carmen siriani - işçi denetimi ve sosyalist demokrasi (sovyet deneyimi) (1)
DESCRIPTION
ÂTRANSCRIPT
Siyasi iktidar, her devrimin ortak sorunudur. Başlangıçta oldukça sınırlı pragmatik amaçlarla başlatılan işçi kontrolu hareketi, 1917 yılı boyunca bunu giderek daha iyi anladı. Hareketin ritmleri, gerçekte siyasi yetkinin ve kamu siyasetinin, yönetim kapasitesinin ve baskı gücünün değişen yapısı ile sürekli dalgalanıyordu. Şubat ayında Çar'ın devrilmesinden sonra, birleştirici bir siyasi iktidar hiçbir zaman yeniden kurulamadı. Eski yönetim ve polis araçları yokedildi, fakat kendilerini hükümetin haklı mirasçıları olarak gören liberal demokratik politikacılar, artık otokrasiye direnmekte kendi tarihi zayıflıkarının ve çekingenliklerinin meyvalarını topluyordu. Her ne kadar demokratik reformları ve kafalarındaki en önemli konu olarak savaşı daha etkin ilerletmeyi sürdürmek için bir Geçici Hükümet kurmayı başardılarsa da, bir devrim yapmamışlardı. Devrim,. Petrograd'daki işçi ve asker kitlele-rinin eseri olmustu. Ve bunlar nefret edilen otokrasiye karşı liberal partilerin nihai eyleme geçmesini beklemedikle
ri gibi, kendi iktidar organlarını -- sovyetleri -- kurmak için de beklemediler Bu sovyetler resmi yetki iddiasında bulunmasa da ve ilk baştaki ılımlı liderleri demokratik bir cumhuriyetin doğması ile işlevlerinin adım adım biteceğini umut etse de, Şubat devriminin meşruluğunu sağlayan halk sınıfları idi. Ve 1917 yılı koşulları altında bu resmi olmayan otorite giderek, gerçek bir yönetime ve baskı gücüne dönüştü. Otokrasiyi yıkan savaş sorununa bir çözüm getirilmeksizin Geçici Hükümet, ve onunla birlikte
8."
onu desteklemekte ısrar eden ılımlı sosyalist liderler lanetlendi.
İkili İ k t i d a r Sistemi
Geçici Hükümetin zayıflığı, daha kuruluşunda bel'iy-c!i. Askerlerin sonunda göstericilerle arkadaş olmağa başladığı 27 Şubat günü Petrograd'da kitle ayaklanması doruk noktasına vardığında, ve Tauride Sarayı'nın bir odasında bir işçiler ve askerler sovyeti kurulmağa başlandı-ğında, Duma muhalefetinden bir komite, o odaya bitişik bir salonda bir konferans düzenleyerek hükümetin geleceği hakkında ve Çar'ın bir gün önce verdiği parlamento tatili emrinin ihlal edilmemesi hakkında tartışmalar yaptı. Bu çekingenlik, liberal muhalefetin köylü ve proleter-ya kitlelerinden korkmağa başladığı 1905-06 dönemindeki büyük şoktan bu yana karakteristik özelliğiydi; ve bu korku, otokra.siye duyulan nefrettende büyüktü. Seçimlerde sınıfa dayalı bir sistem uygulandığından, Duma'nın meşruluğu halk sınıflarının gözünde hiçbir zaman güçlü olmamıştı. Duma'nın devrim insiyatifıni halk sınıflarına ve liderlerine bırakması ve bu arada halkın öfkeyle karşı çıkmasına rağmen anayasal bir monarşi kurulması için baskıda bulunmağa devam etmesi de bu meşruluğun aramasına katkıda bulunamadı. Aslında bu meşruluk sadece Petrograd Sovyeti'nin desteğiyle ve genel oy hakkına da-yalı bir cumhuriyet kurma görevinin üstlenilmesiyle sağlanabilirdi; fakat burjuva politikacılar böyle bir cumhuriyet kurmaya hevesli değildi, savaşı etkin biçimde yürü-tebilecek ve cahil halk kitlelerine sivil sorumluluklarını öğretecek liberal bir diktatörlüğü tercih ediyorlardı. (1)
Sovyet'in kararı ile liberal bir kabine kuruldu, ne var ki Trudovik sosyalist lideri Alexander Kerensky bu kabineye bağımsız olarak katıldı. Petrograd'ı izleyerek bütün ülkede dağılan Çar yönetiminin bıraktığı boşluğu doldurmak için benzeri komiteler ve liberal yerel hükümetler kuruldu, fakat bunlar hemen heryerde sovyet iktidarının paralel organları ile karşı karşıya kaldılar. Resmi
87
di, ve gariptir ki işçi sayısı şehirde bulunan asker sayısından çok daha fazlaydı. Bu temsil sistemi ve ılımlı sosyalist partilerce Geçici Yürütme Komitesi'nin kurulması, söz konusu partilerin hakimiyetini arttırdı. (2)
Devlet iktidarı üzerine süregelen tartışmada solda ye-ralanlar, Sovyetlerin derhal tüm iktidarı almasını talep etti. Şehrin daha militan semtlerinde bu istek destek gördü, fakat işçiler, askerler ve sosyalist liderler arasında azınlıkta kaldı. (3) Başlangıçta bölünen Bolşevikler bile poskol'ku-postol'ku formülünü desteklediler, bunun anlamı, hürriyeti korumak, temel demokratik reformları yapmak, ve demokratik ve ilhakçı olmayan bir barışı sağla mak için görüşmeleri başlatma konusunda Sovyet ile yaptığı anlaşmaya uymak koşulu ile Sovyet'in Geçici Hükümeti yegane yasal otorite olarak destekleyeceğiydi. Sovyet çoğunluğuna yakın bir lider olan Steklov ; «diyarşi (*) yoktur, sadece burjuva hükümet üzerinde devrimci halkın isteklerine boyun eğmesi için devrimci demokrasinin etkisi vardır,» diyordu. (4) Bu iktidar bırakımı, bir yanda silahlı bir karşı-devrime duyulan gerçekçi korkulardan, öte yanda da çoğunluktaki sosyalist partilerin ideolojisinden kaynaklanıyordu. Sovyet'te hakim olan Menşevikler, özellikle işçi sınıfını devleti yönetemeyecek kadar küçük sayıda ve yetersiz görüyordu, köylüler ise sosyalizme düşmanca bakıyordu. İşçiler ya da işçiler ve köylülerden oluşacak bir devrim hükümeti kurma çabaları, Paris komününde olduğu gibi karşı-devrim tarafından yokedilecekti. Geçici bir başarı kazansa bile bunun için diktatörce yöntemler kullanması gerekecekti ki bu da sosyalist amaçlara aykırıydı, işçi sınıfının hakim olduğu bir sovyet hükümeti, bazılarının görüşüne göre, Avrupa'da sosyalist bir devrim olmadığı takdirde, ne gerçekten demokratik bir sosyalist topluma geçiş sağlayabilir ne de savaş ve ekonomik çöküntü sorunlarını çözebilirdi. Fakat devrimci gelişme kuramının katı safhalarına dogmatik açıdan daha az bağlı
(;:) dyarchy : ikili yönetim (y.n.)
89
sayımlar, benzer bir kuramsal işlevi öne süren Adam Smith'in. 'görünmez el' kuramı kadar garant i edilemez varsayımlardır.
(86) 'Eşyaların' doğal özelliğinin sınırlı olmadığı, Marx'ın döneminde olduğu kadar günümüzde de açıkça görülmektedir.
(37) Marx, «Critique of the Gotha Programme», s. 10. (88) «Production and Power in Classless Society» adlı ya
pıtımda belirttiğim gibi, sosyal açıdan gerekli emek katkılarının sağlanmasına ilişkin alternatif değer standartları, sınıfsız bir toplumda bile gerekli olacaktır. Sınıfsal iş bölümünün ortadan kaldırılması, Yannick Maignien'in belirttiği gibi. genel değer sorununu ortadan kaldırmaz. Bak: Maignien, «La division du travail manuel et intellectuel», Paris 1975.
(89) «Critique of the Gotha Programme». s. 10; «Manifesto of the Communist Party», s. 31.
(90) Sosyal açıdan gerekli zaman ile kişinin boş zamanı arasında katı bir ayrım çizgisi çizilmesini istemiyorum, çünkü insanlar kendi zamanlarını kesin olarak bölümlere ayırmazlar ve bir alanda öteki alanın koşulları istenebilir.
(91) Karschys, s. 67.
573
9. Bürokrasi ve Kül tür Devrimi
'Bir k ö t ü l ü k l e d a h a iyi s a v a ş m a k için, t e k r a r t e k r a r ç a r p ı ş m a y a b a ş l a m a k için önce o k ö t ü l ü ğ ü k o r k u s u z c a ka bul etmeyi öğrenmeliyiz; b u n a etk inl ik ler imiz in h e r adam a s ı n d a , t a m a m l a n m a m ı ş işleri b i t i r m e k için ve s o r u n a farklı y a k l a ş ı m l a r a r a s ı n d a seçim y a p m a k için m e c b u r u z . '
Lenin 1921 s o n l a r ı n d a bu sat ı r lar ı y a z d ı ğ ı n d a herşey-den önce yaşamının geri k a l a n b i r k a ç y ı l ında en ilgilen-d i ğ i U k o n u l a r d a n bir i o lacak o lan b ü r o k r a s i k ö t ü l ü ğ ü n ü kas ted iyordu. 'Devlet ve Devr im' k i t a b ı n d a y e r a l a n eski devlet m e k a n i z m a s ı n ı n hız la p a r ç a l a n a c a ğ ı n a ve yer ine devr imci ki t le ler in - geçeceğine ilişkin naif umut la r ınd a n vazgeçmişt i . Lenin d a h a M a r t 1919'deda Sovyetler in işçi sınıfı t a r a f ı n d a n işletilen o r g a n l a r o lmadığını , t e r -s ine öncü p a r t i t a r a f ı n d a n yönet i len işçiler için. o r g a n l a r o l d u ğ u n u k a b u l e t m e k z o r u n d a kalmışt ı . (2) Ve bu öncü bile yeni devleti nası l yöneteceğini b i lmiyordu. (3)
İşçilere ve köylülere k a r ş ı h e r y e r d e b ü r o k r a t i k engeller ç ıkar t ı l ıyordu ve b ü r o k r a s i h e m e n h e r y e r d e yapıcı etkinl ikler i engel l iyordu. Lenin ' b a k a n l ı k l a r b o m b o k ' diye cesaret le it iraf ett i (4) ve yeni re j imin u y u ş u k l u k içinde o l d u ğ u n u kabul lendi . Birşcyler yapı lmalıydı, ama ne? Bu s o r u n u n d a h a önce ciddi o l a r a k a r a ş t ı r ı l m a d ı ğ ı sonucuna, vardı. Kendis i de b u n u t ü m ü y l e a n l a y a m a m ı ş t ı . (5) NEP' in sağladığı soluk a l m a f ırsat ı ve savaş k o m ü n i z m i yanıls a m a l a r ı n ı n hızla d a ğ ı l m a s ı sayes inde, kendi s in i yeni sov-