นิยามศัทพ์ที่เกี่ยวกับการ...

1

นยามศพทดานสงเสรมสขภาพ แปลจาก Health Promotion Glossary โดย น.พ.ชลทศ อไรฤกษกล

นยามศทพทเกยวกบการสงเสรมสขภาพ

1) Health (WHO 1948) คอภาวะทสมบรณทงสขภาพกาย สงคม จตใจ ซงไมใชการปราศจากโรคหรอความพการ

ในบรบทของการสงเสรมสขภาพ ไมไดมองสขภาพเปนเปาหมายทเปนนามธรรม แตถอเปนกระบวนการไปส

เปาหมาย มากกวา โดยสขภาพเปนเหมอนทรพยากร (Resource) ทจะน าไปใชเพอชวตทมผลตภาพ (Productive

Life) ทงดานสวนตว สงคม และเศรษฐกจ สขภาพเปนทรพยากรของทกๆวน สขภาพไมไดเปนเปาหมายของการม

ชวต สขภาพเปนแนวคดเชงบวก จดเนนของสขภาพคอนอกจากจะเปนความสามารถทางกาย(Physical capacity)

แลว มนยงเปนทรพยากรของสงคมและสวนบคคลดวย (social and personal resource)

แนวคด สขภาพ คอพนฐานของสทธมนษยชน Ottawa charter ไดก าหนดสงจ าเปนพนฐานทจะเปนตอสขภาพ

ไดแก ความสงบและปลอดภย การมรายไดและทรพยากรทางเศรษฐกจทเพยงพอ (Economic resource) อาหาร

ทอยอาศย และระบบนเวศนทสมดลและการใชทรพยากรอยางยงยน สขภาพจงเชอมโยงกบเงอนไขทางดานสงคม

วถการด าเนนชวต เศรษฐกจและสงแวดลอม ปจจบนไดมมองสขภาพในมตของจตวญญาณ (spiritual Health)

และ WHO ก าหนดวา สทธมนษยชนคอพนฐานของสขภาพ โดยททกคนตองสามารถเขาถงทรพยากรพนฐานทจะ

สงผลตอสขภาพ ซงแนวคดในเรองปจจยทางเศรษฐกจ สงคม การเมอง และสงแวดลอม สงผลตอสขภาพ

(determinant of health) ฉะนนทกหนวยงานทรบผดชอบหรออภบาลระบบ ทางดานสงคม เศรษฐกจ

สงแวดลอม ตองรบผดชอบการกระท าตางๆทจะสงผลกระทบตอสขภาพสวนบคคล (Personal Health) และสขภาพ

ของชมชน (Community Health) รวมถงสขภาพของโลก(Global health) ดวย

2) Health for all (HFA) คอความส าเรจทเกดจากความรวมมอของทกคนทอาศยบนโลกน ทจะมระดบของสขภาพท

จะน าพาใหแตละบคคลมชวตทมผลตภาพ (productive life) ทงทางดานสงคมและเศรษฐกจ HFA ถก

ตความหมายแตกตางกนไปตามบรบทของแตละประเทศ ซงม สงคม เศรษฐกจ สถานะสขภาพ อตราการปวยและ

การตาย ระดบของการพฒนาประเทศ และระบบสาธารณสข ทแตกตางกน HFA เปนเปาหมายทเปนแรงบนดาลใจ

โดยแนวคดหลกของ HFA คอเรองความเทาเทยม (equtity in health)

Reference: Glossary of Terms used in Health for All series. WHO, Geneva,1984

3) Public Health คอ ศาสตรและศลปของการสงเสรมสขภาพ และการปองกนโรค และการท าใหชวตยนยาว โดยการ

รวมพลงของทกภาคสวนของสงคม

(Reference: adapted from the “Acheson Report”, London, 1988)

public health เปนแนวคดทางดานสงคมและการเมอง มเปาหมายเพอพฒนาสขภาพเพอใหมชวตยนยาวและ

เพมคณภาพชวตของประชาชนทกคน โดยการสงเสรมสขภาพ และการปองกนโรค รวมถง intervention อนๆ ซง

ความหมายใหมของ Public health นนแตกตางจากความหมายเดม และใชวธการ Approach ทแตกตางกน ทง

สวนของการนยามและการวเคราะหปจจยก าหนดสขภาพ และแนวทางการแกไขปญหา โดย new public health

ตองเขาใจอยางรอบรวา วถการด าเนนชวต และสภาพแวดลอมนนจะสงผลตอสถานะสขภาพ และตองมความ

ตระหนกในการจดสรรทรพยากร และลงทนอยางเหมาะสมในนโยบาย แผนงาน และบรการ เพอทจะ สงเสรม ปกปอง

และธ ารงสขภาพ ดวยการสนบสนนใหม Healthy Life style & Supporting enviroment for health

นอกจากนน new public health ยงกลาวถง Ecological public health ซงเนนถงเรองการเปลยนแปลงของ

2


สงแวดลอมทเกดจากการพฒนาทไมยงยนทจะสงผลตอการเปลยนแปลงของสงแวดลอมและเปลยนแปลงแบบแผน

ของโรค เชน เรอง global warming , Emerging disease เปนตน

4) Primary health care คอบรการสขภาพทจ าเปน โดยเปนบรการทมตนทนทสงคมและประเทศชาตมความสามารถ

ทจะด าเนนการได ดวยวธการทสามารถปฏบตได มหลกฐานทางวทยาสตรสนบสนน และเปนทยอมรบของสงคม

Reference: Alma Ata Declaration, WHO, Geneva, 1978

การประชมท Alma Ata ในป 1978 กลาววา Primary health care เปนบรการททกคนสามารถเขาถงได เปน

บรการททกคนมสวนรวม ซง key word ของ Primary health care ประกอบดวย 1.ความเทาเทยม (equity) 2.

การมสวนรวมของชมชน (Community Involement ) 3.การมสวนรวม (participation) 4.การประสานภาค

ระหวางภาคสวน (Intersectorality) 5.การใชเทคโนโลยทเหมาะสม (Appropriate technology 6.ตนทนท

สามารถแบกรบได (Affordable cost) กจกรรมของ primary health care ไดแก

1) การใหสขศกษา (Health Education) ทงตอบคคลและตอชมชนเกยวกบขนาดและธรรมชาตของปญหา

สาธารณสข และวธการในการปองกนและควบคมปญหาสาธารณสขเหลานน

2) โภชนาการ (Nutrition)

3) น าสะอาด และการมสขาภบาลสงแวดลอม (Safe water and sanitation)

4) อนามยแมและเดก (Maternal and Child health)

5) การวางแผนครอบครว(Family Planning)

6) การใหภมคมกน (Immunization)

7) การรกษาโรคทพบบอย หรออบตเหต ทเหมาะสม (common disease and injury)

8) การตระเตรยมและมพรอมของเวชภณฑทจ าเปน (Essential drug)

การทจะไดมาซงสขภาพ ตามนยามของ PHC จ าเปนตองสรางและพฒนา Primary Health care Personnel

(ในประเทศไทยคอ ผสส./อสม) เพอท าหนาทสอสาร ใหสขศกษา และใหค าแนะน าทางดานสขภาพ ใหกบ

ประชาชนในชมชน และ PHC personel นอกจากทจะสนบสนนประชาชนในละแวกบานแลว ยงตองเสนอแนะ

แนะเกยวกบ นโยบายหรอแผนงานตางๆ ทอาจจะสงผลกระทบตอสขภาพของประชาชน

5) Disease Prevention การปองกนโรคไมไดหมายถงการการปองกนไมใหเกดโรค หรอการควบคมปจจยทท าใหเกด

โรคนนๆ แตยงรวมถงการจดการไมใหโรคทเกดขนแลวแพรกระจายออกไป และการลดผลกระทบทเกดจากโรคนนๆ Reference: adapted from Glossary of Terms used in Health for All series. WHO, Geneva, 1984

การปองกนโรคแบงเปน 3 ระดบ คอ

1) Primary Prevention คอการปองกนไมใหเกดเกดโรคตงแตแรก ดวยการไมใหสมผส Agent ทท าใหเกด

โรค หรอสรางภมคมกนตอ Agent นน ท าใหรบ Agent แตกไมเปนโรคดงกลาว

2) Secondary Prevention คอปองกนหลงจากทไดสมผส Agent นนแลว ในชวงระยะฟกตวของโรค

(Incubartion Peroid) ทยงไมม หรอมอาการหรออาการแสดงทไมชดเจนนน การปองกนท าไดโดยการ

คนหาโรคเพอวนจฉยแตแรก (Early detection/diagnosis) และใหการรกษาทเหมาะสมอยางรวดเรว

3


(Prompt Treatment) หลกการของ Secondary Prevention คอ รกษารายเดม และปองกนไมใหเกด

รายใหม หรอชะลอจ านวนรายใหม หรอปองกนไมใหเกดซ าในรายเดม (relapse) เพอลดทงการแพร

ระบาดและผลกระทบของโรค

3) Tertiary Prevention เมอเปนโรคโดยมอาการและอาการแสดงอยางชดเจน การปองกนไมใหการด าเนน

โรคเปนแบบเรอรง จนเกดผลแทรกซอนจากโรค เรยกวา Tertiary Prevention โดยใชแนวทางของการ

ฟนฟสภาพ (Rehabilitation)

บอยครงทมกจะใชค าวา การสงเสรมสขภาพ ปองกนโรค ไปพรอมกน หรอเรยกยอวา (Promotion and

Prevention หรอ PP) เนองจากมกจะมการทบซอนกนของเนอหาและกลยทธ ระหวาง Promotion &

Prevention แตโดยปกต การปองกนโรคนนมกด าเนนการโดยภาคสวนสาธารณสข (Health sector) การ

ควบคมโรคนนจะท าทงระดบบคคลและชมชน โดยไปบงชและจดการปจจยเสยง (Risk factors) ซงไมใช

พฤตกรรมเสยง (risk behavior) แมจะมความสมพนธกนของ Risk factor & Risk Behavior สวนการ

สงเสรมสขภาพจะใชการใหขอมล การศกษา และการสอสาร (Information Education and

Communicaction หรอ IEC) เพอใหเกดความรอบรดานสขภาพ (Health Literacy) ในระดบบคคล เพอไป

ปรบพฤตกรรมเสยงสวนบคคล และความรอบรดานสขภาพของชมชนหรอสงคม เพอไปปรบเปลยนปจจย

ก าหนดสขภาพ (Determinant of Health)

6) Health promotion คอกระบวนการในการเพมความสามารถใหกบบคคลเพอใหสามารถควบคมและพฒนา

สขภาพของตนเองได Reference: Ottawa Charter for Health Promotion. WHO, Geneva,1986

กระบวนการในการเพมความสามารถนน เปนกระบวนเชงบรณาการทงกระบวนการทางสงคมและกระบวนการ

ทางการเมอง โดยไมเพยงแตการเพมทกษะและความสามารถใหบคลเทานน แตรวมถงการเสรมพลงใหกบชมชนให

สามารถทจะเปลยนแปลงเงอนไขทาง สงคม เศรษฐกจ และสงแวดลอมทจะสงผลกระทบทงตอชมชนและบคคล การ

สงเสรมสขภาพจงเปนกระบวนการทไปเพมความสามารถของบคคลและชมชนในการควบคมปจจยก าหนดสขภาพ

ซงการควบคมปจจยก าหนดสขภาพจะสงผลตอเนองไปท าใหสขภาพของบคคลและชมชนดขนตามไปดวย การม

สวนรวมจงเปนสงส าคญในการท าใหเกดความยงยนของกจกรรมการสงเสรมสขภาพ ในการประชมสงเสรมสขภาพ

โลก

ในป 1986 ท Ottawa ไดออก Ottawa charter ซงประกอบดวย 3 strategies ไดแก 1) Enabling

2) Mediate

3) Advocate

Area to Actions ทสนบสนน 3 Strategies ไดแก

1) การสรางนโยบายสาธารณะเพอสขภาพ

2) การสรางสงแวดลอมทเออตอสขภาพ

4


3) การสรางความเขมแขงของกจกรรมชมชนเพอสขภาพ

4) การพฒนาทกษะสวนบคคล

5) การปรบระบบบรการสขภาพ (มาเนนการสรางน าซอม)

การประชมสงเสรมสขภาพโลกครงท 5 ในป 1997 หวขอการประชมคอ การชน าการสงเสรมสขภาพใน

ศตวรรษท 21 ผลสรปในการประชม

1) Area to Action ใน Ottawa charter สามารถใชไดทกพนท และการบรณาการทง 5 area to action ไป

พรอมๆกนมประสทธผลมากกวาแยกท าทละ Action

2) การปฎบตจรงในพนทโดยบรณาการ Issues ตางภายใน Setting เชน setting โรงเรยน ,โรงพยาบาล

เมอง หรอทเรยกวา Setting approach จะเกดประสทธผลมากกวาการใช Issues aproach (เชน เรอง

ไขเลอดออก ,NCD เปนตน)

3) การมสวนรวม (Participation) เปนประเดนทส าคญเพอใหเกดการพฒนาทยงยน ประชาชนตองเปน

ศนยกลางในกจกรรมการสงเสรมสขภาพ และประชาชนตองสามารถทจะตดสนใจเลอกทางเลอกทเออตอ

สขภาพ (Healthy Choice) ดวยตวของตวเองได

4) ความรอบรดานสขภาพ (Health literacy) และการเรยนร เปนตวสงเสรมใหเกดการมสวนรวม การเขาถง

ขอมลขาวสารและการศกษา และการเสรมพลงบคคลและชมชน เปนปจจยทส าคญทท าใหเกดการมสวน

รวม

Jakatar Declaration โดยระบวา การสงเสรมสขภาพในศตวรรษท 21 มล าดบความส าคญ 5 เรองท

จะตองด าเนนการดงน

1) การสงเสรมการมสวนรวมของชมชนในดานสขภาพ

2) เพมการลงทนในการพฒนาสขภาพ

3) ขยายพนธมตรในดานการสงเสรมสขภาพ

4) เสรมพลงของชมชนและบคคล

5) พฒนาความยงยนของโครงสรางพนฐานทางดานการสงเสรมสขภาพ

7) Advocacy for health (การใหขอเสนอแนะเพอสขภาพ) คอ ผลรวมของ Personal Action และ Social Action

ทออกแบบเพอใหไดมาซง ความมงมนทางการเมอง ,การสนบสนนทางนโยบาย , การยอมรบของสงคม และการ

สนบสนนระบบเพอใหบรรลเปาหมายทางสขภาพ (health gola) หรอ โปรแกรมสขภาพ (programme)

Reference: Report of the Inter-Agency Meeting on Advocacy Strategies for Health and Development: Development Communication in Action. WHO, Geneva, 1995

การใหเสนอแนะเพอสขภาพ สามารถด าเนนในนามของบคคล หรอในนามของกลม เพอ สรางสภาพความ

เปนอย (Living condition) ทจะน าไปสสขภาพด และ เกดการปรบเปลยนไปสวถด าเนนชวตเพอสขภาพ (Healthy

5


Life style) การใหขอเสนอแนะเปน 1 ใน 3 กลยทธของการสงเสรมสขภาพตาม Ottawa charter ซงสามารถ

ด าเนนการไดหลายรปแบบ เชน การใชสอสารมวลชน (mass media) หรอ multimedia ,การ lobby โดยตรงกบ

กบภาคการเมอง (ทงระดบชาตหรอระดบทองถน) ซงเปนผก าหนดนโยบาย หรอใชการเคลอนไหวทางชมชน

(Community mobilization) เชน การสรางเอกภาพภายในกลมเพอเรยกรองในประเดนทเปนทสนใจรวมกนหรอ

เปนประโยชนรวมกน เปนหนาทความรบผดชอบของวชาชพทางดานสขภาพทจะตองท าบทบาทของการให

ขอเสนอแนะเพอสขภาพในทกระดบของสงคม

8) Alliance for health promotion (พนธมตร แนวรวม หรอสมาพนธดานสงเสรมสขภาพ ) คอ พนธมตรทเกดจาก

หนวยงานตงแต 2 หนวยงานขนไป ทจะรวมด าเนนการเพอใหบรรลเปาหมายดานการสงเสรมสขภาพทไดตกลง

รวมกน

การจะสรางพนธมตรหรอแนวรวมได จ าเปนตองมการเจรจาตอรอง (Mediation) ระหวางหนวยงานทรวมเปน

พนธมตรกน ในประเดนของนยามของเปาหมายทตกลงรวมกน และแนวปฏบตทด พนทหรอประเดนทจะท างาน

รวมกน ขอตกลงเกยวกบรปแบบทจะท างานรวมกนในฐานะทเปนพนธมตรกน

9) Community หมายถง กลมคนทอาศยอยในขอบเขตของพนทใดพนทหนง โดยม ความเชอ คานยม วฒนธรรมและ

บรรทดฐานรวมกน โดยแตละชมชนใชเวลานานกวาทจะพฒนาเอกลษณของชมชนนนขนมา และเอกลกษณดงกลาว

กจะสบเนองตอไปถงอนาคต ชมชนมความตระหนกในเอกลกษณของชมชนนน มความตองการ และความมงมน

รวมกนทจะท าใหความตองการนนบรรลผล

10) Community Action for health หมายถงความพยายามโดยรวมของชมชนในการทจะควบคมปจจยก าหนดสขภาพซง

จะสงผลตอการพฒนาสขภาพของชมชน

Ottawa charter ก าหนดให Community action ตองรวมถง การล าดบความส าคญของปญหาสขภาพ การ

ตดสนใจ การวางแผลกลยทธ และการด าเนนการตามแผนเพอพฒนาสขภาพใหดขน :ซงมความหมายทใกลเคยงกบ

Communicty Empowerment ซงหมายถงการทบคคลหรอองคกรไดน าทกษะหรอทรพยากรไปใชล าดบความส าคญ

ของปญหาหรอความตองการทางสขภาพ และจดการปญหาหรอความตองการทางสขภาพเหลานน การทบคคลหรอ

องคกรในชมชนทไดรบการเสรมพลงนน ตองใชการมสวนรวมเพอ (1) สรางการสนบสนนทางสงคมเพอสขภาพ(social

support for health) (2) บงชประเดนความเหนทไมตรงกนและจดการความคดทไมตรงกนของคนในชมชน (3) เพม

ความสามารถในการควบคมปจจยทมผลตอสขภาพในชมชน

11) Determinants of health (ปจจยก าหนดสขภาพ) คอ ขอบเขตของปจจยทางดานสงคม เศรษฐกจ สงแวดลอม ซง

เปนตวก าหนดสถานะสขภาพของบคคลหรอประชาชนในชมชน

หลกการของการสงเสรมสขภาพ เนนทจะใชการด าเนนการ (Action) และการใหขอเสนอแนะ (Advocacy)

เพอทจะชใหเหนถงปจจยทมศกยภาพทจะก าหนดสขภาพ ไมเพยงแตการด าเนนการทตวบคคล พฤตกรรมสขภาพ

และวถการด าเนนชวต เทานน แตหมายรวมถง ปจจยทางเศรษฐกจ สงคม และสงแวดลอม เชน รายได สถานะทาง

สงคม การศกษา การมงานท า สภาวะแวดลอมของการท างาน การเขาถงบรการสขภาพทเหมาะสม สงแวดลอมทาง

กายภาพ ซงปจจยตามทกลาวมาจะสงผลตอสภาพความเปนอย (Living condition) ซงมความแตกตางกนไปขนกบ

แตละบคคล โดยสถานะทางสขภาพดหรอไม ถกก าหนดจากปจจยดงกลาว โดยปจจยก าหนดสขภาพเหลานถก

6


เรยกวา Intermediate health outcome ซงอยระหวาง Health promotion outcome กบ Health Outcome โดยการ

วดความส าเรจของ Health Promotion Action นนควรในระดบ Health Promotion Outcome หรอ Intermediate

Health outcome ทจะเชอมโยงไปส Health outcome เทานน เพราะการทจะไปถงระดบ Health Outcome นนตอง

บรณาการทงการสงเสรมสขภาพ การควบคมโรค การวนจฉยและรกษา และการฟนฟสภาพ

หมายเหต (ดรายละเอยดในหวขอ Health promotion Evaluation)

Health promotion Action ไดแก Education,Social Movement,Advocacy

Health promotion outcome ไดแก Health Literacy ,Social Action and Influenace ,Healthy public policy

& organization practice

Intermediate health outcome ไดแก Healthy Life style,Effective Health Service,Healthy Environment

12) Empowerment for health ในเรองของการสงเสรมสขภาพ empowerment คอกระบวนการในการท าใหบคคล

สามารถทจะควบคมการตดสนใจหรอการกระท าทจะสงผลใหสขภาพไดดขน

กระบวนการ empowerment เปนไดทงกระบวนการ ทางสงคม วฒนธรรม จตวทยา หรอการเมองกได โดย

บคคลหรอกลมทางสงคมสามารถทจะแสดงใหเหนถงความตองการ หรอน าเสนอขอหวงกงวล (Concern) การม

สวนรวมในการตดสนใจในการก าหนดกลยทธ เพอใหการด าเนนการทางดานการเมอง สงคม วฒนธรรมตอบสนอง

ความตองการของประชาชน จากกระบวนการดงกลาว ท าใหประชาชนเหนความสอดคลองระหวางระหวางเปาหมาย

ในชวต และวธทจะท าใหบรรลเปาหมายเหลานน และความสมพนธระหวางความพยายามในการด าเนนการ(Effort)

และผลลพธทได การสงเสรมสขภาพไมไดเสรมความเขมแขงทกษะและความสามารถขนพนฐานของบคคลเทานน

แตรวมถงการด าเนนงานตอปจจยทางกายภาพ เศรษฐกจ สงคม ซงจะสงผลกระทบตอสขภาพดวย ซงตาม

ความหมายน การสงเสรมสขภาพจงเปนการสรางเงอนไขทจะเพมโอกาสทดทจะท าใหความสมพนธระหวาง สงท

บคคลหรอกลมทางสงคมไดด าเนนการและผลลพธทเกดขน ความแตกตางระหวางการเสรมพลงบคคลหรอชมชนคอ

การเสรมพลงบคคล หมายถง การท าใหบคคลมความสามารถในการตดสนใจ และสามารถทจะควบคมสขภาพสวน

บคคลได แตการเสรมพลงชมชน หมายถง ภาพรวมของการกระท าของแตละบคคล ทสามารถไปควบคมปจจยทาง

เศรษฐกจ สงคม และสงแวดลอม ทมผลกระทบสขภาพ และท าใหคณภาพชวตของประชาชนทกคนในชมชนดขน ซง

เปนเปาหมายทส าคญของการด าเนนการของชมชนเพอสขภาพ (Community action for health)

13) Enabling ส าหรบ การสงเสรมสขภาพ Enabling หมายถงการเสรมพลงในระดบบคคลหรอกลมคนโดยภาค

เครอขายหรอพนธมตร ดวยการขบเคลอนทรพยากรทงทรพยากรบคคล หรอสงของ เพอทจะสงเสรม(promote)

หรอคมครอง (protect) สขภาพของบคลหรอกลมคนเหลานน

จดเนนของนยาม Enabling คอ การเสรมพลงดวยภาคเครอขาย และการขบเคลอนทรพยากร จะมงเนน

บทบาททส าคญของเจาหนาทสาธารณสขทจะตองเปนตวสนบสนนใหเกด การด าเนนการในดานการสงเสรมสขภาพ

ยกตวอยาง การจดเตรยมขอมลขาวสารทางสขภาพ เปนตวประสานใหเกดการพฒนาทกษะ หรอการสนบสนน

กระบวนการเพอ จดท านโยบายสาธารณะเพอสขภาพ วางแผนกลยทธ การตดสนใจแบบมสวนรวม หรอด าเนนการ

ในดานสงคมและวฒนธรรม

7


14) Epidemiology (ระบาดวทยา) คอ วชาทศกษาเกยวกบการกระจาย (distribution) และสาเหตหรอปจจย

(Determinant) ทท าใหเกดโรค (Health state) หรอสถานการณนนๆ (Event) ในกลมประชากรทก าหนด โดยน า

วชานมาใชเพอการควบคมโรคทเปนปญหาสาธารณสข

Reference: Last, JM. Dictionary of Epidemiology. UK, 1988

ขอมลทางระบาดวทยามกเปนขอมลทจะพรรณาเกยวกบ ขอมลบคคลหรอประชากร ขอมลเกยวกบสงแวดลอมทาง

กายภาพพนฐาน เชนดานสขภาภบาลเรองสวม น า ขยะเปนตน และการปองกนโรค สวนขอมลทางเศรษฐกจและ

สงคมทเปนพนฐาน โดยไมคอยไดใชขอมลดานเศรษฐกจเชงลกไดแก

15) Equity in health หมายถงการทบคคลมโอกาสทจะพฒนาสขภาพอยางเทาเทยมและเปนธรรม ซง Equity in health

นนไมไดท าใหสถานะสขภาพเทาเทยมกน (Equal health status) เพราะ สถานะสขภาพ (Health status )ทแตกตาง

กนเปนเรองทหลกเลยงไมได เนองจาก บคคลทมพนธกรรม สถานะทางเศรษฐกจ สงคม การศกษาและอยใน

สงแวดลอมทตางกนยอมสงผลใหสถานะสขภาพทตางกน สงทจะท าใหเกดการเทาเทยมกนคอโอกาสไมใชสถานะ

สขภาพ

16) Health Behavior หมายถง การกระท าของบคคล ทมเปาหมายเพอสงเสรม (promote) ปกปอง (protect) หรอ ธ ารง

รกษา (maintain) สขภาพ (โดยไมไดระบวาพฤตกรรมนนจะเสยงหรอสมพนธกบโรคใด และไมระบสถานะสขภาพ) Reference: Health Promotion Glossary, 1986

Health Behavior เปนค ากวางโดยไมสนใจวาพฤตกรรมสขภาพนนจะสามารถบรรลเปาหมายหรอไมกตาม ซง

แตกตางจากค าวา Risk Behavior ซงหมายถงพฤตกรรมทมโอกาสทจะท าใหเกดโรคใดโรคหนงโดยเฉพาะ โดย

health Behavior และ Risk behavior มกจะสมพนธกบค าวา Life style (วถการด าเนนชวต)

17) Health Communication คอ กลยทธหลกในการสอสารเพอแจงแกสาธาณะเกยวกบ ความหวงกงวลดานสขภาพ

(Health concern) และการท าใหกระแสเกยวกบสขภาพทเปนประเดนสขภาพทส าคญยงคงกระแสอยในสงคม การ

ใชสอทนาสนใจเชน mass media & multi media สามารถสรางความตระหนกในประเดนทสอสารตอบคคลและ

ชมชน และตระหนกตอบทบาทของบคคลและชมชนตอการพฒนาสขภาพ Reference: adapted from Communication, Education and Participation: A Framework and Guide to Action. WHO (AMRO/PAHO), Washington, 1996

จากการวจยพบวา โปรแกรมทางดานการสงเสรมสขภาพ สามารถท าใหประเดนดานสขภาพเปนทสนใจของ

สาธารณะ ท าให health message สอไปสประชาชนไดอยางมประสทธภาพมากขน กระตนใหประชาชนคนหา

ขอมลขาวสารเพมเตม และท าใหการเปลยนแปลงพฤตกรรมหรอวถชวตมความยงยน Health communication มได

หลายรปแบบ เชน Edutainment หรอEnter-education ,Health journalism ,Interpersonal Communication,

Media advocacy ,Organization communication ,Risk communication ,Social communication,Social

marketing ความกาวหนาทางดาน information Communication technology (ICT) ท าให Health

communication นนเปนเครองมอทส าคญในการเสรมพลงใหกบบคคลและสงคม

18) Health Development (การพฒนาสขภาพ) คอกระบวนการทด าเนนการอยางตอเนอง จนท าใหเกดการปรบปรง

สถานะสขภาพ ในบคคลหรอกลมคนในชมชน โดยใน Jakatar declaration ไดกลาวไววา การสงเสรมสขภาพ เปน

องคประกอบทส าคญในการพฒนาสขภาพ (Health development)

8


19) Health Education คอการสรางโอกาสการเรยนร โดยท าออกแบบอยางตงใจและคาดหวงผลอยางเปนระบบ

(Consciously & constructed) โดยผานสอประเภทตางๆ เพอทจะพฒนาความรอบรดานสขภาพ (Health

Literacy) ดวยการพฒนาความร และทกษะชวต ซงจะน าไปสการมสขภาพสวนบคคลและสขภาพทางสงคม

การใหสขศกษาไมใชเพยงการเผยแพรขอมลขาวสาร แตเปนการสราง แรงจงใจ (motivation) ทกษะ (skill) และ

ความมนใจวาสามารถท าไดดวยตวเอง (Self efficacy) ทจ าเปนส าหรบการพฒนาสขภาพตนเอง การใหสขศกษา

ตองรวมถงการสอสารขอมลขาวสารเกยวกบเงอนไข ทางสงคม เศรษฐกจ และสงแวดลอมทมผลตอสขภาพ ควบคกบ

ความเสยงหรอพฤตกรรมเสยงสวนบคคล และการใชระบบบรการสขภาพ ดงนนการใหสชศกษาตองรวมถงการ

สอสารขอมลขาวสารเพอทจะพฒนาทกษะทจะท าใหเกดความเปนไปไดทองคกรและผบรหารองคกรในการ

ด าเนนการตอปจจยทางเศรษฐกจ สงคมและสงแวดลอมทจะมผลตอสขภาพ กอนหนาน นยามของ Health

education จะรวมไปถงการใช Health Education เพอขบเคลอนสงคม (Social Mobilization) และการให

ขอเสนอแนะเชงนโยบายหรอมาตรการ (advocacy) แตปจจบนไดแยกค าวา Socail Mobilization และ

Advocacy ออกไปใหนยามตางหาก แตทง 3 ค า คอ Health Education , Social Mobilization และ Advocay

ถอวาเปน 3 กจกรรมหลกใน Health Promotion Action เนองจาก Health Literacy คอผลลพธของ Health

Education และ HealtH literacy แบงเปน 3 ระดบ การให Healt Education จงควรเปน 3 ระดบดวย ขนกบวา

จะหวงผลใหเกด Health Literacy ในระดบใด สรปไดดงตาราง

Health promotion Health outcome Education (HE)

Health Literacy

Social Action & Influence

Healthy public Policy & organization

proactice

HE จนถงระดบ Funtional HL + - -

HE จนถงระดบ Interactive HL ++ +/- +/-

HE จนถงระดบ Critical HL +++ +++ +++

20) Health Expectancy (อายไขเฉลยของการมสขภาพด) คอการวดในระดบประชากร โดยหาสดสวนเฉพาะชวงอายท

มสขภาพด (ไมพการ หรอปวยเปนโรคเรอรง หรอมผลแทรกซอน) ซงตางจาก Life Expectancy ทวดอายไข (Life

span) ทงหมดโดยไมหกลบปท พการ หรอมโรคเรอรง การก าหนดเงอนหรอนยามค าวา พการ หรอเปนโรคเรอรง

ขนกบ บรรทดฐานทางสงคม การรบร หรอมาตรฐานวชาชพของประเทศนนๆ เครองชวดทวด Health Expectancy

เชน Disability Free life years (DFLY) , Quality Adjusted Life Year (QALY) หรอ Healtd adjusted Life Years

(HALE)

21) Health Gain คอวธการหนงในการระบถงการทมผลลพธทางสขภาพดขน และใชเปนเครองมอในการวด

ประสทธภาพของแตละ intervention วา intervention ใดมประสทธภาพในการเพม Health gain ไดดกวากน ใน

Jakatar declaration ไดกลาววา การสงเสรมสขภาพโดยกระท าผานการปรบปรงปจจยก าหนดสขภาพเปนวธการท

สามารถเพม Health gain ไดดทสด (greatest health gain)

9


22) Health goal คอ ผลสรปในภาพกวางของ Health outcome ซงแตละประเทศหรอพนทหวงทจะบรรล Health goalท

แตกตางกนภายใต ความรและทรพยากรทมอย และภายในกรอบเวลาทก าหนด เชน Health for all by the year

2000

23) Health indicators คอ คณลกษณะของ บคคล ประชากร หรอสงแวดลอม ซงตองการทจะวด (ทงทางตรงหรอ

ทางออม) และสามารถทจะใชพรรณนาแงมมตางๆทางสขภาพ ของบคคล ประชากร และสงแวดลอม (ดานปรมาณ

คณภาพ หรอเวลา)

Health inidcators สามารถทอธบายเกยวกบปญหาสาธารณสข ของพนทใดพนทหนงหรอในชวงเวลาใดเวลา

หนง หรอจะเปรยบเทยบการเปลยนแปลงของสขภาพของบคคลหรอประชากร เมอเวลาเปลยนไป และสามารถจะด

ความแตกตางของสขภาพของประชากรในตางพนท หรอจะใชดความส าเรจของแผนงาน/โครงการตางๆทได

ด าเนนการ Health indicators ในสวนของการสงเสรมสขภาพ สามารถวดไดในหลายระดบ เชนวดในระดบ Health

outcome , Intermediate health outcome , Health promotion outcome (รายละเอยดดวา Health promotion

Evaluation)

24) Health Literacy (ความรอบรดานสขภาพ) คอ ทกษะดานปญญาหรอสงคมทจะไปก าหนดแรงจงใจหรอ

ความสามารถของบคคลในการ เขาถงขอมล เขาใจขอมลทไดรบ และสามารถทจะใชขอมลขาวสารทไดรบมาในการ

สงเสรม และธ ารงรกษาซงสขภาพทด

Reference WHO

ความรอบรดานสขภาพ จะเปนตวบอกวา บคคลนนจะสามารถใชความร ทกษะ และมนใจในการใชขอมล

ขาวสาร เพอปรบปรงสขภาพของบคคล/ชมชนไดมากนอยเพยงไร ดวยการปรบเปลยนวถการด าเนนชวตและ

สงแวดลอม ความหมายของความรอบรดานสขภาพจงมากกวาการทสามารถอานฉลากยาออก และสามารถไปรบ

การตดตามการรกษาตามแผนการรกษาของแพทย การทจะสามารถเพมความสามารถของบคคลในการเขาถงขอมล

และสามารถใชขอมลเพอการปรบปรงสขภาพไดนน การเสรมพลงเปนสงทจ าเปน การอานออกเขยนได (Literacy &

Numeracy) เปนพนฐานของความรอบรดวนสขภาพ คนทการอานออกเขยนไดต า จะสงผลท าใหการพฒนาสวน

บคคล สงคมและวฒนธรรมต าไปดวย และความรอบรดานสขภาพกจะต าไปดวยเชนกน

ความรอบรดานสขภาพนน 3 ระดบ และม 2 แนวคด โดย ระดบของความรอบรดานสขภาพ ไดแก

1) ความรอบรดานสขภาพระดบพนฐาน (Functional Health Literacy) คอใชความรและใชทกษะทาง

ปญญา (cognitive skill) ในชวตประจ าวน เชนรวาอะไรคอความเสยง และจะหลกเลยงความเสยง

อยางไร จะไปรบบรการสาธารณสขทไหน อยางไร เทานน ซงคนทมพนฐานดานการอานออกเขยนได ก

สามารถทจะอานฉลากยาได อานเอกสารแนะน าการปฏบตตวและอานใบนดการตดตามการรกษาของ

แพทยได ความรอบรในระดบนเกดประโยชนในระดบบคคล

2) ความรดานสขภาพระดบสอสาร/โตตอบ (Interactive/communicative Health literacy) ใชทกษะดาน

ปญญาทสงกวาระดบพนฐาน รวมกบการใชทกษะทางดานสงคม (Social skill) เมอเจอสถานการณ

ใหม กสามารถทจะวเคราะห/สงเคราะหความรใหม เพอใชในการจดการปญหาใหมได

10


3) ความรดานสขภาพระดบวจารณญาณ (Critical Health Literacy) ใชทกษะดานปญญาทสงและ

ซบซอนขน รวมกบทกษะดานสงคม โดยสามารถเหนความเชอมโยงของปจจยทางเศรษฐกจ สงคม

และสงแวดลอมทเปนตวก าหนดสขภาพ สามารถใชทกษะทางสงคมเพอท าการเคลอนไหวทางสงคม

จนเกด Social Action & Influence ในการปรบปรงปจจยก าหนดสขภาพ ซงผลการปรบปรงทงสวน

บคคลและปจจยก าหนดสขภาพ จะสงผลกระทบทงสขภาพสวนบคคลและสขภาพของชมชน

แนวคดของความรอบรดานสขภาพ แบงเปน 2 แนวคด ดงน

1) แนวคดแรก มอง ความรอบรดานสขภาพคอปจจยเสยง (Risk concept) แนวทางการด าเนนการ คอ

บงชวาใครมความรอบรดานสขภาพในเรองนนๆ ต า และต าในประเดนใดบาง จากนนกใหขอมล

(Inforamation) ความร (Knowledge) ผานการสอสาร (Communication) หรอใชค ายอวา IEC ซง

IEC กคอการให Health Education เกยวกบโรคนน และปจจยเสยงทท าใหเกดโรค หรออะไรท าใหการ

ด าเนนของโรคแยลง หวงผลใหเกดการปรบปรงในประเดนทจะตอบสนองผลการรกษาไดดขน และให

มารบบรการตามนดหมาย แนวคดนมองวา Health Literacy คอความเสยง และ Health Education

คอมาตรการในการจดการความเสยง (Intervention or measure) แนวคดนสวนใหญใชในสถาน

บรการ สาธารณสข และใชเพอการปองกนโรค หรอปองกนผลแทรกซอนจากโรค (Dieases

prevention) ประโยชนจะเกดกบสวนตว(Personal Benefit) มากกวาชมชน (Community Benefit)

และเปนการพฒนาความรอบรดานสขภาพในระดบพนฐาน (Functional Health Literacy)

2) แนวคดทสอง มองความรอบรดานสขภาพ คอทนหรอทรพยสนทอยในตวคน การจะเพมทนความรอบร

รไดตองให Information Education & Communication (IEC) หรอ Health education ตามแนวคดน

Health Education Health Literacy หรอจะเรยกกลบกนวา Health Literacy คอผลลพธทเกดจาก

Health Education แนวคดนเหมาะทจะใชในระดบชมชน (ระดบสถานบรการกใชได) และตรงกบการ

สงเสรมสขภาพ (Health promotion) โดยตองยกระดบการใหสขศกษา เพอพฒนาความรอบรดาน

สขภาพไปถงระดบตอบโต/สอสาร (Interactive Health Literacy) และระดบวจารณญาน (Critical

Health Literacy) เพอใหทราบไมเฉพาะตวโรค ปจจยเสยง หรอการไปรบบรการ เทานน แตหมาย

รวมถงตองเขาใจ ปจจยทางเศรษฐกจ สงคม สงแวดลอมและการเมองทเปนตวก าหนดสขภาพ และ

Health Education ตองเหนยวน าใหเกดการเคลอนไหวทางสงคมเพอสขภาพ (Socail Mobilization

for Health) และการใหขอเสนอแนะเชงนโยบายหรอมาตรการเพอสขภาพ (Advocacy for health )

เพอทจะปรบเปลยนปจจยก าหนดสขภาพ ซงมผลตอสขภาพ การเพมทนความรอบรสบคคลจะเกด

กระบวนการเรยนรท าใหเกดชมชนเรยนร ซงจะไดประโยชนทงสวนตวและชมชชน (personal and

comunity benefit)

สรป การท Health Literacy ม 3 ระดบ จะท าใหการสรางเครองมอในการวดทแตกตางออกไป ตามระดบวา

จะวด Function หรอ Interactive หรอ Critical Health Literacy) และการท Health Literacy ม 2 concept ท าให

วธการ Appraoch ตางกน วาจะ Approach แบบ Disease prevention ทท าในสถานบรการ หรอจะ Approach

11


แบบ Health Promotion ทสามารถท าไดทงในชมชนและสถานบรการ ซงงานศกษาวจยทศกษาเกยวกบ

ความสมพนธระหวาง ความรอบรดานสขภาพ กบผลลพธทางสขภาพ นน มากกวารอยละ 95 ท าในสถานบรการ ใช

ความรอบรระดบพนฐาน (Functional Health Literacy) และใชแนวคด ความรอบรดานสขภาพคอความเสยง (Risk

Concept)

25) Health policy (นโยบายสขภาพ) คอ ค าแถลงอยางเปนทางการ หรอแนวปฏบตขององคกร (โดยเฉพาะอยางยงของ

รฐบาลหรอหนวยงานรฐบาล) โดยล าดบความส าคญหรอเครองชวดในการปฏบตการเพอตอบสนองตอความตองการ

ดานสขภาพ การเตรยมพรอมซงทรพยากร หรอแรงกดดนทางดานการเมองตางๆ(political pressure) เพอขบเคลอน

ใหเกดการด าเนนงานเพอสขภาพ

Healht policy มกจะปรากฏในรปของกฎหมาย (Regislation) เปนขอบงคบ (Regulation) หรอแรงจงใจ

(Incentive) เพอใหเกดการปฏบตในบรการสขภาพหรอโปรแกรมสขภาพ Health policy มความแตกตางกน

Healthy public policy ตรงท Health policy นนจดมงเนนหลกทจะน าไปใชคอหนวยงานทใหบรการสขภาพหรอ

รบผดชอบโปรแกรมทางสขภาพ ซงเมอด าเนนนโยบายดงกลาวแลวส าเรจ ตอจากนนถงจะพฒนาไปส Healthy

public policy ปจจยความส าเรจของ Health policy คอ กระบวนการทจะไปสนบสนนการด าเนนการทางดาน

สาธารณสขทมหลกฐานเชงประจกษ เปนทยอมรบหรอชนชอบของชมชน มความเปนไปไดทางการเมอง และความ

พรอมดานทรพยากร

26) Health promoting hospital (โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ) คอโรงพยาบาลทไมไดใหบรการทางการแพทยหรอการพยาบาลแบบผสมผสานเทานน แตมการพฒนาเอกลกษณขององคกรโดยน าเอาเปาหมายในดานการสงเสรมสขภาพ และพฒนาโครงสรางองคกรและวฒนธรรมในการสงเสรมสขภาพ ซงรวมถงการการมสวนรวมเชงรกของผ ปวย บคลากรทกคนภายในองคกร เพอพฒนาตนเองใหม สงแวดลอมทเออตอการสงเสรมสขภาพในดานกายภาพและสงคม และประสานงานการท างานรวมกนกบชมชน

Reference : Budapest Declaration on Health Promoting Hospitals. WHO, (EURO),Copenhagen, 1991)

12


Health promoting Hospital สงเสรมสขภาพทง ผ ปวยรวมถงผ รบบรการและญาต บคลากรของโรงพยาบาล

และประชาชนในพนทรบผดชอบ และพฒนาองคกรใหไปส องคกรสขภาพ (Healthy organization) Health

promoting hospital ไดพฒนาตงแตป 1988 ซงพฒนาโดย International network เพอขยายแนวคดนใหเกดการ

ยอมรบอยางกวางขวางของโรงพยาบาล หรอ Health setting อนๆ

27) Health Promoting School (โรงเรยนสงเสรมสขภาพ) คอโรงเรยนทมการด าเนนการอยางตอเนองใหเปนโรงเรยนเพอ

สขภาพ ทงดาน การเรยน การเลน และการอย Reference: Promoting health through schools. Report of a WHO Expert Committee on Comprehensive School Health Education and Promotion. WHO Technical Report SeriesN°870. WHO, Geneva, 1997

โรงเรยนสงเสรมสขภาพพฒนาเรองการศกษาและสขภาพของบคลากรทางการศกษา คร นกเรยน พอแมของ

ผปกครอง รวมทงผน าชมชนทโรงเรยนแหงนนตงอย โดยจดสถานทเออตอสขภาพ การจดการสอนสขศกษา และ

โปรแกรมทเกยวกบสขภาพและบรการสขภาพในโรงเรยน มการก าหนดนโยบาย แนวปฏบต และมาตรการอนๆ โดย

ใหความเคารพในความนบถอตนเอง (Self Esteem)ของแตละบคคล การสรางโอกาสตางๆเพอใหเกดความส าเรจ

และการยอมรบในความพยายาม ความตงใจ และความมงมนสความส าเรจของบคคล โรงเรยนสงเสรมสขภาพ

มงมนในการปรบปรงสขภาพของบคลากรในโรงเรยน ครอบครวและสมาชกในชมชน ควบคกบสขภาพของเดก

นกเรยน และท างานรวมกบผน าชมชนในพนททโรงเรยนตงอย เพอชวยใหผน าชมชนเขาใจวา จะสนบสนนในดาน

สขภาพและดานการศกษาใหกบโรงเรยนอยางไร

28) Health promotion outcome (ผลลพธของการสงเสรมสขภาพ) คอการเปลยนแปลงของ (1) คณลกษณะสวนบคคล

รวมถงทกษะ(Health Literacy) และ/หรอ (2) การเปลยนแปลงบรรทดฐาน (Social Norm) หรอมาตรการ ทางสงคม

(Social Action) และ/หรอ (3) การมนโยบายสาธารณะ (Public Policy)หรอ แนวปฏบตขององคกร (Organization

Proactice) เพมขน โดยการเปลยนแปลงทกลาวมาขางตนทเกดจาก กจกรรมการสงเสรมสขภาพ (Health promotion

action)

29) Health Promotion Action (กจกรรมสงเสรมสขภาพ) คอกจกรรมทจะสงผลท าใหบคคล ชมชน หรอองคกร สามารถ

ควบคมสขภาพหรอปจจยก าหนดสขภาพของตนเองได กจกรรมสงเสรมสขภาพ ประกอบดวย การใหขอมล ความร

และการสอสาร (Informtion Eduction and communication : IEC หรอ Health Education ) ,การขบเคลอนสงคม

เพอสขภาพ (Social Mobilization for Health) , การเสนอแนะเชงนโยบายหรอเชงมาตรการ (Advocay for Health)

โดย Health promotion Action จะท าใหเกด Health promotion outcome ดงน

1) Health Information , Education & Communication (IEC) หรอ Health Education จะสงผลใหเกด

Health promotion outcome คอ การเพมความรและทกษะสวนบคคลทจะควบคมสขภาพหรอปจจย

ก าหนดสขภาพ หรอ Health Literacy

2) การขบเคลอนสงคม (Social Mobilization) จะท าใหเกด Social Action ซงอาจจะเปลยนเปลงไปถงระดบ

การเปลยน social norm (social influenze)

3) Advocacy จะสงผลใหเกด outcome คอ นโยบายสาธารณะ เชนการออก พรบ.การแกไขหรอปองกนการ

ตงครรภในวยรน ตามขอเสนอแนะของกระทรวงสาธารณสข และ/หรอ การปรบเปลยนแนวปฏบตของ

13


องคกร (Organization practice) เชน การปรบระบบของโรงพยาบาลจนสามารถผานเกณฑโรงพยาบาล

ลดโลกรอนตามขอเสนอแนะของกรมอนามย เปนตน

30) Health promotion evaluation (การประเมนผลการสงเสรมสขภาพ) คอการประเมนการด าเนนการสงเสรมสขภาพ

(Health promotion action ) วาไดผลลพธทสรางคณคาไดมากนอยเพยงไร

ประเดนส าคญหรอหวใจในการประเมนผลการด าเนนงานสงเสรมสขภาพคอท าการประเมน Health promotion

Action ซงประกอบดวย 3 Actions หลกไดแก Education , Social Mobilization , Advocacy นนสามารถเพม

ความสามารถของบคคลหรอชมชนในการควบคมสขภาพของบคคลหรอชมชนไดมากนอยเพยงไร เปนการยากทจะ

ตามรอยวา Health promotion Action จะสงโดยตรงผลตอ Health outcome ใดโดยเฉพาะ เนองจากเหตผลตางๆ

เชน มนเปนความสมพนธเชงเหตและผลทซบซอน ผลลพธทางสขภาพ 1 เรองเกดหลาย Actions จนยากทจะระบวา

มนเกดจาก Actions ใด และ 1 Actions สามารถท าใหเกดหลายผลลพธทางสขภาพ เชนกน Health promotion

outcome model ในปจจบนไดแบงล าดบขนของผลลพธออกเปนหลายระดบ จาก Health promotion action

Health promotion outcome Intermediate health outcome Health outcome เพราะฉะนนการ

ประเมนผลการสงเสรมสขภาพจงจ าเปนตองประเมน Health promotion outcome เปนล าดบแรก โดยท าการ

ประเมนเพอสะทอนใหเหนการเปลยนแปลงปจจยทางบคคล สงคม และสงแวดลอม ซงสงผลท าใหบคคลสามารถ

ควบคมสขภาพสวนบคคลหรอชมชนไดมากนอยเพยงไร จากนนท าการประเมนการประเมนการเปลยนแปลงของ

ปจจยก าหนดสขภาพ หรอ Intermediate health outcome และ Health outcome เปนล าดบสดทาย สวนใหญแลว

จะมสรางคณคา (Value) เขาไปในกระบวนการเพอใหเกดการบรรล outcome ในระดบตางๆทเรยกวา กระบวนการ

สรางคณคา (Value process) เนองจาก Health promotion action นนตองใชภาคเครอขายเขามารวมกนท างาน

โดยบรณาการการด าเนนการทงมตของ เศรษฐกจ สงคม สงแวดลอม และสขภาพ ควบคกนไป เพอเพม

ความสามารถของบคคลและชมชนในการควบคมสขภาพสวนบคคลและสขภาพของชมชน

ระดบของ outcome ทจะท าการประเมน แบงไดเปน

1) Health outcome อตราปวย/อตราตาย ในสวนของการวดเชงบวกเชน คณภาพชวต ความเทาเทยม (Equity)

2) Intermediate health outcome เชน รอยละประชากรทมพฤตกรรมเสยง เชน สบบหร รอยละของ รพ.ทพฒนา

มาตรฐานผานเกณฑ รพ.ลดโรครอนจนเกดผลลพธในการลดการผลตกาซเรอนกระจกหรอสามารถลดการใช

พลงงาน รอยละของจงหวดทการผานเกณฑคณภาพสงแวดลอมจนบรรลเกณฑผลลพธในการลดของเสยและ

เกดสงแวดลอมเออตอสขภาพ

3) Health promotion outcome เชนรอยละของประชากรทม health literacy ระดบตางๆ ,รอยละของจงหวดท

ด าเนนการ community participation ผานเกณฑ ,รอยละของ อปท.ทออกขอบญญตทองถนทเกยวกบสขภาพ

อยางนอย 1 ขอบญญต/ทองถน/ป

4) ระดบของ Health promotion activities เชน รอยละของ รพ.ทด าเนนการสขศกษา (IEC) เพอสรางความรอบร

ดานสขภาพ รอยละของต าบลทด าเนนการขบเคลอนพนทดวยคากลาง , จ านวนขอเสนอแนะท รพ.สต.

เสนอแนะใหกบ อปท.ในการพฒนาปจจยก าหนดสขภาพดานสงคม และสงแวดลอม

14


31) Health sectors (ภาคสวนสขภาพ) ภาคสวนสขภาพประกอบดวย

1) สวนของการบรการ ไดแกองคกรทงภาครฐ (สวนกลาง สวนภมภาคและสวนทองถน) เอกชน ทจดบรการ

สขภาพ (ทงดาน สงเสรมสขภาพ ปองกนโรค การวนจฉย รกษา ฟนฟสขภาพ และบรการการดแล)

2) สวนของนโยบายไดแก สวนของกระทรวงและกรม/กองตางๆของกระทรวงสาธารณสข

3) สวนของ NGO หรอกลมทางสงคมตางๆ ทท างานเกยวกบสขภาพ

4) สวนของวชาชพ สภาวชาชพหรอราชวทยาลยตางๆทเกยวกบสขภาพ

32) Health Status (สถานะสขภาพ) การพรรณนาหรอการวดสขภาพของบคคลหรอของชมชน ในชวงเวลาใดเวลาหนง

ดวยมาตรฐานทก าหนด ปกตจะอางอง Health indicators.

33) Health target (เปาหมายทางดานสขภาพ ) เปาหมายทางสขภาพ จะระบกลมเปาหมายทางประชากร และการ

คาดการณอยางมเหตผลของปรมาณการเปลยนแปลงของเครองชวดทางสขภาพของกลมเปาหมายภายในชวงเวลา

ใดเวลาหนง สวนใหญเปาหมายทางดานสขภาพ จะก าหนดในรปของ Health outcome หรอ Intemediate Health

outcome

34) Healthy city (เมองแหงสขภาพ) คอเมองทสรางและปรบปรงสงแวดลอมทางกายภาพและสงแวดลอมทางสงคม

อยางตอเนอง และเพมทรพยากรของชมชนเหลานนเพอใหประชาชนในเมองสนบสนน ชวยเหลอ ซงกนและกน เพอ

15


ด าเนนการในทกกจกรรมของชวตความเปนอย และรวมกนพฒนาใหเมองใหสามารถเตบโตไดเตมศกยภาพ (แนวคด

ของ healthy city สามารถน าไปประยกตใช setting อนได เชนระดบหมบาน หรอระดบเทศบาล )

Reference: Terminology for the European Conference on Health, Society and Alcohol: A glossary with equivalents in French, German and Russian. WHO (EURO), Copenhagen, 1995

35) Healthy public policy คอ ความตระหนกอยางชดเจนในเรองสขภาพและความเทาเทยม ทไดถกก าหนดขนใน

ทกๆทของนโยบาย ดวยความส านกรบผดชอบตอผลกระทบตอสขภาพ จดประสงคหลกของ Healthy public

policy กเพอสรางสงแวดลอมทเออตอสขภาพ นโยบายดงกลาวท าใหทางเลอกทางสขภาพมความเปนไปไดหรองาย

ตอประชาชน และสนบสนนใหเกด physical and environmental health. Reference: Adelaide Recommendations on Healthy Public Policy. WHO, Geneva, 1988

36) Infrastructure for health Promotion (โครงสรางพนฐานของการสงเสรมสขภาพ ) ประกอบดวย ทรพยากรบคคล

และสงของ โครงสรางองคกร/โครงสรางการบรหารจดการ นโยบาย กฎระเบยบหรอขอบงคบ แรงจงใจทสนบสนนให

เกดการตอบสนองไปสการจดการประเดนหรอความทาทายดานสาธารณสข (Public health)

37) Intermediate Health outcome (ผลลพธทางสขภาพระหวางกลาง) คอการเปลยนแปลงในปจจยก าหนดสขภาพ

(Determinant of health) ทส าคญไดแก การเปลยนแปลงวถด าเนนชวต (life style) สภาพการอยอาศย (Living

condition) ซงเปนผลจากการแผนงาน/โครงการ/กจกรรม การสงเสรมสขภาพ การปองกนโรค และการสาธารณสขมล

ฐานทไดวางแผนไว

38) Intersectoral collaboration (การประสานระหวางภาคสวน หรอการประสานขามภาคสวน) คอความสมพนธ

ระหวางหนวยงานตางๆทอยตางภาคสวนทางสงคม (different sector of society) ทไดรวมตวขนเพอให ประเดนทาง

สขภาพ ผลลพธทางสขภาพ (Health outcome) และผลลพธทางสขภาพระหวางกลาง (Intermediate health

outcome) บรรลผลอยางมประสทธภาพ ประสทธผล หรอยงยน มากกวาทจะท าเพยงภาคสวนใดภาคสวนหนง

เทานน (เปาหมายทส าคญของ Intersectoral Collboration คอ การใหภาคสวนอนๆรบผดชอบในการพฒนา

ปรบปรงปจจยก าหนดสขภาพในสวนทภาคสวนตนรบผดชอบ และออกนโยบาย หรอการปฏบตขององคกร เพอใหทก

นโยบายหรอทกการปฎบต ไมสงผลตอเนองไปสสขภาพ หรอ Health in all policies) Reference: modified from Intersectoral Action for Health: A Cornerstone for Health for All in the 21st Century. WHO, Geneva, 1997

39) Investment for health (การลงทนเพอสขภาพ) คอทรพยากรทไดจดสรรไปเพอใหไดมาซง Health and health gain :

ซงอาจเปนการลงทนของภาครฐหรอเอกชน รวมถงการลงทนของบคคลหรอกลมบคคล กลยทธในการลงทนเพอ

สขภาพขนกบความรความเขาใจเกยวกบปจจยก าหนดสขภาพ และความมงมนทางการเมองในประเดนของสขภาพ

ในทกนโยบาย (Health in all policy)

การลงทนเพอสขภาพไมไดจ ากดทการจดสรรทรพยากรเพอใหบรการดานสขภาพ แตรวมถงการลงทนทเกดจาก

บคคลหรอกลมบคคลในดานการศกษา ทอยอาศย การพฒนาและเสรมพลงเดกและสตร และรวมถงการปรบการ

จดสรรงบประมาณเพอการสงเสรมสขภาพ และปองกนโรคทเพมมากขน และสดสวนทส าคญคอการลงทนเพอ

สขภาพในการใหประชาชนสามารถธ ารงรกษาสขภาพในชวตประจ าวนได

16


40) Life skill & Personal skill (ทกษะชวต) ทกษะชวตคอความสามารถในการปรบตว หรอมพฤตกรรมสขภาพทด ซง

ท าใหบคคลสามารถตอบโตกบความตองการและความทาทายของชวตในแตละวนได

Reference: Life skills education in schools. WHO, Geneva, 1993

ทกษะชวต ประกอบดวย ทกษะสวนบคคล ทกษะในการสมพนธระหวางบคคล ทกษะทางปญญา (cognitive

skill) ทกษะทางกายภาพ (physical skill) ทท าใหบคคลสามารถควบคมหรอชน าชวตได และพฒนาความสามารถท

จะอยและปรบตวตอการเปลยนแปลงของสงแวดลอมในชวตประจ าวน ตวอยางของทกษะชวต คอ ทกษะในการ

ตดสนใจ และการแกปญหา การมความคดสรางสรรค หรอความคดแบบวจารณญาณ การรตวเอง การเหนอกเหน

ใจ ทกษะการสอสาร และการสรางสมพนธภาพกบผ อน การควบคมอารมณและการตอบโตและจดการความเครยด

ทกษะตามทไดกลาวมาขางตน เปนพนฐานในการพฒนาทกษะสวนตวเพอการสงเสรมสขภาพ (Develop personal

skill for health promotion) ตาม Ottawa charter

41) Living condition (สภาพความเปนอย) คอสงแวดลอมในทกๆวนของบคคล ทซงบคคลนน อย เลน หรอท างาน โดย

สภาพแวดลอมความเปนอยดงกลาวเปนผลลพธของสถานการณทางสงคมและเศรษฐกจ และสงแวดลอมทาง

กายภาพ และในชวงระยะเวลาสนๆ สภาพความเปนอยนนอยนอกเหนอการควบคมของบคคล แตจะมผลกระทบตอ

บคคลรวมถงกระทบตอสขภาพ

42) Mediation (การเจรจาตอรอง) การเจรจาตอรองในดานการสงเสรมสขภาพ คอ กระบวนในการเจรจาเพอไกลเกลย

เพอใหความสนใจหรอผลประโยชน ของบคคลหรอชมชน หรอภาคสวนตางๆ (ราชการ กบ เอกชน) ทมความแตกตาง

กน ใหสามารถหาจดรวมกนไดในแนวทางทจะสงเสรมหรอปกปองสขภาพ ของบคคลหรอชมชน

การเจรจาตอรอง (mediation) เปน 1 ใน 3 กลยทธหลกของการสงเสรมสขภาพตาม Ottawa Charter

เนองจากการท าใหคนเปลยนแปลงพฤตกรรมหรอแบบแผนการอยอาศยนน มกจะหลกเลยงขอขดแยง (conflict) ได

ยาก ระหวาง ภาคสวนทแตกตางกน หรอความสนใจหรอผลประโยชนของประชาชน ตวอยางของความขดแยงไดแก

ความกงวลในการเขาถง ใช หรอกระจายทรพยากร ขอจ ากดของบคคลหรอองคกรในการปฏบตตามสงทจะมการ

เปลยนแปลง การไกลเกลยเพอใหไปสแนวทางในการสงเสรม หรอ ปกปองสขภาพ นนจ าเปนตองอาศยขอมลจากผ

ใหบรการ รวมถงความสามารถในการใหขอเสนอแนะแบบมเทคนคทชวนเชอใหเกดการยอมรบแบบมหลกฐานทาง

วทยาศาสตร

43) Network (เครอขาย) คอการรวมกนของ บคคล องคกร ทมประเดนหรอความหวงกงวล รวมกน โครงสรางการรวมตว

ทไมอยภายใตสายบงคบบญชา โดยท างานแบบเชงรก อยางเปนระบบบนพนฐานของความมงมนและไววางใจกน

44) Parnership for health promotion (หนสวนเพอการสงเสรมสขภาพ) คอขอตกลงทเหนชอบรวมกนตงแต 2

พนธมตรขนไปทจะท างานรวมกนเพอใหบรรลชดของผลลพธทางสขภาพทไดตกลงรวมกน (set of shared health

outcome) สวนใหญค าวาพนธมตรนนมกจะอยตางภาคสวนกน เชน ภาคการศกษา กบภาคการสาธารณสข เปนตน

45) Quality of Life (คณภาพชวต) คอการรบรสวนบคคลวาชวตนนอยในต าแหนงใดในบรบทของระบบ วฒนธรรมและ

คานยมทางสงคมทบคคลนนอาศยอย โดยสมพนธกบเปาหมาย ความคาดหวง มาตรฐาน ความหวงกงวล คณภาพ

17


ชวตจะสะทอนความรบรสวนบคคลวา พอใจในความตองการหรอไม และไมปฏเสธโอกาสทจะมความสข และประสบ

ผลส าเรจเกยวกบ สถานะสขภาพทางกาย ทางสงคมหรอทางเศรษฐกจ เปาหมายของคณภาพชวต เชนการปองกน

โรคทสามารถทจะหลกเลยงหรอปองกนได โดยการสงเสรมสขภาพมบทบาททส าคญทจะน าไปสคณภาพชวต

โดยเฉพาะในกลมผสงอาย ผ ปวยเรอรง ผ ปวยระยะสดทาย หรอผ ปวยพการ คณภาพชวต เปนแนวคดทกวางและ

ซบซอน โดย WHO แบงคณภาพชวตเปน 6 domains ไดแก

1) สขภาพกาย (มพลง หรอ ออนเพลย)

2) สขภาพจต (ความรสกเชงบวก)

3) ระดบของการพงตนเองได (ความสามารถในการเคลอนไหว)

4) ความสมพนธกบสงคม (การไดรบการสนบสนนทางสงคมในทางปฏบตจรง)

5) ความเชอสวนบคคล / ดานจตวญญาณ (ความหมายของชวต)

6) ความสมพนธกบสงแวดลอมรอบขาง (การเขาถงระบบบรการสขภาพ)

46) Reoriented Health service system (การปรบระบบบรการสขภาพ) คอ การสรางความตะหนกอยางเดนชดในการท

จะบรรล ผลลพธทางสขภาพของประชาชนทกคน (Population health outcome) ซงประเมนจากการจดโครงสราง

องคกรหรอการจดสรรงบประมาณหรอทรพยากร(ความสมดลของการจดสรรงบประมาณหรอทรพยากร ไปสการ

สงเสรมสขภาพ การปองกนโรค การรกษาและการฟนฟสภาพ ) รวมถงการปรบเปลยนทศนคตและโครงสรางองคกร

ของระบบบรการสาธารณสข โดยมงเนนถงความสมดลระหวางการสนองความตองการของบคคล และการตอบสนอง

ความตองการของทงกลมประชากร การขยายบรการดานการสงเสรม ปองกน (PP) รวมถงการตระหนกในบทบาท

ของ Health sector ในการสนบสนน Non health sector เพอรวมกนปรบปรงปจจยก าหนดสขภาพ ทกนโยบายหรอ

ทกกจกรรมของ Non Health sector จะตองไมสงผลตอเนองไปยงสขภาพของบคคลหรอชมชน (Health in all

policy)

47) Risk behavior (พฤตกรรมเสยง) คอ รปแบบเฉพาะของพฤตกรรมซงไดรบการพสนจนแลววา มความสมพนธกบโรค

ใดโรคหนง หรอ สมพนธกบความเจบปวย (illed health)

พฤตกรรมเสยง มกจะถกกลาวถงในงานระบาดวทยา การปรบเปลยนพฤตกรรมเสยงเปนเปาหมายหลกของการ

ควบคมโรค และการใหสขศกษาเปนวธการหลกเพอทจะใหบรรลเปาหมายการปรบเปลยนพฤตกรรม ในแงมมของ

การสงเสรมสขภาพ ใหมองพฤตกรรมเสยงทเกดขนเปนผลสบเนองมากจากการตอบสนอง หรอเปนกลไกในการเผชญ

กบสภาวะความเปนอย (Living condition) ทไมด ซงกลยทธในการจดการคอการพฒนาทกษะชวต (Life skill) และ

การสรางสงแวดลอมทเออตอสขภาพ (Supportive Environment for health)

48) Risk factors (ปจจยเสยง) หมายถง สถานะทางสงคมเศรษฐกจ หรอชววทยา พฤตกรรม หรอสงแวดลอมทสมพนธ

หรอเพมความความนาจะเปนตอการเกดโรค หรอการเจบปวย หรอการบาดเจบ (ในกรณทบงชวาพฤตกรรมเสยง เปน

ปจจยเสยง แลวปจจยเสยงจะเปนจดน าเขา (entry point) ส กลยทธหรอกจกรรมการสงเสรมสขภาพ )

49) Self help (การชวยเหลอตนเอง) ในดานการสงเสรมสขภาพ self help คอ กจกรรมหรอการด าเนนการ ขบเคลอน

ทรพยากรเพอทจะสงเสรม ธ ารงรกษา และฟนฟสขภาพของบคคลหรอชมชน โดยบคคลทไมใชวชาชพทางสขภาพ

(lay person)

18


ปกตมกจะเขาใจวา self help จะเกดในบคคลทท ากจกรรมนนโดยตรง แตทจรงมนเกดประโยชนรวมกนระหวาง

คนทชวยและคนทท าหรอกลมทท า self help นนรวมถง Self care ดวย เชน การรบประทานยาตามแพทยสงดวย

ตนเอง การปฐมพยาบาลปฐมพยาบาลเกดขนจรงในชวตประจ าวน ดวยตนเองท

50) Setting for heath หมายถง สถานทหรอบรบททางสงคมทซงคนมารวมกลมกนท ากจกรรมประจ าวน ซงปจจยดาน

สงแวดลอม องคกร และบคคล เกดปฏสมพนธกนจนเกดผลกระทบตอสขภาพหรอความเปนอยทด (well being)

ตวอยางของ setting ไดแก โรงเรยน สถานประกอบการ โรงพยาบาล หมบาน เมอง หรอเทศบาล ตลาด เปนตน โดย

ปกต Setting จะมอาณาบรเวณทชดเจน มการแบงบทบาทหนาทของคนทอยใน setting นน และมโครงสรางการ

บรหารจดการภายใน setting กลยทธหรอกจกรรมการสงเสรมสขภาพในแตละ setting มความแตกตางกน การ

พฒนา setting นน เนนการพฒนาองคกร (organization development) ไดแก การเปรบเปลยนสงแวดลอมทาง

กายภาพ โครงสรางองคกร การบรหารจดการ เพอใหเกดกจกรรมทสงเสรมสขภาพ หรอมการสรางสงแวดลอมเออตอ

สขภาพใหเกดขนใน Setting นน

51) Social mobilization Unicef ใหนยามวา คอกระบวนการชกจงหนสวนหรอพนธมตรตางๆทงระดบประเทศหรอ

ระดบพนท เพอยกระดบความตระหนกในเปาหมายของการพฒนา (Development objective) รวมกนกน ผาน

ทางการสนทนา หรอการท าประชาคม สมาชกทงในสถาบน เครอขายชมชน ประชาสงคม องคกรศาสนา และกลม

อนๆไดประสานความรวมมอเพอใหบรรลเปาหมายของการพฒนานน สรปการเคลอนไหวทางสงคมกเพอทจะหวงผล

ใหเกดการเปลยนแปลง เพอใหได Social Action ทเปนทยอมรบไดของคนสวนใหญในสงคม หรอเกดการ

เปลยนแปลงการปฏบตขององคกร (Organization Practice) เชนเปลยนจากโรงเรยนทมงแตเรองการเรยนการสอน

อยางเดยว มาเปนโรงเรยนสงเสรมสขภาพ โดยไดรวมมตของสขภาพในโรงเรยน ภายใตแนวคดทวา ถาสขภาพดกจะ

สงผลตอผลการเรยนดวย หรอ เมองสขภาพ (Healthy city) เพอสขภาพของคนในเมองนน การพฒนาทผานมาเกด

จากการยอมรบวาการแก ปญหาประเทศเปนเรองของกลมคนทมความร ความช านาญเทานน เชน การฝากใหนก

เศรษฐศาสตรแกไขปญหาเศรษฐกจ การฝากความหวงใหแพทย ดแลความเจบปวย การฝากใหนกการเมองดแลการ

ปกครอง โดยประชาชนเพยงเรยกรองกบกลมคนเหลานใหจดการกบปญหาตาง ๆ และหวงวาความรความสามารถ

ของกลมคนเหลานจะจดการกบปญหาเหลานนได ระยะหลงมขบวนการเคลอนไหวทางสงคมแนวใหม โดย

เคลอนไหวเรยกรองดวยตวเอง เนองจากไมเชอในความเปนตวแทนของระบบพรรคการเมอง และไมเชอมน ศรทธาใน

ความสามารถและความจรงใจของรฐ หรอของวชาชพตางๆ เปาหมายของการเคลอนไหวเรยกรองจงมใชเพอตองการ

ชวงชงอ านาจรฐอยางขบวนการเคลอนไหวในอดต แตตองการสราง “กตกาหรอกฎเกณฑชดใหมในการ ด ารงชวต

52) Social capital (ทนทางสงคม) หมายถง ระดบความเขมแขงของการท างานรวมกนในสงคม (social cohesion) ท

เกดขนจรงในชมชน โดยพจารณาจากกระบวนการของคนในชมชนในการสรางเครอขาย (network) สรางบรรทด

ฐานทางสงคม (norm) และการไววางใจ (Trust) และประสานความรวมมอกน (co –ordinate) หรอประสานการ

ท างาน (co-operate) เพอผลประโยชนรวมกน

ทนทางสงคมเกดจากการท ากจกรรมทมปฏสมพนธกนในแตละวนของคนในชมชนนน จนกอตวเปนโครงสราง

ทางสงคม เชน กลมศาสนา กลมคนในครอบครว เครอขายทไมเปนทางการในชมชน โดยมบรรทดฐานของการท างาน

คอ ท างานแบบสมครใจ ไมเหนแกตว และไววางวางใจซงกนและกน ความเหนยวแนนของเครอขายยงมากเพยงใด

19


ความรวมมอกนท ากจกรรมเพอผลประโยชนรวมกนยงมากเทานน ทนทางสงคมจงสามารถทสรางสขภาพใหเกดขน

ในชมชนได และท าใหเกดโอกาสในการลงทนเพอสขภาพ

53) Social network (เครอขายทางสงคม) คอความสมพนธทางสมคม ทจะเชอมโยงใหคนไดเขามาตดตอกน ซงท าให

การเขาถงหรอตดตอกนไดงายขน หรอขบเคลอนใหเกดการสนบสนนทางสงคมเพอสขภาพ

ในชมชนหรอสงคมทอยอยางปกต มโอกาสนอยทจะเกดเครอขายทางสงคม ทจะมาขบเคลอนใหเกดการ

สนบสนนทางสงคมเพอสขภาพ แตถามปจจยทมาท าลายความปกตนน (De-stabilized influence) เชน ภาวะตก

งานสง มการเวนคนทดน ท าใหตองยายทอยอาศย มการขยายของเมองอยางรวดเรว ในสถานการณเชนน กจกรรม

ในการสงเสรมสขภาพ คอ การสถาปนาเครอขายทางสงคมใหเกดขน ความเขมแขงของเครอขายจะท าใหเกดทนทาง

สงคม และใชทนทางสงคมเหลานนเพอจดการปญหาทเกดขน

54) Social responsibility for health (ความรบผดชอบตอสงคมเพอสขภาพ) สามารถสะทอนไดจากการกระท าของผ ม

อ านาจในการตดสนใจทงภาครฐและเอกชน ทจะก าหนดนโยบายหรอการปฏบตทจะสงเสรม หรอปกปองสขภาพ Reference: The Jakarta Declaration on Leading Health Promotion into the 21st Century. WHO, Geneva, 1997

ใน Jakatar declaration ไดก าหนดวา นโยบายทงภาครฐและเอกชน ตองไมสงผลกระทบตอสขภาพของ

ประชาชน ตองปกปองสงแวดลอม และมนใจในการใชทรพยากรอยางยงยน หลกเลยงการผลตหรอการคาทมผลตอ

สขภาพ ไมสนบสนนวธทางการตลาดทจะสงผลกระทบตอสขภาพ ปกปองประชาชนในตลาดสนคาหรอคนงานท

ท างานในสถานประกอบการ มการประเมนผลกระทบตอสขภาพในประเดนของความเปนธรรมและความเทาเทยม

(equity)

55) Social support (การสนบสนนทางสงคม) คอ ความชวยเหลอตอบคคลหรอกลมคน จากภายในชมชน เพอปองกน

ไมใหเกดเหตการณทไมพงประสงคตอชวต (Adverse life event) และสภาพความเปนอย (living Condtion)ทไมด

และสามารถสงเสรมใหเกดผลลพธทด เชน ท าใหคณภาพชวตดขน

Social support รวมถงการสนบสนนดานจตใจและอารมณ การสนบสนนดานขอมลขาวสาร การสนบสนน

เครองมออปกรณหรอบรการ social support ไดถกจดเปนปจจยก าหนดสขภาพ (Determinant of health) และเปน

องคประกอบทส าคญใน social capital

56) Supportive environment for health (สงแวดลอมทสนบสนนการมสขภาพด) คอสงแวดลอมทจะปกปองประชาชน

จากสงคกคามทางสขภาพ และเปนสงทพฒนาประชาชนใหสามารถพงตนเองทางสขภาพได เปนสงแวดลอมทอยใน

ทกๆท เขน ในบาน ในชมชน หรอในทท างาน หรอทเลน รวมถงการเขาถงทรพยากรเพอสขภาพของประชาชน และ

โอกาสในการทจะไดรบการเสรมพลง (Empowerment) Reference: adapted from Sundsvall Statement on Supportive Environments for Health.WHO, Geneva, 1991

57) Sustainable development (การพฒนาอยางยงยน) คอการพฒนาทสนองตอบความตองการในปจจบน โดยไมตอง

แลกมาดวยความสญเสยโอกาสในการตอบสนองความตองการของคนรนตอไป Reference: Our common future: Report of the World Commission on Environment and Development (WCED), 1987. Health and Environment in Sustainable Development. Five years after the Earth Summit. WHO, Geneva, 1997

คนคอศนยกลางของการพฒนาอยางยงยน การพฒนาทยงยนทางสขภาพจงหมายถง การใชทรพยากร ทศ

ทางการลงทน หรอแนวทางในการพฒนาเทคโนโลย หรอการพฒนาองคกรหรอสถาบน ตองมนใจไดวา การพฒนา

20


หรอการใชทรพยากรทสนองตอบความตองการในปจจบน ตองไมแลกมาดวยสขภาพและหรอคณภาพชวตทไมดของ

คนรนตอไป การพฒนาอยางยงยน ในดานการสงเสรมสขภาพทไดรบการพสจนแลววาเปนการพฒนาทยงยน

ประกอบดวย การสรางหรอพฒนานโยบายสาธารณะทเออตอสขภาพ (Building healthy public policy) ,การสราง

สงแวดลอมทเออตอสขภาพ (Supportive enviroment for health) ดวยการปรบปรงสภาพความเปนอย (Living

condition) สนบสนนวถการด าเนนชวตทเออตอสขภาพ (healthy life style) การสนบสนนใหเกดความเทาเทยมทาง

สขภาพ (Equity in health)

58) Lifestyle (Lifestyle conducive to health) วถการด าเนนชวตทเออตอสขภาพ คอ วถการด ารงชวตทขนกบแบบ

แผนพฤตกรรมทเปนเอกลกษณเฉพาะตว ซงแบบแผนดงกลาวถกก าหนดจากปฏสมพนธระหวางคณลกษณะสวน

บคคล ความสมพนธทางสงคม เศรษฐกจ สงคม และสงแวดลอมของสภาวะความเปนอย (Living Condition)

แบบแผนของพฤตกรรมจะมความแตกตางกนในแตละสงคมและสถาการณ และแบบแผนดงกลาวนนไมคงท

สามารถทจะเปลยนแปลงได ซงวถการด าเนนชวตของทมเอกลกษณเฉพาะตว มผลตอสขภาพของแตละบคคลและ

กบสขภาพของผ อนดวย การทจะใหสขภาพเกดการเปลยนแปลงได จ าเปนตองมการเปลยนแปลงวถการด าเนนชวต

ดงกลาว ซงการด าเนนการนนไมล าพงเฉพาะบคคลเทานน แตตองด าเนนการใหไปสสงคมและสภาวะการอยอาศย

(Living condition) ดวยเนองจาก สงคมและสภาวะการอยอาศยนนเปนตวการทท าใหเกดแบบแผนพฤตกรรมและท า

ใหแบบแผนพฤตกรรมดงกลาวด ารงอยตอไป

สงส าคญทตองตระหนกคอ ไมมวถการด าเนนชวตทดทสดส าหรบประชาชน วฒนธรรม รายดไ โครงสราง

ครอบครว อาย ความสามารถในการท ากจกรรมทางกาย สงแวดลอมภายในบานและทท างาน จะเปนตวก าหนดวาวถ

การด าเนนชวตท นาสนใจ มความเปนไปได และเหมาะสม ส าหรบคนหนงๆหรอสงคมหนงๆควรเปนแบบใด

59)

นิยามศัทพ์ที่เกี่ยวกับการ...

Documents