ژماره 215 2014/1/18 1

ساڵی پێنجه م ژماره 215 شەممە 2014/1/18 نرخ )1500( دینار

Tel: 0750 449 7983 Email: bestun_77@yahoo.com خاوەن ئیمتیاز و سەرنووسەر: بێستون نوری

دەستەی نووسەران: مەریوان عومەر بیالل سەعید پێشەوا محەمەد رزگار رەزا چوچانی

چاپ: چاپخانەی رۆكسانا 07504675264

هەولێر ــ سەیداوە ــ جووت سایدی بەرامبەر نیوستی

www.civilnews.org civilmagzaine

ژمارەی ریكالم: 07506515797

بەڕێوەبەری كارگێڕی: بەهرە حەمەڕەش بەڕێوەبەری هونەری: لوقمان رەشیدی بەڕێوەبەری نوسین: فەیسەڵ خەلیل

روماڵكردنێكی بێالیەنانە

2 ژماره 215 2014/1/18

سياسەت

ئـــەو گوتـــی "پێویســـتە الیەنـــەكان بـــەرەی كوردســـتان و پەرلەمانی عێـــراق جیابكەنەوە، ئـــەوان لەبەغدا بەتـــەواوی جیاوازییەكانیانەوە نوێنەری كوردن، لەملمالینێیەكی نەتەوەییدان، داكۆكـــی لەنەتەوەیـــەك دەكـــەن كـــە كوردەو بـــەاڵم كوردســـتانە، كـــە لەنیشـــتیمانێك گەشـــەكردنی داوای ئێمـــە لەكوردســـتان دیموكراسی دەكەین و گەشەی دیموكراسیش دەبێـــت ملمالنێـــی الیەنـــە سیاســـییەكان وەك

شتێكی سروشتی ببینرێت".گوتیشی "سیاســـەتی لیســـتە كوردییەكانی پەرلەمانـــی عێـــراق لەڕابـــردوودا تاڕاددەیەك ســـەركەوتوو بووەو هەماهەنگـــی لەنێوانیاندا هەبـــووە، بـــەاڵم كێشـــەی گـــەورە ئەوەیە ئەو فرەلیســـتییە لـــەڕووی ژمـــارەی كورســـییەوە زیانـــی گـــەورەی لەئێمـــە داوە، چونكـــە ئەوە ژمـــارەی كورســـییەكانن لەپەرلەمانی عێراقدا كاریگەرییەكان دیاری دەكات و تا كورسیشمان

كەمتربێت كاریگەریمان كەمتر دەبێت".هەڵبژاردنـــە بـــۆ بازنانـــەی ئـــەو بەپێـــی پەرلەمانییەكەی عێراق دیاریكراون، هەرســـێ پارێزگاكـــەی هەرێـــم، هەولێـــر و ســـلێمانی و دهۆك، 44 كورســـیان بـــۆ دیاریكراوە لەكۆی 328 كورســـی، بـــۆ هەولێر 15 كورســـی و بۆ ســـلێمانی 18 كورســـی و بـــۆ دهۆكیـــش 11

كورسییە. یەكـــەم پەرلەمانی ئینتیقالـــی عێراق لە %20 بۆ كورد دانرا، واتـــا لە 100ئەندامی پەرلەمان 20 ئەندامـــی كوردبوو و هیچ یاســـایەك بەبێ كـــورد لەپەرلەمـــان تێنەدەپـــەڕی و ئاخاوتـــن

لەنـــاو پەرلەمانـــدا بەهەردوو زمانـــی كوردی و عەرەبـــی بـــوو، لـــە 2005 دا بەفەرمی لەناو پەرلەمانداو لەســـەر بڕیاری پەرلەمان قسەی وەردەگێڕدرایـــە كـــوردەكان پەرلەمانتـــارە ســـەر زمانـــی عەرەبی. لـــەدەورەی دووهەمی پەرلەمانـــدا، لەكـــۆی 275 ئەنـــدام پەرلەمانـــی بـــەاڵم هەبـــوو، كورد77ئەندامـــی عێـــراق، دوای ئـــەوە هەڵبژاردنەكانـــی عێـــراق لەیـــەك بازنەییـــەوە بۆ 18بازنەیەیـــی گۆڕدران، كورد بووە زەرەرمەندی یەكەم و لە2010دا ڕێژەی كورسی كورد لە 77 ئەندامی پەرلەمانەوە بوو بـــە 57 ئەندام، لەكاتێكـــدا پەرلەمانی عێراق لە

275 بۆ 325 كورسی زیادكران.هـــاوكات لیســـتی یەكگرتـــووی ئیســـالمی، جیاوازی نێوان لیستە كوردییەكان لەپەرلەمانی عێراقدا لەو بابەتانەدا دەبینێتەوە، كە پەیوەندیان

بەناوەوەی هەرێمی كوردستانەوە هەیە.

بەكر حەمە سدیق، پەرلەمانتاری پەرلەمانی عێراق لەســـەر لیســـتی یەكگرتووی ئیسالمی، لەلیســـتە هیچـــكام دەكات، بـــەوە ئامـــاژە كوردییەكان، لـــەو جێگایانەدا كـــە پەیوەندیان بـــە كـــوردو دۆســـییەكانی كـــوردو مەســـەلە ناكۆكیـــان هیـــچ هەیـــە، نەتەوایەتییەكانـــەوە

لەنێواندا نییەو هەماهەنگن. ئـــەو گوتی "جیـــاوازی لیســـتە كوردییەكان لەپەرلەمانی عێراق، لەسەر هەموو ئەو بابەتانە دەبێت كە ناچنە هێڵی سوورەوە. ناكرێت لیستە لەمەســـەلە چارەنوسســـازەكانی كوردییەكان وەكـــو مەســـەلەی كەركودا ناكـــۆك و جیاواز

بن". گوتیشـــی "بەاڵم لەسەر گشـــتاندنی هەندێ یاســـادا، كە پێویستە لەسەر ئاســـتی هەرێمی كوردستاندا جێبەجێ بكرێن، جیاوازی دروست دەبێـــت، بـــۆ نموونـــە لیســـتێك بەرهەڵســـتی

ئەو گشـــتاندنە بكات، پێویســـتوایە فرەلیســـتی فشاری خۆی بەكاربێنێ، بۆ نموونە مەسەلەی زیادكردنـــی موچەو مەســـەلەی فەرمانبەرانی حكومەت، ئەگەر لیستێك نەهێڵێت ئەو بڕیارانە لەكوردستان جێبەجێبكرێن، جیاوازییەكە لێرەدا ئەوەیە لیستەكانی دیكە فشار دروستدەكەن".

بەپێـــی ئـــەو زانیاریانەی دەســـت )ســـڤیل( كەوتـــوون، پارتی دیموكراتی كوردســـتان بۆ هەڵبژاردنـــی پەرلەمانـــی عێـــراق، لەتـــەواوی هەڵبژاردنـــە بەشـــداری پارێزگایانـــەی ئـــەو پەرلەمانییەكـــەی تێـــدا دەكات، نزیكـــەی 200 كاندیـــدی دەبێت، هاوكات یەكێتی نیشـــتیمانی بەشـــداری كاندیـــد 120 بـــە كوردســـتانیش هەڵبژاردنەكان دەكات و هەریەكە لەیەكگرتووی ئیســـالمی و بزوتنـــەوەی گۆڕانیش یەكی 100 كاندیدیان دەبێت، هەروەها كۆمەڵی ئیسالمیش بە 60 كاندید دەچێتە هەڵبژاردنەوەو هەریەكە

كـــورد لەهەڵبژاردنـــی داهاتـــوودا، بەچەنـــد لیســـتێكی جیـــاواز دەچێتـــە نـــاو ئەنجومەنـــی نوێنەرانـــی عێراقـــەوە، ئایـــا تـــەواوی لیســـتە گوتارێكـــی پێكـــەوە، دەتوانـــن كوردییـــەكان سیاســـی، نەتەوەیـــی، یەكگرتـــوو، بـــۆ كـــورد پێكبهێنن، ئاخۆ فرەلیستی و جیاوازی نێوانیان، تـــا چەند زیـــان بەكوتلەی كوردی و دۆســـییە ســـتراتیژی و نەتەوایەتییەكانـــی دەگەیەنێـــت

لەپەرلەمانی عێراقدا؟بەبـــڕوای عەدالـــەت عەبدوڵـــا، نووســـەرو چاودێـــری سیاســـیی، هەندەســـەی پەرلەمانی عێـــراق بەجۆرێكـــە نوێنەرایەتـــی پێكهاتەكانی پێكهاتـــەكان تێـــدا جێگـــە بۆتـــەوەو عێراقـــی بەلیســـت یان بە هاوپەیمانێتی لەناو پەرلەمانی عێراقـــدان و لیســـتەكانی ســـەر بەنەتەوەیەك، لەكاتـــی دروســـتبوونی مەترســـی بـــۆ ســـەر بەرژەوەندییەكانیـــان چەنـــد جیاوازیـــش بـــن،

دەتوانن بەرگری لەپێكهاتەكانیان بكەن.لـــەوە بـــاس سیاســـییە چاودێـــرە ئـــەو دەكات، مەترســـییەكە بۆ كورد لەفرەلیســـتیدا لەپەرلەمانی عێراقدا لەوێوە سەرچاوە دەگرێت كە تەنها فرەلیستی نەبێت، بەڵكو بشبێتە مایەی

فرەگوتاری و فرە هەڵوێستی. ئـــەم روونەدانـــی و روودان پێشـــیوایە نازانێـــت بـــەدووری كراوەیـــەو ئەگـــەرەش ملمالنێیەكـــی تونـــدی الیەنـــەكان لەهەرێمـــی كوردســـتاندا كاربكاتـــە ســـەر یەكڕیزی كورد

لەپەرلەمانی عێراقدا.

پێشەوا محەمەد

كورد بە شەش لیست بەشداری دەكات

"فرە لیستی كورد لە پەرلەمانی عێراقدا زیان بە پرسەكانی دەگەیەنێت"

ژماره 215 2014/1/18 3

دیمەنێك لە هەڵبژاردنی 21ی ئەیلولی 2013 لە هەولێر

سياسەت

لەنـــاو پەرلەمانـــدا بەهەردوو زمانـــی كوردی و عەرەبـــی بـــوو، لـــە 2005 دا بەفەرمی لەناو پەرلەمانداو لەســـەر بڕیاری پەرلەمان قسەی وەردەگێڕدرایـــە كـــوردەكان پەرلەمانتـــارە ســـەر زمانـــی عەرەبی. لـــەدەورەی دووهەمی پەرلەمانـــدا، لەكـــۆی 275 ئەنـــدام پەرلەمانـــی بـــەاڵم هەبـــوو، كورد77ئەندامـــی عێـــراق، دوای ئـــەوە هەڵبژاردنەكانـــی عێـــراق لەیـــەك بازنەییـــەوە بۆ 18بازنەیەیـــی گۆڕدران، كورد بووە زەرەرمەندی یەكەم و لە2010دا ڕێژەی كورسی كورد لە 77 ئەندامی پەرلەمانەوە بوو بـــە 57 ئەندام، لەكاتێكـــدا پەرلەمانی عێراق لە

275 بۆ 325 كورسی زیادكران.هـــاوكات لیســـتی یەكگرتـــووی ئیســـالمی، جیاوازی نێوان لیستە كوردییەكان لەپەرلەمانی عێراقدا لەو بابەتانەدا دەبینێتەوە، كە پەیوەندیان

بەناوەوەی هەرێمی كوردستانەوە هەیە.

بەكر حەمە سدیق، پەرلەمانتاری پەرلەمانی عێراق لەســـەر لیســـتی یەكگرتووی ئیسالمی، لەلیســـتە هیچـــكام دەكات، بـــەوە ئامـــاژە كوردییەكان، لـــەو جێگایانەدا كـــە پەیوەندیان بـــە كـــوردو دۆســـییەكانی كـــوردو مەســـەلە ناكۆكیـــان هیـــچ هەیـــە، نەتەوایەتییەكانـــەوە

لەنێواندا نییەو هەماهەنگن. ئـــەو گوتی "جیـــاوازی لیســـتە كوردییەكان لەپەرلەمانی عێراق، لەسەر هەموو ئەو بابەتانە دەبێت كە ناچنە هێڵی سوورەوە. ناكرێت لیستە لەمەســـەلە چارەنوسســـازەكانی كوردییەكان وەكـــو مەســـەلەی كەركودا ناكـــۆك و جیاواز

بن". گوتیشـــی "بەاڵم لەسەر گشـــتاندنی هەندێ یاســـادا، كە پێویستە لەسەر ئاســـتی هەرێمی كوردستاندا جێبەجێ بكرێن، جیاوازی دروست دەبێـــت، بـــۆ نموونـــە لیســـتێك بەرهەڵســـتی

ئەو گشـــتاندنە بكات، پێویســـتوایە فرەلیســـتی فشاری خۆی بەكاربێنێ، بۆ نموونە مەسەلەی زیادكردنـــی موچەو مەســـەلەی فەرمانبەرانی حكومەت، ئەگەر لیستێك نەهێڵێت ئەو بڕیارانە لەكوردستان جێبەجێبكرێن، جیاوازییەكە لێرەدا ئەوەیە لیستەكانی دیكە فشار دروستدەكەن".

بەپێـــی ئـــەو زانیاریانەی دەســـت )ســـڤیل( كەوتـــوون، پارتی دیموكراتی كوردســـتان بۆ هەڵبژاردنـــی پەرلەمانـــی عێـــراق، لەتـــەواوی هەڵبژاردنـــە بەشـــداری پارێزگایانـــەی ئـــەو پەرلەمانییەكـــەی تێـــدا دەكات، نزیكـــەی 200 كاندیـــدی دەبێت، هاوكات یەكێتی نیشـــتیمانی بەشـــداری كاندیـــد 120 بـــە كوردســـتانیش هەڵبژاردنەكان دەكات و هەریەكە لەیەكگرتووی ئیســـالمی و بزوتنـــەوەی گۆڕانیش یەكی 100 كاندیدیان دەبێت، هەروەها كۆمەڵی ئیسالمیش بە 60 كاندید دەچێتە هەڵبژاردنەوەو هەریەكە

و سۆسیالیســـت و شـــیوعی لەحیزبەكانـــی ئـــەو بەشـــداری بەلیســـتێك زەحمەتكێشـــان هەڵبژاردنـــە دەكەن و زیاتر لـــە 30 كاندیدیان دەبێـــت، بـــەم پێیەش بێـــت، كـــورد بەزیاتر لە 600 كاندیـــدەوە دەچێتە كێبەركێی هەڵبژاردنی

پەرلەمانی عێراقەوە.لە الیەكی دیكەیشـــەوە، بزوتنەوەی گۆڕان رایدەگەیەنێـــت دروســـتبوونی فرەلیســـتی بۆ پەرلەمانی عێراق دەرئەنجامی دروســـتبوونی فرەحیزبییە لەكوردســـتاندا، چونكە پێیان وایە

پێشتر ئەو فرەحیزبییە نەبووە.بەهرۆز عەلی، مامۆستای بەشی راگەیاندن لەكۆلێـــژی پۆلۆتەكنیكی ســـلێمانی و كاندیدی پەرلەمانـــی عێـــراق لەســـەر لیســـتی گـــۆڕان، ئۆپۆزســـیۆن ئـــەوەی دوای روونیكـــردەوە، لەهەرێمی كوردستان سەری هەڵدا، گۆڕانكاری هات بەسەر سیســـتمی حزبایەتی و سیستمی دوو حزبـــی كـــە هەندێجـــار ئەو سیســـتمە لە

ناوەڕۆكدا سیستمی تاكحزبی بوو، گۆڕا. ئـــەو گوتی "بەشـــداری كورد بەفرەلیســـتی بەتایبەتـــی هەیـــە، ســـودی ڕووەوە لـــەزۆر لـــەڕووی بەرچەســـتەكردنی دیموكراســـی و بەشـــداری سیاســـی فعلـــی هەمـــوو پێكهاتەو

الیەنەكان". دەربارەی ئەوەی چی بكرێت لەدەرەنجامی فرەلیســـتی بـــۆ ئـــەوەی گوتـــاری نیشـــتمانی كـــورد پەرتەوازە نەبێـــت، كاندیدەكەی گۆڕان بۆ پەرلەمانی عێراق بەپێویســـتی زانی الیەنە سیاسییەكان سەرەڕای جیاوازی خۆیان هێڵی بەرژەوەندی و ستراتیژی هەرێمی كوردستان

دابڕێژن. پێشیوایە كورد دەتوانێت چاو لەئەزموونی پێكهاتەی شیعە بكات، چونكە ئەوانیش بۆ ئەم هەڵبژاردنە بەچەند لیستێكی جیاواز بەشداری دەكەن و دەشـــڵێت "لیســـتی مواتەنەی ســـەر بەئەنجوومەنـــی بـــااڵی ئیســـالمی و لیســـتی ئەحراری ســـەر بەتەوژمی ســـەدر و لیســـتی دەوڵەتـــی یاســـای ســـەر بەحزبـــی دەعـــوەی ئیســـالمی و لیســـتی حزبـــی فەزیڵەو لیســـتی ڕێكخـــراوی بەدر، ئەمانە هەموویان شـــیعەن و بەلیستی جیا بەشـــداری هەڵبژاردن دەكەن و لەســـەر ئاســـتی حكومەتـــە لۆكاڵییەكانـــی باشـــوری عێراق، كە ئەنجوومەنی پارێزگاكان دەگرێتەوە، ئەوپـــەڕی ملمالنێیان هەیە، بەاڵم لەســـەر زۆر لەالیەنی سیاسی لەعێراق ئەگەر هەڕەشـــەبێت بۆ ســـەریان یەك ســـتراتیژیان

هەیە".لەبـــەرواری بڕیـــارە دیاریكـــراوە، وەك 2014/4/30دا، هەڵبژاردنـــی پەرلەمانی عێراق بەڕێوەبچێـــت و كوردیش بە شـــەش لیســـتی

سەربەخۆ بەشداری دەكات.

4 ژماره 215 2014/1/18

سياسەت

پێشبینی دەرچوونی پێنج كاندید دەكەین بۆ ئەنجومەنی پارێزگای هەولێر

رزگار عەلی، بەرپرسی مەڵبەندی 3ی یەكێتی نیشتمانی كوردستان:

میدیاكان هەر بەیەكێتی دەوێرن

ژماره 215 2014/1/18 5

سياسەت

رزگار عەلـــی، ئەندامـــی مەكتەبی سیاســـی هەولێـــری مەڵبەنـــدی بەرپرســـی و یەكێتـــی یەكێتی، لەم دیمانەیەدا لەگەڵ )ســـڤیل( باس لە چەند پرســـێكی ئێســـتای تایبەت بـــە یەكێتی و

كوردستان دەكات.

رەخنەیەكـــی لەكەركـــوك پارتـــی زۆری لەسیاســـەتی كاركردنـــی د.نەجمەدیـــن وەك پارێـــزگاری كەركـــوك هەیەو راگەیاندنی پارتـــی و یەكێتـــی هەڵمەتێكـــی دژ بەیەكیـــان دەســـتپێكردووە، ئایـــا لەدوایـــن كۆبوونەوەی مەكتەبی سیاســـی یەكێتی و پارتی چۆن باسی

ئەو رووداوانە كرا؟رزگار عەلـــی: ئـــەوەی لەكەركـــوك روویدا بـــوو، خـــراپ كارێكـــی رابـــردوو لەمـــاوەی پارتـــی نـــە بـــوو، تێیـــدا زەرەرمەنـــد كـــورد ســـەركەوتووبوو نـــە یەكێتـــی، تەنیـــا شـــتێكی نێگەتیڤ بوو، ئەمـــە لەكاتێكدا هەردوو حیزبی هاوپەیمـــان، رێكەوتنی ســـتراتیژی لەنێوانیاندا هەیەو لەیەكێـــك لەبڕگەكانی رێكەوتنەكە هەیە

كـــە پێویســـتە راگەیاندنیان هاوبـــەش و تەباو هاوپەیمـــان بێ، نـــەك راگەیاندنی دژ و ناكۆك بێـــت، بەداخـــەوە ئـــەوەی كـــرا كارێكـــی باش نەبوو، بـــەو هیوایەم ئەوە دووبـــارە نەبێتەوە، بۆیـــە لـــەدوا كۆبوونـــەوەی وەفـــدی یەكێتی و پارتـــی بڕیـــار لەســـەرئەوە دراوە، كـــە بەهیچ جۆرێـــك راگەیاندنـــی دژ بەیـــەك نەكرێـــت و لەالیەن مەكتەبی راگەیاندنی یەكێتیەوە بەسەر ســـەرجەم ئۆرگانەكانی یەكێتیدا گشـــتێندراوە، كە هیچ جۆرە راگەیاندنێك دژ بەبرایانی پارتی ئەنجام نـــەدەن، بەتایبەت ئەوەی كە پەیوەندی

بەكەركووكەوە هەیە.ئەنجومەنـــی وتەبێـــژی بـــەاڵم ســـەركردایەتی پارتـــی لەكەركوك بـــاس لەوە دەكات، كـــە وەك پارتـــی هەڵمەتەكانیان دژ بە

د.نەجمەدین راناگرن؟رزگار عەلی: دیارە ئەو لەمەكتەبی سیاســـی

پارتی گەورەترە! كاندیدەكانـــی ئەمجـــارەی یەكێتی بۆ ئەنجومەنـــی پارێـــزگاكان و پەرلەمانی عێراق، مەكتەبـــی یـــان دیاریكـــردوون مەڵبەنـــدەكان

هەڵبژاردن؟رزگار عەلـــی: ئەو كاندیدانـــەی دیاریكراون

بەشێوازی بڕیاری بەكۆمەڵ دیاریكراون. واتە لەســـنوری مەڵبەنـــدی هەولێر،

ئێوە بڕیارتان لەسەر كاندیدەكان داوە؟رزگار عەلـــی: بەڵـــێ، مەڵبەنـــد لیســـتەكەی رێكخستوە، بەاڵم مەكتەبی سیاسی رەزامەندی

لەسەرداوە. لەراگەیاندنـــەكان بـــاس لەوەكـــراوە، كە ســـەرۆكی لیســـتی یەكێتی بـــۆ ئەنجومەنی پارێـــزگای هەولێـــر لەالیەن كاك كۆســـرەتەوە

دیاریكراوە؟رزگار عەلی: ئەمە كاری ناوخۆیی حیزبەكەی خۆمانـــە، ئێوە هەق نییە ئەو پرســـیارانە بكەن، هـــەق نییە ئەو هەقە بەخۆتـــان بدەن، ئێوە ئەم پرسیارە لەحیزبەكانی دیكە دەكەن؟ لەپارتی و

گۆڕان ئەم جۆرە پرسیارانە دەكەن؟ ئەوانـــی و پارتـــی و لەیەكگرتـــوو

دیكەش پرسیارمان كردووە...رزگار عەلی: نەمزانیوە و نەمبینوە ئەم جۆرە پرســـیارانە لەو حیزبانە بكرێت، ئێوە هەق نییە

ئەوەندە بڕۆنە ناو وردەكارییەكانەوە. بەاڵم ئەو پرســـیارە بۆتە پرســـیاری

راگەیاندنەكان...رزگار عەلی: لیســـتەكانی ئێمە دوای ئەوەی خۆمـــان بڕیارمان لێـــداوە، مەكتەبی سیاســـی

بڕیاری لەسەر كاندیدەكان داوە.كۆنگـــرە ئەنجامدانـــی وادەی نزیكبۆتـــەوە، ئایا یەكێتی لەكاتی خۆیدا كۆنگرە

ئەنجام دەدات؟

رزگار عەلی: تا ئەمســـاتە بەپێـــی پەیڕەوی ناوخـــۆ پلنیۆم بەســـتراوەو ماوەی ســـێ مانگ ســـەركردایەتی درێـــژ كردۆتـــەوە، كـــە دەكاتە 1/31، لـــەو رۆژەش یەكێتی لەســـەر كۆنگرەی

قسەی خۆی دەكات. لەنـــاو مەكتەبی سیاســـی باس لەوە

هەیە كە كۆنگرە دوابخرێت؟رزگار عەلـــی: بەشـــێوەی فەرمـــی كۆنگـــرە

لەكاتی خۆی ئەنجام دەدرێت. عـــادل موراد ســـەرۆكی ئەنجومەنی ناوەنـــدی یەكێتـــی باســـی لـــەوە كـــردووە، كە ئەنجومـــەن پێشـــنیاری دواخســـتنی كۆنگرەی

یەكێتی كردووە بۆ مانگی ئەیلول؟رزگار عەلی: من پێشـــنیاری لەو شـــێوەیەم نەبینیـــوە و نەمبیســـتووە، لەهەمـــوو ئاســـتێك خەڵك هەیە، كە بەشـــێكی پێی باشە دوابخرێت و بەشـــێكی پێی باشـــە لەكاتی خـــۆی بكرێت، بـــەاڵم لەهەموو حاڵەتێك لەدونیـــادا حیزب نیە كۆنگرە نەبەســـتێ، چونكە حیزب بەبێ كۆنگرە

بەڕێوەناچێت. چ شتێكی دیاریكراو هەیە كە كۆنگرە

نەیگوڕێت؟رزگار عەلـــی: ســـكرتێری گشـــتی یەكێتـــی

ناگۆڕدرێت. واتـــە ئەگـــەر ســـەرۆك مـــام جەالل

لەنەخۆشخانەش بمێنتەوە ئێوە نایگوڕن؟رزگار عەلی: نەخێر.

ناترسن ئەو رەخنەیەی رووبەڕووی گـــۆڕان كرایـــەوە، كـــە هەڵبژاردنـــی رێكخەری گشتی لەناو كۆنگرە ئەنجام نەدا، رووبەڕووی

ئێوەش بكرێتەوە؟رزگار عەلی: نەخێر، ئێمە حیزبێكین خۆمان بەرپرســـیارین لەدواڕۆژی خۆمـــان، ئەندامان و كادیـــران و ســـەركردایەتی یەكێتـــی خـــۆی بەرپرســـیارە لەئایندەی یەكێتـــی نەك خەڵكێك

لەدەرەوەی یەكێتی. سودتان لەئەزمونی كۆنگرەی گۆڕان

وەرگرتووە؟رزگار عەلـــی: گۆڕان ئازادە چۆن كۆنگرەی خۆی ئەنجام دەدات، هەڵبژاردنی ســـكرتێریش شـــتێكی حەتمی نیەو ئایەتێكی قورئان نییە كە بڵێ پێویستە سكرتێری گشـــتی هەڵبژێردرێت، ئـــەوە گـــۆڕان كـــردی و خۆیشـــی بەهێزێكـــی نویخـــواز زانـــی و سكرتێریشـــی هەڵنەبژاردو

گۆڕانیش مایەوەو دونیاش وێران نەبوو. بەرپرسی پێشووی مەڵبەندی یەكێتی زۆرجار رەخنـــەی لەمامەڵەی ئیدارەی هەولێر گرتـــووە، كە لەگەڵ یەكێتی بـــاش نەبووە، ئایا ئێوە لەو ماوەیەی كە بەرپرسیاریتی مەڵبەندتان

وەگرتووە هەستتان بەوە كردووە؟رزگار عەلـــی: هیـــوادارم برادەرانـــی پارتی

بیالل سەعید

6 ژماره 215 2014/1/18

سياسەت

بەاڵم ئومێدمـــان زۆرە بەخۆمـــان كە ژمارەی دەنگەكانمان زیاتر بكات.

لەمـــاوەی رابردوو چەنـــد حاڵەتێكی ئەمنی لەسلێمانی و گەرمیان روویدا، بەرپرسی گوتویەتـــی یەكێتیـــش گەرمیانـــی مەڵبەنـــدی الیەنێكی سیاســـی لەپشـــت رووداوەكانە، كێیە

ئەو الیەنە؟رزگار عەلی: كێشەی ئەمنی تەنیا لەسلێمانی نییـــە بەڵكـــو لەهەولێر و دهۆكیـــش روویداوە، بەداخـــەوە میدیاكان تەنیـــا خویان بەیەكێتیەوە گرتووە، قسەیەك هەیە هەرچەند لەوانەیە خۆش نەبێـــت، بەاڵم میدیاكان هەر بەیەكێتی دەوێرن، هەرچەند لەسنوری هەولێریش رۆژنامەنووس شەهید كراوە، بەاڵم ســـەیردەكەی تەركیزەكە تەنیـــا لەســـەر یەكێتیـــە، ئەمە كارێكـــی خراپە لەالیـــەن میدیاكانـــەوە، بەداخـــەوە نەیانتوانیوە بەشـــێوەیەك كاربكـــەن كـــە بااڵنـــس رابگرن، ئەو قســـەیەی كاك شااڵو بەرپرسی مەڵبەندی گەرمیـــان گوتوویەتـــی وردەكارییەكـــەی الی

خۆیەتی من نایزانم. ســـەبارەت بەپێكهێنانـــی حكومـــەت لەگـــەڵ پارتی و الیەنەكانی دیكە گەیشـــتونەتە

چی؟رزگار عەلـــی: لەگەڵ پارتـــی رێكەوتننامەی ســـتراتیژیمان هەیەو لەســـەر ئەو ئەساسەش مامەڵـــە لەگەڵ یەكتـــری دەكەیـــن، وردەكاری ئـــەو بـــۆ دەمێنێتـــەوە حكومـــەت پێكهێنانـــی برادەرانـــەی لەلیژنـــەی پێكهینانـــی حكومەتـــن

لەهەردووال. یەكێتـــی لەبەرنامەی هەڵبژاردنەكانی بەكەمـــی زۆر كوردســـتان پەرلەمانـــی بـــۆ ئامـــاژەی بـــە پرســـی نـــەوت كردبـــوو، بەاڵم هەست بەجیاوازی لێدوانی بەرپرسانی یەكێتی دەكرێت لەپرســـی نەوت، بەشێكی بەئیجابی و

بەشێكی بەسلبی سەیری دەكات؟ســـەرچاوەیەكی نـــەوت عەلـــی: رزگار سروشتیەو موڵكی هەموو خەڵكی كوردستانە، هەرێمـــی كوردســـتان مافـــی خۆیەتـــی نـــەوت دەربهێنـــی و نـــەوت رەوانـــەی دەرەوە بكات، كێشـــەكە كێشـــەیەكی دەســـتورییە لەعێـــراق. تا ئێســـتا لەعێراق یاســـای نـــەوت و غاز نییەو عێـــراق پەرلەمانـــی بـــۆ كەمتەرخەمیەكـــەش دەگەڕێتەوە، بۆیە ناكرێت بەمیزاجی وەزیرێكی عێراق ســـەیری نەوت بكرێت، چونكە وەزیری

نەوتی عێراق خاوەنی دەستوری عێراق نییە. ئێـــوە وەك یەكێتی هیـــچ تێبینیەكتان نەوتـــی هەرێمـــی لەســـەر سیاســـەتی هەیـــە

كوردستان؟رزگار عەلی: كێشـــەیەك لەسەر نەوت هەیە نەك یەكێتی بەتەنیا، بەڵكو خەڵكی كوردســـتان بەگومانـــەوە لەبەرهەمهێنانی نـــەوت و داهاتی

بەســـەرچوو كە پێشـــتر هەبـــووە، ئەگەر هەر حیزبێك پێی وابێـــت پارێزگایەك بەڕێوەدەبات

كارێكی هەڵە دەكات. ئەگەر گۆڕان زۆرینەی كورسیەكانی ســـلێمانی بەدەســـتهێنا، ئێـــوە ئامـــادەن یەكـــە

ئیدارییەكانی پارێزگاكەیان تەسلیم بكەن؟رزگار عەلـــی: ئـــەوە رای خۆمـــە، چونكـــە دیموكراســـی راســـتەقینە ئەوەیـــە كـــە باســـم كـــردووە، چونكە یەكێتـــی لەهەولێر لەكۆی 41 كورســـی پارێـــزگا 16 كورســـی هەیـــە، ئەگەر ئەو 16 كورســـیە پشـــتیوانی پارێـــزگا بن یان دژی بن باشـــە؟ بۆیە بەڕای من گۆڕینی چەند بەڕێوەبەرێـــك بەیەكتری لەســـنوری یەكێتی و پارتی هیچ كام لەیەكێتی و پارتی ناڕوخێنێت.

لەهەڵبژاردنی ئەمجـــارەی پارێزگای هەولێـــر یەكێتـــی 16 كورســـیەكەی بەدەســـت

دەهێنێتەوە؟سیســـتەمەكە جـــارە ئـــەم عەلـــی: رزگار جیـــاوازە، چونكە ئەنجومەنی پارێزگای هەولێر

بەبێ كۆتاكان 25 كورسیە. پێشبینی چەند كورسی دەكەن لەكۆی

25 كورسیەكەی پارێزگای هەولێر؟رزگار عەلـــی: پێنـــج تـــا شـــەش كورســـی،

بەهـــۆی وەرنەگـــرن، تـــازەی بەڕەخنەیەكـــی ئاســـەواری شەڕی ناوخۆ ئێمە دوو ئیدارەمان هەبـــووە، ئیـــدارەی ســـەوز و زەرد، بەداخەوە تا ئێســـتا ئاســـەواری دووئیدارەیی مـــاوە، بۆ نمونـــە لەســـنوری هەولێر و دهـــۆك زۆربەی بەڕێوەبەران و بەرپرسانی ئیداری لەبرادەرانی پارتیـــن یـــان لەســـنوری ســـلێمانی و گەرمیان سەیردەكەی زۆرینەی بەرپرسان لەسەر لیستی یەكێتین، بۆیە بەبێ ئەوەی هیچ لێكدانەوەیەكی بـــۆ بكەی ئـــەم شـــێوە جێـــگای رەخنەلێگرتنە، چونكە هەولێر هەمووی پارتی نییە، سلێمانیش هەمـــووی یەكێتی نییە، هیـــوام وایە حكومەتی ئایندە ئاسەواری ئەو دووئیدارەییە بسڕێتەوەو ببێنە حكومەتێكی نیشـــتمانی، بەشێوەیەك بێت هەموو حیزبێـــك لەهەولێر بڵێت ئەم پارێزگایە هی منە، لەســـلێمانیش بەهەمان شـــێوە هەموو خەڵـــك بڵێـــت ئـــەم ئیـــدارەی ســـلێمانیە هـــی هەمومانـــە، بەو هیوایەی بەشـــێوەیەك بكرێت

ئەو زۆنی سەوز و زەردە بنەبڕ بكەین. چـــاوەڕێ دەكەی ئـــەم كابینەیە ئەو

زۆنی سەوز و زەردە نەهێڵێت؟رزگار عەلی: ئەگەر هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێـــزگا كرا، هەموو الیەنەكان بەپێی قەوارەی خۆیان بەشـــداربوون لەبەڕێوەبـــردن، ئەوكات پارێزگایـــە ئـــەم بڵێـــن دەتوانـــن الیەنـــەكان هەموومـــان پێكەوە بەڕێوەی دەبەین، بۆ نمونە یەكێتی لەئەنجومەنی پارێزگای رابردوو شانزە كورســـی هەبوو، لەكـــۆی 41 كورســـی، بەاڵم

بەڕێوەبەرێكی نییە. ئەگـــەر ئێـــوە ژمارەیەكی باش بوون

بۆچی پۆستەكانی دیكەتان نەبووە؟رزگار عەلـــی: بەسیســـتەمی دەنگدان بووە، یەكێتی 21 نەبووە لە 41 كورســـیەكە، تابتوانێ

پۆستی پارێزگار وەربگرێت. بەاڵم لەپۆســـتە ئیدارییەكانی دیكەی

هەولێریش یەكێتی بوونی نییە؟رزگار عەلـــی: بەهۆی ئاســـەواری شـــەڕی و لەدهـــۆك یەكێتـــی بەڕێوەبـــەری ناوخـــۆ هەولێـــر نییـــە، بەهەمـــان شـــێوەیەش پارتـــی لەكـــەالر و كفـــری و ســـلێمانیش هیچـــی نییە، خـــاوەن حیزبـــی دوو وەك پێویســـتە ئێمـــە ئەزمـــوون، كـــە رابردوویەكمان هەیـــە، نەڵێین ئـــەم پارێزگایـــە هـــی حیزبێكـــی دیاریكـــراوە، بەڵكـــو پێویســـتە هەموو الیەنـــەكان پێكەوە كە پارێزگارێك هەڵدەبژێرن، هەمووشـــیان پێكەوە بڵێـــن ئـــەم پارێزگایە پێكـــەوە بەڕێوەدەبەین و پۆســـتەكانیش بەپێی كورسیەكانی ئەنجومەنی پارێزگا لەنێوان الیەنەكان دابەش بكرێن، چۆن لەهەڵبژاردنی پەرلەمان ژمارەی كورســـیەكان حســـابی بۆ دەكرێ، پێویستە بۆ پارێزگاكانیش بەهەمان شێوە دیاری بكرێت، بۆیە ئەو مودێلە

ژماره 215 2014/1/18 7

نـــەوت دەڕوانن، بۆیە من هیـــوادارم حكومەتی ئاینـــدە زۆر زۆر بەروونتر بـــۆ هەموو خەڵكی كوردســـتان روونبكاتـــەوە، ئەوەنـــدە نەوتمان هەیەو ئەوەندەش داهاتەكەیەتی، چونكە نەوت ناشـــاردرێتەوە، نە لەخەڵك و نـــە لەحكومەتی و لەعێـــراق بەشـــێكین چونكـــە عێراقیـــش، سیاسەتی نەوتیش پێویستە بەهەماهەنگی بێت لەگـــەڵ عێراق، بەاڵم بەداخـــەوە یەكێتی یەكەم دەرهێنەری نەوت بووە لەرێگەی ئەندازیارانی خۆماڵیـــەوە، هەروەها دانەری یەكەم پااڵوگەی نەوتی بووە لەكوردســـتان، كـــە بەنزین و گاز و پاشـــماوەكانی دیكـــەی لێ دروســـت دەكرد، بەداخەوە یەكێتی نەیتوانی بابەتی نەوت بەجوانی بەكاربهێنێت، هیچ نەبێت سەروەریەكەی خۆی باس بكات لەبواری نەوت، بەڵێ ئەوە هەڵەیەك بـــوو یەكێتی لەبواری نەوت كـــردی، بەتایبەت

لەكاتی بانگەشەی هەڵبژاردن. ئێستا یەكێتی بەشدارە لەبەڕێوەبردنی

سیاسەتی نەوتی كوردستان لەگەڵ پارتی؟رزگار عەلی: بەڵێ بەشدارین، ئەویش لەسەر قســـەی كاك عیماد ئەحمەد جێگری ســـەرۆك وەزیرانی حكومەتی هەرێمی كوردســـتان، ئەو بەشـــێوەی رەســـمی هەمـــوو وردەكارییەكانی

نەوتی كوردستانی الیە.وردەكارییەكانـــی عیمـــاد كاك

باسكردووە بۆ ئێوە؟رزگار عەلی: )بە پێكەنینەوە( دەبێت شتێكی

باس كردبێت بۆ ئێمە.جـــۆرە ئـــەو لەگـــەڵ ئێـــوە واتـــە سیاســـەتەن كە نەوتی كوردســـتان لەم كاتەدا

رەوانەی واڵتی توركیا بكرێت؟رزگار عەلی: بۆ رەوانە نەكرێت؟ ئەی بۆچی شـــتێك ئەگەر داهاتی هەبێت بۆ كوردستان بۆ ئەوەنـــدە لەســـەنگی كەم بكەینـــەوە، من نازانم بڕواتـــە دەرەوە نەوتـــی كوردســـتان ئەگـــەر

لەرێگەی توركیاوە چ زەرەرێكی هەیە.سیاســـییەكانی الیەنـــە زۆرینـــەی كوردســـتان یەكێتـــی بەهـــۆكاری دواكەوتنـــی پێكهێنانـــی كابینەی حكومـــەت لەقەڵەم دەدەن،

ئایا بۆچی؟رزگار عەلی: من ناوی هیچ حیزبێك ناهێنم، بـــەاڵم وەك یەكێتـــی كـــە لـــە 9/21 ئەنجامـــی هەڵبژاردنەكەمان بـــاش نەبوو، چەندین حیزب ئۆپۆزســـیونەكانیش لەنـــاو حیزبـــە تەنانـــەت گوتیان ئەنجامەكەی یەكێتیمان زۆر پێناخۆش بـــووە، بـــەاڵم ئەگـــەر پێتـــان ناخۆشـــە خەتای یەكێتیە كە حكومەت پێكناهێنرێت؟ ئەو قســـانە بـــەڕای مـــن بەڕاســـتی بێوێژدانیە، بەڕاســـتی خۆپیاوچاككردنە لەناو خەڵك لەســـەر الشەی یەكێتـــی، هەروەها بەشـــێكە لەعەیبی سیاســـی لەالیـــەن هەندێك حیزبی سیاســـی كە الی ئێمە

بەداخەوە یەكێتی نەیتوانی بابەتی نەوت

بەجوانی بەكاربهێنێت

سياسەت

قســـەیەك دەكەن و دەچنە شـــوێنێكی دیكەیش قســـەیەكی دیكە دەكەن. ســـەیرە كاتێك یەكێك دەنگـــی كەمیكردووە چـــۆن دەتوانێ رێگر بێت لەپێكهێنانی حكومەت؟ ئایا كێ رێگری كردووە لەالیەنەكانـــی دیكـــە حكومەت پێكبهێنـــن؟ ئایا رێگرییەكەی یەكێتـــی چیە؟ با ناوی رێگرییەك

بهێنن. باس لەوەدەكـــەن ئێوە وەك یەكێتی داوای پۆستەكانتان زۆر زیاترە لەئاستی دەنگ

و كورسیەكانتان؟ رزگار عەلـــی: كەس هەیـــە داوای كەم بكات بۆخۆی؟ ئایا ئەوەی بەو شـــێوەیە قسەدەكات

داوای كەمیكردووە بۆخۆی؟ ئەوەی ئێـــوە داواتان كـــردووە واتە

هەقی خۆتانە؟رزگار عەلی: ئێمە شـــاندی گفتۆگۆمان هەیە بۆ ئەو مەســـەلەیە، ئەوان ستاندەری بەشداری

حكومەتیان پێوتراوە و دەزانن. ئەگـــەر بەو شـــێوەیە بێـــت، ئەی كێ

هۆكاری پێكنەهێنانی حكومەتە؟رزگار عەلـــی: هەموو الیەك هـــۆكارە، ئەی بـــۆ یەكێتی هۆكار بێت لەكاتێكدا یەكێتی دەنگی سێیەمە؟ ئەی بۆ دەنگی یەكەم و دووەم هۆكار نین؟ بەداخـــەوە میدیای كـــوردی بەیەكێتیەوە نییـــە دیكـــە رووداوی دەڵێـــی گرتوویەتـــی،

لەكوردستان. باس لەكەسایەتیەكانی یەكێتی كراوە

بۆ چوونە ناو حكومەت؟رزگار عەلی: نەخێر تا ئێســـتا ئەو مەسەلەیە

باس نەكراوە. دەگوترێـــت قوبـــاد تاڵەبانی كاندیدی

یەكێتیە بۆ جێگری سەرۆكی حكومەت؟بەهیـــچ شـــێوەیەك نەخێـــر رزگار عەلـــی: هێشتا باس لەكەسایەتییەكان نەكراوە، بۆ هیچ

پۆستێك.كام لەســـەر یەكێتـــی تەركیـــزی

پۆستانەی حكومەتە لەكابینەی داهاتوو؟هێشـــتا ئـــەوە گوتـــم وەك عەلـــی: رزگار یەكالنەبۆتەوە، چونكە پۆستی وا هەیە لەوانەیە ســـێ حیـــزب داوای بـــكات، بۆیە ئەوە شـــتێكە

هەمووی بەیەكەوە كۆتایی دێت. دەگوتـــرێ دوابـــەدوای دانیشـــتنەكە نەوشیروان مســـتەفا و بارزانی رێكەوتننامەی گـــۆڕان و پارتـــی هاتۆتـــە كایـــەوە، لەجیاتـــی رێكەوتنامـــەی یەكێتی و پارتـــی، ئایا ئێوە هیچ

تێبینیەكتان لەسەر ئەو دانیشتنە هەیە؟رزگار عەلـــی: گۆڕان و پارتـــی دوو حیزبن ئازادن چی دەكەن لەچوارچێوەی بەرژەوەندی نیشـــتیمان، چونكە شـــتێكی غەریـــب نییە كاك نەوشـــیروان و كاك مەســـعود لەگەڵ یەكتری دابنیشـــن، ئەگەر دەجاری دیكەش دابنیشـــن چ

كێشەیە؟ رێكەوتنێكـــی دەگوتـــرێ بـــەاڵم هاوشـــێوەی یەكێتـــی و پارتـــی هەیـــە لەنێوان

گۆڕان و پارتی؟رزگار عەلی: ئاگادار نیم، بەاڵم ئەگەر شتێكی

لەو شێوەیە هەبوایە تا ئێستا رایانگەیاندبوو. لەمامەڵەكردنتان لەگەڵ پارتی هەست

بەشتێكی لەو شێوەیە دەكەن؟رزگار عەلـــی: بـــا گـــۆڕان و پارتـــی خۆیان جـــواب بدەنـــەوە، ئایـــا گۆڕانـــكاری روویداوە

لەپەیوەندییەكانیان. رێكەوتننامەی یەكێتی و پارتی وەك

خۆی ماوەتەوە؟رزگار عەلـــی: تـــا ئـــەم ســـاتە وەك خـــۆی

ماوەتەوە. دەگوتـــرێ یەكێتی پێـــش هەڵبژاردن لەگەڵ رێكەوتننامەی ستراتیژی نەبووە، ئێستا

داوای كاركردن بەرێكەوتننامەكە دەكەن؟رزگار عەلـــی: لەیەكێتـــی سیاســـەتێك هەیە هەر شـــتێك كـــورد یەكبخات ئێمـــە لەگەڵ ئەو مەســـەلەیەن، هـــەر ناوێكـــی دەبێت ئاســـاییە، بـــەوە هەیـــە چونكـــە كوردســـتان پێویســـتی

هەموومان پێكەوەبین. زۆرێنەی الیەنەكان باس لەوەدەكەن، ئەگـــەر داواكارییەكانیـــان جێبەجـــێ نەكرێـــت لەكابینـــەی داهاتـــوو بەشـــداری ناكـــەن، ئایـــا یەكێتی ئەگەر داواكارییەكانی جێبەجی نەكرێت

دەبێتە ئۆپۆزسیۆن؟بەواڵتـــی خۆمـــان ئێمـــە عەلـــی: رزگار لەنـــاو دیموكراســـیدا دیموكراســـی دەزانیـــن، هەڵبژاردن یەكالكەرەوەیە، لەناو هەڵبژاردنیشدا بڕوامـــان ئێمـــە هەیـــە، بردنـــەوە و دۆڕان بەدیموكراســـی و هەڵبژاردن و ئەنجامەكەشی

هەیە. یەكێتی دەتوانێ ببێتە ئۆپۆزسیۆن؟

رزگار عەلـــی: ئـــەو هاوكێشـــەیە دەكەوێتـــە پێكهێنانـــی بەگفتوگۆكانـــی دوای كۆتاییهاتـــن

حكومەت. واتـــە یەكێتی هێشـــتا ئـــەو ئەگەرەی

باس نەكردووە؟رزگار عەلی: چاوەڕێی ئەنجامی گفتۆگۆكان

دەكەین بۆ وەاڵمدانەوەی ئەو مەسەالنە.

8 ژماره 215 2014/1/18

سياسەت

بەگوێرەی راپۆرتێكی رۆژنامەی واشتنت تاڵەبانـــی قوبـــاد لەئێستاشـــدا پۆســـتیش ئامادەدەكرێـــت بـــۆ ئـــەوەی پۆســـتێكی بااڵ لەهەرێمی كوردســـتان وەربگرێـــت، ئەمەش پـــاش ئـــەوەی هەریەكە لە د. بەرهەم ســـاڵح و د. نەجمەدیـــن كەریـــم بەهەمـــان قۆناغـــدا تێپەڕین و لەئەمریكاوە فێری سیاسەت بوون و ئێســـتاش یەكێكیان دوو جار سەرۆكایەتی حكومەتـــی هەرێمـــی كوردســـتانی كردووەو یەكێكی دیكەشـــیان پارێـــزگاری كەركووكە. تاڵەبانـــی قوبـــاد زۆرە ئەگـــەر هەربۆیـــە لەكابینـــەی نوێـــدا یەكێك لەپۆســـتە بااڵكانی كوردســـتان وەربگرێت، كـــە ئەویش جێگری

سەرۆكی حكومەتی هەرێمە.پاش ئەوەی تاڵەبانی كوڕ لەدوو ســـاڵی بـــۆ گەڕایـــەوە لەئەمریـــكاوە رابـــردوودا كوردســـتان، كرایە بەرپرســـی فەرمانگەی هەماهەنگـــی و بەدواداچـــوون لەحكومەتی هەرێمـــی كوردســـتان، كە پلـــەی وەزیری هەیە، كە فەرمانگەكە یەكێكە لەپێكهاتەكانی ســـەرۆكایەتیی ئەنجوومەنـــی وەزیـــران و حكوومەتـــەوە بەســـەرۆكی راســـتەوخۆ بـــۆ بەســـتراوەتەوەو فەرمانگەكـــەش كار بەدواداچوون و دڵنیابوون لەجێبەجێكردنی سیاســـەت و ڕێسا و بڕیار و رێنماییەكانی ئەنجوومەنـــی وەزیـــران دەكات، بۆ ئەوەی بەباشـــترین شێوەو لەكاتی خۆیدا جێبەجێ

بكرێن.ئێســـتا قوبـــاد تاڵەبانـــی جگـــە لـــەوەی لەپۆســـتەكاندا زۆر باســـكردنی لەكاتـــی

بەجێگرەوەی جەالل تاڵەبانی باوكیشـــیەوە زۆر جـــار ئاماژەی بـــۆ دەكرێت، ماوەیەكە نووســـینەكانی بەهەناســـەیەكی گەنجانـــەو رەخنەئامێـــز بـــاو دەكاتەوە، كـــە بەوتەی نوســـینانە ئـــەو سیاســـی چاودێرێكـــی ئامادەكارییەكن بۆ ئـــەوەی جێگەی باوكی بگرێتـــەوە. د. كامـــەران مەنتـــك چاودێری سیاســـی و مامۆســـتای زانكـــۆ ئامـــاژەی نوســـینەكانی و كـــە هەڵوێســـت بـــەوەدا، قوباد تاڵەبانی بەو ئاراســـتەیەیە كە لەپاش باوكی ئەو ســـەركردایەتی پارتەكە بكات و بچێتە شـــوێنەكەی، د. كامـــەران مەنتك بۆ )ســـڤیل( گوتـــی "ئێســـتا باڵی بەهێـــزی ناو یەكێتی پشـــتگیری تەواو لەقوبـــاد تاڵەبانی دەكەن، بۆ ئەوەی پۆســـتە هەســـتیارەكانی ئەو حزبە وەربگرێـــت، بەجێگەكەی جەالل رێكەوتننامـــەی بەهـــۆی تاڵەبانیشـــەوە، ستراتیژی نێوان پارتی و یەكێتیەوە، پارتی پشتگیری لەوەدەكات قوباد تاڵەبانی جێگەی سكرتێری گشتی یەكێتی بگرێتەوە، چونكە بوونی ئەو بەســـكرتێر مەترســـی لەســـەر پارتی دروســـتناكات، بـــەو پێیەی پەیڕەوی لەهەمان سیاســـەتی جەالل تاڵەبانی دەكات و بۆ پارتی سەالمەت دەبێت و نابێتە رێگر

لەبەردەمیدا".بەپێی هەواڵی ئاژانسی بولتینی ئێرانیش، هەشـــتەمی لەكابینـــەی تاڵەبانـــی قوبـــاد حكومەتـــی هەرێمـــی كوردســـتاندا دەبێتـــە جێگری نێچیرڤان بارزانی، كە سەرۆكایەتی

حكومەتەكە لەئەستۆ دەگرێت.

ئێستا لەنێو یەكێتی نیشتمانی كوردستاندا ســـەركردەیەكی نوێ دەردەكەوێت، ئەمەش پاش ئەوەی ماوەیەكی زۆر لەواڵتی ئەمریكا شـــارەزایی لەســـەر بوارە جۆربەجۆرەكانی سیاســـەت وەرگرتـــووەو بەوتـــەی رۆژنامە ئەمریكییەكانیـــش ئامـــادە كراوە بـــۆ ئەوەی بگەڕێندرێتـــەوە بـــۆ كوردســـتان و پۆســـتی

پێبدرێت.قوبـــاد تاڵەبانـــی كـــوڕی دووەمـــی جەالل تاڵەبانی ســـكرتێری گشتی یەكێتی نیشتمانی سیاســـەتوانێكی وەك ئێســـتا كوردســـتان، لەكوردســـتاندا دەردەكەوێـــت، دەســـەاڵتدار بۆخۆشـــی لەدیمانـــە رۆژنامەگەرییەكانیـــدا، ئامـــاژەی بـــەوە داوە، كـــە ئەو بۆیـــە حەزی بەسیاســـەتە، چونكـــە ئەوكاتـــەی الی نەنكی بووە لەبەڕیتانیا لەماڵێكدا بووە، كە بەردەوام سیاسییەكانی كورد لێی كۆبوونەتەوە. قوباد لەسەرەتای الوێتیدا سەرقاڵی كاری میكانیكی ئۆتۆمبێلـــی ئیتاڵی بووە، بـــەاڵم پاش ئەوەی زانكۆ تـــەواودەكات لەبەریتانیا و بڕوانامەی ئەندازیـــاری میكانیكـــی بەدەســـتدێنێت، واز لەكاری ئۆتۆمبێل دەهێنێت و لەســـاڵی 2000 یەكێتـــی لەنوســـینگەی ئەمریـــكاو دەچێتـــە نیشتمانی كوردستان لەئەمریكا كاردەكات، كە بەرهەم ساڵح سەرۆكایەتی ئەو نوسینگەیەی دەكرد، دواتر و پاش هاتنەوەی بەرهەم ساڵح بۆ سلێمانی، قوباد تاڵەبانی سەرپەرشتیاری

نوسینگەكەی لەئەستۆ گرت.

راوێژ كامەران

تاڵەبانی كوڕ بۆ پۆستە بااڵكان ئامادە دەكرێت

د. بەختیار شاوەیس: قوباد تاڵەبانی هەڵگری زۆرێك لە شێوازی سیاسەتكردنی باوكیەتی

ژماره 215 2014/1/18 9

سياسەت

قوباد تاڵەبانی، كوڕی گەورەی تاڵەبانی ........................................... فۆتۆ: سەنگەر عەبدولڕەحمانهاوكات مەحمود عوسمان پەرلەمانتاری عێراقیـــش، پەرلەمانـــی ســـەربەخۆی بەهەمـــان شـــێوە ئـــەو زانیاریانەی پشـــت راســـتكردۆتەوەو بەڕۆژنامەی )زەمانی(ی راگەیانـــدووە، كـــە یەكێتـــی لەكاندیدكردنی قوبـــاد تاڵەبانـــی بـــۆ جێگـــری ســـەرۆكی حكومەت یەكالبۆتەوەو نێچیرڤان بارزانیش

ئەوی بەالوە پەسەندە.ئەوە ئەگەر پۆســـتی جێگری ســـەرۆكی حكومەت بۆ یەكێتی بێت، چونكە گۆڕانیش پێداگـــرە لەســـەر ئەو پۆســـتە، وەك هێزی دووەمی كوردستان بەپێی ئەنجامی دواین هەڵبژاردنـــی هەرێمی كوردســـتان لە 21ی ئەیلولی ســـاڵی رابردوو، بەاڵم هەم یەكێتی پێداگرە لەسەر پۆســـتی جێگری سەرۆكی حكومەت و هەم ئێرانیش فشـــار دەكات بۆ

ئەوەی ئەو پۆستە بدرێتە یەكێتی.زانیارییەكانـــی بەپێـــی لـــەوەش جگـــە )سڤیل( لەئێســـتادا قوباد تاڵەبانی سەرقاڵی كـــە میدیایـــە، پـــڕۆژەی دامەزراندنـــی هەفتانـــەو بەڕۆژنامەیەكـــی لەســـەرەتادا ماڵپەڕێكی ئینتەرنێتی دەستپێدەكات و دواتر

بەنیازە كەناڵی ئاسمانیش دابمەزرێنێت.بەوتـــەی د. بەختیار شـــاوەیس ئەندامی ئەنجومەنی ناوەندی یەكێتی، ئێســـتا قوباد تاڵەبانـــی لەنێو یەكێتیدا باشـــترین كەســـە بـــۆ ئـــەوەی پۆســـتی بـــااڵی پێبدرێـــت و كاندیدی حزبەكە بێت، بۆ پۆســـتی جێگری ســـەرۆكی حكومەت، چونكـــە بەوتەی ئەو "كەســـێكی خۆشەویســـتە لەنێـــو كادیرانی حزبدا و سیاســـی و دبلۆماســـیەكی لێهات و گەنجیشـــە، كە لەئەمەریكا كاری سیاسی كـــردووەو مـــن لەنزیكـــەوە ئـــاگاداری ئەو چاالكـــی و چاكســـازیانەی ئەو هـــەم لەنێو یەكێتیدا، كـــە بۆ گەنجكردنـــەوەی حزبەكە ئەنجامـــی دەدات، تـــا ببینە حزبـــی ئایندە و

حزبەكە بەگەنجی بمێنێتەوە".لەبـــارەی ئەگـــەری جێگرتنـــەوەی قوباد باوكـــی، وەك بـــۆ پۆســـتەكەی تاڵەبانـــی د.بەختیـــار یەكێتـــی، گشـــتی ســـكرتێری شـــاوەیس گوتـــی "دەبێـــت كۆنگـــرە بڕیار لەســـەر ئەوە بـــدات، كـــە كێ لەپـــاش مام جـــەالل ئەو پۆســـتە پـــڕ دەكاتـــەوە، بەاڵم لەئێســـتادا كـــە مـــام لەدەرەوەیـــە، قوبـــاد تاڵەبانی زۆر بەباشـــی كارەكانی ناو حزب بەڕێدەكات و لەڕێكخستنەكانی حزبدا وەك كاردەكات، جگـــە ســـەركردەیەكی خاكـــی لـــەوەی بەو پێیەی كوڕی جەالل تاڵەبانییە، بەهەمـــان شـــێوەی باوكـــی، هەڵگـــری ئەو حەكیمی و شـــێوازی سیاســـەتكردنەیە كە

جەالل تاڵەبانی پێی ناسراوە".

ژماره 215 2014/1/18 9

10 ژماره 215 2014/1/18

سياسەت

دەوڵەتی نەتەوەیی خۆی؟ ئایا ئەوەندە ئابووری لەكوردستاندا كۆبووەتەوەو بەعەدالەتێكی ئەوتۆ دابەشكراوە، كە هاوواڵتی كوردستان بەتێروپڕی و بەشــــێوەیەكی شایان و بەكەرامەتەوە بژی و هەســــت بەبرســــێتی و نەداری نەكات؟ ئایا ئەو سیاســــەتی ئابوورییــــەی كە حكومەتــــی هەرێم پەیڕەوی دەكات سیاســــەتێكی ســــەركەوتووە؟ ئایــــا هەرچــــۆن لەكۆمەڵگــــەی كــــوردی قۆناغی دەرەبەگایەتیدا سیســــتێمێكی ئابــــووری خاوەن شووناس بوونی نەبووە، ئایا لەقۆناغی ئێستای تێكەاڵو لەپاشماوەی فیودیالی و خێایەتی شان بەشــــانی ئابــــووری ســــەرمایەداری كــــە لەبری ئەوەی لەدەســــتی چینی ناوەنددا بێت لەدەستی كۆمپــــرادۆرو لەســــەرمایەداری نوخبەیــــەك قاچاخچیدایە ئابــــووری توانیوێتی رۆڵی هەبێت لەبەهێزكردنی هوشیاری كۆمەڵگەو پەرەسەندنی ناســــیونالیزمی كوردیــــدا؟ ئایا لەمــــاوەی چەند ساڵی رابردوودا سیاسەتی ئابووری حكومەتی هەرێمی كوردســــتان لەئاستێكدا بووە توانیبێتی ئەوەندە پارە پاشــــەكەوت بكات، كــــە بانقەكانی كوردســــتان لەحاڵەتــــی قاســــەوە بگوازێتەوە بۆ بانقێك، كە خاســــێتی بانقی هەبێت، بەو مانایەی كە سەرمایەدارو بەگشتیش هاوواڵتی متمانەیان

بەو بانقانە هەبێت، كە پارەیان لێدابنێن.دوورەوە لەرابــــردووی ئاشــــكرایە ئــــەوەی كوردســــتان دووەمــــی دابەشــــكردنی تاوەكــــو نوێیــــەكان كۆلۆنیالیســــتە دەســــەاڵتكردنی و بەســــەر كوردســــتاندا ئابووری لەكوردســــتاندا كۆنەبووەتــــەوە، ئەویــــش بەهــــۆی ئــــەوەی كــــە لەدەوروبــــەری كوردســــتان چەنــــد دەوڵەتێكی كوردســــتانیش ناوەنــــدی و هەبــــوون بەهێــــز لــــەڕووی دەســــەاڵتەوە وەكو بۆشــــایی وابووە، لەبەرئــــەوە هێــــزی كێشــــكردنی دەوروبــــەر بۆ لەكوردســــتاندا ئابوورییــــەی ئــــەو راكێشــــانی هەبــــووە یــــان بەرهەم هاتــــووە بەهێزتــــر بووە لەهێزی راكێشــــانی ناوەندی بۆشی كوردستان، لەئەنجامی ئەوەشــــدا بــــۆ مــــاوەی دوورودرێژ كوردستان دووچاری لەبەر رۆیشتنی ئابووری بووە، كە مەبەســــت لەوەش راكێشانی ئابووری كوردســــتانە لەالیەن دەســــەاڵت و دەوڵەتەكانی دەوروبــــەرەوە. لەدوای دابەشــــكردنی دووەمی كوردســــتان و بوونی كوردستان بەكۆلۆنییەكی نێودەوڵەتــــی، ئابــــووری كوردســــتان لەالیــــەن داگیركەرانی عەرەب و تورك و فارسەوە وەكو جوگرافیاو كۆی رەگەزەكانی دیكەی كوردستان

گومــــان لەوەدا نییە كە ئابووری چ بایەخێكی گرنگی هەیە لەژیانی مرۆڤدا، چ وەكو تاكەكەس و چ وەكو كۆمەڵگە. وەكو لەزانستی كۆمەڵناسیشدا بەڕێوەبردنیشــــدا و لەسیاســــەت و بەگشــــتی بەتایبەتی دەبینرێت ئابــــووری رۆڵی كاریگەرو دیاری هەیە لەدیاریكردنی ئاستی ژیانی مرۆڤداو شان بەشــــانی ئازادی و عەدالەتی كۆمەاڵیەتی، خۆشــــی و رەفاهیەتی ژیانی كۆمەڵگە پەیوەستە بەئاســــتی ئابوورییەوە. لەڕووی پەرەســــەندنی كۆمەاڵیەتیشــــەوە بەپێی بنەماكانی فەلســــەفەی مێــــژووە. بزوێنــــەری ئابــــووری ماركســــیزم واتــــە ئــــەوە پاڵنــــەری ئابووریە كە لەنــــاوەوەڕا گۆڕانكارییە كۆمەاڵیەتییەكان دەخەمڵێنێت، هەتا سەرئەنجام شۆرشی كۆمەاڵیەتی روودەدات و كۆمەڵگە لەڕەوتی پەرەسەندنی خۆی بەردەوام دەبێــــت تاكــــو دەكاتــــە ئاســــتی بەرهەمهێنان و

دروستكردنی دەوڵەت. هــــەروەك ئــــەوەش ئاشــــكرایە كــــە ناشــــێت بەهێــــزو دەوڵەتێكــــی بوونــــی تەســــەوری پەرەسەندوو بكرێت، بەبێ بوونی ئابوورییەكی دەوڵەتێــــك دەشــــێ ئەمەشــــدا لەپــــاڵ بەهێــــز. ئابوورییەكــــی بەهێــــزی هەبێت، بــــەاڵم بەهۆی سیســــتێمی خراپ بەڕێوبردنــــی واڵت و خراپی عەقڵــــی بەڕێوەبردنــــەوە بــــەردەوام ئــــەو واڵتە لەقەیرانــــی دارایدا بێت. ئەگەر لــــەم روانگەیەوە بپرســــین ئایــــا دارایــــی یــــان )مــــال( توانیوێتــــی لەمێــــژووی پەرەســــەندنی كۆمەاڵیەتی كوردیدا رۆڵ و كاریگەرییەكــــی ئەوتۆی هەبووبێت؟ ئایا ئەگــــەر ئەو رۆڵــــەی هەبووە بۆچــــی نەیتوانیوە لەڕابردوودا دەوری بزوێنەری مێژوو ببینێت؟ كە ئاشكرایە لەڕابردووە تاكو ئێستا كورد لەڕووی پەرەسەندنی كۆمەاڵیەتییەوە نەگەیشتووەتە ئەو ئاســــتەی كە دەوڵەت دروســــت بكات؟ هەروەك دەشــــێت بپرسین ئایا لەڕابردوودا ئابووری یان بەدەربڕینێكــــی دیكــــە )مال( بەجۆرێكــــی ئەوتۆ لەكوردســــتاندا كۆبووەتەوە، كــــە بتوانێت رۆڵی بزوێنــــەری مێژوو ببینێت؟ ئایا ئێســــتاو لەدوای زیاتر لەبیســــت ســــاڵ لەدەســــەاڵتداری خۆماڵی كــــوردی خــــۆی و بەتایبەتیــــش لــــەو كاتەوە كە بەشــــە بودجــــەی خــــۆی لەبەغــــدا وەردەگرێت و لــــەو كاتەشــــەوە كــــە بەنهێنــــی و بەئاشــــكرا هەرێــــم نــــەوت دەفرۆشــــێت، داراییەكــــی ئەوتۆ لەكوردســــتاندا كۆبووەتەوە كە لەالیەك دەوری هەبێت لەڕێكخستن و ئاراستەكردنی كۆمەڵگەدا بەرەو ئایندەی ســــەربەخۆیی و دروســــتكردنی

دارایی و دەوڵەتداری

هەفتانە تایبەت بۆ سڤیل دەینووسێت

ڤەۆشر

عەتا قەرەداخی

سياسەت

10 ژماره 215 2014/1/18

ژماره 215 2014/1/18 11

سياسەت

بتوانێت ئەو پاشەكەوتە بەكاربهێنێت.دەیبینیــــن ئێســــتا تاكــــو ئــــەوەی بێگومــــان هەســــت ناكرێت حكومەتی هەرێمی كوردستان نە سیاســــەتی ئابــــووری هەبێــــت و تەنانەت نە وەزارەتی ئابووریشــــی هەبێت. هــــەروەك تاكو ئــــەم چەند ســــاڵەی پێشــــوو نەدەزانــــرا بودجە چییەو چۆن دابەش دەكرێت. لەڕاستیدا كێشەی ســــەرەكی ئەوەیــــە كە تاكو ئێســــتا سیســــتێمی بەڕێوەبردنی كوردســــتان كە سیستێمی یەكێتی و پارتییــــە نەیانتوانیــــوە بنەمایەكــــی دروســــتی بەڕێوەبردنــــی بــــۆ نیشــــتیمانی و نەتەوەیــــی ئێســــتا تاكــــو دابنێــــن. كوردســــتان ئابــــووری ئاشــــكرایە ئەو بودجەیەی كە لەبەغداوە هاتووە بەپێی جێ نفوزی زەردو ســــەوز دابەشــــكراوە. وەكــــو لەگفتوگۆكانــــی پەرلەمان لەچەند ســــاڵی رابردوودا گوێمان لێی بووە داهاتە ناوخۆییەكان بەدەگمــــەن خراونەتە ســــەر بودجەی گشــــتی و هــــەر الیەنە بەئــــارەزووی خــــۆی مامەڵەی بەو داهاتانەوە كردووە. داهاتی گومرگ و فرۆشتنی نەوت شــــەفاف نییەو وەكو پێویستە نەچووەتە ســــەر داهاتی گشــــتی. ئەمە بێجگــــە لەهەڵەیەكی گەورەی دیكەی سیاسەتی ئابووری كوردستان كــــە جیانەكردنــــەوەی بەشــــە پــــارەی موچــــەی كارمەندانی حكومەت و بەشــــەپارەی پرۆژەكان و بوارەكانــــی دیكــــە. لەســــەرووی هەمــــوو ئەم بانقیــــە سیســــتێمی الوازی ناتەواویانەشــــەوە لەكوردستاندا. بۆ نموونە ئەگەر ئێستا سیستێمی بانقــــی لەكوردســــتاندا لــــەو شــــێوەیە بوایــــە كە خۆیانیــــان حیســــابی ژمــــارەی موچەخــــۆران هەبووایەو لەو رێگایەوە موچەكانیان وەربگرتایە ئەوا دەشــــیا زۆر لەموچەی ئەو كەســــانەی كە پێویستیان نییە لەبانقەكاندا بمایەتەوەو ئەوەش دەوری دەبوو لەكەمكردنەوەی قەیرانی نەمانی پــــارە لەبانقەكاندا، یان ئەگەر سیســــتێمی بانقی كوردستان جێگای متمانەی هاوواڵتیان بووایە، خەڵكــــی ئــــەو پارانــــەی كــــە هەیانــــە لەبانقەكان دایــــان دەنــــا و ئــــەوەش دیســــان رۆڵــــی دەبوو

لەكەمكردنەوەی قەیرانی پارە لەبانقەكاندا.ئابــــووری كێشــــەی هۆكارێكــــی دیــــارە لەكوردســــتاندا وەكو پێشــــتریش ئاماژەمان بۆ كرد الوازی رۆڵ و پێگەی وەزارەتی ئابووری لەبەرپرســــانی نوخبەیــــەك بااڵدەســــتیی و حیــــزب و دەســــەاڵتكردنیانە بەســــەر ئابووری كوردستاندا. هەر لێرەشەوە جیاوازیی لەنێوان هەولێرو ســــلێمانیدا دەردەكەوێــــت لەڕوانگەی پــــارەوە قەیرانــــی رووبەڕووبوونــــەوەی لەبانقەكانی ســــلێمانی، كە كێشەی نەمانی پارە لەبانقەكانی هەولێر و دهۆك كەمتر روودەدات بەهێــــزی مەركــــەزی دەســــەاڵتی بەهــــۆی پارتییەوەیە بەسەر ئەو رووبەرە جوگرافییەدا، كە خۆی تێیدا بااڵدەستەو تا ئەندازەیەكی دیار دەســــەاڵتی نێــــوان حیزب و حكومــــەت هەمان

كۆلۆنیكراوەو كورد خۆی خاوەنی هیچ نەبووەو بــــەو پێیــــەش نــــەك ئابــــووری لەكوردســــتانی دابەشــــكراودا كۆنەبووەتــــەوە، بەڵكــــو هەریەكە لەو دەوڵەتانە ئابووری كوردستانیان بۆ خۆیان بــــردووەو لەپاڵ ئەوەشــــدا بەبەرنامە رێگرییان لەپەرەســــەندنی بــــاری ئابــــووری كوردســــتان كردووە. لەكاتێكدا دەوڵەتەكانی خۆیان لەڕووی پیشەســــازی و كردنــــەوەی كارگــــەو كارخانەو و كشــــتوكاڵ بــــواری بەتەكنۆلۆجیاكردنــــی ئاودێرییەوە گۆڕانی گەورەیان بەسەردا هاتووە، هەمــــوو هەوڵێكیــــان داوە كوردســــتان لەهەموو پێشكەوتنێك بێبەش بكەن و تەنانەت سەرچاوە سرووشــــتییەكانی ئابووریــــش بــــۆ الی خۆیان رابكێشــــن، ئامانجی ســــەرەكیەكەش ئەوە بووە كە لەئاستی یەكەمدا كوردستان بەدواكەوتوویی بهێڵنــــەوە، نەوەكــــو ئاســــتی هۆشــــیاری كــــورد پەرەبسەنێت و لەهەمانكاتدا نەوەكو ئابووری و پەرەسەندندنی پیشەسازی لەكوردستاندا ببێتـە هــــۆی فۆرمەلەكردنــــی چینی ناوەنــــدی كوردی كــــە هەڵگری پرۆژەی ناســــیونالیزمە كە ئەویش پــــرۆژەی دروســــتكردنی دەوڵەتــــی نەتەوەییە. ئەم بارودۆخە بێجگە لەباشــــووری كوردستان تاكــــو ئێســــتا لەبەشــــەكانی دیكەی كوردســــتان بەردەوامەو دەوڵەتانی داگیركەری كوردســــتان بەهەمــــوو شــــێوەیەك بــــە بەرنامــــە كاردەكەن بۆ ئــــەوەی كوردســــتان لــــەڕووی ئابوورییەوە بەپەراوێــــزی بمێنێتەوەو گەشــــە نەكات، چونكە بــــاش دەزانــــن ئابــــووری چ دەورێــــك دەگێڕێت لەگۆڕانــــكاری كۆمەاڵیەتیــــدا كــــە بێگومان هەر گۆڕانــــكاری كۆمەاڵیەتیــــە دەتوانێت گۆڕانكاری

سیاسی دیار بەرهەم بهێنێت.ئێســــتا پرســــیار ئەوەیــــە ئایــــا لەباشــــووری كوردســــتان لەمــــاوەی زیاتــــر لەبیســــت ســــاڵی دەسەاڵتی خۆماڵی كوردیدا توانراوە بەجۆرێك كاربكرێــــت كــــە ئابــــووری لەئاســــتی یەكەمــــدا ئابوورییەكی خاوەن شــــووناس بێت، لەئاســــتی دووەمــــدا كۆمەڵگــــەی باشــــووری كوردســــتان بكرێــــت بەكۆمەڵگەیەكی بەرهەمهێن. لەئاســــتی ســــێیەمدا سیاســــەتێكی ئابووری ئەوتۆ هەبێت كــــە بتوانێــــت هەرێمــــی كوردســــتان لــــەڕووی ئابوورییەوە بەجۆرێك بەڕێوەببات كە لەقەیرانی دارایــــی پارێــــزراو بێت و ســــەرمایەداری كورد متمانەی بەوە هەبێت ســــەرمایەكەی لەشێوازی جۆراوجۆردا بخاتە بــــواری بەكارهێنانەوە، یان لەئاســــتێكی دیكەدا دەشــــێ وەها ســــەیر بكەین، كە حكومەتی هەرێمی كوردســــتان سیاسەتێكی ئابووری ئەوتۆی هەیە، كە بەردەوام لەو داهاتە زۆرەی كــــە بــــڕی بودجەیــــەو لەبەغــــداوە بۆی دێــــت و لــــەو هەموو بــــاج و گومــــرگ و داهاتە ناوخۆییــــەی كە هەیەتی و لەســــەرووی هەموو ئەمانەشــــەوە لەداهاتــــی نــــەوت پاشــــەكەوتێكی ئەوتــــۆی هەبێت، كە لەهەر بارێكی نادروســــتدا

دەســــەاڵتە و دەشێ حیزب و كەسە دیارەكانی ناو حیزب نەبنە بەرەبەست لەڕێگای كارەكانی حكومەتــــدا، بــــەاڵم لەبەرامبــــەردا لەڕووبەری ئەوسا سەوزدا كە تاكو ئێستاش فەرمانڕەوای ئــــەم رووبــــەرە یەكێتــــی نیشــــتیمانییە، بەهۆی دەســــەاڵتی لەرادەبــــەدەری حیــــزب و تەنانەت كەســــە دیــــارو خــــاوەن بەرژەوەندییەكانی ناو بازنەی ســــەرەوەی حیزب بەسەر حكومەتداو لەنــــاو مەركەزییــــەت لەڕادەبــــەدەری الوازی و حكومــــەت كۆنترۆڵكردنــــی و حیزبــــدا دەســــەاڵتی پارێزگاریش لەالیەن كۆمپانیاكانی ئــــەم بانقەكانــــی بەكارهێنانــــی حیزبــــەوەو رووبەرە وەكو قاســــەی حیزب و كۆمپانیاكانی حیزب ســــەرچاوەی كــــۆی قەیرانە داراییەكانی ژێرسایەی دەسەاڵتی یەكێتییە. ئەمەش دیسان بەئاشــــكرا دەریدەخــــات كە شــــتێك نییە ناوی وەزارەتی دارایی هەرێم و سیاســــیەتی دارایی هەرێم بێــــت، ئەگینــــا دەبووا هەمــــوو هەرێمی كوردســــتان وەكو یــــەك بوایە، ئەگــــەر قەیران روویــــدا ئەوا هەموو هەرێم و بانقەكانی هەرێم وەكو یەك بگرێتەوە، ئەگەر قەیران لەناوچەیەك روویدا دەبێ وەزارەتی دارایی بەزووترین كات چارەسەری بكات، ئەگەر كێشەكەش پەیوەندی بەبڕیاری خراپی سەرۆكی حكومەتەوە هەبوو، دەبێ لێپرسینەوە لەسەرۆكی حكومەت بكرێت، و حیــــزب كێشــــەكەش ســــەرچاوەی ئەگــــەر كۆمپانیاكانی حیزب و كەســــانی دەسەاڵتداری حیــــزب بــــوون، ئەگەر یاســــا لەواڵتــــدا هەبێت دەبێ بەپێــــی یاســــا لێپرســــینەوەیان لێبكرێت. بەاڵم شكستی سیاســــەتی ئابووری حكومەتی هەرێمی كوردســــتان ئەوەیە هەرچۆن لەســــەر ســــامانی بەفیڕۆدانــــی و گەندەڵــــی و دزی گشــــتی كەس لێپرســــینەوەی لەگەڵدا ناكرێت و میللــــەت باجی هەمــــوو كەموكورتیەكان دەدات لەقەیرانــــی دارایــــی و نەمانی پارەشــــدا هەموو ئەوانەی هۆی دروستكردنی قەیرانەكانن وەكو بەرزەكی بانــــان دەردەچن و ئەوەی باجەكەی دەدات میللەتە كە ئەوەش ســــەرئەنجام دەبێتە هۆی بەتەواوی هەرەسهێنانی متمانەو تەنانەت ئینتیمای میللەت بەو دەسەاڵتەی كە لەواڵتێكی دەوڵەمەندی وەكو كوردســــتاندا نەتوانێت ئەو موچەیــــەی كە پارەكــــەی لەبەغــــداوە دێت ئەو لێــــرە بەڕێكوپێكــــی و لەكاتــــی خۆیدا دابەشــــی بكات بەســــەر موچەخۆرانی حكومەت و هێزی پارێــــزەری حكومــــەت و هاوواڵتیانیشــــدا كــــە پێشــــمەرگە و هێزەكانــــی ئاسایشــــی ناوخۆن. بێگومان لێرەوە دەتوانین بڵێین ئەو حكومەتەی سیاســــەتێكی دارایــــی ســــەركوتووی نەبێــــت، ناتوانێت دەوڵەتدارییەكی ســــەركەوتوو بكات، ســــەرئەنجامیش پشــــتگیری جەماوەر لەدەست دەدات، كە ئەوەش دەبێتە گەورەترین هەڕەشە

بۆ ئەو حكومەتەو دەسەاڵتەكەی.

سياسەت

ژماره 215 2014/1/18 11

12 ژماره 215 2014/1/18

سياسەت

مالیك���ی بەهەن���د وەربگرێت، چونك���ە ئەمە ئەو ك���ە هەمووم���ان چاوەڕێیدەكەی���ن و خاڵەی���ە درەن���گ ی���ان زوو ه���ەر بوومەلەرزەیەك���ی وا پێش���تر هەولێ���ر خ���ۆی دەب���ێ روودەدات و ب���ۆ ئامادەب���كات. بەپێی قس���ەی ش���ارەزایەكی ئابوری تورك، ئەگەر بێتو هەرێمی كوردستان جیاببێت���ەوە ئەوە لەماوەی یەكس���اڵدا دەتوانێ بەداهات���ی نەوت���ی خۆی، هاواڵتیان���ی بژیەنێت. ب���ەاڵم هەندێك كەس���یش پێیان وای���ە كە ئەمە هەروا ئاس���ان نابێت و پێدەچ���ێ لەگەڵ بڕینی بودجەدا ب���ۆ ماوەی 2- 3 س���اڵێك كاریگەری نەرێنی لەس���ەر بازاڕ، پارەو ژیانی ئابووری و

بازرگانی هەرێمی كوردستان بكات. كێش���ەیەكی پێناچ���ێ دەڵێ���ن ش���ارەزایان ئەوت���ۆش بێت���ەدێ، چونك���ە ئێس���تا لەهەرێمی كوردس���تا س���ااڵنە لەبودج���ەی ناوخۆیی بڕی "دوو تریلی���ۆن دینار" پ���ارەی داهاتی ئیجمالی هەیەو ئەمەیش بۆ واڵتێكی گەنجی كەم نفوسی وەكو كوردستان بەسە. هەروەها باس لەوەش دەكەن، كە ئەگەر بێتو بەغدا بودجەكەی ببڕێت، ئەوە هەرێمی كوردس���تان لەجیابوونەوە زیاتر هی���چ بژارەیەك���ی لەبەردەمدا نابێ���ت! ئەمەیش بژارەیەك���ە ك���ە ك���ورد خواخوایان���ە هەرچ���ی زووت���رە بێت���ەدی، نەك دوابكەوێ���ت! هەروەها دەڵێ���ن ئەگەر هەرێمی كوردس���تان ئەم بڕیارە بدات، ئ���ەوە قەیرانە ئابورییەكان���ی خوارووی عێراقی لەكۆڵدەبێتەوە، كە دەبن بەبار بەس���ەر ب���ازاڕی هەرێم���ی كوردس���تانەوە. لەحاڵەتێكی

هەرێم���ی كوردس���تان و حكومەت���ی عێراق لەماراسۆنێكی سەیردا لەناو بازنەیەكی داخراودا دەگەن���ەوە هەمووكاتێكی���ش دەس���وڕێنەوەو بەهەمان خاڵی س���ەرەتا. ش���ارەزایانیش پێیان وایە ئەمس���اڵ دواهەمین س���اڵی ئەم ماراسۆنە كیسەڵییە دەبێ و پێدەچێ تاوەكو ساڵی 2015 بڕنەكات! ئێس���تا ئەوەی مایەی سەرس���وڕمانە بریتیی���ە لەوەی كە لەدواهەمی���ن كۆبوونەوەی لەگ���ەڵ )ح.ه.ك( ب���ااڵی ش���اندی هاوبەش���ی بەرپرس���یارانی بااڵی عێراق���دا، هەمووالیەكیان لەپێش كامێراكانەوە بەزەردەخەنەوە باس���یان ل���ە "ئەنجام���ی پۆزەتیڤ���ی" كۆبوونەوەكانی���ان دەك���رد، بەاڵم لەگ���ەڵ گەڕانەوەی ش���اندەكەی هەرێمی كوردستان، دیسان الپەڕەكە بەودیودا هەڵگەڕاوەت���ەوەو هەت���ا دێ���ت ئ���ەم دۆس���ێیە

بەئاراستەی خراپتردا دەچێت. لەحاڵەتێكی وادا باسكردن لەخاڵی هاوبەش هەتا دێت ماناكانی لەدەستدەدات. پرسیارەكەش لێ���رەدا ئەوەی���ە داخ���ۆ بەرپرس���یارانی عێراق ب���ۆ وادەكەن؟ ئای���ا بەغدا بەتەم���ای ئەوەیە كە بەكارتی "كات" یاری بكات، هەتاوەكو كێش���ەی "داعش"ی لەكۆڵدەبێتەوە، بۆ ئەوەی سەرلەنوێ خولێكی دیكە لەپرۆس���ەی "ئۆپەراس���یۆنەكانی كوردس���تان هەرێم���ی لەبەرانب���ەر دیجل���ە" دەسپێبكاتەوە، یاخود ئەمە پەیامێكی جیاوازی

بەدواوەیە؟

ئەوەی دەبێ چاوەڕوانی بكەین: هەڕەشەی بڕینی بودجەی هەرێمی كوردستان

نوری مالیكی لەدواهەم هەڵوێستیدا جاریكی دیك���ە بەرەن���گاری دۆس���ێی نەوت���ی هەرێم���ی كوردستان بۆوە. ناوبراو بەهەماهەنگی لەگەڵ كوتلەكەی و كابینەكەی، چەند هەنگاوێكی ناوە ك���ە ل���ەڕووی س���تراتیژییەوە گەلێ���ك بەزیانی هەرێمی كوردس���تان دەكەوێتەوە، بەاڵم سەیر لەوەدای���ە، كە ئ���ەو لەئەنجامەكان���ی ئەم دۆخە ناپرینگێت���ەوەو بێباكان���ە بڕی���اردەدات. مالیكی هەڕەش���ەی لەك���ورد كردووە، ك���ە ئەگەر بێتو تێكڕای داهاتی نەوت رادەستی بەغداد نەكەنەوە، ئەوە بەشی بودجەی هەرێم لەبەغداد دەبڕێت! هەروەها بێ گوێدانە بەهاوپەیمانی كوردستانی پرۆژەی بودجەی ساڵی 2014 پەسەندكردووە. ئەمەی���ش هەڕەش���ەیەكە ك���ە تائاس���تێكی زۆر راستی لەخۆدەگرێت. ئەگەر بێتو بەشی بودجە ببڕدرێ���ت، ئ���ەوە تاماوەیەك���ی زۆر هەرێم���ی كوردستان بەدەست ئاكامەكانیەوە دەناڵێنێ و

زیانێكی ئابوری زۆری پێدەگەیەنێت. لەگ���ەڵ ئ���ەوەی رەش���ید تاهی���ر بری���كاری كوردس���تان هەرێم���ی دارای���ی وەزارەت���ی بەباوەڕبەخۆبوون���ەوە دەڵێت ئەگەر بودجەش ببڕدرێ���ت ئەوە هەرێمی كوردس���تان بژاردەی لەبەردەمدای���ەو توان���ای ئ���ەوەی دەبێ���ت، ك���ە بەبودج���ە ناوخۆییەك���ەی خ���ۆی هاواڵتیان���ی بژیەنێت، س���ەرباری ئەمە شارەزایانی ئابوری پێیان وایە كە پێویس���تە هەولێر هەڕەش���ەكانی

بەشی سیاسەت

تارمایی سیستەمی تاقەپیاو كێشەی نەوتی هەرێمی كوردستان و هەڵوێستە نێگەتیڤەكانی بەغدا

ژماره 215 2014/1/18 13

سياسەت

وادا ئ���ەوە "دیناری كوردی" س���ەرهەڵدەدات و پێدەچ���ێ لەماوەیەكی یەكجار كەم���دا ئەوەندە

بەهێز ببێت، كە دیناری عێراقی تێپەڕێنێت. هەڵبژاردنەكان���ی ب���ۆ س���ەرمایەگوزاری

مایس و تارمایی تاقەپیاون���وری مالیكی ئ���ەوە ماوەی چەند س���اڵێكە مەترس���ی بەزەقكردن���ەوەی هەوڵ���دەدات "داهۆڵ���ی ك���ورد" بەجۆرێك ش���ەقامی عێراقی یەكبخ���ات. خ���ۆی لیس���تەكەی بەس���ودی هەڵبژاردن���ی لەس���ەروبەندی 2012 س���اڵی پارێزگاكان���دا بەچەن���د مانگێك پێش���تر بڕیاری دامەزراندنی "ئۆپەراس���یۆنەكانی دیجلەی دا و بەمەیش دەیویس���ت س���ەرمایەگوزاری لەسەر هەڵبژاردنەكان بكات و بەس���وودی لیستەكەی خ���ۆی یەكالییبكاتەوە، ب���ەاڵم چەند رووداوێك ئ���ەم پالن���ەی مالیكی���ان بەراوەژووك���ردەوەو لیستەكەیش���ی زیان���ی زۆری بەخۆی���ەوە بینی. شارەزایانی س���وننە دەڵێن "باڵۆنی هەڕەشەی كورد دەمێكە تەقیوەو چیتر دادی مالیكی نادات". لەگەڵ ئەوەیش ناوبراو كە زۆر حەزی لەوەیە دیس���ان ببێتەوە بەپیاوی یەكەمی عێراق، لەوە نیگەرانە دیس���ان بارودۆخی سیاس���ی بەسلبی كاریگەری لەسەر چارەنوسی لیستەكەی بكات و بەیەكجاری لەبازنەی ملمالنێ سیاسییەكانی

عێراق دەریپەڕێنێت! ئەی���اد ع���ەالوی ماوەیەك���ە لەم���ال و ل���ەوال ئام���اژە ب���ەوە دەكات، ك���ە مالیك���ی یارییەك���ی بەدەستەوەیە، كە دەیەوێ بەشێوەیەك تەمەنی

ویالیەتەك���ەی درێژبكات���ەوە. ئەمە س���ەركردە ك���ردووە. نیگ���ەران دیكەیش���ی س���وننەكانی تەنان���ەت تەی���اری س���ەدریش پێ���ش ماوەیەك ئاماژەیان بەوە ك���ردووە، كە ناوبراو بەتەمای ئەوەیە چەند بەندێكی دەس���توری بەس���وودی خۆهەڵبژاردن���ەوەی هەموارب���كات. ج���ا ئەگەر بێت���و ئەمەی بۆ نەچێتەس���ەر، ئ���ەوە هەڵدەدات بەزەقكردن���ەوەی مەترس���ییەكانی عێ���راق واتە داعش لەالیەك و پرسی سەربەخۆیی هەرێمی كوردس���تان لەالیەك���ی دیك���ە، زەمین���ەی ئەوە خۆشبكات، كە ئاراستە بەشەقامی عێراقی بدات و بەس���ودی لیس���تەكەی یەكالییبكاتەوە. بۆیە ش���ارەزایان دەڵێن مالیكی بۆ سەرمایەگوزاری هەڵبژاردن���ە پەرلەمانییەكان���ی كۆتای���ی مانگی مای���س وەرزێكی دیكە لەتەنگژەس���ازی لەگەڵ ب���ۆ هەرێم���ی كوردس���تان دەس���تپێدەكاتەوە، ئ���ەوەی ل���ەڕووی سیاس���ییەوە وەبەرهێنان���ی

لەسەر بكات. لەهەموو حاڵەتێكدا هەڵوێستە تاكڕەوانەكانی مالیكی گەلێك الیەن���ی نیگەرانكردووە. ناوبراو لەهەڵبژاردن���ی پێش���وودا نەیهێش���ت وەزی���ری ناوخ���ۆ و وەزی���ری بەرگ���ری دیاریبكرێ���ن و بۆخ���ۆی بۆ ئ���ەم وەزارەتان���ە وەكیل���ی دانا و مەبەستیش���ی ئەوە بوو كە ئ���ەم دوو وەزارتە س���یادییە بەدەس���ت خۆی���ەوە بێ���ت. هەروەها س���ەبارەت بەبانك���ی ناوەندی���ش كارێك���ی وای كردو بەمجۆرە بەش���ێنەیی بەقس���ەی عەالوی پ���ەردەی لەس���ەر نیازەكان���ی ب���ۆ بردن���ەوەی

عێراق بەرەو "سیس���تەمی تاقەپیاو" هەڵدایەوە. ئوس���امە نوجێفیش هەر لەئێس���تاوە الیەنەكان ئاگاداردەكاتەوە، كە ئەوەی ئەو دەیكات "لەهیچ دیموكراسییەكی جیهاندا نمونەی نییە". ئەویش بەنیگەرانیی���ەوە س���ەیری ئ���ەم هەڵوێس���تانەی مالیكی دەكات. ئەمەیش بەقسەی شابەندەر كە بەمدواییە لەلیستی دەوڵەتی قانون جیابۆتەوە،

جێی نیگەرانییە. بژارەكان لەبەردەم هەرێمی كوردستان

كوردس���تان هەرێم���ی وادا لەحاڵەتێك���ی كورتخای���ەن تەنگەتاوییەك���ی رووب���ەڕووی دەبێت���ەوە، ب���ەاڵم وەك رەش���ید تاهی���ر دەڵێت هەرێم���ی بودج���ەی بڕین���ی "هەڕەش���ەی كوردستان سیاس���ییە، بەغدا ناتوانێ بودجەی هەرێمی كوردس���تان ببڕێ���ت. لەئەگەری بڕینی بەشە بودجەشدا ئێمە لەپەرلەمانی كوردستان یاس���اكەمان دەرك���ردووە، ك���ە لەكات���ی بڕینی بودجە، بودج���ەی پێش���مەرگە لەداهاتی نەوت بدرێ���ت و ئ���ەوەی دیكە بنێردرێت ب���ۆ بەغداد. ئەگ���ەر بەغ���داد هەرێم���ی كوردس���تان ناچ���ار بكات، ئەوە هەرێمی كوردس���تان ناچار دەبێت

جیاببێتەوەو بۆ ئەمەیش ئێمە مەمنونین!".ئێس���تا بوومەلێڵی بڕینی بودج���ە و بژارەی جیابوون���ەوە بەرۆكی هەرێمی كوردس���تانیان گرتووە. بەاڵم هێشتا پێناچێ شتەكان گەیشتبنە "مریشكە رەش���ە" وەك كورد دەیڵێت. كەوابوو دەبێ ئەمس���اڵ چاوەڕێ���ی قەیرانی زۆر گەورە

لەعێراق بكەین.

14 ژماره 215 2014/1/18

بیالل سەعید

سياسەت

عەل���ی س���ەمین پس���پۆڕی ت���ورك بۆ كاروباری رۆژهەاڵتی ناوەڕاست قەیرانی سیاس���ی و ئەمنی كە لەپارێزگای ئەنبار لەعێ���راق دەس���تی پێك���ردووە، ل���ەدوای داگیركردنی عێراق لەالیەن ئەمریكاوە بە "قەیرانی هەرەگەورە و هەرەمەترسیدار" وەس���ف دەكات و پێش���ی وای���ە ك���ورد

سوودمەنترین الیەنە لەم قەیرانە.عەل���ی س���ەمین پس���پۆری رۆژهەاڵتی ناوەڕاس���ت س���ەر بەدەزگای بیلگیس���ام كە دەزگایەكی س���تراتیجی لێكۆڵینەوەی توركیای���ەو نزیك���ە لەحكوومەت���ی ئ���ەم واڵتە، س���ەرەتا باس لەهەوڵەكانی نوری ئەلمالیكی س���ەرۆك وەزیرانی عێراق بۆ جواڵندندن���ی پێكهاتەیەكی ناو كۆمەڵگای عێراق���ی بەمەرامێكی سیاس���ی دەكات و دەڵێ "لەكۆتاییەكانی ساڵی رابردوو نوری ئەلمالیك���ی س���ەرۆك وەزیران���ی عێراق، هێزێك���ی س���ەربازی ب���ۆ باڵوەپێكردن���ی خۆپیش���اندەرانی ئەنب���ار ك���ە زۆربەیان س���ەر بەعەرەبی س���وننەنە رەوانەی ئەو ش���ارە كرد، ئەمەش لەو واڵتە قەیرانێكی نوێ���ی دروس���تكرد. ئەو ناوچەی���ە بووە گۆڕەپانی شەڕی توند لەنێوان یەكەكانی س���وپای عێراق و عەشیرەتە سوننەكانی ئ���ەو ناوچەی���ەو ئەندامان���ی رێكخ���راوی تون���دڕەوی دەوڵەتی ئیس���المی لەواڵتی شام و عێراق كە بەداعش ناودەبرێت".

دەرب���ارەی قەیران���ی ئ���ەو ناوچەی���ە، هەروەها لەئەگەری رەوانەكردنی هێزی س���ەربازی بۆ ناوچە سوننەنش���ینەكانی دیك���ەو كاریگ���ەری لەس���ەر هەڵبژاردنی نیس���انی 30ی ل���ە عێ���راق پەرلەمان���ی داهات���وو، عەلی س���ەمین گوت���ی "مالیكی ئەو فش���ارە بەش���ەڕكردن لەدژی تیرۆر و ئەلقاعیدە ناودەبات، لەالیەكی دیكەیش رێككەوت���ووە، عەش���یرەتەكان لەگ���ەڵ بەڕێككەوت���ن لەگەڵ عەش���یرەتی دلێمی و چەن���د عەش���یرەتێكی دیكە نەخش���ەی چۆنیەت���ی لەناوبردن���ی داعش���ی داناوە. مالیكی بەم���ە هەوڵدەدات دەنگی ش���یعە ناڕازیی���ەكان و س���وننەكان ب���ۆ خ���ۆی

رابكێشێ". كاریگەری عەشیرەت لە عێراق

پێكهات���ەی وای���ە پێ���ی س���ەمین عەش���یرەتی بەتایبەت���ی لەناوچە س���وننە

عێراق بە مەترسیدارترین قەیراندا تێدەپەڕێ و كورد بە

سودمەندترین لێی دەردەچێت

پسپۆڕی رۆژهەاڵتی ناوەڕاست لەدەزگای بیلگیسامی توركی بۆ سڤیل:

ژماره 215 2014/1/18 15

سياسەت

عێراق خۆی بۆ دابەشبوون بەسەر سێ پارچەدا

ئامادە دەكات

حیس���اب كارتێك���ی عەرەبنش���ینەكان بۆك���راوە و دەڵ���ێ "لەناوچ���ەی ئەنب���ار، بەتایبەت���ی عەرەبی س���وننە، پەیوەس���تن بەپێكهاتەی عەش���یرەتی و ئەو پێكهاتەیە حیس���ابی بۆ دەكرێت، بەاڵم ش���یعەكانی باشووری عێراق زیاتر بەالی سەركردە ئایینیەكان دەش���كێنەوە. ل���ەالی خۆیەوە لەگ���ەڵ رێككەوتن���ە خەریك���ی مالیك���ی عەشیرەتەكان لەناوچە سوننیەكان. ئێستا عەشیرەتەكانی ئەنبار دابەشی سەر دوو بەرە بوونە. بەش���ێكیان لەبەرەی سوپای عێراق دەگیرس���ێنەوە، بەش���ەكەی دیكە لەگ���ەڵ گرووپ���ە چەك���دارەكان ل���ەدژی

هێزەكانی حكوومەت شەڕ دەكەن".عەش���یرەتی بوعەلوان كە عەش���یرەتی س���ەر عەلوان���ی ئەحم���ەد پەرلەمانت���ار ك���ە ئەلعێراقیەی���ە، بەفراكس���یۆنی خۆپیش���اندەرانی بەپش���تگیریكردنی ئەنبار ناس���راون، ش���ەڕ لەگەڵ مالیكی و یەكەكانی سوپای عێراق دەكەن. هەروەها عەشیرەتی دلێمی كە عەشیرەتی وەكیلی س���ەعدون عێ���راق بەرگ���ری وەزی���ری مالیك���ی نزیك���ی بەكەس���ێكی دلێمی���ەو دەناسرێ پشتگیری لەسوپای ئەلمالیكی

دەكەن.عەل���ی بیلگیس���ام دەزگای پس���پۆری س���ەمین، ئاماژە بەهاوس���نووری ئەنبار لەگ���ەڵ س���وریا و ئ���وردن دەكات، ب���ۆ ئەم���ەش پێ���ی وای���ە ناس���ەقامگیری ئەو ناوچەی���ە بەندە بەقەیرانی س���وریا. بۆیە س���ەمین پێ���ی وای���ە دەبێ���ت لەڕوانگەی بااڵدەستی هێزی عەشیرەتی و بااڵدەستی مەزهەبی س���ەیری ئەو مەسەلەیە بكرێت "عێراق ناس���نامەیەكی نەتەوەیی عەرەبی نەتەوەپەرس���تان كات���ەی ل���ەو هەی���ە. جەخ���ت لەیەكپارچەی���ی خاك���ی عێ���راق دەكەن���ەوە، الیەنەكانی دیكە ك���ە لیبڕال، عەلمانییەكانی���ش لەخ���ۆ دەگرێت، لەدژی دەوڵەت لەن���او یاخیبوونێك���ی مەزهەبی

خۆدەبیننەوە". ئەوەی لەو قەیرانە دەدۆڕێنی سوننە

و توركماننس���ەمین پێی وایە قەیرانی ئەمجارەی قەیرانەكان���ی "درێژك���راوەی عێ���راق دیك���ەی ئەو واڵتەیە، ب���ەاڵم لەهەموویان گەورەت���ر و مەترس���یدارترە". ئەمەش بە "مەترس���یدارترین قەیران���ی رۆژهەاڵت���ی س���ەمین دەكات. وەس���ف ناوەڕاس���ت"

جەخ���ت لەوە دەكاتەوە، ك���ە بەهۆی ئەو قەیران���ە س���وننەكان دۆڕاوی یەكەمینن. قەیران���ە "ل���ەو دەڵێ���ت لەمبارەی���ەوە ك���وردەكان بەدەس���تكەوتی زیات���ر دێنە دەرەوە، چونك���ە ك���ورد دەتوانێ لەچەند وزە رێككەوتن���ی وەك���و مەس���ەلەیەكی لەگەڵ واڵتانی دیكە، بودجەی پێشمەرگە ك���ە تاوەكو ئەم���ڕۆ لەگ���ەڵ حكوومەتی ناوەند رێكنەكەوتووە رێبكەوێت، ئەمەش دەس���تی ئەوان بەهێز دەكات. س���وننە و توركمانەكانی���ش دەدۆڕێن���ن. لەش���ەڕی دەسەاڵتدا سوننەكان پارچەدەبن. ئەمەش لەڕوانگ���ەی دروس���تبوونی هاوس���ەنگی ن���وێ بۆ عەرەب و عێراق مەترس���یدارە. لەالیەك هەندێك یاخی دەبن لەدژی سوپا و لەالیەك���ی دیكەی���ش هەندێك هاوكاری

سوپا دەكەن".ئەو پس���پۆڕە توركە ئاماژە بەگۆڕینی هاوس���ەنگییە سیاس���یەكانی ن���او عێراق دەكات "گرووپێك هەوڵ دەدات بەش���ەڕ و گرووپەك���ەی دیكەی���ش ه���ەوڵ دەدات بەڕێگای سیاس���ی كێش���ەكان چارەسەر گرووپ���ە دوو ئ���ەو مالیكی���ش ب���كات. بەكاردێنێ و دەس���تی خ���ۆی دەخاتە ناو لەئەنجامیش���دا س���وننەكان مەس���ەلەكە، بەیەكەوە بەشداری لەهەڵبژاردن ناكەن. مالیكی عەرەبە سوننەكان پارچە دەكات و بەڕێوەی���ان دەب���ات. ب���ەم ش���ێوەیەش دەخ���وازێ ش���یعەكانی باش���وور بەالی

خۆیدا رابكێشێت". ئایا عێراق پارچە دەبێت؟

س���ەمین جەخت ل���ەوە دەكات���ەوە، كە عێراق خۆی بۆ دابەشبوون بەسەر سێ پارچە ئامادە دەكات. بەم شێوەیە درێژە لەس���اڵی "ئەمری���كا دەدات بەقس���ەكانی 2003 بەدواوە پالنی س���ێ پارچەكردنی عێراق���ی هەی���ە، ئەم���ەش ل���ەم ماوەیەی دوایی بە هاندانی مالیكی لەدژی س���وننە جێبەجێ دەكات. لێرە بەدواوە پێویس���تە سیاس���ەتمەدارانی س���وننە وردبی���ن بن. هەڵب���ژاردن لەعێ���راق نزی���ك دەبێت���ەوە. مالیك���ی زۆر زوو دەس���تی بەكەمپین���ی هەڵبژاردن كرد. مالیكی بەو سیاس���ەتەی زیان بەس���وننەكان دەگەیەن���ێ. لەعێراق ئۆپۆزس���یۆنێكی بەهێز نییە. ئەم قۆناغە، رێگا بۆ پارچەبوون���ی عێراق دەكاتەوەو هاوس���ەنگییە سیاس���یەكانیش دەگۆڕێت. عێ���راق سیاس���ییەكانی هاوس���ەنگیە

بەهاوبەش���ی مەزهەب���ی، لەڕوانگ���ەی مەزهەب���ی گرووپ���ی سیاس���ییەكان، س���وننە – شیعە، عەش���یرەت و گرووپە تیرۆریستیەكان بەیەكەوە بەڕێوەدەچێت. ئ���ەو تابلۆی���ە دواڕۆژی عێ���راق ب���ەرەو

تاریكی دەبات. ب���ۆ قس���ەكانی لەبەش���ێكی س���ەمین )سڤیل( سەرۆك وەزیرانی عێراق ئاگادار دەكاتەوە "پێویس���تە ئەلمالیكی ئەلقاعیدە و سوننەكان وەكو یەكتر لەقەڵەم نەدات. بەم ش���ێوەیە دەخوازێ بەسوننەكان بڵێ ئێ���وە ل���ەدەرەوەی حیس���اباتن، بەمەش دەخ���وازێ پەل���ە لەپارچەبوون���ی عێراق بكات، ئەمەش دەبێتە هۆی هەڵگیرساندنی ش���ەڕی ناوخۆ. س���وننەكان ك���ە لەدوای ساڵی 2003 نامۆ بوونە لەناو سیاسەتی عێ���راق، پێویس���تە ه���ەوڵ ب���دەن خۆیان نزیكی دەوڵەت بكەنەوە. پێویستە دەستی خۆی���ان نەخەنە ناو دەس���تی تەرازووی

ئەلقاعیدە".سەمین پێی وایە ناسەقامگیری ناوچە س���وننیەكان بۆی هەی���ە درێژببێتەوە بۆ ناوچە توركماننشینەكان "ئەگەر قەیرانی ئەنب���ار بەم نزیكانە چارەس���ەر نەكرێت، توركماننش���ینەكانی ناوچ���ە ب���ۆ ئ���ەوا وەك���و س���ەاڵحەدین و كەرك���وك درێ���ژ دەبێت���ەوە ئەنجام���ی زۆر خ���راپ لەگەڵ خ���ۆی دەهێنێت. لەب���واری ئەمنی رێگای ناس���ەقامگیری خ���ۆش دەكات و ئەمەش ئ���ەوەی لەس���ەر دەبێ���ت كاریگ���ەری توركمان بەش���داری لەهەڵبژاردن نەكەن. ئەمەش دەبێ���ت مای���ەی زیانێكی گەورە ب���ۆ توركمان كە دەخ���وازن لەهەڵبژاردن

ئەنجامێكی باش بەدەست بێنن".

16 ژماره 215 2014/1/18

سياسەت

سەروەر ساڵەیی

گەورەترین هەڵەیە كە نەوت دەخەینە پێش كێشەی ناوچە دابڕاوەكانەوە

سەرۆكی دەستەی گشتی ناوچە كوردستانییەكانی دەرەوەی هەرێم بۆ سڤیل:

لەم دیمانەیەی )سڤیل(دا د. محەمەد ئیحسان سەرۆكی دەستەی گشتی ناوچە كوردستانییەكانی دەرەوەی هەرێم، كە سەر بەئەنجومەنی وەزیرانە، تیشك دەخاتە سەر چەند پرسێكی تایبەت بەو ناوچانەو رایدەگەیەنێت كە "حكومەتی هەرێم بەپێشخستنی پرسی نەوت بەسەر

پرسی ناوچە دابڕاوەكاندا هەڵەیەكی گەورە دەكات".

ژماره 215 2014/1/18 17

سياسەت

بەڵگەم الیە كە مالیكی دەڵێ لەكوردستان هیچ

ئاوارە و راگوێزراوێك نییە، لەسەر ئەوە

سكااڵمان تۆمار كردووە

لەبودج����ەی س����اڵی 2014ی عێراق����دا ب����ڕی چەن����د ب����ۆ جێبەجێكردنی م����اددەی 140

تەرخان كراوە؟بودج����ەی لەڕاس����تیدا ئیحس����ان: محەم����ەد تەرخانكراو بۆ ماددەی 140 لەسەر نوسینگەی جەنابی سەرۆكی حكومەتی ئیتیحادییەو بڕواش ناكەم ئەو پارەیەی تەرخان كراوە لە 172 ملیۆن دۆالر زیاتر بێت، بەاڵم بۆ ئاگاداری خەڵك ئەم پارەی����ە تەنها بۆ ناوچەداب����ڕاوەكان نییە، بەڵكو ئێس����تا پێن����ج نوس����ینگەی دیك����ە لەناوچەكانی باش����ور و ناوەڕاس����تی عێ����راق كراوەت����ەوە بۆ قەرەبووكردنەوەی ئ����اوارە و راگوێزراوەكانی ئەو ناوچانە، بەتەفس����یری ئ����ەوان ئەو ماددەیە كەس����انی ئاوارە و راگوێزراوی����ش دەگرێتەوە،

نەك تەنها ناوچە دابڕاوەكانی كوردستان. تا چەند ئەو تەفس����یرەی بۆ ماددەكە

كراوە یاسایی و واقیعییە؟محەم����ەد ئیحس����ان: بەبۆچوون����ی م����ن ئەو ماددەیە ب����ۆ ناوچ����ە دابڕاوەكانی كوردس����تان تەرخ����ان ك����راوە، ك����ە تەعری����ب ك����راون، بەاڵم دەوڵەت����ی قان����ون و حكومەت����ی ئیتیح����ادی و

بەتایبەتیش س����ەرۆكی حكومەت لەبەر هەندێك مەبەس����تی ئینتیخاب����ی ك����ۆن ئەو تەفس����یرەیان هێنایە ئاراوە، تاكو زیان لەكوردس����تان بدەن و هەندێك لەو پارەیە بۆ باش����وور و ناوەڕاس����ت تەرخ����ان بك����ەن، دوای ئ����ەو تەفس����یرەش ئێمە گوتم����ان ئەگەر ئەوە راس����تە پێویس����تە هەموو ئ����اوارە و راگوێزراوەكان����ی عێ����راق بگرێتەوە، نەك تەنها باش����وور و ناوەڕاست، بەاڵم ئەوان دەڵێن تەنها لەناوەڕاست و باشوور راگواستن هەب����ووە، م����ن بەڵگ����ەم الیە ك����ە مالیك����ی دەڵێ لەكوردستان هیچ ئاوارە و راگوێزراوێك نییە، بۆیە زیادكردنی بودجە بەم ش����ێوەیەی ئێس����تا زۆر خزمەت و پێش����ڤەچوونی كوردستانی تێدا

نییە. پێ����ت وانیی����ە ئ����ەو تەفس����یر كردن����ە بەالیەكی دیكەدا لەبەرژەوەندی جێبەجێكردنی

ماددەكە بێت؟محەمەد ئیحسان: ئەگەر ئەو ماددەیە فراوان بكرێتەوە، پێویستە خەڵكی دیكەش ببنە بەشێك لەكێشەكە، نەك تەنها بەشێك بن لەپارەخواردن، ئەگەر بۆ سوودی ماددیش بێت پێویستە هەموو خەڵكی عێراق سوودمەند بن، نەك تەنها خەڵكی باشوور و ناوەڕاس����ت، واتا نابێت بەیەك چاو س����ەیری تەفس����یر بكەیت، چونكە روئیا بەدوو چاو بەكار دێت، نەك یەك چاو، بەاڵم برادەران لەبەغدا ئەو تەفسیرەیان بەیەك چاو كردووەو تەنانەت ناوچە سووننەنشینەكانیش ناگرێتەوە، ئەمەش تەفس����یرێكی هەرزانە، راستە لەڕووی سیاس����ییەوە ئەو تەفس����یرە كارێكی باش بوو، ب����ەاڵم كاتێ����ك رێككەوتین و قبوڵم����ان كرد ئەو الیەنە بگرێت����ەوە، گوتمان ئەگەر هەموو عێراق بگرێتەوە كێش����ەمان نییە، تاك����و ئەوانیش ببنە بەش����ێك و نەڵێن ماددەی 140 تەنها بۆ كوردە، دوای ئ����ەوە مالیكی بڕیارێك����ی دەركردو گوتی كە كوردس����تان ئاوارەو راگوێزراوی تێدا نییە، ئێمەش س����كااڵمان دژی ئەو بڕی����ارەی مالیكی

لەدادگای ئیتیحادی تۆمار كردووە.

تێبین����ی كراوە كە دوای بوونی هادی عام����ری بەس����ەرۆكی لیژنەی ب����ااڵی جێبەجێ كردن����ی ماددەكە، زۆرترین پارە بۆ ناوچەكانی باش����وور و ناوەڕاس����ت تەرخان دەكرێت، چی

كراوە بۆ چارەسەر كردنی ئەم كێشەیە؟محەمەد ئیحس����ان: ئەمە راستە، بەبۆچوونی منیش لیژنەك����ە لەقۆناغێكی چەقبەس����توودایە، لەو كاتەوەی هادی عامری بووەتە س����ەرۆكی لیژنەك����ە كێش����ەی زۆرمان بۆ دروس����ت بووە، و لەبڕیارەكانی����ان نی����ن راس����تگۆ چونك����ە دادپەروەر نین لەشیكردنەوەكانیان و پابەندیش نی����ن ب����ەو رێككەوتنان����ەی واژووی دەكەی����ن، لەڕاستیدا ئەم شتە بووەتە ئسلوبێكی ناشیرین لەچارەس����ەركردنی كێش����ەكان، ئێمە پشتگیری دانان����ی ه����ادی عامریم����ان ك����رد بەس����ەرۆكی لیژنەكە، بەاڵم لەڕۆژی دەس����تبەكاربوونییەوە ت����ا ئێس����تا كێش����ەكان زیات����ر ب����وون و خاو و خلیس����كییەكی زۆر هەیە، لەس����اڵی 2013ش����دا تەنها سێ كۆبوونەوەمان ئەنجامداوە، لەكاتێكدا كە سااڵنی پێشوو مانگانە دوو كۆبوونەوەمان

ئەنجام دەدا.كەمبوون����ەوەی ه����ۆكاری كۆبوون����ەوەكان تەنه����ا هادی عامریی����ە یاخود

هۆكاری دیكەش هەیە؟زۆر عام����ری ه����ادی ئیحس����ان: محەم����ەد س����ەرقاڵی ئیش����ەكانی دەرەوەی لیژنەكەیە، كە وەزیری گواس����تنەوەیەو بەرپرسی رێكخراوی بەدرەو بەرپرس����ی هەماهەنگیی����ە لەگەڵ ئێران و كاری حیزب����ی و بەرژەوەندی شەخسیش����ی هەیە، جگە ل����ەوەش زۆرب����ەی كۆبوونەوەكان س����وودیان نییە، ئەگەر لەكۆبوونەوەدا لەس����ەر ش����تێك رێ����ك بكەوی����ن و دواتر ش����تێكی دیكە بكرێ����ت و هەم����وو جارێكی����ش ئەم����ە دووبارە

ببێتەوە ساردییەك دێتە ئاراوە. كارت����ان ك����ردووە بۆگۆڕینی ناوبراو

بەكەسێكی دیكە؟محەمەد ئیحس����ان: ئێمە هی����وا ناخوازین كە بگۆڕدرێ����ت، بەڵك����و هیواخوازی����ن ئیش����ەكانی بەشێوەیەكی دیكە ئەنجامبدات و ئیدارەكردنی ئەم مەلەفەش بەم شێوەیە شتێكی تەواو نییە.

چەن����د س����اڵێكە چەك����ی قەرەب����ووی ماددەكە دابەش دەكرێت، پێتوایە بەچەند ساڵی

دیكە ئەو قەرەبووكردنەوەی كۆتایی بێت؟محەم����ەد ئیحس����ان: چارەس����ەركردنی هەر كێش����ەیەك پش����ت بەنیازی تۆ دەبەستێت، ئایا ح����ەزت لێیە ئ����ەو كێش����ەیە چارەس����ەر بكەیت یاخ����ود نا، ئ����ەوەی لەعێراقدا لەهەموو ش����تێك زیات����ر و هەرزانت����رە پارەیە، ئ����ەوەی لەهەموو ش����تێكیش بێ نرخترە لەم واڵت����ە مرۆڤە، بەاڵم ئەگ����ەر نیەتێك����ی تەواو ب����ۆ چارەس����ەركردنی

18 ژماره 215 2014/1/18

سياسەت

لەو كاتەوەی هادی عامری بووەتە سەرۆكی لیژنەكە كێشەی زۆرمان

بۆ دروست بووە

ئەگەر باسی بەدیلی مادەی 140 بكەین

ئەوەی هەمانە لەدەستمان دەچێت

جاران یەك سەدام هەبوو، ئێستا زۆر زۆرە

كێشەكە هەبێت پارەی زیاتر تەرخان دەكرێت، لەجیات����ی تەرخانكردنی 172 ملیۆن دۆالر 500 ملی����ۆن دۆالر تەرخ����ان دەك����ەم و كێش����ەكەی پ����ێ چارەس����ەر دەك����ەم، ئەگەر س����ەیری كۆی پڕۆس����ەكە بكەین، ئەو كێش����ەیە لەساڵی 2003 بەتەرخانكردن����ی 50 ملی����ۆن دۆالر چارەس����ەر دەك����را، بەاڵم تا س����اڵی 2013 زیاتر لەملیارێك دۆالر خ����ەرج كراوەو تا ئێس����تاش نەمانتوانیوە كێش����ەكە چارەس����ەر بكەی����ن، تێپەڕبوونی كات زیانێكی دارایی����ە، تەعەدایە لەخەڵك، تێكچوونی ب����اری دەروون����ی و كۆمەاڵیەت����ی و سیاس����ی خەڵك����ی واڵتە، وات����ا ئەگەر حكومەت����ی عێراقی ئ����ەم كێش����ەیەی دوای بەش����ێوەیكی عاقاڵن����ە پەس����ەندكردنی دەستوور چارەس����ەر بكردایە، زۆرب����ەی كێش����ەكان ئەمڕۆی عێراق دروس����ت نەدەبوون، چارەس����ەركردنی كێش����ە لەم واڵتە قی����ادەو ئیرادەو نیەتی پاك و ئاوەدانكردنەوەی واڵت و هەس����تێكی دیموكراس����ییانەو رێزگرتن لەمرۆڤ����ی پێویس����تە، ئەمان����ەش الی حكومەتی

ئیتیحادی نییە.فی����دڕاڵ حكومەت����ی ك����ورد بەجێبەجێنەكردن����ی ماددەك����ە تۆمەتبار دەكات، و جەعف����ەری لەئیبراهی����م هەری����ەك ب����ەاڵم ن����وری مالیكی����ش دەڵێن ك����ە حكوم����ەت كاری خ����ۆ ك����ردووەو دوا هەنگاو الی س����ەرۆكایەتی

كۆمارە، بۆچوونت لەسەر ئەم قسانە؟محەم����ەد ئیحس����ان: جارێك����ی دیك����ەش ئەم قس����ەیەم كردووە، لەعێراق����دا درۆ الی هەندێك ك����ەس بووەت����ە نەری����ت و باجی لەس����ەر نییە، الی هەندێك����ی دیك����ەش قێزەون����ە، الی هەندێك خەڵك����ی دیك����ەش گوێڕایەڵیكردن����ە، تەنها یەك بڕگە الی سەرۆكی كۆمارە كە راستكردنەوەی س����نوورە ئیدارییەكان����ە، ئەوی����ش پڕۆژەك����ەی پێشكەش����ی پەرلەم����ان ك����ردووە، ب����ەاڵم 90–95%ی هەنگاوەكانی چارەس����ەركردنی كێشەكە الی ئەنجومەن����ی وەزیران����ەو ئەوانی����ش نیەتی جێبەجێكردنی����ان نیی����ەو خۆیانی����ش زەرەرمەند دەبن، لەسەردەمی جەعفەریدا خودی جەعفەری یەكێ����ك ب����وو لەبەربەس����تەكان و ب����ەو هۆیەوە س����ەری خۆی لەسەری داناو لەس����ەرۆكایەتی

وەزی����ران البرا، ئەوەی ن����وری مالیكیش دەیڵێ وانییەو تەنها هەندێك شتی شكڵی ئەنجامداوە، بابەتێ����ك هەی����ە ك����ە عێراقیی����ەكان و زۆرب����ەی گەل����ی كوردیش لێ����ی تێنەگەیش����توون، ئەویش ئەوەی����ە ك����ە جینۆس����اید وەك ئامرازێ����ك ب����ۆ پاكت����اوی رەگەزی ئەنجام����دراوە، ئەوەی دژی كورد ك����راوە لەكەرك����ووك زۆر لەجینۆس����اید گەورەترە، من گەیش����توومەتە ئەو بڕوایەی كە دەبێت بەشێوەیەك مامەڵە لەگەڵ بەغدا بكەین، ك����ە نەڵێین بەعس����ییەكان كوردیان جینۆس����اید ك����ردووە، بەڵكو دەبێت بڵێی����ن دەوڵەتی عێراق ئەم كارەی كردووە، واتا دەبێت وتاری خۆمان لەبەتاكەكەسیكردنەوە بگۆڕین بۆ قالبی دەوڵەت، چونك����ە ئ����ەوان لەبەر دەوڵ����ەت ئ����ەو كارەیان ك����ردووە، ئەمڕۆ ئاڕاس����تەی دەوڵەت����ی عێراق هەمان ئاڕاستەی دەوڵەتی سەردەمی پێشووە، بگ����رە ئێس����تا خراپت����رە، چونك����ە لەس����ەردەمی سەددامدا زۆر شت هەبوون بەرامبەر بەكورد نەك����ران، چونك����ە هەمووی����ان لەی����ەك ك����ەس

دەترس����ان، بەاڵم ئێستا فەوزای سیاسی هەیەو لەجیاتی یەك سەدام ژمارەیەكی زۆری سەدام بوونیان هەیەو ئەگەر ئێس����تاش حكومەت پێی بكرێت دوودڵی ناكات لەجینۆس����ایدكردنەوەی ك����ورددا، بەاڵم پێی����ان ناكرێت، بۆیە پێویس����تە ئ����ەو ش����تانەی بخەین����ە س����ەر تەركی����ز زۆر ئێم����ە نەكەی����ن، لەبیری����ان و تێپەڕی����ون ك����ە گەیش����توونەتە قۆناغێك كە پێمان وایە هەموو شتێك بریتییە لەڕێگاوبان و فڕۆكەو ترافیك و ئەو ش����تانە، بەاڵم پێویستە ئەوە لەبیر نەكەین، چۆن گەیشتووینەتە ئەمڕۆ تاكو رووداوەكانی راب����ردوو روو نەدەنەوە. دواتر ئەگەر دەوڵەتی قان����ون و ئیبراهیم جەعف����ەری و نوری مالیكی راس����ت دەكەن با هانی كوتلە پەرلەمانییەكەیان بدەن پاڵپشتی پڕۆژەكەی سەرۆك كۆمار بكەن

لەپەرلەمان، ئایا دەیكەن؟، نەخێر نایكەن. بەڕای ت����ۆ رۆڵی كوتلە كوردییەكانی

پەرلەمان لەجواڵندنی ئەو پڕۆژەیە چییە؟محەم����ەد ئیحس����ان: ئ����ەو رۆژەی پڕۆژەكە پێشكەش����ی پەرلەم����ان ك����را لەبەغ����دا لەگ����ەڵ كوتلەكانی كوردستان دانیش����تم و پێشنیارێكم

پێش����كەش كردن بۆ جێبەجێكردن����ی پڕۆژەكە، ب����ەاڵم زۆر لەب����رادەران دەی����ان گ����وت ئێمە چ مەجبوری����ن چەمچەم����اڵ بگەڕێنین����ەوە س����ەر چەمچەم����اڵ وانیی����ە، كاك����ە ئ����ێ كەرك����وك، ناگەڕێنیت����ەوە س����ەر كەرك����وك، بەڵك����و ئ����ەو بەش����ەی چەمچەم����اڵ كە لە 2003/3/19 س����ەر بەكوردس����تان ب����وو هەر لەس����ەر كوردس����تان دەمێنێت����ەوەو بەش����ەكەی دیك����ەش دەخرێتەوە

سەر كەركوك.بەداخەوە زۆر شت هەیە هەندێك برادەرانی پەرلەمان و حیزبە سیاس����ییەكان تا ئێس����تا لەم پرسە تێنەگەیشتوون، چونكە وردەكاری زۆری تێدای����ە، تەنان����ەت وردەكاری بەس����ەنتیمەتری

تێدایە. م����اوەی چەند س����اڵێكە ت����ۆ ئەندامی لیژنەی ب����ااڵی جێبەجێكردنی ماددەی 140یت، پێتوای����ە بەو میكانیزمە كێش����ەی ئ����ەو ناوچانە

چارەسەر بكرێت و بگەڕێنەوە سەر هەریم؟نەخش����ەڕێگا وەك ئیحس����ان: محەم����ەد دەتوانێ����ت ت����ەواوە، نەخش����ەڕێگایەكی كێش����ەكان چارەس����ەر ب����كات، بەاڵم ش����ێوازی هی����چ بۆی����ە هەڵەی����ە، جێبەجێكردنەك����ەی چارەس����ەرێك ل����ەو چارەس����ەرە باش����تر نییەو هی����چ بەدیلێك ب����ۆ ئەو ماددەیە نیی����ە، بڕوا بكە ئەگەر باس����ی بەدیلیش بكەین ئ����ەوەی هەمانە

لەدەستمان دەچێت. پێتوایە كام كەسایەتی سیاسی شیعە كە تا ئێس����تا بوون بەسەرۆك وەزیران ویستی ناوچان����ەی ئ����ەو كێش����ەی چارەس����ەركردنی

هەبێت؟محەمەد ئیحس����ان: بەپێ����ی ئەزموونی زۆرم لەبەغ����داو پێ����ش روخانی رژێمیش ل����ەدەرەوە، متمانە بەو خەڵكە ناكەم، چونكە راستگۆ نین و ترس����نۆكن لەتەڕح، كە بێهێز دەبن زۆر زەلیلن، كە بەهێزیش دەبن عاشقی زوڵمن، بەمانایەكی دیكە دیارە ئەمە كەلتوری عەرەبییە، كە بێهێزن دەڵێ����ن دەخیل����ی ئ����ەم قورئانەو ك����ە بەهێزیش دەبن یەكەم كەس س����ەری تۆ بەشیر دەبڕێت، ئەوەی حەزی لێیە تا ئێستا تاقی نەكراوەتەوە، كەس����انێكیش ه����ەن پێش����تر خۆیان بەدۆس����تی كورد دەزان����ی، بەاڵم كاتێك ب����وون بەخاوەنی

پۆست و دەسەاڵت دەركەوت كە وا نین.

ژماره 215 2014/1/18 19

سياسەت

زیاتر لە 55000 چەك بەسەر خێزانە كوردەكاندا دابەشكراوە

دكتۆر نەجمەددین كوردپەروەر و شارەزایە و

جێگای رێزە

جیلی ئێمە دەوڵەتی كوردستان دەبینێ و دوور نییە كاریشی تێدا بكەین

قس����ەیە راس����ت بێ����ت؟ یاخ����ود بەهەرێمكردنی ش����ارەكە تاچەند گونجاوە بۆ واقیعی كەركوك

و كوردستان؟محەم����ەد ئیحس����ان: ب����ەالی من����ەوە دكت����ۆر نەجمەددی����ن جێ����گای رێ����زەو هەس����تم ب����ەوە نەجمەددی����ن كاك ك����ە پێموای����ە نەك����ردووە، برادەرێك����ی كوردپ����ەروەر و ش����ارەزایە، م����ن شانازی بەوەوە دەكەم كە پارتیم، بەاڵم لەكاری خ����ۆم و لەئی����دارە بۆچوونێك����ی دیك����ەم هەیە، نەجمەددی����ن كاری لەكەرك����وك كردووە، بەاڵم بەهەرێمكردنی كەركوك یاخود نەكردنی كاری حیزبێك و كەس����ێك نییە، موزایەدەش لەس����ەر كوردایەت����ی كاك نەجمەددی����ن ناكەم و بڕواش ناك����ەم ك����ە وابی����ر بكات����ەوە، ئێمەش ك����ە گەنج بووی����ن و لەئەمری����كا بووین زۆرج����ار ئەومان بەمامۆس����تای خۆم����ان دەزان����ی لەكوردایەتیدا، هەر كەسێكیش باسی بەهەرێمبوونی كەركوك دەكات مانای ئەوەیە كە گاڵتەی بەعەقڵی كورد ك����ردووە، یاخ����ود عەقڵی كوردی ش����ێواندووە، ب����ا دان بەوەدا بنێت، كە تووش����ی شكس����تێكی مێژوویی ب����ووە، ئ����ەو بژاردەیە لەس����ەردەمی

بەعسیشدا هەبوو، بەاڵم قبوڵمان نەكرد. ماوەیەك باسی راگەیاندنی دەوڵەتی كوردی دەكرێت، ئایا هەرێمی كوردستان بەبێ

ناوچەدابڕاوەكان دەبێتە دەوڵەت؟بەب����ێ كوردس����تان ئیحس����ان: محەم����ەد هەم����وو ب����ەاڵم نابێ����ت، ناوچەداب����ڕاوەكان ناوچەكانیش نا، بەبۆچوونی من هەندێك ناوچە ناتوان����ن بگەڕێنەوە س����ەر كوردس����تان، چونكە ئیمكان و كۆڵەكەكانی گەڕانەوەیان نییە بۆ سەر كوردس����تان، ئەمەش تەحلیلێكی مەنتیقییە نەك عاتیفی، پێش����تر دەمووت جیل����ی ئێمە دەوڵەتی كوردی نابینێت، بەاڵم ئێس����تا دەڵێم دەیبینین و دوور نییە كاریش����ی تێدا بكەی����ن، هیواخوازین ئەو چانسەش بكەینە گەورەترین دەسكەوت و

بەكەمترین زیانەوە دەربچین. دەگوت����رێ دەس����تەكە تاكو وەزارەت

بوو ئاكتیڤتر بوو؟محەمەد ئیحسان: بەڵێ راستە.

بۆ؟، خۆ تۆ ئێس����تاش پلەی وەزیرت

زۆجار دەگوترێ لەئێستادا حكومەتی هەرێم و حیزبە كوردییەكان كێشەی كەركوك و ناوچ����ە دابڕاوەكانی����ان كردووەت����ە قوربانی كێش����ەی نەوت، بۆچوونت لەس����ەر ئەم بابەتە

چییە؟محەمەد ئیحس����ان: من لەگەڵ ئەو بۆچوونە نیم، جگە لەوەش من زۆر سەریحم لەقسەكانم، ئەسبەقیەت و ئەولەویەتی كێشەكان بەگوێرەی كات و پێویس����تی گۆڕان����كاری بەس����ەردا دێت، دوور نییە ئێمە ئەسبەقیەتی زیاترمان بەكێشەی

نەوت دابێت بەراورد بەناوچە دابڕاوەكان. ئەمە هەڵە نییە كە دەكرێت؟

محەم����ەد ئیحس����ان: بەبۆچوون����ی م����ن ئەمە گەورەتری����ن هەڵەیە كە دەكرێت، چونكە ئەگەر تۆ كێش����ەی ناوچە كوردستانییەكان چارەسەر نەكەیت، هەموو كوردس����تان بكەیت بەئەڵماس و زێڕ ئایندەی كوردس����تان هەر لەمەترسیدایە، چارەس����ەركردنی ئەو كێشانەش چارەسەرێكی ستراتیژییە بۆ سەقامگیركردنی ئایندەی عێراق

و ناوچەكە. هەڵب����ژاردن نزیكبووەت����ەوەو حیزبە كوردییەكانی����ش ل����ەو ناوچانە لەنێ����وان خۆیان

ناكۆكن، زیانەكانی ئەم ناكۆكییانە چی دەبن؟محەمەد ئیحس����ان: من بەدەنگێكی بەرزەوە دەڵێم ئەمە جێگەی داخە، ئامانجێكی نەتەوەیی لەئامانجێك����ی بەبەهات����رە و پیرۆزت����ر زۆر حیزب����ی، با بەیەك لیس����ت ل����ەو ناوچانە بچینە دەرەوەی نەچێت����ە دەنگم����ان هەڵبژاردن����ەوەو لیس����تەكە، با لەكەركوك و موس����ڵ و خانەقین كێشەكانمان لەدەوری شەخسدا كۆنەكەینەوەو بڵێین نابێت ئەو كەس����ە ببێتە ئەندام پەرلەمان، ئەس����بەقییەتی كارەكانم����ان گەڕاندن����ەوەی ئەو ناوچانەی����ە، لەڕاس����تیدا بەش����ێكی زۆری ئ����ەو ناكۆكییانە ناكۆك����ی حیزبی نین، بەڵكو ناكۆكی شەخسین، یاخو نەگەیاندنی زانیاری تەواوە بۆ

سەركردایەتی. ناكۆكییەكانی نێوان پارتی و یەكێتی كەریم����ە، نەجمەددی����ن لەس����ەر لەكەرك����وك پارت����ی ب����ەوە تۆمەتب����اری دەكات ك����ە كار بۆ بەهەرێمكردن����ی كەرك����وك دەكات، پێتوایە ئەم

هەیە.ب����وو وەزارەت ك����ە ئیحس����ان: محەم����ەد ئیش����ەكانی باش����تر ب����وون و زیاتری����ش گ����وێ لەقس����ەكانی دەگیران، راستە من پلەی وەزیرم هەی����ە، ب����ەاڵم مامەڵەك����ردن لەگ����ەڵ وەزارەت جی����اوازە لەگ����ەڵ دەس����تە، بچووككردن����ەوەی دەس����تەكەش هەڵەیەكی گەورەی كاك بەرهەم بوو و وایدەزانی ئەمە موجامەلەیەكە بۆ بەغدا، بەغ����دا لەو ش����تانە تێناگات، ئەگ����ەر بەچەكوش

لەسەریان نەدەیت ئاگایان لەدەنگی تۆ نابێت. ل����ە كابین����ەی هەش����تەمدا دەس����تەكە

دەبێتەوە وەزارەت؟محەمەد ئیحس����ان: نەخێر، بڕوا ناكەم، بەاڵم

بچووكتریش ناكرێتەوە. بەش����ێكی زۆری ئ����ەو هاوواڵتییانەی م����اددەی 140 دەیانگرێت����ەوە و قەرەبووی����ان وەرگرتووە تا ئێستا نەگەڕاونەتەوە ناوچەكانی خۆیان و لەشارەكانی هەرێم ماون، ئەم بابەتە كاریگەری لەس����ەر ئەنجام����ی هەڵبژاردن نابێت

لەو ناوچانە؟محەمەد ئیحس����ان: زیانێكی زۆر گەورەیەو فێڵێك����ە لە خەڵكیان كردووە، ئێمە بۆیە پارەمان پێداون تاكو بچنەوە ناوچەكانی خۆیان، ئەگەر نەگەڕاوەش پێویستە لەو ناوچانە دەنگ بدەن، باش����ە ب����ۆ ناچن����ەوە ب����ۆ دەنگدان؟ ب����ەڕای من بەشداری كردن لە هەڵبژاردن پیرۆزترە لە ئاو خواردن����ەوەو نان خواردن چونك����ە كاریگەری لەس����ەر هاوكێش����ەكە دەبێ����ت، ئێم����ە ش����انازی بەكوردایەتیی����ەوە دەكەین كەوایە با بچنەوە لە

ناوچەكانی خۆیان دەنگ بدەن. ئەگ����ەر هاوواڵتیان ئەو هۆش����یارییە سیاسی و یاساییەیان نەبێت، چۆن هاوكارییان دەك����ەن؟ ئایا ئەگەر داواتان لێ بكرێت ئامادەن

بۆ دەنگدان بیانگوازنەوە ناوچەكانیان؟هۆش����یارییان ئەگ����ەر ئیحس����ان: محەم����ەد نەبێت، ئەركی حیزبە سیاسییەكان لێرەوە دەر دەكەوێ����ت، پێویس����تە ئەوان ئ����ەم كارە بكەن و ئەگ����ەر نەیكەین مانای وایە شكس����تیان هێناوە ل����ە كارەكانی����ان، ئێم����ەش ت����ەرەدود ناكەین لە گواس����تنەوەیان و ئەگەر بودجەش����مان بۆ ئەو

مەبەستە نەبێت دەتوانین پەیدای بكەین. بۆچی ناوی دەستەكەتان لەهەیكەلی

20 ژماره 215 2014/1/18

سياسەتسياسەت

بچووككردنەوەی دەستەی ناوچە كوردستانییەكان هەڵەیەكی گەورەی

كاك بەرهەم بوو و بۆ موجامەلەی بەغدا كردی

ئەنجومەنی وەزیران نابینرێ لەسایتەكەیدا؟محەمەد ئیحس����ان: ئێمە پێش����تر باس����ی ئەو بابەتەم����ان لەگ����ەڵ ئەنجومەن ك����ردووە، بەاڵم باش����تر وایە ئەم پرسیارە ئاڕاستەی رێكخەری سایتەكەی ئەنجومەن بكەیت، چونكە وەاڵمەكە

الی ئەوە. ماوەیەك پێش ئێستا بەشداریت كرد لەهێنانەوەی روفاتی 98 بارزانی لەموسەیبەوە،

كێ رایسپاردووی بۆ ئەم كارە؟محەم����ەد ئیحس����ان: ئ����ەو كاتە م����ن مۆڵەتی و چاالكوانێ����ك وەك وەرگرتب����وو، فەرمی����م ب����ۆ بەدواداچ����وون شەخس����ی بەش����ێوەیەكی ئەم مەس����ەلەیە دەك����ەم و مەس����حێكی تەواوم ك����ردووە بۆ گۆڕەبەكۆمەڵەكان����ی كورد، ئەگەر

لەحكومەتی����ش دەربچم بەپێی توان����ا بەردەوام دەبم لەم كارە، من بەشێوەیەكی شەخسی ئەو

كارەم كرد. دەكرێ����ت ب����ەوردی پێم����ان بڵێیت كە

چەند چەك دابەشكراوە تا ئێستا؟محەمەد ئیحس����ان: ب����ەوردی نازانم چەندە، ب����ەاڵم زیاتر ل����ە 55000 چەك بەس����ەر خێزانە

كوردەكاندا دابەشكراوە.هەرێ����م س����ەرۆكی پێش����تر رایگەیاندب����وو كە دەبێت دەس����تەواژەی ناوچە كوردس����تانییەكانی دەرەوەی ئی����دارەی هەرێم ناوچەجێناكۆك����ەكان دەس����تەواژەی لەجیات����ی بەكاربهێنرێت، بەاڵم تۆ لەقسەكانتدا كەمتر ئەو

دەستەواژەیە بەكاردەهێنیت، بۆ؟

ئ����ەو لەڕاس����تیدا ئیحس����ان: محەم����ەد دەس����تەواژەیەی س����ەرۆكی هەرێ����م لەهەم����وو دەستەواژەو ناوێكی دیكە راستتر بوو، چونكە ئ����ەو ناوچان����ە ه����ەر كوردس����تانین، تەنان����ەت ئەگەر نەش����گەڕێنەوە س����ەر هەرێم، ئێمەش كە تەن����ازول لەمافێكی خۆمان دەكەی����ن و دەڵێین ناوچە جێناكۆكان رێز لەدەس����توور دەگرین و لەگفتوگۆكردن لەگەڵ بەغداش ئەو دەستەواژەیە ب����ەكار دەهێنی����ن، ب����ەاڵم لەناوخ����ۆی هەرێم����دا ه����ەر دەس����تەواژەی ناوچە كوردس����تانییەكانی دەرەوەی ئیدارەی هەرێ����م بەكاردەهێنین، ئەو ناوچان����ەش بەهەموو پێوەرێك كوردس����تانین، ئێستا بەدرەو جەسان كوردیان تێدا نییە، بەاڵم ئایا من و هیچ س����ەركردەیەكی كورد دەتوانێت ئ����ەو ماف����ە بەخ����ۆی بدات بڵێ����ت ئ����ەو ناوچانە

كوردستانی نین. بەهۆی زۆری رێ����ژەی لەدایكبوونی عەرەب و كەمی لەدایكبوونی كورد لەكەركوك و دەوروب����ەری مەترس����ی زیادبوون����ی رێژەی ع����ەرەب لەئارادایە، ئایا ئ����ەوە هانتان نادات كە زووت����ر قۆناغەكان����ی م����اددەی 140 جێبەج����ێ

بكەن؟محەمەد ئیحس����ان: تۆ مامەڵە لەگەڵ واقیعدا دەكەیت و ئەم كێش����ەیەش لەهەم����وو واڵتێكدا هەیە، توركمانیش دەڵێ����ی رێژەی لەدایكبوونی ك����ورد لەتوركم����ان زیات����رە، لەئەس����تەنبوڵیش وای����ە ت����ورك كەمت����ر منداڵ����ی دەبێ����ت و كورد زیات����ر، بەاڵم هەر چەندە ئەنجامدانی راپرس����ی دوا بكەوێ����ت لەبەرژەوەن����دی ك����ورددا نیی����ە، جارێ����ك هەم����وو ك����ە كات ی����اری چونك����ە دوژمنانمان لەگەڵمان ئەنجامیدەدەن ئێس����تاش لەگەڵم����ان دەكرێ����ت، ئێمەش تا پێم����ان كرابێت لەوانەی����ە ب����ەاڵم بووینەت����ەوە، رووب����ەڕووی رووبەڕووبوونەوەكەمان س����ەركەوتوو نەبێت

و لەئاستی یارییەكەدا نەبێت.

ژماره 215 2014/1/18 21

سياسەت

مستەفا بارزانی و رۆژنامەنووسێكی بیانی

فەیسەڵ خەلیل

خاڵێـــك كـــە پەیوەنـــدی بـــە بارزانی و مێژووی حزبی شـــیوعییەوە هەیە، ئەوەیە كـــە بارزانـــی پەیوەنـــدی لەگـــەڵ هەموو سەركردەكانی شیوعی وەك یەك نەبووە، ئەمـــەش لەهەمـــوو یاداشـــتەكاندا رەنگی داوەتـــەوە. لێرەدا دەكرێت باســـی خاڵێك بكرێـــت، كە ســـەرنجڕاكێش و رێكەوتێكی خۆشـــە، ئەویـــش ئەوەیـــە كە پێنـــج ناوی دیـــار لەمێژووی حزبی شـــیوعی عێراقیدا )عەزیـــز( بووە، ئەوانیـــش عەزیز محەمەد

و عەزیـــز حـــاج و عەزیز شـــێخ و عەزیز سەباهی و عەزیز شەریفە.

دوو لـــەو عەزیزانە بارزانییـــان بینیوە، لەوانە عەزیز محەمەد و عەزیز شـــەریفە، دەكرێـــت، بـــاس لەیاداشـــتەكاندا وەك پەیوەندی بارزانی لەگەڵ ئەو دووانە زۆر باشـــبووە، عەزیـــز حاجیش كـــە لە 1968 ئینشقاقی كردووە، گوایە لەڕێگای حەبیب بینیـــوە، بارزانـــی كەریمـــەوە، محەمـــەد یاداشتەكەی ئەحمەد بانیخێانی باس لەو بینینـــە دەكات، كە گوایە بارزانی لەڕێگای حەبیب محەمـــەد كەریمەوە عەزیز حاجی بینیوەو دوای ئەوەی ئینشقاقیان لەحزبی شیوعی كردووە، چەكی بەجەماعەتەكەی

عەزیز حاج داوە بۆ ئەوەی فشـــار بخەنە ســـەر دەســـەاڵت و یـــان هەوڵی خســـتنی دەســـەاڵت بدەن. لەهەندێك ســـەرچاوەی دیكـــە ئەمـــە رەتدەكرێتـــەوە كـــە بارزانی

چەكی بەحزبی شیوعی دابێت.عەزیـــز شـــێخ نەبێـــت، ئەوانـــی دیكە چ بەیاداشـــت باسی بارزانییان كردووە، یان بەبینینـــی راســـتەوخۆ بارزانییـــان بینیوە، ئەبـــو حیكمـــەت بـــاس لـــەوە دەكات، كـــە بارزانی عەزیز محەمەدی خۆشویســـتوە، چونكە هەڵســـوكەوتی عەزیـــز محەمەدی بـــەدڵ بـــووە، كە كەســـێكی هێمـــن بووە، تەنانـــەت بـــاس لـــەوە دەكرێت لـــە 1968 حاجـــی عەزیـــز كاتێـــك جەماعەتەكـــەی

مەال مستەفا بارزانی لە یاداشتی شیوعییەكاندا

بەشی دووەم

بارزانی و پێنج )عەزیز( ناوەكەی شیوعی

22 ژماره 215 2014/1/18

سياسەت

بینیـــوە، ئامادە نەبـــووە هاوكاریان بكات، گوتویەتـــی "هـــەردەم ئەوەتـــان لەبیر بێت من پشتگیری ئەو الیەنە دەكەم كە عەزیز

محەمەدی تێدایە".عەزیز شەریف كە سەردەمێك ئەندامی مەكتەبی سیاســـی حزبی شـــیوعی بووە، لەیاداشـــتەكانیدا باســـی لەبینینی بارزانی كردووە، عەزیز شـــەریف لەســـاڵی 1965 هاتۆتە كوردستان، ئەو بەڕەچەڵەك خەڵكی شـــاری رومادییە، ماوەیـــەك وەزیری داد بـــووە لەحكومەتی عێراقی، لەســـەردەمی دیاربـــووە، عەزیـــز مەلەكیـــدا كەســـێكی شەریف بەچەندین الپەڕە باس لەبارزانی دەكات، كـــە دواتـــر لەگەڵ نووســـینەكانی

عەزیز سەباهی دێینەوە سەری.بـــەاڵم ئێســـتا هەر باســـی ئـــەو قۆناغە دەكەین، كە سەردەمی شۆرشی چواردەی هـــەر ســـەرەتای شۆرشـــە، و تەممـــوز لەســـاڵی یەكەمی شۆرشـــدا مەسەلەیەكی دیكـــە دێتـــە ئـــاراوە، كـــە دەبێتـــە مایەی ناكۆكی لەنێوان بارزانی و شیوعییەكاندا، ئەویـــش یاخیبوونەكەی شـــێخ رەشـــیدی لۆالن بوو، كـــە لەئایاری 1959دا روویدا، لـــەوەدا بارزانی بەرپەرچـــی یاخیبوونەكە دەداتەوە، لەهەمان كاتیشدا چەكدارەكانی حزبـــی شـــیوعی بەســـەرۆكایەتی فاخیـــر مێرگەســـۆری و بەسەرپەرشـــتی عەزیـــز محەمـــەد لەناوچەكە نزیـــك دەبنەوە، هەر بەمەبەستی بەرپەرچدانەوەی یاخیبوونەكە لەســـیدەكان، بەاڵم ئەمە بارزانی نیگەران دەكات، كەریـــم ئەحمەد لەیاداشـــتەكانیدا بەوردی باســـی ئەو رووداوەی كردووە، شـــێخ )یاخیبوونەكـــەی بەناونیشـــانی رەشـــیدی لـــۆالن(، كەریم ئەحمـــەد دەڵێ "هەنـــدێ هەواڵـــی ســـەلبیمان پێگەیشـــت لەگـــەڵ بارزانـــی پەیوەنـــدی لەبـــارەی بەرگری میللـــی )چەكدارەكانی شـــیوعی( بەتایبەتـــی لەگـــەڵ فاخیر حەمـــەد ئاغای مێرگەســـۆری، ئـــەو پێی وابوو كـــە نابێ هیـــچ هێزێك دەســـت بخاتـــە ناوچەكەوە، نابـــێ هیـــچ ســـەرۆكایەتییەكی ســـوپایی بـــكات، بارزانییـــەكان پێشـــبڕكێی دیكـــە نەشماندەزانی كە عەبدولكەریم قاسم نەك كەسێكی دیكە ئەو ئەركەی پێ سپاردووە، لەبـــەر ئـــەوە هـــەردوو حزبـــی پارتـــی و شـــیوعی بڕیاریاندا بەخێرایی مەســـەلەكە چارەسەر بكەن، بۆیە بڕیار درا وەفدێكی هاوبـــەش بۆ دیـــداری بارزانی رێكخەن و وەفدەكە لەشەهیدی تێكۆشەر كاكی كاكان

عومـــەر دەبابەو لەخـــۆم پێكهاتبوو، بەاڵم هەردووكمـــان پێمان وابوو كـــە ئەركەكە گرانەو بەتایبەتی كاك عومەر كە میزاجی بارزانـــی دەزانـــی و شـــارەزای بـــوو، كە ئەگەر قەناعەتی بەشـــتێك هێنا ئیتر هەرچ بێت دەســـتبەرداری نابێت، بەاڵم چارچییە

دەبێ بڕیارەكە جێبەجێ بكرێت".كەریـــم ئەحمەد باس لـــەوە دەكات، كە ئەوان ســـەفەریان كـــردووە بـــۆ لۆالن و لـــەوێ بارزانییان بینیـــوە، كەریم ئەحمەد بەوشـــێوەیە بـــاس لەگفتوگۆكەی خۆی و بارزانی دەكات و دەڵێ "دوای تەوقەكردن و بەخێرهاتن لەدەوری دانیشتین، لەبارەی ئەركەكەمانـــەوە لێـــی پرســـین، كە بۆچی هاتوویـــن بۆ ئێرە، بـــۆم روونكردەوە، كە ئێمە یەكەم بۆ سەردانت هاتووین و دووەم بـــۆ ســـەركەوتن بەســـەر یاخیبووەكانـــی تەمـــووزدا، 14ی شۆرشـــی دوژمنانـــی بیستوشمانە كە ســـاردییەك لەنێوان ئێوە و بـــەرەی میللییـــەوە هەیـــەو بەتایبەتـــی هێزێك هەیە هاتووە بۆ بەشـــداریی لەژێر ســـەركردایەتی ئێـــوەدا بـــۆ لەناوبردنـــی یاخیبوونەكەدا. دەشمانەوێ هۆكاری ئەو ساردییەتان بزانین، دەستبەجێ لێیپرسین: لەپێش شۆرشـــی تەمموزدا ئێـــوە لەكوێ بـــوون؟ گوتـــم لەگۆڕەپانەكانـــی ئیعدام و لەبەندیخانەكانـــی عێـــراق و زیندانەكانـــی ئەشـــكەنجەو لەتاراوگـــە و ســـەندنەوەی گۆڕەپانەكانـــی بـــەاڵم لێمـــان، جنســـیە راپەرینی میللی و مانگرتنەكانی كرێكاران و راپەرینـــی جوتیارانمان بەجێنەهێشـــت، لەریزەكانـــی پێشـــەوە بوویـــن و قوربانی زۆرمان دا ..... بارزانی زۆر بەئاگاوە گوێی بـــۆ راگرتبووم و هیچ لـــەوەی گوتم بێزار نەبوو، دوای ئەوەی قســـەكانم تەواوكرد، كەمێك بێدەنـــگ بوو، چاوەڕوانی وەاڵمیم دەكرد، پاشـــان گوتـــی "ئێمـــە هەموومان 14ی شۆرشـــەكەی بـــۆ قەرزارباریـــن تەممـــوز و ســـەركردەكانیان كە عێراقیان گەیاندەوە ئـــەوەی گەلی عێراق ئازاد بێت و بۆیە پێویســـتە بەرگری لێبكەین. منیش گوتم: ئەگـــەر راپەرینەكانـــی گەلی عێراق نەبوایە و ئەگەر شۆرشەكانی گەلی كورد بەســـەركردایەتی ئێوە نەبوایە، ئەوا 14ی تەممـــوز نەدەبوو. دوای ئـــەوە چوینە ناو بابەتەكەوەو ســـاردبوونی پەیوەندیەكەی بەرگـــری بۆچـــی گوتـــی: و لەگەڵمـــان نیشـــتمانیتان بۆ ئێرە نارد، وەاڵمم دایەوە: نەماندەزانی ئێـــوە لەدژی یاخیبوبووەكان

دێـــن بۆ ئێـــرە، ئەگـــەر بمانزانیبایـــە ئێوە ئـــەوا دەكـــەن، جێبەجـــێ ئەركـــە ئـــەم هێزمان نەدەنارد، یاخـــود داوامان لەئێوە دەكـــرد ئەو هێزە لەژێر ســـەركردایەتی و فەرمانـــی ئێوەدابێت. گوتی: نـــا، ئێوە ئەو هێزەتان لەدژی من و عەبدولكەریم قاسم نـــاردووە. بەمجۆرە مشـــتومڕ لەنێوانمان بـــەردەوام بوو، زۆر دڵگـــران بوو لەوەی هەنـــدێ لەكەســـانی بارزانـــی لەناومانـــدا بـــوون، چونكە داوای لێكردین بیاندەینەوە بەدەســـت ئـــەوەوە، بەدرێژایی ئـــەو كاتە عومـــەر دەبابـــە بێدەنگ بوو، بەشـــداری

قسەو باسی نەدەكرد".دەكات لـــەوە بـــاس ئەحمـــەد كەریـــم كـــە گفتوگۆیەكـــە لەگـــەڵ بارزانـــی لێرەدا كۆتایـــی پێهاتووە، ماڵئاواییـــان كردووەو گەڕاونەتـــەوە، ئـــەو راپۆرتێكـــی بۆ حزب نوســـیوەو باســـی دوو خاڵـــی كـــردووە، یەكەمیان: دەبووو مەســـەلەكە بۆ بارزانی كـــە دەركـــەوت وا چونكـــە جێبهێڵیـــن، بارزانـــی لەالیەن عەبدولكەریم قاســـمەوە ئـــەو ئەركەی پێ ســـپێردراوە. دووەمیان: فاخیـــر كۆمەڵـــەی دووركەوتنـــەوەی لەوهێزەدا، چونكە بەهۆكاری توڕەكردنی

بارزانی دادەنرێت.دوای ماوەیەكیش بارزانی گەڕاوەتەوە بەغـــدا، كەریم ئەحمەد بـــاس لەوە دەكات كە شـــێخ ئەحمەدی بارزانی ویســـتویەتی چارەســـەری كێشـــەی نێـــوان بارزانی و حزبی شـــیوعی بكات، شـــیوعیش ئەوەی پێبـــاش بـــووە، بۆیـــە ئەمجـــارە لەالیـــەن حزبـــی شـــیوعییەوە هەر یەكـــە لەجەمال حەیـــدەری و كەریـــم ئەحمـــەدی ناردۆتە الی شـــێخ ئەحمـــەدی بارزانـــی و كە مەال مســـتەفای بارزانیـــش لـــەوێ ئامادەبووە، بەاڵم ئەمجارەش دانیشتنەكە سەركەوتوو

بارزانی لە كێشەكانی شیوعی هەردەم

الیەنگری عەزیز محەمەدی كردووە

ژماره 215 2014/1/18 23

سياسەت

عەزیز محەمەد و كۆمەڵێك پێشمەرگە و كادیری شیوعی

كەریم ئەحمەد:چەكدارەكانی شیوعی

لە یاخیبوونەكەی شێخ رەشیدی لۆالن بارزانییان

توڕەكرد

نەبـــووە، وەك دەردەكەوێت هۆكارێكیش لەســـەرنەكەوتنی ئـــەو دانیشـــتنە جەمال حەیدەری و شـــێوازی قســـەكردنی بووە، كەریـــم ئەحمەد بەمشـــێوەیە باســـی ئەو دانیشـــتنە دەكات و دەڵـــێ "شـــێخ ئەحمەد پرسی ناكۆكی ئێوە و مەال مستەفا چییە؟ جەمال حەیدەری قســـەی كـــرد و هەندێ لەشـــێوازی كـــە باســـكرد مەســـەلەكەی باســـكردنی ســـەركەوتوو نەبـــوو، وێڕای ئـــەو كاتـــە پەیوەنـــدی جەمـــال ئـــەوەی حەیـــدەری و بارزانـــی ئاســـایی نەبـــوو، هەنـــدێ مەســـەلەی بەتونـــدی و توڕەیی باســـكرد، ئینجـــا شـــێخ ئەحمـــەد لەمنـــی پرســـی: چیی دەڵێی لەسەر ئەوەی جەمال حەیدەری باسی كرد؟ وەاڵمی پرسیارەكەم نەدایـــەوەو گوتم: ئێمـــە نەماندەزانی مەال مســـتەفا، ســـەركردایەتی هێـــرش لەدژی یاخیبوونەكـــەی شـــێخ رەشـــیدی لـــۆالن دەكات، ئەگـــەر ئەوەمـــان زانیبایـــە ئـــەو هێزەمـــان دەخســـتە ژێر ســـەركردایەتی ئـــەو، ئەگـــەر پێویســـتی بوایە، ئەوەشـــی بازرانی سكااڵی لێ دەكات، ئێمە ئامادەین چارەســـەری بكەین، هیچ شتێكی ئاڵۆزی وا نییە، چارەســـەركردنی گران بێ، بەڵكو

هەموو مەسەلەكان ئاسانن".كەریم ئەحمەد لەســـەر گێڕانەوەی ئەو

دانیشتنە بەردەوام دەبێ و باس لەگرنگی هەڵوێستی شێخ ئەحمەد بارزانی دەكات و دەڵێ "شێخ ئەحمەد لەبەر بەتەنگەوەهاتنی پێوەندیی هاوكاری نێوان حزبی شـــیوعی و بارزانی و بزاڤی رزگاریخوازی نەبوایە، ئـــەو هەموو رێگەیەی نەدەبـــڕی. بارزانی لەقســـەكانی مـــن خۆشـــحاڵ بـــوو، بەاڵم سەرنجمدا لەقســـەكانی جەمال حەیدەری خۆشـــحاڵ نەبوو. لەڕێگای گەڕانەوەماندا بـــۆ بـــارەگای حـــزب بەهـــاوڕێ جەمـــال حەیدەریم گوت باســـكردنی مەســـەلەكان لەگـــەڵ نموونـــەی ئەمجـــۆرە رابەرانـــەدا لەجێـــگای خـــۆی نەبـــوو، هەنـــدێ شـــتی وروژاندبـــوو، كاتێـــك گەیشـــتینە بـــارەگا هاوڕێ سەالم عادل چاوەڕوانی دەكردین، هاوڕێ جەمال راپۆرتێكی لەسەر دیدارەكە پێشكەش كردو بەدەستپاكی هەرچی ئەو گوتبووی و هەرچی من گوتبووم خســـتیە روو، ئەویش قســـەكانی هـــاوڕێ جەمالی پشـــتگیری نەكـــردو الیەنگیـــری ئەوەبوو كـــە مـــن گوتبـــووم، بەمجـــۆرە وەفدەكـــە لەچارەی ناكۆكیە ســـادەكانی نێوان حزب و بارزانیدا سەركەوتنی بەدەست نەهێناو ئەركەكـــەی بـــۆ ئاســـانكاری وەفدەكـــە شـــێخ ئەحمـــەدی بارزانـــی نەكـــرد كە لە پێناویـــدا هاتبـــوو". كەریـــم ئەحمـــەد باس

لەوەشدەكات، كە ئەو جارەیان سكرتێری حزب كە ســـەالم عادل بـــووە خۆی چۆتە الی بارزانی و شـــێخ ئەحمـــەدی بارزانی و كێشـــەكانی چارەســـەركردووە، كەریم ئەحمەد دەڵێ "بیســـتم كە هاوڕێ ســـەالم عادل و هاوڕێیانی دیكەی ســـەركردایەتی چووبوونـــە ســـەردانی شـــێخ ئەحمـــەدی بارزانـــی و باردۆخەكەی حزب و بارزانی مەســـەالنە ئـــەو بـــەاڵم بـــۆوەو هێـــدی

چارەسەر نەكران كە ئەو دەیویست".

24 ژماره 215 2014/1/18

سياسەت

هەڕەشەلێكراو بتوانێ لەڕووی ئەمنییەوە فەزای دەوڵەتی هەڕەشـــەكار خەرق بـــكات و بەكەیفی خـــۆی تەراتێنی تێدا بكات. ئەمەیش ســـەرەنجام ســـودەكەی دەڕژێتـــە ســـەر حســـابی دەوڵەتی هەڕەشەلێكراو و بگرە لەنیهایەتدا دەشیباتەوە.

ئـــەوەی ئەمـــڕۆ وای لەتاران كـــردووە، كە تا ئەم رادەیە پەرۆشـــی پێكەوەنانی كابینەی نوێی هەرێمی كوردســـتان بێت، راستەوخۆ پەیوەندی بە بەرژەوەندییـــە نەتەوەییەكانی ئێرانەوە هەیە. ئەمەیش لەراســـتیدا پەیوەندی بەكێشمەكێشێكی یەكجـــار تونـــدی هەواڵگـــری هەیە، كـــە لەچەند الیەكـــەوە بەرۆكی ئێرانی گرتـــووە. لەم بابەتەدا زانیارییەكـــی دزەكـــردووی هەواڵگـــری چەنـــد پێشـــكەش بەخوێنەرانـــی )ســـڤیل( دەكەیـــن، كە لەماوەی چـــوار مانگی رابردوودا یاخەی ئێرانی گرتـــووەو ئـــەم واڵتـــەی توشـــی دڵەڕاوكەیەكی خوێنـــەر ئەوســـا كـــردووە. ئەمنـــی قورســـی بۆخۆیشـــی دەتوانێ بـــەو ئەنجامە بگات كە ئێمە پێیگەیشـــتووین. راســـتییەكەی ئەم بەپەرۆشیی و هەڵبـــەز و دابەزەی ئێـــران بۆ چەند هۆكارێك دەگەڕێتەوە، كـــە بەپێی ریزبەندی بەمجۆرەیەی

خوارەوەن:هـــۆكارە ئەمنـــی – هەواڵگرییـــەكان، هۆكارە هـــۆكارە و دیپلۆماســـییەكان – سیاســـیی

جیۆپۆلیتیكییەكان هۆكارە ئەمنی – هەواڵگرییەكان

بەپێی چەند بەڵگـــە و زانیارییەك ئێرانییەكان بەوەیان زانیوە، كە رێكخراوی تیرۆریستی قاعیدە پالنی ئەوەی هەیە بەشێنەیی بۆ ناو خاكی ئێران دزەبكات. ئەم زانیاریانەشییان لەدەسگیركردنی تۆڕێكی تەنزیمی ئەم رێكخراوە لەچەند شارێكی ئێـــران دەســـكەوتووە. شـــانە ســـیخوڕییەكانی ئیتالعاتی ئێران لەناوچەی جافایەتی كوردستانی خۆرهەاڵت بەتایبەت لەشاری جوانڕۆ و ناوچەی ســـەرپێڵی زەهاو و كرماشـــان چەند كەسێكیان

دەســـگیركردووە، كە ئەمە دە ســـاڵێكە لەڕووی لۆجستیكی و ســـەرچاوەی مرۆییەوە هاوكاری قاعیـــدە دەكەن. بەپێـــی زانیارییـــەكان ئەم تۆڕە لەسەروبەندی جەنگی عێراقدا دەیان جەنگاوەری قاعیـــدە بەناو ئێراندا بۆ ســـنورەكانی باشـــوری هەرێمـــی كوردســـتان دەگوێزنەوە. ســـەیرترین بەڵگەیـــش ئەوەیـــە كـــە ئـــەم تـــۆڕە زەرقـــاوی فەرمانـــدەی كوژراوی قاعیـــدە بۆ ناوچەی دیالە دەگوێزنەوە. هەروەهـــا چەندین ئەمیری دیكەی قاعیدە لەپاكســـتان و ئەفغانستانەوە بەهۆی ئەم

گروپەوە بۆ ناو عێراق دەگوێزرێنەوە. ئـــەم گروپـــە كـــە لەناویانـــدا كەســـایەتییەكی لـــەڕووی هەیـــە، ناســـراویش گـــەورەی لۆجستیكییەوە لەنێوان واڵتێكی خەلیجی و عێراقدا هاتوچۆیان كردووەو پارە و كەلوپەلی لۆجستی و تەنانەت چەك و چۆلیشـــیان بۆ قاعیدەو دواتر "دەوڵەتی ئیســـالمی عێراق" گواستۆتەوە. بەپێی ســـەرچاوەكان كەســـایەتییە ناســـراوەكە دواتر كاتێك كـــە چەندین ئەمیری دەوڵەتی ئیســـالمی لەنێـــوان ســـااڵنی 2006 تاوەكـــو 2011 لەالیەن ســـوریاوە دەســـگیردەكرێن، لەسوریاش دیسان هاوكارییەكانـــی بۆ ئەم گروپـــە درێژە پێدەدات. هەروەها ئەم گروپە لەناو شارەكانی كرماشان، جوانڕۆ، پاوە، ســـنە، سەقز و بانە و تاد چەندین گەنجـــی كوردی خۆرهەاڵتی كوردســـتان بۆ ناو

ریزەكانـــی دەوڵەتی ئیســـالمی لەعێـــراق رەوانە دەكەن. هەرەها چەندین گەنجی كوردی دیكەیش بۆ ئەفغانستان و پاكستان دەگوێزنەوە. تەنانەت ئاڵقەكانـــی پەیوەنـــدی ئەم گروپـــە لەگەڵ گروپە بەلوچییە توندڕەوە ســـوننەكانی بەلوچستانیش لەالیـــەن ئەم گروپەوە رێكدەخرێت. ئەوە ماوەی چوارســـاڵێكە ئەم گروپە لەناوخۆی خۆرهەاڵتی تۆوەكانـــی چاندنـــی خەریكـــی كوردســـتان ســـەلەفیەتی جیهادین و ئێرانیش لـــەم ماوەیەدا لەچەنـــد هەوڵێكـــی هەواڵگـــری و ئەمنیدا زەبری لەشـــانە ســـەرەكییەكانیان داوەو دەیان كەســـی

لەڕێكخەرەكانیان دەسگیركردووە. داعـــش كـــە زانیویەتـــی ئێـــران بەمدواییـــە دەیەوێ لەناوچەی ســـنوری دیالـــەوە یەكەكانی بـــۆ نـــاو ســـنورەكانی ئێـــران واتـــە خۆرهەاڵتی كوردســـتان بگوێزێتەوە. لـــەم هەوڵەدا بەتایبەت كاتێك داعش لەدیالە چاالكییەكانی بەشێوەیەكی رێژەیـــی بەرزدەكاتەوە، دەركەوتووە كە لەودیو ســـنورەوە بارگاویدەكرێن. ئەمەیش ســـەرەداو لەســـەر پرۆژەیەكی گەورەی داعـــش دەكاتەوە، كـــە بەهاوكاری دەزگایەكـــی هەواڵگری خەلیجی بەتەمای ئـــەوەن یەكـــە چەكدارەكانی داعش بۆ نـــاو خاكی ئێران بگوێزنەوە. ئا ئەمە ئێرانییەكان رادەچڵەكێنێـــت. بۆیـــە لەتێكـــڕای هەوڵەكانیانـــدا كوردســـتان هەرێمـــی حكومەتـــی دەیانـــەوێ

هەرچـــی زووتـــرە دابمـــەزرێ بۆ ئـــەوەی هیچ بۆشـــاییەكی سیاســـی – ئەمنـــی وا لەهەرێمـــی كوردستان دروســـتنەبێ، كە داعش بیقۆزێتەوە، چونكە ســـنورەكانی ئێـــران لەگەڵ هەرێم گەلێك ســـتراتیژین. بۆیە لەســـتراتیژی ئەمنـــی خۆیاندا جەخت لەســـەر ئـــەوە دەكەنەوە، كـــە ئارامی و ئاسایشـــی هەرێمی كوردســـتان رێـــك بەواتای پاراســـتنی ئارامـــی و ئاسایشـــی ئێـــران دێـــت. لەبـــەر ئەم هۆكارە ئەمنـــی – هەواڵگریانە ئێران بەپەرۆشـــە هەرچـــی زووتـــرە كابینـــەی نـــوێ

پێكەوەبنرێت. هۆكارە سیاسی – دیپلۆماسییەكان

و 2 جنێــــڤ كۆنگــــرەی لەســــەروبەندی لەناوەڕاستی جەنگی سوریادا، ئێران بەهەمووی جیهانی ســــەلماندووە كە هێزێكــــی وا گەورەیە، كە بێ خواســــتی ئەم لەخۆرهەاڵتی ناوەڕاســــتدا هیــــچ پرۆژەیەكی سیاســــی و هیــــچ تەرتیباتێكی ئەمنــــی ســــەرناگرێت. ئێران ســــەلماندویەتی كە پشتوێنەیەكی ســــتراتیژی لەتێكڕای خۆرهەاڵتی ناوەڕاســــت هەیە، كە لەلوبنانەوە دەسپێدەكات، دەگرێتــــەوەو عێــــراق دەربــــازدەكات، ســــوریا پریشكەكەیشــــی بەحرەیــــن، یەمــــەن و تەنانەت كوێتیش دەگرێتەوە. ئەم "الكێشە جیۆسیاسییە" كە لەســــنورەكانی ئەفغانســــتان و پاكســــتانەوە لوبنــــان و ســــوریا عێــــراق، دەســــپێدەكات،

ماوەیەكـــە كۆماری ئیســـالمی ئێران بەپەلە و بەخێرایـــی لەهەوڵی ئەوەدایـــە، هەرچی زووترە كابینـــەی نوێـــی حكومەتی هەرێمی كوردســـتان پێكەوەبنرێـــت. لەبـــەر ئەمە تاران چ بەشـــێوەی راستەوخۆ و چ بەشێوەی ناڕاستەوخۆ لەهەوڵی ئەوەدایـــە، كـــە لەنێـــوان الیەنەكانـــدا ناوبژیوانی بـــكات. هەروەهـــا ئێـــران لەناوخـــۆی هەرێمـــی كوردســـتان چەندیـــن جار هەوڵی ئـــەوەی داوە هەرچـــی زووتـــرە كابینـــە پێكەوەبنرێـــت. جگـــە لەوەیـــش لەدوایـــن هەوڵیـــدا ئێران بانگهێشـــتی كـــردووەو شـــاندەكانی )ی.ن.ك( و )پ.د.ك(ی بەشـــێلگیرییەوە دەیـــەوێ كابینـــە پێكەوەبنرێت و لـــەوە زیاتر دوانەكەوێت. ئێســـتا پرســـیارەكە ئەوەیـــە داخۆ ئـــەم پەرۆشـــییەی ئێـــران بۆچی دەگەڕێتەوە؟ بۆچی ئێران مەسەلەی پێكەوەنانی

كابینە ئەوەندە بەهەند وەردەگرێت؟ هۆكارەكانی بەپەرۆشی و بەپەلەیی ئێران

زبیگنیـــو بریژینســـكی كە زانایەكی سیاســـی و سیاســـەتمەدارێكی كۆنەكاریـــی ئەمریكاییـــە، قســـەیەكی لەســـەر ئاسایشـــی نەتەوەیی هەیە، دەڵێـــت "پاراســـتنی ئاسایشـــی نەتەوەیی واڵتان تەنها لەناو سنورەكان و لەكەناری سنورەكانیاندا نایەتەدی، بەڵكو لەناو قواڵیی ســـنوری دراوسێ هەڕەشـــەكەرەكانیاندا بەدیدێت". واتە بۆ ئەوەی دەوڵەتی هەڕەشـــەلێكراو خـــۆی بپارێزێت، ئەوە پێویســـتە پێگەی بەرگـــری خۆی بـــۆ پێگەیەكی پێویســـتە هەروەهـــا بگوێزێتـــەوە. هێرشـــبەر بـــۆ لەبەرگرییـــەوە خـــۆی گوتـــاری سیاســـی هێرشـــبەری بقۆزێـتەوە. مانای كردەیی ئەمەیش بریتییە لـــەوەی كە دەوڵەتە هەڕەشـــەلێكراوەكە تێكـــڕای هـــەوڵ و تواناكانـــی خـــۆی بخاتەگـــەڕ بۆ ئـــەوەی لەناوخۆی واڵتە هەڕەشـــەكارەكەدا دەســـت بكاتـــەوەو كەلێـــن و قەڵشـــە سیاســـی، ئەمنـــی، كولتـــوری، ئابـــوری و كۆمەاڵیەتیانـــە بقۆزێتـــەوە. هەروەها بـــەو مانایەیە كە دەوڵەتی

قاعیدە بەرەو ئێران دەكشێتبۆ كاریگەریدانان لەسەر هەوڵەكانی پێكەوەنانی

كابینەی هەشتەم، شاكلیل بەدەست ئێرانەوە، یەكێتییە

ئەحمەد شنۆیی

ژماره 215 2014/1/18 25

یەكێك لە خاڵە سنوورییەكانی نێوان هەرێم و ئێران

سياسەت

دەســـگیركردووە، كە ئەمە دە ســـاڵێكە لەڕووی لۆجستیكی و ســـەرچاوەی مرۆییەوە هاوكاری قاعیـــدە دەكەن. بەپێـــی زانیارییـــەكان ئەم تۆڕە لەسەروبەندی جەنگی عێراقدا دەیان جەنگاوەری قاعیـــدە بەناو ئێراندا بۆ ســـنورەكانی باشـــوری هەرێمـــی كوردســـتان دەگوێزنەوە. ســـەیرترین بەڵگەیـــش ئەوەیـــە كـــە ئـــەم تـــۆڕە زەرقـــاوی فەرمانـــدەی كوژراوی قاعیـــدە بۆ ناوچەی دیالە دەگوێزنەوە. هەروەهـــا چەندین ئەمیری دیكەی قاعیدە لەپاكســـتان و ئەفغانستانەوە بەهۆی ئەم

گروپەوە بۆ ناو عێراق دەگوێزرێنەوە. ئـــەم گروپـــە كـــە لەناویانـــدا كەســـایەتییەكی لـــەڕووی هەیـــە، ناســـراویش گـــەورەی لۆجستیكییەوە لەنێوان واڵتێكی خەلیجی و عێراقدا هاتوچۆیان كردووەو پارە و كەلوپەلی لۆجستی و تەنانەت چەك و چۆلیشـــیان بۆ قاعیدەو دواتر "دەوڵەتی ئیســـالمی عێراق" گواستۆتەوە. بەپێی ســـەرچاوەكان كەســـایەتییە ناســـراوەكە دواتر كاتێك كـــە چەندین ئەمیری دەوڵەتی ئیســـالمی لەنێـــوان ســـااڵنی 2006 تاوەكـــو 2011 لەالیەن ســـوریاوە دەســـگیردەكرێن، لەسوریاش دیسان هاوكارییەكانـــی بۆ ئەم گروپـــە درێژە پێدەدات. هەروەها ئەم گروپە لەناو شارەكانی كرماشان، جوانڕۆ، پاوە، ســـنە، سەقز و بانە و تاد چەندین گەنجـــی كوردی خۆرهەاڵتی كوردســـتان بۆ ناو

ریزەكانـــی دەوڵەتی ئیســـالمی لەعێـــراق رەوانە دەكەن. هەرەها چەندین گەنجی كوردی دیكەیش بۆ ئەفغانستان و پاكستان دەگوێزنەوە. تەنانەت ئاڵقەكانـــی پەیوەنـــدی ئەم گروپـــە لەگەڵ گروپە بەلوچییە توندڕەوە ســـوننەكانی بەلوچستانیش لەالیـــەن ئەم گروپەوە رێكدەخرێت. ئەوە ماوەی چوارســـاڵێكە ئەم گروپە لەناوخۆی خۆرهەاڵتی تۆوەكانـــی چاندنـــی خەریكـــی كوردســـتان ســـەلەفیەتی جیهادین و ئێرانیش لـــەم ماوەیەدا لەچەنـــد هەوڵێكـــی هەواڵگـــری و ئەمنیدا زەبری لەشـــانە ســـەرەكییەكانیان داوەو دەیان كەســـی

لەڕێكخەرەكانیان دەسگیركردووە. داعـــش كـــە زانیویەتـــی ئێـــران بەمدواییـــە دەیەوێ لەناوچەی ســـنوری دیالـــەوە یەكەكانی بـــۆ نـــاو ســـنورەكانی ئێـــران واتـــە خۆرهەاڵتی كوردســـتان بگوێزێتەوە. لـــەم هەوڵەدا بەتایبەت كاتێك داعش لەدیالە چاالكییەكانی بەشێوەیەكی رێژەیـــی بەرزدەكاتەوە، دەركەوتووە كە لەودیو ســـنورەوە بارگاویدەكرێن. ئەمەیش ســـەرەداو لەســـەر پرۆژەیەكی گەورەی داعـــش دەكاتەوە، كـــە بەهاوكاری دەزگایەكـــی هەواڵگری خەلیجی بەتەمای ئـــەوەن یەكـــە چەكدارەكانی داعش بۆ نـــاو خاكی ئێران بگوێزنەوە. ئا ئەمە ئێرانییەكان رادەچڵەكێنێـــت. بۆیـــە لەتێكـــڕای هەوڵەكانیانـــدا كوردســـتان هەرێمـــی حكومەتـــی دەیانـــەوێ

هەرچـــی زووتـــرە دابمـــەزرێ بۆ ئـــەوەی هیچ بۆشـــاییەكی سیاســـی – ئەمنـــی وا لەهەرێمـــی كوردستان دروســـتنەبێ، كە داعش بیقۆزێتەوە، چونكە ســـنورەكانی ئێـــران لەگەڵ هەرێم گەلێك ســـتراتیژین. بۆیە لەســـتراتیژی ئەمنـــی خۆیاندا جەخت لەســـەر ئـــەوە دەكەنەوە، كـــە ئارامی و ئاسایشـــی هەرێمی كوردســـتان رێـــك بەواتای پاراســـتنی ئارامـــی و ئاسایشـــی ئێـــران دێـــت. لەبـــەر ئەم هۆكارە ئەمنـــی – هەواڵگریانە ئێران بەپەرۆشـــە هەرچـــی زووتـــرە كابینـــەی نـــوێ

پێكەوەبنرێت. هۆكارە سیاسی – دیپلۆماسییەكان

و 2 جنێــــڤ كۆنگــــرەی لەســــەروبەندی لەناوەڕاستی جەنگی سوریادا، ئێران بەهەمووی جیهانی ســــەلماندووە كە هێزێكــــی وا گەورەیە، كە بێ خواســــتی ئەم لەخۆرهەاڵتی ناوەڕاســــتدا هیــــچ پرۆژەیەكی سیاســــی و هیــــچ تەرتیباتێكی ئەمنــــی ســــەرناگرێت. ئێران ســــەلماندویەتی كە پشتوێنەیەكی ســــتراتیژی لەتێكڕای خۆرهەاڵتی ناوەڕاســــت هەیە، كە لەلوبنانەوە دەسپێدەكات، دەگرێتــــەوەو عێــــراق دەربــــازدەكات، ســــوریا پریشكەكەیشــــی بەحرەیــــن، یەمــــەن و تەنانەت كوێتیش دەگرێتەوە. ئەم "الكێشە جیۆسیاسییە" كە لەســــنورەكانی ئەفغانســــتان و پاكســــتانەوە لوبنــــان و ســــوریا عێــــراق، دەســــپێدەكات،

دەگرێتــــەوەو بەكورتی ئــــەم جوگرافیا گەورەیە تێكڕای لەژێر هەژمونــــی جیۆپۆلیتیكی و ئەمنی ئێراندایە. ئەمریكا بەمدواییە دانی بەم راســــتیەدا

ناوەو دەیەوێ لەگەڵ ئێران بكەوێتە گفتوگۆ. لەناوەڕاســــتی ئەم الكێشــــە جیۆسیاســــییەی ئێرانــــدا "هەرێمــــی كوردســــتان" هەڵكەوتــــووە. پەیوەندییــــە ســــەیری بەنیگەرانییــــەوە تــــاران ئەنكــــەرە – هەولێــــر نێــــوان هەڵكشــــاوەكانی دەكات. بــــۆ ئــــەوەی لــــەم "بازنــــە بێتەرەفــــە"ی خۆرهەاڵتی ناوەڕاستیشــــدا خــــاوەن كاریگەری بێت، ئــــەوە دەیەوێ بەپشــــتیوانیكردنی یەكێتی، ئەوپــــەڕی كارایی خــــۆی لەپێكەوەنانی كابینەی نوێــــی هەرێمدا پیشــــانبدات. لەبەر ئەمــــە ئێران دەیــــەوێ لەپێكەوەنانــــی كابینــــەی نوێــــدا ببێتە یەكەم واڵتی "جۆكەر" و هەموو كلیلە گرنگەكان بخاتەدەســــت خۆی. بۆ ئەمەیش ئێران دەیەوێ لەپێكەوەنانــــی كابینەی نوێــــدا كارێكی وا بكات، كــــە هەمووالیەنەكانی ناو هەرێــــم بەو قەناعەتە بگەیەنێ، كە بێ تــــاران تەنانەت كابینەی نوێش دانامەزرێــــت. بــــۆ ئەمەیش شــــاكلیل بەدەســــتی

ئێرانەوە "یەكێتی"یە. هۆكارە جیۆپۆلیتیكییەكان

ئێران دوابەدوای ئەوەی بەهاوكاری روســـیا و هـــاوكاری خشـــكەیی چین، توانـــی لەقەیرانی ســـوریادا وەكـــو "فاكتەری بـــەرەوە"ی یارییەكە خۆی دەربخات، توانی قۆناغێكی نوێ لەناوەوە و قۆناغێكی نوێش لەدەرەوە واتە لەپەیوەندییەكانیدا سەبارەت بەدۆسێ ئەتۆمییەكەی بهێنێتەكایەوە. بۆ ئەمەیش لەتەنگژەی سوریاوە ئێران بەشێنەیی هەمـــوو ئـــەو هۆكار و ئامـــڕازە ســـتراتیژیانەی دەستخســـتن كە بـــۆ بوون بەهێزێكـــی ناوچەیی

كارا و كاریگەر پێویستن. ئێستا ئێران لەڕووی جیۆسیاسییەوە هێزێكی وایە كە لەسەرانســـەری خۆرهەاڵتی ناوەڕاستدا كاریگەری حاشاهەڵنەگری هەیە. هەر لەالزقیەوە بگرە تاوەكو بەیروت و سەیدا و هەر لەبەسرە و بەحرەینەوە بگرە تاوەكو تەنگەی بابەلەمەندەب ئێـــران توانیویەتی بســـەلمێنێت كە ئـــەوەی ئەو نەیەوێ كەس ناتوانێ لەخۆرهەاڵتی ناوەڕاستدا بیهێنێتەكایەوە، بەاڵم هێزی وایش هەن كە ناتوانن چیتر ئەم پەلكشـــانەی ئێران هەرســـبكەن. بۆیە ئـــەم هێزانەیش درەنگ یـــان زوو كاردانەوەیان دەبێت. ئەو هێزانەیـــش بەتەمان لەناوەوە ئێران

خەرق بكەن. ئێستا یەكێك لەو ناوچانەی كە ئێران دەیەوێ كاریگەری جیۆسیاسی خۆی تێدا یەكالییبكاتەوەو بەرپەرچی هەڵكشـــانی توركەكانـــی تێدا بداتەوە "هەرێمی كوردســـتانە". بۆیە ئێران بەو قەناعەتە هاتـــووە ئـــەوە كاتـــی ئیتـــر كـــە گەیشـــتووە، بەنیشاندانی كارایی جیۆسیاسی خۆی لەهەرێمی كوردستان، ســـنورێك بۆ تەماحە هەرێمییەكانی

توركیا دابنێت.

26 ژماره 215 2014/1/18

سياسەت

زیندانی ئەوین

بەشی سیاسەت

كوردەكانی ئیسالمییەكانی ئێران بە تۆمەتی "دژایەتی خوا"

حوكم دەدرێنبەدواداچوونێك لەسەر دەستگیركردنی )گەنجانی ئیسالمیی(

لە رۆژهەاڵتی كوردستان لەالیەن )كۆماری ئیسالمی ئێران(ەوە

ژماره 215 2014/1/18 27

لــــەدوای شۆرشــــی ئیســــالمی ئێرانەوە، حكومەتە یەك لــــەدوای یەكەكانی كۆماری ئیسالمیی ئێران، زیندانی و سێدارە لەدژی گەنجانی ئێران بەگشــــتی و گەنجانی كورد لەو واڵتــــە بەتایبەتــــی شــــتێكی بەرچاوەو بووەتە جێگای ناڕەزایی ناوەندەكانی مافی مرۆڤ، زیندانیكردن و لەســــێدارەدان، جگە لەو گەنجانەی كورد كە لەســــەر كێشــــەی نەتەوەیی لەگەڵ كۆماری ئیسالمیدا نین و لەدژی دەخەبتن، هاوكات گەنجانی كوردی ئیســــالمیش بێبــــەش نەبــــوون، لەكاتێكــــدا رژێمەكە خۆی رژێمێكی ئیسالمییە. )سڤیل( لــــەم راپۆرتــــەدا بــــەوردی تیشــــك دەخاتە سەر هەڵســــوكەتەكانی كۆماری ئیسالمیی كــــورد ئیســــالمی ئێــــران دژی گەنجانــــی

لەپارێزگاكانی رۆژهەاڵتی كوردستان: مێژووی كاری ئیسالمی لە رۆژهەاڵتی

كوردستانمێژووییــــەكان ســــەرچاوە زۆرینــــەی بــــاس لــــەوە دەكــــەن، كــــە ســــاڵی 1964 و پــــاش ئازادبوونــــی لەزینــــدان و بڕیــــاردان بــــۆ دەســــتپێكردنی چاالكــــی ئیســــالمی و بانگەوازی، )ئەحمەدی موفتیزادە( یەكەمین پێشــــڕەوی كوردە ئیسالمییەكانە، دەكرێت ئەو ساڵە بەدیاریكراوی بەسەرەتای كاری ئیسالمی لەڕۆژهەاڵتی كوردستان دابنرێت و ئەحمــــەدی موفتیــــزادە توانــــی چاالكــــی رێكخراوێكــــی لەچوارچێــــوەی ئیســــالمی بانگخــــوازی بەناوی قوتابخانــــەی قورئان )مەكتەبــــی قورئــــان( ســــاڵی 1978 وەگەڕ قورئــــان مەكتەبــــی ئەگەرچــــی بخــــات، بەڕێبەرایەتــــی ئەحمــــەدی موفتیزادە زیاتر كاری لەســــەر پــــەروەردە و فیكــــر دەكرد، بــــەاڵم هــــەرزوو لەالیــــەن دەســــەاڵتدارانی ئێرانەوە بەڕێكخراوێكی سیاســــی كوردی زانــــراو رابەرانــــی ئــــەم رەوتە ئیســــالمییە هەر لــــەو كاتەوە دەخزێنرانە زیندانەكان و

زۆرینەیەكیشیان لەسێدارە دران.رونتــــر مێژوویەكــــی دەبێتــــە ئــــەوەی بانگخــــوازی و ئیســــالمی چاالكــــی بــــۆ ســــەرەتای كوردســــتان، لەڕۆژهەاڵتــــی ئاشنایەتی و هەماهەنگی نێوان )ئەحمەدی موفتیــــزادە( و )ناســــری ســــوبحانی(ە، كە وەك دوو پایەی ناوداری كاری ئیســــالمی لەڕۆژهەاڵتی كوردســــتان دەستیانكردووە بەچاالكی ئیســــالمی و بەو پێیەی ناســــری ئیخــــوان نوێنــــەری وەك ســــوبحانی موســــلمینی حیهانی و ئەحمەدی موفتیزادە وەك یەكێــــك لەڕێبەرانی پارتی دیموكراتی

كوردستانی ئێران، هەردوو هەستی ئایینی و نیشتیمانپەروەری لەم ئەڵقە بانگخوازییە گرێدران. مەكتەبی قورئان كە پاش كۆچی دوایــــی ڕێبەرەكانی و لەگەڵ بوونی ڕەوتە كوردســــتان باشــــوری ئیســــالمییەكانی بەتایبــــەت خەتەكانی ئیخوان موســــلمین و بزووتنــــەوەی ئیســــالمیی لەئۆردوگاكانــــی لەڕۆژهەاڵتــــی عێراقییــــەكان ئــــاوارە كوردســــتان بەردەوامــــی بەچاالكییەكانــــی خــــۆی داو شــــورایەكی بــــە بەڕێوەبردنــــی كارەكانی هەڵبژاردو ئێستاش لەخانووەكەی ئەحمەدی موفتیزادەدا لەناو شــــاری ســــنە چاالكییە بانگخــــوازی و پەروەردەییەكانی

خۆیان بەڕێوە دەبەن. هــــەروەك رەوتــــی ئیخوان موســــلمینی كوردســــتان لەڕۆژهەاڵتــــی جیهانــــی لەڕێگەی چەند كەســــایەتییەكەوە لەوانەش )ناسری ســــوبحانی( چاالكییەكانی خۆیان دەســــتپێكردو ســــاڵی 1980 رێكخراوێكــــی ئیســــالمییان لەڕۆژهەاڵتــــی كوردســــتان و ناوچە ســــوننە نشــــینەكانی ئێــــران بەناوی )كۆمەڵەی بانگەواز و چاكسازی ئیسالمی( راگەیاند، كە دواتر ناوەكەی بە )جەماعەتی دەعوە و ئیسالح( ناسراو ئێستاش لەالیەن )عەبدولڕەحمــــان پیرانی(یــــەوە رێبەرایەتی

دەكرێت.سەركردەكانی ئەم رەوتە ئیسالمییانەش زیندانەكانــــی ئێرانیــــان لــــێ پڕكــــرا، ئــــەوە بــــوو هەریــــەك لەموفتیزادە و ســــوبحانی دەســــتگیركران و پاش مانەوەی دە ســــاڵ لەزینداندا و ئەشــــكەنجەیەكی زۆر، ســــاڵی 1990 ناســــری ســــوبحانی لەســــێدارە درا موفتیــــزادە ئەحمــــەدی 1993 ســــاڵی و بەنەخۆشــــی و بێهێزییەوە ئازادكرا و پاش

تەنها 3 مانگ گیانی لەدەستدا. هەروەها حزبێكی دیكەی ئیسالمیی كوری بەناوی )ســــازمانی خەباتــــی نەتەوایەتی و ئیسالمی كوردســــتانی ئێران( ساڵی 1980 لەالیەن )شــــێخ جەاللەدینی حوسەینی(ەوە دامــــەزرا، كــــە دواتر ناوەكەی گــــۆڕدرا بۆ )ســــازمانی خەباتی كوردســــتانی ئێران( و زیاتر وەك هێزێكی سیاســــی ئۆپۆزسیۆنی ئێــــران و لەهەرێمی كوردســــتان و واڵتانی ئەوروپــــا بــــارەگا و چاالكی خۆیــــان لەناو رەوەنــــدی كوردیــــدا دەنوێنــــن و تا ئێســــتا چوار كۆنگرەی بەســــتووەو ئێستا لەالیەن ) بابەشــــێخی حوســــەینی(یەوە رێبەرایەتی

دەكرێت.ئەگەرچی حزبی دیموكراتی كوردستانی

محەمــــەد قــــازی بەســــەرۆكایەتی ئێــــران حزبێكــــی نەتەوەیــــی بوو، بــــەاڵم لەڕێگەی ئیســــالمییەوە زانایانــــی رێكخراوێكــــی بەناوی )یەكێتی زانایانی ئایینی ئیســــالمی لەكوردســــتانی ئێران( تا ڕادەیەك توانییان هانــــی شــــەرعییەوە فەتــــوای لەڕێگــــەی گەنجانی كورد بدەن بۆ وەســــتانەوە دژی

رژێمی ئێران.هەروەك شــــورای مســــوڵمانانی سوننە كە لەسەرەتای هەشتاكاندا بەكورتكراوەی )شــــمس( دەســــتی بەچاالكیی كــــرد، بەاڵم دواتــــر كارەكانی لەچوارچێــــوەی مەكتەبی چاالكوانەكانــــی رێكخســــتەوەو قورئانــــدا بوونە سەرپەرشتیاری چاالكییە ئاینییەكانی

مەكتەبی قورئان.لەالیەكی دیكەوە پاش ئەوەی بارەگاكانی هێزی ئەنسارئیسالم لەمانگی ئازاری 2003 لەناوچەی هەورامانی كوردســــتانی باشور لەالیەن ئەمریكاییەكانەوە موشەكبارانكران، ژمارەیــــەك لەســــەركردەكانی ئــــەو هێــــزە چوونــــە رۆژهەاڵتی كوردســــتان و لەوێش رەوتی سەلەفی جیهادییان زیندوو كردەوەو عەبدولعەزیــــز عەلــــی )مــــەال كوڕەكانــــی رابەری پێشووتری بزووتنەوەی ئیسالمی )تەحسین و سامان( بوونە فەرماندەی ئەو رەوتــــەو ڕێكخراوێكــــی جیهادییان بەناوی )نەوەكانــــی ســــەالحەدین( دامەزرانــــد، كە پاش كوژرانی تەحسین عەلی عەبدولعەزیز لەســــاڵی 2011 لەســــنوری ئەفغانســــتان و پاكستان، ئێستا ســــامانی برای رابەرایەتی ئەو رەوتە دەكات، بــــەاڵم حكومەتی ئێران بەگومانی چاالكی دژی ســــوپای پاسداران ژمارەیەكی زۆر لەو گەنجانەیان دەستگیر كردووە، كە نزیكایەتییان لەگەڵ نەوەكانی عەلــــی مــــەال كوڕەكانــــی و ســــەالحەدین

عەبدولعەزیز هەبووە. سێ كەسایەتییە كاریگەرەكە:

1933 موفتیـــزادە ئەحمـــەدی .1"بنەماڵـــەی بـــە ناســـراو لەبنەماڵەیەكـــی موفتییـــەكان" لەشـــاری ســـنە، لەدایكبوو. بـــووە. پـــاوە الی دشـــەی خەڵكـــی ســـەردەمەی ئـــەو لەقوتابخانەكانـــی كوردســـتانی ئێران و عێراق )وەك ســـنە، ســـلێمانی، بیـــارە، مەریـــوان و چەندیـــن شـــاری دیكە( خوێندوویەتی. بەرپرســـی لقی سنەی حیزبی دیموكراتی كوردستانی ئێران بووەو هەر بەم بۆنەشـــەوە لەساڵی 1963 دەستگیر دەكرێت و بەم تاوانانەوە لەبەندیخانـــەدا بەندیخانـــەو دەخرێتـــە

سياسەت

28 ژماره 215 2014/1/18

سياسەت

تووشـــی گۆڕانكارییەكـــی قـــووڵ دەبێت، دوای ماوەیـــەك لەزیندان ئـــازاد دەكرێت، ساڵی 1964 لەمزگەوتی سەید موستەفای و ئایینیـــی چاالكییـــە ســـنە شـــاری لەساڵی دەســـتپێدەكات، بانگخوازییەكانی 1978 مەدرەســـەی قورئـــان، كـــە دواتـــر گۆڕا بۆ مەكتەبی قورئان، دادەمەرزێنێت. دواتـــر لەالیـــەن دەســـەاڵتدارانی كۆماری ئیســـالمی ئێرانەوە دەســـتگیر دەكرێت و ڕەوانـــەی بەندیخانە دەكرێـــت. ئەحمەدی موفتیزادە پاش كێشـــانی دە ســـاڵ زیندان و ئەشكەنجە لەبەندیخانەی ئەڤینی تاران، لەگەالوێژی 1993 بەدۆخێكی تەندروستی خراپەوە ئازاد دەكرێت. دوای ســـێ مانگ كەوتن لەنەخۆشـــخانەی ئاســـیای تاران، كۆچـــی 1993 رێبەندانـــی 20 لـــەڕۆژی

دوایی دەكات.2. ناســـری ســـوبحانی، ســـاڵی 1951 بەپارێـــزگای ســـەر پـــاوەی لەشـــاری كوردســـتان رۆژهەاڵتـــی كرماشـــانی لەدایك بووە، ناســـر ســـوبحانی خوێندنی ســـەرەتایی لەگوندی دوریســـان و شاری پـــاوەی هەورامـــان ئـــەو شـــوێنانەن، كە خۆی تێیدا لەدایكبووە، لەدواییدا دەســـتی كردووە بەخوێندنی زانستە شەرعییەكان، بـــۆ ئەو مەبەستەشـــیان ســـنە و مەریوان و چەند شـــوێنێكی دیكە الی مامۆســـتا و زانا ئاینییـــەكان خوێندویەتی. ســـوبحانی كەســـایەتی بیرمەندی ئیسالمیی كوردەو لەژێر كاریگەری ئیخوان موسلمین بەگشتی و بەتایبەتـــی ســـەید قوتـــب و ئەبو ئەعال مودودی بووە. لەســـاڵی 1980 پەیوەندی بەئیخـــوان موســـلمینەوە دەكات و دەبێتە كەســـێكی باوەڕپێكراوی ئەوان، تائەوەی گەیشتە ئاســـتی ئەندامانی سەركردایەتی لەئێراندا، لەســـەرەتای دەسپێكی شۆڕشی ئیسالمیی ئێران پەیوەندییەكی توندوتۆڵی موفتیـــزادە ئەحمـــەد مامۆســـتا لەگـــەڵ دەبێت، ئینجا لەكۆتایی هەشتاكان لەالیەن حكوومەتـــی ئێـــران دەســـتگیر دەكرێت و پاشان رۆژی 19ی ئاداری 1990 لەیەكەم رۆژی جەژنی قوربان لەالیەن حكوومەتی

ئێرانی لەسێدارە درا.3. شـــێخ جەاللەدینی حوســـێنی ســـاڵی رۆژهەاڵتـــی بانـــەی لەشـــاری 1929ســـەرەتای لەدایكبـــووە، كوردســـتان وانەكانی ژیان و فیربوون و زانستی الی باوكی دەست پێدەكا، پاشان بۆ درێژەدان بەخوێندن و خزمەت و بەخشـــینی عیلم و

زانســـت، روو لەناوچـــە جۆراوجۆرەكانی كوردســـتان بەتایبەت ناوچـــەی موكریان دەكا. مامۆســـتا پـــاش وەرگرتنـــی پلـــە و ئیجـــازەی مەالیەتـــی. وەك مامۆســـتا و مودەریســـێك لەشـــاری بانـــە لەمزگەوتی شێخ ساڵح دەستبەكاردەبێت، ساڵی 1980 ســـازمانی خەباتـــی كوردســـتانی ئێرانـــی دامەزرانـــد، كـــە وەك هێزێكـــی سیاســـی ئیســـالمی ئۆپۆزســـیۆنی رژێمـــی ئێـــران چاالكییەكانی خـــۆی نواندو چەند جارێك شـــەڕی رووبەڕووی لەگەڵ ئێرانییەكاندا )عەبدولكەریمـــی كوڕەكـــەی هەبـــووەو حوســـێنی( لەیەكێك لەو شەڕانەدا كوژرا،

ساڵی 2011 كۆچی دواییكرد. هەڵوێســـتەكانی حكومـــەت بەرامبەر

ئیسالمییە كوردەكانبەسەرنجێكی خێرای مێژوو و پڕۆفایلی كـــوردەكان بانگخـــوازە و ســـەركردە لەڕۆژهەاڵتی كوردســـتان، زۆر بەئاسانی دەرك بـــەو ڕاســـتیە دەكرێت، كـــە بەپێی قۆناغـــەكان حكومەتـــی ئێـــران لەڕێگـــەی پەیوەندیدارەكەیەوە )وەزارەتی وەزارەتە كردۆتـــە تەنگپێهەڵچنینـــی ئیتالعـــات( نســـیبی هەمـــوو كوردێكی چاالكـــوان، جا سیاســـی بێـــت، یان ئایینی بێـــت و زیندان )ســـنە، شـــارەكانی گرتووخانەكانـــی و مەریوان، بانە، سەردەشت، ورمێ، سەقز، مەهاباد، بۆكان، نەغەدە.. تاد( لەو گەنجانە

پڕكراون.لەهەشـــتاكاندا، ســـەركردە كوردەكانی كوردســـتان، لەڕۆژهەاڵتـــی ئیســـالمیی لەوانەش موفتیزادە و ناســـری سوبحانی و سەدان گەنجی نزیك لەكاری ئیسالمیی راپێچـــی زیندانەكان كران، لەناوەڕاســـتی نەدەكانـــدا، ژمارەیەكـــی زۆری گەنجانـــی ئیسالمیی كورد هاوڕێ لەگەڵ ژمارەیەك مامۆســـتای ئایینـــی مزگەوتـــی نـــاوداری ئێران لەوانـــەش )مەال محەمەدی رەبیعی( دەســـتگیركران و هەندێكیشیان لەسێدارە ڕابـــردوودا لەدەیـــەی هـــەروەك دران، لەشـــارەكانی ســـنە و مەهابـــاد لێشـــاوی دەســـتگیركردنی گەنجانی ئیسالمی كورد لەمزگـــەوت و ناوەندە رۆشـــنبیریەكان و ســـەنتەرەكانی ئینتەرنێـــت بـــووە هەواڵی رۆژهەاڵتـــی نەبیســـتراوی بەهێـــزی

كوردستان.لەمـــاوەی چـــوار ســـاڵی رابردووشـــدا ئەگەرچـــی تاڕادەیـــەك سیاســـەتی ئێران بەرامبـــەر هـــەر دووالیەنە ســـەرەكییەكە

)مەكتەبی قورئـــان، جەماعەتی دەعوە( كە بـــارەگا و ســـەركردەكانیان لەنـــاو خاكی ئێرانـــدان، جۆرێـــك لەنەرمـــی بەخۆیەوە بینیوە، بەاڵم ئەوانیش بەترس و لەرزەوە خۆیان سەرقاڵكردووە بەچارەسەركردنی كێشـــە كۆمەاڵیەتییـــەكان و بانگەوازەوەو كەمتـــر خۆیان لەقەرەی سیاســـەت داوە، ئەگەرچی جەماعەتی )دەعوە و ئیســـالح( كـــە باڵـــی ئێرانـــی ڕێكخـــراوی ئیخـــوان موسلمینەو ئێســـتا بەیەكێك لەبەهێزترین پارتـــە كوردییەكانـــی ئێران دەناســـرێت، لـــەم چـــوار ســـاڵەدا گەشـــەی بەرچاوی كـــردووەو هەندێـــك لەهەڵوێستەكانیشـــی بوونەتە جێـــگای بایەخی حكومەتی ئێران هـــەردووالدا لەنێـــوان كۆبوونـــەوەش و لەئاستی دیاریكراودا بەڕێوەچووە، ئەوەش پەیوەندی راســـتەوخۆی بەشۆرشـــەكانی ســـەركەوتنەكانی و عەرەبـــی بەهـــاری

ئیخوانەوە هەبووە. لە بانگەوازەوە بۆ سیاسەت

ئەگەرچی كاری ئیســـالمیی بەشـــێوەی سروشتی لەمزگەوتەكانەوە دەستپێدەكات وەردەگرێــــت، بانگخـــوازی شـــێوازی و لەڕێگـــەی چارەســـەری دواجـــار بـــەاڵم كێشـــە كۆمەاڵیەتییەكان و مەولود و بۆنە ئایینیەكانەوە لەسیاســـەت نزیكدەبێتەوەو دەركردنـــی و هەڵوێســـت بەدەربڕینـــی بەیاننامـــە و روونكردنەوەكان ســـەبارەت بەپرســـە ئایینـــی و نەتەوەییـــەكان دەبێتە كاری سیاســـی و دواتـــر فۆرمـــی حزبـــی

سیاسی وەردەگرێت.لەئێـــران و رۆژهەاڵتی كوردســـتانیش كاری كـــە هەشـــتاكانەوە لەســـەرەتای ئیسالمی لەناوچە كوردییەكان دەستیپێكرد، قۆناغەكانـــی بـــڕی و دواتـــر بڕیارەكانی دادگاكانی ئێران لەســـەر دەستگیركردن و حوكمی هەتاهەتایی زیندان و لەسێدارەدانی سەركردە سیاســـییەكانی كورد لەو واڵتە

)سیاسیبوون(ی ئەو هێزانەی سەلماند.ســـەرەكییە الیەنـــە دوو ئێســـتاش لەڕۆژهەاڵتـــی كـــورد ئیســـالمییەكەی كوردســـتان كاری خۆیان دابەشكردووەو خۆیـــان لەهـــەردوو بواری )بانگـــەواز( و مەكتەبـــی تۆخكردۆتـــەوەو )سیاســـەت( قورئـــان بوو بەدوو بەشـــەوەو بەشـــێكی بەســـەرۆكایەتی بانگـــەواز ســـەرەكی )ســـەعدی قورەیشـــی( و بەشـــێكی دیـــك كـــە كاری جەمـــاوەری لەئەســـتۆگرتووە

بەسەرۆكایەتی )حەسەنی ئەمینی(.

ژماره 215 2014/1/18 29

ئەحمەدی موفتی زاده

سياسەت

كورییــــەكان ئیســــالمییە هەڵوێســــتی بەرامبەر حكومەتەكانی ئێران

بــــەو پێیەی لەشەســــتەكاندا ســــەركردە ئیســــالمییەكانی كــــورد لەئێــــران بەشــــێك بــــوون لەپارتــــی دیموكراتی كوردســــتانی ئێــــران بەســــەرۆكایەتی قــــازی محەممەد، رژێمــــی بەرامبــــەر هەڵوێســــتەكانی شاهەنشــــاهی ئێران نەگــــۆڕ و رەق و توند بــــووە، پاش شۆرشــــی ئیســــالمی ئێرانیش لەگــــەڵ راگەیانــــدن و دامەزراندنــــی پارتە ئیســــالمییەكان هەڵوێســــتیان رەخنەگرانەو ئۆپۆزسیۆنبوون بووە بەرامبەر حكومەتی

ئیسالمیی ئێران.مەكتەبــــی قورئــــان رەخنــــەی لەئــــەدای سیستەمی سیاسیی ئیسالمی ئێران دەگرت و داوای پەیڕەوكردنی شەریعەتی ئیسالمی

دەكرد لەدەستور و سیستەمی سیاسیدا.لەهەڵبژاردنەكانی سەرۆكایەتی كۆمار و ئەنجومەنی شورای ئیسالمی )پەرلەمان( و ئەنجومەنی شــــارەوانییەكانی ئێراندا حزبە ئیســــالمییە كوردەكان هەڵوێســــتیان لەگەڵ ئــــەو كاندیدانــــەدا بــــووە كە بەشــــێوەیەك لەشــــێوەكان بەرامبەر بەحوكمی مەالیەتی لەوانــــەش وەســــتاونەتەوە، لەئێرانــــدا )محەمــــەدی خاتەمی و مەهــــدی كەرووبی و میــــر حوســــەینی موســــەوی(و لەكۆتــــا كلیلەكــــەی پشــــتیوانی هەڵبژاردنیشــــدا حەسەن رۆحانیان كرد، كە داكۆكی لەمافی كــــورد كردبــــووە یەكێك لەدروشــــمەكانی

هەڵبژاردنی خۆی.بــــەاڵم پــــاش هەڵبژاردنــــەكان دووبــــارە فۆرمــــی رەخنەگرتــــن دەســــتپێكردۆتەوەو لەئێستادا ئیسالمییە كوردییەكان بەتایبەت مەكتەبی قورئان بەســــەرۆكایەتی حەسەن ئەمینــــی حاكمــــی شــــەرعی شــــاری ســــنە ئاڵوگــــۆڕی ســــەرنجەكانی خۆیــــان لەگەڵ

دەسەاڵتدارانی ئێران دەكەن. دەســــتگیركراو، حوكمی هەتاهەتایی و

لەسێدارەدراوئیســــالمیی چاالكــــی لەســــەرەتای هــــەزاران كوردســــتاندا، لەڕۆژهەاڵتــــی گەنجــــی كــــورد لەالیەن رژێمەكانــــی ئێرانە دەستگیركراون و راپێچی زیندانەكان كراون و بەشــــێكیی زۆریان حوكمــــی هەتاهەتایی زیندانیان بۆ بڕێنراوەتەوەو بەشێكیشــــیان لەوانــــەش ســــەركردەكە لەســــێدارەدراون بااڵكان، بەپێــــی بەدواداچوونێكی )ســــڤیل( تــــا ئێســــتا زیاتــــر لــــە 500.000 گەنــــج و كوردســــتان لەڕۆژهەاڵتــــی كــــورد الوی

بەتۆمەتــــی )دژایەتــــی خــــوا( كە مەبەســــت پێــــی چاالكیی ئاینییە بۆ رەوتی ئیســــالمی و دەســــتگیركردن رووبــــەڕووی ســــوننە

لەسەركارالدان و سێدارەبوونەتەوە.بــــەو پێیــــەش لەهەشــــتاكاندا زیاتــــر لــــە 90.000 ســــەركردە و گەنج و الوی كورد راپێچی زیندانەكان كراون و بەشێكیشــــان لەسێدارە دران، لەوانەش ناسری سوبحانی لەنەوەدەكانــــدا موفتیــــزادە. ئەحمــــەدی و زیاتــــر لــــە 150.000 گەنــــج و الوی كورد لەڕۆژهەاڵتی كوردســــتان دەستگیركراون و ژمارەیەكی زۆریان لەســــێدارە دران، كە لەبەناوبانگترینیان مەال محەمەدی رەبیعی

بوو.لەدەیەی رابردووشدا زیاتر لە 200.000 كوردســــتان رۆژهەاڵتــــی الوی و گەنــــج

راپێچی زیندانەكان كراون.)كەمپینــــی راپۆرتێكــــی بەگوێــــرەی نێودەوڵەتی مافی مرۆڤی ئێران( لەئێستادا بەتەنهــــا 170 گەنجــــی كــــورد بەتۆمەتــــی دژایەتی خوا و كاری ئیســــالمیی لەزیندانی رەجــــای شــــار لەكەرەج زیندانین و ســــاڵی رابــــردووش 20 گەنجی كوردی ئیســــالمی لەســــێدارە دراون، هــــەروەك زیندانەكانی زیندانــــە و حەســــار قــــزل و ئەڤیــــن ناوەندییەكانی ســــنە و ســــەقز و مەهاباد و مەریــــوان لێوانلێون لــــەو گەنجە كوردانەی كــــە بەتۆمەتــــی دژایەتــــی خــــوا و دژایەتی

دەوڵەت دەستگیركراون. زیندانە ناودارەكانی ئێران

لەئێرانــــدا دەیــــان زیندانــــی مەركەزی و لۆكاڵــــی هەن، كە وەك هــــەر واڵتێكی دیكە تاوانبــــاران و تۆمەتبارانیــــان تێــــدا زیندانی دەكرێــــن، لــــەم راپۆرتــــەدا هــــەوڵ دەدەین زانیاری لەسەر بەشێك لەو زیندانانە باو

بكەینەوە: زیندانی ئەڤین )اوین(

ناوچــــەی دەكەوێتـــــە زیندانــــە ئــــەم سەعادەت ئابادی شــــاری تارانی پایتەخت رابــــردوودا ســــەدەی لەپەنجاكانــــی و دروستكراوە، رووبەرەكەی 145 هێكتارەو ئێســــتا وەك زیندانــــی كاتــــی دەناســــرێت، بەمانــــای ئەوەی ئــــەو زیندانیانەی بڕیاری لەســــێدارەدانیان بــــۆ دەردەچێت ماوەیەك دواتــــر و راگیردرێــــن زیندانــــەدا لــــەم حوكمەكانیــــان بەســــەردا جێبەجێدەكرێت. بەشێك لەو كەســــایەتییانەی لەم زیندانەدا دەستبەســــەركراون )كرامت الله دانشــــیان، علــــی اســــغر بدیــــع زادگان، عرفــــان قانعی

ژماره 215 2014/1/18 29

نیحا

وب س

سر نا

30 ژماره 215 2014/1/18

سياسەت

فرد، عبدالله نوری، عەلی ئەكبەر هاشــــمی رەفســــەنجانی، مەسعود رەجوی، رۆكسانا

صابری، ئەحمەدی موفتیزادە(. زیندانی حیشمەتییە

یەكێكــــە لەزیندانەكانی ئەرتەشــــی ئێران و دەكەوێتــــە بەشــــی رۆژهەاڵتــــی تارانــــی پایتەختی كۆماری ئیســــالمی ئێران لەنزیك شــــیرازی، ســــەیادی ســــەرەكی رێگــــەی بەشێك لەو كەســــایەتییانەی لەم زیندانەدا دەستبەسەركراون )میر حسەینی موسەوی

و مەهدی كەرووبی و خێزانەكانیان(. زیندانی رەجایی شار

ئەم زیندانە هەندێ جار بەزیندانی گەوهەر دەشـــتیش ناســـراوە، یەكێـــك لەگەورەترین زیندانەكانی ئێران كە دەكەوێتە شاری كەرەج نزیكـــی تارانی پایتەختی كۆماری ئیســـالمی ئێـــران و ژمارەیەكـــی زۆری گەنجە كوردە ئیســـالمییەكانی رۆژهەاڵتی كوردستان لەم

زیندانەدا تەمەنیان بەسەر دەبەن.

بەتۆمەتــــی دژایەتیكردنی )خــــوا( )لەكاتێكدا گەنجێكی ئیســــالمیی ســــوننە بووە( لەالیەن دەســــتگیركراوەو ئێرانــــەوە ئیتیالعاتــــی بڕیاری سێدارەی بۆ دەرچووە، 27ی مانگ لەزیندانــــی تاكەكەســــیدا بــــووەو ئێســــتاش لەزیندانی )رەجائی(ە لەكەرەج نزیكی شاری

تاران. بەهرۆز شاه مەلەكی:

ناســــراو بەئارام، لەساڵی 1984 لەشاری سنە لەدایكبووە، لە 11-5-2009 بەتۆمەتی دژایەتیكردنــــی )خــــوا( )لەكاتێكــــدا گەنجێكی ئیسالمیی ســــوننە بووە( دەســــتگیر كراوە، مــــاوەی 33 مانــــگ لەزیندانی تاكەكەســــیدا بــــووەو بڕیاری ســــێدارەی بــــۆ دەرچووەو ئێستا لەزیندانی )رەجائی(ە لەشاری كەرەج،

نزیك تارانی پایتەخت. ئیدریس نیعمەتی:

ســــاڵی 1990 لەشاری سنەی رۆژهەاڵتی 2011-3-9 لــــە لەدایكبــــووە، كوردســــتان

كــــراو تائێســــتاش بێسەروشــــوێنەو بەپێــــی زانیارییــــەكان لەكۆتاییەكانی ســــاڵی 2012 ئێســــتاش تــــا بــــەاڵم دراوە، لەســــێدارە تەرمەكەی نەدراوەتە بەكەسوكاری بۆیەش

هەواڵەكە پشتڕاست نەكراوەتەوە. ئەحمەد نەسیری:

ســــاڵی 1981 لەشاری سنەی رۆژهەاڵتی كوردستان لەدایكبووە، یەكێك بووە لەگەنجە دینــــدار و چاالكوانە ئاینییــــەكان، لە 4-29-2009 لەشــــاری ســــنە لەپالنێكدا بەتۆمەتی دژایەتیكردنی خوا دەستگیركراوەو بڕیاری ســــێدارەی بۆ دەرچووەو زیاتر لە 12 مانگ لەزیندانــــی تاكەكەســــی ئینفیرادیــــدا بووەو ئێستاش لەزیندانی رەجائی لەشاری كەرەجی

نزیك تارانی پایتەخت دەستبەسەرە. ئەیوب كەریمی:

مەهەبــــادی لەشــــاری 1978 ســــاڵی رۆژهەاڵتی كوردســــتان لەدایكبووە، یەكێكە -12-7 لــــە و نــــاودارەكان لەبانگخــــوازە

زیندانی قزڵ حەصارلەگەورەتریــــن یەكێكــــە زیندانــــە ئــــەم و ناوەڕاســــت رۆژهەاڵتــــی زیندانەكانــــی دەكەوێتە نیزك شاری كەرەج لەدەوروبەری تارانی پایتەختی كۆماری ئیســــالمی ئێران و لەئێســــتادا 15.000 گەنجــــی تێدایــــە، كە چاوەڕێــــی حوكمــــی دادگان و ژمارەیەكی زۆریــــان گەنجانــــی كــــوردن لەڕۆژهەاڵتی

كوردستان. ژمارەیەك لەدەستگیركراوە ئیسالمییە

كوردەكان لوقمان ئەمینی:

1986و ســــنەیە شــــاری لەدایكبــــووی لەســــاڵی 2010 ەوە بەتۆمەتــــی مەزهەبی و وەك چاالكوانێكی سوننی مەزهەب لەالیەن حكومەتــــی ئێرانــــەوە دەســــتگیركراوەو تــــا ئێســــتاش لەزیندانی ســــنەدایەو كەسوكاری نەیانتوانیــــوە چاویــــان پێیبكەوێت و ماوەی

42 مانگ لەزیندانی تاكەكەسیدا بووە. بەهمەن رەحمیمی:

ســــنەی لەشــــاری 1978 لەدایكبــــووی رۆژهەاڵتــــی كوردســــتان، لــــە 2009-3-10

لەالیــــەن ئیتیالعاتــــی ئێرانــــەوە بەتۆمەتــــی چاالكــــی ئایینــــی و مەزهەبــــی بــــۆ ســــوننە دەســــتگیركراوەو بڕیــــاری ســــێدارەی بــــۆ زۆر ئەشــــكەنجەدانێكی پــــاش دەرچــــووە، كۆمەڵێك ئیعتیرافی پێكراوەو دواتر كراوەتە فیلم و لەكەناڵــــە تەلەفزیۆنییەكانی ئێرانەوە پەخش كراون، تا ئێســــتاش لەزیندانی ئەڤین

لە تاران دەستبەسەر كراوە. ئەنوەر خزری:

لە 1983 لەشــــاری مەهابادی رۆژهەاڵتی كوردســــتان لەدایكبــــووە، لــــە 2009-12-2 لەالیــــەن پالندارێــــژراودا لەســــیناریۆیەكی ئیتیالعاتی شاری مەهابادەوە دەستگیر كرا، یەكێك بووە لەگەنجە چاالكوانە لێهاتووەكانی ســــوننەی كــــورد لەڕۆژهەاڵتی كوردســــتان و لــــەو كاتەوە لەزیندانی )رەجائی( شــــاری

كەرەج نزیكی تاران، دەستبەسەر كراوە. ئەسغەر رەحیمی:

ســــاڵی 1986 لەشاری سنەی رۆژهەاڵتی كوردســــتان لەدایكبووە، بەتۆمەتی چاالكی ئایینــــی ســــوننی لــــە 26-4-2009 لەالیــــەن دەســــتگیر ســــنەوە شــــاری ئیتیالعاتــــی

2009 لەپیالنێكدا لەالیەن ئیتیالعاتی شاری مەهابادەوە دەســــتگیركرا و ماوەیەكی زۆر لەزیندانی تاكەكەســــیدا بووەو تا ئێســــتاش لەزیندانــــی رەجائی شــــاری كەرەجی نزیك

تارانی پایتەختی ئێرانە. خەسرەو شەریفی پوور:

ســــاڵی 1947 لەشاری ســــنە لەدایكبووە، لەكاتێكدا بەدوای تەرمی زانیاری كوڕیدابووە كە لەالیەن ئیتیالعاتەوە لەسێدارە دراوە، لە 6-9-2009 دەســــتگیركراوەو تــــا ئێســــتاش لەزیندانــــی ئەڤین شــــاری تارانــــەو زیاتر لە 18 مانــــگ لەزیندانی تاكەكەســــی ئینفیرادیدا

بووە. داود عەبدوڵایی:

مەهابــــادی لەشــــاری 1982 لەســــاڵی رۆژهەاڵتی كوردســــتان لەدایكبووە، یەكێكە لەگەنجــــە بانگخوازەكانی شــــاری مەهابادو لــــە 4-2-2010 لەشــــاری مەهابــــاد لەالیەن ئیتیالعاتەوە دەســــتگیر كراوەو تا ئێســــتاش بێ دادگاییكردن لەزیندانی رەجائی شــــاری كەرەجــــی نزیــــك تارانــــی پایتەختــــی ئێران

دەستبەسەر كراوە.

ژماره 215 2014/1/18 31

سياسەت

ئەو گەنجە ئیسالمیانەی كە زیند\نیكراون، یان لە سێدارە دراون

شەهرام ئەحمەدی:لەساڵی 1987 لەشاری سنەی رۆژهەاڵتی كوردســــتان لەدایكبــــووە، بەتۆمەتی چاالكی ســــنە لەشــــاری 2010-2-15 لــــە ئایینــــی لەزیندانــــی مانــــگ 43 دەســــتگیركراوەو تاكەكەســــی ئینفیرادیــــدا بــــووەو ئێســــتاش بڕیاڕی ســــێدارەی بۆ دەركــــراوەو برایەكی لە 27-12-2012 بەناوی بەهرام ئەحمەدی لەســــەر هەمــــان تۆمــــەت لەزیندانــــی )قــــزڵ

حەسار( لەسێدارە درا. ئارەش شەریفی:

ســــاڵی 1989 لەشاری ســــنە لەدایكبووە، ســــەرقاڵی خوێندنــــی ئایینی بــــووەو قوتابی بــــووە، لــــە 12-7-2011 بەتۆمەتی چاالكی ئایینــــی و دژی حكومەتــــی ئێران لەشــــاری ســــنە دەســــتگیركراوەو دوو برای دیكەشی بێسەروشــــوێن كــــراون و ئێســــتا لەزیندانی "كاشــــان" دەستبەســــەرەو ماوەی 19 مانگ

لەزیندانی تاكەكەسیدا بووە.

21-8-2011 لەالیــــەن ئیتیالعاتــــی ئێرانەوە دەستگیر كراوە، بەچەندین شێواز كە دوورن لەبنەماكانــــی مافی مرۆڤ بــــۆ زیندانییەكان نەخۆشــــی تووشــــی دراوەو ئەشــــكەنجە دەروونی بووەو توانای قسەكردنی نەماوە، تــــا ئێســــتاش بــــێ بڕیــــاری دادگا لەزیندانی )رەجائی شار( لەشاری كەرەج نزیك تاران

دەستبەسەرە. فەرهاد سەلیمی:

ساڵی 1978 لەشاری سەقزی رۆژهەاڵتی كوردســــتان لەدایكبووە، یەكێكە لەمامۆستا ئاینییــــە ناودارەكانــــی كوردســــتان و پاش چەندیــــن جــــار بانگهێشــــت و لێپرســــینەوە ئایینــــی و مەزهەبــــی چاالكیــــی لەســــەر لەناوچەكانی كوردســــتان لــــە 2010-1-29 لەالیەن ئیتیالعاتەوە دەســــتگیر كرا. ماوەی زیندانیكردنی لــــەزۆر لەزیندانەكانی ئێراندا بەســــەر بــــردووەو تــــا ئێســــتاش دادگایــــی

نەكراوە.

بــــۆ ســــێدارەی بڕیــــاری دەســــتگیركراوە، دەرچووەو ئێســــتا لەزیندانی ئەوین لەشــــاری

تاران دەستبەسەرە. پوریا محەمەدی:

ســــاڵی 1987 لەشاری ســــنەی رۆژهەاڵتی 2010-12-5 لــــە لەدایكبــــووە، كوردســــتان لەشــــاری ســــنە بەتۆمەتی چاالكیــــی ئایینی و دژایەتــــی حكومەتی ئێــــران دەســــتگیركراوەو ماوەی 24 مانگ لەزیندانی تاكەكەسیدا بووەو ئێســــتاش بڕیاری ســــێدارەی بــــۆ دەرچووەو

لەزیندانی ئەوین دەستبەسەرە. سدیق محمەدی:

ســــاڵی 1985 لەشــــاری جوانــــڕۆی ســــەر بەپارێزگای كرماشان لەڕۆژهەاڵتی كوردستان لەدایكبووە، لــــە 5-2-2010 بەتۆمەتی چاالكی ئایینــــی دەســــتگیركراوەو بڕیاری ســــێدارەی بــــۆ دەرچــــووەو ئێســــتا لەزیندانــــی ئینفیرادی تاكەكەســــیدا لەزیندانی ئەوین لەشــــاری تاران

دەستبەسەرە.

بەشیر شانەزەری:ســــاڵی 1995 لەشاری ســــنە لەدایكبووە، بەتۆمەتی چاالكی ئایینی ســــوننی مەزهەب ئیتیالعاتــــەوە لەالیــــەن 2009-3-25 لــــە دەســــتگیركراوەو تەمەنی تەنها 14 ســــااڵن بووە، بۆیەش ســــودیان لەكەمی تەمەنەكەی وەرگرتــــووەو بەئەشــــكەنجەدان ئیعتیرافــــی لەكەناڵــــی پێكــــردووەو چاالكییەكانیــــان ناوخۆییەكانی ئێرانەوە پەخشــــیان كردووە، ئێستاش حوكمی ســــێدارەی بۆ دەرچووەو

لەزیندانی ئەوین دەستبەسەرە. خەسرەو بەشارەت:

مەهابــــادی لەشــــاری 1984 ســــاڵی لەدایكبــــووە، كوردســــتان رۆژهەاڵتــــی بەتۆمەتی چاالكی مەزهەبی و ئایینی سوننە لە 22-1-2010 لەالیەن ئیتیالعاتی ئێرانەوە لەزیندانەكانــــی لــــەزۆر كــــراوە، دەســــتگیر ئێراندا ماوەكانی گەنجێتی بەسەر بردووەو

تا ئێستاش دادگایی نەكراوە. عالەم بەرماشتی:

ســــاڵی 1979 لەشاری ســــنە لەدایكبووە، بەتۆمەتــــی چاالكــــی ئایینــــی و مەزهەبی لە

قاسم ئابستە:مەهابــــادی لەشــــاری 1978 لەســــاڵی رۆژهەاڵتی كوردستان لەدایكبووە، بەتۆمەتی چاالكی ئایینی و لەپیالنێكی ئیتیالعاتی ئێراندا لــــە 4-2-2010 دەســــتگیركراو تــــا ئێســــتاش دادگایــــی نەكــــراوەو لەزیندانی رەجائی شــــار لەگەڵ ژمارەیەكی زۆر لەچاالكوانە سوننەكان

ئێران دەستبەسەرە. كامەران شێخە:

مەهابــــادی لەشــــاری 1983 ســــاڵی رۆژهەاڵتــــی كوردســــتان لەدایكبــــووە، یەكێك بــــووە لەبانگخــــوازە ســــونییەكان و لە 1-12-2010 لەالیەن ئیتیالعاتی شــــاری مەهابادەوە بەتۆمەتی چاالكی ئایینی دەســــتگیركراوەو بێ ئــــەوەی دادگایی بكرێــــت لەزیندانــــی رەجائی شــــاری كەرەجــــی نزیــــك تارانــــی پایتەخــــت

دەستبەسەرە. محەمەد غەریبی:

ســــاڵی 1975 لەشــــاری ســــنە لەدایكبــــووە، ســــونییەكان لەبانگخــــوازە بــــووە یەكێــــك ئیتیالعاتــــی لەالیــــەن 2010-5-22 لــــە و شــــاری ســــنەوە بەتۆمەتــــی چاالكــــی ئایینــــی

تالب مەلەكی:ســــاڵی 1984 لەشاری ســــنە لەدایكبووە، لە 5-10-2009 بەتۆمەتی چاالكی ئایینی لەشاری ســــێدارەی بڕیــــاری دەســــتگیركراوەو ســــنە بــــۆ دەرچــــووەو ئێســــتا لەزیندانــــی ئینفیرادی تاكەكەســــیدا لەزیندانی ئەوین لەشــــاری تاران

دەستبەسەرە. كاوە شەریفی:

ســــاڵی 1984 لەشاری ســــنەی رۆژهەاڵتی 2009-10-12 لــــە لەدایكبــــووە، كوردســــتان بەتۆمەتــــی چاالكــــی ئایینی دەســــتگیركراوەو بڕیاری ســــێدارەی بــــۆ دەرچووەو ئێســــتاش لەزیندانی ئەڤین لەشاری تاران دەستبەسەرە.

كەمال مەالیی:ســــاڵی 1980 لەشاری ســــنەی رۆژهەاڵتی كوردســــتان لەدایكبــــووە، بەتۆمەتــــی چاالكی ئایینــــی و مەزهەبی لە 14-7-2009 لەشــــاری ســــنە لەالیــــەن ئیتیالعاتەوە دەســــتگیركراوەو بڕیــــاری ســــێدارەی بــــۆ دەرچووە، ئێســــتاش عەســــار چاوەڕێــــی رۆژی قــــزڵ لەزیندانــــی دادگا بڕیــــاری ئەگــــەر دەكات ســــێدارەی

هەڵنەوەشێتەوە.

32 ژماره 215 2014/1/18

سياسەت

بەهۆی پاشەكشێ و راستگۆنەبوونی بزاڤی رۆشنبیری ئەم واڵتەو

هەروەها نەبوونی حكومەتێكی بێالیەن،

ئەم كۆمەڵگایە دەبێ بەردەوام گیرۆدەی مەالكانی ئەمڕۆ بێ

بن.بــــە لەبەرچاوگرتنی ئــــەم هەلومەرجە، دەتوانین ئەو پرســــیارە لەخۆمان بكەین، كە چ جیاوازیەك لەنێوان مەالكانی ئەمڕۆ

و دوێنێدا هەیە؟ وەك بۆچوونێكــــی ســــەرەتایی، دەبــــێ دان بەو راســــتییەدا بنێین، كــــە مەالكانی دوێنێــــی كوردســــتان هەوێــــن و داوێنــــی كوردی ناســــیونالیزمی پەروەردەكردنی بــــوون، بــــەاڵم مەالكانی ئەمــــڕۆ مەكۆی خورافــــەو بەالڕێدابردنــــی تاكــــی كوردن. ئەوانــــەی دوێنــــێ فێریــــان كردیــــن، كــــە حوجرەكان مەڵبەندێكن بۆ هۆشیاركردنی تاكی كــــورد بەرانبەر بەشوناســــەكەیان، بــــەاڵم ئەمانەی ئەمــــڕۆ تاكــــی كوردمان بــــۆ دەیاننێــــرن و دەگەوجێنــــن بــــۆ ئەوەی شــــەڕی كــــورد بكــــەن. هەرچەند لەڕابردووشدا كەسانی وەك "مەال خەتێ" هەبوون، بەاڵم كەسانی وەك ئەو كەمینە بــــوون، كە دواجــــار خودی كــــورد وەك الپەڕەیەكــــی رەشــــی مێــــژووی باســــیان دەكات، بەاڵم بەداخــــەوە ئەمانەی ئەمڕۆ زۆرینــــەن، ئەوانــــەن، كــــە جڵــــەوی رای

گشتیان بەدەستەوەیە. مەالكانی دوێنێ

كاتێك باس لەخەباتــــی رزگاریخوازی دەكەیــــن، دەبێ ئاماژە بە "مەال مســــتەفا"، "شــــێخ عوبەیدواڵ"، "پێشەوای نەمر" شێخ مەحمــــوود"و هتد، بكەین. ئەمانە ئەو مەال بلیمەتانە بــــوون، كــــە رەورەوی خەباتی

كوردیان دیاری دەكرد.مەكۆیەك كە ئەم مەالیانە تێدا سەریان هەڵدا، هەر ئەو حوجرانە بوون، كە ببوون

شــــیر میزەكەی "مەال عەلــــی كەڵەك"و ناكۆكی مــــەالكان لەســــەر یادكردنەوەی بــــۆ پێغەمبــــەر، لەدایكبوونــــی رۆژی ماوەیەك میدیا و رای گشتی كوردستانی بەخۆیــــەوە خەریــــك كــــرد. لــــەم نێــــوەدا كۆمەڵێــــك لەدژی مەال عەلــــی هاتنەدەنگ و وەك خورافە ناویان برد. لەهەمانكاتدا كۆمەڵێكیــــش وەك الیەنگــــری لەمەالكەی كەڵەك پاڵپشتی خۆیان دەربڕی. لەالیەكی لەدایكبوونــــی رۆژی ئەمســــاڵ دیكــــەوە پێغەمبەر، بەجۆش و خرۆشێكی زۆرەوە لەشار و گوندەكانی باشوری كوردستان بەڕێــــوە چــــوو. ئــــەم یــــادەش جۆرێــــك لەدووبەرەكی لەنێوان ئیسالمییەكان ساز كرد، بەاڵم لەدواییدا حەماسەتی جەماوەر بــــەری بەنەیارەكان هەڵچنــــی. نەیارەكان هەمان سەلەفییەكانن، كە داوای گەڕانەوە بــــۆ ســــوننەتەكانی ســــەردەمی پێغەمبەر دەكەن. بەگشتی لەكوردستان ئەم رۆژانە

رۆژ رۆژی مەال بوو. هەرچەنــــد لــــەو بــــاوەڕەدام، مەال وەك هەموو توێژێكی دیكە، مافی ئەوەی هەیە، چۆن حەز دەكا بژی و هەروەها باوەڕی بەهەرچییەك هەیە، دەبێ ئازاد بێ، چونكە ئەوانیش وەك هەموو مرڤێك مافی ژیانی ئازادیان هەیە لەكۆمەڵگایەكی سكۆالردا، بــــەاڵم دەبــــێ لەخۆمان بپرســــین، كە ئەم مەالیانــــە ئــــەم كۆمەڵــــگا دامــــاوەی ئێمە بــــەرەو كوێ دەبــــەن. ئایا ئەوەی ئێســــتا زاڵــــە حەقیقەتەو ئێمــــە نازانین، یان تەنها بەالڕێدابردنــــی ئــــەم كۆمەڵگایەیە، كەس نازانــــێ، چونكــــە هەلومەرجێــــك هاتۆتــــە ئــــاراوە، تەنها خۆیــــان دەتوانن بڕیاردەر

مەالكانی دوێنێ و مەالكانی ئەمرۆ

حیسام دەسپیش

ژماره 215 2014/1/18 33

سياسەت

لەنمونە هەر دیارەكانی مەالكانی ئەمڕۆ،

ئەوانەن كە یەكیان هەموو كوردستان

بەقوربانی كەسایەتییەكی ئایینی دەكات، ئەویتریان بۆتە سەرچاوەی خورافە، یەكێكیشیان بەفەخرەوە لەبەر سرودی نەتەوەیی

كورد هەڵناستێ

بەمەڵبەندێــــك بــــۆ پەروەردەكردنی تاكی كورد. بەواتایەكی دیكە ئەم حوجرانە وەك سەرایەك بوون، كە هەموو خەباتكارێكی كــــورد رۆژێــــك لــــەڕۆژان لەوێــــدا فێری ئەگــــەر دەبــــوون. نوســــین و خوێنــــدن بــــەراوردی بكەین دەتوانین بە "قەندیل"ی بشوبهێنین، كە هەموو خەباتكارێكی كورد شەوێكیان لەم حوجرانە بەسەر بردووە. بۆیە ئەم حوجرانەش وەك قەندیل بوون

بۆ تاكەكانی كورد.لێــــرەوە بــــوو كــــە گــــەورە شــــاعیرانی نەتــــەوە ئــــەم كــــورد و كەڵەپیاوەكانــــی هۆشــــیاربوونەوە بەرانبــــەر بەنەتــــەوە و مافەكانــــی. ئــــەوەی مەالكانــــی دوێنێ فێر دەبوون، تەنها بنەماكان و ســــەرەتاكانی بۆیــــە بــــوو. دینــــداری و خوێنــــدن یارمەتیدەریــــان دەبــــوو بــــۆ ئــــەوەی كە لەوێــــوە بتوانــــن جیهان و راســــتییەكانی ببینن. ئەوەی لەو سەردەمانە بەسەر ئەم توێژە لەكوردســــتان زاڵ بوو، فامكردنی ئــــەو رەوتە جیهانی و گوتارە زااڵنە بوو، كە بەســــەر پانتایی جیهاندا زاڵ بوو. ئەم هۆشــــیاربوونە بــــوو بەهۆی ئــــەوەی كە هەوڵی ئەوە بدەن، كە بەجۆرێك الســــایی ئــــەو گوتــــارە زااڵنــــە بكەنــــەوەو هەوڵی گواســــتنەوەی بــــدەن بۆ نــــاو كۆمەڵگای

كوردی. مەالكانی ئەمڕۆ

لەنمونــــە هــــەر دیارەكانــــی مەالكانــــی ئەمــــڕۆ، ئەوانــــەن كــــە یەكیــــان هەمــــوو كوردســــتان بەقوربانــــی كەســــایەتییەكی ئایینی دەكات، ئەویتریان بۆتە سەرچاوەی بەفەخــــرەوە یەكێكیشــــیان خورافــــە، لەبــــەر ســــرودی نەتەوەیی كوردســــتان پێشــــەوامان كۆمەڵێكشــــیان هەڵناســــتێ، لەهەمانكاتــــدا و دەكــــەن هــــاوردە بــــۆ بمانگەڕێنەوە هێندێكشــــیان هەوڵــــدەدەن ئێســــتا. پێــــش ســــەردەمی 1500 ســــاڵ لەدەرەوەی ئەمانە بەشێكشــــیان بوونەتە پاڵنــــەرە ســــەرەكییەكانی الوی كــــورد بۆ لەناوبردنی تاكی كورد لەڕۆژئاوا. هەموو ئەمانــــە نمونەگەلێكی هــــەرە بچوكن، لەو مەالیانــــە كە ئەمــــڕۆ مێــــژووی مەالكانی دوێنێ بەدوای خۆیاندا رادەكێشــــن. هەر لــــەم رەهەندەوەیە كــــە دەتوانیــــن بڵێین، مەالكانی ئەمڕۆ بەدەیان ساڵ لەمەالكانی

دوێنێ دووركەوتونەتەوە.لەچوارچێوەی گوتارە جیهانی زاڵەكان،

ئەوەی دەبینرێ مەالكانی ئەم ســــەردەمە لەكۆمەڵگای مرۆڤی دوور كەوتونەتەوەو عەرەبــــی، جیهانــــی كردۆتــــە روویــــان جیهانێك كە بۆ ســــەدان ســــاڵە دێڕێكیان بۆمرۆڤایەتــــی زیاد نەكــــردووەو بەدەیان ســــاڵە بۆتــــە مەكــــۆی سیســــتەم و تاكی دیكتاتۆر. لێرەوەیــــە بۆمان دەردەكەوێ، كــــە رەوتی زاڵ بەســــەر مەالكانی ئەمڕۆ گیرۆدەی كۆمەڵێك سەرچاوەی مەعریفی بوونــــە، كە بەردەوام تاكــــی كورد بەرەو كۆیلەبــــوون و دواكەوتوویــــی هاندەدەن. هەر بۆیە ئیتر ئەوان چاویان لەكۆمەڵگای جیهانــــی و گوتــــارە زاڵەكانــــی نییــــە، كە كۆمەڵــــگای كوردی بەرەو ئەو ئاراســــتە ببەن یان هۆشیاری بكەنەوە. بەپێچەوانە بوونەتــــە كەرەســــەیەك كــــە نەهێڵن ئەم كۆمەڵگا چاوكراوەبێ و ریگای باشتر بۆ ژیان ببینەوە، یــــان دۆزەكەیان بەئەنجام

بگەیەنن.لەكۆی ئەوانەی تاكو ئێســــتا باســــمان كــــرد، دەمــــەوێ ئــــەوە بڵێــــم كــــە بەهۆی الوازی و شەرمێونی گوتاری سێكوالری كوردســــتان، ئەوە مەالكانــــی ئەمڕۆن كە جڵەوی ئــــەم كۆمەڵگایەیان بەدەســــتەوە بەهــــۆی دیكــــە بەواتایەكــــی گرتــــووە. بزاڤــــی راســــتگۆنەبوونی و پاشەكشــــێ رۆشنبیری ئەم واڵتەو هەروەها نەبوونی حكومەتێكی بێالیەن، ئەم كۆمەڵگایە دەبێ بەردەوام گیرۆدەی مەالكانی ئەمڕۆ بێ.

سەرەتا گوتاری رۆشنبیری و سێكوالری كوردستان هێشتا لەناخی خۆیدا سێكوالر و راســــتگۆ نییــــە، بەپێچەوانــــەوە هێشــــتا نەیتوانیــــوە دەربــــازی كۆمەڵێك پرســــی گرنــــگ بــــێ. هەر بۆیــــە مەالكانــــی ئەمڕۆ ئەم كەلێنە بەباشــــی دەناسن و تاكەكانی نــــاو گوتــــاری ســــێكوالری كوردســــتان دەكەنە كەرەسەیەك بۆ بەرەوپێشبردنی بیرۆكەكانی خۆیان. ئەم بزاڤە رۆشنبیرەی كوردســــتان تەنها لەڕواڵەتدا ســــێكوالرە، ئەگینا لەناخــــی خۆیدا هەڵگری گوتارێكی ناڕوونی شــــەرمێوونە، كــــە زۆرتر لەژێر كاریگــــەری كلتــــوری جەماوەردایە، تاكو جەماوەر بخاتە ژێر كاریگەری خۆیەوە.

بەردەوامبوونــــی دووەمــــی الیەنــــی گوتــــاری مــــەال نوێیــــەكان حكومەتە. واتا ئــــەو دامودەزگایــــە كە دەبــــێ رێكخەر و بــــێ الیــــەن بــــێ بەپێی ئــــەو پرەنســــیپانە كــــە دەبنە ســــەرچاوەی دەســــەاڵتدارێكی

مودێــــرن. لێرەدا حكومەت مومارەســــەی دەســــەاڵتداری مودرێن نــــاكات، كە دەبێ وەك چاودێرێــــك بەســــەر كۆمەڵگاوە بێ بــــۆ دەرنەچوونی كۆمەڵــــگا لەڕەورەوەی بەپێچەوانــــەوە خــــۆی. گەشەســــەندنی حكومەتیش وەك رۆشــــنبیران گیرۆدەی دەنگی جەماوەرە. جا بۆ بەدەسهێنانی ئەم دەنگە خۆی لەمەال نوێیەكان نادات، بەڵكو هێندێجاریش دەیان الوێنێتەوە. لەكاتێكدا دەبــــێ ســــەرچاوە ســــەردەمییەكان بكاتە

پێوانە بۆ پەیوەندیكردن بەكۆمەڵگاوە.بەلەبەرچاوگرتنــــی ئــــەم هەلومەرجــــە، پانتایــــی گەمــــەی مەال نوێیــــەكان هەموار كراوەو رەگی مەال كۆنەكان كە پێشەنگی ئــــەم كۆمەڵگایە بوون لەنــــاو دەبردرێت. لەم رەوتەدا تەنها كۆمەڵگایە كە دەتوانێ بگەڕێتەوە بــــۆ بەرژەوەندییەكانی خۆی. واتــــا گوێڕاگرتــــن لەو پەیامانــــە كە بۆنی ژیانی پێشــــكەوتنی لێ بێ. جا وێستگەی یەكــــەم لەئینكاركردنی ئــــەو مینبەرانەوە دەســــپێدەكات، كە لەژیان و پێشــــكەوتن دووریــــان دەخاتەوە. هــــەر پێدەچێ كاتی ئەوە هاتبێ، كە رۆشــــنبیرانیش ئیتر لەمە زیاتــــر بەرانبــــەر بەگوتــــاری گەوجاندنی

كۆمەڵگا بێ هەڵوێست نەبن.

34 ژماره 215 2014/1/18

بیرەوەری ئەم جارە لەگەڵ نەمرێكە، كە شایســـتەی ئەوەیە لەبیر نەكرێت، چونكە ئـــەو كەڵەمێـــردە لەڕۆژگارێكـــدا خەباتی كردووە، كە كوردستان لەتاریكیدا دەژیا،

بۆیە ئەحمەد دڵزاری شاعیر دەڵێ: كوردە بخوێنە ســـەدەی بیستەمەدونیا رووناكە و كوردستان تەمە

بیرەوەریـــەدا لـــەم قارەمانـــەی ئـــەو باســـی دەكەیـــن "مام وســـو"ی نەمرە، كە لەڕۆژگارێكی وادا قۆڵی خەباتی چەكداری شـــێوەیەك بەهەمـــوو لێهەڵماڵیـــوەو

تێكۆشاوە.ناوی تەواوی "حەمەد وســـو حەمەد"ە، بەاڵم لەناو خەڵكدا بە "مام وســـو دزەیی" ناســـراو بوو. ئەو مرۆڤە مەزنە لەســـاڵی 1922 لەگوندی قورشـــاغلۆ لەدایك بووە، گونـــدی دەچێتـــە ســـاڵێك چەنـــد دوای سۆربەش، كە هەردووكیان هاوسنووری

یەكترن. مام وســـو هەر لەســـەرەتای ژیانییەوە مرۆڤێكی بەجموجۆڵ بووە. لەساڵی 1953 كـــە بزووتنـــەوە و راپەڕینـــی جوتیارانی دەشتی هەولێر لەدژی زوڵم و زۆرداریی دەرەبەگەكان دەســـت پێدەكات، مام وسو بەشـــداری كوڕەجوتیارێـــك هـــەر وەك ناوچەكـــە ئاغاكانـــی لەگـــەڵ و دەكات نێوانیان خراپ دەبێت. باب و باپیرانیشـــی

لەناودارەكانی ئەو ناوچەیە بوونە.هـــەر لەســـاڵی 1952 دەبێتـــە ئەندامـــی پارتی و دۆستایەتی لەگەڵ مەال عەبدوڵا ئیســـماعیلی ناســـراو بـــە "مـــەال ماتـــۆڕ" پەیـــدا دەكات، چونكـــە مـــەال عـــەواڵ لەو سەردەمەدا چاالكترین كادیری سەركردە دەبێت لەدەشتی هەولێر، هەروەها لەگەڵ ســـاڵح شێرە و چەندان كادیر و ئەندامانی

سەركردایەتی.ئاشـــنایەتی من لەگەڵ مام وسو دزەیی بۆ ســـاڵی 1960 دەگەڕێتـــەوە، لەوكاتەدا من مامۆســـتا بووم لەگوندی دووگردكان دامەزرابووم، كـــە بەگوندی دووگردكانی ئەحمـــەد حەمەدەمیـــن دزەیـــی ناســـراو بـــوو. ئەوكات پارتی بڕیاریـــدا من ببم بە بەرپرســـی رێكخســـتنی دەشـــتی هەولێر و ســـەر بەلیژنـــەی ناوچـــەی جوتیـــاران، كە ئەوكات ســـاڵح شـــێرە بەرپرسی بوو. تەواوی رێكخســـتنی پارتی لەقوشتەپەوە تـــا دەچـــووە شـــارۆچكەی مەخمـــووری كۆمەڵێـــك رێكخـــراوە ئـــەو دەگرتـــەوە.

گێڕانەوەبۆ

لەبیرنەكردن

مام وسو دزەیی

محەمەد مەال قادر

سياسەت

34 ژماره 215 2014/1/18

ژماره 215 2014/1/18 35

سياسەت

كادیـــری ئـــازا و چاونەترســـی هەبـــوو. لەوانە: مام وســـو دزەیی، سەید عیزەدین گردعازەبانـــی و نـــوری حەمـــە و عەلـــی شـــەریف و قادر بەردەسی و قادر فاتە و

چەندانی دیكە.ئەوكاتـــە رێكخســـتنی حزبی شـــیوعی عێراقی زۆر بەهێز بوو، بەتایبەتی بەهۆی ئەو گەشەسەندنەی لەدوای 14ی تەمموز

بەدەستیان هێنابوو.بەاڵم پارتیمان رێكخستنی خۆی هەبوو مـــن لەدووگـــردكان لەماڵـــی و مانگانـــە بابەتـــە هەمـــوو كۆدەبووینـــەوەو حزبیەكانمـــان بـــاس دەكـــرد، ئابوونـــەی

حزبیمان تاوتوێ دەكرد. لـــە 1961/9/6 پارتی بڕیاریدا مانگرتنی كوردســـتان لەسەرتاســـەری گشـــتی رابگەیەنێـــت و هەمـــوو رێگا گشـــتییەكان بگرێت. ئەم رێكخراوەی ئێمەش لەهەمان رۆژدا هێزێكی 350 كەسیمان كۆكردەوەو لیژنەیەكمـــان دانا بۆ سەرپەرشـــتیكردنی بـــە بـــوون هەڤااڵنـــەش ئـــەم هێزەكـــە. فەرمانـــدەی هێزەكـــە: ســـەید عیزەدیـــن گردعازەبانـــی و كاكـــە ســـمە )ســـمایلی كوێخا ئەحمەد( و مام وســـو دزەیی. ئەو رۆژە لەكاتژمێـــر 8ی بەیانییەوە لەگوندی شـــێراوەی نزیكی پردێ )ئاڵتون كوپری( رێگا گیرا و هاتوچۆ قەدەغەكرا. حكومەت هەســـتی بەمە كرد و هێـــزی رەوانەكرد، فەوجێكـــی عەســـكەری لەكەركەوە لەگەڵ لەهەولێریـــش و جوڵەپێكـــرد زرێپـــۆش ســـریەیەكی هێـــزی پۆلیســـی جـــواڵوەی بەڕێخســـت. كاتژمێر 10ی ســـەرلەبەیانی شـــەڕ دەســـتی پێكـــرد، تـــا رۆژئاوابوون هێزەكەی دوژمن زیانی زۆری بەركەوت و هەڤااڵنی ئێمەش چوار شـــەهید و چەند

بریندارێكمان هەبوو.بـــەم شـــێوەیە مام وســـو دزەیـــی هەر لەم رۆژگارەوە دەگاتە ریزی پێشـــمەرگە و خەبـــات دەكات، هەمـــوو تەمەنی خۆی لەخەباتـــدا الویەتییـــەوە لەســـەرەتای بەســـەربردووە، تـــا ئەو رۆژەی ســـەری

ناوەتەوە.مام وسو پاش ئەوەی لەساڵی 1961دا دەبێتـــە پێشـــمەرگە، ســـەرەتا لەدەشـــتی هەولێـــر چەند چاالكییـــەك ئەنجام دەدات بەتایبەتـــی دەكات، تێـــدا بەشـــداریان و چاالكییەكانـــی چیـــای قەرەچـــوغ لەدژی حەرەس قەومی. هەر لەساڵی 1961 تاكو

ساڵی 1963 چەندین چاالكی دیكەی لەگەڵ پۆلێك پێشـــمەرگە و قارەمانی هاوشـــانی

خۆیدا ئەنجام دا.هەروەها لەشەڕەكانی چیای باواجی و هەیبەت سوڵتان بەشداری دەكات و رۆڵی

ئازایانە و چاالكانەی دەبێت.مام وسو چەندین پلەی پێشمەرگایەتی دەبڕێت، لەســـەرپەلەوە تا دەگاتە سەرلق 1969 لەســـاڵی بەتالیـــۆن. ئامیـــر و لەشەڕەكانی بەری مەرگە رۆڵی چاالك و قارەمانانەی دەبێت، كە ئەوكات لەوێشـــدا

چەندین داستان تۆمار دەكرێت.لەســـاڵی 1974 لەشـــەڕە ناودارەكـــەی كێـــوەڕەش، كاتێك رژێمـــی عێراق هەوڵی گرتنەوەی قەاڵدزێی دا، داستانێكی گەورە لەكێـــوەڕەش ئەنجـــام درا، ئـــەوكات مام

وسو فەرماندەی شەڕەكە بوو.هەروەها مام وســـو لەگـــەڵ نەمر مەال غەریب محەمەد و چەندین كەسی دیكەدا رۆڵی چـــاالك و كارای هەبـــوو لەلیژنەی بۆردومانـــی لێقەوماوانـــی هـــاوكاری قـــەاڵدزێ لـــە 1974/4/24 كـــە بـــە دەیان

شەهید و برینداری لێكەوتەوە.رۆڵـــی كاوەدا لەهێـــزی وســـو مـــام چاالكـــی هەبوو چەندین پلەی شایســـتەی وەرگرتـــووە. ماوەیـــەك بەشـــێوەی كاتی هێزی كاوەی بەڕێوە دەبرد، ماوەیەكیش كرا بەفەرماندەی هێزێكی تایبەت. بارزانی نەمر زۆر خۆشـــی دەویســـت و بەچاكی دەیناســـی، چەكی وەك دیاری پێشـــكەش

كردووە.مـــام وســـو دوای نســـكۆی شۆرشـــی دوو و خـــۆی 1975 لەســـاڵی ئەیلـــول

خێزانی لەهەمەدان نیشتەجێ بوون.لەدواییدا پاش ســـاڵێك لەســـاڵی 1976 كـــە شۆرشـــی گـــواڵن دەســـتی پێكـــردو ژمارەیەكیـــان لەئێرانـــەوە لەالیـــەن كاك ئیدریـــس بارزانییـــەوە رەوانـــە كرانەوە. مام وســـو دزەییـــش یەكێك بـــوو لەوانە كـــە كاك ئیدریس قســـەی لەگەڵ كردبوو، بەاڵم وادیاربوو ئێـــران پێی زانیبوو، مام وســـویان گـــرت و دوومانـــگ خســـتیانە

بەندیخانەو ئازاری زۆریان دا.لەدواییـــدا مام وســـوی هەمیشـــە لەیاد لەســـاڵی 1980 بـــەدواوە وەك خەڵكێكـــی زۆری دیكـــەی ئێمە لەكـــوردەكان، دوای ســـەركەوتنی شۆرشـــی ئیســـالمی ئێران چاالكـــی پارتـــی وەرگـــرت. ئازادییـــان

دەســـتپێكردەوە، خەڵكێكـــی زۆر بووەوە بەپێشمەرگە، ئەویش وەك پێشمەرگەیەكی ئێـــران كوردســـتانی گەڕایـــەوە دێریـــن چەكـــی بـــوو، نیشـــتەجێ لەنەغـــەدە و پێشـــمەرگایەتی كردەوە شـــان، لەزێوە و ئەڵوان قوەتێكی دروســـتكردو بەردەوامی

دایە خەبات.بەاڵم بەداخەوە نەخۆشی بەرۆكی گرت و چاوەكانـــی بەهـــۆی ئەشـــكەنجەدانەوە پارتییـــەوە لەالیـــەن تێكچووبـــوون. هـــاوكاری كراو چارەســـەری پێشـــكەش كرا، بـــەاڵم بەداخەوە مەرگ چیتر ماوەی نەدا و لەشەوی 21/20-2-1989 گەیشتە كاروانـــی نەمران و لەگۆڕســـتانی نەغەدە نێژرا لەگـــەڵ كۆمەڵێك لەهەڤااڵنی دیكەی

خۆی.دروود لەگیانـــی پاكـــی ئـــەو قارەمانەو هەموو شـــەهیدانی كورد و كوردســـتان،

سەروەرییان بارزانی نەمر.

36 ژماره 215 2014/1/18

سياسەت

دوای ئەو پاڵەوانێتیە شــــیوعیانە ناســــراوەی كە هاوڕێ حوســــێن عەلی نەجەفی ئەندامی كۆمیتەی ناوەندی حزبی شیوعی نواندی، حوكمی زیندانیكردن بۆ براكەم دەرچــــوو، كە بەرپرســــی حزب بوو لەئەبو خەســــیب، جا هــــاوڕێ لەتیفینۆف هاتە مەیدانەكە، چونكە لەو زیاتر كەسێكی دیكە نەبوو، من بەكەفالەتەوە بەسترابوومەوە، مام و براكەشم لەزیندان بوون، لەهەمانكاتدا هاوڕێیەكی دیكەیش لەو هاوڕێیانەی

كە تاوانبار بوون، پەنای بردبووە بەرفیرار بوون.راســــتیەكەی من هەســــتم بەخەمێكی قوڵكردو لەدەروونەوە شــــیوەنم بۆ خۆم و گونــــد و رۆڵەكانــــی، تەنانــــەت بۆ حزبی شــــیوعیش دەكرد، كاتێــــك لەتیفینۆف لەئەبوخەسیب بووە موعتەمەدی حزبی شیوعی عێراقی، بۆیە بەبەرخۆمەوە ئەو

بەیتەم دەگوتەوە:لقد هزلت حتی بدا من هازالهاكالها، وحتی استامها كل مفلس

دواتــــر ئەو هەواڵــــە نهێنیانەی حــــزب لەتیفینــــۆف دەیزانی باودەبــــووەوە بۆ هــــەر كەســــێك كە خوازیــــاری بووایە، یان ئــــەو هەوااڵنەی نەویســــتایە، ئەویش لەڕێگای كوڕەكەی لەتیفینۆف بوو، كە تەمەنی حەوت سااڵن بوو، یان لەڕێگای

هاوسەرەكەی لەتیفینۆف بوو.هێنــــدە لەگونــــد نەمامــــەوە، ماوەیەكی كورت نەبــــێ، زوو كارێكــــم دۆزیەوە لەكۆمپانیای نەوتی بەســــرا، بۆیە گواســــتمەوە شــــار، هەر زووش حزب شوێنە نوێیەكەمــــی زانــــی و راوی كــــردم، رۆژێكیان لەكاتی كاركــــردن چوومە یەكێك لەعەمبارەكانی كۆمپانیا، یەكێك لەنووســــەرەكان رایگرتم و دەســــتی دەلەرزی و دەموچــــاوی زەردهەڵگەرابــــوو، دەســــتی هێنــــا ژمارەیەكی القاعــــدە و چەند باوكراوەیەكــــی دیكــــەی پێــــدام، منیــــش كاتێك بینیــــم كە ئەو زۆر دەترســــێ، ئامۆژگاریــــم كرد كــــە چۆن باوكراوەكانــــی حزب بەســــەالمەتی بەمن دەدات، ئامۆژگاریەكەش ئەوەبوو كە باوكراوەكە لەناو پاكەتێكی بەتاڵی جگەرە دابنێت و ئینجا پێم بدات، ئەگەر لەبەر چاوی خەڵكیشەوە بێت. بەاڵم ئەو هێندە ترس بەســــەریەوە زاڵ ببوو، دەشــــڵەژا و تێكدەچوو ئەگەر پاكەتێكی راستەقینەشی

پێبدام. كە هیچ گومانێك ناوروژێنێ.بیــــرم دێ جارێك كە ئــــەو باوكراوەی دەدامێ لەناو پاكێت دابوو، پاكەتی لۆكســــی، بەمن دەڵــــێ ئەمە جگەرەیەكی توركی نایابــــە، 15مانگ دەرچووەو ژمارەی تایبەتە. ئایا بونەوەری لەو ترســــنوكتر و دەبەنگترت بینیوە؟ كەچی وام بیستوە، كە ئەو بۆتە پاڵەوانێك لەپاڵەوانە ئازاكانی دوای 14ی تەمموز، ئــــەو لەكردەوەكانــــی راكێشــــانی الشــــەكان و دوژمنایەتەیەكانی بەســــرا كە

شیوعیەكان پێی هەڵسابوون بەشداری كردووە.براكەم لەدوای 14ی تەمموزەوە زۆر ترسنوكمان لێ بوو بەپاڵەوان، زۆر سیخوڕمان لێ بوو بەخەباتگێر، بەرتیلخۆرمان لێبوو بەهاوڕێی شەرەفمەند،

هەلپەرستمان لێبوو بەسەكردەی حزبی فەهد.هاوڕێ سەالم عادل ئەو بەرپرسی لیژنەی محەلی بوو لەبەسرا، ئەوكات بۆ خزمەتكردنی سەالم یەكێك لەهاوڕێیە پڕوپووچەكان دانرابوو، كە دوای 14ی تەممــــوز بەقودرەتی قادر بووە یەكێك لــــەو پاڵەوانانەی كە بەهەموو عێــــراق دەخولێتەوە بەناوی نوێنەرایەتی شــــیوعی. ســــەالم ئەو هاوڕێیەی ناردبووە الی شــــیوعیە كرێكارەكان لەكۆمپانیای نەوتی بەســــرا، بۆئەوەی پێیــــان رابگەینێ كە حزب دەیەوێ ئــــەوان مانگرتنێك ئەنجام بدەن، بەهەر

هۆكارێك بێت، ئەگەر دروستكراویش بێت.بۆیــــە شــــیوعیەكان چەنــــد هۆكارێكــــی بێ مانایــــان دروســــت كردبوو دەســــتیان كرد بەمانگرتن، كرێكارەكانی دیكەیش بەدوای ئەوانەوە بوون، ئێمــــە وادەزانیــــن كە ئاژاوەگێڕی شــــیوعیەكان وەك شــــتێكی نوێ بۆمان دەرەدەكەوێ، ئەویش دوای ئەوەی كارە ترســــناكەكانیان لەسەرتاسەری عێــــراق ئەنجــــام دا، لەخەبەردانــــی درۆ لەهاواڵتیان بێ گونــــاه كە لەگەڵ حــــزب ناڕۆن، لەڕووداوی دەســــتدرێژیكردنە ســــەر هاواڵتیانی باوەڕدار بەنەتــــەوە و ئایینەكەیان، راكێشــــانی الشــــەیان و ســــوتاندنی ماڵەكانە و

شیوعیمنبووم!

بەدر شاكر سەیاب

بیست و دووو: فەیسەڵ خەلیل

ژماره 215 2014/1/18 37

سياسەت

كوشتنی منداڵ و ژنەكانیان و خاوە وەرگرتن لەبازرگان و خاوەن هوتێلەكان و كۆكردنەوەی كۆمەكەی بەهێز بۆ حزبی مەزن، هەموو ئەوانە دوایین شــــت ئەوەی لەمۆتەكەی سوری ترسناك، كە ژیانی

عێراقییەكانی ژەهراوی كردو شایی لێكردن بە شین.بەاڵم براكەم ئەو سیفەتە لەسیفەتی شیوعییەكانە هەر لەسەرەتاوە هەیانبــــووە، بەاڵم ئــــەو كپكردن و نكۆڵیكردنەی كــــە رووبەڕوویان

بۆتەوە وایكردووە كە ئەو سیفەتانە لەناخیان دیارنەبێت.بەیانیەكیــــان كــــە ئێمەی نووســــەرانی كۆمپانیای نەوتی بەســــرە بــــەرەو دەوام دەڕۆیشــــتین، لەڕێگاوە ئاپــــوورەی كرێكار و خەڵكی دیكەو ئۆتۆمبێل و پۆلیسمان بینی، پرسیارمان لەبارەی مەسەلەكە كرد، زانیمان كە كرێكارانی مانگرتوو، بەوە نیگەرانن كە نووسەران بەشــــدارییان لەخۆپیشــــاندان نەكردووە، بۆیە رووبەڕووی یەكێك لەو ئۆتۆمبێالنە دەبنەوە، كە نووســــەرێكی هەڵگرتووە، ئۆتۆمبێلەكە وەردەگێڕن و بەلێدان و شەقیش نووسەرەكە بریندار دەكەن، ئێمە وامان زانی كە حیكمەت لەوەدایە بەســــەالمەتی بگەڕێینەوە ماڵەوە و بەناچاری بەشــــدار لــــەو مانگرتنە بكەین، بەمشــــێوەیە مانگرتنی نووســــەرانی كۆمپانیا دەســــتی پێكرد، بەخواســــتی خۆیــــان نەبوو،

بەڵكو خۆ دوورگرتن بوو لەبەاڵی هاوڕێیان.بڕیاری ئەوەمان پێگەیشــــت كە نووســــەران لەســــەریانە لەفالنە كاتژمێــــر لەباخچەی )ام البروم( كۆببنەوە، نازانم بڕیارەكە لەكوێوە دەرچووبوو. ئێمە كۆبووینەوە، لەكەشــــی كۆبوونەوەكە كە چەندین ســــەركردەی كرێــــكاران تێیــــدا ئامادەبوون، بــــۆم دەركەوت حزبی شــــیوعی خوازیارە ئەو مانگرتنە بكرێت، بۆیە ســــۆزی شــــیوعیەتم پاڵی پێوەنام كە قســــە لەگەڵ نووسەران بكەم و بۆ مانگرتن هانیان بــــدەم، ئەوانیــــش پێشــــوازییان لەبانگەوازەكەم كــــردو بڕیاریان دا بەیانی مانگرتن ئەنجام بدەن، لیژنەیەك بۆ سەرپەرشــــتی مانگرتنی

نووسەران پێكهات، كە من یەكێك بووم لەئەندامەكانی.مانگرتنەكــــەی كرێــــكاران ماوەیەكی زۆری خایاند، شــــیوعیەكان لەچەندیــــن دەروازەوە دەچوونــــە ناو مانگرتنەكــــەوە، تەنانەت وای لێهــــات كە رەنگــــی تایفەیەكی دیاركراوی وەردەگــــرت، كۆمەكیەكی

زۆریشی لەسەر ئەو بنەمایە بۆ كۆكرایەوە.بارودۆخــــی كرێــــكارەكان لەوپــــەڕی شــــپرزەیی دابــــوو وزۆر بــــێ دەرمان بــــوون، ئێوارەیەكیــــان كرێكاران لەبــــەردەم قاندرمەی باڵەخانەیەك كۆدەبنەوە، كە وابزانم بارەگای یەكێك لەسەندیكاكان دەبێت، ئەوان بیر لەبرسیەتی منداڵەكانیان دەكەنەوەو ژانەسەریانە نەكێشــــاوە، جگەرەیەكیــــان دەبێــــت رۆژ دوو ئــــەوەی لەبــــەر كەچــــی دەبینن یەكێك لەشــــاگردی چێشــــتخانەكان بــــۆ باڵەخانەكە سەردەكەوێت، كە تێیدا سەركردەی كرێكارەكان كۆبوونەوە دەكەن – كە شــــیوعیەكانن- ئەو شاگردە لەگەنێكی بەدەستەوە دەبێت، كە پڕیەتی لەمریشــــكی ســــەر برنج، لەگەڵ پاكەتێكــــی ئینگلیزی گریڤن ئــــەی. كاتێــــك كرێكارەكان ئــــەو زێدەخەرجیەی هاوڕێیــــان دەبینن، دەماغیــــان دەفــــڕێ، چونكــــە خۆیــــان كە ســــەدان كرێــــكارن پارەی كولێرەیەك و جگەرەیەكیان النییە، چەندین پەالریان لەو مریشك و

پاكەتە ئینگلیزیە دا كە چاو بۆ ئەو پەالرانە پڕ لەفرمێسك دەبێت.یەكێك لەهاوڕێیانی شیوعی سەرپەرشــــتی مانگرتنی كرێكارانی دەكــــرد، من نامــــەوێ ناوی بهێنم، نەوەك ســــكااڵم لەســــەر تۆمار بكات و داوای قەرەبوكردنەوەی لەكەداركردنی شــــەرەفی بكاتەوە، بــــا هێمــــای هــــاوڕێ ژمــــارە 1 ی بۆ دابنێین، شــــەوێك لەو شــــەوە ترســــناكانەی مانگرتنەكــــە كە ئێمــــە نوێنەری نووســــەران پێمان و دەنگمــــان چووبوو لەهاتوچۆ، لەمالی مســــتەر تیســــۆ بەڕێوەبەری

كۆمپانیا بۆ موتەســــەرفیەتی بەسرا، لەوێشــــەوە بۆ مەكینە كە ئەو شوێنی كۆگاكای كۆمپانیای نەوتی بەسرایە بۆ بینینی مستەر بكیس كە سەرۆكی هۆبەی كۆگاكانە، لەویشەوە بۆ الی فانە پارێزەر، جا لەیەكێك لەو شــــەوانە من و چەند نوێنەرێكی نووسەرانی كۆمپانیا هــــاوڕێ ژمــــارە 1 مــــان بینی كــــە لەسەرخۆشــــیان بەالدادەهات و وەك ئەوەی تووشــــی سەرســــوڕان بووبێت، یەكێك لەتاكسیەكانی راگرتبوو، لەسەر شۆســــتەكە خۆی خواركردبووەوە بەزمانێك كە بەمەی قورس ببوو تەتەڵەی دەكردو دەیگوت: بۆ مەنزول. مەنزول

قەحپەخانە گشتییەكە بوو لەبەسرا.ئایا بۆ ئەو مەبەســــتە كۆمەكــــی كۆكراوەتەوە؟ بۆئەوەی هاوڕێ ژمارە 1 پێی ســــەرخۆش بێــــت، یان لەوانەیە ژنەكــــەی بەگۆرەوی

نایلۆنی بدات و ئەویش بەسۆزانییەكانی بدات؟ ئەمەیە خەبات.شــــوفێرەكانی كۆمپانیا ئەوانــــەی كە مووچەكانیــــان لەچل دینار كەمتر نییە، پێیان راگەیاندین كە ئەوان دەگەڕێنەوە، ســــبەی بەیانی دەگەڕێنــــەوە ســــەر كارەكانیــــان. چــــی بكەین؟ ئەگەر شــــوفێرەكان بگەڕێنــــەوە ســــەركار ئەوا ســــەرەتایەك دەبێت بۆ ســــەرنەكەوتنی مانگرتنەكــــە. ئێمە كە نوێنەری نووســــەرەكان بوویــــن بڕیارمان دا فێلێــــك لەبەرپرســــانی كۆمپانیا بكەیــــن، بۆ ئەوەی رازیــــان بكەین، هەندێــــك داواكاری كرێــــكارەكان بەجێبگەیەنن بەر لەوەی ســــبەی بەیانی مانگرتنەكە تووشــــی فەشــــەل بێت و كرێكارەكانیش هیچیان دەســــتنەكەوێت. پەیوەندیمــــان بەبەرپرســــانی كۆمپانیا كردو پێمان راگەیانــــدن كــــە كرێــــكارەكان بەنیــــازن هەندێــــك كاری توندڕەوانە ئەنجــــام بدەن، لەوانەش مەبەســــتیان ســــوتاندنی كــــۆگای كۆمپانیا بێت لەگەڵ عەمبــــاری نەوتەكە. بۆیە لەبەرژەوەنــــدی كۆمپانیادایە، هەندێــــك داواكاریان بەجێبەگەیەنێــــت دوای هێنان و بردنێكی توند. بەرپرســــانی كۆمپانیا رازی بوون بە بەجێهێنانی ئەو داوایانەی كە كرێــــكاران مانگرتنیــــان لەپێناو كردبــــوو، تەنها داوایــــەك نەبێت كە لەبنەڕەتــــدا ئەو داوایە لەنێو داواكارییەكان نەبوو. ئەویش ئەوەبوو كە رۆژانی مانگرتنیان وەك رۆژی كاركردن بۆ حســــێب بكرێت و موچەكانیان پێ بدرێت، لەگەڵ ئەوەشدا وەاڵمدانەوەی كۆمپانیامان بۆ داواكاری كرێكار بەســــەركەوتنێكی گــــەورە زانی بۆ كرێكارانی مانگرتــــوو. ئێمــــە چووین موژدەی ئــــەو ئەنجامانمــــان بەكرێكاران گەیاند، بەاڵم تووشــــی شــــۆك بوین كاتیك بینیمــــان هاوڕێ ژمارە 1 پرتــــەو بۆڵەمــــان بەســــەر دەكات و بەســــەرمانەوە هەڵدەچێت و مشــــتومڕ دەكات. تۆمەتبارمــــان دەســــتبەرداربوون و بەناپاكــــی لەنێوانمــــان دروســــت بــــوو، تا قســــەكانمان گەیشــــتە بەرژەوەندی كرێــــكارەكان، لێرەدا ئــــەو هاوڕێیە چووە ســــەرتەختێكی چایخانەو بەزمانێكی وتارخوێندنەوەو بەدەست بەرزكردنەوە هاواری دەكرد: مافــــی كرێــــكاران و بەرژەوەنــــدی كرێــــكاران؟ كــــێ بەرگرییان لێ دەكات ئێمە نەبێت؟ ئێمە ئامادەین بچینە ژێر پەتی ســــێدارە لەپێناو

بەرژەوەندی كرێكاران، بەراستیش وامان كردووە.ئەمەیــــە پاڵەوانێتــــی ئــــەی هــــاوڕێ؟ ئایــــا دەزانی چارەنووســــی ئەو هــــاوڕێ خەباتگێڕە چی بــــوو. پۆلیس دەســــتگیری كرد، دوای یەكــــەم لێــــدان هەموو شــــتێكی دركانــــد. جارێكیان حزبی شــــیوعی بەیاننامەیەكــــی دەركردبــــوو تێیــــدا لێكدانــــەوەی بــــۆ هۆكارەكانــــی ئــــەو ئیعترافانــــە كردبوو، گوایــــە ئەوانەی ئیتعــــراف دەكەن لەچینی بۆرژوازن، نموونــــەی ئەفەندییەكانن، كە بەناچاری دێنە ناو حزبی شیوعی، چونكە حزبێكی دیكە نییە نوێنەرایەتیان بكات، ئەی حزبی بەكرێگیــــراو چــــی لەبــــارەی ئیعترافی هــــاوڕێ ژمــــارە 1 دەڵێ، كە

كرێكارێكە لەزەحمەتكێشەكان و ئەفەندی نییە؟

ژماره 215 2014/1/18 37

38 ژماره 215 2014/1/18

لە بیرەوەری سیاسیمدا

بەهۆی ترس����ی دەزگا ئەمنییەكانی رژێم لەكاردانەوەی قوتابیانی زانكۆ لەبەرامبەر بەشداریكردنی هێزەكانی رژێم شانبەشانی هێزی هاوپەیمانان لەڕزگاركردنی كوێتدا. لەالیەكی دیكەش����ەوە رژێم لەهەڵوێستی قوتابیی����ە ك����وردەكان دڵنیا ب����وو، بەهۆی دژایەتیكردنیان بۆ رژێمی سەدام حوسێن. س����ەرەڕای ئەم����ەش هاوپەیمان����ی ئەمنی رژێم لەڕۆمانیا هەرئ����ەوكات رووخابوو و سەرۆكەكەش����ی "چاوچیس����كۆ" لەگەڵ هاوس����ەرەكەیدا بەش����ێوەیەكی تراژی����دی

لەسێدارەدرابوون.لەو كەشەی ئەوكاتدا قوتابییە كوردەكان كۆبوون����ەوە بۆ ئەنجامدان����ی چاالكییەكی ناڕەزاییانە لەنێو حەرەمی زانكۆ و لەكاتی كۆنگرەی گشتی قوتابیاندا، بۆ داواكردنی دیموكراتی����ەت و چارەس����ەری كێش����ەی كوردە بێ رەگەزنامەكان و داننان بەزمان و كەلت����ووری كوردی. ه����اوكات قوتابییە عەرەبە س����ورییە چەپەكانیش لەگەڵ ئەم دەسپێش����خەریەدا ب����وون و ئامادەب����وون بەتەواوەت����ی لەگەڵماندا بەش����داری بكەن، وەك )پارتی كاری شیوعی، پارتی كاری شۆرش����گێڕ، پارت����ی ش����یوعی، رێكخرای ئەلقاعیدە(. ئەوكات هەمووالیەكیان منیان راسپارد بەناوی قوتابیە ناڕازییەكان قسە بكەم و لەنێو كۆنگرەدا وتار بخوێنمەوە.

چەندی����ن س����اڵ ب����وو ئەم����ە یەكەمی����ن

ئەو س����ەركردەیەی ناتوانێت گەلەكەی بپارێزێت، ئ����ەو س����ەركردەیەی ناتوانێت ئ����ەو خۆڕاگربێ����ت، گەلەك����ەی لەگ����ەڵ لەنەهامەتی����دا ناتوانێ����ت س����ەركردەیەی لەگەڵ گەلەكەی بێت، ئەو س����ەركردەیەی دەستەوەستانە لەئاڕاستەكردنی گەلەكەی، لەگەلەك����ەی ب����ەر س����ەركردەیەی ئ����ەو رادەكات، ئەو سەركردەیەی دەڵێت سەرەتا م����ن و با دوای منیش تۆفان هەڵبس����تێت، لەگ����ەڵ ناتوانێ����ت س����ەركردەیەی ئ����ەو گەلەكەیدا درۆ نەكات، ئەو سەركردەیەی بەهۆی خەڵەتاندنی گەلەكەیەوە زیندووە، ئەو سەركردەیەی بازرگانی بەدۆزەكانی گەلەكەی����ەوە دەكات، ئەو س����ەركردەیەی ناتوانێت نمونەی ئازایەتی بێت لەبەردەم گەلەكەی����دا، بەڵكو ه����ەرە ترس����نۆكترینە لەنێ����و گەلەكەی����دا، ئ����ەو س����ەركردەیەی دەستەوەس����تانە لەوەی رێگای گەلەكەی رۆش����ن بكاتەوە، ئەو سەركردە نەفامەی دەستەوەس����تانە ل����ەوەی گەلەكەی فێری قوربانی����دان بكات، س����ەركردەی فێڵباز و ترس����نۆك و تەڵەكەب����از و نانیش����تیمانی خۆپەرس����ت، نەخوێن����دەوار، نەفام����ی و بیرتەسك. ئەم نمونە سیاسییە حاڵەتێكی دەگم����ەن نییە لەنێو گەالنی س����ەرزەویدا، بەتایبەتیش لەنێو گەلی كورد لەڕۆژئاوای

كوردستاندا.زۆرن، دژبەیەكان����ە هەڵوێس����تە ئ����ەو واقعان����ەی ئ����ەو لەنزیكبوون����ەوەی ك����ە لەیادەوەریدان لەگەڵ بارودۆخی ئێستادا، دەردەك����ەون، جەوه����ەر و راس����تیی ئەو بانگەش����ە سیاس����یانەش ئاش����كرا دەكات، ك����ە الی هەندێ����ك نمونەی سیاس����ی لەم شێوەیەدا هەیە، ئەوەی ئێستا دەیگێڕمەوە، زۆر هاوڕێ گەواهی بۆ دەدەن، كە وەك

من لەگەڵ رووداوەكاندا بوونە.س����ەدەی نەوەدەكان����ی لەس����ەرەتای ك����ورد قوتابیان����ی ژم����ارەی راب����روودا، لەكۆلێژی ئادابی زانكۆی دیمەشق بەهێند وەردەگیرا. زۆرینەشیان چاالكوانی دلێر و خاوەن هۆشیاریی سیاسی بەئاگا بوون. ئەوكات كەش����ێكی سەركوتكاریی هەبوو،

دەسپێش����خەری نیش����اندانی ناڕەزایەت����ی ب����وو لەنێو زانكۆكانی س����وریادا، ئەمەش پێویستی بەپالن و رێكخستنێكی ئازایانە هەبوو. بەكورتی ئەوەی پالنمان بۆدانابوو روویدا و سەركەوت، بەاڵم دوای ئەوەی تووش����ی لەقوتابی����ان زۆر ژمارەیەك����ی لێدانی بەزەبر بوونەوە، لەس����ەر دەس����تی دەزگا ئەمنیی����ەكان و یەكێت����ی قوتابیان����ی سەر بەڕژێم. رووبەڕووبوونەوەی تووند و ك����راوەش لەنێ����وان ه����ەردووالدا لەنێو حەرەم����ی كۆلێ����ژدا رووی����دا. هەندێكمان راوەدونرای����ن و هەندێكی دیكە دەس����گیر كراین. دوای چەند رۆژێك لەم رووداوە، س����كرتێری یەكێك لەحزب����ە كوردییەكان ه����ات، ت����ا لەگ����ەڵ قوتابی����ە كوردەكان����ی دیمەش����قدا كۆببێتەوە –خوا تەمەنی درێژ بكات هێشتا سكرتێری شوێنی كارەكەی

خۆیەتی-.ك����رد دەس����تی تێكۆش����ەرە ئ����ەو قوتابیان����ەی ئ����ەو لەگ����ەڵ بەقس����ەكردن ت����ا كردب����وون دەستنیش����انی ب����ەوردی لەگەڵیاندا كۆببێت����ەوە. پێیگوتن: بۆ باوەڕ بەم سەربەس����ت نەبییە گەمژەیە دەكەن؟ پەیوەندیەك����ی چ نەتەوەییم����ان دۆزی بەدۆزی دیموكراتیەت لەس����وریادا هەیە؟ عەرەب����ە بەقوتابی����ە پەیوەندیەكت����ان چ ئۆپۆزس����یۆنە چ����ەپ و توندڕەوەكان����ەوە لەڕێ����گای تەنی����ا دۆزەكەم����ان هەی����ە؟ عەلەوی����دا رژێم����ی لەگ����ەڵ تێگەیش����تن چارەس����ەر دەبێ����ت. ئەم����ە پوخت����ەی ئەو پرس����یارانە بوو، كە ئاڕاس����تەی قوتابییە كوردەكان����ی كردبوو و ویس����تبووی لێی

تێبگەن و بەدوای ئەنجامەكانی بكەون.ئێس����تا ئەم تێكۆش����ەرە كۆن����ە خەریكە بۆتە ئەندام لەئیئتیالف و ئۆپۆزسیۆنێكی تۆكم����ەی رژێم����ە. لەیەكێ����ك لەفرتوفێڵ����ە سیاس����ییەكانی ئ����ەم دواییەی����دا، قس����ەی لەگ����ەڵ ه����اوڕێ تازەكان����ی لەئیئتیالف����دا دەكردو دەیگوت "تەنی����ا دیموكراتیەتمان دەوێت لەس����وریا، دیموكراتیەتمان بدەنێ و واز لەچارەس����ەركردنی دۆزی ك����ورد

بهێنن".. "سبخان مغیر االحوال".

)) كەوانە

سياسەت

د. سەربەست نەبی

ژماره 215 2014/1/18 39

نــــاوخــــــــــۆ

قوتابخانەكانی سەر بە یەكگرتوو و كۆمەڵ و بزووتنەوەی ئیسالمی كێشە بۆ ئەوقاف دەنێنەوە

40 ژماره 215 2014/1/18

ناوخۆ

دوو كرێكار لەكاتی كاركردندا ........................................................................................................................................................... فۆتۆ: ئەنوەر حەمەغەریب

ساڵی رابردوو لەهەرێمی كوردستان 107 كرێكار لەسەر

كارەكانیان گیانیان لەدەستداوەشاباز محەمەد:

هەرێمی كوردستان بۆتە كوشتارگە بۆ كرێكاران

راوێژ كامەران

پااڵوتنـــی لەكارگەیەكـــی كرێـــكار پێنـــج نەوتـــدا لەهەولێـــر بەهـــۆی هەڵمژیمی گازی ژەهراوییەوە گیان لەدەســـتدەدەن، لەالیەكی دیكەوە كرێكارێكی دیكە لەســـلێمانی بەناوی وەســـتا كەریـــم لەكاتـــی بەســـتنی ســـەقفدا و لەدەســـتدەدات گیـــان بەردەبێتـــەوەو كرێكارێكی نیپاڵیش بەهۆی ژەهراویبوونەوە هەروەهـــا دەمرێـــت، كارەكـــەی لەشـــوێنی كرێكارێكی تەمەن 57 ســـاڵ لەدەربەندیخان گیـــان بەردەبێتـــەوەو لەباڵەخانەیـــەك لەدەســـتدەدات، ئەم روداوانە ســـەرجەمیان لەهەرێمـــی 2013 ســـاڵی رۆژی لەیـــەك كوردســـتان ڕوویانداوەو ئـــەو قوربانیانەش

بەردەوام دووبارە بوونەتەوە.پێشـــەی كرێـــكاری لەكوردســـتان جگـــە لـــەوەی یەكێكـــە لەپیشـــە هەرەســـەختەكان و كەمتریـــن مـــاف و ئیمتیازاتیشـــیان هەیە، بەاڵم لەهەمووی مەترسیدارتربوونی ترسی گەورەیە لەســـەر ژیانیان، بەجۆرێك ســـاڵی پـــار لەكوردســـتان هـــەر دوو رۆژ جارێـــك كرێكارێـــك گیانی لەدەســـتداوەو لەكۆی ئەو ســـاڵەدا 130 كرێكار بەهـــۆی كارەكانیانەوە

مردوون.

ژماره 215 2014/1/18 41

ناوخۆ

پســـپۆڕی و ئەندازیـــار كەمـــال شـــوان بـــواری ســـەالمەتی ئاماژە بـــەوە دەدات، كە پێویستە حكومەتی هەرێم وەك چۆن گرنگی لیژنـــەی و دەدات تەندروســـتی بەالیەنـــی تایبەتی بۆ داناوە، بەهەمان شێوەش گرنگی بە الیەنی ســـەالمەتی بـــدات، چونكە بەوتەی ئـــەو لەهەمـــوو واڵتانـــی دنیا چەنـــد گرنگی بەتەندروســـتی دەدرێت بەهەمان شـــێوەش گرنگـــی بەســـەالمەتیش دەدرێـــت، چونكـــە قوربانیانـــی هەیـــەو كاریگەرییـــان هەمـــان نەبوونی سیستمی ســـەالمەتی هیچی كەمتر نییـــە لەقوربانیانی سیســـتمی تەندروســـتی، شـــوان كەمال بە)ســـڤیل(ی گوت "بەداخەوە ژیانـــدا جیاجیاكانـــی بـــوارە لەزۆربـــەی لەكوردستاندا مەرجی ســـەالمەتی تێدانییەو دەرئەنجـــام هاوواڵتیـــان توشـــی رووداوی كوشـــندەو برینـــداری دەكەنـــەوەو زەرەرو زیانیـــش بەســـامانی هاوواڵتیـــان دەگەیەنن، هەر ئەوەش هۆكارێكی سەرەكی ئەو رێژەی زۆری قوربانیانە لەنێو كرێكاراندا كە سااڵنە

سەندیكای كرێكاران ڕایدەگەیەنێت".بەرپرســـی محەمـــەد، شـــاباز هـــاوكات راگەیاندنی رێكخراوی كرێكارانی بیناسازی لەكوردســـتان، ئێســـتا هەرێمی كوردســـتان بۆتە كوشـــتارگەیەك بۆ كرێكاران و سااڵنە بەســـەدان كرێكار لەســـەر كارەكانیان گیان لەدەســـتدەدەن، شـــاباز محەمەد بە)ســـڤیل(ی گـــوت "ئێمـــە ئەمســـاڵ ئامارێكـــی وردی كـــە كـــردەوە، بـــاو كرێكارانەمـــان ئـــەو لەســـەر كارەكەیـــان گیانیـــان لەدەســـتداوە، كـــە دەریدەخـــات هەرێمی كوردســـتان بۆتە كوشـــتارگەیەك بـــۆ كرێـــكاران و لەبـــواری ســـەالمەتی شـــوێنی كاردا حكومـــەت هیـــچ كارێكـــی ئەوتـــۆی نەكـــردووە، تـــا زامنـــی ســـەالمەتی گیانـــی كرێكاران بـــكات، ئەوەی دەڵێن و باســـی دەكەن تەنهـــا پڕوپاگەندەی الیەنـــی بەرپرســـەو هیچی تر، جگـــە لەوەی لێپرسینەوەش ناكرێت لەو خاوەن پرۆژانەی

كە تێیدا كرێكار گیان لەدەستدەدات".شـــاباز محەمـــەد گوتیشـــی "بـــەدەر لـــەو كێشـــەیەش لەهەرێمی كوردستان كرێكاران چەندین كێشـــەی گەورەی دیكەیان هەیە، كە دیارترینیان نەبوونی یاســـاكارێكی مۆدێرن كرێـــكاران مافەكانـــی كـــە ســـەردەمیانە و دەستەبەر بكات، نەبوونی سەالمەتی شوێنی كاری كرێـــكاران و نەبوونی بیمەی بێكاریی لەدەورانـــی بێكاریـــی كرێكارانـــدا و دەیـــان كێشـــەی دیكە كە رۆژانە كرێـــكاران پێوەی دەناڵێنن، وەك دەستبەسەراگرتنی هەقدەست

لەالیەن كۆمپانیاو خاوەنكارەوە".

خاوەن پڕۆژانە ســـزا بدرێن، كە ســـەرپێچی دەكـــەن و قەرەبـــووی مـــادی خێزانـــی ئەو ســـەدان كرێكارەش بكرێتەوە، كە تا ئێســـتا لەســـەر كارەكانیـــان گیانیان لەدەســـتداوەو

موچە بدرێتە كەسوكارەكەیان".بەپێی ئامارەكانی ســـاڵی 2013، كرێكاران كەوتنەخـــوارەوەو رووداوەكانـــی بەهـــۆی كارەباگرتن و كوژران و خنكان و داڕمانەوە لەســـەر پـــڕۆژەكان گیانیـــان لەدەســـتداوە، بەجۆرێـــك كە 56 كرێكار لەســـلێمانی و 28 كرێـــكار لەهەولێـــر و 19 كرێـــكار لەدهـــۆك و 4 كرێـــكار لەگەرمیـــان و 23 كرێكاریـــش لەكەركوك و ناوچە دابڕێندراوەكان گیانیان

لەدەستداوە.بەپێـــی وتـــەی عوســـمان حەمەســـەعید، سەرۆكی ســـەندیكای كرێكارانی بیناسازی، خاوەن پرۆژەكان یاسا پێشێلدەكەن و بەوەش گیانـــی كرێـــكاران دەكەوێتـــە مەترســـییەوە، چونكە ئەو گوتی "بەپێی یاسا دەبێت هەموو پڕۆژەیەك، ئەندازیاری ســـەالمەتیان هەبێت، بەاڵم دەتوانم ئەوە بڵێم كە 80%ی پڕۆژەكان ئەندازیـــاری ســـەالمەتییان تێـــدا نییـــە، كـــە ئەوەش شتێكی زۆر مەترسیدارەو هۆكاری سەرەكی ئەو ئامارە زۆرەی گیانلەدەستدانی

كرێكارانە.عوسمان حەمەســـەعید گوتیشـــی "بەپێی ماددەكانـــی )107( و )108( یاســـای كرێكار، هـــەر پڕۆژەیـــەك كـــە 500 كرێـــكار كاری تێدا بـــكات، دەبێت لیژنەیەك كـــە لەنوێنەری حكومەت و ســـەندیكای كرێكاران و لیژنەی پزیشـــكی و دكتۆر پێكهاتبێت، چاودێری ئەو پڕۆژەیە بـــكات، بەاڵم 90%ی پـــڕۆژەی لەو

جۆرە لیژنەی وای بۆ پێك نەهێنراوە".ئامارە زۆرەكانی گیانلەدەستدانی كرێكاران لەهەرێمی كوردســـتان حكومەتیشـــی ناچار كـــردووە هەوڵـــی رێگریلێكردنی بـــدات، لەو چوارچێوەیەشدا ئاســـۆس نەجیب، وەزیری حكومەتـــی كۆمەاڵیەتـــی كاروبـــاری كارو هەرێمـــی كوردســـتان هێڵێكـــی خێـــرای بـــۆ كێشـــەكانی كرێـــكاران راگەیانـــد، ئاســـۆس رۆژنامەگەریـــدا لەكۆنگرەیەكـــی نەجیـــب "هێڵـــی هۆشـــیاری )5500(مـــان رایگەیانـــد خســـتۆتە كار، كـــە هێڵێكـــی بەخۆڕاییـــە بۆ گرفتێكـــی و كێشـــە لەهـــەر ئاگاداربـــوون ڕوون بـــۆ ئەوەمـــان تاوەكـــو كرێـــكاران، دەبێتەوە، بزانین كێشەكان بەتەواوەتی چین؟ ئایا خاوەن كار كەمتەرخەمە یاخود كێشەكان تەنها دابیننەكردنی كەرەســـتەی ســـەالمەتی پیشـــەیین؟ هەروەهـــا هێڵەكـــەش ســـەرجەم

كرێكارانی ناوخۆ و بیانی دەگرێتەوە".

داكۆكیـــكار ســـەندیكاكانی و رێكخـــراو لەمافـــی كرێكارانیش ئاماژە بەوە دەدەن، كە قوربانییەكانی پیشـــەی كرێكاری رۆژبەڕۆژ لەزیادبوونـــدان و هەوڵێكـــی ئەوتـــۆش بـــۆ رێگریـــان نییـــە، وەســـتا رەحمـــان رەســـوڵ ئەندامی كۆمسیۆنی سەالمەتی شوێنی كار و كێشـــە كرێكاریەكان لەڕێكخراوی كرێكارانی بیناســـازی كوردســـتان ئاماژەی بەوەدا، كە ئامـــاری قوربانیانـــی كرێـــكاران تادێت زیاد دەبێـــت، ئەو گوتی "لە 1ی ئایاری ئەمســـاڵدا پارێـــزگاری ســـلێمانی بڕیاریـــدا لیژنەیـــەك پـــڕۆژەی ســـەردانكردنی بـــۆ پێكبهێنێـــت كرێـــكاران لەڕەوشـــی نیشـــتەجێیەكان و بكۆڵنـــەوە، بـــەاڵم تائێســـتا هیـــچ كارێكیـــان نەكردووە، رۆژانەش مردنی كرێكاران لەسەر

كارەكانیان بەچاوی خۆمان دەبنیین".وەســـتا رەحمان گوتیشی "ئێمە حكومەت لەبەرزبوونـــەوەی دەزانیـــن بەبەرپـــرس ئاماری قوربانییەكان و پێویستە لەسەرجەم پڕۆژەكانـــدا نوێنـــەری چاودێـــری كرێكاران بوونـــی هەبێـــت، تا دڵنیـــا بین لەســـەالمەتی شوێنی كاری كرێكاران و نەبوونی مەترسی لەسەر ژیانیان، جگە لەوەی پێویستیشە ئەو

42 ژماره 215 2014/1/18

قوتابیانی قوتابخانه ئیسالمییەكان لەكاتی تاقیكردنەوەدا

ناوخۆ

قوتابخانەكانی سەر بە یەكگرتوو و كۆمەڵ و بزووتنەوەی ئیسالمی كێشە

بۆ ئەوقاف دەنێنەوە

زۆربەیان بڕوانامەكانیان ساختە و ناتەواون

زیاد ئیسماعیل

ژماره 215 2014/1/18 43

زیاتر لەهەزار كەس بڕوانامەی ماستەر و دكتۆرایان لە بەغداو

دەرەوەی هەرێم لەبواری زانستی ئیسالمی

هێناوەتەوەو لە كوردستان هیچ رەسمیات و

ئەوەلیاتێكیان نییە

ناوخۆ

زانســـتی قوتابییەكان باشـــە، بـــەاڵم نیمچە حەساســـیەتێك دروست بوو، كە بەیەكجار ئـــەو هەمـــوو كەســـە دەرچـــووی كۆلیژی

شەریعەبێت".فەخرەدیـــن قـــادر، ئەندامـــی پەرلەمانـــی كوردستان لەسەر لیستی كۆمەڵی ئیسالمی، ئـــاگاداری لەنزیكـــەوە لەوانـــەی یەكێكـــە كێشەكەیە، گوتی "زۆر لەقوتابیەكان لەالی ئێمە لەپەیمانگا شـــەرعییەكان بڕوانامەیان هەبوو، ئـــەم بڕوانامانەیـــش لەبەغدا كاری پێكـــرا، بۆیە درێژەیـــان بەخوێندنی خۆیان دا، بەاڵم لەكوردســـتان دانیـــان پێدانەدەنا". بەچۆنیەتـــی چارەســـەركردنی ســـەبارەت كێشـــەكەش، فەخرەدین گوتی "ئێمە لەگەڵ گفتوگـــۆی هەرێـــم ئەوقافـــی وەزارەتـــی زۆرمـــان كـــرد، بەتایبەتی هەرســـێ الیەنی ئیســـالمی و لەگـــەڵ وەزارەتـــی خوێندنـــی بـــااڵ و ئەوقاف و پەروەردەدا". ســـەبارەت بەدەرەنجامی دانیشتنەكانیان گوتی "دواتر بڕیـــاردرا بەوەی كـــە بڕوانامەكانیان وەكو تەعدیل شـــەهادەی پۆلی شەشی ئامادەیی قبوڵبكرێت، بەاڵم دەبێـــت تاقیكردنەوەیەك ئەنجامبدەن، ئینجا بۆیان هەژماربكرێت". بۆ كاردانـــەوەی قوتابیەكانیش گوتی "هەندێك لەقوتابیەكان تاقیكردنەوەكەیان ئەنجام دا، سەرەڕای ئەوەی تێبینیشیان هەبوو، بەاڵم تاقیكردنەوەكە ئامادەنەبـــوون هەندێكیـــان ئەنجام بدەن، چونكە بەئیهانەیان دەزانی تا ئـــەم دواییانە نزیكـــەی 500 قوتابیەك هەر مابـــوون". لەبارەی ئەوەیش كـــە دەتوانێت گرەنتـــی ئەوە بدات، كـــە تەزویر نەكرابێت، گوتـــی "نەخێر ناتوانم گرەنتـــی ئەوە بدەم، چونكە ئێستا خەڵكی پاسەپۆرت و دۆالری

13 قوتابخانەی خوێندنی ئیسالمی سەر بەكۆمـــەڵ و یەكگرتووی ئیســـالمی ماوەی سێ كابینەی حكومەتە كێشەی بڕوانامەیان هەیـــە، بەڕێوەبـــەری راگەیاندنی وەزارەتی زۆریـــان "بەشـــێكی دەڵێـــت ئەوقافیـــش

بڕوانامەیان ساختەن".عوســـمان قـــادر، دەرچووی شەشـــەمی ســـەر ســـلێمانی غەزالیـــەی قوتابخانـــەی بەیەكگرتووی ئیســـالمیە، دواتـــر هەر بەم بڕوانامەیـــەوە، زانكـــۆی عێراقیـــەی بەغدا تەواو دەكات، ئەگەرچی عوسمان دەرچووی كۆلێـــژە، بەاڵم تائێســـتا لەكوردســـتاندا وا بۆی هەژماردەكرێت، كە هێشتا بڕوانامەی نییـــە، ئیســـالمی ئامادەیـــی شەشـــەمی ئـــەم قوتابیـــە گوتـــی "ئەوكاتـــەی خوێندن لەحوجـــرە هەبـــوو، هیـــچ قوتابخانەیەكـــی دیكـــە نەبوو، كەچی وەزارەتی ئەوقاف دان بەبڕوانامەكانماندا نانێت". ئەوەی زیاتر ئەم قوتابیـــەی توڕە كردبـــوو "وەكو ئیهانەیەك لەسەر باجەكانمان نوسراوە تاقیكردنەوەی عوســـمان نایاســـاییەكان". خوێندنگـــە نەیشـــاردەوە، كـــە بڕوانامـــەی ســـاختە بۆ كۆمەڵێـــك كـــەس كراوە، گوتـــی "بەداخەوە دروســـتكراوە كەســـانێك بـــۆ بڕوانامـــە نـــەوەك قوتابی نەبـــوون، بەڵكـــو تەنانەت نـــاو حوجرەكەیشـــیان نەبینیوە، ئێســـتاش ئێمـــە بەئاگـــری ئەوانەوەیـــە دەســـوتێین". گوتیشـــی "هەرچەنـــدە مـــن لەقوتابخانـــەی عەزالیە بووم تەزویرم نەبینیوە، بەاڵم زۆر

لەقوتابخانەكانی دیكە تەزویر كراوە". یەكێك لەو قوتابیانەی كە شـــەش ســـاڵ لەیەكێك لەقوتابخانە ئیســـالمییەكانی سەر بەحیزبـــە ئیســـالمییەكانی تەواوكـــردووەو ئاشـــكرابكرێت، ناوەكـــەی نەیویســـت بەسەرســـوڕمانەوە گوتـــی "ئەوانـــەی ئێمە خوێندوومانە شتی باشبوون، بەاڵم كەسی وا هەیە هەمان بڕوانامەی منی هەیە، بەاڵم مـــن بۆ یەكجاریـــش ئەو كەســـەم نەبینیوە شـــەهادەی ئـــەو چـــۆن لەقوتابخانەكـــە،

وەرگرتووە؟ ئەوەیان نازانم!".قوتابیەكـــی دیكـــە ئامادەبوو قســـەبكات، بـــەو مەرجـــەی ناوەكـــەی پارێـــزراو بێت، گوتی "قوتابی وا هەبووە لەگەڵمان لەبەغدا بەمامۆســـتاكانی دەگـــوت عەرەبـــی نازانم، بەدڵنیاییـــەوەش عەرەبـــی نەدەزانی، كەچی خوێندنـــی ئیســـالمی هەمـــووی بەزمانـــی عەرەبیـــە، چەندیـــن جاریش پرســـیارم لێی دەكرد لەبـــارەی بڕوانامەكەی ئامادەنەبوو "زۆر گـــوت ئەوەشـــی وەاڵممبداتـــەوە". دووبارەبـــوون، ئێمـــە بـــۆ لەمـــاددەكان

پێشـــتر خوێندبوومان، بەاڵم ئـــەو برادەرە ئەوانەیشی نەدەزانی، دواتر بۆم دەركەوت حیـــزب ئـــەو بڕوانامەیـــەی بۆ كـــردووەو قوتابـــی نەبووە". گوتیشـــی "هەموو ئەمانە ســـەیرتر قوتابی واهەبـــووە بڕوانامەی بۆ دروســـتكراوە عەرەبـــە، یـــەك ســـەعاتیش نەخوێنـــدووە، لەقوتابخانەكـــە دەرســـی ئێســـتاش هەر بەم بڕوانامەیە زانكۆیشـــی

تەواو كردووە". )ســـڤیل( زۆر هەوڵیـــدا قوتابـــی زیاتـــر بدوێنێـــت، بـــەاڵم زۆریـــان ئامادەنەبـــوون

لەسەر بابەتی بڕوانامەكانیان قسە بكەن.لـــەو یەكێـــك محەمـــەد، لوقمـــان مامۆستایانەی وانەبێژ بووە لەقوتابخانەی ســـەر هەولێـــری شـــاری محەمەدیـــەی بەیەكگرتووی ئیســـالمی، لەبارەی بڕوانامە شـــەهادەی "ئەمانـــە گوتـــی ســـاختەكان ســـاختەنین، شـــەهادەی ئەهلیـــن، تائێســـتا زیاتر لە 20 كەس بەو شـــەهادانە ماســـتەر مامۆســـتا هێناوەتـــەوە". دكتۆرایـــان و لوقمـــان زیاتر گوتی "ئێمـــە ناڵێین لەمێژوو و كۆمپیوتـــەر و ئینگلیـــزی، عادەتـــەن مەال ئـــەو جـــۆرە شـــتانە لەحوجـــرە ناخوێنـــن، ئەوانیش علومی شـــەرعیان دەویست، ئەو قوتابیانەی چووبونە بەغدا ئاستی عیلمیان باشـــتربوو، عەرەبـــەكان لەقوتابیـــە زۆر زۆربەیان لەیەكەمەكانی كۆلێژەكان بوون، بەتایبەت ئەوانەی لەســـەرەتا شـــەهادەمان بۆ كردبوون، بەشـــێكی زۆریان هەر مەالی قەدیم بوون". لەبەشـــێكی دیكەی قسەكانیدا مامۆســـتا لوقمـــان گوتـــی "راســـتە هەموو بۆكـــراوە شـــەهادەیان قوتابیانـــەی ئـــەو بەتایبـــەت باشـــدانەبوون، لەئاســـتێكی ئەوانەی بەم دواییانە ناردرابوون، بەاڵم بۆ تەزویریش نازانم، لەوانەیە كەســـانی دیكە لەڕێگـــەی قوتابخانەكانـــی یەكگرتـــوو یان برایانی كۆمەڵ لەبـــازاڕ بڕوانامەیان بەناو ئـــەو قوتابخانانـــەوە كردبێت بـــۆ ئەوەیان نازانـــم". مامۆســـتا لوقمـــان بەنیگەرانیەوە ئامـــاژەی بەوەشـــكرد، كـــە "بڕوانامـــەكان تەنها لەكوردستان كێشەیان هەیە، لەبەغدا هیـــچ كێشـــەی نییـــە، ئـــەو بڕوانامانەیـــش لەســـەردەمی شـــێخ محەمـــەد شـــاكەلی و دكتۆر محەمەد گەزنەییش كێشـــەی نەبوو، هـــەردوو وەزیر ختمی خۆیانیـــان لێدابوو، چونكـــە ئـــەوان مامۆســـتاكانیان دەناســـی، بۆیە دیوانی وەقفی سونیش لەبەغدا لەسەر سیقەی ئەوقاف بڕوانامەكانی قبوڵكردبوو". ئەو مامۆستایە قسەكانی خۆی بەوە بەكۆتا هێناو گوتی "لەكوردستان دەیانزانی ئاستی

44 ژماره 215 2014/1/18

ساختە دروستدەكات، بەاڵم ئەگەر كەسێك گومانـــی لەبڕوانامەیـــەك بێـــت دەتوانێـــت بەدواداچـــون بكات، بزانێت كە ئەو كەســـە

قوتابی بووە یان نەبووە".لـــەو بارەیـــەوە مەریـــوان نەقشـــبەندی بەڕێوەبەری راگەیاندنی وەزارەتی ئەوقاف گوتـــی "بـــۆ بەدواداچونی كێشـــەی ئەوانە لەســـەر رێككەوتنـــی لیژنەیەكی وەزاری و راوێژكاری ئاینی سەرۆكی هەرێم، نزیكەی هـــەزار كـــەس بروانامـــەی بـــااڵ و داوایان پێشكەشـــی وەزارەتی پـــەروەردە كرد، بۆ ئـــەوەی تاقیكردنـــەوەی پۆلـــی شەشـــەمی ئیســـالمی بكەن، ئەم هەزار كەســـە پێشتر لەقوتابخانەكانـــی ســـەر بـــە یەكگرتـــوو و كۆمەڵـــی ئیســـالمی خوێندویانە، بەشـــێكی و لەســـوودان و لەبەغـــدا زۆریشـــیان دەرەوەی هەرێم ماســـتەر و دكتۆرایشیان وەرگرتوە و هەندێكیشـــیان ســـااڵنێكە بەو بڕوانامەیە ئیمتیازات و دەرماڵە وەردەگرن، و هیـــچ رەســـمیات لەكوردســـتان بـــەاڵم وەزارەتەكانـــی لـــەالی ئەوەلیاتێكیـــان داوایەیـــان ئـــەو بۆیـــە نییـــە، حكومـــەت پێشـــكەش بـــەوەزارەت كـــرد، بـــۆ ئەوەی تاقیكردنەوە بكەن، بەاڵم دوای بەدواداچونی وەزارەتـــی پـــەروەردەی حكومەتی هەرێم بـــۆ بڕوانامەكانیـــان دەركـــەوت، نزیكـــەی ناتـــەواوە، بڕوانامەكانیـــان كـــەس 800لەنێویانـــدا رەنگبێت هەبێـــت بەپارەكرابێت و یـــان تەزویـــر بێت، بەاڵم لەنێوانیشـــیاندا تـــەواو كـــەس شـــەهادەكانیان تەنهـــا 80 و بێكێشـــەیە، هەندێكیـــش هێشـــتا وەاڵمی تەواو نەدراوەتەوە. لەنێو هەزار كەســـەكە 212 كـــەس مۆڵەتـــی تاقیكردنـــەوەی پۆلی شەشـــەمیان بـــۆ درا، بـــەاڵم لەنێـــو ئـــەم ژمارەیـــە زیاتر لە 40 كەســـیان نەهاتن بۆ تاقیكردنەوەكە، لەكاتێكدا ئەم تاقیكردنەوەیە تایبەتـــەو دوا هەلـــە بـــۆ ئـــەو كەســـانە تا

بروانامەكانیان ساغ ببێتەوە". بەپێچەوانـــەی نەقشـــبەندی مەریـــوان فەخرەدیـــن قـــادر هـــۆكاری نەهاتنـــی ئەو ژمارەیەیشـــی گەڕانـــدەوە بـــۆ "زانیویانـــە لێـــی جدیـــەو تاقیكردنەوەكـــە ئەمجـــارە دەرناچـــن، بۆیە نەهاتوون، چونكە بەشـــی هەرەزۆری شەهادەكان نادروستن و رەنگە بەپارە و ساختە كرابن". مەریوان نمونەیەكی هێنایـــەوەو بەپێكەنینـــەوە گوتـــی "یەكێـــك بڕوانامەی دكتۆرای لەزانستە شەرعییەكان هەبوو، لەهۆڵـــی تاقیكردنەوەكەدا دەیگوت مـــن ناتوانـــم بەعەرەبـــی وەاڵم بدەمـــەوە، بەكـــوردی دەنوســـم، لەكاتێكـــدا خوێندنی

ئیسالمی هەرهەمووی بەعەرەبیە".زۆریشـــیان "بەشـــێكی گوتیشـــی دامـــەزراون لەدامودەزگاكانـــی حكومـــەت مووچـــە بڕوانامەكەیشـــیان لەســـەر

وەردەگرن".بــــارەوە لــــەو ئــــاگادار ســــەرچاوەیەكی وەزیــــری "ئێســــتا راگەیانــــد بە)ســــڤیل(ی ئەوقــــاف فشــــارێكی زۆری لەالیــــەن حیزبە ئیســــالمییەكان لەســــەرە، كە ئەو كەسانەی نــــەداوە مــــاون و تاقیكرنەوەیــــان ئەنجــــام هەروەهــــا بكرێــــت، پــــێ تاقیكردنەوەیــــان بەوەزیریشــــیان گوتووە تۆ كەســــایەتیەكی ئیسالمیت، ئەگەر ئەو قوتابیانە لەسەردەمی تۆ شــــەهادەكانیان بۆ نەكرێت، ئیتر ناتوانی مێژوو بۆ خۆت تۆمار بكەیت". سەرچاوەكە ئاماژەی بەوەشــــدا كە "فشارەكان لەڕێگەی پەیوەنــــدی تایبەتەوەیــــە نەوەك بەشــــێوەی

نوسراوی تایبەت".ســــەرچاوەی نەقشــــبەندی مەریــــوان كێشــــەكەی بۆ ئــــەوە گەڕاندەوە، كــــە "كاتی خــــۆی بەڕێكەوتنێكــــی سیاســــی حكومــــەت داوای لەحیزبە ئیســــالمییەكان كرد هەرچی قوتابی و مامۆستایە بخرێنە سەر وەزارەتی ئەوقــــاف، بەبێ ئــــەوەی هیــــچ ئەوەلیاتێكیان لەوەزارەت هەبێت، كە ئەوكات زیاتر لەهەزار كــــەس دەبــــوون 13 قوتابخانەی ئیســــالمی ســــەر بەكۆمــــەڵ و یەكگرتــــووی ئیســــالمی بوو". لەبارەی ئەم رێكەوتنەش دەڵێت "ئەمە هەڵەیەكــــی زۆر گەورەی وەزارەتی ئەوقاف بــــوو كــــە كــــردی، چونكــــە ئــــەم بڕوانامانە

لەكوردستان دانیان پێداناندرێت".ئــــەم بۆچــــی كــــە بــــەوەش ســــەبارەت باوەڕپێكــــراوەو لەبەغــــدا بڕوانامانــــە لەكوردســــتان دانی پێداناندرێت، نەقشبەندی گوتــــی "سیســــتەمی كوردســــتان جیــــاوازە لەبەغدا، دیوانی وەقفی سونی سەرپەرشتی بــــێ كــــە دەكات، ئیســــالمی خوێندنــــی

ســــەروبەریەكی زۆری پێوەدیارە، جۆرەها بڕوانامە بەپارە دروســــتدەكرێت، ماســــتەر و دكتــــۆرا دروســــتدەكرێت، بەبــــێ ئــــەوەی خەڵك دەوام بكات شــــەهادەی پێ دەدرێت، لەكوردستانیش دان بەم بڕوانامانە نانرێت". بەڵگەیەكی هێنایەوەو گوتــــی "بەڵگەم لەالیە یەكگرتــــوو محەمەدیــــەی لەقوتابخانــــەی لەشاری هەولێر شەهادە بەتەزویر دروست كراوە بۆ كەســــێك كە ناوی خــــۆی نازانێت ئیدارەیــــی دوو لەســــەردەمی بنوســــێت، بڕوانامەكەیــــان بردۆتــــە ســــلێمانی، ئەوكات وەكیل وەزیر بزووتنەوەبوو، شــــەهادەكەی بــــۆ تەســــدیقكراوە بــــۆ بەغــــدا رەوانكراوە، تــــەواو پــــێ ماســــتەری و بەكالۆریــــۆس

كردووە". ســــەبارەت بەدواتاقیكردنەوەیــــش گوتــــی "ئەنجامــــەكان ئێســــتا دەرچــــوون و ئەو 80 تاقیكردنەوەیــــان مەرجەكانــــی قوتابیــــەی

ناوخۆ

مەریوان نەقشبەندی: بەڵگەم لەالیە

لەقوتابخانەی محەمەدیەی یەكگرتوو لەشاری هەولێر شەهادە بەتەزویر دروست كراوە

ژماره 215 2014/1/18 45

تێدابــــوو، كەمتــــر لــــە نیوەیــــان دەرچوون". دەربــــڕی لــــەوە سەرســــوڕمانی خۆیشــــی كەســــێك دەرچــــووی پەیمانــــگاو زانكــــۆ و ماســــتەر و دكتۆرای هەبێت، نەتوانێت لەنۆ مادەی ئاســــایی پۆلی شەشــــەمی ئیســــالمی دەربچێت، دوا قســــەكانی خۆی بەوە بەكۆتا هێنا و گوتی "وەزارەتی ئەوقاف بەهۆی ئەم خاوەن بڕوانامانە و چۆنیەتی جێكردنەوەیان و داننان بەبروانامــــەكان و ئەژماركردنیان، لەســــاڵی 2007 تا ئێســــتا بۆتــــە فەوزایەكی وەرگرتنی بڕوانامەو تەعدیلی شەهادەو بڕوا ناكەم بەچوار كابینــــەی دیكەی حكومەتیش

عیالج بكرێت".پارێزەر ئومێد پااڵنی لەبارەی تەزویرەوە گوتی "بەپێی یاســــای خزمەتی مەدەنی هەر كەســــێك كە بەبڕوانامەیــــەك دادەمەزرێت، دواتــــر دەركــــەوت بڕوانامەكەی ســــاختەیە، لیژنەیەكــــی لێكۆڵینــــەوە پێكدەهێندرێــــت بۆ

نادروســــتی و دروســــتی بەدواداچوونــــی بڕوانامەكــــە، هەروەها دەشــــكرێت رەوانەی دادگای كارگێڕی بكرێت، دادگای كارگێڕیش دوای لێكۆڵینەوە ئەگەر دەركەوت ساختەیە، بڕیــــاردەدات كە لەو رۆژەوەی ئەو كەســــە لەحكومــــەت پــــارەی چەنــــد دامــــەزراوە، وەرگرتووە، دەبێت هەمووی بگەڕێندرێتەوە كارگێــــڕی دادگای دواتــــر بــــۆ حكومــــەت، بــــۆی هەیە، ئەو كەیســــە رەوانــــەی دادگای رەوانــــەی لەوێشــــەوە بــــكات، لێكۆڵینــــەوە دادگای تاوانــــەكان دەكرێت، بــــۆ حكومدانی بەپێی یاسای ســــزادانی عێراقی ماددە 295 هەركەســــێك تەزویــــری ئەوراقی رەســــمی ســــزادەدرێت بەســــزایەك كــــە لەپێنج ســــاڵ زیاتر بێت و لەحەوت ســــاڵیش كەمتر بێت". ئەوەشــــی گوت كە "لەوەزارەتی پەروەردەو خوێندنــــی بــــااڵ زۆرتریــــن كێشــــە كێشــــەی

تەزویری بڕوانامەیە".

ناوخۆ

لیژنەكەی ئەوقاف كەكاتی خۆی بڕیاریدا قوتابییە ئیسالمییەكان تاقیكردنەوەیان پێبكرێت

بڕوانامە بۆ كەسانێك دروست كراوە، نەك هەر قوتابی نەبوون، بەڵكو تەنانەت ناو

حوجرەكەیشیان نەبینیوە

46 ژماره 215 2014/1/18

ناوخۆ

كارەساتی وەرگێڕان

فیستیڤاڵی نێودەوڵەتی و

ئەستێرەكانی سینەما

پێشـــتریش ئـــەو نوكتەیەم لەنووســـینێكی دیكەدا باس كردووە، بەاڵم بەهۆی بەهێـــزی ئەو نوكتەیە دووبارە باســـی دەكەمـــەوە، كەســـێك چووە الی دكتۆرێكـــی دەروونزانی و پێیگوت دكتۆر دەمەوێ رۆمانێك بنووســـم، دكتۆرەكەش بێ ســـێ و دوو چەند قەڵەمێك و بەندێك كاغەزی پێداو پێیگوت بڕۆ رۆمانەكەت بنووســـە، كەسە نەخۆشـــەكە زۆر خۆشـــحاڵ بوو، بۆیە بەخۆشـــحاڵییەوە رۆیشـــت، دوای ماوەیەك نەخۆشـــەكە گەڕایەوە الی دكتـــۆرە دەروونزانەكـــەو پێیگوت دكتۆر رۆمانەكەم نووســـی، كاتێك دكتۆر ســـەیری رۆمانەكەی كرد لەیەكەم دێڕدا نووســـرابوو ئازاد سواری ئەســـپەكە بوو، دواتر هەموو الپەڕەكانی دیكەش جگە لەالپەڕەی كۆتایی تێیدا نووســـرابوو دگ دگ دگ دگ، دكتۆر ئەمەی ال ســـەیر بوو بۆیە زۆر بەخێرایی ســـەیری الپەڕەی كۆتایی كرد، بینی نووسرابوو ئازاد لەئەسپەكە دابەزی، دكتۆرەكە زۆر ستایشی رۆماننووسەكە ببورن نەخۆشەكەی كردو

پێیگوت بڕۆ رۆمانێكی دیكە بنووسە، تۆ لەو رۆمانەدا سەركەوتووی پێویستە بەردەوام بی.ئەم نوكتەیە بەشێكی زۆری ژیانی كۆمەڵگەكان دەگرێتەوە، زۆر كەس هەن هەموو بابەتەكانیان تەنها شتێكی بەتاڵەو كەچی دەوروبەر بەشـــان و باڵیدا هەڵدەدەن، بەاڵم گرفتەكە لەوەدایە ئەگەر ئەم باســـە زمان بگرێتەوەو باس لەزمانەوانی و رێزمان بكات، ئەوە جگە لەوەی بەوەرگێڕێكی باش لەقەڵەم درابێ، ســـەیرەكەش لەوەدایە ئێســـتا دەبینین خەڵكێكی زۆر كتێب چاپ دەكات، بەو واتایەی بەرهەمیان هەیە، بەاڵم بەرهەمێك بەپێی قســـەو وتاری زمانناســـان تەنها زمانەكەیان وێران كردووە، لەوانەشـــە ئەوان هەقی خۆیـــان بێ، چونكە هەر رۆژنامە و گۆڤارێـــك دەبینـــی رێنووســـێكی تایبەت بەخۆی هەیـــە، ئەوە جگـــە لەدەزگاكانی چـــاپ و باوكردنەوە، هەر كـــەس لـــەالی خۆیەوە خۆی بەپاڵەوانی زمـــان و رێزمان دەزانێت، دیارە ئەمەش نوكتـــەی دیكە بەدوای خۆیدا دەهێنێـــت، بەاڵم با ئەو نوكتە گێڕانەوەیە بـــۆ خوێنەران بێ و نوكتەكان لەمبارەیەوە بگێڕنەوە، چونكە نوكتەش تێزەكانـــی ماســـتەر و دكتۆرای لەســـەر هاتووە بەڕوونی باس لەدەروون و ئـــاكار و بەهای مرۆڤەكان دەكات، كە لەنێوەندی نوكتەكەدان و توانیویانە كارەســـاتەكان بەنوكتە بگێڕنەوە، نوكتەی لەوە خۆشـــتر ئێستا زۆربەی دەزگەكانی راگەیاندن بەتایبەتی تەلەفزیۆنەكان چەندین زنجیرەی دۆبالژكراو پەخش دەكەن، سەیرەكەش لەوە دایە پێشـــبڕكێ دەكەن لەوەرگێڕانی ئەو زنجیرانە، ئێمە مەبەســـتمان لەپەخشـــكردنی ئەو زنجیرانە نییە، بەڵكو مەبەســـتمان لەوەرگێڕانەكەیەتی، مەبەســـتەكە لەوەدایە كێ لەڕووی زمانەوانیەوە بـــەو وەرگێڕانانە دەچێتەوە، لەوانەیە زۆربەی خەڵك كتێب نەخوێنێتەوە، بەاڵم زۆر لەخەڵك ســـەیری تیڤییەكان دەكەن، لێرەوە ئامۆژگاری كـــەس ناكەیـــن، چونكە ئەوان كە قســـەیان لەگەڵدا دەكرێ خۆیان بەكەســـی ئەزمووندار لەقەڵـــەم دەدەن، بەاڵم ئەوەی لەبیر چووە كە ئەوەی لەشاشەی تیڤییەكاندا پەخش دەكرێ زمانی كوردی نییە، بەڵكو زمانێكە لەالیەن چەند وەرگێڕێكەوە داهێندراوە، ئێســـتا لەوانەیە هەســـتی پێ نەكرێ، بەاڵم گومانی تێدا نییە، لەماوەیەكی دیكەدا

واتە دوای چەند ساڵێك ئەو زمانە دەبێتە زمان و زاراوەی نێو خەڵك.نوكتەكـــەش لەوەدایـــە كاتێـــك بەیەكێك لەو بەڕێزانە دەڵێت بەكۆنەپەرســـت لەقەڵەمـــت دەدەن و پێت دەڵێن بەهەمـــوو شـــێوەیەك رێگـــە بەگەنج نادەن تا ئەســـپی خۆی تـــاو بدات، دیارە مەبەســـتیان لەو نەخۆشـــەیە كە

لەڕۆمانەكەیدا باسی لەئەسپەكە كردووە.

لەئێســـتادا ســـەرگەرمی خۆئامادەكردنین بۆ فیســـتیڤاڵی نێودەوڵەتی ســـینەمایی لەهەولێـــر، ئەمەش لەوەوە سەرچاوەی گرتووە، كە هەولێر بۆتە پایتەختی گەشتیاری، ئێمەش وەك بەڕێوەبەرایەتی ئەم فیستیڤاڵە ئەنجام دەدەیـــن، مـــاوەی كاركردنمان بۆ فیســـتیڤاڵێكی لەم چەشـــنە، نزیكەی دوومانگ لەرابردوودا كارمان لەســـەری كردووەو لەئێستاشـــدا ســـەرگەرمی كاركردنین، هەوڵ دەدەین لەناوەڕاســـتی ئەمســـاڵدا ئەم فیســـتیڤاڵە ئەنجام

بدرێت.ئەم فیستیڤاڵەش لەسەر ئەركی وەزارەتی رۆشنبیریی و الوان دەبێـت، كە بەڕێوەبەرایەتی گشتی رۆشنبیریی و هونەر و بەڕێوەبەرایەتی هونەری سینەمای هەولێر جێبەجێی دەكەن، لەئێستاشدا هەموو الیەنێكی كارگێڕی

و هونەریان گرتۆتە دەست.ئەوەی جێگای خۆشـــحاڵییە، ئەم فیســـتیڤاڵە بەهاوكارییەكی تەواوی پارێزگای هەولێر دەبێت، ئامانجیشمان لەئەنجامدانی ئەم فیستیڤاڵە، ئەوەیە كە تێكەڵكێشیەك لەنێوان هونەری سینەمای كوردی لەگەڵ جیهاندا بكەین و

ئاڵوگۆڕی بیروڕاكان لەكوردستاندا و رەنگدانەوەی فەرهەنگ و كەلتووری خۆمان بەجیهان ئاشنا بكەین.هەر لەم روانگەیەوە دەمانەوێت كۆمپانیا وەبەرهێنە هونەرییەكان كە لەبواری فیلمدا كاردەكەن، بێن بەچاوی خۆیان جوانی و رەنگینی سروشتی كوردستان ببینن، چونكە هەر بستێكی خاكی ئەم كوردستانە، هەر شوێنێكی

بۆ خۆی لۆكەیشنێكی زۆر جوانە، كە لەدونیادا زۆرجار بەدەستكرد ئەم جۆرە لۆكەیشنانە دروست نابن. لەالیەكـــی دیكەیشـــەوە دەمانەوێـــت چەنـــد ئەســـتێرەیەكی بەناوبانگـــی دونیـــا، لەهۆلیود و بۆلیـــود و واڵتە عەرەبییـــەكان بانگێشـــت بكەین بۆ هەولێر و ئامادەییان لەفیســـتیڤاڵەكە هەبێت. هەرچەنـــدە لەزۆر لەڕۆژنامە و گۆڤارەكان بەگەرمی باس لەهاتنی ئەم ئەســـتێرە ســـینەماییانە دەكرێت، تەنانەت ناوەكانیشان دەهێنرێت، بەاڵم ئێمـــە وەك بەڕێوەبەرایەتـــی هونـــەری ســـینەمای هەولێر بەفەرمی بانگهێشـــتی هیچ یەكێك لەم ئەســـتێرانەمان نەكـــردووە، پڕۆتۆكۆڵمـــان لەگـــەڵ كـــەس ئیمـــزا نەكـــردووە، بـــەاڵم لەبەرنامەمـــان دایـــە چەند ئەســـتێرەیەك لەفیستیڤاڵەكەمان ئامادەییان هەبێت و هەركاتێك لەگەڵ ئەستێرەیەك گەیشتنە رێكەوتن، ئەوا بەفەرمی لەالیەن بەڕێوەبەرایەتییەكەمانـــەوە رایدەگەیەنیـــن، بـــۆ ئەم مەبەســـتەش ماڵپەڕێكی تایبەتیمان هەیە، كە هەر كەســـێك

بیەوێت دەتوانێت لەڕێگای ئەم ماڵپەڕەوە پەیوەندی بكات و زانیارییەكانی بەدەست بگات.* ب. هونەری سینەما-هەولێر

رەسول بەختیار

شاخەوان مستەفا ئیسماعیل*

ژماره 215 2014/1/18 47

كۆمەاڵیەتی

دوای خۆسوتاندنەكەم زانیم ژیان بەهەموو ناخۆشییەكانییەوە بە نرخە

48 ژماره 215 2014/1/18

كـۆمـەاڵیـەتی

د. رۆزە عەبدوڵاڵ، دكتۆرا لەدەروونناسی لەكۆمەڵناس����ی ماس����تەر و كۆمەاڵیەت����ی گش����تی بەڕێوەب����ەری ئێس����تا سیاس����ی، چاودێ����ری كۆمەاڵیەتییە لەوەزارەتی كار و كاروباری كۆمەاڵیەتی، بۆ سڤیل باس لەوە دەكات، كە بەڕێوەبەرایەتییەكەیان لەهەوڵی دابینكردنی ژیانێكی باش����دایە، بۆ ئەو منداڵە بێسەرپەرشتانەی لەخانەكانی چاودێریدان.

بەڕێوەبەرایەتی ناوبراو كار لەسەر زۆر ب����ەاڵم وەك ب����واری كۆمەاڵیەت����ی دەكات، بەڕێوەبەرەك����ەی باس����ی دەكات، گەوهەری كارەكەی����ان خۆی لەخزمەتكردنی كەس����انی خاوەن پێداویس����تی تایب����ەت دەبێنێتەوە، كە توان����ای راییكردن����ی كاروبارەكان����ی ژیانی خۆیان نییە، د. رۆزە ئاماژە بەوە دەكات، كە لەڕێی خانەی نەوجەوانان و ماڵی خەندە و خانەی داڵدەدانی پەككەوتووان و شەڵتەری

ژنانەوە چاالكییان ئەنجامداوە.خانەكان����ی بەخێوكردن����ی مندااڵن����ی ب����ێ سەرپەرش����ت ئ����ەو مندااڵن����ە لەخۆدەگ����رن، س����اڵ 18 نەگەیش����تووەتە تەمەنی����ان ك����ە و كەس����ێك نیی����ە سەرپەرش����تییان ب����كات، یاخ����ود ئەرك����ی بەخێوكردنی����ان لەئەس����تۆ بگرێ����ت، د. رۆزە نایش����ارێتەوە، ك����ە "زۆر جار كەس����وكاری مندااڵن )جگ����ە لەدایك و

باوك( س����ەردانیان دەكەن، یاخود دەیانبەنە الی خۆی����ان ب����ۆ بەخێوكردن، ئ����ەو مندااڵنە ه����ەر لەخان����ەكان دەرچوونیش����یان دوای چاودێری دەكرێ����ن، هەروەها هەندێك جار الیەن����ە خێرخوازییەكانی����ش یارمەتی����دەری

خانەكانن".جیا ل����ەوەش بەپێی وت����ەی بەڕێوەبەری گش����تی چاودێری كۆمەاڵیەتی بەش����ێك لەو مندااڵن����ە ب����ۆ ماوەیەك����ی زیات����ر لەخانەكان دەمێننەوە، چونكە وەك ئەو دەڵێ "ئەوانەی دەمێنن����ەوە قوتاب����ی زانكۆن و پێویس����تیان ل����ەوەش جەخ����ت ئ����ەو بەچاودێریی����ە". دەكات����ەوە، ك����ە ئ����ەو مندااڵن����ەی تەمەنی����ان لەخوار س����اڵێكەوەیە، گرفت بۆ خانەكانیان

دروست دەكەن.و بەخێوك����ردن خانەكان����ی گەرچ����ی سەرپەرش����تیكردنی مندااڵنی بێسەرپەرشت بەالنەیەك����ی گرنگ بۆ ئ����ەو مندااڵنە ئەژمار دەكرێ����ت، ب����ەاڵم د. رۆزە پێ����ی وای����ە "ئەو هەس����ت و س����ۆزەی ك����ە ل����ە ماڵ����ەوە هەیە هیچ كەس����ێك ناتوانێت پڕی بكاتەوە، بەاڵم ئێم����ە بەردەوام لەهەوڵ����ی ئەوەداین بتوانین ژیانێك����ی باش����یان ب����ۆ فەراه����ەم بكەی����ن و بیانگێڕینەوە ژیانی ئاس����ایی خۆیان، جاری واش هەب����ووە منداڵەكەمان گێڕاوەتەوە ناو خێزانەكەی خۆی و كێشەكانیمان چارەسەر

كردووە".ك����ە دەكات ئاش����كرای عەبدوڵ����اڵ رۆزە

ئ����ەو منداڵ����ە ب����ێ سەرپەرش����تانەی پ����اش گەورەبوونیان هاوسەرگیری ئەناجام دەدەن، یاخ����ود ل����ەدەرەوەی خان����ەكان كار دەكەن بەڕێوەبەرایەتیەكەی����ان چاودێ����ری لەژێ����ر دەمێننەوە، هەروەها ب����اس لەوەش دەكات، ك����ە تەم����ەن نەكراوەت����ە مەرج����ی مانەوەی

كەسانی بێسەرپەرشت لەخانەكانیان.لەئێستاش����دا تەنها لەهەولێر نزیكەی 33 هەزار خاوەنی پێداویس����تی تایبەت بوونیان هەیە، كە هەر كەسێك لەوان بڕی 100000 دینار مانگانەی پێدەدرێت، ئەگەر فەرمانبەر پێداویس����تییانەی خ����اوەن ئ����ەو و بێ����ت فەرمانبەری����ش نین ب����ڕی 150000 دیناری مانگانەی پێدەدرێ����ت، بەبۆچوونی د. رۆزە ب����ڕە پارەی����ەی مانگان����ە بەكەس����انی ئ����ەو خاوەن پێداویس����تی تایب����ەت دەدرێت كەمە، ئاشكراش����یدەكات ك����ە "لەهەوڵی زیادكردنی ئ����ەو ب����ڕە پارەیەداین و فش����اری زیاتریش

دەخەینە سەر حكومەت بۆ ئەو مەبەستە".رێكەوتی 20ی تش����رینی دووەمی هەموو س����اڵێك بەڕۆژی جیهانی كەس����انی خاوەن پێداویستی تایبەت دیاری كراوە، بەاڵم خاوەن پێداویستییەكانی هەرێم لەساڵی پاردا وەك ناڕەزایەتییەك بەرامبەر كەمی مووچەكانیان مانگرتنیان راگەیان����د، لەمبارەیەوە د. رۆزە دەڵ����ێ "ئێم����ە وۆركش����ۆپێكی فراوانمان بۆ خاوەن پێداویس����تییە تایبەت����ەكان ئەنجامدا، باڵوك����ردوەوەو یاداش����تێكمان تێی����دا ك����ە

چرۆ حوسێن

فشاری زیاتر دەخەینە سەر حكومەت بۆ زیادكردنی مووچەی خاوەن

پێداویستی تایبەت

بەڕێوەبەری گشتی چاودێری كۆمەاڵیەتی:

ژماره 215 2014/1/18 49

كـۆمـەاڵیـەتی

د. رۆزە عەبدوڵا، بەڕێوەبەری گشتی چاودێری كۆمەاڵیەتی

داوامان كرد بەپێی رێژەی پێداویستییەكانی جەس����تەیان مووچ����ە بەكەس����انی خاوەن����ی پێداویس����تی تایبەت بدرێت، هەروەها داوای باش����تر كردنی كاری لیژنەی تەندروس����تی تایبەت و دامەزراندنی خاوەن پێداویس����تییە تایبەتەكانمان كرد لەهەردوو كەرتی گشتی

و تایبەت".ل����ەو نیگەران����ە بەڕێوەب����ەرە ئ����ەو لیژن����ەی ل����ەكاری كەموكوڕییان����ەی تەندروس����تی تایبەت بەكەمئەندامان هەیەو دەڵێ "زۆر لەخاوەن پێداویستییە تایبەتەكان و تەندروس����تی بەچاودێ����ری پێویس����تیان ناردنەدەرەوەیە بۆ چارەس����ەركردن، بەاڵم تا ئێس����تا ئ����ەو هاوكارییە نەب����ووە لەنێوان

وەزارەت����ی تەندروس����تی و وەزارەتی كارو كاروباری كۆمەاڵیەتی بۆ چارەس����ەركردنی ئەو كێش����انە، لەگەڵ ئەوەشدا لەهەوڵداین و

لەئایندەدا كاری لەسەر دەكەین".شەڵتەری داڵدەدانی ژنانی هەڕەشەلێكراو س����ڤیل گفتوگۆك����ەی دیك����ەی تەوەرێك����ی ب����وو لەگەڵ بەڕێوەبەری گش����تی چاودێری كۆمەاڵیەتی، كە لەئێس����تادا تەنها شەڵتەرێك

لەهەولێر هەیە.ك����ە دووپاتیدەكات����ەوە رۆزە د. كۆمەڵێ����ك بەڕێوەبەرایەتییەكەی����ان چاكس����ازی ل����ەو ش����ەڵتەرەدا ئەنجامداوەو س����تافێكی "باش"ی بۆ دان����اوە، كە توێژەری كۆمەاڵیەت����ی و كەس����انی یاس����اناس لەخ����ۆ

دەگرێ����ت و مانگان����ەش پزیش����كی پس����پۆڕ س����ەردانی شەڵتەرەكە دەكات و پشكنین بۆ ئافرەتان ئەنجام دەدا و كامێرای چاودێری دابی����ن ب����ۆ شەوانەش����یان چاودێ����ری و ك����راوە، هاوكات بەش����ێك ل����ەو ئافرەتانەش

گەڕێندراونەتەوە ناو خانەوادەكانیان.بەپێی وتەی ناوبراو لەئێستادا پارچەیەك زەوی ب����ۆ ش����ەڵتەرەكە تەرخ����ان ك����راوەو ب����ۆ نوێ����ی بینایەك����ی لەئاین����دەدا بڕی����ارە دروست بكرێت، كە لەئاستی پێویستدا بێت. جگ����ە لەوەش چەند خولێكی رۆش����نبیری و هۆش����یاری و كۆمەاڵیەتی و كاری دەس����تی ئ����ەو ب����ۆ نەخوێن����دەواری نەهێش����تنی و ش����ەڵتەرانە كراونەتەوەو ئامێری وەرزشی و ئارایشتگای تایبەتیشیان بۆ دابین كراوە.

ه����ەر چەندە ئەو ش����ەڵتەرە ش����ەڵتەرێكی حكومیی����ە، بەاڵم د. رۆزە باس لەوە دەكات، ك����ە هەوڵ����ی كردن����ەوەی ش����ەڵتەری ئەهلی دراوە، ب����ەاڵم پێ����ی وایە "ئ����ەو كارە هەروا ئاس����ان نییە، ئێمەش هەوڵم����ان داوە رووە جوانەكەی ش����ەڵتەر نیش����انی خەڵك بدەین،

تاكو بەهەڵە لێی تێنەگەن".لێ����رەو ل����ەوێ ژمارەی����ەك رێكخ����راو و چاالكوانی بواری ئافرەتان جەخت لەگرنگی بەكارخس����تنی ئافرەتان����ی ماڵ����ەوە دەك����ەن رۆزە د. ب����ەاڵم ماڵەكانی����ان، ل����ەدەرەوەی دەڵێ "تا ئێس����تا بەڕێوەبەرایەتیەكەمان هیچ پالنێك����ی ل����ەو ج����ۆرەی نەبووە، ك����ە ژنانی ماڵەوە بهێنینە ن����او كار، موچەی چاودێری خێزانیش تەنها بۆ ئ����ەو گەورەكچانە دابین كراوە، كە باوكیان نییە، بە راس����تی ئەوەش دادپ����ەروەری نییە، چونكە م����ەرج نییە هەر كچێك باوكی هەبوو گوزەرانی باش بێت".

یاس����ا عەبدوڵ����اڵ رۆزە د. بەب����ڕوای كوردس����تان هەرێم����ی كارپێكراوەكان����ی پێویس����تیان بەهەمواركردن����ەوە هەیەو ئەو ب����ەكات و پێویس����تی هەمواركردنەوەی����ش بوونی كەسانی پس����پۆڕەوە هەیە كە كاری لەسەر بكەن، لەمبارەیەوەش دەڵێ "پێویستە سیس����تەم بەتەواوی گۆڕانكاری بەس����ەردا بێت، تاكو بتوانین دەستمان بگات بەهەموو تاكێ����ك لەكۆمەڵگەو كەمێ����ك لەگرفتەكانیان

كەم بكەینەوە".لەبارەی كەسانی سواڵكەریشەوە، د. رۆزە عەبدوڵ����اڵ بەڕێوەب����ەری گش����تی چاودێری كۆمەاڵیەتی دەڵێ "ئێم����ە بەردەوام خولمان بۆ هۆشیاركردنەوەیان كردووەتەوە، بەاڵم ناتوانین دیاردەی س����واڵكردن بنەبڕ بكەین، چونك����ە ت����ا ئێس����تاش بەرنام����ە و یەك����ەی

تایبەتمان نییە بەو دیاردەیە".

50 ژماره 215 2014/1/18

كـۆمـەاڵیـەتی

بەهرە حەمەڕەش

دوای خۆسوتاندنەكەم زانیم ژیان بەهەموو ناخۆشییەكانییەوە بە نرخە

نارین:

50 ژماره 215 2014/1/18

ژماره 215 2014/1/18 51

ژنێكی رەشــــتاڵەی باریكەاڵنەیە، لەبنكەیەكی پۆلیس دەیویســــت ئەو داوایە وەرگرێتەوە، كە پێشــــتر لەســــەر مێردەكەی تۆمــــاری كردبوو، چونكە وەك خۆی دەیگوت "ســــاڵێك لەمەوبەر

بەهۆی ئەوەوە خۆم سوتاند، بەاڵم نەمردم". نارین، تەمەنی 29 ســــاڵە، دانیشــــتووی یەك لەكۆمەڵگەكانــــی دەوروبەری شــــاری هەولێرە. تــــا پێنجی ســــەرەتایی خوێنــــدووە، وەك خۆی نەیهێشــــتووە باوكــــی ئەوكاتــــە باســــیدەكات، لەخوێنــــدن بەردەوامبێــــت و داویەتی بەكوڕی پوری خۆی، بەاڵم هاوسەرگیرییەكە تەنیا دوو ســــاڵی خایاندووە، لەبەرئەوەی منداڵی نەبووە،

تەاڵقدراوە. بەپێــــی قســــەكانی ئەو ژنــــە، ســــاڵێك دوای تەاڵقدرانەكــــەی باوكــــی مــــردووەو ناچاربووە خــــۆی و دایكــــی لەماڵــــی براكەی بژیــــن، بەاڵم "براژنەكــــەم زۆر خراپ بــــوو لەگەڵمان و وەك كارەكــــەر مامەڵــــەی لەگەڵــــدا دەكردین، هەموو كاروبــــاری ماڵی بە من و دایكــــە بەتەمەنەكەم دەكــــرد، براكەشــــم قــــەت قســــەی نەدەكــــردو رەفتــــاری ژن و منداڵەكانی لەگەڵ ئێمە، بەالوە

ئاسایی بوو". ناریــــن دەڵێت "چەنــــد ســــاڵێك ژیانمان بەو جۆرە بەسەربرد، لەو ماوەیەدا دایكم بەردەوام هانیــــدەدام، كە ئەگەر كەســــێكی بــــاش هەبوو، هەوڵبدەم شوو بكەمەوە، بەڵكو هیچ نەبێت من لەو ژیانە رزگارم بێت، چەندجارێك خوازبێنیم هــــات، بــــەاڵم براكــــەم داوای شــــیربایی زۆری دەكرد، خوازبێنییەكە سەری نەدەگرت، دواجار پیاوێــــك كە تەمەنی زۆر لەمــــن گەورەتر بوو، دوو ژنــــی دیكــــەی هەبوو هاتــــە داوام و توانی داخوازییەكانی براكەشــــم جێبەجێبكات، منیش ئەو كاتــــە بەو نیەتە رازیبــــووم، كە بڕۆمە ناو

ژیانێكی ئاسایی و ئاسودە". نارین بەردەوامبوو لەگێڕانەوەی كێشەكەی، كە دوای ئەوەی هاوسەرگیری دووەمی سەری گرتووەو گوازراوەتەوە، ژیانی ماڵی مێردەكەی زۆر ناڕەحەتتربووە لەهی ماڵی براكەی، چونكە مێردەكــــەی ئەو لە دوو ژنەكەی دیكەی منداڵی گەنجی هەبووەو بەردەوام هەموویان داویانەتە بــــەر توانج و پالر "لەو كاتەوە مێردەكەم لەماڵ دەردەچوو، دەبوایە خەریكی ئیشوكاری ماڵبم، كاتێك ئەو دەهاتەوە، ئینجا خزمەتی ئەو بكەم، تا وای لێهات بێزاربووم و دوای چەند مانگێك داوای ماڵــــی جیام كــــرد، ئەویش گوتی، ناتوانم ماڵی جیات بۆبكەم، چونكە تۆ نە منداڵت هەیەو نــــە منداڵیشــــت دەبێ، ژنێك بەتەنیــــا لەخانوێك دانانێــــم، چەندجــــاری دیكــــە هەوڵم دا بێســــود

بوو". نارین دەڵێت "كــــە لەمێردەكەم بێهیوا بووم، لەالی دایكم و براكەم باســــی كێشە و مامەڵەی ماڵــــی مێردەكەمــــم كــــرد، داوام لەبراكەم كرد،

كــــە ئــــەو لەگەڵ مێردەكەم قســــە بــــكات، بەڵكو ماڵــــی جیــــام بۆبكات، بەاڵم براكــــەم و ژنەكەی زۆر توڕەبــــوون و گوتیــــان تۆ لەهیچ شــــوێنێ هەڵناكەی، منداڵت نابێ لەبەرئەوە دەبێ هەموو شــــتێ تەحەمول بكەی و مەمنــــون بی، كە ئەو

پیاوە تۆی خواستووە". نزیكــــەی تــــا ناریــــن، باســــكردنی بەپێــــی ســــاڵێك بەمجــــۆرە گوزەراندویەتی، زۆر بیری كردۆتەوەو هەوڵی دۆزینەوەی رێگاچارەیەكی داوە، بــــەاڵم نەیتوانیــــوە، لەبەرئــــەوەی كــــەس نەبــــووە یارمەتــــی بــــدات "تــــا دەهــــات بێزارتر دەبووم، بۆیە بڕیارمدا ئەمجارە كە هەركەسێك قســــەی پێگوتــــم ئیتــــر قبوڵــــی نەكــــەم و وەاڵم بدەمەوە، وای لێهات رۆژی ســــێ چوار شەڕم دەبــــوو لەگــــەڵ هەوێكانــــم و منداڵەكانیــــان، تا رۆژێك مێردەكــــەم بەســــەرداهاتەوە، كە زانی قســــەم بە ژنە گەورەكەی گوتۆتــــەوە، ئەویش دەســــتیكرد بەسوكایەتی و لێدانم، زۆری لێدام، ســــەرم شــــكا، ئیتر منیــــش پەالمــــاری نەوت و

شقارتەم داو ئاگرم لەخۆم بەردا". نارین ئێســــتا كە ئاســــەواری سوتان بەسەر هەنــــدێ بەشــــی جەســــتەی و تاڕاددەیەكیــــش شــــێوەی روخســــارییەوە دیــــارە، جەخت لەوە دەكاتەوە، كە "قەت نەمدەویســــت وابكەم، هەتا كە نەوت و شقارتەكەشم هەڵگرت تەنیا ویستم بیانترسێنم، مەبەستم ئەوەنەبوو، كە بمرم یان

بسوتێم، بەاڵم ئەوان سەرەتا پێیان وانەبوو كە كاری وابكــــەم، بۆیــــە من ئاگــــرم لەخۆم بەردا، هاتــــن كوژاندیانمەوەو بردمیانە خەســــتەخانە، هــــەر ئەو كاتــــە مێردەكــــەم لــــەدوای براكەمی نــــاردو پێی گوتبــــوو، كە ئیتر تەاڵقــــم دەدات و

منی ناوێت". ســــەرەڕای نەهامەتییەكانــــی، ئەو ژنە دەڵێت "من ئــــەو كات ئیفــــادەم لەســــەر مێردەكەم دا، بــــەاڵم ئێســــتا پەشــــیمان بوومــــەوە، ســــكااڵم لەســــەر كەس نییە، بەاڵم نەگەڕاومەتەوە ماڵی براكەم و چوومە ماڵی مامێكم، ئەوان لەبراكەم

باشترن".ســــەبارەت بەو پرســــیارەی كــــە ئایا بۆچی ســــكااڵكەی دەكێشــــێتەوە، گوتی "راستە ئەوان زۆر زۆر خــــراپ بوون، بەاڵم شــــوكردنەكەی منیش هەڵەبوو، هۆكاری ســــەرەكی بارودۆخی مــــن بەپلەی یەكەم براكــــەی خۆمە نەك ئەوان، بۆیــــە دەمەوێت لەمەودوا ژیانێكی بێ كێشــــەم هەبێــــت و هیــــچ نەبێــــت بتوانم بیــــر لەرابردوو

نەكەمەوە". هاوكات ئەوەشــــی دووبارە دەكــــردەوە، كە "ژیــــان هەرچۆنێــــك بێت مــــرۆڤ نابێت هەوڵی خۆكوشــــتن بــــدات، تۆبــــەم كــــردووەو نوێژ و عیبادەت دەكەم، تا خوا بەرامبەر بەو هەڵەیەی كردوومە لێم خۆش بێت. ئێســــتا هەســــتدەكەم

ژیان بەهەموو ناخۆشییەكانییەوە بەنرخە".

كـۆمـەاڵیـەتی

ژماره 215 2014/1/18 51

52 ژماره 215 2014/1/18

ســــااڵنە، 13 تەنیــــا تەمەنــــی كچێكــــە )ش( ســــاڵێك كەوتووەو لەپۆلی شەشەمی بنەڕەتییە، بەڕووخســــار و جەســــتە و رەفتاریــــش هــــەر منــــداڵ دیــــارە، بەاڵم باوەڕكردنــــی ئەو چیرۆكە سەیروســــەمەرەیەی بەســــەر ئەم كچــــەدا هات،

ئاسان نییە.هــــاوڕێ لەگــــەڵ ئــــەوەی دوای رۆژێــــك، كچەكانــــی دێتــــە قوتابخانە، لەپشــــووی كورتی نێــــوان وانەكانــــدا لەپڕ لەبەرچــــاوان ون دەبێت. جانتاكــــەی لەپۆلەكەیــــدا جێدەمێنێت و خۆشــــی هیــــچ ســــۆراخێكی دیــــار نامێنێــــت. هاوڕێكانــــی و مامۆســــتاكانی بــــە پەشــــۆكاوییەوە بــــەدوای دەرەوەی و لەنــــاوەوە هەواڵێكــــی و ســــۆراخ

كـۆمـەاڵیـەتی

دوو منداڵ كە پەیوەندییان بە رووداوی ناو راپۆرتەكەوە نییە ......................... فۆتۆ: زریان قادر

قوتابخانەدا دەگەڕێن، لەو كات و ساتەدا زەنگی مەریوان عومەرلێــــدەدات، مۆبایلــــی )ش( لەنێــــو جانتاكەیــــەوە بەمەش مامۆســــتاكانی توشــــی سەرســــوڕمان دەبن، چونكە مۆبایل بــــۆ قوتابیانی قۆناغەكانی بــــۆ نەخاســــمە قەدەغەیــــە، پێشــــكەوتووتریش قوتابیەكی قۆناغی شەشــــی بنەڕەتی، كە كچیش

بێت.بــــەدوای زەنگــــی مۆبایلەكەدا مامۆســــتاكان دەچن و مۆبایلەكە لەجانتاكەی )ش( دەردەهێنن. دواتر كچە هاوڕێ نزیكەكەی )ش(، كە بینیبووی )ش( ئــــەو رۆژە لەقوتابخانــــە چۆتــــە دەرەوە، رادەسپێرن بۆ پرسینی سۆراخی )ش(، تەلەفۆن بــــۆ هەمان ئەو ژمارەیە بكاتەوە، كە جەرەســــی

بۆ مۆبایلی )ش( كردووە.كچە قوتابیە هاوڕێكەی )ش( تەلەفۆن بۆ ئەو

ژمارەیە دەكات، كوڕە دۆســــتەكەی )ش( وەاڵم دەداتەوە. دوای ئەوە پرسیاری )ش(ی لێدەكات، كوڕەكە دەڵێ: بەڵێ لێرەیە لەگەڵ منە. مۆبایلەكە دەداتە دەست )ش( و هاوڕێكەی لێی دەپرسێت: ئەوە لەكوێی؟ )ش( بەخۆشــــحاڵی و پێكەنینەوە

دەڵێ: لەپاركین!!!هاوڕێكــــەی پێی دەڵێت كە خێــــرا بگەڕێتەوە، بەڕێوەبــــەر و مامۆســــتاكانی داوای دەكــــەن و

جانتاكەشی لەقوتابخانەدا جێهێشتووە.دوای ماوەیــــەك )ش( دەگەڕێتەوە قوتابخانە. وەك یەكێك لەشــــایەتحاڵەكانی ئەو چركەساتە دەگێڕێتــــەوە: كچەكــــە هێندە منــــداڵ و كاڵفام و نەگونجاو بووە بۆ ئەو رەفتارەی كە بەقوتابیانی ئــــەم قۆناغــــە زۆر نامۆیەو سەیروســــەمەرەیە، بەرچــــاوی دێتــــەوە كاتێــــك )ش( تەنانــــەت مامۆستاكانی، جەستە و جلوبەرگەكانی چیمەنی جێژوانــــی لەگــــەڵ كــــوڕە دۆســــتەكەی لەپاركدا پێوەمابــــوو و هۆشــــی ئــــەوەی نەبــــوو خــــۆی

بتەكێنێت!!!!دوای ئەم رووداوە بەڕێوەبەری قوتابخانەكە بانگــــی دایكــــی )ش( دەكات بۆ قوتابخانە. كاتێك دایكی )ش( ئەم چیرۆكە دەبیستێت، دەشڵەژێت و دەشێوێت، بەپەشۆكاوییەوە داوا لەمامۆستاكان دەكات، هــــەر شــــتێك پێیــــان باشــــە بیكــــەن و هاوكارییــــان دەكات، تەنیا باوكــــی )ش( ئاگادار نەكەنەوە. بەاڵم مامۆستاكان مكوڕ دەبن لەسەر ئــــەوەی باوكی )ش(یش ئــــەم چیرۆكە بزانێت و ئــــاگاداری دۆخی كچەكــــەی بێت تــــا كار لەكار نەترازاوە. بۆیەش باوكی )ش(یش بانگ دەكەنە قوتابخانــــە، ئەمیــــش دوای ئــــەوەی چیرۆكەكــــە دەبیستێت، دەكەوێتە دۆخێكی ئەوتۆوە، كە تێیدا و لەكۆمەڵگایەكــــی داخــــراوی وەك كۆمەڵــــگای كوردیــــدا، چاوەڕوانــــی ئەوە لەمــــرۆڤ ناكرێت

بڕیارێكی زۆر دروستی تێدا بدات. بــــاوك و دایكی )ش( سەرســــوڕمانی خۆیان لەبوونــــی مۆبایل لەجانتای كچەكەیاندا نیشــــان دەدەن و دەڵێــــن كە كچەكەیان مۆبایلی نەبووە. دواتر دەردەكەوێت كە دۆســــتە كوڕەكەی بۆی كڕیوەو داویەتێ تا قسەی لەگەڵ بكات و وادەی

ژوان و یەكتر بینین دابنێن.باوكــــی )ش( دوای ئەوەی ســــۆراخی ماڵ و كەسوكاری كوڕە دۆستەكەی كچەكەی دەكات، پێداگیریــــی دەكات لەســــەرئەوەی هەر ئەوكات، بێ هیــــچ دواكەوتنێك، كچەكەی لەكوڕەكە مارە

بكەن.هاوشـــێوەی )ش(، كوڕە دۆستەكەشی زۆر منـــداڵ و هـــەرزەكارە، تەمەنی تەنیا 14 ســـاڵ و پۆلـــی دووەمی ناوەندییـــە. بەاڵم باوكی )ش( مكـــوڕ دەبێـــت لەســـەر داواكارییەكـــەی. بۆیە راســـتەوخۆ دوای ئـــەو رووداوە، كەســـوكاری كوڕەكـــە دەچنـــە داخـــوازی )ش( و لەكوڕەكە

مارەبڕی دەكەن.

چیرۆكی هاوسەرگیرییەكی سەیر

ژماره 215 2014/1/18 53

كـۆمـەاڵیـەتی

كات لەهەمــــان و تراژیــــدی لەڕووداوێكــــی پێكەنیناوی دیكەیشــــدا، كە لەهەمــــان قوتابخانە روویــــداوە، دایكێــــك دەچێتــــە الی بەڕێوەبەری قوتابخانەكــــەو پێــــی دەڵێــــت: مامۆســــتا كوڕێك رۆژانە لەڕێــــگادا واز لەكچەكەم ناهێنێت، نازانم چی لێبكەم و چی پێ بڵێم، بەشكو تۆ بەكوڕەكە بڵێی وازی لێبێنێت، ئەگەرنا با بێتە داخوازی!!!!! بەڕێوەبەرەكــــەش بەقۆشــــمەوە پێــــی دەڵێ: من حەقــــم چییــــە، بــــۆ مــــن قوتابخانەم دانــــاوە یان

نوسینگەی كچ بەشوودان!!!!هەرچەنــــدە ئــــەو قوتابخانەیــــە هــــی قۆناغی بنەڕەتییە، بــــەاڵم ئەو خەڵكانەی لــــەوێ نزیكن، بــــاس لەوە دەكــــەن، كــــە قوتابخانەیەكی دیكەی كــــوڕان لەو ناوەدا هەیە، كــــە قۆناغی ناوەندییە، رۆژانە كوڕە قوتابیــــەكان دێنە بەردەرگای ئەو قوتابخانە بنەڕەتیە تێكەڵە و پالر دەگرنە كچان و رێگایــــان پێدەگــــرن و ژمــــارەی مۆبایلیان بۆ

فڕێدەدەن.سەبارەت بەهۆكاری رووداوی لەم شێوەیە، ســــەرەتاییدا وا لەقۆناغێكــــی كــــە بەتایبــــەت رووبــــدات، كۆمەڵنــــاس )هانــــا ســــەیدزادە( ئەم بــــۆ چەنــــد هۆكارێــــك گێڕایــــەوە، حاڵەتانــــەی لەوانــــە: پێشــــكەوتنی تەكنەلۆجیا و ئامرازەكانی پەیوەندیكــــردن لەمۆبایل و ئینتەرنێت، هەرزانی و ئاســــانی دەســــكەوتنیان، پەروەردەی خێزان و راگەیانــــدن بەگشــــتی. هانا ســــەیدزادە گوتی "جــــۆری پەروەردەی خێــــزان كاریگەری زۆری بەســــەر رەفتاری مندااڵنەوە دەبێت. لەو تەمەنە بچووكەی ئەو كچە تێیدا تووشــــی ئەم رووداوە بووە، پێویســــتە دایك و باوك، بــــە تایبەتتریش دایك، مامەڵەی لەگەڵ كچەكەیدا هێندە هاوڕێیانە بێــــت و لێــــی نزیك بێــــت، كە هەمــــووكات گرێی دڵی خــــۆی ال بكاتەوە و رێگا نــــەدات نهێنیەكی وا گەورە لەترســــی دایكی لەدڵیدا بشــــارێتەوە". گوتیشی كە دەبێت دایك و باوك بەدواداچوونی بەردەوامیــــان بــــۆ منداڵەكانیــــان لەقوتابخانە و دەرەوەی قوتابخانەدا هەبێت، هەروەها یارمەتیان هاوڕێكانیانــــدا. لەدەستنیشــــانكردنی بــــدەن راگەیانــــدن، هۆكارەكانــــی رۆڵــــی لەبــــارەی بەتایبەت تەلەفزیۆنەكان و كاریگەرییان بەسەر منــــداڵ و هەرزەكارە كــــوڕ و كچەكانەوە گوتی تەلەفزیۆنەكانمــــان لەكەناڵــــە زۆر "بەداخــــەوە هەندێــــك زنجیــــرەی تەلەفزیۆنــــی بیانــــی هێندە نامــــۆ بەكەلتــــوور و كۆمەڵــــگای ئێمــــە دۆبــــالژ دەكــــەن، كە كێشــــەكانیان زۆر دوورن لەواقعی كۆمەڵــــگای ئێمەوە، بۆیەشــــە ئــــەو رووداوانەی دراماكان كە بۆ كۆمەڵگەكانی خۆیان رووداوی ئاســــایین، بەاڵم بۆ كۆمەڵگای ئێمە كێشەی زۆر دەخوڵقێنــــن، بەتایبەت ئــــەو درامایانەی تەواوی بابەتەكانیــــان باســــی خۆشەویســــتی و خیانەت و پەیوەندی ســــۆزدارییە، بۆ هــــەرزەكاری لەم

تەمەنە كاریگەریی خراپیان دەبێت".

ئافرەتێـــك بۆ راوێژكـــردن هاتە بەڕێوەبەرایەتـــی و گوتی، من هاتـــووم راوێژتـــان پێبكـــەم، ماوەی ســـێ مانگـــە مێردەكەم هیچ خەرجییەكی نەكێشـــاوم، ئایـــا ئەگەر داوای لەســـەر تۆماربكەم،

بەپێی یاســـا نەفەقەم دەكەوێ، چونكە ئەو پێم دەڵێت، لەبەرئـــەوەی تـــۆ موچەت هەیـــە بەپێی یاســـا ناتوانی

داوای نەفەقە لە من بكەی.هەروەها ئافرەتەكە گێڕایەوە، كە ئەو پێشتر جارێكی دیكـــە هاوســـەرگیری كـــردووەو بـــە "رێكەوتن لەگەڵ مێردەكەم لەدەرەوەی دادگا جیابوومەوەو مافی خۆم

لێوەرگرت". مێردەكەشم پێشـــتر هاوسەرگیری كردووەو گوتی، من لەســـەر مۆبایـــل لەژنەكـــەم جیابوومـــەوە. منیش پێم گوت، كە كێشـــەی ئێمەش ئەوەبـــوو لەگەڵ یەكتر نەدەگونجاین. دوای ئەوە بڕیارماندا كە هاوسەرگیری بكەین و بەمەرج و ژیانی پێشوی یەكتر رازی بووین.

بەاڵم من تەنیا ماوەیەك ژیانم لەگەڵ ئەو پیاوە خۆشبوو، هەر رۆژەی تەشـــقەڵەیەكم پێدەكات، رۆژێك دەڵێـــت، ژنەكەی دیكەم لە تۆ باشـــتربوو، رۆژێك دەڵێـــت ئەو ژنەم دەگەڕێنمەوە، چونكە منداڵـــم لێی هەیە. ســـەرەڕای ئەوەی دڵی پیســـەو بـــەردەوام لێم

دەدات و سوكایەتیم پێدەكات. ســـێ مانگ پێش ئێستا زۆری لێدام و ســـوكایەتی كرد، منیش چـــووم راپۆرتی پزیشـــكیم وەرگرت و داوام لەســـەر تۆماركرد. ماوەی سێ مانگە من لەماڵ دەركراوم و كەسیش نانێرێتە دوام،

ماڵی بۆ گرتوم و هیچ خەرجییەكیشم ناكێشێت. مـــن تەنیا بـــۆ ئەوە هاتووم، كە ئایا دەتوانم داوای نەفەقەشـــی

لەسەر تۆماربكەم؟ئێمـــە پێمـــان راگەیانـــد، ئەگەر هیـــوای ئاشـــتەوایی هەیە ئێمە دەتوانیـــن دانیشـــتنیان بـــۆ رێكبخەیـــن، بـــەاڵم ئەگـــەر دەیـــەوێ رێوشـــوێنە یاســـاییەكان بزانێت ئەوا دەبێت ئەو داوایە لەدادگای بـــاری كەســـی تۆماربكرێت. بەپێی یاســـای باری كەســـی ژمارە 188ی ساڵی 1959 هەمواركراو بەیاسای ژمارە 8ی ساڵی 2008

لەماددەی 23دا هاتووە:نەفەقـــەی ژن دەكەوێتـــە ســـەر شـــانی پیاوەكەی، بـــەاڵم لەو حاڵەتـــەی كـــە ژن هەبووبێ، ئـــەوا بەرپرســـیارییەكەی هاوبەش

دەبێت، ئەگەر ژنەكە رازی بوو. *بەڕێوەبەری بەڕێوەبەرایەتی بەرەنگاربوونەوەی توندوتیژی دژی ئافرەتان

بەپێی یاسا بژێوی ژن لەسەر پیاوە

* درلقا

دوەب

عمۆ

یلەژ

دۆسیەكانی توندوتیژی

ژماره 215 2014/1/18 53

54 ژماره 215 2014/1/18

كـۆمـەاڵیەتی ــ تەندروستی/ ئا: ساڵحی مام عەلی

لیمـــۆ یەكێكە لە میوە هەرەبەســـودەكان و ســـودی زۆری هەیە بۆلەشـــی مرۆڤ، لەوانە دژی پەســـیو و كۆخەیەو بۆ جوانكردنی پێســـت ســـودی هەیەو دەوڵەمەندە بەڤیتامین C. هەروەها یەكێك لەســـودەكانی دیكەی لیمۆ نوێكردنەوەی پێســـت و چاككردنی ئەو قڵشـــانەی لەبنـــی پێ دروســـت دەبـــن، لەئەنجامی مردنی پێســـتی پاژنەی پێ، ئەوەیش پاش شوشـــتنی پێ بەئاوێكی شلەتێن و ئینجا لیمۆیەك شـــەق بكەو لەپاژنەكانی پێت و شـــوێنی قڵشـــەكەی بدەو

لێی بخشێنەو لێی گەڕێ تا پێوەی وشك دەبێتەوە.شـــەوانە ئەو كردارە دووبارە بكەوە، دەبینی كە قڵشەكان چاك

بوونەتەوەو نەماون.

گومان نییە كاتە ناخۆشـــییەكان و مەرگی دۆستان فرمێسكمان پـــێ دەڕێـــژن، ئەمـــەش ئاســـاییە بۆچاو، بـــەاڵم كاتێك فرمێســـك بەبێ ویســـت و بەبێ هۆ دێتە خوارەوە، واتای ئەوەیە كێشـــەیەك لەچاوەكانتـــدا هەیـــە، پزیشـــكەكان لەئەڵمانیـــا رایانگەیاند هۆكاری هاتنەخـــوارەوەی فرمێســـك بەبێ ویســـت دەگەڕێتـــەوە بۆ بوونی نەخۆشـــی، لەوانە حەساســـییەی چـــاو و هەوكردنـــی گڵێنەی چاو و وشـــكبوونەوەی چاو. هەروەها زۆر ســـەیركردنی تەلەفزیۆن و الپتۆپ و هەســـتیاری چاوبۆ تیشكی خۆر، بۆیە لەكاتی توشبوون بەو حاڵەتە پێویستە سەردانی پزیشكی پسپۆڕبكەیت، بۆ وەرگرتنی

چارەسەر و پشتگوێی نەخەیت.

زۆر لەدایـــكان لەبـــەر هەر هۆیەك بێت شـــیری خۆیان نادەنە منداڵەكانیـــان، یان منداڵەكە پێـــی تێرناخوات و ناچار پەنا دەبەنە بەر شـــیری دروســـتكراو، بەاڵم گرنگە لەو كاتانەدا بزانیت چەند و بە چ جۆرە مەمەیەك شـــیر دەدەیتە منداڵەكەت، هەروەها ئەو

مەمەیەی شیری پێ دەدەی پێویستە كونەكەی چەند بێت؟ پزیشـــكان لەواڵتـــی ئەڵمانیـــا رایانگەیاند پێویســـتە كونی ئەو مەمەیە لەیـــەك قەترە بۆ یەك چركە زیاتر نەبێت، واتە لەماوەی یـــەك خولـــەك 60 قەترەبێـــت، گرنگی ئـــەوەش لەوەدایـــە ئەگەر لـــەوە زیاتـــر بێت، ئەگـــەری خنكانـــی منداڵەكەت زیـــاد دەكات و بەپێچەوەنـــەوەش ئەگـــەر كەمتر بێـــت وادەكات منداڵەكە هیالك بێت بەشیر خواردنەوەو ناتوانێ تێر بخوات، چونكە زۆر ماندوو

دەبێت و ناچار دەبێت زوو زوو شیر بدەیت بەمنداڵەكەت.

لیمۆ قڵشی پاژنەی پێ ناهێڵێ

هۆی هاتنە خوارەوەی فرمێسك بەبێ ویست

كونی مەمەی شیر پێویستە چەندبێت؟

54 ژماره 215 2014/1/18

ژماره 215 2014/1/18 55

كـۆمـەاڵیـەتی ــ تەندروستی

لەئەمریكادا ســـااڵنە 160 هەزار كەس بەنەخۆشی شێرپەنجەی سنگ دەمرن و 85%ی ئەو حاڵەتانە جگەرەكێشن، بۆیە زانكۆكانی ئەمریكا بەپێویســـتی دەزانن، ئەو كەســـانەی جگەرەكێشـــن ساڵی جارێك ئەشیعەی سنگیان بگرن و سەردانی پزیشكی پسپۆڕ بكەن، تاوەكو بزانن توشـــی ئەو جۆرە شـــێرپەنجەیە نەبوون؟ هەروەها رایانگەیاند ئەو كەســـانەی بۆ ماوەی 15 ساڵ زیاترە جگەرەكێشن و تەمەنیـــان لەنێـــوان 55 بۆ 85 ســـاڵدایە، ئەگەری توشـــبوونیان زیاترە لەوانی دیكەو هەروەها ئەو كەســـانەش كە بۆماوەی درێژ جگەرەكێـــش بوون و دواتر وازیـــان لێهێناوە، پێویســـتە ئەوانیش

پشكنین بۆخۆیان بكەن و ئاگاداری تەندروستی سنگیان بن.

هەموومان ئامادەین بۆ گرتنی وێنەی هەر رووداوێك و تۆماركردنی بەمۆبایـــل، بـــەاڵم بزانـــە ئـــەوە لەســـەر حســـابی بیرەوەرییەكانـــی خۆتـــە. لەویالیەتـــە یەكگرتوەكانـــی ئەمەریكا و لەدەســـتەی زانســـتە دەروونییەكان، پاش لێكۆڵینەوەو تاقیكردنەوە لەسەر كۆمەڵێك كەس، دەركەوت كە لەكاتی وێنەگرتنی ئەو ساتانە، مێشكی مرۆڤ ناتوانێت هەمـــوو وردەكارییەكان وەك خـــۆی تۆمار بكات، چونكە ســـەرقاڵی وێنەگرتنەكەیـــەو هەروەها لەماوەیەكی كورتدا ئـــەو یادەوەریە لەبیر دەكات، بەتایبـــەت وردەكاری رووداوەكە، بۆیە باشـــتر وایە ئەوەندە پشـــت نەبەســـتین بەوێنەگرتن بۆ تۆماركردنی یادگارییەكان، چونكە

ساتەكان لەمێشكدا لەدەست دەدەین و توشی لەبیركردن دەبێت.

دایكایەتـــی دەوامـــی ئیشـــێكە بەبەردەوامی و بێ پســـانەوەو بێ پشـــودان، بۆیە دەبـــێ ئامادەبیت بۆی، پێش ئـــەوەی بڕیاری منداڵ بـــوون بدەیـــت بەپێی لێكۆڵینەوە زانســـتییەكان دەبێـــت ژن و مێرد لەڕووی دەروونیەوە ئامادەكاری تەواو بكەن و لەڕووی دەروونی و جەســـتەییەوە بۆپێكهێنانی خێزان و منداڵ بوون، پێویســـتە دایك تەمەنـــی لە 17 ســـاڵ كەمتـــر نەبێت و هەروەها لە 35 ســـاڵ زیاتر نەبێـــت، ئەگەرنـــا كاریگـــەری دەكاتە ســـەر منداڵەكە یـــان دایكی و توشی كێشەی دەكات، لەگەڵ ئەوەشدا ئەگەر بڕیاری منداڵ بوونت دا، پێویســـتە خۆت پیشـــانی پزیشـــك بدەیت، پێش سكپڕی و بزانی باری لەشـــت گونجاوە بۆ منداڵبوون یان هیچ نەخۆشـــییەكت نییە؟ هەروەها لە 4 هەفتەی یەكەم پێویســـتە پشـــكنینی سكپڕی بۆخۆت بكەی، تابزانی لە چ رۆژێك سكپڕ بوویت و هەروەها دووركەویەوە لەخواردنـــی حەب و دەرمان، پاش دەركەوتنی ســـكپڕیت پێویســـتە جگەرە نەكێشیت، ڤیتامینی پێویست بخۆی لەگەڵ خواردنی بەسودو

تەندروست تامنداڵێكی ئاسایی و تەندروستت ببێت.

گرتنی تیشك بۆ سنگ جگەرەكێشەكان

وێنەی مۆبایل بیرەوەری مرۆڤ الواز دەكات

كاتی گونجاو بۆ منداڵبوون دیاری بكە

ژماره 215 2014/1/18 55

56 ژماره 215 2014/1/18

سوڕی مانگانەی ئافرەتان و كێشەكانی

هۆشیاری تەندروستیهەفتانە د.ع لەپزێڕین دەینوسێت

رەنگەزی مـــێ لەئادەمیزاد، كاتێـــك دەگاتە تەمەنی گەنجـــی و لەبواری منداڵی دەردەچێت، واتە 15-13 ســـاڵی، نیشـــانەی ئافرەتی تەواوی لێدەردەكەوێت. یەكێكیـــش لەنیشـــانە هـــەرە گرنگـــەكان ئەوەیە، كە خوێنڕێـــژی دەبینێت )ســـوڕی مانگانـــە( بۆ ماوەی 4-7 رۆژ. هـــەر كچێـــك لەتەمەنی 17 ســـاڵی تێپەڕ بوو و ســـوڕی مانگانەی نەدیت، دیارە كێشـــەیەكی

هەیە لەدەزگای زاوزێیدا.بەدەگمـــەن ئافـــرەت هەیـــە ســـوڕی مانگانەی زۆر دوابكەوێت و بگاتە 17 ساڵی، بەاڵم ئەمەش هۆكاری خۆی هەیە، ئەگەر هیچ نەبوو، پێویستە كەسوكاری لەگەڵ پزیشـــكی خێزانی خۆیاندا پێداچوونەوەی بۆ

بكەن. سوڕی مانگانە چییە؟

ئافـــرەت بەگشـــتی منداڵـــدان و هێلكەدانـــی هەیـــە، هەروەهـــا خەزنـــەی منداڵـــی هەیـــە كـــە بەعەرەبی

.Vagina پێیدەگوترێت "مبهل" و بەئینگلیزیشئـــەو هێلكەدانە هێلكۆكـــەی زۆری تێدایە، هەر لەناو ســـكی دایكییەوە دروســـت بـــووە. كاتێـــك لەدایك دەبێـــت، كـــچ هـــەر الیـــەی دوو ملیـــۆن هێلكۆكەی تێدایـــە. ئـــەو كاتـــە لەشـــوێنی خۆیان نوســـتوونە. بـــەاڵم كاتێـــك دەگاتـــە تەمەنی عازەبـــی، هۆڕمۆنی مێشـــك Gonadotrophin دەڕژێتە ناو خوێنەوەو كاردەكاتە سەر ئەو هێلكۆكانە، مانگی یەكێك لەوانە پێـــدەگات و كیســـۆكەی بچووك دروســـت دەكات. ئەو كیســـە ئاوی تێدایە و هۆرمۆنی پڕۆجســـترۆن دروســـت دەكات. تەمەنی ئەو كیســـە بەهێلكۆكەوە 12 رۆژە. ئینجا سســـت دەبێتەوە، پڕۆجسترۆنەكە كـــەم دەبێتەوەو هەردوو هۆرمۆنی ئیســـترۆجین و پرۆجســـتیرۆن، منداڵدانی ئافرەت لەناوەوەدا ئامادە دەكـــەن بۆ وەرگرتنـــی هێلكۆكەی پیتكـــراو، ئەگەر كچەكـــە جاری منـــداڵ بێـــت و مێـــردی نەكردبێت، وەكو گوڵێك خانەكانی سیس دەبێت و دەكەونە ناو فەراغی منداڵدانەوە، وردە وردە دیوارەكەی ناوەوە خوێنڕێژی لێ دێـــت و دەڕژێتە ناو ملی روحمەوە، ئەویش وەك شوشەیەكەو ملی باریكە، بە 4-5 رۆژ دەڕژێتتـــە دەرەوە. لەهەمـــوو 30 رۆژێكدا، هەندێك ئافرەتیش هەیە لە 25 رۆژدا ئەو كارە سروشتییەی ال دووبارە دەبێتەوە، تاكو دەگاتە تەمەنی وەستان،

كە لە 53 ساڵی دایە.

ئافرەتان بەگشتی ئەگەر مێردیان كردبێت، منداڵیان پەیدابووبێـــت، ماوەی 9 مانگ و ســـاڵێكیش لەكاتی مەمكپێدانـــدا، ئەو پڕۆســـەیەی رادەوەســـتێت. واتە هێلكەدانەكانـــی هێلكۆكـــە دروســـت ناكـــەن، لەژێر دوایشـــی وێالشـــەكە، هۆرمۆناتـــی كاریگـــەری

هۆرمۆنی شری پرۆالكتین. لێرەدا بـــا بزانین چەند ئەو ئایەتەی قورئانی پیرۆز چەنـــدە بەجوانـــی باســـی دەكات، كـــە دەفەرموێت كاملیـــن" حولیـــن اوالدهـــن یرضعـــن "والوالـــدات واتـــە ئامـــۆژگاری دایـــكان دەكات، كە شـــیر بدەنە ســـەرەكی: هـــۆكاری دوو لەبـــەر منداڵەكانیـــان، یەكەمیـــان: تەندروســـتی خۆیـــان باشـــتر دەبێت و هێلكۆكەكەیـــان بەخەســـار ناڕوات لەگەڵ ســـوڕی مانگانـــەدا، دووەمیان ســـوڕی مانگانەیان دەمێنێت هەتاكو تەمەنێكی درەنگتر، كە دەگاتە 53-55 ساڵی. هـــەر ئافرەتێك منداڵـــی زیاتری بووبێـــت، درەنگتر نیشـــانەی پیـــری پێوەدیـــار دەبێت و تەندروســـتی

باشتر دەبێت.لێـــرەدا زۆر پێویســـتە ئامـــۆژگاری كچـــان بكـــەم، كـــە مێردكردنیـــان دوانەخەن بۆ دوای 30 ســـاڵی، چونكـــە مانگانـــە هێلكۆكـــە باشـــەكانیان لەدەســـت دەدەن. لەتەمەنـــی 40 ســـاڵیدا ئەوەندەی پێنامێنێت. ئەگەرچی ســـوڕی مانگانەی هەیە، بەاڵم هێلكۆكەی تـــەواو بووە. هەر مانگە هەتاكو یەكێك پێدەگات، بە هەزارانـــی لەگەڵ خۆیدا سســـت دەبێت و دەمرێت. لەتەمەنی 15-45 ســـاڵیدا تەنها 450 هێلكە هەیە كە ئامادە بێت بۆ پیتاندن، واتە ئەگەر ئافرەت لەتەمەنی 35 ســـاڵیدا شوبكات، كۆی گشـــتی 100 هێلكۆكەی مـــاوە بـــۆ مـــاوەی 10 ســـاڵی داهاتـــوو، ئەویـــش جێـــگای دڵنیایی نییە، كە مانگانـــە لەماوەی ئەو 48 كاتژمێـــرەدا بپیتێندرێـــت، چونكە تەمەنـــی هێلكۆكە لەڕۆژی 13 لەســـوڕی مانگانەیدا تاكو رۆژی 15 و 16 توانـــای ماوە بۆ پیتاندن، ئەگینا لەگەڵ خوێنەكە دێتـــە خوارەوە. ئەوەشـــتان لەبیـــر نەچێت هێلكۆكە بچووكەو بەچـــاو نابیندرێت، هەر وەكو یەك دڵۆپە

خوێنی بچووكە.ئافرەت هەیە لێی بپرســـە لەژیانی هاوســـەرگیریتدا چەند جار سوڕی مانگانەت بینیوە؟ دەڵێ زۆر كەم!! هۆیەكەشی ئەوەیە، ئەو شاژن و دایك و پلكانەمان بەجوانـــی دووگیـــان بوونەو بەسروشـــتی منداڵیان

بووە. بەئارامـــی مەمكیان داوەتـــە كۆرپەی خۆیان تاكو 18 مانگی. هەركاتێك شـــیری لەمنداڵ بڕیبێت، دووگیان بۆتەوە. ئەو پڕۆسەیە لە 20 ساڵی تاكو 45 ساڵی خایاندووە، 10 منداڵی بووە. ئەو ئافرەتانە نە لەشیان تێكدەچێت و نە روحمیان نەخۆشی دەبینێت و نە پیریش دەبن، چونكە ســـوڕی مانگانەیان تاكو 53 ســـاڵی دەڕوات. مانگانە نوێ دەبنەوە. لەشـــیان

سوكە و كێشەی هۆڕمۆنیان نییە. ئـــەو ئافرەتانـــەی قەدەغـــەی دووگیانـــی دەكـــەن، كێشـــەیان زیاترە، چونكە هـــەر یەك لەو رێگایانەی

بۆ قەدەغەی منداڵ بەكاردێت كێشەی خۆی هەیە:- ســـوڕی ماگانـــەی ئافـــرەت تێكدەچێـــت، كاتێـــك

هۆرمۆنات بەكاربهێندرێت بۆ هەر هۆیەك بێت.- ســـوڕی مانگانـــە تێكدەچێـــت، ئەگەر نـــاو روحم هەوكردنی پەیداكردبێت، بەهۆی منداڵ لەبارچوون یاخـــود لەبەرئـــەوەی پیاوەكە كێشـــەی هەوكردنی

میزەڕۆی هەبووبێت.- ســـوڕی مانگانـــە تێكدەچێـــت، ئەگـــەر هێلكـــەدان دەســـتێوەردانی تێداكرابێـــت لەكاتی نەشـــتەرگەری

لەناو سكدا.- ســـوڕی مانگانە تێكدەچێت ئەگەر توشی حاڵەتی Endometrin بووبێت، واتە بەشـــێك لەو خانانەی نـــاو روحمی گەڕابێتەوە ســـەر هێلكەدان و توشـــی

خوێنڕێژی كردبێت.لەكاتـــی هەیـــە ژانەســـكیان ئافرەتـــان بۆچـــی

خوێنڕێژیدا:1. ئەو خانانە لـــەو كاتەی دێنەخوارەوە لەمنداڵدان، گرژبوونی بۆرییەكانی خوێن توشـــی ژانی دەكات، چونكـــە هۆرمۆنـــی پرۆســـتگالندین دەڕژێتـــە نـــاو خوێنەوە، ئـــەوەش ژان پەیدا دەكات. چارەســـەری

بەحەبخواردن دەبێت دژی پرۆستگالندین.2. ئەگەر خوێنەكە زۆر بوو، جەستەی پێڕانەگەیشت بیكاتـــە ئـــاو، ئەوا ئـــەو كلۆتە خوێنانـــە بەزەحمەت

لەملی روحم دێنە خوارەوەو توشی ژانی دەكات.3. هەندێك جار هەیە خوێن لەبۆریەكاندا دەگەڕێتەوە بـــۆ ناو ســـك و توشـــی حاڵەتـــی Endometrinی

دەكات، ئەمەش ژان پەیدا دەكات.4. جاری وا هەیە منداڵدان گرێی تێدایە، دەبێتە هۆی

زیادبوونی خوێنڕێژی و ژان پەیدا دەكات.خوێنڕژانی زۆر و پەیدابوونی گرێ لەو ئافرەتانەدا هەیـــە، كـــە مێردیـــان نەكـــردووە، یاخـــود منداڵیان نەبـــووە. بەڕێژەیەكـــی كەم چەند كچێـــك لەماوەی ســـاڵێكدا دەبینن، كە خوێنەكەیان لەناو منداڵدانیاندا چونكـــە دەكات، ژانیـــان تووشـــی كۆبۆتـــەوەو بۆریەكانی خوارەوەیان گیراوە، یا هەر لەمنداڵیەوە لەسكی دایكیانەوە دروست نەبووە. ئەو حاڵەتانەش نەشـــتەگەری تایبەتی دەوێت، تاكو ئەو رێگایەی بۆ

بكرێتەوە و خوێنەكە بێتەخوارەوە.وەك باسم كرد، رێژەكەی كەمە، لەماوەی 10 ساڵی رابردوودا 13 حاڵەتی وام هاتۆتەال و نەشتەرگەریم بۆ ئەنجام داون، سوپاس بۆ خوا رێژەیەكی باشیان بوونەتـــە خاوەن منـــداڵ و ژیانی هاوســـەرگیرییان

پێكهێناوە و كێشەیان نیە.دووبارەی دەكەمەوە، هەر كچێكی تەمەنی 15 ساڵی ســـوڕی مانگانەی دەرنەكەوت، پێویســـتە سەردانی

پزیشك بكات و پشكنینی بۆ ئەنجام بدرێت.

كـۆمـەاڵیەتی ــ تەندروستی

ژماره 215 2014/1/18 57

هـــونـــەری

دیارییەكەی چنار كەركوكی

"دڵی هەژار"ەكەیەتی

58 ژماره 215 2014/1/18

كاردینای سپی

ئەحمەد تاریق

هونەری

زۆر جار بەش����ێك لەو كەسانەی بەهۆی دەك����ەن، پەی����دا ناوبان����گ كارەكانیان����ەوە گلەی����ی ئەوە دەكەن، كە ناوبانگ زۆر ش����تی راپۆرت����ەدا ل����ەم ب����ەاڵم لێس����ەندوونەتەوە، كوردس����تان لەهونەرمەندان����ی بەش����ێك بەس����ەرهاتی خۆیان لەكاتی چوونە بازاڕ و مامەڵ����ەی فرۆش����یارەكان لەگەڵیاندا دەخەنە روو و هەندێكیان خۆشحاڵن بەچۆنێتی ئەو

مامەڵەكردنە.كەماڵ محەمەد یەكێكە لەو گۆرانیبێژانەی هونەری����دا لەب����واری زۆرە س����ااڵنێكی گوێ����ی ئاش����نای دەنگیش����ی و دەكات كار بەش����ێكی زۆری گەنجان����ە، ئ����ەو سوپاس����ی خەڵكی كوردس����تان دەكات ب����ۆ ئەو رێزەی لەهونەرمەندانی دەگرن و دەڵێ "زۆرجار كە بۆ شت كڕین دەچمە بازاڕ، یاخود مۆڵەكان رێ����زم ل����ێ دەگ����رن، زۆرج����ار لەكافتریاكان یاخود لەش����وێنە تایبەتییەكان دانیش����تووم، بێ ئ����ەوەی ئاگاداریش بم پارەیان بۆ داوم، یاخود خ����اوەن ماركێت و مۆڵەكان زۆرجار

پارە وەرناگرن".یەكێك لەو بەس����ەرهاتانەی بەس����ەر ئەو هونەرمەندەدا هاتوون و پێی خۆش بوو بۆ خوێنەرانی )سڤیل(ی باس بكات، هەڵوێستی منداڵێكە ك����ە لەیەكێ����ك لەماركێتەكان كاری كردووە، لەمبارەیەوە دەڵێ "رۆژێك چوومە ماركێتێك����ەوە منداڵێك����ی لێب����وو، ئ����ەو بەبێ ئەوەی لەمانای هونەر بزانێت، كە منی بینی پێ����ی گوتم كاك كەم����اڵ نابێت پارە بدەیت و

پارەكەی تۆ لەسەر منە".ه����اوكات س����االر مەحم����ود ك����ە یەكێك����ە لەه����اوڕێ نزیكەكان����ی كەم����اڵ محەم����ەد و

س����ااڵنێك پێك����ەوە كاری����ان ك����ردووە، باس ل����ەوە دەكات كە لەب����ازاڕ و مۆڵەكاندا وەك هونەرمەن����د مامەڵەی لەگەڵدا دەكرێت، بەاڵم لەبارەی وەرگرتنی پارەوە دەڵێ "وەرگرتنی پارە لەدوكاندارێكەوە بۆ دوكاندارێكی دیكە جی����اوازە، دوكاندار هەیە پ����ارە وەرناگرێت و دوكانداریش هەیە بەش����ێوەیەكی ئاسایی

پارە وەردەگرێت".)سڤیل( ویستی لەزاری ساالرەوە بزانێت ت����ا چەن����د بردنی ش����ت بەخۆڕای����ی لەالیەن هونەرمەندانەوە كارێكی ئاساییە، ئەو گوتی "ئەوە پەیوەستە بەكەسایەتی هونەرمەندەكان لەكاتی پارەداندا، ئایا ئەو هونەرمەندە قبوڵ

دەكات پارە بدات یاخود نا". خۆشحاڵە كە پارە نادات

هونەرمەندێك����ی كچ����ە ك����وردی نارین����ا باك����ووری كوردس����تانەو لەم����اوەی چەن����د گۆرانییەك����ی چەن����د راب����ردوودا س����اڵی باڵوكردووەتەوەو لەهەرێمی كوردستانیشدا تا ڕادەیەك ناس����راوە، ئ����ەو گرنگی بەكڕینی س����ەردانی زوو زوو و دەدات جلوب����ەرگ

بازاڕ و مۆڵەكان دەكات.نارینا خۆشحاڵە بەوەی كە دوكاندارەكان وەك هونەرمەندێك سەیری دەكەن و رێزی دەگرن، ه����ەر بۆیە دەڵێ "بەخۆش����حاڵییەوە وەك����و مۆڵ����ەكان خ����اوەن و دووكان����دار هونەرمەندێك سەیرم دەكەن، زۆرجار بووە كە ش����تم كڕیوە، پێیان گوت����م تۆ نابێت پارە بدەیت، یاخود هەرزانتر لەكەس����ێكی ئاسایی

شتومەكەكانمان پێ دەفرۆشن".هەرچی تەنیا ئیدریس����ە باس لەوە دەكات ك����ە دوكاندارێك ب����ۆ رێزگرتن ل����ەو، زیانی ماددی بەخۆی گەیاندووەو شتی بەهەرزانتر پێی فرۆش����تووە، ئەو گوتی "خۆش����حاڵم كە

ش����تێكم پێویس����ت دەبێ����ت و دەچم����ە بازاڕ دەبینم زۆر رێز لەهونەرمەند دەگیرێت، بەو مانایەی ئەگەر پارەش����ت لێ وەرگرن، بەاڵم

لەحەقی خۆیان زیاتر وەرناگرن".ئەو هونەرمەندە چەند جارێك بەس����ەریدا هات����ووە، ك����ە چووبێتە بازاڕ بۆ ش����ت كڕین و خات����ری گیرابێت، لەمبارەیەوە دەڵێ "زۆر ج����ار پێم دەڵێن نابێت پارە بدەیت، بەاڵم من قب����وڵ ناكەم، ئەوە قەناعەتی خۆمە نامەوێت پ����ارەش دەدەم ك����ە ب����ەاڵم ن����ەدەم، پ����ارە قازانج����م لێ وەرناگ����رن و بەپ����ارەی خۆی پێم دەفرۆش����نەوە، چەند رۆژێك پێش ئێستا هەندێك دیاریم ب����ۆ منداڵەكانم كڕی، بەزۆر پ����ارەم دا بەدوكاندارەك����ە، لەگەڵ ئەوەش����دا قازانجی لێ وەرنەگرتم، بەڵكو زەرەریش����ی

كرد".بەپێچەوانەی ئ����ەو هونەرمەندانەوە زۆیا خانمە هونەرمەندی رۆژئاوای كوردس����تان دوكان����دارەكان لەمامەڵەكردن����ی نیگەران����ە لەگەڵی����دا، ئەو دەڵێ "زۆر بەداخەوە هەندێك لەدووكان����دارەكان وا دەزان����ن ك����ە بوویت����ە هونەرمەن����د، ئ����ەوا زۆر دەوڵەمەن����د دەبیت و پ����ارەی زیات����رت ل����ێ وەردەگ����رن، رێزم هەی����ە بۆ هەندێ����ك دووكاندار ك����ە زۆر رێز لەهونەرمەن����د دەگ����رن و جار وای����ە پارەی

كەمتریش وەردەگرن". بەڵێنیان پێداوە

بازاڕیكردن����ی كاروب����اری هەرچەن����دە خانەوادەك����ەی لەس����ەر ئ����ەوە و زوو زوو دەچێتە بازاڕ، بەاڵم پەروین ش����ازادە گلەیی لەدوكاندارەكان ناكات، ئەگەر خاتری نەگرن چونكە وەك خۆی دەڵێ "من رۆژانە لەبازاڕم ناكرێت هەموو رۆژێك خاترم بگرن، لەگەڵ ئەوەش����دا زۆر سوپاس����ی خ����اوەن م����ۆڵ و

فرۆشیارەكان چۆن مامەڵە لەگەڵ هونەرمەندان دەكەن؟

ژماره 215 2014/1/18 59

نارینا كوردی

ەدەم

محل

ەما ك

ودحم

مەر

اال س

دەازا

شین

رو پە

بێۆز

ر

ۆیا ز

هونەری

دووكان����دارەكان دەكەم، كە زۆر رێزمان لێ دەگ����رن و بەخێرهاتنێكی جوانمان دەكەن و پێیانخۆش����ە لەمامەڵەكردندا خاترمان بگرن، ئاس����ایی خاترم����ان هێن����دەی كەس����ی دوو

دەگرن" .و ئەكت����ەر خانم����ە دیك����ەوە لەالیەك����ی ش����اعیر كاردینا س����پی دڵخۆشە بەو رێزەی لەهونەرمەن����دان دەگیرێت و دەڵێ "زۆر جار چوومەت����ە بازاڕ و ك����ە دەمەوێت جلوبەرگ بك����ڕم دوكاندارەكان زۆر دڵخۆش دەبن، كە هونەرمەندێ����ك دەچێت����ە الیان و ش����تیان لێ

دەكڕێت".لەگ����ەڵ خ����ۆی بەس����ەرهاتێكی كاردین����ا )س����ڤیل( ب����ۆ جلوب����ەرگ فرۆش����یارێكی دەگێڕێت����ەوە، لەمبارەی����ەوە دەڵ����ێ "رۆژێك گوت����ی جلوب����ەرگ دوكانێك����ی چووم����ە دەمەوێت هاوكاری����ت بكەم و ئەگەر كلیپێك یاخ����ود درامایەك����ت هەب����وو، ح����ەز دەك����ەم جلوبەرگەكەت دیاری من بێت، كە سەردانی ب����ازاڕ دەك����ەم بۆ ش����ت كڕی����ن زۆر خاترم دەگ����رن، جاری وا هەیە، كە ش����تەكەم كڕی دیارییەكیش����م پێ����دەدەن، ئەمە مان����ای وایە كە خەڵكی رێ����ز لەهونەرمەند دەگرن و بەم

شێوەیە دەریدەبڕن".هەرچی گۆرانیبێژی الو رۆزبێیە، هەمیشە بەس����تایلی ن����وێ و جوان����ەوە دەردەكەوێت، ئ����ەو سوپاس����ی دوكان����دارەكان دەكات، كە زۆر ه����اوكاری دەكەن، بەاڵم نایش����ارێتەوە كە "هەندێك بەش����ێوەیەكی نۆڕم����اڵ مامەڵە دەك����ەن و زۆر جاری����ش داش����كاندنی زۆرم بۆ دەك����ەن لەو جلوبەرگان����ەی كە دەیانكڕم و ج����اری واش هەی����ە كە جلوب����ەرگ دەكڕم ب����ۆ دەربڕین����ی خۆشەویس����تییان دیارییەكم

پێدەدەن و وێنەیەكیشم لەگەڵدا دەگرن".

ژماره 215 2014/1/18 59

60 ژماره 215 2014/1/18

ئەحمەد تاریق

ك����ێ ه����اوكاری كردووی����ت ب����ۆ دەسپێكردنی كاری هونەریت؟

مێ����ژوو جاح����د: من لەڕێگ����ەی دایكمەوە تێك����ەڵ بەدونی����ای هون����ەر ب����ووم، چونك����ە دایك����م ئەكتەر بووە، بەدایكمیان گوتبوو، كە پێویس����تیمان بە ئەكتەرێك هەی����ە ئەم رۆڵە بگێڕێ����ت و ل����ەم تەمەن����ەدا بێ����ت، دوات����ر كە بەمنیان گوت زۆر پێم خۆشبوو، چونكە زۆر حەز ب����ەكاری ئەكتەری دەك����ەم و رۆڵەكەم

خوێندەوە بەدڵم بوو و بەشداریم تێداكرد.ج����ۆرە چ منداڵ����ی لەتەمەن����ی

كەسایەتیەكت هەبوو؟مێژوو جاحد: هەتا بڵێیت منداڵێكی شەیتان ب����ووم، هیچ هێمن و لەس����ەرخۆ نەبووم، بۆ

حاڵی خۆم زیندوو بووم. ئەی ئێستا؟

مێژوو جاحد: ئێستاش هەروام. لەم فیلمە وادەرەكەوێت كە كوڕێكی هەژار دەیەوێت عاش����قی كچێكی دەوڵەمەند بێت، ئایا ئەم س����یناریۆیە هیچ كات بەس����ەر

ژیانتدا هاتووە، یاخود بەپێچەوانەوە؟مێ����ژوو جاح����د: نەخێر هی����چ كات ئەوەم بەس����ەر نەهات����ووە، ك����ە كوڕێك����ی ه����ەژار هەوڵب����دات من����ی خ����ۆش بووێ����ت، چونك����ە

خۆشەویس����تی بەدەوڵەمەن����دی و ه����ەژاری نییە.

ئەگەر كوڕێك����ی هەژار بێتە داوات شووی پێ دەكەیت؟

مێ����ژوو جاح����د: م����ن تەمەن����م 17 س����اڵه، جارێ بەنیاز نیم شوو بكەم، ئەگەر شووش بكەم، ب����ەڕای من ش����ووكردن بەهەژاری و

دەوڵەمەندی نییە. ئەگەر بڕیارتدا ش����وو بكەی، حەز دەكەی����ت ئ����ەو ك����وڕەی بێت����ە خوازبێنی تۆ

كەسێكی چۆن بێت؟مێژوو جاحد: كوڕێكی راستگۆ بێت و باش

بێت و رێگر نەبێت لەبەردەم كارەكانم.ك����رد رێگ����ری ئەگ����ەر ئ����ەی

لەكارەكەت؟مێژوو جاحد: شووی پێ ناكەم.

بەب����ەراورد هەولێ����ر دەگوترێ����ت لەگەڵ س����لێمانی ئەكتەری كچی باش����ی تێدا

نییە، تۆ رات چییە؟مێ����ژوو جاحد: ئێم����ە هەموومان كوردین، ئەوج����ا چ ل����ە هەولێر بێت و چ لە س����لێمانی، من خ����ۆم لەهەولێ����ر لەدایك بووم����ە، بەاڵم لەس����لێمانی گ����ەورە بووم����ە، خ����ۆم بەكچی هەردوو ش����ار دەزان����م، نەخێر راس����ت نییە

بەردەوام حەزم لەفیلمی ئەكشن و موغامەراتە

هونەری

ناوی مێژووە، بەاڵم مێژووییەكی دێژی نییە لەكاری هونەری، بەڵكو سەرەتایەتی، بەاڵم دەشیەوێ مێژوویەك بۆ خۆی دروست بكات، بەكاری هونەری و وەك هونەرمەندێكی بەتوانا بناس���رێ. باوكی مێژوو كە ناوی جاحدە، خەڵكی س���وریایە، دایكیشی خۆشناوە،

خۆیشی لەهەولێر لەدایك بووەو ئێستاش لەهەولێر دادەنیشێ.دوای بەش���داریكردنی لەزنجی���رە درام���ای )رەوت���ی ژی���ان( س���ڤیل ئ���ەم دی���دارەی لەگەڵ

ئەنجامدا.

پاڵەوانی درامای رەوتی ژیان ناوی مێژووە و حەزیش لە مێژوو ناكات:

ژماره 215 2014/1/18 61

هەولێریش كچی ئەكتەری باشی تێدایە. گەورەتری����ن كێش����ە لەب����ەردەم تۆ

وەك ئەكتەرێكی كچ چییە لەكۆمەڵگادا؟مێژوو جاحد: یەكەم جار كە كەسێك دێتە سەرشاش����ە، من داواكاریم لەو خەڵكە هەیە ك����ە بڕیاری خێرای خۆیانی لەس����ەر نەدەن، س����ەیری كارەكانی بكەن و س����ەیری الیەنە باش����ەكانی بك����ەن، ناڵێ����م هەمووم����ان زۆر باش����ین، ب����ەاڵم پەیام����ی ئێمە وەك����و ئەكتەر

گرنگە. دایكت وەكو ئەكتەرێك هەمیش���ە چ

ئامۆژگارییەكت دەكات؟مێژوو جاحد: دەڵێت رێگەی راست بگرەو پێش ئەوەی كارەكانت بكەیت بیری لێبكەوە. چ كارێك���ت كردووە كە ئێس���تا لێی

پەشیمان بیت؟مێ���ژوو جاحد: ل���ەم كارەم پەش���یمانم كە هاوڕێیەكم كۆچ���ی دوایی كرد، من نەمتوانی بۆ ئاخیر جار قس���ەی لەگ���ەڵ بكەم، رۆژێك پێش ئ���ەوەی كۆچی دوایی ب���كات تەلەفۆنی ب���ۆم كردبوو، نەمتوانیب���وو وەاڵمی دەمەوە،

لەم كارە پەشیمانم.لەگ���ەڵ مێ���ژووە ن���اوت خ���ۆت

خوێندنەوەی بابەتی مێژوویی چۆنی؟مێژوو جاحد: هیچ باش نیم، چونكە حەزم

لێ نییە. تاچەن���د ئ���ەم رۆڵ���ەت بەدڵ���ە ك���ە

لەدرامای رەوتی ژیان دەیبینی؟مێ���ژوو جاح���د: تاڕادەیەك���ی زۆر، چونكە

باس لەژیانی ئەمڕۆی گەنجان دەكات. ح���ەزت ل���ە چ كارێك���ی هونەریی���ە

بێجگە لەكاری ئەكتەری؟پەیوەن���دی هەركارێ���ك جاح���د: مێ���ژوو بەهونەربێت من حەزم لێیەتی، جا شانۆ بێت یاخود گۆرانی گوتن، یا هەركارێكی هونەری

بێت. ب���ەرای ت���ۆ ئەگ���ەر ئەكت���ەر جوان

نەبێت كاری دەست دەكەوێت؟مێژوو جاحد: تاڕادەیەك نەخێر.

لەگ���ەڵ كاری ناوم���اڵ چۆن���ی، ئایا هاوكاری دایكت دەكەیت؟

مێژوو جاحد: نەخێر زۆر هاوكاری ناكەم، چونكە ن���ازم زۆر هەڵدەگیرێت، بەاڵم جاری

وایە كاری بۆ دەكەم. رۆژان���ە چەن���د كاتژمێ���ر خەریكی

رووخسارت دەبیت بۆ خۆجوانكردن؟مێژوو جاحد: سێ یان چوار سەعات.

بپرس���ین خۆشەویس���تیت ئەگ���ەر كردووە، یاخود خۆشەویستت هەیە؟

خۆشەویس���تیم نەخێ���ر جاح���د: مێ���ژوو

نەك���ردووە، خۆشەویستیش���م نیی���ە، ئەگ���ەر خۆشەویس���تی بك���ەم بەب���ێ پرس���ی دایك���م نایك���ەم، چونكە لەهەم���وو كارێكم رای دایكم

وەردەگرم. ح���ەز ب���ە چ رۆڵێ���ك دەكەی���ت ك���ە

بیگێڕیت؟مێ���ژوو جاحد: ب���ەردەوام ح���ەزم لەفیلمی ئەكش���نە، چونكە من كەسێكی رۆمانسی نیم، هەروەه���ا كەس���ێكی هێمن و لەس���ەرخۆنیم،

بۆیە حەزم لەفیلمی موغامەراتە. ك���ە دەڕۆی���ت ب���ۆ دەرەوە خەڵ���ك

توانجت لێ نادەن؟مێژوو جاحد: لەوەتەی ئەم فیلمەم پەخش ئەگ���ەر دەرەوە، نەڕۆیش���توومە دەكرێ���ت بڕۆمە دەرەوەش نامناسنەوە، چونكە ستایلم گۆڕیوە، م���ن بۆیە تاڕادەی���ەك بەدڵی خەڵك

دەكەم.درامای���ە ئ���ەم س���ەیری خ���ۆت

دەكەیت؟مێ���ژوو جاح���د: بەڵ���ێ بێگومان س���ەیری

دەكەم. هاوڕێكان���ت ك���ە دەتبین���ن چیت پێ

دەڵێن، یاخود چۆن بانگت دەكەن؟مێ���ژوو جاحد: ك���ە دەمبین���ن حیوارەكانم دەڵێنەوە، یاخود حیوارەكانی هاوار دەڵێنەوە، هەروەه���ا بەكانی���او بانگ���م دەك���ەن ن���ەوەك

مێژوو. چەن���د ك���ەس پێی���ان گوتوی���ت كە

بەدەشنێ دەچیت؟مێژوو جاحد: ئەوەی راستی بێت خەڵك زۆر پێم دەڵێن بەدەش���نێ دەچی���ت، ئەوەش بۆمن جێگای س���ەربەرزییە، ك���ە لەهونەرمەندێكی ئاوا سەركەوتوو بچم، بەاڵم من هەر مێژووم

دەمەوێت بەمێژوو بچم.

هونەری

رۆژانە سێ یان چوار سەعات خەریكی خۆ جوانكردنم

ژماره 215 2014/1/18 61

62 ژماره 215 2014/1/18

هونەری

بەهجەت یەحیا "دڵی سپی" لەكەركوك بەرهەم دەهێنێت

فەرزین خەریكی بازنەی رەش و سپیە

سدیق فەقیانی دەبێتە دراوسێی بێوەژنێك و دەیخوازێت

سڤیل: نێرگز قادرهونەرمەن���د بەهج���ەت یەحیا نوێترین كاری هونەری خۆی لەش���اری

كەركوك بەرهەم دەهێنێت و ناوی )دڵی سپی( لێناوە.لەمبارەیەوە میوزیك ژەن رزگار حەمە رەئوف هاوڕێی هونەرمەندی ناوب���راو ب���ە س���ڤیلی گوت "دڵی س���پی ناوی ئ���ەو بەرهەم���ە نوێیەی هونەرمەن���د بەهجەت یەحیایە ك���ە لەكەركوك بەرهەم���ی دەهێنێت و

بەشێوازێكی دیكە پەیامی دەگەیەنێتە هەوادارانی"ب���ە وتەی رزگار ئ���ەم بەرهەمەی بەهجەت یەحیا باس لە

هەس���ت و ن���اخ و ش���ێوە و س���یمای خ���ۆی دەكات و جوانییەكانی بەهجەت دەخاتە روو.

)دڵی س���پی( ئاواز و تێكس���تی بەهجەت یەحیایەو هەر یەكە لە رزگار حەمە رەئوف و سامان عەزیز و شوان ئەكرەم كاری ئامادەكردن و دابەشكردنی

میوزیكی���ان ب���ۆ ئەنجامداوەو لە س���تۆدیۆی كەناڵی ئاسمانی كەركوك تۆمار كراوە.

سڤیل: رۆڤین قەراجیدەرهێن����ەری كورد )فەرزی����ن كەریم( كۆتایی بەوێنەگرتن����ی كورتەفیلمی

سینەمایی بازنەی رەش و سپی هێنا و ئێستا لەقۆناغی مونتاژدایە.جەم����ال جەب����اری، بەڕێوەب����ەری بەرهەم����ی كورتەفیلمەكە بە)س����ڤیل(ی راگەیاند "م����اوەی فیلمەكە 15خولەكەو لەس����یناریۆ و دەرهێانی فەرزین كەریم����ەو لەناوچ����ەی خێالنی وێن����ەی بۆگیراوە، ناوەڕۆكەكەش����ی باس لەژیانی س����ەخت و تەمومژاوی خێزانێك و جوگرافیایەكی نادیار دەكات، كە بەه����ۆی كچۆڵەیەكەوە گۆڕان بەخۆیانەوە دەبینن"، جەباری كە وەك ئەكتەریش بەشدارە، گوتیشی "ئەو كورتەفیلمە بەرهەمی بەڕێوەبەرایەتی هونەری سینەمای هەولێرەو بڕیارە بچێتە فیستڤاڵە نێودەوڵەتییەكانەوە".

هەروەها خاتو دڵنیا كاموسیش وەك ئەكتەر تێیدا بەشدارە.

سڤیل: ئەحمەد تاریق س����دیق فەقیان����ی لەهەم����وو كلیپەكان����ی دەیەوێ����ت وەك����و كەس����ێكی كۆمی����دی دەركەوێ����ت، لەلێدوانێك����دا بۆ )س����ڤیل( گوتی "من ئێس����تا خەریكی كلیپكردنی گۆرانییەكم بەنێوی )یارێ یارێ( تێكس����تی ئەم گۆرانییە لەالیەن سۆران فەقیانییەوە نوسراوەو ئاوازەكەش����ی هی مەحمەد ئاكرێییە، ئینش����ائەاڵ ب����ەم نزیكان����ە ب����اڵو دەكرێت����ەوە، ئێس����تا خەریكی وێنەگرتنی كلیپەكەین، س����دیق زیات����ر لەبارەی ئەم كلیپ����ەوە رایدەگەینێ����ت و دەڵێت "ل����ەم كلیپە من خێزانەك����ەم كۆچی دوایی دەكات و س����ێ كوڕم دەبێ����ت، چونكە لەش����ار ناتوانین بژین، دەڕۆینە گون����د، لەگون����دی دەبمە دراوس����ێی بێوەژنێك، كە س����ێ كچی هەیە، من ل����ەم كلیپە بێوەژنەكە دەخوازم و س����ێ كوڕەكەش����م هەرس����ێ كچی

بێوەژنەكە دەخوازن".

62 ژماره 214 2014/1/11

ژماره 215 2014/1/18 63

هونەری

دیارییەكەی چنار كەركوكی

"دڵی هەژار"ەكەیەتی

سڤیل: نێرگز قادرخانمە هونەرمەند چنار كەركوكی یەكەم هونەرمەندی ئافرەتی ش���اری كەركوكە ك���ە ل���ەدوای س���اڵی 2003ەوە دەس���تی بەكارە هونەرییەكان���ی كردبێت، ئەو لەم رۆژان���ەدا نوێترین كلیپ���ی گۆرانی خۆی بەناوی "دڵی ه���ەژار" باڵو دەكاتەوە، كە لەهۆن���راوەی بای���ز تاڵەبان���ی و ئ���اوازی نورەدینەو هێمن حوس���ێن لەس���تۆدیۆی میلۆدی كاری دابەش���كردنی موزیكی بۆ كردووە، هەروەها ئاس���ۆ حوسێن كاری دەرهێنانی بۆ كردووەو لەالیەن ئەردەالن

غەریبەوە كاری دەرهێنانی بۆ كراوە.چنار لەب���ارەی ئەم كلیپەوە بۆ )س���ڤیل( گوتی "چیرۆكی ئ���ەم بەرهەمەم باس لە كچێك���ی مەس���یحی دەكات، كە عاش���قی كوڕێكی موس���ڵمان ب���ووە، بەاڵم بەهۆی جی���اوازی ئایین���ەوە بەیەك ناگ���ەن، ئەم گۆرانییەم دەبێتە دیاری س���اڵی 2014ی

من بۆ هەواداران".

ژماره 215 2014/1/18 63 ژماره 214 2014/1/11 63

64 ژماره 215 2014/1/18

رەنــگاوڕەنــــگ

هونەرمەندی میسری سومەیە خەشاب لەلێدوانێكی رۆژنامەوانیدا سەرەڕای ئەوەی باسی دوایین كاری خۆی كردووە، رەخنەشی لەو دراما عەرەبیانە گرتووە، كە بەبڕوای ئەو الساییكردنەوەی

دەڵێ سومەیە توركیەكانە، دراما كوێرانەی و دەك��ەن لەبەر ك��ورت جلی "هەندێك

دیكۆری زەبەالح دادەنێت لەدراماكان، الساییكردنەوەی هەمووی ئەوە درام����������ا ت���ورك���ی���ی���ەك���ان���ەو الس����ای����ی����ك����ردن����ەوەی����ەك����ی ك��وێ��ران��ەی��ە. چ��ون��ك��ە ئەو

شتانە الوەكین".

سومەییە خەشاب: تەنورەی كورت السایی كوێرانەیە

فریال فەیسەڵ:

راگەیاندنی ئێستا خۆشی جارانی نەماوە

سڤیل: ئەحمەد تاریق و راگەیاندنكار خانمە

هەواڵەكان ب��ێ��ژەری ل����ەك����ەن����اڵ����ی

نی سما ئاگ�����������ەل�����������ی

كوردستان فریال پێی ف���ەی���س���ەڵ

مانەوەی ك��ە وای��ە لەماڵەوەدا ئ��اف��رەت

ك��ێ��ش��ە ب����ۆ ه���اوس���ەر و م��ن��داڵ��ەك��ان��ی دروس���ت

دەكات و دووپاتی دەكاتەوە، ك��ە "ئ��اف��رەت��ان دەت��وان��ن لەڕێی

كاركردنەوە ژیانێكی بەختەوەر بۆ فەراهەم خانەوادەكانیان و هاوسەر

بكەن".فریال تایبەت بە )سڤیل( گوتی "من دەمەوێت

بەو پیاوانە بڵێم كە ژنەكانیان خاوەن بڕوانامەن و لەماڵەوە زیندانییان كردوون و ناهێڵن كاربكەن، ئەگەر

بهێڵن بڕۆنە دەرەوەو ئەو كارانە بكەن، كە خۆیان ئارەزووی پێدەكەن لەو بڕوایەدام كە ژیانێكی بەختەوەر بۆ هاوسەر و منداڵەكانیان

دابین بكەن، چونكە زۆر جار رۆڵی ژنان لەماڵەوە كێشەیەكی زۆر گەورە دروست دەكات و دەبێتە گرفت بۆ منداڵەكانی و بۆ هاوسەرەكەی".

ئەو خانمە بێژەرە ماوەی چەند ساڵێكە لەبواری راگەیاندن كار دەكات، بڕوای وایە كە كەمی ئافرەتان لەناو بواری راگەیاندندا بۆ ئەوە دەگەڕێتەوە كە ئەو كچانەی

دێنە ناو بوارەكەوە زوو هاوسەرگیری دەكەن و لەڕاگەیاندن دوور دەكەونەوە.منداڵەكانی شوێنی خەریكە كە دەرب��ڕی، بەوە فریال خۆشحاڵی خۆی گەرچی خۆی بگرنەوە لەڕاگەیاندندا، لەهەمان كاتدا نایشارێتەوە، كە "راگەیاندنی ئێستا خۆشی جارانی نەماوە، چونكە زۆربەی كادیرەكان لەسەر بنەمایەكی بەهێز و

مەرجی باش وەرناگیرێن".

64 ژماره 215 2014/1/18

ژماره 215 2014/1/18 65

پزیش����كی دوو كیش����ا ئەمریك����ی ئەس����تێرەی دایك����ی تاوانب����ار كردووە لەوەی باری تەندروس����تی كچەكەیان تێكدای����ەوە، ئەوكچە تووش����ی نەخۆش����یەك ب����ووە كە ئ����ارەزووی خواردنی نەماوەو رۆژ لەدوای رۆژ باری تەندروس����تی خراپتر دەبێت و لەنەخۆشخانەیە. گوایە كاتی خۆی ئەو دوو دوكتۆرە زۆر فش����اریان لەسەر كیشا داناوە، بۆ ئەوەی زیاتر لەكێشی لەدەست بدات و ئامۆژگاریی����ان كردووە، كە خۆی بڕش����ێنێتەوە بۆ

ئەوەی گەدەی بەتاڵ بێت.

راگەیاندن����ەكان وێنەكان����ی كی����م كارداش����یان باڵو دەكەن����ەوە، ل����ەوەش دەگ����ەن ك����ە كاری كی����م تەنها وروژاندن����ە و لەوێنەكانی����دا قەتی����س ب����ووە، لەگ����ەڵ

ئەوەش����دا بایەخ����ی پێ����دەدەن و ئ����ەو لەهەم����وو وێنەیەكیش مەبەس����تی خۆی هەی����ە. دوایین وێنە ئەوەی����ە كە كی����م وەرزش دەكات و ب����ە مایۆیەك دەردەكەوێت و لەدواوەی گیراوە، راگەیاندنەكان

دەڵێ����ن كی����م مەبەس����تی ئەوەیە ل����ەو وێنەیە بڵێ����ت ئەمە س����متە راس����تەقینەكەی منە،

دەستكاریم نەكردووە.

دایكی كیشا دوو دكتۆر تاوانبار دەكات

كیم كارداشیان: ئەوە سمتە راستەقینەكەی منە

رەنــگاوڕەنــــگ

ژماره 215 2014/1/18 65

66 ژماره 215 2014/1/18

دیالر دەكاك – ئامەد

لە باشووری كوردستان زۆر كەس داوای هاوسەرگیرییان لێ كردووم

دەمەوێ دۆكیۆمێنتارییەك لەسەر ژیانی هونەرمەندانی باشوور دروست بكەم

پیاوی كورد شێرە

سەڤدا كاپاڵن:

1977 لەس���اڵی كاپ���اڵن س���ەڤدا لەش���اری ئەرخان���ێ لەناوچ���ەی كوردس���تان باك���ووری ئام���ەدی لەدایكبووەو س���اڵی 2004 بەش���ی وەرزش���ی زانكۆی دیجلەی تەواو كردووە، ماوەی 15 س���اڵە كاری میدیای���ی دەكات و ماوەی س���ێ ساڵیشە پێشكەش���كاری بەرنامەیە ل���ەم دونی���ا، ئاس���مانی لەكەناڵ���ی دیمانەیەی س���ڤیلدا كاپاڵنی پێشكەشكاری بەرنام���ەی )دەمخۆش( لەو كەناڵە باس���ی بەرنامەك���ەو تایبەت���ی پرس���ێكی چەن���د كاركردن���ی میدیایی دەكات، ئ���ەو ئاماژە دەركەوتن���ی دوای ك���ە دەدات، ب���ەوە كەس���انێكی تەلەفزیۆن���ەوە لەشاش���ەی زۆر لەباش���ووری كوردس���تانەوە داوای

هاوسەرگیرییان لێكردووە.

هاوێنە

66 ژماره 215 2014/1/18

ژماره 215 2014/1/18 67

پێش���تر لەتەلەفزیۆنی ئام���ەد بەزمانی تورك���ی هەواڵ���ت دەخوێن���دەوە، ئای���ا ئ���ەو كات

دەتتوانی بەكوردی قسە بكەی؟س���ەڤدا كاپ���اڵن: م���ن چەندین س���اڵە بەكاری میدیایی���ەوە خەریك���م، چەن���د س���اڵێك لەكەناڵ���ی تەلەفزیۆن���ی )ج���ان( بەزمان���ی توركی گەش���تی هەواڵەكانم دەخوێندەوە، من لەمنداڵییەوە كوردی دەزانم، بەاڵم لەڕابردوودا ئەو دەرفەتە نەبوو، كە

بەزمانی زگماكی خۆم بەرنامە پێشكەش بكەم. چ���ۆن ب���وو كاركردن���ت ب���ۆ كەناڵ���ی دونیا گواس���تەوە؟ چۆن بەرنامەی )دەمخۆش(ت

هەڵبژارد؟س���ەڤدا كاپاڵن: كاتێ���ك دونیا تیڤ���ی كرایەوە، ب���ەدوای كارمەن���د دەگ���ەڕان، هاوڕێیەك���م ناوی منی ب���ۆ بەڕێوەب���ەری ئەو تەلەفزیۆنە پێش���نیار كردب���وو، دوات���ر پەیوەندیم���ان پێك���ەوە ك���ردو

دەستبەكاربووم.ب���ۆ ئام���ادەكاری چ���ۆن بەیانی���ان بەرنامەكەت دەكەیت؟ كێ شێوازی جلوبەرگ و

ماكیاجەكەت بۆ دەستنیشان دەكات؟س���ەڤدا كاپاڵن: ب���ۆ پێشكەش���كردنی بەرنامە رۆژانە س���ەعات حەوتی س���ەر لەبەیانی لەخەو هەڵدەس���تم، خ���ۆم ماكی���اج دەك���ەم و پێمخۆش نییە كەس���ێكی دیك���ە ماكیاجم ب���كات، هەر خۆم جلوبەرگیش دەستنیش���ان دەكەم، ویس���تم جلی ك���وردی لەبی���ر نەكرێ���ت، چونك���ە ئ���ەو جالن���ە كلتووری میللەتێكن و ژنانی كورد بەم ش���ێوەیە دەیپۆش���ن، ویس���تم هەم���وو ش���تێك بەگوێرەی دابونەریت���ی ئێمە بێ، راوێ���ژكاری بەرنامەكەش

خۆم دەیكەم. چۆن ئ���ەو خواردنانە هەڵدەبژێرن كە

لەبەشێكی بەرنامەكەتدا ئامادەی دەكەن؟س���ەڤدا كاپاڵن: كابان���ی بەرنام���ە هەیە ناوی جیهان خانەو خواردن دروست دەكات، سەرەتا بەگوێ���رەی چێش���تخانەی كوردی و پاش���انیش خ���واردن جیهان���ی چێش���تخانەی بەگوێ���رەی لەوبارەی���ەوە بەتایبەت���ی دەكەی���ن، دروس���ت دەخوازی���ن هاوكاری ژنی كورد بكەین، هەندێك ج���ار ژن ب���ۆ دروس���تكردنی خواردنێك ناكۆكی ل���ەال دروس���ت دەب���ێ، لەوبارەی���ەوە ویس���تمان هاوكاری ژن���ان بكەین، هەندێك جار پێناس���ەی ب���ۆ دەپرس���ین، لەگەورەكانم���ان خواردنێ���ك دروس���تكردنی خواردنی كوردەواری هاوكاری

لەوان وەردەگرین. هاتنە سەر شاشەو پەیداكردنی ناوبانگ

چ گۆڕانكارییەكیان لەژیانت دروستكرد؟سەڤدا كاپاڵن: بەڕاس���تی دەڵێم، پێشتر زیاتر زۆر دەرك���ردن ناوبان���گ ب���ووم، س���ەربەخۆ زەحمەت���ە، چونك���ە ئیتر تۆ تەنیا نی���ت، مەبدەئی مرۆڤ دروس���ت دەبێت و پێویس���تە بەگوێرەی ئەو مەبدەئانە هەڵس���وكەوت بكەیت، س���ەرەڕای

ئەوەش الیەنی خۆشیشی هەیە.

خۆشی وەكو چی؟س���ەڤدا كاپاڵن: ئیتر هەموو كەس دەتناس���ێت و خۆش���ی دەوێی، زۆر كەس تۆ وەكو كەسێكی كات���ەی ل���ەو دەكات، هەژم���ار خانەوادەك���ەی ژمارەیەك���ی زۆر لەبین���ەران دەڵێ���ن خۆش���مان دەوێ���ی، ئەو كات���ە وەكو ئەوە وای���ە پارچەیەك لەجەرگ���م بب���ڕن، چونكە زۆر خۆش���حاڵ دەبم، هەندێك جار چاوەكانم پڕ فرمێس���ك دەبن، ئەوە زۆر خۆش���ە و م���رۆڤ بەو قس���انە س���ەربەرز

دەبێت.كوردس���تان باش���ووری خەڵك���ی

دەتناسن؟س���ەڤدا كاپاڵن: بەڵێ دەمناس���ن، هەندێك جار باوەڕ ناكەن، دوو س���ێ جار پرس���یار دەكەن تۆ س���ەڤدای؟، زۆر ك���ەس دەخوازن وێن���ەم لەگەڵ بگ���رن و ببمە میوان���ی ماڵەكانیان و زۆر قەدر و قیمەتم دەگرن، خەڵكی باشوور زۆر خوێنشیرینن، هەستیان لەسەر زمانیانە، زۆرجار دەڵێن )بۆچی

نایەیت لەكەناڵەكانی ئێرە كاربكەی؟(. زۆربەی پێشكەش���كارەكان باس لەوە دەك���ەن، كە ئیمەیڵی س���ەیریان پێ دەگات، تۆش

وای؟س���ەڤدا كاپاڵن: بەڵێ، زۆر ئیمایلم بۆ دەنێرن، هەندێك جار لەئینتەرنێت داوای هاوس���ەرگیریم لێدەكەن، بەاڵم داواكارییەكی هەرە سەیر لەكاتی پێشكەش���كردنی بەرنامە ئەوەب���وو، كە خانمێكی خۆشەویس���ت لەكات���ی پێشكەش���كردنی بەرنامە تەلەفۆنی بۆ كردم، سەرەتا پرسیاری ئەوەی لێم كرد ش���ووم كردووە یاخود نا، منیش بەپێكەنین گووتم خێرە، ئەو لەوەاڵمدا گوتی بەڕاستی زۆرم

خۆشدەوێی، دەخوازم تۆ ببیتە بووكی من.زیات���ر هاوس���ەرگیری داواكاری

لەباشوور دێن یان لەباكوور؟س���ەڤدا كاپاڵن: ب���ەراوردم نەك���ردووە، بەاڵم پێموای���ە زیاتر لەباش���وورن، چونكە لەباش���وور زۆر ك���ەس دەیانەوێ���ت هاوس���ەرگیریم لەگ���ەڵ

بكەن. ئەو كەس���انەی داوای هاوسەرگیریت

لێدەكەن چ جۆرە بەڵێنێكت پێدەدەن؟سەڤدا كاپاڵن: هەموو شتێكیان بەڕاستەوخۆ پێدەڵێ���م، زۆرجار دەڵێ���ن ئەگ���ەر باوەڕمان پێ ناكەی���ت با دایكم بێت���ە خوازبێنیت، یاخود دەڵێن ب���ا بێینە پێش���ەوە بۆ ئەوەی خان���ەوادەی یەكتر بناس���ین، یاخود دەڵێ ئەوەی تۆ دەیڵێی با وابێ، منی���ش هی���چ كاتێك ب���ێ رێ���زی بەرامب���ەر ئەو كەسانە ناكەم، مرۆڤ دەتوانێت كەسێكی دیكەی

خۆشبوێت. وات���ا تۆش كەس���ێكی دیك���ەت خۆش

دەوێت؟س���ەڤدا كاپ���اڵن: نەخێ���ر، ب���ەاڵم میللەتەك���ەم

خۆشەویستی منە. ت���ۆ ك���ە ئ���ەو هەم���وو كەس���ە داوای

بی���ر لەئێس���تادا لێدەك���ەن، هاوس���ەرگیریت لەهاوسەرگیری ناكەیتەوە؟

سەڤدا كاپاڵن: من ئێستا هاوسەرگیریم لەگەڵ كارەكەم كردووە.

ئێس���تا لەگ���ەڵ كارەكەت���دای، ئەی بۆ دواڕۆژ چی؟

س���ەڤدا كاپ���اڵن: ئەو ش���تە قس���مەتە، ئێس���تا كارەكەم بۆ من گرنگت���رە، بەاڵم مرۆڤ نازانێت ژیان���ی چ���ی بۆ ئ���ەو هەڵگرت���ووە، م���ن دەبێژم

قسمەت. چ جۆرە پیاوێكت بەالوە پەس���ەندە بۆ

هاوسەرگیری؟س���ەڤدا كاپاڵن: تەنها بەبەزەیی و س���ۆز بێت بەرامب���ەر مرۆڤ���ی دیكە، ئەوە بەس���ە، با بزانێت كێی���ە، لەكوێ هات���ووە، ئەوە بەس���ە، تەنیا ئەوە

بەسە پەیوەست بێت بەكلتوورەكەیەوە. پێتوای���ە پیاوان���ی ك���ورد لەپەیوەندی نێ���وان ژن و مێ���رد چ���ۆن بن؟ ك���راوەن یاخود

موحافزكار؟س���ەڤدا كاپ���اڵن: پیاوی كورد ش���ێرە، پێموایە لەپەیوەندی لەگەڵ ژن بەئەدەب و ئسوڵە، پیاوانی ك���ورد رێز لەژنەكانی���ان دەگ���رن، لەڕابردوو تا ئەمڕۆ قسەی ژن لەناو ماڵەكانیان دەخوات، نەك وەكو میللەتانی دیكە كە دوای پیربوونیان قسەی ژن���ان جێبەجێ دەكەن، پیاوان���ی كورد هەرچەند بەڕواڵ���ەت خۆیان بەپێش���كەوتوو لەقەڵەم بدەن، بەاڵم ئەگەر پێشكەتوویی و نوێخوازی بەڕواڵەت بێت، بەبیرو تێڕوانینی خۆشیان پەیوەست نەبن بەنەریتەكانیانەوە، شتێكی باشە، پێویستە مرۆڤ

بەتێڕوانینی خۆی نوێخواز بێت. بەرنام���ە تەلەفزیۆنییەكانی باش���وور

چۆن هەڵدەسەنگێنێت؟دوایی���دا س���ااڵنەی ل���ەم كاپ���اڵن: س���ەڤدا پێش���كەوتنی زۆر گ���ەورە هاتن���ە ئ���اراوە، ئ���ەو تەلەفزیۆنان���ەی لەم���اوەی دوای���ی كرانەوە، زۆر بەرنامەی رێكوپێك بەس���ەركەوتوویی پێشكەش دەك���ەن، بەاڵم لەالی���ەن كارمەندانی ژن هەندێك كەم دەمێنن، پێموایە ئەوەش بەرەو كەمبوونەوە دەڕوات، بەڕاس���تی س���ەیری زۆر كەس دەكەم،

بەاڵم ناتوانم ناویان بهێنم. جگ���ە لەبەرنامەك���ەی خ���ۆت پڕۆژەی

بەرنامەی دیكەت هەیە؟س���ەڤدا كاپ���اڵن: بەڵ���ێ زۆر پ���ڕۆژەم هەی���ە، بەاڵم ئێستا ئەو ش���تانەی دەخوازم پێشكەشیان بك���ەم دەیانك���ەم، هەڵبەت���ە لەدڵی من���دا چەندین دەخ���وازم لەس���ەرەتا ه���ەن، پ���ڕۆژە و پ���الن دۆكیۆمێنتارییەك لەس���ەر ژیانی هونەرمەندانی ببێت���ە دەخ���وازم بك���ەم، دروس���ت باش���وور ئەرش���یفێك، هەروەه���ا دەخ���وازم ژیان���ی ژنانی ك���ورد وەك���و كورتەفلیمێ���ك پێش���كەش بكەم و كاری دەس���تی ئ���ەوان بەش���ێوەیەكی هون���ەری

نیشان بدەم.

هاوێنە

ژماره 215 2014/1/18 67

68 ژماره 215 2014/1/18

یادی لەدایكبوونی پێغەمبەر )د.خ( لە هەولێرفۆتۆستۆری: زریان قادر

ژماره 215 2014/1/18 69

70 ژماره 215 2014/1/18

كاوڕ 4/20-3/21بەبابەتە گ��رن��گ��ی م���اوەی���ەدا ل���ەم خۆت ب��دەو ژی��ان سەرەكییەكانی سەرقال الوەك��ی��ی��ەك��ان��ەوە ب��ەك��ارە كاری بەهۆی داه��ات��وودا لەماوەكانی مەكە. دەستدەكەوێت. پارەیەكت بڕە چەند نوێوە باشەكان ف��رس��ەت��ە ب��ۆ خ���ۆت ل��ەئ��ێ��س��ت��اوە

ئامادەبكە.

تەرازوو 10/20-9/21 بەرهەمانەیە ئەو دورینەوەی كاتی ل���ەراب���ردوو چ��ان��دوت��ن. باری ك��ە دەستكەوت و دارایی بەرز دەبێتەوە. كاتێكی زیاتر بۆ كارەكان تەرخان بكەن، نەك لەم بەرپرسیاریەكانتان ئ��ارەزووەك��ان. بۆ

هەفتەیەدا زیاد دەكات.

گا 4/21–5/20 ئێجگار سەرقالییەكانت هەفتەدا لەم پرۆژەیەكی ب��ۆ خ��ۆت دەب���ن. زی���اد پشتیوانی ئ��ام��ادەب��ك��ەی��ت. گ����ەورە دڵخۆشت بەتەواوی چواردەورەكەت و كۆمەڵ بەگونجان هەست كارەكەت لەشوێنی دەك��ات. هیچ مەترسە دەكەیت، زیاتر نزیكبوونەوەی و

شتێك رێگریت ناكات.

دووپشك 11/20-10/21 هەنگاوی بێ بیركردنەوە ناتگەیەنێتە لەكارەنوێیەكان ش��وێ��ن��ێ��ك. ه��ی��چ دەهێنن. ب���ەدەس���ت س���ەرك���ەوت���ن ئەگەری بەدیهێنانی ئاواتەكان بەهێزتر دەبێت. خۆشەویستیتان لەچوار دەورەوە زیاد دەكات.

گرنگی بەڕێكپۆشی و روخسارتان بدەن.

دووانە 6/20-5/21 درك خ�����ێ�����را ه����ەس����ت����ەك����ان����ت دەكەن. چ��واردەور بەگۆڕانەكانی دەتوانی بڕوا بەهەستەكانت بكەیت. دەتوانی بدە. سەرەكییەكان بەبابەتە گرنگی دوای زی��ات��ر پ���رۆژەو بكەیتە بیرۆكەكانت

نەخەیت. خۆشت لەگرفت بپارێزە.

كەوان 12/20-11/21هەتا دەروونی خۆت هێور نەكەیتەوە پێوەدیار بێسەروبەریان كارەكانت بدەو بەدیدارەكانت گرنگی دەبێت. پرۆژەی هەندێكیان چونكە مەخە، دوای���ان ل��ێ��دەك��ەوێ��ت��ەوە. س��ەرەت��ای هەفتە ب��اش��ی��ان بدە. دەتوانی پشت ئەنجام كارەكان بەباشی

بەبەخت ببەستی.

وشەی نادیار

گێژاو

تێبینی: )ه�( و )ە( بە یەك پیت دەژمێردرێن.

وشەی یەكتربڕوشەی یەكتربڕ

12345678910سڤیل1

2345678910

ئاسۆیی:لە یەكێكە - )پ( عەرەبی بە )دەم( .1هیندستان، ل��ە م��ەغ��ول سوڵتانەكانی

نەوەی تەیمورلەنگ-ە )پ(.ئەكتەرێكی خانمە دووەم���ی ن��اوی .2فەرەنسییە كە ئێستا چاالكوانێكی مافی

ئاژەاڵنە - لێخوڕە.3. مشك - نیوەی )بمرە(.

4. )هەنگ( بە ئینگلیزی - پایتەختی ئوسترالیا.5. )ئاو( بە هیندی.

6. ناسیاری نزیكن - پیتی لەیەكچوو.7. ئەندامێكی لەشە.

8. )تەیارە( بەتێكەاڵویی.9. كاتێكی تر.

10. یەكێكە لە شارە گەورەكانی ژاپۆن.

ستوونی:1. لێمخۆشبە.

2. واڵتێكە لە ئەفریقیا - رەنگێكە + پیتی )و(.

3. زۆر - عەینەن )پ(.4. سەرچاوەی ئاو.

پ���ارچ���ەی - درێ�����ژ چ���ی���رۆك���ی .5بچووك.

6. وێنەكە.7. پیتی لەیەكچوو.

8. فۆتۆی پێدەگرین.9. دوو پیت لە )هاژە(.

تۆپی ی���ان���ەی ی��اری��زان��ێ��ك��ی .10وان����درەرزی وۆڵفەرهامپتن پێی

ئینگلیزییە.

تێبینی: )پ( = پێچەوانە. )ت( = تێكەاڵو.)ه( و )ه�( بە یەك پیت دەژمێردرێن.

پشــووی سڤیـل

وشەی نادیار لە )5( پیت پێكهاتووە كە چیایەكە لە باكووری كوردستان.

ئاری، ئاراجات، ب��ۆزۆل، لەیلك، دۆغ��ۆڵ، دەل��ی، ئ��ارارات، قوڵپ، م��ۆش، تەندورەك، حەیال، یازلیجە، كۆهنام، قەزاتلی، قەیسیر، گۆرلەویك، بەی.

یسدشیتلكهسڤیللمجنالتیزئ�وحیتنڵاهۆااهرییهیهزلیالهاپیهۆغاۆیرلاقۆقپالایهسوئ�داجرزڵركئ�رهدیۆلۆاۆهگقبهكرتومرنكب

ب��ە دەس��ت��پ��ێ��ك��ردن لە ژمارە )1( تا دەگەیتەوە رێی ،)2( ژم����ارە ب��ە

خۆت بدۆزەرەوە.

ژماره 215 2014/1/18 71

نییرا

هالل

جەا:

ئ

قرژال 7/20-6/21دوابكەوێت ه��ەرك��ارێ��ك م��ەزان��ە وا ئەنجامێكی باشی نابێت. بەپێچەوانەوە هەندێك لەو كارانە لەكۆتاییدا ئاسان كارە ت��ەواوك��ردن��ی بۆ ل��ەب��ارە كاتێكی دەب��ن. كاریگەر كەسایەتیت راب��ردوو. ناتەواوەكانی رووب���ەڕووی جێگەیەك لەهەموو و دەب��ێ��ت

سۆزداری دەبنەوە.

گیسك 12/21–1/20 هەڵدانی ل��ەی��اری ئ��ەم��ج��ارە ك���اری ئامانجی ئ��ەگ��ەر دەچ��ێ��ت، ت��ی��رێ��ك گرت ئەوا دڵخۆشكەر دەبێت. ئەگەر ناكەیت. زەرەر هیچ ئ��ەوا ن��ەگ��رت، ئامانجی لەدڵ خەمەكانت بیت سەركەوتو ئ��ەوەی بۆ دەرب��ك��ەو گ��ەردەن��ی ئ��ەوان��ی��ش ئ���ازاد بكە كە

ئازاریان داویت.

شێر 8/20-7/21دەكەیت ب��ەم��ان��دووب��وون ه��ەس��ت لەكارەكەت، بەاڵم هەست بەبێزاری پرۆژە ئەنجامدانی بۆ كار ناكەیت. یارمەتیدەر بەخت چونكە بكە، گ��ەورەك��ەت بۆ ب��دەن گرنگ بڕیارێكی دەت��وان��ن دەبیت.

چاككردنی هەندێك لەدۆخە ئاڵۆزەكان.

گۆزە 1/21– 2/20 و گ���وم���ان ب���ەه���ۆی ج����ار زۆر بوویت. زەرەرم����ەن����د رەش��ب��ی��ن��ی ئەم گ��ۆڕاون. شتەكان كاتەدا لەم خەڵكان و دەب��ی��ت خ��ۆش��ەوی��س��ت م��اوەی��ە چونكە پ����ێ����دەدەن، زی���ات���رت گ��رن��گ��ی��ی��ەك��ی و دەب��ێ��ت زی��ات��ر سەرنجڕاكێشانت ت��وان��ای

پەیوەندییەكانیش زیاد دەبن.

فەریك 9/20-8/21 بێزاری و بەماندووبوون هەست دەك���ەی���ت ل���ەدووب���ارەب���وون���ەوەی زۆر چێژێكی ل��ەك��اردا. بابەتەكان لەدیدارو چاوپێكەوتنەكان وەردەگرن. رەنگە بەرامبەرەكەت باش بەدەربڕینێكی نەتوانی و رێكخستن بۆ باشە كاتێكی تێبگەیەنی.

بەرنامەڕێژی.

نەهەنگ 3/20-2/21 هەتا زووتر كارەكانت رێك بخەی بنێی پ��ێ��ش ب����ەرەو ه��ەن��گ��اوی و كارەكانت خێراتر بەئەنجام دەگەن ترسەكانی گەورەتردەبن. سەركەوتنەكان و و دەبێت بەختت چونكە بكە، خامۆش دڵت

هەنگاو بەهەنگاو كاری گەورەتر دەكەیت.

گێژاو

ئا: رۆڤار رواندزی

وشەی نادیار: ئەدۆلف هتلەر

وشەی یەكتربڕ

وەاڵمەكانی ژمارەی رابردوو تەنها 10 جیاوازی لەنێوان ئەم دوو وێنەیەدا هەن. كامانەن؟

پشــووی سڤیـل

12345678910سڤیللێبماهارگ1

لێكۆریا2یوهشزیڵ3بارهوسكه4یڵانمینادد5اسریگادشهر6نیرا7سزاهو8سهبحه9سممم10

72 ژماره 215 2014/1/18

شەموان

رەهەندە مەترسیدارەكانی داعش

داعش، كورتكراوەی دەوڵەتی شــــام، و لەعێــــراق ئیســــالمییە نوســــرە، بەرەی بەپێچەوانــــەی ســــەركردەو زۆربــــەی كــــە پیاوكوژەكانــــی ســــورین، داعش هەمەڕەنگە لەواڵتانی عەرەبی و ئامانجەكەشی لەو ماوەكورتەی كە دروســــتبووە، دروستكردنی ئەمارەتێكــــی ئیســــالمییە لەعێراق و شــــام. دوای ئەوەی هێرشــــێكی توندییان كردەســــەر زیندانی ئەبوغرێب و زیاتر لە )100( كەســــیان كوشــــت و زیندانیەكانیشــــیان ئازادكرد، لەكۆتاڕۆژەكانی )2013( و ســــەرەتای ســــەری ساڵی )2014( یشــــدا، هاتنی خۆیان بەفەرمی بۆ عێراق راگەیاند، كە لەپارێزگای )ئەنبار(دا خۆیان بینییەوە. شەڕێكی زۆریش لەقەزای فەللوجە )كە ســــەر بەپارێــــزگای ئەنبارە( روویداو

داعش توانی دەست بەسەر شارەكەدا بگرێت.عێــــراق و ســــوریا، دوو واڵتــــی دراوســــێن و نزیكــــەی )600 كم( سنوری هاوبەشــــیان هەیە. پێدەچێت داعش سەرەتای رزگاركردنی دووبەرەی گەورەی لەعێراق و سوریا بۆ ژێر دەستی خۆی كردبێتە بەرنامەی ســــەرەكی و دەست بەســــەراگرتنی فەللوجە و پارێزگای ئەنباریش بۆماوەیەك و كوشــــتنی دەیان جەنەراڵی ســــوپای عێراقی لەالیەن داعشــــەوە، لەو هێرشــــەدا كە دیارترینیــــان "قائیدی فیرقەی 7" )عمید محەمەد الكــــروی و جێگرەكەیەتی(. هەروەها بەپێی وتەی وەزارەتی بەرگری عێراق )55( كەس لەچەكدارەكانی داعش كوژراون، بەهــــاوكاری چەكــــداری هۆزەكانــــی ئەنبــــار، ئەمە توانــــا و ئیرادەی هێرشــــكردن و رایەڵەكانی ئەوان لەعێراق بەهاوبەشی لەگەڵ قاعیدە دەســــەلمێنێ. پێدەچێت زۆرجار حكومەتی عێراقی، وەك مەســــجێك كارئاســــانی بۆ ئــــەم گروپە تیرۆریســــتیانە بــــكات و لەبەرژەوەندی خــــۆی وەبەرهێنانی لەســــەر بــــكات، ئەوەتا وەزیــــری دادی عێراقی )حەســــەن شــــەمەری( دەڵێت: ئامانج لەئازادكردنی بەندكراوەكان و دەســــتگیركراوەكانی گرتوخانەكانــــی عێراق، كارئاســــانی بۆ گروپە تیرۆریستیەكانی وەك قاعیدە ئەوەبوو، كە ئەمریكا بترسێت و گورز لەبەشار ئەسەد نەوەشێنێت. لەم كاتەدا )3( هۆكاری سەرەكی هەیە

بۆ دەركەوتن و نواندنی كارە توندوتیژییەكانی داعش:یەكەم: پاڵپشتی و ئاڕاستەكردنیان لەالیەن واڵتانی ئیقلیمییەوە.

دووەم: سروشتی "داعش" خۆی، لەڕووی مەشق و جۆری چەك و تەكتیكــــی دەستوەشــــاندن و رایەڵــــەی پەیوەندییــــە نهێنییەكانیان لــــەم ناوچەیــــە. بەجۆرێك ئەم هێزانــــە توندوتیژتــــرن لەئەندامەكانی

رێكخراوی قاعیدە.ســــێهەم: ژینگەو ئەدمۆسفێری عێراق خۆی زەمینیەكی لەبارە بۆ بەهێزبوون و گەشەســــەندنی "داعش". بەجۆرێكیش دەتوانین بڵێین،

ئەمە شەڕێكی مەزهەبیە لەبەرگی تیرۆردا.

گۆڕانكارییــــەكان لەڕۆژهەاڵتــــی ناوەڕاســــتدا هەموویــــان پێكەوە گرێدراون، دەشــــێت هۆكارەكــــەی تەكنیكــــی كارتێكردنی خۆرئاواو زلهێــــزەكان بن، یــــان بەرژەوەندییە ئابوریییەكان، ئەمە ســــەرباری گرفتــــی مەزهــــەب و ئایــــن و شــــەڕە ئیتنیەكانــــی ناوچەكــــە. وەكــــو زنجیرەیــــەك ئەڵقە هەموویان بەدوای یەكدا دێن، دەســــتكاریی یەك شت بكەیت هەموو شتەكان دەگۆڕێت. ئیسرائیل دەیەوێت هەژمونی خۆی پتر بكات، ئەمەش لەڕێگەی لەقاڵبدانی سیاســــەتە ئەتۆمیەكەی ئێــــران و پتر گــــوێ بۆگرتنی لەالیــــەن كۆمەڵگــــەی نێودەوڵەتییەوە. ئێــــران گەرەكیەتی تا هەتایە دەســــت لەناوچــــەی كەنداو و عێراق و ســــوریاو حزبوڵا هەڵنەگرێت و دەروازەیەكیش بۆ بازاڕی شمەك و پارەكانــــی خــــۆی بدۆزێتــــەوە، هیچ نەبێــــت ســــتراتیژیی ئابوریی خۆڕاگرانەی خۆی قوالنجێك بەرەو پێش ببا. بەهۆی ئەوەی )ئێران و ســــعودییەو ئیسرائیل و میســــر( بەردەوام ســــەرقاڵی گرفتەكانی خۆیان بوونەو لەدیارنەبوونیاندا،"ئەردۆغان" بەتەنها ئەســــپی خۆی لەگۆڕەپانەكــــە غارداوە. ئێســــتا توركیــــا لەلێــــواری گۆڕانكارییدایە. بۆخــــۆی گرفتی كەڵەكەبــــووی هەیە. بەهۆی قۆناغی ئاشــــتی نێوان كورد و تورك. تەوژمێكی نوێی گویلەنیەكان، كە نفوزێكی باشــــیان لەناو كایەكانی دەوڵەت و دامەزراوە حكومییەكاندا هەیە، سەرباری ئەمــــەش دەستلەكاركێشــــانەوەی نزیكەی )8( وەزیــــرو پەرلەمانتار، دەركەوتنــــی گەندەڵییەكــــی زۆر لەحكومەتەكــــەی ئەردۆغانــــەوەو

گەلێكی فاكتەری دیكە...بەهەموو شــــێوەیەك هــــەر گۆڕانێك لەتوركیا، گۆڕانە لەســــوریا، لەعێــــراق و ســــوننییەكانی ناوچەكــــە، هەڵوێســــتی نوێی روســــیایە، هــــاوكات ئــــەو راســــتییەش دەردەخــــات، كــــە ئەگەری ئــــەوە هەیە )ئەمریكاو ئیســــرائیل بەهاوبەشــــی لەگەڵ چەند دەوڵەتێكی عەرەبی

سیاسەتی نوێی هەموو ناوچەكە دابڕێژنەوە(.ئــــا لەم كاتانەدا، رۆڵی رێكخــــراوی قاعیدە و داعش، گەڕانەوەیان بــــۆ ناوەڕاســــتی عێراق و دەســــتپێكردنی شــــەڕ لەفەللوجەو بەغداو ناوچەكانی ناوەڕاســــت، مەترســــی و مانای ئیقلیمی و هەواڵگریی و

سیاسیی خۆی هەیە.بۆیە بەنیسبەت كوردەوە، بەتایبەت دوای رووداوەكەی "جەواهیر مۆڵ" و هێرشــــكردنە ســــەر بارەگای هەواڵگریــــی كەركوك، لەالیەن "داعــــش"ەوە. لــــە)2013/12/15( كــــە بــــە )6( چەكــــدارەوە توانییــــان بەرگرییەكــــی زۆر بكــــەن، دەبێت ژوورێكــــی هەواڵگریی هاوبەش و توندوتۆڵ، كە گڵۆپی سەوزیان لەناوەندیی بڕیارەوە بۆ هەڵكرابێت، دابنرێت لەكەركوك و موســــڵ و خانەقین، تاسەرپەرشــــتی ئەم سێ رێڕەوە بكات. بەمەرجێك دوور بن لەكاری حزبایەتی و گوێڕایەڵی كەسانێك كە بۆ مەرامی شەخسی بەكاریان بهێنێت. هەم پشتێنەیەكی توند بن بۆ خودی ناوچە داگیركراوەكان، هەم بۆ هەرێمی باشوری كوردســــتان، چونكــــە وەك خۆشــــیان ئاماژەیان پێكردووە شــــانەو

خانەی نوستویان لەناو هەرێمی كوردستاندا هەیە.!

بەهرۆز جەعفەر