การสำรวจป ญหาและพฤติกรรมการใช...

ปท 20 ฉบบท 39 กรกฎาคม - ธนวาคม 2559 วารสาร มฉก.วชาการ 97

การสำรวจปญหาและพฤตกรรมการใชยา ผลตภณฑเสรมอาหารและสมนไพรของผสงอาย

กรณศกษาชมชนศรษะจรเขนอย จงหวดสมทรปราการ

The Survey of Medicine, Food Supplement and Herbal Products Used Problems Among Elderly

A Case Study at the Community of Tumbon Srisa Chorakhe Noi, Samut Prakan Province

ปยะวน วงษบญหนก* ปวณา วองตระกล*

หรรษา มหามงคล* วรญญา เนยมขำ*

* อาจารยประจำคณะเภสชศาสตร มหาวทยาลยหวเฉยวเฉลมพระเกยรต

บทคดยอ

วจยเชงสำรวจนมวตถประสงคเพอศกษาปญหาและพฤตกรรม รวมทงทศนคตของผสงอาย

ในชมชนศรษะจรเขนอยทมตอยา ผลตภณฑเสรมอาหารและสมนไพร โดยมกลมตวอยางคอผสงอาย

ทมอาย 60 ปขนไป อาศยในตำบลศรษะจรเขนอย โดยการสมแบบตามสะดวกจำนวน 325 ราย เกบ

ขอมลดวยการสมภาษณโดยใชแบบสอบถามทผวจยและผนำในชมชนรวมกนสรางขน

ผลการวจยพบวา กลมตวอยางสวนใหญ รอยละ 75.1 มโรคประจำตว โดยรอยละ 57.4 มโรค

ประจำตวหนงโรค โรคทพบบอยสามอนดบแรก คอ โรคความดนโลหตสง โรคเบาหวาน และโรคไขมน

ในเลอดสง ผสงอายรอยละ 81.1 ระบวาสามารถควบคมอาการของโรคไดด และดแลการจดยาดวย

ตนเอง (รอยละ 63.1) ผสงอาย รอยละ 22.5 มยาเหลอใชเมอถงกำหนดพบแพทย ทงนพบปญหา

พฤตกรรมการใชยา เชน การลมรบประทานยา (รอยละ 35.7) การซอยาเพมเอง (รอยละ 21.2) การปรบ

ขนาดยา (รอยละ 9.6) และการแบงยากนรบประทาน (รอยละ 13.2)

กลมตวอยางใชยาแผนโบราณ ผลตภณฑเสรมอาหารและสมนไพรเพอรกษาโรค จำนวนรอยละ

19.1 รอยละ 14.2 และรอยละ 62.2 ตามลำดบ โดยผแนะนำผสงอายใหใชยาแผนโบราณและผลตภณฑ

เสรมอาหารเปนสมาชกในครอบครวหรอเพอนบานและคนรจก ในขณะทการใชสมนไพรเปนการใชตาม

วารสาร มฉก.วชาการ ปท 20 ฉบบท 39 กรกฎาคม - ธนวาคม 2559 98

คำแนะนำของเจาหนาทอนามย และพยาบาล ทงนพบวา ผสงอายเพยงรอยละ 7.7 แจงใหแพทย

ททำการรกษาทราบวาไดใชยาแผนโบราณ ผลตภณฑเสรมอาหารหรอสมนไพรรวมกบยาแผนปจจบน

และยงพบวา กลมผสงอายในชมชนศรษะจรเขนอยมทศนคตเชงบวกตอผลตภณฑสขภาพ โดยเฉพาะ

ยาแผนปจจบน

คำสำคญ : ผสงอาย ยาแผนปจจบน ยาแผนโบราณ ผลตภณฑเสรมอาหาร สมนไพร ทศนคต

Abstract

The objective of this research was to study the medicine, food supplement, and

herbal product usage problems and attitude toward these products among elderly

samples (age over 60 years) in Tumbon Srisa Chorakhe Noi. Convenient sampling was

performed to obtain 325 population samples. A questionnaire created by researchers and

community leaders was used as data collecting tool.

Most of the population samples, 75.1 percent have chronic health conditions, 57.4

percent have one chronic health condition. The three most common diseases in Srisa

Chorakhe Noi community were hypertension, diabetes, and dyslipidemias. Health

condition was under control at 81.1 percent and the elders at 63.1 percent could manage

their own medicines. The population samples, 22.5 percent, had leftover medicines. Only

few of them had some medication-related problems, for example, forgetting to take

medicines, refilling medicines by themselves, self-adjusting of dose, and sharing

medicines with others.

19.1 percent, 14.2 percent, and 62.2 percent of samples used traditional

medicines, food supplements and medicinal plants, respectively by the advice of non-

health team members, such as, family member, neighbors, acquaintances, while the

medicinal plant usage was recommended by health center officers and nurses. 7.7

percent of samples informed physicians about traditional medicines and food

supplements usage. Elderly population samples in Srisa Chorakhe Noi community have

positive attitudes toward health products.

Keywords : Medicines, traditional medicines, food supplements, herbal products


บทนำ

จากสถานการณการเปลยนแปลงโครงสราง

ประชากรทวโลกในปจจบน รวมทงประเทศไทยท

กำลงเขาสสงคมผสงอาย ตามเกณฑขององคการ

สหประชาชาตทกำหนดใหสงคมผสงอาย คอ

สงคมทมประชากรผสงอายทมอายมากกวา 60 ป

มากกวารอยละ 10 ของประชากรทงหมด จาก

ขอมลการสำรวจประชากรผสงอายของสำนกงาน

สถตแหงชาต (2557ข : ออนไลน) พบวาประเทศไทย

มจำนวนผสงอายเพมขนอยางรวดเรวและตอเนอง

โดยเมอป พ.ศ. 2537 จำนวนผสงอายคดเปน

รอยละ 6.8 ของประชากรทงประเทศ และไดเพม

ขนเปนรอยละ 9.4, 10.7 และ 12.0 เมอ ป พ.ศ.

2545, 2550 และ 2554 ตามลำดบ สำหรบผล

การสำรวจเมอป พ.ศ. 2557 พบวา ประเทศไทยม

จำนวนผสงอาย คดเปนรอยละ 14.9 ของประชากร

ทงหมด (เพศชายรอยละ 13.8 และเพศหญง

รอยละ 16.1) หรอประมาณกวา 10 ลานคน เชน

เดยวกบปทมา วาพฒนวงศ, ปราโมทย ประสาทกล

และสรยพร พนพง (2556 : 10-11) ทรายงานวา

เมอป พ.ศ. 2553 ประเทศไทยมประชากรอาย

65 ปขนไป จำนวนรอยละ 9 ของประชากร

ทงหมด แตสดสวนประชากรสงอายกลมนจะเพม

ขนเปนรอยละ 14 ในป พ.ศ. 2564 และคาดวา

จะเพมเปนรอยละ 20 ในป พ.ศ. 2574 การเตรยม

ความพรอมเพอรองรบการดแลผสงอายจงมความ

จำเปนเรงดวน นอกจากน ยงพบวา เกดการ

เปลยนแปลงรปแบบครอบครวจากครอบครว

ขยายมาเปนครอบครวเดยว โดยเมอป พ.ศ. 2553

ขอมลจากกระทรวงการพฒนาสงคมและความ

มนคงของมนษย สำนกงานกจการสตรและ

สถาบนครอบครว (2556 : 10) พบวา ประเทศ

ไทย มจำนวนครอบครวอยประมาณ 21.4 ลาน

ครอบครว สวนใหญเปนครอบครวเดยว รอยละ

52.3 ครอบครวขยาย รอยละ 34.5 อยคนเดยว

รอยละ 12.6 อยกบคนทไมใชญาต รอยละ 0.6 โดย

มแนวโนมวา ครอบครวเดยวและผทอยคนเดยว

มจำนวนเพมมากขน ผสงอายจำนวนหนงจงถก

ปลอยใหอยตามลำพง ในขณะทปญหาการใชยา

ในผสงอายมโอกาสเกดขนบอย เนองจากผสงอาย

มกมความเจบปวยดวยโรคเรอรงหลายโรครวมกน

มการใชยาหลายขนาน มอบตการณการเกดผล

ขางเคยงจากการใชยามากทสด โดยพบวา ผสง

อายทมอาย 70 ปขนไปเกดผลขางเคยงจากยาได

มากเปน 3 เทาของคนทมอายนอยกวา 50 ป

(ชนตถา พลอยเลอมแสง และคณะ. 2554 : 19)

ซงปญหาเหลาน มสาเหตจากสภาพรางกายของ

สงอายททำใหการดดซม การกระจายยาสระบบ

ตาง ๆ ในรางกายเปลยนแปลงไป ทำใหระดบ

ความเขมขนของยาในเลอดเปลยนแปลง ปญหา

ดานพฤตกรรมการบรหารยาของผสงอายททำให

ไดรบยาไมตอเนอง การซอยารบประทานเอง

การสะสมยา การพบแพทยหลายแหง นอกจากน

ผสงอายบางรายอาจใชยาทางเลอกอน ๆ เชน ยา

สมนไพร ยาลกกลอน ยาชด ดวยความเชอวา

มอนตรายนอยกวายาแผนปจจบนและอาจขาด

ความรในการใชยาทางเลอก จนทำใหเกดปญหา

สขภาพของผสงอายได (ชนจตร กองแกว, อไรวรรณ

ชยชนะวโรจน และชไมพร กาญจนกจสกล. 2557

: 15)

คณะผวจยเลงเหนความสำคญของภาวะ

สขภาพของผสงอายในชมชนศรษะจรเขนอย โดย


เนนไปทดานปญหาจากพฤตกรรมของผสงอาย

และการใชผลตภณฑตาง ๆ ทงผลตภณฑเสรม

อาหารและสมนไพร ผลการสำรวจน จะทำให

สามารถใชเปนขอมลในการหาแนวทางในการ

สงเสรมใหเกดการใชยา ผลตภณฑเสรมอาหาร

และสมนไพรไดอยางถกตองและเหมาะสมตอไป

วตถประสงคของการวจย

1. เพอศกษาปญหาและพฤตกรรมการ

ใชยา ผลตภณฑเสรมอาหารและสมนไพรของผสง

อายในชมชนศรษะจรเขนอย

2. เพอศกษาทศนคตของผสงอายใน

ชมชนศรษะจรเขนอยทมตอยาแผนปจจบน

ยาแผนโบราณ ผลตภณฑเสรมอาหารและสมนไพร

วธดำเนนการวจย

ประชากร : ผสงอายทมอาย 60 ปขน

ไป ในตำบลศรษะจรเขนอย จำนวน 670 ราย

(ศนยขอมลประเทศไทย : ออนไลน)

กลมตวอยาง : ผสงอายทมอาย 60 ป

ขนไป ในตำบลศรษะจรเขนอย ทไดรบการสม

ตวอยางตามสะดวก (convenient sampling)

จำนวน 325 ราย (คำนวณขนาดตวอยางโดยใช

สตรของ Taro Yamane ไดเทากบ 250.5)

เครองมอในการเกบขอมล ใชแบบ

สอบถามทผวจยและแกนนำในชมชนรวมกนสราง

ขน และทำการตรวจสอบคณภาพเครองมอ โดย

ตรวจสอบความถกตองเทยงตรง (validity) จาก

ผเชยวชาญซงเปนอาจารยมหาวทยาลยจำนวน

3 ทาน และตรวจสอบความเชอมน (reliability)

ดวยการนำแบบสอบถามไปทดสอบ (try out) กบ

กลมตวอยางทคลายคลง แตไมใชกลมตวอยาง

การวจย จำนวน 30 ราย แลวใชวธการหาคา

สมประสทธแอลฟา (alpha-coefficient) วธการ

ของครอนบาค (Cronbach) ไดคะแนน = 0.856

การเกบขอมล ใชการสมภาษณ ตาม

แบบสอบถาม ซงประกอบดวย ขอมลทวไป ขอมล

สขภาพ การใชยา ผลตภณฑเสรมอาหารและ

สมนไพร ปญหาและพฤตกรรมในการใช และ

ทศนคตทมตอการใชยา ผลตภณฑเสรมอาหาร

และสมนไพร

การวเคราะหขอมล โดยโปรแกรม

SPSS version 17.0 รายงานผลดวย ความถ

รอยละ คาเฉลย ทดสอบสมมตฐานดวย t-test

และ one way ANOVA

ผลการวจย

กลมตวอยางททำการเกบขอมลสวนใหญ

เปนผสงอายเพศหญง จำนวน 243 ราย จาก

จำนวนผสงอายทงหมด 325 ราย คดเปนรอยละ

74.8 ผสงอายมอายอยในชวง 60-79 ป จำนวน

271 ราย คดเปนรอยละ 83.4 สวนใหญจบ

การศกษาระดบประถมศกษา จำนวน 219 ราย

คดเปนรอยละ 67.4 มรายไดอยระหวาง 1,000-

2,999 บาทตอเดอน คดเปนรอยละ 28.6 รองลง

มาคอรายไดมากกวา 5,000 บาท คดเปนรอยละ

21.5 สวนรายไดครอบครวผสงอายรอยละ 40.3

มรายไดครอบครวเดอนละ 5,000-9,999 บาท

(ตารางท 1)


ตารางท 1 ขอมลทวไปของกลมตวอยางผสงอาย

ตวแปร ความถ (ราย) รอยละ

อาย : 60-69 ป 140 43.1

: 70-79 ป 131 40.3

: 80-89 ป 50 15.4

: 90 ขนไป 4 1.2

การศกษา : ไมเคยเรยน 59 18.2

: ประถมศกษา 219 67.4

: มธยมศกษา 31 9.5

: อนปรญญาหรอเทยบเทา 5 1.5

: ปรญญาตร 11 3.4

รายไดสวนตว : ตำกวา 1,000 57 17.5

: 1,000-2,999 93 28.6

: 3,000-4,999 30 9.2

: 5,000 ขนไป 70 21.5

: ไมตอบ 75 23.1

รายไดครอบครว : ตำกวา 5,000 33 10.2

: 5,000-9,999 131 40.3

: 10,000-19,999 66 20.3

: 20,000 ขนไป 31 9.5

: ไมตอบ 64 19.7

ผสงอายทเปนกลมตวอยางในงานวจย

สวนใหญมโรคประจำตว คดเปนรอยละ 75.1 ใน

จำนวนน รอยละ 57.4 มโรคประจำตว 1 โรค

และมผทมโรคประจำตว 2 โรค และ 3 โรค คด

เปนรอยละ 32.4 และ 10.2 ตามลำดบ โรคทพบ

บอยทสด 3 อนดบแรก คอ โรคความดนโลหตสง

พบมากถงรอยละ 70.5 ของผทมโรคประจำตว

และคดเปนรอยละ 52.9 ของตวอยางทงหมด

ในงานวจย รองลงมา คอ โรคเบาหวาน จำนวน

รอยละ 29.1 และโรคไขมนในเลอด จำนวน

รอยละ 21.3 ของผทมโรคประจำตว กลมผสงอาย

สวนใหญใชสทธบตรทองหรอสทธจากนโยบาย


ประกนสขภาพถวนหนาในการรกษาโรค คดเปน

รอยละ 74.5

เมอสอบถามผสงอายเรองปรมาณยา

เหลอใชเมอถงกำหนดนดของแพทย พบวา ผสง

อายสวนใหญรอยละ 77.5 ไมมยาเหลอใช สวน

กลมทมยาเหลอใช มจำนวน รอยละ 22.5 โดย

ผสงอาย จำนวนรอยละ 56.4 ระบวา ยาเหลอใช

เกดจากการทแพทยสงยาใหเกนจำนวนทตองใช

จงเกบสะสมไว สวนยาเหลอใชเนองจากการลม

รบประทานยาของผสงอายเอง พบรอยละ 18.2

ทงน พบวา ผสงอายสวนใหญจดยาดวยตนเอง

คดเปนรอยละ 63.1 นอกจากนน เปนคนใน

ครอบครว เชน ลก หลาน ญาต สามหรอภรรยา

เปนผจดยาให

ดานพฤตกรรมการใชยาของผสงอาย

พบวา ผสงอายสวนใหญรบประทานยาอยาง

สมำเสมอตามแพทยสง ถงรอยละ 91.7 โดยพบ

พฤตกรรมอน ๆ เชน การลมรบประทานยาหรอ

การซอยารบประทานเองเชนกน ดงในตารางท 2

ตารางท 2 พฤตกรรมการใชยาในผสงอายทมโรคประจำตว

พฤตกรรมการใชยา

ปฏบตประจำ ปฏบตบางครง ไมเคยปฏบต

ความถ(ราย) รอยละ ความถ(ราย) รอยละ ความถ(ราย) รอยละ

รบประทานยาสมำเสมอตามแพทยสง 298 91.7 26 8.0 1 0.3

แบงยาตนเองใหผอนรบประทาน 3 0.9 40 12.3 282 86.8

รบประทานยาของผอน 3 0.9 34 10.5 288 88.6

ปรบขนาดยาดวยตนเอง 11 3.4 20 6.2 294 90.5

ลมรบประทานยา 5 1.5 111 34.2 209 64.3

ซอยาเพมเอง 13 4.0 56 17.2 256 78.8

ผสงอายในชมชนศรษะจรเขนอยใชยา

แผนโบราณ เพยงรอยละ 19.1 และใชผลตภณฑ

เสรมอาหาร รอยละ 14.2 ยาแผนโบราณทผสง

อายในชมชนศรษะจรเขนอยใชสวนใหญไมไดซอ

ดวยตนเอง (รอยละ 31.0) หรอซอเองจากรานยา

(รอยละ 31.0) และซอจากรานคา (รอยละ 25.9)

เชนเดยวกบผลตภณฑเสรมอาหาร ผสงอายสวน

ใหญไดรบผลตภณฑเสรมอาหารจากผอนซอมาให

(รอยละ 35.8) หรอซอเองจากรานคา (รอยละ

21.4) และจากการจำหนายตรง (รอยละ 21.4)

ในขณะทซอจากรานยาเพยงรอยละ 19.0 พบวา

ผทแนะนำใหรบประทานยาแผนโบราณและ

ผลตภณฑเสรมอาหารไมใชบคลากรสาธารณสข

แตเปนสมาชกในครอบครว ทงยงพบวา ผสงอาย

เพยงรอยละ 7.7 แจงแพทยผทำการรกษาให

ทราบวาไดใชยาแผนโบราณหรอผลตภณฑเสรม

อาหารรวมไปกบการรกษาดวยยาแผนปจจบน


สำหรบการใชสมนไพร พบวา ผสงอาย

นำสมนไพรมาใชเพอรกษาโรคมากถงรอยละ

62.2 โดยไดรบคำแนะนำจากบคลากรสาธารณสข

เปนสวนใหญ เชน เจาหนาทอนามย (รอยละ

22.3) และพยาบาล (รอยละ 21.8)

ดานทศนคตตอผลตภณฑสขภาพ พบวา

ผสงอายมทศนคตเชงบวกตอผลตภณฑสขภาพ

โดยเรยงลำดบไดดงน ยาแผนปจจบน (4.18)

ผลตภณฑเสรมอาหาร (3.90) ยาแผนโบราณ

(3.61) และสมนไพร (3.55) โดยมทศนคตตอ

ผลตภณฑสขภาพในดานตาง ๆ ดงแสดงในรปท 1

รปท 1 แสดงทศนคตดานตาง ๆ ของผสงอายตอผลตภณฑสขภาพ


เมอทำการทดสอบสมมตฐานทนยสำคญ

ทางสถตทระดบ 0.05 พบวา เพศ ระดบการ

ศกษา และสทธการรกษาพยาบาลทแตกตางกน ม

ผลตอทศนคตตอผลตภณฑยาแผนปจจบน ยา

แผนโบราณ ผลตภณฑเสรมอาหารและสมนไพร

ไมแตกตางกน อายและรายไดทแตกตางกนมผล

ตอทศนคตตอยาแผนปจจบน ยาแผนโบราณ

และผลตภณฑเสรมอาหาร ไมแตกตางกน แตม

ความแตกตางกนตอทศนคตตอสมนไพร ระดบ

รายไดทแตกตางกนมผลตอทศนคตตอยาแผน

ปจจบนและยาแผนโบราณ ไมแตกตางกน แต

ระดบรายไดทแตกตางกนมทศนคตตอสมนไพร

และผลตภณฑเสรมอาหาร แตกตางกน ดงใน

ตารางท 3

ตารางท 3 คานยสำคญทางสถตของผลการเปรยบเทยบคาเฉลยของทศนคตตอยาแผนปจจบน ยาแผน

โบราณ สมนไพรและผลตภณฑเสรมอาหารจำแนกตามตวแปรตาง ๆ

ขอมลทวไป ทศนคต

ยาแผนปจจบน ยาแผนโบราณ สมนไพร ผลตภณฑเสรมอาหาร

เพศ 0.395 0.395 0.912 0.895

อาย 0.077 0.774 <0.001* 0.569

รายได 0.241 0.403 0.017* <0.001*

ระดบการศกษา 0.083 0.507 0.270 0.515

สทธการรกษาพยาบาล 0.599 0.261 0.708 0.777

*มนยสำคญทางสถตทระดบ 0.05

อภปรายผล

ผสงอายในชมชนศรษะจรเขนอยททำการ

สำรวจมจำนวนทงสน 325 ราย เปนเพศชาย

ประมาณ 1 ใน 4 อายของผสงอายสวนใหญอย

ในชวง 60-69 ป ชวงอายดงกลาวจดอยในชวง

ผสงอายวยตน ซงเปนวยทยงสามารถดแลตนเองได

ผสงอายมการศกษาระดบประถมศกษาเปนสวนใหญ

รอยละ 40.3 มรายไดในครวเรอนประมาณ 5,000-

9,999 บาทตอเดอน ซงใกลเคยงกบผลการสำรวจ

สขภาวะผสงอายไทย (สรเดช ดวงทพยศรกล

และคณะ. 2556 : ออนไลน) ทรายงานคามธยฐาน

รายไดรวมกนของสมาชกในครวเรอนของผสงอาย

เฉลยตอเดอนเทากบ 6,000 บาท

ดานโรคประจำตว พบวา ผสงอายใน

ชมชนรอยละ 75.1 ของตวอยางผสงอายทงหมด

มโรคประจำตว กลมตวอยางผสงอายสวนใหญ

มโรคประจำตวอยางนอย 1 โรค (รอยละ 57.4)

พบผสงอายทมโรคประจำตวมากกวา 3 โรคขนไป

เพยงรอยละ 10.2 ซงสอดคลองกบการศกษา

ของนภาพร ชโยวรรณ, มาลน วงษสทธ และ

จนทรเพญ แสงเทยนฉาย. (2532) ทพบวา 1

ใน 3 ของผสงอายททำการสำรวจมโรคประจำตว


หลายโรค โรคเรอรงของผสงอายทพบมากใน

ชมชนศรษะจรเขนอย 3 อนดบแรก คอความดน

โลหตสง โรคเบาหวานและไขมนในเลอดสง ซง

สอดคลองกบโรคทพบมาก 2 อนดบแรก จากการ

สำรวจสขภาวะผสงอาย คอ โรคความดนโลหตสง

และโรคเบาหวาน ขอสงเกตคอ พบโรคไขมนใน

เลอดสงเปนอนดบท 3 ในชมชนศรษะจรเขนอย

แตกตางจากการสำรวจสขภาวะผสงอาย ทพบ

โรคขอเขาเสอมเปนจำนวนมากกวา (รอยละ 9.0)

(สรเดช ดวงทพยศรกล และคณะ. 2556 : ออนไลน)

เชนเดยวกนกบอบตการณของโรคพบบอย เมอป

พ.ศ. 2555 ในรายงานการเฝาระวงโรคไมตดตอ

เรอรงของสำนกระบาดวทยา (อมรา ทองหงส,

กมลชนก เทพสทธา และภาคภม จงพรยะอนนต.

2555 : 1) ทรายงานโรคทมอตราปวยสงสด

3 อนดบแรก คอ ความดนโลหตสง โรคเบาหวาน

และโรคเรอรงทางเดนหายใจสวนลาง (อตราปวย

เทากบ 937.58 523.24 และ 38.26 ตอประชากร

แสนคน ตามลำดบ) จากขอมลดงกลาวพบวา โรค

ทพบมากอนดบท 1 และ 2 คอ โรคความดน

โลหตสงและโรคเบาหวาน ซงพบอบตการณ

สงมาก เมอเทยบกบโรคทพบบอยเปนอนดบ 3

จงนาสนใจทจะทำการศกษาเจาะลกในประเดน

โรคทงสองในกลมผสงอายวามปจจยใดบางท

เกยวของ เพอใหการสงเสรมสขภาพเปนไปอยาง

มประสทธภาพ

ปญหายาเหลอใชในชมชน พบเพยง 1

ใน 4 ของผสงอายทใชยา สาเหตของการมยา

เหลอใช พบวา สอดคลองกบการศกษาของววฒน

ถาวรวฒนยงค (พฤศจกายน - ธนวาคม 2555 :

1146) ทจำแนกปจจยททำใหเกดยาเหลอใชเปน

2 ปจจย คอ ปจจยจากตวผสงอายเอง เชน

การลมรบประทานยาหรอการหยดรบประทานยา

เพราะคดวาอาการดขน และปจจยจากบคลากร

สาธารณสข เชน การจายยาในปรมาณทมากเกน

หรอการอธบายวธการใชยาไมชดเจน ทำใหผสง

อายเกดการใชยาทไมถกตอง ปญหาของยาเหลอ

ใชและการจดการกบยาเหลอใชของผสงอายใน

ชมชนเปนประเดนทนาสงเสรมใหเกดแนวปฏบต

ทด เพอลดปญหาของปรมาณยาเหลอใชและใน

ขณะเดยวกนทำใหผสงอายรบประทานยาไดถก

ตองตรงตามทแพทยสง

ดานพฤตกรรมการใชยา พบปญหาดาน

พฤตกรรมการใชยาของผสงอาย เชน การลมรบ

ประทานยาและการซอยาเพมเอง สวนพฤตกรรม

ทเกดขนนอย คอ พฤตกรรมการแบงยาตนเองให

ผอนรบประทาน การรบประทานยาของผอน และ

การปรบขนาดยาดวยตนเอง ผลการศกษาดงกลาว

คลายคลงกบการสำรวจการใชยาในผสงอายโดย

ชนจตร กองแกว, อไรวรรณ ชยชนะวโรจน และ

ชไมพร กาญจนกจสกล (2557 : 14) ททำการ

สำรวจในเขตภาคเหนอตอนลางของประเทศไทย

พบพฤตกรรมการใชยาทไมเหมาะสมของผสงอาย

เชน การรวบมอยาเพอปองกนการลมรบประทาน

ยา การสะสมยาทเหลอจากการใชในครงกอน ๆ

เพอสำรองไวใชหากมอาการกำเรบ

การใชผลตภณฑสขภาพอน ๆ เชน ยา

แผนโบราณ สมนไพร และผลตภณฑเสรมอาหาร

พบวา ผสงอายในชมชนใชยาแผนโบราณ รอยละ

19.1 สอดคลองกบผลการสำรวจของสำนกงาน


สถตแหงชาต (2557ก : ออนไลน) ทพบวา

ประชาชนรจกและเคยใชการแพทยแผนไทยและ

ยาสมนไพรเพยงรอยละ 21.9 และสวนใหญไดรบ

ยาแผนโบราณจากรานยา สวนผลตภณฑเสรม

อาหารพบการใชใกลเคยงกบยาแผนปจจบน แต

แหลงทไดมาของผลตภณฑเสรมอาหาร คอ รานคา

หรอการจำหนายตรง ในขณะทพบการใชสมนไพร

เพอการรกษาในปรมาณสง (รอยละ 62.2) ทงน

พบผสงอายเพยงจำนวนนอยทแจงใหแพทย

ททำการรกษาพยาบาลทราบวาตนเองรบประทาน

ยาแผนโบราณ สมนไพร หรอผลตภณฑเสรม

อาหารรวมกบการใชยาแผนปจจบน ซงการใชยา

แผนโบราณ สมนไพรรวมกบยาแผนปจจบนอาจ

กอใหเกดปฏกรยาระหวางกน ทำใหเกดอนตราย

ตอผ ใช การทแพทยไมทราบขอมล ทำใหไม

สามารถปองกนอนตรายทอาจเกดขนได ดงนน

การใหความรกบผสงอายหรอผดแลผสงอาย เพอ

ใหเกดความตระหนกถงปญหาอนตรายทอาจเกด

ขนนจงเปนสงทจำเปน รวมทงขบวนการประสาน

รายการยา (medication reconciliation) เพอ

ทำการตรวจสอบรายการยาทผปวยใช ซงรวมทง

ทไดรบจากโรงพยาบาลและซอรบประทานเอง

ทงยาแผนปจจบน ยาแผนโบราณ ผลตภณฑเสรม

อาหาร และสมนไพร จะเปนอกขนตอนหนงท

สำคญเมอมาพบแพทย

จากผลการสำรวจทศนคตของผสงอาย

ตอผลตภณฑสขภาพ พบวา อายและระดบรายได

ของผสงอายสงผลตอทศนคตของผสงอายตอสมน

ไพร ประกอบกบทศนคตเชงบวกของผสงอายตอ

สมนไพรมคาตำทสดในผลตภณฑสขภาพททำการ

สำรวจ อาจเปนการบงชถงการเขาถงขอมลท

ถกตองของผสงอายเกยวกบประโยชนและการใช

สมนไพรยงไมเหมาะสมและเพยงพอ ไมสอดคลอง

กบนโยบายของกระทรวงสาธารณสขทสนบสนน

การใชสมนไพรในสถานพยาบาล รวมถงความ

ตระหนกรของผสงอายเกยวกบปฏกรยาตอกน

ระหวางยาแผนปจจบนกบยาแผนโบราณและ

สมนไพร ทำใหผสงอายไมใหขอมลการใชยาแผน

ปจจบนรวมกบยาแผนโบราณหรอสมนไพรตอ

แพทยททำการรกษา ซงอาจเปนการเพมปญหา

สขภาพของผสงอายได

การสำรวจปญหาและพฤตกรรมของผสง

อายในการศกษานเปนการสำรวจขอมลเบองตน

ในชมชนศรษะจระเขนอย เพอใหไดขอมลเชงลก

จงควรเกบขอมลเชงคณภาพรวมดวย เชน เกบ

ขอมลยาทผปวยใชอยจรง ซงจะทำใหเขาถงปญหา

การใชยาของผสงอายมากยงขน หรอจากการ

สำรวจพบวา ผสงอายจดยาดวยตนเองถงรอยละ

63.1 จงควรมการศกษาถงปญหาและอปสรรคท

อาจจะเกดขนในการใชยา เชน การอานฉลาก

ความรความเขาใจในการใชยา และการบรหารยา

วาตรงตามทแพทยสงหรอไม

กตตกรรมประกาศ

งานวจยนไดรบการสนบสนนทนวจยจาก

มหาวทยาลยหวเฉยวเฉลมพระเกยรต

(


เอกสารอางอง

กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย สำนกสงเสรมสถาบนครอบครว สำนกงานกจการ

สตรและสถาบนครอบครว กลมการวจยและสารสนเทศ. (2556) ขอมลสถตนาร เพอการ

วเคราะหมตครอบครว (2556). กรงเทพมหานคร : กระทรวงพฒนาสงคมและความมนคง

ของมนษย.

ชนตถา พลอยเลอมแสง และคณะ. (2554) รายงานวจย เรองการพฒนารายการยาเพอใชคดกรอง

และลดโอกาสเกดปญหาจากการใชยาในผสงอาย. นนทบร : สถาบนวจยระบบสาธารณสข.

ชนจตร กองแกว, อไรวรรณ ชยชนะวโรจน และชไมพร กาญจนกจสกล. (2557) รายงานวจย เรองการ

ใชยาในผสงอายไทยเขตภาคเหนอตอนลางประเทศไทย (Drug Use in Thai Elderly in

Lower Northern Region of Thailand). นนทบร : มลนธสถาบนวจยและพฒนาผสงอาย

ไทย สถาบนวจยระบบสาธารณสข สำนกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต.

นภาพร ชโยวรรณ, มาลน วงษสทธ และจนทรเพญ แสงเทยนฉาย. (2532) รายงานผลการวจย

โครงการวจยผลกระทบทางเศรษฐกจสงคม และประชากรผสงอายในประเทศไทย.

กรงเทพมหานคร : สถาบนประชากรศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

ปทมา วาพฒนวงศ, ปราโมทย ประสาทกล และสรยพร พนพง. (2556) รายงานโครงการ การศกษา

วเคราะห ผลกระทบเชงนโยบายตอการพฒนาประเทศ จากผลการคาดประมาณประชากร

ของประเทศไทย พ.ศ. 2553 – 2583. นครปฐม : สถาบนวจยประชากรและสงคม

มหาวทยาลยมหดล.

ววฒน ถาวรวฒนยงค. (พฤศจกายน - ธนวาคม 2555) “การสำรวจยาเหลอใชและปจจยทเปนสาเหต

กรณศกษาผปวยทเปนโรคเรอรงตำบลหนองปากโลง อำเภอเมอง จงหวดนครปฐม” วารสาร

วชาการสาธารณสข. 21 (6) หนา 1140-1147.

สรเดช ดวงทพยสรกล และคณะ. (23 เมษายน 2557) โครงการสารวจสขภาวะผสงอายไทย ป 2556

ภายใต แผนงานสงเสรมสขภาพผสงอายและผพการ. [ออนไลน] แหลงทมา : http://

www.ucbp.net/wp-content/uploads/2014/09/การสำรวจสขภาวะผสงอายไทย.pdf

(7 กรกฎาคม 2558)


(

สานกงานสถตแหงชาต กระทรวงเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร. (2557ก) การสารวจ

พฤตกรรมการดแลรกษาตนเองดวยแพทยแผนไทยและสมนไพรของครวเรอน พ.ศ. 2556.

[ออนไลน] แหลงทมา : http://service.nso.go.th/nso/nsopublish/themes/files/

herb56.pdf (7 กรกฎาคม 2558)

สำนกงานสถตแหงชาต กระทรวงเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร. (2557ข) รายงานผลเบองตน

สำรวจประชากรสงอายในประเทศไทย พ.ศ. 2557. [ออนไลน] แหลงทมา : https://www.m-

society.go.th/article_attach /14494/18145.pdf (15 กมภาพนธ 2559)

อมรา ทองหงส, กมลชนก เทพสทธา และภาคภม จงพรยะอนนต. (2555) รายงานการเฝาระวงโรค

ไมตดตอเรอรง พ.ศ. 2555. นนทบร : สำนกระบาดวทยา กองควบคมโรค กระทรวง

สาธารณสข.

ศนยขอมลประเทศไทย. (2558) “จำนวนประชากรใน ตำบลศรษะจระเขนอย” ตำบลศรษะจรเขนอย

กงอำเภอบางเสาธง จงหวดสมทรปราการ. [ออนไลน] แหลงทมา: http://samutprakarn.

kapook.com/กงบางเสาธง/ศรษะจระเขนอย (7 กรกฎาคม 2558)

การสำรวจป ญหาและพฤติกรรมการใช...

Documents