hoofdstuk 09 - audesirk
TRANSCRIPT
DNA: The Molecule of Heredity
Hoofdstuk 09
2010/2011
ONTDEKKING VAN DNADeel 1
2
Geschiedenis
De ontdekking dat DNA de genetische informatiebevat:
– T.H. Morgan (1908)
– Frederick Griffith (1928)
– Avery, McCarty & MacLeod (1944)
– Erwin Chargaff (1947)
– Hershey & Chase (1952)
– Watson & Crick (1953)
– Meselson & Stahl (1958)
3
Chromosomen vs fenotype
• T.H. Morgan
– werkte met Drosophila• fruitvliegen
– associeerde het fenotype van zijn vliegen met een specifiek chromosoom• een man met witte ogen had een specifiek X
chromosoom
4
Genen liggen op chromosomen
• Morgan’s conclusie
– genen liggen op chromosomen
– maar bestaan deze genen nu uit eiwit or DNA?• aanvankelijk dacht men aan eiwit
Waarom?
5
“Transforming Principle”
• Frederick Griffith
– Streptococcus bacterie• zocht een medicijn tegen longontsteking
– onschuldige, levende bacteriën (“rough”) gemengd met dode, pathogene bacteriën (“smooth”): muis sterft
– een onbekende stof werd door dode bacteriën doorgegeven aan levende bacteriën.• “Transforming Principle”
6
“Transforming Principle”
7
DNA is het “Transforming Principle”
• Avery, McCarty & MacLeod
– isoleerden DNA & eiwit van Streptococcus bacteriën• welke van de twee zal leiden tot transformatie van de niet-
pathogenic bacterie?
– eiwit geinjecteerd in de bacteria• geen effect
– DNA geinjecteerd in de bacteria• niet-pathogene bacteriën getransformeerd in
pathogene bacteriën
8
Oswald Avery Maclyn McCarty Colin MacLeod
Avery, McCarty & MacLeod• Conclusie
– eerste experimentele bewijs dat DNA de genetischeinformatie bevat
9
Bevestiging
• Hershey & Chase
– klassieke “blender” experiment
– bacteriofaag• virus dat bacteriën infecteert
– fagen gekweekt in 2 media, radioactief gelabeld met • 35S in de eiwitten
• 32P in het DNA
– geïnfecteerde bacteriën met gelabelde fagen
10
Eiwitmantel gelabeld met 35S DNA gelabeld met 32P
bacteriofagen infecterenbacteriële cellen
T2 bacteriofagengelabeld met
radioactieve isotopenS vs. P
bacteriële cellen worden geschudom de virale eiwitmantels te verwijderen
35S radioactiviteitin the medium
32P radioactiviteitin the bacteriële cellen
Hershey & Chase
11
12
Blender experiment
• Radioactieve faag & bacterie in de blender
– 35S faag• radioactieve eiwitten alleen in het supernatant
• virale eiwitten gaan de bacterie NIET binnen
– 32P faag• radioactief DNA in de pellet
• viraal DNA gaat de bacterie WEL binnen
– Bevestiging: DNA is de “transforming factor”
13
Hershey & Chase
Alfred HersheyMartha Chase 14
Chargaff
• DNA samenstelling: “Regels van Chargaff”
– varieert tussen soorten
– 4 basen niet in gelijke hoeveelheden
– bases in karakteristieke verhouding aanwezig• mensen:
A = 30.9%
T = 29.4%
G = 19.9%
C = 19.8%
15
Structuur van DNA
• Watson & Crick
– ontwikkelden het dubbele helix model van DNA• andere wetenschappers die aan dit probleem werkten
– Rosalind Franklin
– Maurice Wilkins
– Linus Pauling
Franklin Wilkins Pauling16
Watson en Crick
17
Rosalind Franklin (1920-1958)
18
• Replicatie van DNA
– baseparing suggereert dat beide zijden van de DNA streng als template voor een nieuwe streng gebruikt kunnen worden
“It has not escaped our notice that the specific pairing we have postulated
immediately suggests a possible copying mechanism for the genetic
material.” — Watson & Crick19
Maar hoe wordt DNA gekopieerd?
Modellen voor DNA replicatie
• Alternatieve modellen
20
conservatief semiconservatief dispersief
1
2
P
Semiconservatieve replicatie
• Meselson & Stahl– label “ouder” nucleotiden in DNA strengen met
zwaar stikstof = 15N
– label nieuwe nucleotiden met een minder zwaar isotoop= 14N
21
“The Most Beautiful Experiment in Biology”
parent replication
15N ouderstrengen
15N/15N
22
1e replicatie
conservatief
15N/15N
14N/14N
semi-conservatief
15N/14N
dispersief
15N/14N
conservatief
15N/15N
14N/14N
semi-conservatief
15N/14N
dispersief
15N/14N
2e replicatie
14N/14N
15N parent strands
15N/15N
XX XV1
2
P
Meselson & Stahl
23
Geschiedenis• De ontdekking dat DNA de genetische informatie bevat
– T.H. Morgan (1908)
• genen liggen op chromosomen
– Frederick Griffith (1928)
• een “transforming factor” kan het fenotype veranderen
– Avery, McCarty & MacLeod (1944)
• DNA is de “transforming factor”
– Erwin Chargaff (1947)
• De Regels van Chargaff: A = T, C = G
– Hershey & Chase (1952)
• bevestiging dat DNA de genetische informatie bevat
– Watson & Crick (1953)
• ontdekten de dubbele helix structuur van DNA
– Meselson & Stahl (1958)
• semi-conservatieve replicatie 24
eiwitRNA
Het “Centrale Dogma”
DNA
transcriptie translatie
replicatie
25
DNA: BOUW EN FUNCTIEDeel 2
26
Dubbele helix structuur van DNA
“It has not escaped our notice that the specific pairing we have postulated
immediately suggests a possible copying mechanism for the genetic
material.” Watson & Crick27
3’…5’…?
• De C-atomen zijngenummerd
28OH
CH2
O
4
5
3 2
1
PO4
N base
ribose
nucleotide
De DNA “backbone”
• Opgebouwd uit de ribose en fosfaat groep
– Let op de 3 and 5!
29
OH
O
3
PO4
base
CH2
O
base
O
PO
C
O–O
CH2
1
2
4
5
1
2
3
3
4
5
5
Anti-parallele strengen
• Nucleotiden in de DNA backbone zijn verbonden via de fosfaat-groepen suiker-groep tussen de 3 & 5koolstofatomen
– DNA molecuul heeft een “richting”
– complementaire streng loopt in de tegengestelde richting
303
5
5
3
Bindingen in DNA
31
….sterke or zwakke bindingen?
Hoe is dit gerelateerd aan het kopieermechanisme van DNA?
3
5 3
5
covalente binding
waterstofbrug
Baseparen in DNA
• Purine– adenine (A)
– guanine (G)
• Pyrimidine– thymine (T)
– cytosine (C)
• Paren– A : T
• 2 bindingen
– C : G• 3 bindingen
32
Kopiëren van DNA
• Replicatie van DNA– baseparing leidt er toe dat elke
streng de template van een nieuwestreng is
– nieuwe DNA: 1/2 oude streng, 1/2 nieuwe streng• semi-conservatief
33
DNA replicatie
• Groot aantal enzymen coördineert de replicatie
34
Replicatie: 1e stap
• Openen DNA
– helicase enzym• DNA helix deels ontwinden
35
helicase
DNAPolymerase
Replicatie: 2e stap
• Bouwen van een DNA dochter streng
– voegt nieuwecomplementaire basentoe
– DNA polymerase
36
energie
ATPGTPTTPCTP
Energie voor de replicatie
Waar komt energie normaal vandaan?
37
ADPAMPGMPTMPCMP
aangepaste nucleotide
energie
Energie voor de replicatie
• De nucleotiden arriveren met hun eigen energiebronvoor het maken van de binding
– binding gemaakt door een enzym: DNA polymerase
38
ATP GTP TTP CTP
• Toevoegen van basen
– nucleotiden wordentoegevoegd aan het 3 eind van de groeiendeDNA streng
– streng groeit alleen van 53
DNAPolymerase III
DNAPolymerase III
DNAPolymerase III
DNAPolymerase III
Replicatie
3
3
5
5
39
energie
energie
energie
energie
energy
35
5
5
3
energie
energie
energie
3
geen energievoor een binding
energie
energie
energie
ligase
3 5
40
Beperkingen van DNA polymerase kan enkel op een 3 eind van een bestaande
streng verder bouwen
Leading & lagging streng
5
5
5
5
3
3
3
5
35
3 3
Leading streng
Lagging strengligase
Leading streng continue synthese
Lagging streng Okazaki fragmenten
samengevoegd door ligase
DNA polymerase
3
5
41
DNA polymerase
Replicatie
5
35
3
leading streng
lagging streng
leading streng
lagging strengleading streng
5
3
3
5
5
3
5
3
5
3 5
3
growing replication fork
growing replication fork
5
5
5
5
5
3
3
5
5lagging streng
5 3
42
Replicatie
3’
5’
3’
5’
5’
3’
3’ 5’
helicase
richting van replicatie
DNA polymerase
DNA polymerase
ligase
Okazaki fragment
leading streng
lagging streng
43
Controle DNA• 1000 bases/seconde =
veel typefouten!
• DNA polymerase
– controle & correctie fouten
– reparatie van verkeerd
gepaarde basen
– verwijdert abnormale basen
• je hele leven worden
beschadigingen gerepareerd
– verminderd het aantal fouten
van 1 op 10,000 tot
1 op 100 miljoen basen
44
Einde