ژماره 234 2014/6/7 1

ساڵی پێنجه م ژماره 234 شەممە 2014/6/7 نرخ )1500( دینار

سەرنووسەر: مەریوان عومەر Email: mariwan_2014@yahoo.com Tel: 0750 460 7290 خاوەن ئیمتیاز: ژیروان نوری

دەستەی نووسەران: بیالل سەعید پێشەوا محەمەد رزگار رەزا چوچانی سەروەر ساڵەیی

چاپ: چاپخانەی رۆكسانا 07504675264

هەولێر ــ سەیداوە ــ جووت سایدی بەرامبەر نیوستی

www.civilnews.org civilmagzaine

ژمارەی ریكالم: 07506515797

بەڕێوەبەری كارگێڕی: بەهرە حەمەڕەش بەڕێوەبەری هونەری: لوقمان رەشیدی

روماڵكردنێكی بێالیەنانە

2 ژماره 234 2014/6/7

پارتی دەیەوێت هەولێر بە هاوپەیمانیكردن لەگەڵ توركمان و مەسیحیەكان بەڕێوەببات

پارتی: بارودۆخی سلێمانی جیاوازە، لەوێ كەس بە یەك دوو كورسی نابێتە

زۆرینە

یەكێتی: دەبێ یەكڕیزی نیشتیمانی لە حكومەتی

خۆجێیی پارێزگاكانیشدا رەنگبداتەوە

گۆڕان: ناكرێ پارتی خۆی بەتەنها هەولێر و دهۆك بەڕێوەببات و لەسلێمانیش خۆی

بەشەریكە بەش بزانێت

سياسەت

پارتی بەپێی ئیستحقاق داوای بەشی خۆی لە ئیدارەی سلێمانیدا دەكات

دهۆك بەتەنیا و هەولێریش لەگەڵ مەسیحیەكان بەڕێوەدەبات

ژماره 234 2014/6/7 3

سياسەت

بەســـەر تێپەڕبـــوون مانگێـــك دوای و پارێـــزگاكان ئەنجومەنـــی هەڵبژاردنەكانـــی روونبوونەوەی ئەنجامەكانی هەڵبژاردن، ئێستا كێشمەكێشی بەڕێوەبردنی پارێزگا و حكومەتە دیموكراتـــی پارتـــی گەرمـــە. خۆجێییـــەكان كوردســـتان رایدەگەیەنێـــت، ئـــەوان لەهەولێر لەگـــەڵ مەســـیحییەكان و لەدهۆكیـــش بەتەنها حكومەتی خۆجێیی پێكدەهێنن و لەســـلێمانیش بەشـــیان دەوێت، بەاڵم یەكێتـــی و گۆڕان ئەوە ئەگـــەر دەكـــەن، ئاشـــكرای و رەتدەكەنـــەوە لەپارێزگایـــەك تەوافـــوق كرا، پێویســـتە لەهەر

سێ پارێزگاكە بەو جۆرە بێت.بەرهـــەم ئەحمەد ســـاڵح، ئەندامـــی مەكتەبی سیاسیی یەكێتی، لەئاهەنگی یادی دامەزراندنی هەولێـــر، لەشـــاری حیزبەكـــەی ســـاڵەی 39یەكڕیـــزی كـــرد، ئـــەوەی داوای بەئاشـــكرا

نیشتیمانی لەحكومەتی خۆجێیی پارێزگاكانیشدا رەنگبداتەوە بێ جیاوازی.

بەپێی ئەنجامەكانی هەڵبژاردنی ئەنجومەنی لەپارێـــزگای پارتـــی هەرێـــم، پارێزگاكانـــی هەولێـــر لەكـــۆی 30 كورســـی، 12 كورســـی بەدەســـتهێناوە، بەو جۆرەش زۆرینەی رەهای بـــۆ بەڕێوەبردنـــی ئـــەو پارێزگایـــە بەدەســـت نەهێناوە، بـــەاڵم وتەبێژی مەكتەبی سیاســـیی حیزبەكەیـــان لەشـــاری ســـلێمانی، بۆ ســـڤیلی روونكردەوە، كە ئەگەرێكی بەهێز هەیە لەگەڵ مەســـیحییەكان پێكەوە حكومەتی خۆجێیی ئەو

پارێزگایە دروست بكەن.عەبدولوەهـــاب عەلـــی، وتەبێـــژی مەكتەبی سیاسیی پارتی لەســـلێمانی، ئاماژەی بەوە دا، تائێســـتا لەنـــاو پارتی هەوڵەكانیـــان بۆ ئەوەیە پارێـــزگای دهـــۆك و هەولێـــر خۆیـــان بـــن و

ئیدارەكەی خۆیان بیكەن.جـــۆرە بـــەو ئەگـــەر بـــەوەی ســـەبارەت بێـــت بـــۆ لەســـلێمانی داوای بـــەش دەكـــەن، وتەبێژی مەكتەب سیاســـیی پارتی لەســـلێمانی روونیكردەوە "بارودۆخی پارێزگای ســـلێمانی نییـــە الیەنێـــك هیـــچ لەســـلێمانی جیـــاوازە، بەبەشـــداری دوو كورســـی یان ســـێ كورسی الیەنێكـــی تر زۆرینەی رەهـــا بێت، بۆیە دەبێت هەموو الیەنەكان بەپێی دەنگ و كورسیان لەو پارێزگایـــەدا، لە حكومەتی خۆجێیدا پۆســـتیان پـــێ بدرێت". گوتیشـــی "بـــەاڵم لەهەولێر پارتی دەتوانێـــت لەگەڵ مەســـیحییەكان پێكی بهێنێت و لەدهۆكیش پارتـــی زۆرینەی رەهای هێناوە، بەاڵم ئەمە پێشنیارە و دەكرێت گۆڕانكاری تێدا

بكرێت".لەبەرانبـــەر بۆچوونەكانی پارتیدا، یەكێتی و گـــۆڕان پێیانوایە ئەو جـــۆرە بڕیار و كردەوانە بۆ ئاستی ئێستای هەرێمی كوردستان گونجاو نیـــن و داوای یەكڕیـــزی نیشـــتیمانی لەهەموو

ئاستەكاندا دەكەن.ڕێباز بیركۆتی، ســـەرۆكی لیســـتی ســـەوز لەپارێزگای هەولێر بۆ ئەنجومەنی پارێزگاكان، ئاماژەی بـــۆ ئەوە كرد، یەكڕیزی نیشـــتیمانی، بەستراوەتەوە بە لەبەرچاوگرتنی پێگە و سەنگی هەموو الیەنـــەكان لەپارێزگا جیاوازەكاندا. ئەو گوتـــی "ئێمـــە هەموو الیەنـــەكان بەڵێنمان داوە لەئاست بەرپرسیارێتی سیاسیی و كۆمەاڵیەتی ئەم هەرێمـــەدا بین، ئەوەش بـــە یەكڕیزییەكی

جدی هەمووان دەكرێت".بـــۆ وەاڵمی پارتیش ســـەبارەت بەپێكهێنانی حكومەتی خۆجێیـــی هەولێر و دهۆك بە تەنها و داوای بەشـــداریكردنی لەپارێزگای سلێمانی، سەرۆكی لیســـتی ســـەوزی پارێزگای هەولێر بەسڤلی گوت "پێموایە ئەو لێدوانەی برادەرانی پارتی تا ئەم ســـاتەوەختە نەبووبێتە رەســـمی،

بـــەاڵم بێگومـــان ئەگـــەر حكومەتـــی یەكڕیزی هەبێـــت، دەبێـــت ئەنجومەنـــی پارێزگاكانیـــش یەكڕیزیـــان تێدا رەنگبداتـــەوە، ئەمەش بۆ هەر

سێ پارێزگاكە راستە".پێیوایـــە گۆڕانیـــش بزوتنـــەوەی هـــاوكات هەلومەرجی ئێســـتای كوردســـتان تەوافوق و

یەكڕیزی لەهەموو الیەنەكان دەخوازێت.ســـەرۆكی عەبدوڵـــا، كاوە لەوبارەیـــەوە پێشـــووی ئەنجومەنـــی پارێزگای ســـلێمانی و هەڵسوڕاوی ئێستای گۆڕان گوتی "بارودۆخەكە هی ئـــەوە نییە ئێمـــە لەپێكهێنانـــی ئەنجومەنی بخەیـــن، پەراوێـــز یەكتـــری پارێزگاكانـــدا هەلومەرجەكـــە ناســـكە و دەبێـــت بەیەكڕیزی بەردەممـــان خراپەكانـــی ئەگـــەرە نێوانمـــان البدەین". گوتیشـــی "بێگومان بۆ پارتی ناكرێت لەهەولێـــر و دهـــۆك خۆی بەتەنهـــا حكومەتی خۆجێیی دروست بكات، بەاڵم لەسلێمانی خۆی بەشـــەریكە بەش بزانێت، هەرچەندە بڕواناكەم

پارتیش هەڵوێستێكی لەو جۆرە بنوێنێت".هەڵبژاردنـــی ئەمســـاڵدا، نیســـانی 30 لـــە ئەنجومەنـــی پارێزگاكانی هەرێـــم بەڕێوەچوو، كـــە تیایـــدا جگـــە لەدهۆك كـــە پارتـــی ڕێژەی زۆرینـــەی رەهـــای تیـــادا بەدەســـتهێنا، لە هیچ كام لەپارێزگاكانـــی هەولێـــر و ســـلێمانی هیچ الیەنێـــك نەیتوانی 50+1 بێنێت، بۆیە الیەنەكان بـــۆ تەوافوقـــە و بەیەكڕیـــزی پێویســـتیان

دروستكردن و بەڕێوەبردنی پارێزگاكان.جگە لەو قسەو باسانە، لەهەفتەی رابردوودا چەنـــدان لێدوانی تری جیـــاواز لەوبارەیەوە بۆ چاوپێكەوتنێكـــی لـــە دراون. راگەیاندنـــەكان ئەندامـــی شـــەهاب، دڵشـــاد رۆژنامەوانیـــدا، ســـەركردایەتی پارتـــی رایگەیانـــدووە، پارتـــی لەهەولێـــر بەهاوپەیمانێتی لەگەڵ مەســـیحی و توركمانـــەكان حكومەتـــی خۆجێیـــی پێكدێنێت، هەروەهـــا جێگـــری پارێـــزگای هەولێریـــش كە لەپشكی پارتی بوو، جەخت لەهەمان مەبەست دەكاتـــەوە و دەڵێـــت لەنـــاو پارتیـــدا هەمـــوو بەتەنهـــا و پارتـــی ئاڕاســـتەكان بەوجـــۆرەن بـــە هاوپەیمانێتـــی مەســـیحییەكان لەهەولێر و دهـــۆك پارێـــزگا بەڕێوەبەرێت، لەســـلێمانیش، بروسك نووری شاوێس، ئەندامی ئەنجومەنی ســـەركردایەتی پارتـــی لـــە ســـلێمانی، ئـــەوەی ئاشكرا كردووە، ئەوان وەك پارتی لەپارێزگای

سلێمانی 10%ی پۆستەكانیان دەوێت.لـــە 200 رۆژ لەهەڵبژاردنـــی دوای زیاتـــر پەرلەمانـــی كوردســـتان، الیەنە سیاســـییەكان نیشـــتیمانی یەكڕێـــزی حكومەتێكـــی لەســـەر رێككەوتـــن، بەاڵم ئەوەی تائێســـتا قســـەیەكی حكومەتـــە لەیەكڕیـــزی هەیـــە جیـــاوازی دیموكراتـــی پارتـــی هەرێمـــدا، خۆجێیەكانـــی

كوردستانە.

پێشەوا محەمەد

4 ژماره 234 2014/6/7

سياسەت

گلەیی هەڤااڵن و كادیرانمان لەكۆڕ و كۆبوونەوە و تۆڕە كۆمەاڵیەتییەكان بە ئیجابی دەبینم

عەلی عەونی ئەندامی سەركردایەتی پارتی بۆ سڤیل:

ژماره 234 2014/6/7 5

سياسەت

من تێناگەم یەكێتی كە وەزارەتی ناوخۆ و پێشمەرگە و فاڵن و فاڵن وەزارەتی تری

دەوێ، ئەی چی بۆ پارتی هێشتۆتەوە؟

عەلـــی عەونـــی، ئەندامـــی ئەنجوومەنی دیموكراتـــی پارتـــی ســـەركردایەتی كوردستان، لەدیمانەیەكی گۆڤاری )سڤیل(دا تیشـــك دەخاتە ســـەر كۆمەڵێك پرسی گرنگ و رایدەگەیەنێ، پارتی جددیە لەسەر تائێســـتا و گەندەڵـــی بەگژداچوونـــەوەی چەندیـــن كەس لەســـەر گەندەڵی رەوانەی

دادگاكراون و بەدەوامیش دەبن.

دەمێكە بـــاس لەگۆڕانكاری ناو پارتی دەكرێ، ئێســـتا هیـــچ بەرنامەیەك

بۆ گۆڕانكاری لەئارادایە؟عەلـــی عەونی: پڕۆســـەی گۆڕانكاری لەناو پارتیـــدا پڕۆســـەیەكی بەردەوامە. لەناو هەمـــوو حزبەكانیـــش گۆڕانكاری هەر هەیە. ئەگەر گۆڕانكاری نەكرێ ئەوە گەنیبوون دروســـت دەبێت و سستیەك پەیدادەبێـــت. دەربـــارەی بەرپرســـی لق و مەكتەبـــەكان، ئـــەوە دەبێـــت ئەندامی بكرێتـــە ســـەركردایەتی ئەنجومەنـــی بەرپـــرس و وەك نیزامێـــك دانـــراوە تا كۆنگرە بەو شێوەیە بەڕێوەدەچێت، بەاڵم لەئورگانەكانـــی خـــوارەوە بەهەڵبژاردن دانراون، هەر هەڤاڵێك كرابێتە كارگێڕی لق یان بەرپرســـی و ناوچە و رێكخراو، ئـــەوە بێگومان خەڵـــك دەنگـــی پێداون، مەبەستم هەڤااڵنی رێكخستەكانی پارتین و بەشـــێوەی بازنەیـــی هەڵبژێـــردراون. ئـــەو گازەنـــدەی هەڤـــااڵن و كادیرانـــی ئێمـــە لەكـــۆڕ و كۆبوونـــەوەكان و تۆڕە كۆمەاڵیەتیان بە ئیجابـــی دەبینم، كاتێك هەڤااڵن هەســـت بەوە دەكەن رەوشەكە بـــاش نییە گۆڕانـــكاری بكرێت بۆ بەرەو

پێشچوونی پارتی.كەمبوونـــی دوای بـــەاڵم پەرلەمانـــی بـــۆ پارتـــی كورســـیەكانی عێـــراق، ئەندام و كادیرانـــی ئێوە داوای ســـزادانی هەندێ بەرپرسی كەمتەرخەم

و گەندەڵكاران دەدەن؟عەلی عەونی: جارێ با ئێمە وەرەقەكان تێكەلی یـــەك نەكەین، دەنگی پارتی كەم نەبـــووە، بەپێچەوانـــەوە دەنگـــی پارتی زیادیكردووە، دەزانی بۆ كورســـیەكانی ئێمـــە كەمی كردووە؟ ئێمە لەهەڵبژاردنی رابردوو شەریكی یەكێتی بووین، جاری پێشوو ســـوودمان لەدەنگەكانی یەكێتی وەرگرتـــووە، ئەمجـــارە یەكێتـــی دەنگی خـــۆی بـــردەوە. دەربـــارەی گەندەڵیش، پارتـــی ئیـــرادەی رووبەرووبوونـــەوەی گەندەڵی هەیە، هەتا ســـەرۆك بارزانیش لەســـەر ئەو پرســـە وەســـتاوە، گەندەڵی بۆتە بەشـــێك لەكلتور و تەنیا قانون یان پۆلیس و یان سزایەكی یاسایی بەس نین بۆ نەهێشتنی، مادام بۆتە بەشێك لەكلتور ئەوە پێویســـتە، چارەســـەرێكی كلتوری رۆشـــنبیریی و ئەخالقـــی و ویژدانی بۆ بكرێت، بۆ ئەم مەبەســـتەش پێویستمان بەهەموو ئۆرگانێكی رۆشنبیریی و ئاینی و كۆمەاڵیەتی زانستی هەیە، پێكەوە كار

بۆ ئەوە بكەن گەندەڵی نەهێڵن. كەواتە پارتی دەستی پێكردووە

بۆ نەهێشتنی گەندەڵی؟عەلی عەونی: پارتی نایەوێ بازاڕ بەوە پەیدا بكات لەراگەیاندن و هەموو شتێك بكاتە موزایەدە، پارتی زۆر بەبێ دەنگی كار لەســـەر ئـــەو بابەتـــە دەكات، بەاڵم گەندەڵـــی لەنـــاو دەزگاكانـــی حكومەتدا هەیە نەك حزب، رەنگە كادیرێكی پارتی لەشـــوێنێكی دیاریكراودا لەناو حكومەت ئـــەوەی كردبێت وەك كادێكـــی ئیداری، پارتـــی زۆر جددیـــە لەهەمـــوو بوارێكی قانونـــی و كلتـــوری و كاری زۆریـــش كراوە، خەڵـــك گیراوە خەڵـــك رەوانەی

دادگاكراوە. بەاڵم ئەوەی تائێستا ئاشكرابووە، تەنیـــا نـــاوی عەمیدێكـــی زێرەڤانی دێت بەنـــاوی عەمیـــد پڵنگ، خەڵكـــی دیكەش

لەسەر گەندەڵی سزادراوە؟عەلـــی عەونـــی: بەڵێ خەڵـــك الدراوە ئیعفا كـــراوە، خەڵـــك هەیە ســـزادراوە، مـــن نازانم چۆن نـــاوی عەمید پڵنگ بەو رووداوی وەك باوبـــۆوە، شـــێوەیە كوشـــتنی دونیـــای 15 ســـاڵی لەناحیەی كەلەكچی، چەندین ژن كوژراوە تائێستا كەسیش خۆپێشـــاندانی نەكردووە. پێش عەمیـــد پڵنگ خەڵـــك دەســـتگیركراوە و قائید میرۆ مزوری

6 ژماره 234 2014/6/7

سياسەت

پارتی بە بێدەنگی كار لەسەر نەهێشتنی گەندەڵی دەكات و

بۆ راگەیاندن نایكات موزایەدە

دوای ئەویـــش دەســـتگیركراون، بـــەاڵم بەبێدەنگـــی تێپەڕیـــون و رەوانەی دادگا

دەكرێن. كەمبوونی كورســـیەكانی پارتی كاریگەری لەسەر پرســـە نەتەوەیەكانی

كورد هەیە لەبەغدا؟عەلی عەونی: دەبێت ئێمە لەگەڵ یەك شەفاف بین، دەزانی پرسی كورد لەبەغدا كورســـیەك كەم یان زیـــاد نییە، هەموو پێكهاتـــەی ئێمـــە لەبەغدا 65 كورســـیە، ئەگـــەر ئێمە ببینە 120 كورســـیش ئەوە هەر ناگەینە عەرەبـــەكان، چونكە ئەوان ئەوكاتیـــش زیاتـــر لـــە 200 كورســـیان دەبێت. كەواتە ئێمە هەر كەمینەین لەچاو ئەوان. پرســـی ئێمە پرسی كورسی نییە، دەبـــێ كورد هەمـــوو یەك دەســـت بێت و موزایـــەدە بەرامبـــەر بەیـــەك نەكەین لەپێش چاوی عەرەب لەبەغدا، لەبیرمان نەچێـــت تەیـــاری عەرەبی، ئێســـتا لەژێر نـــاوی ســـوننایەتی و شـــیعایەتی یەكتر كۆمەڵكوژدەكـــەن، كـــە دێتە ســـەر مافی ئێمـــە ئـــەوان لەنێـــوان خۆیـــان كۆكـــن، بۆیـــە پێویســـتە كـــورد یەك هەڵوێســـت بێـــت، لەوێ پرســـەكانمان لەوەدا كورت نەكەینـــەوە دەبینـــە وەزیـــر یـــان نابیـــن بەوەزیـــر، ســـەرۆك كۆمار كـــورد بوو، وەزیـــری دەرەوە و جێگـــری ســـەرۆك ژمارەیەكـــی كوردبـــوون، وەزیـــران زۆری بەڕێوەبـــەری گشـــتی و وەزیر و بریـــكار و نزیكەی 70 پەرلەمانتار كورد بوون، ئینجا ئەو كێشـــانەی لەسەردەمی مەلەكـــی كـــورد هەیبوون لەســـەردەمی نـــوری مالكی هەمـــان كێشـــەمان هەیە،

6 ژماره 234 2014/6/7

ژماره 234 2014/6/7 7

سياسەت

پێش عەمید پڵنگ و دوای ئەویش خەڵك

لەسەر گەندەڵی دەستیگركراون و دراونەتە دادگا

دەنگـــی هێنـــاوە، لەهەڵبژاردنی ئەمجارە پێنج هەزار دەنگ زیادیكردووە، لەساڵی 2005 تـــا ئێســـتا چەند نفوســـی دهۆك زیادیكردووە؟ هەموویان زیادیانكردووە، پارتیش زیادی كردووە، جاری پێشـــوو یەكێتـــی خراپ لیســـتەكەی دانابوو، هیچ كاندیدێكیان دەنگی بەو شێوەیان نەهێنا بچنە پەرلەمـــان و دەنگی ئەوان بۆ ئێمە

هات.بانگەشـــەی لەگەرمـــەی هەڵبژاردنەكانـــدا، ژمارەیـــەك كادیـــر و ئەندامـــی یەكێتـــی لەســـنوری بادینـــان، پارتـــی، نـــاو گواســـتەوە ســـەنگەریان یەكێتیش راگەیاندبوو، شەڕی دەروونیان لەگـــەڵ دەكرێت و خەڵكی ئەوان لەالیەن

پارتییەوە دەكڕدرێت ؟عەلی عەونی: پارتی پابەندی رێكەوتنی ســـتراتیژی بووە لەگـــەڵ یەكێتی، لەوانە كەســـبكردنی ئەنـــدام و كادیـــری یەكتر، پارتـــی یەك كەســـی وەرنەگرتـــووە، تا یەكێتـــی لەســـلێمانی و كەركـــوك و ئەو ناوچانـــە تەماحیـــان خســـتووتە بەردەم خەڵـــك، دواتریش پارتـــی دەرگای خۆی دانەخستووە، ئەگەر خەڵكێك هاتبێتە ناو پارتی، بێ هیچ ئیمتیازاتێك خەڵك هاتۆتە ناو پارتی، ئێمە حەزمان نەدەكرد، بەاڵم كـــە بینیمـــان لە كەركـــوك و ســـلێمانی یەكێتێ ئەوەی كردووە، ئێمەش خەڵكمان وەرگرتووە. ئەویش بەكڕین و فرۆشتن نا، مـــن رێزم هەیە، خەڵك هەیە ئەندامی ســـەركردایەتی یەكێتیە و نایەتە كڕین و فرۆشـــتن، خەڵكێكیش كڕین و فرۆشتن

بۆ خۆی بكات، ئێمە نایكەین.

پرســـی ئێمە پۆســـت نییە، چ پۆستێكمان دەدەنێ، بەڵكو پرســـی ئێمە جوگرافیای

كوردستانە. لێرەو لەوێ باس لەوە دەكرێت، ســـەرۆك لەكورســـی چـــاوی پارتـــی كۆمارە و وشیار زێباری بۆ ئەو پۆستە ئامادەكراوە، پارتی قســـەی لەســـەر ئەو

بابەتە كردووە؟عەلـــی عەونـــی: من بۆچوونـــی پارتی ناڵێم، یەكەم ئـــەو گفتوگۆیە لەناو پارتی نەكـــراوە، نازانم ئەوە چیـــە لەدەرەوەی پارتی قسەی لەســـەر دەكرێ، من وەك ئەندامی ئەنجومەنی سەكردایەتی پارتی گوێم لەو شـــتە نەبووە، ئـــەوە پاكێجێكە مافـــی كۆمـــار ســـەرۆك پۆســـتی و نەتەوەیـــی ئێمەیـــە وەك كـــورد، ئەگەر ئـــەو بابەتـــە بخرێتـــە گفتوگـــۆوە، ئەوە دەبێت هەموومان پێكەوە بەشدارین لەو

پۆستانەی مافی كوردن. ئـــەی وەك عەلی عەونی ئەگەر بۆچوونی خۆت بڵێی پۆســـتی ســـەرۆك

كۆمار بەمافی پارتی دەزانی؟عەلـــی عەونی: ئەگەر لەمن دەپرســـی وەك شەخس، ئەوە با وەزیری دەرەوەی عێراق بۆ عێراق بێت، وەزیری دارایی بۆ عێراق بێت، سەرۆك پەرلەمان و سەرۆك كۆمار بۆ عەرەبەكان بێت، تەنیا بەفەرمی دان بەســـنوری ئێمە و بەمافە رەواكانی میللەتەكەماندا بنێن، مافەكانی ئێمە چین بیدەن بەئێمە، سەرۆك كۆمار و هەموو

شتەكانی دیكە پیرۆزی ئەوانبێت. پرســـی راپرســـی زۆر گەرمە، تەنیـــا ئایـــا بكرێـــت راپرســـی ئەگـــەر لەپارێزگاكەی هەرێم دەكرێت یان ناوچە

ناكۆكەنایش دەگرێتەوە؟عەلی عەونـــی: من لەنـــاو وردەكاری راپرسیدا نیم، چونكە دەبێت دەزگایەكی دامـــودەزگا و دابنرێـــت بـــۆ تایبەتـــی و پەرلەمـــان وەك فەرمیەكانـــی حكومـــەت هەڵســـن بـــەو بابەتـــە، بەاڵم میللەتی كورد لەســـاڵی 2005 راپرســـی خـــۆی كـــردووە و دەنگی خۆیـــان داوە، زیاتـــر لـــە 98%ی خەڵكـــی كوردســـتان دەنگیانـــداوە ببینـــە دەوڵـــەت، بەبـــڕوای من ئێســـتا دەبێـــت هەرچـــوار دەوڵەتی داگیركەری كوردســـتان، عێـــراق، ئێران، توركیا، ســـووریا، مەمنوونـــی رێبەرانی ئێمـــە بن، كە موراعاتـــی ئەوان دەكەن و

دەڵێـــن ئوتۆنومـــی و فیدڕاڵیمان دەوێت و نامانـــەوێ لەو واڵتانـــە جیاببینەوە و پارچەیان بكەین، لەبەرئەوەی نەوەیەك لەكوردســـتان پەروەردەبـــووە بە كەمتر

لەسەربەخۆیی رازی نابن. ئـــەی پرســـی پۆســـتی جێگری ســـەرۆكی پەرلەمـــان بەكـــوێ گەیشـــت لەنێوانی ئێوە و یەكێتی یەكالنەبۆتەوە؟

عەلـــی عەونـــی: پێویســـتە یەكێتی لەو بـــازاڕە بێتە خوارەوە، یـــەك هی ئەوانە و دوو هی خەڵكی، پارتیش ئامادەیە لەو پێنـــاوەدا قوربانـــی بدات، دەریشـــكەوت دواكەوتنـــی رۆژی 256 مـــاوەی لـــە حكومەتـــدا پارتی خـــۆی لەهاوپەیمان و هەڤااڵنی گرتووە، هەتـــا هەموویان بێنە ناو حكومـــەت و ناڕەزایـــی لەگۆڕەپانی كوردســـتان نەمێنێـــت و بتوانیـــن مافی نەتەوەیـــی خۆمان نەك تەنیـــا لەعێراق، بگرە لەرۆژهەاڵتی ناڤین بەدەستبهێنین، قوربانـــی ئامادەبـــووە الیـــەن تەنیـــا شەخســـی و حزبـــی بەبەرژەوەنـــدی خـــۆی بدات، پارتی بـــووە، هیچ الیەنێك لەســـەر بەڕێوەبەرێكـــی گشـــتی ناتوانن تەنازول بكەن، ئـــەوەی تەنازول دەكات هەر پارتیـــە، من تێناگەم تـــۆ وەزارەتی ناوخۆت دەوێ، وەزارەتی پێشمەرگەت دەوێ، وەزارەتـــی فانـــت دەوێ، چیـــت بـــۆ پارتـــی هێشـــتەوە؟ ئەگـــەر بەپێـــی ئیستیحقاقی هەڵبژاردنبێت، پارتی نیوەی

ئیستیحقاقی خۆی نەبردووە. مەبەستت ئەوەیە، یەكێتی زیاتر لە ئیستیحقاقاتی خۆی پۆستی بردووە؟

عەلـــی عەونی: بەڵێ زۆر زیاتریشـــی خـــۆی لەمافـــی پارتـــی بەركەوتـــووە، خۆشـــبووە، لەســـاڵی 1992، پارتـــی 51 بـــوو، یەكێتی 49 بـــوو، پارتی تەنازولی كـــردووە، مـــن پێم وایـــە نابێـــت دەنگی خەڵك ببێتە قوربانی رێكەوتنی سیاسی، خەڵـــك دەنگی خۆیـــداوە، هـــەر حزبێك چەنـــدەی دەنـــگ هێنـــاوە، دەبێـــت بـــەو

شێوەیە بەڕێوە بچێت.نیســـاندا، لەهەڵبژاردنـــی 30ی یەكێتـــی و گـــۆڕان رێژەیەكـــی بەرچاو دەنگیـــان لەبادینـــان زیادكـــردووە، ئەو زیادكردنـــە بـــۆ بوونـــی ناعەدالەتی لەو

دەڤەرە ناگەڕێتەوە؟ عەلـــی عەونـــی: نەخێر من پێـــت بڵێم ساڵی 2005 یەكێتی لەبادینان 35 هەزار

8 ژماره 234 2014/6/7

سياسەت

هەرچەنـــدە بەپێی رێكەوتنە سیاســـیەكان بـــۆ پێكهێنانـــی كابینـــەی نوێـــی حكومـــەت پۆســـتی جێگری ســـەرۆكی پەرلەمان درایە یەكێتی، بەاڵم ئێســـتا پارتی كە بەشێوازێكی كاتیـــی پۆســـتەكەی وەرگرتـــووە، بەنیاز نیە دەســـتبەرداری بێـــت و لەهەوڵـــی قایلكردنی یەكێتـــی دایـــە بـــۆ دەســـتبەرداربوونی لـــەو

پۆستە.پاش ئەوەی هەریەك لەالیەنە سیاسیەكان كاندیـــدی خۆیـــان بۆ پۆســـتە سیاســـیەكان دیاریكـــرد و ســـەرۆكی پەرلەمانیـــش درایە بزووتنـــەوەی گـــۆڕان و جێگری ســـەرۆكی پەرلەمان بەشـــێوەیەكی كاتیی درایە پارتی، بەاڵم دواتر یەكێتی كاندیدەكانی خۆی بۆ ئەو پۆستە راگەیاند، كە هەریەك لەپەرلەمانتاران بێگەرد تاڵەبانی و گۆڕان ئازاد بوون، دواتر بێگەر تاڵەبانی ئەوەی راگەیاند، كە سەرۆكی هەرێـــم لـــە كۆبونەوەیەكیدا لەگـــەڵ یەكێتی پێشنیاری ئەوەی بۆ حزبەكە كردووە پۆستی جێگـــری ســـەرۆكی پەرلەمـــان الی پارتـــی بمێنێتـــەوە و یەكێتیش پۆســـتی ســـكرتێری

پەرلەمان وەربگرێت.ســـەرۆكی جێگـــری لەپۆســـتی بـــەدەر پەرلەمان، پۆستی سەرۆك كۆماری عێراقیش لەئەگـــەری دانەوەی بەكوردا یەكێكی دیكەیە لەو پۆستانەی پارتی نایەوێت بیداتە یەكێتی، رێكەوتنـــی ســـتراتیژی بەپێـــی هەرچەنـــدە نێـــوان یەكێتـــی و پارتـــی ئـــەو پۆســـتە بـــۆ یەكێتیە، لەكاتێكدا پۆســـتی سەرۆكی هەرێم

بۆ پارتییە، بەاڵم ئێســـتا ئەو رێكەوتنە تەنها لەســـەر كاغـــەز بوونـــی مـــاوە و لەبـــواری كرداریدا جێبەجێ ناكرێت. بەتایبەتیش پاش ئەوەی ســـەرۆكایەتی هەرێمی كوردســـتان لەبارەی پۆستی سەرۆك كۆماری عێراقەوە رایگەیانـــد، كە هەر كەســـێكیش بۆ پۆســـتی سەرۆك كۆماری عێراق بپاڵێورێ، پێویستە رەزامەندیی پەرلەمانی كوردســـتانی لەسەر بێـــت، چونكە ئەم پۆســـتە ئیســـتحقاقی گەلی

كوردستانە.پەرلەمانتارێكـــی پارتیش ئـــەو زانیاریانە بـــەوەش ئامـــاژە و دەكاتـــەوە پشتڕاســـت دەكات، تائێســـتا یەكێتـــی هەڵوێســـتی خۆی رانەگەیاندووە. ئیبراهیم ســـمۆ پەرلەمانتاری پارتـــی لەپەرلەمانـــی كوردســـتان بەســـڤیلی وت "داوا لەیەكێتـــی نیشـــتمانی كـــراوە واز پەرلەمـــان ســـەرۆكی جێگـــری لەپۆســـتی بهێنێت و لەبەرامبەردا ســـكرتێری پەرلەمان حزبـــە ئـــەو تائێســـتا بـــەاڵم وەربگرێـــت، لەبارەی ئەو پێشـــنیارەوە هەڵوێســـتی خۆی

رانەگەیاندووە".پەرلەمانتارەكەی پارتـــی لەبارەی ئەوەی مەرجە پۆستی ســـەرۆكی كۆمار بۆ یەكێتی بێـــت، وەك ئەوەی لەرێكەوتنی ســـتراتیژیدا هاتـــووە وتی "مەرج نیە پۆســـتی ســـەرۆك كۆمار بدرێتەوە یەكێتی، چونكە ئەو پۆســـتە پۆستی كوردە و پێویستە بدرێتە كاندیدێكی

بەهێز، كە خزمەتی كوردستانی پێبكات".بەاڵم ئەم پەرلەمانتارە رەتیكردەوە پارتی بیەوێـــت یەكێك لـــەم دوو پۆســـتە لەیەكێتی وەربگرێتـــەوە چونكە بەوتەی ئەو "رێكەوتن

لەســـەر پۆســـتەكانی هەرێمـــی كوردســـتان جیاوازە لەسەر رێكەوتن لەسەر پۆستەكانی بەغدا و پێویستە بۆ دابەشكردنی پۆستەكانی نوێیـــان رێكەوتنـــی الیەنـــەكان بەغـــداش

هەبێت".هـــەر لەو بـــارەوە عەلی عەونـــی ئەندامی سەركردایەتی پارتی، لەدیمانەیەكی گۆڤاری ســـڤیلدا، ئاماژە بەوە دەدات، كە لەناو پارتیدا قسە لەسەر پۆستی سەرۆك كۆمار نەكراوە، بەاڵم گوتیشـــی "ئـــەوە پاكێجێكە و پۆســـتی سەرۆك كۆمار مافی نەتەوەیی ئێمەیە وەك كورد، ئەگەر ئەو بابەتـــە بخرێتە گفتوگۆوە، ئەوە دەبێـــت هەموومان پێكەوە بەشـــدارین لـــەو پۆســـتانەی مافـــی كـــوردن". لەبـــارەی پێداگیریـــی یەكێتیش بۆ وەرگرتنی پۆســـتی جێگری ســـەرۆكی پەرلەمـــان، عەلی عەونی گوتی "یەكێتی زۆر زیاتر لە ئیستحقاقی خۆی بردووە، من نازانم كە ئەوان داوای وەزارەتی ناوخۆ و پێشمەرگە و فان و فان وەزارەت

دەكەن، چیان بۆ پارتی هێشتۆتەوە"؟لەســـەر پێداگـــری یەكێتیـــە، هەرچـــی وەرگرتنی پۆستەكانی خۆی دەكات لەهەرێمی پەرلەمانتارێكـــی بەغـــداش، و كوردســـتان

راوێژ كامەران

یەكێتی پێداگیریی لەسەر سەرۆك كۆمار و

جێگری سەرۆك پەرلەمان دەكات

ژماره 234 2014/6/7 9

دوای هەڵبژاردنی 30ی نیسان یەكێتی شێلگێڕانەتر داوای ئەو دوو پۆستە دەكات

پارتی: یەكێتی بەم هەموو داواكارییەیەوە نازانین چی بۆ پارتی

هێشتۆتەوە؟

یەكێتی: هەردوو پۆستی سەرۆك كۆمار و جێگری سەرۆك

پەرلەمان مافی خۆمانە

"پێنەدانی پۆستی جێگری سەرۆكی

پەرلەمان بە یەكێتی لەسەر پێشنیاری سەرۆكی

پەرلەمان بووە"

سياسەت

یەكێتیـــش ئامـــاژە بـــەوە دەدات، كە پێشـــتر الیەنەكان رێككەوتوون لەسەر ئەوەی پۆستی جێگری ســـەرۆكی پەرلەمـــان بدەنە یەكێتی و ناكرێـــت لێی پەشـــیمان ببنـــەوە، هەروەها پۆســـتی ســـەرۆك كۆماری عێراقیش بەپێی رێكەوتنـــی ســـتراتیژی ئیســـتحقاقی یەكێتی نیشتمانیە. زانا عەبدولرەحمان پەرلەمانتاری یەكێتـــی بـــە ســـڤیلی وت "تائێســـتا پارتـــی بەروونی داوای جێگری سەرۆكی پەرلەمانی نەكردووە، ئەوەی هەیە لەســـەر پێشـــنیاری رایگەیانـــدووە كـــە پەرلەمانـــە ســـەرۆكی مورتاحە بەكاركردن لەگەڵ جەعفەر ئیمینكی و داوایكـــردووە لەگەڵـــی بمێنێتـــەوە، بـــەاڵم تائێستا نە پارتی و نە یەكێتی هیچ بڕیارێكی رەسمیان لەســـەر نەداوە و یەكالبوونەوەی ئەو پرســـەش بـــۆ ئەوكاتـــە هەڵگیـــراوە، كە

سەرۆكی هەرێم لەئەوروپا دەگەڕێتەوە".پەرلەمانتارەكەی یەكێتی وتیشی"پێشــــتر الیەنە سیاسیەكان لەسەر ئەوە رێكەوتوون، كــــە ئەو پۆســــتە بــــۆ یەكێتی بێــــت و دەبێت رێكەوتنــــەكان جێبەجێ بكرێــــت، بەاڵم گەر لــــەدەرەوەی ئــــەو رێكەوتنە یەكێتــــی بگاتە

قەناعەتێكی دیكە، ئەوە شتێكی دیكەیە".

هەرچی لەسەر پۆستی سەرۆك كۆماری عێراقیشــــە یەكێتــــی ئامــــادە نیــــە سازشــــی لەســــەر بكات و بــــە مافی خــــۆی دەزانێت، لــــەم بارەیــــەوە ئارێــــز عەبدوڵــــال ئەندامــــی پەرلەمانتــــاری و یەكێتــــی ســــەركردایەتی حزبەكە لەپەرلەمانی عێراق بە ســــڤلیی وت "ئێســــتا هەمــــوو هەوڵەكانــــی ئێمــــە بۆ ئەوە دەبێت ئەو پۆســــتە بدرێتەوە كورد و لەنێو كوردیشدا ئەو پۆستە ئیســــتحقاقی یەكێتیە و پێویستە بدرێتە ســــەركردەیەكی یەكێتی، بۆ ئەمەش هەوڵدەدەین رەزامەندی هەموو الیەنــــەكان بــــە بزووتنەوەی گۆڕانیشــــەوە و گفتوگــــۆ لەرێگــــەی دەســــتبهێنین، بــــە

رێكەوتنەوە".ئارێز عەبدواڵ رەتیشــــی كــــردەوە پارتی بیەوێــــت ئەمجــــارە كاندیدی خــــۆی بۆ ئەو پۆســــتە دابنێت و وتی "پێشتر لەگەڵ پارتی رێكەوتــــن كراوە كە ئەو پۆســــتە بۆ یەكێتی بێت، تائێســــتا ئەوانیش بەفەرمــــی ئەوەیان رەتنەكردۆتــــەوە و پشــــتگیری ئەوە دەكەن

پۆستەكە بدرێتەوە یەكێتی".زانــــا عەبدولرەحمــــان پەرلەمانتارەكــــەی یەكێتیش لەپەرلەمانی كوردســــتان بەهەمان

شــــێوە ئامــــاژە بــــەوە دەكات، كــــە ئێســــتا یەكێتــــی كورســــیەكانی لەپەرلەمانی عێراقدا بەرزبۆتــــەوە و مافی خۆیەتی ئەو پۆســــتە وەربگرێت. زانا عەبدولرەحمان وتی "بەپێی نێــــوان یەكێتــــی و رێكەوتنــــی ســــتراتیژی پارتی، پۆســــتی سەرۆك كۆماری عێراق بۆ یەكێتییە، گەر ئەو پۆســــتە نەدرێتە یەكێتی، دەبێت كــــۆی رێكەوتنەكان هەڵوەشــــێنەوە، یەكێتیــــش لەرابــــردوودا ئەزمونێكی باشــــی هەبووە لەبەڕێوەبردنی ئەو پۆســــتە و زۆر

سەركەوتوو بووە تێیدا".لەبــــارەی كاندیــــدی یەكێتیــــش بــــۆ ئــــەو وتی"یەكێتــــی پەرلەمانتــــارە ئــــەم پۆســــتە زۆرە، دبلۆماتــــكاری و لێهاتــــوو كادری كــــە بــــە باشــــی ئــــەو پۆســــتانە پڕبكاتەوە، لەئێستادا هەرچەندە هیچ كەسێك بەفەرمی دیارینەكراوە، بەاڵم د. بەرهەم ساڵح یەكێكە لەو كەسانەی لەمیدیاكاندا وەك كاندید ناوی دەبرێت و كەســــێكی زۆر باشیشــــە بۆ ئەو پۆســــتە، ئەوەی لەئێستادا گرنگە، كورد ئەو پۆســــتە وەربگرێتەوە، چونكە ئێســــتا الیەنە عەرەبەكان هەوڵی ئەوە دەدەن پۆستەكە بۆ

عەرەب بێت و نەیدەنە كورد".

10 ژماره 234 2014/6/7

سەروەر ساڵەیی ــ بیالل سەعید

سياسەت

لەم دیمانەیەی ســــڤیلدا سلێمان عوسمان كونســــوڵی میســــر لەشــــاری هەولێر باس لەچەند پرســــێكی تایبەت بەپەیوەندییەكانی نێــــوان هەرێمــــی كوردســــتان و واڵتەكەی دەكات، راشــــیدەگەیەنێت، كە پرسی بوونی 18 كچــــە ئەنفالكراوەكە لــــەو واڵتە دوورە

لەڕاستییەوە.

نێــــوان هەرێمی پەیوەندییەكانــــی كوردستان و میسر لە چ ئاستێكدان؟

ســــلێمان عوســــمان: ســــوپاس بــــۆ خــــوا پەیوەندییەكانمان لەئاســــتێكی زۆر باشــــن، رێژەی كرێكارەكانمان لێرە رۆژ دوای رۆژ زیــــاد دەكات و لــــەزۆر بــــواردا هاوكارین. لەســــەرەتای كردنەوەی كونسڵگەرییەكەش لەســــاڵی 2010ەوە دەســــتمان بەئاڵوگۆڕی بازرگانــــی كــــردووە و ســــاڵی رابــــردووش رێژەی ئەو ئاڵوگۆڕە گەیشتە نزیكەی 100 ملیۆن دۆالر. پێشــــبینیش دەكەین ئەمســــاڵ رێژەكە دوو هێندە بەرزببێتەوە، چونكە چەند گرێبەســــتێك بەنرخی زۆرتــــر ئیمزاكراون. ئێســــتاش لەقۆناغی وەبەرهێنانین و لەگەڵ حكومەتی هەرێمی كوردستان لەگفتوگۆداین بۆ وەرگرتنــــی چەند پڕۆژەیەكی گەورە كە

لەرێگەی )B.O.T( جێبەجێیان دەكەین.و بازرگانــــی لەبــــواری جیــــا وەبەرهێنان لە چ بوارێكی دیكە هاوكاریتان

لەگەڵ هەرێم هەیە؟ســــلێمان عوســــمان: لەڕووی خوێندنەوە هاوكاری لەنێوانمــــان هەیە، نزیكەی هەزار خوێندكاری هەرێمی كوردستان لەزانكۆكانی میســــر خوێندنی بــــااڵ دەخوێنــــن، هەروەها هــــاوكاری لەنێــــوان زانكۆ میســــرییەكان و زانكۆكانی هەرێم هەیە و ئێستاش زانكۆی قاهیرە بەهاوبەشی لەگەڵ زانكۆی نەورۆز سەرپەرشــــتیكردنی ســــەرقاڵی لەدهــــۆك هەروەهــــا ماســــتەرنامەن. هاوبەشــــی یادداشــــتی لێكتێگەیشتن لەنێوان ژمارەیەك زانكۆی میســــری و زانكــــۆی هەرێم هەیە، پڕۆتۆكۆلێكــــی هاوكاری لەنێــــوان هەردوو

شكستهێنان لە فیستیڤاڵی سینەمایی هەولێر زیان بەناوبانگی هەرێم دەگەیەنێت

سلێمان عوسمان كونسوڵی میسر لە هەولێر:

ژماره 234 2014/6/7 11

سياسەت

سومەیە خەشاب رایگەیاندووە، كە

بەهۆی نەبوونی ڤیزەوە بەشداری فیستیڤاڵەكەی

نەكردووە

من لە فرۆكەخانە نەبام بەهۆی نەبوونی فیزە "عەلی بەدرخان"یان

رەوانەی میسر دەكردەوە

گەشــــتەكەی ڤیزەكەی پێنەگەیشتبێت؟ ئەمە شــــتێكی سەیرە و عەقڵ قبوڵی ناكات، بەاڵم ڤســــیتیڤاڵێكی لەڕێكخســــتنی شكســــتهێنان نێودەوڵەتییــــەوە لــــەڕووی جــــۆرە لــــەو زیــــان بەهەرێمــــی كوردســــتان دەگەیەنێت، جگەلــــەوەش تۆ كەســــێكی كوردیــــت ئەوە رەوا دەبینیــــت كە تەنها چەنــــد كاتژمێرێك بــــەر لەدەســــتپێكردنی مەراســــیمی كۆتایی مۆبایــــل بەكورتەنامەیەكــــی ڤیســــتیڤاڵەكە كونسڵگەری واڵتێكی وەك میسر بانگهێشتی

مەراسیمەكە بكەیت؟نییــــە لەبەرنامەتانــــدا ئایــــا فیستیڤاڵێكی هونەری هاوشێوە بەبەشداری لەمیســــر كوردســــتان هونەرمەندانــــی

بكەنەوە؟ســــلێمان عوســــمان: ئێمــــە پڕۆتۆكۆڵمان ســــەندیكای لەگــــەڵ ئێســــتاش و هەیــــە هونەرمەندانــــی هەرێمــــی كوردســــتان كار لەسەر نمایشێكی شانۆگەری و ئاهەنگێكی گۆرانــــی گوتــــن دەكەیــــن لەمیســــر. كار بۆ

وەرگرتنــــی رەزامەندی الیەنــــە فەرمییەكان دەكرێت بــــۆ جێبەجێكردنی. مــــن دەمەوێت وتــــاری خۆم بەگەلی كــــورد بگەیەنم و پێی بڵێم كە گەلی میسر كۆنترین دۆستی گەلی كــــوردە، تەنانــــەت باس لــــەوە دەكرێت، كە نیفەرتیتی كچی پاشای میتانییەكان خێزانی فیرعــــەون بووە، ئــــەوە مێژوویەكی كۆنە و بۆ هەزاران ســــاڵ پێش ئێستا دەگەڕێتەوە، ئێمەش دەمانەوێت ئەو هاوڕێیەتییە زیندوو

بكەینەوە.گشــــتییەكەیدا لەچوارچێــــوە خوێندنــــەوە و هەڵســــەنگاندنت بۆ مامەڵەی حكومەتــــی هەرێم لەگــــەڵ هاواڵتیانی بیانی

چییە؟ســــلێمان عوســــمان: شــــایەتیدانی ئێمەی میســــری لــــەو بارەیــــەوە كەمێــــك بریندار دەبێــــت، چونكە ئێمە هەســــت دەكەین لەناو كەســــوكاری خۆمانیــــن، هەر میســــرییەكی ئێــــرە پێیوایــــە لەگــــەڵ كەســــوكاری خۆیدا هەڵسوكەوت دەكات، دەكرێت ئەو پرسیارە

وەزارەتی رۆشــــنبیری میســــر و وەزارەتی رۆشــــنبیری هەرێم واژووكراوە، كۆمەڵێك پالنی باشــــمان داڕشــــتووە، بــــەاڵم درەنگ گەیشــــتنی بودجــــە كاریگەری خستەســــەر چاالكییــــەكان، جێبەجێكردنــــی خێرایــــی لەبــــواری هونەریشــــدا پڕۆتۆكــــۆڵ لەنێوان ســــەندیكای هونەرمەندانــــی ئێــــرە و ســــێ سەندیكای تایبەتمەندی میسر ئیمزاكراون، پەنا بەخوا كار لەسەر بەرهەمهێنانی درامای هاوبەش دەكەین، سوپاس بۆ خوا لەبواری

رۆشنبیرییدا زۆر بەباشی كاردەكەین. بڕیاربوو ژمارەیەك هونەرمەندی میســــری بەشــــداری لەفیســــتیڤاڵی فیلمــــی هەولێــــر بكــــەن، بــــەاڵم ئــــەو هونەرمەندانە نەهاتنــــە هەرێــــم. ئــــەوە تاچەند راســــتە كە دەگوترێت تۆ بەهۆی رێگەنەدان بەهاتنیان بوویــــت رێگــــر VIPیــــەوە هۆڵــــی لەڕێــــی

لەبەشداریكردنیان؟سلێمان عوسمان: بەرپرسانی فیستیڤاڵەكە پێیانوتــــم كە هۆڵــــی VIP دەكەینــــەوە، ئەوە بابەتێكە پەیوەندی بەخۆیانەوە هەیە، ئێمەش پێشتر بەپێی پڕۆتۆكۆڵی رۆشنبیری نێوان میســــر و هەرێم ژمارەیــــەك هونەرمەندی وەك ســــەفیە عامــــری و فــــاروق فیشــــاوی و وەفــــاء عامــــر و ئایتن عامــــر و مەحمود محەمــــەد فــــەوزی بەرهەمهێنــــەر و عەلــــی بەدرخانی دەرهێنــــەر و ژمارەیەكی زۆری دیكەمــــان هێناو بەشــــێوەیەكی ئاســــایی و بەبــــێ CIP و VIP هاتنە هەرێم. رێكخەرانی فیســــتیڤاڵەكە هاتــــن و وتیــــان ئێمە بەشــــی ڤــــی ئای پی بــــۆ هونەرمەنــــدان دەكەینەوە، ئــــەوەی لەهەمــــوو شــــتێك زیاتــــر بــــەالی منــــەوە گرنگە ئەوەیە بۆم بســــەلمێنێت، كە ڤیــــزەكان ئامادەن، چونكە بــــاش دەزانم كە كردنەوەی هۆڵی ڤی ئای پی بۆ وەزیرەكان و یاریــــدەدەری وەزیرەكانــــە و بەڕێنمایــــی تایبەتــــە، منیش پەیوەندیــــم بەهۆڵی ڤی ئای پی یەوە كرد و لێمپرسین ئایا شتێكی وابۆ هونەرمەندان كــــراوە، چونكە ئەوەی بە ڤی

ئــــای پی بێــــت پێویســــتی بەڤیــــزە نییە، من داوام لەرێكخەرانی فیستیڤاڵەكە كرد وێنەی ڤیــــزەی ئەو هونەرمەندانەم نیشــــانبدەن، تا پێیــــان بڵێم ڤیزەكان ئامــــادەن، بەاڵم بۆیان نەســــەلماندم كە ڤیزەكان ئامادەن و منیش پەیوەندیــــم كــــرد بــــە هۆڵی ڤی ئــــای پی و دەرەوەی پەیوەندییەكانــــی فەرمانگــــەی هەرێم، ئەوانیش پێیانوتم كە شــــتی وا نییە، كەوایــــە ئــــەو هونەرمەندان چــــۆن دێنە ناو هەرێمەوە؟ سومەیە خەشــــاب لەوێبسایتی خۆی باویكردۆتەوە كــــە بەهۆی نەبوونی ڤیزەوە بەشداری فیستیڤاڵەكەی نەكردووە، منیــــش بەڵگــــەم الیە كە ســــەرەڕای ئەوەی هۆڵــــی VIP بۆ ئەو هونەرمەندانە نەگیرابوو دەرچووبــــوون 5/28 رۆژی ڤیزەكەیــــان لەكاتێكدا بلیتی فڕۆكەكەی ئەو كەســــانەش هەمــــان رۆژ بوو، فڕۆكــــە كاتژمێر 9:00ی سەر لەبەیانی میسر جێدەهێڵێت و پێویستە كاتژمێر 7:00 گەشتیاران لە ناو فڕۆكە بن، ئایــــا هیچ كەســــێكی عاقڵ هەیــــە بێ ئەوەی ڤیزەی واڵتێكی هەبێت سواری فڕۆكە بێت؟ بەالی منیشــــەوە گرنگە ئەو كەسانەی دێنە هەولێر بەهەمان فڕۆكە نەگەڕێنەوە كەپێی

هاتوون. كێ بەرپرسە لەخراپی رێكخستنی

ئەو فیستیڤاڵە؟فیســــتیڤاڵە ئــــەو عوســــمان: ســــلێمان لەالیــــەن كۆمپانیایەكــــی كەرتــــی تایبەتەوە رێكخرابوو، جیاوازی لەنێوان مامەڵەكردن لەگــــەڵ وەزارەتی رۆشــــنبیری و پارێزگای هەولێــــر هەیە لەگــــەڵ مامەڵەكــــردن لەگەڵ كۆمپانیایەكــــی تایبەت، كاتێك مامەڵە لەگەڵ دەزگایەكــــی حكومــــی دەكــــەم گرەنتییەكی حكومــــی هەیە، كە دڵنیــــام دەكاتەوە لەوەی هونەرمەنــــدی واڵتەكــــەم كــــە دێتــــە هەرێم لێدەگیرێــــت رێــــزی هــــەر مرۆڤێــــك وەك ناگەڕێنرێتــــەوە فڕۆكــــە بەهەمــــان و واڵتەكــــەی، هونەرمەنــــدی گــــەورە عەلــــی بەدرخــــان كــــە بەڕەچەڵەك كــــوردە هات و من لەپێشــــوازیدا بووم، بڕیاربــــوو پێكەوە لەگەڵ ســــومەیە خەشــــاب و ئیلهام شاهین و هونەرمەنــــدان دیكە بەهەمان فڕۆكە بێن، كە چووومە فڕۆكەخانەی هەولێر ڤیزەكەی پێنەگەیشــــتبوو، چونكە هەمان ئەو رۆژەی ئەو گەیشــــتە هەولێــــر ڤیزەكە دەرچووبوو، ئەگەر من لەوێ نەبوومایە دەگەڕێنرایەوە، بەاڵم مــــن پەیوەندیم بەوەزارەتی ناوخۆوە كرد و رێگــــەی هاتنەژوورەوەیان پێدا. ئایا مەعقولە كەسێك بانگهێشت بكەیت و شەوی

12 ژماره 234 2014/6/7

سياسەت

لەهەندێك حاڵەتی دیكەش تێبینیمان كردووە رەزامەنــــی دروســــت لەســــەر وەرگرتنــــی لەزانكــــۆ وەردەگرێــــت، بــــەاڵم كــــە دەچێتە میســــر پەیوەنــــدی بەزانكــــۆ و خوێندنــــەوە ناكات، ئایا پێویســــت نییە لێرەدا بیسەلمێنن

كە جددییەتێك هەیە بۆ خوێندن؟ رێژەیەكــــی ســــااڵنەی دیاریكــــراو هەیە بۆ پێدانی ڤیزەی میســــر بەهاواڵتیانی

هەرێم لەالیەن كونسڵخانەكەتانەوە؟سلێمان عوسمان: سەبارەت بە بزنس و بازرگانــــی هیچ رێژەیەكــــی دیاریكراو نییە، لەوانەیە لەســــاڵێكدا دە كەس داوای ڤیزەی بازرگانی و كاركردنم لێ بكەن و لەوانەشە هەزار كەس ئەو داوایە بكەن، من ناچم داوا لەخەڵك بكەم تا روو لەمیســــر بكەن بەڵكو مــــن لێــــرە دانیشــــتووم و خەڵك ســــەردانم دەكــــەن و داوای ڤیزەی میســــرم لێدەكەن، منیــــش ناتوانم رێژەیــــەك دیاریبكەم، بەاڵم تێبینیمان كردووە كەرێژەكە لەزیادبووندایە،

هەمــــوو ئەوانەی دێن و داوای ڤیزە دەكەن خوێندكارەكانیــــش ڤیــــزەی پێیاندەدرێــــت، بەهەمــــان شــــێوە، بەاڵم من توانــــای پێدانی ڤیــــزەی گەشــــتیاریم نییــــە و لەئێستاشــــدا هەوڵێك هەیە بۆ دروســــتكردنی پەیوەندی گەشــــتوگوزارییەكانی كۆمپانیــــا لەنێــــوان هەرێــــم و میســــر بــــۆ وەرگرتنــــی ڤیــــزەی

گەشتیاری. هیــــچ هەوڵێــــك نییــــە بۆ ئــــەوەی ڤیــــزەی نێوان هەرێم و قاهیــــرە هەڵبگیرێت

بەدەر لەعێراق؟سلێمان عوسمان: پەیوەندی نێوان قاهیرە و قەغدا باشە، بەهەمان شێوە پەیوەندیمان لەگــــەڵ هەولێر باشــــە، ئێمەش كار لەســــەر بەرزكردنــــەوەی پەیوەندییەكانمان لەبەغدا هەرێــــم دەكەیــــن، هەولێــــر و بەســــرە و ئێمــــە بــــەاڵم تایبەتمەنــــدی خــــۆی هەیــــە، بەپەرۆشــــین بۆ ئــــەوەی پەیوەندییەكانمان وەك بەغــــدا لەگــــەڵ بمێننــــەوە بەباشــــی دەوڵەت، لەگەڵ ئەوەشــــدا هیچ زانیارییەكم

لەو بارەیەوە نییە. دەكرێــــت پێمان بڵێیت چەند كەس

بــــەاڵم ئــــەو خوێندكارانــــەش كــــە بــــۆ خوێنــــدن روو لەواڵتەكەتــــان دەكــــەن رووبــــەڕووی هەمــــان ئاســــتەنگ دەبنەوە

لەپێدانی ڤیزە، بۆچی؟ســــلێمان عوسمان: با شــــتێك بەبەڕێزت بڵێم، ئێســــتا نزیكــــەی هــــەزار خوێندكاری هەرێمی كوردستان لەمیسر دەخوێنن، ئێمە ڤیزە بــــەو خوێندكارانە دەدەین و ئەوانیش مافی خۆیان مافی نیشتەجێبوون وەربگرن، بــــا ئــــەو مافە وەربگــــرن و لەكاتــــی چوونە نــــاو میســــریش كــــەس رێگرییــــان لێناكات، بەشــــێك لــــەو خوێندكارانــــە دەڵێــــن پێدانی مافی نیشتەجێبوون كاتێكی زۆری دەوێت، كەچــــی خــــۆی تەنها هەفتەیــــەك یان بەالی زۆرەوە دوو هەفتەی دەوێت، با گریمانەی ئەوە بكەین ئەو خوێندكارانە لەساڵێكدا یەك جــــار دەگەڕێنەوە كوردســــتان، ئەمە مانای وایە ئــــەوان ناچارم دەكــــەن 1000 ڤیزەی زیاتر لەتوانای خۆم بدەم لەساڵێكدا، منیش ناتوانــــم ژمارەیەكی زۆری ڤیزە ببەخشــــم، بۆیــــە تكایان لێدەكەم ئەوكاتەی لەمیســــرن مافی نیشتەجێبوون وەربگرن تاكو فشاری سەر ئێمە و خۆشیان كەمبكەنەوە. لەماوەی رابردووشــــدا ئێمە كەمێــــك پێدانی ڤیزەمان ئاهەنــــگ میســــر چونكــــە كەمكردۆتــــەوە بەبۆنــــەی هەڵبژاردنەكانــــەوە دەگێڕێــــت و لــــەم رۆژانــــەش ســــەرۆكی هەڵبژێردراوی میســــرییەكان دەســــتبەكار دەبێت، هەندێك بەرزركردنــــەوەی و ئەمنــــی هۆشــــداری خۆشــــتان هەیــــە، ئامادەباشــــی ئاســــتی دەزانــــن كە هەندێــــك گروپی تیرۆریســــتی هــــەن دەیانەوێت هەڵبژاردنەكان بشــــێوێنن و پێموایە هەستیشــــمان پێدەكــــەن، چونكە خۆتــــان دوای هەڵبژاردنەكانــــی پەرلەمانی كوردســــتان بــــەو بارودۆخــــە تێپەڕیــــن و تەقینەوەیەكــــی بەهێــــز هەولێــــری هەژانــــد، ئێمەش دیراسەی ئەو بارودۆخە دەكەین و

بەهەند وەریدەگرین. یەكێك لەمەرجەكانی پێدانی ڤیزە بەخوێندكاران ئەوەیە كە پێویســــتە تەواوی قیســــتی خوێندنەكەیان لەمیســــر بدەن، ئایا

ئەمە مەرجێكی قورس نییە؟ســــلێمان عوســــمان: بێگومــــان نەخێــــر، نوســــینگە هەندێــــك كــــە بڵێــــم پێــــت بــــا لەعێــــراق هــــەن كە ســــاختەكاری دەكەن لە خوێنــــدكاران وەرگرتنــــی نوســــراوەكانی و ئەمــــڕۆش )2014/6/3( ژمارەیــــەك لــــەو حاڵەتانە ئاشكراكران. تۆ خۆت بخە شوێنی كارمەندی ئاسایش، لەم كاتەدا چی دەكات؟

لەبیانییەكان بكرێت نەك لەمیسرییەكان. لەكاتــــی وەرگرتنی ڤیزەی میســــر هەرێــــم هاواڵتیانــــی لەكونســــڵخانەكەتان رووبەڕووی ئاستەنگ دەبنەوە، بۆچی ئەو

ئاستەنگانە دروستدەكەن؟ســــلێمان عوســــمان: ســــەرەتا دەمەوێت ئەوەت پێبڵێم كە پرسی ڤیزە كەمێك ئاڵۆزە، ئێمە وەك عێراق مامەڵە لەگەڵ هاوواڵتیانی چونكــــە دەكەیــــن، كوردســــتان هەرێمــــی بەڕێــــزت هەڵگــــری پاســــپۆرتی عێراقیــــت، ئێمــــەش ژمارەیەكی زیاتــــری ڤیزە دەدەین بەعێــــراق بەبــــەراورد لەگــــەڵ ئــــەو رێژەی ڤیزەیــــەی عێــــراق بەمیســــرییەكانی دەدات، واتــــا ئەگەر بەراوردی رێژەی دانیشــــتوانی میسر و عێراق بكەین، ئەوە پێویستە عێراق رێژەیەكــــی زیاتر ڤیزە بداتە میســــرییەكان، چونكە ژمارەی هاواڵتیانی میســــر نزیكەی 90 ملیۆن كەسە، بەاڵم رێژەی دانیشتووانی عێــــراق نزیكــــەی 30 ملیــــۆن كەســــە، واتــــا پێویســــتە لەبەرامبــــەر ڤیزەیەكی میســــر كە بــــە هاواڵتــــی عێراقی دەدرێت ســــێ ڤیزەی عێراق بەهاواڵتیانی میســــری بدرێت، بەاڵم بەداخــــەوە ئێمە ڤیزەی زیاتر دەدەین و لەو چوارچێوەیەشــــدا ئاستی رێپێدراوی پێدانی ڤیزە دەبەزێنین. بەشــــێوەیەكی گشتی ئێمە دووردەكەوینەوە لەرێوشوێنە رەسمییەكان كاتێــــك مامەڵە لەگەڵ هەرێمی كوردســــتان و عێراق دەكەین، پێشــــموایە پێویســــتە ئەو پرسە لەنێوان هەردوو وەزارەتی ناوخۆ و دەرەوەیی میســــر و عێراق تاوتوێ بكرێت. بیریشــــت نەچێــــت میســــر بەبارودۆخێكــــی ناوخۆیی قورســــدا تێدەپەڕێت و پێویســــتە ئێمــــە بەســــەر گروپــــە تیرۆریســــتییەكاندا زاڵبین، ئەمەش دەســــتی نوێنەرایەتییەكانی میســــر لەدەرەوە دەگرێت بۆ پێدانی ڤیزە تا

ئەو كاتەی بارودۆخ جێگیر دەبێت.

چەند كاتژمێرێك بەر لەدەستپێكردنی مەراسیمی كۆتایی فیستیڤاڵەكە بە

كورتەنامەی مۆبایل بانگێشت كراوم، ئەمە

رەوایە؟

هەڵبژاردنەكانی میسر بەشەفافییەت و دوور

لەساختەكاری بەڕێوەچوو

ژماره 234 2014/6/7 13

سياسەت

دەرناكەین، بەاڵم هاوبەشــــین لەدەركردنی بڕیــــارەكان، بەاڵم لەســــەردەمی ســــەرۆك مورســــیدا جۆرێــــك لەپشــــێوی و نارێكــــی لەسیاســــەتی دەرەوەی میســــردا هەبــــوو، سوپاس بۆ خوا گەل لەكاتی خۆیدا ویستی خــــۆی بــــۆ گۆڕینی بــــارودۆخ بەگشــــتی و دەرەوەش پەیوەندییەكانــــی بارودۆخــــی

دەربڕی. ئەی چی لەبارەی هەڵبژاردنەكانی ئەمدواییــــەی میســــرەوە دەڵێیــــت لەكاتێكدا بەشــــێك لەچاودێران تانــــە لەبێگەردی ئەو

هەڵبژاردنە دەگرن؟سلێمان عوســــمان: با ئەو خەڵكە خۆیان بڵێن بۆچی دەنگیان بەكاندیدێكی دیكە، نەدا یاخود كەسێكیان بۆ پۆستی سەرۆك كۆمار كاندید نەكرد. ژمارەی ئەو كەسانەشــــی كە جەنابی موشیریان هەڵبژارد زیاتر لەبیست ملیۆن كەس بوو، ئەو ژمارەیەش لەژمارەی دەنگەكانی سەرۆك مورسی زیاترە و ئاستی بەشــــداریكردنیش لەهەردوو هەڵبژاردنەكە لەهەڵبژاردنــــی نزیكبــــوون، لەیەكتــــرەوە پێشــــوودا ژمارەی بەشداربووان 24 ملیۆن بوو لەم هەڵبژاردنەش گەرچی ئەنجامەكان رانەگەیەنــــراون، بەاڵم نزیكــــەی 23 ملیۆن كــــەس بەشــــدارییان كــــرد، واتــــا نزیكــــەی هەمــــان رێــــژەی بەشــــداربوونە، تــــەواوی ئەو كەسانەشــــی مافــــی بەشــــداریكردنیان هەبــــوو 53 ملیۆن كەس بــــوون، چاودێری تێبینییانكــــرد و هەبــــوون نێودەوڵەتیــــش دوور و بەشــــەفافییەت پڕۆســــەكە لەساختەكاری بەڕێوەچوو، بەاڵم كەسانێك هــــەن دەدۆڕێــــن و دەیانەوێــــت جۆرێــــك لەشــــەڕی دەروونی بەرپابكەن و خۆشــــی میسرییەكان بشێوێنن، ئێستاش خۆشییەكی فراوان لەمیســــردا هەیە و گەلی میســــریش خۆشــــحاڵە، تۆ بچۆ میســــر و بڕوانە چۆن خەڵــــك وێنــــە و هێماكانــــی خۆشەویســــتی

سیسی لەسەر سنگیان دەدەن.

و كۆمپانیای میسری لەهەرێم كار دەكەن؟سلێمان عوسمان: ژمارەی ئەو كرێكارانەی لێــــرە كاردەكەن و مافی نیشــــتەجێبوونیان هەیە لەنێوان 3000_4000كەسن كە لەبوار و پســــپۆڕییە جیاوازەكاندا كاردەكەن، ئەو كۆمپانیایانەشــــی كــــە بەمیســــری ئەژمــــار ئــــەو كۆمپانیایانــــەن كــــە دەكرێــــن تەنهــــا بــــارەگای ســــەرەكییان لەمیســــرە و لقیــــان لێــــرە هەیە، وەك كۆمپانیای غازی میســــر، ئــــەو كەسانەشــــی كە دێن و لێــــرە كۆمپانیا دادەمەزرێنــــن، ژمارەكەیــــان نازانم چونكە كۆمپانیاكان بەكۆمپانیای میســــری ئەژمار ناكرێــــن، بەڵكــــو وەك كۆمپانیــــای خۆماڵی

ئەژمار دەكرێن. ئــــەو پرســــەی بــــەالی كــــوردەوە گرنگــــی زۆری پێدەدرێــــت پرســــی هــــەژدە كچە ئەنفالكراوەكەیە، كە گوایە لەمەلهاكانی میســــر كار دەكــــەن، هەوڵەكانتــــان چین بۆ

دۆزینەوەی ئەو كچانە؟ســــلێمان عوســــمان: نــــەك هــــەوڵ بەڵكو ئێمــــە بەتەواوەتــــی بەســــەرجەم نوســــراو فەرمانگــــە و دەروازە و فڕۆكەخانــــە و و گەڕایــــن میســــرییەكاندا پەیوەندیــــدارە هیــــچ كچێكــــی كورد بــــەو ناوانــــە نەهاتۆتە ناو میســــرەوە، لەوانەیە ئــــەو وتارەی باس لەناردنــــی ئــــەو كچانە بۆ میســــر دەكات بۆ لێدان بێت لەرژێمی پێشوو، تەنانەت گومان لەدروســــتی ئــــەو بەڵگەیــــەش دەكرێت، كە باس لەناردنی ئەو كچانە بۆ میسر دەكات، مەنتقیش ئەوە قبوڵ نەكات ئەو ژمارە كچە كــــوردە لەواڵتێكدا بــــن و هیچ پەیوەندییەك بەكەســــوكار و فەرمانگەی پەیوەندییەكانی لەگــــەڵ بەجــــددی ئێمــــە نەكــــەن، دەرەوە وەزارەتــــی ناوخۆی میســــر و دامــــەزراوە پەیوەندیــــدارەكان بەدواداچوونمان بۆ ئەو پرســــە كــــردووە و هیچ ئاســــەوارێكی ئەو

كچانە لەمیسر نییە.رابــــردوودا لەمــــاوەی تــــۆ لەســــەردەمی زیاتر لەســــەرۆكێكی میســــر كارت كردووە، كام لەوان بەباشتر دەزانیت بۆ باشــــتركردنی پەیوەندییەكانی دەرەوەی

میسر؟سلێمان عوســــمان: پڕۆسەكە بەو جۆرە پێوەر ناكرێــــت، چونكە ئێمە بــــە قۆناغێكی ئینیتقالــــی تێپەڕبووین و ئێســــتاش جەنابی موشــــیر )عەبدولفەتاح سیسی( ئاڕاستەمان دەكات بــــۆ بەهێزكردنــــی پەیوەندییەكانــــی دەرەوە و ئەولەویەت دادەنێت. ئێمەش كار بەڕێنماییەكانی دەكەین، راســــتە ئێمە بڕیار

جەنابی سیسی زیاتر لە 20 ملیۆن دەنگی بەدەستهێناوە و ئەم

رێژەیەش لە دەنگەكانی سەرۆك مورسی زیاتر

بوو

ژماره 234 2014/6/7 13

14 ژماره 234 2014/6/7

سياسەت

هەفتانە تایبەت بۆ سڤیل دەینووسێت

ڤەۆشر

عەتا قەرەداخی

باشووری كوردستان لە سایكس- بیكۆوە

بۆ مالیكی

پێدەچێت مالیكی ئەو بەرپرسە عەرەبە شیعە عێراقیە بێت، كە بەرنامەكەی بەریتانیا و سایكس بیكۆ بۆ لكاندنی

باشووری كوردستان بەعێراقەوە هەڵبووەشێنێـەوە و خزمەتێكی باشی كورد بكات

ئێستا ئەگەر كورد لەیارییەكە دوور بكەوێتەوە، ئەوا مالیكی دەتوانێت بەنزیكەی 130 كورسی حكومەت پێكبهێنێت و سوننە و هێزە نەیارە شیعەكانیشی

دووربخاتەوە

ئەو سێ حكومەتانەی لەئەنجامی هەڵبژاردنەكاندا لەعێراقدا پێكهاتوون، لەژێر ناونیشانی حكومەتی یەكێتی

نیشتیمانیدا بوونە، بەاڵم لەگەوهەردا حكومەوتی تاكەكەسی شیعە بوون

14 ژماره 234 2014/6/7

ژماره 234 2014/6/7 15

بەجیابوونەوەی كورد بەربەستێكی گەورەی بەردەم مالیكی الدەچێت

سياسەت

مەلیـــك فەیســـەڵی یەكەم ســـاڵی 1931 دا یاداشـــتێكی پڕ بایەخی نووســـیووە لەبارەی پێكهاتـــەی گەلی ئەو واڵتـــەوە كە ئەو مەلیكی بـــووە و تیایـــدا دەڵێت "واڵتی عێـــراق بریتیە لەچەند واڵتێك كە لەگرنگترین بنەمای ژیانی كۆمەاڵیەتیدا كەموكورتی هەیە، واتە لەرووی فیكری و نەتەوەیـــی و ئایینیەوە، ئەم بارەش هێزە دابەشـــبووەكانی لەیەكتر پەرتكردووە. بەكورتـــی دەڵێم لەكاتێكدا دڵم ژان دەكات، كە بە بڕوای مـــن لەعێراقدا گەلی عێراقی بوونی نیـــە، بەڵكو چەند پێكهاتـــەی مرۆیی هەن، كە لەهەر جـــۆرە بیرێكی نیشـــتیمانی داماڵراون" )بڕوانە: عبداكریم االزری، مشـــكلة الحكم في

العراق، لندن، 1991(. ئەم قسەیە نووسراوی پیاوێكە كە ئەركی فەرمانڕەوایی عێراقی خراوەتە ئەستۆ. كەواتە لێـــرەوە ئاشـــكرایە كـــە نە لـــەو كاتـــەدا و نە دواتر و نە ئێســـتاش شتێك دروست نەبووە نـــاوی گەلی عێراق بێت. رەنگە لەســـەردەمی بەعســـدا ســـەركوتكردنی و زەبروزەنـــگ دیـــواری نێـــوان پێكهاتەكانـــی ئـــەم واڵتـــەی نـــاوی لێنـــراوە عێراق تەنكتـــر بووبێت، بەاڵم هەرگیز شـــتێك پێكنەهاتووە كـــە ناوی گەلی عێـــراق بووبێـــت. دیارە لـــەدوای رووخاندنی رژێمی بەعسیش ئەو دیوارە زیاتر ئەستوور بـــووە. لەالیـــەك مێـــژووی خوێنینـــی نێـــوان شـــیعە و ســـوننە گەڕاوەتەوە بۆ ئەو ساتەی كە حسێن بەدەســـتی سووننەكان شەهیدكرا. لەو رووەشەوە شیعەكان نەیانتوانیووە لەوە

تێبگەن ئەوانەی حســـێنیان شـــەهیدكرد نەك هەر ئەم سوننانەی ئێســـتای عێراق نەبوون، بەڵكـــو بەئەســـتەم پەیوەندی لەنێـــوان ئەمان و ئەوانـــدا دەدۆزرێتەوە. رەنگە تاكە شـــتێك پێكیانەوە ببەســـتێـت تەنیا هاومەزهەبی بێت. هـــەروەك ســـوننەكانیش ناتوانـــن بەوچـــاوە ســـەیر بكەن كە سوننە و شیعە هەردووكیان دوو ئایینزای ئیسالمن و ئەوەی لەرابردوودا روویـــداوە بۆتـــە مێژوو، ئێســـتا ســـەردەم و قۆناغێكـــی ترە. دیارە ئـــەم دوو پێكهاتەیەش هەردووكیـــان بەچاوی نەیار ســـەیری كورد دەكەن. شـــیعە لەروانگەی جیاوازی مەزهەب دەكات. كـــورد ســـەیری نەتەوەییـــەوە و ســـوننەش لەروانگەی جیاوازی نەتەوەییەوە ســـەیری كورد دەكات. كوردیش ئەگەر خۆی فریـــو نەدات ئـــەوا لەئاســـتی یەكەمـــدا دەبێ بزانێـــت ئەو دووانـــە هەردووكیان بەشـــێكن لەو نەتەوە سەردەســـتەی دەســـەاڵتە جۆراو جۆرەكانی ئەوان بەردەوام دەستی بەخوێنی كورد ســـووربووە و هەردووكیشـــیان وەكو دەســـەاڵتی نەتـــەوەی عـــەرەب داگیركـــەری كوردســـتانن. هەرچەنـــدە قســـەیەكی بۆش و پووچ هەیە كە سیاســـیە ساویلكەكان بەكاری دەهێنـــن گوایە گـــەالن هەموو بـــرای یەكن و ئـــەوە دەســـەاڵتەكانن دوژمنایەتی دروســـت دەكەن. ئەگەر ئەم قســـەیە بۆ هەر شـــوێن و جێگایەكی تر راســـت بێـت، ئـــەوا هەرگیز بۆ عێراق راســـت نییە، چونكە عەرەبی عێراق نە بەدەسەاڵت و نە بەگەلیشەوە وەها رەفتاریان

نەكـــردووە، كـــە برای نیشـــتیمانی یـــان برای ئایینی كورد بن.

بێگومـــان لەقســـەكەی مەلیك فەیســـەڵەوە دەردەكەوێت، هیـــچ بنەمایەكی گەل لەعێراقدا دروســـتنەبووە. بۆیە تاكـــە رێگاچارە ئەوەیە ئەم ســـێ پێكهاتەیـــە بەتـــەواوی لێكتر دوور بخرێنـــەوە و ئـــەم واڵتـــە بگێڕدرێتـــەوە بـــۆ ســـێ والیەتەكەی سەردەمی عوســـمانی، كە والیەتـــی موســـڵ و بەغـــدا و بەســـرە بوون. بـــەاڵم لـــەدوای هەڵوەشـــاندنەوەی دەوڵەتی عوســـمانی، هەردوو والیەتی بەغدا و بەسرە ئینگلیـــزەكان پاشـــان و لكێنـــدران پێكـــەوە بینیـــان، كە هاوســـەنگی مەزهەبی لەو عێراقە نوێیەدا نیە، كە درووســـتیان كـــردووە، بۆیە بیریان لەشـــتێكی تر كردەوە، ئەویش لكاندنی باشـــووری كوردســـتان یان والیەتی موسڵ بوو بەو عێراقە نوێیەوە، كە ئەویش زیاتر بۆ هاوسنگی دروستكردن بوو لەنێوان مەزهەبی شـــیعە و ســـوننەدا، چونكـــە ژمارە شـــیعەی عـــەرەب زۆرتربوون لەســـوننەی عـــەرەب،. ئینگلیزەكان بیریان لەوەكردەوە، كوردەكانیش ســـوننەمەزهەبن و بەلكاندنی والیەتی موسڵ بەعێراقە نوێیەكەوە دەشـــێ ئەو هاوســـەنگیە دروســـت بكـــەن، بەاڵم ئـــەوان شـــتێكی زۆر گرنگیان لەبیركرد، ئەویش جیاوازی نەتەوەیی كورد و عەرەب بوو. بەمانایەكی تر دەتوانین بڵێیـــن بەریتانیـــەكان جیـــاوازی مەزهەبیـــان لەپێـــش جیـــاوازی نەتەوەییەوە دانـــا، ئەگەر چاو لەكاریگـــەری بەرژەوەندییە ئابووریی و

16 ژماره 234 2014/6/7

مالیكی بە هەڵوێستەكانی دەیەوێت ریزی كورد تێكبدات، ئەگەرنا

ئاڕاستەی جیابوونەوە لە عێراق بگرنەبەر

و بەربەستی كوردی لەبەردەم تاكڕەویەكەیدا

نەمێنێت

سياسەت

ستراتیژییەكانی ئەو دەوڵەتە داگیركارەی ئەو سەردەمە بپۆشین.

ئاشـــكرایە كـــە بەپێـــی بەندەكانـــی 61 تـــا 63ی رێكەوتننامـــەی ســـیڤەر دەبـــوو كـــورد بووبایـــە خاوەنی دەوڵەتی خـــۆی، بەاڵم لەو كۆنگرەیـــەی كـــە لـــە 12ی ئـــازاری 1921 دا لەقاهیرە بەســـترا، كێشەی كورد رووبەرێكی فراوانـــی داگیركرد و سیاســـیە بەریتانییەكان لەوبارەوە بوونە دوو ئاڕاســـتەوە. ئاڕاستەی یەكەمیـــان لەگـــەڵ ئـــەوە بـــوون باشـــووری كوردســـتان بلكێنرێت بـــەو دەوڵەتە نوێیەی، كـــە تازە لەعێـــراق لەهـــەردوو والیەتی بەغدا و بەســـرە دروســـتیانكردبوو، كـــە بێرســـی كۆكـــس و بێـــڵ و مێجـــەر ســـۆن لەرابەرانی ئـــەم ئاڕاســـتەیە بـــوون. ئاڕاســـتەی دووەم الیەنگری دروستكردنی دەوڵەتێكی سەربەخۆ بوون لەباشـــووری كوردستان، كە هێربێرت یۆنگی جێگری ســـكرتێر لەبەشی رۆژهەاڵتی ناوەڕاستی وەزارەتی كۆلۆنیەكان و نوئێل و لۆرانســـی عەرەب و چەرچڵ لەرابەرانی ئەم ئاڕاســـتیەیان بوون. ســـەرئەنجام ئاڕاستەی یەكەم ســـەركەوتنی بەدەستهێنا و حكومەتی یەكەمی عێراق بەســـەرۆكایەتی عەبدوڕەحان نەقیب بڕیاری لكاندنی باشووری كوردستانی بەدەوڵەتـــی عێراقیـــەوە دا و خســـتیە بواری جێبەجێكردنـــەوە، بـــێ ئـــەوەی راوبۆچوونی خەڵكی باشـــووری كوردســـتان وەربگیرێت، هەرچەنـــدە چەرچـــڵ خـــۆی وەكـــو وەزیری بـــەو بەرامبـــەر بـــوو دوودڵ كۆلۆنیـــەكان بڕیارە و دەترســـا لـــەوەی ئەتاتورك بتوانێت تووڕەیـــی كـــوردی باشـــوور بەكاربهێنێـــت و هەوڵـــی گێڕانـــەوەی والیەتـــی موســـڵ بۆ ســـەر كۆمـــاری نوێـــی توركیـــا بـــدات. بەاڵم لەگـــەڵ ئەوەشـــدا كرداری پێكـــەوە لكاندنەكە سەریگرت و كوردی باشـــووری كوردستان كرایە پارسەنگی سوننەی عەرەب، بۆ ئەوەی جۆرێك لەهاوسەنگی مەزهەبی لەچوارچێوەی ئـــەو دەوڵەتە نوێیەدا دروســـت بـــكات. بەاڵم وەكو لەقســـەكانی مەلیك فەیســـەڵی یەكەمدا دەردەكەوێـــت، كە پاش تێپەڕبوونی دە ســـاڵ بەســـەر دروســـتكردنی دەوڵەتـــی عێـــراق و لكاندنی باشووری كوردستان پێیەوە، هێشتا شـــتێك دروست نەبووە بەناوی گەلی عێراق، ئەوەش نەك لەنێوان كورد و عەرەبدا، بەڵكو

لەنێوان عەرەبی سوننە و شیعەشدا.نوێیـــەی دەوڵەتـــە ئـــەو لەراســـتیدا بەریتانییـــەكان بەنـــاوی دەوڵەتـــی عێراقیەوە دروستیانكرد، ســـەرباری ئەوەی كوردیشی پێوەلكێندرا، بەاڵم هێشـــتا رێژەی شیعە زیاتر بوو لەســـوننە. ســـەرباری ئـــەوەش لەدانانی یەكـــەم مەلیكـــەوە كـــە لەبنەماڵەی شـــەریف

خواســـترا تاوەكـــو 14ی تەمـــوزی 1958 كە عەبدولكەریم قاسم كودەتای كرد و سیستەمی پاشـــایەتی گۆڕی بۆ سیستێكی كۆماری یان ســـەربازی، ســـەرۆكایەتی دەوڵەتـــی عێراقی دوای بـــوو. ســـوننەدا تایەفـــەی لەدەســـتی ئـــەوەش تـــا رووخاندنی سیســـتەمی بەعس لەسەردەستی ئەمەریكیەكان لەساڵی 2003دا دیســـان دەســـەاڵتی عێـــراق هـــەر لەدەســـتی ســـوننەی عەرەبیدا بوو، كە سوننەی عەرەب، بـــێ كـــورد، لەچـــاو شـــیعەدا كەمینـــە بوون. ئەمـــەش نیشـــانی دەدات ســـادەترین بنەمای دیموكراســـی لەعێراقدا نەبووە، ئەگینا لەسەر بنەمای دەنگدان، كە لەم واڵتەدا تاكو ئێستاش دەنگدانە لەسەر بنەمای ئینتیمای مەزهەبی و تایەفی، شـــیعە بەكاریگەری ئەوەی زۆرینەن

ئـــەوان دەبوونە فەرمانـــڕەوای عێراق، وەكو ئـــەوەی لەماوەی دە ســـاڵی رابردووی دوای روخاندنی رژێمی ســـەدامدا دەیبینین، كە لەو هەڵبژدنانـــەی لـــەم ماوەیەدا كـــراون، دەنگی تایەفی شـــیعە زۆرینەیە، بەو پێیەش لەســـەر بنەمای ئەوەی لەدەستووری عێراقیدا هاتووە، پۆستی ســـەرۆكایەتی ئەنجوومەنی وەزیران بەمافی شـــیعە دانراوە، لەراستیشدا لەماوەی ئـــەم دەیەیەدا ئـــەم بڕگەیـــە جێبەجێكراوە و لەئەنجامی هەڵبژاردنەكاندا تاكو ئێســـتا ســـێ حكومەتـــی شـــیعە پێكهاتووە، كـــە جەعفەری و كـــردووە ســـەرۆكایەتیان مالیكـــی و

هەردووكیشیان شیعەن.دیارە ئەو ســـێ حكومەتانـــەی لەئەنجامی پێكهاتـــوون، لەعێراقـــدا هەڵبژاردنەكانـــدا لەژێر ئەو ناونیشـــانەدا بـــوون كە پێی دەڵێن

حكومەتـــی یەكێتـــی نیشـــتیمانی، ئەگەرچـــی لەگەوهـــەردا حكومەوتی تاكەكەســـی شـــیعە بوون. بەاڵم لەگەڵ ئەوەشـــدا ســـەرۆكی ئەو حكومەتانەی شـــیعە باســـی ئەوە دەكەن، كە كۆكردنـــەوەی زۆرینـــەی الیەنەكانـــی عێراق لـــەو حكومەتانـــەدا رۆڵـــی نێگەتیفی لەســـەر ئیـــش و كارەكانی حكومـــەت بینیووە، چونكە ئـــەوە كۆكردنـــەوەی كۆمەڵێ هێـــزی ناكۆك و دژ بەیەكـــە، كـــە ناتوانـــن وەكـــو گروپێـــك پێكەوە كاربكەن. ئێســـتا گوێمان لەوە دەبێت كە مالیكی و لیســـت و هاوپەیمانەكانی باسی پێكهێنانی حكومەتی زۆرینەی سیاسی دەكەن. دیارە بۆ ئەو مەبەســـتەش مالیكی پێویســـتی بە 165 كورســـی پەرلەمان هەیە، كە ئەمەش رەنگە كارێكی ئاسان نەبێـت، لەكاتێكدا سوننە و كورد و بەشـــێك لەشـــیعەكان وای نیشان دەدەن، كە نایانەوێت جارێكی تر مالیكی ببێتە سەرۆكی حكومەت. بەاڵم ئێستا ئەگەر كورد لەیارییەكـــە دوور بكەوێتـــەوە، ئـــەوا مالیكی دەتوانێت بەنزیكەی 130 كورســـی حكومەت پێكبهێنێـــت، كە ئەمـــەش ئەركی ئـــەو بۆ ئەو مەبەســـتە زۆر ســـووك دەكات و لەبارێكـــی وەهاشدا دەتوانێت سوننە و بەشێكیش لەهێزە شیعەكانی كە دژی ئەو هەڵوێست وەردەگرن، بخاتـــە دەرەوەی حكومەت و بەوەش زەمینە بۆ دەســـەاڵتی رەهـــای خۆی خۆش دەكات و دەشـــێ وای بۆبچێت، كە بتوانێت سوننەكان و نەیـــارە شیعەكانیشـــی ســـەركوت بكات و لەپێنـــاوی مـــاوە و درێـــژەدان بەدەســـەاڵتی خۆی ئەوان فڕێ بداتە پەراوێزەوە. هەرچۆن ســـەدام حســـێن لەپێنـــاوی مانـــەوەی خۆیدا

هەموو عێراقیەكانی فڕێدابووە پەراوێزەوە.هەر لێرەوە بەپشتبەســـتن بەو هەنگاوانەی لەماوەی رابردوودا مالیكی دژی كورد ناویەتی، دوو بۆچـــوون ئاشـــكرا دەبن، كـــە یەكەمیان ئەوەیە ریزی كورد تێكبدات كە پێناچێت زۆر ئومێـــدی بەم خاڵەیان هەبێت. دووەم دەشـــێ بیەوێت كورد ئاڕاستەی جیابوونەوە لەعێراق بگرێتەبـــەر بـــۆ ئـــەوەی بەربەســـتی كوردی لەبەردەمـــدا نەمێنێـــت و بەوەش دەســـەاڵتی رەهای خۆی بەسەر عێراقدا بسەپێنێت. ئێستا لەئاگایـــی و بەبەرنامە بێت یان بەگەمژەیی و لەخـــۆوە و بـــێ بیركردنەوە بێـــت، رەفتار و هەڵســـوكەوتەكانی مالیكی كورد بەئاڕاستەی دووركەوتنـــەوەی زیاتـــر لەعێـــراق پاڵدەنێت. بۆیە دەشـــێ بگوترێت پێدەچێـــت مالیكی ئەو بەرپرســـە عەرەبـــە شـــیعە عێراقیـــە بێت، كە بەرنامەكـــەی بەریتانیـــا و ســـایكس بیكۆ بۆ لكاندنی باشـــووری كوردســـتان بەعێراقەوە هەڵبووەشـــێنێـەوە، بێگومان بـــەوەش مالیكی

خزمەتێكی باشی كورد دەكات.

ژماره 234 2014/6/7 17

سياسەت

سەروەر ساڵەیی

لەمــــاوەی رابــــردوودا جیــــا لەقــــەوارە و الیەنە شیعییەكانی دیكە، ئیئتیالفی دەوڵەتی یاســــا كــــە نــــوری مالیكــــی ســــەركردایەتی دەكات، لەڕێــــی لێدوانی توندی بەرپرســــان و ئەندام پەرلەمانەكانییەوە هەڵوێستی توند بەرامبــــەر هەرێمــــی كوردســــتان دەنوێنێت. چاودێرانــــی و لەیاساناســــان بەشــــێك

بارودۆخــــی عێراقیش پێیانوایە ئەو لێدوانانە بۆ ئیســــتیفزازكردنی كورد و هاندانیەتی بۆ جیابوونــــەوە، تاكــــو گۆڕەپانەكــــە بۆ مالیكی واڵت بەئاســــانی بتوانێــــت و بێــــت چــــۆڵ

كۆنتڕۆڵ بكات.ئەگەرچی لەماوەی 11 ســــاڵی رابردووی پــــاش پڕۆســــەی ئازادكردنی عێــــراق كورد بەپێكهاتەیەكــــی بەهێــــز و ســــەرەكی عێراق ئەژماردەكــــرا، كــــە نەدەتوانــــدرا بڕیارێكــــی

بــــێ واڵت بەبەڕێوەبردنــــی پەیوەندیــــدار رەچاوكردنی رەزامەندی و بەرژەوەندییەكانی كورد بــــدەن، بەاڵم لەئێســــتادا ئیئتیالفەكەی نــــوری مالیكی، كە بــــراوەی هەڵبژاردنەكانی 30ی نیســــانی رابردووە، بەتوندی كەوتۆتە

دژایەتی ئەو پێكهاتەیە. جەوهەری ناكۆییەكان چین؟

ئەگەرچی بەپێی ئەنجامی هەڵبژاردنەكانی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق لەمانگی نیسانی

گرژی نێوان كورد و مالیكی عێراق بەرەو كوێ دەبات؟

پسپۆڕێكی یاسایی: مالیكی بەپالن هانی كورد دەدات بۆ جیابوونەوە تا بەئاسانی عێراق كۆنتڕۆڵ بكات

18 ژماره 234 2014/6/7

سياسەت

وەزیران. روكابی دەڵێــــت "بێگومان جەنابی مالیكی سەرۆك وەزیرانی داهاتووی عێراقە و لەڕێــــی ئــــەو دەنگانــــەی بەدەســــتیهێناوە، گــــەل ویالیەتەكــــەی بۆ نوێكردۆتــــەوە، هەر ئەویش كەســــایەتی گونجاوە بۆ ئەو پۆستە،

الیەنەكانیش ناتوانن رێگری لەوە بكەن".عوســــمان مەحمــــود د. خۆیــــەوە الی كــــورد پەرلەمانتــــاری و سیاســــەتمەدار لەئەنجومەنی نوێنەران دووپاتیدەكاتەوە، كە تائێســــتا كێشــــەكانی كورد لەگەڵ حكومەتی مەحمــــود د. چارەســــەرنەكراون. عێــــراق دەڵێت "كورد كێشــــەی ناوچە دابڕێنراوەكان و هەیــــە پێشــــمەرگەی و 140 مــــادەی و هیــــچ كام لەو كێشــــانە چارەســــەرنەكراون، دەستوریش جێبەجێ نەكراوە و شەراكەتی راســــتەقینە نییە". بەبڕوای ناوبراو پێویستە كورد هەوڵبدات بۆ چەســــپاندنی فیدڕاڵی، بۆ ئەم مەبەســــتەش دەڵێــــت "دەبێ كورد هەوڵ بــــدات فیدڕاڵییەت بچەســــپێت و لەناو الیەنە توركمانــــی و عەرەبییەكانیــــش الیەنی باش هەن و هەموویان شۆڤێنی نین، كورد دەبێت هەوڵبدات لەگەڵ ئەوانەدا كە دژی كورد نین هاوپەیمانی دروســــت بــــكات و پێگەی خۆی

بەهێز بكات".لەبەرامبەردا بەشــــێك لەهاواڵتیانی كورد نازانــــن بەباشــــی و چاودێرانــــی سیاســــی كــــورد خۆی بكات بەبەشــــێك لەملمالنێكانی نوێكردنــــەوە یاخود رەتكردنەوەی ویالیەتی ســــێیەمی مالیكی، چونكە وەك ئەوان دەڵێن گرنگ كەسەكان نین، بەڵكو گرنگ بەرنامەو كاركردنە بــــۆ جێبەجێكردنی داخوازییەكانی

كورد.لەمبارەیــــەوە عەبدولغەنــــی عەلــــی یەحیا نوســــەر و چاودێــــری سیاســــی دەڵێت "پێم باشــــە كورد لەســــەر داواكانی خۆی پێداگر بێت و نەبێتە الیەنێك لەملمالنێكانی البردنی مالیكی لەپۆستەكەی، چونكە ئەوانەی باسی بەرەیەكــــی فــــراوان دەكــــەن دژی مالیكــــی وەكــــو موتەحیــــدون و تەیاری ســــەدری و ئەنجومەنــــی بــــااڵ و لیســــتەكەی موتڵەگ و عەالوی، ئەستەمە بتوانن لە ئەگەری نەمانی مالیكیــــدا بەرنامەیەكــــی رێكوپێــــك دابنێــــن بــــۆ بەڕێوەبردنــــی عێراق، ئــــەوە كورتبینییە كــــە كێشــــەكانی عێــــراق لەخــــودی مالیكــــی

كۆكراونەتەوە".بەبۆچوونــــی ناوبراو پێشــــتر كورد رۆڵی لــــەوەی مالیكــــی ببێتــــە ســــەرەكی بینیــــوە بەسەرۆك وەزیران، هاوكات جەخت لەوەش دەكاتــــەوە، كە مالیكــــی لەئەنجامی كۆمەڵێك پەیوەندی رێكخــــراوی ناوخۆیی و دەرەكی

رابردوو لیســــتی دەوڵەتی یاسا بەرێژەیەكی زۆر لەپێشــــەوەی لیستە بەشــــداربووەكانی دیكەوە بوو، بەاڵم پرســــی كاندیدكردنەوەی مالیكی ناكۆكییەكی زۆری لەنێوان ئەو لیستە و بەشێك لەالیەنەكانی دیكە دروستكردووە، كوردیش بەتوندی دژی ویالیەتی ســــێیەمی لەبەرامبەریشــــدا وەســــتاوەتەوە، مالیكــــی دەوڵەتی یاسا رایگەیاندووە، كە مالیكی تاكە

كاندیدیانە بۆ ئەو پۆستە.دژایەتــــی كــــورد بــــۆ ســــێبارە بوونەوەی مالیكی بەســــەرۆك وەزیران لەناكۆكیەكانی حكومەتــــی و هەرێــــم حكومەتــــی نێــــوان كــــە گرتــــووە، ســــەرچاوەی فیدڕاڵییــــەوە بوونەتە هۆی بڕینی بودجەی هەرێم لەالیەن جیالــــەوەش مالیكییــــەوە. حكومەتەكــــەی بەرپرســــانی كورد ئاماژە بــــەوە دەدەن، كە مالیكی رێككەوتنی هەولێری پێشــــێلكردووە كێشــــە بەئاڕاســــتەی هەنگاوێكــــی هیــــچ و هــــەردووالدا نێــــوان هەڵپەســــێردراوەكانی لەپرســــی بودجــــەی كــــە خۆیــــان نەنــــاوە، پێشمەرگە و یاســــای نەوت و گاز و پرسی

ناوچە دابڕێنراوەكانی هەرێم دەبیننەوە.لەیاســــای دكتــــۆرا زەهــــاوی ســــیروان دەســــتوری و پەرلەمانتاری خولی پێشووی پەرلەمانی عێراق بەپێویستی دەزانێت كورد پێداگری لەســــەر ئــــەوە بكات، كــــە جارێكی تــــر مالیكــــی نەبێتەوە بەســــەرۆك وەزیران. ئــــەو دەڵێــــت "كــــورد رۆڵێكی بــــااڵی بینیوە لەكۆكردنەوەی ئەو الیەنانەی دژی سیاسەتە پەیڕەوكراوەكانن، لەگەڵ ئەوەشدا هەنگاوی جــــددی نەناوە، چونكە بەبــــڕوای من دەبوو یەكەم شــــت كــــورد وەفــــدی خــــۆی بنێرێتە نەجەف بۆ كۆبوونەوە لەگەڵ مەرجەعییەت و ســــەدر و حەكیم، ئەولەویەتــــی كارەكانی بێــــت كوتلەیەكــــی بەهێــــز لەعێــــراق ئــــەوە دروســــت بێت و كوردیــــش رۆڵی میحوەری تێــــدا بگێڕێت، كە ئامانجی ئەوە بێت كێشــــە هەڵپەســــێردراوەكانی نێوان هەرێم و بەغدا ســــێیەم ویالیەتــــی و بكرێــــن چارەســــەر نەدرێتەوە بەمالیكی و شەراكەتی راستەقینە

لەعێراق پراكتیزە بكرێت".بەوتەی ناوبراو زۆر الیەنی دیكەی عێراق لەگــــەڵ كــــورددا هاوڕان، بــــەاڵم وەك خۆی دەڵێت بەهۆی پەســــندنەكردنی ئەنجامەكانی هەڵبژاردن لەالیەن دادگای دەســــتوورییەوە،

تائێستا هەڵوێستەكان رانەگەیەنراون.بــــەاڵم ئیبراهیــــم روكابــــی پەرلەمانتاری دەوڵەتی یاســــا جەخت لــــەوە دەكاتەوە، كە عێــــراق بــــەرەو حكومەتــــی زۆرینــــە هەنگاو دەنێــــت و مالیكیــــش دەبێتــــەوە بەســــەرۆك

بەهێــــز بووە و هــــەر ئەو پەیوەندییانەشــــن، كــــە لەعێراقــــدا شــــتێكیان بەنــــاوی )رێبازی

مالیكییەت( داهێناوە.بەاڵم ســــیروان زەهاوی پێیوایە "ئەوانەی دەڵێن نابێت كورد خۆی لەملمالنێی البردنی مالیكییــــەوە بگلێنێــــت و پێداگــــری لەســــەر مافەكانــــی بــــكات بــــا گرەنتییەكمــــان بدەنێ كــــە مالیكی دەتوانێــــت داواكارییەكانی كورد جێبەجێ بكات. بیرمان نەچێت مالیكی هەشت ساڵە ســــەرۆكی حكومەتە و تائێستاش هیچ

داواكارییەكی كوردی جێبەجێ نەكردووە". ئیســــتیفزاز كــــردن وەك پالنێــــك بــــۆ

جیاكردنەوەی كوردلێدوانــــە و ناكۆكــــی لەچوارچێــــوەی دەوڵەتــــی بەرپرســــنی نێــــوان توندەكانــــی یاســــا و بەرپرســــانی كــــورد چەندیــــن جار باسی ســــەربەخۆیی و جیابوونەوەی كورد هاتۆتە ئاراوە، لەو چوارچێوەیەشــــدا چەند جارێك مەسعود بارزانی سەرۆكی هەرێمی كوردســــتان رایگەیانــــدووە، ئەگــــەر مالیكی ببێتەوە ســــەرۆك وەزیران و بەغدا لەسەر سیاســــەتەكانی بەرامبەر هەرێــــم بەردەوام بێــــت، پەنــــا دەبەنــــە بــــەر گەل و راپرســــی ئەنجامدەدەن، لەبەرامبەریشدا مالیكی و چەند بەرپرســــێكی ئیئتیالفەكــــەی راینگەیاندووە، بــــا ئەگــــەر كــــورد ســــەربەخۆیی دەوێــــت جیاببێتەوە. هاوكات دووپاتیشیدەكەنەوە كە هەرێــــم وەك دەوڵەتێكی ســــەربەخۆ مامەڵە

دەكات، نەك وەك هەرێمێك لەعێراق.بەاڵم بەبڕوای بەشێك لەسیاسەتمەداران ســــەربەخۆیی سیاســــی چاودێرانــــی و كوردستان و جیابوونەوە لەعێراق كارتێكی

ژماره 234 2014/6/7 19

سياسەت

لەچوارچێوەی شــــەراكەتێكی راســــتەقینە و مافی چارەنوسی خۆشی بەئەگەرێكی كراوە

هێشتۆتەوە".یەحیایــــە عەلــــی عەبدولغەنــــی هەرچــــی پێیوانییــــە، كــــە مالیكی هانی كــــورد بدات بۆ جیابوونــــەوە، چونكــــە وەك خــــۆی دەڵێــــت "مالیكــــی هەوڵــــی هاندانــــی كورد نــــادات بۆ جیابوونەوە، پێویستیش ناكات سەربەخۆیی لەڕێی هەڕەشــــە و تەقە لێكردنەوە دروست بێت، ئەو دەتوانێت لەگەڵ كورددا دابنیشێت بناغــــەی و جیاببنــــەوە بڵێــــت پێیــــان و دۆستایەتییەكی درێژ دابڕێژن، بەپێچەوانەوە كاتێك كاك مەســــعود داوای ســــەربەخۆیی كوردســــتانی كرد، نوری مالیكی راستەوخۆ

دژی ئەو سەربەخۆییە وەستایەوە".لەگــــەڵ هەموو ئــــەو لێدوانانــــەدا كە باس و كوردســــتان هەرێمــــی لەجیابوونــــەوەی ســــەربەخۆییش دەكــــەن، د. مەحمود پێیوایە باسكردنی ســــەربەخۆیی باسێكی پراكتێكی نییە و نابێت لەو رێیەوە میللەت "چەواشــــە" بكرێــــت. ئەو دەڵێت "من ئومێدەوارم رۆژێك زووتــــر ســــەربەخۆیی رابگەیەنرێــــت، بەاڵم باشــــترە پێش ئــــەوەی ئــــەو قســــانە بكرێن لێكۆڵینــــەوەی وردیــــان لەبــــارەوە بكرێــــت، پێویســــتە لێكۆڵینــــەوەی وردیش لەكێشــــەی ناوچە دابڕێنراوەكان بكرێت، چونكە ئێســــتا نیوەی كوردستان لەژێر دەسەاڵتی بەغدایە و نەگەڕاوەتــــەوە، ئەگەر بشــــتوانین بەســــێ پارێزگاوە ســــەربەخۆیی رابگەیەنین، دەبێت شــــەڕ لەســــەر ئەو ناوچانە بكەین، لەهەموو حاڵەتێكیش بەقەناعەتی من دەبێت هەوڵبدەین

قەوارەیەكمان هەبێت بەو ناوچانەوە".

عێراقــــە، جــــا لەهــــەر شــــوێنێكی واڵت بێت، پەنا بەخوا ئــــەو ناكۆكییانەش لەئایندەیەكی نزیكدا چارەسەر دەكرێن". هەروەها دەڵێت "هەرێمی كوردستان و حكومەتی ئیتیحادی كــــە ئەویــــش یــــەك چارەنوســــیان هەیــــە، عێراقێكی هاوبەشە، بۆیە پەنا بەخوا هەموو الیەنەكان رێكدەكەون بۆ چارەســــەركردنی

كێشەكان".بەبۆچوونــــی ســــیروان زەهــــاوی لێدوانە توندەكانی بەرپرسانی لیستی دەوڵەتی یاسا بــــۆ هاندانی كوردە بۆ جیابوونەوە لەعێراق، ئــــەو دەڵێــــت "مالیكی هانی كــــورد دەدات بۆ هەنگاونــــان بــــەرەو ســــەربەخۆیی، بــــۆ ئەو مەبەستەش سیاسەتێكی داڕشتووە، چونكە بەبــــێ كــــورد عێراقێكی بچووكتر دروســــت دەبێت، كە بەبــــڕوای ئەو عێراقێكی بەهێزتر دەبێــــت و بەئاســــانی كۆنتــــڕۆڵ دەكرێــــت، ئــــەو كارەشــــی پالنێكــــی داڕێــــژراوە و بــــێ

بیركردنەوە نەكراوە".كــــە دووپاتیشــــیدەكاتەوە، ناوبــــراو لەئەگــــەری جیابوونــــەوەی كــــورددا مالیكی دەتوانێت بەئاســــانی بەشــــێك لەســــوننەكان كۆنتڕۆڵ بكات و بیانكات بەشــــوێنكەوتووی خۆی و بەشــــەكەی دیكەشی پەراوێز بخات، ئەوكاتیش دەتوانێت بەسەر نەیارەكانیدا زاڵ

بێت.بەاڵم ئــــەو گەشــــبینە بەوەی كــــورد ملی بۆ هەوڵەكانی مالێكی دانەداوە و بەڵگەشــــی بــــۆ ئەو قســــەیەی ئەوەیە كــــە "ئەگەر كورد بــــەرەو جیابوونــــەوە بڕۆیشــــتبایە، وەفــــدی دانوســــتانكاری پێكنەدەهێنا، كورد تائێســــتا لەعێــــراق مانەوەیــــە كردوویەتــــی ئــــەوەی

گونجــــاو نییە بۆ ئێســــتای كورد، بەو پێیەی تائێســــتا چەندین كێشــــەی هەڵپەسێردراوی لەگەڵ حكومەتی فیدڕاڵی هەیە و چارەسەری نەكردووە، كە كێشەی ناوچە دابڕینراوەكان

لەسەروو هەموو كێشەكانەوەیە.ئەگەرچی مەحمود عوسمان پێیوایە هەر یەكــــە لەبەرپرســــانی هەرێمی كوردســــتان و دەوڵەتــــی یاســــا لێدوانی تونــــد بەرامبەر یەكتــــر دەدەن، هاوكات جەختیشــــدەكاتەوە كە ئــــەو لێدوانانە پەیوەندییــــان بەناكۆكییە سیاســــییەكانی نێــــوان هەولێــــر و بەغــــداوە هەیە و بۆ فشــــار خســــتنە ســــەر كورد نییە بــــۆ جیابوونەوە. ئەو دەڵێــــت "من پێموانییە ئــــەو لێدوانانــــە بــــۆ هاندانی كــــورد بێت بۆ جیابوونــــەوە، چونكە مالیكی دەزانێت كورد ناتوانێــــت لەئێســــتادا جیابێتــــەوە، ئــــەوەش دەزانێــــت كە هەڵوێســــتی ئێــــران و توركیاو ســــوریا چــــی دەبێت و ئاســــان نییــــە كورد جیابێتەوە، بەاڵم بێگومان هەرچی پێبكرێت بــــۆ الوازكردنی كــــورد دەیــــكات، كوردیش هەرچی پێبكرێت بۆ ئەوەی مالیكی نەبێتەوە

بەسەرۆك وەزیران دەیكات".روكابــــی ئیبراهیــــم خۆیــــەوە الی دووپاتیدەكاتــــەوە، كــــە چارەنوســــی هەرێم و بەغــــدا تەنهــــا عێراقێكی هاوبەشــــە و ئەو لێدوانانــــەش بۆ فشــــار خستنەســــەر كورد نیە بــــۆ جیابوونــــەوە، لەمبارەیــــەوە دەڵێت زەق جاروبــــار سیاســــییەكان "ناكۆكییــــە دەبنەوە و ناكۆییەكەی ئەمجارەش لەســــەر پرســــی هەناردەكردنــــی نەوتــــە بــــۆ توركیا بەبــــێ گەڕانەوە بۆ دەســــتوور و حكومەتی ئیتیحادی، ئاشكراشە كە نەوت موڵكی گەلی

20 ژماره 234 2014/6/7

سياسەت

كێشەی نێوان هەرێم و بەغدا گەیشتە ئاســــتی بڕینــــی موچــــەی فەرمانبەرانی هەرێم لەالیەن بەغداوە، بەهۆی فرۆشــــتنی نەوت بێ رەزامەندی بەغدا، تۆ پێتوایە بنچینەی كێشەكە

نەوتە؟ئیســــماعیل کامیل: نەخێر کێشــــەی عێراق و کوردســــتان کێشــــەی نەوت نییە، ئــــەوەی ئەو راســــتییە دەسەلمێنێت، کێشــــەکانی رابردووی نێوان عێراق و کوردســــتانە، کە پێش کێشــــەی نەوت هەبوون، بۆ نمونە کێشەی کەرکوک پێش کێشەی نەوت بووە، کە بەپێی دەستوری عێراق، پێویســــت بوو لەدامەزراندنی یەکەم حکومەت، چارەســــەر دەســــتور پەســــەندکردنی دوای ببێت، بەاڵم چارەســــەر نەبووە هەتا ئەمڕۆش، کێشــــەی هەرێمــــی کوردســــتان و دەســــەاڵتی عێراق، مەســــەلەی دیموکراسییە. لەکوردستان و دیموکراســــی کەموکوڕییــــەکان وێــــڕای پێشکەوتن روویداوە، بەاڵم لەناوچەکانی تری عێراق وەک پێویســــت نییە، پێموایە کێشەیەکی تر مەســــەلەی ئەمنیەتە، حکومەتی عێراق پێی خۆش نییــــە كە کوردســــتان واڵتێکــــی ئارامە، بەشــــەکانی تری عێــــراق ئارامی و ئاسایشــــی نییــــە. یاخــــود پرســــی جوگرافی، کوردســــتان کاردەکات بۆ گێڕانەوەی سنوورەكانی، عێراق ئەمــــەی پێخۆش نییە. خاڵێكی تر پێشــــکەوتنی پاشەكشــــەی و کوردســــتان ئابووریــــی ناوچەكانــــی تری عێراقە، یاخود پرســــی مافی مرۆڤ، كە سەرەڕای كەموكوڕیەكانی رەوشی مافی مرۆڤ لەکوردســــتاندا بەرەو باشبونێکی بەرچاو دەچێت و لەعێراق وانییە. کێشــــەیەکی تر ئــــازادی چاالکی سیاســــییە، لەکوردســــتان چاالکی سیاسی ئازادانەتر و بێ ترس دەکرێت، سیاســــییەکان رەخنەیــــان هەیــــە و ئەمنیەتیان

پارێزراوە، بەاڵم لەعێراق وانییە.

ئەندامــــی کامیــــل، ئیســــماعیل پەرلەمانی سوید لەپارتی گەل "فۆڵک پارتی" و کاندید بۆ هەڵبژاردنەکانی داهاتــــووی پەرلەمانــــی ســــوید، کــــە بڕیارە مانگی 9 ی ئەمساڵ سازبکرێت، لــــەم دیمانەیــــەی )ســــڤیل(دا رایگەیانــــد، پەرلەمانی ســــوید نامەی ناڕەزایی لەبارەی بڕینی موچەی فەرمانبەرانی کوردســــتانەوە دەنێرێت بۆ حکومەتی عێراق، و پێیان دەڵێت "دەبێت گرفتەکان بەرێگای دیالۆگ چارەسەر ببــــن نــــەک بڕینــــی موچــــەی فەرمانبەرانــــی کوردســــتان". پێشــــیوایە، پرســــی نەوتی واڵتانــــی لەالیــــەن کوردســــتان بــــەاڵم قبوڵکــــراوە، ئەورپــــاوە هێشــــتاش هەوڵــــی دیپلۆماتی کورد لەو بارەوە بەپێویست ئاشکراشــــی دەبینــــێ، لەداهاتوویەکــــی دەکات، گەورە شــــاندێکی نزیکــــدا، ســــویدەوە لەپەرلەمانــــی کوردســــتان ســــەردانی

دەکات.

رزگار رەزا چوچانی ــ سوید

لەسەر بڕینی موچەی فەرمانبەرانی کوردستان پەرلەمانتارانی سوید نامەیەکی ناڕەزایی ئاڕاستەی

حکومەتی عێراق دەکەن

ئیسماعیل کامیل ئەندامی كوردی پەرلەمانی سوید بۆ سڤیل:

20 ژماره 234 2014/6/7

ژماره 234 2014/6/7 21

سياسەت

زۆربەی واڵتانی ئەورپا، پرسی نەوتی کوردستانیان قبوڵکردووە، كە کوردستان

هەرێمێکی فیدڕاڵە و ئەو مافەی هەیە نەوتی

خۆی دەربهێنێت

کێشەکانی عێراق و کوردستان تازە نین، تا

بڵێین مەسەلەی پرسی نەوتی کوردستانە

بەهۆی ئەمانەوە بەغدا بەدوای موشــــکیلەدا کەوایــــە بەکوردســــتان، بەرانبــــەر دەگەڕێــــن دیسان ئەتوانین بڵێین نەخێر کێشەکان لەسەر

نەوت نیییە.ئــــەو بەرانبــــەر لەکوردســــتان سیاســــەتەی عێراق، کەم تــــازۆر کاردەکرێت،

ئەی دەبێت کوردانی دەرەوە چی بکەن؟کوردانــــی پێویســــتە کامیــــل: ئیســــماعیل پەرلەمانتــــاری کــــە ئێمــــە و دەرەوەی واڵت ســــویدین لەگــــەڵ رەوەنــــدی کــــوردی، هەوڵ بدەیــــن زەمــــان و گەرەنتییەک بۆ کوردســــتان دروست بکەین، کە حکومەتی مەرکەزی عێراق واز لەم سیاسەتە بهێنێت، چیتر ئەوە بەرانبەر

کوردستان نەکات. ئەورپییەکان و سیاسییەکانی سوید،

چۆن لەو پرسە دەڕوانن؟ئیســــماعیل کامیل: زۆربەی واڵتانی ئەورپا، پرســــی نەوتــــی کوردســــتانیان قبوڵکــــردووە، وای دەبینــــن کوردســــتان هەرێمێکــــی فیدڕاڵە، ئــــەو مافەی هەیــــە نەوتی خــــۆی بەکاربهێنێت و دەریبهێنێــــت، ئێمــــە کاتێک لەنــــاو پەرلەمانی ســــوید کــــە باســــی ئــــەوە دەکەیــــن، رایانوایە شــــەرت نییە هەموو شــــت لەرێگای حکومەتی ناوەندییەوە بێت، بەڵکو لەسەر چ ڕێککەوتنێک حکومەتی فیدڕاڵ دروســــت بووە، ئەوە گرنگە، لەهیــــچ واڵتێکــــی فیدڕالیش ئــــەوە رووینەداوە کــــە موچەی فەرمانبــــەرو میزانییەی هەرێمێک ببڕدرێــــت، بــــەاڵم عێــــراق کردویەتــــی. ئێمەش وەکو کورد، پێویســــتە زانیاریی بدەینە خەڵکی جیهان لەســــەر ئەو پرسە، چونکە ئەوە پرسی مافی مرۆڤ و دیموکراسییە، کورد مافی هەیە لەو هەموو پارەی دێتە عێراق کە بەپێی یاسای عیراق پشــــکی دیاریکراوی خۆیــــی هەیە تێیدا، پشکی خۆیی پێبدرێت، بەاڵم کاتێک حکومەتی عێراق ئەو مافە زەوت دەکات، پێویســــتە کورد بەڕێــــگای خــــۆی نەوتی خــــۆی بفرۆشــــێت و

ئابووریی واڵتەکەی بەرەوپێشەوە ببات. لەئەنجامی ئەو پرسەدا چ ئایاندەیەک

بۆ کورد دەبینی؟ئیســــماعیل کامیــــل: ئەگــــەر کاربکەیــــن بــــۆ

گەورەترکردنی تێگەشــــتنی دەرەوە لەو پرسە، کــــە ئێســــتا تێگەشــــتنێک هەیە بــــۆی، بێگومان پرســــی نەوت دەبێتە هۆی ئــــەوەی كۆمپانیای زیاتر روو لەکوردســــتان بکەن، بازاڕی جیهان بەڕووی کوردســــتاندا بکرێتــــەوە، ئاوەدانی و پێشــــەکەوتنی زیاتر لەکوردســــتاندا دروســــت ببێــــت، دەبێتە هۆی کردنــــەوەی پەنجەرەیەکی رووناکی جیهان بەسەر کوردستاندا. ئەوانەش بەقازانجی ئایندەی میللەتی کورد تەواو دەبن. چۆن كاربكرێت بۆ زیاتر تێگەیاندنی

دەرەوە؟ئیسماعیل کامیل: پێویستە ئێمە بەشێوەیەکی دیموکراســــی، بچینــــە پێــــش، ئەو ســــەردانەی سەرۆکی حکومەتی کوردستان بۆ بەریتانیا و ســــەردانی ســــەرۆکی هەرێم بۆ چەند واڵتێکی ئەورپا لــــەم کاتەدا، کارێکــــی زۆر گرنگ بوو، کاریگەرییەکی زۆر ئیجابیشــــی دەبێت، دەبێت بەرپرســــانی کوردســــتان، زۆر کاتــــەدا لــــەم زیاتــــر لــــەوە بگەڕێــــن بەواڵتانــــی دۆســــت و واڵتانــــی ئەورپادا، تــــا زانیاری زیاتر لەســــەر ئــــەو پرســــە بدەنە هەموو الیەک و پشــــتیوانی زیاتری بۆ دروســــت بکەن. من زۆرجار لەگەڵ زۆر لەسیاســــییەکان باســــی دەکەم، ئەوانیش رایان وایە ئەو ســــەردانانە گرنگن و پێویســــتە بەئامادەیی وەزیری ســــامانە سروشــــتییەکان بەردەوامــــی پێبدرێــــت بــــۆ هەمــــوو ئەورپــــا، ئێمەش لەسوید ئامادەین هەموو هاوکارییەکی بەشــــێوەیەکی دەبێــــت بکەیــــن. کوردســــتان مەدەنی هەمــــوو ئەورپا لــــەوە تێبگەیەنین، کە کورد لەدژی شەڕ و ئاڵۆزییە و ئەو کێشانەی

پێخۆش نییە. وەك چــــۆن پێشــــتر پەرلەمانتــــاری كورد ئامادەبوو سویدیەكان بباتە كوردستان، تا بەكێشــــە ناوخۆییەكانی ئاشــــنا بــــن، بۆچی ئێســــتاش هەوڵێكــــی وا نــــادەن، تــــا ئــــاگاداری ئەوە بن چۆن بەغدا كێشــــە بۆهەرێم دروست

دەكات؟پێنــــج ئیســــتا ئێمــــە کامیــــل: ئیســــماعیل پەرلەمانــــی لەنــــاو کوردیــــن پەرلەمانتــــاری ســــویددا، هەر یەک لەئێمــــە لەپارتی جیاوازی ســــویدیییەوە هاتوینــــە پەرلەمــــان، بەاڵم دەبێ لەســــەر یەک شت موتەفق بین، ئەویش ئەوەیە کە دیموکراسی لەکوردستان لەپێشکەوتندایە، لەگەڵ ئەوەشدا کەموکوڕی زۆر هەیە، کەوایە ناکرێ باســــی کەموکوڕییەکانیش نەکەین، من چەندین جار وتومە، لەکوردســــتان پێویستمان بەئۆپۆزســــیۆن هەیە، چونکە بەهۆی هەبوونی ئۆپۆزســــیۆنەوە دەتوانین کوردســــتان بەرەو پێشــــەوە ببەیــــن و دیموکراســــیەتیش بــــەرەو پێشــــەوە دەچێت. لێرە لەسویدیش کاری باش

لەخزمەتی کورددا کراوە، بۆ نمونە بەهۆی ئەو نێتوێرکەی کورد لەم واڵتە هەیەتی، کارکراوە ئەنفــــال ناســــاندنی پرســــی هەڵەبجــــە و بــــۆ بەجینۆســــاید، ئەویش لەپێنــــاو روونەدانەوەی تاوانێکی لەو شــــێوەیە دژ بەکورد، ئەنجامیش گەیشــــتە ئەوەی بەكــــۆی دەنگی ئەو هەشــــت ئــــەو لەپەرلەمانــــی ســــویدن، هەتــــا پارتــــەی پارتە رەگەزپەرســــتەی ســــویدیش کە لەدژی بێگانەیە "ســــڤێرییە دیموکرات"، هەموو پێکەوە جینۆســــاید وەکــــو هەڵەبجەیــــان کارەســــاتی ناساند. بەاڵم هێشتاش ئەوە ئەرکی سەرشانی ئێمەیە ئەو پێنج کوردەی لەپەرلەمانی سویدن، کــــە ئــــەو رۆڵــــە ئیجابییــــە ببینیــــن. بــــۆ الیەنە ئیجابییەکــــەش بڕیارە پەرلەمانتاری ســــویدی لەگــــەڵ خۆمــــان ببەینــــە کوردســــتان، بەهۆی هەڵبژاردنــــی یەكێتــــی ئەوروپــــا و پاشــــانیش هەڵبژاردنەكانی سوید، ئەم پڕۆژەیە دواخراوە، بەاڵم بڕیارە دوای هەڵبژاردن شــــاندێکی زۆر گــــەورە لەپەرلەمانتارانــــی کــــورد و ســــویدی بچینە کوردســــتان. لێرەش بەڕێگای ســــیمینار لەپەرلەمــــان هەوڵــــی باســــکردنی گرفتەکانــــی کــــورد دەکەیــــن، من لەحزبەكــــەی خۆمدا زۆر باســــم لەپرســــی كــــورد كــــردووە، بەهەمــــوو كێشــــەكانیەوە. بۆیــــە ئێســــتا لەپارتەکەی مندا "پارتــــی گــــەل- فۆڵــــک پارتــــی" پرســــی کورد

بەتەواوی قبوڵکردووە.هەنــــدێ بــــۆ چــــۆن وەک کەوایــــە پــــرس، نامەی ناڕەزایــــی هەبووە بۆ حکومەتی کوردســــتان لەســــویدەوە، باشــــتر نییە نامەی

ناڕەزایشتان هەبێ بۆ حکومەتی عێراق؟ئیســــماعیل کامیــــل: بێگومــــان موناقەشــــەی ئەوەمــــان کــــردووە، هەمان ئەو قســــەی کە تۆ دەڵێــــی دوێنــــێ باســــی ئەوەمان کــــرد، دەبێت ئەو نێتوێرکەی پێشــــتر قســــەمان لەســــەرکرد، کۆبونەوەیــــەک بکەیــــن و نامەیەکــــی ناڕەزایی بــــۆ حکومەتــــی مەرکــــەزی عێــــراق بنێرێن، کە پێویســــتە ئــــەو کێشــــانە بەشــــێوەی دیالــــۆگ چارەسەر بکرێن، نەک لەڕێگای بڕینی موچەی

فەرمانبەرانی کوردستانەوە.

22 ژماره 234 2014/6/7

سياسەت

ئیســـماعیل سەركردە لەپارتی لەسوریا دەڵێ تاقەچارەســـەر بۆ ئەم پرسانە ئەوەیە پەیەدە بگەڕێتەوە سەر مێزی گفتوگۆ و سەرلەنوێ بەندەكانـــی رێكەوتنـــی هەولێـــر پیادەبـــكات. لەبەرانبەر ئەمەدا ئیلهام ئەحمەد هاوسەرۆك "چیتـــر پێیوایـــە لەپەیـــەدە ســـەركردە و هەلومەرجی رێكەوتنی هەولێر لەئارادا نەماوە و بارودۆخەكە گۆڕاوە و ئێســـتا ئیدارەیەكی زاتـــی دامـــەزراوە و پێویســـتە ئـــەو الیەنانە بەپێـــی ئەمری واقیعی نوێ سیاســـەت بكەن، نەوەك بەپێی بارودۆخی پێشووتر كە بەهیچ شێوەیەك نەماوە". لەالیەكیش عەلی موسلیم سەركردە لەپارتی دیموكراتی سوریا پێیوایە ئەمـــە پشـــتهەڵكردنە لەبەڵێـــن و پەیمانەكان، ئەگەر پەیەدە بەمشێوەیە هەڵسوكەوت لەگەڵ واژۆ و بەڵێنـــە سیاســـییەكانی خۆیـــدا بكات، ئـــەوە چیتر بوارێك بـــۆ متمانە بەیەكتركردن

ناهێڵێتەوە. ئێســـتا بەوردبوونـــەوە لەقەڵشـــی نێـــوان هەردووالیـــەن هەســـت بـــەوە دەكـــرێ، كـــە بۆچوونەكان گەلێك لەیەك دوورن و بواری كاری پێكەوەیـــی و نیازی چارەســـەركردنی پرســـەكان گەلێـــك الوازە. لەبەرانبەر ئەمەدا مەحمود عەباس نوسەر و ئەكادیمی خۆرئاوای كوردســـتان پێیوایە ئەمانە هەموو بەربەستی شـــێلگیر نین، تەنها ئەوەندە بەســـە قەندیل و پیرمام رێكبكەون، ئەوسا دەبینین ئەم هەموو هاتوهاوارەی سەركردەكانی پەیەدە و پارتی لەســـوریا چـــۆن دەڕەوێتـــەوە. بەپێچەوانەی مەحمـــود عەباس نوســـەر حاجـــی عەفرینی دەڵێت كێشـــەكان لـــەوە قوڵترن كـــە ئیعاز و فەرمانێك لەپیرمام و قەندیلەوە چارەسەری بـــكات، چونكە كورد بەســـەر دوو میحوەری ئیقلیمیـــدا دابەشـــبوون و بەدڵنیاییـــەوە بـــێ رەزامەندی بلۆكە ئیقلمییەكان ناتوانن بەتەنها خۆیان كێشـــەكانی نێوانیان چارەســـەربكەن.

ماوەیەكە گرژییە سیاسییەكانی خۆرئاوای كوردســـتان لەنێـــوان ئیدارەی زاتـــی پەیەدە لەگەڵ پارتی دیموكراتی كوردستان لەسوریا خەریكـــە پێدەنێتـــە هەســـتناكترین قۆناغـــی خۆیەوە. ئەمە لەكاتێكدایە كە هەر لەم ماوەیەدا ئەنجومەنـــی گەلـــی رۆژئـــاوای كوردســـتان نەخشـــەرێیەكی بۆ چارەســـەركردنی كێشـــە ناوخۆییەكانی كورد–كورد پێشكەشكردووە. بـــەاڵم هـــاوكات كەنعان بەرەكات ســـەرۆكی دەســـتەی ناوخۆ لەكانتۆنی جزیرە )وەزیری ناوخـــۆ( لەكۆبوونەوەیەكی رۆژنامەنوســـیدا گوتویەتـــی، كە چەنـــد كەســـێك لەئەندامانی پارتی دیموكراتی كوردستانیان لەسوریایان دەســـگیركردووە، كـــە بەتەمابـــوون لەناوچە عەرەبنشـــینەكانی شاری تربەسپیدا تەقینەوە و كۆمەاڵیەتـــی ئاشـــتی و ئەنجامبـــدەن ئاسایشـــی ناوچەكە بشـــێوێنن. بـــەرەكات لە كۆبوونـــەوە رۆژنامەنوســـییەكەیدا شـــتێكی تازەیشـــی خســـتۆتەڕوو، گوایـــە كەســـانێك لەپارتی دیموكراتی كوردســـتان لەپشت ئەم بابەتـــەوەن و بەفەرمانـــی ئـــەوان ئـــەم كارە

ئەنجامدراوە. ئـــەم تۆمەتباركردنـــەی كەنعـــان بەرەكات پەیوەندییـــە لەســـەر بەقورســـی گەلێـــك ئەمە دەوەســـتێتەوە. كوردی–كوردییـــەكان لەكاتێكدایـــە كـــە ئاسایشـــی پەیـــەدە رێگەی بەگەڕانەوەی ســـعود مەال ســـكرتێری پارتی لەســـوریا نەداوە و هەمان ئاسایش چەندین ئەندامـــی ئەم پارتـــەی دەســـگیركردووە، كە یەكێكیـــان ئەندامـــی كۆمیتـــەی ناوەندی ئەم پارتەیـــە لەعەفرینە. ئەم پرۆســـەیە هەتادێت ئەوەیـــی ئەگـــەری و بەرباوتردەبێتـــەوە لێدەكرێ بەئاڕاســـتەی یەكجار توندتریشـــدا كوردســـتانییەكان هێـــزە ئەگـــەر بكشـــێت.

زووبـــەزوو ئـــەم پرســـە چارەســـەرنەكەن، دوورنییە سیناریۆی خراپتری لێبكەوێتەوە.

سیاســـەتی ئەمـــری و واقیـــع و كۆتایی پەیمانی هەولێر

لەســـەر كێشـــە سیاســـییەكانی خۆرئاوای ئەنجومەنـــی هەردووالیەنـــی كوردســـتان گەلـــی ئەنجومەنـــی و كـــوردی نیشـــتمانی رۆژئاوای كوردستان دوو بۆچوونی جیاواز دەخەنەروو. هەروەها هەردووالشیان جەخت لەســـەر یەكێك لەرەهەندەكانی ئەم تەنگژەیە ئەنجومەنـــی نـــاو گروپەكانـــی دەكەنـــەوە. نیشـــتمانی كـــوردی بەمیحوەریەتـــی پارتـــی لەسوریا پێ لەسەرئەوە دادەگرن، كە پەیەدە سیاســـەتێكی تاكڕەوانـــەی پەراوێزخەرانەی هەیـــە. بۆ چارەســـەركردنی ئەم كیشـــەیەش داوا دەكـــەن پەیـــەدە و ئەنجومەنـــی گەلـــی رۆژئـــاوای كوردســـتان بگەڕێنەوە بۆ ســـەر بەنـــدە ســـەرلەنوێ و دانوســـتان مێـــزی هەولێـــر رێكەوتنـــی هەڵپەســـێردراوەكانی جێبەجـــێ بكەنەوە. ئاماژە بەوەش دەكەن كە پەیەدە بەجاڕدانی ئیدارەی زاتی دیموكراتی، كارێكـــی دیموكراتـــی، خۆســـەری واتـــە تاكڕەوانەی كردووە و بێ هەماهەنگی لەگەڵ ئـــەوان ئەم هەنگاوەی ناوە. ئەمە لەكاتێكدایە كەوا پەیەدە–ئەنجومەنی گەلیش ئەنجومەنی نیشـــتمانی كـــوردی بـــەوە تۆمەتباردەكـــەن، كـــە بەهەماهەنگی لەگەڵ ئیتیالفی نیشـــتمانی لەكۆنگـــرەی جنێـــڤ 2 ســـوریا بەشـــداری كردووە و بەمەش بوونەتە بەشێك لەپرۆژەی

دژایەتیكردنی پەیەدە. هەروەها لەبەرانبەر خواســـتی الیەنەكانی ئەنجومەنـــی نیشـــتمانی كـــوردی كـــە داوای زیندووكردنـــەوەی رێكەوتننامـــەی هەولێـــر رێكەوتنـــە ئـــەو دەڵـــێ پەیـــەدە دەكـــەن، بەســـەرچووە و ئێســـتا دۆخێكـــی جیـــاواز هاتۆتەئاراوە و ئەمری واقیع گۆڕاوە. محەمەد

بەشی سیاسەت

خۆسەری دیموكراتی یان شمولیەتی خشكەیی!لە خۆرئاوای كوردستان بەشدارنەبوونی پارتییەكانی ئەنجومەنی نیشتمانی كوردی

لەئیدارە باجی قورسی لێدەكەوێتەوە

ژماره 234 2014/6/7 23

سياسەت

دەچێ، كە ژمارەیان دەگاتە "66 وەزیر"! بۆیە پێیوایـــە چارەنووســـی ئەندامانی ئەنجومەنی گەل لەچارەنووســـی وەزیرەكان باشتر نابێ و هەمـــوو ئـــەم هەوڵـــەش بـــۆ دۆزینـــەوەی شـــەرعیەتێكی ونبووە. هەروەها هەوڵێكیشە بۆ راكێشانی فەرش لەژێرپێی ئەو پارتیانەی تەنانـــەت نیشـــتمانین، ئیتالفـــی ئەندامـــی هەنگاوێكـــی پێشوەختیشـــە لـــەدژی پارتـــی لەســـوریا". ئەو لەدرێژەی گفتوگۆكەیدا دەڵێ پێموانیـــە ئـــەم هەڵبژاردنە لەوەی پێشـــووتر پێشـــووش هەڵبژاردنەكانـــی بێـــت، باشـــتر بەچاودێری و رەزامەندی رژێم بەڕێوەچوون و بەشداربوونیش تەنها لەالیەنگرانی پەیەدەدا قەتیس مایـــەوە و رەمز و ئااڵكانی تەڤگەری كۆمەڵگەی دیموكراتی تێدا درەوشـــایەوە، كە

لەقەندیلەوە فەرمان وەردەگرن. رەشۆ لەكۆتایی قســـەكانیدا بەپێچەوانەی بیردەكاتـــەوە مەنســـوور حاجـــی ناســـری و دەڵێـــت "ئـــەم دەســـەاڵتەی ئێســـتا هەیـــە دەســـەاڵتێكی خشـــكەیی شـــمولییە، بێگومان شـــمولی نەزمێكـــی هەمـــوو هەڵەكانـــی دووبارەدەكاتـــەوە. كەوا یاریـــی بەئەنجامی بەشـــداربوون رێـــژەی و هەڵبژاردەنـــەكان دەكەن. جا ئەمەش كارێك نییە گەل نەیبینێ، بەاڵم بەدەســـت گەل خۆشـــی نییە و ئەمەش بەرەنجامـــی الوازی ئەدای باقـــی پارتەكانی ترە، كـــە گۆڕەپانەكەیان بـــۆ تەراتێنی پارتی یەكێتـــی دیموكراتی چۆڵكـــردووە، بۆ ئەوەی خۆرئـــاوای كوردســـتان بكاتـــە كێڵگەیەك بۆ تاقیكردنـــەوەی ئەزمونـــە ئایدیۆلۆژییەكانـــی نەتـــەوەی یاخـــو "ئوممـــەت نـــاوی لەژێـــر دیموكراتی"یەوە. بەمجۆرە ئەزمونی ئیدارەی خۆرئـــاوا لەنێـــوان ئیدیعـــای دیموكراتیبـــون و ئیدیعـــای "شـــمولیەت"دا دێ و دەچێـــت و ئایندەش حوكمی نیهایی خۆی لەســـەر ئەمە

دەردەكات.

لەنێـــوان قامیشـــلو چارەنووســـی ئێســـتا گیریخواردووە، چوارپاڵودا چوارگۆشەیەگی كـــە دوو پاڵـــوی قەندیـــل و پیرمامـــن و دوو پاڵویشـــی تاران و ئەنكەرەن. پرســـیارەكەش

ئەوەیە كام پاڵو یەكالكەرەوەن؟ ئەزموونی دیموكراتی یاخود شەمولیەتی

خشكەیی!ســـەركردەی مەنســـور حاجـــی ناســـر تەڤگـــەڕی كۆمەڵگـــەی دیموكراتی لەمەڕ ئەو پرســـەی بۆچی ســـەركردەكانی ئەنجومەنی نیشـــتمانی كوردی بەتایبەت پارتی لەسوریا دان بەسیاســـەتی ئەمـــری واقیـــع و ئیدارەی زاتـــی دیموكراتیـــدا نانێن دەڵێت "سیاســـەتی خزمـــەت هاتوهوریـــا و گرژینانـــەوە بەچارەسەركردنی پرسەكان ناكات، ئەوەیشی لەمـــەڕ نەهێشـــتنی گەڕانەوەی ســـعود مەال خراوەتـــەروو هەموو ســـاختە و پەرداختەیە و خزمـــەت بـــەدۆزی كـــورد نـــاكات. ئێســـتا راســـتییەك و ئەمرێكـــی واقیع دروســـتبووە، نابـــێ كەس حاشـــا لەدەســـكەوتەكان بكات". هەروەهـــا دەڵێ "ئەم حاشـــاكارییە پەیوەندی بـــە ئەجێنداتی بەرتەســـكی حیزبییەوە هەیە، كـــە ئیمتیـــدادی هەرێمییـــان هەیـــە و نرخێك بۆ تێكۆشانە شـــێلگیرییە شۆڕشـــگێڕییەكان دانانێـــن، كـــە جۆرێـــك لەنـــەزم و قانونیـــان دەستەبەركردووە، لەرێگەی جاڕدانی ئیدارەی زاتی دیموكراییەوە، كە شەرعیەتی خۆی لەو شـــەرعیەتە شۆڕشـــگێڕییەوە وەردەگرێ كە

بەسەر هەڵومەرجەكەدا سەپێندراوە". لەمـــەڕ مەنســـوور حاجـــی ناســـری گروپەكانی ناو ئەنجومەنی نیشـــتمانی دەڵێت بەشدارنەبوونیان لەئیدارەی دیموكراتیدا مافی دوژمنایەتیكردنی ئەم ئەزمونە و لەباربردنیان پێنابەخشێت، چونكە ئەم ئەزمونە شەرعیەتی ئـــەو و شۆڕشـــگێڕانە لەحاڵەتـــی خـــۆی خزمەتگوزاریانـــە وەردەگرێ، كە پێشـــكەش

شـــۆڕش واقیعیەتـــی دەكات. بەهاواڵتیانـــی بەسەر هەموانیدا دەسەپێنێ كە رێز لەدەزگا نیشـــتمانییەكان بگرن، كـــە بەنرخی خوێن و

هەوڵێكی بێوێنە بەدەستهاتوون. ئـــەم بۆچوونـــەدا بۆچوونێكی لەبەرانبەر ئـــەم پێیوانییـــە كـــە هەیـــە، پێچەوانەیـــش ئەزمونە دیموكراتیانە بێت و دەرهاویشـــتەی دینامیكیەتی كۆمەاڵیەتی خۆرئاوای كوردستا بێت. بۆ نمونە نوســـەر محەمەد رەشۆ لەمەڕ پرۆژەی هەڵبژاردنی ئیدارەی زاتی كەوا بڕیارە دوو ســـێ مانگێكی دیكە بەڕێوەبچێت دەڵێت "ئامانجی ســـەرەكی لـــەم هەڵبژاردنە ئەوەیە لەم رێگەیەوە شەرعیەت بەدەسەاڵتی ئەمری واقیع بدرێ، كە ئێســـتاكە بەسەر خۆرئاوای كوردستاندا سەپێندراوە". ئەو پێیوایە "لەگەڵ ئـــەم هەموو پەلەقاژەیەدا چیدەكەن با بیكەن، ئـــەم پرۆژەیە هیـــچ شـــەرعیەتێكی نییە، بەم هۆیانـــەی خـــوارەوە: یەكەم بەهـــۆی قانونی ئەحزابەوەیە، كە پێشتر بڕیاریان لەسەرداوە و بەنوســـخەیەك و كۆپیەكـــی خراپی قانونی هەروەهـــا دەزانرێـــت. بەعـــس ئەحزابـــی كاركردن بۆ دەركردنی قانونی هەڵبژاردنیش لەئەقڵیەتـــی قانونی ئەحـــزاب دوورنییە، ئەمە بێجگە لـــەوەی حاڵەتی جەنگیـــش بۆتە هۆی كـــۆچ و ئاوارەیـــی ژمارەیەكـــی یەكجار زۆر

لەهاواڵتیانی كورد". رەشـــۆ لەمە زیاتـــری لەســـەر دەڕوات و دەڵێـــت "ئیـــدارەی زاتی دیموكراتـــی لەالیەن دەوڵەتە هاوســـێ هەرێمییەكان و كۆمەڵگەی نێونەتەوەییشەوە دانی پێدانانرێت، لەبەرئەمە هیـــچ حەلێـــك بەنیســـبەت جالیـــەی كوردی لـــەدەرەوەی واڵت نابینرێت. ئەمـــە بێلەوەی بەگوێرەی دابەشـــكاریی كانتۆنیشـــەوە ئەوە پێوستە ســـێ ئەنجومەنی گەل پێكەوەبنرێت! ئەمـــەش دیاردەیەكـــی نالۆژیكییـــە و رێـــك لەدیـــاردەی وەزیرەكانـــی ســـێ كانتۆنەكـــە

24 ژماره 234 2014/6/7

سياسەت ــ جیهانی

هێـــزە چەكدارەكان. ســـاڵی 1983 دووبارە لەهەڵبژاردنەكانـــی هەڵبژێردرایـــەوە. دواتریـــش لەســـااڵنی 1994 و 1999 بـــێ 2002 ســـاڵی هەڵبژێردرایـــەوە. ركابـــەر ســـیناریۆیەكی رێكخســـت و رایگەیانـــد كە خۆی بـــۆ هەڵبژاردنەكانی 2006 ناپاڵێوێت، بەاڵم دواتر "لەژێر فشـــاری گـــەل"دا خۆی دەنگەكانـــی 77%ی و كـــردەوە كاندیـــد بەدەســـتهێنا. دواتریش مەیلـــی چەندبارەی بـــۆ خۆهەڵبژاردنـــەوە و ویالیەتێكـــی تری ســـەرۆكایەتی لەســـاڵی 2013 یەكێـــك بوو لەســـەرەكیترین هۆكارەكانی هەڵگیرســـانی

شۆڕشی یەمەن لەدژیدا.دامەزراوەیەكـــی وەك دەوڵـــەت

خێزانیینمونـــەی ســـاڵح فەرمانڕەوایەتـــی دەســـەاڵت گەندەڵكردنـــی و شـــێواندن بـــوو. ئـــەو دامەزراوەكانـــی دەوڵەتی وەك دامـــەزراوەی خانەوادەیـــی خـــۆی دەبینی. تـــەواوی ئیمتیازاتەكانـــی دەبەخشـــیە خزم و كەسوكارەكانی. خوشـــكەزا و برازاكانی

پێشەوە. لە هەژارییەوە بۆ دەسەاڵت

ســـەربردەی ژیان و پیشـــە و پێكهێنانی عەبدوڵـــا عەلـــی سیاســـیەكەی رژێمـــە ســـاڵح زۆر لەهـــەردوو حاڵەتی بـــن عەلی كاردانەوەكەشـــی دەچێـــت، موبـــارەك و بەرامبەر بە خۆپێشـــاندانەكان، هاوشێوەی رەفتـــاری ئەوان بـــوو، هەرچەندە لەرووی كەســـایەتیەوە جیاوازن، بـــەاڵم هەموویان نیشـــانەی هاوشێوەیان لەرووی كەسایەتی شـــێتیی و نەرجســـیەت بـــە پەیوەســـت

دەسەاڵت و هستریا تێدابووە.ساڵح لەساڵی 1942، هاوشێوەی قەزافی و موبـــارەك و بن عەلـــی، لەخانەوادەیەكی هەژار لەدایكبووە و لەتەمەنێكی گەنجیەتی زوودا پەیوەنـــدی بـــە ســـوپاوە كـــردووە، لەبارودۆخێكـــی دژواردا پـــەروەردە بووە و لەتەمەنێكـــی زووشـــدا چۆتـــە نێو جەنگ و كوشـــتارەوە. خێرا بەپلە ســـەربازیەكاندا بـــووە 1978 لەســـاڵی و ســـەركەوت ســـەرۆك كۆمـــاری یەمەن و ســـەركردەی

دیمەنەكانـــی ســـەرۆكی یەمەنـــی "عەلی نائومێدانـــە كاتێـــك ســـاڵح" عەبدوڵـــا جەختی لەســـەر دەســـتگرتنی بەدەســـەاڵت دەكـــردەوە، واڵتەكـــەی ســـەرۆكایەتی و وێنەی هەندێك لەكارەكتەری شـــاكارەكانی شكســـپیرمان بیردێنێتـــەوە، بەتایبـــەت بـــۆ رۆشـــنبیریی باكگراوەندێكـــی ئەوانـــەی ئەوروپیان هەبێت. لەوانە: شـــا "لیر" كاتێك لە زەویەكی روتەڵ بێ رووەك و گژوگیادا تەنیا خۆی مابوویەوە و كچە كودەتاچیەكانی دەسەاڵت و دارودەســـتەكەیان لێداماڵیبوو، ئەویش نائومێدانە بانگەشـــەی دەستگرتنی بەدەســـەاڵتەوە دەكـــرد. یاخـــود "ریچاردی ســـێیەم" كاتێك لەمەیدانی جەنگدا بەرامبەر دوژمنەكانی دۆڕا و تەنانەت ئەسپەكەشـــی لەدەســـتدا، داوای دەكرد كەسێك واڵخێكی بداتێ و هاواری دەكرد "هەموو شانشینەكەم بەرامبەر یەك ئەسپ!" بەاڵم لەهەموو ئەمانە دروســـتتر، بەراوردكردنیەتی بە "هاملێت"، كاتێـــك دەستەوەســـتانبوونی لەئەنجامدانی هەركارێـــك، كۆمەڵێـــك ناهەمەتی بۆ هێنایە

ژماره 234 2014/6/7 25

عەلی عەبدوڵاڵ ساڵح .. كەسایەتیەكی شكسپیریی تراژیدی

پیاوە شێتەكان لە دەسەاڵتداشیكردنەوەیەكی دەروونی بۆ ئەو سەرۆكانەی بوونە ئامانجی شۆڕشەكانی 2011

مەریوان عومەر

بەشی چوارەم

سياسەت ــ جیهانی

نەیارەكانـــی بۆیاندەركـــەوت بەنیازە دوای ساڵی 2013 كوڕەكەی بخاتە شوێنی خۆی، لەســـەرەتای 2011دا خۆنیشـــاندان بۆیـــە دەســـتیانپێكرد. ســـاڵح ناڕەزایەتیـــەكان و هاوشـــێوەی ســـەركردە الدراوەكانـــی تر، زۆر بەدڕندانـــە وەاڵمـــی دایەوە. ســـەرەتا بەوپـــەڕی لەخۆباییبوونـــەوە تۆمەتەكانـــی رەتكـــردەوە. كوڕەكـــەی شـــوێنگرتنەوەی موچـــەی زیادكردنـــی بڕیـــاری پاشـــان هێـــزە چەكدارەكانـــی دا، وەك ئاماژەیەكی ئاشـــكرا بۆ بەهێزكردنی پشتیوانی خۆی و

سەركوتكردنی خۆنیشاندەران.ساڵح دەستی نەپاراســـت لەفەرمانكردن ئاشـــتیانە، لەخۆنیشـــاندانی بەتەقەكـــردن و پۆلیـــس خانەوادەكـــەی كـــە بەتایبـــەت هێزە تایبەتیەكان و ســـوپایان بەدەســـتەوە بـــوو. ئـــەوكات گوتی كە تەنیـــا بۆ بەرگری لەخۆكردن فەرمانی تەقەكردنی داوە، بەاڵم ئەم قسانەی درۆیەكی ئاشكرا بوون، چونكە

خۆنیشاندەران چەكدار نەبوون.هێزە ســـەركوتكارەكەی ساڵح لەگروپی

دادەنـــا. پلـــەكان و پۆســـت لەبەرزتریـــن بنەماكانـــی گەندەڵـــی و خراپبەكارهێنانـــی دەسەاڵت الی ســـاڵح و بن عەلی هاوشێوە بـــوون، بەاڵم لەبەرئـــەوەی یەمەن واڵتێكی هەژار بوو، داهات و دەسكەوتی كۆمپانیا و دامەزراوەكانی خانەوادەی ســـاڵح وەك بن

عەلی نەدەبوو.بنچینەی دەســـەاڵتی خانەوادەكەی ساڵح پێكهاتبـــوو لەكوڕەكەی و حـــەوت زڕبرای كوڕەكـــەی زاوای. 11 و بـــرازا پێنـــج و "ئەحمـــەد" فەرماندەی پاســـەوانی كۆماریی و هێـــزە تایبەتەكان بوو. زڕبراكانی بەپلەی ئەمنـــی زۆر لەپێگـــەی بـــەرز ســـەربازی هەســـتیار و پێگەی ئابووریـــی و بارزگانی ســـەربازییە پلـــە تەنانـــەت بەهێزابـــوون. گرنگەكانی تریش بۆ كەســـوكار و خەڵكانی سەر بە گوندی "سەنحان"ی زێدی ساڵح و

عەشیرەتەكەی بوون.مەیلـــی ســـاڵح دواجـــار كاتێـــك هەمواركردنـــەوەی دەســـتوور و رێگـــەدان نیشـــاندا، خۆكاندیدكردنـــەوەی بەزیاتـــر

عەلی عەبدوڵاڵ ساڵح هاوشێوەی بن عەلی

و موبارەك و قەزافی لەرووی كەسایەتیەوە

نیشانەی پەیوەست بە نەرجسیەت و شێتیی دەسەاڵت و هستریای

تێدابوو

26 ژماره 234 2014/6/7

سياسەت ــ جیهانی

بنچینەی دەسەاڵتی خانەوادەكەی ساڵح

پێكهاتبوو لەكوڕەكەی و حەوت زڕبرای و پێنج برازا و 11 زاوای، كە هەموویان لەپێگەی سەربازیی و ئەمنی و ئابووریی و بارزگانی

بەهێزدا بوون

ساڵح بە ئۆتۆمبێل و بارهەڵگر خەڵكی

بۆ خۆنیشاندانی پشتیوانیكردن لەخۆی كۆدەكردەوە و سەرەتا

رۆژانە بۆ هەر كەسێك 3 دۆالری دەدا، دواتر

ئەم نرخە بەرزبوویەوە بۆ 350 دۆالر

دەروونناسان دەڵێن ساڵح دیلی دابەشبوون و پارچەبوونی دەروونی

و ناخۆیی خۆی بوو، بۆیە هەمیشە راڕابوو و نەیدەتوانی لەسەر بڕیارێك بگیرسێتەوە

قەناســـەكان و كرێگرتـــە و چەتەگەریـــی بـــوون، كە لەســـەر باڵەخانەكانەوە تەقەیان ژمـــارەی دەكـــرد. خۆنیشـــاندەران لـــە قوربانیانیـــش لەزیادبوون دابـــوو، بەدەیان كـــەس لـــەو ماوەیەدا كـــوژران، كە زۆریان

گوللە بەر سەر و ملیان كەوتبوو. نەرجسیەتێكی راڕا و دابڕان لە واقیع

ســـاڵح ســـەرەتاییەكانی كاردانـــەوە بـــوو. قەزافـــی كاردانـــەوەی هاوشـــێوەی بـــۆ پشـــتیوانی خۆپێشـــاندانی ســـەرەتا دەسەاڵتەكەی رێكخست، دژی خۆنیشاندانی قێزەوەنیشـــەوە بەوپـــەڕی نەیارەكانـــی. مامەڵەی لەگەڵ ئۆپۆزسیۆندا دەكرد. پەنای بـــردە بەر تیـــۆری موئامەرە. یاری مشـــك و پشـــیلەی لەگەڵ نەیارەكانیـــدا دەكرد، بۆ بەدەستهێنانی كاتی زیاتر و دووركەوتنەوە دوای رۆژ حەتمیەكـــەی. لەچارەنووســـە رۆژیـــش رەفتارەكانـــی جۆرێـــك لەپچڕانی

زیاتریان بەواقیعەوە پێوەدیار بوو.حەشـــاماتێكی بۆنـــەدا لـــەزۆر ســـاڵح خۆنیشاندەرانی بۆ پشـــتیوانیكردن لەخۆی بـــۆ كۆدەكـــردەوە. پایتەخـــت لەســـەنعای كۆكردنەوەشیان، ســـەرەتا بڕی 3 دۆالری رۆژانـــە و خـــواردن و بڕێـــك "قـــات- كـــە بەچـــای عـــەرەب ناســـراوە و مادەیەكـــی هۆشـــبەریی میللیە لەیەمـــەن"ی دەدایە هەر و بەئۆتۆمبێـــل پاشـــان خۆنیشـــاندەرێك. بارهەڵگـــر خەڵكیـــان لەشـــارەكانی تـــرەوە كۆدەكـــردەوە و نرخی بەشداریكردنیشـــان بەرزبوویەوە، بۆ خەڵكی ســـەنعا گەیشـــتە 250 دۆالر و بۆ خەڵكی دەرەوەی شاریش 350 دۆالر، كە ئەمە بـــڕە پاریەكی خەیاڵی بـــوو، كە خەرجدەكـــرا، بەتایبەت لەواڵتێكی هەژاری وەك یەمەن، كە 40%ی دانیشتوانی داهاتـــی رۆژانەیـــان لـــە 2 دۆالر كەمتـــرە. خۆنیشـــاندەران حەشـــاماتی بەمشـــێوەیە هوتافـــی "گـــەل عەلـــی عەبدوڵـــا ســـاڵحی

دەوێت"یان دەگوتەوە.لەكاردانەوە دابڕاوەكانی ســـاڵح لەواقیع، لـــە 21ی ئـــازاری 2011دا رایگەیانـــد "مـــن لەیەمەنـــدا دەمێنمەوە و زۆرینەی خەڵكیش پشتیوانیم دەكەن. ئەوانەشی هەوڵی پشێوی توندوتیـــژی و رق و كینـــە و خراپـــەكاری بازرگانیـــكار كەمینەیەكـــی تەنیـــا دەدەن، بەمادەی هۆشبەر و سپیكردنەوەی دراون، سەركردەكانیان دەیانەوێت بەسەر جەستەی شـــەهید و مندااڵندا بگەنە دەسەاڵت". چەند جارێكیش ئەمریكا و ئیســـرائیلی بەئاشوب

و پیالنگێـــڕی لـــەدژی ئـــەودا تۆمەتبار كرد و رووبـــەڕووی ئەمریـــكا دەیگوت "تۆ ئەی ئۆباما، سەرۆكی ئەمریكایت نەوەك جیهانی عەرەبی. ئـــەوە گەلە بڕیـــار دەدات نەوەك

باڵوێزخانەی ئەمریكا و یەكێتی ئەوروپا!"كاتێك كۆمەڵێك ســـەركردەی سەربازی پاڵیاندایـــە ئۆپۆزســـیۆن، ســـاڵح بـــە "گەوج و گەمـــژە" وەســـفی كردن. پاشـــان وەهمی دەســـەاڵتداربوون و توانای لێپێچینەوەیانی هێشـــتا لەخەیاڵـــدا بـــوو، كاتێـــك بڕیـــاری ســـەربازییە ســـەركردە بـــۆ لێبووردنـــی

هەڵگەڕاوانە دەركرد. خۆبەزلزانیـــن و هەڵوێســـتی ناكۆك و

دژبەیەكخۆبەزلزانینی ساڵح لەزۆر كاتی جیاوازی ســــاتە قەیراناویەكانیدا دەردەكەوت. كاتێك دەیگــــوت "دوای من تۆفان هەڵدەســــتێت و جەنگێكــــی خوێنــــاوی ناوخــــۆ روودەدات. یەمەن بۆمبێكی تەوقیتكراوە، بەرۆیشــــتنی من لەگۆڕەپانەكــــە دەتەقێتــــەوە، ئەلقاعیدە

دەست بەسەر واڵتدا دەگرێت".لەماوەی خۆنیشــــاندانەكانی گەلی لیبیادا دژبەیــــەك و ناجێگیــــر هەڵوێســــتی زۆر بینــــی كــــە ئــــەو دەركەوتــــن. لەســــاڵحدا خۆنیشاندانەكان پەرەیانسەندووە و تەواوی چیــــن و توێژەكانــــی یەمەنیــــان گرتۆتەوە، رایگەیانــــد، كە بەنیاز نیە كەس دوای خۆی بكاتە ســــەرۆك و خۆشی كاندید ناكاتەوە، بــــەاڵم تا 2013 دەســــتبەرداری دەســــەاڵت نابێت. پاشان پێشنیاری هەمواركردنەوەی دەســــتوور و راپرســــی بــــۆ ئۆپۆزســــیۆن كــــرد لەهەمان ســــاڵی 2011دا، بەاڵم ئەوان لەبەرامبــــەردا تەنیــــا بــــە "خێرا بــــرۆ بەڕێز ساڵح .. ئەمە داخوازیمانە" وەاڵمیان دایەوە. دوای ئەوەی ســــاڵح چاری نەما، رایگەیاند كــــە ئامادەیــــە بــــڕوات، بــــەاڵم دەســــەاڵت ناداتــــە "هێزی شــــەڕانگێز و پیالنگێڕانی دژ بەنیشــــتیمان" بەڵكو رادەســــتی "دەســــتێكی

ئەمین"ی دەكات.رایگەیانــــد ســــاڵح كاتژمێــــر 24 دوای كاتژمێرێكــــدا چەنــــد لەمــــاوەی "ئامــــادەم مەرجــــەی بــــەو جێبهێڵــــم، دەســــەاڵت واڵت دەمەوێــــت مــــن بگیرێــــت. رێــــزم بگەیەنمــــە كەنــــاری ئارامیــــی". هەمان رۆژ لەكۆبوونەوەیەكــــی لەگەڵ ســــەرۆك خێڵە پشــــتیوانەكانی خۆی لەم قسەیەی پاشگەز بوویــــەوە و رایگەیانــــد، كــــە ئــــەو تا 2013 لەدەسەاڵتدا دەمێنێتەوە. حزبەكەشی خێرا

ژماره 234 2014/6/7 27

دووفاقی و راڕاییەكی زۆر لە رەفتاری ساڵحدا بەدیدەكرا، بەتایبەت لە كۆتاییەكانیدا

لە چەند تێبینیەكدا كە "ویكلیكس"

باڵویكردۆتەوە، دیپلۆماتە ئەمریكیەكان ساڵحیان

بە "ئۆتۆقراتێكی یەمەنی فیڵباز و گەمژە، كە

لەسەر دۆخێك جێگیر نابێت" وەسف كردووە

ساڵح لەكاتێكدا ئەمریكای بە

پیالنگێڕی تۆمەتبار دەكرد، پاشان لەگەڵ

واشنتۆن تەلەفۆنی دەكرد و داوای لێبووردنی

دەكرد و دەیگوت هەڵەتێگەیشتن هەیە

قسەكانیان پشتڕاست كردەوە. دواتر چەند راپۆرتێكی تر باوكرانەوە، كە تێیدا ســــاڵح ئامادەیی جێهێشتنی دەستبەجێی دەسەاڵتی نیشــــانداوە، بــــەو مەرجــــەی خــــۆی وەك سەرۆكی حزبی كۆنگرەی گەل بمێنێتەوە.

دوای ئــــەوەی ئەنجومەنــــی هاریكاریــــی كەنداو دەستپێشخەرییەكیان بۆ كۆتاییهێنان بەقەیرانــــی یەمــــەن پێشكەشــــكرد، ســــاڵح ســــەرەتا رازی بــــوو، دواتــــر چەند جارێك پاشــــگەز دەبوویــــەوە و رازیدەبوویــــەوە. هەڵوێســــتە ئــــەم بەرگــــەی ئۆپۆزســــیۆن مۆڵەتــــی و نەگــــرت ســــاڵحیان راڕایــــەی دوو هەفتەیــــان بــــۆ دانــــا، تــــا دەســــەاڵت ســــاڵح لەكاردانــــەوەدا بــــكات. رادەســــت ئۆپۆزســــیۆنی بە "چەتە و رێگر و درۆزن" لەهۆشــــدارییەكی پاشــــانیش وەســــفكرد. ســــەیر و ناپەیوەندیــــدار بــــە قەیرانەكەوە، خۆنیشــــاندەرانی لەوە هۆشداركردەوە كە "تێكەڵبوونــــی ژن و پیاو پێچەوانەی رێســــا

ئاینیەكانــــە" ئــــەم تۆمەتــــە كاردانەوەیەكی زۆر توونــــدی الی هەزاران لــــەو ئافرەتانە لێكەوتەوە، كە لەسەر شەقامەكان لەریزی

خۆنیشاندەران بوون.2011دا لەحوزەیرانــــی ســــاڵح كاتێــــك بارەگاكەیــــەوە بۆردومانكردنــــی بەهــــۆی بەســــەختی بریندار بوو و بۆ چارەســــەری ســــعودیە. گەیەندرایــــە نەشــــتەرگەری و لەگەڕانەوەیــــدا كۆتــــری ئاشــــتی و چڵــــی زەیتونی هەڵگرتبوو، بەڵێنی راگرتنی شــــەڕ بەئەنجومەنــــی هاریكاریــــی و كوشــــتاری كەنــــداو دابوو. بــــەاڵم لەمەشــــیاندا درۆی كرد. هەر كە گەیشــــتەوە یەمەن، هێرشێكی چەكداری كردە سەر ئۆپۆزسیۆن و زیاتر

لە 100 كوژراوی لێكەوتەوە.و راڕایــــی ئــــەم دەروونناســــان هەڵوێســــتگۆڕینەی ســــاڵح وەك نەخۆشی وەســــف دەكەن. چەند بەشــــێكی ناوەوەی لەگــــەڵ یەكتردا لەملمالنێدا بوون. ئەو دیلی

دابەشــــبوون و پارچەبوونــــی دەروونی و ناوخۆیــــی خۆی بوو، بۆیــــەش نەیدەتوانی

لەسەر بڕیارێك بگیرسێتەوە.لــــە چەنــــد تێبینیەكــــدا كــــە "ویكلیكــــس" باویكردۆتــــەوە، دیپلۆماتــــە ئەمریكیــــەكان ساڵحیان بە "ئۆتۆقراتێكی یەمەنی فیڵباز و گەمژە، كە لەســــەر دۆخێــــك جێگیر نابێت" وەســــف كردووە. بەتایبەت لەمامەڵەكردنی لەگەڵ ئەمریكادا. ئــــەو لەكاتێكدا ئەمریكای بــــە پیالنگێــــڕی تۆمەتبــــار دەكرد، پاشــــان لەگەڵ واشــــنتۆن تەلەفۆنی دەكرد و داوای لێبووردنی دەكرد و دەیگوت هەڵەتێگەیشتن پێگەیەكــــی ئەمریــــكا كاتێكیــــش هەیــــە. كــــرد. لەیەمــــەن بۆردومــــان ئەلقاعیــــدەی ساڵح بە جەنەڕاڵ "دەیڤد پترایۆس"ی گوت "دەڵێیــــن فڕۆكەكانی یەمــــەن ئەنجامیانداوە نەوەك ئێوە. كاتێكیش تەقەمەنیەكان ئاشكرا دەبن، ئەوا دەڵێیــــن ئەو چەك و تەقەمەنیە

كۆنانەیە، كە لەئەمریكا كڕیبوومان"!!

سياسەت ــ جیهانی

28 ژماره 234 2014/6/7

سياسەت

مــــەال غەریــــب محەمــــەد لەســــاڵی 1927 لەشارۆچكەی مەخمور لەدایكبووە. لەساڵی 1959 مــــن ئاشــــنایەتیم لەگەڵیــــدا پەیدا كرد، كاتێــــك من كارێكــــی خۆمم هەبوو، لەســــەر راســــپاردەی هەمیشــــە زیندوو شەمسەدین موفتی، كە ئەوكات بەرپرســــی هەولێر بوو، چوومە الی یەكێــــك بەناوی ئەحمەد مودیر مالی مەخمور بوو، خەڵكی ئامێدی بوو. كاك مەال غەریبیش ئەویش بەرپرسی رێكخستنی پارتی بــــوو، هەردووكیــــان زۆر هاوكاریان

كردم و كارەكەم تەواوبوو.كاك مــــەال غەریــــب پێــــش ســــاڵی 1958 ئەندامی پارتی بووە و چاالكی باشی لەگەڵ چەنــــد هەڤاڵێكــــی تریدا لە شــــاری مەخمور هەبوو. لەســــاڵی 1961 بــــەدواوە دێتە رێزی شۆڕشــــی ئەیلول و زۆر چاالكی پارتیایەتی

و پێشمەرگایەتی هەبووە.بەراســــتی ئــــەم مرۆڤــــە هەڵكەوتــــووە و پێگەیشــــتووە زۆر ملكــــەچ و دڵســــۆز بووە بــــۆ میللەتــــی خــــۆی. هــــەر كاتێك بەشــــتێك راسپێردرابێ نەیدەگوت نا، بەڵكو بەجددیەت دەیكرد. كاك مەال غەریب لەشۆڕشی ئەیلول سەرلقی پێشمەرگایەتی دیتووە و ماوەیەك لقەكەیان نزیكەی 130 پێشمەرگەی هەبووە، لەدەربەنــــدی بــــەدواوە 1954 لەســــاڵی گۆمەسپان، زۆر شــــەڕی گەورەیان لەدژی هێرشــــەكانی دوژمــــن كردووە و داســــتانی

گەورەیان لەو شەڕانەدا تۆماركردووە.چیــــای لەســــەر لقەكەیــــان هەروەهــــا تاوەگردی و چیای ســــەفین بووە و شەڕی كاك هەروەهــــا داوە. ئەنجــــام گەورەیــــان مەال غەریب لەســــاڵی 1967 بــــەدواوە كرایە بەرپرســــی لیژنــــەی ناوچــــەی شــــەقاوە و دەوروبەری، ماوەیەكیش بەرپرسی لیژنەی

ناوچەی كۆیە بووە.لە ســــاڵی 1968 بەرپرســــی لقــــی 2 كاك مەجید ئەتروشی ئەندامی كۆمیتەی ناوەندی ئیجازەی وەرگرت و لقەكەی بەجێهێشــــت و دەور و تەســــلیمی لەگــــەڵ من كــــرد و كاك واحید خۆشــــناوی خوالێخۆشــــبوو كرد، كە ئەویــــش كارگێڕی لق بوو. بەاڵم بەشــــداری خولی كادیرانی كرد، چونكە مەرجی مەكتەبی كارگێــــڕی ئەندامێكــــی دەبوایــــە سیاســــی بەشــــداری ئەو خولە بــــكات. ئەوانەی تریش ئەندامــــی لیژنەی ناوچە بــــوون، بۆیە من لە لقی 2 بەتەنیا مامەوە، ئەوكات كارگێڕیی لق

تەنیا سێ كەس بوو بەبەرپرسەكەشیەوە.بۆیە مەكتەبی سیاسی بڕیاری دا من وەك جێگری بەرپرســــی لق كارەكانی لق ئەنجام بــــدەم و كاك مەال غەریب محەمەدیش وەك

گێڕانەوەبۆ

لەبیرنەكردن

مەال غەریب محەمەد

محەمەد مەال قادر

28 ژماره 234 2014/6/7

ژماره 234 2014/6/7 29

مەال غەریب محەمەد و پۆلێك پێشمەرگەی هاوڕێی

سياسەت

ئەندامی كارگێڕی بەشێوەی كاتی كارەكانم لەگــــەڵ ئەنجام بــــدات و كارەكانــــی لیژنەی ناوچەی بكات. زۆرتــــر ئەو لە لیژنە دەبوو، ســــەری مانگان دەهات بۆ نوسینی راپۆرتی رێكخســــتن و دارایی و بەیەكــــەوە ئیمزامان لەســــەر دەكرد. بەڕاســــتی كاك مەال غەریب دروود لــــە گیانی بێت، بەدەســــت و قەڵەمی خــــۆی زۆر لێهاتوو بوو، ئەو چەند مانگە تا واحیــــد لەخولەكە گەڕایــــەوە، زۆر هاوكاری

كردم.كرایــــە ماوەیــــەك غەریــــب مــــەال كاك یاریــــدەدەری ئامیری هێزی ســــەفین، كاتێك كرایــــە عەقــــراوی عەزیــــز خوالێخۆشــــبوو بەرپرســــی لقــــی 2 و ئامیــــر هێزی ســــەفین لەســــاڵی 1968، لــــەو كارەش خــــاڵ عەزیــــز لێــــی رازی بوو. ســــاڵی 1969 كرایــــە ئامیر بەتالیۆنــــی ســــەفین لەپشــــت ســــەفین، واتە لەباشــــووری ســــەفین و دوای ئــــەوە وازی

لەئامیر بەتالیۆنی هێنا.كاك مــــەال غەریــــب محەمەد كە لەســــاڵی 1974 دوای ئەوەی شەڕ دەستی پێكردەوە، كرایــــە كارگێــــڕی لقــــی2، بــــووە بەرپرســــی لیژنــــەی دابینكــــرن لەناوچەی قــــەاڵدزێ، بۆ لەخۆگرتنــــی ئــــەو ژمــــارە زۆرەی جەماوەر كە دەهاتنە ناو شــــۆڕش، هەندێ پارەشیان بــــۆ دیاریكرابوو و لیژنەكــــەش بۆ هاوكاری

لێقەوماوان بوو.

هەروەها لەساڵی 1970 كرایە بەڕێوەبەری شــــارەوانی شــــەقاوە، ســــەرباری ئــــەوەی بەرپرســــی لیژنەی ناوچەی شــــەقاوە بوو، توانی رۆڵی چاالك ببینێت. ئەمەش لەســــەر داوای ئێمە بوو وەك لقی 2، كاتێك زۆر بەڕێز و كوردپەروەر ئیحســــان شێرزادی خەڵكی شاری هەولێر، كە وەزیری شارەوانی بوو، هاتە بارەگای لقی2، داوامان لێكرد ئەو چەند كەسە لەقەزا و ناحیەكان بكاتە بەڕێوەبەری شــــارەوانی، یــــەك لەوان كاك مــــەال غەریب بــــوو. هەروەها لەپــــاش دەســــتپێكردنەوەی شــــەڕ هێــــزی ئــــازادی لەپۆلیــــس و هەندێ كاك و دروســــتكرا جۆراوجــــۆر خەڵكــــی خورشید كارگێری لقی 2 كرایە ئامیر هێزی ئازادی و مەال غەریب بووە ئامیر بەتالیۆنی 2 و كاك عەریــــف عەلی ئامیر بەتالیۆنی1 و

مالزم یاسین ئامیر بەتالیۆنی 3.غەریــــب مــــەال كاك بەمشــــێوەیە جــــا لــــەكاری ئەیلــــول شۆڕشــــی لەنســــكۆی نســــكۆش پــــاش بەشــــداربوو، پارتایەتــــی لەشارســــتانی قەزوینــــی ســــەر بەئوســــتانی زنجانــــی ئێران گیرســــایەوە و لەوێ جێگیر بوو، بــــەاڵم ئێرانیەكان زەمانی شــــا لەگەڵی بــــاش نەبــــوون. خێزانەكەی لەســــاڵی 1976 بەنەخۆشــــی شــــێرپەنجە كۆچی دوایی كرد، مــــن ویســــتم لەكەرجەوە بۆ پرســــە لێكردن بچــــم، بــــەاڵم ســــاواك لەبــــەر هەردووكمان

ئیجازەی نەدامێ.تــــا ئــــەوە بــــوو كاك مــــەال غەریــــب پاش راپەرینە شــــكۆدارەكەی جەمــــاوەری ئێران و ســــەركەوتنی ئەو شۆڕشە مەزنە، لەكاتی رێكخســــتنەوەی پارتــــی لەئاوارەكانی كورد لەئێران، جارێكی تر هاتەوە ناو رێكخســــتن لــــە پارتــــی كۆنگــــرەی ئەندامــــی بــــووە و

.1979/11/4دوای دەســــپێكردنەوەی شەڕ جارێكی تر كرایــــەوە كارگێڕی لقــــی2 و ماوەیەكی باش رۆڵــــی چاالكی هەبووە، واتە پاش كۆنگرەی نــــۆی پارتــــی و دامەزراندنــــەوەی لقــــی 2. بەاڵم ماوەیەك لەمەكتەبی سیاســــی ئەمری ئیداری پێدرا و لەوێش چاالكی هەبوو. پاش ماوەیەك مەكتەبی سیاســــی چووە ناوچەی لۆالن و لەوێ سەرما و سۆڵی زستان كاری تێكــــرد و گەیاندیانــــە ئێران، لــــەوێ بەهۆی نەخۆشــــییەكی كوشــــندە، واتــــە لەئەنجامــــی نەخۆشــــی توشــــی دەركــــەوت پشــــكنین شێرپەنجە بووە و لە 1982/10/17 ماڵئاوایی لەمــــاڵ و منــــداڵ و كەســــوكار و هەڤااڵنــــی كــــرد. دروود لەگیانی بەرزەفڕی ئەو نەمرە و ئەو جــــۆرە مرۆڤانەی بەشــــەهیدی كورد و كوردســــتان دێنــــە ئەژماركــــردن، چونكە رۆژێك لەرۆژان لەخەبات دانەبڕاوە. دروود لەگیانی هەموو شەهیدان و بارزانی نەمری

مەزن.

30 ژماره 234 2014/6/7

سياسەت

فه یسبووك و ته نیایی!

ئه وانـــی دیكه و له رێـــگای خـــراپ به كارهێنانی ئـــه و ته كنه لۆژیایه ، ده ســـتدرێژی ده كاته ســـه ر تایبه مه ندییه كه سێتی و كۆمه اڵیه تییه كانی ئه وانی دیكه . به ڵكو زیاتر ئامانج ســـاردبوونه وه ی ئه و گه رمییه ی په یوه نـــدی رۆحی نێوان مرۆڤه كانه ، مرۆڤه نزیكه كان، كه ســـه كانی یه كدی، ئازیزانی یه كتـــر. ئه مـــه ش وه ك نموونه یـــه ك بـــۆ كـــۆی په یوه نـــدی كۆمه اڵیه تـــی نێـــو كۆمەڵگـــه . ئـــه و مه ترسییه ی خه ریكه به هایه ك بۆ به ها و ماناكانی هاوڕێیه تی، ئاشـــنایه تی، دۆستایه تی ناهێڵێته وه و ته نـــێ ده بنـــه چه مكـــی ســـواو و دووبـــاره ی په یوه نـــدی و رۆتینـــی كـــرده ی و ســـه رزار به رژه وه ندی مه سره فگه را له كاتدا. راستییه كه ی فه یســـبووك له و نوسینه دا وه ك سیمبولی كۆی هۆیه كانـــی دیكـــه ی ته كنه لۆژیـــای گه یانـــدن و په یوه ندیگرتنی كۆمه اڵیه تـــی به كارهاتووه . به و پێیـــه ی زیـــاد له هه ر رایه ڵـــه و كه ناڵێكی دیكه ی وه ك )تویتـــه ر، ئینســـتگرام، وی چـــات، ڤایبه ر، چات ئۆن و..........!(، مرۆڤی به خۆیه وه سه رقاڵ كـــردووه . هۆ و رایه ڵه گه لی په یوه ندی كه ئه گه ر لێیـــان وردبینـــه وه ، هه موومانـــی برۆدتـــه نـــاو دۆخێكی ناسروشـــتی له ژیانكردنی مرۆییانه و په یوه ندی مرۆییانه مـــان.. هه موومانی كردووه به ئامێرێكـــی میكانیكی، كه رۆژ بۆ رۆژ خه ریكه له هه ســـت و جـــۆش و خرۆشـــی مرۆییانـــه و گه رمـــی و ســـۆز خاڵـــێ ده بینـــه وه . تـــا ئه وه ی هێنده ی له پشتی شاشـــه و له سه ر كیبۆرده كان وه ك بـــه ردی بێگیان و هه ســـت ژیـــان ده كه ین و په یوه نـــدی موجـــه ڕه د بـــه ده رەوه ی خۆمان، به وانـــی دیكه ده به ســـتین، چاره گـــی ئه وه وه ك حاجـــه ت زینـــدووی كۆمه اڵیه تـــی بوونێكـــی و ناگریـــن په یوه نـــدی ئاشـــنایه تی به گه رمـــی خه ریكـــه له په یوه ندیگرتن له گه ڵ خودی مرۆیی

خۆمانیشدا میكانیانه مامه ڵه ده كه ین. پێشـــكه وتنه ئـــه م له ئاســـتانه ی به راســـت خێرایـــه ی ته كنه لۆژیا و هۆكار و ئامرازه كانیدا، كـــه به كورتتریـــن مـــاوه ده گه نه كوردســـتان و هاواڵتیانمان لێی به رخورد ده بن.. له ســـای ئه و )خـــوو( پێوه گرتنـــه نادروســـته پێیـــان و نزمی ئاســـتی هوشـــیاری له چۆنیه تـــی مامه ڵه كـــردن له گه ڵیانـــدا، بیرتـــان لـــه وه نه كردۆتـــه وه ئه گه ر

رۆژگارێكــــی زوو پێش ئێســــتا، ره نگه له دید و خه یاڵــــی زانای ده گمه نی وه ك )ئه نشــــتاین(ی لێبترازێ، كه ســــی دیكه پێشــــبینی پێشــــكه وتنی زانســــت و ته كنه لۆژیای به و ئاســــته ی ئه مڕۆی نه كردبێــــت. زانســــت و ته كنه لۆژیایــــه ك، كه بۆ سبه ی نهێنی و سیحری گه وره تریشی له هه ناوی خۆیدا حه شــــارداوه . له و رۆژگارانه دا، كه خه ڵك ئه و پێشــــبینیانه یان به خه یاڵــــدا نه ده هات، كه چی خاوه نی بیرۆدۆ زه ی )گوێرەیی( مه ترسی خۆی له پێشــــكه وتنی ته كنه لۆژیا بۆ ســــه ر سروشــــت و جــــۆری په یوه ندییــــه مرۆییــــه كان له ئایینــــده دا رۆژه "لــــه و گوتویه تــــی و نه شــــاردۆته وه ده ترســــم كاتێك ته كنه لۆژیا به ســــه ر په یوه ندییه ئــــه وكات ده بێــــت. زاڵ كۆمه اڵیه تییه كانمانــــدا نه وه یه كــــی ده به نــــگ ده ســــت به ســــه ر جیهانــــدا

ده گرن"!!ره نگــــه زێده ڕۆیــــی نه بێــــت، ئــــه وه ی ئه مــــڕۆ له بواری ته كنه لۆژیای گه یاندن و په یوه ندیگرتندا ده یبینین، كه تازه سه ره تا ترسناكه كانی ده گه نه ناو ئێمه ی كۆمه ڵگا نه ریتگه راكان و ئه وانی دیكه ی لیبــــراڵ لێی بوونه ته وه ، هه مــــان ئه و رۆژه بێت، كه )ئەنشتاین( لێیترساوه . وه ك چۆن مه به ستی ئــــه و زانایه لــــه )نــــه وه ی ده به نــــگ(، هه مان ئه و نه وه یه ی كۆمه ڵگا نه ریتگه را و باوه ڕساالره كانی ئێمــــه بێت، كه تیایــــدا پــــه روه رده ی كۆمه اڵیه تی له وپــــه ڕی چه پاندنی مرۆڤه كانیدایــــه ، ئیدی ئه و زانست و ته كنه لۆژیایه دێت و ده كه وێته ده ستی نه وه یه ك، كه له رێگه یه وه گڕی چه پاندنی خۆی، به وێرانكردنــــی ژیانی كۆمه اڵیه تــــی و تایبه تی و

كه سێتی به رامبه ره كانی دابمركێنێته وه . به هه رحاڵ، مه به ســـتی ئه م نووسینه مان، به ئاقاری چییه تی و قه باره ی ئه و مه ترسییانه نییه ، كه لێیه وه نه وه یه كی نابه رپرس له ئاست شكۆی

بـــۆ ته نهـــا جاریكیش بێـــت، پشـــووێك بده ن و بچنـــه به رده م ئاوێنه و له گـــه ڵ خۆتاندا بكه ونه دمودوو، یان به خه یاڵ بچنه وه الی ئاشنایه كتان و له بن سێبه ری دره ختی باخچه یه كدا دابنیشن

و ده رده دڵی دۆستانه بكه ن و به خۆتان بڵێن: هه مـــوو بـــه م دۆســـت، ئـــه ی ئه فســـووس هاوڕێیانه مانـــه وه چه نـــد ته نیاین. بـــه م هه موو دۆســـتانه مانه وه ، چه نـــد بێكـــه س. بـــه م هه موو ئاشـــنایانه مانه وه ، چه نـــد نامـــۆ. ئه وه تـــا چیتـــر دیده نی یه كتری ناكه ین. چیتر ترپه ی دڵی یه كدی ناژنه وین. چیدیكه بوونه وه ری رۆحله به ر نین.

ئه فســـووس ئه ی دۆســـت، ورد سه رنج بده ، بزانه و تێبگه ، كه ئیدی له پشتی ئه م شاشانه وه، له بووكه ڵه یه ك زیاتر، هیچی دیكه نین. له ســـه ر ئـــه م كیبۆردانـــه ، له رۆبۆتێك زیاتـــر، هیچی تر نیـــن. له نێـــو قه ره باڵغـــی ئه م هه موو وشـــانه و ئاپـــۆرای ئـــه م هه مـــوو رســـتانه دا، له وه همیك زیاتر، هیچی تر نین. ئه و كاتانه ش هه ســـت به و راســـتییه تاڵه ده كه ین، كـــه بێدار ده بینه وه .. ئه و كاته ی تێده گه ین چه ند به تاڵین له هه ست و ئیدی چیتـــر ژیان ئاوه دان نییـــه به مرۆڤ. چیتر ژیان وێستگه یه ك نییه بۆ ئاشنابوون. چیتر كه نارێك نییه بۆ پشـــوو. چیتر باخچه یه ك نییه بۆ پیاسه . چیتـــر ده ریچه یـــه ك نییه بۆ ئومێـــد. چیتر ژیان

گه رم نییه به خۆشه ویستی.ئـــه م بڕوانـــه دۆســـت، ئـــه ی ئه فســـووس فه یســـبووكه نه فره تییه؛ چـــۆن له کائینی زیندوو و کۆمه اڵیه تـــی، کردووینـــی به رۆبـــۆت و بڕغو و بوونێکی بێهه ســـت و خوســـت، وه ک ئه وه ی خوێـــن له ده ماره کانمـــان نـــه ڕوا، وه ک ئـــه وه ی هێـــزی بینین و بیســـتن و ووتـــن و بۆنکردن و گرتنمـــان له ده ســـتدابێت، وه ک ئـــه وه ی چیتـــر خه یـــاڵ نه که یـــن و خـــه ون نه بینیـــن و عاشـــق نه بیـــن.. وه ک ئه وه ی نـــه رۆحمان هه بێت و نه

دڵ. ئاوای لێكردووین فه یسبووك!ئا ئا ئه ی دۆست، ئه وه ئه و رۆژه یه ، كه ئه لبێڕت ئه نیشـــتاین لێـــی ده ترســـا، بـــه وه ی ته كنه لۆژیا بوونی مرۆیانه و سروشتی كۆمه اڵیه تییانه مان داگیـــرده كات و له بیر خۆمانمـــان ده باته وه، كه ئاخـــۆ دوێنێ )چی ( بووین، ئه مڕۆكه بووین به

)چی( و بۆ سبه ی ده بینه چی؟!

نوری بێخاڵی

ژماره 234 2014/6/7 31

نــــاوخــــــــــۆ

كۆمپانیا جیهانیەكان لەپێشانگا ئابوورییەكانی كوردستان

لە كێبڕكێ دان

32 ژماره 234 2014/6/7

بەهۆی بەرزی نرخەوە كۆمپانیا ناوخۆكان ناتوانن وەك بیانیەكان شوێنە گرنگەكانی ناو پێشانگاكان بگرن

ناوخۆ

كۆمپانیا جیهانیەكان لەپێشانگا ئابوورییەكانی كوردستان لە كێبڕكێ دان

قەرەباڵغیەكی زۆر لەبەردەم ئەورێگایە هەیە، كە پێشــــانگا نیودەوڵەتیەكانی تێدا دەكرێتەوە، بەاڵم وەك محەمەد دەڵی "ئەوانەی ســــەردانی پێشــــانگا ئابوورییــــەكان دەكــــەن مــــەرج نیــــە بازرگان بن، بەڵكو زۆرجار هاواڵتی ئاســــایی دەیەوێت كااڵ و شــــمەكی كۆمپانیا گەورەكان ببینی و پرسیاری بریكاری كۆمپانیاكان لەناو

شار دەكەن".موســــتەفا بونیــــان، كــــە گەنجێكی فارســــی ئیسفەهانی واڵتی ئێرانە و خاوەنی كۆمپانیای دروســــتكردنی بــــە تایبــــەت "ســــاپنیل"ی

بەشــــداری جــــارە یەكــــەم بــــۆ كەوەنتــــەرە. پێشــــانگا ئابوورییەكانی هەرێمی كوردســــتان كــــردووە، دەڵــــی "داواكاریەكــــی زۆر لەســــەر بازرگانانــــی لەالیــــەن كۆمپانیاكەمــــان كااڵی شــــاری ســــلێمانی هەبــــوو، بۆیــــە ویســــتمان بەبەشداربوونمان لەپێشانگای ئەربیل بیڵدێنگ ئاستی داواكاری لەسەر كااڵ و شمەكەكانمان لەهەرێمــــی كوردســــتان بەگشــــتی و هەولێــــر

بەتایبەتی تاقی بكەینەوە".كۆمپانیاكەی موســــتەفا پێشتر لەپێشانگای ئابووریی دوبەی بەشداریكردووە، بەاڵم وەك خــــۆی دەڵێــــت "دوای دوبەی كوردســــتانمان هەڵبژاردووە بۆ ئەوەی كااڵو شمەكی خۆمانی

تێدا بفرۆشــــێن، بۆیە هیوام وایە ئەو ئومێدەی ئێمە ببێ بەڕاستی".

پێشــــانگا كردنــــەوەی هەرچەنــــد لەهەرێمــــی بــــەرۆژ رۆژ ئابوورییــــەكان كوردستان لەزیادبووندان، لەماوەی نۆ ساڵی رابردوودا زیاتر لە 65 پێشانگای نیودەوڵەتی لەهەرێمــــی كوردســــتان كراونەتــــەوە، بــــەاڵم شــــارەزایەكی ئابووریی رای وایە كردنەوەی پێشــــانگا ئابوورییــــەكان خزمــــەت بەكۆمپانیا بیانیــــەكان دەكات و نەیتوانیــــوە رۆڵی هەبێت

لەگەشەپێدانی ئابووری هەرێمی كوردستان.دوو رابــــردوو هەفتــــەی دوو لەمــــاوەی پێشــــانگای گــــەورەی ئابووریــــی لەهەرێمــــی

بیالل سەعید

ژماره 234 2014/6/7 33

شارەزایەكی ئابووریی: ئەم پێشانگایانە

خزمەتیان بە كۆمپانیا و كەرتی بازرگانی و پیشەسازی ناوخۆ

نەكردووە

ناوخۆ

ئەویــــش كردنــــەوەی كوردســــتان كرانــــەوە، هەشــــتەمین پێشــــانگای ئابــــووری ) ئەربیــــل بێڵدینــــگ( و پێنجەمیــــن پێشــــانگای بازرگانی نێودەوڵەتی بۆ چاودێری تەندروستی گشتی. لەپێشــــانگای ) ئەربیل بێلدێنگ(، 350 كۆمپانیا بەشــــداربوون، كە لەو ژماریــــە 25 كۆمپانیای ناوخۆیــــی و 325ی بیانــــی بۆ مــــاوەی 4 رۆژ كااڵ و شــــمەكی خۆیان نمایشــــكرد. هەروەها 220 تەندروســــتی چاودێــــری لەپێشــــانگای

كۆمپانیا لە 19 واڵت بەشداربوون.كامەران ئەحمەد وەزیری ئاوەدانكردنەوەی حكومەتی هەرێم لەكاتی كردنەوەی پێشانگای راگەیانــــد بە)ســــڤیل(ی بێلدێنــــگ ئەربیــــل "كردنــــەوەی پێشــــانگاكان تەكانێكی باشــــە بۆ بەرەوپێشــــچوونی بواری كەرتی پیشەسازی لەهەرێمی كوردســــتان، هەروەهــــا كاریگەری باشــــی دەبێت بــــۆ بەرەوپێشــــچوونی كەرتی

ئاوەدانكردنەوەی هەرێم".كامەران گوتیشــــی "لەكوردستان قۆناغێكی باشــــمان بڕیوە و ئەو پێشانگایانه دەرفەتێكی باش بۆ كۆمپانیا ناوخۆییەكان دەڕەخســــێنن، تا لەگەڵ كۆمپانیــــا بیانییەكان پەیوەندی باش ببەســــتن. هەروەها دەشبنە مایەی پەرەپێدانی

پەیوەندی بازرگانی نێوانیان".

شــــارەزایەكی ئابــــووری كــــە بەشــــداری ئابوورییەكانــــی لەپێشــــانگا زۆر بەشــــێكی كردووە، باس لەوەدەكات كردنەوەی پێشانگا بەكەرتــــی خزمەتــــی نــــەك ئابوورییــــەكان پیشەســــازی و ئابووری هەرێمی كوردستان نــــاكات، بەڵكــــو بۆتە هــــۆی ئــــەوەی كۆمپانیا كوردییەكان بەشــــداری پێشانگا ئابوورییەكان

نەكەن.ئابــــووری شــــارەزای جــــەالل، كارزان بە)ســــڤیل(ی راگەیانــــد "كردنــــەوەی پێشــــانگا ئابوورییەكان لەهەرێمی كوردســــتان خزمەتی بەكەرتی بازرگانی و پیشەســــازی نەكردووە، چونكــــە كۆمپانیــــا بیانیــــەكان بەهــــۆی زۆری بەشــــی بەرهەمەكانیــــان و ســــەرمایەكانیان گرنگــــی نــــاو پێشــــانگاكان بەكــــرێ دەگــــرن، ناتوانــــن ناوخۆییــــەكان كۆمپانیــــا لەكاتێكــــدا

شوێنەكان بگرن".شیخ عەتا محەمەد، سەرۆكی لقی سلیمانی یەكێتــــی هــــاوردە و ناردنكارانی كوردســــتان بە)ســــڤیل(ی راگەیانــــد "كردنــــەوەی پێشــــانگا دوو كوردســــتان لەهەرێمــــی ئابورییــــەكان رۆڵــــی ســــەرەكی دەبێت، یەكــــەم دەبێتە هۆی ئــــەوەی بەشــــێكی زۆر لەكۆمپانیا جیهانیەكان بەچاوی خۆیان پێشكەوتنی كوردستان ببینن،

دووەم پەیوەنــــدی بازرگانی لەنیوان كۆمپانیا ناوخۆییەكان و بیانیەكان دروست دەكات".

شــــێخ عەتا كە هاوكات جێگری ســــەرۆكی یەكێتی هاوردە و ناردنكارانی كوردستانیشە، ئاماژەشــــی بــــەوە كــــرد لەقوناغــــی داهاتوودا پێویستە لەكردنەوەی پێشــــانگا ئابوورییەكان دوو خاڵ كاریان لەســــەر بكرێت "ئاسانكاری بۆ ئــــەو كۆمپانیانە بكرێت، كە لەپێشــــانگاكان هێنانــــی بەمەبەســــتی دەكــــەن، بەشــــداری كارگەكان بۆ هەرێمی كوردستان، جگەلەوەش ژمارەی كۆمپانیا ناوخۆییەكان لەناو پێشــــانگا

ئابوورییەكان زیاتر بكرێن".فەالح ئەنــــوەر، خاوەنــــی كۆمپانیای هانزۆ بە)ســــڤیل(ی راگەیاند "پێشــــانگا ئابوورییەكان هەرێمــــی بــــۆ زۆریــــان ئێجــــگار ســــودێكی كوردســــتان هەیە، چونكە كارئاسانییەكی زۆر باشــــن بۆ بازرگانان بۆ ئەوە بتوانن زۆرترین بەروبووم و شتومەك و كااڵ لەكەمترین كات و شــــوێندا ببینــــن. جگەلــــەوەش كۆمپانیــــاكان بەچاوی خۆیان دەبینن كوردستان لەسەرجەم بــــوارەكان پێشــــكەوتنێكی بەرچــــاوی بەخۆی بینیــــوە و دەبێتــــە هــــۆی ئــــەوەی زۆرتریــــن

گرێبەست ئەنجام بدەن".كــــە هانــــزۆ كۆمپانیــــای خاوەنــــی كۆمپانیایەكەیان تایبەتمەندە بە گواســــتنەوەی بــــاس دەرەوە لەواڵتانــــی شــــمەك و كااڵ لەوەدەكات، بازرگانەكانی هەرێمی كوردستان لەكردنــــەوەی كەســــن ســــودمەندترین پێشانگاكان، لەبەرئەوەی خاوەنكار و كەسانی زیاتر دەناســــن لــــەو بوارانەی كــــە كاری تێدا

ئەنجام دەدەن".فەالح ئەنوەر داوادەكات حكومەتی هەرێمی كوردســــتان بەیارمەتیدانی مادیی و مەعنەوی بازرگانەكانــــی ناوخۆ ئاســــانكارییان بۆ بكات و دەشڵی "بەپێدانی شــــوێن لەناو پێشانگاكان بەخۆڕایی بێت یاخــــود بەبرێكی كەم، ئەمەش بــــۆ زیادكردنــــی كۆمپانیــــا كارێكــــی گرنگــــە

كوردییەكان لەپێشانگاكان".

34 ژماره 234 2014/6/7

ناوخۆ

50% كەمی كردووەسامانی ماسی هەرێم لە بەردەم

مەترسی لەناوچووندایە

ئەو ماسیەی ئێستا لەبازاڕەكانی كوردستاندا هەیە 50%ی ئێرانییە و 40% تا 45%ی لەباشووری عێراقەوە دێت و 5%ی ماسی ناوخۆشی تێدایە. بـــەاڵم تەنهـــا 2%ی ماســـی نـــاو دەریاچەكانە، بەشـــەكەی تـــری لەنـــاو حـــەوزی بەخێوكردن بـــازاڕەكان. دێتـــە ماســـیدا بەرهەمهێنانـــی و ئەگەرچـــی وەك پزیشـــكەكان باســـی دەكـــەن گۆشتی ماسی بەسوودترین گۆشتە بۆ مرۆڤ، بـــەاڵم وەك تێبینـــی دەكرێـــت هێـــواش هێواش ئەو ســـامانە بەسوودە لەكوردستاندا لەبەردەم هۆكارەكەشـــی لەناوچووندایـــە، هەڕەشـــەی لەبەرچاونەگرتن و بەهەندنەگرتنی ئەو سامانە گرنگەیە لەالیەك و گرنگی نەدانە بەكاتی ڕاوی ماســـی و خزمەتكردنی دەریاچە و حەوزەكانی بەخێوكردنـــی ماســـی لەالیەكی تـــرەوە، ئەمانە ســـەرباری هۆكارە سروشتییەكانی وەك الفاو و تێكچوونی دەریاچەكان و ژەهراویبوونی ئەو

ناوچانەی ماسیان تێدایە. لە دەرەوە دێت

هەر ماســـی فرۆشـــێك بدوێنیت، راستەوخۆ ئاماژە بەكەمبوونێكی رێژەی ماســـی ناوخۆیی دەكات و بـــاس لە لێشـــاوی هاوردەی ماســـی

لەسنوورەكانی دەرەوەی هەرێمەوە دەكات.ئاسۆ ئەمین 17 ساڵە لەئەسحابەسپی شاری ســـلێمانی ماسی دەفرۆشێت، باســـی لەوەكرد، ماســـی دەربەندیخان و دوكان پێویســـتی 2%ی بازاڕەكانی كوردستان دابین ناكات و زۆربەی ماســـی لەئێران و باشـــووری عێراقـــەوە دێت. ئەو رێژە كەمەی ماســـیش لەو دوو دەریاچەیە ئـــەو دانیشـــتوانی هەربەشـــی راودەكرێـــت، ســـنورانەی خۆیـــان دەكات و رێژەیەكـــی زۆر كەمیـــش دێتە بـــازاڕەكان. هـــەروەك ئاماژەی بەوەشـــكرد، كە ئەگـــەر ماســـی دەرەوە نەبێت "دەبێ ماســـی فرۆشـــەكان بۆخۆمـــان لەماڵەوە

دابنیشین".ئەو ماسی فرۆشە ئاشكرای كرد، جۆرەكانی )نقە، پانكە، مشارە، رەقە، قاشنە( لەو جۆرانەی ماســـین كـــە ئێســـتا لەبازاڕەكانی كوردســـتان دەفرۆشرێن و ماســـی پانكە زۆرترین كڕیاری هەیە و دەفرۆشـــرێت، ئەویـــش بەهۆی جوانی خۆمـــان "ماســـی دەڵێـــت و ماســـیەكەوەیە لەگەڵ ماســـی دەرەوە جیاوازی هەیە، ماســـی دەریاچەكانـــی خۆمـــان چەور نییـــە و خواردن و هەرســـبوونی ئاسان و سووكە، بەاڵم ماسی ئێران و باشووری عێراق چەورن و خواردنیان بەژەمێـــك زۆر بێتاقەتـــت دەكات، چونكە وەك

پەلەوەر بەعەلەف گەورە دەكرێت".وەك تـــەواوی ماســـی فرۆشـــەكان جەختی لێدەكەنـــەوە، رۆژانە 100 تا 150 كیلۆ ماســـی لەدەریاچەكانـــی هەرێمـــی كوردســـتانەوە دێتە بازاڕەكانـــەوە، لەكاتێكدا تەنهـــا لەرۆژێكدا 4 تا 5 تۆن ماســـی لەبازاڕەكاندا دەفرۆشـــرێت، لەم

وەرزەشدا راوە ماسی قەدەغەكراوە.سەبارەت بەسوودەكانی ماسیش، پزیشكێكی ڤێتەرنەری باس لەوە دەكات، كە ماسی چەندین ڤیتامیـــن و ماددەی تێدایە كە بۆ لەشـــی مرۆڤ زۆر پێویســـتن و لەهیچ خۆراكێكی تردا دەست

ناكەون.لەوبارەیـــەوە د.موحســـین عادل، پزیشـــكی ڤێتەرنەری، بە سڤیلی گوت "ماسی ساغ قازانجی زۆرە بـــۆ لـــەش، بـــۆ نموونە ســـەرچاوەیەكی A دەوڵەمەنـــدی یۆدە و ســـەرچاوەی ڤیتامینو تـــرش و چـــەوری و كالیســـیۆم و پڕۆتین و )ئۆمێگا ســـێیە( كـــە رێگرە لەبـــەردەم چەندین

نەخۆشیدا".ئامـــاژەی بـــەوەش دا، جـــوان نەبرژاندنـــی ماسی دەبێتە هۆی دروستبوونی جۆرە كرمێك لەمرۆڤـــدا، ئـــەم كرمـــە شـــریتییە و درێژترین جۆریشـــییەتی كـــە دەگاتە نزیكـــەی دە مەتر و لەریخۆڵەی مرۆڤدا دروستدەبێت، دەرئەنجامیش

پێشەوا محەمەد

ژماره 234 2014/6/7 35

بەرهەمی ماسی خۆماڵی پێداویستیەكانی ناوخۆ پڕناكاتەوە

ناوخۆ

مرۆڤەكان دووچاری كەمخوێنی دەكات بەهۆی كەمكردنـــەوەی ڤیتامیـــن )B12(. ئـــەو پزیشـــكە ئەوەشـــی گـــوت، بەپێی ســـتانداردی پزیشـــكی جیهانـــی ســـااڵنە هـــەر هاواڵتییەك پێویســـتی

بەخواردنی 19 كیلۆگرام ماسی هەیە. هۆكاری كەمبوونەوە

فرۆشــــەكان ماســــی و بەرپرســــان وەك ئاشــــكرای دەكــــەن، الفــــاو و ژەهراویبوونــــی ئــــاوەكان، هۆكاری ســــەرەكین بــــۆ كەمبوونی ســــامانی ماسی، ئەمە سەرەڕای خراپی جۆری

راوكردن و نەزانینی مامەڵەكردن لەگەڵیدا. عەبدوڵــــا ئەحمــــەد، كە ماســــی فرۆشــــێكی ترە، كەمبوونەوەی ماســــی خۆماڵی بۆ بێپالنی حكومەتی هەرێم و نەشــــارەزایی ئەو كەســــانە

گەڕاندەوە، كە ماسی بەخێودەكەن. ئــــەو پێیوایــــە، ئەوانەی لەبەشــــی ســــامانی ماسی دانراون شارەزاییەكی تەواو و زانیاری پێویســــتیان لەتۆوی ماســــی نییە، نموونەشــــی هەیــــە و گوتی "جارێك تۆوی ماســــی رەقەیان كــــردە نــــاو دەریاچــــەی دەربەندیخــــان، بەاڵم دەریاچەكــــە تۆوی ماســــی ســــوورە دەخوات، ئەمــــەش بــــووە هــــۆی كەمبوونەوەی ماســــی

خۆماڵی و لەدوكانیش بەهەمان شێوە".بەڕێوەبــــەری عەلــــی، ناســــر هەروەهــــا

ســــامانی ماســــی لەبەڕێوەبەرایەتی كشتوكاڵی هەولێــــر، رایگەیاند "ســــااڵنی رابردوو دووجار الفــــاو دەڤــــەری باڵەكایەتی گرتــــەوە، هەروەها جارێكیــــش بەهۆی وەرگەڕانــــی تانكەرێك، كە كەوتــــە نــــاو رووبارەكەوە بــــووە هۆی ئەوەی رووبارەكانــــی لەتــــەواوی ماســــی ســــامانی

ناوچەكە بنبڕبێت".ناسر عەلی ئەوەشی گوت، بەبەراورد لەگەڵ ساڵی رابردوو و بەهۆی راوكردنی بێبەرنامە و بەكارهێنانی تۆڕی ورد و ژەهر و تەقەمەنی و كارەبا لەراوكردندا كە هەموو ماسییەكی گەورە و بچووك راو دەكات، ئەمساڵ بەرهەمی ماسی لەهەرێمی كوردســــتان كەمیكردووە. وەك ئەو دەڵێت "لەساڵی رابردوودا بەهەردوو بەرهەمی حــــەوزەكان و زێ و رووبارەكانــــی هەرێمــــی كوردســــتان 2 هــــەزار تۆن ماســــیمان هەبوو، بەاڵم ئەمساڵ گەیشتۆتە نێزیكەی نیوەی ئەوە،

واتە بەرێژەی 50% كەمیكردووە".هاوكات بەڕێوەبەرایەتی پۆلیسی دارستانی رانیەش رایدەگەیەنێت، ئەمساڵ لەكاتی بەردانی بەشێك لەئاوی دەریاچەی دوكان، بەمەبەستی چاككردنەوەی تۆڕبینەكانی كارەبا، بەوهۆیەوە گەرایەكــــی زۆری ماســــییەكان تێداچــــوون و فەوتاون، بەو مەبەســــتەش راوكردنی جۆرێك

لەماســــی دەریاچەكــــە تاكــــو 4 ســــاڵی ئاینــــدە قەدەغەكراوە.

موقــــەدەم عەبدوڵا، بەڕێوەبەری پۆلیســــی دارســــتانی رانیە، بۆ ســــڤیل، ئاماژەی بۆ ئەوە كــــرد، گەربێتــــو بەهەموو الیەكمــــان چاودێری دەریاچەی دوكان نەكەین، ئەوا ئەگەری ئەوەی هەیــــە لەســــاڵێكی تــــردا ئــــەو دەریاچەیــــە هیچ ماســــییەكی لێنەمێنێت و بــــەرەو فەوتان بڕۆن،

بەتایبەتی لەناوچوونی ماسی جۆری )بزە(. پێویســــتمان رێنمایــــی "ئێمــــە گوتــــی ئــــەو دەركردووە كە راوكردنی ماســــی جۆری )بزە( لەمســــاڵەوە تا 4 ســــاڵی تر بەهەموو شــــێوەك قەدەغەیــــە، چونكە ئێســــتا ئەم جۆرە ماســــییە بــــەرەو لەناوچــــوون دەچێــــت و لەدەریاچــــەی

دوكاندا زۆر بەكەمی دەبیندرێت". هەنگاوەكان چین

بەڕێوەبــــەری ســــامانی ماســــی لەوەزارەتی ئــــاوی هەرێــــم كشــــتوكاڵ و ســــەرچاوەكانی ئاشــــكرای كرد، لەهەرێمی كوردســــتان بەهۆی هەندێ میكانیزمەوە، 1662 تۆن ماسی بەرهەم هاتــــووەو لەچاو ســــااڵنی پێشــــوو بەرهەمەكە

زیادیكردووە.ســــیروان ســــەعید محەمــــەد، بەڕێوەبــــەری و كشــــتوكاڵ لەوەزارەتــــی ماســــی ســــامانی هەرێمــــی حكومەتــــی ئــــاوی ســــەرچاوەكانی كوردســــتان، ئامــــاژەی بەوەكــــرد، بەرهەمــــی ماســــی لەمســــاڵدا بەبــــەراورد لەگەڵ ســــااڵنی زیادكــــردوە، بــــاش تاڕادەیەكــــی رابــــردوو، پێشــــیوایە ئــــەو زیادبوونــــە دەگەڕێتــــەوە بــــۆ بەگەرخســــتنی چەندین پــــرۆژەی بەخێوكردنی حەوزی ماســــی لەجۆری )حــــەوزی قەفەس و حــــەوزی كۆنكرێتی (، كــــە توانایەكــــی زۆریان

لەبەرهەمهێنانی ماسیدا هەیە.پــــرۆژەی یەكەمجــــارە "بــــۆ گوتیشــــی لەحــــەوزی داخــــراودا، بەخێوكردنــــی ماســــی لەســــنوری پارێزگای هەولێر دروست بكرێت، بەمزوانــــە دەكەوێتە بــــواری بەرهەمهێنانەوە". روونیشیكردەوە كە دوو پڕۆژەی بەرهەمهێنانی پەنجەماسی لەپارێزگاكانی )هەولێر و سلێمانی ( دروســــتدەكرێت و دوو پــــڕۆژەی دیكەشــــیان

لەهەولێر و گەرمیان لەقۆناغی كۆتایدایە.سیروان ســــەعید وتیشــــی "لەهەولێر )380( تۆن، لەســــلێمانی )1050( تۆن، لەدهۆك )512( تۆن و لەگەرمیانیش نزیكەی )100( تۆن ماسی ســــااڵنە بەرهەمدەهێنرێت و پێشــــبینی دەكرێت لەكۆتایی ئەمساڵدا رێژەی بەرهەمهێنانی ماسی بگاتــــە )2500 - 3000( تــــۆن، بــــەاڵم لەســــاڵی رابــــردوودا، دوو هــــەزار تۆن ماســــی بەرهەم هاتووە". نەشیشاردەوە كە "تائێستا نەتوانراوە پێداویستی ناوخۆ پڕبكرێتەوە، ئەوەش بەهۆی خواســــتی زۆری هاواڵتیان و كەمی رووبەری

ئاویی لەكوردستاندا".

36 ژماره 234 2014/6/7

ناوخۆ

هەڵەكانی ژیانم!

مرۆڤ تا لە ژیاندا مابێت هەڵە دەكات، لە تراژیدیای یۆنانی و گریكی كۆن هەڵە بە توخمێكی كاریگەری فەلســـفەی ژیان ناوزەد كراوە. هەڵەی مرۆڤیش هەڵەیەكی قەدەرییـــە و چارەنـــوس بۆی داناوە، بـــەاڵم لەگەڵ تێپەڕبوونـــی رۆژگار و ژیانی مۆدێرن، هەندێ جار مرۆڤ هەڵەیەك دەكات، كە )قەدەریی( نییە ئیرادییە، واتە بە

ئیرادەی خۆی هەڵە دەكات و رەنگەی بشزانێ ئاكامی ئەو هەڵەیە چییە.من لە ژیانمدا زۆر هەڵەم كردووە، كە رەنگە لە زۆربەشیان پەشیمان بم، بەاڵم نایاندركێنـــم، هەندێ هەڵە ژیانمی تێكداوە و بـــەرەو فەزایەكی تاڵی بردووە، بەاڵم دواترین هەڵەم كە زۆرجار هەســـتم دەكـــرد كەوتوومە هەڵەوە بەاڵم خۆم لەگێلی دەدا، كاركردنـــم بوو لە یەكەمین فیســـتیڤاڵی هەولێری نێودەوڵەتی ســـینەما وەك

)پەیڤداری میدیایی(.هەڵبەتـــە خۆشەویســـتی ســـینەما و هەولێری شـــارەكەم منیان خســـتە نێو ئەو هەڵەیـــەوە، چونكـــە من ناتوانـــم خۆم لە ســـینەما و هەوڵیر داببڕێنـــم. ئاكامی ئەو هەڵەیەش كە رەنگە )گەورەش( بێت زۆر، لەوانەیە نەمانی ئەو مسداقیەتی ئیعالمیەی ئێمە بێت وەك ســـینەماكار و هونەرمەندی كورد لە راگەیاندنی عەرەبیدا. جگە لە میدیای كوردی كە رەنگە جارێكی تر نەیەوێت بەو شـــێوەیە مامەڵەی پێشـــوەختە

لەگەڵ هیچ فیستیڤاڵێك بكات، بەتایبەتیش سینەما.من لەو فیســـتیڤاڵەدا هۆكارێك بووم بۆ چەندیـــن پەیامی میدیایی كە دەركەوت لـــە بنەڕەتدا تەنیا رێكالمێكی بازرگانییە بۆ فیســـتیڤاڵەكە، بەرنامە بۆدانەڕێژراو و بێســـەروبەر. هەموو هەوڵێكیـــش لەالیەن خەمخۆرانی ســـینەما و هونەرمەندان و هەولێردۆســـتان ئەوەبوو، تەنیا بتوانرێت ناوی شارەكە و كوردستان ئەو سومعە جوانەی هەیەتی لەالیەن میوانەكان بپارێزرێت و ســـندان لە سینەما و فیستیڤاڵیش

بدات. خۆشبەختانە ئاكامی كۆتایی فیستیڤاڵەكە و خەمخۆرانی واڵت تاڕادەیەكی باش مەوقیفەكەیان پاراست و شێوەیەكی جوانیان بە ئاهەنگەكە دا، بەاڵم ئەو شەوە من لە دڵتەنگیان لەناخەوە بۆ سینەما و سینەمای كوردی گریام، هیوادارم كەس وەكو

من نەكەوێتە هەڵەوە و منیش جارێكی دی هەڵەی وا گەورە ناكەم.

پشتیوان عەبدولاڵ

ژماره 234 2014/6/7 37

كۆمەاڵیەتی

ئەو دایكانەی كوڵی دڵیان بە منداڵەكانیان دەڕێژن

38 ژماره 234 2014/6/7

کــــه ســــه ره کیانه ن توخمــــه ئــــه و ...هتــــد، یــــان وێناده کــــه ن. تیــــرۆر و کاره ســــات ره نگه تێکه ڵكێشــــێك بێــــت له هه ردووکیان، کاره ســــاتێکی تیرۆریســــتی، یان تیرۆرێكی کاره ســــاتبار. پاشــــان به شــــێوه یه کی زۆر ئاســــایی، ژن یــــان پیاوێــــک کــــه نازنــــاوی رازاوه، به ســــیمایه کی هه یــــه، "وته بێــــژ"ی بــــه اڵم له ناخــــه وه رووخــــاو، له گه مــــارۆی ده یان و سه دان مایک دایه ، گەلێك رسته ی جــــوان و هه میشــــه یی دووبــــاره ده کاته وه: مه حکومی ده که ین، پێویستیان به یارمه تیه، دەكەیــــن، دەستنیشــــان تیرۆریســــته کان هێشتا هیچ گروپێک به رپرسیاریە تی خۆی ئه لقاعیده ، رانەگەیانــــدووە، لەرووداوه کــــه جوداخوازان، ئامارێکی راســــت و دروستی

قوربانیانمان له به رده ست نیه ... هتد.چه نــــد کاتژمێرێــــك دواتر نــــۆره ده گاته باســــی کارناســــان و پانێڵــــی جۆراوجــــۆر، پێشکه شــــکارێک له گــــەڵ چه نــــد میوانێــــک له ســــتۆدیۆ کۆ ده بنه وه ، بەشێوازێكی دیكە هه مان وته و لێدوانه کانی که سی وته بێژەكە دووبــــاره ده که نــــه وه، له نــــاکاو به رنامه که

تیرۆر وشـــه یه کی ئاڵۆزه و رووكەشـــە، وشه یه کی هه ژار و داما و و بێ ناوه رۆكە، که رۆژانـــه به کاردەهێنرێـــت. رەنگه بکرێ وه ک یه كێك له چاڵه ره شه کانی زمان ناوی ببه ین. به به راورد له گه ڵ وشه ی "کاره سات"

گه لێک کاره ساتبارتره . هه ر کام له وشه کانی "کاره سات" و "تیرۆر" گوزارشـــت لـــەكام دیاردە موجـــەڕەدەكان دەكـــەن؟ وەاڵمه کـــه ی هه موو شـــت و هیچ شتێكیشـــە . هـــه ر پێشـــهات و رووداوێکـــی سروشـــتی و ناسروشـــتی کـــه ببێته هۆی گیان له ده ستدانی به کۆمه ڵی مرۆڤه کان، به م

دوو وشه یه گوزارشتیان لێدەكرێت. که بوومه له رزه دێت دەڵێن کاره ســــاته ، کوژرانی 100 که ســــیش به هــــۆی ته قینه وه ناولێده نێــــن تیــــرۆر. ئــــه م وشــــانه ئه وه نده به کارهاتــــوون، ته نانــــه ت ئێمــــه به رامبــــه ر پێــــی رووداوانــــه ی ئــــه و به ناوه رۆکــــی که مته رخــــه م و خه مســــارد ناودەنرێــــن باردێنێ. بۆ نمونه زۆر به ده گمه ن خه مخۆر

و به په رۆشــــین به رامبه ر به و ته قینه وانه ی یــــان عێــــراق روو رۆژانــــه له ئه فغانســــان ده ده ن و ناوی ده نێن كردەی تیرۆریستی، یــــان کوژرانی هه زاران کــــه س له ئه فریقا و ئه مریــــکای التین که به هۆی الفاو، تۆفان و بوومه لــــه رزه وە رووده ده ن و ناوی ده نێن

کاره سات.ئێســــتاکه تیرۆر سه ره كیترین و باوترین ســــیمبولی ژینگــــه ی ئه م جیهانــــه ی ئێمه یه . دیمه نــــه و وێنــــه ته نانــــه ت بڵێــــی وه ک دڵته زێنه کانی تیرۆر و کاره سات پەیڕەوی

هەمان لۆژیك بكەن.چه نــــد ئەمبواڵنســــێك له حاڵه تــــی هۆڕن لێــــدان، کۆمه ڵیــــک مــــرۆڤ که جه ســــته یان خەڵتانــــی خوێن بــــووە و سەرلێشــــێوانانە بەمــــالو ئەوالدا رادەكەن، چه ند پزیشــــکێک به ئامێر و كەرەســــتەی تایبه تی خۆیانه وه ، هێمای "هاتنه ژووره وه قه ده غه یه "، کۆمه ڵێک ژن و منداڵ به ده م قیژه و هاوارەوه ، ئێسک و پروســــک و خوێنی رژاوی سه ر شه قام، ده موچــــاوی تۆقیــــوی هێزه کانــــی پۆلیس، دیمه نی چه ند رۆژنامــــه وان و هەواڵنێرێک،

ناسر مورادی

كـۆمـەاڵیـەتی

38 ژماره 234 2014/6/7

ژماره 234 2014/6/7 39

راســــته وخۆدا، له وه شــــانێکی راده گیــــرێ، هه وڵوێست و لێدوانی به رپرسێکی سه ر و تر له وته بێژ وه رده گیرێ، جــــاڕ و جه نجاڵێکی

پێوه دیاره ...کــــۆی ئه م دیمــــه ن و وێنه و حاڵه تانه که تیرۆری پێ وێنا ده کرێ، بۆ ئێمه ئاسایی و ئاشنایه . ئیدی چ پێویست ده کات خوێندنه وه بۆ مانــــا و مه فهوم و شــــێوازه کانی تیرۆر به دریژایــــی مێژوو بکه ین؟ چی ده گۆڕدرێ وشــــه ی یه که مجــــار بــــۆ بزانیــــن ئه گــــه ر تیــــرۆر له زاری "ئێدمۆند بێرك" ســــه باره ت به کارهاتــــووه ژاکۆبنــــه کان به حکومه تــــی و ته مه نــــی ئه وه نــــده ســــاڵه ؟ له حاڵیکدا که توندوتیژی سیاسی هاوکات له گه ڵ مرۆڤ له دایکبووه . یان بۆ وێنه باس و موناقشــــه ، تێز و وتاری تیۆریی ده رباره ی شێوازی رووبه رووبوونه وه ی فانه الیه نی سیاسی له گــــه ڵ تیــــرۆر و ده قاوده قکردنــــی له گه ڵ "کرداری تیرۆریســــتی" چ بایه خێکی هه یه ؟

له راستیدا هیچ .تیــــرۆر و تیرۆریزم لــــه لۆژیکی جیهاندا بوونێکــــی راســــته قینه یه ، له جیهانێكــــدا کــــه

"کۆنتــــرۆل" "ئیداره "کردنــــی، له جیاتــــی ده کرێــــت. زۆرتر له بازرگانی و یاســــایه کی مامەڵەكــــردن ده چێت. بزنســــێکی پڕداهات و پــــڕ له ســــات و ســــه ودایه ، کــــه له پاوانی ده وڵه ته کان و دامه زراوه نێوده وڵه تیه کانی مافه کانــــی مرۆڤ و ئــــه و گرووپانــــه دایە، کــــه بــــە "تیرۆریســــت" لــــە قەڵــــەم دەدرێن. بازرگانیەك که تێیدا "خەڵك" یان قوربانین، یــــان تیرۆریســــتن. له ده قــــی لۆژیکی دوای مافــــی ده وڵه تێــــک ســــێپتەمبەر،هه ر 11ی ئــــه وه ی هه یــــه بــــه دڵــــی خــــۆی و بــــه پێی به رژه وه نــــدی و کات و ســــاته کان، هه موو نه یار و ئۆپۆزیسیۆن و ره خنه گر و په نابه ر ناوببــــات!! و په ناخوازێــــك به تیرۆریســــت بەمه فهوومێکی دیکه ، تیرۆریســــت خاوه نی پێگه یه کی کۆمەاڵیه تی و سیاســــی له پێشدا پێناســــەكراو و پێشــــبینیکراو نییــــه ، به ڵکــــو ده الله تێکــــی پووچ وئاڵۆزه ، که ناوه رۆک و شوناسه که ی به پێی "حه ز" و هەڵێنجراوی "دۆخی ئێستا" و هه لومه رجی زاڵه ، هه ربۆیه تیرۆریســــتبوون مه رجــــدار و گرێــــدراوی ئــــه و فاکته رانه یــــه، که به ئاڕاســــته و مه یلی

سیســــته می بااڵده ســــتدا تیپــــه ر ده بێت. لە م جیهانبینیه و له چوارچێوه ی ئه م پێناسه یه دا، هه ر"ئه وی تر"ێــــک ده توانێ بیانی و غەیرە و نامۆ بێت، هه ربۆیه ئه گه ری به شه ڕهاتن، ســــه رکوتکردن و مه حکومکردنــــی گه لێــــك

ئاسان و چاوه ڕوانکراوه . ده وری دامه زراوه کانی مافی مرۆڤ له م نێــــوه دا زیاتر له هه موو کاتێــــک دووباره و روون دێتــــه به رچاو: خه ڵکانێک که له الیه ن ده وڵه ته کانــــه وه بــــە تیرۆریســــت له قه ڵــــه م ئــــه م بناســــێنن. "قوربانــــی" وه ک دراون، دابه شکارییه زووتر و پێشتر ئه نجامدراوه .

هه مــــووان رۆڵــــی خۆیــــان قبووڵکــــردووه . گرنگ ئه وه یه بزانین "تیرۆر" ناونیشــــان و پاســــوۆردی گه مه یه که ، یارییه ک که تیایدا یان تیرۆریســــتین یان قوربانی، هه رجۆره هه وڵێکــــی ئێمه بۆ ده ربازبــــوون له م گه مه واقعیه، هیچ له باسەكە ناگۆڕێت، بێ ئه وه ی ئیــــراده و ده ســــه اڵتمان به ســــه ریدا هه بێت، ده که وینــــه به ره یه کــــی دیکــــه وه ، له بــــه ره ی تیــــرۆره وه بۆ بــــه ره ی قوربانــــی، له به ره ی

قوربانیه وه بۆ به ره ی تیرۆر.

گه مه ی تیرۆر و قوربانی"تیرۆر" ناونیشان و پاسوۆردی گه مه یه که ، که تێیدا بێ ویستی خۆمان یان تیرۆریستین یان قوربانی

كـۆمـەاڵیـەتی

ژماره 234 2014/6/7 39

40 ژماره 234 2014/6/7

كـۆمـەاڵیـەتی

گیروگرفتی خێزانی و شـــەڕ و ئاژاوە، راستەوخۆ كاریگەری لەسەر ئێستا و ئایندەی منـــدااڵن هەیە. لەوەش خراپتر لێدانی منداڵ كار لەكەسایەتی دەكات و كەسێكی بێمتمانەبەخۆی لێدروســـت دەكات، بەاڵم بەشێك لەخێزانەكان، بەهۆی شـــەڕ و ئاژاوە و گرفتی زۆرەوە "كوڵی

دڵی خۆیان لەمنداڵەكان دەردێنن".لێمشت مەجید، دەرچووی كۆلێژی كشتوكاڵە، لەخانەوادەیەكی مامناوەند لەدایكبووە و 3 براو دوو خوشـــكن، باس لـــەوە دەكات هەر جارێك دەمەقاڵـــی لەنێـــوان دایك و باوكـــی، یان دایكی و داپیـــری )خەســـووی دایكـــی( رووی بدایـــە، ئەوان هەمووی دەترسان لەوەی دواجار دایكی كۆلی دڵی خۆی بەوان هەڵڕێژی. لێمشـــت دەڵێ "لەبەرئـــەوەی لەماڵی داپیـــرم بووین، زوو زوو دەمەقاڵی لەنێوان دایكم و داپیرم )دایكی باوكم(، یان دایك و باوكم دروســـت دەبـــوو، ئەنجامی ئـــەو كارەش دواجـــار بـــە لێدانی ئێمـــە كۆتای دەهـــات، چونكە دایكم هەنجەتی بەئێمە دەگرت، بەتایبـــەت بۆ ئەوەی داپیرم ئیســـتفزاز بكات و هـــەر دەیگوت ئێوەش لەباوكتان باشـــتر نابن". زۆرجار بـــەو كارەی دایكی، دووبارە شـــەڕ و ئاژاوە روویداوەتەوە، بەاڵم وەك لێمشت دەڵێ "دایكم هەر ئەو كارەی دەكردەوە، ئێســـتاش كە

ی بیـــر بەدێنینەوە، هەندێكجار پێدەكەنی و هەندێك

لێبـــوردن دەكات و ماچمـــان جاریـــش داوای دەكات، بەاڵم وەك خۆم قەد لەبیرم نەچووە".

ئەسما یونس دایكی شەش منداڵە و چواریان ژیانی هاوسەرگیرییان پێكهێناوە، وەك دایكێك نكۆڵـــی لـــەوە ناكات، كـــە ئەمیش لـــە رقی ماڵە خەزورانی لەمنداڵەكانی داوە و ئەوانی پێ قەڵس كردووە، بەتایبـــەت ئەگەر گرفتێـــك لەنێوانیان دەكاتـــەوە، روون ئـــەوەش بـــەاڵم هەبوایـــە، كـــە تەنیا ژنـــان ئـــەو كارە ناكـــەن و پیاوانیش خراپترن. ئەسما دەڵێ "ئێستاش پیاوەكەم لەگەڵ من بەشـــەڕ بێت، مناڵـــەكان خۆیان بزر دەكەن، دەزانن باوكیان یەكسەر قسە بەوانیش دەڵێ و لەســـەریان هاوار دەكات". دانیش بەوەدا دەنێت "منیـــش ئەوەم كـــردووە، بەاڵم ئـــەوكات ئەوان منـــداڵ بوونە، بەتایبەت لەرقی خەســـووم". ئەو ژنـــە جگەلەوە ئاماژە بـــەوەش دەدات، كە تەنیا رقی ماڵـــە خەزووران نییـــە وادەكات، زۆرجار ماندووبوونـــی لـــەرادە بـــەردەی ژن، خراپی و هاروهاجی منـــداڵ وادەكات دایك لەمنداڵەكانی تـــوڕە ببێت، یاخود لێیان بـــدات، لەگەڵ ئەوەش دەڵێـــت "زۆر خەســـووی مەكربـــاز هەیە، خۆی واپیشـــان دەدات كـــە لەتـــۆ زیاتـــر خەمخۆری منداڵەكانـــە، وەك بـــەردەوام دەڵـــێ بـــۆ نانـــت نەداوەتـــێ، بۆ نایشـــۆیت، بۆ جلی پیســـە و بۆ

تۆش وایـــە، بۆ زۆرجـــار ئـــەوەی زیاتـــر بكەیت، دەمكوتـــی دەدەی، لەمنداڵـــەكان

م اڵ پەشـــیمانم. بـــە بەراســـتی بەاڵم ئەوكات وەك ئێســـتا نەبوو، لێدانی منداڵ ئاســـایی بوو، جگەلە دایك و بـــاوك، خاڵ، مام هەتا دراوسێش بۆی هەبوو بەبیانوی پەروەردە

لەمنداڵ بدات".بەختیار حوســـێن بە پێكەنینـــەوە باس لەوە دەكات، كـــە زۆرجار لەكۆن ئـــەوەی بینیوە ژن لەمنداڵەكـــەی توڕەبـــووە و قســـەی بەباوكـــی

گوتـــوە و رقی خۆی لەپیاوەكـــە، لەمنداڵەكان بەتاڵ كردۆتەوە. بەختیار دەڵێ "ســـەد جار

ژنـــم بینـــوە بەمنداڵەكەی گوتـــوە لەدەمی باوكـــت ....، ئەتـــووش لەباوكت باشـــتر

دەرناچـــی، ئـــەوەش دەریدەخا منداڵ قوربانی یەكەمە لەخێزان". بەختیار ئـــەوەش ناشـــارێتەوە، كە ئەویش وەك باوك تووشـــی هەمان كار بۆتـــەوە، بەتایبـــەت ئەوكاتـــەی خێزانەكـــەی لەگـــەڵ گرفتـــی بـــووە، یاخـــود دەمەقاڵی، خۆی و توڕەكـــردووە لەمنداڵـــەكان دەنگی لەسەریاندا بەرزكردۆتەوە كۆنتڕۆلـــی مـــرۆڤ "زۆرجـــار

خـــۆی لەدەســـت دەدات، لەوكاتـــە

زۆزك تاهیر

ئەو دایكانەی كوڵی دڵیان بە منداڵەكانیان دەڕێژن

40 ژماره 234 2014/6/7

ژماره 234 2014/6/7 41

كـۆمـەاڵیـەتی

دایكێك: زۆرجار لە رقی خەسووم و پیاوەكەم لە منداڵەكانم

داوە

كۆمەڵناسێك: ئەمە كەسایەتیەكێ

لەرزۆك بێمتمانەبەخۆ و لە منداڵدا دروست

دەكات

منداڵەكان هەڵەیەكیان كردووە بەســـەریان هاوارم كردووە، بەاڵم هەرزوو پەشـــیمان بوومەتـــەوە و ماچم كـــردوون، بۆیە ئەگەر منداڵەكەیـــان بیانـــەوێ بـــاوك و دایـــك نمونەیـــی دەربچن، ئـــەوا مەحاڵـــە بهێڵن گوێیان لەدەمەقاڵی دایك و باوكیان بێت

نەك ئەوان باجەكەی بدەن".توێـــژەری ئەحمـــەدی ســـۆزان كۆمەاڵیەتـــی، جەخت لەوە دەكاتەوە، كە مـــاڵ و خێـــزان یەكـــەم دەزگای پەروەردەیی منداڵن، بۆیە پێویســـتە جوانترین پەروەردە بكرێن، چونكە جوانتریـــن دواڕۆژ بۆ ئـــەو منداڵە دروســـت دەكات، هاوكات باس لە لێدان بەهـــەر بیانوویەك بۆ منداڵ دەكات و جەخـــت لـــەوەدەكات، كە لێدان كەســـایەتی منداڵ دەشێوێنی و دەڵێـــت "منـــداڵ وەك پەڕەیەكـــی ســـپی وایە، چۆنـــی بنوســـیتەوە، هەر ئەو نوســـینانە دەمێننەوە و ئەو كەسایەتییە دروست دەبێت، هەر منداڵێك لە كەشوهەوایەكی بووبێـــت، گـــەورە پـــڕژاوەژاو و توندوتیـــژ ئـــەوا كەســـایەتییەكی توندوتیـــژ و ناجێگیری لێدروســـت دەبێت، لەكاتی گەورەبوونیشـــی كەسێكی متمانەبەخۆ نابێت، بۆیە پێویستە منداڵ لە توندوتیژی دوور بێت، هەروەها لێدانیش گەورەترین كاریگەری لەسەر

كەسایەتی دەبێت لەدواڕۆژدا".

ژماره 234 2014/6/7 41

42 ژماره 234 2014/6/7

كـۆمـەاڵیـەتی

ئێڤار كچە یەك سااڵنەكەشی لەگەڵ خۆیدا سوتاند

هەرچەنـــدە ئـــەو بەخۆشەویســـتی ژیانـــی هاوسەرگیری پێكهێنا، بەاڵم نزیكەی دوو ساڵ دوای هاوســـەرگیرییەكەیان پەنـــای بردە بەر هەوڵی خۆكوشـــتن و گڕی بەردایە جەســـتەی

خۆی و كچە تەمەن یەك ساڵیەكەی.ئێڤـــار ناوی خـــوازراوی ژنێكی تەمەنی 27 ســـاڵی پارێـــزگای دهۆكە، نزیكەی دوو ســـاڵ و نیـــو بـــەر لەئێســـتا بەخۆشەویســـتی ژیانی خێزانـــدار پیاوێكـــی لەگـــەڵ هاوســـەرگیریی پێكهێنـــا و بووە هاوســـەری دووەمی پیاوەكە. بـــەاڵم بەتێپەڕبوونـــی كات كێشـــە و ئاڵـــۆزی دەكەوێتە نێـــوان و دواجاریش بە كارەســـات كۆتایی دێت. رۆژێـــك ئەو ژنە جلوبەرگەكانی خـــۆی لـــە نهۆمـــی دووەمـــی خانووەكەیـــان كۆدەكاتەوە و ئاگریان تێبەردەدات، بەهۆیەوە خـــۆی و كچە بچووكەكەی دەســـوتێن و گیان

لەدەست دەدەن.ئـــەم بەســـەرهاتە ســـاڵی 2013 لەشـــاری دهـــۆك روویداوە، بەاڵم لەمـــاوەی رابردوودا دادگای تاوانەكانـــی دهـــۆك بڕیـــاری كۆتایی لەبارەی دۆســـیەكەوە دا، بۆ ئەم مەبەســـتەش هاوســـەرەكەی ئێڤار وەك تۆمەتبار لەبەردەم دادوەر ئامادەبـــوو بـــەاڵم دوای لێكۆڵینەوە و بەدواداچـــوون هیچ بەڵگەیەك دەســـتنەكەوت،

كە بیسەلمێنن ناوبراو هۆكاری سوتان و گیان لەدەستدانی هاوســـەرەكەی و منداڵەكەی بێت

و ئازادكرا.لەدانیشتنی دادگاییكردنەكەدا كە پەیامنێری ســـڤیل ئامادە بوو، تێیدا دایكی ئێڤار لەبەردەم دادوەر ئاماژەی بەوەدا، كە كچەكەی لەتەمەنی 25 ســـاڵیدا بەخۆشەویستی شووی بەو پیاوە كـــردووە و هاوســـەری یەكەمی پیاوەكەشـــی بەهۆكاری خۆســـوتادنی كچەكـــەی زانی. ئەو گوتـــی "ژنی یەكەمی ئەو پیاوە شـــەش منداڵی هەبـــوو و لەڕێـــی منداڵەكانییـــەوە كچەكـــەی منـــی بێـــزار دەكرد، مـــن دەزانم كـــە كچەكەم نەیتوانیوە بەرگەی ئەو كێشانە بگرێت و خۆی

سوتاندوە".هاوكات شایەتحاڵێك لەخێزانی تۆمەتبارەكە جەختـــی لەوەكـــردەوە، كـــە هیچ كێشـــەیەكی گـــەورە لەنێـــوان ئـــەو ژنـــە و هاوســـەرەكەی نەبووە، تەنیا چەند كێشـــەیەكی بچووك بووە، كـــە هەموو خێزانێك هەیەتی. ئەو شـــایەتحاڵە گوتیشی "ئەو ژنە تووشی نەخۆشی دەروونی ببوو، هەر بۆیە خۆی سوتاند و كچەكەی كردە

قوربانی نەخۆشییە دەروونییەكەی خۆی".الی خۆیـــەوە "عیســـمەت عارف دۆســـكی" پارێـــزەری تۆمەتبارەكـــە بـــۆ گۆڤاری ســـڤیل ئاشكرایكرد، كە رۆژی رووداوەكە نەخۆشییە دەروونییەكـــەی ئـــەو ژنـــە زۆر گـــران ببوو،

هەروەهـــا گوتیشـــی "لەنـــاكاو ژنەكـــە چۆتـــە ژوورەكەی خۆی لەقاتی سەرەوەی خانووەكە و دەرگای لەخۆی داخســـت و جلوبەرگەكانی

كۆكردەوە ئاگری تێبەردان".ئەگەرچی ئەو ژنە كاتێك هەوڵی خۆسوتاندنی داوە، كچە تەمەن یەك ساڵییەكەی لەشوێنێكی بـــەرز لەســـەر ســـپلیتی ژوورەكە دانـــاوە بۆ ئـــەوەی لەئاگرەكـــە بیپارێزێت، بـــەاڵم كاتێك دەبینێت ئاگرەكە لەكچەكـــەی نزیك دەبێتەوە، بەتانییەك لەكچەكەی دەئاڵێنێت و لەباوەشـــی دەگرێـــت و خـــۆی فڕێدەداتە نهۆمـــی یەكەمی خانووەكـــە، ســـەرئەنجام خـــۆی و كچەكـــەی

دەسوتێن. بەوتەی عیســـمەت دوای ئەوەی ئەو ژنە و منداڵەكە دەگەیەنرێنە نەخۆشـــخانەی سوتان، كـــە 80%ی برینەكەیـــەوە ســـەختی بەهـــۆی گیانی گرتبـــۆوە، تەنها رۆژێك دوای مانەوەی

لەنەخۆشخانە گیانی لەدەستدا.هەرچـــی هاوســـەرەكەی ئێڤـــارە، لەبەردەم دادوەردا جەختـــی لەبێتاوانـــی خـــۆی كردەوە هیـــچ هاوســـەرەكەی كـــە رایگەیانـــد، و كێشـــەیەكی خێزانی نەبووە، تەنها نەخۆشـــییە

دەروونییەكەی هۆكاری خۆسوتاندنی بووە.لەدوادانیشـــتنی دۆسیەكەشـــدا هاوســـەری ئێڤـــار بەهۆی نەبوونـــی بەڵگـــەوە ئازادكرا و

دۆسیەكەشی داخرا.

دهۆك

ژماره 234 2014/6/7 43

كـۆمـەاڵیـەتی

گەورە بە بچووكی پێكرا و بە بڕیك پارە تەاڵقدرا

پەیمان نـــاوی ئـــەو ئافرەتـــە كەركوكییەیە، كـــە لەتەمەنـــی شـــەش ســـــــــــاڵییەوە )گەورە بـــە بچـــووك(ی پێكـــراوە و لەتەمەنـــی پانـــزە بەهـــۆی ئـــەو بـــراوە. بەبووكـــی ســـاڵیدا ئـــەوەی لەهەڵســـوكەوت و رەفتـــاری ناڕێكـــی هاوســـەرەكەی رازی نەبـــوو، دواجار لەجیات ئەوەی ئەو مافی خۆی لە پیاوەكەی وەربگرێت،

لەبەرامبەر بڕێك پارەدا تەاڵقی وەرگرت.لەتەمەنـــی كچـــان پێیوایـــە ئـــەو گەرچـــی پانـــزە ســـاڵیدا هیـــچ شـــتێك لەبـــارەی ژیانـــی هاوســـەرێتییەوە نازانن و خێر و شەڕ لەیەكتر جیاناكەنـــەوە، لەگـــەڵ ئـــەوەش حەوت ســـاڵی تەمەنی لەگەڵ ئەو پیاوەدا بەســـەربردووە، كە بەبێ ویســـتی خۆی و لەمنداڵییـــەوە پێیدراوە. پەیمان بۆ ســـڤیل دەڵێ "مێردەكەم زۆر دڵپیس و بێبەزەیی بوو بەرامبەرم، نەك هەر بەردەوام لێیدەدام و قســـەی ناخۆشـــی پێدەگوتم، بەڵكو نەیدەهێشـــت ســـەردانی ماڵی خـــزم و باوك و براكانـــم بكەم، زۆر بەگومان بـــوو بەرامبەرم،

لەگەڵمـــدا، خراپبـــوون دایكیشـــی و بـــاوك هەرچەندە هەموو ژیانی خۆم بۆ خزمەتكردنی ئـــەوان تەرخانكردبوو، بەاڵم هیچ نرخێكیان بۆ

دانەدەنام".نەهامەتییەكانـــی و دەردەســـەری ئـــەوەی پەیمانـــی زیاتـــر كـــردووە ئەوەیـــە، كـــە جیـــا خـــەزوری، ماڵـــی و لەهاوســـەرەكەی بەخراپـــی خۆشـــی خـــودی كەســـوكارەكەی مامەڵەیان لەگەڵـــدا كردووە، لەمبارەیەوە دەڵێ "كاتێـــك دەچوومـــەوە ماڵـــی باوكـــم ئەوانیش بەهەمـــان شـــێوە رەفتاریان لەگـــەڵ دەكردم و نەیاندەگرتمـــە خۆیانـــەوە و دەریاندەكـــردم و دەیانگـــوت خەتـــای تۆیە دەبێت بەســـەبر بیت لەگـــەڵ ئەو ژیانـــەدا، بەڕاســـتی ژیانـــم ال تاڵ ببوو، ئێش و ئازارەكانم رۆژ دوای رۆژ زیاتر دەبوون، تەنها رێگەچارەشـــم هـــەر گریانبوو، بەو شـــێوەیە دیل و داماوی دەســـتی خێزان و بنەماڵە بووم، هیچ هێز و توانام نەبوو دەربازبم لەو رەوشـــەو نەمدەزانـــی رێگەی رزگاربوونم لەكوێیە، نەمدەزانی روو لەكوێ بكەم، كەسیش

نەبوو لەو ژیانە رزگارم بكات".

هەڵكێشـــانی بـــەدەم كـــە ئافرەتـــە ئـــەو هەناسەیەكی قوڵەوە بەسەرهاتەكەی خۆی بۆ ســـڤیل دەگێڕایەوە، ئاماژەی بـــەوەدەدا، كە بۆ رزگاربوون لە زوڵم و ســـتەمی هاوسەرەكەی و گوێنەدانـــی خانەوادەكەی، پەنای بردۆتە بەر چەند كەسایەتی و پیاوماقوڵێكی گەڕەكەكەیان، دواجـــار ماڵـــی باوكـــی پەیمان لەســـەر داوای ئـــەو پیاوماقواڵنـــە رازی دەبن، كـــە باوەش بۆ كچەكەیـــان بكەنـــەوە و رێگـــەی بـــدەن تەاڵقی خـــۆی وەربگرێـــت، كاتێكیش لەبـــەردەم دادگا داوای جیابوونـــەوە لەهاوســـەرەكەی تۆمـــار دەكات، هاوســـەرەكەی داواكـــە رەتدەكاتـــەوە، بـــەاڵم دواتر باوكی پەیمـــان بڕێك پارە دەداتە زاواكـــەی و بەو هۆیەشـــەوە تەاڵقدانەكە قبوڵ

دەكات.پەیمـــان بەنیگەرانییەكـــی زۆرەوە گوتی "ئا ئەمەیـــە راســـتی ئێمەی ژنان، وەك شـــتومەك دەكڕدرێیـــن و دەفرۆشـــرێین، ئێســـتاش مـــن لەگـــەڵ ماڵی باوكـــم دەژیم، ئەمە ئـــەو ژیانەیە كـــە ســـااڵنێكە خەونـــی پێووە دەبینم و ئێســـتا

راستییە و لەبەرچاوە".

شیالن گەرمكی

44 ژماره 234 2014/6/7

كـۆمـەاڵیـەتی

هۆگر گەنجێكی 17 ساڵەی شاری هەولێرە، خاوەنی یەكێك لەسەیرترین كچە ئ��ەو دڵ��ی نەیتوانیوە تائێستا گەرچی خۆشەویستییە. بەسەرهاتەكانی

لەو هەر بكات، بۆ شتێكی هەموو ئامادەیە بەاڵم دەوێ��ت، خوشی كە بەدەستبهێنێت، پێناوەشدا هەوڵی خۆكوشتنیشی داوە.

هۆگر كوڕێكی بااڵ مامناوەندی نیمچە ئەسمەرە، بەاڵم بەدیمەن كەمێك بەتەمەنتر دێتەبەرچاو. وەك خۆی باسی دەكات "ساڵێك و چوار مانگ و بیست رۆژە" كە كچێكی بەناوی "ئەڤین" خۆشدەوێت و

چەند جارێك چۆتە خوازبێنی، بەاڵم بەهۆكاری جیاجیا رازی نەبووە شووی پێ بكات. ئەڤین كچە كوردێكی رۆژئاوای كوردستانە و بەهۆی بارودۆخی رۆژئاواوە لەگەڵ خانەوادەكەی روویان لەهەولێر كردووە. هاوكات پێكەوە لەگەڵ هۆگر لەیەكێك لەمۆڵەكانی

هەولێر كاردەكەن.هۆگر وەك خۆی باسیدەكات دەرچووی حوجرەی پێگەیاندنی فەقێیە و لەگوندی بادلیانی سەر بەرەواندز وتارخوێن بووە، بەاڵم

ئێستا لەكەسنەزان نیشتەجێیە.لەبارەی دەستپێكی عەشقەكەیەوە هۆگر دەڵێت "رۆژێك لەشوێنی كارەكەم ئەو كچەم بینی، لەدوكانەكەی بەرامبەرم كاری دەكرد، هەر ئەوكات هەستێكی سەیرم ال دروست بوو، بەاڵم ئەو رۆژە نەمتوانی هیچ قسەیەكی لەگەڵدا بكەم. بۆ رۆژانی دواتریش شەوانە

لەبەردەم ئەو مۆڵە دادەنیشتم و دوور بەدوور تەماشای كچەكەم دەكرد". هێشتا كچەكە هەستی بەهیچ شتێك نەكردبوو، كاتێك هۆگر وا گڕی بۆی گرتبوو و لەناخەوە دەسوتا. بەرادەیەك وەك خۆی دەڵێ

"لەرۆژی دووەمدا مشتێك خۆڵی بەرپێی ئەوم بردەوە ماڵەوە و شەوان بەر لەخەوتنم ماچم دەكرد".دواتر هۆگر بەرگە ناگرێت و دەچێ گرێی دڵی خۆی بۆ كچەكە دەكاتەوە و پێیدەڵێت بەنیازە بچێتە خوازبێنی. كچەكەش سەرەتا ئەم خانەوادەكەی دەك��ات، كچەكە باوكی لەماڵی روو هۆگر كاتێك بەاڵم رازییە، ئەویش بن رازی خانەوادەكەی گەر دەڵێ

هاوسەرگیرییە رەتدەكەنەوە. بۆیە كچەكەش بە هۆگر دەڵێت، كە ئامادە نیە بێ رەزامەندی خانەوادەكەی هیچ كارێك بكات. دەماڵی، كچەكەم رێگای دەچووم سەر "شەوانە دەڵێ و دەكات تاكالیەنە شێتانەیەی خۆی لەو خۆشەویستیە باس هۆگر

لەشوێنی كاركردنیەوە تاكو ماڵەكەیان. دەمویست هەمیشە ئەو رێگایە پاك و خاوێن بێت، كە ئەوی بەسەردا دەڕوات"!كاتێكیش نائومێد دەبێت لەوەی كەسوكاری كچەكە رازی ببن، دووچاری دۆخێكی دەروونی ئاڵۆز دەبێتەوە و هەوڵی

خۆكوشتن دەدات و دەچێت لەسەر بەرزە پردی پەڕینەوەی نزیك ئەو مۆڵەی كچەكە كاری تێدا دەكات، خۆی فڕێدەداتە خوارەوە، بەو هۆیەوە قاچی شكاوە، بەاڵم نەمردووە. پاشان بۆ چارەسەر رووی لە ئێران كردووە.

ئەگەرچی ئێستا هۆگر لەوپەڕی نائومێدی و نیگەرانی دایە، چونكە كەسوكاری كچەكە بەهاوسەرگیریی ئەوان رازی نین، بەاڵم دەڵێ "تامردن چاوەڕوانی دەكەم و بیر لەهیچ كچێكی دیكە ناكەمەوە". ئەو گوێش بەوە نادات،

كە ئەم هەستەی تاكالیەنەیە و كچەكە بۆ ئەو بەم شێوەیە نیە، بگرە دەشڵێت "وێنەی كچەكەم لە ژوورەكەم كێشاوە و پەیكەرێكیشم لە ژوورەكەم بۆ دروستكردووە، چەندین شیعریشم بۆی نوسیوە".

خۆشەویستەكەی هۆگر كچە كوردێكی رۆژئاوایە، لەوبارەوە هۆگر دەڵێ "من بەشێك لەداهاتەكەم رێزیان و نەكرێن تەماشا كەم چاوێكی بە دەمەوێت سوریا. كوردەكانی پەنابەرە دەدەم��ە

لێبگیرێت".

چیرۆكێكی سەیری عەشقێكی تاكالیەنە

ژماره 234 2014/6/7 45

كـۆمـەاڵیـەتی

سەربردەی راستەقینەی عەشیرەتی بندیان

دوای باوبوونـــەوەی راپۆرتێـــك لەســـەر بندیـــان، گونـــدی "خدرجـــە" و عەشـــیرەتی لەژمارەی پێشـــووی گۆڤاری ســـڤیل، حەزم كرد وەك كەســـێكی ســـەر بەم عەشـــیرەتە، پوختـــەی ســـەربردەی عەشـــیرەتی "بندیان" ئـــەو بنوســـمەوە، ســـڤیل خوێنەرانـــی بـــۆ بندیـــان منداڵێكـــی هەمـــوو ســـەربردەیەی فرچكی پێوەگرتووە، چونكە هێندە لەنێو كۆڕ

و مەجلیسەكاندا گوتراوەتەوە:هەمـــوو الیـــەك موتەفقن لەســـەر ئەوەی باپیرەگـــەورەی ئێمـــە ناوی )یەلـــدە( بووە و خەڵكـــی )هەرمۆتـــە(ی نزیـــك )كۆیـــە( بووە، هەندێـــك دەڵێن خەونی بینیـــوە، هەندێكی تر دەڵێن لەخزمانی رەنجاوە بۆیە لەســـەردەمی خانـــزادە خاتوونـــی ســـۆران لەدوای ســـاڵی )1555(، كـــە مێژووی مردنی ســـلێمان بەگی سۆرانە، بۆتە موسوڵمان و ناوی )ئاودەل(ی لێنراوە، هاتۆتە )قوشـــتەپە(، كە تازە لەالیەن ئاغەكانی دزەیـــی ئاوەدانكراوەتەوە. هەندێك دەڵێـــن لەبـــری ئیســـالمبوونی كارەكەرێكـــی خۆیانـــی دەدەنـــێ و چـــوار منداڵـــی دەبێـــت )حەســـەن، ناســـر، بەكـــر، ئەحمـــەد(، خەڵكی تریش هەیە دەڵێ ئاغاكانی دزەیی خوشكێكی

گەورەیـــان هەبـــووە و لێـــی مـــارە دەكەن !! ئەوانە هەمووی گێڕانەوەیە .

ئاودەلی لەمەڕ خۆمان زۆر ئیمانداربووە و لەنێوان دەشتی و خۆشناوەتی بازرگانی یان كاروانچێتی كردووە، تاڕادەیەك لەناو خەڵك بە)شـــێخ ئاوەدل( دەناسرێ. لەســـەفەرێكیدا لەخۆشناوەتی ئەمری خوا دەكات و لەگوندی دەنێـــژرێ. )گەرۆتـــە( نزیـــك )بەرەكـــە(ی مەســـیحیەكان و موســـوڵمان تائێســـتایش چوارشـــەمموان بۆ مراز سەردانی گۆڕەكەی دەكـــەن. ئـــەو چاكـــە لەحەیرانیـــش رەنگـــی

داوەتەوە )چاكی بەر گەری( . منداڵەكانی شـــێخ ئـــاودەل لەگەڵ ئاغاكانی دزەیی بەو دەشتەی خۆماندا پەرتوباودەبن، كە سەدان ســـاڵە لەگەڵ خاڵوانیان و چەندان ســـێنی، مامـــە )ســـیان، وەك عەشـــیرەتی ســـارمەمی و ... هتـــد( بەدرێژایـــی )قـــەراج،

كەندێناوە، مركێ و سەنیە( دەژین.لەدواییـــدا فلووســـە( )كوونـــە گونـــدی گوندی )ئازیكەنـــدی بندیانان(، كە لەحەیرانی كوردەواری رەنگی داوەتەوە، بوەتە مەڵبەندی براگەورەكانـــی ئـــەو عەشـــیرەتە. هەروەهـــا قورشـــاغلو، الوەر، دێمـــەكار، لە)خدرجـــە، كاریتـــان، دیبەگە، عاڵـــا، دوكەڵە( و چەندانی

دیكە نیشتەجێن .بەدرێژایی تەمەنی، ئەو عەشیرەتە هەوراز نـــاوی گەلێـــك بینیـــوە، زۆری نشـــێوی و پڕشـــنگداری نێـــر و مێـــی لەژێـــر ئاخی ئەو دەشتە كاكی بەكاكیە نراون. گەلێكیان بەئاوی زێر ناویان لەســـەر الپەڕەكانی مێژووی ئەو عەشـــیرەتە و مێژووی كورد و كوردســـتان ســـەر نیـــگاری و نەخـــش نوســـراوەتەوە. مافوور و جاجمی كوردەواری دەستڕەنگینی ئافرەتانی حەیامەندی ئەو عەشیرەتە تائێستا دیوەخانی ماڵـــی كـــوردەواری دەڕازێننەوە،

لەزۆر شوێنی كوردستاندا خوێنی شەهیدانی رۆڵەكانی ئەو عەشـــیرەتە بۆتە هەوێنی خاك و خەنەی دەست و پرچی كچۆاڵنی بندیانان. هـــەر لەدێر زەمانەوە ناویان كەوتۆتە ســـەر الپەڕەكانـــی گەڕۆكـــی بێگانـــە، كـــە رۆژێك لەرۆژان بەنێویاندا گوزەریان كردوە! مەالی چاك و مامۆستای سەرەتایی و ئامادەیی لێزان و نوســـەر، شـــاعیر، رۆژنامەنـــوس، كادیری لێوەپاشـــكەوتووە، جوتیاریـــان و سیاســـی راوچی و نیشانشكێنی بێ هاوتایان هەبووە، حەیرانبێـــژ و ســـەردولكەبێژی جەرگبڕیـــان هەبووە، كە ئۆقرەیان لەگوێگران هەڵدەگرت. بەداخـــەوە لەبـــەر دابونەریـــت ســـەربردەی ئەڤینـــی نێـــوان جحێـــان و نەشـــمیالنی ئەو عەشیرەتە لەئەدەب و هونەری میللی رەنگی

نەداوەتەوە !! هەروەكـــو دەگێڕنـــەوە گوایـــە چەنـــد پێشـــمەرگەیەكی بندیـــان رێگایـــان دەكەوێتە ئـــەوێ بەقەشـــەیەكی چاویـــان هەرمۆتـــە، دەكـــەوێ و لێـــی دەپرســـن "تـــۆ بڵێـــی لەنێو سجالتی كەنیسە بەتایبەتی كە ناوی پیرۆزی دووەم لەمنداڵەكانتـــان دەنێن باس لە یەڵدای باپیرەمـــان نەكرابێـــت"؟ ئەویـــش لەوەاڵمـــدا دەڵـــێ "كاتێك لە 1963 زەعیم صدیق لەكۆیە رەشبگیری دەكات و گەلێ شوێن دەسوتێنێ، كەنیســـەی هەرمۆتەیش بەردەكـــەوێ! گوایە ئەو قەشەیە دەڵێت "ئەو كۆنە ئاشەش وەقفی

كەنیسەیە مۆڵكی باپیرەی ئێوەیە".هـــەن كـــەس هەنـــدێ بەداخـــەوە لەخوتوخۆڕایی باس لەســـاڵی ئیسالمبوونی باپیـــرە یەلـــدە یـــان شـــەجەرەی )هەیكەل(ی بندیانـــان دەكـــەن، ئـــەوەی راســـتی بێت ئەو چیرۆك و سەربردانەی لەمەڕ بندیان و یەلدە هەمووی ســـەرزارەكیە و هیـــچ دیكۆمێنتێكی

فەرمی و نافەرمیمان لەژێر دەست نیە.

ئەسعەد عەدۆ

46 ژماره 234 2014/6/7

كـۆمـەاڵیـەتی

بەهرە حەمەڕەش

دایكی چوار منداڵە و تەمەنی 36 ســـاڵە، چوار ســـاڵە مێردەكـــەی ژنێكی تری هێنـــاوە و ئەو و

منداڵەكانی جێهێشتووە. خەدیجە خەڵكی دەوروبەری شاری هەولێرە. 10 ساڵە بێ ئەوەی خۆی هاوسەرەكەی بناسێت، لەســـەر رەزامەنـــدی باوكی شـــوی پێكـــردووە و چـــوار منداڵـــی لێبـــووە، بـــەاڵم لەبەرئـــەوەی بـــەردەوام خەســـوی و كەســـوكاری مێردەكەی بیانوویـــان پێگرتووە، مێردەكەی بـــێ ئاگاداری

ئەو ژنی دووەمی هێناوە. خەدیجـــە دەگێڕێتـــەوە "ئەو كاتانـــەی لەگەڵ خەســـوم دەبووە كێشـــەمان، پێیدەگوتم هەرچی بكـــەی، ژنێكی تـــر بـــۆ كوڕەكەم دێنم. لەســـەر بچوكتریـــن كێشـــە دەیكـــردە شـــەڕ لەگەڵمـــان، هەتـــا لەپـــەروەردەی منداڵەكانیشـــمدا كێشـــەی دروســـتدەكرد و دەیوســـت بەگوێی من نەكەن، هەڕەشـــەی دەكـــرد ژن بـــۆ كوڕەكـــەی دێنێ و ناهێڵـــێ ئـــەو هەر بشـــزانێ، تـــا هەڕەشـــەكانی

جێبەجێكرد". چیرۆكەكـــەی لەســـەر زیاتـــر خەدیجـــە رۆیشـــت "ماوەیـــەك هەســـتم بەگۆڕانكارییـــەك لەهەڵسوكەوتی مێردەكەمدا دەكرد، نەرمتر ببوو لەجاران، شتی بۆ من و منداڵەكان دەكڕی، شەڕی پێمـــان نەدەفرۆشـــت، زۆر بەوە دڵخۆشـــبووم، وامدەزانـــی خۆیـــدا چۆتەوە، لەهەمان كاتیشـــدا گومانێكم ال دروســـت دەبوو، كە چۆن لەماوەی

چەند رۆژێكدا ئەو پیاوە ئاوا گۆڕا"؟!مێردەكەی پێشتر خەدیجە، قسەكانی بەپێی لێی هەمیشە و ــاوە ــەن دان تەلەفۆنی هیچكات بەئاگابووە، هەتا بۆ حەمامیش بردویەتی، بەاڵم ئەو ماوەیە تەلەفۆنەكەشی جێهێشتووە، ئەوەش گومانێكم "هەركاتێك رەواندۆتەوە. گومانەكانی تەلەفۆنەكەی دەمبینی كــە دروســتــبــوایــە، ال نایشارێتەوە، ـــاران ج وەكـــو و جێهێشتووە گومانەكەم نەدەما و خۆم سەرزەنشت دەكرد،

كە بۆچی بەباشی بیر لەمێردەكەم ناكەمەوە". دەیـــەوێـــت ــجــە خــدی ـــــەوەی ئ دوای هەشیەتی ــەمــەی ك گــومــانــە ئـــەو نەیهێڵێت مێردەكەی دەربــارەی "رۆژێك كچە گەورەكەم گوتی، تری مۆبایلێكی بــابــم ـــە دایهەیە، منیش گوتم دڵنیای هی دڵنیام نەبووە؟ گوتی داپیرت لەماڵی مۆبایلەم ئەو تائێستا خۆمان نەبینیوە. دوای ئەوەی رۆژێك لەحەمام هاتە دەرەوە بیرچوبوو، ــەكــەی ــل ــای مــۆب و سەیرم كرد هەندێ وێنەی خۆی خەڵكیان كــە تــێــدابــوو، ژنێكی و بەدەورەوە بوو، وێنەی نیشانەكردن بوو، بەچاوەكانی خۆشم باوەڕم بەو ژمارەیەكی دواتــر نــەدەكــرد، وێنەیە

خەدیجە: پیاوەكەم دوای 10 ساڵ بەنهێنی ژنی دووەمی بەسەرهێنام

46 ژماره 234 2014/6/7

ژماره 234 2014/6/7 47

كـۆمـەاڵیـەتی

تێدابوو تەلەفۆنم بۆی كرد، ژنێك وەاڵمیدایەوە كێیە، خاوەنەكەی بزربووە مۆبایلە ئەو گوتم، تر ئـــەوەنـــدەی مــێــردەكــەمــە، مۆبایلی گــوتــی

تاسام". ژن چۆنیەتــــی بەبێتاقەتییــــەوە ژنــــە ئــــەو بەســــەرهاتنی دەگێڕایــــەوە و دەیگوت "ئیتر لەو كاتــــە بــــەدواوە نەهامەتییەكانــــم بەشــــێوەیەكی یەكســــەر ئــــەوە دوای دەســــتیپێكرد. خراپتــــر چوومە خوارەوە و بەخەســــوم گــــوت، ئاخیری هەڕەشــــەكانت جێبەجێكــــرد و بەدزییــــەوە ژنت بۆهێنا، خەسوم بەالیەوە سەیربوو كە من چۆن زانیومە، لەو كاتەدا لەقیژەقیژی من مێردەكەشم هاتەخوارەوە، بەهەردووكیان هەوڵیاندەدا ئارامم بكەنە، بەاڵم من ئارام نەدەبوومەوە و پێموگوت كــــە یان مــــن دەڕۆم یان ئەو بــــڕوات، ئەوە بوو

مێردەكەم گوتی من دەڕۆم و رۆیشت". دوای ئــــەوە خەدیجــــە، ماڵــــی باوكــــی لــــەوە پشــــتگیری ئــــەوان بــــەاڵم ئاگاداردەكاتــــەوە، جیابوونەوەی ناكەن و ئامۆژگاری دەكەن دوای چــــوار منداڵ ئــــارام بگرێت. " باوكــــم و براكانم بــــەردەوام دەیانگوت ئەگــــەر تەاڵقیش وەرگری قبوڵ ناكەیــــن منداڵی ئەو پیــــاوە بەخێوبكەی و دەبێ شــــوو بكەیتــــەوە، لەبەرئەوە من دەســــتم شــــل بوو و بێچارە بووم، نەمدەزانی چی بكەم، چونكە لەالیەك دەستم لەمنداڵەكانم بەرنەدەبوو، لەالیەكیش ئەو ســــوكایەتییەم پێ قبوڵ نەدەكرا، كــــە دەرهەقم دەكــــرا، بۆیە بڕیارم دا ســــكااڵی

یاسایی لەسەر مێردەكەم تۆماربكەم". بەپێی قســــەكانی خەدیجە، دوای ئەوەی ئەو بڕیــــارە دەدات، هەندێك خزمــــی ژنەكە دەڕۆنە ماڵێ باوكی و لەگەڵ خۆشــــی قسە دەكەن، بەو مەبەستەی سكااڵ لەدژی مێردەكەی تۆمارنەكات، تەنانەت هەڕەشەشی لێدەكەن. "مامی مێردەكەم پێیگوتــــم، ئەگەر ســــكااڵ تۆماربكەی، شــــورەییە بــــۆ ئێمە ئــــەو تەاڵقت نەدات. ئەگــــەر بۆ خاتری منداڵەكانــــت ئــــەوە قبــــوڵ نەكەی، دەبــــێ تەاڵق

وەربگری و منداڵەكانیشت نادەینێ". خەدیجــــە ئێســــتا خــــۆی و چــــوار منداڵەكەی بەیەكــــەوە دەژین، بەو مەرجە رازیبووە كە ئەو خانووەی تێدادەژیت لەسەر خۆی تۆماربكرێت و مانگانــــەش مێردەكەی بڕێ پێنج ســــەد هەزار دیناریــــان بداتــــێ، بــــەاڵم ئــــەوان هەر ئاســــودە نیــــن. خەدیجــــە دەڵــــێ "بــــەردەوام خەســــوم كە سەردانمان دەكات پالرم لێدەدات، گوایە مێردی خۆم لەماڵ دەركــــردووە و ژنێكی زمان درێژم بۆیە ژنم بەسەرهاتووە، لەبەرئەوە ئێستا ناهێڵم خەسوشم هاتوچۆمان بكات و مێردەكەشم تەنیا دوو رۆژ جارێك دێت ســــەر لەمنداڵەكان دەدات و بەهیــــچ جۆرێــــك قبوڵ ناكەم شــــەو لەماڵمان بمێنێتەوە، یان دەستی بەردەستم بكەوێ، بەاڵم بۆ خاتــــری منداڵەكانم جیانابمــــەوە و بۆ ئەوان

دەژیم".

ژماره 230 2014/5/10 47 ژماره 232 2014/5/24 47

كوڕێك ویســــتبووی خۆی بســــوتێنێ، لە كاتــــی وەرگرتنی گوتەكەیدا زۆر بەبێتاقتییەوە باســــی ژیانی خۆی دەكــــرد و دەیگوت "زۆر لە ژیان

بێزارم، چونكە هیچ شتێك بەدڵی خۆم نییە". بەپێــــی قســــەكانی كوڕەكــــە باوكــــی زۆر لەگەڵی خراپــــە، بــــەردەوام ســــەركۆنەی دەكات، هەروەها

ئەندامانی تری خێزانەكەشی بەهەمان شێوە.كاتێــــك داوامان لێكرد تەواوی كێشــــەكانی خۆی باســــبكات و هۆكاری خراپبوونــــی باوكییان پێبڵێت گوتــــی "باوكــــم خــــۆی پیاوێكی تــــوڕە و توندە. من لــــە ژیانــــی هاوســــەرگیریی كێشــــەم بــــۆ پەیدابوو و ســــەركەوتوو نەبــــووم، بــــەو هۆیــــەوە باوكــــم و ئەندامانــــی تری خێزانەكــــەم بــــە بەردەوامی توانج و پــــالرم لێــــدەدەن، بەتایبەتیــــش بەهــــۆی جوێن و ســــوكایەتییەكانی باوكــــم ژیانــــم نەمــــاوە، رۆژانــــە

گوشاری دەرونیم لەسەرە".لە ســــەرەتادا گەنجەكە ویستی سكااڵ لەسەر خێزانەكەی تۆماربكات، بەاڵم دواتر كە بانگی خێزانەكەیمان كرد، دیاربوو زۆر پەشــــیمان بوون لــــە هەڵویســــت و مامەڵــــەی خۆیان لەگــــەڵ كوڕەكەیانــــدا، كوڕەكەش لە

تۆماركردنی سكااڵكەی پاشگەز بووەوە. هــــاوكات ئێمــــە دانیشــــتمان لەگــــەڵ خێزانەكــــە ئەنجامــــدا و بۆمــــان یاســــای 2ی مــــاددەی لــــە 13 بڕگــــەی بەپێــــی كــــە روونكردنــــەوە، بەرەنگاربوونــــەوەی توندوتیــــژی خێزانــــی، ریســــواكردن و جنێــــودان بەكەســــوكار، هەروەهــــا بەكەمزانینیــــان و ئــــازاردان و دروســــتكردنی گوشــــاری دەروونی لەســــەری و پێشــــێلكردنی مافەكانی، بە جۆرێك لە جۆرەكانــــی توندوتیژی خێزانیی دانــــراوە، ئەنجامدانی بەپێی ماددەی 7

هەمان یاسا سزای بۆ دانراوە. تێیــــدا هاتــــووە، هەركەســــێك توندوتیــــژی خێزانیــــی ئەنجــــام بــــدات، ســــزادەدرێت بە حەپســــكردن بۆ ماوەیەك لە شــــەش مانگ كەمترنەبێت و لە ســــێ ســــاڵ زیاترنەبێت، لەگەڵ بژاردن لە یەك ملیۆن دینار كەمتر نەبێــــت و لــــە پێنج ملیــــۆن دینار زیاتــــر نەبێت، یان بە یەكێــــك لەم دوو

سزایە. *بەڕێوەبەری بەڕێوەبەرایەتی بەرەنگاربوونەوەی توندوتیژی دژی ئافرەتان

سزای جوێن و سوكایەتیپێكردن وەك جۆرێك لە توندوتیژی

* درلقا

دوەب

عمۆ

یلەژ

دۆسیەكانی توندوتیژی

ژماره 234 2014/6/7 47

48 ژماره 234 2014/6/7

لەئەمریـــكا "دایەبیتۆلـــۆژی" لەگۆڤـــاری كـــە توێژینیەوەیـــەك بەپێـــی باوبۆتـــەوە، ئەو ئافرەتانەی توشـــی نەخۆشـــی شـــەكرە دەبـــن، ئەگەری توشـــبوونیان بەجەڵتەی دڵ و نەخۆشـــیەكانی دڵ بەرێژەیی 54% لەپیاوان زیاتـــرە، چونكە ئافرەتان توشـــی جۆری دووەمی شـــەكرە دەبن، هاوكات درەنگیش هەستی پێدەكەن. كاتێكیش هەستی پێدەكەن، دەمارەكانی خوێنیان و ئەو دەمارانەی بۆ دڵ دەڕۆن تەســـك بوونەتـــەوە و كارلەكارترازاوە و

چارەسەركردنی ئەستەمە. ئافرەتانـــەی ئـــەو هەروەهـــا ئەگـــەری هەیـــە، شـــەكرەیان توشبوونیان بە نەخۆشی دڵیش سێ

ئەوەندە زیاترە. ئەو ئافرەتانەشی بـــە نەخۆشـــی شـــەكرە دەمرن، زۆربەیان هـــۆكاری مردنەكەیان

لە بنچینەدا نەخۆشیەكانی دڵە.

لەئەمریكا پنسلیڤانیا لەویالیەتی كە لەتوێژینەوەیەكدا پەیوەندی خـــواردن جـــۆری دەركـــەوتـــووە ئــەنــجــامــدراوە، راستەوخۆی بە قووڵی خەو و خەوخۆشیەوە هەیە. ئەو خواردن و خواردنەوانەی خەو تێكدەدەن و وادەكەن خەوەكەت قووڵ و خۆش نەبێت، كافاینان تێدایە، كە رۆڵ دەبینێت لەتێكدانی دەمێننەوە. لەخوێندا كاتژمێر شەش نزیكەی چونكە خەو،

كە دێـــت، كحولیەكانە خـــواردنـــەوە ــەش ــەوان ئ دوای بەاڵم بخەوی، بەخێرایی وادەكەن هەرچەندە

پزیشكەكان نابێت. قووڵ خەوەكەت كە دەكەن، ئامۆژگاری خەڵك

بخۆن، خواردنانە ئەو كــە خــەو خۆش

قـــووڵ و

بەتایبەتی، قەل گۆشتی و گشتی بە گۆشت وەك: دەكــەن، نــۆك و شیر، و بــادام و فستەق و ماسی هــەروەهــا

ــوارە بخورێت ــێ ــەك لــەمــانــە بــۆ نــانــی ئ هــەریقوڵت و خــۆش خەوێكی و باشە

پێدەبەخشن.

شەكرە ئافرەتان توشی نەخۆشی دڵ دەكات

چ خواردنێك خەوت خۆش و قووڵ دەكات؟

كـۆمـەاڵیەتی ــ تەندروستی/ ئا: ساڵحی مام عەلی

بەپێـــی لێكۆلینەوەكان لەبەریتانیا دەركەوتووە، سەرئێشـــە لەكاتی دووگیانیدا مەترســـیدارە و پێویستە بەزووترین كات چارەسەر بكرێت، چونكە ئەگەری مردنی تێدایە. بەپێی ئەو لێكۆڵینەوەیە 90%ی ئەو ئافرەتانەی توشـــی نەخۆشـــی شـــەقیقە دەبن، فشـــاری خوێنیان بەرزدەبێتەوە، ژیانـــی لەســـەر مەترســـی بەمـــەش دایكەكە و منداڵەكەش دروست دەبێت و لەوانەیـــە یەكێكیـــان گیان لەدەســـت

بدات. هەر لەتوێژینەوەكەدا هاتووە پاش 20 هەفتە لەدووگیانی، هەندێك ئافرەت توشی بەرزبوونەوەی فشـــار خوێن دەبن، هەروەها پێویســـتە لەو ماوەیـــەدا ئافرەتەكـــە ئاگاداری لەنیشـــانەكانی یەكێـــك تایبـــەت بێـــت، خـــۆی

سەرئێشەی توند و رشانەوەیە.

سەرئێشە لەكاتی دووگیانیدا مەترسیدارە

48 ژماره 234 2014/6/7

ژماره 234 2014/6/7 49

كـۆمـەاڵیـەتی ــ تەندروستی

لەگۆڤاری )نەیچەر(ی بەریتانی توێژینەوەیەكی زانستی باوكراوەتەوە، تێیـــدا تاقیكردنـــەوە لەســـەر 73 كەس كـــراوە، كە 200 میللیگـــرام قاوەیان دراوەتـــێ، كە دەكاتـــە دوو كوپ، دەركەوتووە ئەو رێژەیە لەقاوە مێشـــك چـــاالك دەكات، تایبـــەت ئـــەو بەشـــەی بەرپرســـە لەبیـــرەوەری و چاو و جیاكردنـــەوەی وێنەكان لەمێشـــكدا و جیاوازیكردن لەنێوان وێنەی كۆن و تـــازە. ئەمەش مـــاوەی 24 كاتژمێر دەخایەنێت. توێژینەوەیەكی هاوشـــێوە لەئەمریكا ئەنجامدراوە و تێیدا دەركەوتووە، كە خواردنی ســـێ كوپ قاوە لەرۆژێكدا مرۆڤ لەتوشـــبوون بە نەخۆشـــیەكانی دڵ و شەكرە و جەڵتەی مێشـــك و نەخۆشـــی ســـیەكان دەپارێزێـــت. هەروەهـــا قـــاوە دەبێتە هۆی

تەمەنێكی درێژ و تەندروستیەكی باش.

كۆمەڵـــەی ئەڵمانی تایبەت لەپســـپۆری تەندروســـتی منـــدااڵن باشـــترین كاتی بـــۆ پێدانی شـــلەمەنیەكانی

وەك ئاو و شـــەربەت و شـــلەكانی تـــر بە مندااڵن ئاشكراكرد.

بەپێـــی راگەیاندنـــی ئـــەوان منـــداڵ تاوەكـــو تەمەنی شـــەش مانگی پێویســـتە تەنها شیری دایك بخوات. پاش ئەوە لەكاتی دەســـتپێكردن بەپێدانی خواردنی تر، باشترە لەگەڵیدا ئاو و چای زۆرتر پێبدرێـــت، تاوەكو منداڵەكە ئاو لەلەشـــی كەم ناكات و توشی وشكبوونەوە

نەبێـــت. هەروەها ئەمە هـــاوكاری دەكات تاكـــو تەندروستیشـــی باشـــتر بێـــت و گـــەدەی بكرێتـــەوە و ئامادەبێـــت بـــۆ

خواردنی دیكە لەداهاتوودا.

كەی پێویستە ئاو و شلەمەنی بدرێتە منداڵ؟سوودە زۆرەكانی قاوە

ژماره 234 2014/6/7 49

50 ژماره 234 2014/6/7

كـۆمـەاڵیـەتی ــ تەندروستی

"پێم دەڵێن رەحمت لە خوارەوەیە و دابەزیوە"كەی رەحم دادەبەزێ؟؟

هۆشیاریی تەندروستییهەفتانە د.ع لەپزێڕین دەینوسێت

لــــە كۆی ئەندامەكانی لەشــــی ئافــــرەت رەحم ئەو شــــوێنەی ژیان تێیدا دەســــت پێ دەكات، زۆر گرنگە. رەحم ماسولكەیەكی زۆر تایبەتە، لەئیش و كارەكانی زۆر بەبەرنامەیە، كێشــــی 75 گرامە، لەشێوەی هەرەمە، سەرەوەی پانە و خوارەوەی ملی هەرمەكەیە، لەهەردووالەوە لەگــــەڵ تایبــــەت بەشــــریتی بەســــتراوەتەوە ماســــولكەكانی )حــــەوز(، ئینجــــا بەئێســــقانی حەوز، لەناوەندی ئەو قەبارەیە خۆشی ئازادە بەجواڵنەوە بۆ هەر الیــــەك، هێلكەدانەكانیش بەشریتێك پێیەوە بەســــتراوەنەتەوە، ئەویش ئــــازادە لەجواڵنــــەوەی، ئافرەت هەســــت بەو جواڵنەوەیە ناكا، ئەگەر ئەو ئیشــــە فەسلەجیە تێكچــــوو، واتــــای ئەوەیــــە نەخۆشــــی تــــوش

بووە..لەكاتی دووگیانی ئەو ماسولكەیە وردە وردە قەبارەكــــەی و كێشــــی زیــــاد دەكات، لەژێــــر كاریگــــەری هۆرمونەكانی لەش و وێاشــــەی منداڵەكــــە وای لێدێت بگاتــــە 1،5 كگم، لەكێش و قەبارەكەشی منداڵێكی 3-4 كگم جێبكاتەوە لەگــــەڵ 700 گــــم وێــــاش و 2 لیتــــر ئاویش. ئافرەتەكــــە هەســــت بــــە ژان نــــاكا، بەڵكو پێی خۆشــــە كە هەست دەكات ســــكی هەڵدەستێ 9 لەمانگــــی دەكات. گەشــــە منداڵەكــــەی و رەحمەكە وای لێدێت دەگاتە سەرووی گەدە، پــــاڵ بەریخوڵــــەكان دەنێ، لەپــــاش منداڵبوون یەكسەر ئەو ماسولكە گەورەیە گرژ دەبێتەوە و بەجۆرێــــك دەبێتــــەوە نیــــوەی قەبارەكــــەی و ماســــولكەكانی ئەســــتور دەبنــــەوە، وەكــــو گرێدانێــــك هەموو بۆڕیەكانی گرێ دەدەنەوە، تاكو خوێنرێژی نەمێنی، بەمشێوەیە لەماوەی

40 رۆژ دەچێتەوە قەبارەی خۆی. ئەگــــەر هاتــــوو گــــرژ نەبــــۆوە، خوێنرێژیەكی

وا دروســــت دەكات، كــــە ژیانــــی ئافرەتەكــــە دەخاتــــە مەترســــیەوە و لەمــــاوەی 5 خولەك هەموو خوێنی لەشی دەڕوا و دەمرێ، ئەگەر بەگورجــــی پێڕانەگەین. ئــــەو مامانەی لەگەڵ ئامــــادەكاری تاكــــو پێویســــتە پزیشــــكەكەیە خۆین دەكرێ، زانینێكی وایان هەبێ بەدەست ئــــەو رەحمە بكوشــــن، نەهێڵــــن خوێنڕێژیەكە ئافرەتەكە بكوژێ، سااڵنە ژمارەیەكی بەرچاو

بەو حاڵەتە گیان لەدەست دەدەن. بۆچی ئەو رەحمە گرژنابێتەوە؟

1. زۆریــــی منداڵبــــوون كــــە لــــە 6 زیاتر بێت، ئافرەتەكە بێهێز و بێخزمەت بووبێت.

2. ئەگــــەر لەمــــاوەی 30 خولەك وێاشــــەكە لەدیوارەكەی جودا نەبۆوە.

3. ئەگەر پارچەیەك لەناوی بەجێمابێت.4. ئەگــــەر رەحمەكــــە برینــــدار بــــوو بەهــــۆی نەشــــتەرگەری پێشــــتر، یاخــــود كورتــــاج، بە

برینداری دیوارەكانی.5. ئەگەر گرێی تێدابێت

6. ئەگەر نەخۆشی خوێنی هەبێت. باسەكەمان لەســــەر دابەزینی رەحمە، لەگەڵ منداڵبوونــــی زۆر، ئــــەو شــــریتانە الواز دەبن و رەحمەكــــە شــــوێنی خــــۆی بەجێدەهێڵــــێ و 2-3 ســــم نــــزم دەبێــــت، ئافرەتەكــــە هەســــت بەقورســــیەك لەداوێنــــی دەكا. ئینجــــا ئەگــــەر تەمەنی هاتەســــەر، كە بەگشتی، ماسولكەكان الواز دەبــــن، ئەویــــش زیاتــــر دادەبەزێتە ناو خەزنە، واتە بەشی خوارەوە دەزگای زاوزێ )خزنە=مهبــــل( ئەگــــەر لەجــــۆری پلــــەی 2-1 بوو، ئافرەت تەنها هەست بەقورسیەك دەكا، كــــە بووە پلــــە 2 دەســــتی پێدەكــــەوێ لەگەڵ پاڵــــدان، لەگەڵ خۆشــــی میزڵدان رادەكێشــــێ، تەنهــــا ئــــەو حاڵەتە هەیە بڵێ رەحمت شــــلە و

هاتۆتە خــــوارەوە، بە نەشــــتەرگەریەكی زۆر تایبــــەت ئــــەو شــــریتانە دەبەســــترێنەوە. پلــــە 1-2 نەشــــتەرگەری ناوێت، بەڵكو ئامۆژگاری وەرزشی تایبەت هەیە، ئەگەر بێتو ئافرەتەكە گەنج بــــوو لەتەمەنــــی منداڵبوونــــدا دووگیان بوو، پێویســــتی بەنەشــــتەرگەری نییــــە، ئامێر هەیــــە بــــۆی هەڵدەبەســــتێتەوە تاكــــو دەگاتە مانگــــی 4، دوای ئــــەو كاتــــە رەحمەكــــە خۆی ســــەردەكەوێ بۆناو هەناو، لەحەوز نامێنێ و داوی منداڵبــــوون نەشــــتەرگەری ناوێت، گەر هــــەر دابەزیبــــوو تاكو 6 مانگــــی، زۆر هەڵەیە

نەشتەرگەری بكرێت.ئەگەر ئافرەتەكە لەسەرووی تەمەنی 60 ساڵی بوو، سوڕی مانگانەی نەماوە، هیچ كێشەیەكی تەندروســــتی نەبووە، دەتوانین نەشتەرگەری تایبەتــــی بۆ بكەین، پێویســــت نــــاكات رەحمی دەرهێنــــان رەحــــم دوای چونكــــە دەربێــــت، خەزنەكە )مبهل( دادەبەزێ، ئەوكاتە كێشەكە گەورەتر دەبێت، پێویســــتە شریتەكان لەگەڵی ببەسترێنەوە بە ئامێری تایبەت، ئاسانترە ئەو ئیشــــە بەرەحمــــەوە بكرێت، رەحمێــــك ئەگەر نەخۆشــــی خراپی نەبوو یان بەگــــرێ نەبوو،

دەرهێنانی هەڵەیەكی گەوەرەیە.زۆر جــــار لەكاتــــی دووگیانی بەنەخۆشــــیان گوتووە، منداڵەكەت لەخوارەوەیەوە، رەحمت

لە خوارەوەیە.بەڕێــــزان رەحم هەتاكو مانگــــی 4 بەمنداڵەوە )كۆرپەلــــە( لەناوەنــــدی )حەوز( دادەنیشــــێت، دوای هەڵدەكشــــێ بۆ ناو هەنــــاو، لەمانگی 5 دەگاتە ناوك، لەمانگی 8 دەگاتە ســــەر گەدە، ئینجــــا لەمانگــــی 9 دەكشــــێتەوە خــــوارەوە، ســــەری منداڵەكــــە دەچێتە ناو )حــــەوز( یان هەڵەیــــە زۆر دادەنیشــــێ، لێوارەكــــەی لــــە لەمانگەكانــــی 5، 6، 7 و 8 بــــە ئافــــرەت بڵێی منداڵەكــــەت لە خوارەوەیە، یان ســــەراوژێرە، واتــــە ســــەری لەهــــەورازە و قــــاچ و رانــــی لەخوارەوەیە، ئەوە زۆر ئاساییە، منداڵ لەناو ســــگی دایكی دەسوڕێ تاكو مانگی 8، لە 36 هەفتە دوا ســــوڕانی دەكا، 97% ســــەری دێتە خوارێ لە 3% سەرەكە لەسەرەوە دەمێنێتەوە

و قاچی لە خوارەوەیەدایــــكان گــــەر بتانــــەوێ كۆرپەیەكی ســــاغ لە ســــكتات بێتــــە دەرەوە، ئارام بگــــرن تاكو 41 هەفتە، چونكــــە ئەو منداڵــــە ئەوەندە هەفتەی دەوێ بۆ ئەوەی بەتەندروســــت بێتە دەرەوە، بەاڵم ئەگەر پاڵەپەســــتۆی خوێنی هەبوو یان نەخۆشی شەكرەی هەبوو، یان دوانەبوو یان وێاشــــەكەی نەخۆشــــی بــــوو و بچوك بوو، پێویســــتە لــــە 38 هەفتە بێتــــە دەرەوە، ئەگینا

لەناو سكدا دەمرێ.

ژماره 234 2014/6/7 51

هـــونـــەری

سەرپەرشتیار: زانا دڵشاد دزەیی

ئەستێرەكانی هۆلیۆد و بۆلیۆد لەسەر فەرشی سووری فیستیڤاڵە نێودەوڵەتییەكەی نەبینران

52 ژماره 234 2014/6/7

هونەری

زانا دڵشاد دزەیی

و هونەرمەن���د جەمی���ل ئوس���امە پەرلەمانت���ار، دوای تەواوبوونی خولی ئەنجومەن���ی ل���ە پەرلەمانتارییەك���ەی نوێنەران���ی عێراق گەڕاوەت���ەوە هەولێر و بەنیازە دەس���ت ب���ەكاری هونەری و دراما بكاتەوە، لەوبارەیەوە )س���ڤیل( لە ماڵەكەی خۆی���دا چاوپێكەوتنێكی لەگەڵ ئەنجام���دا و باس���ی ژیان���ی هونەری و

سیاسی خۆی دەكات.

ژماره 234 2014/6/7 53

هونەری

دەست بە دراما و زنجیرە دراما دەكەمەوەئوسامە جەمیل بۆ سڤیل:

دەتوانم لە مانگێكدا 30 ئەڵقە لەسەر هەر

بابەتێك بنووسم

بمزانیبایە یەكگرتوو لەهەولێر كورسی ناهێنێت، دووبارە خۆم هەڵدەبژاردەوە

لەماوەی 4 ساڵی پەرلەمانتاریم 600 ملیۆن دینارم داوەتە یەكگرتوو

خول����ی پەرلەمانتاری����ت لەبەغ����دا تەواوكرد، دوای ئەوە پڕۆژەت چییە؟

لەبەرنامەمدای����ە جەمی����ل: ئوس����امە ب����واری راگەیاندنی یەكگرتوو، بگەڕێمەوە ئیتر وەكو پێش����وو یان بەڕێوەبەری رادیۆ و بەڕێوەبەری تەلەفزیۆن، ئینجا ئامادەكار و پێشكەشكاری بەرنامەكان، یاخود بەشی درام����ا، ئەویش ب����ە ئامادەكردن����ی دراما و زنجیرە دراما لەكەناڵی ئاس����مانی س����پێدە. من بزان����م لەكامەیاندا ل����ەرووی مەعنەوی زیاتر ه����اوكاری دەكرێم لەو ب����وارەدا كار دەكەم. جەماوەرەكەشم حەزدەكەن دەست ب����ەكاری هون����ەری بكەم����ەوە، لەب����ەر دوو ش����ت، یەكەم: كارەكانمیان پ����ێ باش بووە دووەم: دۆزیوەت����ەوە. لەن����او خۆی����ان و هەمووی����ان بێ����زاری دەردەب����ڕن لەدرامای

كۆری و توركی و ئێرانی. ل����ەم هەفتەی����ەدا دەبیت����ە گوای����ە

بەڕێوەبەری كەناڵی سپێدە، ئەوە راستە؟ئوس����امە جەمیل: لەیەك دوو شوێنی تر ئەو قس����ەیەم بیستۆتەوە، بەاڵم بەشێوەی رەس����می لەهیچ ئۆرگانێك����ی یەكگرتووی و پێنەگوت����راوە هیچ����م ئیس����المی

داواشم لێنەكراوە.

ئەگەر داوات لێ بكرێ دەیكەیت؟ئوس����امە جەمیل: پێویس����تی بە دانیشتی ئ����ەوان لەوانەی����ە هەی����ە، هەردووالم����ان كۆمەڵێك مەرجی����ان هەبێ منیش كۆمەڵێك مەرج����م هەبێ، ئەگ����ەر بگەین����ە ئەنجامێك ك����ە لەبەرژەوەن����دی م����ن دابێ����ت و بتوانم ئیش بك����ەم و خزمەتێك بەس����پێدە بكەم و هەنگاوێك سپێدە پێش بخەم، ئەوە دەیكەم، ب����ەاڵم ئەگەر بزان����م ناتوانم زۆر ئاس����اییە

دەڵێم ببورن ناتوانم. مەرجەكانی تۆ چین؟

مەرج����م دوو م����ن جەمی����ل: ئوس����امە هەی����ە، یەك����ەم: دەس����ەاڵتی ئ����ەوەم هەب����ێ دەس����تكارییەكی ناو سپێدە هەمووی بكەم، بەرنام����ەكان، تاوەك����و لەبەش����ەكان ه����ەر هەروەه����ا كارەمەندەكانی����ش، تاوەك����و نوسینگەكانی سپێدە لەش����ارەكانی دیكەدا. دووەم: تەداخوالتی س����ەرەوەی خۆم كەم بكرێتەوە، تەداخوالتێك بەم راستەوخۆییە نەبێ، كە من بچووك بكاتەوە و دەس����ەاڵتم

نەبێت.ك����ە )ك����ۆچ( درام����ای زنجی����رە لەس����یناریۆ و دەرهێنان����ی خ����ۆت ب����وو، بۆ ئەوكات درامایەك����ی جەماوەری باش بوو،

بەاڵم بۆ ئێستا ش����یاوی باڵوبوونەوە نییە، كەچی دووبارە لەم سااڵنەدا پەخشتكردەوە،

ئەوە خۆدووبارەكردنەوە نییە؟ئوس����امە جەمی����ل: م����ن پێ����م ب����اش نییە ئێس����تا پەخش بكرێ، ل����ە 2009 یەكگرتوو پەخشی كردەوە، ئەوكاتیش من پەیوەندیم بەبەڕێوەبەری سپێدە كرد گوتم بیوەستێنە، چونكە لەرووی كوالێتی خراپە، ئێمە لەساڵی 1998 ئ����ەم ئیش����ەمان ك����رد بەسیس����تەمی DHS، ئێس����تا ئ����ەم سیس����تەمە لەمااڵنی����ش نەم����اوە، وێنەكان م����ردوون، ئینجا دەنگ و مونتاژی تەواو نییە، ئێس����تاش داوا دەكەم ئ����ەم درامای����ە دانەبەزێن����ن. ب����ەاڵم درامای )ك����ۆچ( وەكو ن����اوەڕۆك و بابەت و نواندن نەمردووە و بووەتە بەش����ێك لەئەرش����یفی م����ن، دوێنێ بی����رم لەوە دەكردەوە بەش����ی یەكەم و دووەمی گۆنكاڕییەكی تێدا بكەم و لەگەڵ ئێس����تا بگونجێت سەرلەنوێ وێنەی بگڕمەوە، ئینجا بەشی سێیەمی بۆ بنووسم، ئەكتەرەكانیش هەموویان ئامادەییان تێدایە

دەستت پێبكەینەوە. بەاڵم بۆ كارێكی نوێ ناكەن؟

ئوسامە جەمیل: ئێستا دەتوانم بەماوەی مانگێ����ك 30 ئەڵق����ە لەس����ەر ه����ەر بابەتێك

54 ژماره 234 2014/6/7

لەبەرخاتری ئیبراهیم حەكیم بەشداریم لە

مەمی ئاالن كرد، هاتە ماڵمان گوتی هەتا

بەشداری نەكەی چایەت ناخۆمەوە

ژنەكەم عەرەبە و لەرێگای چەند

پەرلەمانتارێكی عەرەبی هاوڕێم یەكترمان ناسی

لەگەڵ باوكم نێوانم زۆر خۆشە و زۆربەی

كارەكانمی بەدڵ بووە، تەنیا "مەمی ئاالن"

نەبێت

بنووس����م، خوای گەورە بەهرەیەكی زۆری داومێ، بەاڵم )كۆچ( ئەوەندە دەنگی دایەوە ب����ە بڕوای من ئەگەر بەش����ی س����ێیەمی بۆ بنووس����م دەتوان����م بینەرێك����ی زۆری ب����ۆ

كۆبكەمەوە. هەم����وو كارەكان����ت بەه����اوكاری یاخ����ود ك����راوە، ئیس����المی یەكگرت����ووی

حكومەتیش هاوكاری كردوویت؟ئوسامە جەمیل: حكومەت هیچ هاوكاری بەمش����ێوەیە یەكگرت����ووش نەك����ردووم، هاوكاری كردووم كاتێك بەرهەمێكم دەكرد ب����ۆ تەلەفزیۆن، ئەوان كامێرا و س����ەیارە و نانخواردن����ی بۆ ئەكتەرەكانی دابین دەكرد، و پێداویس����تییەكان دابینكردن����ی لەگ����ەڵ مونت����اژ، لەكۆتای����دا كە بەرهەمەك����ە تەواو دەبوو پێش����كەش دەكرا، من داواكارییەكم بۆ ئەمینداری گش����تی دەنووسی بۆ ئەوەی پارە ب����ۆ ئەكتەرەكان س����ەرف بكرێ، هەر ئەكتەرێ����ك بە گوێ����رەی رۆڵی خۆی پارەم پێ����دەدا. ئەوانەی رۆڵی س����ەرەكی هەبوایە 1000 دین����اری سویس����ریم دەدایێ، هەبوو

800 دینار، هەبوو 200 دینار. ت����ۆ جگەلە كارەكانی خۆت لەگەڵ چەن����د دەرهێنەرێ����ك ئیش����ت ك����ردووە، بۆ نموونە لە )مەمی ئاالن( لەدەرهێنانی ناسر حەسەن، هەروەها لەگەڵ دەرهێنەر كەریم سەرس����پی، جگەلەوان����ەش هی����وا س����وعاد

لەدرامای )گرێ(. پێ����ت وانیی����ە زیات����ر لەوكارانەتدا س����ەركەوتوو بووی����ت، ك����ە لەبەره����ەم و

دەرهێنانی خۆت بوونە؟ ئوس����امە جەمیل: رەنگە، لەوانەش����ە هەر خودی ئیشەكە خۆی سەركەوتنی بەدەست

نەهێنابێت.ئ����االن( )مەم����ی لەدرام����ای بوویت����ەوە، پەش����یمان لەبەش����داریكردنت

گوایە فشاری باوكت لەسەر بووە و قسەی ئ����ەوەش هەیە چەند س����اڵێك لەگەڵ باوكت

نێوانیان نەما، ئەوانە راستن؟ئوس����امە جەمیل: نەخێر كەس فش����اری لێنەكردووم، من نەمگوتووە كارەكە فاشیلە، م����ن تەنیا لەرۆڵ����ی خۆم پەش����یمان بووم، رۆڵەكەم بچ����ووك بوو مەجال����ی داهێنانی تێ����دا نەب����وو، دەبوای����ە برای زی����ن رۆڵێكی گەورەت����ری هەبوایە، هەرچەن����دە من هەر لەس����ەرەتادا داوای لێبوردنم لەكاك ناس����ر حەس����ەن كرد، بەاڵم لەبەخات����ری ئیبراهیم حەكی����م بەش����داریم ك����رد، هات ب����ۆ ماڵمان و گوت����ی چای����ەت ناخۆم����ەوە هەت����ا رازی نەبیت، من قس����ەی ئەوم پێنەشكا. لەبارەی باوكیش����م ئ����ەو قس����انە درۆ ب����وون، گوایە بابم حاش����ای لەمن كردووە، بەپێچەوانەوە هەمووكات نێوانی م����ن و بابم زۆر خۆش بووە و زۆربەی كارەكانی منی بەدڵ بووە و هەموو ش����تێك پێش ئەوەی بیكەم پرسم بە بابم كردووە، ئەگەر بابم لەس����ەر شتێك رازی نەبێ قەت نایكەم، تەنیا )مەمی ئاالن(�����ی بەدڵ نەبوو، گوتی خۆزگە بەش����داریت

نەدەكرد.هەڵبژاردن����ی لەبانگەش����ەی پەرلەمانی بەڵێنتدا كە بەش����ێكی موچەكەت

ببەخشیت، بەڵێنەكەت بەجێگەیاند؟ ئوس����امە جەمیل: من گوتم ئەو پارەیەی وەریدەگرم بەش����ێكی بۆخۆم و بەشەكەی تر دەدەمە خەڵكی هەژار. لەوانەشە خەڵك هەبێ بپرس����ێ كوا ئوس����امە چیك����ردووە؟ م����ن لەیەكەم مانگ كە مووچ����ەم وەرگرت ل����ە 2010/6/1 )20( بیس����ت خێزان����ی ب����ێ ب����اوك مانگانە مووچەم بۆ بڕینەوە، ئەگەر لەپەرلەمانی����ش خانەنیش����كرام هەت����ا م����ن مووچ����ە وەربگ����رم ل����ەم كارەم ب����ەردەوام دەب����م، لەوانەش����ە زی����ادی بك����ەم ب����ۆ 40 خێزان����ی هەتی����و. جگەل����ەوەش زیات����ر ل����ە 150 تاوەك����و 200 ملی����ۆن دین����ارم داوەتە

كەس����انی نەخ����ۆش، ئەوان����ەی پێویس����تیان دەرەوەی س����ەفەری و بەنەش����تەرگەری واڵت هەبووە، زۆربەی زۆرش����یان خەڵكی هەولێرن. ئینجا من مووچەم بەو قوتابیانە داوە ك����ە لەزانك����ۆدان یاخ����ود لەئامادەی����ی هەژار بوونە و نەیانتوانیووە خوێندن تەواو بكەن، تاوەك����و خوێندنی����ان تەواوكردووە، بەئیزاف����ەی ئ����ەوەی بەش����ێك لەمووچ����ەی خۆم����ان وەك����و ئەن����دام پەرلەم����ان داوەتە حیزب. كە لەماوەی ئەو 4 ساڵەدا زیاتر لە

600 ملیۆن دینارم داوەتە حیزب. لەبەغ���دا ژنی دووەم���ت هێنایەوە، كە عەرەبە، ئەوە چۆن رێككەوت، بۆچی عەرەب؟

یەكەم����م خێزان����ی جەمی����ل: ئوس����امە بەرەحم����ەت بێ����ت 2009/4/5 كۆچی دوایی كرد، وەكو وەفایەك تاوەكو چوار ساڵ ژنم نەهێنایەوە، پاشان لەهەولێر دوو داخوازیم كرد، بەاڵم قس����مەت و نسیب نەبوو، دوای ئەوە داخوازی كچێكی دیكەم كرد لەبەغدا، ئەوی����ش ك����ورد بوو لە عەش����یرەتی ش����ێخ بزێنی، ئەو هەموو ش����تێك تەواو بوو تەنیا مارەبڕین مابوو، دواتر كێشەیەك دروست ب����وو ئەویش نەب����ووە قس����مەت. منیش كە ل����ە بەغ����دا ب����ووم 325 ئەن����دام پەرلەمانی ه����اوڕێ، بووین����ە و دەناس����ی عەرەب����م چەن����د هاوڕێیەك����ەم گوتیان ئ����ەوە بۆ ژنت نەهێناوەتەوە؟ گوتم وەڵاڵ نەبۆتە قسمەت، ئەوان گوتیان ئافرەتێك لەخولی پێش����وودا لێرە ئەندام پەرلەمان����ی عێراق بوو خەڵكی بەغدای����ە و دوو س����ێ كچ����ی هەی����ە، ئەگەر حەزدەكەی پێك����ەوە دەچین بیانبینە ئەگەر بەدڵت بوو ناوی خوای لێبێنە، منیش گوتم تەلەفۆنی ب����ۆ بكەن بزانن ئەو رازییە كچی خ����ۆی بداتە كورد؟ دایك����ی گوتی جیاوازی ك����ورد و ع����ەرەب چیی����ە گرنگ كەس����ێكی باش بێ����ت، هاوڕێكانم گوتیان تەواو دایكی رازییە، یەڵاڵ ب����ا بڕۆین بلیت ببڕین، منیش گوت����م بۆ ئ����ەوان ماڵیان لەكوێی����ە؟ گوتیان ئ����ەوان لەعێراق نەماوەن ئێس����تا لەئەردەن دادەنیش����ن. منی����ش گوتم دەب����ا بڕۆین. كە

هونەری

ژماره 234 2014/6/7 55

هونەری

وەك وەفایەك بۆ ژنی یەكەمم، چوار ساڵ ژنم

نەهێنایەوە

200 ملیۆنم داوەتە خەڵكی نەخۆش و موچەم بۆ 20 خێزانی بێ باوك

بڕیوەتەوە

بە دوو مەرج ئامادەم ببمە بەڕێوەبەری سپێدە

چووینە ماڵیان بینیم بەدڵم بوو و قسەمان ك����رد لەگەڵ خۆی و دایكی و برای، چونكە باوك����ی نەم����اوە، دوای مانگێ����ك وەاڵمیان دای����ەوە و گوتیان وەرە م����ارەی بكە، ئەوە ب����وو لەگ����ەڵ منداڵەكان����ی خ����ۆم و خزم و هاوڕێیانی كورد و عەرەب رۆیشتین، ئێستا س����اڵێك و پێنج مانگە خێزانم����ە كوڕێكمان

هەیە بەناوی )ئەحمەد(. لەماڵەوە زیاتر بەچ زمانێك قس����ە

دەكەن؟ئوس����امە جەمی����ل: هەندێك ك����وردی فێر ب����ووە و باش لەك����وردی تێ����دەگات، بەاڵم قس����ەكردنی بەكوردی ب����اش نییە، كچەكەم هەناس����ە تەمەنی پێنج ساڵە فێری عەرەبی ب����ووە، چونك����ە ب����ەردەوام لەگ����ەڵ ئ����ەوە، لەگ����ەڵ كچەك����ەی دیكەم بەئینگلیزی قس����ە دەك����ەن، هەردووكی����ان ئینگلی����زی دەزانن، بە)پێكەنین����ەوە( س����ێ، چوار زم����ان لەماڵی

ئێمە بەكاردێت. بەب����ڕوای ت����ۆ ل����ەم هەڵبژاردن����ە كەمكردنەوەی دەنگەكانی یەكگرتوو بۆچی

دەگەڕێتەوە؟ئوس����امە جەمیل: بەبڕوای من هەڵكشان دوو ئاس����اییە، لەهەڵب����ژاردن داش����كان و هەڵبژاردنی پێشوو لەهەولێر كورسی هات، لەدەوری پێش من مامۆستا زوهێر خۆشناو و لەدەوری منیش كورسی لەهەولێر هات، ئەمج����ارە نەه����ات، بەاڵم پێموایە بەش����ێكی لەبەرئەوە بوو ئەو كەسانەی لەناو لیستی جەم����اوەری كەس����ی یەكگرتووداب����وون نەبووبن. حیزبێك مادام ئیمكانیات و هێزی گ����ەورەی لەژێر دەس����تت نەبێ، پێویس����تە پشت بەكەسانی جەماوەریی ببەستێت، بۆ نموونە ئێس����تا من بۆ هەر ش����وێنێك بڕۆم خەڵك دەمناس����ێت دەڵێن ئەوە ئوس����امەیە. من ئەگ����ەر بمزانیبایە ئەمج����ارە یەكگرتوو لەهەولێر كورس����ی ناهێنێت، دیس����ان ناوی خۆم دەنوسیووە و بەشداریم لە هەڵبژاردن دەكردەوە، تەنیا بۆئەوەی كورسییەك بێت،

من واز لەسیاسەت ناهێنم.

56 ژماره 234 2014/6/7

هونەری

"ڤانـــدام بە خۆشـــحاڵیەوە داواكەی ئێمەی قبوڵ كرد و ئامادەبوو راستەوخۆ لەهۆنگ كۆنگەوە بێتە هەولێر، بەاڵم بەهۆی قەیرانی داراییەوە نەمانتوانی خەرجی )ڤاندام( دابین بكەیـــن، كە نزیكـــەی 50 هەزار دۆالر بوو،

جگە لەهێنانی چوار كەس لەگەڵ خۆی".رێكخـــەری بارزانـــی، شـــڤان دواتـــر نەهاتنـــی هـــۆكاری فیســـتیڤاڵەكە ئەســـتێرەكانی بۆلیـــۆدی ئاشـــكرا كـــرد و گوتی "هەمـــوو ئەوانـــەی داوەتنامەیان بۆ چـــوو ئامادەبوون و قبوڵیـــان كرد، بەاڵمو دیســـانەوە خەرجـــی ئـــەوان لەســـەر ئێمە زۆر دەكـــەوت، كە خەرجی ئەســـتێرەكانی نزیكـــەی 80 هـــەزار دۆالر دەبـــوو، جگـــە لەخەرجـــی مانەوەیان لەهەولێر". هەروەها گوتیشـــی "بەهۆی دواخستنی فیستیڤاڵەكە نەیتوانـــی ئەمیتـــاب 5/30 بـــۆ 5/5 لـــە بەخۆشـــحاڵیەوە ئەگەرنـــا بێـــت، ئامـــادە لەرێكەوتنـــی 5/5 ئامـــادە دەبوو. هەروەها دارامینداریش لەبەر هەڵبژاردنی هیندستان و خۆكاندیدكردنەوەی بـــۆ پەرلەمان،كاتی ئـــەوەی نەبوو ئامادە بێت، كـــە هاتنی ئەو هونەرمەندەش نزیكەی 40 هەزار دۆالری

تێدەچوو".

كـــورد هیچـــكام لـــەم ئەســـتێرانە لەســـەر فەرشـــی ســـووری فیســـتیڤاڵەكە نەبینران و كامێـــرای رۆژنامەنووســـانیش جگەلـــە وێنـــەی هونەرمەندانـــی كـــورد و هەنـــدێ هونەرمەنـــدی ســـوری و عێراقـــی، وێنەی هیچ ئەستێرەیەكی واڵتانی تریان نەگرت!.

بەپێی راگەیاندنی فیســـتیڤاڵی سینەمایی نێودەوڵەتـــی هەولێر هەریەك لە "ڤاندام" و "مۆنیكا بەلوجـــی" وەكو دوو هونەرمەندی هۆلیـــۆد، هەروەهـــا "ئەمیتـــاب و شـــارۆخ خـــان، مادهوبـــاال و ئاركـــەی، دارامیندار" وەكـــو ئەســـێرانی بۆلیۆد، "ســـبیل جان و هۆلیا ئەفشار و ئیبراهیم تاتلیساس" وەكو ئەســـتێرەی توركیـــا و "ئیلهـــام شـــاهین و سومەیە خەشاب و بوسی شلبی و سەمیر فەقی و سەمیر غانم و دینا سەمیر غانم و محەمەد مســـتەفا و ســـعاد محەمەد و لمی ســـیارە" وەكو هونەرمەندانـــی بەناوبانگی میســـری ئامادەی فیســـتیڤاڵ دەبـــن، ئەوە جگە لەهەندێ ئەكتەری بەناوبانگی ئێرانی، بـــەاڵم دواجار هیچكام لـــەو هونەرمەندانە

لەهەولێر ئامادە نەبوون.بارزانـــی شـــڤان لەوبارەیـــەوە لەكۆنگرەیەكـــی رۆژنامەوانـــی رایگەیانـــد

فیســـتیڤاڵە ســـینەماییە نێودەوڵەتیەكەی هەولێـــر بـــێ ئامادەبوونی ئەســـتێرەكانی هۆلیۆد و بۆلیۆد كۆتایی پێهات، ئێســـتاش لەنـــاو هونەرمەنـــدان بـــاس لەشكســـت و دەســـتكەوتەكانی فیســـتیڤاڵەكە دەكرێـــت. پێانوایـــە، كوردســـتان هونەرمەندانـــی ئامادەنەبوونـــی ئـــەو ئەســـتێرانە بەیەكێك لەشكســـتەكانی فیســـتیڤاڵ دەزانـــن، بەاڵم تائێســـتا بەڕێوەبەرانی فیســـتیڤاڵ دان بەو شكســـتەدا نانێـــن و دەڵێن "ئەســـتێرەكان داوای پـــارەی زۆر و شـــوێنی VIPیـــان

كردووە، كە لەتواناماندا نەبووە".ســـینەمایی فیســـتیڤاڵی یەكەمیـــن نێودەوڵەتـــی هەولێـــر رۆژی 2014/5/30 دەســـتیپێكرد، كە چوار رۆژ بەردەوام بوو و چەند واڵتێك بەشـــداریانكرد. بەقســـەی رێكخەری فیستیڤاڵەكە "بودجەكەیان بڕیتی بـــووە لەیـــەك ملیۆن دۆالر، كـــە هەمووی

لەالیەن كەرتی تایبەتەوە دابینكراوە".بەاڵم ئەوەی جێی سەرنجە پێشتر لەالیەن رێكخەرانی ئەو فیستیڤاڵە دەگوترا چەندین هونەرمەندی هۆلیۆد و بۆلیۆد و ئەستێرەی توركی و عەرەبیش ئامادەی فیســـتیڤاڵەكە دەبن، بـــەاڵم دواجار جگە لەهونەرمەندانی

ئەستێرەكانی هۆلیۆد و بۆلیۆد لەسەر فەرشی

سووری فیستیڤاڵە نێودەوڵەتییەكەی هەولێر نەبینران

56 ژماره 234 2014/6/7

ژماره 234 2014/6/7 57

هونەری

هۆڵی VIP بۆ وەزیرەكان و یاریدەدەری وەزیرەكانە و بەڕێنمایــــی تایبەتە، منیش پەیوەندیــــم بەهۆڵــــی VIP و فەرمانگــــەی هەرێمــــەوە دەرەوەی پەیوەندییەكانــــی كــــرد، گوتیان شــــتی وا نیــــە. كەوایە ئەو هونەرمەنــــدان چۆن دێنە ناو هەرێمەوە"؟ كونســــوڵی میســــر زیاتر گوتی "سومەیە خەشاب لەوێبسایتی خۆی باویكردۆتەوە كــــە بەهــــۆی نەبوونی ڤیزەوە بەشــــداری فیســــتیڤاڵەكەی نەكردووە، منیش بەڵگەم الیە دوای دەرچوونیان لەمیســــر ڤیزەیان بۆ دەرچووبوو، ئایا هیچ كەســــێكی عاقڵ هەیــــە بێ ئەوەی ڤیــــزەی واڵتێكی هەبێت

سواری فڕۆكە بێت؟".كونســـوڵی میسر لەهەولێر پێشی وایە "شكستهێنان لەرێكخســـتنی ڤیستیڤاڵێكی لـــەو جـــۆرە لـــەرووی نێودەوڵەتییـــەوە زیان بەهەرێمی كوردســـتان دەگەیەنێت" گوتیشـــی "تەنهـــا چەنـــد كاتژمێرێك بەر كۆتایـــی مەراســـیمی لەدەســـتپێكردنی ڤیســـتیڤاڵەكە بەكورتەنامەیەكـــی مۆبایل

منیان بانگێشت كردووە، ئەوە رەوایە"؟لـــە شـــاهین ئیلهـــام لەوبارەیـــەوە لێدوانێكی تەلەفۆیندا تایبەت بۆ )ســـڤیل(

گوتـــی "ئاواتـــم بوو بێمـــە هەولێر و ئەو واڵتـــە جوانـــە ببینـــم و بەشـــداری لـــەم فیســـتیڤاڵە بكـــەم، مـــن نـــەداوای پـــارەم كردبـــوو نـــە شـــوێنی VIP، تەنیـــا ڤیزە بـــۆ ئـــەوەی داخلی هەرێمی كوردســـتان بین، بـــەاڵم بەداخەوە دواســـات زانیمان ئێمـــەی هونەرمەندانـــی میســـر ڤیزەمان بـــۆ دابین نەكراوە، ئەمـــەش كەموكوڕی ئیدارەی فیستیڤاڵەكە بوو، بەاڵم من هەر دەستخۆشی و پیرۆزباییتان لێ دەكەم و

ساو و رێزم دەنێرم".دەرهێنـــەری بەناوبانگی میســـر عەلی بەدرخـــان، كـــە بەرەچەك كـــوردە تەنیا كەســـی بەناوبانگـــی نێـــو فیســـتیڤاڵەكە بـــوو، بڕیاربوو وەكو لیژنـــەی دادوەری فیستیڤاڵ دەست بەكاربێت بۆ فیلمەكان، بەاڵم ئەو دەستی لەكاركێشایەوە و تەنیا وەكو میوان مایـــەوە و لە لێدوانێكیدا بۆ )ســـڤیل( گوتی "بۆ من واباشتر بوو تەنیا وەكو میوان بمێنمەوە و بۆ ئەو ئەركەی كە بەمنیان سپارد وەك لیژنەی دادوەری فیلمـــەكان لەفیســـتیڤاڵ داوای لێبوردنـــم كرد، هەروەها من هەمیشە خۆم بەیەكێك

لەهونەرمەندانی كوردستان دەزانم".

لەالیەكی دیكەوە ناسر حەسەن سەرۆكی فیستیڤاڵی سینەمایی نێودەوڵەتی هەولێر لەبــــارەی ئامادەنەبوونــــی هونەرمەندانی لەهەولێــــر میســــری كۆنســــوڵی میســــر خەتابــــار كــــرد و راگەیانــــد "كونســــوڵی میســــڕی لەهەولێــــر پرســــیاری ئــــەوەی كردبوو ئایا وەفدی هونەرمەندانی میسر لــــە VIP فڕۆكەخانــــەی هەولێر دادەبەزن یــــان نــــا، ئەوانیــــش گوتبوویــــان نەخێــــر، ئەوەی بەدڵ نەبوو، بۆیە كونسوڵی میسر تەلەفۆنی بۆ قاهیــــرە كرد و وایكرد یەك هونەرمەنــــدی میســــر نەیەن بــــۆ هەولێر، ئێمــــە زۆر هەوڵمانــــدا كونســــوڵی میســــڕ

رازی بكەین، كەچی سوودی نەبوو".بەاڵم سلێمان عوسمان، كونسوڵی میسر لەهەولێر لەچاوپێكەوتنێكی لەگەڵ )سڤیل( قسەكانی ناسر حەســــەن رەتدەكاتەوە و هۆكاری نەهاتنی هونەرمەندانی میسر بۆ دابیــــن نەكردنی ڤیزە گێڕایــــەوە و دەڵێت "بەرپرســــانی فیســــتیڤاڵەكە پێیانوتــــم كە هۆڵی VIP بــــۆ هونەرمەندان دەكەینەوە، ئەوەی لەهەموو شتێك زیاتر بەالی منەوە گرنگە ئەوەیە بۆم بسەلمێنێت، كە ڤیزەكان ئامــــادەن، چونكە باش دەزانم كردنەوەی

رێكخەری فیستیڤاڵەكە: نەمانتوانی خەرجی هاتنی ڤاندام و ئەمیتاب و ئاركەی و مەدهوباال

دابین بكەین

سەرۆكی فیستیڤاڵەكە: كونسوڵی میسر نەیهێشت هونەرمەندانی میسر بێنە هەولێر

كونسوڵی میسر لە هەولێر: فیستیڤاڵەكە شكستی هێنا و زیانیش بە ناوبانگی هەرێم

دەگەیەنێت

ژماره 234 2014/6/7 57

زانا دزەیی و پشتوان عەبدوڵاڵ

58 ژماره 234 2014/6/7

هونەری

زوهێر عەبدولمەسیح باشترین ئەكتەرەسڤیل:

هونەرمەند زوهێر عەبدولمەسیح خەاڵتی باشترین ئەكتەری لە فیستیڤاڵی نێودەوڵەتی فیلم لەهەولێر پێبەخشرا.

زوهیر عەبدولمەس���یح لەفیلمی )سێگۆش���ەی م���ەرگ( كە لەدەرهێنانی عەدنان عوس���مانە، خەاڵتی باش���ترین ئەكتەری پێ بەخش���را و ئەوەش بووە موفاجەئەیەكی گەورە بۆ ئەكتەری

ناوبراو.زوهێر عەبدولمەسیح سەعاتێك پێش وەرگرتنی خەاڵتی باشترین ئەكتەر بۆ )سڤیل( قسەی دەك���رد و رایگەیان���د، كە ئ���ەو بەدرێژایی ئەو خزمەت و كاركردنەی لەس���ینەما و تەمس���یلی

كوردیدا زۆر غەدری لێكراوە و هەمیشە یەكێك بووە لەو ئەكتەرانەی كە پشتگوێخراون.ب���ەاڵم لەكات���ی خوێندن���ەوەی ناوی زوهێ���ر عەبدولمەس���یح وەكو باش���ترین ئەكتەر لەنێو فیس���تیڤاڵی نیودەوڵەتی هەولێر بۆ فیلم، سەرس���وڕمانییەكی گەورە دایگرت و ئەمجارە دوای وەرگرتنی خەاڵتەكە بۆ )سڤیل( قسەی كرد و بەپێكەنینەوە گوتی "ئەو خەاڵتە موفاجەئەیەكی

گەورە بوو لەژیانی هونەریی مندا".

ماچەكەی هێرۆ هیچ كاریگەرییەكی نەبووسڤیل: پشتیوان

وێرای ئەو هەڵالیەی كە لەراگەیاندنی كوردی س���ەبارەت بە یەكەمین ماچی س���ینەمایی كوردی دروس���ت بوو، لەفیلمی )س���یمای خوڵەمێش(، بەاڵم لەفیستیڤاڵی نێودەڵەتی هەولێر

بۆ فیلم هیچ خەاڵتێكی بەدەست نەهێنا.فیلمی )س���یمای خۆڵەمێش( لەدەرهێنانی ش���اخەوان ئیدریس كە وەكو فیلمێكی كوردی چووە ناو پێش���بڕكێی بەدەستهێنانی خەاڵت لەفیستیڤاڵی نێودەوڵەتی فیلم لەهەولێر، بەاڵم

هیچ خەاڵتێكی بەدەست نەهێنا.ش���اخەوان ئیدری���س، دەرهێن���ەری فیلمەك���ە بۆ )س���ڤیل( گوتی "مەرج نیی���ە هەموو ئەو فیلمانەی بەش���داری لەفیس���تیڤاڵ دەكەن خەاڵت بەدەس���ت بێنن، ئەوەش مانای ئەوە نییە ئەگ���ەر فیلمێك خەاڵتی نەهێنا فیلمێكی خ���راپ بێت، لەوانەیە فیلمەكەم بەتێروانینی لێژنەكە باش نەبێت بۆ خەاڵت لەوانەش���ە لەفیس���تیڤاڵی تر خەاڵت بەدەست بێنێ، بۆیە الم ئاساییە و رێ���ز لەبڕی���اری لێژنەی دادوەری دەگرم". فیلمی س���یمای خۆڵەمێ���ش بەهۆی هەبوونی دیمەنێك )ماچ( كە لەالیەن هەردوو ئەكتەر هێرۆ و محەمەد ئەنجامدرا، هەڵاڵیەكی گەورەی لەنێ���و راگەیاندنی كوردی دروس���تكرد، بێ ئەوەی ك���ەس فیلمەكەی بینیبێت، بەاڵم بەهۆی

ساردوسڕی ماچەكە، خەاڵتی بەدەست نەهێنا.

مەهدی ئومێد رێزلێنانەكەی بە "بێڕێزیی" وەسف دەكاتسڤیل: پشتیوان عەبدوڵاڵ

سینەماكاری كورد مەهدی ئومێد گلەیی لە رێزلێنانەكەی خۆی دەكات، كە لەئاهەنگی كۆتایی فیستیڤاڵی نێودوەڵەتی هەولێر بۆ فیلم، لەالیەن لێژنەی دادوەری رێزی لێنرا.

كاتێك هۆڵی ئاهەنگی فیستیڤاڵەكە تاڕادەیەك بەرەو چۆڵبوون رۆیشت و میوانەكان دەرچوون، كە بەبۆنەی كۆتایی فیس����تیڤاڵەكە لەهۆڵی ش����ەهید سەعد عەبدوڵاڵ سازكرا ب����وو، ناوی س����ینەماكار مەهدی ئومێد لەكۆتایدا خوێنرای����ەوە و بۆ وەرگرتنی خەاڵتی

رێزلێنان، بەاڵم ئەم رێزلێنانە بەم شێوەیە مایەی رەزامەندی سینەماكارەكە نەبوو.لەوبارەی����ەوە مەه����دی ئومێ����د بە)س����ڤیل(�ی راگەیان����د "هەر چۆنێك بێت سوپاس����ی س����ازدەرانی فیس����تیڤاڵەكە دەكەم، بەاڵم ئەم رێزلێنانە بەمش����ێوە ساردە، بێ رێزییەكی

تەواوە بەمێژووی سینەمای كوردی و هیچی تر ناڵێم و زۆر مخابن و بەداخەوە".

58 ژماره 234 2014/6/7

ژماره 234 2014/6/7 59

لە هەولێر فیزەمان بۆ دابین نەكرا و زۆر بەوە دڵگران بووم

ئیلهام شاهین بۆ سڤیل:

سڤیل: پشتیوان عەبدوڵاڵخانم���ە ئەكتەری بەناوبانگی میس���ری ئیلهام ش���اهین بۆ یەكەمج���ار لەرێگ���ەی )س���ڤیل(�ەوە ئاش���كرایكرد، ئەوان ئامادەبوون بەشداری لە فیستیڤاڵی سینەمایی نێودەوڵەتی هەولێر بكەن "بەاڵم دواس���ات زانیمان هەولێر فیزەی بۆ

دابین نەكردووین".ئیله���ام ش���اهین ل���ە پەیوەندیەك���ی تەلەفۆنی���دا ب���ە )س���ڤیل(�ی راگەیاند "لەسەرەتادا كاتێك لە هەولێرەوە فیس���تیڤاڵی ل���ە بەش���داری پێگەیش���ت داوەتنام���ەم س���ینەمایی نێودەوڵەت���ی هەولێر بك���ەم، رەزامەندیم دەرب���ڕی و ت���ەواو خۆم بۆ ئامادە ك���رد. جگە لەمن چەند هونەرمەندێكی دیك���ەش هەمان داوەتنامەیان پێگەیش���تبوو و ئەوانی���ش ئام���ادە ب���وون، ب���ەاڵم بەداخەوە لەدوا س���اتدا پێش���ئەوەی بەڕێ بكەوین بۆ هەولێر، زانیمان كە فیزەمان بۆ دابین نەكراوە و زۆر دڵگ���ران بووم". ئیلهام ش���اهین هەروەها گوتیش���ی "م���ن گلەی���ی ناك���ەم و پیرۆزبایی���ان لێدەكەم و لێرەوە ساڵو و رێزم بۆیان دەنێرم، بەاڵم ئەم جۆرە كەموكوڕیانە بۆ فیستیڤاڵێكی

نێودەوڵەتی كارێكی جوان نییە".ئ���ەم لێدوانەی ئیلهام ش���اهین دوای ئەوە دێت، كە لە راگەیاندنەكان واباڵوكرابوویەوە، گوای���ە هونەرمەن���دە میس���ریەكان داوای مامەڵ���ەی تایب���ەت و ش���وێنی "ڤ���ی ئای

پی"یان كردووە.

ژماره 234 2014/6/7 59

60 ژماره 234 2014/6/7

رەنــگاوڕەنــــگ

لەگەرمەی سیاسی، نوكتەیەكی وەك میسر، ه��ەڵ��ب��ژاردن��ەك��ان��ی ملمالنێی یەكێك لە میسری دەنگدەرێكی ل���ە ب���ازن���ەك���ان���ی دەن���گ���دان���ی قاهیرە، دەنگ بە كریستیانۆ یاریزانی رۆن���اڵ���دۆی ی���ان���ەی ری���ال م�����ەدری�����د و ردەی ڵبژا هەپ����ورت����وگ����ال و دەدات ل����ەپ����اڵ ن����اوی سەرۆكایەتی كاندیدەكەی دوو میسر "عەبدولفەتاح سیسی" و "حەمدین سوباحی" دەنوسێت "كریستیانۆ رۆناڵدۆ سەرۆكی میسر" و هێمایەك لە تەنیشت

ناوەكەی دەدات.دوو ت���ەن���ی���ا ه����ەرچ����ەن����دە سەرۆكایەتی پ��اڵ��ێ��وراوی هەبوو، بەاڵم رۆناڵدۆ پلەی دەنگدانەكەی لە چوارەمی سەرۆكایەتی هەڵبژاردنی بەدەستهێنا، م��ی��س��ردا پلەی س��ی��س��ی چ��ون��ك��ە بەدەستهێنا، ی��ەك��ەم��ی پوچەڵەكانیش دەن��گ��ە ئینجا دووەم، پ��ل��ەی پلەی سوباحی حەمدین بە كریستیانۆش و سێیەم چوارەمی پلەی دەنگ یەك

بەدەستهێناوە!!

رۆناڵدۆ لەهەڵبژاردنەكانی میسریش دەنگ بەدەست دەهێنێت

سڤیلبه ه����ار موفتی، كچی م����ه ال گچكه عه بدواڵ موفتییه و ده ڵێ "باپیرم له بنه ماڵ����ه ی موفتی ش����ه قاڵوه ن بۆیه منیش نازن����اوی موفتیم بۆ خۆم هه ڵبژارد". موفتی له س����اڵی 2010 له رادیۆی RIU له ش����اری ئۆپس����االی واڵتی س����وێد كارده كات و به رپرسی به شی كوردیی

رادیۆكه یه . بەهار دەرچووی به ش����ی راگه یاندنی یه پمانگای ته كنیكی هه ولێره و له كۆتای����ی س����اڵی 2003 چۆت����ە واڵتی س����وێد و لەراگەیاندن كاری ك����ردووە. دواتری����ش بۆت����ە بەرپرس����ی بەش����ی كوردی

رادیۆی ئۆپساال.له باره ی به رنامه كانی به شی كوردی رادۆیه كه به هار موفتی ده ڵێ "رادیۆی RIU سه ربه رێكخراوی كۆمه ڵه بیانییه كانە له ئۆپس����اال و به رنامه كانی به سێزده زمان پەخش دەكات، ك����ه یه ك ل����ه وان كوردییه . م����اوەی به رنامه كانی به ش����ی

كوردیش 30 خوله كه ". رادی����ۆی به رنامه كان����ی سروش����تی له ب����اره ی ه����ه ر نێونه ته وه یی ئۆپس����اال به هار گوتی "سێ جۆر هه واڵ بۆ هه م����وو زمانه كان ده نێرن و ده بێ وه ریبگێڕین بۆ زمانی خۆم����ان، كه بریتین له هه واڵی SIU و هه واڵی ئۆپس����اال و هه واڵی س����وید به گش����تی، دواتر ئه و به ش����ه ی ده مێنێته وه

خۆم����ان بڕی����اری له س����ه ر ده ده ین. م����ن س����ه ره تا ته رخانم كردبوو بۆ لێكۆڵینه وه و لێكدانه وه ی بارودۆخی كوردستان،

به اڵم دواتر له س����ه ر خواستی بیسه ری كورد له و شاره كردم به به رنامه یه ك����ی ئه ده بی". به هار ده ش����ڵێ خه ڵكه كی زۆر گوێمان

ل����ێ ده گ����رێ و ش����اعیران و هونه رمه ندانی كوردیش له ئۆپس����اال به رده وام په یوه ندیمان پێوه ده كه ن.

كاتی پەخشەكەم بۆ هەواڵ و بەرانامەیەكی ئەدەبی تەرخانكردووە

به هار موفتی، به رپرسی به شی كوردی رادیۆی ئۆپساال:

60 ژماره 234 2014/6/7

ژماره 234 2014/6/7 61

رەنــگاوڕەنــــگ

ئەستێرەی كۆمیدی ئەمریكی "جیم كاری" لەالیەن فەخری دك��ت��ۆرای بڕوانامەی

پێبەخشرا، بایوا" "ماهاریشی زانكۆی بەهۆی ئەو بەهرە گەورەیەی لەبواری

نواندن و كۆمیدیادا هەیەتی.خۆشی و پێكەنیناوی كەشێكی جیم و بەخشی رێزلێنانەكە بەئاهەنگی

بەنەهامەتیەكانی ئ��ام��اژەی تێیدا باوكی كرد. خانەوادەكەی

كە ژمێریار بووە، هێزی پێبەخشیوە بڕیاردانی نێو بچێتە هانیداوە و كۆمیدیاوە، جیهانی حەزی خ��ۆی چونكە ك���ردووە. لەكۆمیدیا مردنی بەهۆی دواتر دووچاری باوكیەوە ناخۆشی و زەحمەتی

بۆ ه������ات������ووە زۆر خانەوادەكەی. بەخێوكردنی پ������اش������ان ج����ی����م گ���وت���ی كە فێربووم، "لەباوكمەوە كارێك بۆ م��رۆڤ باشترە زەح���م���ەت���ی ب��ك��ێ��ش��ێ��ت كە ح����ەزی ل��ێ��ی��ەت��ی، ن���ەوەك زەح���م���ەت���ی ب����ۆ ك���ارێ���ك لێی حەزیشی و بكێشێت لەهەردوو چونكە ن��ەب��ێ، ح����اڵ����ەت����ەك����ەدا ئ����ەگ����ەری شكستخواردن و سەركەوتن م��ن��ەوە نهێنی ب���ەالی ه��ەی��ە. جیهان لەوەدایە، سەركەوتن و دەوێ��ت چیت كە تێبگەیەنی

هەوڵی بەدیهێنانیشی بدەی".

جیم كاری دكتۆرای فەخری پێبەخشرا

خانم����ە گۆرانیبێ����ژی میس����ری "س����ەمیرە س����ەعید" هەڵمەتێك����ی هۆش����یاركردنەوەی دژ ب����ە جگەرەكێش����انی بۆ یەكێ����ك لەكەناڵە

تەلەفزیۆنیەكان ئەنجامدا. س����ەمیرە س����ەعید رایگەیاندووە، كە ئەو لەسۆنگەی هەستكردنی بە بەرپرس����یاریەتی و بەهۆی ئەو رۆڵەی هونەرمەندان دەتوانن ل����ە كۆمەڵدا بیگێڕن، بڕیاری بەش����داریكردن لەم هەڵمەتەی داوە، ك����ە بریتیە لە چەند دیمەنێكی وێنەگیراو لەش����ێوەی رێكالم، تێیدا سەمیرە باس لەئەزموونی تاڵی خانەوادەكەی لەگەڵ جگەرەكێشان دەكات، ك����ە بەهۆیەوە باوكی دووچاری ش����ێرپەنجەی س����یەكان بووە و گیانی لەدەس����ت داوە. لەدیمەنە وێنەگیراوەكاندا سەمیرە دەڵ����ێ "هیچ چیرۆكێكم لەگەڵ جگ����ەرەدا نیە، بەاڵم باوكم خوالێی خۆش بێت، چیرۆكێكی لەگەڵ جگەرەدا هەیە، چونكە ئەو بەهۆی شێرپەنجەی سیەكانەوە مرد، هەرچەندە دە ساڵ پێشتریش وازی لەجگەرە هێنابوو. بۆیە من پێتان رادەگەیەنم، كە جگەرەكێش����ان

هۆكارێكی سەرەكییە بۆ توشبوون بە شێرپەنجەی سیەكان".

سەمیرە سەعید هەڵمەتێك دژی جگەرەكێشان ئەنجام دەدات

ژماره 234 2014/6/7 61

62 ژماره 234 2014/6/7

كاوڕ 4/20-3/21گوشارێك لەباری دەرمەتتان هەبوو، لەم دارایی گرفتەكانی دەتوانن هەفتەیەوە چارەسەر بكەن. ئەگەر دەتانەوێت بڕە سەركەوتوو بەگەڕبخەن لەپڕۆژەیەك پارەیەك ماندوویان ل���ەراب���ردوودا ش��ت��ان��ەی ئ��ەو دەب���ن. كردوون. ئێستا بەئاسانی دەتوانن ئەنجامیان بدەن.

حەزەكانتان بەرەوسەركێشی زیاد دەكەن.

تەرازوو 10/20-9/21 هەستەكانت بەهێز دەبن. دەتوانی پشت ببەستی. چواردەورەكانت و بەخۆت ب��ەس��ەرك��ەوت��ووی��ی چەند ت��وان��ی��وت��ە كارێك بگەیەنیتە ئەنجامی كۆتایی، كە هاوڕێكانت هێشتا لەنیوەی رێگان. دەستكەوت و دەرامەتت باشە و خەرجییە ناپێویستییەكانیش كەمدەبنەوە.

بێدەنگی لەكێشەی بچوك دەتپارێزی.

گا 4/21–5/20 ورد بەسەرنجی پێویستیان ك��ارەك��ان هەر دوایانبخەی، چەندیش ب��ەاڵم هەیە. هیچ و دەب��ێ��ت ئێستا ب��ڕی��اری ه��ەم��ان لەئەنجامەكەی ناگۆڕێت. ئەوەندە تێكەاڵویەكانت قوڵ مەكەرەوە لەگەڵ كەسانێك كە بەتەواوی نایانناسیت. جێگەیەك لەهەموو ه��اوس��ۆزی، بۆ كاتە باشترین

باسی هاوسۆزیت لەگەڵ دەكرێ.

دووپشك 11/20-10/21 لە رێكخستنەوەی كارەكانت سەركەوتوو پڕۆژەكەت دەت��وان��ی ئێستا ب��ووی��ت. پ��ێ��ش��ب��خ��ەی��ت. چ��ەن��د پ���رس و راوێ���ژ ئەنجامەكان ئ��ەوەن��دە بكەی، ب��ەچ��واردەورەك��ەت باشتر دەبن. كارێك بەهاوبەشی بكەیت ئەزموونت پارە دەستكەوتنی ب��ۆ ه��ەوڵ��دان دەك���ات. زی��ات��ر

دوامەخە. گرنگی زیاتر بەخێزانەكەت بدە.

دووانە 6/20-5/21 بەهۆی بیركردنەوە الوەكییەكانت كارە پشویەك دوادەخ��ەی. سەرەكییەكانت جێبەجێ پ��الن��ەك��ان��ت پ��اش��ان و ب���دە الپەڕەیەكی دەدەن ه��ەوڵ ناحەزەكانت بكەن. نوێت لەگەڵ هەڵدەنەوە. تۆش رابردوو لەیاد بكە. هەركارێك بەمەبەستی زیادكردنی دارایی بەخت

هاوكاریت دەكات.

كەوان 12/20-11/21زۆریان ج��ی��اوازی بیركردنەوەكان لەگەڵ واقیع هەیە. هەوڵ بدە زانیاری بابەتەكان كۆبكەیتەوە. زیاتر لەسەر دەتوانی پێویستییەكانت پڕبكەیتەوە. كاریگەری دەخەیتە سەرچوار دەورەكەت و خۆشەویستیت زیاد دەكات. ئەركەكانی سەرشانت زۆر بوون.

هەڵمەتێك بكە بۆ سوككردنیان.

وشەی نادیار

بیدۆزەرەوە

تێبینی: )ه�( و )ە( بە یەك پیت دەژمێردرێن.

مردن دۆڕانێكی گەورە نییە لە ژیان، گەورەترین دۆڕان ئەوەیە پەیوەندی نێوانمان بمرێ، كاتێك خۆمان زیندووین.

وشەی یەكتربڕوشەی یەكتربڕ

12345678910سڤیل1

2345678910

ئاسۆیی:1. مۆخ - میوەیەكە.

2. خونچە - ئەرتەش.پیت دوو - عەرەبی بە )پێنج( .3

لە )ویڵ(.4. )ئاو( بە توركی - مەقسەد.

5. راوچی - سێ پیت لە )كۆوار(.6. هەڵپەڕكێی هاوبەشی ژن و پیاو.لە پیت نیوەی )ش��روب( - سێ .7

)نركە(.ریاڵ پێی تۆپی یانەی گۆڵچی .8

مەدرید.9. دوو پیت لە )حال( - تۆپ هەڵدان

بەرەو گۆڵ.

10. وێنەكە.

ستوونی:ئاڕاستە ل��ە یەكێكە - م��س��ت .1

جوگرافییەكان )پ(.نیوەی - )ك��ێ��ك( ل��ە پیت دوو .2

)سانا( - جۆرێكە لە سەما.3. رووگەش )پ(.

4. )كەف( بەتێكەاڵویی - كچ.5. لە رۆژەكانی هەفتە )پ(.

6. ئازادی.7. ناوێكی كچانەی كوردییە )پ(.

ژووری - ل��ەی��ەك��چ��وو پ��ی��ت��ی .8دانیشتن.

9. رەزیل.كۆمپیوتەریی بەرنامەیەكی .10

تایبەت بە گفتوگۆیە.تێبینی: )پ( = پێچەوانە. )ت( = تێكەاڵو.

)ه( و )ه�( بە یەك پیت دەژمێردرێن.

پشــووی سڤیـل

وشەی نادیار لە )11( پیت پێكهاتووە كە خاوەنی ئەم وتەیەیە.سڤیلنیدیێاابسڤیلویتنریهدهننناكخنۆیئ�ڕهنتێڕمبهومیاتمهژدترههاوكنندیلاكزنرارهرهویموۆیعهپگداهنێرخهۆیه

سڤیلنییوونگلسڤیل

سەگەكانی لەگەڵ راوچییە ئەم لە راوە رێوییدایە. بەاڵم ئەی كوا رێوییەكە و لە كامە شوێن خۆی

حەشارداوە؟

ژماره 234 2014/6/7 63

نییرا

هالل

جەا:

ئ

قرژاڵ 7/20-6/21ب��ێ��زاری��ت ل��ەك��ارك��ردن ك��ۆت��ای��ی دێت. ئەنجامدانی ب���ۆ خ����ۆت پ��ێ��وی��س��ت��ە كاتەكانی بكەیت. ئامادە ن��وێ ك��اری كاتت مەهێڵە و دەڕازێ��ن��ێ��ت��ەوە داه��ات��وو ئێستا بكەوە و متمانەت ب��ڕوات. رارای��ی كەم بەهەدەر بەبریارەكانت هەبێت، لەگۆڕانكارییەكان مەترسە.

هەر چۆنێك بێت سوودی خۆی هەیە.

گیسك 12/21–1/20 پەیوەندییەكانت داهاتوو رۆژی چەند لەخەڵكی دەتوانی سوود و دەبن زۆر دی���ك���ە وەرب����گ����ری����ت. ب���ەه���ۆی ك���ارە رەشبین دەكرێی. ستایش راب��ردوو قورسەكانی راوێژ بەردەستت. دێتە خۆیان راستیەكان مەبە. بەكەسەێكی شارەزا بكەی، دڵنایی زیاترت دەداتێ.

كاتت بەهەدەر مەدە.

شێر 8/20-7/21تواناكات لەگەشتەكاندا بەشداریكردنت زۆر ك��ارەك��ان��ت چەند دەك���ات. بەهێز ب��ن ئ��ەوەن��دە زی��ات��ر ئ��اس��وودە دەبێت. ناخی خوێنەوەی بۆ دەبێت بەهێزت هەستێكی كەسەكان و دەزانیت كە توانایەكی باشت هەیە بۆ پەیوەندییەكانت و گ��ەڕان فێربوون. و تێگەیشتن

زۆردەبن و هاوڕێی نوێ دەناسیت.

گۆزە 1/21– 2/20 نییە. بەملمالنێ پێویستت لەكارەكەتدا هەبێت كاریگەریت دەت��وان��ێ بەئاسانی بەسەر هاوكارەكانی كاركردنتەوە. لەگەڵ هەموو ناكرێ بگونجێنە. خ��ۆت دەورەك���ەت چ��وار یەك تواناكات هەموو بیربكەنەوە. تۆ وەكو كەس گۆڕانكاری هەنگاوبنێ. بەستەكاندا بەسەر و بخە

گەورە دروست بكە.

فەریك 9/20-8/21 بۆ جوانی كەسایەتیەكی چاالكییەكانت لەدەستكەوتی بیر كردوویت. دروست پارەی زۆر ناكەیتەوە. بەاڵم حەز بەئاسوودەیی و هاوكاری دەكەیت. خەیاڵەكانت یارمەتیدەر دەبن بۆ تێگەیشتنی زیاتر. بڕوات بە خۆت هەبێت. بەئاسانی گرفتەكان چارەسەر دەكەیت. تێبینی ئەوە دەكەیت

خۆشەویست دەبیت و گرنگیت پێدەدرێ.

نەهەنگ 3/20-2/21 بەماندووبوونێ پێویست ئەوەی بەبێ بەرێوە بەباشی كارەكان بكات. زۆر هەواڵێكی بیستنی چاوەڕوانی دەچ��ن. گەیشتن بۆ گرنگە زۆر كاتێكی دەكەیت. خۆش لەگەڵ ه��اوك��اری و تێگەیشتن ب��ەئ��اوات��ەك��ان��ت. رێگایەك دەكات. زیاتر متمانەت چواردەورەكەت

دەبینەوە بۆ زیادكردنی سەرچاوەكانت.

بیدۆزەرەوە

ئا: رۆڤار رواندزی

وشەی نادیار: جەواهیری

وشەی یەكتربڕ

وەاڵمەكانی ژمارەی رابردوو تەنها 7 جیاوازی لەنێوان ئەم دوو وێنەیەدا هەن. كامانەن؟

پشــووی سڤیـل

12345678910سڤیلۆلۆپۆكرام1

ههكاریاا2شنالفر3ایدلێسهك4دهۆردوبهز5یدنهمهكوو6ۆمگهب7كنرێ8نویدر9نتشیهگ10

64 ژماره 234 2014/6/7

چیرۆكی خۆشەویستی

میلێڤا ماریچئەنشتاین

هاوێنە

و

64 ژماره 234 2014/6/7

ژماره 234 2014/6/7 65

هاوێنە

خۆشەویستەكەی ئەنشتاین كچێكی كورتەبااڵی سڕبی

شەل و رەشئەسمەر و لەخۆی بەتەمەنتر بوو

پەیوەندیەكی تێكەڵ لە زانست و رۆمانسیەت

لەنێوان ئەنشتاین میلێڤادا هەبوو

دایكی زۆر بە تووندی دژی ئەم پەیوەندیە بوو

و چەندین جار سەركۆنەی ئەنشتاینی دەكرد

و گفتوگۆكردن لەبارەی چاالكییە زانستییەكان، وێڕای ئەوەی ئەو تێكەاڵوییەی فیكر و ســـۆزە بـــۆ ئەو جوان بـــوو. بەاڵم جارجـــارە بەهێنانی "مـــاری پێشـــووی خۆشەویســـتەكەی نـــاوی ڤینتلـــەر" ئـــازاری "میلێڤـــا"ی دەدا، جـــا ئەمـــە بەهۆی نەشـــارەزاییەوە بووبێت لەقســـەكردن و مامەڵەكـــردن لەگەڵ خۆشەویســـتەكەی، یان

حەزی شەیتانانەی بووبێت بۆ ئازاردانی ئەو.لەپشـــووی هاوینی ســـاڵی 1899، ئەنشتاین خوشـــكەكەی بـــردە قوتابخانەیـــەك لەناوچەی "ئـــارۆ" شـــوێنەی "مـــاری ڤیتنلـــەر"ی لێدەژیـــا. بۆ میلێڤاشـــی نوســـیبوو، كە دڵنیـــای دەكاتەوە كاتێكـــی زۆر لەگـــەڵ هاوڕێیە كچـــە كۆنەكەی بەسەر نابات، بەاڵم ئەم بەڵێنەی بە جۆرێك بۆ نوسیبوو، نزیكتربوو لەوروژاندنی دوودڵی الی ئەو نەك دڵنیایی. لەوانەیە ئەمەشی بەئەنقەست كردبێت. ئەنشـــتاین بەم وشـــانە گوایە دڵنیایی داوەتـــە میلێڤـــا "زۆر لە ئارۆ نابـــم، چونكە ئەو كچـــەی پێـــش چـــوار ســـاڵ گیـــرۆدەی ببووم، دەچێتـــەوە ماڵـــی خـــۆی. منیش لەقـــەاڵ بەرزە هێمنەكەمـــدا هەســـت بەئارامـــی زیاتـــر دەكەم، بـــەاڵم دەزانم گەر چەنـــد جارێكی تر بیبینمەوە شێت دەبم، من لەوە دڵنیام و وەكو دۆزەخیش

لێی دەترسم".لەمانگەكانی دواتر قسەكانی نێوان ئەنشتاین و میلێڤـــا زیاتـــر گەرمـــی و ســـۆزداریان پێوە دیـــار بـــوو، ئەینشـــتاین میلێڤـــای بـــە "دۆللـــی" یـــان بـــە "كچـــە بچوكـــە بەدبەختەكـــەم" بانـــگ دەكـــرد. میلێڤاش نازنـــاوی "یوناهنزل جۆنی" و "خۆشەویســـتە شـــەڕانگێزەكەی دڵم". لەســـاڵی 1900 هەردووكیـــان یەكتریان بە وشـــەی "تۆ" و بـــێ هیـــچ پێشـــگر و پاشـــگرێك بانگدەكـــرد. ســـەرەتا میلێڤـــا بەنامـــە كورتەكـــەی دەســـتی پێكـــرد "بچكۆڵەكـــەم جۆنی، لەبەرئـــەوەی تۆم خۆشدەوێت و لەمن دووری و ناتوانم ماچێكی بچوكت لێبكەم، من ئەم وشـــانەت بۆ دەنوســـم گەر تـــۆ منت خۆش دەوێـــت وەك ئەوەی تۆم خۆش دەوێت، بـــەزووی وەاڵمم بدەوە، هەزار

ماچ لە خۆشەویستەكەت دۆللی".لەپشووی هاوینی 1900، لەكاتی گەڕانەوەدا خوشـــكەكەی بە ئەنشتاینی گوت، ئەو ناتوانێت چیرۆكـــی براكەی و میلێڤا بۆ دایكی بگێڕێتەوە.

داواشـــی لە براكـــەی كرد بـــە نەرمی لەگەڵ دایكی قسە بكات.

ئەنشـــتاین چـــووە ژووری دایكـــی. دوای ئـــەوەی لەبـــارەی تاقیكردنەوەكانی هەواڵی پێـــدا، دایكـــی لێـــی پرســـی "ئەی ســـەبارەت

بەچارەنوسی پەیوەندیت لەگەڵ دۆللی"؟ئەنشـــتاین بەهەمـــان ئـــەو بێموباالتیـــەی "ئـــەو گوتـــی: پێكـــرد، پرســـیاری دایكـــی هاوسەرمە". ئەنشتاین خۆی دەگێڕێتەوە كە دایكی بەبیســـتنی ئەمە "خۆی فڕێدایە ســـەر قەروەێڵەكە و ســـەری خستە ژێر سەرینەكە بەگریـــان". كـــرد دەســـتی منـــداڵ وەك و دەســـتیكرد ئارامبوونـــەوە، كەمێـــك دوای بەســـەركۆنەكردنی كوڕەكـــەی "تـــۆ هەل و داهاتـــی خۆت لەناو دەبـــەی، هیچ خێزانێكی بەڕێز ئەمە قبوڵ ناكات، گەر كچەكەش سكی پڕبـــوو، ئـــەوكات دەكەویە ناو كێشـــەیەكی گەورەكە". خەریك بوو ئەنشـــتاین كۆنتڕۆڵ خـــۆی لەدەســـت بـــدات. دواتر بـــۆ میلێڤای نوســـیبوو "زۆر بەتوندی ئەوەم رەتكردەوە، كە ئێمە لەهەڵەدا بژین، بەتوندیش هۆشداریم

پێدا".لەو ماوەیـــەدا زۆرجار بەهـــۆی میلێڤاوە گـــرژی دەكەوتـــە نێوان ئەنشـــتاین و دایكی. جارێكیان بە توندی لۆمەی ئەنشـــتاینی كرد و پێیگـــوت "ئەو كچە تەنیـــا وەك پەرتوكێك وایە، بەاڵم تۆ پێویستیت بە ئافرەتێك هەیە". بەهۆی ئەوەی میلێڤا بە 3 ساڵ لە ئەنشتاین گەورەتر بوو، ئەو 24 و ئەنشـــتاین 21 ساڵ بـــوو، دایكـــی پێیدەگوت "كاتێك تـــۆ دەگەیتە 30 ســـااڵن، ئـــەو دەبێتـــە پیرەژنێكی ســـەر

ماشوبرنج".خاوەنـــی )1955-1879( ئەنشـــتاین رەگەزنامەی ئەڵمانی سویســـری ئەمریكییە، لەبنەڕەتدا جولەكەیە، یەكێكە لە بلیمەتەكانی بـــواری فیزیـــا، خاوەنـــی دوو "بیـــرۆدۆزی گوێرەیی"یـــە و ســـاڵی 1921 خەاڵتی نۆبڵی لـــە فیزیـــا پێبەخشـــراوە. بەهـــۆی زیرەكـــی )ئەنشـــتاین( ناوەكـــەی لەرادەبەدەرییـــەوە،

هاوتابووە بەمانای "بلیمەتیی". ئاالن عومەر

چەند بەشێك لە كتێبی "ژیان و جیهانی ئەنشتاین"

هاوڕێكانـــی پێیان ســـەیربوو، كە پیاوێكی جـــوان و سەرنجڕاكێشـــی وەك ئەنشـــتاین، كە دەكـــرێ هـــەر ئافرەتێـــك بكەوێتە داوی خۆشەویستییەكەی، كەچی ئەو خۆی كەوتە خۆشەویســـتی ئافرەتێكی ســـڕبی كورتەبااڵ و شـــەل و ناشـــیرین، كە نیشانەی خەمۆكی بەروویـــەوە دیار بوو. یەكێـــك لەهاوڕێكانی پێیگـــوت "مـــن هەرگیـــز موجازەفـــەی ژیانم بەهاوســـەرگیری لەگەڵ ئافرەتێك ناكەم كە لەرووی جەســـتەوە بە تەواوی ساغ نەبێت". ئەنشـــتاینش وەاڵمـــی دایەوە "بـــەاڵم خاوەن

دەنگێكی جوانە".گومانـــەوە بەچـــاوی ئەنشـــتاین دایكـــی ســـەیری ئەو كچە رۆشـــنبیرە ئەســـمەرەی دەكرد، كە شوێنی گرتبۆوە. ئەنشتاین كاتێك لەپشـــووی بەهاری ســـاڵی 1899 سەردانی دایـــك و باوكی دەكرد، بۆ كچەكەی نوســـی "وێنەكەت كاریگەری زۆری بەسەر دایكمەوە هەبـــوو، ئـــەو زۆر بەوردی ســـەرنجی دەدا، دایكـــم گوتی: بەڵێ بەدڵنیایـــەوە ئەو كچێكی زیرەكە. بە راســـتی من بەرگـــەی زەحمەتی

زۆرم لەرووەوە گرتووە".ئاســـانە هـــۆكاری راكێشـــانی ســـەرنجی ئەنشـــاتین بەتونـــدی بۆ الی "میلێڤـــا ماریچ" لەیەكتـــری بزانیـــن، رۆحـــی هەردووكیـــان نزیكبـــوو، هەردووكیـــان خۆیـــان بەقوتابـــی دابـــڕاو و غەریـــب كـــە دەبینـــی، زانســـت بـــوون لەخەڵـــك، كەســـانی بیرمەنـــد بوون، خۆشەویســـتێكدا بـــەدوای هەردووكیـــان هاوكاریـــان. و هـــاوڕێ ببێتـــە دەگـــەڕان ئەنشـــتاین بۆی نوسیبوو "هەریەكەمان زۆر بەباشی لەالیەنە شاراوەكانی دەروونی یەكتر تێدەگەیـــن، قاوەمـــان بەیەكەوە خـــواردەوە،

گۆشتی برژاومان بەیەكەوە خوارد".ئەنشتاین زیاتر لەبەر عەقڵی كچەكە بوو، كە خۆشیدەویست، جارێكیان بۆی نوسیبوو "چەند دڵخۆش دەبم كاتێك خۆشەویستەكەم لێـــرەدا وەردەگـــرێ". دكتـــۆرا بڕوانامـــەی پێدەچێـــت پەیوەندیەكـــی تێكـــەاڵو لەنێـــوان زانست و رۆمانسیەت لەنێوانیاندا هەبووبێت. لەراســـتیدا زۆربـــەی نامەكانـــی ئەنشـــتاین تێكەاڵوییەك بوون لەگوزارشتكردن لەسۆز

ژماره 234 2014/6/7 65

66 ژماره 234 2014/6/7

مۆندیالی بەڕازیل لەچەند رۆژی داهاتوودا دەخایەنێ���ت. مانگێ���ك و پێ���دەكات دەس���ت لەسەرانس���ەری جیهاندا بەتامەزرۆییەوە لەو مۆندیالە دەڕوانرێت، خەڵكێكی زۆر گۆڕانكاری لەبەرنامە و كار و سەرقاڵییەكانیدا دەكات، بۆ خۆگونجاندن لەگەڵ كاتی یاریەكانی مۆندیاڵ. لەهەرێمی كوردستانیش هەمان گەرموگوڕی هەی���ە، ب���ەاڵم ئ���ەو نوخبەی���ەی پێی���ان دەڵێن سیاسیی، سەروكاریان لەگەڵ مۆندیال چۆنە، هان���دەری كام یانەیەن و دەیانەوێت كێ ببێتە

پاڵەوانی 2014؟رۆژی 6/12 یەكەم فیكەی مۆندیالی 2014 لەواڵت���ی بەڕازی���ل لێدەدرێ���ت. ل���ەو س���اتەدا، ت���ەواوی نیگاكان���ی جیه���ان ب���ەرەو بەڕازی���ل دەبنەوە، بۆ ماوەی مانگێك ئاڕاس���تەی جوڵە بەش���ێكی كاركردن���ی تەنان���ەت و بینی���ن و زۆری خەڵك���ی دەگۆڕێت. ئ���ەم مۆندیالە الی هەم���وو گ���ەل و نەت���ەوە و تاكەكانیش لەهەر ش���وێنێك ب���ن، گرنگ���ی و تایبەتمەن���دی خۆی هەیە. هەرێمی كوردس���تانیش وەك هەر واڵت و هاواڵتییەكانیش���ی وەك ه���ەر تاكێك���ی تری واڵتان���ی دنی���ا، بەتامەزرۆیی���ەوە چاوەڕوانی بەردەوام���ی بینەرێك���ی و مۆندیال���ەن ئ���ەم

یارییەكانن و هاندەرێكی سەرس���ەختی ئەو هەڵبژاردان���ەن، كە خولیاكانی

خۆیانیان داونەدەست. س����ەرۆك����ەك����ان و

مۆندیالئ�����ەوەی دوای

بوو پ���ێ ت���ۆپ���ی ب������ە ن��������ان و گەالن ئ���اوی ه���ەم���وو و ج�����ی�����ه�����ان

دەڕوانن، لێی نزیكبوونەوە بۆ بەعیشقەوە گردبوونەوەیەی، بەو بوو جیهانیش جامی وەزیرەكان س��ەرۆك و كۆمار س��ەرۆك كە بۆ پ��ەراوێ��زێ��ك دەبێتە و ت��ێ��دەك��ەن ڕووی وەك 2006 جیهانی جامی سیاسی. ك��اری گردبوونەوەیەكی سیاسی سەیر كرا، كە تیایدا سیاسییەكان رێككەوتنە مۆندیالەوە لەپشت ئەننان"ی "كوفی ئەوكاتە دەدران. ئەنجام یەكگرتووەكان ن��ەت��ەوە گشتی ئەمینداری ل��ەب��ارەی گ��ردب��وون��ەوەی س��ەرۆك��ی واڵتان پێ "ت��ۆپ��ی گوتی ئەڵمانیادا، لەیاریگاكانی لەوەدا سەركەوت، كە نەتەوە یەكگرتووەكان دژەك���ان س��ەرۆك��ە و هێنا شكستی ت��ێ��ی��دا و ك��ۆب��وون��ەوە ب��ۆ بەفرسەتێك مۆندیالیان لێكنزیكبوونەوەی ببیروبۆچوونەكانیان زانی". مۆندیالدا، ئەنجامدانی لەكاتی سەرۆكەكان تیپەكانیانن، ه��ان��دان��ی س��ەرگ��ەرم��ی شێتانە لەنمونەی ئەوەش ئەنجێال مێركلی راوێژكاری ئەڵمانیا و لوالدا سێلڤای سەرۆكی بەڕازیل و پێشووتری تەنانەت جاك شیراكی سەرۆكی هەموو م��ۆن��دی��ال��دا ل��ەم��ی��ان��ی ف���ەڕەن���س���ا، و لەبیركرد سەرۆكایەتی پڕۆتۆكۆلەكانی هەڵبژاردەی هانی سادە هاندەرێكی و وەك جامی بردنەوەی دوای دەدا. كەڵەشێرەكانی

هاوێنە

مۆندیال لە خولیای سیاسیەكاندا

پێشەوا محەمەد

عیماد ئەحمەد هاندەری هەڵبژاردەی بەڕازیلە

محەمەدی حاجی مەحموود: هاندەری ئیتاڵیام، چونكە درێسەكەیان شینە و لە ئااڵی حزبەكەمە

نەوشیروان مستەفا و سەاڵحەدین محەمەد بەهائەدین هیچ خولیایەكیان بۆ تۆپی پێ و مۆندیال نییە

نێچیرڤان بارزانی سەیری مۆندیال ناكات و هاندەری هیچ هەڵبژاردەیەك نیە، بەاڵم حەزدەكات واڵتە هەژارەكان نازناوەكە ببەنەوە

66 ژماره 234 2014/6/7

ژماره 234 2014/6/7 67

جیهانیش، شیراك سەرە كەچەڵەكەی بارتێزی سەیری لەهەڵوێستێكی ك��رد، م��اچ گۆڵچی هەڵبژاردەی گ��ەڕان��ەوەی دوای شیراكیشدا، داوای 2006دا، جیهانی لەجامی فەڕەنسا لەسنگی كەللەیەك ك��رد زێ��دان لەزەینەدین بدات، هەر وەكو چۆن ئەو كەللەیەی ئاڕاستەی كرد. ئیتاڵیا هەڵبژاردەی یاریزانی ماتێرازی 2010ش، مۆندیالی سەمەرەكانی و لەسەیر سەرۆك كامیرۆنی دەیڤد و ئۆباما گ��رەوی وەزیرانی بەریتانیا بوو، لەسەر ئەوەی ئاخۆ كێ یاری نێوان ئەمریكا و ئینگلتەرا دەباتەوە، كە تێیدا هەردووال بە گۆڵێك یەكسان بوون و

هیچكامیان گرەوەكەی نەدۆڕاند. ئیتاڵیا و بەڕازیل

واڵتانەی تیپەكانیان ئ���������ەو ن����اچ����ن����ە

هەر و وەك س��ەرك��ردەك��ان��ی��ان م��ۆن��دی��ال، هەڵبژاردەكان چ��اودێ��ری ئاسایی كەسێكی دەكەن و لەدڵیشەوە هەواداری هەڵبژاردەیەكن، لوبنانییەكان س��ەرك��ردە ئ��ەوەش لەنمونەی عاشقی هەڵبژاردەی بەڕازیلن و بەشێوەیەكی ئەڵمانیا، لەنێوان گشتیش واڵتانی رۆژهەاڵت بەڕازیل، ئەرجەنتین، دابەشبوون. هەر یەكێك هەموو وەك ك��وردەك��ان��ی��ش، لەسیاسییە و یارییەكانن بینینی خولیای ت��ر تاكێكی یەكێك الیەنگری و هاندەر یەكێكیشیان هەر

لەهەڵبژاردەكانی مۆندیالن.بەپێی زانیارییەكان، كە لەكەسە نزیكەكانی سیاس���ییە كوردەكان���ەوە وەرگی���راون، عیماد ئەحم���ەد، ئەندامی مەكتەبی سیاس���ی یەكێتی، هەوڵ���دەدات بەپێی توان���ا یاریی���ەكان ببینێت، هاوكات ئەو سیاس���ییە هان���دەری بەڕازیلە و بەوردی سەیری یارییەكانی ئەو هەڵبژاردەیە

دەكات.بەڕازی���ل هەڵب���ژاردەی سیاس���ییە ئ���ەو بەهەڵبژاردەیەك���ی شایس���تە ب���ۆ بردن���ی ئەو نازناوە دەزانێ���ت، بەتایبەت كە مۆندیالەكە لە بەڕازیلیش���ە، بەاڵم ئەوەش���ی ئاش���كرا كردووە، مەترس���یی لەسەر بەڕازیل هەیە

بەوەی ڕكابەری بەهێزی هەیە.لەالیەكی ترەوە، س���كرتێری گشتی حزبی سۆسیالیس���ت ئام���اژەی ب���ۆ ئ���ەوە ك���رد، ش���ینە، ئیتاڵیی���ەكان جل���ی لەبەرئ���ەوەی بۆت���ە هان���دەری ئیتاڵیا. محەم���ەدی حاجی مەحمود، بە س���ڤیلی رایگەیاند "لەبەرئەوەی ش���ینە درێس���ەكانیان ئیتاڵی���ا هەڵب���ژاردەی و لەئ���ااڵی حزبەكەم���ە، بۆی���ە م���ن هاندەری دەدەم هەوڵی���ش و ئیتاڵی���ام هەڵب���ژاردەی

زۆرترین یارییەكانیان ببینم".لەگەڵ ئەوەشدا، محەمەدی حاجی مەحمود هاوس���ۆزی بۆ ئەڵمانیاش هەی���ە، بەتایبەتیش لەبەرئ���ەوەی ئ���ەو واڵت���ە خەڵكێك���ی زۆری كوردی تێدایە و هاوكارییەكی زۆری كوردی

كردووە.

گرنگی پێنادەنهەندێك لەكەسایەتییە

ل���ەوە ب���اس سیاس���ییەكان گرنگیی���ەك هی���چ ك���ە دەك���ەن،

بەبواری وەرزشی نادەن و بەشێكیان هۆكارەكەی بۆ س���ەرقاڵبوونی زۆریان

بەسیاسەتەوە دەگەڕێننەوە.نێچیرڤ���ان بارزان���ی س���ەرۆكی حكومەتی هی���چ الیەنگ���ری كوردس���تان، هەرێم���ی هەڵبژاردەی���ەك نیی���ە و س���ەیری مۆندیالیش ل���ە س���ەرچاوەیەك بەپێ���ی ب���ەاڵم ن���اكات، نوسینگەكەیەوە، نێچیرڤان بارزانی حەز بەوە دەكات واڵت���ە ه���ەژارەكان نازن���اوی مۆندیال

بەدەست بهێنن.لەالیەكی تریش���ەوە، نەوش���یروان مستەفا، رێكخەری گشتی بزوتنەوەی گۆڕان، هەرگیز خولیای لەس���ەر مۆندی���ال و وەرزش نەبووە و هیچكاتی���ش س���ەیری یارییەكانی نەكردووە نیی���ە. هەڵبژاردەیەكی���ش هی���چ هان���دەری و كەس���ە نزیكەكان���ی دەڵێ���ن، لەبەر س���ەرقاڵی بەردەوامی نەوشیروان مستەفا بەسیاسەتەوە و خ���ۆ تەرخانكردنی بۆ سیاس���ەتكردن، هیچ دەرفەتێكی بۆ سەیركردنی یاری و مۆندیال و

هەڵسەنگاندنی هەڵبژاردەكان نییە.ه���اوكات لەرێگەی كوڕەكەی س���ەاڵحەدین بەهادینەوە، ئەمینداری پێش���ووی یەكگرتووی ئیس���المی كوردس���تان، س���ڤیل زانیویەتی، كە س���ەاڵحەدین، هیچ خولیایەك���ی بۆ تۆپی پێ و

مۆندیال نییە و هی���چ گرنگییەكی پێنادات و سەیری هیچ كام لەیارییەكانیش ناكات.

هاوێنە

ژماره 234 2014/6/7 67

68 ژماره 234 2014/6/7

شەموان

جەبار ئەمین بۆ سەرنەکەوت؟دروشمەکانی خودی پارتەکەی خۆشت بیت.

رەنگـــە کاک جەبـــار لەواڵتێکی وەکو ســـویددا، زۆر کوردیانـــە سیاســـەتی کردبێـــت، بۆیـــە بیری نەبـــووە کە ئەوە ناڕاســـتییە لەگەڵ شـــیعارەکانی خۆت، لەناو میللەتی زیندوودا کاردانەوە دروست دەکات، هـــەر بۆیـــە کاتێك پرســـیاری لێدەکەن بۆ تەکسیت بەکارهێناوە، کە هەم گرانە و هەم لەگەڵ یاســـای پارتەکەت یەکناگرێتـــەوە، بۆ لەجێی ئەوە بەشـــەمەندەفەری خێـــرا، یـــان بەپاس ســـەفەرت نەکـــرد؟ بیری دەکەوێتـــەوە چ هەڵەیەکی کردووە و نازانـــێ چۆن خۆی دەربازبـــکات لەو رەخنەیە، جارێـــک دەڵێـــت بەیانی زووبـــووە فریانەکەوتوم،

جارێکیش دەڵێت هەڵەمکردووە.ئاشـــکرایە کاک جەبار راستی وتووە و هەڵەی کـــردووە، نەک هەر هەڵە، بەڵکو ئەوەی کردویەتی بەڵگەی ئەوەی داوە بەدەست سویدییەکانەوە، کە یان دوای ئەو هەموو ســـاڵەی نوێنەرایەتی پارتی ژینگە لەپەڕلەمان، تائیستاش لەئامانجەکانی خودی پارتەکەی خۆی تێنەگەشتووە، یان ئەوەیە کردارو گوفتـــاری زۆر لەیـــەک دوورن، بێگومان ئەوەش کاریگەری هەبوو لەسەر دەنگدەرانی پارتی ژینگە

و دەنگی پێویستیان پێنەدا.بێـــت و کـــورد ئەمیـــن کاتێـــک جەبـــار دەی نوێنەری پارتی ژینگە بێت، دەنگدەرەکانیشـــی یان ژینگە دۆســـتانن، یان کوردن، کاتێکیش شکاندنی یاســـاکانی ژینگە، لەالیەن جەبار ئەمینەوە، دەنگی ژینگەدۆستانی سوید لەو پیاوە ئەتارێنێ، بێگومان تەنهـــا مەیدانێـــک کـــە بـــۆی بمێنێتـــەوە و هەوڵی کۆکردنەوەی دەنگەکانی بدات، رەوەندی کوردییە، کە لەم واڵتەدا بەژمارە کەم نین و بێ کاریگەریش نین، بـــەاڵم ئەم کانیدە کوردە، بەهەمان شـــێوەی هەڵـــە گەورەکـــەی بەرانبـــەر بەژینگـــە، لەماوەی پەڕلەمانتاریدا بەرانبەر بەکوردیش کەوتە هەڵەی هەڵوێســـت و سیاســـەتەوە، کـــە نـــەک بەهۆیەوە دا، لەدەســـت کـــوردی زۆر بەشـــێکی دەنگـــی بەڵکو وێســـگەیەکی تری ئیحراجبوونیشـــی لەناو

سویدییەکان بۆخۆی تۆمارکرد.دوای ئـــەوەی رووبـــەڕووی رەخنـــەی پارتـــی هەوڵوێســـتەکانی لەســـەر بـــووەوە، یەکێتـــی و لەبارەی خۆپیشـــاندانەکانی کوردستان، کە بەرای پارتی و یەکێتی، پشـــتیوانی راو هەوڵوێســـتەکانی ئۆپۆزســـیۆنی کوردســـتان بـــووە و پەڕلەمانـــی سویدی بۆ ئەو مەبەستە بەکاهێناوە. جەبار ئەمین پڕۆژەیەکی بۆ پشتیوانی لەفیدڕالیەتی کوردستان

جەبـــار ئەمیـــن کوردێکـــی دڵســـۆز و ئەندامی پەڕلەمای ســـویدە لەســـەر پارتی ژینگە، پیاوێکی ماندووە بەباســـکردنی پرســـی کوردەوە لەسوید، ئـــەو لەهەڵبژاردن بۆ پەڕلەمانی ئەورپا، کە مانگی رابـــردوو بەڕێوەچوو، کاندیـــدی پارتەکەی خۆی بوو، بـــەاڵم دەنگـــی پێویســـتی بەدەســـت نەهێنا، لەکاتێکدا بۆ کـــورد گرنگ بوو کاندیدە کوردەکان ســـەربکەون، تـــا لەڕێیانـــەوە کەم تا زۆر پرســـی کـــورد گرنگـــی پێدرابایە و دۆســـتایەتی بۆ کورد

لەناو پەڕلەمانتارانی ئەورپیدا دروست كرابایە.کـــە هەبـــوون، هۆکارێـــک چەنـــد بەداخـــەوە ئەمیـــن، جەبـــار لەســـەرکەوتنی رێگربـــوون بەدڵنیاییـــەوە کەمئەزموونـــی، یـــان تێنەگەشـــتنی خـــودی خـــۆی بووە لەکاری سیاســـی، پێویســـت نییە لێـــرەدا بەدوای وردکردنـــەوەی هۆکارەکاندا بگەڕێین، بۆیە تەنها دوو وێســـگەی ئێحراجبوونی سیاســـی ئـــەو کاندیدە کـــوردە بـــاس دەکەین، کە کاریگەری هەبووە بەســـەر بەشـــێک لەدەنگدەری ژینگەدۆســـتانی لەســـەر و واڵتـــە لـــەم کـــورد ســـویدیش، تا دەنگی پێنـــەدەن و متمانەی ناردنە

پەڕلەمانی ئەورپای پێنەکەن.هەواڵێـــک هەڵبژاردنەکانـــدا لەســـەروبەندی لەســـەر ســـویدی، ئەفتۆنبالدێتـــی لەرۆژنامـــەی جەبار ئەمین باوکرایەوە، تێیدا ئاشـــکراکرا، تەنها لەســـاڵی 2013 دا ئەمین 12 جار بەتەکسی چۆتە فڕۆکەخانـــە، ئەوەش بووە مایەی ئیحراجبوونێکی گـــەورە بـــۆ ئـــەو کاندیـــدە کـــوردە، ئەکـــرێ الی خوێنەرێکـــی کـــورد هەواڵێکـــی بـــێ نرخ بـــێ، کە لەســـاڵێکدا کەســـێک 12 جـــار بەتەکســـی بچێتـــە فڕۆکەخانە، بەاڵم الی ســـویدییەکان ئەوە دەچێتە خانـــەی دووفاقییەوە، کە لەالیەک ســـەرکردە، یان پەڕلەمانتاری پارتی ژینگە بیت و لەالیەکی تریش بەتەکســـی هاتوچۆ بکەیت و زیان لەژینگە بدەیت. لەگەفتـــار ژینگەدۆســـت و لەکـــردار دژ بەبڕوا و

بەرانبەر بەشۆڤێنی عەرەب دایە پەڕلەمانی سوید، لەپەڕلەمان گفتوگۆی لەبـــارەوە کرا، بەاڵم کاتێک کاک جەبار داوای پشتیوانی لەپەڕلەمانتارانی سوید کرد، پەڕلەمانتارێکی ســـوید لەپێش چاوی هەموو راگەیاندنـــەکان، وەک ئامـــاژە بـــۆ دووفاقـــی کاک جەبار لەسیاسەتدا، وتی، لەکاتی خۆپیشاندانەکان حکومەتـــی دژایەتـــی داوای ئەمیـــن جەبـــار کوردســـتانی کردووە و ئێستاش داوای پشتیوانی دەکات. ئەوە وێستگەیەکی گەورەی ئیحراجبوونی سیاســـی بوو بۆ جەبـــار ئەمین، کە ســـەلمێنەری ئـــەوە بـــوو، بـــێ بیرکردنـــەوە لەهەڵوێســـتەکانی داهاتـــووی، خیتابەکانی دوێنێی داڕشـــتووە و بێ رەچاوکردنی هەڵوێســـتەکانی دوێنێی، هەڵوێستی ئەمـــڕۆی راگەیانـــدووە، کە لەنێوانیانـــدا جیاوازی

زۆر گەورەو دژبەیەک هەن.بەداخـــەوە جەبـــار ئەمیـــن بەهـــۆی هەڵەکانی خۆیـــەوە ســـەرنەکەوت، دەنگـــی ژینگەدۆســـتانی ســـوید و کوردێکـــی زۆری الیەنگـــری پارتـــی و یەکێتی لەدەســـتدا، بەاڵم لەگەڵ هەموو ئەوانەشدا ناتوانیـــن ئـــەوە باس نەکەیـــن، کە ئەمیـــن یەکێک هەڵســـوڕاوەکانی پەڕلەمانتـــارە و لەسیاســـی واڵتی ســـوید بووە، بەاڵم هەڵوێســـت و کارەکانی پێمـــان دەڵێـــن، هەڵســـوڕاو بـــووە، بێ تێگەشـــتن لەئامانجەکانی هەڵسوڕانی، چ لەرووی ژینگە و چ لەرووی هەڵوێستی بەرامبەر هەرێمی كوردستان، چونكـــە گـــەر ئـــەو سیاســـییەکی تێگەشـــتوبایە، نەدەبوو بەدروشـــم و هوتافـــی هەندێ چاالکوانی کورد تێبکەوێت، قورســـایی پارتی و یەکێتی لەناو لەبەرچاونەگرێـــت لەســـوید کـــوردی رەوەنـــدی بـــۆ دەکـــرا بتارێنـــێ، لەخـــۆی دەنگەکانیـــان و بەدەســـتهێنانی پشـــتیوانی ســـوید بۆ کوردستان، بەراوردی پێشـــکەوتن و سەرکەوتنی کوردستانی بەواڵتانی دەوروبەری بکردایە، ســـەرکەوتنەکانی ئەو واڵتەی بەســـودییەکان بگەیاندایە، لەتەنیشتی ئـــەوەش رەخنەی جدی هەبوایە لەئاســـتەنگەکانی بەردەم ئازادی لەکوردســـتان، لە تێنەگەشـــتنەکان لەدیموکراســـی و مافی مـــرۆڤ، کاری بکردایە بۆ زیاتـــر شـــکاندنی کۆتەکانی بەردەم ئـــازادی وتن

لەکوردستان. تێبینی: پەیوەندیم بەبەرێز کاک جەبارەوە کرد، تـــا ئەم نوســـینە بکەمە پرســـیار لەخـــودی خۆی، بـــەاڵم ئامـــادەی دیمانـــەی رۆژنامەوانـــی نەبوو، وتی "باشترە هۆکاری ســـەرنەکەوتنم لەپسپۆڕان

بپرسی".

رزگار رەزا چوچانی ــ سوید