەسەرچاوەیەكی ئیسالم نەگۆڕ دەكرێن، ئیدی لەڕاستیدا لەم جۆرە واڵتە فەزای لیبرالیزم و عەلمانییەت یان سەروەری گەل تەواو بەرتەسكدەكرێتەوە. مەبەســــتی من لەو قسانە ئەوەیە كە راستە هێزە ئیســــالمییەكان وەك الیەنی سیاســــی بــــەاڵم پاشەكشــــەیانكردووە، لەدەنگدانــــدا گوتاری ئیسالمیی لەبااڵترین دەقی یاسایی لەهەرێمدا، كە رەشنوسی دەستورە، جێگەی خــــۆی بەفراوانــــی كردۆتەوە. ئەمــــە بۆمان دەردەخات كە گرنگ ئەوە نییە كێ لەســــەر حوكمــــە، گرنــــگ ئەوەیە گوتاری كــــێ زاڵە،

گوتاری كێ بڕدەكات.دووەم، لەسیســــتمی پــــەروەردە گوتاری زانســــتی. لەگوتــــاری زاڵتــــرە، ئیســــالمیی تەماشایەكی خێرای كتێبەكانی پەروەردەی ئیسالمی لەقوتابخانەكانی كوردستان بكەیت، بەسانایی ئەو راستییەت بۆ دەردەكەوێت. تا ئەو رادەی من ئاگادارم چەند هەوڵێك هەن لەكوردستان، بۆ گۆڕینی پەروەردەی ئایینی بــــۆ خوێندنی ئایینناســــی، بــــەاڵم هەوڵەكان تــــا ئێســــتا لەهەندێــــك شــــوێن شــــەرمنانەو لەهەندێكی دیكــــە چەواشــــەكارییانەن. هەر دەكــــەم. بەدیاردەیــــەك ئامــــاژە بۆنمونــــە، كتێبــــی پۆلــــی دەیەمــــی ئامادەیــــی بەنــــاوی "پەروەردەی ئیســــالمی و ئاینناســــی"یە. من تێناگــــەم ئەگــــەر كتێبەكە ئاینناســــییە چۆن دەكرێت پەروەردی ئیسالمیش بێت، چونكە تێزی ســــەرەكی لەئاینناســــیدا ئاشــــناكردنی قوتابیانە بەئایینەكان، بەاڵم تێزی سەرەكی بەئیســــالمكردنی ئیســــالمیدا لەپەروەردەی قوتابییــــە. ئــــەم دوو تێــــزە ناكۆكــــن بەیەك چونكــــە تــــۆ ئەگەر ئاشــــنام بكــــەی بەئایین، ئەوە ئەركــــی قوتابخانە دەبینیت، ئەگەریش بمكەیت بە ئیســــالم ئــــەوە ئەركی مزگەوت دەبینیت. مەبەســــتی منیش لێــــرە ئەوەیە كە زاڵــــی گوتاری ئیســــالمیی لەوەدانیە كە كێ پــــەروەردە بەڕێوەدەبــــات، بەڵكو ئەوەیە كە گوتاری كێ لەپەروەردەدا زاڵە. من پێموایە پــــەروەردەی لەسیســــتمی زاڵ گوتــــاری هەرێمــــدا گوتــــارو مەعریفــــەی ئیســــالمییە، نەك گوتــــارو مەعریفەی زانســــتی. ئەمەش لەكتێبەكانی پەروەردەی ئیســــالمی بەزەقی

دەردەكەون.

ژماره 217 2014/2/1 17

سياسەت

كاروبـــاری پســـپۆڕی مەلیكـــی ســـادق لەمـــەڕ لەتـــاران ناوەڕاســـت خۆرهەاڵتـــی دەڵێـــت تـــاران بـــۆ ئەردۆغـــان ســـەردانی "رەشەباكە دادەمركێتەوەو هەردوو واڵتەكە لەپەیوەندییەكانیانـــدا نـــوێ الپەڕەیەكـــی هەڵدەدەنـــەوە". رۆژی 28 كانوونی دووەمی ئەمســـاڵە، رەجـــەب تەیب ئەردۆغـــان لەگەڵ شاندێكی پایەبەرزدا بەمەبەستی پێشخستنی

ئێـــران و توركیـــا نێـــوان پەیوەندییەكانـــی ســـەردانی تارانـــی كـــرد. شـــایانی ئاماژەیە پێش ئەوە جەواد زەریف لەســـەردانی چەند هەفتەیەكـــی پێشـــتریدا لەئەنكـــەرە، لەگـــەڵ پـــرۆژەی توركـــی، هاوتـــای داودئۆغڵـــوی پێكەوەنانـــی "ئەنجومەنـــی بـــااڵی هاوكارییە دووالیەنەكان" واژۆكردبوو. لەم سەردانەیدا ئەردۆغان بەفەرمی ئەم ئەنجومەنە پێكدەهێنێ و لەگـــەڵ تـــاران چـــوار رێكەوتنـــی گرنـــگ ئیمزادەكات. خۆی ســـەردانی ئەردۆغان لەم

كاتەدا گەلێك رەهەندی سیاسی، ستراتیژی، لەالیـــەن دەگرێتـــەوەو ئەمنـــی و ئابـــوری ناوەندە سیاسی و میدیاییەكانی جیهانیشەوە

بەبایەخەوە پەیجۆیی دەكرێت. كـــە زریانـــەی ئـــەو نیشـــتنەوەی واڵتەكـــەدا دوو نێـــوان لەپەیوەندییەكانـــی ســـەریهەڵدابوو، ســـوریاوە لەڕووداوەكانی فەزای بۆ ئـــەوە كردۆتەوە، كە ســـەرلەنوێ "سیاســـەتی بەســـەر واقیعـــی" "سیاســـەتی پایەتەختەكـــەوە هـــەردوو ئایدیالـــی"

رەشەباكە دادەمركێتەوەكورد و هاوكێشەی پەیوەندییەكانی ئەنكەرە – تاران لە ملمالنێوە بۆ هاوكاری!

بەشی سیاسەت

مەرزی بازرگان لە نێوان توركیا و ئێران

18 ژماره 217 2014/2/1

سياسەت

ســـەربكەوێت، بەاڵم لێرە خاڵێك سەرلەنوێ بەنیســـبەت هەرێمـــی كوردســـتانەوە خـــۆی ئـــەم پێشـــكەوتنی ئایـــا زەقدەكاتـــەوە، پەیوەندییانە چ كاریگەرییەكی لەسەر هەولێر هـــاوكاری خولـــی دەســـپێكردنی دەبێـــت؟ نەریتییـــەی ركابـــەرە دوو ئـــەم لەنێـــوان خۆرهەاڵتی ناوەڕاست، هەتا چەندێك رەوتی پەیوەندییەكانـــی هەولێر – ئەنكەرەو هەولێر

– تاران دەگۆڕێت؟ ئامانجەكانـــی ئەردۆغـــان و پێشـــوازی

تارانئەردۆغـــان بەهـــۆی ئـــەم ســـەردانەوەیە دەرەوەی رەوتـــی سیاســـەتی ســـەرلەنوێ چونكـــە پینەدەكاتـــەوە، واڵتەكـــەی ئاســـاییكرنەوەی پەیوەندییەكان لەگەڵ تاران بێئەمال و ئەوال ئاستی پەیوەندییەكانی نێوان ئەنكەرە – بەغدادیش ئاســـاییدەكاتەوە. ئەم هەنگاوەیـــش پێش هەمووشـــتێك ئاماژەیەك دەبەخشێ كەوا ئەنكەرە لەناوچەكە بەتەمای ئەوەیە سیاسەتی "رەواندنەوەی گرژییەكان" دەگرێتەبەر. خۆی توركیا یەكەمجار ئاســـتی پەیوەندییە ســـتراتیژییەكانی لەگەڵ دیمەشق دەسپێكردو پاشـــان لەگەڵ بەغدا پێشیخست و ئەنجـــا بـــەرەو ئێـــران گواســـتیەوە، بەاڵم "بەهـــاری عەرەبـــی" لەگـــەڵ دەســـپێكردنی خوێناوییەكانـــی رووداوە پێشـــكەوتنی و سوریا، ئەنكەرە بەرە – بەرە بوو بەواڵتێكی مەرجـــەع بـــۆ بزووتنـــەوەی ســـوننەگەرایی لەناوچەكەو بەمەیش هەتا هات كەلەبەرێكی – ئەنكـــەرە لەپەیوەندییەكانـــی هـــەراش بەغـــداد و ئەنكـــەرە – تارانـــدا هاتەكایەوەو دیمەشـــقیش – ئەنكـــەرە پەیوەندییەكانـــی بەیەكجـــار بـــڕان. ئیتـــر ســـوریا و ئێـــران و تەنانـــەت عێراقیـــش بەو قەناعەتە گەیشـــتن، كـــە ئەنكـــەرە ســـەرچاوەی نائارامییەكانـــی ناو سوریایەو پشـــتیوانی لەگروپە چەكدارە

توندڕەوەكان دەكات. ســـوریا، نـــاو گۆڕانكارییەكانـــی لەگـــەڵ رووداو كۆمەڵێـــك توركیـــاش لەناوخـــۆی دەســـپێكی ئامـــاژەی كـــە ســـەریانهەڵدا، ناڕەزاییەكانـــی ئـــەو واڵتە بـــوون. هەروەها سیاسەتی سوننەگەرایی ئەنكەرە تاڕادەیەكی زۆر لەســـوریا بەبنبەست گەیشت و پێینەكرا تـــاران لەشـــانی شـــان رووەوە لەگەلێـــك بـــدات. لەناوخـــۆی ئێرانیش بەســـەركەوتنی میانەڕەوەكان و دەسبەكاربوونی "حكومەتی رۆحانـــی، حەســـەن ئومێـــد"ی و تەدبیـــر فەزایەكیـــش خۆشـــبینانە بـــۆ ئاساییســـازی پەیوەندییە ئاڵۆساكاوەكانی نێوان دوو واڵت دەسیپێكردەوە. ئا لەدۆخێكی وادا هەردووال

لەڕێگەی كەناڵە راستەوخۆكانیانەوە مەیلیان بـــۆ ئاساییســـازی پەیوەندییەكان نیشـــانداو ســـەرەنجام ســـەردانی فەرمـــی ئەردۆغـــان بـــۆ تارانـــی لێكەوتـــەوە، كـــە پێدەچـــێ هەر ئەمەیش ببێتە ســـەرەتایەك بۆ ئاساییسازی

پەیوەندییەكانی ئەنكەرە – بەغدادیش. لەخولەكانـــی ئەردۆغـــان حكومەتـــی ئێرانیشـــدا، دەیەمـــی و نۆیـــەم حكومەتـــی یەكـــەم واڵت بووە كـــە پیرۆزبایـــی لەتاران كـــردووە. لەالیەكـــی دیكەیشـــەوە ئەنكـــەرە باشـــترین ســـوودی لەگەمارۆكانـــی ئێـــران وەرگرتـــووەو گەمارۆكانی ئێران بۆتە هۆی ئـــەوەی لەكاتێكدا تێكڕای ئەوروپا بەدەســـت قەیرانـــی ئابوورییەوە دەناڵێ، توركیا بتوانێ بەشـــێنەیی لەڕێگـــەی سیســـتەمی بانكداری كراوەیـــەوە بەڕووی ســـەرمایە ئێرانییەكان، خـــۆی لەئاكامـــە تاڵەكانـــی ئـــەو گەمارۆیانە

بپارێزێت. پێشتریش لەكاتی جەنگی ئێران – عێراقدا، توركیا بەباشـــی توانی ئەم هەلە بقۆزێتەوەو قەیرانـــی هـــەردوو واڵت تاڕادەیەكـــی باش توركیای بوژاندەوە. سزا ئابورییەكانی ئێران ســـەرلەنوێ هەلی بۆ ئەنكەرە رەخساندووە، بقۆزێتـــەوەو دۆخـــە ئـــەم بـــەوردی كـــە سیســـتەمی دارایی خـــۆی پـــێ رێكبخاتەوە. پەیوەندییەكانـــی ئاســـاییبوونەوەی ئەنكەرە – تـــاران لەگەڵ جۆرێـــك لەنەرمی و تـــاران – واشـــنتۆن لەپەیوەندییەكانـــی پرۆســـەی گفتوگۆكانی جنێـــڤ 2دا هاوكاتە. هەروەهـــا ئەنكەرە بەو قەناعەتە گەیشـــتووە ناتوانێ تەنها بەخەیاڵ ئەو پرۆژەیە پێبخات، كـــە پێی وایە "ســـنوورەكانی توركیـــا تا ئەو شوێنە بڕدەكات، كە پێی سەربازی ئۆسمانی پێگەیشـــتووە". لەبـــەر ئەمەیـــش سیاســـەتی سوننەگەرایی – ئۆســـمانیگەرایی ئەردۆغان كـــە داودئۆغڵـــو ئەندازیاریەتـــی، تاڕادەیەكی ئێســـتا گەیشـــتووەو بەبنبەســـت زۆر ئەنكەرە دەیـــەوێ بەچاوێكی ریالیســـتییەوە هاوســـێكانی لەگـــەڵ پەیوەندییەكانـــی بەوتـــەی ئەمەیـــش بۆیـــە دەســـپێبكاتەوە. هەندێك لەچاودێران فۆرمولی "سفر كێشەی

2" لەگەڵ دراوسێكانە. ئابـــووری قاچاخی لەنێـــوان ئەنكەرە –

تاران و نیگەرانییەكانی واشنتۆنرۆژنامەنوســـێكی ناســـراوی تورك چەند بەڵگەیەكی گرنگی لەسەر كێشمەكیشی لۆبی ســـەرمایەی وزە لەسەر نەوتی ئێران لەگەڵ توركیا دەســـكەوتوە. ئەم كەســـە دەنوسێت "لەڕێگەی دەزگایەكەوە كە لەســـەر پرۆژەی ناوكـــی ئێـــران كاردەكات، راپۆرتێكی نهێنی

دەركەوتوەو ئەم راپۆرتە لەالیەن باڵیۆزێكی پێشـــوی ئەمریكا جێم ســـەرۆكی پێشـــووی CIAو پســـپۆڕێكی خۆرهەاڵتی ناوەڕاســـتی ئەو واڵتـــەوە واژۆكراوە. ئەمانـــە بەتایبەتی لەســـەر "هاڵـــك بانـــك"ی توركیـــا دواون و كاتبەنـــدی راپۆرتەكـــە لەگـــەڵ پێشـــكەوتنی پەیوندییەكانـــی ئێران – توركیـــادا هاوكاتە. هاڵك بانك كە لەبازنەی دارایی ئەردۆغانەوە ئابورییـــەكان گەمـــارۆ لەوكاتـــەوە نزیكـــە، گرنـــگ، ئالیەتێكـــی بۆتـــە ئێـــران لەســـەر توركیای بەشێوەیەكی سەیر خەنی كردووە. لەڕاپۆرتی دەزگا ئەمریكییەكاندا ئاماژە بەوە كراوە، ئەگەر بێتو گەمارۆكانی ســـەر ئێران الببرێـــن، ئـــەوە ئەم بانكـــە توركییـــە دەبێتە یەكێك لەهەرەگەورەترین بانكەكانی جیهان و بەمەیش توركیا قەڵەمبازێكی گەورە دەهاوێ و دەبێتـــە زلهێزێكـــی دارایـــی لەخۆرهەاڵتی ناوەڕاســـت. بۆیە چەند پسپۆڕێكی ئەمریكی داوایـــان لەواشـــنتۆن كردووە، كـــە بەوردی

"هاڵك بانك" بخەنە ژێر چاودێرییەوە!فاتیح كایا پســـپۆڕی ســـتراتیژی توركیش "ســـیخوڕە دەڵێـــت پرســـە ئـــەم لەمـــەڕ ئەمریكییەكان بەوردی چاودێری پەیوەندییە نهێنییـــە ئابورییەكانی نێوان ئەنكەرە و تاران دەكـــەن. بەهـــۆی ئەم بازرگانییـــە قاچاخەوە عەلـــی رەزا بیگدلی باڵیۆزی ئێران لەئەنكەرە لەكۆبوونەوەیەكی نهێنی خۆیدا لەگەڵ هاوتا توركیەكـــەی لـــەوە پێیگوتـــوون لەئاینـــدەدا ئێران لەگەڵ توركیا پـــرۆژەی گەورە لەمەڕ سروشـــتی گازی و نـــەوت گواســـتنەوەی ئیمزادەكات و تێكڕای داهاتەكەیشـــی دەخاتە "هاڵـــك بانـــك"ەوە. بیگدلی ئامـــاژەی بەوەدا باســـی لەوە كردووە "هاڵـــك بانك" لەمەودوا لەخۆرهەاڵــــی ناوەڕاســـت رۆڵێكـــی یەكجار ئەمریكییەكـــە دەزگا دەگێڕێـــت. گـــەورە چەندیـــن بەڵگەی دیكەی لەســـەر ئـــەم بانكە كۆكردۆتـــەوە لەئاســـیای ناوەنـــد، هەتاوەكو قەفقـــاز و لەوێشـــەوە بـــۆ قەتەر، ئـــەم بانكە رێكەوتنـــی زۆری ئیمزاكـــردووە، كە داهاتی

وزەی خۆیان بخەنە ئەم بانكەوە. و توركیـــا و ئێـــران پەیوەندییەكانـــی

نیگەرانییەكانی هەرێمی كوردستانتوركیا لەدواییــــن رێكەوتنی خۆی لەگەڵ هەرێمی كوردستان، لەگەڵ هەولێر بڕیاریان داوە كــــە داهاتی نەوتــــی هەرێمیش لەهاڵك بانك پاشەكەوت بكەن. ئەمە بڕیاربەدەستانی واشنتۆنی قوشقیكردووەو بەئاشكرا لەدژی پێشــــكەوتنی ئەم پەیوەندییانەن. لەبەر رۆڵی ئــــەم بانكــــە كە لەنێــــوان ئێــــران – توركیا و توركیــــا – هەرێمی كوردســــتاندا دەیگێڕێت،

ژماره 217 2014/2/1 19

سياسەت

رۆحانی و ئۆغلۆ

ئــــەوە واشــــنتۆن لەڕێگەی هاودەســــتەكانی خــــۆی لەئەنكــــەرە واتــــە دەوڵەتــــی تەریــــب لەتوركیــــا دوای باڵوبوونــــەوەی راپۆرتەكە و كۆمــــار گشــــتی داواكارانــــی لەڕێگــــەی هێزەكانی پۆلیسەوە دۆسێی "ئۆپەراسیۆنی گەندەڵییــــە گەورە"كەیــــان دەســــپێكردووەو بەڕێوەبــــەری "هاڵــــك بانك"یــــان رەوانــــەی زەبرێكــــی بەمەیــــش كــــردووەو زینــــدان كاریگەریان لەم بانكــــەو بەمەش لەپرۆژەی وەشــــاندووە. تــــاران – ئەنكــــەرە نێــــوان پســــپۆڕان دەڵێن ئەم ئۆپەراسیۆنە بەشێكی پەیوەنــــدی بــــە "پــــرۆژەی بۆڕیــــی نەوتــــی هەرێمی كوردستان"ەوە هەیە، كە واشنتۆن لەوە نیگەرانە، كە ئەنكەرە بەسەریدا زاڵبێت، بۆیــــە یەكســــەر دژكردەوەیــــان نوانــــدووە! بەشێكیشی پەیوەندیی بەدۆالرەكانی نەوتی ئێرانــــەوە هەیــــە كە ئــــەم بانكــــە بەفەرمانی ئەردۆغــــان لەفرۆشــــتنی نەوتــــی قاچــــاخ بۆ تارانی پاشەكەوت كردووەو لەڕێگەی لۆبییە نهێنییەكانی تاران لەئەنكەرە و ئەستەنبۆڵەوە

بۆیانی رەوانە دەكاتەوە. كارمەنــــدی چەندیــــن تــــاران هەروەهــــا ئیتالعات و فەرماندە و ســــەرداری ســــوپای پاســــدارانی لەتوركیــــا بەنــــاوی وەبەرهێنەر بــــازرگان چانــــدووە. و ســــەرمایەگوزار و

ئەردۆغانیــــش ماڵــــی نــــاو هەتــــا ئەمانــــە دەســــتیان درێژكردووەو تۆڕێكی پەیوەندی ئابــــووری و بازرگانــــی فراوانیــــان لەگــــەڵ حكومەتــــی تەكنۆكراتەكانــــی و وەزیــــر ئەنكەرە پێشخســــتووە. ئەم پاسدارانە ئێستا لەتوركیــــا لەوەتی گەمارۆكانی ســــەر ئێران دەســــیپێكردووە، نزیك بە 590 كۆمپانیایان كــــە ئەوەیــــە كاریشــــیان تۆماركــــردووەو دەوری گەمارۆكانــــی ئێران بدەنــــەوە. بۆیە ئێســــتا ئەوەتا دەیبینین، كە بەحســــاب نەوت بــــەاڵم ئێــــران كڕیــــن لەئێــــران قەدەغەیــــە، بەفراوانــــی نــــەوت دەفرۆشــــێت؟ چۆن ئەمە دەكات؟ بێگومان لەڕێگەی توركیا، كۆمپانیا توركییــــەكان و بانكــــە توركییەكانــــەوە ئەمە دەكات. دیارە یەكێك لەو كەســــە ئێرانیانەی گیــــراوە، لەئۆپەراســــیۆنە گەورەكــــەدا كــــە كەســــێكە بەنــــاوی رەزا زەڕاب كــــە دواتــــر بــــەڕەزا ســــەراف ناســــراوە. ئــــەم كابرایــــە مێــــردی گۆرانیبێــــژ ئەبــــروو گووندەشــــەو بەناو وەبەرهێنەرێكی گەورەیە، بەاڵم بەپێی ئــــەو زانیاریانەی دەســــكەوتون، ئەم كابرایە كادیرێكی گەورەی ئیتاڵعاتەو بۆ سڕكردنی گەمــــارۆكان و ناردنــــی دۆالر بــــۆ ئێــــران و

فرۆشتنی نەوتی قاچاخ رێكخراوە. ئێستا لەوەرزێكی وادا قۆناغی پەیوەندییە

قۆناغــــی و پێدێــــت كۆتایــــی قاچاخــــەكان دەســــپێدەكات. فەرمییــــەكان پەیوەندییــــە ئەمەیــــش گەلێك لەحســــابی ئەمریكا نایەیت و پێدەچــــێ واشــــنتۆن بیــــەوێ ســــەرلەنوێ لەڕێگەی لۆبییەكانی خۆی لەئەنكەرە فشــــار بخاتــــەوە ســــەر ئەنكەرە. ئەنكــــەرە و تاران كــــە بەرواڵەت دوو نەیارە نەریتی یەكترن و فۆتۆگرافێكی وایش لەخۆیان نیشــــاندەدەن، یەكتــــر هێــــزی دوو لەناوەڕۆكــــدا بــــەاڵم تەواوكەری ئابوورین و ئەمەیش لەئاســــتی پەیوەندییە بازرگانییەكانی نێوان هەردووالدا دەردەكەوێــــت. بــــۆ نمونــــە لەســــاڵی 2002 پەیوەندییــــە بازرگانییەكانی نێوان هەردووال تەنها بایی 2 ملیار دۆالر بووەو ئەم ئاســــتە لە 2013 گەیشتۆتە 24 ملیار دۆالر. بۆیە ئەم وەرزە لەپەیوەندییەكانــــی ئەنكــــەرە – تاران بەپۆزەتیڤ بەســــەر خۆرهەاڵتی ناوەڕاستدا دەشــــكێتەوەو لەیەكەم هەنگاویشــــدا دەبێـتە هۆی پێشكەوتنی پەیوەندییەكانی ئەنكەرە – بەغداو تاڕادەیەكی زۆریش لەســــەر سوریا هەرێمــــی پێویســــتە بۆیــــە رەنگدەداتــــەوە. كوردســــتان لەباتــــی سیاســــەتی نیگەرانی و چاودێری، خۆی بخاتە ناو ئەم پەیوەندیانەو داراییــــە و نەوتــــی پــــرۆژە بەســــوودی

نەوتییەكانی خۆی لەئەنكەرە بیقۆزێتەوە.

20 ژماره 217 2014/2/1

سياسەت

پلەی سەرهەنگی بووە لەسوپای پاسداران.هیـــوا تـــاب هـــەر لەســـەرەتای ئەندامێتی پێـــش تـــا و پاســـداران لەســـوپای خـــودی لەالیـــەن دەستبەســـەركردنی رێژیمـــەوە، كۆمەڵێـــك تاوانی ئەنجـــام داوە، كـــە تەنانەت بەشـــێكی بەرچـــاوی بۆ خەڵكی نادیـــار پێوەندیـــدارەكان الیەنـــە ناچەكـــەو ماوەتەوە. بەگرتدانی خەڵك، باج وەرگرتن و تااڵنكردن خەڵكی كاســـبكاری سەر سنوور، و پێشـــمەرگە لەبنەماڵـــەی هەڕەشـــەكردن ئازاردانیـــان، ئەشـــكەنجەكردنی خەڵكـــی نێو گرتووخانەكان، بێ سەروشوێنكردنی دەیان كەســـی شۆرشگێر و كەســـایەتی و كوشتنی ســـەدان كەس لەخەڵكی ئاسایی و شێواندنی تەرمەكانیان و لەبەركردنی جلوبەرگی گەریال بەســـوپای تەحویلدانیـــان و پێشـــمەرگە و پاسداران لەبەرامبەر وەرگرتنی بڕە پارەیەك )30 تـــا 50 ملیـــۆن تمـــەن(، پێكهێنانی تۆڕی قاچـــاخ و كڕین و فرۆشـــتنی چـــەك و چۆڵ و پێكهێنانـــی بانـــدی لۆمپەن، موخـــەدەرات، هێرش بۆ سەر ســـەلەفی و ئیسالمییەكان و هەروەها پەیڕەوانی تەریقەتی نەقشبەندی و دووبەرەكی نانـــەوە لەنێوانیاندا، بەتااڵنبردن و هەرزانفرۆشـــكردنی ئاسەوارە دێرینەكانی ناوچەكـــە، چاودێریكردنـــی جموجۆڵی هێزی پێشـــمەرگە و كۆكردنەوەی زانیاری تەنانەت ســـەبارەت بەهێزەكانی ئەمریـــكا لەئەمدیوی ســـنوور، باڵوكردنەوەی مادە هۆشبەرەكان ســـنوورییەكانی ناوچـــە و لەڕۆژهـــەاڵت

لەئازاردانـــی خەڵكـــی بـــێ دیفـــاع و مەدەنی ناوچەكـــە، دەورێكی بەرچـــاو دەگێڕێت، هەر بەهۆی ئەم هەڵسوكەوت و كار و كردەوانەی، دەبێـــت بە یەكێـــك لەبێزراوتریـــن مۆرەكانی رێژیم لەناوچەكە. لەكۆتاییەكانی دەیەی 60 و ســـەرەتاكانی دەیەی 70ی هەتاوی كاتێك كە هێزە چەكدارەكانی ئۆپۆزســـیۆنی كورد بنكە و بارەگاكانیـــان دەگوازنـــەوە بۆ باشـــووری كوردســـتان و لەوێ جێگیـــر دەبن، هیوا تاب یەك لـــەو مۆرە خۆجێی و ناســـراوانەیە، كە لەتیرۆری كۆمەڵێك لەكادر و پێشمەرگەكانی كۆمەڵە و حیزبی دیموكرات دەســـتێكی بااڵی

دەبێ.هەر لەسەرەتاوە كۆمەڵێك ئەرك و كاری بۆ دیاری كـــراوە: ئیمدادگەری بۆ كاروباری دەرمانی، پەیك واتە نامەگەیاندن، ســـیخوڕی و كۆكردنـــەوەی هـــەواڵ و زانیـــاری لەنێـــو شاری مەریوان، بەرپرسایەتی لەدوو بنكەی ســـەربازی لەگوندەكانی ســـیاناو و ولەژێر، فەرماندەیـــی ئیتالعاتـــی میحـــوەری چەمران بیەكـــەڕە، شـــێخان، دەرگا مانـــگا، )كانـــی بەرپرســـی ولەژێـــر(، و نـــێ ســـەردۆش، لۆجیســـتیكی تیپـــی دووی ســـوپای مەریوان و دواتـــر پۆســـتی فەرماندەیی هەمـــان تیپ، ســـوپای عەمەلیاتـــی بەشـــی فەرمانـــدەری و ســـنوور لەســـەر مەریـــوان پاســـدارانی تەنانەت دەرەوەی سنوور، واتە دەسەاڵتێكی بێ ســـنوور و بەرفراوان بـــۆ كۆنترۆڵكردنی ناوچەكـــە. ئاخرین پلەی ســـەربازی ناوبراو

كە بۆ یەكەم جار لەدەرەوەی سنوورەكانی ئێـــران ناوبانگی دەركرد، ئـــەو كاتانە بوو كە راگەیاندنەكانی رۆژئاوا لەئەنجامی كۆمەڵێك لێكۆڵینەوە بەو دەرەنجامە گەیشـــتبوون، كە ئـــەو ســـێ كەســـە ئامریكاییەی كـــە لەناوچە شـــاخاوییەكانی رۆژئـــاوای ئێـــران دەســـت بەسەر كرابوون، بەدەستووری راستەوخۆ و دەست و پێوەندیەكانی كەسێك بووە بەناوی "هیـــوا تـــاب"، دەرەنجامـــی ئـــەم لێكۆڵینەوانە

لەگۆڤاری بەناوبانگی "نەیشن" باڵوكرایەوە. هیوا تاب كێ بوو؟

هیـــوا تـــاب كـــوڕی عەبدوڵاڵ بەگ، ســـاڵی 1348ی هەتـــاوی لەگوندی "ولەژێر"ی ســـەر بەشاری مەریوان لەدایك بووە، هەر لەتەمەنی گەنجێتی و ئەو كاتانەی كە تەمەنی 15 ســـاڵ دەبێت، پەیوەســـت دەبێ بەڕیزەكانی سوپای پاســـدارانەوەو دەســـت دەكات بەهـــاوكاری هێزەكانـــی ئـــەم ســـوپایە. ســـەرەتا هەندێك كاری الوەكی پێ دەسپێرن، بەاڵم بەرە بەرە كە بەهـــۆی كار و خـــۆش خزمەتیەكانییەوە متمانـــەی بەرپرســـانی پێوەندیـــداری رێژیم بەدەســـت دێنـــێ، دەبێتـــە جێـــی ســـەرنجی بەرپرســـان و لەساڵی 1363 بەفەرمی دەبێتە ئەندامی ســـوپای پاســـداران. تا دێ رۆڵی پڕ رەنگتر دەبێت، بەشێوەیەك كە لەدەیەی60ی دژ رێژیـــم لەئۆپەراســـیۆنەكانی هەتـــاوی بەهێـــزی ئۆپۆزســـیۆنی كـــوردو هەروەهـــا

دیار و نادیاری

هیوا تابناسر مورادی

ژماره 217 2014/2/1 21

سياسەت

بەشـــێكن و..هتـــد، كوردســـتان باشـــووری لەناســـنامە و كاروكردەوەكانـــی هیوا تاب و باندەكەی لەكوردستان كە وەك مۆتەكەیەك

باڵی بەسەر ناوچەكەدا كێشابوو.هیوا تاب لەڕێگای باندەكەیەوە بەشێوازێكی سیستماتیك زنجیرە كردەوەیەكی دژەمرۆیی و تیرۆریســـتی بەمەبەســـتی ناشـــرینكردنی رواڵەتـــی ناوچـــە كوردنشـــینەكان و حیزبـــە كوردییەكان ئەنجـــام دەدا، هەروەها چاندنی تـــۆوی بێ متمانەیـــی و تـــرس و دڵەڕاوكێ، نانەوەی ئاژاوە و شەڕوشـــۆڕی سەرشەقام

و پەرەپێدان بەعەشیرەگەری و تایفەچێتی.بەوتەی ســـەرچاوەكانی زانیاری و هەواڵ لەكوردســـتان زیاتر لـــە 300 كەس لەخەڵكی ناوچەكـــە بەدەســـتی باندەكـــەی هیـــوا تـــاب كـــوژراون. ئـــەم بانـــدە كـــە ســـەر بەهیوا و خودی هیواش ســـەر بەســـوپای پاســـداران بوو، یەكێك لەترسناكترینی ئەو باندانەیە، كە وێنـــەی كەم بووە لەئێراندا. خاڵی هاوبەشـــی هەمـــوو قوربانیانـــی ئـــەم باندە ئـــەوە بووە كـــە كەســـانێك بوونەتـــە قوربانی، كـــە هەرا و هەنگامەیەكـــی وای بـــەدواوە نەبـــووە، تـــا ئـــەوەی كـــە دوای ماوەیەكـــی دوورودرێـــژ )دوای دەستبەســـەركردنی هیوا تاب( ئاگادار دەكرانـــەوە، كە فاڵنە ئەندامـــی بنەماڵەكەتان بەشـــێوەیەكی هیـــواوە بانـــدی لەالیـــەن

سەرەڕۆیانە بێ سەروشوێن كراوە.لەسەردانەكەی عەلی خامەنەیی لەبەهاری 1388 بـــۆ پارێزگای كوردســـتان، بەگوێرەی

ســـەرچاوەكان زیاتر لە 2000 سكااڵنامە دژ بەهیوا تاب و باندەكەی ئاراستەی خامەنەیی كرا. دیارە پێشتریش بەهۆی جیاجیاوە وەك قەتڵ، باجگیری، هەڕەشەو.. كۆمەڵە خەڵكێكی دادســـەرای و مەریـــوان لـــەدادگای دیكـــە نیزامی ســـنە دژ بەهیوا سكااڵنامەیان تۆمار كردبوو، دەگوترێ پـــاش بەدواداچوونی ئەو ســـكااڵیانە، لەڕێكەتـــی 1388/7/26 بڕیـــاری گیرانـــی هیوا دەدرێـــت، دوای دەستبەســـەر كرانی لەبەیانیەیەكی ســـوپای پاسداران هیوا تـــاب بەهۆكاری ســـەرەكی ئـــەو تاوانانە ناو دەبردرێت، بێ ئەوەی ئاماژە بەوە بدرێت، كە چ الیەنێك ئەو دەســـەاڵتە رەهایەی بەهیوا و باندەكـــەی داوە، لەدرێژەدا هیوا و باندەكەی بەگـــوێ لەمســـت و بەكرێگیـــراوی بێگانە و هێزەكانی دژە شۆڕش ناویان لێ دەبردرێت. هاوكات لەگەڵ دەستبەسەركردنی هیوا تاب، چەنـــد كـــەس لەگەورەبەرپرســـانی ســـوپای پاســـداران لەسەر كار البران، لەوانە سەردار "نورالهی" فەرماندەی سوپای بیت المقدس و سەردارعەباســـیان بەرپرســـی ئیتالعاتی ئەم

سوپایە .بـــوو ئەمســـاڵ پاییـــزی مانگـــی یەكـــەم راگەیەنـــدرا كـــە هیوا تاب وێڕای 3 كەســـی ئیعـــدام باندەكـــەی لەئەندامانـــی دیكـــە كـــراون. هیـــوا تـــاب هـــەر چەنـــد بـــۆ خۆی بـــوو بەقوربانـــی، بـــەاڵم ئـــەو تەنیـــا یەكێك لەقوربانیانـــی ئـــەم كەیســـە ئاڵۆزەیـــە، نـــە بەوەوە دەســـتیپێكرد، نە بەویشەوە كۆتایی

پـــێ هات، لەم چەنـــد رۆژەی رابردوودا بوو كە سەرچاوەكانی هەواڵ رایانگەیاند كە سێ كەسی دیكە لەئەندامانی باندەكەی هیوا تاب لەســـێدارە دروان، پێشتریش 6 كەسی دیكە لەئەندامانـــی ئەم باندە لەالیـــەن حكومەتەوە لەســـێدارە درابوون، رەنگە ئەمانەش دوایین

قوربانییەكان نەبن.ئەندامێتـــی لەباندەكـــەی هیواتـــاب نـــاو و نیشانێكی ناڕوون و زۆر گوماناوییە، دەكرێت لەژێر ئەم ناونیشـــانە زۆر كەســـی بێ تاوان ببردرێتە ژێر پەتی سێدارە، بەپێچەوانەشەوە دەكرێ جۆرێـــك پاكانە حیســـابی ناوخۆیی بێتـــە هەژمـــار، هـــەروەك چەندیـــن نموونە لەئارادایە. ئێســـتا لەچاو رابردوو گۆڕەپانی رمبازێنی هیوا تاب بەتایبەت مەریوان هێور بووەتـــەوە، بـــەاڵم هێمنـــی و ئارامیەكـــی پڕ لەوەهـــم و پرســـیار: بۆچی هیـــوا تاب بەبێ دەنگی دەستبەســـەر و بەبێ هیچ دادگاییەك ئیعدام كرا؟ ئەگەر هیوا تاب لەگەڵ ســـوپای پاســـداران لەكەیـــن و بەیندا نەبـــووە، بۆ وا بەبـــێ دەنگـــی نێردرایە پای پەتی ســـێدارە؟ ئەگەر هیوا كەســـێكی سەرەڕۆ و سەربەخۆ بـــووە، ئایـــا بەقازانجـــی حكومـــەت نەبـــوو كەیسەكەی ئاشكرا بكات؟ چ كەس و الیەنێك بەرپرســـن لەسەرهەڵدان و گەشەكردنی ئەم جۆرە باندانە؟ كێ بەرپرســـیارە لەبەرامبەر قوربانیـــان و بنەماڵـــەی قوربانیان كە تا دێ

زۆرتر دەبێ؟ هێشتا كۆمەڵێك پرسیار تینووی وەاڵمن.

22 ژماره 217 2014/2/1

سياسەت

مستەفا بارزانی و دارا تۆفیق و كۆمەڵێك پێشمەرگە

فەیسەڵ خەلیل

چەندین یاداشـــتی دیكە باســـی كێشـــە و ناكۆكییەكانـــی پارتـــی و شـــیوعی كردووە، عەبدولكەریـــم حوكمڕانـــی لەســـەردەمی جاســـم لەیاداشـــتەكەی لەوانـــە قاســـمدا، حەلوائـــی و لەكتێبەكـــەی عەزیـــز ســـەباهی باســـكراوە، ئەو ماوەیە عەبدولكەریم قاسم لەگـــەڵ دوو حزبـــە ســـەرەكییەكە ناكـــۆك دەبێت، مەال مســـتەفا ئەوكاتـــە دەگەڕێتەوە كوردســـتان و هەرچەنـــدە پارتـــی مۆڵەتـــی رەســـمی كاری سیاســـی پێـــدراوە، بـــەاڵم لەگەڵ ئەوەشـــدا پارتی تەنگەتـــاو دەكات و رەتیشـــی دەكاتەوە مۆڵەت بەحزبی شیوعی بـــدات. دواتر كە شۆرشـــی ئەیلول دەســـت پێدەكات سەركردایەتی شیوعی لەهەڵوێست وەرگرتـــن لەســـەر یـــەك هێل نیـــن، لەگەڵ ئەوەشدا هەڵوێستی گشتیان وەك یەك بوو، كە دەكرێت بەهەڵوێســـتێكی ئیجابی وەسف

بكرێت.بەپێـــی ئـــەو بەڵگانـــەی لەبەر دەســـتدان، ســـەالم عادل كـــە ســـكرتێری حـــزب بووە نامەیەكـــی بـــۆ هەموو حزبە شـــیوعییەكانی دونیـــا نـــاردووەو داوای كـــردووە، ئاگادار

مەال مستەفا بارزانی لە یاداشتی شیوعییەكاندا

بەشی چوارەم و كۆتایی

بەهادین نووری: برایم ئەحمەد بروسكەی دابوو كە هێرش بكرێتە سەر شیوعییەكان، بەاڵم بارزانی

شیوعییەكانی چەك نەكرد

سياسەت

ژماره 217 2014/2/1 23

سياسەت

و پاڵپشـــتی پرســـی كورد بكـــەن. نامەكەی ســـەالم عادل لەئایاری 1962 نووســـراوەو رەوانـــە كـــراوە. ســـەالم لەنامەكەیـــدا دەڵێ "لەپایزی رابردوودا حكومەتی عێراقی چەند رێگەیەكی سەربازی لەدژی بارزانییەكان و چەند عەشیرەتێكی دیكەی كوردی لەباكوری عێـــراق بەكارهێنـــاوە.. ئێســـتایش حكومەت بچەوســـێنێتەوە. كـــورد گەلـــی دەیەوێـــت ئەمـــەش نیگەرانـــی بـــۆ جەمـــاوەری عێراق دروســـت كردووە". دواتر سەالم عادل هەر لەنامەكەیدا باسی ئەوە دەكات، كە حكومەتی عێراق دەیەوێت زانیارییـــەكان و هەوڵەكان بشـــێوێنیت. جا ئەگەر ســـەیری ئـــەو نامەی سكرتێری حزبی شیوعی بكرێت، دەزانرێت كە ئەو حزبە ئەگەر ئەوكات لەگەڵ شۆرشی ئەیلولـــدا نەبووە، بەاڵم هەڵوێســـتی لەســـەر مەســـەلەی كوردی ئیجابی بـــووەو بەڵگەی هەرەدیاریـــش ئەو نامەیەیە كە لەســـەرەوە

ئاماژەی بۆ كراوە.جاســـم حەلوائی لەكتێبێكیدا بەناوی چەند وێستگەیەكی گرنگ لەمێژووی حزبی شیوعی عێراقیـــدا، بـــاس لـــەوە دەكات، كـــە ئەوكاتە پێشـــنیاری زۆر گرنـــگ بۆ كـــورد هەبووە، بـــەاڵم لەالیـــەن زۆربەی مەكتەبی سیاســـی رەتكراوەتەوە، ســـەیر ئەوەیە پێشنیارەكان لەســـەروبەندی شۆرشـــی ئەیلـــول بوونـــە، لەوانە حزبی شـــیوعی جارێكی دیكە جەخت لەسەر دروشمی ئۆتۆنۆمی بۆ كوردستانی عێراق بكاتـــەوە، دووەم لیژنەیەكی دیكە بۆ لقی كوردستان دروست بكرێت و ناوەكەی بگۆڕدرێت بۆ حزبی شـــیوعی كوردســـتانی رێكخـــراوی چەندیـــن ســـێەمیش عێـــراق. دیموكراتی لەكوردســـتان دروســـت بكرێت.

بەاڵم ئەوانە هیچیان جێبەجێ نەكرا.بارودۆخەكە وەها دەمێنێتەوە تا كۆدەتای بـــاس دەدرێـــت. ئەنجـــام 1963 شـــوباتی لـــەوە دەكرێت كـــە پارتی و ســـەركردایەتی شـــۆرش ئەگەر ژێـــر بەژێریش بێـــت، ئەوا ویســـتویەتی ئـــەو كۆدەتایـــە بكرێـــت، كـــە داواجـــار بەزیانی شـــیوعییەكان تەواو بوو، ئەوكاتە كۆدەتاچییەكان بەهەموو شێوەیەك هەوڵی لەناوبردنی شیوعیەكانیان دەدا، بۆیە شـــیوعیەكان تووشی كارەســـاتێكی گەورە

هاتنەوە، چاریان نەبوو كوردستان نەبێت.ئـــەو كاتە كوردســـتان بـــۆ دوو ناوچەی سیاســـی دابەش ببـــوو، یەكێكیـــان بۆ باڵی سەرۆكی پارتی بوو، ئەویتریش باڵی مەكتەبی سیاســـی بوو، شیوعییەكان لەیاداشتەكانیان باســـیان لـــەوە كـــردووە، كـــە جیاوازییەكی زۆر لەنێـــوان ئـــەو دووانـــە هەبـــوو، كاتێك

مامەڵەیـــان لەگەڵ شـــیوعییەكان كـــردووە، بـــاس لەیاداشـــتەكەیدا نـــووری بەهادیـــن لـــەوە دەكات، كە هەندێك لەو شـــیوعیانەی ناوچانـــەی ئـــەو كردبـــووە روویـــان كـــە جەماعەتـــی برایـــم ئەحمـــەد و تاڵەبانی لێن، ئـــەوان ناچاركرابـــوون چـــەك دابنێن، بەاڵم ئەو دیاردەیـــە لەوناوچانە نەبووە كە لەژێر دەســـەاڵتی بارزانیدا بووە، بەهادین نووری شـــیوعییەكان 1963 "لەشـــوباتی دەڵـــێ بەشـــدارییان لەخەباتی چەكـــداری كرد، كە لەكوردستان هەبوو، لەو ناوچانەی كە لەژێر دەسەاڵتی مەكتەبی سیاسی پارتییەوە بوو، رێگەیـــان نـــەدا شـــیوعییەكان چەكهەڵگرن، لەچەندین شـــوێن هێرشـــیان كرایە ســـەر و چەك كـــران، ئەوەم بیســـت كە ســـكرتێری پارتـــی ئیبراهیم ئەحمەد بروســـكەیەكی بۆ هەموو پێكهاتەكانـــی حزب تەعمیم كردبوو، داوای كـــرد بـــوو كـــە زیاتر شـــیوعییەكان تەنگەتـــاو بكەن و ریســـوایان بكـــەن، چەند كەسێكی شیوعی لەناوچەی بەمۆ بەدەستی پارتییەكانەوە كوژرابوون، عەلی عەسكەری بەدەمانجەكەی دوو كەســـی كوشـــتبوو كە لەشـــەڕی بەمـــۆ بەدیـــل كرابـــوون، كەچی هەندێك لەشـــیوعییەكان بەتایبەتی ئەوانەی لەئەفســـەرانی عەرەب بـــوون لەناوچەكانی ژێر دەســـەاڵتی پارتی پەناگەیەكی ئارامیان دۆزیـــەوە، هەندێـــك لەوانـــەوە راســـتەوخۆ لەالیـــەن بەرپرســـانی پارتـــی لەوانە جەالل گوازرابوونـــەوە لەبەغـــداوە تاڵەبانـــی كوردســـتان. بەاڵم لەناوچەكانی دەســـەاڵتی هیـــچ جیابـــوو، بارودۆخەكـــە بارزانـــی شـــیوعییەك چـــەك نەكرا، تەنانەت شـــوێنی كۆبوونـــەوە و مانەوەشـــیان بۆ دابین كرا و

سوود لەتواناكانیان وەرگیرا".ســـەرنجە جێـــگای كـــە دیكـــە خاڵێكـــی ئەوەیـــە، كـــە شـــیوعییەكان نوێنەریـــان لەو ئەنجومەنـــە بەشـــدار نەبـــووە، كـــە بەناوی ئەنجومەنی ســـەركردایەتی شـــۆرش دانرا، پارتیزانـــی لەسیاســـەت و ئـــەوان كەچـــی بەشـــداربوون، تەنانەت زۆر لەشیوعییەكان لەیاداشتەكانیاندا شانازی بەشەڕی هەندرێن دەكەن، كە ئەوان سەركەوتنیان تێدا بەدەست هێناوە. هەرچەندە ئەحمەد بانیخێالنی باسی لەوەكـــردووە كـــە فاخیر مێرگەســـۆری لەو

شەڕە تووشی غرور بووە. كاتێك ئینشـــقاق لەنـــاو پارتی روودەدات مەالمســـتەفا الیەنگیـــری شـــیوعییەكان و دەكـــەن، ئەحمەد بانیخێالنی باســـی ئەوكاتە دەكات و دەڵـــێ "پەیوەندیمـــان لەگەڵ پارتی بـــوو، و بازرانـــی پەیوەندییەكـــی ئیجابـــی

خەســـڵەتی هاوپەیمانی هەبـــوو، دوو حزب نییە لەمێژووی سیاســـی كوردســـتان بەقەد حزبمـــان و پارتی پارێـــزگاری لەپەیوەندی هاوپەیمانێتـــی و خەبات بكەن، )ســـەرەڕای ئـــەو بەرزونزمیەی ماوە مـــاوە روویداوە(، سەبارەت بەپەیوەندیشـــمان لەگەڵ بارزانی باش بوو، تا ساڵی 1966، واتە ئەو ماوەیەی كـــە باڵی برایـــم ئەحمەد و جـــەالل تاڵەبانی ئینشـــقاقیان كرد، ئەمەیـــان پەیوەندییەكەی نێـــوان ئێمە و بارزانی ســـاردكردەوە، بەاڵم

تەنها ماوەیەكی كورت بەردەوام بوو".ئەحمەد بانیخێالنی زیاتـــر روونكردنەوە لەسەر ئەو ماوەیە دەدا، كە پەیوەندی نێوان پارتی و حزبی شـــیوعی ســـاردبۆتەوە، ئەو دەڵێ "گوتاری سیاســـی پارتـــی لەبەرامبەر جەاللییەكان ئەوەبوو كە ئەوان جەماعەتێكی هەڵگەڕاوە و خائینن و خۆیان بەدەســـەاڵت فرۆشتووە.. پارتی دەیویست ئێمەش هەمان گوتار و هەڵســـەنگاندنمان بـــۆ جەاللییەكان هەبێـــت، كەچـــی ئێمە ســـەرەڕای ئەوەی كە جەاللییەكانمـــان هەڵســـوكەوتی ئیدانـــەی كردبـــوو، كاتێك چوبوونە پاڵ دەســـەاڵت و بەچەك دژایەتی شۆرشـــیان دەكرد، لەگەڵ ئەوەشـــدا ئێمە ئەوانمان بەكادیر و ئەندام و بەهاریـــكار دەزانـــی و پێمانوابوو كە ئەوان رزگاریخـــوازی لەبزووتنـــەوەی بەشـــێكن كـــوردی، كە ناتوانیـــن بەتـــەواوی نكۆڵییان ئێمـــە هاوڕێیانـــی كاتێـــك بكەیـــن، لـــێ لەســـەركردایەتی حزبـــی لەبەغـــدا دیداریان لەگەڵ ئـــەو جەماعەتە دەكرد، بەڕاشـــكاوی پێیاندەگوتـــن كـــە ئـــەو جەماعەتـــە نابێتـــە بەدیلی پارتی و شـــۆرش و بارزانی.. ئەوان لەبەغـــدا رۆژنامەیەكیـــان دەركـــرد لەگـــەڵ ئەوەش ئەندامانی ئەو جەماعەتە لەو گوندو شـــارانەی كە لەژێر دەسەاڵتی ئەوان دابوو، زۆر هەڵســـوكەوتی نابەجێیـــان ئەنجـــام دا،

زۆر كەسایەتی نیشتمانیان كوشت".رەنگە ئەو بابەتە زۆرتر كاتی بوێت، چونكە دەكرێت پەیوەندی بارزانی و شـــیوعییەكان و یـــان شـــیوعییەكان بەپارتـــی بەدرێژایـــی بیست ساڵ توێژینەوەی لەسەربكرێت، واتە

1958 تا 1978.

سەالم عادل بۆ پاڵپشتی كورد نامەیەك بۆ

حزبە شیوعییەكانی دونیا دەنێرێت

24 ژماره 217 2014/2/1

لەیــــادی كۆچــــی دوایی ســــەركردەیەكی مەزنی دیكە لەسەركردەكانی بارزانی قەاڵی خەبات و بەرخودان، باس لەئیدریسی نەمر

و جوانەمەرگ دەكەین.لە 1/31دا 27 ساڵ تێپەڕی بەسەر كۆچی ناوادەی سەركردەی نەمر ئیدریس بارزانی، كە لەســــاڵی 1987 كۆچــــی دوایی كرد. لەم رۆژەدا یەكێــــك لەڕۆڵەكانــــی بارزانی نەمر گیانی سپاردو بوو بەكۆستێكی گەورە لەو رۆژگارەدا، ئەو مرۆڤەی بەمێشك و بەدڵ

و بەفیداكاریی كەسێكی مەزن بوو.ئەوەیان دووەم كۆســــتی گەورەی كورد و پارتی بوو، بۆیە هەمیشە لەم بەروارەدا یــــادی دەكرێتــــەوە. كۆســــتی یەكەم كۆچی

دوایی بارزانی نەمر بوو لە 1979/3/1. كاك ئیدریس لەساڵی 1944 لەدایكبووە، نزیكەی 43 ساڵ ژیا، كە لەزۆربەیدا دوور بــــوو لەباوكــــی و لەخــــزم و كەســــوكاری خۆی، واتە لەئاوارەیی و لەبەغدا و كەرەج

و تاران بەسەری بردووە.ئیدریس بارزانی پێشمەرگە و سەركردە بــــوو، هەموو ژیانــــی پڕ بوو لەكارەســــات و بەســــەرهات و رووداوی جۆراوجــــۆر، كــــە زۆربەیان زۆر ناخــــۆش و تاڵ بوونە. راســــتە تەمەنــــی كورت بوو، بــــەاڵم كار و

ئەزموونی پڕ لەخەبات و بەرخودان بوو.سەرنووســــەری كــــە قــــازی ئەحمــــەد گۆڤاری ســــروە بوو لەورمێ، كە دەزگای رۆشنبیریی )سروش( دەریدەكرد، كۆماری ئیسالمی ئێران مۆڵەتی پێدابوو. بەكوردی و بەفارسی بابەتەكانی باڵودەكردەوە. ئەو پیــــاوە لەپرســــەی ئیدریســــی جوانەمەرگ بەشداربوو، هەندێك قسەی كرد، ئاماژەی بــــەوەدا، كــــە مــــرۆڤ هەیــــە تەمەنــــی زۆر بــــەاڵم درێــــژەو 100 ســــاڵ بەڕێــــدەكات، هەمــــوو تەمەنەكەی بریتیە لەچەند كارێكی ئاســــایی، هەمان رۆژان لەژیانیدا دووبارە دەكاتــــەوە، بــــەاڵم كەســــانی وەك ئیدریس رۆژەكانیــــان زۆری زۆربــــەی بارزانــــی داهێنانكاریــــی تــــازەی تێدابــــووەو بەدەیان رووداو و كارەســــات و بەســــەرهاتی تێدا

روویداوە. بۆیە كاك ئیدریس بارزانی ساڵ و مانگ و رۆژەكانی بەژمارە زۆرنین، بەاڵم بەكار و كــــردەوە لــــەو كەســــانە زۆر زیاترە، كە تەمەنیــــان درێژە و رۆژەكانیــــان دووبارە

دەبنەوە.ئیدریــــس بارزانــــی منداڵ بــــووەو فامی لەكۆمــــاری باوكــــی كاتێــــك نەكــــردووە، مەهابادەوە روویكردۆتە یەكێتی سۆڤیەت،

گێڕانەوەبۆ

لەبیرنەكردن

ئیدریس بارزانی

محەمەد مەال قادر

سياسەت

24 ژماره 217 2014/2/1

ژماره 217 2014/2/1 25

سياسەت

ئیدریس بارزانی لەكاتی نانخواردن لەگەڵ پێشمەرگەكانیدا .................................................................................................. فۆتۆ: د. محەمەد ساڵح جومعه

كــــە هۆشــــی پەیدابــــوو، باوكــــی النەبــــوو، دواتــــر پێیزانیــــوەو بەســــەرهاتی باوكی و عەشــــیرەتەكەی و بنەماڵەكــــەی زانیوە، كە هاوشێوەی خۆی تووشــــی چ نەهامەتی و كارەساتێك هاتوون. ئەو ماوەیەك لەبەغدا ســــاڵیدا 19-18 لەتەمەنــــی هــــەر بــــووە، گەیشــــتۆتە شــــۆرش و چۆتــــە الی باوكی، لەگــــەڵ كاك مەســــعود بارزانیدا. لەســــاڵی 1967 بەتەواوەتی دەســــتیكردووە بەكاری حزبی و شــــۆرش، هەر لەبارەگای بارزانی من لەكۆنگرەی شەشــــەمی پارتی لەســــاڵی 1964 لەقەاڵدزێ ئاشنایەتیەكی سەرەتاییم لەگەڵ هەردووكیان پەیداكرد. من ئەندامی كۆنگرە بووم، بەاڵم ئەوان ئەندامی كۆنگرە نەبــــوون، هەر وەك دیدەنــــی هاتبوونە ناو كۆنگرە، زۆر بەسادەیی. بەاڵم من لەساڵی لەگەڵیانــــدا تــــەواوم ئاشــــنایەتی 1967

پەیداكرد.هەردووكیــــان لەكۆنگــــرەی هەشــــتەمی پارتیــــدا لەســــاڵی 1970 بوونــــە ئەندامــــی كۆمیتــــەی ناوەندی پارتی. زۆری پێنەچوو كاك ئیدریــــس بــــوو بەئەندامــــی مەكتەبــــی ئــــەوەی دوای ،1973 لەســــاڵی سیاســــی

عەزیــــز عەقــــراوی كــــە ئەندامــــی مەكتەبی سیاســــی بــــوو، ریــــزی پارتــــی جێهێشــــت، كاك ئیدریــــس چــــووە شــــوێنی. كاتێكیــــش شــــەڕ دەســــتی پێكردەوە، بوو بەسەرۆكی

ئەركانی سوپای كوردستان. پارتــــی و حزبــــی نێــــوان لەڕێكەوتنــــی بەعسدا هاتبوو، كە جێگری سەرۆك كۆمار كورد دەبێت، بارزانی نەمر خوالێخۆشبوو حەبیب محەمــــەد كەریمی پــــااڵوت بۆ ئەم پۆســــتە، بەاڵم بەعســــیەكان قبوڵیان نەكرد و داوایــــان كــــرد كاك ئیدریــــس یــــان كاك مەســــعود پێشــــنیار بكرێــــن. بارزانی نەمر قبوڵــــی نەكــــردو گوتی تا مــــن هەبم كەس

لەخێزانی ئێمە پایەی میری وەرناگرێت!كاك ئیدریــــس لەگەرمــــەی 11ی ئاداری نەمــــر بارزانــــی بەنوێنەرایەتــــی 1970چووبــــووە بەغدا، لــــەوێ پالنی كوشــــتنی بــــۆ حكومەتــــەوە جاشــــەكانی لەالیــــەن كۆنیــــان دوژمنایەتــــی ئەوانــــەی دانــــرا، لەگەڵــــدا هەبوو، ئــــەوكات گومــــان لە لەتۆ )لەتیــــف( زێبــــاری دەكرا. لــــەم رووداوەدا لەســــەیارەكەی ئەویاندا، كە خــــۆی لەوێدا نەبوو، یەكێك شــــەهید بــــوو، نەمر حەمید

بەرواریــــش بەســــەختی برینــــدار بــــوو، كە یاوەری ئیدریس بارزانی بوو، بەموعجیزە رزگاری بــــوو، هەرچەندە ســــەقەت بوو تا

مرد بەمەوە دەینااڵند.بەڕاســــتی ئیدریــــس بارزانی كەســــێكی هەمــــەكارە بوو، خۆی بەخاوەنی كارەكانی و هۆشــــیار مرۆڤێكــــی دەزانــــی، پارتــــی رۆشنبیر بوو، دیاردەیەك بوو لەڕەوشتی بەرزی كۆمەاڵیەتــــی، زۆر وەفادار بوو بۆ رێبوارانی رێبازی بارزانی نەمر. كەســــێك بوو بەرچاوی روون بوو، زمانی پاراو بوو لەگفتوگۆكردندا، خاوەنی رای خۆی بوو و بێ پێچوپەنا رای خۆی دەگوت. كەســــێكی رۆشــــنبیر بــــوو، بەهــــەردوو شــــێوەزاری كرمانجــــی ســــەروو و خــــواروو بەباشــــی قســــەی دەكرد. بەسەدان پارچە هەڵبەستی ئەحمەدی خانی و مەالی جەزیری و فەقێ تەیرانی لەبەربوو، فارســــی و عەرەبیشــــی زۆر چــــاك دەزانی. هەندێكیشــــی لەزمانی ئینگلیــــزی دەزانــــی. زۆر رێــــزی كەســــانی زانا و نووســــەر و هونەرمەندانی دەگرت، هــــەروەك رێــــزی زۆری لەپیاوانــــی ئاینی ئیسالمی و مەسیحی و ئاینەكانی دیكەیش

26 ژماره 217 2014/2/1

سياسەت

دەگرت.رۆژێــــك الی مــــن گوتــــی بارزانی كە بۆ دواجــــار چووبووە دەرەوە، منی راســــپارد كــــە چەنــــدەی بتوانم خزمەتی خوشــــك و براكانــــی كــــوردە ئاوارەكانی ئێــــران بكەم، بەتایبەتی ســــێ كەس، هەژاری موكریان و عەبدوڵاڵغای پشــــدەری كە ئامیر هێز بوو، هەروەها فەرەنســــۆ هەریری، كە مەسیحی

بوو. مــــن بەش بەحاڵی خــــۆم زۆر لێی نزیك بــــووم، چ لــــەو كاتەی لەمەكتەبی سیاســــی

پێكەوە بووین، یا لەكاتی ئاوارەییدا.كاك ئیدریس رەوشــــتی زۆر بەرز بوو، بەڕاســــتی بەدەگمــــەن ئــــەم جــــۆرە مرۆڤە بلیمەتانە دروست دەبن. لەكۆنگرەی بەناو )نصــــرە الشــــعب العراقی( واتــــە كۆنگرەی دەربازكردنــــی گەلــــی عێــــراق لەمانگی 1ی كــــە ئیســــتقالل، لەئوتێــــل لەتــــاران 1987نزیكــــەی 2000 عێراقــــی و ئێرانــــی تێیــــدا بەشــــدار بوون، خەڵكانی بیانیشی تێدابوو، بەجۆرەهــــا بیروباوەڕی سیاســــی و ئاینی جیاواز، كۆماری ئیســــالمی سەرپەرشــــتی دەكرد و ئاڕاســــتەی دەكرد، شاندی پارتی بریتــــی بــــوون لەحــــەوت كــــەس، كــــە كاك ئیدریــــس بارزانی سەرپەرشــــتی دەكردن، شــــاندی یەكێتیــــش چوار كــــەس بوون، كە نەوشیروان مستەفا سەرپەرشتی دەكردن. شاندی حزبی سۆشیالیست رەسوڵ مامەند

سەرپەرشتی دەكرد.هەندێــــك كــــوردی ئیســــالمیش هەبوون و بزووتنــــەوە بــــووە ناویــــان لەدواییــــدا حیزبوڵــــاڵی كورد بەسەرپەرشــــتی شــــێخ

محەمەد خالیدی خوالێخۆشبوو.لــــەو كۆنگــــرە گەورەیــــەدا، 14 كەســــی و یەكێتــــی و پارتــــی ســــەركردایەتی سۆشیالیستی تێدابوو، هەرچەندە ژمارەكە بۆ كورد كەم بوو، بەاڵم ئامادەیی باشــــیان هەبوو، چونكە نوێنەرانی خەڵكی كوردستان بوون و ســــەر بەســــێ حزبی بەهێز بوون، نزیكــــەی 15 هەزار پێشــــمەرگەیان هەبوو، بۆیــــە حیســــابی تایبەتــــی بــــۆ نوێنەرایەتی

كورد دەكرا.لەناو كۆنگرەكەدا 6-7 لیژنە داندرابوون، لەهــــەر لیژنەیــــەك یــــەك دوو كــــەس لــــەم ســــێ حزبەی تێدابــــوو، لیژنەیــــەك هەبوو بەناوی ئایینــــدەی عێراق، ئەم لیژنەیە كاك ئیدریــــس نەمری تێدابوو، لەگەڵ برادەرانی دیكــــە. كاك ئیدریــــس وتــــاری هاوبەشــــی ئەم ســــێ پارتەی خوێنــــدەوە، كە وتارێكی تێروتەســــەل بوو و بەڕوونی تێیدا باســــی

لەمافــــی چارەنــــووس كردبوو بــــۆ كورد و كوردستان، بەاڵم ئەوكاتە مافی ئۆتۆنۆمی

راستەقینە پێشبینی دەكرا. بەاڵم لیژنــــەی ئایندەی عێــــراق كە كاك ئیدریــــس بارزانی تێیدا نوێنەرایەتی الیەنی كوردســــتانی دەكرد، دەیانەویست كێشەی كورد لەكۆنگرەكە بەهیچ شــــێوەیەك باسی لێوەنەكرێــــت، بــــۆ دواڕۆژ بمێنێــــت، بۆیــــە هەرســــێك الیەن كۆبوونــــەوە و بڕیاریاندا

سێ پێشنیار بخەنەڕوو:یەكەمیان: مافی چارەنووس.

دووەمیان: حوكمی زاتی راستەقینە.خەڵكــــی مافەڕەواكانــــی ســــێیەمیان:

كوردستان.وەك دەگوترێــــت كەمتریــــن داخوازی و الوازتریــــن داخوازی بێت. بڕیــــاردرا كاك ئیدریس بارزانی نەمر دەســــەاڵتدار بێت بۆ گفتوگۆكردن لەكاتی باســــكردنی كێشــــەی كوردســــتان. هــــەروەك بڕیــــاردرا هەموو بەشــــدارانی هەرســــێ الیەنەكە لەكاتی ئەو بابەتــــەدا لیژنەكانــــی خۆمــــان جێبهێڵین و بچینــــە نــــاو ئــــەو لیژنەیــــەوە، ئەگــــەر هیچ لەو ســــێ داخوازیە پەســــەند نەكــــرا، ئەوا

كۆنگرەكە بەجێبهێڵین.بەكورتــــی بابەتەكــــە لەناو ئــــەو لیژنەیە هاتەكایەوە، ئێمــــەش هەریەكەمان چووینە نــــاو لیژنــــەی ئاینــــدەی عێــــراق و لــــەوێ كێشــــەكە زۆری خایانــــد، گفتوگــــۆی زۆر كــــرا، النیكەم دوو ســــێ ســــەعاتی پێچوو، لەئەنجامــــی گفتوگۆكانــــدا بڕیــــاردرا، كــــە كێشەی كورد كێشەیەكی رەوایە لەعێراقدا و دەبێ خەڵكی كوردســــتان مافە رەواكانی

لەئایندەدا بۆ دەستەبەر بكرێت.كاك كۆنگرەكــــە، تەواوبوونــــی دوای فوئــــاد د. كاك و مســــتەفا نەوشــــیروان مەعســــوم هاتن بــــۆ ال ئێمــــە، داوایان كرد بچینــــە الی كاك ئیدریس. من و كاك فازڵ میرانــــی و هەمیشــــە زینــــدوو فەلەكەدیــــن كاك الی چووینــــە لەگەڵیــــان كاكەیــــی ئیدریس، لەژوورەكەی خــــۆی لەئوتێلەكە. هــــەر پێنجمان بەیەكــــەوە چوینەالی، لەوێ بەڕاشــــكاوی زۆر نەوشــــیروان كاك سوپاســــی كاك ئیدرســــی كــــرد و پێیگوت: بەڕاســــتی كەم كەس هەیە لــــەم كاودانەدا بەم شــــێوەیە بەرگری لەمافــــی نەتەوایەتی كــــورد بــــكات، بۆیەش وەك پێشــــمەرگەی خۆت حیســــابم بكە. بەڕاســــتی من پێشــــتر لەدوورەوە زۆر لــــەدژت بووم، بەاڵم لێرە

بەدواوە بە پێچەوانەوە دەبم. بەڕاســــتی كاك ئیدریس لەم كۆنگرەیەدا

و كــــورد لەمافــــی بەرگــــری )پاڵەوانــــی كوردستان( بوو.

دەگەڕێمەوە بۆ رووداوكانی پێشــــووتر. لەكۆنگرەی هەشتەمی پارتی، كاك ئیدریس بووە ئەندامی كۆمیتــــەی ناوەندی و دوای سێ ســــاڵ بووە ئەندامی مەكتەبی سیاسی و ســــەرۆكی ئەركانــــی پێشــــمەرگە، واتــــە لەشكری كوردستان. بەرلەوەش لەشەڕی بەناوبانگــــی چیــــای هەندرێــــن فەرماندەی شــــەڕەكەی كــــرد، كــــە شــــەڕێكی بێوێنــــە بــــوو لەڕزگاركردنەوەی چیــــای هەندرێنی

ستراتیجی لەشۆرشی ئەیلولدا.ئەو قارەمانە گەورەیە هەروەك لەشەڕدا رۆڵێكی سەركردانەی دەبینی، لەئاشتیشدا رۆڵی چاالكی هەبوو. هەروەك لەڕێكەوتنی 11ی ئــــازاری 1970، كە ئەندامی شــــاندی 1986 لەســــاڵی هەروەهــــا بــــوو. وتوێــــژ یەكێتــــی و پارتــــی نێــــوان لەڕێكەوتنــــی سەرۆكی شاندی پارتی بوو، كە لەگەڵ مام جەالل دانیشتن، بەدەسپێشخەری كۆماری ســــاڵی 10ی لەمانگــــی ئێــــران ئیســــالمی دوای راگەیانــــد، ئاشــــتبوونەوەیان 1986شــــەڕێكی ناوخۆیی دوورودرێژ. لەوكاتەدا یەكێتیەكان بە )ئەندازیاری ئاشــــتی( ناوی

كاك ئیدریسیان دەبرد.كــــورد هەڵكەوتــــووەی مرۆڤــــە ئــــەو لــــەو تەمەنە كورتــــەی خۆیــــدا زۆر كار و كــــردەوەی گــــەورەی ئەنجــــام داوە، بەاڵم بەداخ و كەسەرێكی زۆرەوە ئەجەل وادەی نــــەدا. هەرچەندە داری خۆزگە بەرناگرێت، بــــەاڵم دەڵێــــم خۆزیــــا ئەمــــڕۆش لەگەڵمان بووایــــە، تــــا بتانزانیبایــــە چ رۆڵێكــــی بااڵو

پیرۆزی دەبینی.كاك ئیدریس لە ئەخیروئۆخری رۆژانی رێكەوتنــــی 11ی ئادار، لــــە 1974/3/27 بە هەلیكۆپتــــەر هاتە هەولێــــر، دوایش بەرەو بەغدا بەرێكەوت، تا بچێت بە بەعســــیەكان رابگەیەنێت، كە بارزانی ئامادەیە بۆ ئەوەی ساڵێك زیاتر لەڕێكەوتنەكە درێژبكاتەوە، بۆ ئەوەی بتوانین چارەسەرییەك پەیدا بكەین بۆ ئاشــــتی و عێراق لەشەڕی ناوخۆ دوور

بخەینەوە، بەاڵم بەنائومێدی گەڕایەوە.هــــەروەك پشــــتر باســــم كــــرد، لەئێران لەعەزیمیــــەی كــــەرەج بە یەكــــەوە بووین، ئــــەو براگەورەمــــان بوو، بــــەاڵم بەداخەوە هەندێك لەكەســــانی ناجــــۆر ئازاریان بۆی هەبوو. هەروەها ئێمە وەك چەند هەڤاڵێك

هاوكاریمان دەكرد.بیرەوەرییــــم لەگــــەڵ ئــــەو جوانەمەرگە یەكجار زۆرن، لەبابەتێكی وا ســــنوورداردا

ژماره 217 2014/2/1 27

سياسەت

ئیدریس بارزانی لەگەڵ چەند كەسێك لە ڤییەنا ...................................................................................................................... فۆتۆ: د. محەمەد ساڵح جومعه

كۆتاییان نایەت.لەكۆنگــــرەی ئــــەوەی پــــاش دواجــــار دەربازكردنــــی گەلــــی عێــــراق گەڕاینــــەوە، هەندێــــك لەبــــرادەران چوونــــەوە مەكتەبی سیاسی، من و كاك ئیدریسیش چووینەوە ماڵەوە، كە ماڵمان لەكەرەج بوو. دوو ســــێ رۆژ مامەوە و گەڕامەوە مەكتەبی سیاسی لــــەڕاژان. بــــەاڵم بەرلــــەوەی بگەڕێمــــەوە، چــــووم بۆ ماڵیان، گوتــــی 4-5 رۆژی دیكە منیش دەگەڕێمەوە. ئەو رۆژگارە مەسعود بارزانــــی لەدەڤەری لقــــی 1ی بادینان بوو. سیاســــی لەمەكتەبــــی 1978/1/31 رۆژی پارتــــی كۆبوونەوەی هاوبەشــــمان هەبوو لەگــــەڵ شــــاندی یەكێتــــی بەســــەرۆكایەتی فەرەیدون عەبدولقادری ئەندامی مەكتەبی هەروەهــــا یەكێتــــی، ئەوكاتــــی سیاســــی لەگــــەڵ شــــاندی حزبــــی شــــیوعی عێراقی بەســــەرۆكایەتی ئەبوحیكمەتی شادڕەوان. پارتــــی بەســــەرۆكایەتی هەڤــــاڵ شــــاندی عەلــــی عەبدوڵاڵ ســــكرتێری پارتی بوو، بۆ

ئاشتبوونەوەی یەكێتی و شیوعی.كۆبوونەوەكــــە شــــێوخواردن، پــــاش لەبێتــــەل كاتــــەدا لــــەو بــــوو، بــــەردەوام تەلەفۆنمــــان بۆكــــرا، وتیــــان كاك ئیدریس گەڕایــــەوەو هاتۆتــــە ماڵی كاك مەســــعود لەسلیڤان. زۆری پێنەچوو پێیان راگەیاندین، كە كاك ئیدریس جەڵتە لێیداوەو بردوویانە

بــــۆ ورمــــێ )رەزاییــــە(. پــــاش ماوەیەكــــی كــــەم بەداخــــەوە هەواڵــــی كۆچــــی دواییان

پێڕاگەیاندین.بەداخەوە هەر بەو شەوە شین و گریان دەنگی دایەوە، ئێمە هەمووالیەك، بەشاندی یەكێتی و شیوعیشـــەوە چوینە سلیڤان، بۆ بەیانـــی بردمانە گۆڕســـتانی گوندی هەلەج لەبنـــاری زنجیرەچیـــای زاگـــرۆس، كە 10

كلیۆمەتر لەزێوەوە دووربوو.ئــــەو رۆژە هەمــــوو خەڵكی ئــــۆردوگای زێــــوە، كە مەكــــۆی پەناهەندەكانی كوردی خۆمان بوو، ئامادەی مەراســــیمی ناشتنی ئــــەم ســــەركردە مەزنە بوون. لــــەو ئان و ساتەشــــدا بەفــــر دەباری. بەاڵم شــــەپۆڕی گریــــان و داد و فیغــــان دەنگــــی دەدایەوە. عێــــراق رادیــــۆی رۆژەدا لــــەم هــــەر باڵویكــــردەوە، كە ئیدریس بارزانی بەهۆی بۆردومانــــی فڕۆكەكانــــی عێراق لەشــــاری ورمێ بەركەوتــــووە. هەرچەندە ئەو رۆژە فڕۆكەكانــــی عێــــراق بۆردومانــــی ورمێیان كردبــــوو و هەزاران كــــوژراو و برینداری ئــــەوە كاك ئیدریــــس لێكەوتبــــۆوە. دوای گەیەندرابووە ئەوێ، بــــەاڵم بەجەڵتەی دڵ

نەوەك بۆردمانی فڕۆكە.چەنـــد رۆژ پرســـەی ئـــەم زاتـــە مەزنـــە لەمزگەوتـــی گونـــدی راژان دانرا، لەهەموو الیەكـــەوە خەڵكـــی كوردســـتانی خۆمـــان،

كە لەئێـــران بـــوون، كوردەكانـــی ئێرانیش لەهەموو الیەكـــەوە روویان دەكردە راژان

بۆ پرسە و سەرەخۆشی.جـــا بەداخـــەوە ئـــەو كۆچـــە ناخۆش و ناوەختـــە زیانـــی زۆری بەپارتـــی گەیانـــد. هـــەژاری موكریانـــی لە كۆچی ئـــەو نەمرە رشتەیەكی هۆنراوەی هەیە كە تێیدا دەڵێ:

گوتیـــان كاك ئیدریـــس كۆچی كـــرد، بە مەرگێكـــی كتوپـــڕ مرد، ئیدریس دڵســـۆزی

هەژاران، مایەی خۆشی و گەشەی یارانهەروەهـــا خالیـــدی حیســـامی بەنـــاوی خوازراوی )هێدی( شـــاعیر لە رشـــتەیەكی

خۆیدا لەبارەی بارزانی و ئیدریس دەڵێ:ئیدریس هاوكار و یاوەریجەوهەر دەڕژا لە پەیكەریهەم بۆ وی دەستێكی بەهێز

هەم بۆ گەل دەستێكی بەڕێز..لەكۆتاییدا دەڵێم ئیدریس گیان تۆ دۆست و یاوەری رێبوارانی رێبازی بارزانی باوك بووی، تۆ بۆ هەژاران هاودەم و هاودەرد و هاودەنگ بووی. رێچكە و رێبازت ئاوەدانە وەك جـــاران، ئەوانەی دۆســـت و یاوەرت

بوون هەروا ماون لەمەیدان.هەمیشـــە یـــادت بەخێـــر بێـــت و دوورد لەگیانـــی پاكـــت. درود لەگیانی شـــەهیدانی كورد و كوردستان و سەروەریان بارزانی

نەمر.

28 ژماره 217 2014/2/1

سياسەت

ئەی خوێنەر، هەفتەی رابردوو باسی ئەوەم بۆ كردی، كە پاڵەوانی رۆمانەكەمان ونستۆن لەڕیز دانیشتووانی بەردەم تەلسكرینەكەوە دانیشتبوو، بۆئەوەی سەیری بەرنامەی رق بۆ دوو دەقیقە بكات، ئەو كاتە دوو كەس هاتنە ژوورەوە، یەكێكیان كچێــــك بوو كــــە وەك دەردەكەوت لەبەشــــی چیرۆك و رۆمــــان كاری میكانیكی دەكات، پشــــتێنێكی پەمەیی لەكەمەری بەستبوو كە هێمای كۆمەڵەی دژەسێكس بــــوو. ئەو جارێكیان نیگایەكــــی بۆ كردبوو، ئەو كاتــــە هەردووكیان بەڕێرەوێك لەڕێرەوەكانی وەزارەت تێپەڕببوون، هەرچەندە نیگایەكی خێرابوو بەتیلەی چاو كەچی كاری كردبووە دڵی ونســــتۆن و دڵی پڕكردبــــوو لەترس. وای بەخەیاڵدا

هات، كە ئەو كچە لەوانەیە سیخوڕێك بێت لەسیخوڕەكانی پۆلیسی هزر. ئەویتریشــــیان پیاوێك بوو، كە ناوی ئۆبرینــــە. ئەو ئەندامی حزبی ناوخۆیە، یــــان كۆمیتــــەی ناوەندی حزبە، پۆســــتێكی گرنگی هەیە. بێدەنگی باڵی بەســــەر دانیشتووان كێشا و سەیری ئەو جلڕەشانەیان دەكرد، كە ئەو كەسانە لەبەری دەكەن لەحزبی ناوخۆدان. ئوبرین بەشــــێوازێكی تایبەت چاویلكەكەی لەســــەر چاوەكانی رادەگرت، كە شێوازێكی زۆر بەئەدەبەوە بوو. ونستۆن لەوسااڵنەدا دەیــــان جار ئۆبریی بینی بوو. هەســــتی بەكێشــــكردنێكی تونــــد دەكرد بۆ الی ئــــەو. ئومێدێكــــی پڕ بەدڵــــی هەبوو، كە بــــاوەڕی حزبی ئوبرین كامــــڵ نییە. بۆ ئەمــــەش ئاماژەیەك لەســــیمایدا هەیە، لەوانە كەســــێك بێت بتوانرێت قســــەی لەگەڵ بكرێت، ئەگەر بتوانی بەڕێگایەك فێڵ لەتەلســــكرینەكە بكەیت و بەتەنیا لەگەڵی بمێنێتەوە. لەگەڵ ئەوەشــــدا ونســــتۆن نەیتوانی لەدروستی ئەو ئومێدە دڵنیابێتەوە. ئوبرین كورسیەكی لەهەمان ریز بۆ خۆی دانا، كە ونستۆن تێیدا دانیشــــتبوو، تەنها دوو كورسی نێوانیان جیادەكاتەوە، ئەوكاتە بەرنامەی رق

لەتەلسكرینەكەوە دەست پێدەكات.وەك نەریتە روخساری ئیمانۆئیل گۆلدشتاین دەركەوت، كە دوژمنی گەلە، رۆژانێكیش ئەو یەكێك بوو لەسەركردە دیارەكانی حزب و لەئاستی براگەورە بوو، بەاڵم دواتر چەند كارێكی دژەشۆرشــــی ئەنجام دا، بڕیاری كوشتنی بۆ درا، كەچی بەڕێگایەكی ناڕۆشن رایكردو ونبوو. بەرنامەی رق لە رۆژێكەوە بۆ رۆژێكی دیكە جیاوازی هەیە، بەاڵم گۆلدشــــتاین كەســــی ســــەرەكی ناو هەمــــوو بەرنامەكانــــی رقــــە. ئــــەو ناپاكێكی گەورەیــــەو یەكەم كەســــە، كە بێگــــەردی حزبی پیس كردووە. هەموو ئەو تاوانانەی كە دواتر دژی حزب ئەنجــــام دراون لەناپاكــــی و كاری تێكدەرانەو باڵوكردنەوەی پروپاگەندە و الدان، هەموویان راســــتەوخۆ بەپێی رێنماییەكانی گۆلدشتاین بووە. هێشتا لەژیان ماوەو كارە پیالنگێڕییەكانی ئەنجام دەدا. لەوانەیە ئێســــتا ئەو لەو دیودەریاكەوە بێت و لەالیەن گەورە بێگانەكانیەوە بپارێزرێت. لەوانەشــــە هەر لەناو ئینگلتەرا خۆی حەشــــاردابێت. روخساری ئەو وەك لەشاشەكە دەردەكەوت لەشــــێوەی بەرخ بوو، دەنگیشــــی هەر لەشێوەی دەنگی بەرخ

بوو. گۆلدشــــتاین دەســــتی دەكرد بەهێرشــــە ژەهراویە باوەكەی بۆ ســــەر دروشــــمەكانی حزب و پرەنســــیپەكانی. هێرشــــەكانی زێدەڕۆیی تێدابوو، باسی لەچەند خاڵێك دەكردو چەند تاوانباركردنێك لەقسەكانی هەبوو كە منداڵیش دركی بەوە دەكرد ساختەن. ئەو سوكایەتی بەبراگەورە دەكرد، تانــــەی لەدیكتاتۆریەتی حزب دەدا و داوای هاوپەیمانێتی ئاشــــتی دەكرد لەگەڵ ئۆراشیا، بانگەشەی بۆ ئازادی قسەكردن و ئازادی رۆژنامەگەری و ئــــازادی كۆبوونــــەوەو ئــــازادی بیركردنــــەوە دەكــــرد. بەهەڵچوونێكی هیســــتریاوە هاواری دەكرد، كە شــــۆرش خیانەتی كردووە، جا لەترسی ئــــەوەی نــــەوەك یەكێــــك بەقســــەكانی گۆلدشــــتاینەوە هەڵخەڵەتێت، تۆ لەشاشــــەكەوە لەپشت ســــەری ئەو چەند ریزێك لەســــوپای ئۆراشیاوە

دەبینی، كە بەدوای یەكەوە دەڕۆیشتن. بەرلــــەوەی ســــی چركە لەمــــاوەی بەرنامەكە تێپەڕێــــت، لێرەو لەوێ لەڕیزی بینەران هاواری رق و كینە بەرزدەبووەوە، ســــەرەڕای ئەوەی هەزار جار لەڕۆژێكدا لەسەر سەكۆ و تەلسكرین و رۆژنامە و كتێبەكان

شیوعیمنبووم!

بەدر شاكر سەیاب

بیست و چوار و كۆتاییو: فەیسەڵ خەلیل

ژماره 217 2014/2/1 29

سياسەت

هەڵمەتی گەورە دەكرێتە ســــەر گۆلدشــــتاین، كەچی ئەو شــــتێكی لەهێزەكەی كەم نەكردووە.

رۆژێــــك نییــــە كە پۆلیســــی هــــزر چەندیــــن ســــیخوڕ و تێكدەر نەگرن، كە كار بەئاماژەكانی گۆلدشتاینەوە دەكەن، ئەو سەرۆكی ســــوپایەكی گــــەورەی وەهمییــــە، ســــەرۆك تۆڕێكــــی نهێنیــــە، كە دەیەوێــــت بەپالنگێڕییەكانیەوە رژێمەكە لەناو ببات، وەك گریمانە دەبێــــت ناوی ئــــەو بزووتنەوەیــــە برایەتی بێــــت، پروپاگەندەیەكی گرنگیش هەیە، كە گوایە كتێبێكی ترســــناك هەیە، كە لەنووســــینی گۆلدشــــتاینە، ئەو كتێبە بێ ناونیشــــانەو خەڵك هــــەر بە )كتێبەكە(

ناوی دەبەن.لەخولەكی دووەمی بەرنامەكەدا توڕەیی گەیشتە ئاستی شێتی، خەڵكەكە لەشوێنی خۆیان هەڵدەسانەوەو بەوپەڕی دەنگی خۆیان هاواریــــان دەكــــرد، كچــــەی پشــــتێن پەمەیی كە لەدوای ونســــتۆن دانیشــــتبوو، لەڕقــــەوە هــــاواری دەكرد: ئــــەی بەراز، ئــــەی بەراز، ئەی بەراز. فەرهەنگێكی مەزنی هەڵگرت و بەشاشــــەكەی كێشــــا. ونســــتۆنیش خــــۆی بینیوە كە لەگــــەڵ خەڵكەكە هــــاواری دەكردو

بەتوندی پاژنەكانی بەكورسیەكە دەكێشا.كەســــێك نەبــــوو بتوانێت بــــە بەرنامەی رق كاریگــــەر نەبێت و ئاڵــــودەی نەبــــێ، ترس و حەزكردن بەتۆڵەكردنــــەوە و ئارەزووی كوشــــتن و ئەشــــكەنجەدان، تێكشــــكاندانی دەموچــــاو بەچەكۆش وەك كارەبا بەناو خەڵكەكە دەڕۆیشــــت. لەگەڵ ئەوەشــــدا ئەو رق و كینەیەكە مرۆ هەســــتی پێــــدەكات، دەتوانرێــــت لەبابەتێكەوە بۆ بابەتێكی دیكە بگوازرێتەوە. بەوشــــێوەیە رقی ونســــتون ســــاتێك لەســــاتەكان لەدژی گۆڵدشــــتاین نەبوو، بەڵكو لەدژی براگەورە و حــــزب و پۆلیســــی فیكر بوو، بۆ ســــاتێك كە دڵی لــــەالی ئەو تاكە تارمەیەی شاشە بوو، كە بۆتە تاكەپاسەوانی راستی بۆ هەقیقەت و عەقــــڵ لەدونیــــای درۆدا، ســــاتێكی دیكە رقەكەی بــــۆ براگەورە دەبێتــــە بەندایەتــــی. ونســــتۆن توانــــی رقەكەی لەروخســــارەكەی ســــەر شاشــــەوە بــــۆ كچــــە پشــــتێن پەمەییەكــــە بگوازێتــــەوە، كە لەدوای دانیشــــتبوو، لەخەیاڵی ونســــتۆن وێنەیەكی زیندو و جوان درەوشــــایەوە، وێنەكــــەش ئەوەبوو كە بەگۆچانێكی پالســــتیكی تا مردن لەو كچە دەدات، لەدارتێلێك بەڕووتی دەیبەستێتەوەو بەقەد هەمــــوو جەســــتەی تیربارانــــی دەكات، القــــەی دەكات و لەوپەڕی چێژوەرگرتن پێســــتی لێدەكاتەوە، ونســــتۆن دركــــی بەوەكرد، كە بۆچی رقی لەو كچەیە؟ لەبەر ئەوەی جحێڵ و شــــۆخە، كەچی بێ

سێكسە. دەیویست لەگەڵی بخەوێ، بەاڵم نەیدەتوانی.رق گەیشتە ئەوپەڕی دەنگی گۆلدشتاین بووە دەنگی راستەقینەی بەرخ، دواتر روخساری براگەورە دەركەوت، خەڵكەكە دەستیانكرد بەهوتافكێشان بەدووبارەكردنەوە دەیانگوت: براگەورە براگەورە. ونیستۆنیش وەك خەڵكانی دیكە بەشداری لەهوتافكێشانەكە كرد، لەوەیان چارەیەك نەبوو، كاتێك هەســــتت دەشــــاریتەوەو بەسەر گوزارشــــتەكانی ســــیمات زاڵ دەبــــی، ئــــەوە دەكەیت، كــــە خەڵك

دەیكات، ئەمە پەرچەكردارێكی غەریزییە.ئوبرێــــن هەســــتایەوە، چاویلكەكــــەی لەچاوكــــردەوەو خاوێنی كــــردەوە، خەریــــك بــــوو بەشــــێوە تایبەتەكــــەی لەشــــوێنی خۆی دادەنایــــەوە، لەچركەیەكــــدا چــــاوی بەچــــاوی ونســــتۆن كــــەوت، ونســــتۆن زانی كە ئوبرین بیر لەهەمان شــــت دەكاتــــەوە، كە ئەو بیری لێدەكاتەوە، پەیامێك لەنێوانیان دروســــت بوو، كە ناتوانرێت هەڵــــەی تێــــدا بكرێـــــت، وەك ئەوەبوو كە ئوبریــــن بەچاوەكانیەوە

پەیامەكەی بگەینێ.

كاتێك ونســــتۆن هەڵســــایەوە، ئەو كاغەزەی پێشــــی بینی، بۆی دەركــــەوت ئەو كاتە بێئاگا شــــتی لەســــەر نوســــیوە، كە ســــەیری تەلسكرینی كردووە، قەڵەكەمەی لەخۆیەوە لەسەر كاغەكە بەپیتی

گەورە نوسیویەتی:بڕوخێ براگەورەبڕوخێ براگەورەبڕوخێ براگەورە

تا نیوەی الپەڕەكە پڕكراوەتەوە.كاتێك لەماڵەوە لەژوورەكەی بوو، دەرگاكەشی داخرابوو، گوێی لەدەنگی دەرگابوو، مســــز باســــۆن بوو، كە ژنەكەی دراوسێیانە، بەونســــتۆنی وت: هاوڕێ گوێم لەدەنگت بوو كە هاتیەوە ماڵ، ئایا دەتوانی بێیتە ماڵەوەو سەیری بەلۆعەی چێشتخانە و ناندینەكەمان

بكەیت، كارناكات.مســــز باســــۆن تەمەنی لەســــییەكان بوو، بــــەاڵم زۆر گەورەتر دەردەكەوت. ونستۆن بالۆعەكەی چاككردەوە و دەستی دەشوشت، كاتێــــك گوێــــی لەهاوارێــــك بــــوو: دەســــتەكان بەرزبكــــەوە. بینی كوڕێكی تەمەن نۆســــااڵنە، دەمانچەیەكی مندااڵنی بەدەســــتەوەیە، خوشكەكەشــــی كــــە دوو ســــاڵ لەویــــان بچووكتــــر بــــوو، پارچە دارێكی بەدەســــتەوە بوو هەمــــان هەڵســــوكەوتی براكەی دەكرد، هەردووكیان شــــۆرتی رەنگ شین و كراسی رەنگ خۆڵەمێشی و كاڵوی سوریان لەسەربوو، ئەمە جلوبەرگی سیخورەكان بوو، كە ئەویش رێكخراوێك بوو لەرێكخراوەكانی حزب، كوڕەكە هاواری كرد: تۆ ناپاكی، تۆ تاوانباری هزری. تۆ ســــیخوری گۆلدشــــتاینی،

تەقەت لێدەكەم و رەوانەی كانگەكانی خوێت دەكەم.دایكــــی وتی: ئەوان هەســــت بەنــــاوی ئومێدی دەكــــەن، چونكە

نەیانتوانی بچنە سەیری لەسێدارەدانەكان.كیژۆڵەكــــە گوتــــی: دەمــــەوێ لەســــێدارەدان ببینــــم. دەمــــەوێ

لەسێدارەدان ببینم.كاتێك ونســــتۆن لەماڵەكەی دانیشــــتبوو، خەونێكــــی بیرهاتەوە، كە چەند ســــاڵێك پێشــــتر بینیبووی، رەنگە حەوت ســــاڵێك پێشتر بووبــــێ، لەخەونــــدا لەژوورێكــــی زۆر تاریــــك دەڕۆیشــــت، گوێی لەكەسێك بوو كە لەوێ دانیشتبوو، كاتێك بەتەنیشتی تێپەڕی ئەو كەســــە دەیگوت: لەو شــــوێنە بەیەك دەگەین كە تاریكی تێدا نییە. رۆیشت بێ ئەوەی بوەستێت، دواتر بۆی دەركەوت، ئەو دەنگەی كە لەخەون بیســــتویەتی دەنگی ئۆبرینە. دواتر لەتەلســــكرینەكەوە بیســــتی كە لەهەفتەی داهاتوو بەشــــە چوكڵێتی هەر تاكێك لە 30

گرامەوە بۆ 20 گرام كەم دەبێتەوە.دەستی بۆ دەفتەرەكە برد بۆ ئەوەی بنوسێ. لەخۆی پرسی: بۆ كوێ بنوســــێ؟ بۆ ئایندە، یان بۆ رابردوو، بۆ سەردەمێك كە هیچ شتێكی تێدا نییە خەیاڵ نەبێ. لەسەر نووسینی ئەو بیرەوەرییانەش سزا دەدرێت. رەنگە مردن نەبێت بەڵكو لەناوبردن بێت، ئەو كاتە ناوی لەهەموو تۆمارەكان دەسڕێتەوەو هەموو شوێنەوارەكانیشی دەسڕێتەوە، وەك ئەوەی نەژیابێت. جا لەدەفتەرەكەی نووسی: بۆ ئاینــــدە یان رابردوو. بۆ زەمەنێك كە فیكر ئازادە. بۆ زەمەنێك كە كەسێك لەكەســــێكی دیكە جیاوازە، نەوەك كەسێك بێت یەكخراو بێت لەزەمەنی ئاكاری فەرمیدا، لەزەمەنی تاكڕەهەندی، لەزەمەنی

براگەورە، لەزەمەنی بیركردنەوەی دووفاقی دەژیت.

ئەم بابەتە درێژترە، ســــڤیل لێرەدا كۆتایی پێ دێنێت، بەم نزیكانە تەواوی كتێبەكە بە چاپكراوی دەخاتە بەردەست خوێنەران.

ژماره 217 2014/2/1 29

30 ژماره 217 2014/2/1

جنێڤ2 و بە نێودەوڵەتییكردنی دۆزی كورد

ئامانجی ستراتیجی هەموو هێزە نەتەوەییەكان بایە.چوونی ئەنجومەنی نیشتیمانی بۆ ریزی ئیئتیالف، ئامانج لێی گرەنتیكردنی ماف���ە نەتەوەییەكان نەبوو، بەپێچەوان���ەوە، ئ���ەوەی رێكەوتنی لەب���ارەوە كراوە بەهەدەردان���ی ئ���ەو مافانەیە. دەرك���ەوت ئامانج لێی بەدەس���تهێنانی چەند س���ەركەوتنێكی بەرتەس���ك و بێبەه���ای حزبییە لەس���ەر حیس���ابی بەرژەوەندی و مافەكانی گەلی كورد. ئەم چوونەڕیزە دژ بەئیرادەی ش���ەقامی سیاس���ی كوردی بوو، قوماركردنیش بوو بەبوونی كوردەوە لەس���ایەی مەترسییە هەرێمایەتیە ت���ازەكان، بەڵگەش���ە لەس���ەر خوێندن���ەوەی هەڵەی ه���ەروەك هەنوكەیی���ەكان. سیاس���یە هەڵوێس���تە بەدڵنیاییش���ەوە دەڵێ���م مانەوەی هەندێك���ی دیكەیان لە)دەستەی هەماهەنگی( لەڕووی سوود و ماناشەوە هیچ جیاوازییەكی لەگەڵ هەڵوێستی ئەمانی پێشوودا سایس���ی هێزێك���ی وەك ك���ورد مان���ەوەی نیی���ە. س���ەربەخۆ، خ���اوەن ئی���رادەی سیاس���ی و بڕی���اری س���ەربەخۆ، لەڕووی نەتەوەییەوە بەس���وودتر بوو، بەجۆرێك لەگەڵ ئەم پێشوازیی و دابارینە بێكەڵكەی

ئەوانەی پێشوو بەراورد ناكرێت.یەكێك لەهەرەگرنگترین ئامانجی بانگەشەكارانی نوێنەرایەتیكردنی كورد لەچوارچێوەی دەس���تەكانی دیكەی ئۆپۆزس���یۆندا، بێ داننان بەنوێنەرایەتیكردنی سیاس���یە ش���ەقڵە ئ���ەو تواندن���ەوەی س���ەربەخۆ، س���ەربەخۆییە ب���وو ك���ە دۆزی ك���ورد هەیەت���ی و دۆزەكان���ی پەراوێ���زی وەك ب���وو تەماش���اكردنی دیك���ە، لەكۆتاییش���دا بێبەش���كردنی ل���ەوەی رەهەند و قورس���اییەكی نێودەوڵەت���ی وەربگرێ���ت. ئەم���ەش ئەو ئامانج���ە بوو، كە هەندێك الیەن���ی هەرێمایەتی، بەه���اوكاری و تێوەگالن���ی هەندێ���ك لەو كەس���انەی لەسەر سیاس���یەتی كوردی سوریا هەژمار دەكرێن، هەوڵیان بۆ دەدا. پرس���یاری سەرەكی لێرەدا ئەوەیە: ئای���ا دۆزی ك���ورد پەیوەس���تە بەبوون���ی رژێم���ەوە، ت���ا ل���ەوە دڵنیابین ك���ە نەمان���ی رژێم بەش���ێوەیەكی حەتمی دەبێتە هۆی چارەس���ەركردنی بەشێوەیەكی دادپەروەران���ە؟ یاخ���ود پەیوەن���دی بەڕەگوڕیش���ەی سیاسیی و مێژوویی شێواوی دامەزراندنی دەوڵەتی

سوریاوە هەیە؟چەن���د پرس���یارێكی دیكەی زۆر س���ادە و روون ل���ەو كوردانەی بەهەناس���ەبڕكێوە كەوتوونەتە دوای ئیئتیالف���ەوە و ب���ۆی خوێنگەرم���ن: ئای���ا ئیئتی���الف پڕۆژەیەكی سیاس���ی بەدیلی رژێمی س���ەركوتكار و رەگەزپەرس���تی پێیە؟ ئایا گوتاری سیاسی ئیئتیالف لەبارەی فرەیی و دیموكراتی و یەكس���انیەوەیە؟ ئایا نكوڵی لەوە دەكەن، كە پڕۆژەی ئیئتیالف پڕۆژەیەكی ئیسالمی عروبەویە؟ گومانتان هەیە لەوەی ئیئتیالف هیچ چارەس���ەرێكی دادپەروەران���ەی دۆزی كوردی پێنیە؟ كەواتە دوای هەموو ئەمانە پاساوتان چیە بۆ

و نۆك���ەرن تەنی���ا ك���ورد دۆخێك���دا لەهەم���وو ناك���رێ متمانەیان پێبكرێت، ئەم���ە بەدیدی ئیئتیالفی ئۆپۆزس���یۆزن، كاتێك بابەتەك���ە پەیوەندی بەماف و بژاردە سیاسیەكانی ئایندەی كوردەوەیە. جا رژێمی بەش���ار بمێنێتەوە یاخود بڕوخێت، شانبەشانی رژێم وەس���تابن، یا دژ بەڕژێم، الی ئ���ەوان جیاوازی نییە، ئەمە بەڵگەیەكی چەس���پاوە لەسەریان لەهەموو كات و دۆخێك���دا، هەرچەن���دە هەڵوێس���تەكانیش بگۆڕێن، مادام كورد وەك س���ێبەرێكی بێئی���رادە بەدوای ئەم ئۆپۆزس���یۆنە ناكەوێ���ت. ئەزموونەكان���ی پێش���وو و

دواتریش ئەمە دەسەلمێنن.ك���ورد لەڕۆژئ���اوای كوردس���تاندا رووب���ەڕووی خراپتری���ن و دواكەوتووتری���ن و كینەییترین جۆری شۆڤێنیەتی عروبەوی دەبێتەوە، تەنانەت شۆڤێنیەتی سەدام حوسێنیش لەشۆڤێنیەتی زۆرینەی رەمزەكانی ئۆپۆزسیۆنی س���وری كەمتوندوتیژتر و رۆمانسیتر ب���ووە. لەگ���ەڵ ئەمەش���دا، لەنێو ك���ورددا پیاوماقوڵی سیاسی و رۆشنبیریی تازە دەبینی، لەوانەی بەنیازی رەزامەندی ئەم رەگەزپەرس���تانەن و لەبەرامبەریاندا وەك ئ���ەو ج���ۆرە كەس���ە ئەقاڵنیان���ە هەڵدەخەن، كە

گوایە لەتوندڕەوییە رەگەزپەرستیەكەیان دەگەن! ئیئتیالفی ئۆپۆزسیۆن لەو ماوە كورتەدا سەلماندی، ك���ە تەنیا نكوڵی لەبوونی كورد و دۆزەكەیان ناكات، بەڵك���و لەوەش زیات���ر لەجەوهەردا نكوڵ���ی تەنانەت لەبوون���ی نوێنەرانی ش���ەرعی ئ���ەم دۆزەش دەكات، بۆیەش نوێنەرایەتی سەربەخۆی كوردی لەجنێڤ 2 و هەر ناوەندێكی نێودەوڵەتی دیكە رەتكردەوە، تەنیا

مەگەر لەژێر عەباكەی خۆیدا بێت.بەپیرەوەچوون و پەسەندكردنی ئەم پێگە سادەیە الی هەندێك كەس لەسەر حیسابی نوێنەرایەتیكردنی دۆزی گەلەكەی���ان چ���ۆن لێكبدەین���ەوە؟ ئەنجومەنی نیش���تیمانی ك���وردی لەكۆتایی���دا بەتەواوەت���ی خۆی خس���تە باوەش���ی ئیئتیالف���ی عروب���ەوی ئیس���المی. ب���ەاڵم وەك دەردەكەوێت، ئەم خۆخس���تنە باوەش���ە بەهۆی هیالكی و بارقورس���ی كێش���ەكانیەتی، خۆی خس���تۆتە باوەش���یان ت���ا لەالوازی���ی درێژخای���ەن و

دەستەپاچەییەكەی رزگاری بێت!نیش���تیمانی ئەنجومەن���ی هەڵبژاردنەی���ان، ب���ەم ك���وردی زێدەڕۆی���ی لەبڕی���اری سیاس���ی ك���وردی س���ەربەخۆدا كرد، لەپێناو بەرژەوەندی ئەجندایەكی سیاسی نانەتەوەیی و بۆ بەرژەوەندیەكی بەرتەسك و خۆپەرستانەی تێپەڕ. بەمەش مافی بانگەشەكردنی بۆ نوێنەرایەتیكردنی دۆزی كورد لەدەس���تدا. دۆزی ك���ورد و بەرژەوەندیەكان���ی گەل���ی ك���ورد لەه���ەر داخوازییەك���ی سیاس���یتر گرنگترن. بۆی���ەش دەبوو تەنی���ا لەس���ۆنگەی ئ���ەم بەرژەوەندی���ە نەتەوەییەوە تەماشای هەموو پێشهاتە سیاسی و گۆڕانكارییەكان بكرابای���ە. دەبوو توانای بیركردن���ەوە و دیاریكردنی بەرژەوەندیی���ە لەس���ۆنگەی بژاردەكانم���ان كوردییەكانم���ان لەڕۆژئ���اوای كوردس���تان، بێ هیچ زیادەیەك���ی موجەڕەدی نیش���تیمانیی، تاكە بژاردە و

مانەوەی بێماناتان تێیدا؟ئەوەی دەڵێت لەجنێڤ���دا نوێنەرایەتی كورد هەیە، ئ���ەوا دووڕوویی دەكات و خەڵك چەواش���ە دەكات. ش���تێك لەئ���ارادا نییە جگ���ە لەش���اندی ئیئتیالف، كە هەندێك كوردی خستۆتە ژێر عەباكەیەوە. تەحەددای ئەو كەس���انەش دەكەم، كە هەلهەلە بۆ ئەم بۆچوونە لێدەدەن، بیس���ەلمێنن، كە لەسەر ئاستی شەخسی، یا حزبی، ی���ا نەتەوەیی، یا تەنانەت بەناوی ئەنجومەنی كوردیشەوە بانگێشتنامەیەكیان پێگەیشتبێت؟ كەوایە ئەم زوڕنالێدانە بەتاڵە بۆ رۆڵی بەتاڵی ئەو كەسانەی خۆی���ان بۆ خەمێك���ی نانەتەوەیی تەرخ���ان كردووە،

لەپای چی؟)دراوی وەك ك���ورد دۆزی دەگوت���را پێش���تر خوردەی س���ەر مێ���زی قومارچیە گ���ەورەكان( وایە، بەڕاس���تیش لەم���ڕۆدا وایلێهات���ووە، دوای دابارین���ی ژمارەی���ەك سیاس���ەتكاری ك���ورد ب���ۆ س���ەر مێزی ئەوانەی نكوڵی لەبوونی كورد لەڕۆژئاوای كوردستان دەكەن. دەستگرتن بەسەر بڕیای نەتەوەیی كوردیی لەس���وریا و رادەس���تكردنی بەتاقمێك رەگەزپەرست و تون���دڕەوی ئیس���المی، ه���ەروا ب���ێ مەبەس���ت و لەنیازپاكی���ەوە نەب���ووە، بەڵكو سازش���ی ش���اراوە و مەرام���داری لەبارەوە كراوە، ك���ە هەرە كەمزیانترین دەرەنجامی بەرەودواوە گەڕاندنەوەی دۆزی كوردە، بۆ دواوەی پرسە گرنگە هەنووكەییەكان، رەنگە هەر لەبیریش بكرێت، یاخود بەهەندێك ئەجندای بچووك و بێبەه���ا و ناگرنگ���ەوە پەیوەس���ت بكرێت. لە الیەن هەندێ���ك سیاس���ەتكاری بچووك���ەوە قوماركردنێكی ه���ەرزان بەبڕی���اری نەتەوەی���ی و ئی���رادەی گەل���ی ك���وردەوە دەكرێت، كە رەنگ���ە دەرك بەدەرەنجامی

كارەكەیان نەكەن.دوای س���ێ س���اڵ لەجەنگی ناوخ���ۆ و كاولكاری كەللەس���ەر، ه���ەزار س���ەدان نیچمەگش���تگیر، دەربەدەربوون���ی ملیۆن���ان ك���ەس، هەردووالیەن���ی جەنگ لەس���وریا رازیبوون ل���ەدەوری مێزی گفتوگۆ لەجنێڤ دابنیش���ن، لەژێر چاودێرییەكی گش���تگیریی نێودەوڵەت���ی، لەپێن���او دۆزین���ەوەی چارەس���ەرێكی بەدیلی رێگاچارەی س���ەربازی، كە پێشتر الی ئەوان تاك���ە رێگای دەربازب���وون لەدوژم���ن و لەناوبردنی

بوو.ب���ەاڵم دوای زیات���ر لەهەفتەی���ەك لەگفتوگ���ۆكان لەنێ���وان ه���ەردوو الیەن���ی ملمالنێ���كاردا، لەهەم���وو و دۆز لەب���ارەی قس���ەیەك هی���چ موداخەلەكان���دا رۆڵ���ی ك���ورد نەك���را. دەرك���ەوت ك���ە كۆدەنگیەكی رانەگەیەن���دراو هەیە بۆ پشتگوێخس���تنی قس���ەكردن و چوون���ە سەرباس���ی دۆزی ك���ورد ل���ەو مینب���ەرە. هەروەك دەریش���كەوت، پێویس���ت ب���وو ناوی كورد نەهێنرێت، یاخود هەر ئاماژەشی بۆ نەكرێت. بوونی كوردی���ش لەنێ���و ش���اندەكەی )جەڕب���اوی(دا، تەنی���ا ب���ۆ ئەوە بوو ببنە گەواهیدەر لەس���ەر ش���ەرعیەتدان ب���ەو پشتگوێخس���تن و بێدەنگیە، ه���ەروەك لەلۆزان

لەسەرەتاكانی سەدەی بیستەم روویدا.

)) كەوانە

سياسەت

د. سەربەست نەبی

ژماره 217 2014/2/1 31

نــــاوخــــــــــۆ

كەس نایەت ببێتە مامۆستا لەزانكۆكەمانسەرۆكی زانكۆی كەركووك:

32 ژماره 217 2014/2/1

پـــڕۆژەی بانكـــی بارزگانی ســـیدەكان لە 4-6-2013 لەالیـــەن كۆمپانیـــای تاڤگـــە بـــۆ بەڵێندەرایەتـــی بەگوژمـــەی 1 ملیـــاردو 56 ملیۆن و 310 هـــەزار دینار، بۆ ماوەی 500 رۆژ چـــووە واری جێبەجێكردنـــەوە، بـــەاڵم بەهۆی دەركەوتنی چەند پارچە شوێنەوارێك لەپڕۆژەكـــەو پشـــكنینی شـــوێنەكە لەالیـــەن بەڕێوەبەرایەتی شـــوێنەوار پڕۆژەكە راگیرا، بەڕێوەبەری ناحیەو هاوواڵتیانی سیدەكانیش

پێیانوایـــە "ئەم شـــوێنەی كـــە پڕۆژەكەی لێ ئەنجـــام دەدرێـــت زۆر گونجـــاوە، هەروەها دوای ئـــەوەی بڕەپارەیەكی زۆر لەپڕۆژەكە بەبیانـــووی دەبێـــت چـــۆن خەرجكـــراوە، بوونی شـــوێنەوار رابگیرێـــت، بەڕێوەبەری شـــوێنەواری ســـۆرانیش دەڵێـــت "دەبوایـــە بەرلەئەنجامدانی پڕۆژەكە بەنوسراو ئێمەیان ئـــاگادار بكردبایەوە، بۆ ئەوەی پشـــكنین بۆ

شوێنەكە ئەنجام بدەین".وەك هاوواڵتیانی ســـیدەكان بۆ )ســـڤیل( باسی لێوەدەكەن، ساڵی رابردوو دەستكراوە

بەدرووســـتكردنی بینایەی بانكی سیدەكان، كـــردووە، دڵخـــۆش خەڵكەكـــەی ئـــەوەش كەچـــی دوای ئەنجامدانـــی قۆناخی یەكەمی پڕۆژەكـــەو تێپەڕاندنی بەشـــێك لەكارەكانی، بەدەركەوتنی هەندێك پارچە گۆزەو خەلوزە، بەنوســـراوی بەڕێوەبەرایەتی شـــوێنەواری ســـۆران پڕۆژەكە وەســـتاوەو بڕیارە كاری هەڵكۆڵینی بۆ ئەنجام بدرێت، پێشـــیان وابوو ئەم شوێنەی پڕۆژەكەی تێدا ئەنجام دەدرێت

گونجاوترین شوێنە بۆ بانكی سیدەكان".محەمەد ئیســـماعیل بەڕێوەبەری ناحیەی

ناوخۆ

شوێنی پرۆژەكە

بە دەركەوتنی چەند پارچە شوێنەوارێك پڕۆژەی بانكی سیدەكان راگیراوە

محەمەد هەسنانی

خەڵكی سیدەكان بەڕاگرتنی پڕۆژەكە نیگەرانن

ژماره 217 2014/2/1 33

سیدەكان، بە)سڤیل(ی راگەیاند "لەبەردەوامی كاركردنـــی كۆمپانیای جێبەجێكار لەپڕۆژەی باڵەخانـــەی بانكـــی ســـیدەكان، دوا بـــەدوای گۆزەیـــەك پارچـــە چەنـــد بەدیاركەوتنـــی دەســـتبەجێ كـــۆن، بەردینـــی ئامـــرازی و بەڕێوەبەرایەتـــی و راگـــرت پڕۆژەكەمـــان شوێنەواری سۆران و الیەنی پەیوەندیدارمان لێ ئاگاداركـــردەوە، دەســـتبەجێ لیژنەیەكی پشكنین سەر بەبەڕێوەبەرایەتی شوێنەواری سۆران، سەردانی ئەو شوێنەیان كرد، دوای گەڕان و پشـــكنین، راپۆرتی خۆیان لەســـەر شـــوێنەكە بـــەرز كـــردەوە، كە تێیـــدا ئاماژە بەهەبوونی چەندین پارچە شوێنەوارو گۆزە بەقەبارەی جۆراوجۆر و ئامرازی بەردین بۆ بڕین، هەروەها ئێسك و پروسك لەو شوێنە دراوە، لەســـەر پێشـــنیاری لیژنەی پشكنین، ســـۆران شـــوێنەواری بەڕێوەبەرایەتـــی بەنوســـراوێك بەڕێوەبەرایەتی ناحیە ئاگادار دەكاتەوە، كـــە پڕۆژەكە رابگیرێت، هەروەها وێنەكیـــش ئاراســـتەی قائمقامیەتی ســـۆران و بەڕێوەبەرایەتـــی هونـــەری و ئەندازیاری

هەولێر كرا".بەڕێوەبەری ناحیەی ســـیدەكان گوتیشی "كارەكانـــی كۆمپانیا بەم هـــۆكارە بەفەرمی لێكۆڵینـــەوەی كاتـــەی ئـــەو تـــا راگیـــراوە، شوێنەواری تەواو دەبێت و لیژنەی وەزارەت بەهاوبەشـــی ناحیە، شارەوانی و بانك بڕیار لـــەو بـــارەوە دەدەن، وەاڵمی شـــوێنەواری بـــۆ هاتۆتـــەوە، كـــە رێگـــە دەدەن بینایەكـــە لەشـــوێنەكە دروســـت بكرێت، بـــەاڵم دەبێت هەڵكۆڵیـــن شـــوێنەواری بۆ بكرێـــت، كەچی دواجـــار راپۆرتێكیـــان نوســـیووە بەڕێـــگای پارێزگار و قائیمقامیەت هاتۆتەوە، ئاماژە بۆ ئەوەدەكەن كە هەڵكۆڵینێكی شـــوێنەواری لە 3 تا 5 ســـاڵ دەخایەنێت، واتە جگە لەشوێنی بینایەكـــە لەهەرچـــوار الیـــەوە بەڕووبـــەری 50 مەتریـــان دانـــاوە، كـــە نابێت دەســـكاری

بكرێـــت، ناچاریـــن پەنـــا بـــۆ دادگا بەریـــن، چونكە بەڵێندەری پڕۆژەكە كاری زۆری لەم پڕۆژەیە ئەنجامـــداوە، بەمەش بڕەپارەیەكی بـــەاڵم بەهەدەردەچێـــت، حكومـــەت زۆری بیانووی ئەوان ئەوەیە، كە نەوەك شوێنەكە شاری موساتیر بووبێت هەربۆیەش پێداگری

لەسەر دەكەن".لەالی خۆشـــیەوە عەبدولوەهاب ســـلێمان بـــۆ ســـۆران، شـــوێنەواری بەڕێوەبـــەری )ســـڤیل( روونی دەكاتەوە "هـــەر پڕۆژەیەك ئەنجام بدرێت، پێویســـتە لەسەرەتاوە پرس بەشـــوێنەوار بكرێت بۆ ئەوەی پشـــكنین بۆ شـــوێنەكە ئەنجام بدرێت، بۆ ئەوەی دڵنیابن لەوەی كـــە شـــوێنەكە تاچەنـــد گونجاوە بۆ ئـــەوەی كە پڕۆژەكـــەی لێ ئەنجـــام بدرێت، بەمەش زۆر لەپڕۆژەكان بەرلەئەنجامدانیان نوسراوێك ئاراستەی ئێمە دەكرێت، ئێمەش كاری پشكنینی بۆ دەكەین، ئەگەر گومانمان هەبـــوو شـــوێنەواری بـــوو رێگـــە نادەیـــن پڕۆژەكە ئەنجام بدرێت، ئەگەر شوێنەواریش نەبوو دەڵێین الریمان نییەو بەردەوام دەبێت

لەئیشەكەی خۆی". بەڕێوەبەری شوێنەواری سۆران، دەشڵێت "بۆ پڕۆژەی بانكی سیدەكان هیچ نوسراوێك ئاراســـتەی ئێمـــە نەكـــراوە، كـــە زەویەكـــە بپشـــكنین بۆ ئەوەی پڕۆژەكـــەی بكەین، بۆ ئـــەوەی ئایـــا پڕۆژەكە ئەنجام بـــدەن یان نا، ئـــەوەش بووە هـــۆی ئەوەی كـــە لەئەنجامی پارچـــە چەنـــد بەدەركەوتنـــی كارەكانیـــدا دوای رابگیرێـــت، پڕۆژەكـــە شـــوێنەوارێك تێپەڕبوونـــی ماوەیەك بەســـەر ئەنجامدانی لەبەڕێوەبەرایەتـــی پڕۆژەكـــە، كارەكانـــی ئەنـــدازەی هەولێـــر پەیوەندیـــان پێوەكردم، كە هەندێك شـــتی شـــوێنەواریمان لەشوێنی پـــڕۆژەی بانكـــی ســـیدەكان دۆزیوەتـــەوەو پێویستە سەردانێكی شوێنەكە بكەن، ئێمەش الی خۆمـــان لێژنەیەكمـــان رێكخســـت، ئـــەم لێژنەیەی كە رێكمان خستبوو كارمەندانمان لەبەشی پشكنین سێ لەشوێنەوارناسەكانمان پڕۆژەكەیـــان شـــوێنی ســـەردانی چـــوون كـــردو بەراپـــۆرت دایانـــە ئێمـــە، لەئەنجامی راپۆرتەكەدا دیـــارە كۆمەڵێك پارچە گلێنەی كاتی جیاوازیان لەشـــوێنەكەدا دۆزیبووەوە، هەروەهـــا چینێكـــی ســـووتاو لـــەم شـــوێنە دۆزاربـــووەوە، كـــە ئـــەم چینـــە ســـووتاوە تەنهـــا مەترێـــك و دوومەتر نەبـــووە، بەڵكو رووبەرێكی باشـــی لەخۆگرتبـــوو، بێگومان

ئەم چینە سووتاوەش شتێكی گرینگە".چونكـــە بەســـەرهاتێكی مێـــژووی هەیـــە كـــە لـــە 1714 بەر لەزاین، كاتێ ســـەرجونی

ئاشـــووری هێرش دەكاتە سەر ئۆراتییەكان دەكات، نابـــووت ئۆراتییـــەكان واڵتـــی پایتەختـــی چـــۆن كـــە لـــەوەدەكات بـــاس ئۆراتییـــەكان كـــە شـــاری موســـاتیرە چۆن نابـــوودی كـــردووەو ئەم شـــارەی خاپورو وێـــران كـــردووەو كۆمەڵێك لەشـــوێنەكانی ســـووتاندووە، ئێمـــە گومانـــی ئەوەدەكەین، كە ئەوە پاشـــماوەی ئەم شەڕە بووبێت، كە لەنێوان ئۆراتییەكان و ئاشووریەكان روویدا، جگە لەم شوێنەش لەشوێنێكی دیكەی نزیك هەمان ئەم شـــوێنەی كـــە بڕیاربوو پڕۆژەی بدرێـــت، ئەنجـــام تێـــدا بانكـــی ســـیدەكانی پاشـــماوەی ســـووتان دەركەوتووەو گومان دەكرێت پەیوەندیان بەیەكەوە هەبێت، بێجگە لەچینە ســـووتاوەكەش ئامێرێكی بەردینمان دۆزیەوە لەشوێنەكە، كە ئەم ئامێرە بەردینە لەچاخەكانی كانزایـــی بەكارهاتووە، ئەوانەو پارچـــە وەك هەیـــە بەڵگەمـــان كۆمەڵێـــك گلێنە، چینی ســـووتاو، ئامێـــری بەردین، كە بسەلمێنێت كە ئەمە شوێنێكی شوێنەوارییە".بەگۆتـــەی عەبدلوەهاب ســـلێمان ئەوەیان هۆكارێـــك بـــووە كـــە پڕۆژەكـــە رابگیرێت، ئاماژەشـــی بـــەوەدا "بـــۆ زیاتـــر دڵنیابـــوون لەبەڕێوەبەرایەتـــی لێژنەیـــەك لەئیشـــەكە بەڕێوەبەرایەتـــی شـــوێنەوارو گشـــتی شـــوێنەواری ســـۆران پێكهات، دوای ئەوەی پشـــكنینی شـــوێنەكەیان كرد بەباشیان زانی كـــە ئـــەم پڕۆژەیە رابگیرێـــت و لەمەودواش ئەنجـــام لەســـنوورەكە پڕۆژەیـــەك هـــەر بدرێـــت، دەبێت بـــەر لەئەنجامدانی كارەكانی پـــرس بەشـــوێنەواری ســـۆران بكرێـــت، بۆ ئـــەوەی كاری پشـــكنینی بۆ بكرێـــت و زیان بەبەرژەوەنـــدی گشـــتی نـــەگات، بۆنموونـــە ئەگـــەر لەســـەرتاوە پرس بەئێمـــە بكرابوایە لەوانەیە بەپشـــكنینێكی ســـادە بۆ ماوەیەكی كـــورت ئەنجامدارانی پڕۆژەكەمـــان ئەگادار بكردابەیەوە ئایا شـــوێنەكە شـــوێنەوارە یان نا، بەاڵم كە ئەم پڕۆژەیە ســـەرەڕای ئەوەی پارەیەكـــی زۆری لـــێ خەرجكـــراوە، ئێســـتا وەستاوە، تا پشكنین و هەڵكۆڵینی بۆنەكرێت،

نابێت كارەكانی لێ ئەنجام بدرێت".ســـۆران، شـــوێنەواری بەڕێوەبـــەری گوتیشی "كاری پشكنین ئاسانە بۆ ماوەیەكی زوو تـــەواو دەبێـــت، بەاڵم ئەگـــەر بمانەوێت كاری هەڵكۆڵیـــن ئەنجام بدەیـــن، ماوەیەكی زۆری دەوێـــت، بۆنموونـــە كاتێـــك لیژنـــەی بااڵی شـــوێنەوار ســـەیری رووبەرو شوێنی پڕۆژەكەیان كرد، زانیمان ئەم شوێنە سێ تا پێنج ساڵی دەوێت تا كاری هەڵكۆڵینی تەواو

دەبێت".

ناوخۆ

بەڕێوەبەری شوێنەواری سۆران: گومانمان هەیە شوێنەكە شاری موساتیری

پایتەختی ئۆراتییەكان بێت

34 ژماره 217 2014/2/1

دیوارنامه لە هەولێرفۆتۆستۆری: زریان قادر

34 ژماره 217 2014/2/1

ژماره 217 2014/2/1 35 ژماره 217 2014/2/1 35

36 ژماره 217 2014/2/1

ناوەندێكـــی رۆشـــنبیری بەریتانـــی لەگەڵ وەزارەتی پەروەردە لەبەرنامەیەكی مەیدانیدا لەمامۆســـتایانی هەرێمـــی كوردســـتان داوا و بكـــەن هەڵســـەنگاندن( )خـــود دەكـــەن مامۆســـتایانیش رەخنەیان لەپرۆژەكە هەیە، جێگری سەرۆكی مامۆستایان ئاماژە بۆ ئەوە دەكات، كە ئەوان وەك یەكێتی مامۆســـتایان ئـــاگاداری ئـــەو پرۆژەیە نین و پێشـــی وایە

هێشتا كاتی ئەو جۆرە پرۆژانە نەهاتووە.لەنێو پـــڕۆژەی پەرەپێدانی قوتابخانەكانی پـــەروەردە وەزارەتـــی كـــە كوردســـتاندا، ناوەندێكـــی هەماهەنگـــی و بەهـــاوكاری بەنـــاوی پەروەردەیـــی و رۆشـــنبیری بەئەنجومەنـــی ســـەر )BritishCouncil(ی رۆشنبیری بەریتانی ئەنجامی دەدات، پرۆژەی ئەنجـــام مامۆســـتایان خودهەڵســـەنگاندنی دەدرێـــت، ئـــەو پرۆگرامـــە خـــۆی لەفۆرمێك دەبینێتـــەوە، كـــە زیاتـــر لەبیســـت پرســـیار لەخۆیەوە دەگرێت و لەقوتابخانەكان بەسەر مامۆســـتایان دابەشدەكرێت، بۆ وەاڵمی هەر پرســـیارێك دەبێت مامۆســـتا نمرە بۆ خۆی دابنێت، لەئاستی نایاب:5 زۆرباش:4: باش: 3 مامناوەند و خراپ لەژمارە دوو هاوبەشـــن،

واتە بۆ هەردووكیان 2 بەكاردێت.بەڕێوەبـــەرە كاكـــۆ بەكـــر مامۆســـتا لەقوتابخانەیەك، زۆر بڕوای بەو هەڵسەنگاندنە

نییە، پێی وانییە مامۆستاكان بەپێی تواناكانیان نمرە بۆخۆیان دابنێن، چونكە ئەو مامۆستایە الی وایـــە كەم كـــەس هەن ئامادەبـــن الیەنە خراپەكانـــی خۆیـــان بخەنـــەڕوو، هەرچەندە مامۆستای راســـتگۆش هەن، گوتیشی "خۆم ئامـــادەم ئامـــاژە بەكەموكوڕییەكانـــم بكەم، بەاڵم تەنهـــا هەڵســـەنگاندنەكە تـــەواو نییەو لەبری ئەوە دەكرێت مامۆستای سەركەوتوو دەستخۆشـــیان لـــێ بكرێت، ببێتـــە نمونە بۆ ئەوانەی دیكە، تا ئێســـتا خودهەڵســـەنگاندن نەبۆتە كلتور الی ئێمە، بۆیە پێویســـتە لیژنە هەبێت تاوەكو بزانرێت تا چەند بەڕاستگۆیی

فۆڕمەكان پڕكراونەتەوە".مامۆستا خەلیل عەلی، سەرەتای قسەكانی بەوە دەستپێكرد، كە لەكوردەواریدا وتەیەك هەیـــە، كە دەڵـــێ "كەس بەدۆی خـــۆی ناڵێت ترشـــە". دواتر گوتی "من نمـــرەی تەواوم بۆ خـــۆم دانـــاوە، لەبەرئـــەوەی لەالیـــەك كەس بەخـــۆی ناڵێـــت خـــراپ، لەالیەكـــی دیكـــەش بەڕێوەبەرەكەمـــان پێـــی گوتوویـــن ئەگـــەر هەڵســـەنگاندنەكەتان خراپ بێت، ئەوا دەبێت بەشـــداری خولێكـــی 25 رۆژی بكـــەن، بۆیە ئامـــادە نیم نمـــرەی خـــراپ بۆخـــۆم دابنێم،

تووشی 25 رۆژ خول بم".ئەو مامۆســـتایانەی قســـەیان بۆ )ســـڤیل( كردووە، گلەییان لەوە هەبوو، كە ئەو رێگایە بەئەنجامـــی دروســـت ناگات، ئەمـــەش لەبەر ئەوەیە مامۆســـتایان لەو پێوەرە رانەهاتوون

و لـــەوەش رانەهاتـــوون رەخنـــەی خودییان لـــەو یەكێكـــە فەرهـــاد مامۆســـتا هەبێـــت، مامۆســـتایانەی تا راددەیەكـــی كەم پڕۆژەكە ئـــەوەی بەبیانـــووی دەزانێـــت، بەگونجـــاو هێشـــتا كات زۆر مـــاوە بـــۆ هەڵســـەنگاندنی خـــوود بەئەمانەتەوە لەكۆمەڵگـــەی كوردیدا، هەروەهـــا گوتیشـــی "بەرنامەكە خۆی خراپ نییـــە، بەڵكـــو ئێمە باش نین كە راســـتگۆ نین لەهەڵســـەنگاندنی ئـــەدای خۆمـــان، من خۆم

بەپێی تواناكانم نمرە بۆ خۆم دادەنێم".جێگـــری گەرمیانـــی ئەحمـــەد مامۆســـتا ســـەرۆكی یەكێتی مامۆســـتایان بـــێ ئاگایی خۆیانـــی لەو پڕۆژەیە دەربـــڕی، گوتی "رای

داوا لە مامۆستایان دەكرێت "خود هەڵسەنگاندن" بكەن

چرۆ حوسێن

جێگری سەرۆكی یەكێتی مامۆستایان: پرس بە ئێمە نەكراوەو جارێ زووە بۆ ئەو پرۆژەیە

ناوخۆ

ژماره 217 2014/2/1 37

ئێمـــە وەرنەگیـــراوە ئـــاگاداری نیـــن، بۆیـــە لەوانەیە پڕۆژەكە بەســـادەیی بەڕێوە بچێت، چونكـــە ئەگـــەر راوێژی ئێمەی تێـــدا بووایە، زیاتـــر هاوكاریمـــان دەكـــردن و ســـەرنج و تێبینیمـــان پێیـــان دەدا، هەروەهـــا پڕۆژەكـــە نوێییە لەكوردستاندا تا ئێستا مامۆستا نمرەی بۆخۆی دانەناوە، هێشـــتا نەگەیشـــتوینە بەو سیستەمەی خۆمان الیەنە باش و خراپەكانی لەگـــەڵ بخەینـــەڕوو، بەدڵســـۆزی خۆمـــان ئەوەش هیوادارم مامۆســـتاكان بەشێوەیەكی شـــەفافانەوەو دڵســـۆزانە هەڵســـەنگاندن بۆ خۆیـــان بكەن، بەاڵم پێم وایە جارێ زووە بۆ

ئەو پڕۆژەیە".

بەشـــێك لەبەڕێوەبـــەری قوتابخانەكانیش رەخنـــە لـــەو جـــۆرە هەڵســـەنگاندنە دەگرن، ئاماژە بەوە دەكەن ئێمە را هاتووین كەسانی دیكـــە هەڵمانســـەنگێنن، نـــەوەك خۆمان ئەو

كارە بكەین بۆ خودی خۆمان.گشـــتی بەڕێوەبـــەری هەمـــزە جـــەالل سەرپەرشتیاری دڵنیایی جۆری لەوەزارەتی لـــەوە دەكات، كـــە ئـــەو پـــەروەردە، بـــاس كۆمپانیایـــە لەعێـــراق و كوردســـتاندا ماوەی ئـــەو پڕۆژەیـــەن و پێنـــج ســـاڵە خەریكـــی بـــواری خســـتۆتە بەرنامەكەیـــان تـــازە جێبەجێكردنـــەوە، پێوەرەكانیشـــیان جیهانین و لەشـــێوەی دوو نامیلكـــە دابـــەش دەكرێت

سەرپەرشـــتیارەكاندا مامۆســـتاو بەســـەر هەریەكەشـــیان پێـــوەری تایبـــەت بەخۆیـــان هـــەن، لەبـــارەی ئـــەو رەخنانەی ئاراســـتەی پڕۆژەكە كراوە، مامۆستا جەالل گوتی "ئێمە دەزانین سیســـتەمەكەمان نەگەیشـــتۆتە ئەو ئاســـتەی خۆمان هەڵســـەنگاندن بـــۆ خۆمان ئەنجام بدەین، بەاڵم ئـــەو پڕۆژەیە لەهەموو واڵتێـــك باوە، ئێمەش ویســـتمان هەنگاوێكی بۆ بهاوێژین، ئەگـــەر لە %25ی ئەم پڕۆژەیە كـــردووە، قازانجێكمـــان ئـــەوە بێتـــەدی، لەپالنیشـــماندا هەیە پڕۆژەكـــە بپەڕێنیەوە بۆ پەروەردەكانی دیكەش، لەهەر پەروەردەیەك

پێنچ قوتابخانە وەكو سمپڵ وەربگرین".

قوتابیانی فوتابخانەیەكی هەولێر

ناوخۆ

38 ژماره 217 2014/2/1

ناوخۆ

كەس نایەت ببێتە مامۆستا لەزانكۆكەمانسەرۆكی زانكۆی كەركووك:

سەروەر ساڵەیی

زانكـــۆی كەركووك یەكێكـــە لەزانكۆ نوێیەكانی عێراق و تەنها دوانزدە كۆلێژ لەخۆ دەگرێت، لەم دیمانەیەدا د. بەهرام خورشید داودی سەرۆكی زانكۆكە باس پێداویســـتییەكانیان و لەكەموكوڕیـــی و چەنـــد پرســـێكی تایبەت بەپڕۆســـەی

خوێندن لەزانكۆكە دەكات.

خوێنـــدكاری كەمتـــر وەربگرین لەم بەشـــە، خۆزگـــە لەهەرێمی كوردســـتانەوە كادیرمان بـــۆ دەهێنن و ئێمـــەش ئـــەوكات دەمانتوانی خوێندكاری زیاتر وەربگرین، لەبەشی زمانی توركی و زمانی ئینگلیزی كۆلێژەكەش هەمان

كێشەمان هەیە. هۆكاری ئەو كێشەیە چییە؟

د. بەهـــرام خورشـــید: وەك باســـم كـــرد، هەمـــوو زانكۆیەكـــی نـــوێ ئـــەو كێشـــەیەی دەبێت، بۆ نموونە من دكتۆرێكم پێویستە كە نازناوەكەی مامۆستای یاریدەدەر بێت، بەاڵم كـــەس نایەت لێـــرە وانە بڵێتـــەوە، كەس نییە لەباشووری عێراق و كوردستانەوە بێتە ئێرە

پێشـــتر زانكۆی كەركووك كێشەی كەمـــی مامۆســـتای هەبوو، ئێســـتاش هەمان

كێشەتان هەیە؟د. بەهـــرام خورشـــید: شـــتێكی ئاســـاییە، كـــە هـــەر زانكۆیەكـــی نـــوێ رووبـــەڕووی ئـــەم پرســـانە دەبێتـــەوە، ئێمـــەش لەهەندێك كادیـــری كەمـــی كێشـــەی لەكۆلێژەكانـــدا تەدریســـیمان هەیە، بۆ نموونـــە كۆلیژەكانی یاســـا و رامیاری، پزیشكی و چەند بەشێكی كۆلێـــژی پەروەردە ئـــەو كێشـــەیەیان هەیە، بـــەوردی بڵێـــم لەبەشـــی كـــوردی كۆلێـــژی پـــەروەردە تەنهـــا ســـێ مامۆســـتای زمانـــی كوردیمـــان هەیە، لـــەم حاڵەتەشـــدا ناچارین

ژماره 217 2014/2/1 39

ناوخۆ

زانكۆكەی ئێمە تاكە زانكۆی عێراقە كە

شوێنی نیشتەجێبوونی تایبەت بەمامۆستاكانی

نییە

وانە بڵێتەوە، هۆكارەكەی ئەوەیە كە زۆربەی ئـــەو مامۆســـتایانەی لەبوارێكـــی دەگمەنـــدا پســـپۆڕن نایەنـــە ئێـــرە، بۆ نموونـــە من داوا دەكـــەم لەزانكۆكانی هەرێمی كوردســـتانەوە مامۆستای زمانی كوردیمان بۆ بنێرن، بەاڵم كەس نایـــەت، لەزمانـــی ئینگلیزیش بەهەمان شـــێوە، راســـتە مـــن مامۆســـتام هەیـــە كـــە بڕوانامەی ماســـتەریان هەیـــە، بەاڵم ناتوانن هەمـــوو وانەیـــەك بڵێنەوە، بۆیە پێویســـتمان

بەدكتۆر دەبێت. كارتان لەســـەر ئەوە نەكردووە بۆ هاندانی ئەو مامۆستایانە بەهاوكاری ئیدارەی

پارێزگاكە تەحفیزاتی زیاتریان پێ بدەن؟ بەهـــرام خورشـــید: خاڵـــی ســـەرەكی د. ئەوەیـــە كە ئەو مامۆســـتایەی دەیەوێت بێتە ئێرە داوای دابینكردنی شوێنی نیشتەجێبوون دەكات، زانكۆكـــەی ئێمـــەش تەنهـــا زانكـــۆی عێراقـــە كە شـــوێنی نیشـــتەجێبوونی تایبەت بەمامۆســـتاكانی نییە، ئیـــدارەش لەبودجەی پتـــرۆدۆالر هاوكاریمان دەكات، تا ئێســـتاش نزیكەی 500 كەسی لەسەر ئەو بودجەیە بۆ دامەزراندووین، بەاڵم ناتوانن پارەی شوێنی نیشـــتەجێبوون دابیـــن بكـــەن، پێموایـــە زۆر

تەكلیف دەكات.لەگـــەڵ قســـەتان لەمبارەیـــەوە

بەرپرسانی پارێزگا كردووە؟كەمـــی لەبـــارەی خورشـــید: بەهـــرام د. كادیـــرەوە قســـەمان لەگەڵ كـــردوون، بەاڵم لەبارەی شـــوێنی نیشـــتەجێبوونەوە قسەمان نەكردووە، ئێمە كێشـــەیەكی دیكەشمان هەیە كە ئەو كەســـەی نفوســـی كەركـــووك نەبێت ئەنجومەنـــی پارێزگا رێگەی پـــێ نادات لێرە دابمەزرێتەوە، بەاڵم ئەگەر ببینن ئەو كەســـە دكتـــۆرەو نازنـــاوی مامۆســـتای یاریدەدەرە

رێگەی پێ دەدەن. كارتان نەكردووە بۆ گەڕاندنەوەی ئەو مامۆســـتا كەركووكییانـــەی لەزانكۆكانی

هەرێمن بۆ زانكۆكەی خۆتان؟ 122 ئێســـتا تـــا خورشـــید: بەهـــرام د. مامۆستای كەركووكی لەزانكۆكانی هەرێمی كوردســـتان وانە دەڵێنەوەو نایەنەوە، چونكە خانووی خۆیان هەیەو لەوێ جێگیر بوون و زۆربەشـــیان دكتۆرن و نازناوی مامۆســـتاو

مامۆستای یاریدەدەریان هەیە. بـــەاڵم ئێـــوە خوێندنی ماســـتەرتان هەیە، بۆ لەو بەشـــانەی باست كرد خوێندنی ماســـتەرتان نەكردووەتەوە بۆ دەربازبوون

لەو كێشەیە؟د. بەهرام خورشـــید: بۆ خوێندنی ماستەر لەهەر بەشـــێكدا پێویستە بەالی كەمەوە سێ

دكتـــۆرت هەبێـــت كـــە نازناوی مامۆســـتای یاریدەدەریان هەبێت تاكو سەرپەرشتی بكەن، ئێســـتا لەپێنج كۆلێـــژ خوێندنی ماســـتەرمان هەیە، بەپێی یاســـای وەزارەتیش بۆمان نییە خوێندنی ماستەر لەبەشێكدا بكەینەوە كە ئەو

رێژەیە مامۆستایەمان نەبێت.ســـاڵی بـــۆ نییـــە لەبەرنامەتانـــدا خوێندنی داهاتوو خوێندنی دكتۆرا بكەنەوە؟

د. بەهـــرام خورشـــید: بیرۆكەمان هەیە بۆ كردنەوەی خوێندنی دكتۆرا لەكۆلێژی یاســـا

و بەشی زیندەوەرزانی كۆلێژی زانست. مـــاوەی نێـــوان راگەیاندنی دیزاینی كۆمەڵگەی زانكۆیی و تەواو بوونی كارەكانی زیاتـــر لە دە ســـاڵی خایاند، ئـــەم دواكەوتنە

بۆچی؟كۆمەڵگـــەی ئـــەم بەهـــرام خورشـــید: د. زانكۆییە لەســـاڵی 2000 دەستی پێكرا، دوای 2003 ش بەهـــۆی رووداوەكانـــی عێـــراق و گۆڕانكارییەكانـــەوە دواكـــەوت و دیزاینێكی نوێـــی بـــۆ دانـــرا، ئـــەم كۆمەڵگەیـــە بـــەدوو قۆنـــاغ جێبەجێكـــرا، قۆناغـــی یەكـــەم بینـــای ســـەرۆكایەتی زانكۆ و بەشـــە ناوخۆییەكان و پـــەروەردە و زانســـت كۆلێژەكانـــی و ئەندازیاری لەخۆگرتبوو و پێش سێ ساڵ و نیـــو تەواوكرا و بڕیاربوو دوای تەواوبوونی ئـــەو قۆناغـــە بگوازینـــەوە بـــۆ ئێـــرە، بەاڵم نەمانگوێزایـــەوە، بینـــای كۆلێژەكانـــی دیكەو دەروازەی سەرەكی و باخچەكانی ناو زانكۆ و قیرتاوكردنـــی شـــەقامەكانیش لەقۆناغـــی لەســـەرەتای و دەكرێـــن تـــەواو دووەمـــدا خوێندنـــی ئەمســـاڵەوە هاتینە نـــاو كۆمەڵگە ناوخۆییـــەكان بەشـــە بـــەاڵم نوێیەكـــەوە، ماوەی ســـاڵ و نیوێك پێش ئێســـتا بەڕووی خوێندكارانـــدا كرایەوە، ئێمەش كە بڕیارماندا بێینە ناو كۆمەڵگەكە، گوتمان تا نەچینە ناوی نازانیـــن كەموكوڕییەكانی چین، جگە لەوەش ئەو كۆمپانیـــا ئیماراتییەی لەدروســـتكردنیدا كار دەكات دواكـــەوت لەكارەكانی و لەالیەن وەزارەتـــەوە تاكو مانگی شەشـــی ئەمســـاڵ ماوەكەی بۆ درێژكرایەوە، لەكاتێكدا بڕیاربوو كـــە حەت مانگ پێش ئێســـتا كارەكانی تەواو بكردایـــە، ئێمەش ناتوانین بەكۆمپانیاكە بڵێین وەرە ئەو شەقامەمان بۆ دروست بكە، چونكە ئەگەر بیكات ئەو داوای پارەی زیاتر دەكات، چونكـــە لەتەندەرەكـــەدا نییە، بۆیە تووشـــی كێشە بووین، من بەڕاستی ئازار دەكێشم كە دەبینم خوێندكارەكان لەرۆژانی زستاندا بەناو قوڕ و لیتەدا دەڕۆن، بەاڵم چارم نییە، لەگەڵ ئەوەشدا لەوەرزی زســـتاندا ئۆتۆمبێلمان بۆ گواستنەوەی خوێندكاران لەبەردەم دەرگای

زانكـــۆوە بـــۆ بـــەردەم بینـــای كۆلێژەكانیان تەرخان كرد، ئەمەش ئیمكانیاتی ئێمەیە.

كۆمەاڵیەتییـــەكان لەتـــۆڕە بـــەاڵم بینیمان كە شۆفەڵ خوێندكاران دەگوازێتەوە،

بۆچوونت لەسەر ئەم بابەتە؟دەزانیـــت راســـتە، خورشـــید: بهـــرام د. خوێنـــدكاران دەڵێن چی؟، دەڵێـــن كە بینیتان شـــەقامەكان قیرتاو نەكـــراون بۆچی هاتن؟، باشە، ئەگەر ئەم شەقامە بۆ ماوەی دوو ساڵ قیرتاو نەكرێن بۆچی واز لەبیناكە بهێنم، ئەو بینایانەی كە پێشتر كۆلێژەكان دەوامیان تێدا دەكـــرد بینای خوێندنگـــەی ئامادەیی و چەند فەرمانگەیەكـــی دیكە بوون، بینای پێشـــووی سەرۆكایەتی زانكۆش بینای بەڕێوەبەرایەتی تەندروســـتی كەركـــووك بـــوو، بـــا ئێمـــەش قوربانـــی بدەیـــن، ئێمەش بەهاتنمـــان بۆ ناو كۆمەڵگەی زانكۆییەكە كێشەی گواستنەوەی خوێندكارانمان چارەسەر كرد، ئێمە ساڵی پار تەنها لەخوێندنی ئێواران 4500 خوێندكارمان وەرگرت، 12000 خوێندكاری بەیانیانیشمان وەرگیـــراوی خوێندكارانـــی كـــۆی هەیـــە، ئەمســـاڵیش 4600 خوێنـــدكارە، جگە لەوەش 1350 خوێندكار بەپێی سیستمی گواستنەوەو میوانداری لەزانكۆكانی دیكەوە گەڕاونەتەوە، خوێنـــدكاری 56 هەفتەیەكیـــش پێـــش خورماتووشـــمان وەرگرت، باشـــە، چی لەم ژمـــارە زۆرە دەكەیـــت؟، ئەگـــەر نەهاتینایـــە ئێرە پێویســـت بوو خێمە هەڵبدەین، تەنانەت خێمەكانیش بەشـــیان نەدەكردین، كەوایە، با خوێنـــدكاران كەمێـــك قوربانی بدەن، ئێســـتا بەڕاستی هەســـت دەكەیت لەزانكۆیت، بەاڵم پێشـــتر وات دەزانـــی لەئامادەییت و هەســـت

بەژیانی زانكۆیی ناكەیت. زانكـــۆی كەركـــووك ژمارەیەكـــی كـــەم كۆلێـــژ لەخـــۆ دەگرێت، چی كـــراوە بۆ

كردنەوەی كۆلێژی زیاتر؟د. بەهرام خورشـــید: ئێســـتا 12 كۆلێژمان هەیـــە، ئاواتمان ئەوەیە ئـــەو ژمارەیە بكەین بە 25 كۆلێژ، ئەمســـاڵیش كۆلێژی پزیشـــكی

40 ژماره 217 2014/2/1

ناوخۆ

كوردم بەاڵم ناتوانم تەنها دێڕێكیش بەكوردی

بنوسم

ڤێرتێرنەری و كۆلێژی پەروەردەی وەرزشی و كۆلێـــژی )العلـــوم الصرفە(مـــان كردەوەو رەزامەنـــدی كردنـــەوەی كۆلێژی پزیشـــكی ددانیشمان وەرگرتووە، بەاڵم بەهۆی نەبوونی مامۆستاوە ئەمساڵ نەمان كردەوەو ماوەتەوە بۆ ســـاڵی داهاتوو، لەدواكۆبوونەوەشـــماندا ئادابمـــان پێشـــنیاری كردنـــەوەی كۆلێـــژی كردووەو شوێن و ستافیشمان هەیەو ئێستا داواكارییەكەمـــان لەوەزارەتـــی خوێندنی بااڵ

دیراسەت دەكرێت.دەبینیـــن رووبـــەڕی بـــەاڵم وەك كۆمەڵگـــە زانكۆییەكەتان بچووكە و بەرگەی كردنەوەی كۆلێژی دیكە ناگرێت، ئەم كێشەیە

چۆن چارەسەر دەكەن؟فراوانمـــان ئێمـــە خورشـــید: بەهـــرام د. كردووەتەوە و رووبەڕێكی زیاترمان داوەتە كۆمەڵگەكـــە رووبـــەڕی ئێســـتا دەمییـــەوە، دەبێتـــە 650 دۆنـــم و دەتوانیـــن لەداهاتوودا تـــەواو، زانكۆیـــی كۆمەڵگەیەكـــی بیكەینـــە هەروەها دیزاینی یانـــەی خوێندكاران تەواو بووە كە مەلەوانگـــەو كافتیریا لەخۆدەگرێت، هەروەها دیزاینی كۆمەڵگەیەكی پزیشـــكی و كۆمەڵگەیەكی وەرزشیشـــمان تەواو كردووە

لەناو كۆمەڵگە زانكۆییەكە. كـــە دێیتـــە نـــاو زانكـــۆوە كەمـــی بەرچـــاو ئەمنییەكانـــت هێـــزە كارمەنـــدی دەكەوێت، قســـەتان لەگەڵ دەزگا ئەمنییەكان ئـــەو رێـــژەی زیادكردنـــی بـــۆ نەكـــردووە

كارمەندانە؟د. بەهرام خورشـــید: ئێستا ئێمە بنكەیەكی پۆلیســـی تایبەتمـــان هەیە بەزانكـــۆ كە لەناو خانـــووە كۆنەكـــەی عەلـــی حەســـەن مەجید دەوام دەكەن و ژمارەیەك ئەفسەریان هەیە،

منیش پێموایە ئەو ژمارەیە بەسە. لەماوەی رابـــردوودا گۆڕانكاریتان لەڕاگرایەتـــی ژمارەیەك لەكۆلێـــژەكان كرد، بـــۆ ئـــەو مەبەســـتە پشـــت بـــە چ پێوەرێـــك

دەبەستن؟د. بەهرام خورشـــید: بەپێـــی رێنماییەكانی وەزارەتی خوێندنی بـــااڵ هەر راگرێك دوای تێپەڕبوونی چوار ســـاڵ بەســـەر وەرگرتنی پۆســـتەكەی بەكەســـێكی دیكە دەگۆڕدرێت، لەگـــەڵ ئەوەشـــدا هەندێـــك راگرمـــان هەیـــە ماوەی دە ســـاڵ لەپۆســـتەكانیان ماونەتەوە، داوای وەزارەت گۆڕانكارییەكانیـــش بـــۆ دەستنیشـــانكردنی جێگـــرەوەی راگرەكانمان كاندیدەكانـــی نـــاوی ئێمـــەش و لێـــدەكات خۆمانیـــان بۆ دەنێریـــن، راگری كۆلێژ لەهەر نەتەوەیـــەك بێـــت كەســـێكی دیكـــە لەهەمان نەتـــەوە لەشـــوێنەكەی دادەنرێت، ئێســـتاش

چـــوار راگری كورد و چوار راگری توركمان و چوار راگری عەرەبمان هەیە.

ئەی مەسیحییەكان؟د. بەهرام خورشـــید: لەناو مەسیحییەكاندا كەسمان نییە تایمەندییە پێویستەكانی راگری تێدا بێت، دوا شـــت وەزارەت داوای لێكردین كـــە كەســـێكی مەســـیحی بكەیـــن بەڕاگـــری كۆلێژێك، منیش گوتم بەچاوان، بەاڵم كەسم

نییە تایبەتمەندییەكانی راگری تێدا بێت. ئەم دابەشكارییە نەتەوەییە كێشەی

بۆ دروست نەكردوون؟د. بەهـــرام خورشـــید: بێگومـــان كێشـــەی زۆری بۆ دروست كردووین، بۆ نموونە زۆر جار ئەو كەســـانەی دەیانەوێــــت ببن بەڕاگر لێهاتوو نین، ئێمەش هەر كەسێك هەڵبژێرین بەپێی پسپۆڕی و تایبەتمەندی هەڵیدەبژێرین، بـــەاڵم ئـــەو دابەشـــكارییە دەمانبەســـتێتەوە، چونكە بەشـــێك لەو كەســـانەی دێن لێهاتوو

نین و نیشانەی پرسیاریان لەسەرە. دەبینرێت بوونی رێكخراوە حیزبی و نەتەوەییەكان لەنـــاو زانكۆدا بەهێزەو ئەو رێكخراوانـــەش بۆنە و ئاهەنگـــەكان بەڕێوە

دەبەن، ئەمە بۆ؟زۆرن، بۆنـــەكان خورشـــید: بەهـــرام د. بۆنـــەی نەتەوەیـــی و ئاینی و نیشـــتیمانیمان هەیە، هەندێك بۆنـــەو ئاهەنگ هەیە ناتوانین بـــۆ نموونـــە ئاهەنگـــی ئەنجامـــی نەدەیـــن، یـــادی لەدایكبوونـــی پێغەمبـــەری ئیســـالم و یادكردنەوەی ئەنفال و هەڵەبجە و كارەساتی شـــەهیدكردنی توركمانەكانـــی پـــردێ لەگەڵ

كۆلێژەكان ئەنجام دەدەین و بووەتە نەریتێكی سااڵنە، لەم بۆنانەشدا هەر چاالكییەك ئەنجام بدرێت ئێمە سەرپەرشتی دەكەین و پارەی بۆ خەرج دەكەین، بەاڵم جاروبار هەندێك گروپ و الیەنـــی دیكـــە تەدەخـــول دەكـــەن، ئێمەش قبوڵـــی ناكەین و ناهێڵین سیاســـەت بێتە ناو زانكۆوە، چونكە هەر كاتێك سیاســـەت هاتە ناو زانكۆوە فاتیحەی لەســـەر بخوێنە، ئەگەر رێگـــە بـــەو كارە بدەین و هـــەر الیەنە و ئااڵ و دروشـــمەكانی خۆی بهێنێتـــە ناو زانكۆوە فەوزا دروست دەبێت، لەدەرەوەی تەلبەندی

زانكۆ هەر كارێكی دیكە دەكەن ئاساییە.لەعێراقـــدا كـــوردی زمانـــی زمانێكـــی فەرمییـــە، بەاڵم ئێوە لەنوســـراو و

باڵوكراوەكانتاندا بەكاری ناهێنن، بۆ؟د. بەهرام خورشید: ئەمە پرسیارێكی زۆر بەجێیـــە، ئێمە لەكاتی ئاهەنگەكاندا هەر ســـێ زمانی عەرەبی و كوردی و توركمانی بەكار دەهێنین، سەبارەت بەرۆژنامەكەی زانكۆش، فەرموو وەرە چەند مامۆســـتایەكی كوردمان بۆ بهێنن كە بەزمانی كوردی بنوسن، ئەوەتا مـــن كـــوردم بـــەاڵم ناتوانم تەنهـــا دێڕێكیش بەكوردی بنوسم، راستە پێویستە رۆژنامەكە بەهەرســـێ زمانەكـــە باڵوبكرێتـــەوە، بـــەاڵم ئەو كارە پێویســـتی بەســـتافی زیاترە، منیش ئەو ســـتافە لەكوێ بهێنم؟، ئەمە كێشـــەیەكە رووبـــەڕووی دەبینـــەوە، تەنانەت پارێزگاش نوســـراوە فەرمییەكانی بەعەرەبی ئاڕاستەی

فەرمانگەكان دەكات.بڕیـــار رابـــردوودا لەمـــاوەی لەســـەر پێدانـــی دەرماڵە بەخوێنـــدكاران درا و وەزارەتیـــش چەنـــد پێوەرێكـــی دیاریكرد،

پێتوانییە ئەو پێوەرانە نا واقیعی بن؟پێـــوەر و بەپێـــی بەهـــرام خورشـــید: د. 70%ی تەنهـــا وەزارەت رێنماییەكانـــی بەپێـــی دەگرێتـــەوە، زانكـــۆ خوێندكارانـــی پێوەرەكانیـــش ئـــەو دەرماڵەیـــە تەنهـــا ئـــەو خوێندكارانـــە دەگرێتەوە، كە بـــاری داراییان باش نییە، كێشەكە لەوەدایە كە هەر كۆلێژە و بەجۆرێك خوێندكارانی دەستنیشان كردووە، بۆ نموونە كۆلێژی زانست لەكۆی سێ هەزار خوێندكار تەنها ناوی چواردە خوێندكاری بۆ ناردوویـــن و كۆلێـــژی كشـــتوكاڵیش لەكۆی 850 خوێنـــدكار نـــاوی 400 خوێنـــدكاری بۆ ناردوویـــن، ئێمـــە گوتمـــان ئـــەم دیاریكردنە گونجـــاو نییـــە، خوێندكاری وامـــان هەیە كە باری دارایـــی باش نییەو لەزانكۆ دەردەچێت لەگـــەڵ بـــەاڵم دەكات، كرێـــكاری دەچێـــت ئەوەشـــدا رێگە بەخۆی نـــادات بڵێت هەژارم،

بۆیە دەڵێ پێویستم بەو پارەیە نییە.

ژماره 217 2014/2/1 41

كۆمەاڵیەتی

داهاتی ژنان دەچێتە گیرفانی كێیەوە؟

42 ژماره 217 2014/2/1

كـۆمـەاڵیـەتی

هەرچەنـــدە بەشـــداری ژنانـــی هەرێمـــی ســـاڵی چەنـــد لەمـــاوەی كوردســـتان رابـــردوودا لەبواری كاركـــردن لەدامەزراوە حكومییەكان فراوانبوونی بەخۆیەوە بینیوە، بەاڵم بەشـــێك لەژنانـــی فەرمانبـــەر لەكاتی وەرگرتنی مووچەكانیان رووبەڕووی گرفت دەبنەوە، كاتێك لەالیەن هاوســـەرەكانیانەوە دەكرێـــن، بێبـــەش خۆیـــان لەمووچەكـــەی ئـــەو بوونـــی كۆمەاڵیەتیـــش توێژەرێكـــی دەســـەاڵتی بەدەرئەنجامێكـــی دیاردەیـــە درێژمـــەودای پیاوان لەكۆمەڵگـــەی كوردیدا

دەگەڕێنێتەوە.ئارینا فەرەج تەمەنی 28 ســــاڵەو لەیەكێك لەفەرمانگــــە حكومییەكانی شــــاری ســــلێمانی فەرمانبــــەرە، ئــــەو مانگانە بــــڕی 500 هەزار دینــــار موچەیەتــــی، بەاڵم وەك خۆی باســــی دەكات هەر ئەوەندە موچەكەی الی خۆیەتی وادەی "مێردەكــــەم ماڵــــەوە دەگاتــــەوە تــــا وەرگرتنی موچەكەم دەزانێت، ئەگەر رۆژێك دوا بكەوێت، سەد پرسیارم لێ دەكات، هەر كە گەیشتمە ماڵەوە موچەكەم لێ وەردەگرێت و تەنیا سەد هەزار دەداتەوە بەخۆم، باقییەكەی

بەئارەزووی خۆی خەرج دەكات". ئەمەل عەلی ماوەی 20 ســــاڵە مامۆستایە ئــــەو لەگەڵ ئەوەی مووچەكەی باشــــە، بەاڵم هەمان كێشــــەی ئارینای هەیــــە، لەمبارەیەوە وەرگــــرت، مووچەكــــەم كــــە "هــــەر دەڵــــێ دەبێــــت بیدەمــــە دەســــت مێردەكــــەم، ئەگەر

بمەوێــــت بەئــــارەزووی خــــۆم تەنها شــــتێك لەپێداویســــتییەكانی ماڵ بكڕم ئەو ناڕازییەو

رێگە نادات".ئەمـــە لەكاتێكدایـــە كـــە ئـــەو ژنـــە پێـــش شـــووكردنی مـــاوەی پێنج مانـــگ فەرمانبەر بووە، بەاڵم تەنها بەشێكی كەمی مووچەكەی بەئـــارەزووی خـــۆی داوەتـــە ماڵـــی باوكی ئەگـــەر نا وەك خۆی دەڵێ "كەس زۆری لێ

نەدەكردم".هەرچـــی ئارینایـــە پێش هاوســـەرگیریش ســـوودی لەمووچەكـــەی نەبینیـــوە "لەماڵـــی باوكیشم نەمدەتوانی نەك هەر بەئارەزووی خـــۆم مووچەكەم خـــەرج بكـــەم، بگرە خۆم بـــرا دایكـــم و نەبـــووم، چونكـــە خاوەنـــی گەورەكـــەم دەیانگـــوت ئـــەی بۆچـــی ئیزنت دەدەین دەوام بكەیت، كە سوود لەموچەكەت

وەرنەگرین".گرفتـــی چۆنێتـــی خەرجكردنـــی مووچەی ژنـــان بەوەنـــدەوە نەوەســـتاوە، بەڵكو لەناو مایـــەی بووەتـــە لەخێزانـــەكان هەندێـــك دروســـتبوونی ناكۆكـــی و گرفـــت لەنێـــوان هاوســـەراندا، ئەوە چیمەن فەقێی مامۆستایە كە كێشـــەی نێوان خۆی و هاوسەرەكەی بۆ مووچەكەی دەگەڕێنێتـــەوە، چونكە ئەو ژنە خۆی لەهاوسەرەكەی بەماندووتر دەزانێت.

ئەو دەڵێ "مووچـــەی من لەهی مێردەكەم دەیەوێـــت هەمیشـــە ئـــەو بـــەاڵم زیاتـــرە، دەسەاڵتی خۆی بســـەپێنێت و خاوەن بڕیار بێـــت، منیـــش بـــەوە رازی نیـــم، لەئەنجامدا

دەبێتە كێشەمان".

بە پێچەوانەی ئەو ژنانە بەشـــێكی دیكەی ژنـــان بەئـــارەزووی خۆیـــان مووچەكانیان دەبەخشنە هاوسەرەكانیان و بۆ دابینكردنی لـــێ ســـوودی ماڵـــەوە خەرجییەكانـــی وەردەگرن، ئاشـــتی عەبـــدواڵی فەرمانبەری یەكێك لەبانكەكانی هەولێر نموونەیەكی ئەو

ژنانەیە.ئـــەو كـــە گلەیـــی لەگرانـــی خەرجییەكانی ژیانـــی رۆژانـــە دەكات، دەڵـــێ "موچەی من و هاوســـەرەكەم بەئاســـتەم فریای خەرجی رۆژانەمان دەكەون، راستە من بەئارەزووی خـــۆم موچەكەم خـــەرج ناكەم، بـــەاڵم ئەوە

داهاتی ژنان دەچێتە گیرفانی كێیەوە؟

بەهرە حەمەڕەش

زۆربەی ژنان لەخەرجكردنی داهاتی خۆیاندا سەربەست نین

ژماره 217 2014/2/1 43

كـۆمـەاڵیـەتی

بەهۆی مێردەكەمەوە نییە، بەڵكو هۆكارەكەی گرانی بازاڕ و زۆربوونی پێداویســـتییەكانی رۆژانەیە، بەتایبەت كە كرێی خانوو و منداڵی

قوتابیت هەبوو". درەخشـــان رەســـوڵ ماوەی هەشت ساڵە هاوســـەرەكەی مردووەو بەموچەكەی خۆی منداڵەكانـــی بەخێو دەكات، ئەو بەپێكەنینەوە گوتـــی "ســـەرەتا كـــە مێردەكەمم لەدەســـتدا ژیانمـــان زۆر زەحمـــەت بوو، مـــن هەوڵێكی زۆرمدا تا دامـــەزرام، بەر لەدامەزراندنەكەم بڕیارمـــدا كـــە هەركەســـێك منداڵەكانـــم بـــۆ بەخێو بكات شـــوی پێ بكـــەم، خەڵك هەبوو

دەمزانـــی كە زۆر ئارەزوو دەكەن بمخوازن، لەبەرئـــەوەی مەرجەكەم ئەوەبوو نەدەهاتنە روو، كەچـــی دوای دامەزرانـــم كـــە بوومـــە خاوەنی مووچـــە، خوازبێنیم زۆربوو، بەاڵم ئـــەو كاتـــە من بـــێ منـــەت بووم و شـــووم

نەكردەوە". بەدەستهێنانی بەبۆچوونی كۆمەڵناســـێك ســـەربەخۆیی ئابـــووری لەالیـــەن ژنانـــەوە پێویســـتی بەكاتێكی زۆرە، وەك چۆن هاتنی ژنان بۆ ناو جیهانی كاركردن كاتێكی زۆری

خایاند.لەمبارەیەوە شیالن حەمەنوری كۆمەڵناس

پێویســـتە و گرنگـــە بابەتـــە "ئـــەو دەڵـــێ توێژینەوەی لەســـەر بكرێت، بەاڵم ئاشكرایە كە ماوەیەكی دوورودرێژ بەسەر هەیمەنەی دەسەاڵتی پیاوساالری تێپەڕیوە، كە بێگومان ســـەپاندنی ئەو دەســـەاڵتە لەماوەی درێژدا بووە، بۆیە هاوسەنگكردنەوەشی كاركردنی

ماوەدرێژی پێویستە". ئەو كۆمەڵناسە چەند تیۆرێك دەخاتەڕوو، ســـەربەخۆیی بەپرســـی پەیوەندییـــان كـــە ئابووری ژنانەوە هەیە، یەكێك لەو تیۆرییانە بریتییە لەوەی كە "چەند ســـەدەیەكە ئابوری لەدەســـت پیاواندایە، لەبەرئەوەی ئەوان هەم خاوەنـــی داهاتـــی زۆر و هەمیـــش لەڕووی كاریگـــەری بـــوون، بەهێـــز جەســـتەییەوە لەگرتنەدەســـتی ئـــەو دەســـەاڵتەدا هەبووە، واتـــە جیاوازییـــە بایۆلۆژییەكـــەش یەكێكـــە

لەهۆكارەكان".یەكێكی دیكە لـــەو تیۆرییە جێندەرییانەی شـــیالن باســـی دەكات، پەیوەندی بەفراوانی بازنـــەی ئـــازادی پیاوانەوە هەیـــە، ئەو دەڵێ پیـــاوان ئـــازادی بازنـــەی "لەبەرئـــەوەی فراوانتـــرە، دەتوانـــن هەموو كارێـــك بكەن، بـــاوی بەتێڕوانینـــی پەیوەنـــدی ئـــەوەش كۆمەڵگـــەوە هەیـــە، هەروەهـــا بەپێی هەموو ئایینـــەكان بژێوی خێزان لەســـەر پیاوە، كە ئەمـــەش هۆكارێكـــی دیكـــەی فراوانبوونـــی بازنـــەی كاری پیـــاوە، كـــە هەمـــوو كارێـــك ئەنجامبدات، هاوكات پیاو هیچ هەڕەشەیەكی فكری و جەستەیی لەسەر نییە، بەپێچەوانەی

ژنەوە". ئەو توێژەرە ژنانی ئەوروپا لەســـەردەمی بەنموونـــە پیشەســـازی شۆڕشـــی پێـــش دەهێنێتـــەوەو دەڵـــێ "لەســـەردەمی جەنگـــی جیهانی دووەم لەبەرئەوەی پیاوان گۆڕەپانی كاریان چۆڵكرد، ناچاربوون رێگەبدەن ژنان كار بكـــەن، ئەوەبـــوو ژنـــان ئـــەم هەلەیـــان قۆستەوەو بوونە خاوەنی ئابوری سەربەخۆ، هـــەر بـــەو هۆیەشـــەوە ئێســـتا لەكایەكانـــی

دیكەشدا پێشكەوتوون.هەر بۆیە شـــیالن بەپێویستی دەزانێت كە ژنانی هەرێمی كوردســـتانیش قوربانی بدەن و لەهەوڵـــی بەردەوام بن بۆ بەدەســـتهێنانی ئابووری، بەاڵم وەك خۆی دەڵێ "بەشێوەی دروســـت و هەوڵدانـــی بـــەردەوام، چونكـــە ئـــەوە كاركـــردن و ماندوبوونـــی پێویســـتە، ســـەرەڕای ئەوەی كە ژنان ناتوانن لەهەموو بوارەكاندا ببنە خاوەن داهات، داهاتی ژنانی ئێمـــە بریتییـــە لەموچەكـــەی، ئـــەوەش وەك لەتیۆرییەكاندا خراوەتەڕوو بەهۆی كەلتوری

باوی كۆمەڵگەوەیە".

44 ژماره 217 2014/2/1

كـۆمـەاڵیـەتی

تامان شاكر لەكاتی نانكردندا

دەنگم بدەنێ، هەروەها هیوام بەبنەماڵەی شەهیدانە كە منیش یەكێكم لەوان، پێموایە دەنگـــم نیشـــتمانپەروەریش كەســـانی دەدەنێ، ئەوەی راســـتی بێـــت گوتومەو پەشیمانیش نیم، ئێستاش پێموایە ئەگەر كۆمەڵگـــەی ئـــەوا پێشـــنەكەوێـت، ژن كوردیش پێشناكەوێت. ئەوەی پێی وابێ من شایســـتەی ئەوەم كـــە دەنگم پێبدەن

دەیدەن". هەروەها ئەوەشـــی روونكـــردەوە كە ئەو ناوی ئەسڵی خۆی ئەختەر عەبدوڵاڵ شـــاكر-ە، دەرچـــووی كۆلێـــژی ئاداب و دبلۆمـــی بااڵیـــە لەڕاگەیانـــدن لەمیســـر، بەڵكـــو نەكـــردووە، ئـــەو خـــۆی داوای داوای لێكـــراوە كـــە خـــۆی كاندید بكات "لەمیســـر بـــووم تەلەفۆنیـــان بۆكردم بۆ ئەم مەبەســـتە، منیش بیـــرم كردەوە، كە

خەڵكی قوربانیدەر و ماندووی وەك ئێمە خۆیان دوورگرتووە، بەاڵم پێویستە لەو بوارانەشدا كاربكەن، خۆشم كە كەسێكی نەتەوەییـــم هەوڵدەدەم كەلتـــورو زمانی نەتەوەكـــەی خـــۆم بپارێـــزم، ئەزمونێكە خـــۆم هەڵدەبژێرم، دەرچووم دەرچووم، دەرنەچـــووم كۆتایی دنیانییەو بەردەوام

دەبم لەئیشوكاری خۆم". ســـەبارەت بەكەمپیـــن یـــان شـــێوازی بانگەشـــەی هەڵبـــژاردن بۆ خـــۆی گوتی "خەڵكێكی یەكجار زۆر دەناسم، هەروەها كـــردووە، راگەیاندنـــم كاری پێشـــتر راگەیاندنـــەكان بەرپرســـی زۆربـــەی هاوڕێمـــن، چاوەڕێم هاوكارم بن، تا ئەو دەقەیـــەش قســـە دەكەم حزبـــی نەبووم، بۆیـــە چاوەڕێم راگەیاندنـــكارەكان كارم

بۆبكەن و رۆشنبیران دەنگم پێبدەن".

تامان شـــاكر نوســـەر و رۆژنامەوان و چاالكوانـــی پرســـی ژنـــان، كاندیدە بۆ ئەندامێتـــی پەرلەمانـــی عێـــراق لەســـەر

لیستی پارتی دیموكراتی كوردستان.تامـــان شـــاكر، كـــە بـــەوە ناســـراوە لەبابەتەكانیدا زۆر بەخەســـتی پشتگیری لـــە ژن دەكات و زۆرجـــار بـــە تونـــدی لەدژی پیاوان نوســـیویەتی، بۆیە هەندێ دەنگـــی پیـــاوان كـــە پێیانوایـــە كـــەس نادەنـــێ، ســـەبارەت بەو رایـــە تامان بە ســـڤیلی گـــوت "مـــن دەزانم كـــە خەڵكی كۆنســـەرڤاتیف دەنگ نادەنـــە من، بەاڵم بەهیوام رۆشـــنبیران و ئـــەو توێژەی كە بە تەنگ پاراســـتنی ناسنامەی نەتەوەیی یەكســـانیخواز ژنانـــی و نیشـــتمانین و

بەهرە حەمەڕەش

تامان شاكر كاندیدی پارتییە بۆ پەرلەمانی عێراق

ژماره 217 2014/2/1 45

رێوڕەسمی دەستنیشانكردنی شاجوانی ساڵی 2013 ــ هەولێر

كـۆمـەاڵیـەتی

لەمەرجە سەرەكییەكانی بەشداریكردن لەپێشــــبڕكێی شــــاجوانیدا، دەبێت خانمی بەشداربوو )جگە لەكۆمەڵێك مواسەفاتی دیاریكراو( بەجلی ژێــــرەوە دەربكەوێت، لەقەراغ دەریا وێنەبگرێت و ئاهەنگ بكات و دواتر هەر بەجلی ژێرەوەی خەوتنەوە بەدیــــار بكەوێت، تا لەهەموو جەســــتەی بڕواندرێــــت و لیژنەكــــە دڵنیــــا بێــــت، كــــە لەشــــوالر و جەســــتەی هیچ دەســــكاری نەكــــراوەو عەیبێكی نییــــە. بەكوردیەكەی )هیــــچ شــــوختێكی نەبێت(، ئینجــــا خانمە بەشداری لەپێشبڕكێكەدا بەشداربووەكە

پێدەكرێت.بەاڵم لەكوردستاندا بەهۆی دابونەریتی كۆمەڵگای كوردییەوە، كە رێوشوێنەكانی ئــــەم جــــۆرە پێشــــبڕكێیەی پــــێ نامۆیــــە، تەنانەت شاجوانی كوردستانیش ناتوانێت بەشداری لەپێشبڕكێی شاجوانی جیهانی بكــــەن، چونكە ئامادە نییــــە لەدابونەریتی

كۆمەڵگای كوردەواری البدات.بەاڵم ئەوەی جێگای پرسیار و گومانی بەردەوامــــی ئەو خەڵكانەیە، كە چاودێری پێشبڕكێی شــــاجوانی دەكەن، ئەوەیە، كە ئایا شــــاجوانە هەڵبژێردراوەكان تا چەند جوانن؟ یان لەبنەڕەتدا جوانن؟ یاخود هەر تەنیا جوانی پێوەری ســــەركەوتنیان نییە، پێــــوەری گرنگتر لەئارادایــــە؟ ئایا جوانی كە حاڵەتێكی رێژەییە لەكوردستاندا چۆن

سەیری دەكرێت؟

تا ئێســــتا دوو شــــاجوانی كوردســــتان هەڵبژێــــردراون، كــــە خاتــــوو )شــــێنێ( و خاتوو )فێنك(ن، لەگەڵ چەند شاجوانێكی دیكــــە لەبوارەكانــــی دیكــــەی ژیــــان، كــــە لەئەمســــاڵدا دەركەوتن، وەك شــــاجوانی كەســــایەتی و ئینتەرنێــــت و ...هتد. بەاڵم بەرای زۆربەی زۆری خەڵكی كوردستان، بەتایبەتیــــش بــــەڕای گەنجــــان و كــــوڕ و كچــــان، شــــاجوانەكان بەو جــــۆرە جوان نەبوون. ناشكرێت هیچ شاجوانێك پێشتر كــــە بەشــــداری لەپێشــــبڕكێی شــــاجوانی بــــۆ جوانــــكاری نەشــــتەرگەری دەكات،

ئەنجام درابێت.بۆیــــە شــــاجوانەكانی كوردســــتان )كە رەنگــــە هەســــت بــــەو حاڵەتــــە بكەین، كە خەڵكــــی بەجوانیــــان نابینــــن( ناچار دەبن بەشــــاجوان، دەستنیشــــانكردنیان پــــاش دواتر نەشــــتەرگەری جوانكاریی ئەنجام بدەن، بۆ ئەوەی ئەم بۆشاییە الی خەڵك پڕبكەنەوە، كە سەبارەت بەجوانیان الیان

دروست بووە.هــــەر بۆیە خاتوو )شــــێنێ( شــــاجوانی كوردســــتان 2012ی ســــاڵی پێشــــووی خــــۆی بــــۆ جوانكاریــــی نەشــــتەرگەری ئەنجامــــدا و ئێســــتاش شــــاجوانی ســــاڵی 2013 خاتوو )فێنــــك( بیر لەوە دەكاتەوە بەزووترین كات نەشتەرگەری جوانكاریی بــــۆ خۆی ئەنجــــام بدات و لەبــــەر چاوی

خەڵك جوان بێت.

یەكێك لەو مەراسیم و بۆنە جیهانیانەی ســــااڵنە خەڵكێكــــی زۆر بــــۆ الی خــــۆی رادەكێشــــێت و ســــەرنجیان دەبزوێنێــــت، مەراســــیم و ئاهەنگی دەستنیشــــانكردنی شــــاجوانە. بەتایبەتی شــــاجوانی جیهان، هەر واڵتێكیش بەرێوشــــوێنی هاوشــــێوە

شاجوانی خۆی دەستنیشان دەكات.مــــاوەی دوو ســــاڵە ئــــەو كەلتوورەش و ئاهەنــــگ و كوردســــتان گەیشــــتۆتە مەراسیم بۆ دەستنیشــــانكردنی شاجوان ســــازدەكرێت و شــــاجوانی كوردســــتان

هەڵدەبژێردرێت.ســــەربووردەی بیرۆكــــەی شــــاجوانی جیهانیــــش بــــۆ 50 ســــاڵ بــــەر لەئێســــتا دەگەڕێتەوە، كاتێك هاوواڵتیەكی جولەكە بەنــــاوی )ئارێل مۆرل( ئــــەم بیرۆكەیەی

تاقیكردەوە.ئارێل خاوەنی نایت كالبێكی گەورە بوو، بۆ سەرنجڕاكێشان و رێكالمكردن بۆ نایت كاڵبەكــــەی، ئاهەنگــــی دەستنیشــــانكردنی شاجوانی لەناو نایتكاڵبەكەی سازدەكردو توانی 18 ملیۆن بینەر لەبەریتانیا بۆ الی

خۆی رابكێشێت.ئیتر ســــااڵنە ئەم مەراســــیمە بەردەوام بــــوو، تــــا بــــووە كەلتوورێكــــی جیهانــــی. ئێســــتاش دوو جۆر شــــاجوان لەجیهاندا شــــاجوانی یەكەمیــــان هەڵدەبژێردرێــــن، شــــاجوانی دووەمیــــان و گــــەردوون

جیهانە.

شاجوانەكان تا چەند جوانن؟

پشتیوان عەبدوڵاڵ

46 ژماره 217 2014/2/1

كـۆمـەاڵیـەتی

داواكاری گشتی سلێمانی لەئازاردانی قوتابییەك لەالیەن مامۆستایەكەوە

ئاگادار دەكرێتەوە

پێشمەرگەكەی ناو وەزارەتی پێشمەرگە

2 گوللە بەر دڵی كەوتووە

راگەیانـــد هەمزە بتوێنی بە)ســـڤیل(ی رانیـــە پـــەروەردەی "ســـەبارەت بەو كێشـــەیەی كـــە لەقوتابخانەی وەكـــو ئێمـــە روویـــداوە، بنەڕەتـــی ژیـــاری پـــەروەردەی رانیە لیژنەیەكـــی لێكۆڵینەوەمان پێكهێناوە، كە لەسێ ئەندام پێكهاتووە، نوێنەری فەرمـــی بەنوســـراوی تێدایـــەو یاســـاییمانی داوامان لەداواكاری گشـــتی سلێمانی كردووە، كە نوێنەری یاســـاییمان بۆ دەستنیشان بكات، هەر كە نوێنەر دەستنیشان كرا، لیژنەكە دەست بەلێكۆڵینەوەی خۆی دەكات و هەر ئەنجامێكی راگەیانـــد لەدوای لێكۆڵینەوەی ورد ئێمە وەكو پەروەردەی رانیە پێـــوەی بابەند دەبین، بەاڵم تاكـــو ئێســـتا لیژنەكـــە دەســـتی بەلێكۆڵینەوە نەكـــردووە، چونكـــە چاوەڕوانـــی دیاریكردنی

نوێنەری یاسایین".

هەرجـــۆرە و لێـــدان بەیاســـا، ئەگەرچـــی سزایەكی دەروونی و جەستەیی لەناوەندەكانی ئێســـتا تـــا بـــەاڵم قەدەغەكـــراوە، خوێنـــدن لەهەنـــدێ ناوەندی خوێندن لێـــدان و ئازاردان

روودەدات.چـــواری پۆلـــی قوتابـــی جەبـــار، ئـــاالن بنەڕەتییـــەو لەقوتابخانەی ژیـــاری بنەڕەتییەو لەدواڕۆژەكانـــی ئـــەو ســـاڵە، دە تەمەنـــی تاقیكردنەوەكانـــدا وەك هەمـــوو رۆژانی دیكە لەگەڵ هاوپۆلەكانـــی چاوەڕێی گەڕانەوەیە بۆ ماڵ، بەاڵم رۆژێكی جیاواز بەڕێدەكات، كاتێك لەالیەن مامۆستاكەیەوە رووبەڕووی سزایەكی جەســـتەی زۆر دەبێتـــەوە. محەمـــەد حســـێن،

ئەو دەنگۆیانـــەش رەت دەكەینەوە كە لەالیەن مامۆســـتاكەو هەنـــدێ كەســـەوە دەكرێت، كە گوایە ئاالن پێشـــتر نەخۆشـــی هەبووبێت، من خۆم قســـەم لەگەڵ ئـــاالن و مندااڵنی هاوپۆلی كـــردووە، هەمـــوو ئاماژەكان بۆ ئـــەوە دەچن كـــە بەهـــۆی زللەكـــەوە توشـــی ئـــەم حاڵەتە بووە، چونكە پێشـــتر هیچ كێشەیەكی نەبووە، لەگەڵ ئەوەشـــدا ئێمە لەبەر پاراستنی شكۆی قوتابخانـــەو پیـــرۆزی نـــاوی مامۆســـتا هیـــچ

سكااڵیەكی یاساییمان تۆمار نەكردووە".نەقیب مســـتەفا وتەبێژی پۆلیســـی راپەرین پێـــی راگەیاندیـــن كـــە لەمـــەڕ ئـــەم كێشـــەیە هیـــچ ســـكااڵیەك تۆمـــار نەكـــراوە، بۆیە هیج

لێپرسینەوەیەك لەگەڵ كەسدا نەكراوە.یوسف جەالل لێپرسراوی بەشی راگەیاندنی

مامـــی ئاالنـــەو بەم شـــێوەیە رووداوەكە باس دەكات و دەڵێت "برازاكەم لەپۆلدا دانیشـــتبوو، تەنهـــا كەمێـــك مەشـــغوڵ ببـــوو لەدەرســـدا، لەبەشـــی دەدات زللەیـــەك مامۆستاكەشـــی پشتەوەی سەری و بەهۆی بەهێزی زللەكەوە ئاالن ســـەری بەتەختەكەی پێشی دەكەوێت و دەمارێك لەپشتی سەری توشی خوێنبەربوون دەكا، دوای ئـــەوەی رەوانەی نەخۆشـــخانەی رانیـــە كـــرا، بەمەبەســـتی چارەســـەری، بەاڵم خوێنبەربوونەكـــەی هەســـتیاری بەهـــۆی رەوانەی سلێمانی كرا و لەوێش نەشتەرگەری بۆئەنجامـــدرا، بەجۆرێك ســـەری كـــوون كرا،

تاكو خوێن لەسەری بهێندرێتە دەرەوە".هەروەهـــا گوتـــی "برازاكەی من كەســـێكی هێمن و لەسەرخۆیە، هیچ كات السار نەبووە،

لەنـــاو پێشـــمەرگەیەی ئـــەو كەســـوكاری وەزارەتی پێشمەرگە بەگوللەی كالشنكۆفەكەی كوژرا رەتیدەكەنەوە كوڕەكەیان خۆی كوشـــت بێـــت و پێیان وایە تفەنگی لەدەســـت دەرچووە، ئێشـــكگریدا لەكاتـــی 2014-1-29 رۆژی عوســـمان( )كاروان بەنـــاوی پێشـــمەرگەیەك كۆتایی بەژیانی هات. ناوبراو دانیشتووی رانیە بوو، ســـەر بە ســـریەی ئینزباتـــی هێزەكانی 70

بوو.دلێـــر مەحمـــود خاڵـــی پێشـــمەرگەكە دەڵێت "خوارزاكەم زۆر دڵی بەدامەزراندن لەوەزارەتی پێشـــمەرگە خۆش بوو، چونكە پێشتر كرێكاری دەكـــردو بـــاری ئابـــوری ناجێگیر بـــوو، بەپێی بەدواداچونی ئێمە كاروان خۆی نەكوشـــتووەو پێدەچێـــت نییـــە، لـــەوە گومانیشـــمان هیـــچ دەستكاری تفەنگی كرد بێت و زۆر شارەزایشی نەبـــوو، ئـــەو تەنها 4 مانگ بـــوو دامەزرا بوو و جـــاری دووەمی بوو بچێتە دەوام و بەهۆی ئەم

رووداوە 2 گوللە بەر دڵی كەوتووە".سەبارەت بەهەڵسوكەوتی رۆژانەی كاروان، خاڵەكەی دەڵێت "كاروان زۆر حەزی بەخزمایەتی "بەدواداچونمـــان گوتیشـــی دەهـــات". خێـــر و كردووەو خـــۆم چومەتە شـــوێنی رووداوەكەو

دڵنیاین دەستی كەسی لەپشت نییە".

46 ژماره 217 2014/2/1

رۆژی پێش رووداوەكە نامەی وازهێنانی دابووە

وەزارەت

ژماره 217 2014/2/1 47

راگەیانـــد بە)ســـڤیل(ی رانیـــە پـــەروەردەی "ســـەبارەت بەو كێشـــەیەی كـــە لەقوتابخانەی وەكـــو ئێمـــە روویـــداوە، بنەڕەتـــی ژیـــاری پـــەروەردەی رانیە لیژنەیەكـــی لێكۆڵینەوەمان پێكهێناوە، كە لەسێ ئەندام پێكهاتووە، نوێنەری فەرمـــی بەنوســـراوی تێدایـــەو یاســـاییمانی داوامان لەداواكاری گشـــتی سلێمانی كردووە، كە نوێنەری یاســـاییمان بۆ دەستنیشان بكات، هەر كە نوێنەر دەستنیشان كرا، لیژنەكە دەست بەلێكۆڵینەوەی خۆی دەكات و هەر ئەنجامێكی راگەیانـــد لەدوای لێكۆڵینەوەی ورد ئێمە وەكو پەروەردەی رانیە پێـــوەی بابەند دەبین، بەاڵم تاكـــو ئێســـتا لیژنەكـــە دەســـتی بەلێكۆڵینەوە نەكـــردووە، چونكـــە چاوەڕوانـــی دیاریكردنی

نوێنەری یاسایین".

هەرجـــۆرە و لێـــدان بەیاســـا، ئەگەرچـــی سزایەكی دەروونی و جەستەیی لەناوەندەكانی ئێســـتا تـــا بـــەاڵم قەدەغەكـــراوە، خوێنـــدن لەهەنـــدێ ناوەندی خوێندن لێـــدان و ئازاردان

روودەدات.چـــواری پۆلـــی قوتابـــی جەبـــار، ئـــاالن بنەڕەتییـــەو لەقوتابخانەی ژیـــاری بنەڕەتییەو لەدواڕۆژەكانـــی ئـــەو ســـاڵە، دە تەمەنـــی تاقیكردنەوەكانـــدا وەك هەمـــوو رۆژانی دیكە لەگەڵ هاوپۆلەكانـــی چاوەڕێی گەڕانەوەیە بۆ ماڵ، بەاڵم رۆژێكی جیاواز بەڕێدەكات، كاتێك لەالیەن مامۆستاكەیەوە رووبەڕووی سزایەكی جەســـتەی زۆر دەبێتـــەوە. محەمـــەد حســـێن،

ئەو دەنگۆیانـــەش رەت دەكەینەوە كە لەالیەن مامۆســـتاكەو هەنـــدێ كەســـەوە دەكرێت، كە گوایە ئاالن پێشـــتر نەخۆشـــی هەبووبێت، من خۆم قســـەم لەگەڵ ئـــاالن و مندااڵنی هاوپۆلی كـــردووە، هەمـــوو ئاماژەكان بۆ ئـــەوە دەچن كـــە بەهـــۆی زللەكـــەوە توشـــی ئـــەم حاڵەتە بووە، چونكە پێشـــتر هیچ كێشەیەكی نەبووە، لەگەڵ ئەوەشـــدا ئێمە لەبەر پاراستنی شكۆی قوتابخانـــەو پیـــرۆزی نـــاوی مامۆســـتا هیـــچ

سكااڵیەكی یاساییمان تۆمار نەكردووە".نەقیب مســـتەفا وتەبێژی پۆلیســـی راپەرین پێـــی راگەیاندیـــن كـــە لەمـــەڕ ئـــەم كێشـــەیە هیـــچ ســـكااڵیەك تۆمـــار نەكـــراوە، بۆیە هیج

لێپرسینەوەیەك لەگەڵ كەسدا نەكراوە.یوسف جەالل لێپرسراوی بەشی راگەیاندنی

مامـــی ئاالنـــەو بەم شـــێوەیە رووداوەكە باس دەكات و دەڵێت "برازاكەم لەپۆلدا دانیشـــتبوو، تەنهـــا كەمێـــك مەشـــغوڵ ببـــوو لەدەرســـدا، لەبەشـــی دەدات زللەیـــەك مامۆستاكەشـــی پشتەوەی سەری و بەهۆی بەهێزی زللەكەوە ئاالن ســـەری بەتەختەكەی پێشی دەكەوێت و دەمارێك لەپشتی سەری توشی خوێنبەربوون دەكا، دوای ئـــەوەی رەوانەی نەخۆشـــخانەی رانیـــە كـــرا، بەمەبەســـتی چارەســـەری، بەاڵم خوێنبەربوونەكـــەی هەســـتیاری بەهـــۆی رەوانەی سلێمانی كرا و لەوێش نەشتەرگەری بۆئەنجامـــدرا، بەجۆرێك ســـەری كـــوون كرا،

تاكو خوێن لەسەری بهێندرێتە دەرەوە".هەروەهـــا گوتـــی "برازاكەی من كەســـێكی هێمن و لەسەرخۆیە، هیچ كات السار نەبووە،

هەڵگـــورد حیكمەت بەڕێوەبـــەری راگەیاندن و رۆشـــنبیری وەزارەتی پێشمەرگە بۆ )سڤیل( گوتی "كاروان سەر بەفەرماندەی ئینزیباتی ناو وەزارەت بووەو خۆكوشتنی كاروان پەیوەندی بەكەســـەوە نییـــەو تەنهـــا بۆخۆی ئـــەم كارەی ئەنجامـــداوە، بەاڵم تائێســـتا هۆكارەكەی روون نییە، دیار نییە كە بەهەڵە بەكارهێنانی چەكەكەی بووە یـــان خۆكوژی و ئەنقەســـت بووە، دەبێت ئـــەو لیژنانـــەی بـــۆ بەدواداچونـــی رووداوەكە بـــەاڵم بكەنـــەوە، ئـــەوە روون دروســـتكراون تائێســـتا ئەنجامـــەكان دەرنەچـــوون و پەڕاوی لێكۆڵینەوەمـــان بـــۆ ئـــەم رووداوە كردۆتـــەوە، بەپێی زانیاریە ســـەرەتاییەكان دەركەوتوە هیچ دەستێك لەپشت ئەم رووداوەوە نەبووەو كاری تەخریباتیـــش نەبـــووەو پەیوەنـــدی بەواجباتی رۆژانەوە نەبووەو نازانین ئایا كێشـــەی خێزانی

هەبووە یان نا".هەڵگـــورد ئامـــاژەی بەوەشـــدا "رۆژی پێش رووداوەكـــە نامەی دەســـت لەكاركێشـــانەوەی داوە بەوەزارەتی پێشـــمەرگە، بەاڵم لەوەزارەت ڕاستەوخۆ نامەكەی قبوڵنەكرا بوو، رووداوەكە لەكاتـــی ئێشـــكگری وەزارەتـــدا بوو لەشـــەوی 28-1/29/ 2014و دەســـتبەجێ گیانی لەدەست

دابوو".

پێشمەرگەیەكی پارتی بە 13 فیشەك كوژرا

پێشـــمەرگەیەكی پارتـــی دیموكراتـــی كوردســـتان بەناوی )بەكر ســـەلیم حەمەد( كە دانیشـــتووی شـــارەدێی وەرتێیە لەالیەن كەســـانی نادیار بە 13 فیشـــەك دەكوژرێت و تەرمەكـــەی لەزنجیرەچیای زینی وەرتێ فڕێدەدرێت، هەرچەندە روون نییە بكوژانی ئەم پێشمەرگەیە كێن، بەاڵم پێشتر كێشەیەكی

كۆمەاڵیەتی هەبووەو كەسوكارەكەی گومانیان لەو كەسانە هەیە.نەقیب مستەفا محەمەد لێپرسراوی راگەیاندنی پۆلیسی راپەرین بە)سڤیل(ی راگەیانـــد "كاژێـــر 1.30 خولەكی شـــەوی 27-1-2014 تەرمـــی پیاوێكی تەمەن 27 ســـاڵی هێنراوەتە پزیشـــكی دادوەری رانیەو ئەو كەســـە شوێنی چەند فیشەكێك بەجەستەوە بووەو لەزینی وەرتێ تەرمەكەی دۆزراوەتەوەو كوژراوەكە پێشـــمەرگەی لقی 10ی پارتی دیموكراتی كوردستانەو تا ئێستا هۆكاری كوشتنەكەی دیار نییە، بەاڵم دۆسیەی لێكۆڵینەوەی بۆ كراوەتەوەو

لێكۆڵینەوە دەستی پێكردووە".رەسوڵ عومەر ئامۆزای كوژراوەكە دەڵێت "بەهۆی برادەرایەتی تەلەفۆنی بـــۆ كراوەو گوتویانـــە بەدوامانـــدا وەرە ئۆتۆمبێلمان خراپ بـــووە، ئەویش چـــووەو بەخێزانەكـــەی گوتوە تۆزێكـــی دیكە دەگەڕێمەوە، جـــا نازانین كێ بووە لەوێ ئۆتۆمبێلەكەیان لەشـــوێنێك راگرتووەو تفەنگەكەشی هەر لەوێ دابووەو ئەویشـــیان بەدووری یەك كیلۆمەتر لەئۆتۆمبێلەكەی كوشـــتووەو بردویانەتە شـــاخ فڕەیانـــداوەو 13 گوللە بەجەســـتەیەوە هەبـــووە، بۆ پارە

نەكوژراوە".رەســـوڵ گوتیشی "دوای ئەوەی كوشتویانە تەلەفۆنەكانیان داخستوون و كاتێك بەدوایدا رۆیشـــتین لەزینی وەرتێ دۆزیمانەوەو گومانمان لەكەسێكی

دیار نییە".ئـــەو پێشـــمەرگەیە خێزاندارەو خاوەنی یەك منداڵەو پێشـــتر كێشـــەیەكی كۆمەاڵیەتی هەبووە، بەپێی قســـەی كەســـوكارەكەی كێشەكە بچوك بووەو

چارەسەر كراوە.ســـەلیم حەمەد باوكی كوژراوەكە دەڵێت "3 ســـاڵ پێش ئێستا كێشەیەكی بچوك روویدا، كوڕەكەمان لەبارەگای پارتی بریندار بوو، كەسێكیش كوژرا و بكوژەكانیش لەماڵی شـــێخێكی پشـــدەر خۆیان حەشـــارداوە، ئەوەش كە روویـــداوە تەنهـــا گومانمان لەوان هەیەو ســـكااڵم هەیەو هەموو شـــتێك بۆ یاسا جێدەهێڵین و كوڕەكەمان پێشمەرگەی پارتی بووەو هیوادارین خوێنی

بەفیرۆ نەڕوات".شـــێخە وەرتی بەرپرســـی ناوچەی رواندوز دەڵێت "ئەو كوڕە لەســـنوری ناوچەكەمـــان پێشـــمەرگە بـــووە، ئێمـــە وەكـــو پارتـــی چاوەڕوانیـــن بزانین بكوژەكانی كێن و ئەوكات هەڵوێســـتی تەواومان دەبێت و لەڕێگای یاســـاوە كێشـــەكە یەكالیی دەكەینەوە، بەاڵم تائێســـتا بۆمـــان رووننەبۆتەوە كێ ئەم پێشمەرگەیەی كوشتوەو پۆلیسیش لەڕەواندوز و رانیە لێكۆڵینەوە دەكەن".

كـۆمـەاڵیـەتی

عومەر چاوشین

ژماره 217 2014/2/1 47

48 ژماره 217 2014/2/1

"یەكەمجار لەگەشتی نەورۆز بینیم، ژمارە تەلەفۆنەكەمــــان گۆڕییــــەوە. پەیوەندییەكــــی بەهێز لەنێوانمان دروســــتبوو، بێئاگا لەوەی

كە كەوتومەتە داوێكی خراپەوە".ئــــەوە قســــەی كاڵێــــی تەمــــەن 27 ســــاڵە، دەرچووی پەیمانگای تەكنكییە، خەڵكی یەك

لەگەڕەكەكانی شاری هەولێرە. زۆر ئــــەو لێكــــرد، پرســــیارمان كاتێــــك توڕەبــــوو لــــەوەی كــــە "یاســــای ئــــەم واڵتە بەجۆرێكە بەرگری لەژن ناكات"، لەبەرئەوەی وەك خــــۆی دەڵێت "ماوەی دوو ســــاڵە ئەو هەڵمدەخەڵەتێنێت، بەاڵم ئێستا هیچ یاسایەك

نییە بەرگری لە من بكات". نــــەورۆزی لەئاهەنگــــی كاڵــــێ، ســــەرەتا بینیــــوە، لەگەشــــتێك ئەحمــــەدی 2012دا ژمارەی تەلەفۆنیان گۆڕیوەتەوە، دوای ئەوە

ســــەیربوو، بۆم زەحمــــەت بوو بــــڕوا بەوە بكەم، كە ماوەی دوو ساڵە خۆشەویستەكەم دەمخەڵەتێنێــــت، دووبارە هەمان پرســــیارم كردەوە، بەاڵم ئەوان پێیان گوتم كە ئەحمەد چوار منداڵیشی هەیە، بەاڵم ئەو لەتەمەنێكی زووەوە هاوســــەرگیری كردووە، ژنەكەشی تەمەنــــی لــــەو گەورەترە، بۆیــــە رازییە ژنی

بەسەربێنێت". بەپێــــی قســــەكانی كاڵــــێ، هەر ئــــەو كات تەلەفۆنی بــــۆ ئەحمەد كردووەو ئەحمەدیش دانی بەراســــتییەكەدا ناوە "كە تەلەفۆنم بۆی كــــرد، وەك ئەوەی چاوەڕوانــــی تەلەفۆن و كاردانەوەی من بێت، یەكسەر پێی گوتم كە بەڵــــێ ژنم هەیەو باوكی چوار منداڵم"، بەاڵم زووتــــر لەبەرئــــەوەی ئەوی خۆشویســــتوە،

نەیویستووە راستییەكەی پێبڵێت. ئــــەوەی زیاتر كاڵێی نیگەران كردووە لەو رووداوە ئەوەیــــە، كــــە "بەدایكم و خوشــــكە

بــــەردەوام قســــەیان لەگــــەڵ یەكتركردووەو لەنێوانیانــــدا خۆشەویســــتی پەیوەنــــدی

دروستبووە.بەپێــــی قســــەكانی كاڵــــێ، قــــەت هەســــتی لــــێ شــــتی كــــوڕە ئــــەو كــــە نەكــــردووە شــــاردبێتەوەو بەردەوام دڵنیای كردۆتەوە، كــــە ئــــەو بەڕاســــتی خۆشــــیدەوێت و دەبن

بەهاوسەری یەكتر. كاڵێ دەڵێت "ســــەرەتا خۆم ویستم دوای ماوەیــــەك بێتە خوازبێنیم، بــــەاڵم ئەو دوای دەخســــت، تــــا مانگێك بــــەر لەئێســــتا گوتی دەمــــەوێ ســــەرەتا دایكم و ئەوان بتناســــن، ئەوەبوو كە دایكی هات ژنێكی دیكەی لەگەڵ بــــوو، كاتێك پرســــیارم كرد كە چــــی ئەوە، گوتی، من خێزانی یەكەمم تۆ دەبیتە خێزانی

دووەمی ئەو". وەك ئەو كچــــە دەگێڕێتەوە، لــــەو كاتەدا نەیزانیــــوە چیبــــكات "زۆر تاســــام، بەالمەوە

كـۆمـەاڵ

دوای دوو ساڵ پەیوەندی، ئینجا زانیم چوار منداڵی هەیە

بەهرە حەمەڕەش

ژماره 217 2014/2/1 49

كـۆمـەاڵیـەتی

كوڕێـــك و ئافرەتێك هاتنە بەڕێوەبەرایەتی، زۆر شـــپرزە بوون و بەڕەنگیاندا دیاربوو كە تووشـــی كێشـــەیەك بوون. هەردووكیان

داوایان كرد بیانپارێزین. كاتێـــك پرســـیاری كێشـــەكەمان كـــرد، كچەكـــە گوتی، مـــن ماوەی پانـــزە رۆژ دەبێت لەژێرنوســـی تەلەفزیۆنێك ژمـــارەی ئەو كوڕەم دەرهێنا و تەلەفۆنم بۆ كردو ئەویش

داوای پەیوەندی كردو پەیوەندیمان دانا. بەبـــێ ئەوەی یەكترببینین قســـەمان دەكرد، من مۆبایلم بەدزییەوە هەبوو، ئەمڕۆ مۆبایلەكەم لێگیرا، منیش یەكسەر رامكردو چوومە ماڵێك تەلەفۆنم بۆ ئەو كوڕە كرد، كاتێك تەلەفۆنم كرد یەكسەرهات و گوتی، ناڕۆین بۆ هیچ الیەك و دەتخوازم، بەاڵم من پێمگوت، كە من مێردم هەیە، بەاڵم ئەو ماوەیە تۆراوم، ئەوكاتە كوڕەكە گوتی، ئەم كێشـــەیە وا بەئاسانی چارەسەر ناكرێت، باخۆمان رادەستی پۆلیس

بكەین، ئەوەبوو هاتینە ئێرە. كوڕەكە گوتی، راستە من ژمارەی تەلەفۆنی خۆم بۆ تەلەفزیۆنێك نـــاردو پەیوەندیـــم لەگەڵ ئەو كچە دانا، بەاڵم ئەو بەمنی نەگوت كە مێـــردی هەیە. بۆیە دەبێ ئێوە یارمەتیمان بدەن و كێشـــەكەمان بۆ

چارەسەربكەن. بۆ ماوەیەك ئەوانمان پاراســـت و خەریكی چارەســـەری یاسایی بوویـــن، هەروەهـــا هەوڵماندا كێشـــەكە بەئاشـــتەوایی چارەســـەر

بكرێت. بۆ ئافرەتەكەمان روونكردەوە، ئەگەر تۆ هەر كێشـــەیەكت لەگەڵ مێردەكەتدا هەبوو، پێویســـتە بەپێی یاســـا مامەڵە بكەی، ئەوەی تۆ كردووتە دەچێتە خانەی ناپاكی هاوسەری، چونكە هێشتا تۆ بەپێی یاســـا ژنی ئەو پیاوەی، ئەو بۆی هەیە داوات لەســـەر تۆمار بكات. پێشـــتر ئافرەتەكە گوتی، كە مێردەكـــەی زۆر لەگەڵی خراپ بووەو

ئەو تۆراوە، كێشەكەمان بەپێی یاسا چارەسەر كرد. ئامۆژگاریمان بۆ كوڕ و كچە گەنجەكان ئەوەیە، كە لەبەكارهێنانی كەناڵەكانـــی تەكنەلۆژیـــا ئاگاداربـــن، چونكـــە لەوانەیـــە هەڵەیـــەك ببێتـــە هۆی تێكدانـــی ژیانی دوو خێـــزان، یانیش كێشـــەی ئاڵۆزی

كۆمەاڵیەتی. دوای ئـــەوەی چەندیـــن كێشـــەی وا بەهـــۆی ئـــەم ژمارانـــەوە دروســـتبوو، داواكاری گشـــتی داوای لەوەزارەتی رۆشنبیری كرد، كـــە باڵوكردنەوەی ئـــەم ژمارانە لەتەلەفزیۆنـــەكان قەدەغەبكەن و سزای بۆ ئەم تەلەفزیۆنانە داناوە، كە ئەم ژمارانە باڵودەكەنەوە.

*بەڕێوەبەری بەڕێوەبەرایەتی بەرەنگاربوونەوەی توندوتیژی دژی ئافرەتان

كێشەی تەكنەلۆژیا و ژیان

* درلقا

دوەب

عمۆ

یلەژ

دۆسیەكانی توندوتیژی

ژماره 217 2014/2/1 49

گەورەكەشمم گوت، كە بەمزوانە شودەكەم، هەتــــا خێزانەكــــەی و دایكــــی هاتنــــە ماڵــــی ئێمە بــــۆ یەكترناســــین، دایكــــم كاتەكەی بۆ رەخساندین، بەاڵم دوای ئەوەی بیستیان كە ئــــەو ژنی هەیە، زۆر سەرزەنشــــتیان كردم، كە چــــۆن تا ئەوكاتە پرســــیاری ئەوەی لەو

كوڕە نەكردووە". كاڵێ، ئێســــتا كە بڕیــــاری داوە لەئەحمەد ئــــەوە هــــەر نــــەك دووربكەوێتــــەوە، بەڵكــــو دەیەوێــــت تۆڵــــەی ئــــەو دوو ســــاڵ هەڵخەڵەتاندنەی لێبكاتەوە، بەاڵم گلەیی ئەوە، دەكات كە "دوای ئەوەی ویستم بەنهێنی الی پۆلیس، ســــكااڵ لەســــەر ئەحمەد تۆماربكەم، پێیان گوتم، كە تۆ هیچ گرێبەستێكی فەرمیت لەگەڵیدانییــــە، هەروەهــــا هیــــچ زەرەرمەندی جەستەیی و ماددی نەبووی و بەئارەزووی خۆت پەیوەندیت داناوە، تەمەنی یاسایشــــت تەواوكــــردووە، بۆیە ناتوانرێت بەپێی یاســــا هیچ رێوشــــوێنێك لەدژی ئــــەو كوڕە بگرێتە

بەر، بۆیە ئێستا زیاتر بێهیوابووم". ســــەرەتا كــــە نایشــــارێتەوە، هەروەهــــا تۆڵــــە شــــێوە بەخراپتریــــن ویســــتویەتی لەئەحمــــەد بكاتــــەوە، بەوەی كــــە بەبراكانی بڵێــــت، وێڕای ئەوەی كە زانیویەتی خۆشــــی توشی كێشــــە دەبێت، بەاڵم دواتر پەشیمان بۆتەوە، بەتایبەت كــــە ئەحمەد پێی گوتووە، ئــــەو لەپێنــــاو خۆشەویســــتی ئــــەودا درۆی كردووەو ئێستاش ئامادەی هەموو سزایەكە تەنیا ئەو شــــوی پێبــــكات، كاڵــــی دەڵێ "ئەو تائێستاش زۆر هەوڵدەدات كە شوی پێبكەم، مــــن ئەگەرچــــی كەمێــــك ســــاردبوومەتەوە، بەاڵم ناتوانم لەدڵەوە لێی خۆشبم و هەرگیز ناتوانم شوی پێبكەم، چونكە ئەو گەورەترین

درۆی لەگەڵ مندا كردووە". بەڕێوەبەرایەتی بەڕێـــــــــــــــــــــوەبـــەری دژی توندوتیـــژی بەرەنگاربوونـــەوەی ئافرەتـــان، ســـەبارەت بەكێشـــەی )كاڵـــێ( بە)ســـڤیل(ی گوت "هیچ ماددەیەكی یاسایی نییە، كە داكۆكـــی لەمجۆرە حاڵەتانە بكات، لەبەرئـــەوەی كـــە ئـــەو كچە هیـــچ زیانێكی ماددی یان جەســـتەیی توشـــنەبووە، بەڵكو زیانەكە مەعنەوییە، زیاتر ئەو پەیوەندی و بەڵێنی پەیوەندییەكان ئەخالقی و ویژدانییە، پەیوەندییانـــە لەمجـــۆرە پێویســـتە كـــە هـــەردووال پابەندی بنەما ئەخالقییەكان بن. هەروەهـــا كچەكەش بەزۆرەملـــێ ناچاری هیچ كارێك نەكراوە، لەبەرئەوەی لەمجۆرە كێشـــانەدا پێویســـتە ویژدانـــی كەســـەكان حەكـــەم بێت، هـــاوكات كوڕەكـــەش رازییە

بیكاتە هاوسەری خۆی".

50 ژماره 217 2014/2/1

كـۆمـەاڵیەتی ــ تەندروستی/ ئا: ساڵحی مام عەلی

لەزانكۆی )یونیڤیرســـتی كوڵدج لندن(ی بەریتانی لێكۆڵینەوە لەسەر 5054 پیاو و 2099 ئافرەت كرا، كە مادە كحولییەكانیان وەك ئـــارەق و شـــەڕاب و خواردنـــەوە روحیەكانـــی دیكـــە بۆمـــاوەی 10 ســـاڵ دەخـــواردەوە. دەركـــەوت خواردنەوەی كحول بەڕێژەی 3.5 گاڵس لەڕۆژێكدا بەشێوەیەكی بەردەوام دەبێتە هۆی الوازكردنی توانای مێشـــك و لەدەستدانی هۆش و بیـــر. هەروەهـــا بەزیاتـــر خواردنـــەوەی كحـــول كاریگەری

زیاتری دەبێت لەسەر مێشك دیكەیشـــەوە لەالیەكـــی و پرۆســـەی پیركردنی مێشـــك زووتـــر روودەدات بەڕێژەی 6 ســـاڵ، واتە كەسێك ئەگەر بخواتەوە لەتەمەنی 54 ساڵیدا بێت، وەك ئەوە وایە مێشكی

لەتەمەنی 60 ساڵیدا بێت.

هەندێك لەدایكان و بـــاوكان ئارەزوو دەكەن، منداڵی دووەمیان راستەوخۆ لەپاش یەكەم ببێت، بۆئەوەی منداڵی یەكەم تەنیا نەبێت و یاری بكەن بەیەكەوەو هاوڕێ بن، بەاڵم ئەوە لەڕووی زانستی و تەندروستیەوە كارێكی گونجاو نییەو كێشە بۆ منداڵەكەو دایكیشی

دروست دەكات.لێكۆڵەرەوانـــی بواری پزیشـــكی لەئەڵمانیا رایانگەیاند پێویســـتە جیاوازی نێوان منداڵی یەكەم و دووەم الیەنی كەم 12 تا 18 مانگ بێـــت و كەمتر نەبێـــت. واتە پاش 18 مانگ هەوڵـــی منداڵی دووەم بدرێت، چونكە لەشـــی ئافرەت پێویستی بەئیسراحەتەو ئەو ماوەیە هەیـــە تاوەكو جێگر دەبێتەوەو هۆڕمۆن و جەســـتەی ئامادەدەبێت بۆ ســـكپڕیەكی دیكە. هەروەها رایانگەیاند جەســـتەی ئافرەت زۆر هیالك دەبێت و ڤیتامینەكان و ئاســـن كەمدەكات لەلەشدا. پێویستە ئەمانـــە بگەڕێنەوە باری ئاســـایی خۆیان، ئـــەوكات منداڵی دووەم گونجاوە، بەپێچەوانەشەوە هاتنی منداڵی دووەم راستەوخۆ لەپاش یەكـــەم، لەوانەیە ببێتە هۆی لەبارچون و پێشـــوەخت لەدایكبوون،

هەروەها ژیانی دایكەكەش دەكەوێتە مەترسیەوە. هەروەهـــا زاناكان لەئەمریكا جەختیان لەســـەر ئەوە كردۆتەوە، كـــە جیـــاوازی مـــاوەی نێـــوان منداڵـــی یەكـــەم و دووەم نابێت لە 18 مانـــگ كەمتر بێت، بەڵكـــو ئەوان پێشـــنیاری 59 مانگ دەكەن، بەمجۆرە دایكەكەش و منداڵەكەش تەندروســـتیەكی باش و كاتێكی

گونجاویان دەبێت.

خواردنەوەی رۆژانە مێشك الواز دەكات

كاتی گونجاو بۆ منداڵی دووەم40%ی فەرمانبەران ئەگەری

قەڵەوبوونیان هەیە

40%ی ئەمریكی لێكۆڵینەوەیەكی بەپێی فەرمانبەران توشی قەڵەوی بوونە.

قەڵەوبوونی ئــەگــەری دابەشكردنی ئیدارییەكان، كەسە و فەرمانبەران لەسەرووی یــەكــەم، بــەم جــۆرەیــە: ـــان و ـــەرەك ـــوەب ـــەڕێ هـــەمـــویـــان بكاروباری لەبەشی فەرمانبەران كارگێڕی. دووەم، موهەندیسەكان سێیەم و نەخشەكێشان لەبەشی ستافی ـــوارەم چ و مامۆستایان پزیشكی، كارمەندانی و پزیشكان گەڕاندەوە ئەوە بۆ هۆكارەكەشیان لەكاتی ــەران ــب ــان ــەرم ف زۆربـــــەی ــاخــۆن و چەند ن نـــان ــدا خــۆیشەوانی و دەكــەن ژەمێك ــــۆن دەخ زۆر ــــــگ درەنزۆر لــەهــەمــانــكــاتــدا و دادەنیشن و وەرزش

ناكەن.

ژماره 217 2014/2/1 51

كـۆمـەاڵیـەتی ــ تەندروستی

لێكۆڵینەوەیەكی تازە كە لەئەمریكا لەزانكۆی هارڤارد لەسەر 928 پیاو كرا، دەركەوت 111 كەسیان كە توشی نەخۆشی شێرپەنجەی پرۆســـتات ببـــوون، كەمخـــەو بـــوون و دەرمانـــی كەمخەوییـــان وەرگرتـــوە. هەروەها ڕژانی هۆرمۆنی میـــال تۆنین تایبەت بەخەو كاریگـــەری هەیە لەســـەر كەمكردنەوەی توشـــبوون بەنەخۆشـــی شێرپەنجەی پرۆستات و شێرپەنجەی مەمك لەئافرەتاندا بەرێژەی 75% و نەڕژانی ئەو هۆرمۆنەو كەمخەوی كاریگەری خراپی دەبێت

لەسەر هەموو جەستە.نەخۆشی شێرپەنجەی پرۆســـتات باوترین نەخۆشیە كە توشی پیاوان دەبێت و تەنها لەبەریتانیا ســـااڵنە 40 هەزار كەس توشـــی

دەبن، لەوانە 10 هەزاریان گیان لەدەست دەدەن.

بەشـــێكی زۆر لەدایكان ئەو رستەیەی ســـەرەوەیان ئەزبەر لێیـــان هەركاتێـــك كـــردووەو چۆنـــە؟ منداڵەكـــەت بپرســـیت لەراستیدا ئەوان راست دەكەن، ئاســـاییە، حاڵەتێكـــی ئـــەوەش بەرگـــری منـــدااڵن چونكـــە زوو زوو بێهێـــزەو لەشـــیان توشـــی نەخۆشـــی دەبن، بـــەاڵم هەرئـــەوەش وادەكات بەرگرییان بەهێزبێت لەداهاتوداو بەپێی ســـەرژمێرییەكان رێژەی توشبوونی مندااڵن بەنەخۆشیە جۆراوجۆرەكان 8 - 12 جارە لەساڵی یەكەمی تەمەنیـــان و 6 - 8 جـــار لەســـاڵی دووەمـــی تەمەنیانـــدا. ئـــەوەش ئاســـاییە، بۆیە نابێت دایكان واهەســـت بكەن منداڵەكەیان لەڕووی جەســـتەییەوە تەواو نییە، تەنها لـــەو كاتانە نەبێت كە رێژەكە زۆر لەوە زیاتر بێت، كە باســـمان كرد، ئەوكاتەش دەكرێت كێشـــەیەك لەسیســـتەمی بەرگری لەشی منداڵەكە هەبێت و پێویستە سەردانی

پزیشكی پسپۆر بكرێت بۆ چارەسەری.

كەمخەوی دەبێتە هۆی توشبوون بەشێرپەنجەی پرۆستات

منداڵەكەم بەردەوام نەخۆشە

كۆمەڵێـــك خـــواردن هەن تەندروســـتیت تێك دەدەن و لەهەمانكاتیشدا قەڵەوت دەكەن، بەتایبەت ئەگەر بەشێوەی

هەڵگیراوبن یان بمێننەوە لەسەالجەدا، لەوانە: 1. پەتاتـــەی هەڵگیـــراو و بەســـتوو لەكاتـــی خواردنیدا رێـــژەی چـــەوری بەرزدەكاتـــەوەو هۆیەكە بـــۆ قەڵەوی، باشـــتر وایە پەتاتە راســـتەوخۆ بەشـــێوەی بـــرژاو، یان

سوركراوە لەڕۆندا بخورێت.2. مایۆنیز رێژەیەكی زۆر لەچەوری تێدایە، كە هۆیەكە بۆ قەڵەوی، بەتایبەت ئەگەر بەبەردەوامی و بەڕێژەیەكی زۆر بخورێـــت، بۆیـــە دەبێ زۆر ئاگاداربیـــت لەخواردنی

مایۆنیز، تایبەت مندااڵن كە زۆر ئارەزوویان لێیە.3. گۆشـــتی بەســـتراو وەك هەمبەرگـــر و هۆتدۆگ و گۆشتە بەستوەكانی دیكە چەوری زۆر و ئەومادانەی كە

لێیان دەدرێـــت بۆمانەوەیان، كاریگەری دەكەنـــە ســـەر لـــەش و ســـەرباری

قەڵەوی توشی نەخۆشیت دەكەن. 4. سەرچاوە شیریەكان تایبەت ئەوانەی بەهێزن و پڕ پڕۆتین و چەورین، دەبێت بەشـــێوەیەكی كـــەم بخورێـــت و بـــۆ مـــاوەی

درێژخایەن نەبێت.

ئەوخواردنانەی قەڵەوت دەكەن

ژماره 217 2014/2/1 51

52 ژماره 217 2014/2/1

الفاوەكەی هەولێر!!

هۆشیاری تەندروستیهەفتانە د.ع لەپزێڕین دەینوسێت

ئاشــــكرایە شــــارە جوانەكەی هەولێــــر تەختاییە، بەاڵم دیسان لەژێر ئاستی دەریادا نییە. لەواڵتانی ئەوروپــــا، بــــۆ نمونــــە هۆڵەنــــدا، كــــە خاكەكەی بەزەوییە نزمەكان ناســــراوە، واتە لەژێر ئاستی دەریــــا دایە، واڵتەكەش كەوتۆتــــە ناو ئاو و ئاو دەری داوە، كەچــــی رۆژێــــك نەماندیت بەباران ماڵەكانیان ســــەرئاو بكەوێت. هەموو رۆژێكیش بارانی بەلێزمــــەی لێدەبارێت. بێگومان ئەوانیش خێزانیــــان هەیــــە، ئــــاو دەڕێژن و جل دەشــــۆن، لەئێمەش زیاتر خواردن دەخۆن و پاشەڕۆشیان هەیــــە، دەرامەتیشــــیان زۆرەو دەوڵەمەندیشــــن، بــــەاڵم جیاوازییەكــــی هەرەگــــەورەی واڵتانــــی پێشــــكەوتوو ئەوەیە، كە میللەتەكــــە خوێندەوار و رۆشــــنبیرە، دەزانێــــت چــــۆن مامەڵــــە لەگــــەڵ پاشــــەڕۆیەكەی بــــكات. حكومەتیــــش بەبەرنامە

مامەڵە لەگەڵ پاشەڕۆی هاوواڵتیان دەكات.بــــۆ ســــەنغافورە، چوومــــە 2007 لەســــاڵی كۆنفرانسێكی زانســــتی پزیشكی. هەموو شتێك لــــەو دوورگەیە بریقەی دەهــــات لەپاكوخاوێنی. ســــەرنجم دا یــــەك قونكــــە جگــــەرەم نەدیت، نە لەســــەرجادەكان و نە لەناو باخچــــەكان. كاتێك پرســــیارم كرد، گوتیــــان فڕێدانی یــــەك جگەرە لەســــەر زەوی 10 دۆالر غەرامەیە. خوایە گیان ئــــەی ئەگــــەر تایــــەی ئۆتۆمبێلی بەســــەرچوو و تەقیــــو فڕێدرابێتە ناو ئاوەڕۆوە، وەك لەجادەی 60 مەتری هەولێــــر بینیمان، دەبێت غەرامەكەی

چەند بێت؟!!میللەتی كورد بەهۆی شەڕ و كوشتار و هەڕەشە و راگواســــتن و ملمالنێــــی حزبە سیاســــییەكان دەمێكە سەرقاڵكراوە، لەڕۆشنبیریی و پێشكەوتن دواكەوتــــووە، خۆزگە هەر نەبایــــە وەك جاران مابایــــەوە، كە هەر ماڵێــــك تەنەكە یان عەمباری زبڵەكــــەی لەبــــەردەم دەرگاكەی بوو و ســــەری

داخرابوو. تێكەڵبوونی گوند و شــــار و باڵوبوونەوەی كااڵ و خۆراكی دەرەوە، فڕیدانی شوشــــە و كیسەی نایلــــۆن و گەمــــەی مندااڵن لەســــەر جــــادەكان،

هەروەها قاپی نایلۆنی چێشــــتخانە و هۆتێلەكان و..هتــــد. ئەمانە وایكرد هەرچی ئاوەڕۆ و نۆینی شــــار هەیە پڕبێت لەو مادە ژەهراویە دوژمنە و

ببەسترێت.بێگومــــان ئەگــــەر 2 ملم بــــاران ببارێت نەك 60 ملــــم، ئــــەوا ئاوەكــــە پشتاوپشــــت دەگەڕێتەوەو جادەكان دەگرێت. ئێســــتا شــــاری هەولێر زۆر فــــرەوان بووە، 40 ســــاڵ بەر لەئێســــتا ژمارەی دانیشــــتوانی زۆر كەمتر بوو، ئێســــتا شــــارەكە چەنــــد قات قەرەباڵــــغ و گەورە بــــووە، جۆرەها كەسی كەوتۆتێ، بێ بەرنامەیی و بێ سەقافەتی هەیــــە. كەس پێی عەیــــب نییە لەنــــاو ئۆتۆمبێلی یابانی و ئیتاڵی و ئەڵمانی زۆر بەخێرایی بڕوات و 2 بوتڵ و 2 پاكەت جگەرە فڕێ بداتە دەرەوە

بۆ سەر جادەكە!!!لەم شەوانە مێزگردێك هەبوو لەكەناڵێك، باس هەر باســـی كەمتەرخەمی حكومەت بوو، باشە منیش لەگەڵتانم، بەاڵم بۆچی باســـی میللەتیش ناكەن، كە سەرپێچی دەكات؟ پێویستە نوێنەكان گەورەتر بكرێن، ســـەری نۆینەكان كراوە بێت، ژێر پـــردەكان سیســـتەمی تایبەتـــی هەبێت بۆ فڕێدانی ئاو لەكاتی كۆبوونەوەیدا، ئاوی هەموو نۆینەكانی شـــاریش بگاتـــەوە یەك و لەدووری

شار و گوندەكان بڕژێتە دەشتەوە.بۆ نمونە لەشـــاری ریازی پایتەختی ســـعودیە، هەمـــوو نۆینـــەكان لەكۆتایـــی شـــاردا بەیـــەك دەگەنـــەوەو رووبارێكی گەورەی لێ دروســـت دەبێـــت، دەروبەرەكـــەی هەمـــووی قەمیـــش و دارســـتانە و پـــڕە لەجۆرەهـــا باڵنـــدە و ئاژەڵ،

زۆریش جوانە.لەواڵتـــی ئێمـــە لێرەوە بە ئۆتۆمبێل ســـەفەرێك بكـــە تاكـــو حاجی ئۆمـــەران و مـــەرزی ئێران، بزانە لەڕاســـت و چەپی جادەكان چی دەبینی؟ تاكـــو گەلی عەلی بەگ بزانە چۆنە؟ پاشـــەڕۆی شوشـــەوە و بەنایلـــۆن خەلیفـــان ماڵەكانـــی هەمـــووی لەنـــاو تاڤگەكـــە دایـــە. تخـــوا ئـــەوە رووڕەشـــی نییە بۆ میللەتێك، كە خواوەند ئەو دیاریـــی و بەخششـــە جوانەی پێدابێـــت، ئاوی بەفـــراوی چیاكان بـــەو جوانیە بێتەخـــوارەوە، كەچـــی بەنەزانـــی خۆیـــان ژەهـــراوی بكـــەن؟

پاشانیش ئاوەكەی بخواتەوە!!خوێنەری بەڕێز.. مامۆستایەكی ئینگلیزم هێنا بۆ

تاقیكردنەوەكانی هەولێر، كاتێك چووین لەڕێگا بۆ ســـەری كۆڕەك، هەر داڵغەی لێدابوو، ئینجا گوتـــی "ئەوە بۆچـــی میللەتەكەتـــان خاكەكەیان خۆش ناوێت؟". زۆر بەســـەر خۆمدا شكامەوە،

نەیپرسی بڵێ بۆچی حكومەت پاكی ناكاتەوە!پێویســـت ناكات بەرنامەی تەلەفزیۆنی بكرێت، بارانەكـــە زۆربـــوو یاخود بەقـــەوەت بوو، یان كتوپڕ بوو. ســـێ رۆژ پێش گیرانـــی نۆینەكان، تەلەفۆنـــم بـــۆ بەرپرســـی شـــارەوانی 4 كـــرد، چونكـــە كاتژمێر 6 گەیشـــتمە عەیادەكەی خۆم لەســـەر رێـــگای كۆیە، چاوم تاریـــك بوو، یەك قەلـــالب نایلـــۆن و زبڵ و خاشـــاك لەبەردەمم كۆكرابـــووەوە. زۆر سوپاســـی دەكـــەم، كاك پشدەر خدر، خۆی هات و خەبەری بۆ ئوتێلەكە نارد، كە پاشـــەڕۆ لەسەر جادە فڕێ نەدەن. بۆ رۆژی دواتـــر نـــەك هەر نایلـــۆن و زبڵ، بەڵكو

مەنجەڵ و قاپیش فڕێدرابوو!!!كەمتەرخەمـــی باســـی ســـەر دەگەڕێمـــەوە

حكومەت:1. زۆر پێویســـتە لەئێستاوە یاســـایەك هەبێت لەپەرلەمـــان كاری بـــۆ بكرێـــت، هەر كەســـێك دۆالر 10 بـــدات، فـــڕێ جگەرەیـــەك قونكـــە غەرامـــە بكرێت، یەك كیســـی نایلۆن 20 دۆالر غەرامە بێت، یـــەك تایەی ئۆتۆمبێل 100 دۆالر غەرامە بێت. ســـوتاندنی تایە 200 دۆالر و بەم

شێوەیە.2. ســـەری هەموو نۆینـــەكان بەجوانی قەپاغی بۆ بكرێت. گەر بیرمان بێت، ســـاڵی پار منداڵێك

لەسەر 100 مەتری كەوتە ناو نۆین و مرد.3. چەند جارێك د. موئەیەد لەتەلەفزیۆن باسی لەزیانەكانـــی مادەی نایلۆن كـــردووە، كە چەند ژەهراویە بۆ جەستەی مرۆڤ و بۆ خاك. دەبێ وەزارەتـــی بازرگانی هەوڵی راســـتەقینە بدات، ئـــەو كااڵیانـــە نەهێنێتە نـــاو واڵت، چونكە تاكو 10 بـــازرگان قازانـــج دەكەن بەفرۆشـــتنی ئەو مـــادە ژەهراویانە، ئـــەوا 1000 منداڵ دەمرن و خاكەكەش تا 1000 ســـاڵی دیكە پاك نابێتەوە، چونكـــە ئالیەتێكمـــان نییـــە مامەڵە لەگـــەڵ ئەو

مادانەدا بكەین. 4. ئـــەو زیانانـــەی بەهـــۆی گەڕانـــەوەی ئاوی دەكەونـــەوە، ماڵـــەكان نـــاو بـــۆ نۆینـــەكان لەباســـكردن نایەن، بەنوسینی كتێبێكیش تەواو نابـــن، چونكـــە هەرچی میكـــرۆب و ڤایرۆس و ژەهـــر هەیە، لەگەڵیـــدا دەگەڕێتەوەو كاریگەری ترسناك لەسەر تەندروســـتی مندااڵن دروست

دەكات.5. پێویســـتە ئـــەو كااڵیانـــەی كەوتوونەتـــە ناو ئاوی پیســـەوە، هەمووی بسوتێندرێن و بەكار

نەهێندرێنەوە.6. دەبـــێ هاوواڵتیـــان خۆیـــان هـــەوڵ بـــدەن كارەســـاتی وا دووبارە نەبێتەوە، قەدری ئاو و

هەوا و خاك بزانن.

كـۆمـەاڵیەتی ــ تەندروستی

ژماره 217 2014/2/1 53

هـــونـــەری

النە بۆ پرۆژەیەكی هونەری لێرەیە

54 ژماره 217 2014/2/1

بۆ كارەكانم پرس بە مامۆستا مەزهەری

خالەقی دەكەم

گۆرانییەكم بۆ هەولێر گوتووە و گۆرانییەكیش بۆ

كوردستان بە زمانی كوردی و فارسی

دەڵێم

هونەری

54 ژماره 217 2014/2/1

ژماره 217 2014/2/1 55

هونەری

ئەحمەد تاریق

گروپی كچانی هەولێرمان دروستكردووە، كەسیشمان هەولێری نین

سەیران ئەحمەد:

سەیران ئەحمەد، كچە گۆرانیبێژی كورد، لەڕۆژهەاڵتی 1990 ساڵی لەدایكبووی نیشتەجێیە، لەهەولێر ئێستا كوردستان، لەگۆڕەپانیدا كەم بەرهەمێكی چەند بە دیمانەیەدا ل���ەم س��ەل��م��ان��د. خ���ۆی كارەكانی لە باس سڤیل لەگەڵ حەمكۆ لەگەڵ بەرنامەكەی و

دەكات.

لێـــرە بەیەگجـــاری بەنیازیـــت بژیت؟

ســـەیران ئەحمـــەد: بەڵـــێ بەیەگجـــاری لەكوردستان دەژیم.

ژیـــان بۆ كچە رۆژهەاڵتییەك كە بەتەنیا لەكوردستان بژیت چۆنە؟

ســـەیران ئەحمەد: تاڕادەیەك ســـەختە، بـــەاڵم مرۆڤ گەر خۆڕاگر بێت، دەتوانێت ئـــەم ســـەختیانە بەڕێبـــكات و بەرەنگاری هەمووشتێك بێتەوەو سەركەوتوش بێت.

ئـــەو زەحمەتیانەی دێنە پێشـــت

چین؟ســـەیران ئەحمـــەد: زیاتـــر دەڵێـــن تـــۆ ئافرەتـــی نابێت دەركەویـــت، یاخود دەڵێن دەبێـــت لەماڵـــەوە بیـــت. منیش كەســـێكم دەمەوێـــت پـــەرە بەهونەرەكـــەم بـــدەم و حـــەزم لەكارەكەی خۆمەو زەحمەتم بۆی كێشـــاوە، رێزم بۆ قســـەی خەڵـــك هەیە، بەاڵم مـــن گوێ بەقســـەی خەڵـــك نادەم، بەدڵـــی خۆم دەكـــەم، ئەگـــەر بەدڵی خۆم نەكـــەم، ناتوانم بژیم، بەم جـــۆرە لەناخی

دڵمەوە هونەرەكەم بەرەو پێش دەبەم.

ژماره 217 2014/2/1 55

56 ژماره 217 2014/2/1

بۆیە باسی خۆشەویستەكەم كرد، دەمویست حەمكۆ زۆر

دانەبەزیتە سەرم

گوێ بەقسەی خەڵك نادەم، بەدڵی خۆم دەكەم

هونەری

گرتبێـــت لەدەنگـــی گوێـــم لەمنداڵییـــەوە هونەرمەنـــدی خوالێخۆش بـــوو مەرزییە فەریقـــی بـــوو، پێشمخۆشـــە گۆرانیەكـــی چونكـــە بكەمـــەوە، دووبـــارە مەرزیـــە لەمنداڵیەوە حەز بەدەنگی دەكەم. ئێستاش حـــەز هـــەن هونەرمەنـــد ئافرەتـــی زۆر

بەدەنگیان دەكەم. ئەو كچانەی تازە دێنە ناو بواری هونـــەرەوە، نازناوێك بۆخۆیان دادەنێن و ناوی خۆیان دەگۆڕن، ئایا ســـەیران ناوی

خۆیەتی؟سەیران ئەحمەد: بەڵێ ناوی خۆمە.

تۆ لەبەرنامەی ئەڤین ژن و ژیان گوتت ئەگـــەر خۆشەویســـتەكەم بمبینێت توڕە دەبێت، ئایا رای خۆشەویســـتەكەت

لەسەر ئەم بەرنامەیە چی بوو؟ســـەیران ئەحمـــەد: لـــەم بەرنامەیـــەدا هەموو خەڵك سەیریان كرد، بۆیە وامگوت، دەمویست حەمكۆ زۆر دانەبەزیتە سەر من، بەاڵم خۆشەویســـتەكەم لەو كەسانە نییە، رێزم بۆ حەمكۆ هەیـــە، كە وەك برایەكی من وایە، ئەوە شـــتێك بوو لەناو هونەردا روودەدات، بەاڵم لەناو كوردەواریی ئێمە بەشـــتێكی عەیبەی دەزانین، واتە بەس بۆ بەرگری لەخۆم بەرامبەر قسەكانی حەمكۆ

ئەم قسەیەم كرد. خۆشەویستەكەت لە كوردستانە

یاخود رۆژهەاڵتە؟سەیران ئەحمەد: ئەوەیان سوپرایزە.

حەمكۆ زۆر دادەبەزییە ســـەرتۆ، نەدەكـــردەوە لـــەوە بیـــرت كات هیـــچ

بەرنامەكە جێبهێڵیت؟ســـەیران ئەحمـــەد: هونەرمەنـــد دەبێت هەمـــوو مســـتەوایەكی هەبێـــت، مـــن كـــە هونەرمەنـــدم دەبێت هەموو شـــتێك قبوڵ بكـــەم، وەك رێزێـــك بـــۆ خەڵكەكـــە و بۆ واڵتەكـــە ناتوانم بەرنامەكە جێبێڵم، لەگەڵ رێزم بۆ حەمكۆ، ئەو مستەوایەكی هەیەو منیش مســـتەوایەكی دیكـــە، هەردووكمان زۆر لێكدووریـــن، ئەمە بەالی منەوە زۆر ئاســـاییە، بەاڵم لێرە ئاسایی نییە، ئەگەرنا لـــەدەرەوەی واڵت ئەم شـــتانە ئاســـاییە. بـــەاڵم دەڵێم لەگەڵ رێزم بـــۆ ئەم خەڵكە، ئێســـتاش لەبـــازاڕ بەســـیدی دەیكـــڕن و

سەیری دەكەن. دوایـــی ئـــەم بەرنامەیـــە قســـەی

خەڵك لەسەر تۆ چی بوو؟ســـەیران ئەحمەد: دەیانگوت ســـەیران

پێت وایە بتوانیت بەهونەرەكەت بژێوی ژیانت دابین بكەی؟

سەیران ئەحمەد: ئێستا ئێمە گروپێكمان دانـــاوە بەنـــاوی گروپی كچانـــی هەولێر، بەاڵم خۆشـــییەكەی لەوە دایە، ئەم گروپە لەشـــەش كچ پێك هاتووە، هیچ كامیشمان و رێـــز وەكـــو بـــەاڵم نیـــن، هەولێـــری خۆشەویســـتییەك بۆ ئەم شـــارە حەزمان كرد بەناوی گروپـــی كچانی هەولێر بێت. یەكـــەم ئاهەنگمـــان لـــەم ماوەیـــەدا بـــوو، كە بـــۆ توندوتیـــژی دژ بەئافرەتـــان بوو، لەهەمـــوو كۆنســـێرت داوە بەڵێنیشـــمان زیاتـــر بكەیـــن. كوردســـتان شـــارەكانی پارێـــزگاری هەولێر هـــاوكاری ئێمەیە، كە وایكردوە زیاتـــر بەرەوپێش بڕۆین، بەاڵم وەكـــو بواری هونـــەری، نەخێـــر ناتوانین بەهونەرەكەمان بژێوی ژیان دابین بكەین. هەرچەنـــدە گەر زیاتر كۆنســـێرت بكەین، رەنگـــە تاڕادەیـــەك بتوانین بژێـــوی ژیان

دابین بكەین. بیستوومانە تۆ پەیوەندیت لەگەڵ هونەرمەنـــد مەزهەری خالقـــی هەیە، رای

ئەو لەسەر كارەكانت چۆنە؟پەیوەندیـــم بەڵـــێ ئەحمـــەد: ســـەیران هەیـــە لەگەڵـــی وەكـــو باوكێـــك، یاخـــود وەكو كەســـێكی زۆر ئەزیز بەالی منەوە، پرســـیاری كارەكانی خۆمـــی لێدەكەم، كە چـــۆن كاربكـــەم، چونكە ئەو مامۆســـتای

هونەری كوردییە. لەســـەر داوای كێ گۆرانی ئەیاز

زاخۆیی دەڵێیتەوە؟مـــن خـــۆم حـــەز ســـەیران ئەحمـــەد: بەگۆرانی بادینی دەكەم، كەســـێكی نزیكی خـــۆم گوتـــی حەز دەكـــەم ئـــەو گۆرانییە بڵێیتـــەوە، جـــا منیـــش لەبـــەر ئەو كەســـە خۆشەویســـتە گۆرانی ئـــەم هونەرمەندەم

گوتەوە. حـــەز بەدەنگـــی كام گۆرانیبێـــژ

دەكەیت؟ســـەیران ئەحمەد: ئـــەو هونەرمەندەی

مێردەكـــەی تەاڵقیـــداوە، چونكـــە حەمكـــو ئەڵقـــەی لەدەســـتكرد، یاخـــود دەیانگـــوت من سكااڵم لەســـەر حەمكۆ تۆماركردوە، كە مـــن ئاگاداری ئەم شـــتە نەبووم، هەتا دەرەوە دەڕۆیشـــتمە كـــە ماوەیەكیـــش دەیانگـــوت ئەوە خێزانـــی حەمكۆیە، بەاڵم من ئەگەر گوێ بدەمە ئەو قســـانە ناتوانم

هونەرەكەم بەرەوپێش ببەم. تۆ پێشتر حەمكۆت دەناسی؟

سەیران ئەحمەد: نەخێر، كە پێیان گوتم لەگەڵ حەمكۆ داوەتی، گوتم حەمكۆ كێیە؟ گوتیان كەسێكی كۆمیدییە، بەس نەمزانی تـــا ئەو رادەیە كۆمیدیە، مـــن لەبەرنامەكە

ناسیم. بۆچـــی دووێتت نەكـــردوە، هیچ لێنەكردوویـــت داوای هونەرمەندێـــك

بەیەكەوە دوێت بكەن؟ســـەیران ئەحمـــەد: بەڵـــێ داوایـــان لێم كردووە، بەاڵم خۆم رازی نەبوومە. ئینشااڵ بەنیـــازم لەگـــەڵ هونەرمەندێـــك دووێـــت

بكەم، كە بەم نزیكانە دەردەكەوێت. ئـــەو كاتانەی بێ تاقەت دەبیت چ

گۆرانییەك دەڵێیتەوە؟

سەیران ئەحمەد: ئەو كاتانەی بێ تاقەت دەبـــم زۆر گۆرانـــی هەیـــە دەیانڵێمـــەوە، یەك لـــەم گۆرانیانە )ئـــەی خودا مەجنون گۆرانییـــەی ئـــەم خـــۆم(، ســـەرگەردانە هونەرمەنـــد مەزهـــەری خالقـــی دەڵێمەوە

)قەسەم بەو مانگەی خەرمانەی داوە(. لەبـــەر تـــازەت كارێكـــی چ

دەستدایە؟ســـەیران ئەحمەد: لەگەڵ گروپی كچانی تۆماركـــردوە گۆرانییەكمـــان هەولێـــر بەنـــاوی هەولێر، خـــۆم گۆرانییەكە دەڵێم، تێكســـتی مامۆستا ئیســـماعیل بەرزنجییە، ئاوازەكەشی هونەرمەند رەسوڵ موسلیحە. كارێكی دیكەیشـــم لەبەردەستدایە ئەویش و كـــوردی بەزمانـــی كوردســـتانە بـــۆ فارســـی دەیڵێم. هەروەها لەمێژە خەریكی گۆرانییەكـــم كـــە هێشـــتا تـــەواو نەبـــووە

56 ژماره 217 2014/2/1

ژماره 217 2014/2/1 57

ئافرەتێك نامەیەكی پڕ جنێوی بۆ

ناردبووم، لەبەرئەوەی خۆشەویستەكەی دەنگی

منی پێ خۆشە

هونەری

بەناوی )من حەز ژتەكرد(. بۆچی لەكەناڵەكان دەتبینین زۆر

قەڵەو دیاریت كەچی قەڵەویش نیت؟سەیران ئەحمەد: خۆی كامێرا یەك كیلۆ و نیو دەخاتە ســـەر وەزنی ئینســـان، زۆر كەســـیش دەڵێن تـــۆ لەكلیپ شـــێوەیەكی، لەوێنـــەش شـــێوەیەكی دیكـــەی، ئـــاواش راســـتەخۆ دەتبینیـــن شـــێوازێكی دیكەی،

لەخوا بەزیاد بێت كەس نامناسێتەوە. بۆچـــی لەخوا بەزیـــاد بێت كەس

نەتناسێتەوە؟ســـەیران ئەحمـــەد: من ئـــەو میكیاجەی لەكلیـــپ دەیكەم لـــەدەرەوە نایكـــەم، حەز دەكەم وەكو ئەم خەڵكە بەســـادەیی بژیم، حـــەز دەكەم لەجیاتی بڕۆمە ماركێتێك بۆ

شت كڕین، بچم لەتەیراوە شت بكڕم. هیچ كەســـێك هەیـــە دژایەتی تۆ

بكات؟ســـەیران ئەحمەد: هەســـت دەكەم هەن ئێرەییم پێدەبەن، لەو جۆرە كەســـانەی كە لەوانەیـــە بڵێن ئەها ســـەیران لەماوەیەكی كورت ئاوهای بەســـەرهات. لەم ماوانەی رابـــردوو ئافرەتێـــك نامەیەكی بـــۆ ناردم لەڕێگـــەی فەیســـبوكەوە، زۆر جنێوی پێم دابوو، منیش گوتم هەر بەڕێزی بەس من دەناســـیت؟ گوتی بەڵێ، خۆشەویستەكەم باســـت دەكات و دەڵێـــت ســـەیران دەنگی خۆشە. دیارە خۆشەویستەكەی ستایشی منـــی كـــردووە، بۆیە ئەویـــش لەمن توڕە

ببوو.

ژماره 217 2014/2/1 57

58 ژماره 217 2014/2/1

هونەری

نوێترین نوكتەی هونەرمەندان

رۆژانەمانـــدا لەژیانـــی هەموومـــان رووبـــەڕووی چەندیـــن رێكـــەوت و حاڵەتـــی جۆراوجـــۆر دەبینەوە، كە دواجار بەشـــێكیان گێڕانەوەیـــان دەمێننـــەوەو لەیادەوەریمـــان و لەئاســـوودەیی دەوروبـــەر جۆرێـــك بـــۆ خەنـــدە دەخاتە ســـەر روخســـاری بەرامبەر، هونەرمەندانیش وەك هەر مرۆڤێكی ئاســـایی

دووچاری ئەو حاڵەتانە دەبنەوە.

سوراوەكەی نازێ لەگیرفانی وەیسینازێ عەزیزی باس لەشـــتێكی نێوان و دەكات وەیســـی عەزیـــز و خـــۆی دەڵـــێ "لەبەرنامەیـــەك بـــووم، چەندین هونەرمەنـــدی بەتوانای لـــێ بوو، منیش لەكاتی چوونە ژوورەوە ســـوراوێكم پێ بوو، نەیاندەهێشـــت بیبەمـــە ژوورەوە، عەزیز وەیســـی گوتی بێنە با لەگیرفانی خۆم بۆتی هەڵگرم، كە بەرنامەكە تەواو بـــوو، عەزیز وەیســـی گوتی بەو مەرجە سوراوەكەت دەدەمەوە، دەبێت تۆزێكی لەلێوی خۆم بدەم، سوراوەكەی لەلێوی

خۆی داو ئینجا دایمەوە".

رۆژ بە شەویش ناوی رۆژە!رۆژ كەریمـــی گۆرانیبێـــژ بـــە هـــۆی پێكەنینـــاوی بەســـەرهاتێكی ناوەكەیـــە "رۆژێـــك دەڵـــێ هاتـــووە، بەســـەردا لەئاهەنگێكدا بووم كابرایەكی سەرخۆش هاتـــە المەوەو گوتی كاك رۆژ گیان من تـــۆم زۆر خـــۆش دەوێـــت و زۆر حەز بەدەنگی تـــۆ دەكەم، بەاڵم پرســـیارێكم هەیە، منیش گوتم فەرموو، گوتی ئەرێ

تۆ بەشەویش هەر ناوت رۆژە؟!".

ساالر و خاوەن چێشتخانەیەكئـــەو نوكتەیـــەی ســـاالر مەحمـــودی گۆرانیبێـــژ دەیگێڕێتـــەوە لەگـــەڵ كەماڵ محەمەدی هاوپیشە و هاوڕێیدا بەسەری هاتووە، ئـــەو دەڵێ "رۆژێك لەگەڵ كاك كەماڵ چووین بۆ چێشتخانەیەك، دوای نانخورادن ویستمان پارەی خواردنەكە بدەیـــن، بـــەاڵم خاوەنـــی چێشـــتخانەكە بـــەكاك كەماڵـــی گـــوت، تۆ نابێـــت پارە بدەیت، بەس بەخـــوا ئەم كابرایە دەبێت

پارەكەی بدات".

ئەحمەد تاریق

ژماره 217 2014/2/1 59

هونەری

تەرزە و خەوی رێگاتـــەرزە عەبدوڵاڵی خانمـــە ئەكتەر و راگەیاندنكار، بـــاس لەخەواڵوویی خۆی دەكات، كـــە چـــۆن زۆر جار بەئاســـانی خەو دەیباتەوە، بەســـەرهاتێكی خۆیشی لەكاتـــی وێنەگرتنـــی درامـــای )ئاكامـــی نهێنییـــەكان( بـــۆ )ســـڤیل( دەگێڕێتەوەو دەڵـــێ "لەكاتـــی وێنەگرتنـــی دراماكـــەدا كاتژمێر 7:00ی بەیانی ئۆتۆمبێل دەهات هـــەر منیـــش روخســـارم بەشـــوێنمدا، خەواڵـــوو بوو، دەرهێنـــەری دراماكەش دەیگـــوت رێگاكـــە هەر چۆنێـــك بێت بۆ تەرزە كێشە نییە، ئەو ئەگەر خەوی بێت

خەوی خۆی هەر دەكات".هاوڕێكانـــی خەندە كاتێـــك دەچوونە بـــەردەم ماڵەكـــەی تاكـــو پێكـــەوە بچنە شوێنی وێنەگرتنی دراماكە پێیان دەگوت "ئەگـــەر خەوت دێـــت دوو بەتانی لەگەڵ

خۆت بهێنە نەبا خەوت لێ بكەوێت".

ژنێكی ناو خدرگەرچی نەخۆشخانە و تاقیگە و كلینیكە پزیشكییەكان شوێنی پێكەنین نین، بەاڵم شـــەعبان كـــە هونەرمەندێكـــی كۆمێدی هەولێرە لەیەكێك لەتاقیگە پزیشكییەكان رووبەڕووی ئەم هەڵوێســـتە بووەتەوە، ئـــەو بۆ چارەســـەركردنی ئازاری گوێی دەكات پزیشـــك ســـەردانی كچەكـــەی "لەتاقیگـــە بوویـــن و چاوەڕێمان دەكرد سەرەمان بێت، پێش خوێندنەوەی ناوی من كاتبەكە ناوی كەسێكی خوێندەوە، كە ناوی خدر بوو، بەاڵم ئافرەتێك وەاڵمی دایەوە، چەند جارێك ناوەكەی دووبارە كردەوە، هەمان ئافرەت وەاڵمی دایەوە، دواجار پێی گـــوت دایكم من لەگەڵ تۆم نییـــە، ئافرەتەكـــەش گوتـــی ئـــەوە منم، كاتبەكەش رووی كردە دانیشـــتووان و گوتـــی خەڵكینە بینیوتانـــە ئافرەت ناوی خدر بێـــت، ئافرەتەكـــەش گوتی بەناوی

مێردەكەمەوە نوسیومە".

خۆشەوی و مێشەكەی سەر روومەتی

خۆشەوی عەزیز كە سااڵنێكە گۆرانی دەڵێت، نوكتەیەكی خـــۆی دەگێرێتەوەو دەڵێـــت "جارێـــك لەنـــاو بازاڕ رۆیشـــتم بـــۆ یەكێـــك لەشەربەتفرۆشـــەكان، دوو كچ لەتەنیشـــتم وەســـتابوون ســـەیریان دەكـــردم و لەنێـــوان خۆیـــان دەیانگوت دەبێت خۆشـــەوی بێت، من زانیم باسی من دەكەن، یەك لەكچەكان گوتی ئەرێ تۆ ئەو هونەرمەندەنیت ئەوەی لەكلیپەكە

مێشەكەت لەسەر روومەتییە؟!".

سدیق و بێرییەكی خراپهونەرمەندی گۆرانیبێژ سدیق فەقێیانی لەكلیپەكانـــی پشـــت بەدیمەنـــی كۆمیدی دەبەســـتێت، ئەو بەســـەرهاتێكی لەكاتی كلیپكردنـــی گۆرانی )دەڕۆیـــن دەڕۆین( دەگێڕێتەوە "بۆ كلیپەكە پێویست بوو كە ئەو كچەی رۆڵی دەگێڕا بزن بدۆشـــێت، بەاڵم ئەو كچە نەیدەزانی ئەو كارە بكات، بۆیـــە بیرۆكەی ئەوەمـــان بەكارهێنا كە ئەو شیرەی یەكێك لەئافرەتانی گوندەكە دۆشـــیوییەتی بەكاربهێنین، دواتر كوپە شـــیرەكەمان هێنـــا و الی بزنەكە داماننا و لەناكاودا بزنەكە لەبەردەستی كچەكە

دەرپەڕی و شیرەكەی رشت".

60 ژماره 217 2014/2/1

هونەری

سڤیل: ئەحمەد تاریقهونەرمەن���د ئ���اری محەم���ەد، ب���ە )س���ڤیل(ی راگەیان���د، كە ئەلبومێك���ی بەدەس���تەوەیە بەن���اوی ئێوارەی���ەك لەهەولێر و لەب���ارەی گوتن���ەوەی گۆرانییەك���ەی حەس���ەن زیرەكیش كە

بەناوی غەریب ماومە، دەڵێ غەریبی زۆرم بینیوە.گۆران���ی ئەلبومێك���ی لەنەوەت���ەكان ك���ە محەم���ەد، ئ���اری ئامادەك���ردو زۆرت���ر بە گۆران���ی وا بەیانی عەش���قێكی نوێ خوێنرایەوە ناس���را، لەدیمانەیەكدا كە لەژمارەكانی داهاتوودا باڵودەكرێتەوە بە )س���ڤیل(ی راگەیاند، ك���ە ئەلبومێكی نوێی لەبەردەس���تە بەناوی ئێوارەیەك لەهەولێ���ر، هەروەها گوتی پرۆژەیەكم لەبەردەس���تە لەمانگی چوار و پێنج ئامادە دەبێت

بەریتمێكی زۆر بەهارییەو ئاوازی خۆمە.ئاری لەم دواییانەدا گۆرانییەكی حەس���ەن زیرەكی بەناوی غەری���ب ماوم تازە كردەوەو لەبارەی ئەوەی كە خۆی غەریبی بینیوە، دەڵێ "بێگوومان من غەریبم زۆر بینی���وە، زۆری���ش گری���اوم بۆ

واڵت و دڵسۆزانم". ئاری محەمەد سااڵنێكی زۆر لەهەن���دەران ژیا و ئێس���تا

لەهەولێر دەژیت.

ئاری محەمەد:غەریبی زۆرم بینیوە

60 ژماره 217 2014/2/1

ژماره 217 2014/2/1 61

هونەری

سڤیل: كچە گۆرانیبێژی بەشداربووی پرۆگرامی خۆشترین دەنگ لەئێ���ن ئارت���ی دوو، ئەلبومەكەی هێناوەتەوە كوردس���تان، ل���ەو بارەی���ەوە لەلێدوانێكی تایب���ەت بە)س���ڤیل( رایگەیاند "كاری یەك���ەم ئەلبومم بەكۆتایی هێناوە، بۆ ئەم مەبەس���تە لەكوردس���تانم لەگەڵ كۆمپانیایەك���ی هونەری رێككەوم بۆ باڵوبوون���ەوەی ئەلبوومەك���ەم"، هەروەه���ا دەڵێ���ت یەكێك لەگۆرانییەكان���م ك���ە فۆلكل���ۆری كوردیی���ە، دەمەوێت لێرە

كلیپی بۆ بكەم. كۆمس���ای هی���وادارە كۆمپانی���اكان لەبەرامبەر سپۆنس���ەر داوای هیچ شتێكی شەخسی لێ نەكەن چونكە وەكو خۆی لەدیمانەیەكی پێش���وتری س���ڤیلدا گوتبووی "لەكوردستان

سپۆنسەر رەنگیان دەوێت، نەوەك دەنگ".

سڤیل:زەنگە النــــە خانمەگۆرانیبێــــژ رایگەیانــــد كــــە ئــــەو شــــووی دەكات حەزیــــش كــــردووەو

ببێتە دایكی چوار منداڵ. لەم بارەیەوە النە زەنگەنە كە

ئێســــتا لەكوردستانە، لەم بارەیەوە لەلێدوانێكی تایبەت بە )سڤیل( رایگەیاند كە ئەو شووی كردووەو زۆریش حەز بەمنداڵ دەكات، بــــەاڵم دەڵێت "من ئێســــتا بۆ ئەركــــی دایكایەتــــی ئامادەنیم، بەاڵم

حەزم لە چوار منداڵ هەیە". هەروەها النە زەنگەنە ئاماژەی بەوەشــــدا، ســــەردانی ئەمجارەی بۆ كوردســــتان بەمەبەســــتی پرۆژەیەكی هونەرییــــەو بۆیە چەند مانگێك لێرە دەمێنێتەوە، بەاڵم ئامادەنەبوو پرۆژەكەی ئێستا باڵو

بكاتەوە.

سڤیل: رائید عەزاویهونەرمەن����دی میس����ری س����امی ئەلعەدل، ك����ە تا ئێس����تا لەعێراق سەردانی هەولێر و بەغدای كردووە، دەڵێت "سەردانەكەی هەولێر لەی����اد ناك����ەم و هی����وادارم جارێك����ی دیكەش س����ەردانی هەرێمی

كوردستان بكەمەوە".س����امی ئەلع����ەدل، لەدیمانەیەكدا لەگەڵ س����ڤیل ك����ە لەژمارەكانی داهات����وودا باڵودەكرێت����ەوە، دەڵ����ێ "م����ن لەگ����ەڵ گەل����ی ك����ورددا مێژووی����ەك لەپەیوەن����دی توندوتوڵ كۆماندەكاتەوە، یەكەم ش����ار 2011 س����اڵی ك����ە لەعێراق����دا سەردانم كردبێت، هەولێر بوو، ئەو س����ەردانەم بۆ هەولێر لەیاد ناكەم، خەڵكی كوردستان لە برا زیاتر بوون. بەڕاستی ئەم گەلە بەكەلتوورەكەی����ەوە زۆر مەزن و جوان����ە، گرنگ����ی ب����ە هونەری میسری دەدات، بینەرێكی باشی هەموو كارە هونەریەكانی منن. بۆی����ە ئومێ����د دەك����ەم جارێك����ی هەرێم����ی دیكەی����ش س����ەردانی

كوردستان بكەمەوە".

كۆمسای هاتەوە النە حەزی لە چوار منداڵە

سامی ئەلعەدل: هەولێر لەبیر ناكەم

ژماره 217 2014/2/1 61

62 ژماره 217 2014/2/1

رەنــگاوڕەنــــگ

حەزم لێ بوو ببمە ئەكتەر، هاندەری ریال مەدرید و نەك راگەیاندنكار

هەڵبژاردەی ئیتاڵیام

سڤیل: ئەحمەد تاریقئارین���ا حەمی���د مەجید لەدایكبووی س���اڵی 1988ی ش���ارۆچكەی بۆكانە لەڕۆژهەاڵتی كوردس���تان، زیاتر لەچوار ساڵە ژیانی هاوسەری پێكهێناوە لەگەڵ )كۆمار نادر(، كە ئەویش راگەیاندكارەو ئێستا هەردووكیان لەتۆڕی

میدیایی رووداو كار دەكەن.ئارینا لەبارەی حەزی خۆی بۆ راگەیاندن دەڵێ "سەرەتا حەزم لەڕاگەیاندن نەبوو و گەورەترین حەزم ئەوەبوو ببمە ئەكتەر، بەاڵم دوای پێكهێنانی ژیانی هاوس���ەریم، لەبەرئەوەی هاوسەرەكەم راگەیاندكار بوو، حەزم لەكاری راگەیاندن كردو بەپاڵپشتی هاوسەرەكەم هاتمە ئەو بوارەو تا ئێس���تاش سەرەكیترین پاڵپشتمە، بەاڵم لەگەڵ حەزم بۆ ئەو بوارەش

هەر وەكو پیشەیەك سەیری دەكەم".ئارین���ا لە رووداو تەنیا بێژەری هەواڵە وەرزش���ییەكانە، بەاڵم خۆی وەرزش���وان نییە، وەك خۆی دەڵێت وەكو حەزم بۆ بواری وەرزش هەواڵی وەرزش���ی دەخوێنێتەوە. بۆ )س���ڤیل( گوتی "تەنها وەرزشی م���ن رۆژان���ە ئەوەندەی���ە كە دەڕۆم ب���ۆ دەوام، چونك���ە دەوامەكەم لەماڵ���م نزیكەو بەپ���ێ دەڕۆم، لەوە زیاتر مەجالی وەرزش���م نییە". گوتیش���ی "هاندەری یانەی ریاڵ مەدری���د و هەڵبژاردەی ئیتاڵیام و

زۆر سەرسامم بەیاریزانان كاكا و كاسیاس و كریستیانۆ".ئارین���ا بەه���ۆی كارك���ردن ل���ەڕووداو هاتۆت���ە هەولێ���ر، دەرب���ارەی هەولێ���ر دەڵێ "ش���ارێكی زۆر جوان���ەو من بەئاس���انی

توانیم رابێم لێی".

ئارینای بێژەری وەرزشی رووداو:

62 ژماره 217 2014/2/1

ژماره 217 2014/2/1 63

ئەحالم بە كەباب جەماوەرەكەی توڕە دەكات

دیانا حەداد بەختی هەبوو

دوای ئ���ەوەی گۆرانیبێ���ژی خەلیج���ی ئەح���الم، ئ���ەو وێنان���ەی باڵوك���ردەوە، ك���ە وێن���ەی كەب���اب و چێش���تخانەكانە لەتوركی���ا گرتویەت���ی، بەكۆمێنت���ەكان دەردەكەوێ���ت، ك���ە جەماوەرەكەی لەو هەڵس���وكەوتەی ئەحالم نیگەرانەو زۆربەیان باس���یان لەوە كردووە، كە ئەحالم دەبوایە س���ەردانی ئاوارەكانی سوریا بكات، ن���ەوەك كەبابخانەكان، كۆمێنتێكی دیكە نووس���یویەتی لەكاتێكدا زۆربەی عەرەب برسی و هەژارە چۆن دەكرێت هونەرمەندێكی

عەرەب خوێ بەكەبابەوە بكات.

زۆرب���ەی هونەرمەن���دان لەوە دەترس���ن وێنەكانیان ب���ێ مكیاژ باڵوبكرێت���ەوە، ب���ەاڵم دیانا حەداد وانەب���وو، دوای ئەوەی چەند وێنەیەك���ی هونەرمەن���د دیان���ا ح���ەداد باڵوكرای���ەوە، لەوێنەكان تەمەنی بچووكتر دەردەكەوێت، لەمەش���دا بەختی هەبوو، چونكە ئەگەر چی بێمكیاژ زۆر جوانیش نییە، بەاڵم تەمەنی لەهی خۆی

زۆر بچووكتر دەردەكەوێت.

رەنــگاوڕەنــــگ

دیمی عاشقی كوڕێكی بچووكترە

دیمی مۆر كە تەمەنی 51 ساڵە لەهەفتەی رابردوودا لەكەنارەكانی مەكیسك، لەكاتی پشوودا بینراوە، كە

لەباوەشی كوڕێكە، كە زۆر لەخۆی بچووكتر دەردەكەوێت، لەو وێنانەی كە باڵویكردۆتەوە، مۆر دەیەوێت سەرنجی

خەڵك بۆ خۆی رابكێشێت، لەو گەشتەكەشیدا مۆر كچەكەشی لەگەڵدا بوو.

ژماره 217 2014/2/1 63

64 ژماره 217 2014/2/1

مه والنا

مەوالن���ا جەاللەدین���ی رۆمی ش���اعیر و س���ۆفی گەورە، ناس���راو بەمەوالنا یەكێكە لەگەورەترین ش���اعیرەكانی ئێ���ران و رۆژی 17ی دیس���ێمبەر س���اڵیادی كۆچی دوای���ی ئەو ش���اعیرە بوو، كە بەو بۆنەیەشەوە لەچەندین شوێنی گرنگی دونیا ی���ادی كرای���ەوە، رۆژنامەی شەرقلئەوس���ەت بۆ ئەو مەبەس���تە دیالۆگێكی لەگ���ەڵ غوالم رەزای و حیكم���ەت دەزگای بەڕێوەب���ەری ئەعوان���ی، فەلسەفە لەئێران ئەنجام داوە، كە باس لەگرنگی

نووسینەكانی جەاللەدینی رۆمی دەكات.هەرچەن���دە ئێ���ران بایەخێك���ی گ���ەورە بەی���ادی جەاللەدی���ن رۆمی دەدات، بەاڵم ئ���ەوە بەبڕوای ئەعوام���ی لەئاس���تی مەوالن���ادا نیی���ە، ئەعوان���ی دەڵ���ێ "من بایەخێكی راس���تەقینەی ئێران نابینم، كە ش���ایەنی مەوالنا بێت، كە بێگومان ش���ایەنی گ���ەورەی بایەخێك���ی مەوالن���ا زیات���رە، ل���ەوە جیهان���ی پێدەدرێ���ت، ئەو كتێبانەی ك���ە لەزمانی ئینگلی���زی و زمانەكانی دیكە لەبارەی مەوالناوە

باڵودەكرێن���ەوە، گەلێ���ك لەفارس���یەكە زۆرترە، ئەگەر بەراورد بكرێت".

دیك���ە زانی���اری هەندێ���ك ئەعوان���ی غ���والم بەڕۆژنامەك���ە دەدات، بۆ ئەوەی بیس���ەلمێنێ كە بایەخێكی جیهانی بەجەاللەدینی رۆمی دەدرێت. غواڵم���ی دەڵ���ێ "بۆ نموون���ە س���ایتی ئەلكترۆنی ئەمازۆن، زیاتر ل���ە 200 كتێبی لەبارەی مەوالنا باڵوكردۆتەوە، كتێبخانەكان و كتێبفرۆشەكانیش چەندین كتێبی دەگم���ەن و جیاوازییان هەیە، كە هەموویان لەیەك ئاس���تدا نین، بەاڵم بەش���ێكیان بەهایەك���ی بەرزییان هەیە، لەالیەن ش���اعیرێكی ئەمریكیەوە ش���یعرەكانی مەوالنا وەرگێڕدراوە، كە ئەوە دە ساڵه لە لیستی كتێبە پڕ فرۆشەكانی دای���ە، بەر ل���ەو وەرگێڕان���ەش، دانەیەك���ی دیكه هەب���وو ك���ە لەالی���ەن رۆژهەاڵتناس���ی بەریتانی رینۆڵد نیكلس���ۆن وەرگێردرابوو، دەش���گوترێت ژم���ارە فرۆش���تنی وەرگێڕان���ە ئەمریكیەك���ە ل���ە ئاس���تی فرۆش���تنی كتێبی پیرۆز) ئینجیل( بووە،

یان تێی پەران���دووە، ئەمەش مانای هاوچ���ەرخ ئەوەیە كە دونیای

ل���ە واتاكان بۆیە دەیەوێت دوورە شوناسی واتایی خۆی بدۆزێتەوە".

غ���والم ئەعوان���ی ب���اس ل���ەوە دەكات ك���ە چەند س���اڵێك لەمەوبەر ئەوان بەنیازبوون ئۆفیسێكی تایب���ەت بكەن���ەوە بە مەوالنا، ئ���ەو دەڵێ" كاتێك ل���ە ت���اران فیس���تڤاڵی نێودەوڵەت���ی مەوالنام���ان و هزرمەن���د چەندی���ن دا، ئەنج���ام 2007 ل���ە رۆش���نبیری ئێرانی و بیانی تێیدا بەش���داربوون، بڕی���اری كردنەوەی ئوفیس���ێكی تایبەتمان دا بۆ مەوالن���ا، بەاڵم ئ���ەو پرۆژەیە رووناك���ی نەبینی بەهۆی فەرامۆش���كردنی بەرپرسان كە هەڵسان بداخستنی ئۆفیسەكە، زۆربەی ئەو توێژینەوە و

هاوێنە

عەولەمەی

"شیعرەكانی مەوالنا جەاللەدینی رۆمی لە ئەمریكا لە ئینجیل پڕفرۆشترە"

فەیسەڵ خەلیل

64 ژماره 217 2014/2/1

ژماره 217 2014/2/1 65

كاران���ەی كە لەبارەی مەوالناوە ئەنجام دەدرێت زیات���ر بایەخ���ی تاكەكەس���ین و لەو س���ەرنج و توێژینەوانە قەتس بووە، كە لە بارەی مەوالناوە

لە كتێبە ئەدەبییەكانی قوتابخانەدا هەیە". ئ���ەو زانیاریان���ەی ئەعوان���ی دەریدەخ���ات ك���ە بایەخێك���ی جیهانی ب���ە مەوالنا دەدرێ���ت، بەاڵم هۆكاری ئەو بایەخدانە چییە؟ ئەعوانی لەوەاڵمی ئ���ەو پرس���یارەدا دەڵ���ێ "بە ب���ڕوای م���ن نهێنی لەبەعەولەمەبوون���ی فیك���ری مەوالنادایە، كە بە بەها ئینس���انی و ئیس���المییەكان دەناس���رێتەوە، ئ���ەو بیركردن���ەوەی مەوالن���ا لەگ���ەڵ زگماك���ی مرۆڤ دەگونجێت و كات و شوێن تێپەڕدەكات، چەمك���ە لەب���ارەی مەوالن���ا ش���یعرەكانی جەوهەرییەكان���ی مرۆڤە وەك خۆشەویس���تی و ئیم���ان و دادپەروەیی ك���ە ئەوانە هیچیان كورت

ناكرێنەوە".ئەعوامی باس لەوە دەكات كە شیعرەكانی مەوالنا لەسەردەمی تەكنەلۆژیا بایەخی خۆی لەدەست ن���ەداوە، ئ���ەو دەڵێ "ش���یعرەكانی مەوالنا

ك���ە لەكتێبەك���ەی مەس���نەوی دایە، لەبارەی خۆشەویستی و

مەعریفەو

مرۆیی���ەكان و بەه���ا گ���ەورەی بەهایەك���ی ئیالهییەكان���ە، هەیە، پێویس���تە بەفارس���ی بخوێنرێتەوە، ئێستا وامان لێهات���ووە، كە زیاتر لەه���ەر كاتێكی دیكە پێویس���تمان بەمەوالنای���ە، زیات���ر لەتەكنەلۆژی���ا پێویس���تمان بەبەه���ا مەعنەوییەكانی ئ���ەو هەیە،

ك���ە مەوالن���ا لەبارەی���ەوە دەدوێت، من نامەوێ دەس���تبەرداری جیهانی

تەكنەلۆژی رۆژئاوا بین، بەاڵم پێیوستیەكی زۆرمان بە بەها مەعنەویی���ەكان هەی���ە، ك���ە سوفیگەری برەوی پێدەدا و مەوالنا نوێنەرایەتی دەكات".

ه���ەر لەدیمانەك���ەی رۆژنام���ەی بەڕێوەبەری لئەوس���ەت ش���ەرق

دەزگای حیكمەت و فەلسەفە دەیەوێت زیاتر شیعرەكانی مەوالنا بناسێنێ و دەڵێ

"لەقەسیدەكانی مەوالنا هەست بەنوبرەیەكی ش���ێتی دەكەین، هەس���ت بەیاخیبوونێك دەكەین، ل���ەو كۆتوبەندەی مرۆڤ ك���ە لەبەها بەرزەكانی بێب���ەش ك���ردووە، مەوالن���ا كەس���ێكی یاخیی���ەو ژیانی لەچوارچێوەی كۆتوبەندە باوەكان ناوێت، ئەو لەش���یعرەكانیدا لەوە یاخ���ی دەبێت، مرۆڤ بەژیانی مادییەت ببەس���تێتەوە، مەوالنا دەیەوێت مرۆڤ لەوانە نەجات بدات". س���ەرەڕای ئەمەش ئەعوامی باس���ی پەیوەندی ش���یعرەكانی مەوالنا دەكات لەگ���ەڵ خوێن���ەران و دەڵ���ێ "پەیوەن���دی

نێ���وان ش���یعرەكانی مەوالن���ا و خەڵ���ك لەس���ەر بنەمای خۆشەویستی و لێكنزیكبوونەوە ئەنجام ش���یعرەكانی بەخوێندن���ەوەی خوێن���ەر دراوە، هەست بەگەرموگوڕی و لێكنزیكبوونەوە دەكات، شیعرەكانی مەوالنا لەو چیرۆكانە پێكهاتووه كە هەر یەكەی���ان پاڵەوانێكیان هەیەو ئەو پاڵەوانانە

پەیوەندی سۆزیان لەگەڵ جەماوەر هەیە".

هاوێنە

ژماره 217 2014/2/1 65

66 ژماره 217 2014/2/1

كاوڕ 4/20-3/21ئەمە مانگی سۆزداریتانە، بێ ئەوەی چواردەورەتان سەرنجی بخوازن زیاتر گ��رن��گ��ی��ەك��ی رادەك���ێ���ش���ن. بەتەندروستیتان بدەن. دەتوانن هاوكاری ئەو كەسانە بكەن، كە بیریان لێدەكەنەوە. ئاگاداری كارە گرنگەكانتان بن و مەهێڵن لەكۆنتڕۆڵتان

دەربچن.

تەرازوو 10/20-9/21 باری س��اڵ كۆتایی ت��ا لەئێستاوە دەكات. لەباشبوون روو داراییتان یان دەب��ن، دەوڵ��ەم��ەن��د هەندێكتان كارێك دەكەن بۆ داهاتووتان سوودی دەبێت. كە دەن��اس��ن، ن��وێ هاوڕێیەكی هەفتەیە ئ��ەم

بەتەواوی سەرنجتان رادەكێشێت.

گا 4/21–5/20 ك��ات��ێ��ك��ی ب��اش��ە ب���ۆ خ��وێ��ن��دن��ەوە و پێویستە بابەتانەی ل��ەو تێگەیشتن ئەندامانی ل���ەگ���ەڵ ب���ب���ن، ف��ێ��ری��ان بەگوتنی مەكەن. دروست كێشە خێزانەكانتاندا دەرامەتتان باری بكەنەوە. دڵنیایان راستیەكان دەچێتە ئاستێكی بەرزتر. هێز و تونا و چاالكی

باشتان دەبێت بۆ ئەنجامدانی كارەكانتان.

دووپشك 11/20-10/21 م����اوەی����ەك����ی ن������وێ ل���ەژی���ان���ت���ان دەستپێدەكەن و بەختەوەری دەبێتە هاوكارێكی هەمیشەیتان. هەوڵ بدەن سەرقاڵی چونكە بكەن، كۆنتڕۆڵ دەرفەتەكان ئەنجامدانی ئەو كارانە دەبن، كە ئێستا ئاواتی

بۆ دەخوازن.

دووانە 6/20-5/21 دەكەن زۆر بەئومێدێكی هەست ل��ەب��ارەی س��ۆزداری��ی��ەوە. پێویست زیاتر پ��ەی��وەن��دی��ەك��ان��ت��ان دەك����ات فەرمیەكاندا. ل��ەج��ێ��گ��ە ب��ەت��ای��ب��ەت ب��ك��ەن، رێكەوتی كەسانێك دەكەن، كە لەگەڵ هەندێك

لەبیروبۆچوونەكانتان یەكدەگرنەوە.

كەوان 12/20-11/21بەنیازن جێگۆڕكێ لەكاردا بكەن، یان هەوڵەكانتان بكەن. زیاتر كارێكی نزیكبوونەوەی ب��ۆ دەك���ەن زی���اد زیاترتان چاالكییەكی و هێز ل��ەك��ەس��ێ��ك. لەپڕۆژە هەندێك بەرەوپێشبردنی بۆ دەبێت بۆ كاركردنتان دەرفەتێكی گرینگەكانتان.

دەڕەخسێت، لەدەستی مەدەن.

وشەی نادیار

گێژاو

تێبینی: )ه�( و )ە( بە یەك پیت دەژمێردرێن.

وشەی یەكتربڕوشەی یەكتربڕ

12345678910سڤیل1

2345678910

ئاسۆیی:كۆچكردووی گ��ۆران��ی��ب��ێ��ژێ��ك��ی .1

كوردە.بە )ئ���ام���ادە( - ل��ەی��ەك��چ��وو پیتی .2

عەرەبی.)رای( - ب���ااڵب���ەرزە ئ��اژەڵ��ێ��ك��ی .3

بەتێكەاڵویی.4. ئەسیر - )جرج( بە ئینگلیزی )پ(.

شیرێكی - )م����ەك����ە( ن���ی���وەی .5بەناوبانگە.

6. پەشۆكان - دوو پیت لە )هاكا(.7. نیوەی )هیهی(.

8. رەنگێكە.9. هێنان.

10. گۆرانیبێژێكی ناوداری فارسە.

ستوونی:1. وێنەكە.

2. پیتی لەیەكچوو - پیتی لەیەكچوو.3. ئەزبەر - سێ پیت لە )رورەش(.

4. ناوی دووەمی گۆرانیبێژێكی عیراقییە )پ( - لەچك.

5. نیوەی )فیفی( - وەرزشێكی جەنگیی تایبەت بە ئیندۆنیسیایە.

)شین( - ع���ەرەب���ی ب���ە )پ��ش��ی��ل��ە( .6بەتێكەاڵویی.

پیتی - )راج�������ا( ل���ە پ��ی��ت دوو .7لەیەكچوو.

8. یەكێكە لە واڵتانی دەریای كاریبی.9. یەكێكە لە گەڕەكەكانی بەغدا.

10. منداڵ.

تێبینی: )پ( = پێچەوانە. )ت( = تێكەاڵو.)ه( و )ه�( بە یەك پیت دەژمێردرێن.

پشــووی سڤیـل

وشەی نادیار لە )9( پیت پێكهاتووە كە خاوەنی ئەم وتەیەیە.

سەیر لەوەیە سەركەوتن لەپڕێكدا هەزار و یەك باوكی بۆ دروست دەبێت، بەاڵم شكست وەك هەتیوێكە كەس خۆی ناكاتە خاوەنی.

یهخكیوهنجسڤیلرهۆێیهتاتسمهاتڵنهوبایایكهستدهكنهیپكهكهشتاكۆهكبكالدنڕهێهسوهسلهخاۆزتوهوهریوكبهبدردنوكیروێهسه

رێی دەت����وان����ی ئ���ای���ا خ���ۆت ب��دۆزی��ت��ەوە و لەم گێژاوەدا دەربازت

ببێت؟

ژماره 217 2014/2/1 67

نییرا

هالل

جەا:

ئ

قرژال 7/20-6/21تاكۆتایی ساڵ بەختەوەری دەبێتە هاوڕێی هەمیشەییتان لەسەرجەم هەنگاوەكانتان. ئەوانەی گەنجن لەئێوە لەهەموو جێگایەك رووبەڕووی خۆشەویستی دەبنەوەو زۆربەشیان زی��رەك��ی��ت��ان سەرنجی ه��اوس��ەرگ��ی��ری��ی. دەگ��ەن��ە كەسانی چواردەورە رادەكێشێت. لەماڵیشدا هەست

بەئاسوودەیی دەكەن.

گیسك 12/21–1/20 داهاتوودا مانگی ش��ەش ل��ەم��اوەی رووبەڕووی كەسانێك دەبنەوە، كە هاوبەشەكانتان دەكەن. هاوكاریتان دەكەن لەگەڵدا مامەڵەیان كەسانەی ئ��ەو و دەڕوانن. لەبیروبۆچوونەكانتان بەگرنگیەوە لەبارەی سۆزدارییەوە هەست بەئاسوودەییەكی

تەواو ناكەن.

شێر 8/20-7/21ئ���ەم ه��ەف��ت��ەی��ە م��اوەی��ەك��ی باشی كەسانەی ئ���ەو ب��ەخ��ت��ەوەری��ت��ان��ە. ئێستا دەك��ردن، دژایەتیتان پێشتر بۆ ب��اش. یارمەتیدەرێكی و ه��اوك��ار دەبنە لەفەرمانگە دامەزراندنن خوازیاری ئەوانەی

حكومییەكاندا، هەوڵی زیاتر بدەن.

گۆزە 1/21– 2/20 چونكە هەبێت، بەخۆتان بڕواتان و دەبێت زیاتر پەیوەندیەكانتان سوود لەو پەیوەندییانە وەردەگرن. مەخەن، پ��ش��ت��گ��وێ دارای��ی��ەك��ان��ت��ان ك����ارە لەبارەی گرنگە. بەالوە دەسكەوتتان ئەگەر نابن، چارەسەر گرفتەكان خۆشەویستیەوە

ئەگەر بەرامبەرەكانتان دڵنیا نەكەنەوە.

فەریك 9/20-8/21 بكەن، چاالكیانە ئ��ەو ب��ەش��داری ك���ە دەب��ێ��ت��ە ه����ۆی دەرك���ەوت���ن���ی بەكاربهێنن ژیرییتان كەسایەتیتان. لەماوەكانی كێبڕكێوە. دەك��ەون��ە كاتێك بۆ گ��ەورەت��ان ئاواتێكی چ��ەن��د داه���ات���وودا بیرۆكەكانتان زۆرەك����ان دی���دارە دێ��ت��ەدی.

دەوڵەمەند دەكەن.

نەهەنگ 3/20-2/21 بن هێمن سۆزدارەكانتاندا لەگەڵ بگرن. لەپێشنیارەكانیان گ��وێ و دەت���وان���ن ك���اری زی��ات��ر ب��ك��ەن بۆ زیاتر دەرام��ەت��ی ئاواتەكانتان. بەدیهێنانی هاوبەشەكانتان زیاترە. بەهەوڵی پێویستی دەكەن، گ��ەورە بابەتەكان لەپێویست زیاتر

پێویستە هێمنیان بكەنەوە.

گێژاو

ئا: رۆڤار رواندزی

وشەی نادیار: مارك توین

وشەی یەكتربڕ

وەاڵمەكانی ژمارەی رابردوو تەنها 6 جیاوازی لەنێوان ئەم دوو وێنەیەدا هەن. كامانەن؟

پشــووی سڤیـل

12345678910سڤیلترۆپكمرك1

یهوالقهش2مهدریدیرا3سارودنهات4اجاگهرچك5حارزمڵكیش6اكاهه7دمشاب8انهو9ماتانێ10

68 ژماره 217 2014/2/1

شەموان

سەركردایەتییەكی راسبمەكتەبی سیاســــیی و ســــەركردایەتی هــــەر حیزبێك، كە لەكۆنگــــرە هەڵدەبژێردرێت، بەرپرســــە لەنەخشــــەڕێژی سیاســــی حیزب تا كۆنگرەیەكی دیكە. خوێندنەوەی باشــــی رووداو و پێشهاتەكان و دانانــــی بەرنامەیەك بۆ ئەوەی لەبزاوتە سیاســــییەكاندا حیزبەكــــە مەكانەتی خۆی بەهێزتر بكات و بتوانێ ئەو رووداوانە بەقازانجی بەرنامەكەی بشــــكێنێتەوە ئەركی ســــەركردایەتی هەڵبژێردراوە. ئەگەر لەم رووەوە هەڵسەنگاندن بۆ سەركردایەتی و مەكتەبی سیاسیی یەكێتی بكرێت، ئەوا نمرەی

دەرچوون وەرناگرێ و زۆربەی قۆناغەكان دەبێتە سەركردایەتییەكی راسب.زۆرجــــار دەگوتــــرا یەكێتی قەواعیدێكی باش و ســــەركردایەتییەكی خراپی هەیــــە، لەبەر ئەوەش لەسیستەمی حیزبایەتی كوردستاندا كە سەرەوە هەموو بڕیارەكانی بەدەستەوەیە، خراپی سەرەوە باشــــی قەواعیدەكــــە ناهێڵێت، هەر بۆیە ئێســــتا ســــەركردایەتییەكەی یەكێتی بــــەرەو خراپتر چووەو

قەواعیدەكەش هی سەردەمانی زوو نییە.هــــەر رووداوێــــك دێتە پێش یەكێتی زۆر بەخێرا هەڵوێســــتی بۆ وەردەگرێت و سیاســــەتی خۆی لەبارەیەوە رادەگەیەنێت، دواتر كە دەردەكەوێت خوێندنەوەكەی دروســــت نەبووە، ئینجا دێت دەڵێ

هەڵەمان كرد، بەاڵم پاش چی؟نموونە زۆرن ئەگەر زۆر بۆ دواوە بگەڕێینەوە، بەاڵم لێرە ئەو دەرفەتە نییە، بۆیە تەنیا باســــی

بڕیارەكانی ئەم دواییەی ئەو حیزبە دەكەین.پێش هەڵبژاردن بەشێكی زۆر لەسەركردەكانی یەكێتی راست و چەپ كەوتنە وێزەی رێكەوتنی ستراتیژی و بەهۆكاری الوازبوونی یەكێتیان دەزانی و داوایان دەكرد كە بەجیا بەشداری هەڵبژاردن بكەن، پێیان وابوو ئەگەر بەجیا بەشــــداری هەڵبژاردن بكەن، دوور نییە نەك گۆڕان، بەڵكو بەپێش پارتیش بكەونەوە! پێشبینییەكەشــــیان لەســــەر ئەو ئاهەنگانە بنیات نابوو، كە لەهەر شــــارێك چەند هەزار كەســــێك ئااڵی یەكێتییان بەرزكردبووەوە، كە بەهەر هەموویان نەیاندەكرد بە دوو كورسی، ئــــەوە ئەگەر هەموویــــان دەنگیان دابێتە یەكێتی! نوســــەر و رۆژنامەنوســــانیان كەوتنە ئامۆژگاری ســــەركردایەتی یەكێتی كە "ماڵی خۆی لەپارتی جیا بكاتەوە"، لەبەاڵی شكست و نەهامەتی رزگاری دەبێت، سەركردایەتیش ئەوەیكرد، كە ئەو كەسانە دەیانویست. بەاڵم ئەنجامی هەڵبژاردن بەجۆرێك بوو، كە كاریگەرییەكەی زۆر خراپتر بوو لەوەی پێشــــوو، بەاڵم ئەوە كێشــــەیەك نییە ئەگەر یەكێتی پێــــی وابێــــت كــــە بەو هۆیــــەوە پێگەی راســــتەقینەی خۆی لەناو خەڵــــك بزانێ و ئەگەر شكســــتیش بێنــــێ، دەكرێ بیــــر لەرێگاچــــارەی دەربازبوون لەشكســــتەكە بكرێتەوە. هەر بۆیــــە رازی بوون بە ئەنجامەكــــە وەك راگەیەنرا، ئاماژەی دڵخۆشــــكەر بــــوون، بەاڵم هەموو هەڵســــوكەوتەكانی یەكێتی لەدواتــــر، پێچەوانەی بەیانــــی رازیبوون بەئەنجامەكە بوو، چونكە جگە لەوەی داوای پۆســــتی زۆر دەكەن، لەهەمانكاتدا هەڕەشەی ئەوە دەكەن، ئەگەر ئەوەی ئەوان دەیانەوێ نەبێت، ئەوا دەسەاڵتی

حكومەتی داهاتوو تا دێگەڵە بڕدەكات، ئیتر تێناگەم قبوڵكردنی ئەنجام یانی چی؟یەكێتــــی ئەگــــەر چاوی لەوەبوو دەســــەاڵتی كەم نەكات، ئەوا نەدەبوو بەلیســــتی جیا بەشــــداری هەڵبژاردنی بكردبا، چونكە ئەوكات پارتی و یەكێتی بە یەك لیست بەشداریان دەكردو هەردووكیان پێكەوە دانوســــتانیان لەگەڵ حیزبەكان دەكرد و هەردوو هێز وەك یەك لیســــتی براوە پۆستەكانیان

دەبرد.یەكێتی ســــەرەتا بەشــــداربوونی گۆڕانی لەحكومەتدا كردە مەرج و ویســــتی وەك كارتی فشــــار بەرانبــــەر پارتی بەكاری بێنێ، وایزانی پارتــــی و گۆڕان قەت ناتوانن رێك بكەون، لەكاتێكدا یەكێتی باش دەیزانی لەسیاســــەتدا نە دۆســــتی تاســــەر و نە دوژمنی تا هەتایی هەیــــە، بەڵكو بەرژەوەندی هەتاهەتایــــی هەیــــە، بەتایبەتیش ســــەرۆكی وەفــــدی دانوســــتانكاری پارتی نێچیرڤــــان بارزانییە، كە بەكەســــێكی پراگماتی ناســــراوەو زۆرتر بەرخورد لەگەڵ واقیع دەكات، نەك ئایدیا. هەر بۆیە پارتی و گــــۆڕان زۆر بەئاســــانی لێك نزیكبوونەوە، كە یەكێتی ئەمەی بینــــی، ئینجا زانی هەڵەیەكی دیكەی

كردووە، بۆیە سەقفی داواكارییەكانی لەحەجمی خۆی زۆر زیاتر كرد.هەڵەیەكی دیكەی یەكێتی ئەو بڕیارانەیەتی كە بۆ چارەســــەری كێشــــەی ناوخۆ دەریكردن، وەك بەســــتنی پلنیۆمێكی نیو ســــەعاتی، بڕیاردانــــی كۆنگرە لە كۆتایی مانگی یــــەك، كەچی نەیتوانی ئەو بڕیارەشــــی جێبەجێ بكا و ئێســــتا دەڵێن ئێمە هەڵە بووین و نەدەبووا ئەو بەروارە دابنێین، چونكە

هەڵبژاردنمان لەپێشە..ئیتــــر ســــەركردایەتیییەك لەماوەی چەنــــد مانگێكدا ئەم هەڵە گەورانە بــــكات، هەر ئەوە بەرهەمی

دەبێت، كە ئێستا یەكێتی هەیەتی.

بێستون نوری