ژماره 227 2014/4/19 1

ساڵی پێنجه م ژماره 227 شەممە 2014/4/19 نرخ )1500( دینار

سەرنووسەر: فەیسەڵ خەلیل Tel: 0750 317 0901 Email: fiysalxalil@yahoo.com خاوەن ئیمتیاز: ژیروان نوری

دەستەی نووسەران: پێشەوا محەمەد رزگار رەزا چوچانی

چاپ: چاپخانەی رۆكسانا 07504675264

هەولێر ــ سەیداوە ــ جووت سایدی بەرامبەر نیوستی

www.civilnews.org civilmagzaine

ژمارەی ریكالم: 07506515797

بەڕێوەبەری كارگێڕی: بەهرە حەمەڕەش بەڕێوەبەری نووسین: مەریوان عومەر بەڕێوەبەری هونەری: لوقمان رەشیدی

روماڵكردنێكی بێالیەنانە

2 ژماره 227 2014/4/19

كۆبوونەوەیەكی عارف روشدی و شێخ محێدین لەگەڵ كادیرانی یەكێتی

سياسەت

زۆر كادیری تری یەكێتی دەیانەوێت بێنە ناو پارتی بەاڵم جێمان نیە

بەرپرسێكی پارتی لە موسڵ:

ئەوەندە كادیری یەكێتی پەیوەندیمان پێوە دەكەن ئێمەش سەرمان سوڕماوە

ئەو كادیرە یەكێتیانەی هاتوونەتە ناو پارتی ژمارەیان زیاتر لە 200 كەس دەبێت

ژماره 227 2014/4/19 3

سياسەت

كادیرێكی یەكێتی: شەڕێكی دەروونی گەورە

لەسەر یەكێتییە

تێدایـــە، ئێســـتاش ژمارەیەكـــی زۆر ئەندام و كادیری یەكێتی لەســـنوری پارێزگای موسڵ رەزامەنـــدی خۆیـــان نیشـــانداوە ســـەنگەری خەبات بگوازنەوە ناو ریزەكانی پارتی، بەاڵم ئێمە بەو كادیرانـــەی یەكێتیمان راگەیاندووە، جارێ سەنگەر نەگوازنەوە و شوێنمان نییە، ئەگەرنـــا زۆرن ئـــەو كادیرانـــەی دەیانـــەوێ یەكێتـــی بەجێبێڵن و بێننە ناو پارتی. ئەوەندە كادیـــری یەكێتـــی پەیوەندیمان پێـــوە دەكەن

ئێمەش سەرمان سوڕماوە". نـــاو رێكەوتنـــی ئـــەو خاڵـــەی لەبـــارەی بـــاس كـــە یەكێتـــی و پارتـــی ســـتراتیژی یەكتـــر ئەندامـــی و كادیـــر لەوەرنەگرتنـــی دەكات، ئەو بەرپرســـەی پارتی گوتی "ئەگەر برادەرانی یەكێتی باسی رێكەوتنی ستراتیژی نێوانـــی ئێمـــە و خۆیان دەكەن و بێننە ســـەر ئـــەو خاڵـــە، ئەوە خۆ پێشـــتر خەڵكـــی پارتی هەبووە سەنگەری گواســـتۆتەوە ناو یەكێتی و خۆیـــان ئـــەو خاڵەیان پێشـــێلكردووە، ئەی بۆچی ئەوكات باسی ئەو خاڵەیان نەدەكرد؟"لەچەنـــد زانیاریانـــەی ئـــەو بەپێـــی سەرچاوەیەكەوە دەســـت )سڤیل( كەوتوون، ســـاڵی رابردووش ژمارەیەكی زۆر لە كادیر هەولێـــر لەســـنوری یەكێتـــی ئەندامانـــی و سەنگەریان گواستۆتەوە ناو پارتی و بەشێك لەو كادیرانە لەناو سلكی سەربازی دابوونە و لەهەڵبژاردنەكانی رابردوو دەنگیان بەلیستی پارتی داوە. ناوی ژمارەیەك لەو یەكێتیانەی پێشـــتر لەهەولێر بوونەتە پارتی الی ســـڤیل ســـەرچاوەكەی وەك چونكـــە پارێـــزراون، )ســـڤیل (باســـی لێوە دەكات، ژمارەیەك لەو یەكێتیانـــە نایانـــەوێ جارێ خۆیان ئاشـــكرا ســـەربازین لەســـلكی لەبەرئـــەوەی بكـــەن، و دەبێـــت ناویان لەســـەر لیســـتی یەكێتی كە بەیەكـــەی حەفتـــا ناســـراوە بگوازرێتەوە بۆ ســـەر یەكـــەی هەشـــتای پارتـــی )ف.ل.ك(، زانیاریەكانی ســـڤیل ئەوەش ئاشكرا دەكەن، بەهۆی بێومێدبوونیان لەحزبەكەیان هێشـــتا زۆرن ئـــەو كادیر و ئەندامانـــەی یەكێتی، كە دەیانەوێ بچنـــە ناو پارتی. ئەمە لەكاتێكدایە، لەماوەی چەنـــد رۆژی رابردوودا ژمارەیەك كادیری یەكێتی لەسنوری پارێزگای دهۆكیش دەستیان لەكاركێشـــاوەتەوە و چوونەتە ناو پارتی، لەناویشیاندا ساالر دۆسكی بەرپرسی پێشـــووی مەڵبەندی چواری بادینان و چەند

كادیری دیكەی پێشكەوتوو هەنە.كادیـــری حەســـەن، مـــەال شـــادمان لەبـــارەی یەكێتـــی پێشـــكەوتووی سەنگەرگواســـتنەوەی كادیرانـــی حزبەكـــەی

دوای دەســـت لەكاركێشـــانەوەی عـــارف موســـڵی مەڵبەنـــدی بەرپرســـی روشـــدی، یەكێتی، دەســـت لەكاركێشانەوەی ژمارەیەك كادیری یەكێتی بـــەدوای خۆیدا هێنا و دواتر كادیـــرە دەســـت لەكاركێشـــاوەكانی یەكێتی پارتـــی نـــاو بـــۆ گواســـتنەوەیان ســـەنگەر راگەیانـــد، بەرپرســـێكی پارتـــی لـــە موســـڵ كادیـــری "ئەوەنـــدە راگەیانـــد بە)ســـڤیل(ی یەكێتـــی پەیوەندیمـــان پێوەدەكـــەن، ئێمـــەش سەرمان ســـوڕماوە"، لەبەرامبەردا كادیرێكی پێشكەوتووی یەكێتی قسەكانی بەرپرسەكەی پارتی وەك بانگەشـــەی هەڵبژاردن وەسفكرد و گوتـــی "شـــەڕی دەروونی لەگـــەڵ یەكێتی

دەكرێت".سەعید مەمووزینی، بەرپرسی راگەیاندنی لقـــی 14ی پارتـــی لەپارێـــزگای موســـڵ بـــۆ )ســـڤیل( هـــۆكاری دەســـت لەكاركێشـــانەوە كادیرانی یەكێتی لەو ســـنورە روونكردەوە و راشـــیگەیاند، ماوەیەك بوو كێشـــە كەوتبووە نێـــوان مەڵبەندی موســـڵی یەكێتی گوتیشـــی "بەهـــۆی ناكۆكی نێـــوان كادیرەكانی یەكێتی، كوتلـــەدا دوو بەســـەر موســـڵ مەڵبەنـــدی دابەشبوون، كوتلەی عارف روشدی و كەبیر گـــۆران، دوای هێنان و بردنێكـــی زۆر دیارە مەكتەبی سیاســـی یەكێتی پشتگیری كوتلەی كەبیـــر گۆرانـــی كردبـــوو، بەتایبـــەت هەندێ ســـەركردەی دەستڕۆیشـــتووی ناو یەكێتی، ئەوەبوو هۆكاری ئەوەی ژمارەیەك كادیری یەكێتـــی باڵـــی عارف روشـــدی واز لەیەكێتی بێنـــن، دوای ئـــەوەی پەیوەندیـــان بەئێمـــەوە پێشـــوازیمان پارتـــی وەك ئێمـــەش كـــرد، لێكـــردن و رێـــز و تەقدیری زۆرمـــان بۆیان هەیە، هەمووشـــیان هەمان پلە و پۆستی ناو یەكێتیان پێدەدەرێت، هەر لەكاك عارفەوە كە ئەندامی ســـەركردایەتیە، تـــا دواین پلە چیان

هەبووە ئەویان پێدەدرێتەوە".لەبارەی ژمارەی ئـــەو كادیرە یەكێتیانەی موســـڵ لـــە پارتـــی ریزەكانـــی چوونەتـــە مەمووزینی دەڵێ "ئەوەی تائێســـتا هاتوونەتە ناو پارتـــی و یەكالبۆنەتەوە، بریتین لەعارف روشـــدی ئەندامی ســـەركردایەتی ئەو حزبە و مەحمـــوود ســـورچی جێگـــری بەرپرســـی مەڵبەنـــد و نوێنـــەری مـــام جەالل لەموســـڵ، هەروەها دوو كارگێـــڕی مەڵبەند بەناوەكانی شـــێخ ســـەاڵح و شـــێخ محیەدیـــن مـــزوری، بەگشـــتی ژمارەیان زیاتر لەدووسەد كادیرە، هـــەر لەكاك عارفەوە تـــا كادیری خوارەوەی

بـــۆ نـــاو حزبـــە هاوپەیمانیەكەیـــان ئاماژەی بـــۆ ئەوەكـــرد، ســـەنگەر گواســـتنەوە لەهەر الیەكەوە بۆ الیەنێكی دیكە شـــتێكی ئاســـایی، بەتایبەتی لەكاتی ئێســـتادا پێشـــبینی دەكرێت یەكێتـــی جـــارەدا ئـــەم لەهەڵبژاردنەكانـــی دەنگەكانی زیـــاد ببێت، لەبەرئـــەوەش پارتی و گۆڕانیش شـــەڕی دەروونی لەگەڵ یەكێتی دەكەن، خەریكە رێكەوتنی ســـتراتیژی نێوان پارتی و یەكێتی هەڵدەوەشێتەوە، چونكە بەپێی رێكەوتنـــی ســـتراتیژی بێت، نابێـــت هەردوو الیـــەن هـــەواداری یەكێتی وەربگـــرن، بەاڵم پارتی ســـوودی لەو رەوشەی یەكێتی بینیوە و دەیـــەوێ كار بـــۆ زیادكردنـــی دەنگەكانی بـــكات، بـــۆ نموونـــە ئێســـتا پارتـــی بەتەنیـــا ماوەتەوە لەزۆر پرســـدا زۆربـــەی حزبەكان دژی پارتین، بۆ بەرزكردنەی بەالنسی خۆی پارتی خەڵكی یەكێتی بۆخۆی رادەكێشـــێت". لەبارەی وتەكانی ســـەعید مەمووزینی گوایە ژمارەیـــەك زۆر كادیـــری یەكێتـــی ئامـــادەن بچنە ناو پارتی، شـــادمان مەال حەسەن دەڵێ "مـــن لەو باوەڕەدام قســـەكانی كاك ســـەعید زیاتـــر بۆ هاندانـــی كادیرانـــی یەكێتی بێت و وەك پڕوپاگنـــدە بـــۆ بانگەشـــەی هەڵبژاردن بەكاریدێنێ، ئەگەرنـــا باوەرناكەم ئەو ژمارە زۆرەی باسی كردووە كادیری یەكێتی هەبن

سەنگەر بگوازنەوە ناو پارتی".كادیرە پێشـــكەوتووەكەی یەكێتی لەســـەر گلەیی كادیرە رۆیشـــتووەكانی حزبەكەی بە مەال بەختیار لێپرســـراوی دەستەی كارگێڕی مەكتەبـــی سیاســـی یەكێتی راگەیانـــد "رەنگە زیاتـــر گلەیـــی لـــە مـــەال بەختیـــار بـــۆ ئەوە بگەڕێتـــەوە بەڕێزیـــان بەرپرســـی دەســـتەی كارگێـــڕێ مەكتەبـــی سیاســـی حزبـــن، ئـــەو برادەرانـــی گلەیی و گازندە لـــە مەال بەختیار دەكەن با جارێك پرســـیار لەخۆشیان بكەن، بزانـــن ئەوان چۆن بوونـــە لەگەڵ خوارەوەی

خۆیان ئینجا باس لە خەڵكی دیكە بكەن".

قائید میرۆ

4 ژماره 227 2014/4/19

سياسەت

كاك عارف هیچ هۆكارێكی بۆ ئەم

هەڵوێستەی نیە و گلەییەكانیشی ناڕەوا

بووە

كادیرەكانی ناوچەی بادینان هەمان ئیمتیازاتی كادیری شوێنەكانی تریان

هەبووە

لە ناو یەكێتی رەنگە رەخنەیەك لەسەر دكتۆر

بەرهەم هەبێت

دەستلەكاركێشانەوەی ئەو كادیرانە بەرنامەبۆداڕێژراو بووە و هەندێكیشان

چێندراو بوونە

سەعدی پیرە بۆ سڤیل:

4 ژماره 227 2014/4/19

ژماره 227 2014/4/19 5

دەدەم. مــــن ئەوكاتیش پێمگوت كاك عارف كە تۆ وا بە جورئەتەوە قسە بكەی، مانای وایە تۆ بۆ الی حزبێك چوویت، ئینجا وا قسە دەكەی، ئەگەرنــــا جارێ خۆ كــــەس زۆری لەتۆ نیە. بە كورتی من پێموایە ئەم دەستلەكاركێشانەوەی كاك عارف هیچ مانایەكی نامێنێت، چونكە ئەو پێویســــتی بەوە نەبوو وابكات، نە ئەمر قەبزی لەدوابــــووە و نــــە بارودۆخــــی كوردســــتانیش وایە، ئاســــاییە كەســــێك لەو حزبە كارناكات و دەچێتــــە حزبێكی تر. لەناو یەكێتی ئەو تەقلیدە نەبــــووە كــــەس هەڕەشــــە و زۆر لێكرابێــــت. ئەوانــــەی ئەم كێشــــەیەیان هەیــــە، كاك عارفە، كە ئەندامی یەدەگی ئەنجومەنی سەركردایەتی یەكێتیــــە، كاك محیەدین مەعروفە، ناســــراو بە شــــێخ محیەدین، كارگێڕی مەڵبەندی موســــڵە، بەرپرســــی پەیوەندیــــەكان بــــووە. كوڕێكی تر ئەندام مەڵبەند بووە بەناوی دەشتی باجلوری. ئــــەوەی كــــە هەماهەنگی لە هەڵوێســــتەكانیاندا پێوەدیــــارە، هی شــــێخ محیەدین و كاك عارف روشــــدیە، كــــە پێكــــەوە لــــە مەڵبەندی موســــڵ بوونــــە. بەاڵم ئــــەوەی جێگای سەرســــوڕمانە، شــــێخ محیەدین هەرگیز لەگەڵ كەس كێشــــەی نەبووە، هەركاتێك كەشوهەوای ناو مەڵبەندی موســــڵ كــــۆك یــــان ناكــــۆك بووبێــــت، شــــێخ محیەدیــــن الیەنی ئەم كێشــــانە نەبــــووە. بۆیە من پێموایە شــــێخ محیەدین كەمێك ســــوودی خراپی لەو پەیوەندیانە بینیوە، كە هەیبووە، بە تایبەت لە بابەتی بارزگانی و گرێبەستی نەوت لــــە موســــڵ و لەمالولەوال، كــــە دەبێت ئەمەش

لێكۆڵینەوەی لێبكرێت. ئەگــــەر عــــارف روشــــدی كێشــــەی هەبووە بۆ پێشتر بۆی چارەسەرنەكراوە؟ لەو تەرەفدارییــــەی لەناو یەكێتیش هەبووە، عارف

روشدی دەكەوێتە كوێی تەكەتولەكانەوە؟سەعدی پیرە: كاك عارف دڵشكانی نەبووە، خــــۆ ئــــەو لــــە موســــڵ ئینقیالبــــی نەكــــردووە! ئــــەو لە الیــــەن مەكتەبــــی سیاســــی یەكێتیەوە رەوانەكراوە بۆ موســــڵ، لــــەوێ بەهەڵبژاردن دانــــدراوە. عادەتــــەن مەكتەبی سیاســــی بڕیار بەرپرســــی ببێتــــە كــــێ دەدات لەســــەرئەوە مەڵبەنــــد. بۆیــــە كاك عــــارف هۆكارێكــــی بــــۆ ئەمــــە نیە. ئەگەر كێشەیەكیشــــی لەناو مەڵبەند هەبووبێــــت، ئەوە ئاســــاییە و لە زۆر شــــوێن هەیــــە. من نازانم گلەییەكانی ئەو لەكێیە، بەاڵم دەبینــــم گلەییەكانی زۆر لەجێی خۆی نەبوونە،

بگرە ناڕەواش بووە. هەندێــــك دەڵێــــن عــــارف روشــــدی ئەندامی یەدەگی ســــەركردایەتی بووە و لەناو یەكێتیــــش رۆڵێكــــی هامشــــی هەبــــووە، بەاڵم پێتوانیــــە دەستلەكاركێشــــانەوەی لە ئێســــتادا

تێگەیشــــتنی تۆ و یەكێتی بۆ كێشەی عارف روشــــدی و هەڤااڵنی مەڵبەندی موسڵی

ئێوە و دەستلەكاركێشانەوەیان چیە؟ســــەعدی پیــــرە: لەكۆنــــەوە لەنــــاو یەكێتــــی بیــــروڕا ئازاد بــــووە، بەرەی جیاجیــــا هەبووە، مینبــــەر هەبــــووە. تەكەتوالتیــــش رۆڵی ســــلبی هەبــــووە، بــــەاڵم یەكێتــــی بــــەردەوام بەمانەوە جوان بووە، بە بیروباوەڕی جیاواز و كادیری بزێــــو. لەم دواییانــــە هەندێك رەفتــــار نوێندرا، كــــە زۆر دوورن لە ســــەرەتاكانی رێكخســــتن، بەتایبەتــــی بابەتــــی عارف روشــــدی، خۆ كاك عــــارف كادیرێكی گەنجی ســــەرگەرم نیە، تازە یەكێتی بناسێت و قەت كێشەی نەبینیبێت. ئەو چەندین جار زیندانیكراوە و كێشــــەی هەبووە، بۆیە ئەم هەڵوێستەی ئەمجارەی ئەو بە شتێكی نادروست دەبینم. كاك عارف لە 3/5ی ئەمساڵ لەپۆســــتەكەی الدراوە، هۆكارەكەی ئەوەبوو، كــــە زۆرینــــەی كادیرانــــەی نــــاو مەڵبەند لەوێ ئامادە نەبــــوون لەگەڵ كاك عــــارف كاربكەن. بۆیە بەراوێژ لەگەڵ مەكتەبی رێكخســــتن، كاك عــــارف لــــە پۆســــتەكەی الدرا. مــــن دڵنیابووم دوای ئــــەو مەوزوعە لەگەڵ كاك عارف قســــە دەكرا. لەم چەند رۆژەی دواییدا دیســــان كاك عــــارف چۆتە ســــەاڵحەدین و زیارەتی برایانی پارتــــی كردووە و پاشــــانیش چــــووە بۆ زاخۆ. مــــن كاتێــــك لەبــــارەی ئــــەو بابەتە لــــە نێوانی شــــەك و یەقیندا بووم، خۆم تەلەفۆنم بۆ كاك عــــارف كرد، وتم كێشــــەیەكی وا هەیە و وردە وردە واباڵودەبێتــــەوە، تاچەند راســــتە؟ گوتی راســــتە، من دەستلەكاركێشــــانەوەم نوســــیوە، بەدووریشــــی نەبینــــن بچمە نــــاو حزبێكی تر، مــــن ئازادم چی دەكەم دوای ئەوەی ئیســــتقالە

ســـەعدی پیـــرە ئەندامـــی مەكتەبـــی سیاســـی یەكێتی لەم دیمانەیەی سڤیلدا بـــاس لـــە بۆچوونـــی یەكێتـــی لەبارەی دەستلەكاركێشـــانەوەی كێشـــەی كادیرەكانـــی یەكێتـــی دەكات و پێیوایە پالنبۆداڕێـــژراو بووە. هـــەروەك گلەیی ئـــەو كادیرانـــەش بـــە "ناڕەوا" وەســـف دەكات و پێی وایە كادیرەكانی ناوچەی بادینانی یەكێتیش هاوشـــێوەی كادیری ناوچەكانـــی تـــر لە یەكێتی ســـوودمەند

بوونە.

كاریگــــەری لەســــەر یەكێتــــی جێبهێڵێــــت؟ ئایا ئــــەم هەڵوێســــتەی ئــــەو و ئــــەم چەنــــد كادیرە

بەرنامەبۆداڕێژراو نەبووە؟و عــــارف كاك نەخێــــر. پیــــرە: ســــەعدی ژمارەیەك كادیری تر، كە هەمووان لە ناوچەی بادینــــان بوونــــە، بەڵــــێ بەرنامە بــــۆ داڕێژراو بــــووە، هەندێكیشــــان چێندراو بوونــــە، چونكە لەكاتێكدا ئەمــــە دەتەقێندرێتەوە، تا بارودۆخی یەكێتی لەبادینان بشــــێوێنن و بیانپەشــــۆكێنن. ئــــەم بابەتە كاریگەری لەســــەر دەنگی یەكێتی لەناوچەكــــە نابێــــت. ئێمــــە لەپارێــــزگای دهۆك 37 هــــەزار دەنگێكمان بەدەســــتهێناوە، ئەمەش گۆڕانكارییەكی گەورەی بەسەرنایەت. پێموایە كاك عــــارف خۆی و هەموو هاوكارەكانیشــــی هــــەوڵ دەدەن بیكــــەن بە كێشــــەی گــــەورە و تەلەفــــۆن بۆ كادیرەكانی یەكێتــــی بكەن، بەاڵم ئەم هەوڵەیان هیچ سوودی نابێت. لە پارێزگای موســــڵیش كاریگەریی ئەوتــــۆی نابێت، چونكە ملمالنێكان دوو ســــێ بــــەرەی جیاجیا بەخۆوە دەبینێــــت. ملمالنێی كورد و عەرەب و كورد و كــــوردە، مەســــیحی و . جگەلەوەش ئەو خەڵكە

چەندین ســــاڵە لەوێ ئــــەو موعانانەتی بینیوە، گەر بیویســــتبایە سەنگەر بگۆڕێت، زۆر لەمێژ

بوو سەنگەری دەگۆڕی. بەاڵم گلەیــــی زۆر لەوە دەكرێت، كە یەكێتی بەتەواوەتی پشــــتی لە ناوچەی بادینان كردووە، تەنانەت ئومێدی بە سلێمانیش نەماوە، تەنیــــا جەخت لەســــەر كەركــــوك و هەندێك لە

ناوچە دابڕاوەكان دەكاتەوە؟ســــەعدی پیرە: نەخێر كێشەكە ئەوە نیە. من لــــە بادینان و موســــڵ و دهۆك ژیــــاوم. بەاڵم ئەو ئازادییەی پێویســــتە بۆ كاری رێكخســــتن، رێكخســــتنەكانی یەكێتی نیانــــە. موراعاتكردنی شــــەهیدی یەكێتی لــــە كــــەالر و گەرمیان زۆر باشترە وەك لە بادینان هەیە. رەنگە موراعاتی شەهیدەكانی پارتیش لە دهۆك و زاخۆ باشتر بێت وەك لە كەالر و گەرمیان و ئەو ناوچانە. ئیمتیــــازات بــــۆ كادیــــری پارتــــی زۆر زیاترە. تەعیــــن بوونــــی خەڵكــــی یەكێتــــی، تەنانەت بە فۆرمیش بووبێت، رێگری لێكراوە. من نمونەم

هێمن مامەند ــ فەیسەڵ خەلیل

سياسەت

پێنج باڵوێزی عێراق لە پشكی یەكێتی هی

ناوچەی بادینانن

6 ژماره 227 2014/4/19

سياسەت

نەخۆشــــكەوتنی مام جەاللــــدا تێپەڕنەببوو، كە كێشــــەكان لە عێراقدا دەستیانپێكرد و ئێستاش بەردەوامــــە، حكومەت لە ئەنبــــار و فەللوجە و تكریت و دیالە نیە، لە موسڵیش بە شەوان نیە. ئێمە وەك یەكێتی تەنها هێزی سیاسی نین، كە لە كاتی غیابی سەركردەیەكی كارێزمای وەك مام جەالل كێشەمان بۆ دروست بووبێت، بەڵێ بۆشــــایی دروســــتبووە و الی ئێمە بە ئاسانی پڕناكرێتەوە. ئەو كێشەیە مەجلسی ئیسالمیش هەیبــــوو، دوای نەمانی محەمــــەد باقر حەكیم، ئێرانیش هەیبوو دوای نەمانی خومەینی، لەناو پارتیــــش دوای وەفاتــــی خوالێخۆشــــبوو مەال مســــتەفای بارزانی هەبوو. ئەوانە سەركردەی گەورەن و بە ئاسانی شــــوێنیان پڕناكرێتەوە، كەســــانی وەك مــــام جەالل و كاك مەســــعود ســــەركردەی ئەوتــــۆن، ئاســــان نیە شــــوێنیان پڕبكرێتەوە، ئەوانە مێژووی حەرەكەی كوردی دروســــتیكردوون. بەاڵم بــــۆ پڕكردنەوەی ئەو بۆشــــاییە یەكێتی پێویســــتی بــــە بەرنامەیەكی تۆكمــــە هەیە، لــــە كۆنگرەیەكدا كە بە ئارامی و دوور لە دەمارگیریی ببەســــترێت، كەســــێكیش دەستنیشــــان بكرێــــت، كە ئیشــــوكارەكانی مام

جەالل راپەڕێنێت. زۆركــــەس دەڵێــــن قوبــــاد تاڵەبانــــی گەنجێكــــی هەڵكەوتــــوو و خۆشەویســــتە لەناو جەمــــاوەری یەكێتــــی، دەبوو گرنگــــی زیاتری پێبدرابایە و زیاتر هاتبایە واجیهەوە، بەتایبەت

لەكاتی هەڵمەتەكانی هەڵبژاردندا؟ســــەعدی پیرە: سیستەمی یەكێتی جیاوازی هەیــــە لەگــــەڵ حزبەكانــــی تر. یەكێتی لەســــەر بنچینــــەی بنەماڵە دروســــتنەبووە. رەنگە قوباد بەرپرســــیاریەتی تێدابێــــت مەرجانــــەی ئــــەو وەربگرێت، بەاڵم خۆی لەهەموو كەس باشــــتر دەزانێــــت، خۆشــــی لــــە دیمانەیەكــــدا وتبووی شــــانازی دەكەم كە كوڕی مام جەالل و هێرۆ ئیبراهیم ئەحمەدم، بەاڵم لەبەرئەوە پێویســــتە بەرپرســــیاریەتیم بدرێتێ؟ نەخێر بەمشــــێوەیە نامەوێــــت، ئەگەر شــــایەنی ئەو پۆســــتە نەبم. پێموایــــە ئەو بەم هەڵوێســــتە خــــۆی گەورەتر كرد، نەوەك بێت شەڕ لەسەر پۆست بكات. لە كۆنگرەی داهاتووش بە دڵنیاییەوە گۆڕانكاری دەبێت و ئەو جیلە تازەیە دێنەپێشەوە. ئێستاش

یەكێتــــی كار دەكات، ســــبەی دەبێتــــە پارتــــی و لــــە راگەیاندنێكــــی پارتــــی كاردەكات، ئەمــــە كێشــــە نیــــە. بــــەاڵم كاك عــــارف ئەندامێكــــی ئیحتیاتی ئەنجومەنی ســــەركرداتیە! ئێمە قەت كاری وامــــان كــــردووە؟ ئەمــــە دیاردەیەكــــی ناتەندروســــتە، بەدڵنیاییەوە كاردانەوەی سلبی لەســــەر یەكڕیزی نەتەوەییمان دەبێت. نەوەك تەنیــــا هێندە، بەڵكو ئێســــتا رۆژانە تەلەفۆن بۆ كادیری یەكێتی دەكرێــــت، كادیرە چاالكەكانی مەڵبەندەكانمــــان، لەالیەن هەندێك بەرپرســــی پارتیەوە و بانگدەكرێن، لە ئاســــتی بەرپرســــی ناوچەوە بگرە، جاری واش هەیە ئاسایشــــیش كاندیدەكانمــــان لــــە رێ دەكات. تەدەخــــول دەگیرێــــت، كێشــــەیان بــــۆ دروســــت دەكرێت، فشاریان دەخرێتەســــەر، تەماحیان پێدەدرێت. بــــەاڵم ئێمە یەك كاندیدی پارتیمان هەراســــان

نەكردووە. بۆ ئێــــوە ئەو خاڵە الوازانەی خۆتان چارەســــەرناكەن، كــــە ئــــەوان نەتوانــــن كاری لەســــەر بكەن؟ ئەمــــە الوازی ئێــــوە نیە؟ ئێوە

هەردووالتان سیاسەت دەكەن.ســــەعدی پیرە: نەخێر، ئەوە سیاســــەتكردن نیــــە. كادیرێك بۆ كەســــێك باس لەوەبكات، كە چیــــان لەبەرنامە دایــــە و پڕۆژەیان چیە، ئەوە كارێكی رەوایە، بەاڵم مرور بڵێ تۆ ئۆتۆمبێلت تەسجیل نەكردووە، زەریبە بڵێ تۆ قەرزداری، زراعــــە بڵێ تۆ شــــمولی تۆ نــــاكات. ئەمە كەی راســــتە؟ ئیجــــازەت نەدرێتــــێ ژوورێك خانوو دروست بكەی، لەگەڵ چەندین كێشەی تریش،

ئەمە رەوانیە.ئێســــتا كادیرانــــەی ئــــەو بــــەاڵم لــــەو هیچیــــان دەستیانلەكاركێشــــاوەتەوە،

ئاستەدابوونە بەم ئیغرایانە بخەڵەتێن؟ســــەعدی پیرە: هێشــــتا زووە، پێموایە دەبێ كەمێك چــــاوەڕێ بكەین، بــــا نەبێتە بێویژدانی زوو بڕیــــار بدەیــــن. من تەنیا گومانم لە شــــێخ محیەدیــــن هەیــــە، كــــە كاریگەری هەبــــووە لە ئەنجومەنی پارێزگای موســــڵ، بۆ دەنگدان بۆ

بەرژەوەندی ئەم كۆمپانیا و ئەو كۆمپانیا. كادیرێكــــی یەكێتی دەڵێ، هەرجارێك وێنــــەی تاڵەبانی باڵودەكەنەوە، دوو كورســــی زیاتــــر دەدۆڕێنیــــن، گاڵتــــە بــــە شــــعوری ئێمە

دەكەن، قەیران لەدوای قەیران دێتەكایەوە؟دروســــتبوونی لەبــــارەی پیــــرە: ســــەعدی تارادەیــــەك رەخنەیــــە ئــــەم قەیرانەكانــــەوە، لــــە جێــــگای خۆیەتــــی، بــــەاڵم بابەتــــی وێنەی تاڵەبانــــی و كردنــــی تاڵەبانی بــــە تەرەفێك لەم كێشــــانە راست نیە، چونكە جەنابی مام جەالل تەنیــــا لە یەكێتــــی نەچووە، بەڵكو لــــە عێراق و كوردستانیش رۆیشتووە. هێشتا مانگێك بەسەر

الیــــە. خەڵك هەبــــووە تەعین بووە، ســــەرۆكی موباشــــەرە نەیویســــتووە فەرمانگەكــــەی بــــكات، چوار جار رەوانــــەی كۆیە و هەولێری كردۆتــــەوە. بەرای من ئەو بەرچاوتەنگیەیە كە وادەكات شوێنەواری دووئیدارەیی بمێنێتەوە.

كاك محیەدیــــن دەڵێ بــــەرد لە جێی خۆی بەســــەنگە، پێتوانیە مەبەســــتی لەوەبێت، بــــوون بە پارتیــــان لەو ناوچانــــە وایانلێدەكات ســــەنگیان زیاتر بێت، وەك لەوەی یەكێتی بن و فەرامۆش كرابن و بەوهۆیەشەوە لە هەموو

شتێك بێبەش بن؟هەڵــــەی محیەدیــــن كاك پیــــرە: ســــەعدی كــــردووە، خۆشــــی دەزانــــێ هەڵەی كــــردووە، ئەگەرنا ئەو مرۆڤێكی سادە بووە و پۆستێكی حزبــــی وەرگرتــــووە، لەئاســــتی مودیــــر عامی تەنفیــــزی بووە. ئــــەو بەهیچ شــــێوەیەك لەناو یەكێتــــی مەغدور نەبووە. نازانــــم ئەو بەنیازی چیە، مەگەر بە شــــێوەیەكی نامەشروع دەست لــــە كاری بازرگانــــی بدات و پشــــكی پێبدرێت. پاشــــان مەغدوریەتــــی كادیرەكانــــی یەكێتی لە

بادینان چیە؟ تۆ لەگەڵیان ژیاوی؟ دەیانناســــی و دەزانــــی موعاناتیان چیە؟ كادیــــری بادینان یــــەك دوو ئەندامی ســــەركردایەتیان هەبووە، لــــەو چەند باڵوێزەی یەكێتی هەیەتی لە عێراق، پێنــــج دانەیان خەڵكــــی بادینان، كە ئەمە پێگە و پایەیەكی بچووك نیە. رێگاش دراوە بە بادینان لە هەمو قۆناغەكان بێنەپێشەوە، وەكیل وەزیر و مودیــــر عامیان هەیــــە، لە خانەنشــــینكردنی لــــە گــــەر بادینــــان دێرینیــــش، پێشــــمەرگەی بەشــــی خۆی زیاتــــری وەرنەگرتبێت، كەمتری وەرنەگرتــــووە. بۆیە پێموایــــە كادیری یەكێتی لەبادینان وەك هەموو ناوچەكانی تر سوودی

لەیەكێتی بینیوە. بــــەاڵم بەپێی رێكەوتنی نێوان ئێوە و پارتــــی، نەدەبوو هیچ الیەكتــــان كادیری بااڵ و ئەندامی سەركردایەتی یەكتر وەربگرن، پێتوانیە

ئەمە شكاندنی ئەو پەیمانەی نێوانتانە؟سەعدی پیرە: ئەندام تا ئەندام فەرقی هەیە. بۆنموونــــە رۆژنامەنوســــێك لــــە راگەیاندنێكی

رۆژانە بەرپرسانی پارتی تەلەفۆن بۆ كادیرانی

ئێمە دەكەن و بانگیان دەكەن ببنە پارتی و

تەماحیان پێدەدەن

وەزارەتی پێشمەرگە بە غەیری یەكێتی و پارتی

بەڕێوەناچێت

ژماره 227 2014/4/19 7

پیره دەستلەكاركێشانەوەی كادیرەكانی یەكێتی بە پالن بۆداڕێژراو وەسف دەكات

سياسەت

خزمەتگوزارییەكان وەرناگرن؟ ئەم قسەیە بۆ ئێوەش هەر راست نیە؟

ســــەعدی پیــــرە: یەكێتــــی حزبێكــــی لەناكاو و كتوپــــڕ نیە بەدوای پۆســــتدا بگەڕێت، بەڵكو حزبێكــــە بەرپرســــیاریەتی لەم واڵتــــەدا هەیە. خــــۆ زۆر وەزارەتــــی تر هــــەن چەورتــــرن لە وەزارەتی پێشــــمەرگە. پاشــــان لــــە وەزارەتی پێشمەرگە یەكەی 70 و 80 هەن، كە بە غەیری یەكێتی و پارتی زەحمەتە بەڕێوەبچێت، چونكە گــــۆڕان و یەكگرتــــوو و كۆمــــەڵ خۆیان باس لەوە دەكەن، كە پێشــــمەرگە حزبییە، دەباشــــە بكرێنــــە نیشــــتیمانی، جــــا كــــێ وەریدەگرێت با

وەریبگرێت. لــــە ئەنجومەنــــی پارێــــزگای هەولێر

چەند كورسی دێنن؟سەعدی پیرە: نازانم، چونكە دەبێ ژمارەی كــــۆن و ئــــەو گۆڕانكارییانــــەی ئــــەم دواییەش لەبەرچــــاو بگیرێــــن. ئــــەو دەنگانــــەی گــــۆڕان هێناویەتــــی هــــی یەكێتــــی بــــووە، لەســــەر ئەو ئەساســــەش هێناویەتی، كە یەكێتی پاشــــكۆی پارتیــــە، ئێســــتا تابلۆكــــە گــــۆڕاوە، ئەوانیــــش

موغازەلەی یەكتر دەكەن. ئەگــــەر گــــۆڕان ســــلێمانی بــــردەوە، رێز لە ئەنجامی هەڵبژاردن دەگرن و پۆســــتی

پارێزگای سلێمان رادەستی گۆڕان دەكەن؟

لە ســــتافی پەرلەمــــان و دەرەوەی پەرلەمان و لــــە مەڵبەندەكانیــــش ژمارەیەكــــی زۆر گەنجی

چاالكمان هێناوەتەپێشەوە. دەڵێــــن قاســــم ســــلێمانی نێوانكاریی دەكات، تــــا بتوانێــــت وەزارەتی پێشــــمەرگە بۆ

یەكێتی بگێڕێتەوە؟ســــەعدی پیــــرە: بەســــەری تــــۆ مــــن ئــــەوە نازانــــم. بــــەاڵم مــــن چەنــــد جارێــــك گوتومــــە وەزارەتی پێشــــمەرگە و ناوخۆ دوو وەزارەتن هێشــــتا ئاســــەواری دووئیدارەییان پێوەدیارە، برادەرانــــی ئۆپۆزســــیۆن خۆیــــان بــــەردەوام رەخنــــە لەوە دەگرن، كە پۆلیس و ئاســــایش و پێشمەرگە حزبین. باشــــە ئەوە پرۆسەیەكمان دەستپێكردووە، لە 20 لیوا 12 لیوای نیشتیمانی

دروستكراوە و 8 لیوامان ماوە. ئێوە بــــێ ئــــەو دوو وەزارەتە رازی

دەبن بچنە ناو حكومەتەوە؟سەعدی پیرە: ئێمە لە سەرەتاوە گفتوگۆیەكی ناتەندروســــتمان كرد. گــــۆڕان هەڵەیەكی كرد، وەزارەتی تەندروستی زۆر گرنگە، كە بەردەوام باسی خزمەتگوزاری و بەرزكردنەوەی ئاستی زانســــت دەكــــەن، لــــە وەزارەتــــی پێشــــمەرگە چ خزمەتگوزارییــــەك پێشــــكەش دەكــــەن؟ بۆ

خوێندنی بااڵ وەرناگرێت؟ ئــــەی بۆچــــی ئێــــوە ئــــەو وەزارەتــــە

ســــەعدی پیرە: من نازانم گۆڕان ســــلێمانی دەباتەوە یان نا. لە هەولێر و سلێمانیش نزیكەی 25% خەڵك هەن هێشتا بڕیاریان نەداوە دەنگ بە كێ بــــدەن. ئەوانــــە لە هەڵبژاردنی پێشــــوو لــــەدوا لەحزە بڕیاریاندا دەنگ بە گۆڕان بدەن، بەهۆی مەســــەلەی درێژكردنــــەوەی ویالیەتی ســــەرۆكی هەرێــــم و باجەكەمــــان دا. بــــەاڵم

ئەمجارە پێموانیە زۆرینە بۆ گۆڕان بێت. دكتۆر بەرهەم لە هەڵمەتی هەڵبژاردن

دەرناكەوێت؟ســــەعدی پیرە: ئەو بەشــــدارە، بەاڵم رەنگە

ئەو گلەییەی لەسەر هەبێت.

لە سنووری پارتی بە كادیری ئێمە دەگوترێت

ئۆتۆمبێلت تەسجیل نەكردووە، زەریبە دەڵێ

تۆ قەرزداری، زراعە دەڵێ بزور شمولی تۆ

ناكات ئەمە كەی رەوایە؟

8 ژماره 227 2014/4/19

سياسەت

دوای 200 رۆژ چاوەڕوانـــی پارتـــی و گـــۆڕان لەســـەر رێكەوتنـــی حكومەت رێكەوتـــن، رۆژێـــك بـــەر لەرێكەوتنەكە فـــازڵ میرانـــی وتبـــووی بـــێ یەكێتـــی حكومـــەت پێكدەهێنـــن، ئەمـــەش وایكرد باڵوكردنەوەی رێكەوتننامەكەی گۆڕان و پارتی، بێ یەكێتی شتێكی لەناكاو نەبێت. لەئێستاشـــدا هەموو الیـــەك چاوەڕوانی

هەڵوێستی یەكێتین.ئەندامێكـــی مەكتەبی سیاســـی یەكێتی كە نەیویســـت ناوی ئاشـــكرا بكرێت، لە لێدوانێكی بۆ ســـڤیل باسی لەوە كرد، كە بۆچوونێك لەناو یەكێتی هەیە، پەشیمانی پێوەدیـــارە لـــەوەی نەدەبوایـــە بەتەنیـــا لەهەڵبژاردنـــی پەرلەمانـــی كوردســـتان بەیەك لیست بەشـــداربن. ئەو ئەندامەی مەكتەبی سیاســـی ئەوەشی نەشاردەوە، كـــە خـــۆی یەكێك بـــووە لەوانـــەی هەر لەســـەرەتاوە داوایكردووە لەگەڵ پارتی بمێننەوە. ئەو دەڵـــێ "نامەم بۆ مەكتەبی سیاســـی نـــارد و وتـــم با لەگـــەڵ پارتی بەیەك لیست بەشـــدار بین، بەاڵم ئەوان

بڕیاریـــان دابـــوو بەلیســـتی ســـەربەخۆ بەشدار بن".

لە ســـەرەتای مانگی شـــەش یەكێتی لەجێگرەكانـــی یەكێـــك زاری لەســـەر رەســـوڵە كۆســـرەت كـــە تاڵەبانـــی ئـــەو الیەنگرانـــی لەكۆبوونەوەیەكـــی حزبـــەدا راگەیانـــدرا، كە یەكێتـــی بەجیا لەپارتی بەشـــداری لەهەڵبژاردن دەكات، ئـــەو ئەندامەی مەكتەبی سیاســـی دەڵێ "هەڵەكەی ئێمە لەو وتارەی كۆسرەتەوە دەستیپێكرد، دواتریش لەدرێژكردنەوەی ماوەی ســـەرۆكایەتی هەرێمیش هەڵەی دووەممان كرد". ئەوكات واباڵوكرایەوە، كە بۆ مەبەســـتی گەڕانەوەی دەنگەكانی یەكێتـــی كە پێشـــتر بۆ گـــۆڕان دەچوو، پارتـــی پێشـــنیاریكردووە یەكێتی بەجیا بـــەاڵم بـــكات، هەڵبـــژاردن بەشـــداری ئـــەو ئەندامـــەی مەكتەبی سیاســـی، ئەو قســـەیە رەتدەكاتـــەوە و دەڵـــێ "هەرگیز ئەمە راســـت نییە، پارتـــی چەند جارێك پێشنیاریان بۆ كردین لەگەڵیان بمێنینەوە، بـــەاڵم مەكتەبی سیاســـی ئێمـــە بڕیاری بەشـــداریكردنی بەلیستی سەربەخۆ دا". بەبڕوای ئەو ئەندامەی مەكتەبی سیاسی

ســـەربەخۆ لەبەشـــداریكردنی یەكێتـــی زەرەری كـــردووە، ئەوەتـــا خـــۆی دەڵێ "ئێســـتا وامانلێهاتـــووە، لەنێوان پارتی و

گۆڕان بووینەتە سەندەویچ". چاودێرێكی سیاسی نزیك لەیەكێتیش لەبـــارەی پێكهێنانی حكومەت بێ یەكێتی دەڵێ "یەكێتی لەنێوان پەشـــیمانبوونەوە و هەڵویستوەرگرتن دایە، دیارە لەرووی كرداری سیاســـی پەشیمان بوون هیچت بـــۆ نـــاكات، جـــا دەمێنێتەوە هەڵوێســـت وەرگرتن". ئەو چاودێـــرە پێیوایە پارتی هێشـــتا دەرفەتـــی بۆ یەكێتی هێشـــتۆتە، چونكە لەرێكەوتنەكـــەی نێوان گۆڕان و پارتی تەنها بەشی گۆڕان ئاشكراكراوە.

كەم هاتنی دەنگی یەكێتی، شكســـتێك بوو، هەرچەنـــدە هەوڵدرا ئەو شكســـتە راســـتبكرێتەوە، بـــەاڵم تادواجار یەكێتی نەوەك هەر نەیتوانی شكســـتەكە راست بكاتـــەوە، بەڵكـــو دواجـــار گەیشـــتە ئەو حاڵەتەی فەرامـــۆش بكرێت و حكومەت بێ یەكێتی دروســـت بكرێـــت. ئەندامێكی ســـەركردایەتی یەكێتیش پێیوایە هێشـــتا دەرفـــەت لەبەردەم یەكێتی ماوە. بێگەرد دڵشـــاد ئەندامی ســـەركردایەتی یەكێتی

بەشی سیاسەت

یەكێتی لە نێوان پەشیمان بوون و هەڵوێست وەرگرتندائەندامێكی مەكتەبی سیاسی یەكێتی:

هەڵەكەی ئێمە لە وتارەكەی كۆسرەت رەسوڵەوە دەستیپێكردئێستا بووینە سەندەویچی نێوان گۆڕان و پارتی

ژماره 227 2014/4/19 9

بێگەرد دڵشاد ئەندامی سەركردایەتی یەكێتی: رێكەوتنی پارتی و گۆڕان سەركەوتنی پیالنگێری نەوشیروان مستەفا بوو

لەدژی یەكێتی

سياسەت

پێشـــیوایە ئـــەو رێكەوتننامەیـــەی نێوان گۆڕان و پارتی، ســـەرگرتنی پیالنگێری لەلێدوانێكـــی بێگـــەرد نەوشـــیروانە. رێككەوتنـــەی "ئـــەم وتـــی ســـڤیل بـــۆ ئەمـــڕۆی پارتی و گۆڕان پێشـــینەیەكی دوورودرێژی هەیە، لەوكاتەوە دەســـتی پێكرد، كە نەوشـــیروان مســـتەفا، لەگەڵ مەســـعود بارزانـــی، ســـەرۆكی ماوە بۆ درێژكراوەی هەرێمی كوردســـتان چەند ئەنجامدا، بەوهۆیەشـــەوە، دانیشـــتنێكی گـــۆڕان پیالنگێـــڕی بەرانبـــەر یەكێتـــی ئەنجامدا. چونكە هەمیشە لەپێناو شكان و نەمانی یەكێتی لەگەڵ هەر هێزێك بوایە ئەمەی دەكرد، بەڵگەش بۆ ئەمە ئەوەیە، كـــە پێداگربـــوون لەســـەر هەمـــوو ئەو پۆستانەی الی یەكێتی بوون، تا لەدەستی یەكێتـــی بیانهێننە دەرەوە. ئێمە تائێســـتا بەشـــداریكردن یان بەشـــدارینەكردنمان لەحكومەتـــدا یەكالیـــی نەكردۆتەوە، ئەو پرســـە جارێ لەبەردەمماندا بەكراوەیی ماوەتەوە، تا كۆبوونـــەوەی ئەنجومەنی

سەركردایەتی".پرســـیارێكی گرنـــگ ئەوەیـــە، ئایا بۆ ناكرێت یەكێتی ئەو ئەزمووی شكستەی

خۆی لەهەڵبژاردنەكانی داهاتوو راســـت بكاتەوە؟ لەوەاڵمی ئەو پرسیارە بێگەرد دڵشـــاد دەڵـــێ "گەرچی ئـــەوان هەدەفی پەراوێزخســـتنی یەكێتیـــان هەیـــە، بەاڵم یەكێتی هێزێكـــی بەهێزە، خاوەن مێژوو ئەوەیـــە ئومێدیشـــمان جەمـــاوەرە، و كاری داهاتـــوو هەڵبژاردنەكانـــی بـــۆ بكەیـــن، خەڵكـــی كوردســـتانیش بـــاش خوێندنەوەیان بـــۆ هەموو رووداوێك و هەموو حزبە سیاســـییەكانی كوردستان هەیـــە، داواكارم لەخەڵكـــی كوردســـتان متمانـــەی زیاتـــر بەیەكێتـــی ببەخشـــن، چونكـــە یەكێتـــی هێزێكی ئاشـــتیخواز و

دیموكراس و ئازادیخوازە.بێگەرد دڵشاد ئەندامی سەركردایەتی یەكێتی پێشـــیوایە حكومـــەت بێ یەكێتی بەڕێوەناچێـــت، ئـــەو دەڵـــێ "حكومـــەت بەبێ یەكێتـــی، ناتوانێت حكومەتێك بێت ئاســـان كارەكانی ببـــات بەڕێوە، یەكێتی لەرابردوودا خاوەنی چەندین ساڵ خەباتی حكومڕانیـــن و جومگە هەســـتیارەكان و نیوەی حكومەتمان بەدەستەوە بووە، بۆ نموونە بەشـــێكی زۆری فەرماندارەكانی نـــاو وەزارەتـــی پێشـــمەرگە پەیوەندیان

پێـــوە كردوویـــن و قبوڵیـــان نییـــە ئـــەو وەزارەتـــە بۆ گـــۆڕان بێت، بـــەاڵم ئەمە سیاسەتی یەكێتی نییە، ئێمە ناگەڕێینەوە بـــۆ مێژوویەكی تاڵی ســـااڵنی ڕابردوو، ئێمە بـــاوەڕوان بەچەمكی دیموكراســـی و قبوڵكردنـــی ئەنجامەكانـــی هەڵبژاردن هەیە، بۆیە دەڵێین پەراوێزخستنی یەكێتی لەسیســـتمی حكومڕانیدا ئەستەمە، بەاڵم هێزێكین باوەڕمان بەدیموكراســـییەت و

خەباتی مەدەنی هەیە".

كۆبوونەوەی شاندی پارتی و گۆڕان لەبارەی پێكهێنانی حكومەت

10 ژماره 227 2014/4/19

سياسەت

هەفتانە تایبەت بۆ سڤیل دەینووسێت

ڤەۆشر

عەتا قەرەداخی

حكومەتی یەكێتی نیشتیمانی یان حكومەتی

پێكەوە نەگونجاوەكان!

ئێســـتا ئێمە لە هەرێمی كوردستان لەبەردەم دوو بۆچووندا راماویـــن، ئایا حكومەتی یەكێتی نیشـــتیمانی پێویســـتە، یان حكومەتی زۆرینە و بوونی ئۆپۆزســـیۆن؟ رەنگە كۆمەڵگەی كوردی چ لەســـەر ئاســـتی خەڵك و جەماوەر، چ لەسەر ئاستی نوخبەی رۆشـــنبیر و سیاسی، چ لەسەر ئاســـتی حیزب و رێكخـــراوە سیاســـیەكان، لەم رووەوە دابـــەش ببـــن بەســـەر دوو تـــەوەردا، تـــەوەی الیەنگری حكومەتی یەكێتی نیشـــتیمانی كـــە ســـەرجەمی الیەنـــە براوەكانـــی هەڵبژاردن كۆبكاتـــەوە، یـــان تـــەوەری حكومەتـــی زۆرینە كـــە لەمەشـــیاندا زۆرینە حكومـــەت پێكبهێنێت و لەبەرامبەریشدا ئۆپۆزسیۆنی پەرلەمانی بوونی هەبێت. دیسان لێرەشدا لەرووی ژمارەوە بوونی ئەو ئۆپۆزســـیۆنە گرنگە، چونكە ئۆپۆزســـیۆنی بەژمارەی كەم ناتوانێـــت رۆڵ و كاریگەرییەكی ئەوتۆی هەبێت. هەروەها ئێســـتا پرسیارێكی تر سەرهەڵدەدات، ئەویش ئەوەیە ئایا هیچ الیەنێكی براوەی هەڵبژاردنـــەكان لەخۆی رادەبینێت ببێـە ئۆپۆزســـیۆن، یـــان بەشـــێوەیەكی تـــر هیچ كام لەالیەنە براوەكانی پەرلەمان بڕوایان بەوە هەیە لەئێســـتادا ببنە ئۆپۆزسیۆن؟ كامیان بۆ ئێستای كورد گرنگە، حكومەتی یەكێتی نیشـــتیمانی یان

حكومەتی زۆرینە؟ ئاشكرایە لەمێژووی بزووتنەوەكانی كورددا، هـــەر لەدەســـەاڵتە ناوچەییـــەكان و پاشـــتریش دەســـەاڵتی میرنشـــینەكانەوە، تادەگاتە راپەڕین و بزووتنەوەكانـــی كورد و دەســـەاڵتدارییەكەی شـــێخ مەحموود و دواتریـــش، یەكێك لەهۆكارە ســـەركییەكانی شكســـتی كورد نەبوونی یەكێتی و یەكبـــوون بووە. هەروەك ئەوەش ئاشـــكرایە كـــورد، ســـەركەوتنی لەهۆكارەكانـــی یەكێـــك یەكێتی و یەكبوونە. ئەستەمە كورد بەبێ یەكێتی

و یەكبوونی نەتەوەیـــی بتوانێت هەنگاوی جدی بـــۆ هاتنەناو مێژوو بنێت. كەواتە دەشـــێ لێرەدا بپرسین چ پەیوەندییەك هەیە لەنێوان حكومەتی یەكبوونـــی و یەكێتـــی و نیشـــتیمانی یەكێتـــی بۆچوونـــە ئـــەم دەكرێـــت دیـــارە نەتەوەیـــدا؟ بەشـــێوەیەكی تریش دابڕیژرێت، ئەویش ئەوەیە یەكێتـــی حكومەتـــی لەپێكهاتنـــی دەشـــێ ئایـــا نیشتیمانیدا شـــتێك بەرهەمبێت بەناوی گوتاری نەتەوەیی كوردی، یان بەالیەنی كەمەوە گوتاری هەرێمایەتی، كە مەبەست لەمەش بەرهەمهێینانی گوتارێكی یەكگرتووە لەچوارچێوەی باشووری

كوردستاندا؟ بەهەرحـــاڵ ئەگەر لەباشـــووری كوردســـتان حكومەتێكـــی وەهـــا پێكبێت، كە هەمـــووان تیایدا بزانـــن، خۆیانـــی بەحكومەتـــی و بەشـــداربن لەسەرووی هەموو ئەوانەشـــەوە ئەو حكومەتە ببێتـــە حكومەتی هاواڵتی بـــەو مانایەی فەزایەك بـــۆ خـــۆی دروســـتبكات ئینتیمـــای جەمـــاوەر بگێڕێتـــەوە، كە ئـــەوەش بەدابینكردنـــی ژیانێكی شەرەفمەندانە بۆ هەمووان دەبێت، بەجۆرێك كە هاواڵتیان هەست بە غوبن نەكەن، ئەوە پێشبینی ئومێدێـــك دەكرێت بۆ جۆرێك لەیەكبوون. دیارە ئـــەوەش پێش هەمـــوو شـــتێك بەفەراهەمكردنی عەدالەتی كۆمەاڵیەتی و یەكسانی دەبێت لەهەموو ئاســـتەكاندا. ئەمەش پێویستی بەكۆمەڵێك بنەما هەیە، كە دەبێ كۆی ئەو حیزب و الیەنانەی لەو حكومەتەدا بەشـــدار دەبن، نەك هەر لەســـەری رێكبكـــەون، بەڵكـــو دەبێت بەكـــردەوە جێبەجێی بكەن. لەسەرووی هەموویانەوە پەیوەستبوونی كـــوردەوە بەبەرژەوەندییەكانـــی تەواوەتـــی وەكـــو نەتـــەوە و بەبەرژەوەندییەكانی خەڵكەوە وەكـــو جەمـــاوەری خەڵكی كوردســـتان. بۆ ئەم مەبەستەش دەبێ ئینتیمای یەكەم بۆ حكومەتەكە

10 ژماره 227 2014/4/19

ژماره 227 2014/4/19 11

پارتی بە هەوڵی بەشداریپێكردنی هەموو

الیەنەكان، خەریكە دژەكان دەباتە ناو

جەستەی حكومەتەكەوە، بەاڵم ئایا دەتوانێت

كۆنترۆڵی ئەو هەموو دژە بكات و جەستیەكی كش و

مات دروست بكات

سياسەت

كەواتـــە ئەگەر ئەمـــە ئەو حكومەتـــە بێت كە هاواڵتیانی باشـــووری كوردســـتان چاوەڕوانی پێكهێنانـــی دەكـــەن، ئەوا دەشـــێ جارێكی تریش لێدانێكـــی بەهێـــز و ترســـناك بـــەر هەســـت و چاوەڕوانییەكانـــی جەمـــاوەر بكەوێـــت، ئەوەش بـــكات و ئاســـتی بێئومێدیـــان تـــر ئەوەنـــدەی ئینتیمـــاش ئەوەنـــدەی تر هەرەســـیان پێبهێنێت. بۆیـــە مـــن وای بۆدەچـــم حكومەتـــی زۆرینـــە باشـــترین هەڵبژاردەیە بۆ هەرێمی كوردســـتان، چونكە لەالیەك بوونی ئۆپۆزسیۆن لەدەرەوەی حكومەت ئەگەر كاریگەرییەكانیشی كەمبێت، زۆر لەوە باشـــترە نەبێت، لەالیەكی تریشـــەوە ئەگەر حكومەتـــی زۆرینە پێكبێت، ئەوا جەســـتەی ئەو حكومەتـــەی پێكدێت بریتی نابێت لەكۆمەڵێك دژ كە بەرئەنجامی كاركردنیان بریتی بێت لەســـفر. دیارە پارتی وەكو هێزی یەكەم دەیەوێت هەموو ئەم الیەنانە بباتە ناو حكومەتەكەیەوە بۆ ئەوەی دەنگی بەهێـــزی دژ لـــەدەرەوەی حكومەتەكەی هەمـــوو خـــۆی بەلێكدانـــەوەی و نەهێڵێـــت دەنگەكانی دەرەوەی جكومەت كپ بكات، رەنگە لەم هەنـــگاوەدا ســـەركەوتن بەدەســـت بهێنێت، بەاڵم وەكو پێشـــتر گوتمـــان دژەكان دەباتە ناو جەســـتەی حكومەتەكەوە. ئێستا پرسیار ئەوەیە ئایـــا دەتوانێت لەنـــاو حكومەتەكەیـــدا كۆنترۆڵی ئـــەو هەمـــوو دژە بـــكات و جەســـتیەكی كش و مات دروســـت بكات؟ بەگوێـــرەی ئەو الیەنانەی تریش كە باسی ئەوە دەكەن لەناو حكومەتیشدا ئەوان هەر رۆڵی ئۆپۆزسیۆن دەبینن، ئەگەر لەو كارەیاندا ســـەركەوتوو بوون، ئەوە حكومەتەكە حكومەتـــی فەوزا و ناكۆكی و نەگونجان دەبێت، ئەگەر سەركەوتووش نەبوون، ئەوا پارتی دەنگی هەموویان دەخنكێنێت و سیاســـەت و بەرنامەی خۆی بەســـەر هەموویانـــدا دەســـەپێنێت. دیارە داهاتـــوو لەپێشـــمانە و رەوتـــی رووداوەكانیش شەرم لەكەس ناكەن، كەواتە باچاوەڕوان بین.

و نیشـــتیمان و نەتـــەوە و جەماوەرەكـــەی بێت. ئەمەش تەنیـــا كاتێك فەراهـــەم دەبێت، كە كۆی الیەنەكانی پێكهێنەری ئەو حكومەتە پەیوەستبن بەبڕیارەكانی ئەو حكومەتەوە، كە خۆیان پێشتر لەكارنامەی حكومەتدا لەسەری رێكدەكەون. نەك وەكو ئێســـتا هـــەر الیەنـــە و دەوڵەتێكی دەرەوە بەرنامەی بۆ دابنێت، یان بەپشـــتی ئەو بجوڵێت. بەتایبەتـــی ئـــەو بارودۆخەی ئێســـتا بەئاشـــكرا دیـــارە، ئێـــران و توركیـــا بەتـــەواوی كۆنتڕۆڵی بڕیـــاری كوردییان كـــردووە و زۆرینەی حیزب و الیەنەكانی كوردســـتان لەســـایەی هەژموونی ئـــەو دوو دەوڵەتەدا دەجوڵێـــن، كە ئەمەش نەك لەگـــەڵ بنەماكانی حكومەتی یەكێتی نیشـــتیمانی خـــاوەن بڕیـــاردا یەكناگرێتـــەوە، بەڵكـــو لەگەڵ ســـادەترین بنەمـــای ســـەروەری نەتەوەیـــی و نیشتیمانیدا ناكۆكەكە. بۆیە لێرەوە من وایدەبینم لەناوەوەڕا زەمینە و ویستێكی بابەتیانەی بەهێز بـــۆ پێكهێنانی حكومەتی یەكێتی نیشـــتیمانی بەو خاســـێتانەوە كە لەســـەرەوە باســـمانكردن نییە. بەتایبەتیـــش لەبـــەر دوو هـــۆكار، یەكەمیان ئەو وابەســـتەیی و پاشكۆیەتیەی بەشێك لەحیزب و الیەنەكانی باشـــووری كوردستان بۆ دەوڵەتانی دەوروبـــەر هەیانە، بەجۆرێك لەهەندێ ئاســـتدا هەســـت دەكرێت ئامادەبوونی كوردی و بڕیاری هەندێكجـــار و الوازە زۆر تیایانـــدا كـــوردی پەنابردنی هەندێ الیەنی كوردی بۆ ئەمالوئەوال بەتەواوی پاشـــكۆیەتی ئەو الیەنانە دەردەخات، بەجۆرێك لەبەرچاوی جەماوەر وەكو پاشـــكۆی كـــە دەربكـــەون، دەوڵەتانـــە ئـــەو تەواوەتـــی لەواڵتەكـــەی خۆیاندا بەئاگر و ئاســـن مامەڵەی كورد دەكەن و رۆژانە زوحاكئاسا خوێنی الوی

كورد دەڕێژن.لەبەردەمـــی تـــر ســـەختی بەربەســـتێكی پێكهێنانی حكومەتێكی یەكێتی نیشتیمانی خاوەن شووناســـدا، كێشـــەی یەكترقبوڵنەكردنی حیزب و الیەنەكانی باشـــووری كوردستانە. بەتایبەتی ناكۆكی تاكەكەسی و خێڵەكیانەی نێوان نوخبەی سیاســـی كوردی، كە تاكو ئێســـتا نەیانتوانیووە وەكو حیزب و رێكخراو و نوخبەی سیاسی نێو كۆمەڵگەیەكی شارســـتانی مامەڵەی یەكتربكەن، بەجۆرێك كە جیاوازییەكانیان لەبەرامبەر یەكتردا دیاربێت و لەســـەر بنەمای ئـــەو جیاوازییانەش پێكەوە كاربكەن. كێشـــەی ئەم نوخبە سیاســـیە كە بەردەوام واقیعـــی كۆمەڵگەی كوردەوارییان بـــەرق و كینـــە خێڵكیەكانـــی خۆیـــان و بەگیانی زەمینەیەكـــی بارگاویكـــردووە، تۆڵەكردنـــەوە ئامادەكـــردووە، ئەوتۆیـــان لەتەقینـــەوەی روو كە تیایـــدا خاڵیكردنـــەوەی ئەو بارگەیـــە هەروا كارێكی ئاســـان نییە. لەوەش ترسناكتر ئەوەیە، كـــە ئـــەم مێژووە ترســـناك و پڕ لەخەوشـــەیان بـــۆ نەوەكانی دوای خۆیشـــیان گواســـتۆتەوە و نـــەوەی نوێیـــان بەجۆرێـــك پەروەردەكـــردووە

و دەكـــەن، كە هەمان شـــێوەی خۆیـــان هەڵگری و خێڵگـــەری گیانـــی و كینـــە و رق هەمـــان تۆڵەسەندنەوە بێت، بۆیە ئەگەری دروستبوونی بـــۆ لەكوردســـتاندا تەندروســـت زەمینەیەكـــی پێكەوەژیـــان ئەگەرێكـــی زۆر الوازە، هـــەر بەو پێیەش ئەگەری دروستبوونی حكومەتی یەكێتی نیشـــتیمانی بەجۆرێك كە حكومەتێكی كارا بێت، ئەگەرێكـــی الوازە. كۆكردنـــەوەی كۆمەڵێ الیەن لەحكومەتێكدا كە لەراستیدا بنەمای پێكەوەژیان و پێكـــەوە هەڵكردنێكـــی بابەتیانـــە لەنێوانیانـــدا زۆر الوازبێـــت، چاوەڕوانـــی ئـــەوەی لێناكرێت

بەرهەمێكی ئەوتۆی هەبێت.كەواتە لەكاتێكدا وەكو لەسەرەوە باسمانكرد، ئەگـــەری دروســـتبوونی حكومەتێكـــی یەكێتـــی نیشـــتیمانی كارا ئەگەرێكـــی الواز بێـــت، كەواتە ئەڵتەرنایتیـــڤ چیە؟ هەڵەبەت دەشـــێ حكومەت لەنێوان الیەنە براوەكانی هەڵبژاردندا بەفشـــاری دەوڵەتانـــی ئەمالوئەوال دروســـت بكرێت، بەاڵم لەراســـتیدا ئـــەوە حكومەتی یەكێتی نیشـــتیمانی نییە. ئەو حكومەتانەی كە لەدەســـاڵی رابردوودا خـــاوەن دەوڵەتانـــی بەرێكەوتنـــی لەعێراقـــدا هەژموونـــی ناوچەكـــە و ئەمەریـــكا پێكهاتوون، ناویان لێناون حكومەتی یەكێتی نیشتیمانی، بەاڵم ئایـــا ئەوانە حكومەتی یەكێتی نیشـــتیمانی بوون یان حكومەتـــی دژە لەگەڵ یەك نەگونجاوەكان؟ ئـــەو حكومەتەی كە لەكوردستانیشـــدا بەتەماین پاشـــی حـــەوت مانـــگ لەهەڵبـــژاردن دروســـتی بكەیـــن، یان ناچارمـــان بكەن دروســـتی بكەین، نزیـــك لەشـــێوەكان شـــێوەیەك بـــە پێموایـــە لەحكومەتەكانی ئەم دەساڵەی رابردووی عێراق دەبێـــت. واتـــە حكومەتی الواز و نـــاكارا، چونكە ئاشـــكرایە هەر پێكهاتەیـــەك چ فیزیكی بێت یان مەعنـــەوی، ئەگەر یەكێتیەكـــی ناوخۆی بەهێز و پتەوی نەبێـــت، بەرهەمهێن نابێت. بۆیە دەشـــێ حكومەتـــی نێوان الیەنە براوەكان لەكوردســـتان دروســـت بكرێت، بەاڵم پێموایـــە بەم عەقڵیەت و تێڕوانینـــەی كۆی الیەنەكان بـــۆ یەكتر هەیانە و ئەو تێڕوانینەشـــی كە هەر چـــوار الیەنەكەی تر بۆ پارتی هەیانە، كـــە بەحیزبێكی كۆنترۆڵكەر و دیكتاتـــۆر و بنەماڵەیی دەزانـــن و بەردەوامیش باســـیدەكەن و ئاستەكانی خوارەوەی خۆیشیان بـــەو عەقڵیەتە پەروەردە دەكەن، كە پارتی رێگر و بەربەســـتە لەبـــەردەم ئازادی و دیموكراســـی و یەكســـانی و شـــەفافیەت و تەنانـــەت یەكێتـــی لێناكرێـــت ئـــەوەی چاوەڕوانـــی نەتەوەیشـــدا، حكومەتێكـــی كارا بێت. كەواتە ئـــەوە ئەگەرێكی الوازە كـــە حكومەتـــی ئـــەم پێنج الیەنـــە پێكەوە لەرووی نەتەوەیی و نیشتیمانی و دروستكردنی هێمنی و ئاسایشـــەوە بەرهەمهێـــن بێت، چونكە جەســـتەیەك كـــە ســـازاندن و گونجانـــدن لەنێو پێكهاتەكانیدا نەبێت، نەجەســـتەیەكی تەندروست

دەبێت، نەبەرهەمی تەندروستیشی دەبێت.

12 ژماره 227 2014/4/19

سياسەت

ســـایەی جەنگی ســـاردی ئێران و توركیا لەســـەر پێكەوەنانـــی كابینەی نوێـــی هەرێمی

كوردستاندەســـوەردانی كۆمـــاری ئیســـالمی ئێـــران لەكاروبـــاری ناوخۆیی هەرێمی كوردســـتان، بەتایبەتـــی زۆنـــی ســـەوز، هەفتـــەی رابردوو ســـنوور و كەوشـــەنێكی پێوانەیـــی بڕیـــووە. دوای ئـــەوەی نزیكـــەی چەنـــد مانگێكە شـــاند دوای شـــاند ئێرانییـــەكان ســـەردانی هەرێمی دەكـــەن، ســـلێمانی بەتایبـــەت كوردســـتان لەناوەڕاســـتی هەفتەی رابردووشدا شاندێكی پایەبـــەرزی ئێرانی بەسەرپەرشـــتی ســـەردار مەســـجیدی گەورە راوێژكاری سەردار قاسم قودســـی قـــەرارگای فەرمانـــدەی ســـلێمانی ســـوپای پاســـدارانی ئینقیالبـــی ئیســـالمی، بۆ پێكهێنانـــەوەی گروپـــە سیاســـییەكانی هەرێم لەمەڕ پێكەوەنانی كابینەی هەشـــتەم سەردانی

سلێمانی و هەولێریان كردووە. وەنەبێ ماهیەتی ئەم شـــاندە زۆر ئاشـــكرا بێـــت، تەنها ئەوەندە دەزانـــرێ ئێران بەتەمای ئەوەیە دەسوەردانە سیاسی و هەواڵگرییەكانی لەنـــاو هەرێمی كوردســـتاندا پەرەپێبـــدات. بۆ ئەمەیـــش ئێـــران دوای كۆبوونـــەوەی چەنـــد مانگێـــك پێشـــی شـــورای بـــااڵی ئاسایشـــی نەتەوەیی، بەو قەناعەتە گەیشتوە كە نوێنەری بەرژەوەندییەكانـــی واتـــە یەكێـتـــی لەدۆخێكی شپرزەییدایە و ئەگەر ئێران بەقورسی بەرگری لێنـــەكات، ئـــەوە لەنـــاو هاوكێشـــە سیاســـییە تازەكاندا سەری ئەم هێزە بە فەتارەت دەچێت، مەســـەلەكەش تەنهـــا چارەنوســـی یەك هێزی

كێشمەكێشی ساردئێران و توركیا لە هەرێمی

كوردستان دەیانەوێ پێگە و نفوزی خۆیان پەرەپێبدەن

بەشی سیاسەت

ئێران بەو قەناعەتە گەیشتووە كە نوێنەری بەرژەوەندییەكانی واتە یەكێـتی لەدۆخێكی

شپرزەییدایە و ئەگەر بەقورسی بەرگری لێنەكات، ئەوە لەناو هاوكێشە سیاسییە تازەكاندا سەری ئەم

هێزە بەفەتارەت دەچێت

تاران هەوڵدەدات ی.ن.ك كۆبكاتەوە، گەر بەلۆژیكی رێكەوتنیش نەتوانێ ئەمە بەسەر پارتی و گۆڕان و هێزەكانی دیكەیشدا بسەپێنێ، ئەوە بەلۆژیكی هێز ئەمەدەكات، دوورنییە بەنانەوەی شەڕ و ئاژاوەیەكی

سنورداری ناوخۆیی و دروستكردنی دوو ئیدارەیی جاران بێت

ژماره 227 2014/4/19 13

سياسەت

توركیا لە رێگای دیپلۆماسیەتی كۆنفرانسیەوە دەیەوێ نفوزی خۆی لە سلێمانیش بەهێزتر بكات

سیاســـی نییـــە، بەڵكو نزیكـــەی 400 كیلۆمەتر لەســـنورەكانی ئێران دەكەوێتە مەترســـییەوە. واڵتـــە ئـــەو بەرژەوەندییەكانـــی هەروەهـــا لەناوخۆی هەرێمی كوردســـتاندا رووبەرووی مەترســـی دەبێتـــەوە. بۆیە ئێســـتا ئەولەویەتی و ئێـــران نەتەوەیـــی ئاسایشـــی ســـتراتیژی ئەولەویەتی سیاســـەتی هەرێمی كوردســـتانی ئەو هێزە ئەوەیە، كە پێش هەمووشتێك دەست بەخانومانی یەكێتی نیشـــتمانی كوردســـتانەوە بگرێ و نەهێڵێ لەوەزیاتر لەبەریەك بترازێت. ئەمە لەكاتێكدا توركیاش بەوردی چاودێری رەوشـــی سیاســـی ئەم ناوچەیەمان دەكات و یەكالكردنـــەوەی دوای ئەوەدایـــە لەهەوڵـــی لەرێگـــەی ( ناوچەكانـــی دهـــۆك و هەولێـــر پارتییەوە( بەشێنەیی ئاستی پەیوەندییەكانیشی لەگەڵ بزوتنەوەی گۆڕان لەناوچەی سلێمانیش پێشبخات. ئەمەش وایكردووە كێشمەكێشەكانی ئێران–توركیا لەناوخۆی توركیا و لەناو سوریا و لوبنانـــەوە بـــەرەو هەرێمی كوردســـتانیش شـــۆڕببێتەوە. ئەم ملمالنێیە هێشـــتا ســـاردە، بـــەاڵم ئەگـــەری ئـــەوەی هەیـــە لەئایندەیەكی نزیكـــدا بەئاراســـتەی ملمالنێـــی نیمچەگەرمدا فاكتـــەری ئەوەیـــە هۆكارەكەشـــی بكشـــێت. هەرێمـــی و تۆ بڵـــێ فاكتەری ئێرانی پاڵپشـــتە بۆ یەكێتـــی بۆ ئەوەی لەوە زیاتر پاشەكشـــێ نـــەكات و لـــەوە زیاتـــر قەبارەكـــەی بچوكتـــر نەبێتەوە. ئێستا هەرێمی كوردستان لەدۆخێكدا وەستاوە، كە لەالیەك لەپرۆسەی دیموكراسیدا هێزێـــك تۆزێـــك لەپێگەی خۆی لەدەســـتداوە، بـــەاڵم هـــاوكات فاكتەرێكی ئیقلیمـــی لەهەوڵی

ئەوەدایە بەنیشـــاندانی كارایی ناوچەیی خۆی پێش بەجێگیربوونی ئەنجامەكانی دیموكراسی بگرێ و هێزە هاوســـۆزەكەی خۆی بەزەبری ئەم هۆكارە بەســـەر فەزای سیاســـی هەرێمی

كوردستاندا بسەپێنێت. لەعێـــراق و بێڕكابـــەر كارایـــی ئێـــران:

كەمكارایی لەكوردستانئێـــران دوای روخانی رژێمی ســـەدام بووە بەهێزترین الیەنی هەرێمی لەناو عێراقدا. بۆیە هێـــزە الیەنگرە شـــیعەكانی ئێران لەپرۆســـەی نیوەچڵـــی دیموكراســـیدا توانیـــان زۆرینـــەی و نوێنـــەران ئەنجومەنـــی كورســـییەكانی بەحوكمی ئەوەیش حكومەت بەدەستەوەبگرن. لەگـــەڵ كشـــانەوەی هێزەكانـــی ئەمەریـــكا و كزبوونـــی هەژمونی ئەمەریـــكا لەعێراق، ئەوە شیعەی سیاسی و بەتایبەت ئیتیالفی دەوڵەتی قانون، هەموو ئەو ئامرازانەی كۆنتڕۆڵكرد، كە هێز بەرهەمدەهێنن. لەمەشـــەوە خۆی بەسەر تێكڕای كایەكانی دەســـەاڵتدا ســـەپاند. ئەمەش تارادەیەكی زۆر بەپشتیوانی تاران هاتەكایەوە. هەرچەنـــدە لێـــرەدا جۆرێك لەهاوهەڵوێســـتی رانەگەیەنراو لەمەڕ شیعەكان لەنێوان واشنتۆن و تارانـــدا دەســـتەبەربووە، بەاڵم ســـەرەنجام عێـــراق گۆڕەپانـــی یەكالكـــەرەوەی هێـــزی تـــاران بووە. ئەمـــە بەجارێك ریـــاز و دەوحە و ئەنكـــەرەی قوشـــقی كـــردووە و ئەوانیـــش بـــۆ دۆزینـــەوەی بەدیلـــەكان و جێگرەوەكانی بەرژەوەندییە جیۆسیاســـییەكانیان پارێزەری

كارتی سوننەی سیاسیان قۆستۆتەوە. لێـــرەوە ئەنكـــەرە تاڕادەیـــەك هەوڵیـــداوە

لەرێگەی پشـــتیوانیكردن لەشـــەقامی ســـوننە بازنەی هەژمونی عێراقیانەی خۆی بەرفراوان بكات. بەاڵم لەمەدا تەنها توانی كەیســـی تارق هاشـــمی بقۆزێـتەوە و زۆرتر لـــەو نەیوێراوە توخنی شەقامی سوننە ببێتەوە، چونكە لێرەدا رووبـــەرووی هەمان تۆمـــەت دەبێتەوە، كە لە ســـوریا بۆتەوە. واتە پاڵپشـــتیكردنی تیرۆری ســـوننەی سیاســـی! بۆ قەرەبوكردنەوەی ئەم بۆشـــاییە ئەنكەرە لەسیاســـەتی عێراقی خۆیدا دەســـتی بۆ بەیدلـــی نزیكتر بـــردووە. ئەویش بەرزكردنەوەی كارتی كورد بووە. لەوەشەوە ماوەی چەند ساڵێكە ئەنكەرە بەشێنەیی خەریكە سیاســـەتی عێراقـــی خـــۆی بـــۆ سیاســـەتێكی كوردی دەگۆڕێت. هەتا دێتیش پەیوەندییەكانی ئەنكەرە-هەولێر گەشـــەكردنی زیاتر بەخۆوە وزە، دۆســـێی ئەمـــە بەتایبـــەت دەبینێـــت. ئاسایش و سیاســـەتی ناوچەییشی گرتۆتەوە. وای لێهاتـــووە جۆرێـــك لەهاوپەیمانی لەنێوان ئاك پارتـــی و پارتی دیموكراتی كوردســـتاندا هاتۆتەكایـــەوە. بۆیە ســـەركەوتنی ئاك پارتی ســـەركەوتنی و توركیـــا لەهەڵبژاردنەكانـــی پ.د.ك لەهەڵبژاردنەكانی هەرێمی كوردستاندا بۆتـــە گەرەنتـــی بۆ پێشخســـتنی زیاتـــری ئەم

پەیوەندیانە. بەهێزبوونی هەژموونـــی توركیا لەهەرێمی نیگەرانبوونـــی بۆتەمایـــەی كوردســـتان، ئێرانییـــەكان. بەتایبـــەت دوای ئـــەوەی هێـــزە هاوســـۆزەكەی ئێران واتـــە ی.ن.ك لەهەرێمی كوردســـتان پاشەكشـــێی كردووە، ئەوە چیتر بـــكات و ئـــەوە تـــاران ناتوانـــێ تەحەمولـــی

14 ژماره 227 2014/4/19

لەگـــەڵ بزووتنەوەی گـــۆڕان تارادەیك نفوزی پێشـــبخات. ســـلێمانیش لەناوچـــەی خـــۆی لەمەشـــیاندا تارادەیەكـــی زۆر ســـەركەوتووە پەیوەندیانـــە ئـــەم وێســـتگەی دواهەمیـــن و بانگهێشتكردنی فەرمی نەوشیروان مستەفابوو توركیـــا بـــۆ داودئۆغڵـــو ئەحمـــەد لەالیـــەن بـــووە. پێدەچـــێ ئەنكـــەرە بیـــەوێ لەكابینەی نوێـــدا هەژموونی پارتی و گۆڕان لەپێشـــەوە بێـــت تاكـــو یەكێتی. بۆیـــە توركیا بەشـــێوەی جۆربەجۆر پاڵپشـــتی ئەوەدەكات ئەم كابینەیە بەزۆری لەالیـــەن پارتی و گۆڕانـــەوە پێكبێت و كاریگـــەری یەكێتی لەســـەر كەمبێت. توركیا دەیەوێ بەپەراوێزخستنی یەكێتی تاڕادەیەكی زۆر هەژمونـــی ئێـــران لەناوچەی ســـلێمانی و گەرمیان دەســـتەمۆبكات. بۆ ئەمەش لەرێگەی بـــەردەوام لەگـــەڵ دیپلۆماســـیەتی نهێنیـــەوە لەگفتوگۆدایـــە. پارتـــی الیەنـــەكان بەتایبـــەت پێكەوەنانی كابینە بەم فۆرمەی دوایی خۆیەوە تارادەیەكی زۆر لەژێر كاریگەری بۆچوونەكانی ئەنكەرەدایە. واتە دوو وەزارەتی ســـەروەری بۆ پارتی )ناوخۆ و ســـامانە سروشـــتییەكان( و دوو وەزارەتـــی ســـەروەریش بـــۆ گـــۆڕان

)پێشمەرگە و دارایی(. دیارە پێشـــكەوتنی ئەم بۆچوونە بەیەكجار یەكێتـــی و ئێرانییەكانـــی توڕەكـــردووە. بۆیـــە تاران نایەوێ چیتر ئاوا بەنەرمیەوە پێشوازی لـــەم دۆخە بكات. تاران بـــۆ بەرپەرچدانەوەی ئەم ستراتیژییەی توركیا، بەتەمایە راستەوخۆ بێتەوە ناو هاوكێشـــەكانی هەرێمی كوردستان و بەراســـتەوخۆش بۆتـــە نوێنـــەری یەكێتی و لەگـــەڵ پارتی، گـــۆڕان، یەكگرتـــوو و كۆمەڵدا وەزارەتـــی ئـــەوەی بـــۆ دەكات، گفتوگـــۆ بەیەكێتـــی. هەروەهـــا بدرێتـــەوە پێشـــمەرگە ئێـــران بـــۆ تۆكمەكردنـــی ئامرازەكانی نفوزی خۆی لەهەرێمی كوردســـتان چەنـــد ئالیەتێكی شاراوەیشی خستۆتەكارەوە. ئەگەر ئێران ئەم سیاســـەتەی بۆ نەچێتەســـەر، ئەوە دوورنییە بەنانـــەوەی شـــەڕ و ئاژاوەیەكی ســـنورداری ناوخۆیی وەكو ئەوەی لەكەركوك روودەدات، هەڵبژاردنەكانـــی لەئەنجامـــی پشـــت بیـــەوێ كوردســـتان هەڵبكات و بەســـەپاندنی كەشێكی میلیتاری-ئەمنی پرۆســـەی سیاسی لەهەرێمی كوردســـتان پەكبخات. لێرەشدا ئێران خەریكە ســـارد لەجەنگـــی زیاتـــرەوە بەقورســـیەكی لەگـــەڵ توركیا دەگلێت. ئەم جەنگە ســـاردەش پێدەچـــێ دووكەڵی لێبكەوێتـــەوە و چڕییەكەی بەچاوی هەرێمی كوردســـتاندا بچێت. تەنانەت پرســـەكە لـــەوە واوەتـــرە، شـــیمانەی چەندین ســـیناریۆی جیاوازیـــش دەكرێ كـــە یەكێكیان دروستكردنەوەی دوو ئیدارەییەكەی جارانە.

گۆڕەپانی هەرێمی كوردستان بەیەكجاری بۆ ئەنكەرە چۆڵبكات. ئەگەر بەنرخی پشتهەڵكردن لەپرۆســـەی دیموكراســـی و پشتگوێخســـتنی ئەنجامەكانـــی 21 ئەیلولیش بێـــت، ئەوە تاران هەوڵدەدات ی.ن.ك كۆبكاتەوە. تەنانەت ئەگەر بێتـــو ئێران نەتوانـــێ بەلۆژیكی رێكەوتن ئەمە بەسەر پارتی و گۆڕان و هێزەكانی دیكەیشدا بســـەپێنێ، ئەوە بەلۆژیكی هێـــز ئەمەدەكات و رێگەبـــەوە نـــادات هێـــزە الیەنگرەكانی توركیا )پارتـــی، یەكگرتـــوو تارادەیەكیـــش كۆمـــەڵ( بەسەر گۆڕەپانی سیاسی هەرێمی كوردستاندا زاڵببن. ئێران هەستی بەالوازبوونی سیاسەتی كوردستانی خۆی كردووە، بۆیە لەدوالیەنەوە دەیەوێ ئەمە قەرەبوو بكاتەوە: یەكیان لەسەر ئاستی كوردستانی پەیوەندییەكانی خۆی لەگەڵ پ.ك.ك پێشخستوە و فشاریشی خستۆتەسەر ی.ن.ك بۆ ئەوەی لەسیاســـەتی كوردســـتانیدا پاڵپشتی پ.ك.ك بكات و بەرەوڕووی پ.د.ك ببێتەوە. لەالیەكی دیكەیشـــەوە لەسەر ئاستی ناوخۆیی هەرێمی كوردستان دەیەوێ بەهەرچ قیمەتێك بووە، یەكێتـــی و گۆڕان یەكبخاتەوە و بیانـــكات بەیەك بـــەرە و لەبەرانبەر پارتیدا

بیانقۆزێتەوە. توركیا: لـــە بژارەی پارتییەوە بۆ بژارەی

فراوانتر بەگۆڕانیشەوەئێـــران ســـتراتیژی بـــژارەی پێناچـــێ بـــۆ گـــۆڕان و یەكێتـــی یەكخســـتنی واتـــە لەرێگـــەی و پارتـــی بەرەنگاربوونـــەوەی هەژمونـــی بەرەنگاربوونـــەوەی ئەوەشـــەوە توركیا لەكوردســـتان بەســـادەیی سەربگرێت، لەرێگـــەی دەمێكـــە ئەنكەرەیـــش چونكـــە تەنانـــەت و بێدەنـــگ دیپلۆماســـیەتێكی لەهەوڵـــی كۆنفرانســـیەوە دیپلۆماســـیەتێكی ئەوەدایە لەرێگەی پێشخستنی پەیوەندییەكانی

سياسەت

پێشەوا محەمەد

توركیا دەیەوێ ئەم كابینەیە بەزۆری لەالیەن

پارتی و گۆڕانەوە پێكبێت و كاریگەری

یەكێتی لەسەر كەمبێت، بەمەش هەژمونی ئێران

لەناوچەی سلێمانی و گەرمیان دەستەمۆبكات

سياسەت

لەهەڵبژاردنــــی پەرلەمانــــی عێراقــــدا، جگــــە لەپارێزگاكانــــی عێراق، تــــەواوی عێراقییەكان لەزۆر واڵتانی ئەوروپا و دەرەوەی سنووری عێــــراق مافــــی دەنگدانیان هەیــــە. ژمارەی ئەو عێراقیانــــەش، نزیكــــەی دوو ملیــــۆن و ســــەد هەزار دەنگدەرە. ئایا پشــــك و ســــەنگی كورد

لە نێویاندا چەندە؟ عێراقییەكانی تاراوگە

واڵت دەرەوەی عێراقیەكانــــی دەنگــــدەرە بەســــەر چەندیــــن واڵتــــدا دابەشــــبوونە، وەك بەریتانیــــا، كەنــــەدا، ئوســــتوڕالیا، ئەمریــــكا، ئەڵمانیــــا، دانیمارك، نەمســــا، ســــوید، هۆڵەندا، ئــــوردون، ئیمــــارات، میصر، لوبنان، ســــوریا،

توركیا، ئێران. هەندرێــــن محەمــــەد بەرپرســــی ئۆفیســــی كۆمسیۆنی بااڵی سەربەخۆی هەڵبژاردنەكان لەهەولێــــر، ئامــــاژەی بەوەكــــرد، بەپێــــی ئــــەو ئامارە سەرەتاییانەی لەبەردەستدان، ژمارەی ئەو دەنگدەرانــــەی لــــەدەرەوەی عێراق دەنگ دەدەن، دوو ملیۆن و ســــەد هەزار دەنگدەرە، بــــەاڵم ناتوانرێــــت بزانرێت چەندیــــان كوردن. هەندرێن پێیوایە زانینی ئەم رێژەیە پێویســــتی بەماوەیەكــــی زۆر هەیــــە، هــــاوكات بەكارێكی

قورسیشی لەقەڵەم دەدات.هــــەر لەوبارەیــــەوە، شــــۆڕش ئیســــماعیل

كورد لە شەڕی ناوچە

كوردستانییەكانی دەرەوەی هەرێم

دایەكوردانی تاراوگەش

بەگەرموگوڕی بەشداری هەڵبژاردن دەكەن

ژماره 227 2014/4/19 15

سياسەتسياسەت

یەكێتــــی هەڵبژاردنــــی دەزگای بەرپرســــی پێیوایە، گەرچی ئێســــتا زووە بۆ پێشبینیكردنی لەالیــــەن كورســــی ژمــــارەی بەدەســــتهێنانی دەنگدەرانــــی دەرەوەی عێــــراق، بــــەاڵم گوتــــی جــــددی هەوڵــــی یەكێتــــی وەك ئــــەوان كــــە دەدەن بــــۆ بەدەســــتهێنانی زۆرتریــــن دەنــــگ و بانگەشەكانیشــــیان لەم واڵتانە بەڕێوەدەبەن كە

كوردی لێیە. بەڵگەنامەكان

پێویســــتە عێــــراق، دەرەوەی دەنگدەرانــــی ئــــەو بەڵگەنامانەیــــان پێبێــــت، كــــە كۆمســــیۆنی بــــۆ هەڵبژاردنــــەكان، ســــەربەخۆی بــــااڵی سەلماندنی شــــیاوبوونی دەنگدەرە عێراقییەكان،

دیاریكردوون.لــــەو هەندرێــــن محەمــــەد گوتــــی "هەندێــــك ناســــنامەی ســــەلماندنی بــــۆ بەڵگەنامانــــە كەســــی دەنگدەرە، كــــە لەســــەرچاوە عێراقی و دیاریدەكرێــــن، بیانییەكانــــەوە و نێودەوڵەتــــی لەســــەربێت، تازەیــــان بەمەرجێــــك وێنەیەكــــی جگــــە لــــەو بەڵگەنامانــــەی تەمەنــــی دەنگدەرەكە لەســــەرچاوە ئەوانیــــش كــــە دیــــاری دەكــــەن، فەرمییە عێراقــــی و نێودەوڵەتی و بیانییەكانەوە دەردەچن، چوارگۆشــــەیەكی تایبەت بەتەمەنیان تێدایە و تێیــــدا ئاماژە بەمێــــژووی لەدایكبوونی

دەنگدەر كرابێت".ســــەلماندنی بەڵگەنامەكانــــی دەربــــارەی رەگەزنامــــەش، ئەو كۆمیســــیارە وتیشــــی "گەر

دەنگــــدەر نەیتوانی ئەو بەڵگەنامانە پێشــــەكەش بكات، كە عێراقیبوونی دەســــەلمێنێت، بۆی هەیە ئەو بەڵگەنامانە پێشكەش بكات، كە عێراقیبوونی باوكــــی یــــا دایكــــی دەســــەلمێنێت. خــــۆ ئەگــــەر دەنگدەری عێراقی لەواڵتێكی بیانیدا لەدایكبووبێت و نەیتوانــــی ئــــەو بەڵگەنامانە پێشــــكەش بكات، كە بیســــەلمێنێت ســــەر بــــە چ پارێزگایەكە، ئەوا پێویســــتە دەنــــگ بــــۆ ئــــەو پارێزگایە بــــدات، كە

باوكی یا دایكی لێوەی هاتووە." پارێزگاكانی تری عێراق

لیســـتە كوردییەكان، جگە لەو پارێزگایانەی دەكەونە ناو ســـنووری هەرێمی كوردستانەوە، لـــەزۆر پارێزگای تـــری عێراقیشـــدا، بەتایبەت ناوچـــە كوردســـتانییەكانی دەرەوەی هەرێـــم، عێـــراق پەرلەمانـــی هەڵبژاردنـــی بەشـــداری

دەكەن. دلێـــر عەبدولقـــادر )كاندیـــد بـــۆ پەرلەمانـــی عیـــراق لەســـەر لیســـتی یەكێتـــی لەكەركـــوك( ئاماژە بەوەدەكات، كورد لەپارێزگای كەركوكدا دەنگێكـــی باش بەدەســـتدەهێنێت. ئـــەو كاندیدە رەخنـــەی لەالیەنەكانـــی تری كـــوردی گرت و گوتی "پارتی و گۆڕان رەزامەندنەبوون بەیەك لیســـتدا بەشـــداری بكەین، ئەوەش كاریگەریی

لەسەر پێگەی كورد لەكەركوك دەبێت".هاوكات لەپارێزگای موسڵیشـــدا، كوردەكان دەنگێكی زۆریان هەیە، لەوێ كوردانی ئێزیدی رۆڵـــی گرنگ دەبینـــن، وەك چاودێران و الیەنە

سیاســـییەكانیش جەختـــی لێدەكەنـــەوە، كـــورد دەتوانێت لـــەو پارێزگایەدا 10 تا 12 كورســـی

بەدەستبهێنێت.لەهەریەكـــە كـــورد جگەلـــەوەی، ئەمـــە لەپارێزگاكانی دیالە و ســـەاڵحەدین، بەنیازە بۆ هەر پارێزگایەك دوو كورســـی بەدەستبهێنێت. هەروەهـــا چەندیـــن پـــارت و لیســـت و الیەنی سیاســـی كوردی لەشـــاری بەغـــدای پایتەختی عێـــراق لەكێبڕكێكـــدان بۆ بەدەســـتهێنانی یەك كورســـی لەســـەر ئاســـتی پارێـــزگای بەغدا بۆ پەرلەمانـــی عێـــراق و كورســـیەكی ئەنجومەنی پارێـــزگای بەغـــدا، هەرچەنـــدە لەهەڵبژاردنـــی پێشـــوودا كـــورد نەیتوانـــی هیـــچ كورســـیەكی پەرلەمـــان لە پشـــكی بەغدا بەدەســـتبهێنێت، كە

ژمارەیان 69 كورسیە.لەناوچـــە كوردیـــەكان الیەنـــە هەرچەنـــدە دابڕێنـــدراوەكان نەیانتوانی لیســـتێكی هاوبەش پێكبهێنـــن، بـــەاڵم لەپارێزگای بەغـــدا بۆ ئەوەی دەنگەكانیـــان نەفەوتێـــت و بتوانن كورســـیەك پارتـــە و الیـــەن ســـەرجەم بەدەســـتبهێنن، كوردیەكان هاوپەیمانێتی یەكگرتووی كوردیان پێكهێنا لەپارتی، یەكێتی، سۆسیالست، یەكگرتوو و كۆمەڵ و ژمارەیەك كەســـایەتی سیاســـی و ڕۆشـــنبیری كـــوردی فەیلی، فریـــاد رەواندزی ســـەركردە لەیەكێتی، ســـەرۆكایەتی لیســـتەكە دەكات، تەنیـــا بزووتنـــەوەی گـــۆڕان نەبێت، كە

لەو لیستەدا بەشدار نیە و كاندیدیشی نیە.

فرەلیستی هێزە كوردییەكان لەكەركوك دەنگێكی زۆری كورد دەفەوتێنێت

ژماره 227 2014/4/19 15

16 ژماره 227 2014/4/19

دیمەنی هەڵمەتەكانی هەڵبژاردن لەشاری هەولێر

سياسەت

4/30، هەڵبژاردنــــی ئەنجومەنی پارێزگاكانی هەرێمی كوردســــتان و هەڵبژاردنــــی پەرلەمانی مــــاوەی 19 رۆژە دەدرێــــت. ئەنجــــام عێــــراق بانگەشــــەی هەڵبژاردن دەستی پێكردووە، بەاڵم ئــــەوەی تێبینی دەكرێــــت، الیەنە سیاســــییەكان بەهــــۆی هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاكانەوە، هەڵبژاردنــــی پەرلەمانــــی عێراقیــــان فەرامــــۆش كردووە، ئەمەش لە بانگەشــــەكانیاندا و تەنانەت

لەدیاریكردنــــی كاندیدەكانیشــــیاندا بەدیدەكرێت، لەكاتێكــــدا وەك چاودێرانی سیاســــیی ئاماژەی پێدەكــــەن، پەرلەمانی عێراق و قورســــایی كورد

تیایدا مەسەلەیەكی نەتەوەییە.پەرلەمانتارێكــــی خولــــی ئێســــتای پەرلەمانی تەئكیــــدی یەكگرتــــوو، لەلیســــتی عێــــراق لەوەكــــردەوە، الیەنــــەكان بــــۆ پەرلەمانی عێراق كەمتەرخەمــــن. ئەوەشــــی گــــوت "هەڵبژاردنــــی ئەنجومەنــــی پارێزگاكان هەموو شــــتێكی لەبیر

الیەنە سیاسییەكان بردۆتەوە".

بەكر حەمەسدیق، پەرلەمانتاری یەكگرتووی ئامـــاژەی عێـــراق، لەپەرلەمانـــی ئیســـالمی بـــەوەدا، جیاوازی الیەنـــەكان بـــۆ هەڵبژاردنی ئەنجومەنـــی پارێـــزگاكان و پەرلەمانـــی عێراق بەئاشـــكرا دیارە، كە تەركیز لەسەر پەرلەمانی عێـــراق كەمبۆتـــەوە. ئـــەو دەڵێـــت "الیەنـــەكان نابێـــت بەنەفەســـی پارێزگایـــەك بیربكەنـــەوە، بەداخەوە ئـــەوەی دەیبینین وایـــە، بیركردنەوە لەپەرلەمانی عێـــراق، بیركردنەوەیـــە لەنەتەوە، چەســـپاندنی و كـــورد لەدەســـتكەوتەكانی

پێشەوا محەمەد

ئەنجومەنی پارێزگاكان هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراقی لەبیر هەمووان بردۆتەوە"كورد هەڵەیەكی گەورەی كرد هەڵبژاردنی پارێزگاكانی خستە الی هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراقەوە"

ژماره 227 2014/4/19 17

سياسەت

تەواوەتی مافە دەستوورییەكان".پەرلەمانـــی پێشـــووی لەهەڵبژاردنەكانـــی عێراقدا، تەواوی لیســـت و الیەنە سیاسییەكان، هەموو قورســـاییەكان دەخســـتە بواری هێنانی زۆرتریـــن دەنگـــی كورد بـــۆ پەرلەمانی عێراق، ئەمـــەش لەبانگەشـــەكانیانەوە تـــا دیاریكردنی كاندیدەكانیان پێوەی دیاربوو، وەك چاودێرانی سیاســـیی جەختی لێدەكەنەوە، ئەم هەڵبژاردنە جگە لەفەرامۆشی الیەنی میدیایی لەبانگەشەدا، كاندیدەكانیشـــیاندا لەدیاریكردنـــی هـــاوكات بەپێچەوانـــەوە نیـــن، جەمـــاوەری كەســـانی لەهەڵبژاردنەكانی پێشوودا، الیەنەكان دیارترین

سەركردەكانیان دەخستە بانگەشەوە.بەبـــڕوای بەكـــر حەمە ســـدیق، كاندیدەكانی ئەمجارە بـــۆ پەرلەمانی عێراق الواز نین، بەاڵم هەڵبژاردنەكانـــی بەكاندیدەكانـــی بەبـــەراورد پێشـــوو الوازتـــرن. هۆكارەكەشـــی بـــۆ ئـــەوە دەگەڕێنێتـــەوە، چەنـــد دەورەیەكـــی هەڵبژاردن وایكـــردووە هەڵبژاردنـــەكان پێكەوەیـــی و الیەنـــە سیاســـییەكان كادری باش و بەتوانایان بەدەســـتەوە نەمێنێت. گوتیشی "كارێكی خراپە الیەنە سیاسییەكان پەرلەمانی عێراق بەوجۆرە فەرامـــۆش بكەن، ئەمە مەترســـییەكە بۆ ســـەر ئاییندەی نەتەوەیی و پرســـە نەتەوەییەكانمان، كە بەدرێژایی ســـەدان ســـاڵە لەگەڵ حكومەتی

ناوەند لەسەریان لە كێشەداین". پەرلەمانتـــاری عەبدوڵـــاڵ، عـــادل هـــاوكات

پەرلەمانـــی عێراق و كاندید بۆ خولی داهاتووی پەرلەمانـــی عێـــراق لەســـەر لیســـتی یەكێتـــی، روونیكردەوە، وەكو یەكێتی لەكاتی بانگەشـــەدا ئەنجومەنـــی پارێـــزگاكان و پەرلەمانـــی عێراق جیاناكەنـــەوە، راشـــیگەیاند، ئەگـــەر پێمانوابێت ئەنجومەنـــی پارێزگا لەهەڵبژاردنـــی پەرلەمانی عێراق گرنگترە وانییە "چونكە بوونی پێگەیەكی بەهێز بـــۆ كورد كاریگەرییەكـــی گرنگی دەبێت لەسەر كورد و ئاییندەی كورد، تارێژەی كورد لەبەغدا زیاتربێت، مافەكانمـــان زیاتر پارێزراو دەبـــن، بەتایبـــەت ئەو مافانەمان كە دەســـتوور چەســـپاندوونی، بۆیە بوونی كورد لەپڕۆسەی سیاســـیی عێراقـــدا بەرێژەیەكـــی بەرچاو زۆر گرنگە. بەاڵم بێگومـــان هەڵبژاردنی ئەنجومەنی "كـــورد گوتیشـــی گرنگـــە". پارێزگاكانیـــش لەپەرلەمانی داهاتووی عێراقدا كورســـییەكانی زیـــاد دەكات، دیـــارە دوای هەمواركردنـــەوەی یاســـای هەڵبژاردنەكان ســـێ كورسی بۆ كورد زیادكـــراوە، هـــاوكات ئەو هەاڵنـــەش دووبارە ناكەینەوە كـــە هەڵبژاردنی پێشـــوو لەكەركوك بەســـەرماندا تێپەڕیـــن و دەنگێكی زۆری كورد

لەو پارێزگایەدا فەوتا".بۆ پەرلەمانی عێراق، 9040 كاندید كێبەركێ لەســـەر بردنـــەوەی 328 كورســـی دەكەن، كە بەســـەر 107 لیســـت و قەوارەدا دابەشـــبوون، هـــاوكات 21 ملیـــۆن و 400 هـــەزار هاواڵتـــی عێراقییـــش مافـــی دەنگدانی هەیە و پێشـــبینیش

دەكرێـــت لـــەم هەڵبژاردنـــەدا 37 هـــەزار دەنگ كورسییەكی پەرلەمانی عێراق دیاری بكات. لەو 328 كورسییە، پارێزگای هەولێر 15 كورسی و ســـلێمانی 18 كورسی و دهۆكیش 11 كورسی بەركەوتووە. بۆ ئەو هەڵبژاردنەش، رێژەی ئەو هاواڵتییـــە كوردانەی لەپەرلەمانی عێراقدا مافی دەنگدانیان هەیە 2 ملیۆن و 785 هەزار كەســـە، لەكـــۆی 5 ملیـــۆن و 168 هـــەزار دانیشـــتووی

هەرێمی كوردستان.لەالیەكـــی تـــرەوە، پەرلەمانتارێكـــی پارتـــی لەپەرلەمانـــی عێراق، رەتیدەكاتـــەوە پەرلەمانی عێراق لەبانگەشە و بایەخدان فەرامۆش كرابێت، پێشیوایە كورد لەپەرلەمانی داهاتوودا بەهێزتر دەبێت. ئەشواق جاف، پەرلەمانتاری پەرلەمانی عێـــراق و كاندید بۆ خولی داهاتووی پەرلەمانی عێراق لەسەر لیستی پارتی گوتی "جیاوازییەك نییـــە لەنێوان بانگەشـــە و بایەخـــی ئەنجومەنی پارێـــزگاكان و پەرلەمانی عێراق، ئێمە لەهەموو كـــۆڕ و كۆبوونەوەكان تەركیز دەخەینە ســـەر هەردوو هەڵبژاردنەكە، چونكە پەرلەمانی عێراق مەســـەلەی نەتەوەییە، جوابدانەوەی نەتەوەییە بەرانبـــەر مالیكـــی، بـــۆ ئـــەو مەبەســـتەش بـــۆ هاواڵتیان رووندەكەینەوە گرنگە بۆ پەرلەمانی عێـــراق بـــە گەرموگوڕییەوە بەشـــداری بكەن". پێشیوایە بارودۆخی ئێســـتای عێراق ناجێگیرە و هەڵبژاردنی داهاتوو ســـەدا ســـەد نەخشـــەی سیاســـیی عێـــراق دەگۆڕێت. ئاشكراشـــی كرد، كـــورد هەنگاوێكـــی زۆری بڕیـــوە و بۆ هەموو الیەنەكان دەركەوتووە، كورد پێگەیەكی گرنگی لەعێراق و لەبڕیارە سیاســـییەكاندا هەیە، باسی لەوەش كرد، لەداهاتووشدا كورد زیاتر بەهێزتر

دەبێت. هەروەها چاودێرانی سیاســـیی ئاماژە بەوە دەدەن، كـــورد خەریكـــی هەڵەیەكـــی گەورەیـــە بـــەوەی هەڵبژاردنی پەرلەمانـــی عێراق بەهۆی ئەنجومەنـــی پارێزگاكانـــەوە فەرامۆش دەكات. تەئكیدیـــش لەوە دەكەنەوە، كـــورد هەڵەی كرد هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاكانی خستە الی

هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق.ئیسماعیل حەمەئەمین، نووسەر و چاودێری سیاســـیی، ئاماژەی بەوەكرد الیەنە سیاســـییە كوردییەكان لەبەر بەدەســـتهێنانی پارێزگایەك لەنـــاو كوردســـتاندا هەڵبژاردنێكی گرنگی وەك پەرلەمانی عێراقیان بیرچۆتەوە، كە پەیوەســـتە بە چارەنووس و ئاییندە و مافەكانی كوردەوە.

"كـــورد گوتـــی سیاســـییە چاودێـــرە ئـــەو زۆرجار كوشـــتەی هەڵـــە ناوخۆیی و ناكۆكییە ناوخۆییەكانی بووە، بۆ ئەمجارەش بەكردارەكی بەهـــۆی ملمالنێـــی ناوەكیـــان بـــۆ بردنـــەوەی پارێـــزگاكان، خەریكـــن شـــەڕی نەتەوەیـــی و پێگـــەی كـــورد لەبەغدا و بەرانبـــەر عەرەبەكان

لەبیردەكەن".

18 ژماره 227 2014/4/19

سياسەت

نــــەوزاد هــــادی، ســــەرۆكی لیســــتی 76ی پارتــــی دیموكراتــــی كوردســــتان و كاندیدی ئەو حزبە بۆ پۆســــتی پارێزگاری هەولێر، لە دیمانەیەكی گۆڤاری ســــڤیلدا تیشــــك دەخاتە ســــەر كۆمەڵێــــك پرســــی گرنــــگ، لەوانەش كاندیدكردی بۆ پۆســــتی پارێزگاری هەولێر و راشــــیگەیاند، پارتــــی بەباشــــی زانیــــوە بۆ بەرژەوەنــــدی پارتــــی و هەولێریــــەكان ئــــەو

كاندید بكاتەوە.

پێشـــبینی دەكەن چەند كورسی بۆ ئەنجومەنی پارێزگای هەولێر بەدەست

بێنن؟نـــەوزاد هـــادی: هەمـــوو حزبێـــك كە بەشـــداری پڕۆســـەی هەڵبژاردن دەكات، هەوڵـــدەدات زۆرینـــەی بەدەســـت بێنێ، واتا 50% + 1، ئێمە چەند ســـاڵە خزمەتی هەولێرمـــان كـــردووە، لەهەڵبژاردنەكانی ساڵی 2005یش پەنجا زائید یەكمان هێنا، بـــەو ئومێدەیـــن و چاوەڕێش دەكەین. بە بردنەوەی رێـــژەی كورســـیەكان لەنیوە زیاتـــر لـــەرووی یاســـایەوە ئـــەو الیەنە دەتوانـــێ دەزگا جێبەجێكاریەكانی خۆی دابمەزرێنێـــت و بۆمـــاوەی چـــوار ســـاڵ بەرنامەكانی خـــۆی جێبەجێ بكات، بۆیە

بەرنامەكانی ئێمەش بەو شێوازەیە.

دەگوترێ دانانی پشتیوان سادق هەر لەســـەرەتاوە هەڵەیەك بـــوو پارتی

كردی، ئێستا پەیوەندیتان چوونە؟نـــەوزاد هـــادی: ســـەركردایەتی پارتی بەرنامەی خۆی داناوە، مەكتەبی سیاسی لیستی خۆی بۆ هەڵبژاردن دیاریكردووە لەپڕۆســـەی چـــۆن دەكات پێشـــبینی و هەڵبژاردن سوود لەكادیرانی خۆی ببینێ، بۆ ئەوەی زۆرترین دەنگ بۆ لیســـتەكەی كۆبكاتـــەوە، دانانـــی هـــەر بەرنامەیـــەك

پەیوەندی بەمەكتەبی سیاسییەوە هەیە. وەاڵمی منت نەدایەوە پەیوەندیت

لەگەڵ كاك پشتیوان چوونە؟نەوزاد هادی: ئەمانە شـــتی شەخسین پەیوەنـــدی بەئەوەوە نیـــە، ئێمە كە لەناو حزبـــدا كاردەكەین و بەرنامـــە و پەیڕەو و پرۆگرامـــی حـــزب جێبەجـــێ دەكەین، مەكتەبـــی سیاســـی و جەنابی ســـەرۆك ئێمـــە فەرمـــان دەردەكـــەن و بارزانـــی جێبەجێی دەكەین، ئەو ئەمرانەی جەنابی ســـەرۆك و ســـەرووی خۆمان بەئێمەی بســـپێرێت، بێگومـــان وەك پارتـــی ئەوە

جێبەجێ دەكەین. هەســـتناكەی ملمالنێی پشتیوان پارتـــی ســـەركردایەتی لەگـــەڵ ســـادق لەهەولێـــر كاریگـــەری لەســـەر ملمالنێی

نێوان هەردووكتان هەبووبێت؟پەیوەنـــدی ئەوانـــە هـــادی: نـــەوزاد بەمنەوە نییە، من پێشـــتر وەك كادیرێكی پارتی و ئێســـتاش وەك قیادیەكی پارتی لەئەســـتۆی مـــن بـــووە وەك پارێزگاری هەولێـــر كار و بەرنامەكانـــی حكومەت و

بەرنامەی پارتی لەناو حكومەت جێبەجێ بكەم، دووبـــارە كاندیدكردنەوەی من بۆ پۆســـتی پارێزگار بەحوكمـــی ئەزموونی كاركردنـــی مـــن و پارتی بـــووە، بەباش زانـــراوە بۆ چوار ســـاڵی داهاتوو كاندید بكرێمەوە بۆ پۆســـتی پارێزگار، لەرووی هـــەر نییـــە، گرفتێـــك هیـــچ یاســـایەوە لەبەرئـــەوەش لەبەرژەوەنـــدی هەولێر و كارەكان زانراوە و چەند ساڵێكیش دەبێت

بەرنامەی حكومەتم جێبەجێ كردووە. لەهەموو هەڵبژاردنەكاندا پارتی كۆمەكـــی كاندیدەكانـــی دەكات، دەكـــرێ بزانیـــن بـــۆ ئـــەم هەڵبژاردنـــە كۆمەكـــی پارتی بۆ كاندیدەكانی و سەرۆكی لیست

چەندبووە؟نـــەوزاد هـــادی: بـــۆ هـــەر كاندیدێـــك پێنج هـــەزار دۆالر خەرجكراوە و منیش وەك سەرۆكی لیســـتی پارتی لەسنوری پارێـــزگای هەولێـــر تەنیـــا پێنـــج هـــەزار

دۆالرم وەرگرتووە.زۆر ژمارەیەكـــی دەگوتـــرێ الی هێناوەتـــە كێشـــەیان لەهاواڵتیـــان بەڕێزتان و داواكاریان هەیە، تاچەند ئەو بەڵێنانـــەی بەهاواڵتیانت داوە جێبەجێیان

دەكەیت؟نـــەوزاد هادی: چۆن ئەوە چەند ســـاڵە سیســـتەمی ئیشـــی من وابووە، دەرگای پارێـــزگا بەشـــەو و رۆژ كراوەبـــووە بۆ ئەوەی داخوازی و گلەیی خەڵك بگاتە من، هـــەرواش دەمێنێتەوە. مـــەرج نیە هەموو داخوازیـــەك جێبەجـــێ بكرێـــت، چونكـــە بەپێی ئەو دەســـەاڵتە یاساییەی هەمبووە

قائید میرۆ مزوری

منیش وەك كاندیدەكانی تر تەنیا پێنج هەزار دۆالرم وەرگرتووە

نەوزاد هادی سەرۆكی لیستی 76ی پارتی بۆ هەڵبژاردنی پارێزگاكان:

ژماره 227 2014/4/19 19

سياسەت

نەوزاد هادی چاوەڕوان دەكات پارتی نیوە زیاتری دەنگەكان بەدەست بهێنێت

مانگێك زۆرە بۆ هەڵمەتی هەڵبژاردن

ئیشـــەكانم جێبەجـــێ كـــردووە، هەمـــوو ئـــەو كێشـــە و داخوازیانـــەی هاواڵتیـــان هەیانبـــووە كۆدەكەینـــەوە و دواتر بەپێی

یاسا رەفتاری لەگەڵ دەكەین. رۆژانە ژمارەیەكی زۆر هاواڵتی ســـەردانی ماڵـــی ئێـــوە دەكـــەن، دەكرێ بزانیـــن چەند كێشـــەی هاواڵتیان بۆ ئێوە

دێن؟نـــەوزاد هـــادی: ئەمـــە كۆدەكرێتـــەوە ئیدی زۆرە جـــارێ ناتوانم ئەو وەاڵمەی جەنابـــت بدەمـــەوە، چونكە ئێمە هێشـــتا لەهەڵمەتی هەڵبژاردنیـــن، بەاڵم بێگومان هەموویان كۆدەكرێنەوە و بەپێی یاسای تەعامولی لەگەڵ دەكەین و ئەوەی قابیلی

جێبەجێكردن بێت، جێبەجێی دەكەین.جـــارە ئـــەم ناكـــەن هەســـت بانگەشـــەی هەڵبژاردن ساردییەكی پێوە

دیارە؟نـــەوزاد هـــادی: ئـــەوەی مـــن دەبینـــم تادرەنگانـــی شـــەو هەڵمەتـــی هەڵبژاردن زۆر بەباشی و قەرەباڵغی بەڕێوەدەچێت،

ئەوەی من لەســـەردانەكانم بۆ ناوچەكان دەیبینـــم و لەو خەڵكانـــەی دێنە الی من،

زۆر بەباشی دەڕوات. بۆچـــی لەبانگەشـــەی ئەمجـــارە وەك دیارنییـــە پارتـــی ســـەركردایەتی ســـەرۆك و جێگری ســـەرۆكی پارتی و

سكرتێری مەكتەبی سیاسی؟نـــەوزاد هادی: شـــەرت نیـــە لەرۆژانی

یەكەمەوە دیاربن.داهاتـــوو لەرۆژانـــی واتـــە

بەدەردەكەون؟و دیاردەبـــن بەڵـــێ هـــادی: نـــەوزاد بەڕاســـتی مانگێك زۆر بوو بۆ هەڵمەتی هەڵبژاردن، هـــەم نێوانی دوو هەڵبژاردن ماوەیەكـــی كورتبـــوو، هەمیـــش بەهۆی ئەو كێشـــانەی ئێستای عێراق و هەرێمی

كوردستان پێدا تێپەڕدەبێت. تێبینـــی دەكرێت ئەمجارە پارتی هیچ كەســـێكی قیادی كاندیـــد نەكردووە،

هۆكارەكەی بۆچی دەگەڕێتەوە؟نەوزاد هادی: ئەوەی تۆ باس دەكەیت

بۆ پەرلەمانی عێراق بوو، دوو هەڵبژاردن بـــۆ ئەنجومەنی پارێزگا كـــراون، یەكیان لەساڵی 2005بوو، پارتی منی بۆ پۆستی پارێـــزگار كاندیـــد كردبـــوو، كاك تاهیـــر عەبـــدواڵش وەك جێگری پارێـــزگار، بۆ ئـــەم هەڵبژاردنەش پارتـــی دیاریكردووە من وەك ســـەرۆكی لیســـت بۆ پۆســـتی پارێزگاری هەولێر و كاك عەلی رەشید بۆ

پۆستی سەرۆكی ئەنجومەنی پارێزگا.

20 ژماره 227 2014/4/19

سياسەت

سیاســـی كـــە دواتـــر بەفەرمـــی بۆتـــە پارتی دیموكراتی كوردســـتان لەسوریا، لەگەڵ ئەم

پەراوێزكارییە هەڵوێستیان وەرگرتووە. پ.د.ك ئـــەوەی بۆتەهـــۆی ئەمـــەش بەفەرمی لەســـەریان وەجـــواب بێت، چونكە تەنگپێهەڵچنینی ئەم هێزانە واتا تەنگپێهەڵچنینی ئەگـــەر كوردســـتان. لەخۆرئـــاوای پ.د.ك ئەمـــە بێتـــەدی، ئـــەوە پ.د.ك گۆڕەپانێكـــی ســـەرەكی و قواڵییەكـــی ســـتراتیژی خـــۆی لەدەســـتدەدات. بۆیـــە پ.د.ك پارتـــی یەكێتی دیموكراتی بەپارتـــی كارتۆنی واتە پارتییەك كە دەســـكردی ك.ج.ك یـــە تۆمەتبار دەكات. لەگەڵ ئەمەشـــدا ساڵح موسلیم هاوسەرۆكی خۆجاڕدانـــی لەگـــەڵ هـــاوكات پ.ی.د پ.د.ك.س یەكســـەر بێ لەبەرچاوگرتنی هیچ تێبینییەكی سیاسی و دیپلۆماسی گوتی "ئەم پارتییـــە بەدۆالر دروســـتكراوە"! ئێســـتا چی پارتـــی كارتۆنـــی بێت و چـــی پارتی بەدۆالر دروستكراو بێت هیچ لەمەسەلەكە ناگۆڕێت. كرۆكی مەســـەلەكە ئەوەیە كێشمەكێشـــێكی ســـەخت لەنێوان ســـەاڵحەددین و قەندیل بۆ بەدەســـتەوەگرتنی رێبەرێتـــی بزووتنـــەوەی گشت كوردستان لەئارادایە. لەكۆبوونەوەكانی كۆنگـــرەی نەتەوەیـــی كـــورددا تاڕادەیـــەك بەبراگەورەیـــی مـــل دەیەویســـت ك.ج.ك پ.د.ك بـــدات، بۆیـــە بەگەرمیەوە بەشـــداری لەكۆبوونـــەوەكان كرد. بـــەاڵم كاتێك بابەتی ناوەندێتـــی و رێبەرێتی تێكڕای جوواڵنەوەی كورد لەخۆرهەاڵتی ناوەڕاســـت هاتەكایەوە، ئەوە بەشـــێنەیی ملمالنێیەكی قورس سەری دەرخست، كە تائێستاش هەر پەنگدەخواتەوە. واتە ك.ج.ك دەیـــەوێ پ.د.ك وەك میواندار و خاوەنماڵـــی كۆنگرەكـــە قبوڵبكات، دەیەوێ

هەڵكەندنـــی خەنـــدەق لەالیـــەن حكومەتی هەرێمی كوردستان بەتایبەت پشكی پ.د.ك، بەشـــداربوی ئەندامـــی 17 دەســـگیركردنی كۆنگـــرەی دامەزراندنـــی پارتـــی دیموكراتی دیدارەكانـــی و ســـوریا لـــە كوردســـتان كۆنگـــرەی نەتەوەیی كوردســـتان – ك.ن.ك لـــەو گۆڕانكارییە تازانەن، كە كێشمەكێشـــی نێوان دوو هێزی هێزی سەرەكی كوردستان دەگەیەننە قۆناغێكی یەكجار هەستیارتر. ئەم پێشـــهاتانە داینامیكیەتی تەرازووی سیاســـی هێزە ســـەرەكییە كوردستانییەكان دەگۆڕێت و ملمالنێیەكـــەش چیتـــر بەتـــەرازوی ســـێ هێـــزەوە بەڕێوەناچێـــت، بەڵكـــو ملمالنێیەكە خەریكـــە بەخێرایی ئاڕاســـتەیەكی دووهێز و

دوو جەمسەرە بەخۆوەدەگرێت. رێبەرێتـــی لەســـەر هێـــزە دوو ئـــەم

شەڕدەكەنپارتی دیموكراتی كوردستان و كۆما جڤاكێن كوردســـتان لەوەتی كێشەكانیان لەكۆنگرەی نەتەوەیـــی كوردەوە تەقیوەتـــەوە، هەتا دێت كێشمەكێشـــی نێوانیان لەپەرەسەندندایە. ئەم كێشانە بەزۆری لەسەر گۆڕەپانی خۆرئاوای كوردستان چڕبۆتەوە و ملمالنێیەكی شێلگیر بـــەاڵم ســـارد لەنێوانیـــان دەســـتیپێكردووە. ك.ج.ك لەرێگەی پ.ی.دەوە دەســـتی بەسەر خۆرئاوادا گرتووە و بەهیچ شێوەیەك نایەوێ مل بەبەشـــدارییەكی راســـتەقینەی هێزەكانی دیكـــە لـــەو ئیدارەیە بـــدات. هەروەها رێگەی بـــەوە نەداوە ئەنجومەنی نیشـــتمانی كوردی بەسەربەستی چاالكیی بكات. لەبەرئەمە هەم ئەنجومەنی نیشتمانی كوردی و هەم یەكێـتی

وەكو ســـەرچاوەی لۆجستیكی بۆ خۆرئاوای كوردســـتان و پشـــتیوانی سیاســـی و توانـــا بـــەاڵم بقۆزێـتـــەوە، دیپلۆماسییەكەشـــی

بەمەرجێك دیسان خۆی براگەورە بێت. تەرازووی هێزەكان و دۆخی ناوخۆیی

كوردستانلەزانســــتی پەیوەندییــــە نێودەوڵەتییەكاندا تیۆرییــــەك هەیە پێدەڵێــــن تیۆری تەرازووی هێزەكان. بەپێی ئەم تیۆرییە لەرێگەی ملمالنێی خۆپڕچەككردنی سەربازییەوە بێئەوەی شەڕ رووبدات، نەتەوەكان و دەوڵەتەكان لەنێوان خۆیانــــدا جۆرێك لەتەرازووی ســــەربازی و سیاســــی هێــــزەكان پێكدەهێنــــن. ئەمەش بۆ ئەوەیــــە تاكــــو بەراگرتنی هاوســــەنگی هێزە ســــەربازییەكانیان پێــــش بەوەبگــــرن یەكیان بەســــەر ئەویتریانــــدا زاڵببێــــت. جــــا ئەگــــەر یەكیــــان لەرێــــی سیاســــی و ســــەربازییەوە بااڵدەســــت بێت، ئەوە تــــەرازووی هێزەكان تێكدەچێ و ســــەرلەنوێ پێویســــتە لەرێگەی پەیمانە نێودەوڵەتییەكانەوە ئەم الســــەنگییە راســــتبكرێتەوە. دیــــارە تیــــۆری تــــەرازووی هێــــزەكان یەكێــــك لەكۆڵەكــــە تیۆرییەكانــــی تیــــۆری واقیعگەرایی كالســــیكی و زانســــتی

پەیوەندییە نێونەتەوەییەكانە. بەپێی تیۆریــــی واقیعگەرایی نوێیش دەبێ هێزەكان بــــۆ راگرتنی تــــەرازووی هێزەكان لەپەیوەندییــــە لەســــەرەڕۆیی پێشــــگرتن و پێویســــتە نێودەوڵەتییــــەكان، و سیاســــی ســــەربازی و توانــــای سیاســــی هێــــزەكان خۆیــــان پێشــــبخەن. بەقســــەی كینــــس واڵتز باوكــــی تیــــۆری واقیعیەتی نوێ بــــۆ ئەوەی یەك لەهێزە هاوتــــەرازووەكان تەرازووەكە تێكنــــەدات و یەكقۆڵــــی هەیمەنە نەكات، ئەوە

بەشی سیاسەت

ملمالنێ لەسەر رێبەرێتی كوردستانلە گۆڕەپانی كوردستانیدا تەنها دوو هێز ركابەری یەكتر دەكەن

ژماره 227 2014/4/19 21

ئەگەری ئەوە هەیە ماوەیەك گۆڕەپانی كوردستان بەگشتی ببێتە دوو جەمسەری پارتی و پەكەكە

سياسەت

گشــــتی كوردســــتانە، كە پێشــــتر تێیدا چوار هێــــزی ســــەرەكی واتــــە پ.ك.ك، پارتــــی و یەكێتــــی و تاڕادەیــــەك هێزەكانی رۆژهەاڵت تێیــــدا كاریگــــەر بــــوون. بــــەاڵم دواتــــر ئەمە گۆڕانی بەسەردا هاتوە. دووەمیشیان دۆخی ناوخۆیــــی هەرێمی كوردســــتانە، كە پێشــــتر تەنهــــا دوو هێــــزی یەكێتــــی و پارتــــی تێیــــدا بااڵدەســــت بوون و ئێســــتا ئەمەش گۆڕانی

بەسەردا هاتووە. تەرازووی هێزەكان: لە سێجەمسەریەوە

بۆ دووجەمسەری!لەنمونــــەی كوردســــتان دەتوانیــــن ئاماژە بــــەدوو جۆر هاوســــەنگی هێــــزەكان بكەین: تــــەرازووی ناوخۆیی هێزەكان و تەرازووی دەرەكــــی هێــــزەكان. واتــــە ملمالنێــــی هێــــزە لەســــەر ســــەرەكیەكان كوردســــتانییە ئاســــتی ناوخۆیــــی هەرێمی كوردســــتانەوە پەیوەنــــدی بەئاســــتی ملمالنێی گشــــتی هێزە بەشــــەكانی لەگشــــت كوردســــتانییەكان ملمالنێــــی هەروەهــــا هەیــــە. كوردســــتان هێزەكان لەسەر گۆڕەپانی گشت كوردستان كاریگــــەری لەســــەر تــــەرازووی ناوخۆیــــی هەرێمــــی كوردســــتان هەیــــە. بۆیــــە ئەوەی یەكەمیــــان هاوســــەنگی ناوخۆییــــە و ئەوەی

دوەمیشیان هاوسەنگی دەرەكییە. پێش 25 ساڵێك تەرازوویەكی چوارهێزە، واتە چوارجەمســــەری، لەگشــــت كوردستان هاتبووەكایــــەوە. واتــــە لــــە باشــــوور پارتی و یەكێتــــی هەبــــوون. لە باكــــوور و خۆرئاوا پ.ك.ك هەبوو و لەخۆرهەاڵتیش دیموكرات راپەڕینــــی دوای هەبــــوون. كۆمەڵــــە و هەرێمــــی كوردســــتان و دامەزرانــــی ح.ه.ك، ئــــەوە الیەنەكانی خۆرهــــەاڵت لەبازنەی ئەم

پێویستە هێزە ركابەرەكانی خۆیان بەئاستی ئــــەو بگەیەنن. تــــەرازووی هێزەكان خزمەت بــــەدوو بوار دەكات: یەكەم، كاتێك پشــــێوی هێزەكانــــدا نێــــوان لەسیســــتەمی فــــەوزا و دێتەكایەوە، دووەم كاتێك سیســــتەم لەالیەن یەكەكانیەوە بەهێشــــتنەوە ســــەرقاڵدەكرێت. یــــەك ناوخۆیــــی دۆخــــی تیۆرییــــە ئــــەم دەوڵەتیش دەگرێتەوە. بۆ نمونە لەو دەوڵەتە لێكترازاوانــــەی دوو هێزی سیاســــی خاوەن هێزی ســــەربازی حوكمــــی تێدادەكەن، ئەوە هەژمونی یەكالیەنــــەی هێزێكیان تەرازووی ناوخۆیی هێــــزەكان تێكدەدات. بــــۆ نمونە لە فەڵەســــتین كاتێــــك حەمــــاس وەك هێزێكــــی سیاســــی و سەربازی دەركەوت، هەڕەشەی راستەوخۆی خستەسەر مانەوەی رێكخراوی فەتــــح. بۆیە كاتێك هەڵبــــژاردن كرا، حەماس بردیــــەوە و تــــەرازووی هێــــزەكان تێكچوو. دواتر فەتح لەرێگەی كودەتایەك كە شــــەڕی ناوخۆییشــــی بەدواداهات، ملی بەم گۆڕانەی تــــەرازووی هێــــزەكان نــــەدا و بەپشــــتیوانی فاكتەری ئیقلیمی )میســــر، ئوردن و هەندێك الیەنــــی خەلیجــــی و خۆرئاوایی( حەماســــی لەشــــریتی خۆرئاوا دەرپەڕاند و سەرلەنوێ خۆی دەســــەاڵتی بەدەســــتەوە گرتەوە. ئەمە لەجەزایریــــش هاتەكایــــەوە، كاتێــــك نزیــــك بوو تــــەرازووی هێــــزەكان لەنێــــوان بەرەی رزگاری بــــەرەی و ئیســــالمی نەجاتــــی جەزایــــردا تێكبچێــــت. دووەمیــــان لەرێگــــەی كودەتاوە بااڵنسی هێزەكانی بەسودی خۆی

گۆڕیەوە. بــــۆ تاڕادەیــــەك پێدەچــــێ دۆخــــە ئــــەم لــــەدوو ئەمــــە دەســــتبدات. كوردســــتانیش الیەنــــەوە خۆی نیشــــاندەدات. یەكیان دۆخی

هاوســــەنگییە بەســــوودی هەندێــــك هێــــزی باشوور دەرپەڕێندران. دوای ئەمە دۆخێكی سێجەمســــەری دروســــتبوو. واتــــە پارتــــی، یەكێتــــی و پەكەكە مانەوە. پێدەچێ لەمەودوا گۆڕانــــی سێجەمســــەرییەش دۆخــــی ئــــەم بەسەردا بێت. ئەگەر بێتو یەكێتی پاشەكشێ بــــكات، ئــــەوە دوو ئیحیتمــــال هەیــــە. یەكەم، فاكتەری ئیقلیمی پێش بەمەدەگرێ و بەچەند ســــیناریۆیەك یەكێتی بەســــەر هاوســــەنگی ناوخۆیی هەرێمی كوردســــتاندا دەسەپێنێ و لەسەر ئاستی گشــــت كوردستانیش دەیكاتە الپــــواز و تەواوكــــەری پرۆژەكانی پ.ك.ك. ماوەیــــەك هەیــــە ئــــەوە ئەگــــەری دووەم، گۆڕەپانی كوردســــتان ببێتە دووجەمسەری )پارتــــی و پەكەكــــە( و گۆڕەپانــــی ناوخۆیی هەرێمی كوردســــتانیش ببێتە فرەجەمسەری )پارتی، گۆڕان، یەكێتی، یەكگرتوو و كۆمەڵ( بــــەاڵم پــــاش ماوەیــــەك بەشــــێنەیی گــــۆڕان ریســــالەتی جوگرافــــی و مێژوویــــی یەكێتی

لەئەستبۆبگرێت. ئەگەر سیناریۆی دووەم بێتەپێشەوە، ئەوە گــــۆڕان بەرەبەرە جێی یەكێتی دەگرێتەوە و لەسەر ئاستی ناوخۆیی هەرێمی كوردستان دەســــەپێنێتەوە. دووجەمســــەری ســــتاتوی هەروەها لەسەر ئاستی گشت كوردستانیشدا حاڵەتی سێجەمسەری دروستدەكاتەوە واتە "پارتی، پەكەكە و گۆڕان". هەڵبەت پێویســــتە ئــــەم تێبینیــــەش بخەینــــەروو: ئەگــــەر بێتــــو لەئێران تەنگژەیەك بێتەدی، ئەوە شــــیمانەی خۆرهــــەاڵت هێزەكانــــی ســــەرهەڵدانەوەی دەكرێت كە لــــەم حاڵەتەدا دوورنییە حاڵەتی چوارجەمســــەریە كۆنەكــــە بــــەدوای خۆیــــدا

بهێنێت.

22 ژماره 227 2014/4/19

سياسەت

گەشەپێدان لەعێراق وەستاوە

ئوردن لەهەموو شتێك لەعێراق پێشكەوتووترە

حەكیم و سەدر و نوجێفی بەغدا و بەسڕەیان

لەژێر دەستی مالیكی دەرهێنا

22 ژماره 227 2014/4/19

ژماره 227 2014/4/19 23

سياسەت

سەروەر ساڵەیی

قەیرانی عێراق مردنی سیاسەتە نوسەر و رۆژنامەنوس سەرمەد تائی بۆ سڤیل:

ئەو رۆژنامەنووسەی مالیكی فەرمانی دەستگیركردنی داوە

ناكۆكی نێوان حزبە ســـوننییەكان و دەســـەاڵت هاتنەئـــاراوە، لـــەو رێیـــەوە لەبارەی كێشـــەی ســـوننەوە دوو ئاڕاســـتە لەعێـــراق دەركەوتن، ئاڕاســـتەیەك پێیوایـــە پێویســـتە گفتوگۆ لەگەڵ ســـوننە بەهێزەكان بكرێت، واتا ئەو سوننانەی جەماوەری حەقیقی و هەڵوێســـتی سیاســـییان هەیـــە، بۆ ئەوەی ســـەفقەیەكی ئاشـــتی گەورە بێتەئاراوە، كە لەســـەر لێكتێگەیشـــتن دروست بێـــت، ئـــەم ئاڕاســـتەیە بەشـــێوەیەكی بەهێـــز لەســـاڵی 2010 لەهەولێـــر هەبوو، ئـــەو كاتەی رێككەوتننامـــەی هەولێر ئیمزاكرا و بووە هۆی پێكهێنانی حكومەتی دووەمی مالیكی. هەروەها لەســـاڵی 2012ش لەهەولێر هەبوو، لەپڕۆژەی متمانەســـەندنەوە لەمالیكـــی، بەدرێژایـــی ئـــەو سوننەنشـــین لەناوچـــەی كـــە قەیرانانەشـــی هاتنەئـــاراوە، ئـــەو ئاڕاســـتەیە هـــەر هەبـــووە، موقتـــەدا ســـەدر، عەممـــار حەكیـــم، عیلمانییـــە عێراقییەكان و كوردەكان بەشـــێوەیەكی گشتی دەیانگـــوت پێویســـتە گفتوگـــۆ لەگـــەڵ نوێنەرە بەهێزەكانی پێكهاتەی ســـوننە بكرێت، لەبارەی كێشـــە بنەڕەتییەكانـــی وەك پرســـی مافەكانی مرۆڤ لەزیندانەكان و پرسی ریشەكێشكردنی بەعس و بەڕێوەبردنی كەیســـی ئەمنی لەناوچە گەرمـــەكان و راگرتنی هاوســـەنگی لەدەوڵەت، ئاڕاســـتەی دووەمیش خۆی لەنـــوری مالیكیدا بینییـــەوە، كـــە كار لەســـەر پەرتەوازەكردنـــی بەرەی سیاســـی سوننە دەكات و لەگەڵ سوننە بێهێـــزەكان مامەڵەدەكات، واتا ئەو ســـوننانەی رەزامەندن بەملكەچبوون بۆ گروپی دەسەاڵت، بەسیاســـەتەكانی دەســـەاڵت رازیـــن و دەبنـــە بەشـــێك لەو سیاســـەتانە، ئەمەش ئەو شـــتەیە كـــە ئەمـــڕۆ لەناوەنـــدە سیاســـییەكانی عێـــراق بەســـوننەی مالیكی ناســـراون، مالیكی هەندێك

خوێندنـــەوەت بـــۆ پێگەی ســـوننە و پەرلەمانییەكەی لەهەڵبژاردنە بەشداریكردنیان

كۆتایی ئەم مانگە چییە؟ســـەرمەد تائـــی: ســـوننەكانی عێراقییـــەكان لەهەڵبژاردنی پێشـــوو یەكگرتـــوو بوون، بەاڵم ئـــەم دابەشـــبوون، ئەمجـــارە لەهەڵبژاردنـــی دابەشبوونەش لەالیەكەوە زیانیان پێدەگەیەنێت، لەنەیارانیـــان هەندێـــك بـــۆ رێگـــەی چونكـــە خۆشـــكرد، كە درز بخەنە نێوانیانەوە، ئێستاش دیاردەیەكمـــان هەیـــە كـــە نـــاوی ســـوننەكانی مالیكییـــە، واتا ئەو ســـوننانەی لەگـــەڵ گروپی

دەسەاڵت كاردەكەن.ســـوننیانە الیەنـــە ئـــەو دەتوانیـــت

دەستنیشان بكەی، كە سوننەی مالیكین؟سەرمەد تائی: وەك سەعدون دلێمی وەزیری بەرگری، هەندێك لیستی الوەكی دیكە لەئەنبار و ســـەاڵحەددین و تەنانـــەت موســـڵیش، ئەوان ئەنجامـــی كارێكی نەخوازراو بوون، كە بەهۆی

نوسەر و رۆژنامەنوسی عەرەب سەرمەد تائی، یەكێكە لەو

كەسایەتییانەی لەماوەی رابردوودا لەالیەن نوری مالیكی سەرۆك

وەزیرانی عێراقەوە سكااڵی یاسایی لەسەر تۆماركراوە، ئەو لەم دیمانەیەی گۆڤاری سڤیلدا باس لەچەند پرسێكی

تایبەت بەپڕۆسەی سیاسی عێراق دەكات، دووپاتیشیدەكاتەوە كە ئامادە

نییە بچێتە بەردەم دادگا.

نوێنـــەری بۆ ئەم پێكهاتەیـــە داهێنا و دەیەوێت وەك نوێنەری شەرعی بیانناسێنێت، ئەم بابەتە كاریگەری زۆری هەبوو لەسەر شێوەی لیستە

سوننەكانی ئەمڕۆ.لیســـتی بەســـێ ســـوننە ئەمجـــارە دەكات هەڵبـــژاردن بەشـــداری ســـەرەكی )ئەلعەرەبییـــە، ئەكەرامـــە، موتەحیدون(، پێتوایە كام لەم لیســـتانە زۆرترین خزمەت بەپێكهاتەی

سوننە و پڕۆسەی سیاسی عێراقدا دەكات؟ســـەرجەمیان بوونـــی تائـــی: ســـەرمەد سوودبەخش و پێویستە، سەرئەنجام هەریەكێك لەو لیستانە نوێنەرایەتی ئاڕاستەیەكی بنەڕەتی پارێـــزگا سوننەنشـــینەكان دەكات، موتەحیدون شێوە كالسیكییەكەی بەرەی تەوافوقە، كەساڵی 2005 ناســـیمان، ئەلكەڕامـــە لیســـتێكی نوێیـــە لەنـــاو گۆڕەپانەكانـــی مانگرتنی ســـوننەكانەوە دەركەوت و گرنگترین ئەو كەسایەتییانەشی كە لەخۆپیشـــاندانەكان چاالكبوون، چوونە ناو ئەو لیســـتەوە. ئەلعەرەبییەش بوونێكی كالســـیكییە لەناو سیاســـەتی عێراقی، لەوانەیە موتەحیدون بەگەورەترین الیەن دابنرێت و باشترین چانسی هەبێت لەزۆربەی ناوچـــەكان، بەاڵم كەڕامەش كێبڕكێ دەكات و بابەتێكی ئیجابییە، كە خوێنی تازە دەهێنێتە پێشەوە، لەناو كاندیدەكانیان زۆر كەســـایەتی ئەكادیمـــی و تەكنوكرات و میانڕەو بەدیدەكرێـــن، كـــە لەخۆپیشـــاندانەكاندا بـــوون و هاوســـەنگییان بـــۆ وتـــاری خۆپیشـــاندەران داوای بـــوون دەنگێـــك ئـــەوان دەگێڕایـــەوە، راستكردنەوە و چاكســـازی سیاسییان دەكرد، ئـــەو دەنگـــەش لەكەڕامـــەدا هەیـــە، مـــن خـــۆم هیواخـــوازم بتوانێت دەنگێكی بـــاش لەئەنبار و

بەغدا و سەاڵحەددین بەدەستبهێنێت.لیســـتی عەڕڕابـــی دەزانیـــن وەك

24 ژماره 227 2014/4/19

سياسەت

بەشێك لە جەماوەر و بەشێك لە سیاسییە

عاقاڵنییەكانیش بەپەرۆشن بۆ شێوازی

مامەڵەكردنی ئوسامە و ئەسیل لەئیدارەكردنی

ناكۆكییانی عێراق

كەڕامـــە خەمیـــس خەنجـــەرە، ئـــەو پیـــاوەش یەكێـــك بوو لـــەو كەســـانەی پاڵپشـــتی دارایی خۆپیشـــاندانەكانی ئەنبـــاری دەكـــرد، پێتوانییە ئەو لیســـتە دروستكراوی واڵتانی دەرەوە بێت، چونكە پاڵپشتیكردنی خۆپیشاندانەكان پێویستی

بەداراییەكی باش هەبوو؟ســـەرمەد تائی: هەرشـــتێك بكرێت لەبارەی خەمیس خەنجەرەوە بیڵێیت دەتوانیت لەبارەی هەمـــوو الیەنەكانی دیكەوە بیڵێیت، كە لیســـتی گەورەیان هەیە و پێویستیان بەپار ەو خەرجی هەیە، ناتوانین بڵێین سەرچاوەی تەمویلەكانیان روونە، لەهەمانكاتدا ناتوانین بڵێین سەرچاوەی ئـــەوان ئـــەوەی دەرەكییـــە، تەمویلەكانیـــان و كار پیاوانـــی بەرژەوەنـــدی كۆبوونـــەوەی پیاوانـــی ئاینـــی و ناوەنـــدی كالســـیكی هێز و عەشیرەتەكانە، من پێموایە ئەمڕۆ عێراقییەكان دەتوانـــن تەمویلـــی خۆیان بكەن، بـــەو مانایەی عێراق واڵتێكی دەوڵەمەندە و بەرژەوەندی زۆر و بودجـــەی زەبەالحـــی تێدایە، پرســـی تەمویل پرســـێكی ئاڵۆزە، بەاڵم بەڕای من ساڵی 2005 تەمویلـــی گـــەورەی دەرەكـــی هەبـــوو، كە هەر الیەنێكی دەرەكی پاڵپشتی الیەنێكی دیاریكراوی دەكرد، بەاڵم دوای ئەو ســـااڵنە دارایی عێراقی زیادیكـــرد، كە هەندێـــك پێی دەڵێـــن داراییەكی گەنـــدەڵ، هەندێكی دیكە پێی دەڵێـــن داراییەكی ناگەندەڵ، هەندێكی دیكـــە پێیانوایە ئەو داراییە بەبازرگانیكردنـــی رێگەپێنـــەدراو تێكەاڵوبووە، بـــەاڵم پێموایە عێراقییەكان وەك پیاوانی كار و سیاســـەتمەدارن و ناوەندە كالسیكییەكانی هێز و پیاوانی ئاینی و عەشـــیرەتەكان ئێستا پارەی زۆریان دەســـتكەوتووە و دەتوانن بەم ئاســـتە

لەكێبڕكێ كاربكەن. واتا دارایی بەتەنها پڕۆسەی سیاسی

عێراق بەڕێوە نابات؟ســـەرمەد تائـــی: ئەگـــەر باســـی پیاوانی كار بكەین، لەم ســـااڵنەدا چینێكی زۆر دەوڵەمەندی پیاوانی كار دەركەوتن، ئەمەش بووە بەشـــێك لەپاڵپشـــتیكردنی كوتەلـــەكان لەســـەر بنەمـــای بەرژەوەنـــدی هاوبـــەش، وەك چـــۆن لـــەزۆر عێراقـــدا لەمـــڕۆی روودەدات، دیكـــە واڵتـــی بزنس بەسیاســـەتەوە گرێـــدراوە، هاوپەیمانییە سیاسییەكان دەبنە هۆی دەركەوتنی هاوپەیمانی ســـەرمایەی گـــەورەی بەشـــێكی ئابـــووری، بازرگانی بۆ پاڵپشتیكردنی پڕۆسە سیاسییەكان و كێبڕكێـــی نێـــوان حزبـــەكان تەرخانكـــراوە، جاروبـــار لەوانەیە ببێتە هۆی كێبڕكێی ئیجابی، جاروباریـــش دەبێتـــە هۆی ئـــەوەی دارایی بۆ دروســـتكردنی فیتنەی سیاسی قۆرخ بكرێت و جەنگێكـــی بێ مەرج و بێ ســـوار بێتە ئاراوە و

حەقیقەتیش ببێتە قوربانی ئەو جەنگە.رۆڵـــی پێیوایـــە هەیـــە بۆچوونێـــك سیاســـی لەپڕۆســـەی نوجێفـــی بنەماڵـــەی

پاشەكشەی كردووە، رات چییە لەمبارەیەوە؟ئەوانـــەی ســـەرجەم تائـــی: ســـەرمەد ماوەیەكیان لەدەســـەاڵت بەڕێكردووە، لەوانەیە ببینێـــت، بەخۆیـــەوە كەمبوونـــەوە چانســـیان بەهـــۆی هەندێك هەڵەوە كـــە ئەنجامی دەدەن، یاخود بەهۆی هەندێك هەڵوێســـتەوە كە بەدڵی جەماوەر نیـــن، بەاڵم پێموایە بنەماڵەی نوجێفی هەندێك ســـەركەوتنیان بەدەستهێنا، نەك تەنها لەهەڵبژاردنـــەكان، بەڵكـــو لەســـااڵنی رابردوو ئوســـامە و ئەســـیل بەشـــێك بوون لەو بەشـــە نەریتەكانـــی پتەوكردنـــی داوای عێراقییـــەی شـــەراكەتی سیاســـیی و رووبەڕووبوونەوەی هەوڵەكانی تاكڕەویان لەدەسەاڵتدا دەكرد، بۆیە بینیمان حزبەكەی نوجێفـــی هاوپەیمانی لەگەڵ حزبەكـــەی موقتـــەدا ســـەدر بەســـت، ئەمـــەش بەپێچەوانـــەی هەندێـــك ویســـتی هەرێمایەتـــی شـــیعە و ســـوننە بـــوو، هەروەهـــا پێچەوانەی میزاجی جەماوەری هـــەردووال بوو، بەمجۆرە توانیمـــان قســـە لەســـەر پڕۆژەیەكی سیاســـی بكەین كە شیعە و سوننە لەڕێی موقتەدا سەدر و بنەماڵـــەی نوجێفـــی بەشـــدارییان تێداكرد و حكومەتی ناوخۆیی بەغدادیـــان پێكهێنا، بەرای مـــن ئەمـــە پڕۆڤەیەكە بۆ پێكهێنانـــی حكومەتی ئیتیحادی لەقۆناغی دواتردا، لەو راهێنانە سەدر سەركەوتوو بوو لەقەناعەت پێهێنانی حەكیم و هەندێك الیەنی دیكەی شیعە بەكاركردن لەگەڵ ســـوننە، نـــەك تەنها لەبەغـــدا بەڵكـــو لەدیالە و هەندێك ناوچەی دیكەش، موتەحیدون لەبەسڕە پشتگیرییان لەكاندیدی عەمار حەكیم كرد، دژی كاندیدەكەی نـــوری مالیكی و بەمجۆرەش هەر یەكە لەموتەحیدون عەممـــار حەكیم و موقتەدا ســـەدر توانییـــان حكومەتی ناوخۆیـــی بەغدا و حكومەتـــی ناوخۆیـــی بەســـڕە لەژێر دەســـتی مالیكی دەربهێنـــن، بەمجۆرە بنەماڵەی نوجێفی توانییان پڕۆژەی سیاســـی خۆیان بنوســـنەوە، ســـااڵنی كوردەكانیـــش، لەگـــەڵ تەنانـــەت پێشـــوو پەیوەندیـــان زۆر خـــراپ بـــوو، بەاڵم لـــە 2010 بینیمـــان گفتوگۆیەكی ســـوودبەخش

بەنێوانگیـــری هاتەئـــاراوە، ســـەركەوتوو و هەریەكـــە لەتوركیـــا و چەنـــد الیەنێكی عێراقی، ئـــەو گفتوگۆیـــەش لەناوخـــۆی ئەنجامەكانـــی نەینـــەوا رەنگیدایـــەوە، ئەو قەیرانـــەی لەنێوان لیستی كوردی و لیستەكەی نوجێفی لەو شارە هەبوو كەمكرایەوە و جەدەلێكی ئیجابی لەنێوان هەردووال دروســـتبوو، كـــە زۆر لەقەیرانەكانی نەینەوای ســـووككرد و رەنگدانەوەی بەســـەر بەغدایشـــەوە هەبوو، بەم پێیـــە دەتوانین بڵێین بەشـــێك لەجەمـــاوەر و بەشـــێك لەسیاســـییە شـــێوازی بـــۆ بەپەرۆشـــن عاقاڵنییەكانیـــش مامەڵەكردنی ئوســـامە و ئەسیل لەئیدارەكردنی

ناكۆكییانی عێراق. پێتوایـــە ئەوان ســـەركەوتوو بن لەو

سیاسەتەی گرتوویانەتە بەر؟گـــەورە تەحەدیاتـــی تائـــی: ســـەرمەد

رووبەڕوویان دەبێتەوە.... ببـــورە قســـەكەت دەبڕم، بـــەاڵم ئایا

شەقامی عەرەبی پشتیوانییان لێدەكات؟ســـەرمەد تائی: پێموایە بەشـــێكی ئەساســـی

شەقامی عەرەبی پاڵپشتییان دەكات. ئەو بەشە ئەساسییە زۆرینەیە یاخود

كەمینە؟سەرمەد تائی: بەشـــێكی گەورەیە، زەحمەتە بڵێیـــت زۆرینەیـــە، بەاڵم بەشـــێكی ئەساســـییە، ئەو بەشـــەیە، كـــە تائێســـتا بـــڕوای بەبایەخی سیاســـەت هەیە، بڕوای بەوە هەیـــە هەڵگرتنی چەك سوودی نییە، بەشێكی سەرەكی عەرەبی سوننە پێیانوایە هەڵگرتنی چەك دژی حكومەت

سوودی نییە.بـــڕوای بەشـــەی ئـــەو پێتوانییـــە

بەهەڵگرتنی چەك نییە كەمینە بن؟بەپێچەوانـــەوە، نەخێـــر، تائـــی: ســـەرمەد پێیانوایـــە ســـوننە زۆری بەشـــێكی تائێســـتا چارەســـەرە، گفتوگۆكـــردن و سیاســـەت ئێمـــەش لەبـــەردەم هەڵبژاردندایـــن، ئەگەر ئەو و بەڕێوەبـــرا بەســـەركەوتوویی هەڵبژاردنـــە یاری بەئەنجامەكانی نەكرا و سەركەوتوو بوو بەشێوەیەكی دەســـەاڵت لەدەستاودەستكردنی ئاشـــتییانە و گەیاندنـــی ئـــەو كەســـانەی داوای چاكســـازی سیاســـی دەكـــەن لەدەســـەاڵت بۆ پەرلەمان، پێموایە تەنانەت ئەو ســـوننانەش كە لەدوو ســـاڵی رابردوودا باوەڕیان بەپڕۆسەی سیاسی نەبوو، جارێكی دیكە بڕوا بەو پڕۆسەیە دەهێننەوە، لەڕاستیشـــدا قەیرانی عێراق مردنی سیاســـەتە، لەچەند ســـاڵی رابردوودا سیاسەت مردبوو، كاتێك سیاسەتیش دەمرێت مەدفەعییە و دەبابـــە و ســـوپا دەردەكەوێـــت و چەكەكان دوای روودەدات، مـــردن و بەریەكدەكـــەون ئـــەو مردنەش جارێكـــی دیكە نوێنـــەری الیەنە سیاســـییەكان لەســـەر مێزێكی دیكەی گفتوگۆ دادەنیشن، بۆیە ئەو الیەنەی داوای هەڵنەگرتنی

ژماره 227 2014/4/19 25

نوسەر و رۆژنامەنوسی عێراقی سەرمەد تائی

سياسەت

بەهۆی سەرقاڵبوونمان بەناكۆكییەكی ناڕاست و دروستكراوەوە پارەیەكی

زۆری نەوت بەهەدەر دەڕوات

چـــەك دەكات، دەڵێ بۆچی بچینـــە جەنگێكەوە دواتـــر گفتوگـــۆ بكەیـــن؟ بۆچی خوێنـــی زیاتر بڕێژیـــن؟ وەرن بـــا بەخێرایی گفتوگـــۆ بكەین، وەرن با ســـوود لەناكۆكییەكانـــی واڵتانی دیكە وەربگریـــن، هەموو واڵتێكیـــش ناكۆكی تێدایە، تەنهـــا شـــەش واڵت لەجیهـــان كۆمەڵگەیەكـــی روونیـــان هەیـــە لـــەڕووی ئاینـــی و نەتەوەیی دیكـــە واڵتەكـــەی دووســـەد رەگەزییـــەوە، و فرەپێكهاتـــەن و توانیویانـــە رێگەیەكی ئاســـان بۆ رەواندنەوەی ناكۆكییـــەكان بدۆزنەوە، ئێمە ئێســـتا لەعێراق بەتایفەگەری و بەخشـــینەوەی تۆمەتی بەعسیبوون و تائیفیبوونەوە سەرقاڵێن و گەشەپێدان لەواڵتەكەمان وەستاوە، تەنانەت ئـــوردن، كە واڵتێكی بچووكە لەهەموو شـــتێك لەئێمە پێشـــكەوتووترە، شـــەقام و شارەكانمان پیســـن، تەنها شـــارەكانی هەرێمی كوردســـتان

نەبێـــت، پارەی زۆری نـــەوت بەهەدەردەڕوات، بەهۆی سەرقاڵبوونمان بەناكۆكییەكی ناڕاست

و دروستكراوەوە. بەقســـەكردن لەســـەر بەعســـیبوون، دەگوترێت خەمیس خەنجەر كە ئێستا عەڕڕابی لیســـتی كەڕامەیـــە، یەكێـــك بـــووە لـــە كەســـە نزیكەكانـــی ســـەرانی رژێمی بەعس، ئێســـتاش هەندێـــك الیـــەن بەشـــوێنییەوەن تـــا بیكـــوژن، پێتوایـــە ئـــەو پیـــاوە بتوانێت رۆڵێكی سیاســـی بۆخۆی و كەسایەتییە سوننەكانی دەوروبەری

وێنا بكات؟ســـەرمەد تائی: من ئەو پیاوە كەم دەناسم و تەنها جارێك بەتەلەفۆن قســـەم لەگەڵ كردووە، هەندێك خەڵك قســـەی باشـــی لەبارەوە دەكەن و هەندێكی دیكە قســـەی خراپ، ئەوەی من لێی دڵنیام ئەوەیە، كە توانی ژمارەیەك كەســـایەتی

رۆشنبیر و سیاسەتمەداری هۆشمەند لەدەوری خۆی كۆبكاتەوە، كە من هیوادارم لەپەرلەمانی داهاتووی عێراق بیانبینـــم، چونكە نوێنەرایەتی دەنگێكـــی میانڕەو دەكەن، كە ئێمە پێویســـتمان

پێیەتی. هەندێك لەلیستە سوننیەكانی بەشدار لەبانگەشـــەكانیان پەرلەمـــان لەهەڵبژاردنـــی لەســـەر وەتەری تائیفی یاریدەكەن، بانگەشەی ئـــەو دەكـــەن، دەســـتوور هەڵوەشـــاندنەوەی لیســـتانە نوێنەرایەتـــی راســـتەقینەی شـــەقامی سوننە دەكەن؟ دەتوانن رێژەیەكی باشی دەنگ

بەدەستبهێنن؟ســـەرمەد تائـــی: هەندێـــك الیەنی ســـوننە و هەندێك الیەنی شـــیعەش یارییان لەســـەر ئەو وەتەرە تائیفییە كردووە، دەبینیت نوری مالیكی چـــۆن كاردەكات، بەتایبەتـــی لەچەنـــد مانگـــی دواییـــدا، هەروەهـــا بانگەشـــەكانی هەڵبژاردنی هەندێـــك كاندیـــدی ســـوننە دەبینیـــت، ئێـــران بەشێوەیەكی پەرتوباڵو لەم بانگەشەیە ئامادەیە، نـــەك بەشـــێوەیەكی موحتەریـــف، رەخنەكانی دژی ئێران موحتەریف نین و بانگەشەكان دژی ئـــەو واڵتە زۆر شـــەعبەوین، هێنانی نیشـــانەی زەڕب بەسەر دەستوور و هەڵوەشاندنەوەی و شوبهاندنی كۆی پڕۆسەی سیاسی بەمەترسی، ئەمـــە جۆرێكە لەبانگەشـــەی ســـەرەتایی یاری لەســـەر ئەو وەتەرە دەكات، كە ئاماژەت پێكرد بۆ كاركردنە ســـەر بەشێك لەپێكهاتەی سوننە، بەاڵم ئـــەم پێكهاتەیە ئێســـتا درك بەوەدەكات، ئەگـــەر ئـــەو كەســـانە بڕوایـــان بەدەســـتوور نییـــە بۆچـــی خۆیـــان و پڕۆســـەی سیاســـی كاندیدكردووە؟ ئەو پێكهاتەیە ئێســـتا دەپرسێت بۆچـــی خـــۆت كاندیـــد دەكەیـــت و شـــەرعیەت بەپڕۆســـەی سیاسی دەبەخشیت؟ تەنها بوونی لەدەوڵـــەت و لەهەڵبـــژاردن و ئـــەو كەســـانە پۆســـتەكاندا پێدانی شـــەرعیەتە، كاتێكیش دێی نیشانەی زەڕب بەسەر دەســـتووردا دەهێنیت، ئەمە هاودژییەكی سەیرە و جەماوەری سوننە تێیـــدەگات، وەك چـــۆن مالیكـــی هـــاودژ بـــوو لەگەڵ جەماوەری شـــیعە، دواتـــر وەك بینیمان جەمـــاوەری شـــیعە لەهەڵبژاردنـــی ئەنجومەنی پارێزگاكانی عێراق دەنگی بە بەدیلەكانی مالیكی دا، جەماوەری سوننەش ئەم هاودژییە دەبینێت

و لێی تێدەگات.

26 ژماره 227 2014/4/19

مەریوان عومەر

سياسەت

پرۆفیســــۆر د.مســــتەفا زەڵمی بیرمەندێكی ئیســــالمی كــــوردە و ناوێكی دیــــاری جیهانی ئیســــالمیە، یەكێكە لەو زانا ئاینی و یاساناسە دەگمەنانەی، هەموو ژیانی خۆی بەخشیوەتە و زانســــت بــــەدوای لەگــــەڕان و زانســــت عەشــــقێكی بەســــەریبردووە، لێكۆڵینــــەوەدا خوێنــــدن و زانســــت بــــۆ لەرادەبــــەدەری هەبووە، خاوەنی كۆمەڵێك بڕوانامەی بەرزە )دوو دكتــــۆرا و ســــێ ماســــتەر( لە یاســــا و شــــەریعەتی ئیســــالمیدا، لەزانكۆكانــــی بەغدا و ئەزهــــەر و قاهیرەدا، زیاتــــر لەپەنجا كتێبی بەچاپگەیاندووە. دانراوەكانی كراون بە كتێبی مەنهەجی هەرچوار قۆناغی كۆلێژەكانی یاسا، نەوەك تەنیا لەعێراق، بەڵكو كتێبێكی بەناوی )اصول الفقه االســــالمي في نســــیجه الجدید( لەئەردەن و یەمەن و ئەندەنوسیاشدا كراون بــــە مەنهەجــــی قۆناغــــی چوارەمــــی كۆلێژی

یاسا.بــــەرزەی زانســــتیە پایــــە ئــــەو بەهــــۆی پێیگەیشــــتووە، كــــوردە بیرمەنــــدە ئــــەو وردەكارییەكانــــی ژیانــــی ئــــەو بــــۆ هەمــــوو هەمــــوو بەتایبەتیــــش و خوێنەرێــــك زانســــتخوازێك بایەخێكی بێئەنــــدازەی هەیە. ئێســــتا ئــــەو مرۆڤــــە مەزنە تەمەنــــی نزیكەی

90 ســــاڵە، بەهۆی خراپی دۆخی تەندروستی چاوپێكەوتنــــی ناتوانێــــت ســــەرقاڵیەوە، و رۆژنامەوانــــی ئەنجــــام بــــدات )خــــوا تەمەنی

درێژتر و تەندروستیشی باشتر بكات(.زەڵمــــی لەمســــاڵدا كتێبێكــــی دووبەرگی بە زمانــــی كــــوردی و بەنــــاوی )كاروانی ژیانم( باڵوكردۆتــــەوە، كە یاداشــــتەكانی خۆیەتی و تــــەواوی وردەكارییەكانی ژیانــــی فەقێیایەتی لەمنداڵیــــی و گەنجیەتیــــدا، پاشــــانیش ژیانــــی ســــەربازی و ئینجــــا دواتر ژیانــــی ئەكادیمی لەخۆدەگرێــــت. ئێمــــەش لــــە گۆڤاری ســــڤیل، چەنــــد الیەنێكــــی سەرنجڕاكێشــــی ژیانی ئەو بیرمەندە باڵودەكەینــــەوە، كە تەواوی ژیانی گەنجینەیەكــــی دەوڵەمەنــــدە بــــە ئەزموونــــی

جۆراوجۆر.نوســــیویەتی پێشــــەكیەكەیدا لــــە زەڵمــــی "بیروباوەڕم بەخوای گەورە و پێغەمبەر )د.خ( و ئاینی ئیســــالم زۆر پتەو و بەهێزە، چونكە ئەو بیروبــــاوەڕەم ئیمانێكــــی تەقلیدی نیە لە رێگەی دایك و باوكمەوە بووبێت"، هەروەها نوسیویشیەتی "مەبەســــتم لە ئیسالم نوێژ و رۆژو و حەج و زەكات و ریشهێشتنەوە نیە، كــــە قورئان بــــە كەمتر لە 100 ئایەت باســــی دەكات، كــــەس بیر لەوە ناكاتەوە بەشــــەكانی

من لە مچەوە بووم بە مستەفا، ئینجا فەقێ مستەفا، ئینجا مەال مستەفا،

بەاڵم ناوەڕۆكەكەم نەگۆڕا

دكتۆر مستەفا زەڵمی:

كە ئیجازەی مەالیەتیم وەرگرت، نەمدەزانی ژن چۆن مارە دەكرێ و تەاڵق چۆن دەكەوێ!

یەكەمجار بوو لە كتێبخانەی مەالیەكی

وەك قازی محەمەددا جگە لەكتێبی فارسی و كوردی و عەرەبی، كتێبی فەرەنسی و ئینگلیزیش

ببینم كە بۆ ئەوكات شتێكی نامۆ بوو

شەیدای ئەوەبووم هەر دوازدە عیلمەكە

تەواو بكەم

بەشی یەكەم

ژماره 227 2014/4/19 27

د. مستەفا زەڵمی ئەو بیرمەندە كوردەی تەواوی ژیانی بەخشیە زانست و لێكۆڵینەوە

سياسەت

ئەم یاداشــــتانەی زەڵمی تەنیــــا یادەوەری نین، بەڵكو رەخنەی توند و هەڵسەنگاندنیشی بۆ شــــێوازی خوێندنی فەقێیەتــــی تێدایە. ئەو باس لەســــاتە دژوارەكانــــی ژیانی فەقێیایەتی خــــۆی و مامەڵــــەی ناتەندروســــتی ئەوكاتی مامۆســــتاكان بەگشتی و جیاوازی بێپاساوی نێــــوان موســــتەعید و ســــوختەكان دەكات و دەڵــــێ "موســــتەعید ســــوختەی بــــە بەنــــدە و خزمەتــــكاری خــــۆی دەزانــــی، بەئــــارەزووی خۆی بەدڵی بایە رایدەگرت، یان دەریدەكرد. زۆرتریــــن كاتــــی ســــوختە بــــۆ خزمەتكردنی موستەعید بوو، كە ئەمە نە لە ئیسالمدا هەیە و نە شــــتێكی مرۆڤایەتیشــــە، جۆرێك بوو لە كۆیالیەتی". پاشان بەسەرهاتێك دەگێڕێتەوە، كاتێك سوختە بووە مامۆستایەكی دڵڕەقیان هەبــــووە، هاوینــــان لەكاتــــی دەرســــوتنەوەدا باقەیــــەك تولەهەنــــاری الی خــــۆی دادەنا تا ســــەروچاوی ئەو ســــوختەیە بشــــكێنێت، كە زوو دەرســــەكەی رەوان ناكات، زستانانیش مقاشــــێكی دەخســــتە ئاگــــرەوە و دەینــــا بــــە دەستیانەوە، یا جگەرەی دەنا بەبناگوێیانەوە. رۆژێــــك ئــــەو مامۆســــتایە جگــــەرەی نــــا بە بناگوێی ســــوختەیەكەوە، كە ئامۆزای زەڵمی بــــووە، ئەویش بــــە گریان دەچێتــــە ماڵەوە و

باوكی لەگەڵیدا دێتە الی مامۆســــتا و زۆر بە توڕەییەوە پێی دەڵێ "هەرسێ تەاڵقم كەوتبێ ئەگــــەر ئەم كــــوڕەم ببێتــــە ئیمامی شــــافعی،

جارێكی تر ناهێڵم بخوێنێت!!"گــــەڕان و فەقێیایەتــــی لەژیانــــی زەڵمــــی رۆژانێكــــی شــــەرعیدا زانســــتی بــــەدوای چەندیــــن بەرێكــــردووە. ســــەختی گەلێــــك دێهاتــــی ناوچەكانــــی هەورامان و ســــلێمانی و دیــــوی رۆژهەاڵتی كوردســــتانیش گەڕاوە و الی دەیان مامۆســــتا خوێندویەتی. باســــی یەكەمین گەشــــتی بۆ رۆژهەاڵتی كوردستان شــــەیدابوونی بەهــــۆی دەكات، )پــــاوە( و حەزكردنــــی و پێنجوێنــــی بەحاشــــیەكانی بەگەڕان بەدوای مامۆســــتایەكی باشــــدا، ملی بەهەموو مەترســــی و زەحمەتیەكــــەوە دەنا، لەم دێــــوە بۆ ئەو دێ، الی ئەم مامۆســــتاوە بــــۆ الی ئــــەو مامۆســــتا، تا رۆژێــــك خۆی و فەقێیەكی هاوڕێی لەزســــتانێكی تەڕوتوش و بەفراویــــدا بڕیاردەدەن بچنــــە دێیەك بەناوی )دەگاگا(، كە مامۆســــتایەكی زیرەكی لێبووە، لەرێگادا لەناو بەفر و لەچۆڵەوانیدا شــــەویان بەســــەردا دێت و رێگایــــان لێ وندەبێت، زۆر دەترســــن، زەڵمی بەهاوڕێكــــەی دەڵێ "فەقێ عەبدولڕەحمــــان لێفەكان لەســــەر ئــــەم بەفرە

تری قورئانی پیرۆز باسی چی دەكەن؟ بۆیە مەبەســــتم لە ئیسالم لێرەدا شــــتە مادییەكان نیە، بەڵكو عاشقبوونی رووحی نادیارمانە بە

خوای مەزنی نادیار". مستەفا زەڵمی لە ساڵی 1924 لە دێی زەڵمی دەڤەری هەورامان لەدایكبووە. هەر لەتەمەنی زەحمەتــــی و ســــەختی منداڵیــــەوە زووی زۆری بینیــــوە، تەنانــــەت بەرلــــەوەی بخرێتە بــــەر خوێندنی ئاینی و بشــــبێت بە ســــوختە. یەكــــەم رووداوی ناخۆشــــی ژیانی لەتەمەنی منداڵیەتیــــدا، كــــە خۆی بــــە "یەكەم كۆســــپی ژیانــــم" تۆماریكــــردووە، ســــاڵی 1928 بووە، كاتێك تەمەنی چوار ســــااڵن بووە و كەوتۆتە ناو ئاگرەوە. زەڵمی دەگێڕێتەوە "ماڵی باپیرم گوێزیان دەتەكاند، بە لقە وشــــكەكانی دارەكە ئاگرێكی گەورەیان كردبۆوە، منیش جلەكانم تەڕببوو و چوومە الی ئاگرەكە خۆم وشــــك بكەمەوە، بــــەروودا كەوتمە نــــاو ئاگرەكە، تا دەریانهێنــــام زۆر لەگیانــــم ســــووتا". بەهۆی ســــوتانەكەیەوە هەشــــت مانــــگ دەیخەنە ناو جۆالنەیەكەوە، كە ناوەكەی پڕكراوە لە لۆكە و بەدەرمانی ئەوكات تەداویانكردووە، دواتر خــــوا رەحمی پێكــــردووە و لەمردن رزگاری

كردووە.

28 ژماره 227 2014/4/19

سياسەت

دادەنێیــــن، رووە و قیبلە رادەكشــــێین، تا دوا ســــاتی ژیانمــــان لێرە تەواو دەبێــــت، هەڵبەت ئەمە خوا ویستویەتی لەم كوێستانەدا بمرین و كەس پێمان نەزانێت و دڕندە گۆشتەكەمان بخوات و كەســــیش نەبێت بمانخاتە گۆڕەوە". بــــەاڵم دوای ماوەیــــەك مانــــەوە لەبێدەنگی و ترسێكی كوشــــندەدا، دەنگی وەڕینی سەگێك ئومێدیان پێدەبەخشێتەوە و دەزانن ئاواییەك لــــە نزیكیانەوەیە، بەدوای دەنگی ســــەگەكەدا

دەچن تا دەگەنە دەگاگا.هــــەر لــــە گێڕانــــەوەی رۆژانــــی ســــەختی دەگێڕێتــــەوە، زەڵمــــی فەقێیەتیــــدا، ژیانــــی كــــە لەمزگەوتەكــــەی دەگاگا "ئەســــپێ وەك شــــارە مێروولە بەســــەر بەڕەكانەوە ریزیان بەستبوو، بە شەوان جلەكانمان لەسەر ئاگری مزگەوتەكــــە دەتەكانــــد، دەنگــــی تەقینــــەوەی ئەســــپێكان دەتــــوت گوللەیــــە لــــە رەشــــاش دەردەچێت. ئەو كولێرە و هەرزنانەی بەتەنیا دەمانخوارد لەسكماندا دەبوو بە قوڕ، هەموو رۆژ دەمگــــوت چیتر بەرگەناگــــرم و دەڕۆم، بــــەاڵم كە دەرســــەكەمم دەخوێنــــد، هێندە الم شــــیرین بــــوو، هەموو تاڵیەكانــــم بیردەچۆوە و نەمدەویســــت دەســــت لەو مامۆســــتا باشە

هەڵگرم".هــــەر لەســــەر رێــــگای ئەمــــدێ و ئــــەودێ كردنیــــان، زەڵمــــی و هــــاوڕێ فەقێكــــەی لــــە گوندی )داروخان(ی رۆژهەاڵتی كوردســــتان خۆیان دەكــــەن بەماڵێكدا. چونكە وەك خۆی دەڵــــێ "ئەوكات فەقێ خــــۆی بكردبایە بەهەر ماڵێكدا وەك ماڵــــی باوكی تێیدا دەجواڵیەوە، بێ ئــــەوەی بزانێــــت خاوەن مــــاڵ رەزامەندە یاخــــود نا". ئینجا ژنــــی ماڵەكە لەگەنێك برنج بەشــــیریان بــــۆ دادەنــــێ، هێنــــد بەئیشــــتیاوە دەیخــــۆن، تا زەڵمی لەدڵــــی خۆیدا دوعا دەكا و دەڵــــێ "خواییــــە نەمكوژی تــــا ژن و ماڵێك

پێكەوە دەنێم و تێر شیربرنج دەخۆم"!بەهــــۆی ئــــەوەی ئــــەوكات كاتــــی جەنگی جیهانــــی دووەم بــــووە و بارودۆخی ژیان و گوزەرانی خەڵــــك زۆر خراپ بووە، كەم دێ هەبــــووە خەڵكەكەی بتوانێــــت فەقێ رابگرێت و نانیــــان پێبــــدەن و بیانژیێنن. بــــەاڵم زەڵمی لەبەرئەوەی عاشقی خوێندن و زانست بووە، هیچ شــــتێك لەو پێناوەدا ســــارینەكردۆتەوە، لەســــەرما و گەرما و برســــیەتی و بێجێگایی و هەژاریــــی، تەنانــــەت تەماحی موڵك و پارە و ژیانــــی خــــۆش و پــــڕ عەیش و نۆشــــیش. دەگێڕێتەوە ئەوكاتەی لەگوندی )دێ بوكرێ( بــــووە، كوێخــــای گوندەكــــە پێیگوتــــووە "من وەجاخ كوێــــرم، تەنیا یەك كچم هەیە، ماڵ و مااڵتێكــــی زۆرم هەیە، هەمووی دەدەم بەتۆ،

كچەكەشــــت دەدەمێ لێرە خوێندن تەواو بكە و بمێنــــەوە". بــــەاڵم زەڵمــــی چونكە عەشــــقی زانست الی لە هەموو شتێك گەورەتر بووە، لەوەاڵمدا دەڵێ "من بۆ خوێندن هاتووم، الی خۆمان كچی جوان هەیە، بەاڵم دەمەوێت لەو قۆناغەدا نەوەســــتم و هەر دوانــــزە عیلمەكە

تەواو بكەم!"زەڵمــــی باس دەكات، كە لــــەو ماوەیەی لە )دێ بوكرێ(ی نزیك مەهاباد بووە، كە ساڵی 1944 بــــووە، ســــێ جــــار چۆتە ماڵــــی قازی محەمەدی رابەری كۆماری مەهاباد. لەوەسفی قازیشــــدا نوســــیویەتی "پیاوێكــــی بااڵبەرز و ســــوور و سپی بوو، ریشێكی ماش و برنجی جوانــــی هەبوو، مێــــزەر و جبــــەی لەبەربوو، خوێندەوار و رۆشــــنبیرێكی تێگەیشتوو بوو، یەكەمجــــار بوو لەكتێبخانەی مەالیەكەدا جگە لە كتێبی فارســــی و عەرەبــــی و ئاینی، كتێبی تــــری فەرەنســــی و ئینگلیــــزی ببینــــم. قــــازی عەرەبی و فارســــی و توركی و فەرەنسیشی دەزانــــی و لە رووســــیش دەگەیشــــت. ئەو لە بیروباوەڕێكــــی زۆر فراوانــــدا دەژیا، چونكە ئەوكاتە الی مەال و كۆڕی مەالیان كەســــێك

گۆڤارێكی بخوێندبایەوە بەكافر دادەنرا!"لەهەمان ئەو دێیە رۆژێك كەسێك دەمرێت، مامۆســــتای دێیەكەش فەقێ مســــتەفا زەڵمی دەنێرێــــت تەلقینــــی بدات و ئــــەو 70 تمەنەش بێنێــــت، كــــە كابرا وەســــیەتی كردبــــوو بۆی بكرێت بە ئیســــقات. زەڵمــــی دەگێڕێتەوە "70 تمەنەكەم دایە مامۆســــتا و خســــتیە باخەڵی، باســــی ئەوەی نەكرد ئیسقاتەكە بۆ مردوەكە بكەیــــن و لەتاوانەكانــــی پاكــــی بكەینــــەوە. تا دوای ســــێ مانــــگ، كــــە من بڕیاربــــوو بڕۆم، شــــەوێك هــــات و 70 تمەنەكــــەی هێنا، كە بۆ ئــــەوكات زۆر بوو. لەماوەی كاتژمێرێكدا ئەو مردوەمان لەهەمــــوو تاوانەكانی پاككردەوە. یەكەمجــــار بەنوێــــژی فەوتــــاوی، ئینجــــا بــــۆ رۆژووی فەوتــــاوی، ئینجا ســــوێندی ناهەق و هەموو گوناهەكانی تری. مامۆســــتا دەیوت ئــــەوا حەفتا تمەنەكەم دا بەتــــۆ بۆ كەفارەتی گوناهێكی، منیش دەمگــــوت قبوڵمكرد و ئەوا دامــــەوە بە تۆ !!!! ئینجا دوای هەموو شــــتێك مامۆســــتا 68 تمەنــــی بۆخــــۆی بــــرد و دوو تمەنی دا بەمن". دیارە كە زەڵمی بەمەبەستی رەخنەگرتن و دەرخســــتنی چەند الیەنێكی پڕ هەڵە و كەموكوڕی ئەوكات باسی ئەم حاڵەتە و چەند حاڵەتێكی تریش دەكات، كە بەهەڵەی

ژیانی خۆی ناویان دەبات.رووداوێك كە لەوكاتی تەمەنیدا زۆر كاری لــــە زەڵمی كردووە، كاتێك بــــووە كە لەگەاڵڵە بووە، بڕیار بوو لەوێ لەساڵی 1946 ئیجازەی

موستەعید سوختەی بەكۆیلە و خزمەتكاری خۆی

دەزانی و زۆربەی كاتی سوختە بۆ خزمەتكردنی

موستەعید بوو

بیروباوەڕم بە ئیسالم زۆر بەهێزە، چونكە ئەمە

ئیمانێكی تەقلیدی نەبووە لە دایكم و باوكمەوە بۆم مابێتەوە، بەڵكو

لە ئەنجامی گەڕان و توێژینەوە بووە

مەبەستم لە ئیسالم تەنیا نوێژ و رۆژو

و حەج و زەكات و ریشهێشتنەوە نیە، كە

بە كەمتر لە 100 ئایەت باسیكراوە، كەس ناپرسێ

بەشەكانی تری قورئان باسی چی دەكەن؟

سوێندم خواردبوو ئیجازە وەرنەگرم و مەالیەتی

نەكەم و چیتر سەرفیترە و زەكاتم نەوێت،

بەالمەوە باشتر بوو كەوەر بفرۆشم و پێاڵو

بۆیاخ بكەم

ژماره 227 2014/4/19 29

مەراسیمی رێزلێنانی زەڵمی لەالیەن ئەزهەرەوە ـــ 2013

سياسەت

نەڕوات و الی ئاغا شــــكاتی لێبكەن و ســــزای ئەو كەســــە بدەن. بەاڵم زەڵمی پێیدەڵێ "ســــزا بــــۆ یەكێكە تاوانبــــار بێت، ئەو پیاوە راســــتی گوتووە، مەال و فەقێ بەســــەرفیترە و زەكات دەژیــــن، لەقورئــــان و فەرمودەكانی پێغەمبەر زەكات و ســــەرفیترە بۆ هەژار و لێقەوماوانە، بــــۆ كەســــێكە نەتوانێت بەدەســــتی خۆی نان پەیدا بكات، بۆیە پێم باشــــترە بچم رێگایەكی تر بۆ ژیانم بگرمەبەر، كە بەشــــەرەفتر بێت و

موچەی ئەوان نەخۆم!"بەاڵم دواتر لە كۆیە لەو بڕیارەی پاشــــگەز دەبێتەوە، بۆیە كەفارەتی سوێندەكەی دەدات و بڕیــــار دەدات الی شــــێخ نــــوری ئیجــــازە وەربگرێــــت، وەك خــــۆی دەڵــــێ "بڕیارمدا كە ئیجــــازەم وەرگرت بگەڕێمــــەوە ببم بە مەالی دێیەكەمان، بەاڵم سەرفیترە و زەكات نەخۆم و تامــــاوم لەگــــەڵ ماڵی باوكمــــدا وەك ئەوان

بژیم".پاشــــان زەڵمی چیرۆكی گەڕانەوەی خۆی بــــۆ گوندی زەڵــــم دەگێڕێتــــەوە، دوای ئەوەی ساڵی 1946 ئیجازەی مەالیەتی وەردەگرێت، و خوێنــــدن لەجــــۆری بــــاس بەرەخنــــەوە ماندووبوونی كەمســــودی ئەوكاتــــی فەقێكان

مەالیەتی وەربگرێت. رۆژێك بەهۆی ســــەرما و ســــۆڵەی زســــتانی ســــەختی ئــــەو ناوچانە، زەڵمی چەند فەقێیەك دەنێرێتە ناو گۆڕستان داری وشــــك كۆبكەنــــەوە، چونكە تەنیا لەوێ داربــــەڕوو هەبووە و خەڵك نەوێراوە بیهێنن، گوایــــە شــــەخصێك لەوێ هەبــــووە هەركەس دەستی بۆ گۆڕستان ببردبایە توشی بەاڵیەكی دەكــــرد. دوای ئەمــــە خەڵــــك چــــاوەڕێ دەبن شتێكی خراپ بەسەر فەقێكان بێت بەهۆی ئەم كارەیانەوە. كە هیچ شتێك روونادات، كەسێك كە خۆی بەدەمڕاستی دێكە دەزانێ، بەگژ ئەو ســــوختەیەدا دەچێ كــــە دارەكانــــی هێناوە و لەبەرچاوی نوێژكــــەرەكان پێیدەڵێ "لەوەتەی لــــەم دێیــــە فەقێ و مــــەال پەیدابــــووە، كوێر و هەژاری دێكە تێر ســــكی نانــــی نەخواردووە". كاتێك سوختەكە ئەمە بۆ زەڵمی دەگێڕێتەوە، زۆر پێــــی بریندار دەبێــــت و وەك خۆی دەڵێ "دەســــتم بــــرد قورئانێكــــم داگــــرت، ســــوێندم خوارد بــــە قورئانەكــــە ئیجــــازە وەرنەگرم و مەالیەتی نەكەم، دەچم كەوەر دەفرۆشــــم یان پێاڵو بۆیاخ دەكەم، لەســــەر پیشە و رەوشتی مەالیەتــــی نــــاڕۆم". كاتێكیش مامۆســــتاكەیان بەرووداوەكە دەزانێــــت، داوا لەزەڵمی دەكات

دەكات "لەمانگی حوزەیران گەڕامەوە دێكەی خۆمــــان، ئینجــــا بەناو بووم بەشــــتێكی تر، لە مچەوە بووم بە مستەفا، ئینجا فەقێ مستەفا، ئینجــــا مــــەال مســــتەفا، بــــەاڵم ناوەڕۆكەكــــەم نەگــــۆڕا، چونكە هەموو خوێندنــــی ئەو چەند ســــاڵەم بریتی بــــوو لەحاشــــیەكانی پێنجوێنی و قزڵجــــی و ئەوانی تــــر، نەمدەزانی ژن چۆن مــــارە دەكرێ، تەاڵق چــــۆن دەكەوێ، پورێكم لەگەڵ خاڵێكمــــدا ناكۆكیان هەبوو، نەمدەزانی كامیــــان خــــاوەن مافــــە، ناچاربــــووم بیاننێرم بــــۆ خزمەتــــی مامۆســــتا مــــەال عەبدولكەریم مودەریس لــــە بیارە، ئەمە هەمــــووی بەهۆی

جۆری خوێندنەكەوە بوو".لەگەڵ ئەوەشــــدا زەڵمی پەشــــێمان نیە لەو "12 ســــاڵەی خوێندن، كــــە بەماندووبوون و برسیەتی و رووتی و دوورەواڵتی و گەڕانی دێ و شــــاران و هیالكبــــوون" خوێندویەتــــی، هەرچەندە ئەوكات پێیوابوو هیچ ســــوودێكی لێنەبینیــــوە، بــــەاڵم وەك خــــۆی دەڵێــــت بــــۆ ســــوودی لەزانكــــۆدا دواتــــری خوێندنــــی لێبینیوە، چونكە "ئەو بابەتانەی لەحوجرەكان دەخوێنــــدران ئاســــتی بیركردنــــەوەی مرۆڤ

فراوان دەكەن".

30 ژماره 227 2014/4/19

هەڤاڵی هەمیشە زیندوو "عەبدولقادر عەزیز مەولـــود" ناســـراو بە "قـــادر عەزیـــز گەردی" لەیـــادەوەری ئەمجارەمـــدا باس دەكـــەم. ئەم كەڵەپیاوە لەساڵی 1934 لەگوندی قەاڵمورتكی

سەر بەناحیەی عەنكاوە لەدایكبووە.ســـاڵی 1958 پەیوەندی بەرێكخســـتنەكانی دەچێتـــە 1959 ســـاڵی كـــردووە، پارتیـــەوە ریزی پۆلیسی سوارە، ماوەیەكیش بەرپرسی

بنكەیەكی پۆلیس دەبێت لەناوچەی كۆیە.كاتێك ساڵی 1961 شۆڕش دەستپێدەكات، ناوبـــراو پۆلیـــس دەبێـــت لەبنكـــەی پۆلیســـی ناحیـــەی هیـــران، شـــەهید مەحمـــود كاوانـــی كـــە فەرمانـــدەی پێشـــمەرگە بـــوو لەناوچەی خۆشناوەتی، دەیەوێت دەست بەسەر ناحیەی هیراندا بگرێت، بەاڵم ناتوانن دەســـت بەســـەر بنكـــەی پۆلیســـدا بگـــرن، بەهۆی ماڵـــی كاكی هیرانی هەوڵدەدەن رێكبكەون و پۆلیسەكان بێ شەڕ خۆیان بەدەستەوەبدەن، بەاڵم حكومەت بەمـــە رازینابێت و پێشـــمەرگەش بەهاوكاری هەڤااڵنـــی پارتـــی دەســـت بەســـەر ناحیـــە و بنكەكەشدا دەگرن، پۆلیسەكان و بەڕێوەبەری كـــە پاشـــان دەســـتگیردەكەن. ناحیەكـــەش چەكەكانیـــان لێوەردەگرن، پۆلیســـەكان ئازاد دەكرێن، دواتریش بەڕێوەبەری ناحیە "رەقیب حوســـێن مـــەال" بـــە ئاڵوگۆڕ لەگـــەڵ هەڤااڵنی

پارتی بەردەدرێت.دواتـــر كاك قـــادر و چەنـــد پۆلیســـێكی تر، كـــە هەڤاڵـــی پارتی بوون، زمانیـــان لێدەدرێت و لەالیـــەن حكومەتـــەوە دەســـگیر دەكرێن و ماوەیەك بەند دەكرێن، پاشـــان ئازاد دەكرێن. ئینجـــا ئـــەوكات كاك قـــادر دەچێتـــە ریـــزی .1962/2/25 لـــە لەچەمەڕێـــزان پێشـــمەرگە لەســـاڵی 1964 دەگەڕێتـــەوە دەشـــتی هەولێر و لەوێ دەبێتە بەرپرســـی دەســـتە، لەدواییدا دەبێتـــە ســـەرپەل و رۆڵـــی ئازایانـــە دەبینێت. ئـــەوكات كاك فـــارس بـــاوە ئامیـــر بەتالیـــۆن بـــوو. كاك قادریـــش دواتر دەبێتە ســـەرلق و تا پلەی معاونی ئامیـــر بەتالیۆن وەردەگرێت. لەهەموو شـــەڕەكانی دەشـــتی هەولێردا رۆڵی ســـماقە، شـــەڕی دەبێـــت، وەك چاالكانـــەی كـــە بەناوبانگتریـــن شـــەڕ بوو، لەگـــەڵ دەیان نەبەردی و قارەمانیەتی تر لەدەشـــتی هەولێر و ناوچەكانـــی زراری، ماوەیەكیـــش رابـــەری

سیاسی لقی پێشمەرگە دەبێت.ئەو قارەمانە لەماوەی پێشمەرگایەتیدا چوار جـــار بریندار بووە، تەنانـــەت بەم دواییانە لەو قاچەی كە بریندار ببوو، ئازاری پەیداببوویەوە

و بەهۆیەوە دەشەلی. كاتێـــك لەدەشـــتی هەولێـــر ســـەرلق بـــوو، لەزۆربـــەی دەدا، ئەنجـــام زۆری چاالكـــی

گێڕانەوەبۆ

لەبیرنەكردن

قادر عەزیز گەردی

محەمەد مەال قادر

سياسەت

30 ژماره 227 2014/4/19

ژماره 227 2014/4/19 31

سياسەت

قادر عەزیز گەردی و پۆلێك پێشمەرگەی هاوسەنگەری

شەڕەكانیش بەشـــداری دەكرد. دوای ئەوەی شۆڕشـــی ئەیلـــول شكســـتی دەخـــوات، كاك قـــادر بەخاوخێزانەوە ئـــاوارەی ئێران دەبێت و لەشـــاری الهیجانی رەشـــت دەبێتە پەنابەر. منداڵەكانـــی و مـــاڵ خـــۆی بەدەســـتوقامی

بەخێودەكات. ئیســـالمی ســـەركەوتنی شۆڕشـــی دوای ئێـــران، پەنابەرە كوردەكانـــی خۆمان لەئێران دووبـــارە دەســـتیان بەجموجۆڵـــی سیاســـی و چاالكـــی و پارتایەتـــی كـــردەوە. بەهـــۆی دروســـتكردنەوەی رێكخســـتنەكانی پارتیەوە زۆریان دەگەڕێنەوە ناوچەكانی كوردســـتانی ئێـــران و لەوێ دەچنەوە ریزی پێشـــمەرگەی

كوردستان. لەشۆڕشی 26ی ئایاری 1976، كاك قادریش بەخاوخێزانەوە دەگەڕێتەوە مێندواو و نەغەدە لەئوستانی ئازربایجانی رۆژئاوا )ورمێ(. بەم شێوەیە لەسنوری لقی 2 دەست بەكاردەكات. زۆری نەخایانـــد بـــووە بەرپرســـی لیژنـــەی ناوچـــەی دەشـــتی هەولێر و پاشـــانیش بووە فەرماندەی هێزی دەشـــتی هەولێریش، چونكە لەشۆڕشی گواڵن رێكخستنەكانی پارتایەتی و پێشمەرگایەتی پێكەوەبوون. بەم شێوەیە بوو: بەپرســـی لق دەبووە سەرلەشكری پێشمەرگە و بەرپرســـی ناوچـــەش دەبـــووە ئامیر هێز و بەرپرســـی رێكخراو دەبووە ئامیـــر بەتالیۆن،

واتە هەردوو كارەكە بەجووتە دەكرا.

هەرچەنـــدە مـــن لەگـــەڵ كاك قـــادر عەزیز لەشۆڕشی ئەیلولیش یەكترمان دەناسی، بەاڵم لەســـاڵی 1980 كە من بوومە بەرپرسی لقی2، كاك قادر بەرپرســـی لیژنەی ناوچەی دەشتی هەولێـــر بـــوو، چاالكیەكـــی ئێجـــگار زۆریـــان هەبوو. كاك حەمەســـوور و شـــێخ رەشـــید و مەال حەســـەن و چەندانی تـــر ئەندامی لیژنەی

ناوچەی دەشتی هەولێر بوون.زۆری نەخایاند لەســـاڵی 1980 هێزەكانمان چاالكـــی هەولێـــر پارێـــزگای لەناوچەكانـــی پارتایەتـــی و پێشـــمەرگایەتیان ئەنجـــام دەدا، كاك قادریـــش زۆر چاالكانـــە رۆڵـــی خـــۆی دەبینـــی. هەروەهـــا لەســـااڵنی دواتریـــش لەو شـــەڕە گەورانـــەی لەناوچەكـــەدا روویاندەدا، لیژنەی ناوچەی دەشتی هەولێر رۆڵی چاالكی هەبـــووە، وەك هەموو لیژنـــە ناوچەكانی تری

لقی2. 1981 ســـاڵی لەبیرەوەریەكانـــی یەكێـــك دەگێڕمەوە، لەشـــەڕێكی بەرەی كوردســـتانی لەگەڵ دوژمن لەناوچەكانی وەرتێ لەناوچەی سۆران )رەواندز(، كاك قادر عەزیزی قارەمان لەگـــەڵ 60 پێشـــمەرگە بەشـــەو دزەیانكرد و چوونـــە ناو وەرتێ، واتە بەناو هێزی دوژمندا رۆیشـــتن، بەهاوكاری رێكخســـتنە نهێنیەكانی پارتـــی لەوەرتـــێ، توانیان هێزەكـــەی دوژمن تارومـــار بكەن و بوونـــە هۆی ئەوەی دوژمن لـــەو ناوچانـــە پاشەكشـــە بـــكات و شكســـت

بخـــوات، هێزەكانـــی )جود(یش ســـەركەوتنی گەورە بەدەست بهێنن.

كاك قادر عەزیزی هەمیشەزیندوو هەروەك چۆن شارەزایی لەپێشمەرگایەتی و پارتایەتی هەڵبەســـتی بـــوو، ئەدەبدۆســـتیش هەبـــوو، دەنوســـی، زۆرجـــار بەمنـــی نیشـــاندەدا، یان بـــۆی دەخوێندمـــەوە، بەهۆی ئـــەوەی منیش شـــارەزاییم لەهەڵبەســـتوانی هەبـــوو. ئەمەش

نمونەیەك بوو لەشیعرەكانی كاك قادر:

لەغەریبی لەیادی رۆژی نەورۆزەوەغوربەتی نیشتیمان كەوتۆتە ناو هۆزەوە

ئاگری جەرگم بەبێ روحمی هات بەپیری مەرگەوەئەی وەتەن شەرت بێ لەداخان روو لەسەحراكەمهەروەك مەجنونی بێكەس لەیادی نیشتیمانەكەمدوارۆژی هیوا و ئاوات و خۆشی ژیانەكەم...

جـــا كاك قـــادر لەكاتـــی راپەڕیـــن و پـــاش راپەڕینیـــش رۆڵی چاالكی هەبـــوو لەدەزگای ئەیلـــول و كاروباری كۆمەاڵیەتی، لەكۆنگرەی 13ی پارتی لەســـاڵی 2011 مەدالیای بارزانی

نەمری پێبەخشرا.لە 2013/2/24 بەهۆی نەخۆشـــیەوە كۆچی دوایی كرد، منیش لەمەراســـیمی ناشـــتنەكەیدا بەشـــداربووم. هەزاران ســـاڵو لـــە گیانی ئەو كەڵەپیاوە و دروود لەگیانی شـــەهیدانی كورد

و كوردستان و سەروەریان بارزانی نەمر.

32 ژماره 227 2014/4/19

ژماره 227 2014/4/19 33

نــــاوخــــــــــۆ

لەسوریاوە تای جەنگ و لەباشووری

عێراقیشەوە ئیفلیجی مندااڵن هەڕەشەن بۆ سەر هەرێم

34 ژماره 227 2014/4/19

كاردەكەم لە پێناوئەنجومەنێكـــی كارا، كە تەعبیر لە حەز و خەونەكانی جەماوەر

بكات.گەیاندنـــی خزمەتگـــوزاری تەندروســـتی و پەروەردەیـــی بـــۆ

گوندنشیەكان و دروستكردنی یاریگا بۆ الوەكانیان.رەخساندنی دەرفەت بۆ الوان و گەنجان و پشتگیرییكردنی هەوڵ

و تواناكانیان.خزمەتكردنی گەڕەكە هەژارنشینەكانی پایتەخت.

ئەوانەی خێزان پێكدەهێنن، بەالنیكـــەم یەكێكیان بە فەرمانبەر دابمەزرێن.

پاراستنی شوێنەوارە دێرینەكانی شارەكەم.یانە وەرزشیەكان بە ســـیتەم بكرێن و بە بێ جیاوازی یارمەتی

بدرێن.كەرتی كشتوكاڵ بایەخی پێبدرێت، رێگا بۆ جوتیاران خۆشبكرێت

تا بگەڕێنەوە گوندەكانیان.لەناو ئەنجومەنی پارێزگادا، چەندین ژمارەی تەلەفۆنی تایبەت

بۆ سكااڵی هاوواڵتیان تەرخان بكرێت.پێشینەی هاوسەرگیریی و خانووبەرە زیادبكرێت.

بایەخی تایبەت بە ژینگە بدرێت، رووبەری سەوزایی و پارك و باخچە زیاد بكرێت.

دابینكردنی كارەبای بەردەوام و ئاوی خاوێن.بەردەوام یەكەی نیشـــتەجێبوون بۆ كەمدەرامەتان و كرێشـــیان

دروست بكرێت.هەوڵدان بۆ جێگیركردنی نرخی خۆراك لە بازاڕدا.

ژماره 227 2014/4/19 35

یەكێتی نیشتمانی كوردستان

لیستی 77

كاندیدی ژماره

قەرەچوغ أحمد حمدامین دزەیی

بەرەو ئەنجومەنیكی كارا

كاندید بۆ ئەنجوومەنی پارێزگای هەولێر

36 ژماره 227 2014/4/19

"ئێوارە وەرە بۆ نۆرینگەكەم"ئەو قسەیەی بەچرپەوە بە نەخۆشی نەخۆشخانە حكومییەكان دەگوترێت

ناوخۆ

36 ژماره 227 2014/4/19

ژماره 227 2014/4/19 37

هەمــــوو پیشــــەیەك پیرۆزیــــی خــــۆی هەیە و بەشــــێكی زۆری پیشــــەوەرانیش بەپیشــــەكەیان دەســــتكردن لەكاتــــی ســــوێندی یاســــایی دەخــــۆن، كــــە بەپێی رێسا پیشــــەییەكان كارەكانیان راپەڕێنن، بــــەاڵم بەشــــێك لەهاواڵتیان پێیــــان وایە، كە هەندێك لەپزیشــــكەكان رەچاوی ئەو ســــوێندە ناكــــەن و كار لەســــەر گیرفانی

خەڵك دەكەن."پزیشكەكەم دەیتوانی لە نەخۆشخانەی گشــــتی نەشــــتەرگەریم بــــۆ بــــكات، بەاڵم پێیگوتــــم ئەگــــەر بــــە ئێواران بــــۆت بكەم ئەگــــەری ســــەركەوتنی زیاتــــری هەیــــە، چونكە ئامێرەكانم باشن و گرانن، بۆیە بە ناچاری چووم بەپارە نەشــــتەرگەریەكەم ئەنجامدا". ئەمە وتەی بەهیەی تەمەن 35 ســــاڵە، ئەو بۆ ئەنجامدانی نەشتەرگەری پزیشــــكی بــــۆ چارەســــەركردنی چۆكــــی ســــەردانی پزیشــــكێكی شــــاری هەولێــــر "هەرچەنــــدە دەڵــــێ بەهیــــە كــــردووە. پێویســــت بوو دوو نەشتەرگەریم پێكەوە بــــۆ ئەنجــــام بدات، بــــەاڵم بــــۆی نەكردم تاكو دووجــــار پارەمان لــــێ وەربگرێت". بەپێی ئامارێكی ســــەندیكای پزیشــــكانی كوردســــتان زیاتــــر لە هــــەزار نۆرینگەی پزیشكی لەشارەكانی هەرێمی كوردستان ســــەندیكاكەش بەرپرســــانی هــــەن، رایدەگەیەنــــن ئــــەو رێژەیە لەهەڵكشــــانی بەردەوامدایە. ســــەرباری ئەوەی سااڵنە كۆلێژە پزیشــــكییەكانی زانكۆكانی هەرێم ژمارەیەكــــی زۆر پزیشــــك پێدەگەیەنــــن، ئارامــــی بارودۆخی ئەمنــــی هەرێم هانی ژمارەیەكی زۆری پزیشــــكی شــــارەكانی ناوەڕاســــت و خوارووی عێراقی داوە، كە بۆ بەردەوامیدان بەكارەكەیان روو

لەشارەكانی هەرێم بكەن.زۆری ژمـــارە ئـــەو بوونـــی نۆڕینگەی پزیشـــكی لەكاتێكدایە، كە چەندین نەخۆشخانەی گشتی و بنكـــەی تەندروســـتی لەشـــار و شارۆچكەكانی هەرێم كراونەتەوە و خزمەتگوزاری تەندروستی پێشكەش بەهاواڵتیـــان دەكەن و زۆربەی ئەو پزیشكانەی كلینیكی تایبەتیان هەیە، بەیانیان لەو نەخۆشـــخانانە دەوام دەكەن و ئێوارانیش لەنۆڕینگەكانی

بـــە سەرســـوڕمانەوە دەپرســـێت "ئەگەر پزیشـــك بە نەخـــۆش بڵێت ئێـــوارە وەرە بۆ نۆڕینگەكـــەم، كەواتە ئەو بۆچی لەوێ دانیشـــتووە؟". ئـــەو كـــە مـــاوەی زیاتر لە 30 ســـاڵە كاری پزیشـــكی دەكات دەڵـــێ "ســـااڵنی پێشوو نەك تەنها پزیشك بەڵكو بەشێكی زۆر لەخاوەن پیشەكانی دیكەش بەمەبەســـتی خزمەتگەیانـــدن بەهاواڵتیان كاریان دەكرد، بە پێچەوانەی ئێستاوە، كە لە نێو ئەو پێشـــكەوتن و بەجیهانیبوونەدا جۆرێـــك دووچـــاری كۆمەڵگەكەمـــان لەبێشـــەرمی بۆتەوە، بۆیە ســـەیر نییە كە زۆر لەپزیشـــكەكانیش نەخۆشـــەكان بـــۆ

پڕكردنی گیرفانیان بەكاربهێنن".بـــەاڵم د. جیهـــاد لەكـــی بەڕێوەبـــەری نەخۆشـــخانەی رزگاری فێركاری بڕوای وایە نەگونجانی سیســـتەمی تەندروســـتی یەكێك لەهۆكارەكانی بوونی ئەو حاڵەتانەیە لەنەخۆشـــخانەكەدا، ئەو دەڵێ "سیستەمی تەندروستی گونجاو نییە، یاخود لەوانەیە پزیشـــكەكە ســـەری زۆر قەرەباڵغ بێت و كاتی نەبێت بە پێی پێویســـت نەخۆشەكان بپشـــكنێت و چارەســـەری تەواویـــان بـــۆ دابنێت، جگەلەوەش موچەی پزیشـــكەكان بە بـــەراورد لەگـــەڵ موچەی پزیشـــكانی واڵتانی دیكە كەمە، بەاڵم نابێت ئەوە ببێتە

بیانوو بۆ ئیستیغاللكردنی نەخۆش".ناوبراو هەریەكە لەسەندیكای پزیشكان و فەرمانگە تەندروســـتییەكان بە بەرپرس دەزانێت و بۆچوونیشی وایە، كە "پێویستە ئـــەوان بەدواداچوونـــی تـــەواو بـــۆ ئـــەو دیاردانـــە بكەن، هەر هیـــچ نەبێت بوونیان لەنەخۆشخانە گشـــتییەكان كەم بكەنەوە". ئـــەو بـــەدووری نازانێـــت كـــە "پزیشـــك هەبووبێت رێكەوتبێت لەگەڵ ســـتافەكەی دەوروبـــەری خـــۆی و بڕێـــك پارەشـــی پێدابن بۆ ئەوەی ستافەكە بە نەخۆشەكان بڵێـــن ئێـــواران بڕۆنـــە نۆڕینگـــەی فـــاڵن پزیشك". گەرچی بەرپرسانی تەندروستی بـــاس لەكەمتەرخەمـــی هاواڵتیـــان دەكەن لەتۆماركردنـــی ســـكااڵ دژی بوونـــی ئەو حاڵەتانە، بەاڵم بەهیە بێ هیوایە لەســـكااڵ تۆماركـــردن و دەڵێ "رۆژانە دەیان كاری ناشایســـتە لەم كۆمەڵگەیەدا روودەدەن و تاوانباری ســـەرەكیش نادرێـــت بە دادگا، بۆیـــە منیش بـــڕوام بەســـكااڵ تۆماركردن نییە، تەنها ئەوەندە نەبێت كە ئەمســـەر و

ئەوسەرێكی زۆرمان پێدەكەن".

نیگـــەران هاواڵتیانـــی ئـــەوەی خۆیانـــن. كـــردووە، رەفتاری ئەو پزیشـــكانەیە لەكاتی گشـــتییەكان، لەنەخۆشـــخانە دەوامكردنیان بەشێك لە هاواڵتیان دەڵێن ئەو پزیشكانە لە نەخۆشخانە و بنكە تەندروستییەكان كارتی تایبەتی خۆیان دەدەن بەنەخۆشـــەكان، تاكو لەكلینیكـــە تایبەتەكانیـــان ســـەردانیان بكەن. وتەبێژی وەزارەتی تەندروســـتیش بێئاگایی

وەزارەتەكەی لەبوونی ئەو حاڵەتە نیشاندا.كارمەندی یەكێك لەبنكە تەندروستییەكانی شـــاری هەولێـــر كەپێی بـــاش نەبـــوو ناوی باڵو بكرێتەوە، بۆ ســـڤیل گوتی "پزیشـــكێكی ئەم بنكە تەندروســـتییە ماوەیەكـــە لێرەیە و بـــەردەوام دوای ئەنجامدانی پشـــكنین بۆیان كارتی خۆی بەنەخۆشـــەكان دەدات و پێیان

دەلێت وەرن بۆ نۆڕینگەكەم".د. خاڵـــس قـــادر وتەبێـــژ و بەڕێوەبـــەری گشتی لەوەزارەتی تەندروستی هەرێم باسی لەوەكرد، كە وەزارەتەكەی ئاگاداری حاڵەتی لـــەو جۆرە نییە لەناو نەخۆشـــخانەكان، ئەو دەڵێ "تا ئێستا هیچ سكااڵیەكمان لەسەر ئەو بابەتە بۆ نەهاتووە، ئەگەر ســـكااڵش هەبێت بەدواداچوونی بۆ دەكەین و سزای پزیشكی ســـەرپێچیكاریش دەدرێت، چونكە پێویســـتە پزیشـــك كاتی تەواو بەنەخۆش بدات، ئەگەر ئەو دیاردەیـــەش هەبێت، هەمـــوو رێگەیەك

دەگرینەبەر بۆ نەهێشتنی".نزیكەی ســـاڵێك پێـــش ئێســـتا پەرلەمانی كوردستان یاســـایەكی نوێی پەسەندكرد، بۆ چارەســـەركردنی نەخۆشییە دەروونییەكان، كـــە بەبـــڕوای بەشـــێك لەچاودێـــران زامنی مافەكانـــی نەخۆش دەكات. بەاڵم بەبڕوای د. خاڵـــس "لەبەرئەوەی یاســـاكە نوێیە، بۆیە بە تەواویی نەخۆش و پزیشـــكەكانیش ئاشنای نیـــن. لەهەوڵـــی ئەوەدایـــن لەرێگـــەی الفیتە و هەڵواســـینی پۆســـتەر لە نەخۆشخانەكان بـــە چونكـــە بناســـێنین، یاســـایانە ئـــەو ناساندنیشـــی و نەناســـێنراوە تـــەواوی لەدیـــاردەی رەخنەگرتـــن دەوێـــت". كاتـــی بەكارهێنانی نەخۆشخانە گشتییەكان و بنكە پەیداكردنی بەمەبەســـتی تەندروســـتییەكان تەنهـــا پزیشـــكییەكان نۆڕینگـــە بـــۆ رەواج نەخۆشـــەكانی نەگرتۆتـــەوە، بەڵكو بەشـــێك لەپزیشكانیش ئەو دیاردەیە بەالدان لەئیتیكی كاری پزیشكی و پێشێلكردنی مافی نەخۆش

ناو دەبەن.لەمبارەیـــەوە د.فەرهـــاد جەلیـــل خەیـــات پســـپۆری نەخۆشـــییەكانی قـــوڕگ و لـــوت

چرۆ حوسێن

ناوخۆ

ژماره 227 2014/4/19 37

38 ژماره 227 2014/4/19

ناوخۆ

زۆزك تاهیر

لەسوریاوە تای جەنگ و لەباشووری

عێراقیشەوە ئیفلیجی مندااڵن هەڕەشەن

بۆ سەر هەرێم

38 ژماره 227 2014/4/19

ژماره 227 2014/4/19 39

ناوخۆ

تای جەنگ یەكێكە لەو پەتا ترسناكانەی بەهۆی شەڕ و كوشتارەوە، لەناو خەڵكدا باڵودەبێتــــەوە. لەئێستاشــــدا ئــــەو پەتایــــە لەواڵتی ســــوریا باڵوبۆتەوە و مەترســــی گەیشتنیشی بەعێراق و هەرێمی لێدەكرێت، وەزارەتی تەندروستی حكومەتی فیدڕاڵی ئاڕاســــتەی نوســــراوێك ناچاركــــردووە وەزارەتــــی تەندروســــتی هەرێــــم بكات و لەمەترســــی باڵوبوونەوەی نەخۆشییەكە

ئاگاداری بكاتەوە.بەگوێــــرەی ئــــەو نوســــراوە فەرمییەی كــــە عێــــراق تەندروســــتی وەزارەتــــی ئاڕاســــتەی وەزارەتی تەندروستی هەرێم كــــراوە، پەتــــای تــــای جەنگ ناســــراو بە )تیفۆس( لەسوریا باڵوبۆتەوە و بۆتە هۆی مردنی ژمارەیەكی زۆری دانیشتوانی ئەو واڵتــــە، هاوكات ئەو نوســــراوە مەترســــی مندااڵنیشــــی ئیفلیجــــی باڵوبوونــــەوەی تەندروســــتی وەزارەتــــی بەبەرپرســــانی

هەرێم راگەیاندووە.ئەو نەخۆشــــییە زیاتــــر لەكاتی جەنگ، ئــــەو بەهــــۆی نەهامەتیــــدا و پشــــێوی بەكتریایانەی لەڕێگەی رشــــك، ئەسپێ و مێشــــولەوە دەگوازرێمەوە، باڵودەبێتەوە، ئەگــــەر بەزوویــــی چارەســــەرە نەكرێت، ژیانــــی ســــەر بــــۆ مەترســــی دەبێتــــە خێــــراش بەشــــێوەیەكی توشــــبووەكە، تەشــــەنە دەكات. ئامارەكانــــی رێكخراوی تەندروســــتی جیهانیش ئەوە دەردەخەن، كە ئەو نەخۆشییە سااڵنە دەبێت هۆكاری مردنی ســــەدان كەس، لەســــااڵنی شەڕی جیهانی یەكەمیشــــدا تەنها لەواڵتی سڕبیا 150 هەزار كــــەس بەو هۆیەوە مردوون، بەاڵم دواتر توانرا قڕكەرەكە بدۆزرێتەوە باڵوبوونــــەوەی ئاســــتی تاڕادەیــــەك و زیندەورزانێكــــی دواتــــر كەمبــــووەوە. هۆڵەندی ڤاكسینەكەی دۆزییەوە و بەرەو نەمان چوو، هەرچی حاڵەتی ئیفلیجیشە لە 25ی مانگی ئازاری رابردوو، راگەیاندنی بوونــــی حاڵەتێكی ئیفلیجیش لــــە عێراقدا، مەترسی باڵوبوونەوەی ئەو نەخۆشیەشی

بۆ سەر هەرێم هێناوەتە ئاراوە.د. ئــــازاد مەنتــــك، پســــپۆڕی هەنــــاو و خاوەن ئیمتیاز و سەرنووسەری گۆڤاری ژمــــارەی گۆڤارەكــــەدا لــــەدوا پزیشــــك، بابەتێكی لەســــەر نەخۆشــــی تــــای جەنگ باڵوكردۆتــــەوە، دەڵــــێ ئــــەو نەخۆشــــییە مەترســــی بۆ ســــەر هەرێمی كوردســــتان

تۆمارنەكــــراوە. جیالــــەوەش لەگۆمــــاو و زەلكاوەكانی فەڵەســــتینیش ســــەمپڵی ئەو ئــــەو بوونــــی ڤایرۆســــە دۆزراوەتــــەوە، ڤایرۆســــەش هانی ئەو رێكخراوەی داوە لەســــاڵی 2010ەوە هەڵمەتی نیشــــتیمانی لەهەریەكــــە لەواڵتانــــی عێــــراق، ســــوریا، فەڵەستین، میســــر و ئیسرائیل بۆ كوتانی

مندااڵن دژی نەخۆشیەكە رابگەیەنێت.قــــادر، خاڵــــس د. خۆیــــەوە الی گوتەبێــــژی وەزارەتی تەندروســــتی دەڵێ هیــــچ حاڵەتێكــــی نەخۆشــــی تــــای جەنگ تۆمارنەكــــراوە، كوردســــتان لەهەرێمــــی بەاڵم نایشارێتەوە، كە مەترسی نەخۆشی ئیفلیجــــی هەیە، باس لــــەوەش دەكات، كە وەزارەتەكەیــــان خــــۆی ئامادەكردووە و لیژنەیەكی تایبەتی بۆ سەرپەرشــــتیكردن و گرتنەبەری رێوشوێنە تەندروستییەكان "راســــتە دەشــــڵێت ناوبــــراو پێكهێنــــاوە. حاڵەتێكی نەخۆشی ئیفلیجی هەبوو، بەاڵم حاڵەتەكــــە خەفیف و ســــادەیە، ئەوجۆرە نییە مەترسی باڵوبوونەوەی هەبێت وەك پێشتر مەترسی لێدەكرا، بەاڵم جۆرەكەی مەترســــیدار نییە، هەرچی نەخۆشــــی تای جەنگە تائێســــتا هیــــچ حاڵەتێك لەهەرێمی

كوردستان و عێراق نەبووە".بــــەاڵم د. ئــــازاد مەنتــــك جەخــــت لەوە دەكاتــــەوە، كــــە ئیفلیجــــی منــــداڵ ئاســــتی سادە و بەهێزی نییە، بۆیە دەڵێت "بوونی ترســــی و مەترســــییە حاڵەتیــــش یــــەك باڵوبوونــــەوەی هەیــــە، چونكــــە واتا ئەو ڤایرۆســــە لەم واڵتە هەیــــە، لەبەرئەوەش دەبێت هەڵمەتی نیشتمانی دەست پێكرێت، بــــۆ رێگرتــــن لەباڵوبوونــــەوەی ئیفلیجــــی منــــدااڵن، هەروەهــــا دەبێــــت راگەیاندن و رۆڵ منــــدااڵن لەكوتانــــی رووناكبیــــران

ببین".

هەیە، چونكە وەك ئەو دەڵێت "لەســــوریا هەیــــە و قڕنەكــــراوە، جگەلــــەوەش ئــــەو پێشــــكە ئەســــپێ، لەڕشــــك، نەخۆشــــییە و قرتێنەرەكانــــی وەك جــــورج و مشــــك دەگوازرێتــــەوە، مەترســــی زۆر گەورەی هەیە، بەتایبەت لەقەرەباڵغی و كۆبونەوەی خەڵــــك". ئەو پزیشــــكە زیاتــــر دەدوێت و دەڵێــــت "مــــادام هــــەر پەتایــــەك لەواڵتانی دەبێــــت ئــــەوە هەبێــــت، دەوروبەرمــــان هەنــــگاوی رووبەڕووبونەوەی بگرینەبەر و خۆمــــان ئامادەبكەیــــن، چونكە ئەگەری

باڵوبوونەوەی زۆر بەهێزە".لەبــــارەی بوونــــی نەخۆشــــی ئیفلیجــــی مندااڵنیشــــەوە پێیوایــــە "بوونــــی حاڵەتێك لەو نەخۆشــــیە، مانای وایە ئەو ڤایرۆسە لــــەم واڵتە هەیــــە، بۆیە دەبێــــت هەڵمەتی

نیشتمانی دەست پێبكرێت".نەخۆشــــی ئیفلیجی مندااڵن بەسێ جۆر پۆلێــــن دەكرێــــت و تائێســــتاش 37 منداڵ لەســــوریا تووشــــی نەخۆشــــییەكە بوون، حاڵەتێكیش لەشــــاری بەغدا تۆماركراوە، كــــە هەڵگــــری هەمــــان ئــــەو ڤایرۆســــەیە كــــە لەســــوریا تۆماركــــراوە. بەبۆچوونی دكتــــۆر ئازاد ئــــەوەی مەترســــی زیاتری كەڕێــــژەی ئەوەیــــە، دروســــتكردووە كوتانی مندااڵن دژی ئیفلیجی 100% نییە، بەپێویستیشــــی دەزانێت هەموو منداڵێكی خوار تەمەن پێنج ساڵ بكوترێ. دەشڵێت "وانەبــــێ تەنها منــــداڵ بیگرێــــت، لەوانەیە گەنجانیش تووشــــی ببن، بــــەاڵم بەزۆری ئەگــــەری بــــۆ مندااڵنــــە و مەترســــییەكە توشبوون بۆ ئەوان زۆرە، مەرجیش نییە ئەوەی تووشــــی ببێت، شەلەل بێت، بەاڵم

ڤایرۆسەكە لەخوێنیدا دەبێت".بەپێــــی ئــــەو زانیارییــــە پزیشــــكییانەی ئیفلیجــــی نیشــــانەكانی باڵوكراونەتــــەوە، بریتین لەتووشــــبوونی لەناكاوی شەلەل، تــــا، هەســــتكردن بەســــەرما و هەوكردتی پەردەی مێشــــك، هەركەسێكیش تووشی ئــــەو نەخۆشــــییە ببێت چارەســــەری نییە و تەنها لەكاتی شــــەلەلبوون چارەسەری سروشــــتی بــــۆ دەكرێــــت، بــــەو مانایەی

چارەسەرەكە بنەڕەتی نییە.لەالیەكــــی دیكەوە ئامارێكی رێكخراوی تەندروســــتی جیهانی دەریخســــتووە، 38 ســــەمپڵ لەئیســــرائیل دۆزراونەتــــەوە، كە ژینگەكەی هەڵگری ئەو ڤایرۆسەیە، بەاڵم هیچ حاڵەتێكی تووشبوون بەنەخۆشییەكە

وتەربێژی وەزارەتی تەندروستی: تائێستا هیچ حاڵەتێكی تای جەنگ لەهەرێمی

كوردستان و عێراق نەبووە

ژماره 227 2014/4/19 39

40 ژماره 227 2014/4/19

جاگوار الندرۆڤه ر که به رهه مهێنه ری س������ه ره کی باشترین ئۆتۆمبێلی خۆش������گوزه رانی به ریتانییه ئاستی فرۆش������ی خۆی باڵو کرده وه له سێ مانگی یه که می 2014، به و پێیه ی که 12776 ئۆتۆمبێلی فرۆشتووه و ئاس������تی به رزبوونه وه ی گه یشتۆته % 8. ئه مه ش ڕه نگدانه وه ی خواست و داواکاری زۆره ب������ۆ پێکهات������ه نوێیه که ی جاگوار و الندرۆڤه ر که له و ماوه ی������ه دا زۆر به هێ������ز ده رکه وتن به هۆی پێشکه ش������کردنه کانی جاگوار 15MY و نمایشی فرۆش������تنی جاگوار F-TYPE coupé و پێشاندانی به هێزی ڕه ینج ڕۆڤه ر س������پۆڕت. ڕێژه ی فرۆش������تنی جاگوار الندرۆڤه ر له س������ه ر ئاستی ناوچه کان بۆ سێ مانگی یه که می ئه مساڵدا به م شێوه یه ب������وو: له ناوچه ی واڵتی چین گه یش������ته %36، ل������ه ئه مریکای باکوور گه یشته %13، هه روه ها له ناوچه ی ئاسیای ئۆقیانووسی گه یشته 13%. به ریتانیا و ئه وڕوپا تۆزێك دابه زی������ون ئه میش به هۆی کاتی ده رچوونی

مۆدێله تایبه تییه کانی ساڵی پار.ئاس������تی فرۆش������تی جاگوار الندرۆڤه ر له مانگی ئازاری ئه مس������اڵدا گه یش������تۆته 55183 و به ڕێژه ی %3 به رزبۆته وه به به راورد له گه ڵ ئاستی

فرۆشتنی له هه مان ماوه ی ساڵی پار. س������ه باره ت به ئاستی فرۆش������تنی س������ێ مانگی یه که می سااڵنه ی ئۆتۆمبێله کان، به ڕێوه به ری ژووری فرۆشتنی گرووپی جاگوار الندرۆڤه ر، ئاندی گڕۆس گووتی: "ئه مه س������ه ره تایه کی به هێز بوو بۆ ئه مس������اڵ له هه ردوو جۆر و بڕاند. س������وپاس بۆ ئه و داواکارییه به رده وامه ی که له سه ر F-TYPE .ئاستی جیهاندا هه یه بۆ ئۆفه ره کانی نوێترین مۆدێله کانمانcoupé تازه پێشکه ش������ی میدیای جیهانی کراوه و پێشوازییه که ی باشی لێک������راوه . الندرۆڤه ر به نی������ازه ئۆتۆمبێلێکی بنه م������ای رۆئیا دۆزینه وه )کۆنسێپت ڤیژن دیسکه ڤه ری( ئاشکرا بکات له پێشانگای نێوده وڵه تی نیۆیۆرك بۆ ئۆتۆمبێل، بۆ پێش������اندانی رۆئی������ای دیزاینی الندرۆڤه ر بۆ

خێزانێکی نوێی ئۆتۆمبێله کانی دیسکه ڤه ری." جاگوار

له س������ێ مانگی یه که م������ی 2014، جاگ������وار 124776 ئۆتۆمبێلی فرۆش������تووه وه ئاس������تی به رزبۆته وه بۆ % 19. ڕێژه ی فرۆشتنی له سه ر ئاستی ناوچه کان به مشێوه یه بووه : له ناوچه ی واڵتی چین گه یشتۆته %

49، له ئه مریکای باکوور گه یشتۆته % 32، له به ریتانیا % 10، هه روه ها له ناوجای ئاسیای ئۆقیانووسی گه یش������تۆته %9. فرۆشتن له ئه وڕۆپا نزمتر بۆته وه له مس������اڵ. هه روه ها له بازاڕه کانی تری ده ره وه گه یشتۆته % 13. له مانگی ئازاردا جاگوار 11731 ئۆتۆمبێلی فرۆشتووه و ئاستی

% 19 به رزبۆته وه . الندرۆڤه ر

له س������ێ مانگی یه که می 2014، الندرۆڤ������ه ر 100745 ئۆتۆمبێلی فرۆشتووه وه ئاستی به رزبۆته وه بۆ % 6. ڕێژه ی فرۆشتنی له سه ر ئاستی ناوچه کان به م ش������ێوه یه بووه : له ناوچه ی واڵتی چین گه یشتۆته % 33، له ناوجه ی ئاسیای ئۆقیانووسی گه یشتۆته %15، له ئه مریکای باکوور گه یشتۆته % 8، له به ریتانیا له ئه وڕوپا و بازاڕه کانی تری ده ره وه تۆزێك نزم بۆته وه . له مانگی ئازاردا الندرۆڤه ر 43452 ئۆتۆمبێلی فرۆشتووه و ئاستی % 19 به رزبۆته وه ، به به راور له گه ڵ ساڵی پاردا ڕێژه یه کی باشتری

فرۆشتنی تۆمار کردووه . جاگوار الندرۆڤه ر:

جاگوار الندرۆڤه ر ناوی بازرگانی به رپپرس������یاری س������اڵی لێننراوه له الیه ن:

Business in the Community (BITC) جاگوار الندرۆڤه ر پالنی هه یه بۆ ئه وه ی زیاتر سه رکه وتن و گه شه ی

به رداوم به ده ست بهێنیت. له ساڵی 2013، جاگوار الندرۆڤه ر 425006 ئۆتۆمبێلی فرۆشتووه و ئاستی به رزبۆته وه بۆ %19. له هه مان کاتدا جاگوار 76668 ئۆتۆمبێلی

فرۆشتووه و الندرۆڤه ر 348338 ئۆتۆمبێلی فرۆشتووه . جاگ������وار الندرۆڤه ر به نیازه 3.5 ملیار پ������اوه ن بخاته وه به رهێنان له

2014 بۆ به رهه مهێنان و تێچووه کانی. جاگوار الندرۆڤه ر یه کێكه له گه وره ترین هه نارده کارانی به ریتانیا،

هه روه ها له % 85 ی داهاتی له هه نارده کردن چنگ ده که وێت. له 12 مانگدا تاوه ک������وو 31ی ئازاری 2013، جاگوار الندرۆڤه ر 1.675 ملیار پاوه نی قازانج ک������ردووه به رله پێدانی باج، هه روه ها 15.8

ملیار داهاتی هه بووه .

جاگوار الندرۆڤه ر ئاستی فرۆشی یه که م سێ مانگی له مساڵدا باڵو ده کاته وه

جاگوار الندرۆڤه ر له سێ مانگی یه که می 2014 دا 124776 ئۆتۆمبێل ده فرۆشێت، ئاستی به رزبوونه وه ی ده گاته له % 8.

الندرۆڤه ر 100745 ئۆتۆمبێل ده فرۆشێت له سێ مانگی یه که می ئه مساڵ، ئاستی به رزبوونه وه ی ده گاته % 6.

جاگوار 24031 ئۆتۆمبێل ده فرۆشێت له سێ مانگی یه که می ئه مساڵ، ئاستی

به رزبوونه وه ی ده گاته له % 19.

جاگوار الندرۆڤه ر 55183 ئۆتۆمبێل ده فرۆشێت ته نها له مانگی ئازاری ئه مساڵ،

ئاستی به رزبوونه وه ی ده گاته % 3.

ژماره 227 2014/4/19 41

كۆمەاڵیەتی

ژنانی رۆژنامەنووس پێشێلكارییەكان نادركێنن

42 ژماره 227 2014/4/19

كـۆمـەاڵیـەتی

نزیكەی 40 هەزار كورد لە جۆرجیادا دەژین، كە زۆرینەیان ئێزیدین

كورد لە قەفقاسجۆرجیـــا، واڵتێكـــی ســـەربەخۆیە و لەگـــەڵ كۆمارەكانی ئەرمینیا و ئازەربایجان بەناوچەی قەفقاس ناســـراون. پێشـــتر ئەو واڵتانە بەشێك بـــوون لەواڵتـــی گورجســـتانی ســـەر بەیەكێتی جیابوونەوەیـــان دوای بـــەاڵم ســـۆڤێت، لەیەكێتییەكە، ناوی واڵتەكە گۆڕا بۆ جۆرجیا و

لەسیاسەتەكانی رۆژئاواش نزیكبوونەوە.لەباكوورەوە زنجیرە چیای قەفقاس جۆرجیا فیـــدراڵ جیادەكاتـــەوە، لەكۆمـــاری روســـیای لەكاتێكـــدا رۆژئـــاوای واڵتەكە كەوتۆتە ســـەر دەریای رەش، توركیـــا و ئەرمینیا كەوتوونەتە باشـــووری واڵتەكە و كۆماری ئازەربایجانیش جۆرجیـــا واڵتەكـــەوە. رۆژهەاڵتـــی كەوتۆتـــە كەوتۆتە ناوچەیەكەوە، كە شوێنی بەیەكگەیشتنی ئەوروپـــای خۆرهەاڵت و خۆرئاوای ئاســـیایە،

جاران رێگای ئاوریشم بەوێدا تێپەڕدەبوو.كیلۆمەتـــری 69.700 جۆرجیـــا رووبـــەری دانیشـــتووانەكەی ژمـــارەی و چوارگۆشـــەیە

زۆرینەی كوردانی جۆرجیا هەژارن و لەبازاڕە میلییەكاندا كاری دەستگێڕیی دەكەن

راوێژ كامەران

ژماره 227 2014/4/19 43

كـۆمـەاڵیـەتی

نزیكـــەی چوار ملیـــۆن و نیو دەبێـــت، لەڕووی رووبەر و دانیشتووانەوە جۆرجیا و باشووری كوردستان لەیەكەوە نزیكن، ئەوەندە نەبێت كە جۆرجیـــا لەرۆژئـــاواوە دەكەوێتە ســـەر دەریا، لەكاتێكدا باشـــووری كوردســـتان چواردەوری وشكانییە. لەڕووی ئیدارییەوە جۆرجیا بەسەر 12 ناوچە و پارێزگادا دابەشكراوە، لەوانە دوو هەرێمـــی ئۆتۆنـــۆم، جۆرجییەكانیـــش نزیكەی 84%ی دانیشـــتووانی واڵتەكە پێكدەهێنن، لەپاڵ ئەوانـــدا میللەتانـــی دیكـــەش دەژین كـــە بریتین لەئـــازەری و ئەرمـــەن و روس و ئەبخـــازی و ئۆســـیتی و چەندیـــن گروپی بچووكـــی دیكەی وەك كـــورد، ئاشـــووری، چیچانـــی، جوولەكە،

یۆنانی، تەتەر، تورك و ئۆكرانی.ئەو واڵتە كە كلێسا و خاچی ئاینی مەسیحی باڵوبۆتـــەوە، شـــوێنێكیدا بەهەمـــوو تێیـــدا و میواندۆســـتن و ســـادە دانیشـــتوانەكەی دارودرەخت و ســـەوزایی و ئاو و رووبارێكی

زۆر و كچـــە شۆخوشـــەنگەكانی كردوویانـــە بەناوچەیەكی گەشتیاری و سااڵنە گەشتیارێكی

زۆر لەتەواوی جیهانەوە سەردانی دەكەن.ئەوەی ئەو واڵتە بەكوردەوە دەبەستێتەوە، بوونـــی رێژەیەكـــی زۆری هاواڵتیانـــی كوردە لەواڵتەكەدا، كە زۆرینەیان لەشـــاری تبلیســـی پایتەختـــی واڵتەكە نیشـــتەجێن. بەپێی رێبەری گەشـــتیاری شـــاری تبلیســـی كـــە حكومـــەت چاپیكـــردووە، 65%ی دانیشـــتووانی پایتەخـــت جۆرجییـــن، بەدوای ئەواندا ئەرمەن و روس و میللەتانـــی دیكە و كوردیش 2%ی دانیشـــتوانی ئـــەو پایتەخـــت پێكدەهێنێـــت، كـــە زۆرینـــەی كوردانـــە لەپەیڕەوانی ئاینـــی ئێزیدین. ئەمەش لەكاتێكدایە كە زۆرینەی دانیشتووانی ئەو واڵتە مەســـیحی ئەرسەدۆكســـن، لەگەڵ كەمینەیەكی موســـڵمان بەرێـــژەی 8%، كوردانـــی جۆرجیـــا بەشـــێكن لەو كوردە بەرباڵوانەی لەسەرەتای ســـەدەی بیســـتەمدا لەباكـــووری كوردســـتان دوورخراونەتـــەوە، ئـــەوان پێشـــتر لەواڵتانـــی ئەرمینیـــا و ئازەربایجان و توركیا و باكووری كوردســـتانەوە روویان لەجۆرجیـــا كردووە و

پتر لەسەد ساڵە لەو واڵتەدا دەژین.بەپێـــی ئـــەو زانیارییانـــەی كوردەكانی ئەم واڵتـــە خۆیان باســـیدەكەن، ژمـــارەی كوردی ئێـــزدی لەجۆرجیا پێشـــتر 100 هـــەزار كەس بارودۆخـــی خراپـــی بەهـــۆی بـــەاڵم بـــووە، ئابـــووری واڵتەكەوە زۆربەیان بەرەو ئەوروپا و روســـیا كۆچیان كردووە. ئێستا نزیكەی چل هەزار كـــوردی ئێزدی لەجۆرجیـــا ماونەتەوە، كە زۆربەیـــان لەپایتەختدا دەژین. ئەو كوردانە ناوەندێكیـــان هەیـــە بەنـــاوی )مـــااڵ ئێزدیـــا( و تائەمـــڕۆ پارێزگارییـــان لەزمـــان و كلتـــووری خۆیـــان كـــردووە. هـــاوكات رادیـــۆی جۆرجیا ماوەی نیو كاژێر پەخشی كوردی هەیە بەناوی

رادیۆی رۆناهی. مااڵ ئێزدیا چییە؟

مـــااڵ ئێزدیـــا كـــە ناوەندێكـــی كۆكردنەوەی دەكەوێتـــە واڵتـــەدا، لـــەو كوردەكانیشـــە گەڕەكێكـــی كۆنـــی هەژارنشـــینی پایتەختەوە، ماڵەكـــە لەژوورێـــك پێكهاتووە، كـــە چەند مێز و كورســـی و كۆمپیوتەرێكـــی تێدایە و لەالیەن پیاوێكی ئاینـــی ئێزیدییەكان بەناوی )پیر دیما(وە سەرپەرشـــتی دەكرێـــت. پیر دیمـــا تایبەت بەســـڤیلی گوت "ئێمە لەجۆرجیـــادا زیاتر وەك ئێزیدییـــەكان ناومـــان دەهێنرێت نـــەك كورد، ئێزیدیش ئاینێكی كوردییە و ســـەرجەم سروت و پاڕانـــەوە ئاینییەكانمـــان بەزمانی كوردییە و هیچ نەتەوەیەكی دیكەش جگە لەكورد هەڵگری

بیروباوەڕی ئێزیدی نییە".پیـــر دیمـــا ئامـــاژەی بەوەشـــدا، كـــە ئەوان لەســـاڵی 2001وە ئـــەو ماڵەیـــان بۆ ســـەرجەم

ئێزیدییەكانی جۆرجیا دامەزراندووە، دەشـــڵێت "بەردەوام خولی رۆشنبیری و باڵوكراوەیەكی مانگانە بەكرمانجی و رێكخستنی رەوانەكردنی پەیڕەوانمـــان بـــۆ حـــەج لە)اللـــش( و چەندیـــن دەدەیـــن، ئەنجـــام دیكـــەش چاالكـــی و كار ئێســـتاش لەهەوڵی دروســـتكردنی سەنتەرێكی گـــەورە و فراوانداین، هەم لـــەرووی رووپێوی ســـەنتەرەكە و هەم لەرووی فراوانی سنووری چاالكییـــە ئاینی و رۆشـــنبیرییەكانمان، چونكە ئەو ســـەنتەرە بۆ ئێمەی ئێزیدی دوو بۆشایی پڕدەكاتـــەوە، لەالیـــەك شـــوێنی كۆكردنەوەی الیەنـــی روحانـــی ئێزیدییەكان دەبێـــت، چونكە هەموو ئاینەكان لەجۆرجیا پەرســـتگایان هەیە تەنهـــا ئێزدییـــەكان نیانـــە، ئەو شـــوێنەش ئەو كەلێنە بۆ ئێزدییەكان پـــڕ دەكاتەوە". هەروەها وتیشی "لەالیەكی دیكەشەوە دەتوانین چاالكییە رۆشـــنبیریی و فەرهەنگـــی و هونەرییەكانمان بەســـودی لەدواجـــار بكەیـــن بەرفـــروان پێشـــوەچونی زمانەوانیش تەواو دەبێت. چوار ســـاڵ پێـــش ئێســـتاش شـــەهرداری تەبلیـــس پارچە زەوییەكی بـــۆ تەرخانكردین بۆ ئەوەی بنكەیەك یان مەڵبەندێكی بۆ ئێزیدییان لەســـەر بونیاد بنێین، بەاڵم ئەوان تەنها زەوییان پێداین و دەبـــوو لەســـەر ئەركی خۆمـــان باڵەخانەكە بونیـــاد بنێیـــن، ئێمەش ئـــەو توانایەمان نەبوو، ئێســـتاش بەهاوكاری میری ئێزیدییان و چەند جوامێرێكـــی ئێزیدییانـــی جۆرجیا بڕیـــار وایە باڵەخانەكە بونیاد بنرێت، لەپێناو كۆكردنەوە و

لەباوەشگرتنی ئێزیدییانی جۆرجیا".بەگشـــتی كوردانـــی ئـــەو واڵتە هـــەژارن و پیاوانیان لـــە بازاڕە میلییەكاندا بەكاری قورس و دەســـتگێڕییەوە ســـەرقاڵن، ئاكـــۆ ئەبازدیـــد تەمـــەن 43 ســـاڵ یەكێكە لەكوردانـــی جۆرجیا هاتۆتـــە هەرێمـــی كوردســـتان و جارێكیـــش و ســـەردانی پەرســـتگای اللشیشـــی كردووە. ئەبازدید بۆ ســـڤیل گوتی "لە دەیەی رابردوودا كوردانـــی جۆرجیـــا بەلێشـــاو روویانكردۆتـــە ئەوروپـــا بـــۆ كاركـــردن، بەشـــێكی زۆری ئەو كوردانـــەی لەواڵتەكەشـــدان لەچینـــی هەژارن، دەوڵەمەنـــدی واڵتێكـــی بۆخـــۆی جۆرجیـــا ئابـــووری نییـــە و بەشـــێكی زۆری خەڵكەكەی

لەچینی هەژارن، كە لەنێویشیاندا كوردەكان".ئەبازید خۆزگە بەسەردەمی یەكێتی سۆڤیەت دەخوازێـــت و دەڵێـــت "ئەوكاتـــە كـــوردان لەم واڵتە ئازادی زیاتریان هەبووە و لەسیاســـەتدا بەشداربوون، بەاڵم پاش سەربەخۆیی جۆرجیا، دژایەتییەكـــی زۆری كـــورد كـــرا و رۆژنامە و راگەیاندنە كوردییەكان داخران، ئێستاش كورد لـــەم واڵتـــە تەنها بەكارەوە ســـەرقاڵە و جگەلە چەند كۆمەڵەیەكی ئاینی و رۆشـــنبیری بچوك

بچوك، هیچ شتێكی دیكەمان نیە".

44 ژماره 227 2014/4/19

دەركەوتنی ئافرەتی میدیاكار لەكۆمەڵگەی كوردیدا لەسەرەتاوە بەڕادەیەكی زۆرنەبووە، بـــەاڵم مـــاوەی چەند ســـاڵێكە رێـــژەی ژنان لەناوەنـــدە میدیایـــی و رۆژنامەگەرییەكانـــدا پێشكەوتنی بەخۆیەوە بینیوە، لەگەڵ ئەوەشدا بینینی ئافرەتان لەپۆســـتەكانی بەڕێوەبردنی رۆژنامەگەرییـــەكان و میدیایـــی دەزگا دەگمەنـــە، بـــەو پێیەی كەمترین پۆســـتی لەو جۆرە دەدرێتە ئافرەتان، بەشێك لەمیدیاكاری ئاســـتەنگ بـــەردەوام پێیانوایـــە ئافرەتیـــش لەبـــەردەم كاركردنیـــان لەبوارەكە دروســـت

دەكرێت.لەگـــەڵ فراوانبوونـــی ئاســـتی هۆشـــیاری كۆمەڵگە و سازدانی كەمپین و خۆپیشاندانی بـــەردەوام لەالیەن رێكخراوەكانی كۆمەڵگەی مەدەنییەوە بۆ پارێزگارییكـــردن لەمافەكانی توێژە جیاجیاكانی كۆمەڵگە، سااڵنە ژمارەیەك كەمپین و چاالكی بۆ پشـــتگیرییكردن لەپێگە و بوونی ئافرەتان لەناو گۆڕەپانی میدیایی و رۆژنامەگـــەری ئەنجامدەدرێت و لەو رێیەوە هەوڵی شكاندنی ئەو بەربەستانە دەدرێت، كە

دێنە بەردەم كاركردنی ئافرەت لەبوارەكە.رۆژنامـــەی پەیامنێـــری جەمیـــل جـــوان هاواڵتییە، ئەو خراپی سیستەمی كۆمەاڵیەتی ژنانـــی كەمـــی بەهۆكارێكـــی كوردســـتان ســـەركردە دەزانێت لەنێو میدیـــای كوردیدا، هەروەها دەڵێ "پێشـــتر تەنهـــا میدیای حزبی

هەبوو، حزبەكانیش بۆ ئەوەی پیشانی خەڵكی بدەن دیموكراسین، ژنی جوانیان لەسیاسەت دووردەخســـتەوە و دەیانهێنایە ناو میدیا، بێ ئەوەی گرنگی بەتواناكانیان بدەن، پیشاندانی ئـــەو وێنە ناشـــرینەی ژنانیش لەنێـــو میدیادا وایكرد بـــاوك و براكان رێگە بەوەنەدەن كچ و خوشك و خێزانەكانیان بچنە بوارەكەوە".

ئەو كچـــە میدیاكارە نایشـــارێتەوە خودی ئافرەتـــان لەتانەوتەشـــەر دەترســـن و دەڵێ "ژن لەناووناتـــۆرە دەترســـێت، بۆیـــە دەبـــێ زۆر قوربانـــی بدات تاكو بگات بەپۆســـتێك، هەندێكجـــار توانـــای ئـــەو قوربانیدانەی نییە، بۆیە دەستبەرداری پۆســـتەكەی دەبێت، بەو پێیـــەی پیاوانیش زۆر ئـــازادن لەكاركردن و كاتی گەڕانەوەیان بۆ ماڵـــەوە دیارینەكراوە، بۆیـــە دەتوانن زۆرتریـــن كار بكەن، ئەوەش هۆكارێكە بۆ بەرەوپێشـــچونیان، بەاڵم ژنێك بـــۆی نییە كەمێـــك لەوادەی خـــۆی درەنگتر

بگەڕێتەوە ماڵەوە".پشـــتگیریكردن بـــۆ هەوڵـــدا لەدوایـــن میدیـــاكار ژنانـــی پێگـــەی لەبەهێزكردنـــی لەنـــاو دەزگاكانیان، رێكخـــراوی پەرەپێدانی لەهەوڵـــی ژن مافـــی و دیموكراســـی دروســـتكردنی تۆڕێكـــی میدیایـــی مێینەیە بە نـــاوی "مافی من لەمیدیـــادا " بۆ بەرگریكردن لەمافـــی ژنانـــی راگەیاندنـــكار، بەڕێوەبەری رێكخراوەكـــەش ئاماژە بـــەوەدەدات، كە ئەو تۆڕە لەهەموو شار و ناوچەكانی كوردستان چاالكی دەبێت و لەالیەن رۆژنامەنوســـان و

كـۆمـەاڵیـەتی

چرۆ حوسێن

ژنانی رۆژنامەنووس پێشێلكارییەكان نادركێنن

یاساناســـان و چاالكوانانی بـــواری مافەكانی لەیەكـــەم لێدەكرێـــت. پشـــتگیری ژنانـــەوە هەنگاویشـــیدا ئەو تۆڕە هەنگاوی سەرەتایی ئەنجامدانی گفتوگۆیەكـــی كراوەبوو لەنێوان رۆژنامەنـــوس و میدیـــاكاران و یاساناســـان و چاالكوانـــی بـــواری مافەكانـــی ژنـــان بـــۆ

دەستبەكاربوونی تۆڕەكە.بەڕێوەبەری سەردەشـــت عەبدولڕەحمان رێكخراوی پەرەپێدانی دیموكراســـی و مافی ژن بـــاس لەوەدەكات، زۆرجـــار ئەگەر ژنان بۆخۆیان توانای باشیشـــیان هەبێت، پۆستی باشـــیان لەمیدیادا پێنادرێت و مافیان پێشێل دەكرێـــت، مافـــی بەڕێوەبردنـــی دەزگایەكـــی راگەیاندنیـــان پێنادرێـــت، ئەو دەڵێـــت "بەپێی ســـاڵی دوو لەمـــاوەی راپرســـیانەی ئـــەو دەركەوتـــووە ئەنجاممانـــداون، رابـــردوودا ئاســـتەنگ خســـتنە پێش ژنی میدیاكار لەنێو دامـــەزراوە میدیاییەكاندا هەبووە، بەاڵم زۆر لەرۆژنامەنوســـان حەزناكـــەن بڕۆنە بەردەم دادگا و ســـكااڵ تۆمارناكـــەن، پێیانوایە تەنها

سەرۆكی لیژنەی بەرزەفت لەسەندیكای رۆژنامەنوسان: تائێستا تەنها پیاوان كێشەیان هەبووە

ژماره 227 2014/4/19 45

كـۆمـەاڵیـەتی

كۆڕێك دەربارەی پێشێلكاری دژ بە ئافرەتانی رۆژنامەنووس

تاوانبـــاران دەچنە بـــەردەم دادگا، نایانەوێت كێشـــەكانیان گەورەببنـــەوە و خەڵكـــی پێیان

بزانن" .الی خۆیەوە شلێر باپیری رۆژنامەنووس و چاالكوانـــی بـــواری مافەكانی ژنان پێیوایە ئـــەو كـــۆت و بەنـــدەی بەدرێژایـــی مێـــژوو بەســـەر ژنانەوە هەبووە، وایكـــردووە ژنان درەنگتـــر بێنە نێـــو كایەی میدیاییـــەوە، ئەو دەڵـــێ "پیاوان زۆر زووتر لەمیدیای كوردیدا كاریانكـــردووە، بۆیە هەر لـــەزووەوە ئەوان هەموو پۆستە میدیاییەكانیان داگیركردووە.دوای راپەڕینیش هاتنی ژنان بۆ ناو بوارەكە زۆر الوازبـــوو، لـــەم دەســـاڵەی كۆتاییشـــدا قوناغێكـــی نـــوێ دەســـتیپێكرد و هەندێـــك لەژنـــان لەمیدیـــاوە دەركەوتن". ئـــەو خانمە رۆژنامەنوســـە پێیوایـــە "میدیـــاكان خاوەنی ئایدۆلۆژیایەكـــی حزبیـــن و ژن وەكو خۆی كـــە هەیە هەزم ناكەن، تەنها بۆ رازاندنەوەی شاشـــەكان بەكاریان دەهێنـــن و تواناكانیان لەبەرچـــاو ناگیرێن، لەگەڵ ئەوەشـــدا ئەگەر

ژن بۆخـــۆی بەتوانا بێـــت، تاڕادەیەكی زۆر بەســـەر ئـــەو ئاســـتەنگانەدا زاڵ دەبێت، كە دێنـــە بەردەمـــی، بەاڵم دەرفەتەیـــان پێنادەن

تواناكانیان دەربخەن".هەرچـــی ئاكۆ محەمەد بەڕێوەبەری تۆڕی میدیایـــی رووداوە بۆچوونێكـــی پێچەوانـــەی هەیـــە و پێیوایە هەموو ئـــەو پیاوانەی كاری میدیایی دەكەن، بەپێویســـتی دەزانن ژنانیش لەمیدیـــادا كاربكـــەن. دەڵێ "ئـــەو مەرجانەی هەبێـــت پیـــاودا لەمیدیاكارێكـــی پێویســـتە بـــۆ ژنانیـــش هەمان پێـــوەر هەیـــە، زۆرجار ئاســـانكاری زیاتریش بۆ ژنـــان دەكرێت، بۆ ئەوەی كاری میدیایـــی بكەن، نەك رێگرییان بـــۆ پێیانوایـــە ژنانەشـــی ئـــەو لێبكرێـــت، رازاندنەوەی شاشـــەكان و رەنگكردنی میدیا ژن دەهێننـــە نێو میدیاوە، ئەوە خۆیانن رۆڵی خۆیان بەو ئاستە دەبینن لەنێو میدیادا". ئاكۆ جەخت لـــەوەش دەكاتەوە "ئەگـــەر ژن تەنها بـــۆ رازاندنەوە بێـــت، ئەوا میدیـــا پەكدەخات و لەوانەیە تەنها چەنـــد جارێك بینەر تاقەتی

هەبێـــت ســـەیری ئـــەو كەناڵـــە بـــكات، دواتر وەرگریش بێـــزار دەبێت، بۆیـــە باكگراوندی ژن زۆر گرنگـــە، پێویســـتە گرنگـــی بەڕەگەز نەدرێت، بەڵكو گرنگـــی بەتوانا بدرێت، لەناو تـــۆڕی رووداودا ژنـــی وامـــان هەیە بەشـــی گرنگی بەدەستە، گرنگ ئەوەیە توانای باشی

هەبێت".الی خۆیەوە ســـەرەتا محەمەد ســـەرۆكی لێژنەی بەرزەفت لەسەندیكای رۆژنامەنوسانی كوردســـتان، ماوەی دوو ساڵە سەرۆكایەتی ئـــەو لیژنەیـــە دەكات، دووپاتیدەكاتەوە هیچ ژنێك بۆ چارەســـەری كێشەكانی سەردانیان نەكـــردوون. ئـــەو دەڵێ "ئەگەر ژنان ســـكااڵ تۆماربكەن زیاتر بەدواچوون بۆ كێشەكانیان دەكەیـــن و بەنوســـراوێكی فەرمـــی قەرەبوو دەكرێنەوە، تا ئێســـتا تەنها پیاوان كێشـــەیان هەبـــووە، ئـــەو ژنانەشـــی بڕیـــاردەدەن ببنە رۆژنامەنووس، ئەوەندە هۆشیارن كە ئەگەر رووبەڕووی گرفتێك بوونەوە بتوانن ســـكااڵ

تۆمار بكەن".

46 ژماره 227 2014/4/19

كـۆمـەاڵیـەتی

گەڕەكێـــك لەهـــەر تانكیانـــە ئـــەو بـــۆ یـــادگاری دروســـتكرابێت، دەفتەرێكـــی و دروســـتكردووە، گەڕەكەكـــە خەڵكـــی ســـەردەمانێك تاكە ســـەرچاوەی شـــكاندنی تێنوێتـــی و دابینكردنی ئاوی گەڕكەكە بووە. جـــاران و ئێســـتاش بوونەتـــە ناونیشـــان بۆ كەســـانێك كـــە دانیشـــتووی گەڕەكەكـــە یان

شارەكەش نەبوونە.بوونـــی نوســـەر بەرزنجـــی ئیســـماعیل ئـــەو تانكیانـــە بەتایبـــەت تانكیـــە ئاوەكـــەی ســـەیداوە بەجۆرێك لەیـــادگاری بۆ خۆی و سەیداوەییەكان دەزانێت. تائێستاش ناوەناوە بەیـــادی جاران ســـەردانی تانكیەكـــە دەكات، باســـی لەو دیمەنانەش كرد كە "لەســـەرەتادا رانەكێشـــابوو بـــۆ ئاویـــان بـــۆڕی هێشـــتا ژنانـــی گەڕەك بـــە تەنەكە و ســـەتڵ ئاویان دەبـــرد، زۆرجار لەگـــەڵ دایكم چومە كابرای حەرەس ســـۆندەیەكی فڕەدەدا دەرەوە، ئیتر ســـەتڵ و تەنەكەكان ریز دەكران هەركەســـە و ئـــاوی بـــۆ خۆی دەبـــرد". بەرزنجی دەڵێت تێرئـــاو ســـەیداوەی بەتـــەواوی "تانكیەكـــە دەكـــرد". لەیادەوەریەكانیشـــیدا دەڵێـــت "من یادگاریـــم لەگـــەڵ شـــیرینی ئاوەكـــە هەیـــە، ئاوێكی ســـازگاری هەبـــوو، یادگاریم لەگەڵ

قەمیشەاڵنەكان هەیە".ئیســـماعیل بەرزنجـــی دێتەســـەر یەكـــەم بینـــی تانكیەكەی ســـەیداوە لەســـاڵی 1962، ئـــەوكات ســـەرەتای چونـــە قوتابخانەی بوو "ماڵمـــان تـــازە لەدەشـــت هاتبـــووە هەولێر، تانكیەكە تازە بەرەو تەواوبوون دەچوو، ئەو پیاوانەم دەبینی چۆن خۆیان بەســـتاوەتەوە بەزجیر و لەحیمی دەكەن و بۆیاخی دەكەن. ســـاڵی1962 بوو، تەماشـــامدەكرد ئەو پیاوە لەبەرچاوم زۆر گچكـــە دیاربوو، من تەمەنم

شـــەش ســـااڵن بوو، ئەو تانكیەی ســـەیداوە لەســـەر رێگای قوتابخانـــەم بوو، هەمووكات تانكیەكـــەی الردەكـــردەوە!" لێـــی ســـەرم ســـەیداوە لەســـەرەتای حەفتاكانی ســـەدەی رابردوو خەتی تەلەفۆنیشی بۆ رادەكێشرێت، بۆ شانســـی بەرزنجـــی پاســـەوانی تانكیەكە ناســـیاوێكی ماڵـــی بەرزنجـــی دەبێـــت. ئـــەو زیاتـــر گوتـــی "زۆرجـــار ئەگـــەر تەلەفۆنێكی پاســـەوانەكە هەبووایـــە، زەروریمـــان ناســـیاومان بوو دەمانتوانـــی تەلەفۆنیش بۆ ماڵـــە خزمەكان بكەین". لەبـــارەی یادەوەری ئـــەو شـــەڕكردنی ســـەردەمی منداڵـــی الی تانكیەی ســـەیداوە، بەرزنجـــی بەپێكەنینەوە گوتی "من كەســـێكی شەڕاوی نەبوومە، دایم لێیانداوم شەڕم نەكردوە، بەاڵم یاری دیكەی وەكو چاوشـــاركێ و ئەوانەم كـــردوە، خۆم

لەپەنا دینگەكان دەشاردەوە". ئیســـماعیل بەرزنجـــی بـــەردەوام دەبێت لەســـەر گێڕانەوەی یادەوەریەكان و بەباشی دەزانێت شـــارەوانی ئـــەو تانكییانە بهێڵێتەوە و دەڵێـــت "جاری واهەبـــوو دەیانگوت تانكی ئـــاوی تێدانەماوە، دواتر ئاوەكەش بەردەدرا، ئاوێكـــی خاوێنـــی هەبـــوو، بەبۆچونـــی مـــن و بهێڵێتـــەوە تانكیانـــە ئـــەو شـــارەوانی بیانپارێزیت شـــتێكی جوانـــە". بەهۆی بوونی ســـێبەر و چاندنی قامیش شـــوێنەكەش ببوو بەقامیشەاڵن و شوێنی دامەكردن و دانیشتنی عەســـرانی پیرەمێردەكان. پێشتر و ئێستاش بەهۆی بەرزییانەوە، ئەو تانكیانە بوونەتەوە

ناونیشان بۆ خەڵكی دەوروبەریان. شـــەڕی پڕوشـــكی تانكیانـــەش ئـــەو براكوژیـــان بەركەوت، تەنكیەكەی ســـەیداوە لـــە دووبەرەكیەكـــەی كۆتایـــی شەســـتەكان گوللەیەكـــی ئاربیجـــی بەیەكێـــك لەقاچەكانی كـــەوت، تاكو ماوەیەكی زۆر ئاســـەوارەكەی

هەر دیاربوو و كونبەدەری كردبوو.

زیاد ئیسماعیل

تانكییەكانی هەولێر

ئـــەوەی لەمنداڵی ببـــووە مەراقی بەرزنجی ســـەركەوتنی تانكیەكە بوو ئـــەو دەڵێت "زۆر مەراقم بوو ســـەركەومە ســـەرتانكیەكە، یان كەسێك لەگەڵ خۆی سەرمبخات، بەاڵم دوایی كە گەورەش بووم هەر نەوێرام سەركەوم". یەكێكـــە كـــوران غاباتـــی تانكیەكـــەی لەتانكیەكانـــی دیكەی هەولێر، دەكەوێتە نزیك شـــەقامی شەســـت مەتـــری و نـــاو باخچەی پەپولەكانـــی ئێســـتا. عەبدولرەحمـــان بێالفی شـــاعیر وەكـــو خـــۆی دەڵێت ئـــەو زۆرترین یادگاریەكانـــی لەباخچەی گڵكەند بووە، بەاڵم لەغاباتی كورانیش یـــادگاری هەیە، بەتایبەت ئەوكاتـــەی لەقۆناغی ناوەنـــدی قوتابی بووە "یادگاریەكانـــی من بەهـــۆی خوێندنەوە بوو، پۆلی سێیەمی ناوەندی بووم، بیرمە جەوهەر پێدەگوتیـــن، بیـــركاری دەرســـی ئەنـــوەر لەبـــن تانكیەكـــە شـــوێنكی ســـێبەر و فێنكـــی هەبوو، ئەوانەیشـــی دەهاتنـــەوەێ زۆربەیان قوتابیبـــوون، هەمووی گروپ گـــروپ بوون دادەنیشـــتن". لەشـــوێنێك و گروپـــە هـــەر ئـــەو شـــاعیرە یادەوەریەكـــی دیكـــەی لەگەڵ هونەرمەنـــد زیاد ئەســـعەد دەگێرێتەوە گوتی "رۆژێكی دیكەش لەبیرمـــە دوای تەواوبوون لەدەرس لەگەڵ زیاد ئەسعەد چوویینە ئەوێ، ئەوكاتیش دەنگی خۆشـــبوو، بەاڵم گۆرانیبێژ

نەبوو، لەوێ گۆرانی فارسی بۆ دەگوتین". ئـــەو تانكیانـــەی لەهەولێر هـــەن ژمارەیان هەشـــت تانكیە و هەریەكە لەرووی قەبارە و

شوێنی هەڵكەوتنیان جیاوازە.پشـــتیوان عەبدوڵاڵی نوسەر راشكاوانەتر گوتـــی "غاباتـــی كـــوران شـــوێنی خوێندن و حەســـانەوە و دڵداریش بوو، ئێمـــە دەچوینە ژێـــر تانكیە گەورەكە، لەبەرئەوەی ســـێبەر و فێنك بـــوو، جیالەوەی بۆ خوێنـــدن دەچوین، پتر بۆ ئـــەوە دەچوینە ئەوێ تادوای خوێندن چاودێری شـــۆفێری تڕێلە توركیەكان بكەین،

لەدوای دروستكردنیان پەڕاوی یادگاریان بۆ گەڕەكەكان دروستكرد

ژماره 227 2014/4/19 47

كـۆمـەاڵیـەتی

دیمەنێك تانكی سەیداوەكە لەوێ ریزدەبوون. ئێمەی گەنجیش داوای رۆژنامەی توركیمان لێدەكردن، چونكە وێنەی كچی جوان و نیمچە رووتی تێدابوو،ـ ئەوســـا دڵمان پێ خۆشـــدەبوو". پشتیوان رووداوێكی دڵتەزێنـــی ئەوكاتـــە گێڕێتەوە كە تائێســـتاش چووبـــووە "كابرایـــەك نەكردبـــوو لەبیـــری ســـەر تانكیەكـــە و كەوتبـــووە نـــاو ئاوەكە و بەهەزار حـــاڵ تواندرا بەخنكاوی دەریبهێنن". ئەوەش دەخاتەســـەر قســـەكانی "بیریشم دێ ئەوكاتەی مێردمنداڵ بووم شێرزاد حەسەنی چیرۆكنـــوس لەژێـــر ئـــەو تانكیـــەی كـــوران

چیرۆكی دەنوسی".د. عەبدوڵاڵ ئیســـماعیل مامۆستا لەكۆلێژی ئاداب بەشی كۆمەڵناسی تائێستاش ماڵەكەی لەگەڕەكـــی كورانـــە و لەتانكیەكـــەی غاباتـــی كـــوران دوور نیـــە، لەبـــارەی دروســـتكردنی تانكیەكـــە دەڵێ "بەرلـــە تەواوبوونی تانكیەكە ماوەیـــەك بەهـــۆی شـــەڕی نێوان عێـــراق و دەســـتكرایەوە دواتـــر وەســـتێندرا، ئێـــران بەئیشـــكردنی. پێم وابێت ئەوانەی دروستیان دەكـــرد ئیتاڵـــی بـــوون. ئـــەو جێگایە پێشـــتر وێستگەی شەمەندەفەریشی لێبوو، شوێنێكی زۆرخۆشـــبوو، ئێمە بۆ خوێندنی نیوەی ساڵ و ســـەری ســـاڵ دەچوویـــن، هەندێكیشـــمان بەبەردەوامـــی دەچویـــن، بەتایبـــەت ئەوانەی

لەماڵەوە ژووری زیادەیان نەبووایە".د.عەبدواڵ باســـی بەشـــێك لەو كەســـانەی كـــرد، كە هاوڕێی بوون و لەگەڵیاندا دەچووە بن تانیكەكە " ئەوانەی دەهاتنە ئەوێ ئیدریس شـــەیدا هـــۆ، عەبدولڕەحمان بێالفی شـــاعیر، شێرزاد حەسەن رۆماننوس، مامەند محەمەد قادر، عەبدولموتەلیب عەبدواڵ حوسێن ئێستا رەخنەگرێكی گەورەیـــە، عەبدولخالق تەلعەت ئێســـتا بەرێوەبەری پۆلیســـی هەولێرە، ئازاد خەمـــە، دكتۆر رۆســـتەم كەریـــم لەبیركاری دكتـــۆرای هەیـــە، لەگـــەڵ ئەوانـــە بـــەردەوام یەكترمان دەبینی و پەیوەندیمان بەهێزبوو".

ئەندازیار هەڤاڵ ئەحمەد لەبەڕێوەبەرایەتی گوتی"لەهەولێـــر بۆســـڤیل هەولێـــر ئـــاوی هەشـــت تانكـــی لێیـــە، تانكیەكانیـــش تانكـــی مەلعـــەب، ســـەیداوە، ســـەرقەالت، ســـێتاقان، باخچەی پەپولەكان )غاباتی كوران(، تەیراوە، دەواجـــن و بـــاداوەن، هەریەكە لـــەو تانكیانە قەبـــارەی لەویدیكە جیاوازە". ســـەبارەت بەو تانكیانـــەش كە ئێســـتا لەئیشـــكردندان گوتی قـــەاڵت، دەواجـــن و "تانكیەكـــەی مەلعـــەب، بـــاداوە لەئیشـــكردندان". هەروەها ئەوەشـــی گوت "لەبەرنامەشدایە ئەوانی دیكەش نۆژەن

بكرێنەوە و بەكاربخرێنەوە".

ژماره 227 2014/4/19 47

48 ژماره 227 2014/4/19

دوای ئەوەی لەهەولێر هەواڵی كوشتنی گەنجێك بەبلۆك بـــاڵو دەبێتەوە، بكوژانی لەالیـــەن پۆلیســـەوە دەســـتگیر دەكرێن و لەبەدواداچوونێكـــدا بۆ )ســـڤیل( پۆلیســـی هەولێـــر ئاشـــكرای دەكات، كـــە هـــۆكاری كوشـــتنی ئەو كـــوڕە گەنجـــە كۆمەاڵیەتی

بووە. ســـێ كەس لەشاری هەولێر، گەنجێكی شـــارۆچكەی بەرتلـــە بەبلـــۆك دەكوژن و پۆلیس رووداوەكە بۆ كێشەی كۆمەاڵیەتی ســـەرەكی تۆمەتبـــاری و دەگێڕێتـــەوە رووداوەكـــەش دەڵـــێ "ئەگەر ئەو كەســـە

زیندوو بێتەوە، دووبارە دەیكوژمەوە". بەیانـــی 7ی لەكاتژمێـــر پاشـــئەوەی دەكرێتـــەوە ئـــاگادار پۆلیـــس 2014/4/7بەرووداوێكـــی كوشـــتن لەنزیك شـــەقامە تازەكـــەی 120 مەتری لەشـــاری هەولێر، كە دەكەوێتە نێوان شاری ئاالن و گوندی باغی منارە، دوای ئـــەوەی پۆلیس دەگاتە شـــوێنی رووداوەكـــە و تەرمـــی گەنجێك دەبینـــن كـــە بەبلـــۆك لەســـەری دراوە و كۆتایـــی بەژیانی هێنراوە، وەك پۆلیســـی هەولێـــر بـــۆ )ســـڤیل( باســـیكرد "لەبـــەر كوژرابـــوو، بەبلـــۆك تەرمەكـــە ئـــەوەی شـــێوێنرابوو". ســـەری شـــێوەی بۆیـــە لەكاتـــی هەڵگرتنـــەوەی تەرمەكـــە لەالیەن پۆلیســـەوە، بەهۆی نەبوونی هیچ ناسنامە و پێناســـێك لەگیرفانـــی كـــوژراوەوە، كە لەالیـــەن بكوژانەوە بردرابـــوو، بۆیە تەنها دەتوانـــرێ ئـــەوە دەستنیشـــان بكـــرێ كە تەمەنـــی لەنێـــوان 25 بۆ 30 ســـاڵی دایە". هەر راستەوخۆ دوای ناردنی تەرمەكە بۆ نەخۆشـــخانەی رزگاری، پۆلیسی هەولێر دەســـت بە لێكۆڵینەوەكانـــی خۆی دەكات، وەك بەڕێوەبـــەری راگەیاندنـــی پۆلیســـی هەولێر ئاماژەی پێدەكات "بەهۆی زیرەكی و وشیاری پۆلیسی هەولێر، توانرا بەكەمتر لە نۆ كاتژمێر بگەنە ســـەرەداوێك و ئیش لەســـەر ئـــەو زانیارییـــە بكـــەن، تادواجار توانیـــان بگەنـــە ناســـنامەی ئەنجامدەرانی

تاوانەكە". بكوژانـــی گەنجەكـــە ســـێ كـــەس دەبن بەناوەكانـــی )غ- ا- ر( تەمەن 26 ســـاڵ و )س- ج- ح( تەمـــەن 20 ســـاڵ و )ا- م- ك( تەمەن 20 ساڵ، دوای دەستگیركردنی تاوانبـــارەكان لەالیـــەن بنكـــەی پۆلیســـی لێكۆڵینـــەوە دەســـپێكردنی و عەنـــكاوە لەگەڵیانـــدا، دانبـــە تاوانەكەیـــان دادەنێـــن،

محەمەد گۆران

سێ كەس لە هەولێر گەنجێك بە بلۆك دەكوژن

كـۆمـەاڵیـەتی

هۆكارەكەی كێشەیەكی كۆمەاڵییەتییە

48 ژماره 227 2014/4/19

ژماره 227 2014/4/19 49

و كوشـــتووە گەنجەكەیـــان ئـــەوان كـــە هۆكارەكـــەش بـــۆ كێشـــەی كۆمەاڵیەتـــی

دەگەڕێننەوە. بەڕێوەبـــەری عەبدولكەریـــم، كاروان راگەیاندنـــی پۆلیســـی هەولێـــر، لەبـــارەی رووداوەكەوە بۆ )سڤیل( گوتی "تۆمەتباری تەمـــەن 26 ســـاڵ، ا- ر( )غ- ســـەرەكی كێشەیەكی كۆمەاڵیەتی لەگەڵ كوژراوەكە هەبووە، بۆیە لەگەڵ دوو كەســـی دیكە كە لەتاوانەكە لەگەڵیدا بەشـــداربوونە، پێشتر تەلەفـــۆن بۆ كوژراوەكە دەكەن و مەوعید دانـــراوە و لەگـــەڵ خۆیـــان بردوویانەتـــە دەرەوە و ســـەرەتاش لەشەقامی ئیسكان هەڵیانگرتووە ئینجا مەشرووبیان كڕیوە و

لەدوو شوێن خواردوویانەتەوە". ئەو بەڕێوەبەرەی راگەیاندنی پۆلیســـی هەولێر دەشـــڵێ "دواجار بكوژەكە دەهێننە شـــەقامە تازەكـــەی 120 مەتـــری، لـــەوێ تۆمەتباری ســـەرەكی هۆكاری هێنانی بۆ ئەوێ پێدەڵێ، كە دیارە پێشتر كێشەیەكی كۆمەاڵیەتی هەبووە لەنێوانیان، سەرەتاش لەملـــی بیـــرە بەبوتڵـــی لـــەوان یەكێـــك كوژراوەكـــە دەدات و بەردەبێتەوە، دوای ئـــەوە ئینجا تۆمەتباری ســـەرەكی بەبلۆك بەژیانـــی كۆتایـــی و دەدات لەســـەری دەهێنێـــت". هـــەر لـــەدوای رووداوەكـــەش بـــۆ ئێوارەكەی هەمان رۆژ بـــرای گەنجە كوژراوەكە دێتە شـــاری هەولێر، كە وەك دواتـــر زانرا خانەوادەی كـــوژراو بەبنەچە كوردی شەبەكن و دانیشتووی شارۆچكەی بەرتلـــەن، بەاڵم گەنجـــە كوژراوەكە چەند ســـاڵێكە لەغەســـلەكانی شـــاری هەولێـــر خۆیشـــی دانپێدانانـــی لەكاتـــی كارەكات. لەســـەر رووداوەكە، تۆمەتباری سەرەكی لەبـــەردەم پۆلیســـی هەولێر دەڵـــێ "دوای ئەوەی لێمـــدا و كوشـــتم، بەڵگەنامەكان و مۆبایلەكـــەم لێبرد. كاتێـــك چوومە ماڵەوە هاویشتمە ناو توالێت". پاشئەوەی رادەكات و بـــۆ بەیانـــی رۆژی دواتریـــش لەالیـــەن پۆلیســـی هەولێـــرەوە دەســـگیر دەكـــرێ. تۆمەتبار هیـــچ پەشـــیمانییەك لەبەرامبەر رووداوەكە پیشـــان نـــادات و دەڵێ "ئەگەر ئـــەو كەســـە ئێســـتاش زینـــدوو بێتـــەوە، دووبارە دەیكوژمـــەوە، چونكە ئەوە كاتی خـــۆی ماڵی منی كاولكرووە". پاشـــئەوەی دادوەری لێكۆڵینـــەوە وتەی تۆمەتبارەكان وەردەگرێت، بەپێی ماددەی 406 لەیاسای ســـزاكانی عێراقی، بڕیاری دەسگیركردنی ســـێ تۆمەتبارەكـــە دەدات و لەماوەكـــی

كورتدا هەرسێ كەسە دادگایی دەكرێن.

كـۆمـەاڵیـەتی

كوڕێـــك هاتـــە بەڕێوەبەرایەتـــی و رایگەیانـــد، كـــە ئەو كێشـــەی لەگەڵ باوكیدا هەیە. كاتێك پرســـیارمان كـــرد گوتی "باوكم دوو ژنی هەیە، باری دارایی زۆر باشـــە. من ماوەی دوو ســـاڵە ژنم هێناوە و یەك منداڵم هەیە، بـــەاڵم بـــاری گوزەرانـــم خراپە. لە دایكی من ســـێ خوشـــك و دووبراین، نەیارمەتیمان دەدات نە سەردانمان دەكات، چەندین خانوو و دوكانی هەیە لەو ماوەیەدا زانیومە، كە یەك لەخانووەكانی بەپارەیەكی زۆر فرۆشتووە،

دوو ئۆتۆمبیلی بۆ براكانی ترم لە زڕدایكەكەم كڕیوە. منیـــش چوومـــە الی گوتم، دوو ئۆتۆمبیلـــت بۆ ئەوان كڕیوە تاكســـییەكیش بـــۆ من بكڕە، بـــەاڵم ئەو كردیە هاتوهـــاوار لەكـــۆاڵن و زۆر ســـوكایەتی پێكـــردم و لەماڵەكـــەی خۆی دەریكـــردم و گوتی، من ماڵی خۆمە

ئارەزوو بكەم تەنیا دەیدەم بەیەك كوڕم".ئێمە لێمانپرســـی ئەو دەیەوێـــت ئێمە چی بۆبكەین؟ گوتـــی "تەنیـــا دەمـــەوێ بانگی بكەن و قســـەی لەگەڵ

بكەن با ئەوەندە جیاوازی لە نێوانماندا نەكات.كاتێك باوكەكەمان بانگكرد، قســـەكانی كوڕەكەمان زیاتـــر بـــۆ روونبۆوە و زانیمان كە هەر لەســـەرەتاوە

ئـــەو پیاوە جیاوازی لەنێوان منداڵەكانی ژنێكیـــدا كردووە و الیەكی تەرك كردووە.

باوكەكـــە گوتـــی "مـــن ئۆتۆمبیلم بـــۆ ئەو دووكـــوڕەم كڕیـــوە، كە هەر لەســـەرەتاوە كارم لەگەڵدا دەكەن، مافـــی خۆمە پارە دەدەمە كێ و نایدەم بەكێ، كە مردیشـــم وەســـیەت دەكەم كە میرات ببەن". هەرچەندە كوڕەكە گوتی، ئیشـــەڵاڵ تەمەنت ســـەد ســـاڵ دەبێت، بەاڵم دانیشـــتنەكە بە قسە و رێنمایی بێسود بوو، كوڕەكە بەباوكی گوت "من داوات لەسەر تۆمارناكەم،

بەاڵم خوا لێت قبوڵ ناكات، چونكە تۆ جنێوی سوكت زۆر بەمندا". لەیاســـای كـــە روونكردنـــەوە، بـــۆ یاســـاییەكانمان رێـــكارە ئێمـــە بەرەنگاربوونـــەوەی توندوتیـــژی خێزانـــدا، لـــە بڕگەی 13ی مـــاددەی 2دا

هاتووە:بـــەرەوروو كەســـوكار، بـــە جنێـــودان و جنێـــودان و ریســـواكردن تەماشـــاكردنیان بـــە كـــەم و ئـــازاردان و پیادەكردنی گوشـــاری دەرونی، بەجۆرێـــك لەجـــۆرەكان بەتوندوتیـــژی خێزانی ئەژمـــار دەكرێت و بەپێی

ماددەی 7 لە هەمان یاسادا سزای بۆ دانراوە.ســـزا دەدرێت بە حەپســـكردن بۆ ماوەیەك كەمترنەبێت لە ســـێ ســـاڵ و پێبـــژاردن كەمتـــر نەبێـــت لە یەك ملیـــۆن دینار و زیاتر نەبێـــت لە پێنج ملیۆن دینار، یان بەیەكێك لەم دووسزایە، هەركەسێك توندوتیژی خێزانی

ئەنجامبدات. *بەڕێوەبەری بەڕێوەبەرایەتی بەرەنگاربوونەوەی توندوتیژی دژی ئافرەتان

سوكایەتیپێكردن و بەكەم تەماشاكردن جۆرێكی توندوتیژی خێزانییە

* درلقا

دوەب

عمۆ

یلەژ

دۆسیەكانی توندوتیژی

ژماره 227 2014/4/19 49

50 ژماره 227 2014/4/19

ئـــەم گیراوەیە بۆ ئەو كەســـانە باشـــە، كـــە دەم و چاویان بەتیشـــكی خـــۆر دەســـوتێ. گیراوەكەش پێك دێـــت لەپەلكی پرتەقـــاڵ و هەنگویـــن و زەعفـــەران، كـــە هەریـــەك لەوانـــە بەرێژەیەكـــی دریاریكـــراو تێكـــەڵ دەكرێت و بۆمـــاوەی 15 خولـــەك لەســـەر ڕوو دادەنرێت، تا وشـــك دەبێتـــەوە، ئینجا

بەئاوێكی شلەتێن دەشۆردرێت.دەشـــتوانی لەجیاتـــی زەعفەران ئاوی لیمـــۆ و هەنگوین و پەلكی پرتەقاڵ تێكەڵ بكەیت، بۆ ئەوەی پێســـتی رووت گەش بێتـــەوە و لـــە خانە مـــردوەكان پـــاك بێتـــەوە، ئەویش پاش تێكەڵكـــردن و لێدانی بۆمـــاوەی 20 خولەك و ئینجا

بشۆردرێت.

زۆرێك لەخەڵك بەهۆی دەنگی زۆر و ژاوەژاوی شار توشی ویزەویزی گوێ دەبن، كە دەنگێكی بێزاركەرە مرۆڤ هەستی پێدەكات. هۆیەكانی ئەم حاڵەتە زۆرن. لە لێكۆڵینەوەیەكدا كە لەئەمریكا لەسەر 70 هەزار كەس ئەنجامدراوە، دەركەوتووە خواردنەوەی قـــاوە رۆژانە بەرێژەی 3 تا 4 جار، ویزەویزی گوێ ناهێڵێت و لەناوی دەبات. هەركەسێك بەو شێوەیە قاوە بخوات ئەگەری توشـــبوونی بـــەو حاڵەتە بەرێژەی 20% كەم دەبێتەوە. پزیشـــكەكان راشـــیانگەیاندوە، كە بەرزبوونەوەی رێژەی كافاین، كە لەقاوەدا هەیە، وادەكات ئەو دەنگە نەمێنێت

و لەناوبچێت.

هەندێـــك لـــە دایـــكان و بـــاوكان بەدەســـت نەخەوتنی منداڵەكانیانـــەوە دەناڵێنـــن، تایبەت لەشـــەواندا، بۆیە پەنا

دەبەنەبـــەر لێـــدان وهەڕشـــەلێكردن و ترســـاندنیان، تاكـــو منداڵەكەیـــان بخەوێنن. بـــەاڵم ئەوەلە ڕوی

زانســـتیەوە كاریگەریـــی زۆر خـــراپ لەســـەر تایبـــەت منداڵەكـــە جێدەهێڵێـــت، دەروونـــی

لەتەمەنی 3 تا 6 ساڵی.بۆیە تاكو منداڵەكەت بێ كێشە بخەوێت

پەیڕەوی ئەم خااڵنە بكە:1. گێڕانەوە یـــان خوێندنەوەی چیرۆك

لەســـەر جێگە وادەكات منداڵەكە یەكســـەر بخەوێت، سەرباری ئەوەی چیرۆك مێشكی

منداڵ دەكاتەوە و بەهێزی دەكات.2. كاتی خەوتن: كاتی خەوتن و هەستانی

گیراوەیەك بۆ دەموچاو

قاوە دوژمنی ویزەویزی گوێیە

ئەگەر منداڵەكەت ناخەوێت چیرۆكی بۆ بخوێنەوە

كـۆمـەاڵیەتی ــ تەندروستی/ ئا: ساڵحی مام عەلی

50 ژماره 227 2014/4/19

ژماره 227 2014/4/19 51

كـۆمـەاڵیـەتی ــ تەندروستی

)شتاال( پرۆفیسۆر غــودەكــان لە پسپۆر ئەڵمانی پزیشكی بۆیدەركەوتووە، كە توێژینەوەیەكدا ئەنجامی لە رایگەیاند، كە فشاری دەروونی بەهۆی ماندوبوون و سەرقاڵی ژیان، یەكێكە فشار كاتێك چونكە دەكــەن، دروســت قەڵەوی هۆیانەی لەو هۆرمۆنی دەردانی هۆی دەبێتە دەبێت، زیاد دەروون لەسەر رادەگرێت تر هۆرمۆنەكانی ئەمەش كورتیزول، و ئەدرینالین دەبێت. جگەلەوە قەڵەو كەسەكە و ناتوێنێتەوە و چەوریەكان

دڵەڕاوكێ هــۆی دەشبێتە ـــی دەروون و فشاری و خەو تێكچوونی و سەرئێشە و دڵتەنگی

بەرزبونەوەی پەستانی خوێن.دكتۆر شتاال روونیكردەوە بۆ خۆپاراستن

ئەو پێویستە دەروونــــــی، ــەفــشــاری لنیشانانەی ــەو ب هــەســت كــەســەی سەرەوە دەكات، پشوبدات و كتێب بكات، وەرزش یان بخوێنێتەوە، سەردانی دەتـــوانـــێ هـــەروەهـــا ــا گەشت ی ــات، ــك ب ــەك ــی ــاوڕێ هبكات، تاكو باری دەروونی باش دەگەڕێتەوە دووبــارە و دەبێت

سەركاری خۆی.

ئەو كەســـانەی نەخۆشـــی شـــەكریان هەیە و شوفێریی دەكەن، پێویستە ئاگاداری شەكرەكەیان بن. چەند پزیشكێكی پســـپۆری ئەوروپی ئاشـــكرایانكردووە، كە شـــوفێرەكان، یاخـــود دەكـــەن، دوور ســـەفەری ئەوانـــەی بەتایبـــەت بەبەردەوامی كاری شـــۆفێریی دەكەن، پێویستە بەرلەوەی شـــوفێری بكەن هەمو رۆژێك رێژەی شەكرەكەیان بزانن. هەروەها پێویستە لەكاتی سەفەری دوور هەر دوو سەعات جارێك پشوبدەن و شتێك بخۆن، تاكو شەكرەكەیان زۆر دانەبەزێت، چونكە لەو حاڵەتانەدا شەكر بەرێژەیەكی زۆر دادەبەزێت، ئەوەش دەبێتە هۆی شـــێوانی بینین و سســـت بوونی تەركیز و لەرزین و ئارەقەكردن و تێكچوونی لێدانی دڵ و هەســـتكردن بەبرســـیەتیەكی لەناكاو، بۆیە دابەزینی شـــەكر خراپترە لـــە بەرزبوونەوەی، بەرادەیـــەك لەوانەیە ببێتە لەهۆشـــخۆچوونی كەســـەكە، بۆیە پێویســـتە نەهێڵن شـــەكر زۆر دابەزێت و هەمیشە نەستەلە یان چوكلێت یان

شتیكی شیرن الی خۆیان دابنێن و لەوكاتانەدا بیخۆن.

منداڵەكەت دیاری بكە. 3. بەقســـەی خۆش بیبە بۆسەر جێگەكەی و بیخەوێنە، نـــەك خەوتن وەك ســـزا بەكاربهێنی بۆیـــان، ئەوە خۆی

لەخۆیدا وادەكات منداڵەكە رقی لەخەو بێت.مەهێڵە هیج جۆرە شیرینیەكی وەك قاوە و نەستەلە و چای پێش خەوتن بخوات، چونكە ئەمانە مادەی كافاینیان

تێدایە، كە بێخەوی دروست دەكەن.

فشاری دەروونی دەبێتە هۆی قەڵەوی

ئامۆژگارییەك بۆ ئەو شۆفێرانەی شەكرەیان هەیە

ژماره 227 2014/4/19 51

52 ژماره 227 2014/4/19

كـۆمـەاڵیەتی

مەترسی و زیانەكانی نەشتەرگەریی

هۆشیاریی تەندروستییهەفتانە د.ع لەپزێڕین دەینوسێت

لەواڵتـــی ئێمـــە پەیوەندیـــی لەنێـــوان نەخۆش و پزیشک پێویســـتە وەک پەیوەندی نێوان دایک و بـــاوک و منداڵەکانـــی بێت. واتا هەرچی پزیشـــک بڕیاری لەســـەربدات بۆ بەرژەوەندی نەخۆشەکە بێـــت! ئـــەو رەوشـــتە پێـــی دەگوترێ "ڕەوشـــتی پزیشکیی" هەروەک لەمێژوودا هاتووە لەزەمانی ســـاڵ هـــەزار ســـێ نزیکـــەی )Hippocrates(لەمەوبەر ئەو پزیشکە یۆنانییە خۆبەخشە لەسەر ئەو بنەمایانەی خوارەوە چارەســـەری نەخۆشی

دەکرد:1. پێویســـتە ئەو کەســـەی کاری پزیشـــکی دەکا

زانستی هەبێ.2. رەفتاری بەرزی هەبێ لەناو کۆمەڵ.3. پابەند بێت بە ئاین، هەر دینێک بێت.

4. پێویستە نهێنی نەخۆش بپارێزێ.5. دوور بێت لە تەماعی ماددی.

لەواڵتمـــان ئـــەوەی چاوپێدابخشـــێنین، ئەگـــەر روودەدات زۆر بەپێچەوانـــەی ئـــەو ڕێنماییانەن، چونکـــە لەبەر هۆی مـــاددی زۆر پزیشـــک هەن رێـــگای چارەســـەری نەشـــتەرگەری بۆنەخۆش دادەنێـــن، تەنها بـــۆ خاتری پارەكـــە، ئەگیینا ئەو نەخۆشـــە پێویســـتی بەنەشـــتەرگەری نەبـــووە! هەروەک مامۆســـتایەکی ئاینی باسی پزیشکێکی کرد، کە خۆی ئیعتیرافی کردبوو نەشـــتەرگەری بـــۆ زیاتـــر لەســـەد کەس کـــردووە، بـــێ ئەوەی پێویستیان پێ بووبێت! داوای لێبووردنی لەخودا

کردووە و ویستییەتێ بچێ بۆ حەج!رەوشـــتی پزیشـــک ئەوەیە، کە ژان کەم بکاتەوە و چارەســـەری نەخـــۆش بـــکات، تاکـــو تەمەنـــی نەخۆشـــەکە درێژتر بێت و بە تەندروســـتییەکی باشـــتر بژی، هەقی بەســـەر ئەوەوە نییە تەمەنی نەخۆشـــەکە چەنـــدە. جار هەیە یـــەک رۆژ زۆرە بـــۆ نەخـــۆش، لەبەرئـــەوەی لـــەو رۆژەدا چەنـــد دوور لەرێگایەکـــی یاخـــود دەکا، وەســـییەتێک

ئازیزێکی دێتەوە و چاوی پێی دەکەوێ.هەر پزیشـــکێک، نەخۆشـــی خســـتە ژێـــر )بەنج(

بەرپرســـە لەگیانی ئەو نەخۆشـــە تاکو بەتەواوی بەهـــۆش دێتـــەوە، ئەوجـــا تاکو دەچێتـــەوە ماڵی پەیدابـــووە، وا نەشـــتەرگەری ئێســـتا خـــۆی. نییـــە دوای تەواوبوونـــی کـــە پزیشـــک هەقـــی نەخـــۆش روودەدات، چـــی نەشـــتەرگەرییەکە نابینێتـــەوە و بە "مقیم"ەکەی دەڵـــێ بۆم بنێرەوە عیـــادە تاکو داوەکـــەی دەربهێنـــم!!!!! ئەوە بەهیچ

پێوەرێک رەفتارو رەوشتی پزیشکی نییە!ئەو پزیشـــکانەی بڕیاردەدەن نەشـــتەرگەری بۆ نەخـــۆش بکـــەن، لەهـــەر بوارێک بێت، پێویســـتە شـــەرحی و شـــیبکەنەوە نەخۆشـــەکەی بـــۆ بکـــەن ئایا بۆچـــی ئەو ئیشـــە دەکـــەن!؟؟ ئەگەر ئـــەو نەشـــتەرگەرییە نـــەکات، نەخۆشـــەکە چی

بەسەردێت؟لـــەو بڵێـــم کـــە جێـــگای سەرســـوورمانە زۆر کوردســـتانەی ئێمە، رۆژانە دوو تا سێ نەخۆش دێنەالم، کە نەشـــتەرگەرییان بۆکراوە و ســـکیان کراوەتـــەوە و نازانن بۆچـــی!! هەندێکیان دەڵێن: کیسەی ئاوم هەبوو! باشە ئەدی راپۆرتی پزیشک

یانەخۆشخانەکە؟ دەڵێن: هیچیان پێنەدام!!!!لەتەمەنـــی گەنجـــی لەهێلکـــەدان ئـــاو کیســـەی نەخۆشـــی نییـــە، ئەگـــەر )تیـــرەی( لە 5-6 ســـم زیاتر نەبێت، ئەوانەی نەشـــتەرگەرییان بۆکراوە زۆرینـــەی هێلکۆکەی ناوەندی مانـــگ بووە! ئایا نەخۆشـــەکە زەرەری کـــردووە؟ بەڵێ، هەر نەبێ زەرەری نەشتەرگەرییەکەی لێکەوتووە و زۆریان هێلکەدانیان بڕاوە. ئەوە چ چارەسەرییەکە؟. بەچ قانونێک مافی ئەو بەستەزمانە وەردەگیرێتەوە؟

ئێســـتا لەکوردســـتان مۆدیلـــی ئـــەوە پەیدابووە، هەرنەخۆشـــێک بڕواتە الی پزیشـــک بۆ ســـینگ ئێشـــان، پێی دەڵێن )قســـطرە و باڵۆن( پێویســـتە بۆ دڵت!! ئایا ئەو جۆرە نەشـــتەرگەرییە ئاسانە؟ زیانی نییە؟ هەندێك پزیشـــكی تـــازە هەن نازانن ئـــەم کارە ئەنجـــام بـــدەن. نەخۆشـــەکە دەمرێ! ئەوجـــا لەکۆمەڵـــگای ئیمە دەڵێـــن: قەزاوقەدەرە!! وردبوونـــەوە و لێکۆڵەنـــەوە لەهەڵەی پزیشـــکی

ناکرێ!لـــەو رۆژەی ئـــەم چەنـــد دێـــڕە دەنووســـم لـــە کۆنفڕانسێکی زانستی نەخۆشـــییەکانی ئافرەتان بەشدارم، بەزۆری موحازەرەکان سوورن لەسەر ئەوەی مۆدیلی نەشـــتەرگەری گەورە نەماوە بۆ نەخۆش. وەک روحم دەرهێنان و نەشـــتەرگەری ســـک کردنـــەوە. جیهانـــی نەشـــتەرگەری ئەمڕۆ Keyhole( "سەردەمی نەشـــتەرگەری "نازوورەو لێـــزان پزیشـــکی دەســـتی بـــە )Surgery

شارەزا.لـــەم زەمانەدا دەردی کوشـــندە کەمبووە بەهۆی پێشکەوتنی زانستی پزیشکی، هەرزوو نەخۆشی شـــێرپەنجە دەستنیشـــان دەکـــرێ و بـــە لێـــزەر چارەســـەر دەکرێ، بـــێ ئەوەی ســـکی نەخۆش بکـــرێ! گـــەورە نەشـــتەرگەری و بکرێتـــەوە نەخۆشـــەکە لەدوای دوو رۆژ هەڵدەســـتێتەوە و

دەگەڕێتەوە ناو ماڵ و منداڵی خۆی. Caesarean( لەبارەی نەشتەرگەری بۆمنداڵبوون

:)Section - CSواڵتـــان زۆر جیاوازییـــان هەیـــە لـــە شـــێواز و میکانیزمـــی بڕیاردان بـــۆ ئەنجامدانی ئەم جۆرە واڵتانـــی لـــە CS ڕێـــژەی نەشـــتەرگەرییە. ئەسکەندەنافیا )ســـوید، نەرویج، دانیمارک( %14 یـــە، لەبەریتانیـــا 20%، بـــەاڵم لەئیتاڵیـــا %45 !!!

بۆچی؟؟؟پزیشـــکانی ئیتاڵی دەڵێن زۆر پێویســـت نییە ئەو هەمـــوو ســـەعاتە چاودێـــری نەخـــۆش بکەیـــن، بەئاسانی و بەبەرنامە منداڵەکە دەردەهێنن، بەاڵم ئـــەوان زیاتر لە 1-2 منداڵیـــان نابێت!!!! كەچی لە واڵتی ئێمە رێژەی زیادبوونی هاواڵتیان نزیکەی 4 بـــۆ1000 کەســـە، واتـــا ئافـــرەت لەکۆمەڵگای ئێمە بە ســـێ چوار منـــداڵ ڕازی نابن، منداڵبوون بەنەشـــتەرگەری لەدوای دووجار زۆر ترسناکە

لەسەر ژیانی دایکەکە.ئایـــا ئـــەو پزیشـــکانەی لەســـەر داوای نەخۆش رازی دەبـــن نەشـــتەرگەری CS بکـــەن، بۆیـــان رووندەکەنـــەوە کـــە مەترســـی تێدایـــە؟ هـــەر لە 1000 نەشـــتەرگەری CS یـــەک مـــردن هەیـــە، بەهـــەر هۆکارێـــک بێت، ئەوجا ئەگـــەر دوو جار نەشـــتەرگەری CSی بـــۆ کرابێـــت، ئـــەو رێژەیە زیـــاد دەبێت، هەروەها ئەم رێژەیە بۆ ســـێهەمین زیـــان دەبـــێ!! زیاتریـــش CS نەشـــتەرگەری لەکۆرپەکەش دەکەوێ، منداڵێك بە نەشتەرگەری CS لە دایک بووە، زیاتر لەمردن نزیکە لەهەفتەی یەکەمـــی ژیانیـــدا. هەر بۆیـــە ئێمـــە بەرنامەمان بەدەســـتەوەیە هاواڵتیـــان هۆشـــیاربکەینەوە، کە منداڵبوون بە CS بۆ دایک و بۆ منداڵ ترسناكە.

بەداخەوە، لەنەخۆشـــخانە تایبەتییـــەکان رێژەی منداڵبـــوون بـــە CS دەگاتـــە 80% ، ئەمەش زۆر سیاســـەتێک حکومـــەت پێویســـتە ترســـناکە، دابڕێژێـــت، بۆ کەمکردنـــەوەی ئـــەم دیاردەیە و

لێکۆڵینەوە لەم کەیسانەش بكات!

ژماره 227 2014/4/19 53

سەركەوتنێك بەهۆی جوانیەوە بێت كاتییە و زوو تێپەڕ دەبێت

كەژاڵ ئادەمی:

هـــونـــەری

54 ژماره 227 2014/4/19

هونەری

دەمەوێت گۆرانیەكانم گوزارشت لە هەست و ئەوینی گوێگرەكانیشم بكەن

ئەحمەد تاریق

خانمە هونەرمەند كەژاڵ ئادەمی لەو دیمانەیەی سڤیلدا باس لەوە دەكات، كە گۆرانی واڵتی عیشقی بۆ خەڵك گوتووە و پەیوەندییەكی راستەوخۆی بە ژیانی خۆیەوە نییە. لەگەڵ ئەوەشدا دەڵێ "منیش وەك خەڵكەكانی تر عاشق دەبم و

دڵم لەپەنا دیوارەكانی خۆشەویستیدا لەرزیوە".

كەژاڵ ئادەمی:

یەكێك لەگۆرانییەكانت بەناوی )من عاش���قی كوڕێكم( لەناو خەڵك ناسراوە، ئەو گۆرانییە چەند گوزارشت لەدڵی تۆ دەكات؟

ك���ەژاڵ ئادەم���ی: گۆرانییەكانی م���ن تەنیا گوزارش���ت لەدڵ���ی من ناك���ەن، بەڵكو هەوڵ دەدەم گۆرانییەكان���م زمانی بەیانی ئاوات و ئازار و هەست و ئەوینی گوێگرەكانیشم بن. گۆرانی )واڵتی عەش���ق ( كە لەناو خەڵكدا بە )من عاشقێكی كوڕێكم( ناسرا، دیاری منە بۆ هەموو دڵە ئەویندارەكانی واڵتەكەم. عەشقی ئینس���ان بۆ ئینس���ان عیبادەت���ە، منیش وەك هەم���وو مرۆڤێك ئەو س���اتانەم ب���ووە و دڵم لەپەنا دیوارەكانی خۆشەویستیدا لەرزیوە .

با پرسیارێكی تایبەت بكەین، چۆنە تائێستا هاوسەرگیریت نەكردووە؟

ك���ەژاڵ ئادەمی: هۆیەك���ی تایبەت نەبووە. لەم قۆناغەی ئێستای ژیاندا بەهۆی خوێندن و زانك���ۆوە لەگ���ەڵ ئ���ەم ش���ێوازە ژیان���ەم

مورتاحم. چ ش���تێك بۆتە بەربەست بۆ تۆ بۆ

ئەوەی نەگەڕێیتەوە كوردستان؟كەژاڵ ئادەمی: لەم چەند س���اڵەی ئاخیردا بەهۆی خوێندن و سەرقاڵی ژیانەوە بووە.

ئای���ا ب���ۆ گەڕان���ەوە هی���چ مەرجت لەگەڵ خۆت داناوە؟

بەرنام���ەی لەئێس���تادا ئادەم���ی: ك���ەژاڵ گەڕان���ەوەم نییە، ب���ۆ گەڕانەوە ب���ۆ ئامێزی نیشتمانیش پێویست بەهیچ مەرجێك ناكات، ه���ەركات هەل���م ب���ۆ بڕەخس���ێت س���ەردانی

نیشتمان دەكەم. دەڵێ���ن ت���ۆ بۆیە چوویت���ە دەرەوە،

خۆشەویس���تەكەت لەدەرەوەیە، ئەمە تاچەند راستە؟

ك���ەژاڵ ئادەم���ی: ئەمە دوورە لەراس���تی، م���ن كاتێك هاتم���ە دەرەوە تەمەن���م 14 یان 15 س���اڵ زیاتر نەبوو، ه���ۆی هاتنەدەرەوەم بنەماڵەك���ەم ب���وون، ك���ە بەه���ۆی چاالك���ی سیاسیان نەیانتوانیبوو لەرۆژهەاڵت بمینەوە

و ئاوارەی هەندەران بوون. پرۆژەی تازەت چییە؟

ك���ەژاڵ ئادەم���ی: تاچەن���د مانگێك���ی ت���ر كلیپێكی نوێ بۆ یەكێ���ك لەگۆرانییە نوێكانم

باڵودەكەمەوە. ماوەیەك���ە بەرهەم���ی نوێ���ت نیی���ە

بۆچی؟كەژاڵ ئادەمی: پێموانیە بێ بەرهەم بووبم، ب���ەردەوام لەگ���ەڵ جەماوەرەكەم���دا ب���ووم و لەس���اڵدا بەی���ەك دوو كلی���پ و بەرهەم���ی ش���یعر و گۆرانی لەخزمەتیان���دا بووم، هۆی ئ���ەوەی لەم ماوەی كۆتای���دا كەمتر لەجاران دەركەوت���ووم، ب���ۆ ئ���ەوە دەگەڕێنم���ەوە كە لەزانك���ۆ س���ەرقاڵی خوێندنم و ئ���ەو كاتەی پێویستە بۆ چاالكییە هونەرییەكانم تەرخانی

بكەم، هەندێك سنووردار بووە هی���چ كەس���ێك هەی���ە لەكارەكانت

دژایەتی تۆ بكات؟ك���ەژاڵ ئادەمی: هی���وادارم نەبێ���ت، بەاڵم ئەگەر هەش���بێت ئاواتم ئەوەیە هیچ كەسێك ئەوانی تر بەرێگری گەش���ەی خۆی نەزانێت نەترس���ین، چ���راكان لەدرەوش���انەوەی و چونك���ە دنی���ای ئێمە پێویس���تی بەه���ەزاران

هەزار چرایە.

ل���ەدەرەوە تاچەن���د ژیان���ت ب���ۆ دەرەخسێت؟

كەژاڵ ئادەمی: ئینسان لەهەر جێگایەكی ئ���ەم دنیایەدا بژی، ژیان���ی هەردەم بەرزی و هەرك���ەس و هەی���ە خ���ۆی نزم���ی و بەش���ێوازێك لەگ���ەڵ ژی���ان ی���اری دەكات، گرن���گ ئەوەیە مرۆڤ خۆی لغ���اوی ژینی خ���ۆی بگرێتەدەس���ت و رێب���ەری ب���كات، بەگش���تی ژیانێكی ئارامم بۆ خۆم دروست

كردووە و لەژیانم رازیم. دەڵێن یەكێك لەس���ەركەوتنەكانی هونەرمەن���د جوانییە، پێت وایە ئەم هۆكارە

بۆ تۆش یارمەتیدەر بووبێت؟ك���ەژاڵ ئادەم���ی: هەم���وو مرۆڤێكی ئەم دنیایە هەریەكە و جوانیەكی تایبەتی خۆیان هەیە، س���ەركەوتنێكیش ك���ە تەنیا بە هۆی جوانییەوە بێت كاتییە و زوو تێپەر دەبێت، بەخت���ەوەر ئ���ەو كەس���ەیە دڵ و دەروونی جوانی هەیە، ئەگەر سەركەوتنێك بەدەست بهێن���م ئەوكات���ە بۆم بە نرخ���ە، كە بەهۆی كەس���ایەتی و لێهاتوویی���م بێت، نەك لەبەر خاتری روخسار، چونكە رۆژێك دێت ئەم

بەهاری تەمەنە بەرەو خەزان بڕوات. چ شتێك زۆر توڕەت دەكات ؟

كەژاڵ ئادەمی: كاتێك بەهەڵە لێم تێبگەن، یاخ���وود درۆم لەگ���ەڵ بك���ەن و لەگەڵ���م

دووڕەنگ بن. چ جۆرە پیاوێكت خۆش دەوێت؟

ك���ەژاڵ ئادەم���ی: كەس���ێك ك���ە ئاس���تی ئینس���انیەت و رووناكبی���ری بەرزبێ���ت و

خەڵكی واڵتی دڵ بێت.

54 ژماره 227 2014/4/19

ژماره 227 2014/4/19 55

هونەری

بۆ سڤیل:

ژماره 227 2014/4/19 55

56 ژماره 227 2014/4/19

هونەری

نیوەی بێ دەنگی مۆسیقای ئێرانی"چۆن���ە كە دەنگی پی���اوان، ژنان بە الرێدا ناب���ات، بەاڵم ئەم���ە دەنگی ژنان���ە كە دەبێتە ئەم���ە پی���اوان؟!". بەالرێداچوون���ی ه���ۆی ش���ەجەریان، رەزا موحەم���ەد وتەیەك���ی مامۆستای ئاوازی ئێرانە، كە بە درێژایی 34 س���اڵی رابردوو، بە ش���ێوەیەكی راستەوخۆ، بگ���رە زۆرج���ار ب���ە لەحنێكی تون���د لەزاری ناڕەزایی���ەی ئ���ەم بیس���تراوە. ناوب���راوەوە ش���ەجەریان پەیوەن���دی ب���ە قەدەغەبوون���ی دەنگ���ی ژنانەوە هەیە، لە مۆس���یقای ئێراندا،

بیانوەكە حەرام بوونی دەنگی ژنانە. كێ دەڵی حەرامە؟

هەنووك���ەش پێوەر ب���ۆ گۆرانیوتنی ژنان، دەنگ���ی "قمر المل���وك وزیری"ی���ە، ژنێك كە ئەگ���ەر ئەمڕۆ لەژیان���دا مابایە، مافی گۆرانی وتنی نەدەبوو. گۆران���ی وتنی ژنان تەنانەت لەس���ەردەمی قاجارەكان���دا باوب���ووە، بەاڵم بۆت���ەوە. كۆمەڵێ���ك رووب���ەڕووی ئەم���ڕۆ هەرچەن���دە دوای شۆڕش���ی 1979ی ئێران، كەڵ���ك وەرگرت���ن لەدەنگی ژن لەمۆس���یقای ئێ���ران مەمنوع كرا، بەاڵم حكومت نەیتوانیوە بەتەواوی دەنگی ژن لەمۆسیقادا بسڕێتەوە ، زۆرج���ار دەنگ���ە ئ���ەم ك���ە بەش���ێوەیەك لەفۆرمێك���ی دیك���ەدا، بەتایب���ەت بەش���ێوەی

كۆڕاڵ بەرگوێ كەوتووە.هێنانەئارای هەر جۆرە باسێك دەربارەی دەنگ���ی ژنان لەمۆس���یقای ئێراندا، هەمیش���ە لەروانگ���ەی حكومەت���ەوە هێڵێكی س���وور و تابۆیەك ب���ووە. لەدوایین رۆژەكانی س���اڵی راب���ردوودا، داری���وش پیرنی���اكان وتەبێژی خان���ەی مۆس���یقای ئێ���ران كۆمەڵیك باس���ی گۆرانیبێ���ژی ژنان���ی دەنگ���ی دەرب���ارەی

ئێرانەوە ورووژاند، بەش���ێوەی راس���تەوخۆ مەالكان���ی ئێرانی كردە ئامان���ج و دەربارەی قەدەغەبوون���ی دەنگ���ی ژن���ان داوای لێكردن واڵمدەر بن و روونكردنەوە بدەن، پیرنیاكان دەڵێ "34 ساڵە زستان باڵی بەسەر مۆسیقای ئێراندا كێشاوە، لەم واڵتەدا ئێستاش مۆسیقا حەرام���ە، فەقێ���كان دەب���ێ روونیبكەنەوە لە كوێدا هاتووە، كە مۆسیقا حەرامە؟ لەحاڵیكدا نی���وەی هونەرمەندان���ی مۆس���یقا ژنان پێكی

دێنن، كەچی رێگەیان پێنادرێت. پیرنیاكان لە هەڵە دابوو

تەنیا رۆژێك بەسەر قسەكانی پیرنیاكاندا تێنەپەڕیبوو، كە شەپۆلێكی ناڕەزایی لەالیەن كۆنەپارێزەكانەوە دەستیپێكرد، پیرنیاكان كە وتەبێژی خانەی مۆسیقای ئێران بوو ناچاركرا واز لەپۆس���تەكەی بێنێ، خانەی مۆس���یقاش لەبەیاننامەیەك���دا رۆژێ���ك چەن���د دوای رایگەیاند، كە ئەو قسانە بۆچوونی تاكەكسی خۆیەتی ، خانەی مۆسیقا نەك لەگەڵی هاودڵ نەبوو، بەڵكو هاودەنگیشی لەگەڵ نەكرد. هەر بۆیە پیرنیاكان بەهەڵەدا چوبوو. بەاڵم دواتر لێدوانەكان���ی عەلی جەنەتی وەزیرە نوێیەكی ئیدارەی ئیرش���ادی ئیسالمی لەداكۆكیكردنی لەگۆرانیبێژانی ژن، كەمێك نائاسایی دەهاتە

بەرچاو. لە سەری مەڕۆن

گ���ەورە دەك���را چ���اوەڕوان ه���ەرزوو ب���ەم كەیفی���ان م���ەالكان و بەرپرس���ان لێدوانانەی وەزیری ئیرشاد نەیەت. ئایەتواڵ مەكارمی شیرازی یەكەم كەس بوو بێئەوەی ن���اوی پیرنی���اكان، یان عەل���ی جەنەتی بێنێ، داخ���ی دڵی خ���ۆی هەڵڕش���ت "ئەم كەس���انە جەس���ارەت دەك���ەن بەموغاڵەت���ەوە دەڵێ���ن

فەقێ���كان دەرب���ارەی قەدەغەبوون���ی دەنگی ژنانی گۆرانیبێژ هیچ دەلیلێكیان بە دەستەوە نییە، ئەم قسانە لەسەاڵحییەتی ئەواندا نییە". دوات���ر ئایەتواڵ ئەبوقاس���م عەلی دوس���ت و ژمارەی���ەك لە نوێنەران���ی پەر لەمان دەنگیان خس���تە پ���اڵ دەنگ���ی مەكارمی ش���یرزای و رایانگەیان���د "زانایان���ی ئایین���ی" ل���ەم بارەوە خ���اوەن س���ەاڵحییەتن، ه���ەر بۆی���ە زۆری

لەسەر مەڕۆن.بەس���ەر س���اڵ 34 ئ���ەوەی س���ەرەڕای شۆڕش���ی ئێراندا تێدەپەرێ، تابۆی راگرتنی حورمەتی دەنگی ژنان نەش���كاوە، بەرواڵەت وادەردەكەوێ كە بەالی زۆر لەئایەتواڵكانەوە دەنگ���ی ژنان���ی گۆرانیبێژ مەیلی ش���ەهوانی خەڵكی نامەحرەم دەورووژێنێ و بە الرێیاندا دەبات، ئ���ەم بابەتەش لەئیس���المدا بەتوندی

نەهی لێكراوە.بەم حاڵەش���ەوە هەندێك لەئایەتواڵكان و زانایانی شیعە، ناڕاستەوخۆ دەڵێن، كە كێشە لەباڵوكردن���ەوەی دەنگی ژنان لەمۆس���یقادا نی���ە، ئەمەش تەنیا لەگەڵ مەرجێكدا. حوكمی حوجەتولئیسالم جەواد مەحمودی نوێنەری ئایەتواڵ سیس���تانی سەبارەت بەدەنگی ژنان لەگۆرانی���دا ب���ەم ش���ێوەیەیە "ئەگ���ەر دەنگی ناس���ك بكاتەوە، كە ببێتە ه���ۆی وروژاندنی خەڵك���ی بیان���ی، ئ���ەوە كێش���ەی لە س���ەرە، بەپێچەوان���ەوە هی���چ گرفت���ی تێدا نیی���ە". لەم ب���ارەوە رای زۆرب���ەی مەراجع���ی تەقلیدی ش���یعە نزیكە لەبۆچوونی ئایەتواڵ سیستانی، تەنانەت هەندێكیان بەشتێكی حەرامی نازانن. بەاڵم رای عەلی خامنەیی و كەس���انی نزیك لەناوب���راو بە رادەیەك بە "ئەگ���ەر و مەرج" تێك���ەاڵوە، ك���ە حوكم���ی قەدەغەبوون���ی لێ

میوزیكی ئێران 34 ساڵە بێ دەنگی ژن پەكیكەوتووە

حەرام و حەاڵڵی دەنگی ژن

ناسر مورادی

56 ژماره 227 2014/4/19

ژماره 227 2014/4/19 57

هونەری

شەجەریان: چۆنە كە دەنگی

پیاوان ژنان بەالرێدا نابات، بەاڵم دەنگی

ژنان دەبێتە هۆی بەالرێداچوونی پیاوان؟!!

ئیستنبات دەكرێ. دەنگێك لە سێبەردا

ئێران، شۆڕشی دوای سااڵنی لە دەربازبوون بۆ لەئاهەنگسازان زۆر ژن دەن��گ��ی مەمنوعیەتی لەیاسای لەمۆسیقای ئێراندا، هەندیك رێگایان گۆرانیبێژ ژنانی وێنە بۆ گرتەبەر، لەژێرەوەی و ك���ۆڕاڵ ب��ەش��ێ��وەی یان دەوت، گۆرانیان پیاوان دەنگی بۆ ئەوەی دەنگی ژنێك دەرنەكەوێ، گۆرانیدا ل��ەك��ات��ی دی��ك��ە ژن��ی چ��ەن��د ژنانی مەنعی دەك���رد. هاوڕێیەتیان

تراژیدیایەكی لەتاكبێژی، گۆرانیبێژ ق��ورس��ای��ی خستۆتە س��ی س��اڵ��ەی��ی��ە، ك��ە

سەر ژنانی گۆرانیبێژ و بۆتە هۆكارێك تا هونەرەكەیان بكەوێتە ژێر سێبەری هونەری بڵێن، گ��ۆران��ی بیانەوێ ئ��ەگ��ەر پ��ی��اوان��ەوە،

ژنانەدا ك��ۆڕی یان تایبەت لەهۆڵی دەب��ێ هەرچەند بنوێنن. خۆیان هونەری

ژنان دواییشدا ئەگەرەی لەم سەركەوتنێكیان ه��ی��چ

بەدەستنەهێناوە. بوونی ئەم بەربەستانە نەتەنیا ب������ووە ه���ۆك���ارێ���ك، لەرەوتی ژن���ان ك��ە مۆسیقای سەرەكی ئ����ێ����ران پ����ەراوێ����ز زۆر بەڵكو بخرێن، لەدرێژەدان ل���ەوان هونەری ب���ەك���اری بوونەوە. پ��اش��گ��ەز دەنگی حەرامبوونی ژنان نەتەنیا كۆی ئەو

دەرەنجامانەی بەدواوە كۆمەڵێك بەڵكو ب���ووە،

ناخۆشی دەرەن����ج����ام����ی دی��ك��ەش��ی ب����ەدواوەی����ە. ه���ەروەك

"نیوەی دەڵ����ێ ع��ەل��ی��زادە ح��وس��ێ��ن م��ۆس��ی��ق��ای ئ��ێ��ران پ��ەك��ی ك���ەوت���ووە".

دەنگی ب��اوەڕەدان لەو میوزیكژەنەكان و دەگەیێنێ مۆسیقا نیوەی وات��ای ژن

وایە ئ��ەوە وەك دەنگە ئ��ەم سڕینەوەی تەلێكی سازت لێكردبێتەوە و بەو حاڵەوە لەم شەجەریان ل��ێ��دەی! سازێك بتەو ێ بارەوە قسەی كۆتایی پێیە، ئەو دەڵێ "ئێمە هەر شتێك بڵێین كاریگەری نیە، بەرپرسان لەسەر دەك��ەن و س��وورن ئیشی خۆیان و ئیالهییە یاسایەكی ئەم حوكمە ئەوەی ئێمەش لەبەرامبەردا نییە، گۆڕان قابیلی

كاری خۆمان دەكەین".

ژماره 227 2014/4/19 57

58 ژماره 227 2014/4/19

رێگرێك هەیە نایەڵێت لەگەڵ

خۆشەویستەكەم بەیەك بگەین

ماوەیەك لە هونەر دوور دەكەومەوە و خۆم بەشتێكی تر سەرقاڵ

دەكەم

هونەری

بەهم����ەن حاج����ی ئەبوبەك����ر لەس����اڵی 1980 لەش����اری س����لێمانی لەدایك بووە، لەچاالك����ی هونەری����ی كاری س����ەرەتای قوتابخان����ەكان بووە، لەس����اڵی 1993 دواتر لەچەن����د ش����انۆیەكی تر بەش����دار دەبێ، كە ژمارەی����ان 50 ش����انۆ دەبێت. ئ����ەو لەبارەی ئ����ەو قۆناغە دەڵێ "كۆمەڵێك كاری جوانمان ك����رد و كۆمەڵێك كەس����ی خۆشەویس����ت و مامۆس����تای باش بوونە هان����دەر و هاوڕێم و و پش����گیریان ك����ردم". لەس����اڵی 1999 لە درام����ای "م����ەم و زی����ن" بەش����دار دەبێت و روڵی كەسایەتی بەنگین دەبینێت. بێئومێدی بەهمەن لەش����انۆ وەك بێ ئومێدی زۆربەی ئەكتەران����ەی ترە، چونك����ە هەموویان كۆكن دای����ە، لەقەی����ران ش����انۆ ئ����ەوەی لەس����ەر لەگەڵئەوەشدا بەهمەن دەڵێ "هەر بەردەوام حەزم لێیەتی، بەاڵم دەمەوێت چەند ساڵێك ل����ەكاری هون����ەری دووركەوم����ەوە و خۆم

بەشتێكی تر سەرقاڵ بكەم".

ئەحمەد تاریق

58 ژماره 227 2014/4/19

فۆتۆ: رەوەند حاجی

ژماره 227 2014/4/19 59

هونەری

ش����انۆ قەیران����ی باس����ی ت����ۆ دەكەی، ب����ڕوات وایە ئەو قەیرانە لەكوێ

سەرچاوەی گرتووە؟بەهم����ەن حاجی: قەی����ران هەیە، بەاڵم ب����ەم ش����ێوەیەش نییە، كە ئ����اوا گەورەی دەك����ەن. كێش����ە هەی����ە ل����ە جەم����اوەر و دەق، بەاڵم من زیات����ر بۆ هونەرمەندانی دەگەڕێنمەوە ن����ەوەك خەڵك، چونكە كە خ����ۆت كێش����ەت هەبوو، خەڵكیش����ت لێت

دووردەكەوێتەوە. بەنگی����ن بەكەس����ایەتی ت����ۆ لەدرامای مەم و زین ناسرایت، كاریگەری

ئەو كەسایەتیەت لەسەر ماوە؟بەهمەن حاجی: من هەر كەسایەتیەك دەبین����م دواتر لەدەس����تی دەدەم، چونكە نامەوێ����ت ئ����ەو كەس����ایەتییەی دەیبین����م لەش����وێنێكی تر دووب����ارە ببمەوە. ئەگەر ب����ەو باس����ی بەنگی����ن بكرێ����ت، راس����تە كارەكتەرە ناسرابووم، بەاڵم كەسایەتیەك ب����وو رۆیش����ت، هی����چ س����یفەتێكی لەمندا نەماوە. ئ����ەو وەك ئینس����انیەت و رەحم كەس����ێك ب����وو بەرەح����م ب����وو، هەم����وو كەس����ێك رەحمی هەیە، بەاڵم هەر كەسە

و كەسایەتیەك و قاڵبی خۆی هەیە. ت����ۆ پێیانوای����ە كەس����انێك ئەكتەرێكی باش����ی شانۆیت نەك دراما و

فیلم؟بەهمەن حاجی: من حەزناكەم مەدحی خ����ۆم بك����ەم، چونك����ە لەكارەكانم هیالك دەب����م. زۆرب����ەی دەرهێن����ەرەكان ك����ە لە تەلەفزی����ۆن و س����ینەما كارم لەگەڵی����ان ك����ردوون، دەیانگ����وت باوەڕناكەی����ن تۆ هەرگیز شانۆت كردبێت، كە زیاتر لە 50 ش����انۆییم هەیە، هیچ كارێك ناكەم ئەگەر نەزانم س����ەركەوتنی تێدا بەدەست دێنم،

بۆیە لە هەموو كارەكانم رازیم. دەلێن تۆ ئەگەر لەسلێمانی بایت

و ل����ەوێ كاری هونەری����ت كردبا، ئەوا زیاتر بەناوبانگتر دەبوویت، تۆ چی دەڵیێت؟

بەهمەن حاجی: م����ن ئەوەندەی لەهەولێر بووم����ە زۆر ئاس����ودەم و پش����گیریم كراوە، تاكو ئێس����تاش هیچ هونەرمەندێك لەبواری هون����ەری دژایەتی من����ی نەك����ردووە، بەڵكو پش����گیری منی����ان ك����ردووە، م����ن لەهەولێ����ر

رازیم. تۆ ل����ەو ماوەی����ەدا بەش����داریت لە دوو درامای جیاوازدا كرد، بەاڵم خەڵكانێك پێیانوایە ئەو درامایانە لەئاستی تۆ نەبوون، بەش����داریكردنت تەنها بۆ ئەوە بووە لەكاری

هونەری دانەبڕێیت؟بەهم����ەن حاج����ی: م����ن ل����ەكاری هونەری دانەبڕاوم، من لەفیلمی س����ینەمایی بەش����دار دەبم، كەس نایبینێ. لەش����انۆ بەش����دار دەبم كەم ك����ەس دەیبینێت، بەاڵم لەو دوو كارەی كردووەم����ە پەش����یمان نیم، هەندێك كێش����ە هەبووە، هی من نەبووە، ئەگەر كێش����ە لەمن بوایە، ئەوە لە دەیەم رۆژی وێنەگرتن بەجێم

دەهێشت. بۆچی كاری شانۆیت زیاتر بەسەر

زاڵە؟بەهم����ەن حاج����ی: من بە ش����انۆ دەس����تم پێكرد، سینەما و درامای تەلەفیزیۆن ئەوەندە بەرباڵو نین، تاكو پەنای بۆ ببەم، بەاڵم چەند

ساڵێكە لە شانۆ دووركەوتوومەوە. بۆچی دووركەوتوویتەوە؟

ح����ەز لەبەرئ����ەوەی حاج����ی: بەهم����ەن ناكەم رقم لە ش����انۆ بێت����ەوە، بۆیە ماوەیەك

دووركەوتمەوە. جی����اوازدا درام����ای لەس����ێ ت����ۆ بەش����داریت كردووە، درامای مەمی ئاالن و رەوتی ژیان و ئەناهیتا، كەس����ایەتی كامەت

بەدڵ بوو؟بەهم����ەن حاج����ی: مەمی ئاالن ك����ە رۆڵی بەنگین����م بینی، ن����ەوەك ب����ەس لەبەرئەوەی

پ����ێ ناس����رام، ب����ەاڵم ه����ەر لە دڵ����م دایە، چەن����د كاری ت����ر بكەم ئ����ەو جێگایەم بۆ

ناگرێتەوە.لێ����ی ك����ردووە كارێك����ت چ

پەشیمان بی؟كاری كۆمەڵێ����ك حاج����ی: بەهم����ەن ش����انۆییم كردووە لێی پەشیمانم، چونكە بە خاتر كردوومە، لەبەر خاتری ئەوەی هاورێ����م ب����ووە، بەه����ۆی خاتران����ە كارم

كردووە بۆیە لێی پەشیمانم. ئەگەر كارێ����ك هەبێت ئامادەی

بە خاترانە بیكەیت؟بەهمەن حاجی: ئەگەر باوكم دەرهێنەر

بێت، بەخاترانە كاری بۆی ناكەم. لەگ����ەل خۆشەویس����تی نێوانت چۆنە؟ ئایە بەرێكەوت ژیانی هاوسەریت

پێكهێناوە؟بەهمەن حاجی: لەگەڵ خۆشەویس����تی زۆر باشم و خۆشەویستیم زۆر كردووە، ئەوەندەم ك����ردووە لەبیرم نەماوە، بەس كەسم هەڵنەخەڵەتاندوە، ئێستا خێزانیشم

نەماوە. ژیان����ی دووب����ارە بەنی����ازی

هاوسەری پێكبێنیتەوە؟بەهمەن حاجی: بەڵێ بەنیازم دووبارە

ژیانی هاوسەری پێكبێنمەوە دەستنیش����ان كەس����ت هی����چ

كردووە؟بەهم����ەن حاج����ی: بەڵێ دەستنیش����انم مەش����اكیلی ج����ارێ ب����ەاڵم ك����ردووە، كەوتەناوێ، خەتا لە من و كچەكە نییە كە یەكترمان خۆش دەوێ����ت، هەردووكمان تەس����لیمی ئەو دۆخە بووی����ن، ئاگاداری یەكتریش نین، چ����اوەڕێ دەبین رێگرێك هەیە، ئەوجا نازانم چارەس����ەر دەبێت یا ن����ا، ئەوە ماوەی دوو مانگە پەیوەندیمان

نەماوە و ئاگاداری یەكتر نین.

ژماره 227 2014/4/19 59

ئەگەر باوكیشم دەرهێنەر بێ بەخاترانە كاری بۆ ناكەم

بەهمەن حاجی:

60 ژماره 227 2014/4/19

هونەری

سڤیل: هاوتا ئەسوەد - رەوەند جەوادمانگێ���ك بەس���ەر مۆڵ���ەت وەرگرتنی كیژان���ی هەولێ���ر تێپەڕنەبووە، ئینش���قاقی ئ���ەو گروپ���ە جیادەبێت���ەوە، گروپەك���ەش گۆرانیبێ���ژی

تێدەكەوێت.گرووپ���ی )كچان���ی هەولێر( یەكێك���ە لە گرووپە تازەكان���ی وەزارەتی رۆش���نبیری، كە تایبەتە بە میوزیك، لەمانگی نیس���انی 2014 مۆڵتیان پێدراوە، لەكاتێكدا چەندین مانگ بەر لەوەی مۆڵەت وەربگرن دەستیان ب���ە كارك���ردووە و ئۆفیس���ی تایبەتیان هەیە و كلیپێكی گۆرانیش���یان ك���ردووە. ب���ەاڵم ئ���ەوەی جێ���ی س���ەرنجە یەكێ���ك لەئەندامانی ئەو گرووپە پێش مۆڵەت وەرگرتن گرووپەكە جێدەهێڵێ و گرووپەكەش

ئینشیقاقی تێكەوت.دیدە فەرەیدوون بەرپرسی بەشی هونەری گرووپی )كچانی هەولێر( لەلێدوانێكدا بۆ سڤل وتی "كاتێك گرووپەكەمان راگەیەندرا، مۆڵەتمان لەوەزارەتی رۆش���نبیری نەبوو و هی���چ بودجەیەكمان لەو وەزارەتە نەبوو، تائێس���تاش چەندین كارمان كردووە، هەمووی لەسەر ئەركی خۆمان بە و ماندووبوونی خۆمان بووە". دیدە باس لەوەش دەكات،

سڤیل: ئەحمەد تاریق دوای بەش���داربوونی لەچەندین كاری دراما و شانۆ و سینەما، كاوە

ق���ادری ئەكتەر لەنوێترین كاریدا لە درامایەك بەش���دارە بەناوی "چرپەی رابردوو"، كە 30 ئەڵقە دەبێت.

كاوە لەب���ارەی ئ���ەو درامای���ە بۆ س���ڤیل دوا و باس���ی لە رۆڵ���ی خۆی كرد. لەدراماكەدا رۆڵی كەس���ێك دەبینێت،

ك���ە لەج���ەور و س���تەم رایكردۆتە تاراوگ���ە و دوای سااڵنێك دەگەڕێتەوە نیشتیمان، لەوێ كێشەكانی

گوتیش���ی"ناوی كاوە پێدەكات���ەوە. دەس���ت دراماكە چرپەی رابردووە".

تائێستا چەندین خەاڵتیان وەرگرتووە.سەیران س���ەاڵح كە تاكە گۆرانیبێژی ئەو گروپەیە رایگەیاندووە لەو گروپە جیابۆتەوە، لە پەیوەندییەكدا سەیران وتی "من لەدوای جەژنی ن���ەورۆزەوە خۆم بڕیارمدا كار لەگەڵ ئەو گرووپەدا نەكەم، ئەمەش تەنه���ا لەب���ەر ئەوەبووە، ك���ە میوزیكژەنانی ئەو گرووپ���ە هەموویان ئێرانی بوون و لەس���ەر س���تایلی خۆیان كاردەك���ەن، منیش نامەوێ لەسەر س���تایلی ئێرانی كار بكەم". بەاڵم سەیران ئامادە نەبوو زیاتر

لەسەر كێشەكانی تری ئەو گروپە لێدوان بدات.كەچ���ی دی���دە فەرەیدوون تەنها جەختی لەوە كردەوە، كە لەئێس���تادا س���ەیران ئەحمەد لەگرووپەكەیان���دا نەماوە و هیچ پەیوەندییەكی بەو

گرووپەوە نییە. س���ەركەوت رەسول بەڕێوەبەری سەنتەرەكانی هەولێر لەلێدوانێكی ب���ۆ س���ڤیل ئەوەی روونك���ردەوە، ك���ە دوای چەند جارێك دانیش���تن ئینجا مۆڵەتیان بەو گروپە داوە. س���ەركەوت وتیشی "ئێمە مۆڵەتمان نەداب���ووە ئەو گرووپە تاكو دوا كۆبوونەوەم���ان، ئەوكات مۆڵەتمان

پێدان، هەروەها تاكو یەك ساڵی دیكە هیچ پارەیەكیان پێنادەین ".

گرووپی )كچانی هەولێر( ئینشیقاقی تێكەوت

كاوە قادر گوێ لە چرپەی رابردوو دەگرێت

60 ژماره 227 2014/4/19

ژماره 227 2014/4/19 61

هونەری

سڤیل: ئەحمەد تاریق لەمیانەی كڕینی كتێبدا لە پێش����ەنگای نێودەوڵەت����ی هەولێر بۆ كتێب، خانمە گۆرانیبێ����ژ دەش����نێ م����وراد چاوی بە

پەیامنێ����ری رۆژنامەی م����ەدا دەكەوێ و پێیڕادەگەینێ، كە ئەگەر دەزگای مەدا سپۆنسەری

ب����كا، ئەوا ئامادەی����ە لەبەغدا ئاهەنگێكی گۆرانی س����از بكات.

دەش����نێ بەرێكەوت ئەو رۆژنامەنووس����ەی بینیوە، م����ەدا گفتوگۆیەكی كورتی لەگەڵ دەش����نێ ك����ردووە و ب����اڵوی كردۆتەوە. دەش����نێ دەڵ����ێ "م����ن ب����ۆ كڕین����ی كتێ����ب

هات����ووم، چونكە لەرێخراوێ����ك كاردەكەم، كە كتێب بەمندااڵن دەدات، خۆشم تەنها یەك

رۆمان����م كڕی����وە، كە زۆر حەزم پێیەتی". دەش����نێ جەختیشی لەسەر ئەوە كردۆتەوە، كە ئەگەر مەدا سپۆنسەری بكات ئەوا

ئامادە دەبێت ئاهەنگ لەبەغدا سازبكات.

دەشنێ:حەز دەكەم لە بەغدا ئاهەنگ بگێرم

ژماره 227 2014/4/19 61

62 ژماره 227 2014/4/19

نهێنی خۆشەویشتی كاری الی مێردەكەینیك كە هاوس���ەری گۆرانبێژ مایا كارییە، زۆر ئەو ژنەی خۆش���دەوێ، نیك ه���ۆكاری ئ���ەو خۆشەویس���تیە ئاش���كرا دەكات، هۆكارەكەش ئ���ەوە نییە كە مای���ا كاری دایك���ی دوو منداڵ���ی جمكە، ئەوەش نییە كە ل���ە 2008 زەواجیان ك���ردووە و تا ئێس���تا لەگەڵ یەكن، بەڵكو هۆكارەك���ە ئەوەیە، كە مایا كاری بڕوای بە ئازادی سێكس���یی نەبووە، رازیش نابێت لە دەرەوەی پەیوەندی هاوسەرییدا پەیوەندی سێكسی هەبێت. نیك دەڵێ "مایا كاری لەو ژنانەیە

كە وات لێدەكات تا زەواج چاوەڕوان بیت".

كچەكان رقیان لە دیپیكایە

بەرە بەرە ئەس���تێرە جوانەكەی هیند دیپیكا بەئاس���مانی بۆلیۆدا بەرزدەبێتەوە، ئەم���ەش وادەكات ببێتە س���ەرچاوەی نیگەرانی خانم���ە ئەكتەرەكانی تری ئەو واڵت���ە. ئ���ەو ئەكتەر كچانە بۆ دەزگاكانی راگەیاندنیان ئاش���كرایان كردووە، ك���ە ئەوان ل���ە بەرزبوونەوەی بەختی دیپیكا نیگەرانن، تەنانەت یەكێك لەو هونەرمەندانە باسی ئەوەی كردووە، كە فیلێمی باڵوكردۆتەوە، كەچی ئەو رەواجەی نەبووە، هۆكارەكەش���ی ئەوەیە كە هەموو چاوەكان بەس���ەر دیپیكاوەن. لەس���اڵی رابردوودا دیپیكا چ���وار فیلمی باڵوبوویەوە، كە

یەك لەدوای یەك سەركەوتنیان زیاتر بوو.

رەنــگاوڕەنــــگ

62 ژماره 227 2014/4/19

ژماره 227 2014/4/19 63

سڤیل: ئەحمەد تاریقئ���ەو دەكات، كار ب���وار لەچەندی���ن س���اڵح مەه���دی بێریڤ���ان كچ���ە ك���ە ل���ە 1989 لەكەرك���وك لەدای���ك ب���ووە، كاری راگەیان���دن

دەكات و لەش���انۆگەریش بەش���داربووە، جارج���ارە ش���یعریش دەنوس���ێ. بێریڤان پێیوایە راگەیان���دن بەئافرەتانەوە جوانە، هەرچەندە كۆمەڵگە زۆرجار قبوڵی ن���اكات، لەگەڵ ئەوەش���دا دەڵێ "ئەگ���ەر راگەیاندن هەمووی پیاو بوایە، كەس س���ەیری تیڤیەكانی نەدەكرد". لەژیانی تایبەتی خۆش���یدا، بێریڤان نایش���ارێتەوە، كە زۆر حەزی لە س���ەیركردنی تۆپی پێیە، دەڵێ "بە منداڵی هاندەری ئەرجەنتین بووم، بەاڵم ئێس���تا

الیەنگری یانەی بەرشەم، كەچی یەك یاریزیشیان ناناسم".

فیلمی "خەسووم منی خۆشدەوێ" دەرفەتێكە بۆ ئیمان عاصی بۆ ئەوەی جارێكی تر بگەڕێتەوە بواری س���ینەما، ئەو فیلم���ە لەنواندنی ئیمان عاصی و حەمادە هیاللە، وابڕیارە لەمانگی داهات���وو، كاری وێنەگرتن���ی ب���ۆ بكرێ���ت و پێش���بینی ئ���ەوە دەكرێ���ت لەجەژن���ی رەمەزانی داهاتوو لە هۆڵەكانی سینەما نمایش بكرێت. ئەو فیلمە كۆمیدییە و باس لە زاوایەك دەكات، كە لەالیەن

خۆشەویس���تە، خەس���وەكەی گرنگ���ی ئ���ەو فیلم���ە لەوەدایە، داب���ران س���اڵ 5 دوای ك���ە دەگەڕێنێتەوە ئیمان عاصی

س���ەر شاش���ەی س���ینەما.

یانەی بەرشەم خۆش دەوێ

ئیمان بە "خەسووم منی خۆشدەوێ" دەگەڕێتەوە سینەما

بێریڤان:

رەنــگاوڕەنــــگ

ژماره 227 2014/4/19 63

64 ژماره 227 2014/4/19

كاوڕ 4/20-3/21كورتە سەفەری كتوپڕتان زۆردەبێت. لەبەدیهێنانی ئاواتێك نزیك دەبنەوە. شێوەیەك هەموو بە ئامادەن دڵسۆزەكانتان گرنگتان كارێكی چەند ب��ك��ەن. هاوكاریتان تایبەتییەكانی پەیوەندیە پێویستە ئەنجامداوە،

خۆتان لەبەرچاو بگرن.

تەرازوو 10/20-9/21 و هاوبەش لەگەڵ ناكۆكیتان ئەگەر هەوڵی ب��ەردەوام��ە، هاوكارەكانتان هەموو ب���دەن. زی��ات��ر لێكتێگەیشتنی بەگەڕبخەن. دەرامەتەوە لەبارەی هەوڵەكانتان پارەتان زۆر بڕی بە و باشە زۆر فرسەتێكی

دەست دەكەوێت.

گا 4/21–5/20 ب��اری دارای��ی��ت��ان ب��اش دەب��ێ��ت و هەست لە ج��گ��ەل��ەوەش دەك����ەن. خۆشحاڵی ب��ە خۆتان ب��ەاڵم دەك��رێ��ن، ه��اوك��اری الیەنێكەوە چەند هەلەكان ب��دەن ه��ەوڵ ب��پ��ارێ��زن. تەندروستیتان و و پێداچوونەوە بۆ باشە كاتێكی چونكە بقۆزنەوە، سوككردنی كارە كەڵەكەبووەكانی ماوەكانی رابردوو.

دووپشك 11/20-10/21 زیاتر كاتێك ه��ەم��وو ل��ە پێویستە بە هەرچەندە ب��ن، خۆڕاگر و هێمن لە ب��ەاڵم دەن��ێ��ن، هەنگاو وریاییەوە هەندێك كاتدا كۆنتڕۆڵ لەدەست دەدەن. دەتوانن ئەزموونی پێشتر كە بكەن، كەسانە بەو بڕوا

سەركەوتووتان لەگەڵیاندا هەبووە.

دووانە 6/20-5/21 كە دەكرێت، بۆ پێشنیارتان هەندێك بەرپرسیاریەتی تازە وەربگرن. كاتێكی باشە بۆ دۆزینەوەی بیرۆكەی نوێ و دەربازبوون لە قەیرانەكان. لەناكاو سەفەر دەكەن، یان بڕیاری لەگەڵ پەیوەندیەكانتان دەدەن. س��ەف��ەرك��ردن

كەسانێكی پلەبەرز دەچێتە ئاستێكی باشتر.

كەوان 12/20-11/21خۆتان ل���ە ئ���اس���ای���ی گ��رف��ت��ی كەسانێكی ئێوە مەكەن. گ��ەورە پەیوەندیتان و خۆشەویستن ل��ەگ��ەڵ ب��ەرپ��رس��ان��ی ك���ار ب��ەه��ێ��ز بكەن. كارەكانتان بەرفرەوان دەبێت، كاتێكی باشە

بۆ بەشداریكردن لە خولەكانی فێربوون.

وشەی نادیار

سێ تۆپ

تێبینی: )ه�( و )ە( بە یەك پیت دەژمێردرێن.

بۆ بێنن دار تاكو داران بۆ دەچوون كچان كاتی كوردییە، گۆرانییەكی سووتەمەنی زستان و سەرما و سۆڵ لە رێگادا دەیانوت.

وشەی یەكتربڕوشەی یەكتربڕ

12345678910سڤیل1

2345678910

ئاسۆیی:1. دەنگەدەنگ.

2. جووڵەیەكە لە شەترەنج - ژمارەیەكە - پیتی لەیەكچوو.

3. فەیلەسوفێكی فەرەنسییە خاوەنی بیردۆزی )جیاكردنەوەی دەسەاڵتەكان(ە )پ(.

4. سێ پیت لە )نووكە( - پیتی لەیەكچوو - دوو پیت لە )هاك(.

5. كتێبی پیرۆزی ئێزدییەكانە - ناوساجی )پ(. - )پ( رج��ا - )هیجرە( لە پیت دوو .6

وەدە.7. نیوەی )یایا(.

8. بەری دارە بەن.9. دوو پیت لە )كاهی(.

10. توێكڵ.

ستوونی:1. هێلكە شەیتانۆكە )پ(.

پیتی - )پ( پ��ۆش��اك��ی��ش��ە .2لەیەكچوو.

كوردستاندا ل��ە ب��اڵ��ن��دەی��ەك��ە .3بەناوبانگە - دێتە سەر مااڵن.

نیوەی - )ه��ادی( لە پیت 4. سێ )هاها( - سێ پیت لە )وڕێنە(.

5. وەها - مۆدێلێكی ئۆتۆمبێلە.6. وێنەكە.

7. تەشتی خۆشتن )پ(.8. شارێكە لە بەرازیل - لۆ )پ(.

9. ئازا.10. پیتی لەیەكچوو - خامۆشە.

تێبینی: )پ( = پێچەوانە. )ت( = تێكەاڵو.)ه( و )ه�( بە یەك پیت دەژمێردرێن.

پشــووی سڤیـل

وشەی نادیار لە )6( پیت پێكهاتووە.

سڤیلبۆچنیوهێسڤیلونینودمگادنسهیاۆابێااهوهڵونرهۆهورتلنوابچكارنتتاسلویدنسایرتنكۆایاكاسیزكگبهودتهارد

سڤیلمۆیرهدركسڤیل

ت���ەن���ه���ا ی�����ەك ت�����ۆپ لە ببزوێنە خ��ۆی شوێنی هەردوو لە مەرجێك بە ری��������زی ئ����اس����ۆی����ی و ستوونی تەنها سێ تۆپ

بمێننەوە.

ژماره 227 2014/4/19 65

نییرا

هالل

جەا:

ئ

قرژال 7/20-6/21رێكخستنەوەی ب��ۆ ب��اش��ە كاتێكی بە پەیوەندیان شتانەی ئەو هەموو ماڵ وخێزانەوە هەیە. كارێكی زۆر گرنگتان بۆ پێشنیار دەكرێت، مەترسن چونكە تواناتان هەیە. و نەبن تاكڕەو راكانتان و بیر لە بدەن هەوڵ

گوێ لە رێنماییەكانی كەسانی دیكە بگرن.

گیسك 12/21–1/20 چ��ەن��د ف��رس��ەت��ێ��ك��ی ب��ەه��ێ��زت��ان لە ژیاندا بۆ هەڵدەكەوێت، دەتوانن بە باشترین شێوە سوودی لێوەبگرن. بڕیارێكی گرنگ یەكالیی دەكەنەوە. چاوەڕوانی دواش هەرچەندە دەك��ەن، گرنگ هەواڵێكی

بكەوێت، بەاڵم ئەنجامی باش بەدەستدێنن.

شێر 8/20-7/21بۆ ئەوانەی بەنیازن سەفەر بكەن، هەمانكاتدا لە گونجاوە. كاتێكی چەند بەربەستێكی بچووكتان بۆ دروست دەبێت، كە بە هێمنی و كاتی زیاتر چارەسەر دەبن. ئەو كەسانە سەرنجتان رادەكێشن،

كە دیداریان لەگەڵدا دەكەن.

گۆزە 1/21– 2/20 ئ��ارام��ی��ی��ەك��ی زۆری ب���ە ه��ەس��ت دەرفەتێكی چەند دەكەن، دەروونی داراییتان دەس��ت��ك��ەوت��ی دی��ك��ەی بۆ ك��اری ج��دی ب��ە ئ��ەگ��ەر دێتەپێشەوە، ب��ۆ بۆ زێڕینە كاتێكی دەبن. سەركەوتوو بكەن، دەسپێكردنەوەی ئەو پڕۆژانەی دواكەوتوون.

فەریك 9/20-8/21 گرفتی داراییتان زۆر دەبێت و چەند هەوڵێكی گرنگتان بۆ هەڵدەكەوێ، كە لە رابردوودا نەتانتوانیوە سوودی لێوەرگرن. هەنگاوێكی چ��ەن��د دەت��وان��ن ك��ات��دا ی��ەك ل��ە سۆزدارەكانتاندا لەگەڵ بنێن. سەركەوتوو

پەیوەندییەكی بەهێز دروست دەكەن.

نەهەنگ 3/20-2/21 ل������ەو ك����ات����ە گ����رن����گ����ەدا دەت����وان����ن كەسایەتیەكانی بەسەر كاریگەرییتان پەلە مەكەن بەاڵم زۆر چواردەورتانەوە هەبێت. بۆ تەنانەت رێكەوتنەكان. و دانوستان كاتی لە دیدارە سۆزدارییەكانیش ئامادەكاری تەواو بكەن.

كاتی ئەنجامدانی كارێكی گرنگ دێتەپێشەوە.

الكێشە و چوارگۆشە

ئا: رۆڤار رواندزی

وشەی نادیار: پیرەمێرد

وشەی یەكتربڕوەاڵمەكانی ژمارەی رابردوو تەنها 10 جیاوازی لەنێوان ئەم دوو وێنەیەدا هەن. كامانەن؟

پشــووی سڤیـل

12345678910سڤیلگكپهشولاش1

هچایرهده2نتسرلاقسم3جپاقجها4اوهنبهڵ5نیراگاگۆس6ربزڵا7اریكهئ�8ووكی9كێنیهب10

66 ژماره 227 2014/4/19

فەیسەڵ خەلیل

هاوێنە

"من كە لە ژێرەوە ئیمزام كردووە"

لەدواڕۆژەكان���ی 1991 كیژێك���ی تەمەن 26 س���اڵ رێگای شوقەكەی مەحمود دەرویش دەگرێتەبەر، ئەو كچە كۆمەڵێك پرس���یاری خستۆتە ناو جانتاكەی و بەدڵێكی عاش���قانە رێگا دەبرێت، ب���ۆ ئەوەی دیمانەی گەورەترین شاعیری عەرەب بكات، كە لەپاریس نیشتەجێیە، كیژەكەش قوتاب���ی زانكۆی���ە و لەگۆڤارێك���ی

عەرەبی كاردەكات.تەمەن���ت چەن���دە؟ ب���ۆ رەش���ت پۆش���یوە؟ چی لەش���یعرەكانی من دەزان���ی؟ ئەم���ە ئەو پرس���یارانەیە ئ���ەو رووب���ەرووی ش���اعیر ك���ە رۆژنامەنووسە گەنجەی دەكاتەوە. پاش���ان ب���ە كچەكە دەڵێ���ت "جارێ واز لەو پرسیارانە بێنە كە ئامادەت قاوەی���ەك بەیەك���ەوە ك���ردوون". دەخۆن���ەوە، مەحمود چەند جارێك جەخ���ت ل���ەوە دەكات���ەوە، كە ئەو دانیشتنە مانای ئەوە نییە رەزامەندی لەسەر ئەنجامدانی دیمانەكە داوە، بەڵكو دەبێت سەرەتا پرسیارەكان بخوێنێت���ەوە. مەحم���ود ل���ەو كچە دەپرس���ێ چی منت بیر ماوە؟ كچە

چیرۆكێكی 20 ساڵەی نێوان مەحمود دەرویش و كیژۆڵە رۆژنامەنووسە

66 ژماره 227 2014/4/19

ژماره 227 2014/4/19 67

مەحمود دەروێش و ئیڤانا میرشیلیانە

هاوێنە

وەاڵمی دەدات���ەوە "ئ���ەوەی دەڵێی: من فێری جگەرەكێشانم كردی، تۆش فێرت

كردم یاوەری دووكەڵ بم".ئ���ەو كچ���ە رۆژنامەنووس���ە، ئیڤان���ا میرش���یلیانە، نووسەر ورۆژنامەنووسە لەلوبن���ان، ئەوكات���ە لەپاری���س قوتاب���ی دەبێ���ت، چەن���د جارێ���ك دەچێت���ە الی مەحمود دەرویش بۆ ئەوەی دیمانەیەكی رۆژنامەوانی لەگەڵ ئەنجام بدات، بەاڵم هەرجارێ���ك ب���ە بیانووی���ەك مەحم���ود دوای دەخ���ات، ت���ا دواج���ار مەحم���ود رازی دەب���ێ دیمانەك���ە ب���كات. بەاڵم چ دیمانەیەك؟ كاتێك كە دواجار كیژۆڵەكە زۆر جەخ���ت لەس���ەر ئ���ەوە دەكاتەوە، ل���ەوە و بدات���ەوە وەاڵم���ی مەحم���ود دڵنی���ای بكاتەوە، ك���ە دیمانەكە دەكات، مەحم���ود بەڵێنامەی���ەك ب���ۆ كیژۆڵەك���ە دەنووس���ێ "من كە لەخ���وارەوە ئیمزام كردووە، بەڵێن دەدەم بەناوی ویژدان و ئەخ���الق و پیرۆزییەكان، كە ئەو دیمانە رۆژنامەوانیی���ە بەتەواوی بدەمە خاتوو ئیڤانای رەهیبە، لەس���ەعات 4ی عەس���ر

رێكەوتی 28 دیسبمەری 1991".دەچێت���ەوە، دیمانەك���ە دوای ئیڤان���ا ئەوكات���ە دەچێت���ە ماڵ���ە پاریس���یەكەی

س���ەرقاڵی ش���اعیرە ئ���ەو مەحم���ود، وەاڵمدان���ەوەی پرس���یارەكان دەبێت و هەرهەموو پرسیارەكان وەاڵم دەداتەوە، بەاڵم ب���ەر لەتەواوكردن���ی وەاڵمەكانی ب���ۆ قاوەیەك���ی دەكات لەئیڤان���ا داوا ئامادە بكات، كاتێك قاوەكە دەخواتەوە، بەگاڵتەوە دەڵێ "ت���ۆ خراپترین ئافرەتی لەماڵەك���ەم ق���اوەت بۆ ئامادەك���ردوم". دوای خواردنەوەی قاوەكە هەردووكیان

لەیەكتر ئاشكرا دەبن.نە ئیڤانا رۆژنامەنووس���ێكی ئاساییە، تەنها لەبەرئەوە نییە، بیەوێ دیمانەیەك لەگۆڤ���ار باڵوبكات���ەوە، ئ���ەو كیژۆڵەیە و باش���ە خوێنەرێك���ی دەردەكەوێ���ت مەحمود دەرویشی لەتەمەنێكی بچووك خوێندۆتەوە، تەنانەت دان بەوە دەنێت كە كاتێك لەكۆلیژ بۆ تاقیكردنەوە پرسیاری لێك���راوە، ب���ۆ دەب���ی بەرۆژنامەنووس؟ ئیڤان���ا گوتویەتی "بۆ ئ���ەوەی دیمانەی مەحمود دەرویش بكەم". ئەوكاتە ئیڤانا ئیعترافەكان���ی زیات���ر دەكات، دەش���ڵێ "دەزانی ئەو كاتەی كیژۆڵەیەكی بچووك ب���ووم، خەونم بەوە دەبین���ی ئەگەر بۆ س���اتێكیش بێ���ت چ���اوم پێتبكەوێت، تۆ قبوڵتك���رد هەم���وو خەونەكان���م ب���ەدی

بهێن���ی، بەت���ەواوی رەزامەن���دی خۆت لەب���ەردەم من نووس���یت، رێگ���ەت دام لەماڵەكەت بخولێمەوە، بەدوای نهێنی و

وێنە و تابلۆكانتدا بگەڕێم". لەبەرامبەر ئەو موفاجەئەیە، مەحمود ئامادەكردووە، ت����ری موفاجەئەیەك����ی ئەویش ئەوەی����ە داوای لێ����دەكات، ئەو دیمانەی����ە ئاس����ایی نەبێ����ت، ب����ا ئیڤان����ا هەڵیبگرێ����ت دواتر باڵویبكات����ەوە، ئەو دواترە كەی دێ؟ مەحمود دەڵێ "ئەگەر بیس����ت س����اڵی تریش بێ" هەروا دەبێ، مەحمود لەس����اڵی 2008 كۆچی دوایی دەكات، بەر لەو مێژووە چەند جارێكی ت����ر داوا ل����ە ئیڤان����ا دەكاتەوە لەس����ەر هەمان پێشنیار بمێنێتەوە. لەسەرەتای ئەمس����اڵ ئیڤان����ا دیمان����ە دەگمەنەكەی باڵوك����ردەوە، بەن����اوی "م����ن لەژێرەوە ئیم����زام كردووە" ئەو كتێبە یەكێك بوو لەكتێب����ە بەناوبانگەكانی ئەمس����اڵ، كە تۆ ناوەڕۆك����ی دەخوێنیتەوە، هەس����ت دەك����ەی دیمانەیەك����ی ئاس����اییە، بەاڵم نایاب����ە ش����تێكی دیمانەك����ە چیرۆك����ی لەژیانی دەرویش����دا، ئەمەش وادەكات بەدەی����ان وت����ار لەبارەی ئ����ەو كتێبەوە

بنووسرێت.

ژماره 227 2014/4/19 67

68 ژماره 227 2014/4/19

شەموان

ئاستی وشیاریی لە نێوان كاندید و دەنگدەراندا

زۆر پڕوپاگەنـــدەی ســـەیری كاندیدەكانـــی هەڵبژاردنمـــان خوێنـــدەوە، ســـەیرترین بەڵێـــن كە خوێندبمـــەوە، بەڵێنەكـــەی كاندیدێكـــی ئافرەتی بابلیی بوو، فەوزیە ئەلجشـــعمی بەڵێنی بەهەشـــتی بەدەنگدەرانـــی خـــۆی داوە و لەالپەڕەكـــەی خۆی لەفەیســـبووك نووســـیویەتی "بەڵێنـــم بەخوا و فریشـــتەكان و كتێبەكان و پێغەمبەران و ئیمامە بێگوناهەكان )ســـەالمی خوایان لەسەر بێت( داوە، كە ئەگەر من بەهەشتیی بم و بەر شەفاعەت بكەوم و مۆڵەتی بەهەشتم پێ بدرێت، ناچم تا تۆشم

لەگەڵ نەبێ..".لەم ســـەردەمی گۆڕان و خێراییەدا، لەسەر ئاســـتی جیهان دەنگدەر و پڕوپاگەندەی هەڵبژاردن و كاندیدەكانیـــش گۆڕانیان بەســـەردا هاتووە، دەنگدەری واڵتانی پێشـــكەوتوو وشـــیاربوونەوە و دەنـــگ بـــە پڕۆژە و خزمەتگوزاری و مافەكانی خۆیان و مافی گشـــتی و هتد.. دەدەن، نەك بە ناو

و الیەنەكان.پڕوپاگەنـــدەی هەڵبژاردن بەشـــێوەیەكە كە چەند خاڵێكی گرنگ دەگرێتەخۆ و هەموو كێشـــە و گرفتە جیاوازەكان ناخرێنە بەرنامەوە بۆ چارەســـەركردن، چونكە ئەمە نە لەتوانای هیچ كاندید و لیســـتێكە و نە لەتوانای هیچ حكومەتێكیشـــە، الیەنەكانیش )لەواڵتە پێشكەوتووەكان( ئەمە دەزانن، بۆیـــە هەوڵ دەدەن بەرنامەكانیان چڕبكەنەوە و ئەو خااڵنە بخەنە بەرنامەكانیان، كە هەم دەتوانن

جێبەجێی بكەن و هەم بۆ دەنگدەریش گرنگە.كاندیدەكان بەرنامەكانیان بۆ دەنگدەرانیان چڕدەكەنەوە، لەهەڵبژاردنی واڵتە پێشـــكەوتووەكان كاندیـــد دوو بەرنامـــەی كار دەخاتەڕوو، یەكێكیـــان بەرنامەیەكە بەتـــەواوی وردەكارییەكانییەوە، بـــۆ ئەو كەســـانەی دەیانەوێ وردەكارییەكان بزانن، لەگـــەڵ بەرنامەیەكی كورتكراوە، بۆ ئەوانەی

دەیانەوێ تەنیا هیڵە گشتییەكانی بەرنامەی كاندیدەكان بزانن.ئـــەوەی لەهەڵبژاردنی عێراق بەگشـــتی و كوردســـتان بەتایبەتی هەســـتی پێدەكرێت، ئەگەرچی پێشـــكەوتن و وشیارییەكی تەواو نییە، بەاڵم بەبۆچوونی من لەهەر سێ پێكهێنەرە سەرەكییەكەی هەڵبـــژاردن )دەنگـــدەر، پڕوپاگەنـــدە، كاندید( دەنگدەر لەهـــەردوو رەگەزەكەیتر پێشـــكەوتووتر و وشـــیارتر بووە، بەاڵم هەم بەرنامەی هەڵبژاردن پێشـــكەوتنێكی ئەوتۆی بەخۆوە نەبینیووە و هەم كاندیدەكانیـــش )لەگەڵ رێزم بۆ زۆربەیان(، وشـــیاربوونەوەیەكی كەمیان بەخۆوە بینیوە. دەشـــێ

بپرسین چۆن؟!دەنگدەری ئێستا پرسیاری هەیە و قسە و تێبینی و كۆمێنتی لەسەر كاندیدەكان و بەرنامەكانیان هەیە، ئەگەرچی ئەمە بەرێژەیەكی رەها نییە، بەاڵم بەگوێگرتنێكی ســـەرپێیی لەخەڵكی سەرشەقام، هەســـت بەوەدەكەی جۆرێك لەوشـــیاریی دروســـتبووە و خەریكە خەڵك دەزانێ چی دەوێ و بۆ

دەنگ دەدات و دەنگ بەكێ دەدات، ئەمەش جێگای خۆشحاڵییە.بەاڵم تائێســـتاش بەرنامەی هەڵبژاردنی كاندید و لیســـتەكان پێشـــكەوتنی بەخـــۆوە نەبینیووە، بەر لەهەموو شـــتێك، بەرنامەی هەڵبژاردنی هەموو لیســـتەكان تەماشـــا بكەی، لێكچوونێكی زۆر لەنێوانیانـــدا هەیـــە، ئینجا بەرنامەكەیان ئەوەنـــدە زۆر و بەرفراوانە، كـــە نەقابیلی جێبەجێكردنە و نەخەڵكەكەش رازی دەكات، چونكە خاڵەكان زۆر الستیكیین و دەزانن كە جێبەجێ ناكرێ، دەبوو )هـــەر الیەنێـــك بەگوێـــرەی توانا و پێگەی خۆی( چەند خاڵێك بخاتـــەڕوو كە دەزانێ پێی جێبەجێ دەكرێـــت و دەنگدەری خـــۆی پێ ڕازی دەكرێ و دوای هەڵبژاردنیش دەتوانێ بەڵێنەكەی جێبەجێ

بكات.دەبـــێ دان بـــەوەدا بنێین، كە لەهەڵبژاردنەكانـــی ئەمجارەدا، رێژەیەكـــی زۆری كاندیدەكان لەو جۆرەن كە ئەگەر لێیان وردببیەوە، دڵت بەو میللەتە دەسووتێ، كە ئەمانە دەبنە نوێنەریان، زۆرێك لەوانە نە مەعریفەیەكی پێویستیان بۆ نوێنەرایەتیكردن هەیە و نەدەسەاڵتەكانی خۆشیان دەزانن.

ئـــەو كاندیدانـــەی لەهـــەردوو هەڵبژاردنەكەی ئێســـتا )ئەنجومەنـــی پارێـــزگاكان و ئەنجومەنی نوێنـــەران( دەردەچن، دەبنـــە ئەندامی دەزگایەكی چاودێریكار و یاســـایی نەك جێبەجێكار، كەچی

چەندین بەڵێن دەدەن، كە هیچیان لەدەسەاڵتی ئەواندا نییە.لێرەوە پێویســـتە حزب و الیەنـــەكان لەهەڵبژاردنەكانی داهاتوو، وردتر بن لەدەسنیشـــانكردنی

كاندیدەكانیان و كەسانێك دەسنیشان بكەن، كە شارەزاییان لەو پێگەیە هەبێ كە بۆی دەچن.

سەنگەر زراری