ปท 15 ฉบบท 30 มกราคม - มถนายน 2555 วารสาร มฉก.วชาการ 71

นางพระยาแมอยหวศร�สดาจนทร:ผหญงกบอำนาจเชงพนทในหลากมต

Mae-Yua (Queen) Sri-Sudacandha: The female and tyrannical history with area manner in several dimensions

* นสตภาควชาประวตศาสตร คณะสงคมศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร

** อาจารยประจำสาขาวชาภาษาไทย คณะมนษยศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร

นพทธพงศ พมมา*

ณรงคกรรณ รอดทรพย**

บทคดยอ

การศกษานางพระยาแมอยหวศรสดาจนทร : ผหญงกบอำนาจเชงพนทในหลากมต มความมงหมาย

เพอใหเหนพระประวต ตลอดจนอำนาจเชงพนทแหงนางพระยาแมอยหวศรสดาจนทร ใน 3 มต ไดแก

มตทางประวตศาสตร มตทางสตรศกษา และมตทางวรรณกรรม โดยใชกรอบแนวคดสำคญคอ วพากษวธ

สตรศกษา และวรรณกรรมเปรยบเทยบ ผลการศกษาทำใหทราบถงเหตการณสำคญหลายประการรวม

ยคสมยเดยวกนกบพระนาง คอ อยธยาตอนกลาง รวมทงพระประวตในพระนาง โดยเฉพาะอยางยง

กรณขอกลาวหาตางๆ อนทำใหพระนางถก “ตตรา” วาเปนหญงคนชว อาท คบช ฆาผว ฆาลก และ

ลแกอำนาจ

คำสำคญ: แมหยว (แมอยหว) ศรสดาจนทร อำนาจเชงพนท และประวตศาสตรนพนธ

Abstract

The purpose of studying about Queen Sri-Sudacandha’s vitae in the Kingdom of

Ayuddhaya is to understand this female and her tyrannical history by classification in

several dimensions. Besides, it is to show her imperious powers by classification in 3

dimension namely, dimensions of history, feminism and literature. Thoroughly, the

important confines of thinking are criticism, femininity education and relative literary work.

The results of the studying are known by using important contemporary incident events,

วารสาร มฉก.วชาการ ปท 15 ฉบบท 30 มกราคม - มถนายน 2555 72

that is the middle Ayuddhaya and including her personal details. Especially she was

accused of many accusations such as, being a vicious woman, adultery, butchering her

husband and children together with abusing her power.

Keywords: Mae-Yua (Queen), Sri-Sudacandha, Area manner and Historical document

บทนำ

สตรผหนงทมการกลาวถงอยางมากตอ

พฤตกรรมและบทบาทของเธอ ในประวตศาสตร

สยาม สมยกรงศรอยธยา เหนจะหนไมพนเรองราว

ทมการพดถงอยเสมอ ของทาวศรสดาจนทร หรอ

นางพระยาแมอยหวศรสดาจนทร (แมหยว)

พระสนมเอกของสมเดจพระไชยราชาธราช

(พ.ศ. 2077 - พ.ศ. 2089) สามารถกลาวไดวา

สตรผนเปนสตรเพยงผเดยวทมการระบถงอยาง

มากในเอกสารทางประวตศาสตร อาท พระราช

พงศาวดารกรงศรอยธยาฉบบตางๆ ไมวาจะเปน

พระราชพงศาวดารกรงเกาฉบบหลวงประเสรฐ

อกษรนต พระราชพงศาวดารกรงศรอยธยาฉบบ

พนจนทนมาศ (เจม) พระราชพงศาวดารกรงศร

อยธยาฉบบหมอบรดเล หรอฉบบพระพนรตน

คำใหการชาวกรงเกา ตลอดจนบนทกเอกสาร

ตางชาต ดงเชน บนทกของปนโต (Fernao

Mendes Pinto) ชาวโปรตเกส พงศาวดารกรงศร

อยธยาฉบบวนวลต นางพระยาแมอยหวศรสดา

จนทร มรายละเอยดในเอกสารทางประวตศาสตร

มากกวาสตรนางอนๆ ทอยรวมสมยเดยวกน ดงเชน

พระสรโยไท พระวสทธกษตรย พระสพรรณ

กลยา ทแทบจะไมมชอปรากฏอยในเอกสารทาง

ประวตศาสตรของไทยเลย วาพระองคเปนใคร

มบทบาทอยางไร ตอราชสำนกสยามในขณะนน

เมอศกษาจากเอกสารทางประวตศาสตร

ดงกลาวแลว จะเหนไดวา มความคลาดเคลอน

มความบดเบอนจากกนทงสน ทาวศรสดาจนทร

จงเปนสตรทถกเพงเลงมากจากกลมราชวงศ

สพรรณภม และราชวงศพระรวงสโขทย อกทงยง

มกลมขนนางทไมเหนชอบดวยการกระทำของ

พระนาง เนองจากพระนางมศกดเทาเทยบกบ

สมเดจพระอครมเหส เปนสตรจากราชวงศอทอง

เปนผสำเรจราชการตางพระเนตรพระกรรณ ดวย

เหตผลทกลาวมานการกระทำของพระนางจงเปน

ทครหาตอมาในชวงปลายรชกาลสมเดจพระ-

ไชยราชาธราช ทวาดวยกรณการสวรรคต กรณ

การคบชระหวางพระนางกบพนบตรศรเทพกเกด

ขน การสำเรจโทษพระยอดฟาซงทรงเปนโอรส

ในพระนางเองกบสมเดจพระไชยราชาธราช

ขอกลาวหาของการกระทำดงกลาวน ทำให

พระนางถกกำจดในระยะเวลาตอมาโดยกลม

ขนนางและกลมพระราชวงศทเหนขดแยงกบ

พระนาง จนในทสดพระนางถกกลาวหาวาเปน

กบฏ และทสดพระนางก เปนเพยงผ รายใน

ประวตศาสตรทไมมสทธแกตวใดๆ

แมจะถกกลาวถงอยางมากแตพระ

ประวตของพระนางไมเปนทรจกและแพรหลาย

ปท 15 ฉบบท 30 มกราคม - มถนายน 2555 วารสาร มฉก.วชาการ 73

นก เนองจากพระนางถกกลาวหาวาเปน “หญง

แพศยา” และ “หญงคนชว” ในประวตศาสตร

ไทย การนำเสนอภาพพระนางผานตวละครใน

ภาพยนตรองประวตศาสตร เรอง “สรโยไท”

ทำใหชอ “ทาวศรสดาจนทร” เปนทรจกแพรหลาย

อนงความเปนตวละครในภาพยนตรเรองนเสมอน

เปนการยำภาพลกษณ “กบฏ” ทงในเชงรฐศาสตร

และในเชงจารต ของพระนาง จากการศกษา

เอกสารและงานวจยตางๆ เกยวกบพระนาง

ผวจยพบวาโดยมากมกเปนการศกษาเฉพาะมตใด

เพยงมตเดยว อาท มตเชงประวตศาสตร หรอ

มตเชงสตรศกษา ดวยเหตนผวจยจงสนใจศกษา

พระประวต ตลอดจนอำนาจเชงพนทแหงพระนาง

ในหลากมต ทงนเพอขยายมมมองแหงภาพรวม

ทางประวตศาสตร และ/หรอมมมองอนๆ เกยวกบ

พระประวตในพระนาง รวมถงเหตการณสำคญ

หลายประการรวมยคสมยเดยวกนนน

วตถประสงคของการวจย

1. เพอใหเหนถงบทบาทของสตรสงศกด

ในราชสำนก ระหวางบทบาทฐานะพระมเหส และ

บทบาทในฐานะพระมารดาของพระเจาแผนดน

ทมอำนาจ ตงแตสมยสโขทย จนถงสมยอยธยา

2. เพอใหเหนพระประวต ตลอดจน

อำนาจเชงพนทแหงนางพระยาแมอยหวศรสดา

จนทรใน 3 มต ไดแก มตทางประวตศาสตร มต

ทางสตรศกษา และมตทางวรรณกรรมเปรยบเทยบ

กรอบแนวคดการวจย

วพากษวธทางประวตศาสตร คอ การ

ตรวจสอบหลกฐานและขอมลในหลกฐานเหลานน

วา มความนาเชอถอหรอไม ประกอบดวยการ

วพากษหลกฐานและวพากษขอมลโดยขนตอน

ทงสองจะกระทำควบคกนไป

การวพากษหลกฐาน (external criti-

cism) คอ การพจารณาตรวจสอบหลกฐานทได

คดเลอกไวแตละชนวามความนาเชอถอเพยงใด

แตเปนเพยงการประเมนตวหลกฐาน มไดมงท

ขอมลในหลกฐาน ดงนนขนตอนนเปนการสกด

หลกฐานทไมนาเชอถอออกไป ขณะทการวพากษ

ขอมลหรอวพากษภายใน (internal criticism) คอ

การพจารณาเนอหาหรอความหมายทแสดงออก

ในหลกฐาน เพอประเมนวานาเชอถอเพยงใด

โดยเนนถงความถกตอง คณคา ตลอดจน

ความหมายทแทจรง ซงนบวามความสำคญ

ตอการประเมนหลกฐานทเปนลายลกษณอกษร

เพราะขอมลในเอกสารมทงทคลาดเคลอน และม

อคตของผบนทกแฝงอย หากนกประวตศาสตร

ละเลยการวพากษขอมลผลทออกมาอาจจะผด

พลาดจากความจรง (“ความหมายของวธการทาง

ประวตศาสตร” ม.ป.ป. : ออนไลน) นอกจากน

ยงใชแนวคดสตรศกษา และวรรณกรรมเปรยบ

เทยบ เพอพจารณาตวบทวรรณกรรมตางประเภท

วธวจย

นำขอมลจากประวตศาสตรนพนธ 6 ชน

ไดแก บนทกของปนโต (Fernao Mendes

Pinto) ชาวโปรตเกส พงศาวดารกรงศรอยธยา

ฉบบวนวลต พระราชพงศาวดารกรงเกา ฉบบ

หลวงประเสรฐอกษรนต พระราชพงศาวดาร

กรงศรอยธยา ฉบบพระพนรตน (ฉบบหมอ

วารสาร มฉก.วชาการ ปท 15 ฉบบท 30 มกราคม - มถนายน 2555 74

บรดเล) พระราชพงศาวดารกรงศรอยธยา ฉบบ

พนจนทนมาศ และคำใหการชาวกรงเกา มา

ศกษาพระประวต ตลอดจนอำนาจเชงพนทในมต

ทางการเมองการปกครอง และมตสตรศกษา

แหงนางพระยาแมอยหวศรสดาจนทร รวมทง

เปรยบเทยบขอกลาวหาตางๆ ทงทปรากฏหรอไม

ปรากฏในประวตศาสตรนพนธฉบบตางๆ กบ

ภาพยนตรเรอง “สรโยไท” ซงอำนวยการสราง

โดยหมอมเจาชาตรเฉลม ยคล โดยใชแนวคด

การวเคราะหวรรณกรรมเปรยบเทยบ อนเปน

การนำองคความรของศาสตรแขนงหน งไป

เปรยบเทยบกบศาสตรอกแขนงหนง นนคอ

ศาสตรทางดานประวตศาสตรและศาสตร

ทางการแสดง

ผลการศกษา

ผลการศกษาแบงได ประเดนหลก คอ

บทบาทของสตรสงศกดในราชสำนก ทมาของ

ทาวศรสดาจนทร ขอถกเถยงในกรณตางๆ ท

เกยวของกบทาวศรสดาจนทร มรายละเอยดดงน

1. บทบาทของสตรสงศกดในราช-

สำนก

นพทธพงศ พมมา (2551) ไดศกษา

บทบาทของสตรสงศกดราชสำนกสยาม จาก

หลกฐานทางประวตศาสตร ไดกลาวอางถงสตร

สงศกดเพยงไมกทาน สตรเหลานนลวนเปนสตรท

ดำรงอยในฐานะอนสงสดของราชสำนก เปนผท

สงผลกระทบไปถงการเปลยนแปลงทเกดขนใน

ยคนน สมยนน บทบาททจะเหนไดชดของสตร

สงศกด คอ

1.1 บทบาทในฐานะพระมเหส

บทบาทของสตรในฐานะพระมเหส

หรอภรรยาเอก โดยสวนใหญเกดขนจากการสราง

ความสมพนธทางเครอญาต นนคอการแตงงาน

เพอผลประโยชนทางการเมอง จนกระทงไดรบ

พระราชทานโปรดเกลาฯ อสรยยศขนท “แม

เมอง” หรอพระมเหสของกษตรย เปนผลให

อำนาจของนางไดเพมพนขนโดยลำดบ ไดแก

พระนางสขรมหาเทว พระมเหสในพอขนผาเมอง,

นางเสอง พระมเหสในพอขนศรอนทราทตย,

พระราชเทวศรจฬาลกษณฯ พระมเหสในสมเดจ

พระมหาธรรมราชาธราช และแมนางษาขา

พระมเหสในสมเดจพระบรมราชาธราชท 2 (เจา

สามพระยา)

1.2 บทบาทในฐานะพระมารดา

ของพระมหากษตรย

บทบาทของสตรสงศกดในราชสำนก

มกจะมเพมพนทสดในฐานะพระมารดาแหงองค

พระมหากษตรย เนองเพราะสถานะดงกลาว

เปนการแสดงอำนาจทปราศจากการปฏเสธ

ใดๆ ไดจากลก ดวยพระมารดานนจะไดรบ

พระราชทานโปรดเกลาฯ ไวในตำแหนงสมเดจ

พระบรมราชชนน พนปหลวง ทรงมสทธขาด

ในแผนดนเทยบไดกบพระมหากษตรยหรออาจ

มากกวาในบางครง การแสดงอทธพลของสตร

กลมน มกจะอางถงสทธความเปนแมแลว ยงม

เหตมาจากทลกตองมความกตญญตอผ เปน

บพการ ตามหลกพทธศาสนา จนฝงรากเกดเปน

หลกธรรมในการปกครองของกษตรยทด ทเรยก

วา “ธรรมราชา” ดงนนสตรสงศกดทเคยเปน

ปท 15 ฉบบท 30 มกราคม - มถนายน 2555 วารสาร มฉก.วชาการ 75

พระมเหสของกษตรยรชกาลกอน จงมกแสดง

บทบาทในฐานะพระมารดาของกษตรยในรชกาล

ตอมาดวย การกระทำเชนนยงเปนการผลกดนตน

อยางไรกด การพยายามหลกเลยงหลกคดแบบ

ปตาธปไตยตามรปแบบจารตของสตรทอยใต

บงคบของชายเสมอมา เพอใหตนไดรบเกยรต

และสถานะอนสงสดของแผนดนนน ไมปรากฏนก

วาไดเกดขนกอนหนาทาวศรสดาจนทร เหนจะม

สตรเพยงผเดยวซงดำรงสถานะอนยงได คอ

สมเดจพระราชเทวศรจฬาลกษณ อครราช

มหศเทพธรณดลกรตนบพตรเปนเจา ผเปนบาท

บรจารการตนชายาในสมเดจพระมหาธรรมราชา

ธราช (จารกวดบรพาราม ; อางในประชมจารก

ภาคท 8 จารกสโขทย. 2548 : 398)

จากตวอยางสตรทกลาวมาขางตน

จะเหนไดวาบทบาทในฐานะพระมเหส และ

บทบาทในฐานะพระมารดาของพระมหากษตรย

ถอเปนจดสงสดทสตรจะไดรบ อำนาจทไดจาก

การเปนพระมเหสคอการบงคบบญชาฝายใน แต

อำนาจการเปนพระราชมารดาสงผลไปถง

การควบคมดแลกจการบานเมอง เปนนางพญา

หลงมาน แตอำนาจทไดมาของสตรมกขนอยกบ

การบงการของสามหรอลกอย เสมอตามหลก

“ปตาธปไตย” อนเปนหลกแนวคดของพนททเรยก

วา “อษาคเนย” อนมความหมายครอบคลมไปใน

3 ลกษณะไดแก ลกษณะทฝายชายมอำนาจ

ครอบงำฝายหญง ลกษณะความสมพนธเชง

อำนาจทฝายชายอยเหนอฝายหญง และลกษณะ

ท ฝ ายหญงตกเปนฝ ายเสย เปรยบฝ ายชาย

(มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช. 2550 : 15)

ดงนนสตรสงศกดเหลานจงพยายามสรางอำนาจ

ใหแกตนเอง ทเรยกวา “มาตาธปไตย” ซงสตรผ

หนงทพยายามหลกเลยงระบบปตาธปไตยและ

พยายามสรางระบบมาตาธปไตยขนอยางชดเจน

คอ นางพระยาแมอยหวศรสดาจนทร

2. ทมาของทาวศรสดาจนทร

ผศกษาประวตศาสตรกรงศรอยธยา โดย

สวนมากมกรจกนางพระยาแมอยหวศรสดาจนทร

และขนวรวงศาธราช เพราะบคคลทงสองไดทำให

เรองในพระราชพงศาวดารตลอดรชกาลสมเดจ

พระไชยราชาธราชถงรชกาลสมเดจพระมหาจกร

พรรดมรสชาตมากทสด ถอเปนกรณเฉพาะหนง

เดยวทสตรสงศกดซงดำรงพระอสรยยศถงแม

หยวเมอง (แมอยหว) อยางนางพระยาแมอยหว

ศรสดาจนทร และยงมตำแหนงสงถงผสำเรจ

ราชการแทนพระองคกลาคบช (หรอสามใหม)

จนยกชรกของตนขนเปนกษตรย และพระนาง

ยงฆาลกชายของตน (พระยอดฟา) สามารถ

กลาวไดวาพระนางทรงทำผดหลกจารต และกฎ

มณเฑยรบาลทปฏบตและยดถอกนอยางเครงครด

อนไมเคยมการกระทำเชนนมากอน สามารถ

ศกษาทมาของทาวศรสดาจนทรไดเปน 2 ประการ

ดงน

2.1 ทมาจากบรรพบรษ

หนงสอพระราชพงศาวดารจะกลาว

ถงเฉพาะ ผทมอำนาจปกครองกรงศรอยธยา เมอ

เจานายในราชวงศละโว-อโยธยา (หรออทอง)

ไมไดครองราชสมบตจงไมมการกลาวถง แตใน

ขอเทจจรงนนตวตนกตองมอยในกรงศรอยธยา

ทาวศรสดาจนทรไมใชสามญชนคนธรรมดา แต

วารสาร มฉก.วชาการ ปท 15 ฉบบท 30 มกราคม - มถนายน 2555 76

นาจะเปนเจานายในกลมพระราชวงศน (สจตต

วงษเทศ. 2540 : 66)

ราชวงศละโว – อโยธยา หรอ

ราชวงศอทอง คอเชอสายของสมเดจพระ

รามาธบดท 1 (พระเจาอทอง) ทเรยกวาเปน

ราชวงศละโว – อโยธยา นนเปนเพราะใน

เอกสารดงเดมเรยกกรงศรอยธยาวา “อโยธยา”

เพงจะเปลยนมาเปนอยธยาสมยหลง เมอสมเดจ

พระรามาธบดสถาปนากรงศรอยธยาขนเมอ พ.ศ.

1893 นน เอกสารของจนยงเรยกกรงศรอยธยา

วา หลอห เหมอนกบทเคยเรยกเมองละโวมากอน

อยางแนนอน โดยเฉพาะเมอพระองคเสวย

ราชสมบตกรงศรอยธยาแลว ยงตงพระโอรสเปน

พระราเมศวรไปครองเมองละโวในฐานะเมอง

ลกหลวงอกดวย อนเปนการยนยนความสบเนอง

สายราชวงศของพระองคกบเมองละโวใหชดเจน

ยงขน (พเศษ เจยจนทรพงษ. 2544 : 47)

เอกสารทวไปไมไดกลาวถงเชอสายของ

ราชวงศละโว-อโยธยาหรอราชวงศอทองทเหลอ

อยในกรงศรอยธยา แตเมอพจารณาแลวจะเหน

วา ขณะราชวงศนเสยอำนาจใหแกกษตรยใน

ราชวงศสพรรณภม 2 ครงนน เชอสายราชวงศ

นไมเคยถกลงโทษถงขนประหารชวต ขณะท

การแยงชงราชสมบตทมหลายครงในสมยอยธยา

ตอนตนนน กษตรยทเสยอำนาจจะถกสำเรจโทษ

เสมอไมวาจะเปนเดกอยกตาม นอกจากนเมอ

พจารณากรณทราชวงศนสบมาจากราชวงศเมอง

ละโวทมความเชอมโยงไปยงเมองนครธม กบท

ปรากฏหลกฐานอยในกฎหมายตราสามดวงกรณ

ทมใหประหารชวตพราหมณ กอาจมองไดวา

ราชวงศละโว – อโยธยานน มาจากตระกล

พราหมณเชอสายขอมเมองนครธมกเปนได เมอ

บคคลในราชวงศนไมเคยถกตองโทษประหาร

แมจะสญเสยอำนาจไป กนาสนใจวายงคงมอย

ในกรงศรอยธยา เพราะชอปทาคจามกยงปรากฏ

อยในชอทางภมศาสตรทกรงศรอยธยา ราชวงศน

นาจะไดรบการเลยงดและทำหนาททปราศจาก

อำนาจในราชสำนก คอหนาททางพธกรรมทาง

ศาสนาของราชปโรหตกเปนได อกทงนาจะยงรอ

คอยการรอฟนอำนาจของกลมราชวงศตนใหกลบ

คนมา (พเศษ เจยจนทรพงษ : 48)

2.2 ทมาของชอ “ทาวศรสดา

จนทร”

“ทาวศรสดาจนทร” น เปนชอ

ตำแหนงไมใชชอตว ดงปรากฏในหนงสอกฎหมาย

ตราสามดวงในพระไอยการตำแหนงนาพลเรอน

วาเปนตำแหนงพระสนมเอก ม 4 ตำแหนง คอ

ทาวอนทรสเรนทร ทาวศรสดาจน ทาวอนทรเทว

และทาวศรจฬาลกษ (มหาวทยาลยวชาธรรม-

ศาสตรและการเมอง. 1166 : 179) ตำแหนง

พระสนมเอกทง 4 น ตราขนในสมยสมเดจ

พระบรมไตรโลกนาถ เพอเปนการปฏรประบบ

ราชการกรงศรอยธยาใหมความมนคงหลงจาก

การรวมสโขทยเขาไวในขอบขณฑสมากรงศร

อยธยาไดสำเรจในป พ.ศ. 2011 กอนหนานกรงศร

อยธยายงมไดเปนศนยรวมอำนาจการปกครอง

แผนดนอยางแทจรง เพราะอำนาจกระจายอยท

บรรดาเจาเมองลกหลวงละหลานหลวง ทำให

ปท 15 ฉบบท 30 มกราคม - มถนายน 2555 วารสาร มฉก.วชาการ 77

เครอขายความสมพนธทางอำนาจจำกดอยเพยง

ระบบเครอญาตทไมมหลกประกนความภกดวาจะ

จรงยงยนไปนานเทาใด ดวยเหตผลเชนนทำให

สมเดจพระบรมไตรโลกนาถตองตราใหมกฎ

มณเฑยรบาลวาดวยการสบสนตตวงศเปนครงแรก

กฎมณเฑยรบาล เปนระเบยบขอบงคบ

ในราชสำนกทสำคญคอกฎมณเฑยรบาลวาดวย

การสบราชสมบตโดยมการสถาปนาตำแหนง

พระอครมเหส แมหยวเมองและตำแหนงพระ

สนมเอกและกำหนดราชกมารศกด (มหาวทยาลย

วชาธรรมศาสตรและการเมอง : 59) ดงน

1. สมเดจพระอครมเหส ผใหกำเนด

สมเดจหนอพระพทธเจา องครชทายาทลำดบท 1

2. พระแมหยวเมอง ผ ใหกำเนด

สมเดจพระมหาอปราช องครชทายาทลำดบท 2

3. พระสนมเอก 4 ตำแหนงจาก 4

ราชวงศ อนไดแก

ทาวศรจฬาลกษณ เปนชอตำแหนง

เชอสายจากราชวงศพระรวงสโขทยทางทศเหนอ

ทาวอนทรเทว เปนชอตำแหนงเชอ

สายจากราชวงศนครศรธรรมราชทางทศใต

ทาวศรสดาจนทร เปนชอตำแหนง

เชอสายจากราชวงศละโว – อโยธยา หรอ

ราชวงศอทอง ทางทศตะวนออก

ทาวอนทรสเรนทร เปนชอตำแหนง

เชอสายจากราชวงศสพรรณภมทางทศตะวนตก

ทศเหนอ

ทาวศรจฬาลกษณ

ราชวงศพระรวงสโขทย

ทศตะวนออก

ทาวศรสดาจนทร

ราชวงศละโว-อโยธยา(อทอง)

ทศตะวนตก

ทาวอนทรสเรนทร

ราชวงศสพรรณภม

ทศใต

ทาวอนทรเทว

ราชวงศนครศรธรรมราช

กรงศรอยธยา

แผนผงพระสนมเอกทง 4 ตำแหนงจาก 4 ทศ 4 ราชวงศ

วารสาร มฉก.วชาการ ปท 15 ฉบบท 30 มกราคม - มถนายน 2555 78

พระสนมเอก ทง 4 พระองคหากม

พระราชบตร พระราชบตรจะมตำแหนงเปน

พระเยาวราช หากพระสนมเอกพระองคใดเปนท

โปรดปรานเปนการสวนพระองคของพระมหา

กษตรย จะไดรบการอวยยศขนเปนพระแมหยว

เมอง ดงนนพระสนมเอกทง 4 ของกษตรย

กรงศรอยธยา ไมใชสามญชนธรรมดา หากแต

เปนขตตยนารเชอสายเจานายท เคยเปนเจา

ปกครองบานเมองแวนแควนอสระทอยโดยรอบ

กรงศรอยธยา เมอแควนเหลานนถกผนวกเขามา

เปนสวนหนงของกรงศรอยธยาแลว แสดงใหเหน

อำนาจของกษตรยกรงศรอยธยากคอเจาเมอง

เหลานนตองถวายราชธดาเขาเปนพระสนมเอก

มแนวคดทางประวตศาสตรวา พระ

สนมเอกทงสน นาจะเกยวของกบการรวมดนแดน

สำคญ 4 สวนของอาณาจกรสยามใหเปนปกแผน

อกทงยงเปนสญลกษณของอำนาจกษตรยกรงศร

อยธยาทแผออกไปทง 4 ทศ (สจตต วงษเทศ.

2540 : 66)

3. ขอถกเถยงในกรณตาง ๆ ท

เกยวของกบทาวศรสดาจนทร

ทฤษฎทางประวตศาสตรของ อ เอช คาร

(Edward Hallett Carr – E.H.Carr. 2531 : 22)

อธบายวา “ประวตศาสตรนนกคอกระบวนการ

อ น ต อ เ น อ ง ข อ ง ก า รปฏ ส ม พ น ธ ร ะ ห ว า ง

นกประวตศาสตรกบขอมลของเขาประวตศาสตร

คอบทสนทนาอนไมมทสนสดระหวางปจจบน

กบอดต” ทฤษฎน เหนจะเปนความจรงดวย

ประวตศาสตรยงเปนบทสนทนาทไมรจบของ

นกประวตศาสตร ทตองการรขอเทจจรงทเกดขน

ในอดต จงศกษาผานวธการทางประวตศาสตร

ทสำคญ คอ การวพากษวธ หรอการวพากษ

หลกฐานอนหมายถง การวเคราะห การสงเคราะห

หลกฐานทนกประวตศาสตรนำมาใช และนำ

ขอมลจากเอกสารนนๆ มาเปรยบเทยบกน เพอ

หาขอเทจจรงทเกดขน

ขอถกเถยงในกรณตางๆ ทเกยวของกบ

นางพระยาแมอยหวศรสดาจนทร คอ กรณ

สวรรคตของสมเดจพระไชยราชาธราช (กรณ

ฆาผว?) กรณการอภเษกกบขนวรวงศาธราช

(กรณคบชหรอมผวใหม?) กรณการสวรรคตของ

พระยอดฟา (กรณฆาลก?) จากหลกฐานทาง

ประวตศาสตรหลากชน ไมวาจะเปน พระราช

พงศาวดารกรงศรอยธยา ฉบบตางๆ บนทก

ชาวตางชาตและจดหมายเหตชาวตางชาต

หลกฐานทกลาวอางนถกทำขนมาใชในการเขยน

บทภาพยนตรเรอง “สรโยไท” ทงๆ ทรายละเอยด

ในหลกฐานแตละช นมความแตกต างและ

ความคลาดเคลอนคอนขางสง ดงเหนไดจาก

ขอเปรยบเทยบจากหลกฐานทางประวตศาสตร

ชนตางๆ กบบททางภาพยนตร ในตารางน

ปท 15 ฉบบท 30 มกราคม - มถนายน 2555 วารสาร มฉก.วชาการ 79

ขอกลาวหา

เอกสารทางประวตศาสตร

ภาพยนตร

สรโยไท พระราชพงศาวดาร บนทกชาวตางชาต อนๆ

หลวงประเสรฐ

อกษรอกษรนต

พนจนทนมาศ

(เจม)

ปนโต ฟานฟลต

(วนวลต)

คำใหการ

ชาวกรงเกา

การตาย

ของผว

วางยา ü ü ปกต ü ü ü ü

คบช ü ü มผวใหม ü ü ü

ลแกอำนาจ ü ü ü ü ü ฆาลก วางยา ü ü ü

สำเรจโทษ ü ü

จากความแตกตางและความคลาดเคลอนของ

หลกฐานทเหนไดจากตารางเปรยบเทยบจะเหนวา ภาพยนตร

เรอง “สรโยไท” ไดนำขอเทจจรงทไมสามารถสรปไดเหลาน

มานำเสนอในบทภาพยนตร จงกลายเปนการนำเสนอภาพของ

ทาวศรสดาจนทรทอาจบดเบอนจากความเปนจรงไปมาก อก

นยหนงกอาจเปนความตงใจของผสรางภาพยนตรทตองการ

สรางภาพทาวศรสดาจนทรใหกลายเปนเปนหญงชวอยางทสด

เพอใหเกดการเปรยบเทยบแบบคตรงกนขามกบภาพของหญง

ทดอยางทสด คอ “พระสรโยไท” และ “พระสพรรณกลยา”

บทภาพยนตรดงกลาวจงนาจะทำใหขอเทจจรงทางประวตศาสตร

ถกทำใหเขาใจคลาดเคลอนมากยงขนไปอก

ทาวศรสดาจนทร จากภาพยนตรสรโยไท

ทมา : http://board.postjung.com/m/545117.html

วารสาร มฉก.วชาการ ปท 15 ฉบบท 30 มกราคม - มถนายน 2555 80

ความแตกตางของเอกสารทาง

ประวตศาสตรนน เกดขนจากการศกษาของ

ผเขยนหลกฐาน การไดรบขอมลกอนนำมาเขยน

เปนอยางไร ผ เขยนเกดอย รวมสมยหรอไม

ผเขยนมวตถประสงคอยางไรในการเขยน ทำให

ผศกษาขอมลสามารถนำขอมลมาเขยนเพอใหเกด

ความนาเชอถอได ดวยทศนคตและการรเหน

ทตางกนของผเขยนหลกฐาน ทำใหเกดการสอด

แทรก “อคต” เขาไปในการเขยนเอกสารทาง

ประวตศาสตรดวยความตงใจหรอไมตงใจกได

อยางไรกตามจากการทผทเขยนประวตศาสตร

มกเปนผชนะทผานเหตการณเหลานนมา จงเปน

ผทเขยนเนอหาสาระในเอกสารเหลานนทำให

อาจมการบนทกหลกฐานดวยความเอนเอยงเพอ

นำมาซงสทธธรรมของผบนทกหลกฐานเอง

ดงเชน ในกรณทเกดขนกบนางพระยาแมอยหว

ศรสดาจนทร พระนางคอสตรทถกประณาม จาก

การเขยนประวตศาสตรโดยผชนะ ในทางกลบกน

หากพระนางกระทำการในครงนนสำเรจประวต

ศาสตรของพระนางกจะถกยกยองราวกบวรสตร

หลกฐานประเภทพงศาวดารทนำมา

ศกษา เปนงานประวตศาสตรนพนธในยคจารต

ไทย แตบางฉบบ กมสำนวนตางจากจารตไทย

เนองจากได เขยนขนโดยชาวตางชาต จงม

การมองผานทศนคตทแตกตางออกไปจากสำนวน

ของไทย โดยขอถกเถยงในกรณตางๆ ทเกยวของ

กบนางพระยาแมอยหวศรสดาจนทร ในประเดน

การสวรรคตของสมเดจพระไชยราชาธราช

ประเดนการคบชและประเดนการสำเรจโทษ

พระยอดฟา สามารถเปรยบเทยบจากสำนวน

เอกสารทางประวตศาสตรทนำมาศกษาได ดงน

3.1 กรณการสวรรคตของสมเดจ

พระไชยราชาธราช

ประเดนการสวรรคตของสมเดจพระ

ไชยราชาธราชยงเปนประเดนทางประวตศาสตร

ทยงไมสามารถพสจนขอมลทแทจรงได เนองจาก

หลกฐานยงมความขดแยงกนอยมาก ไรซงความ

เปนกลางของผเขยนประวตศาสตร จากหลกฐาน

ทกลาวอางมานนกไดกลาวถงสาเหตการสวรรคต

ของสมเดจพระไชยราชาธราชไว 2 กรณ คอ

3.1.1 สาเหตตามธรรมชาต

พระราชพงศาวดารกรงเกา

ฉบบหลวงประเสรฐอกษรนต (2553 : 402) จะ

เหนวา สมเดจพระไชยราชาธราชเสดจกลบมาถง

พระนครแลวถง 2 เดอนจงสวรรคต ดงขอความ

วา “เถงณวนจนทรแรม๑๕คำเดอน๔ยก

ทพหลวงเสดจจากเมองเชยงใหมมายงพระนคร

ศรอยธยาศกราช๙๐๘มะเมยศก(พ.ศ.๒๐๘๙)

เดอน ๖ สมเดจพระไชยราชาธราชเจานฤพาน

จงสมเดจพระยอดฟาพระราชกมารทานเสวย

ราชยสมบตพระนครศรอยธยา” สวนพระราช

พงศาวดารกรงศรอยธยา ฉบบพนจนทนมาศ

(เจม) (2553 : 63) ใหความวา สวรรคตหลงจาก

เสดจกลบมาจากเชยงใหมแลวตอมาอกระยะหนง

ดงความวา “ศกราช ๘๘๙ ปกน นพศก สมเดจ

พระไชยราชาธราชเจา เสดจสวรรคตณ มชฌม

วถประเทศ มขมนตรอญเชญพระบรมศพเขา

พระนครศรอยธยา สมเดจพระไชยราชาธราชเจา

อยในราชสมบตมไหสวรรย๑๔พรรษา”

ปท 15 ฉบบท 30 มกราคม - มถนายน 2555 วารสาร มฉก.วชาการ 81

พงศาวดารกรงศรอยธยา ฉบบ

วนวลต พ.ศ. ๒๑๘๒ (2548 : 40) บอกวา “ใน

ปลายรชสมยของพระองค ทรงยกแสนยานภาพ

ไปยงชายแดนเขมรและยดเมองลำพนไดแตขณะ

เดนทางกลบ พระองคสนพระชนมลงเนองจาก

สาเหตตามธรรมชาตเสวยราชยอยได๑๓ป”

3.1.2 การวางยาพษ

เอกสาร “ปนโต โปรตเกส”

เพยงฉบบเดยวเทานน บนทกวานางพระยา

แมอยหวศรสดาจนทร วางยาพษใสในนำนมให

สมเดจพระไชยราชาธราช (เอกรงค ภานพงษ.

2544 : 80) ดงความวา “...และครนพระเจา

แผนดนเสดจกลบมาพระนางรสกพระองควา ได

ทรงมพระครรภกบออกขนชนราชได๔เดอนแลว

พระนางทรงกลววาพระเจาแผนดนจะทรงทราบ

การกระทำของพระนางดงนนเพอรกษาตนให

รอดพนจากอนตรายทพระนางจะทรงรบ จงทรง

แกปญหาโดยจะวางยาพษพระเจาแผนดนผเปน

สวามของพระนางเสย ดงนนพระนางจงได

กระทำการตามเจตนาราย โดยไมรอชา พระนาง

ถวายนำนมใหพระเจาแผนดนเสวยซงแสดงฤทธ

ยาไดผลเพราะพระเจาแผนดนไดสวรรคตภายใน

๕วนหลงจากเสวยนำนมไปแลว...”

ประเดนนสมเดจฯ กรมพระยา

ดำรงราชานภาพ จงทรงเชอตามพระราช

พงศาวดารกรงเกา ฉบบหลวงประเสรฐวา

สมเดจพระไชยราชาธราชเสดจกลบมาถ ง

พระนครศรอยธยาแลวจงประชวรสวรรคตและ

ทรงเชออกวาในเวลานนจะยงไมมเหตเรองทาว

ศรสดาจนทรคบช (สมเดจฯ กรมพระยาดำรง

ราชานภาพ. 2554 : 56)

3.2 กรณแมอยหวศรสดาจนทร

คบช

ประวตศาสตรนพนธทง 6 ชนกลาว

โดยสรปวา นางพระยาแมอยหวศรสดาจนทร

ทรงเปนพระราชมเหส ผเปนทสนทเสนหหาของ

สมเดจพระไชยราชาธราชเจา พระราชสวามเปน

อนมาก อกทงพระนางยงทรงดำรงพระอสรยยศ

ในรชกาลตอมาเปน สมเดจพระราชชนน ผสำเรจ

ราชการตางพระเนตรพระกรรณ การดำรงพระยศ

ทสงของสตรทำใหพระนางถกเพงเลงในการทำ

เปนพระกรณยกจดานตางๆ กรณการคบชใน

แผนดนพระไชยราชาธราชหรอการมสามใหม

ของพระนางจงถอเปนการทำผดหลกจารต และ

ศลธรรมของสตรทควรปฏบต กลาวคอเมอสาม

ของตนเสยชวตลง สตรผเปนภรรยาไมสามารถม

สามใหมได ซงตองครองตวเปนหมาย อนมา

จากอทธพลทางแนวคดของลทธสต ในศาสนา

พราหมณ-ฮนด วาดวยความซอสตยของสตร

ผเปนภรรยาอนพงมตอสาม

ประเดนการคบช (และ/หรอ)

มสามใหมของนางพระยาแมอยหวศรสดาจนทร

ถอเปนอกประเดนททำใหอำนาจของพระนางขาด

ความเปนเสถยรภาพดงเดม จากหลกฐานทกลาว

อางมานน ไดกลาวถงกรณการคบช (และ/หรอ)

การมสามใหม ของนางพระยาแมอยหวศรสดา

จนทร ไว 2 กรณ คอ

3.2.1 การคบช

การคบชของนางพระยาแมอย

หวศรสดาจนทร ท เกดขนในรชกาลสมเดจ

พระไชยราชาธราช เปนการลกลอบกระทำการ

หลกฐานท ระบการคบช อย าง เหนไดชดคอ

วารสาร มฉก.วชาการ ปท 15 ฉบบท 30 มกราคม - มถนายน 2555 82

คำใหการชาวกรงเกา (2553 : 492) ทกลาวไววา

“อยมาวนหนง ศรสดาจนทรมจตเสนหาผกพนตอ

นายบญศร จงลอบกระทำชกบนายบญศรผขบ

รองนน” และ พงศาวดารกรงศรอยธยา ฉบบ

วนวลต พ.ศ. ๒๑๘๒ (2548 : 41) วา “พระสนม

องคนมความสนทชดชอบกบหมอผ ซงเขาเฝา

แปลนทานเกาแกและประวตศาสตรตางประเทศ

เปนภาษาราชสำนก เพอทจะชวยใหหมอผไดรบ

ตำแหนงกาวหนาขนไปอก พระสนมไดสมรรวม

คดกบหมอผ ใชเวทมนตรสะกดพระเจาแผนดน

และลอบปลงพระชนม” และมในบนทกของ ปน

โต ชาวโปรตเกส (เอกรงค ภานพงษ, 2544 : 80)

ความวา “. . .พระราชนผ เปนพระชายาของ

พระองค ไดประพฤตผดประเวณกบคนสงอาหาร

ใหพระราชวง (purveyor) ของพระนางชอ ออก

ขนชนราช(Uguumcheniraa)...”

3.2.2 การมสามใหม

เรองการมสามใหมของนางหาม

ถอเปนเรองทผดกฎมณเฑยรบาล อยาวาแตสตร

ชนสงทหามมสามใหม ไพรกหามเชนกน แตดวย

พระนางเปนใหญในแผนดนจงยากทผใดจะเอาผด

พระนางไดในขณะนน แมสมเดจพระไชยราชา

ธราชจะสวรรคตไป 2 ปแลวกตาม พระนางจงเปน

สตรชนสงผเดยวทมบนทกทกลาวถงการลกลอบ

สงวาสกบขนชนราชหรอขนวรวงศาธราช จนเกด

ดวยโอรสกบสามใหม และตงสามใหมขนเปนเจา

เหตการณเหลานลวนเกดขนในรชกาลพระยอด

ฟา ดงทพระราชพงศาวดารกรงศรอยธยาฉบบ

พนจนทนมาศ (เจม) (2553 : 64) ฉบบพระพนรตน

(2504 : 52-53) ทกลาวในลกษณะเดยวกนวา

“นางพระยาแมอยหวศรสดาจนทร ผเปนสมเดจ

พระชนน ชวยทำนบำรงประคองราชการแผนดน

ในปนนแผนดนไหว ...ครนอยมานางพระยาแมอย

หวศรสดาจนทร เสดจไปประพาสเลน ณ

พระทน งพมานรถยาหอพระขางหนา ทอด

พระเนตรเหนพนบตรศรเทพผเฝาหอพระกม

ความเสนหารกใครพนศรจงสงสาวใชใหเอาเมยง

หมากหอผาเชดหนาไปพระราชทานพนบตร

ศรเทพ ...นางพระยากมความกำหนดในพนบตร

ศรเทพเปนอนมาก จงมพระเสาวนยสงพระยา

ราชภกดวาพนบตรศรเทพเปนขาหลวงเดมใหเอา

มาเปนทขนชนราชรกษาหอพระขางใน ...ครง

พนบตรศรเทพเปนขนชนราช เขาไปอยรกษาหอ

พระขางในแลวนางพระยากลอบลกสมครสงวาส

กบขนชนราชมาชานานแลวดำรจะเอาราชสมบต

ใหสทธกบขนชนราช”

สจตต วงษเทศ (2540 : 91)

มทศนะตอเหตการณนวา เหตทเลาตอๆ กนวา

ทาวศรสดาจนทรคบช นาจะมาจากความใกลชด

ทขนวรวงศาธราชเปนทง “เครอญาต” และเปน

ทง “ขาหลวงเดม” ประกอบกบหลงสมเดจ

พระไชยราชาธราชสวรรคตเหตการณทางการ

เมองยอมมความเคลอนไหวรนแรงนาเกรงขาม

จำเปนอยททาวศรสดาจนทรตองเสาะหากลม

ทมศกยภาพพอจะคมครองบลลงกและสบทอด

เจตนารมณการปกครองได นนคอกลมของ

ขนวรวงศาธราช แตไมเปนทพอใจของอกฝายหนง

ทำใหมผสรางกระแส “ขาวลอ” วาทาวศรสดา

จนทรคบช เพ อทำลายความชอบธรรมของ

พระนางทกำลงวาราชการแทนพระราชโอรสท

เปนพระเจาแผนดนขณะทรงพระเยาว

ปท 15 ฉบบท 30 มกราคม - มถนายน 2555 วารสาร มฉก.วชาการ 83

3.3 กรณการปลงพระชนมพระ

ยอดฟา

การลแกอำนาจของนางพระยาแม

อยหวศรสดาจนทร นน เปนผลใหพระนางดำเนน

การอนเปนทกลาวขวญกนโดยทวไปวาเปนหญง

ชว นนคอ การฆาลกของตนไดลง เนองดวย

เปนการผดจรยธรรมทพงม แลวไมมแมคนใดทจะ

ทำรายลกของตนได แตพระนางกลบสมคบคด

ดวย ขนวรวงศาธราชปลงพระชนมพระยอดฟา

ผเปนราชบตรอนเกดดวยพระนางและสมเดจ

พระไชยราชาธราช หลกฐานทางประวตศาสตร

ไดกลาวถงในกรณการสวรรคตของพระยอดฟา

ไว 2 ประเดนคอ

3.3.1 การสำเรจโทษ

การสำเรจโทษเจานายชนสง

หรอพระมหากษตรยแหงกรงศรอยธยาถกกระทำ

ขน ณ วดโคกพระยา หลกฐานทปรากฏวา

การสวรรคตของพระยอดฟาเปนการสำเรจโทษ

คอพระราชพงศาวดารกรงศรอยธยา ฉบบพนจน

ทนมาศ (เจม) (2553 : 66) ไววา “ครนศกราช

๘๙๑ปฉลเอกศกณวนอาทตย เดอน ๘ ขน ๕

คำ ขนวรวงศาธราชเจาแผนดนคดกบแมอยหว

ศรสดาจนทร ใหเอาพระยอดฟาไปประหารชวต

เสย ณ วดโคกพระยาแตพระศรสนนองชาย

พระชนมได ๗ พรรษานนเลยงไว สมเดจ

พระยอดฟาอยในราชสมบตปกบ ๒ เดอน” สวน

พระราชพงศาวดารกรงเกา ฉบบหลวงประเสรฐ

อกษรนต (2553 : 406) กลาวเพยงวา “เถงวน

อาทตยขน๕คำเดอน๘สมเดจพระยอดฟาเปน

เหตจงขนชนราชไดราชสมบต”

3.3.2 การวางยาพษ

ยาพษ เปนเครองมอสำคญท

เปนตวแปรทำใหขอเทจจรงทางประวตศาสตร

ตองการ การพสจน การวางยาพษเคยเกดขนครง

แรกในกรณการสวรรคตของสมเดจพระไชย

ราชาธราช ในเอกสารบนทกของ ปนโต โปรตเกส

(เอกรงค ภานพงษ. 2544 : 88) ไดกลาววา

“...พระเจาแผนดนทรงมพระชนมเพยง๙พรรษา

(พระยอดฟา) พระคลงจำนวน ๒๔ คน ของ

รฐบาลจงไดบญญตวา พระราชนซ ง เปน

พระมารดาของพระองค จะเปนผคมครองหรอ

สำเรจราชการแทนพระองค และพระนางจะรบ

ภาระปกครองบรรดาขาราชการทงปวงของพระ

เจาแผนดนหลายสงหลายอยางทไดผานพนไปใน

ชวง๔เดอนครงระหวางนนไมมเรองยงยากแต

ทกอยางในอาณาจกรสงบเรยบรอยอยางไรกตาม

ตอนปลายเวลานนพระราชนกประสตพระโอรส

องคหนง ซงทรงมกบคนสงอาหารคนนนของ

พระนางทรงไมพอพระทยกบรายงานทไมดเรอง

การกระทำของพระนางคอ อภเษกสมรสกบบดา

ของโอรสองคใหมของพระนาง เพราะวาพระนาง

ทรงผกสมครรกใครกบเขาอยางเหลอเกน และยง

กวานนพระนางทรงกลาทำใหพระเจาแผนดนองค

ใหม (พระยอดฟา) ซงเปนโอรสถกตองตาม

กฎหมายของพระนาง พนไปเสยอยางโหดรายใน

ทสด”

แตในการสวรรคตของพระยอด

ฟา เอกสารตางชาตอกฉบบหนงทไดกลาวคอ

พงศาวดารกรงศรอยธยา ฉบบวนวลต พ.ศ.

๒๑๘๒ (2548 : 41) ไดบนทกไววา “เมอหมอผได

วารสาร มฉก.วชาการ ปท 15 ฉบบท 30 มกราคม - มถนายน 2555 84

ใชเวทมนตรคาถาสะกดพระเจาแผนดนไดแลว

พระสนมกนำยาพษมาถวายโดยกลาววาเปนพระ

โอสถรกษาพระองค ดงนนพระเจาแผนดนก

สนพระชนมลงทามกลางความโศกเศราของพสก

นกรทงปวง” การวางยาพษพระยอดฟา สจตต

วงษเทศ (2540 : 90) แสดงความเหนเกยวกบ

เรองนไววา การวางยาพษจะเปนขาวลอของฝาย

ตรงขามมากกวาทจะเปนความจรง ทำใหเชอวา

สจตต วงษเทศเชอวาการสวรรคตเปนผลมาจาก

การสำเรจโทษ ตามหลกเปนจรงทางการเมอง

ในการสรางภาพยนตรผสราง

(หมอมเจาชาตรเฉลม ยคล) (เอกรงค ภาณพงษ.

2544 : 51-55) ไดแสดงทศนะวาเปนเรองท

โหดรายเกนไป ทจะสรางภาพใหแมเปนผทสง

ประหารลกเพยงเพราะอยากใหชายชขนมาม

อำนาจ และยงแสดงทศนะตอไปอกวา “ผมม

เหตผลของผมวา ถาศรสดาจนทรฆาลกตวเอง

ทำไมไมฆาพระศรศลป ผมจงคดวาพระยอดฟา

ไมใชลก แตพระศรศลปคอลกแทแท” อกทงเรอง

การวางยาพษ ทานทรงเปดเผยวา “เรองวาง

ยาพษ ผมเอามาจากบนทกการเดนทางของปนโต

เราเชอปนโตไดหรอเปลา ปนโตโกหกหลายเรอง

ไมนาเชออยหลายอยางเพยงเดนทางผานมาทำไม

รเรองวางยาพษดนก มรายละเอยดมากจนเปน

นวนยายได แตกยงเชออยอยางหนงวา สมย

อยธยาฝรงเขามารบราชการหลายชาต โปรตเกส

กเปนชาตหนงทไดรบใชเบองพระยคลบาทใกลชด

นาจะมสวนจรงอยบางและกเปนบนทกทนาจะนำ

มาทำเปนหนงได ยาพษใชอะไรผมคดวาเปน

สารหน ใชวธเคลอบไวในแกว ตรงนกไมมใน

พงศาวดาร บอกแตวาสนพระชนมกะทนหน เรา

กเลยเดาเอา”

หากพเคราะหดจากเนอความ

ของปนโตทวาดวยเรองทาวศรสดาจนทรวาง

ยาพษพระยอดฟา เหนวาจะขดกนกบเนอความใน

พระราชพงศาวดารของไทย แตผสรางภาพยนตร

ไดเลอกทจะยดแนวบนทกของปนโตมากกวา

เอกสารของไทยทถกมองวาเปนเอกสารชนรอง

เพราะวามกมการเพมเตมเสรมแตงมมมองใหมๆ

ลงไปเสมอ

บทภาพยนตรเรอง “สรโยไท”

จ ง ไ ด เ ข ยนบทออกมา ให พ ระยอดฟ า เป น

พระราชโอรสผ เ ก ดแตท า วศร จ ฬาล กษณ

พระสนมเอกจากราชวงศพระรวงสโขทย โดย

ท าวศร จฬาลกษณ ไดส นพระชนมลง เม อม

พระราชสมภพพระยอดฟา หลงจากนนทาวศร

สดาจนทรกเปนผถวายการอภบาลพระยอดฟา

และพระยอดฟานนกเคารพนางพระยาแมอยหว

ศรสดาจนทร ดงพระมารดาแท ผเขยนบทและ

ผสรางภาพยนตรจงไดเปลยนแปลงเรองใหผดไป

จากพระราชพงศาวดาร ในตอนทายของชวต

พระนางกอนถกปลดพระชนมชพวา พระนาง

พรอมกบพระศรศลปโอรสของพระนางทเกดจาก

สมเดจพระไชยราชาธราช พระราชบตรทเกดจาก

ขนวรวงศาธราช และ ขนวรวงศาธราช ได

ประทบบนเรอพระทนงไปนอกพระนครเพอด

การจบชาง ภาพจากพระราชพงศาวดารตอนน

จงเปนภาพของนางพระยาแมอยหวศรสดาจนทร

และครอบครวพอแมลกทอบอนกำลงจะไปเทยว

เลนกน ภาพเชนนเปนภาพทผสรางภาพยนตร

ปท 15 ฉบบท 30 มกราคม - มถนายน 2555 วารสาร มฉก.วชาการ 85

ยอมรบไม ไดว าจะเปนภาพของมารดาท จะ

สามารถฆาสายเลอดในอกไดลง ดงนนผสรางจงม

ความเชอมนตามความรสกวา พระยอดฟาทถก

สำเรจโทษไปนนไมนาจะเปนพระราชโอรสทเกด

จากพระนาง พระยอดฟาในบทภาพยนตรจงถก

กำหนดใหเปนพระราชโอรสอนเกดแตทาวศรจฬา

ลกษณ และนางพระยาแมอยหวศรสดาจนทร จงม

ฐานะเปนแมเลยงเทานน (พเศษ เจยจนทรพงษ.

2544 : 79-80) และจะเหนไดวาการสนพระชนม

ของพระยอดฟาจงไมสงผลกระทบใดๆ กบ

พระนางเลย

อภปรายผล

การศกษานางพระยาแมอยหวศรสดา

จนทร : ผหญงกบอำนาจเชงพนทในหลากมต

สะทอนใหเหนอำนาจเชงพนทของสตรชนสง

ทตองการแสดงอำนาจผานบทบาทภรรยาและ

มารดา ของพระมหากษตรย พระนางแสดงให

เหนวา สตรสามารถขนไปอยในตำแหนงสงสด

ของแผนดนไดแตอาจไมมความยงยนและขาด

เสถยรภาพ ดงนนจงตองหากลมบคคลทจะชวย

สนบสนนอำนาจของพระนางใหมเสถยรภาพมาก

ยงขน นนคอ กลมของขนวรวงศาธราช ซงถอวา

เปนพระญาตวงศเดยวกนกบพระนางเอง

หลกฐานทางประวตศาสตรทถกนำมาใช

ในการวจยประเภทพงศาวดาร เปนเอกสารทาง

ประวตศาสตร หรอ เปนประวตศาสตรนพนธ

รปแบบหนงททำขนจากราชสำนกกรงศรอยธยา

หลงจากเกดเหตการณดงกลาวลวงไปแลว 100 ป

เศษ จากทปรากฏกมกเหนวาทำขนในตอนปลาย

ของกรงศรอยธยา จดประสงคหลกของพงศาวดาร

เขยนขนเพอ ยกยองกษตรยใหเหนกษตรยเปนสง

ศกดสทธ พงศาวดารจงเปนเครองมอการสราง

ความศกดสทธของกษตรยและสรางสทธธรรมของ

ผปกครองตอไปในเบองหนา งานประวตศาสตร

นพนธประเภทนจงเปนทนยมมากในยคจารตของ

ไทย หลกฐานประเภททสองคอ เอกสารบนทก

ชาวตางชาตมอย 2 ฉบบ คอ บนทกความทรงจำ

ของแฟรเนา เมนเดซ ปนโต( Fernão Mendez

Pinto ค.ศ. 1509-1583) และพงศาวดารกรงศร

อยธยา ฉบบวนวลต พ.ศ. ๒๑๘๒ เปนบนทกของ

เยเรเมยส ฟาน ฟลต (Jeremias van Vliet

ค.ศ. 1602-1663) หรอคนไทยรจกเขาในชอของ

วนวลต พอคาชาวเนเธอรแลนด ของบรษทดตช

อสตอนเดย เปนผอำนวยการการคาของอสต

อนเดยในกรงศรอยธยา ในรชสมยสมเดจพระเจา

ปราสาททอง ระหวาง พ.ศ. 2176 ถง พ.ศ. 2185

การเขยนของเขามลกษณะคลายพงศาวดารถก

เรยกวาพงศาวดาร แตหากวเคราะหดแลวเหนจะ

เปนบนทกเกยวกบกรงศรอยธยามากกวา ดวย

พงศาวดารกรงศรอยธยาตองจดทำผานอำนาจ

กษตรยโดยราชสำนก เอกสารของชาวตางชาต

ทงสองชนนตางมขอดอยใกลเคยงกนเพราะ

เปนการฟงขอมลจากการบอกเลาแลวนำมาเขยน

แมปนโต ชาวโปรตเกสจะอยในกรงศรอยธยา

รวมสมยพระไชยราชาธราช แตกอยในฐานะชาว

ตางชาตทเปนชาวยโรปกลมแรกทอยหางไกล

แวดวงราชสำนก ฉะนนสงทรบรยอมหางไกลดวย

สวนวนวลต เขามาในยคทเหตการณผานพนไป

นานแลว ฉะนนสงทรบฟงมาจากคำบอกเลาของ

ผอนกยอมเลอนรางไมนอย สวนเอกสารทาง

ประวตศาสตรอกประเภทหนง คอ คำใหการชาว

วารสาร มฉก.วชาการ ปท 15 ฉบบท 30 มกราคม - มถนายน 2555 86

กรงเกา เปนบนทกการรวบรวมโดยเชลยชาวกรง

เกาทพมา หลงเสยกรงศรอยธยาครงท 2 พ.ศ.

2310 ความจงคอนไปทางการบอกเลา หรอเพยง

ความทรงจำทถกเลาตอๆ กนมา อายของหลก

ฐานชนน จงใหความนาเชอถอนอยทสด

ใ น ท ร ร ศน ะ ข อ ง น ก ว ช า ก า ร ท า ง

ประวตศาสตรสมยหลง ไดมองวา นางพระยา

แมอยหวศรสดาจนทร (ทาวศรสดาจนทร) คอ

หญงทถกยำยทางประวตศาสตรดวยขอกลาวหา

วา คบช วางยาพษพระโอรส และพระสวาม รวม

ไปถงความมกใหญใฝสงตางๆ แตในฉบบของ

ภาพยนตร เรองราวของทาวศรสดาจนทรยงคง

ภาพเหลานนเอาไวชดเจน เพราะวาชวตของนาง

พระยาแมอยหวศรสดาจนทร ถกขดเสนใตเอาไว

แลววา เปนผรวม “กอการราย” ตรงกนขามกบ

ฝายพระสรโยไททแสดงออกในภาพ “ผกอการด”

ผวจยเหนสอดคลองกบสจตต วงษเทศ

วากรณแมอยหวศรสดาจนทรเปนปญหาความขด

แยงและตอสทางการเมองภายในราชวงศท

เกยวของอยในกรงศรอยธยา อาวธททำลายนาง

พระยาแมอยหวศรสดาจนทร และพรรคพวกมา

ตงแตเรมแรกคอ “ขาวลอ” เชนเรอง ยาพษ จน

ทายทสดกสญสนอำนาจดวย “ขาวลอ” เรองชาง

เผอก ดงจะเหนไดวาประวตศาสตรถกเขยนโดยผ

ชนะ พระนางเปรยบเสมอนจำเลยทไมมโอกาส

แกตวในประวตศาสตรไทย ฝายผแพกตองถก

พฆาตจนหนาประวตศาสตรเปอนยาพษมานาน

กวา 300 ป ทงทพระนางคอหนงสตร ผดำรง

เกยรตสงสดในแผนดนอยธยา

บทภาพยนตรเรอง “สร โยไท” โดย

เฉพาะในชวงของบทบาทของนางพระยาแมอยหว

ศรสดาจนทร ถอไดวาเปนการใชอารมณความ

รสกสวนตนของผสราง มาตดสนมากกวาใชหลก

ฐาน แตถาหากพจารณาวา พระราชพงศาวดาร

ฉบบหลวงประเสรฐฯ ซงนาเชอถอมากทสด ก

มไดกลาววาพระยอดฟาทรงดำรงฐานะใดกบนาง

พระยาแมอยหวศรสดาจนทร ทกลาววาเปนโอรส

กมเฉพาะ ในพระราชพงศาวดารกรงศรอยธยา

ฉบบอนๆ ทมตนฉบบเกาไมเกนสมยปลายกรงศร

อยธยาทเขยนหลงเหตการณมาก และเปนเอกสาร

ทมความคลาดเคลอนเนองจากการตอเตมตาม

ความเขาใจและอารมณความรสกของผบนทกใน

สมยหลงกมอยมาก ดงนนการใชอารมณความรสก

ของผสรางภาพยนตรในตอนนกสามารถทจะเปน

ประเดนในการถกเถยงทางประวตศาสตรไดอก

ตอไปเชนกน

อย างไรกตามไมว าขอ เทจจร งทาง

ประวตศาสตรของนางพระยาแมอยหวศรสดา

จนทร จะเปนอยางไร พระนางกมบทบาททาง

ประวตศาสตรของสยามประเทศ มความเกยวของ

กบพระมหากษตรยแหงกรงศรอยธยาถง 3 พระองค

กลาวคอ ทรงเปนพระราชเทวมเหสในสมเดจ

พระไชยราชาธราช และขนวรวงศาธราช อกทง

ทรงเปนพระราชชนนในพระยอดฟา พระนางจง

เปรยบเสมอนกฤตยาราชนแหงสยาม ผ เปน

นางพญาหล งม านในการถกทอเสนใยทาง

ประวตศาสตรใหขบเคลอน ตลอดจนทำให

ประวตศาสตรในชวงสมยนมสสนในการศกษา

มากยงขน

ปท 15 ฉบบท 30 มกราคม - มถนายน 2555 วารสาร มฉก.วชาการ 87

เอกสารอางอง

“ความหมายของวธการทางประวตศาสตร”. (ม.ป.ป.) [ออนไลน] แหลงทมา : http://www.thaigood

view.com/library/contest2551/social04/11/ThaiGoodView_Competition/Mean.html

(7 พฤษภาคม 2554).

ชาตรเฉลม ยคล, หมอมเจา. (2544) จดหมายเหตสรโยไท : ม.จ. ชาตรเฉลม ยคล. พมพครงท 5.

กรงเทพมหานคร : แพรวเอนเตอรเทน.

ดำรงราชานภาพ, พระเจาบรมวงศเธอ กรมพระยา. (2554) อธบายเบดเตลดในเรองพงศาวดารสยาม.

กรงเทพมหานคร : แสงดาว.

นพทธพงศ พมมา. (2551) บทบาทของแมอยหวศรสดาจนทรในราชสำนกกรงศรอยธยา. พษณโลก :

ภาควชาประวตศาสตร คณะสงคมศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร (เอกสารไมตพมพ)

ประชมพงศาวดาร ฉบบกาญจนาภเษก เลม 1. (2542) กรงเทพมหานคร : กองวรรณกรรมและ

ประวตศาสตร กรมศลปากร.

พระราชพงศาวดารกรงศรอยธยา ฉบบพนจนทนมาศ (เจม) และ พระราชพงศาวดารกรงศรอยธยา

ฉบบหลวงประเสรฐ, คำใหการชาวกรงเกา, คำใหการขนหลวงหาวด. (2553) กรงเทพ

มหานคร : ศรปญญา.

พระราชพงศาวดารกรงศรอยธยา (ฉบบหลวงประเสรฐและฉบบกรมพระปรมานชตฯ) และ

พงศาวดารเหนอ ฉบบพระวเชยรปรชา (นอย) เลม ๑. (2504) กรงเทพมหานคร : โรงพมพ

องคการคาของครสภา.

พเศษ เจยจนทรพงษ. (2544) พระสรโยทยเปนใคร? มาจากไหน?. พมพครงท 2. กรงเทพมหานคร :

มตชน.

_____. (2544) สรโยไท ประวตศาสตรจากภาพยนตร. พมพครงท 2. กรงเทพมหานคร :

รดเดอร พบลชชง.

มหาวทยาลยวชาธรรมศาสตรและการเมอง. ประมวลกฎหมาย รชกาลท ๑ จลศกราช ๑๑๖๖ พมพตาม

ฉบบหลวง ตรา ๓ ดวง เลม ๑.

วารสาร มฉก.วชาการ ปท 15 ฉบบท 30 มกราคม - มถนายน 2555 88

มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช. (2550) แนวการศกษาชดวชาการศกษาบทบาทชายหญง หนวยท

1-7. พมพครงท 2. นนทบร : สำนกพมพสโขทยธรรมาธราช.

ฟาน ฟลต เยเรเมยส. พงศาวดารกรงศรอยธยา ฉบบวนวลต พ.ศ. ๒๑๘๒. (2548) แปลโดย วนาศร

สามนเสน. พมพครงท 3. กรงเทพมหานคร : มตชน.

สจตต วงษเทศ. (2540) ทาวศรสดาจนทร “แมหยวเมอง” ใครวาหลอนชว. กรงเทพมหานคร : มตชน.

อ เอช คาร. (2531) ประวตศาสตรคออะไร. แปลโดย ชาตชาย พณานานนท. พมพครงท 2.

กรงเทพมหานคร : อกษรเจรญทศน.

เอกรงค ภานพงษ. (2544) สรโยไท หลงมานมายา รวมบทความพเศษจาก “เนชนสดสปดาห”.

กรงเทพมหานคร : สรมงคลคำ.

ทาวศรสดาจนทรจากภาพยนตรสรโยไท. [ออนไลน] แหลงทมา : http://board.postjung.com/m/

545117.html (23 กนยายน 2554).