แนวทางการน าหลกการจตวทยามาใชในการออกแบบภมทศนเพอผสงอาย

โดย นางสาวทราย สายน าใส

การคนควาอสระนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรปรญญาภมสถาปตยกรรมศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาภมสถาปตยกรรม

ภาควชาการออกแบบและวางผงชมชนเมอง บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร

ปการศกษา 2553 ลขสทธของบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร

แนวทางการน าหลกการจตวทยามาใชในการออกแบบภมทศนเพอผสงอาย

โดย

นางสาวทราย สายน าใส

การคนควาอสระนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรปรญญาภมสถาปตยกรรมศาสตรมหาบณฑต

สาขาวชาภมสถาปตยกรรม ภาควชาการออกแบบและวางผงชมชนเมอง บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร

ปการศกษา 2553 ลขสทธของบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร

APPLICATION OF PSYCHOLOGY PRINCLES IN LANDSCAPE DESIGN FOR THE ELDERLY

By Sai Sainamsai

An Independent Study Submitted in Partial Fulfillment of the Requirements for the Degree MASTER OF LANDSCAPE ARCHITECTURE

Department of Urban Design and Planning Graduate School

SILPAKORN UNIVERSITY 2010

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร อนมตใหการคนควาอสระเรอง “ แนวทางการน า หลกการจตวทยามาใชในการออกแบบภมทศนเพอผสงอาย ” เสนอโดย นางสาวทราย สายน าใส เปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรปรญญาภมสถาปตยกรรมศาสตรมหาบณฑต สาขาวชา ภมสถาปตยกรรม

……........................................................... (ผชวยศาสตราจารย ดร.ปานใจ ธารทศนวงศ)

คณบดบณฑตวทยาลย วนท..........เดอน.................... พ.ศ...........

อาจารยทปรกษาการคนควาอสระ อาจารย ดร.สนนาถ ศกลรตนเมธ

คณะกรรมการตรวจสอบการคนควาอสระ .................................................... ประธานกรรมการ (รองศาสตราจารย ดร.ชยสทธ ดานกตตกล) ............/......................../.............. .................................................... กรรมการ (ผชวยศาสตราจารย ดร.รจโรจน อนามบตร) ............/......................../.............. .................................................... กรรมการ (อาจารย ดร.สนนาถ ศกลรตนเมธ) ............/......................../..............

ง

52060212 : สาขาวชาภมสถาปตยกรรม ค าส าคญ : หลกการจตวทยา/การออกแบบภมทศน/เพอผสงอาย ทราย สายน าใส : แนวทางการน าหลกการจตวทยามาใชในการออกแบบภมทศนเพอผสงอาย. อาจารยทปรกษาการคนควาอสระ : อ.ดร.สนนาถ ศกลรตนเมธ. 81 หนา.

การวจยครงนมวตถประสงคเพอศกษาหลกการ ทฤษฎ และงานวจยทเกยวของกบจตวทยาผสงอายเพอน ามาใชในการออกแบบภมทศนทจะสงผลตอการสงเสรมและแกปญหาสขภาพจต เพอใหผสงอายมความเปนอยและมก าลงใจในการใชชวตในสงคม การศกษาไดเกบขอมลจากการคนควา จตวทยาผสงอาย การออกแบบภมทศนทใชหลกการจตวทยาทวไป มาประมวลผลวเคราะหและสรปหาแนวทางการออกแบบภมทศนเพอผสงอาย จากการศกษาพบวาภมทศนทใชหลกการจตวทยามาเกยวของในการออกแบบ จะสามารถมประสทธภาพในการตอบสนองความรสกทเปนมตรตอสภาพแวดลอมและสงเสรมความเปนอยของผสงอายใหดขน ความตองการในดานจตวทยาของผสงอาย จะสะทอนออกมาทางพฤตกรรมในการอยอาศยในสภาพแวดลอม ซงการออกแบบภมทศนเพอผสงอายมจดมงหมาย 2 ประการหลกดงน คอ ภมทศนทสงเสรมสขภาพจตผสงอาย และภมทศนเพอแกปญหาสขภาพจตผสงอาย ซงเปนภมทศนทค านงถงการเคลอนไหวทางสรระการเขาถงธรรมชาตและการเบยงเบนความสนใจ โดยเกยวของกบการออกแบบภมทศนทางกายภาพทแสดงออกทางลกษณะของพนท พชพรรณ ทางเดน หรอการจดวางองคประกอบตางๆในภมทศน ผลการศกษาสรปไดวาแนวทางการออกแบบภมทศนทใชหลกการจตวทยาผสงอายจะตองประกอบดวยประเดนหลกทเปนโครงสรางทใชในการออกแบบภมทศนเพอผสงอาย ดงนคอ

1. อทธพลของธรรมชาตทเกยวของกบจตวทยาทมสงเราและการกระตนความรสกอยางเหมาะสม โดยค านงถงความสมดลของสงเราตางๆเชน เสยง กลน สมผส ภาพ และรส 2. การจดวางองคประกอบของพนทในภมทศนทท าใหเกดการรบรทม แบบแผน ล าดบ ความสมดล เอกภาพและจงหวะ 3. การออกแบบคณลกษณะองคประกอบในภมทศนทจะอธบายถงรายละเอยดตางๆเชน คณลกษณะทมผลกระทบตอความรสก ส รปราง สญลกษณ ขนาด สดสวน รวมถงแสงและเงา ภาควชาการออกแบบและวางผงชมชนเมอง บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร ปการศกษา 2553 ลายมอชอนกศกษา........................................ ลายมอชออาจารยทปรกษาการคนควาอสระ........................................

จ

52060212 : MAJOR : LANDSCAPE ARCHITECTURE KEY WORD : PRINCIPLES OF PSYCHOLOGY / LANDSCAPE DESING /

FOR THE ELDERLY SAI SAINAMSI : APPLICATION OF PSYCHOLOGY PRINCLES IN LANDSCAPE DESIGN FOR THE ELDERLY. INDEPENDENT STUDY ADVISOR : SINEENART SUKOLRATANAMETEE, Ph.D. 81 pp.

This research aims to study on principles, theories and researches in relation to psychology of the Elderly. The psychology principle is being applied to landscape designing which will contribute to solve mental health problems, promote the Elderly to have a pleasant lifestyle and moral support in living in the community. The study consists of data collected from the research on the general psychology principle for elderly. The data also used in analyzing and concluding on the landscape design for the Elderly. The study shows that the landscape designed by adopting the psychology principle influenced the Elderly to respond positively to the environment and well-being. Psychological needs of the Elderly, in terms of living environment; it was reflected through their behavior. There are 2 objectives of landscape designing for the Elderly which are landscape that promotes well-being and landscape that aid on mental health issues, which focus on way to distract from physical disabilities to pleasant scenery by creating an environment where the combinations of area, plants, walking path and landscape being displayed. In summary, landscape designing using the psychology of the Elderly requires the following factors as a designing structure; 1. The influence of nature that properly stimulate the senses by considering the balance of sound, scent, touch, scene and taste 2. Layout of the landscape elements will create the perceptual patterns of balance, unity and rhythm 3. The design of landscape elements will illustrate details such as features that have influences on senses, color, shape, symbol, size, form and also light and shadow

Department of Urban Design and Planning Graduate School, Silpakorn University Academic Year 2010

Student's signature ........................................ Independent Study Advisor's signature ........................................

ฉ

กตตกรรมประกาศ

การคนควาอสระฉบบนจะไมประสบความส าเรจไดอยางด หากไมไดรบค าแนะน า และค าปรกษาทดในการคนควาหาขอมลและวเคราะหขอมลในการคนควาอสระจาก อ.ดร.สนนาถ ศกลรตนเมธ ซงเปนอาจารยผควบคมการคนควาอสระ ผวจยรสกซาบซงใจในความอนเคราะหจากทาน และผวจยขอกราบขอบพระคณเปนอยางสง

ขอขอบพระคณคณะกรรมการ ผตรวจการคนควาอสระครงนทกทาน ขอกราบขอบพระคณ คณวชราภรณ สายน าใส(มารดา) คณพศทธ สายน าใส (บดา)

ส าหรบก าลงใจ ก าลงทรพย และเปนแรงผลกดนใหผวจยไดด าเนนการจนส าเรจสมบรณ ขอขอบคณขอมลจากวทยานพนธของ คณประภาพร ธาราสายทอง ทไดใหขอมลในการศกษาคนควาอสระครงน ขอขอบคณผทไดชวยเหลอและใหก าลงใจตางๆทสงผลผวจยไดท างานส าเรจลลวงไปดวยด ดงตอไปน คณนรากรณ วงษพานช คณมทตา บญถด คณวจตรา ฟงเฟอง ขอขอบคณเพอนๆปรญญามหาบณฑตทเรยนรวมกนทกๆคนทใหค าปรกษาและชวยเหลอในการคนควาอสระครงน สดทายขอขอบคณ บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร ทชวยประสทธประสาทความรตลอดการเปนนกศกษาในมหาวทยาลยแหงน

ช

สารบญ หนา บทคดยอภาษาไทย .................................................................................................................... ง บทคดยอภาษาองกฤษ ............................................................................................................... จ กตตกรรมประกาศ ..................................................................................................................... ฉ สารบญตาราง ............................................................................................................................ ญ สารบญภาพ .............................................................................................................................. ฎ บทท 1 บทน า ............................................................................................................................ 1 ความเปนมาของโครงการ ...................................................................................... 1 ความมงหมายและวตถประสงคของการศกษาวจย ................................................ 2 นยามศพท .............................................................................................................. 2 ขอบเขตการวจย ..................................................................................................... 3 ขนตอนการศกษา .................................................................................................. 4 วธการศกษา ........................................................................................................... 4 2 ทฤษฎจตวทยากบผสงอาย ............................................................................................ 5 ความส าคญและความหมายของวยผสงอาย ........................................................... 5 ความส าคญของวยผสงอาย ............................................................................ 5 ความหมายและค าจ ากดความของผสงอาย .................................................... 7 ความรทวไปเกยวกบผสงอาย ................................................................................ 8 ลกษณะของผสงอาย ...................................................................................... 8 การศกษาระบบรางกายของผสงอาย .............................................................. 9 การศกษาในเรองความสามารถทางสตปญญาของผสงอาย ........................... 9 จตวทยาและพฤตกรรมทางสงคมของผสงอาย ...................................................... 10 การสงเสรมสขภาพจตผสงอาย .............................................................................. 12 ปญหาสขภาพจตของผสงอาย ................................................................................ 13 สรปทายบท ........................................................................................................... 15 3 ทฤษฎจตวทยากบภมทศน ............................................................................................ 16 อทธพลของธรรมชาตทเกยวของกบจตวทยา ........................................................ 16

ซ

บทท หนา ภมทศนทมนษยมความพงพอใจ .................................................................... 16 สงเราและการกระตนความรสกในภมทศนทเกยวของกบหลกการจตวทยา.. 18 การน าหลกการจตวทยามาใชในการจดองคประกอบภมทศน ............................... 20 การจดวางพนทในภมทศน ............................................................................ 20 การน าหลกการจตวทยามาใชในการออกแบบคณลกษณะองคประกอบภมทศน .. 26 คณลกษณะของพนททมผลกระทบตอความรสกของมนษย ......................... 26 การเลอกใชสในการออกแบบภมทศน........................................................... 28 คณลกษณะของเสนสายทมผลตอการออกแบบภมทศน................................ 30 รปรางในภมทศน........................................................................................... 32 สญลกษณในภมทศน..................................................................................... 33 ขนาดและสดสวน .......................................................................................... 34 แสงและเงา .................................................................................................... 35 สรปทายบท ........................................................................................................... 36 4 การวเคราะหแนวทางการน าหลกการจตวทยามาใชในการออกแบบภมทศน เพอผสงอาย ........................................................................................................... 37 ภมทศนกบสขภาพจตผสงอาย ............................................................................... 37 ภมทศนเพอสงเสรมสมพนธภาพในครอบครวและสงคมผสงอาย ................ 37 ภมทศนเพอสงเสรมการรกษาสขภาพของผสงอาย........................................ 38 แนวทางการออกแบบภมทศนเพอแกปญหาสขภาพจตของผสงอาย ..................... 39 ความเครยดและวตกกงวล ............................................................................. 39 ความซมเศรา ................................................................................................. 43 นอนไมหลบ .................................................................................................. 49 ระแวง ............................................................................................................ 50 ความจ าเสอม ................................................................................................. 54 สรปทายบท ........................................................................................................... 58 5 เสนอแนะแนวทางการออกแบบภมทศนเพอผสงอาย.................................................... 61 แนวทางการออกแบบสงเราในภมทศนเพอกระตนความรสกผสงอาย .................. 61 เสยง ............................................................................................................... 61

ฌ

บทท หนา การสมผส ...................................................................................................... 62 รส .................................................................................................................. 63 กลน ............................................................................................................... 64 การมองเหน ................................................................................................... 65 แนวทางการจดวางองคประกอบของพนทในภมทศนเพอผสงอาย ....................... 66 แบบแผน ....................................................................................................... 66 ล าดบ ............................................................................................................. 67 ความสมดล .................................................................................................... 68 เอกภาพ .......................................................................................................... 69 จงหวะ ........................................................................................................... 70 แนวทางการออกแบบคณลกษณะในการจดองคประกอบภมทศนเพอผสงอาย..... 70 สในภมทศน .................................................................................................. 70 เสนสาย .......................................................................................................... 72 รปราง ............................................................................................................ 73 ขนาดและสดสวน .......................................................................................... 74 แสงและเงา .................................................................................................... 74 6 บทสรปและขอเสนอแนะ .............................................................................................. 76 บทสรปการออกแบบภมทศนเพอผสงอาย ............................................................ 76 ขอเสนอแนะ .......................................................................................................... 79

บรรณานกรม ............................................................................................................................. 80 ประวตผวจย .............................................................................................................................. 81

ญ

สารบญตาราง ตารางท หนา 1 แสดงการเปรยบเทยบหลกการแบบแผนทงสองแนวคด ระหวาง Earle และ Ching ........................................................................... 22 2 แสดงลกษณะเอกภาพตามแนวคด Earle ............................................................. 25

3 แสดงลกษณะของจงหวะตามแนวคดEarle......................................................... 26

4 ตารางแสดงผลทางความรสกของเสนสายทงดานบวกและลบ ........................... 31

5 ตารางแสดงคณลกษณะของสญลกษณในภมทศน ............................................. 34

6 แสดงสรปการวเคราะหแนวทางการน าหลกการจตวทยาผสงอาย มาใชในการออกแบบภมทศนเพอแกปญหาสขภาพจตผสงอาย ................. 62

ฎ

สารบญภาพ ภาพท หนา 1 ลกษณะตนไมทมนษยมความพงพอใจ ............................................................... 17

2 ตนสาละเปนพชพรรณทมผลแตรบประทานไมได ........................................... 40

3 แสดงถงรปรางทใชพชพรรณเชน การปลกตนตนตกแกตามผนง เพอผอนคลายสายตา ................................................................................... 43

4 ตนพดตะแคง จะไดรบกลนเมอใชการสมผสกลบของดอกไม ........................... 44

5 ดอกไมสสม ดอกทองกวาว .............................................................................. 46

6 ดาวเรอง .............................................................................................................. 46

7 พดตานออสเตรเลย ............................................................................................. 47

8 ตนสนฉตรเปนตนไมทมกงกานทมลกษณะพงขน แสดงถงความหวง เบกบานใจ .................................................................................................. 47

9 ตนหกระจงเปนตนไมทมรปรางสวยงาม มเอกลกษณทชดเจน มลกษณะ พชพรรณทสรางความพงพอใจ สามารถเบยงเบนความรสกโศกเศราได .... 48

10 น าตกสงเราทกระตนการพกผอน ...................................................................... 49

11 ตนไผสงเราทมเสยงกระตนการพกผอน ............................................................. 50

12 แสดงลกษณะการจดวางองคประกอบทสรางความรสกโลง และมการเปดชอง ผนงเพอขยายการรบรความกวางในภมทศนเพมขน (สวนจน) ................... 51

13 แสดงลกษณะการจดวางองคประกอบทสรางความรสกโลง และมการเปดชอง ผนงเพอขยายการรบรความกวางในภมทศนเพมขน (สวนจน) ................... 52 14 ลกษณะพรรณไมทมเสนสายทสอถงความมนคง ปลอดภย และแขงแรง (ตนไทร) ................................................................................ 53

15 ดอกทานตะวน เปนดอกไมทมสดสวนทสมบรณ สรางความรสกสมบรณ ....... 54

16 ดอกโมก ............................................................................................................ 55

17 ดอกจ าป ............................................................................................................. 56

18 สายหยด ............................................................................................................. 56

19 บหงาสาหร ........................................................................................................ 57

20 ราตร .................................................................................................................. 57

21 เลบมอนาง ......................................................................................................... 58

ฏ

ภาพท หนา 22 นก เปนสงมชวตทเปลงเสยงรองท าใหผสงอายเกดการผอนคลาย และรสกปลอดภย ....................................................................................... 61

23 ชาขอย พรรณไมทมใบพมละเอยดสามารถลดเสยงรบกวนจากภายนอกได ....... 62

24 ภมทศนทมทางเดนปกคลมดวยหญา เพอเชญชวนใหผสงอายสมผส พนผวดวยเทาเปลา ...................................................................................... 63

25 มะเขอเทศ เปนพชพรรณทท าใหผสงอายรบรสไดจากกลนและการมองเหน..... 64 26 ปลกพชพรรณทมกลนหอมบรเวณทางเดน เปนซมตนไม .................................. 65

27 การจดวางพชพรรณทสรางสสนใหผสงอายมองโลกในแงดและผอนคลาย ความเครยด ................................................................................................. 66

28 ภมทศนทมแบบแผนทเขาใจงาย มขอบเขตทชดเจนและแขงแรง ...................... 66 29 ภมทศนทใชแบบแผนแบบอสมมาตร จะสรางเสนหและแรงดงดดเพอ เบยงเบนความสนใจ ................................................................................... 67 30 การล าดบเสนสาย รปทรง ทางเดนทมการคลคลายและเปลยนแปลงขนาด

แบบคอยเปนคอยไป ................................................................................... 68

31 ความสมดลทใชองคประกอบทวไปแทนคาน าหนกองคประกอบ ทเปนพนฐาน .............................................................................................. 69

32 สวนเซน เปนสวนทมความเปนเอกภาพใชองคประกอบรองควบคมความเดน ขององคประกอบหลก สรางความตอเนองและความกลมกลนทางสายตา .. 69 33 ภมทศนทแฝงดวยจงหวะทซ ากนอยางตอเนองจะสงเสรมผสงอาย เคลอนไหวทางสรระ .................................................................................. 70 34 สแดงทใชในภมทศนท าใหผสงอายรสกกระปรกระเปราตนตว ......................... 71 35 สน าเงนในภมทศนสามารถเสรมสรางสมาธใหกบผสงอาย ............................... 71 36 การปลกพชพรรณตามขอบทางเดนจะท าใหผสงอายเกดความรสกออนโยน ..... 72 37 ภมทศนทใชรปรางงายๆชดเจน มจ านวนชนดนอยแตค านงถงความสมดล ของรปราง .................................................................................................. 73 38 ภมทศนทแสดงองคประกอบทางแนวตงและแนวนอนใหขนาดและสดสวน ทสมพนธกน .............................................................................................. 74 39 แสงและเงาทชวยสรางบรรยากาศและสรางความประทบใจในภมทศน ............ 75

1

บทท 1 บทน ำ

1. ควำมเปนมำของโครงกำร แนวทางการน าหลกการจตวทยามาใชในการออกแบบภมทศนเพอผสงอาย ซงไดแนว ความคดทเกดจากกระแสการตนตวกบโครงสรางประชากรของไทย ทมแนวโนมเขาสสงคมผ สง อายอยางเตมตวในอนาคต เชนเดยวกบประเทศตาง ๆ ทวโลก จากการส ารวจอายของประชากรในประเทศไทยอก 5 ปขางหนาจะมแนวโนมสงขนคอในป พ.ศ.2558 จะมสดสวนผสงอายรอยละ 15.6 และ พ.ศ. 2568 มรอยละ 21.5 และ พ.ศ.2576 มรอยละ 25 ของประชากรทงหมด จงท าใหสงคมไทยเกดการตนตว และการวางแผนและมาตรการรองรบการกาวส “สงคมผสงอาย” ใหเพยงพอ และเปนไปอยางมคณภาพ ปจจบนการออกแบบภมทศนในประเทศไทยเชน สวนสาธารณะ สวนพกผอนตามสถานทตางๆหรอสวนภายในบาน จะเปนการออกแบบภมทศนทเนนประโยชนใชสอยมากกวาการจดองค ประกอบในการออกแบบภมทศน โดยมทฤษฎตางๆทเกยวของ เชน ทวาง แบบแผน จงหวะ ความสมดล รปรางในภมทศน ขนาดและสดสวน เปนตน ซงสงทกลาวมานนเปนพนฐานการออกแบบทมเรองของจตวทยามาเกยวของ และการออกแบบภมทศนในปจจบนมไดค านงถงวยของผใชงานมากนก ซงแทจรงแลวเปนสงทส าคญทมองขามไปไมได เพราะอายทแตกตางกนกตองมความตอง การ มองเหน หรอสมผสธรรมชาตทแตกตางกนไปตามการด ารงชวต และสภาพแวดลอมทางราง กายและจตใจทแตกตางกน โครงการวจยนจงมงเนนศกษาหลกการจตวทยาในการออกแบบภมทศน จตวทยาผสงอาย เพอการจดองคประกอบในภมทศนทเหมาะสมกบผสงอาย ซงในอนาคตอนใกลนจากกระแสทตนตวของประชากรผสงอายทเพมขนทกปจะท าใหขอมลทไดจากการวจยครงนไดใชประโยชนในการออกแบบภมทศนเพอตอบสนองความตองการของผสงอายโดยเฉพาะทางโครงการวจยหลกการออกแบบภมทศนเพอผสงอายจงมความส าคญอยางยงทจะเปนสวนหนงในการพฒนาสงคม สวสดการ และจตใจของผสงอายเพอความเปนอยทดขนในสงคมและประเทศชาต

2

2. ความมงหมายและวตถประสงคของการศกษาวจย 2.1 ความมงหมายของการศกษา เพอตองการน าเสนอหลกการออกแบบภมทศนทสอดคลองกบจตวทยา และการด ารงชวตในสงคมของผสงอาย เพอใหเปนความรและเปนขอมลทใชในการศกษาคนควาและน าไปออกแบบภมทศนทมคณภาพและประสทธภาพในการใชงานเฉพาะผสงอาย ตอไปในอนาคต 2.2 วตถประสงคของการศกษา 1. เพอศกษาหลกการ ทฤษฎ และงานวจยทเกยวของกบจตวทยาในการออกแบบ 2. เพอศกษาความสมพนธระหวางจตวทยากบการออกแบบภมทศนทเหมาะสมกบผสงอาย 3. เพอศกษาหลกการและรายละเอยดในการจดองคประกอบในภมทศนเพอผสงอาย 4. เพอเสนอแนวทางการออกแบบภมทศนทเหมาะสมกบผสงอาย 3. นยามศพท จตวทยา (Psychology)หมายถง การศกษาเกยวกบเรองของจตหรอวญญาณ จตวทยา หมายถง วชาทวาดวยเรองของจต หรอวญญาณ จต หมายถง สงทมหนาทร คด วญญาณ หมายถง สงทถอกนวาสงอยในตวตน ซงจตวทยาเปนการศกษาพฤตกรรมและกระบวนการของจต ทมอทธพลตอมนษย หวใจส าคญของการศกษาจตวทยา กคอ การศกษาพฤตกรรมของมนษย และกระบวนการของจตหรอประสบการณอยางเปนระบบ นนเอง พฤตกรรม (Behavior) หมายถง การกระท าหรออาการทแสดงออกทางกลามเนอ ความคด และความรสก เพอตอบสนองสงเรา ซงเปนการแสดงออกทางดานรางกาย และผอนสามารถสงเกตเหนได เรยกวา พฤตกรรมภายนอก (over behavior ) ไดแก การกน นอน เดน พด หวเราะ รองไห สวนการกระท าภายในตวบคคลซงผอนไมสามารถร นอกจากตวผกระท านน เรยกวา พฤตกรรมภายใน(covert behavior ) หรอกระบวนการของจต ไดแก ความคด อารมณ ความจ า การเรยนร นกจตวทยาไดแบงพฤตกรรมตามลกษณะเปน 2 ประเภท คอ พฤตกรรมตดตว และ พฤตกรรมเรยนร พฤตกรรมตดตว (Inborn or innate behavior )หมายถง การกระท าทตดตวมนษยมาตงแตเกด พฤตกรรมเรยนร (Learned behavior ) หมายถง การกระท าใดๆ กตามทเกดขนภายหลงจากไดรบการฝกหด จนเกดการเรยนรขน ท าใหพฤตกรรมเปลยนไปจากเดม จากทท าไมไดมาเปนท าได

3

ภมทศน ( Landscape ) หมายถง ภาพรวมของพนทใดพนทหนง ทมนษย รบรทางสายตาในระยะหาง อาจเปนพนทธรรมชาตทประกอบดวยรปทรงของแผนดน น า ตนไม สตวและสรรพสงมนษยสรางในสภาพอากาศหนงและชวงเวลาหนงทเรยกวาภมทศนธรรมชาต หรอภาพรวมของเมองหรอสวนของเมอง เรยกวาภมทศนเมอง ความหมายของภมทศนนนกวางและสามารถตความไดหลากหลาย ซงภมทศนประกอบไปดวยองคประกอบตางๆซงมความสมพนธกบการรบรและประสบการณของมนษยทมตอสภาพแวดลอม ผสงอาย ( Elderly ) หมายถง บคคลทมอายตงแต 60 ปขนไปทงชายและหญง ซงในการศกษารวบรวมขอมลประชากรผสงอายไดแบง ผสงอายเปน 2 กลมคอ ผสงอายตอนตน และผสงอายตอนปลาย ดงนนความหมายของแนวทางการน าหลกการจตวทยามาใชในการออกแบบภมทศนเพอผสงอาย คอ การศกษาพฤตกรรมของผสงอายทมอทธพลตอสภาพแวดลอม โดยน าผลทไดจากการศกษานนมาเปนตวก าหนดในการออกแบบสภาพแวดลอมใหตอบสนองความตองการและสอดคลองตอพฤตกรรมของผสงอาย เพอใหผสงมความเปนอยทดขน 4. ขอบเขตการวจย การวจยครงนจะมขอบเขตทางดานเนอหา การศกษาแนวทางการน าหลกการจตวทยามาใชในการออกแบบภมทศนเพอผสงอายนนมขอบเขตโดยกลาวถงอทธพลของสภาพแวดลอมทมผลกระทบตออารมณ ความรสก และจตใจ หลกการและทฤษฎการออกภมทศนทค านงถงหลกจตวทยาเพอรองรบสภาพจตใจและสงคมของผสงอาย ภมทศนเพอผสงอาย ทกลาวถงในงานวจยนนหมายถง ภมทศนทผสงอายใชมองออกมาเหนจากภายในสภมทศนภายนอกและภมทศนทผสงอายเขาไปใชงาน ขอบเขตทางดานเนอหาจะครอบคลมประเดนตางๆ ทเกยวกบจตวทยาผสงอายและหลกการจดองคประกอบในภมทศนทมผลตอการใชชวตและสภาพจตใจของผสงอาย และศกษาหลกการออกแบบภมทศนตางๆทเกยวกบพชพรรณ องคประกอบ มมมอง บรรยากาศ ทวาง และหลกการตางๆทเกยวของ อทธพลสงแวดลอมทมผลตอผสงอาย 5. ขนตอนการศกษา ซงมขนตอนการศกษาตามล าดบดงตอไปน 5.1 ขนตอนการรวบรวมขอมล 1. รวบรวมขอมลจากเอกสารต าราทเกยวของกบหลกการจตวทยาของผสงอาย โดยการคนควาหาขอมลเพอศกษาพฤตกรรม ความพงพอใจเบองตนของผสงอาย มาวเคราะหสรป

4

ใจความส าคญของความตองการและปญหาสขภาพจตของผสงอายเพอใหการออกภมทศนมประสทธภาพในการสวนชวยสงเสรมความเปนอยทดขนของผสงอายได 2. รวบรวมขอมลเกยวกบหลกการจตวทยามนษยทวไปทน ามาใชในการออกแบบภมทศน โดยการคนควาศกษาหาความร แลวน ามาวเคราะหหาขอสรปความเปนไปไดของการออกแบบภมทศนเพอผสงอาย 5.2 ขนตอนการวเคราะหขอมล รวมรวมขอมลทงหมดทไดกลาวมาขางตน มาวเคราะหหาความสมพนธระหวางจตวทยาผสงอายกบการออกแบบภมทศนโดยใชหลกการจตวทยา เพอวเคราะหหาแนวทางและหลกการทน าไปสการออกแบบภมทศนเพอผสงอาย 5.3 ขนตอนการสรปและการเสนอแนะ สรปและอภปรายผลการวเคราะหแนวทางการน าหลกการจตวทยามาใชในการออกแบบภมทศนเพอผสงอาย และเสนอแนะแนวทางการคนควาหาขอมลเพมเตมในการศกษาตอไปในอนาคต 6. วธการศกษา การวจยแนวทางการน าหลกการจตวทยามาใชในการออกแบบภมทศนเพอผสงอาย ท าโดยการศกษาทบทวนเอกสาร ขอมลตางๆทมการศกษา คนควาทเกยวของ เพอน าขอมลทไดมาวเคราะห จดจ าแนก หาความสมพนธและสรปองคความรทสามารถน ามาใชประโยชนได โดยเอกสารและขอมลทน ามาเปนประเดนศกษาเกยวกบ 1. ความส าคญและความหมายของวยผสงอาย 2. ความรทวไปเกยวกบผสงอาย 3. ทฤษฎหลกการจตวทยาและพฤตกรรมของผสงอาย 4. ปญหาสขภาพจตผสงอาย 5. การน าหลกการจตวทยาน ามาใชในการออกแบบภมทศน น าขอมลตางๆมาวเคราะหโดยองคความรจากการศกษาความรมาประมวลผล วเคราะหตามหลกการทไดศกษาและน ามาสรปหาแนวทางการน าหลกการจตวทยามาใชในการออกแบบภมทศนเพอผสงอาย

5

บทท 2 ทฤษฎจตวทยาผสงอาย

ทฤษฎจตวทยาผสงอาย ไดกลาวถงเรองราวความส าคญของวยผสงอาย ความรทวไปเกยวกบผสงอายทเกยวของกบการท าวจย จตวทยาและพฤตกรรมทางสงคมของผสงอาย ปญหาสขภาพจตของผสงอาย และแนวทางการสงเสรมสขภาพจตของผสงอาย ซงไดรวบรวมขอมลทงหมดเพอน ามาใชในการวเคราะห เพอหาแนวทางการน าจตวทยามาใชในการออกแบบภมทศน เพอผสงอาย 1. ความส าคญและความหมายของวยผสงอาย ประชากรศาสตร (สารานกรมไทยส าหรบเยาวชนฯ เลมท 2 2549) ไดแบงกลมประชากรในประเทศตางๆ ออกเปน 3 กลมใหญๆตามชวงอาย คอ ประชากรวยเดก หมายถงผทมอายตงแตแรกเกด - 15 ป ประชากรวยท างาน หมายถงผทมอายตงแต 15 – 59 ป และกลมสดทาย คอ ประชากรวยสงอาย หมายถงผทมอายตงแต 60 ป ขนไป ผสงอายมคณคาและความส าคญตอสงคมมาก เพราะนอกจากจะเปนทพงทางใจของบตรหลาน และเปนทเคารพนบถอของบคคล ผสงอายยงจะไดรบการยกยองจากสงคมในฐานะเปนผทมประสบการณ มความคดอานสขมรอบคอบ และเคยท าคณประโยชนใหแกสงคมมาแลวเมอตอนทอยในวยท างาน ผ สงอายจงมความส าคญตอสงคมไทยเปนอยางยง 1.1 ความส าคญของวยผสงอาย เหตผลส าคญประการหนงทตองศกษาในเรองเกยวกบผสงอาย เพราะผสงอายเปนผทท าประโยชนตอครอบครวและสงคมมาแลวอยางมากมาย และเมอมอายมากขนทงรางกายและจตใจไดเสอมถอยอยางชดเจนดงนนการศกษาความส าคญของวยผสงอายจงมความจ าเปนจะตองมความเขาใจ ในลกษณะส าคญของผสงอาย ดงรายละเอยดดงตอไปน 1.1.1 การเสอมถอยทางรางกายและจตใจของผสงอาย ลกษณะการเสอมถอยของรางกายจะม 2 ลกษณะ คอ 1. เปนสภาวะทเกดขนตามธรรมชาตกระบวนการกาวไปสความชรา เรยกซเนสเซน (Senescence) การกาวไปสความชราแบบซเนสเซนนจะไมมโรคภยไขเจบใดๆ เขามาเบยดเบยน แตมการพฒนาเขาสวยชราอยางเปนล าดบขนอาจกลาวไดกาวสความชราแบบซเนสเซน นเปนศาสตรทมชอเรยกวา ชราภาพวทยา หรอชราภาววทยา (Geroniology)

6

ชราภาพวทยาหรอชราภาววทยา เปนศาสตรสาขาหนงทศกษาเกยวกบกระบวนการเปลยนแปลงไปสความชราโดยศกษาถงการเปลยนแปลงทางรางกาย ซงมการเปลยนแปลงในระบบ คอ ระบบการผลตโฮโมนของรางกาย และระบบตานทางโรคของรางกาย นอกจากนนเปนการศกษาถงการเปลยนแปลงและความสามารถทางดานจตใจของผสงอาย ลกษณะบคลกภาพและพฤตกรรมทเหมาะสมกบวย รวมทง ศกษาถงการเปลยนแปลงทางดานสงคมของผสงอายโดยเนนในเรอง บทบาท สถานภาพ และพฤตกรรมของกลมผสงอายซงสอดคลองสมพนธกบสภาพทางเศรษฐกจและสงคมของผสงอายแตละคน 2. การเสอมถอยทางรางกายและจตใจทมไดเปนไปตามธรรมชาตแตเกดจากความผดปรกตทางรางกาย รวมทงความบกพรองของการท างานของสมองท าใหเกดความชราภาพขนมา เรยก ซนายลต (Senlllty) กระบวนการกาวไปสความชราแบบซนายลตนเปนศาสตรแขนงหนงทมชอ เรยกวา ชราพาธวทยา (Gertatric) ชราพาธวทยา เปนศาสตรสาขาวชาแขนงหนงทศกษาเกยวกบการรกษาของแพทยศกษาอาการโรคตางๆทเกดขนกบสขภาพทางรางกายของผสงอาย รวมทงหาวธการทจะชวยใหผสงอายมอายยนยาวนานขน พจารณาวธปองกนโรคและการตดเชอตางๆทอาจเกดขนกบผสงอาย โรคทเกดขนบอยครงส าหรบผสงอายประกอบดวย โรคหวใจ เสนโลหตตบตน ไขขออกเสบ โรคประสาท โรคความจ าเสอม และโรคนอนไมหลบ ลกษณะความเสอมถอยทางดานรางกายและจตใจของผสงอายทมผลตอพฤตกรรมสามารถแสดงออกไดดวยลกษณะตอไปน 1. ความจ าเสอม มอาการหลงลม 2. รางกายออนแอ แตมการแสดงออกดวยอาการดราย 3. มความคดซ าซาก ย าคดย าท าในเรองราวของอดต 4 .มพฤตกรรมกลบเปนเดกอกครงหนง 5. ผสงอายบางรายมอาการทางจต จจขบนอยางรนแรง ปากราย อาละวาดมอาการประสาทหลอน 1.1.2 ผสงอายเปนวยทตองเผชญกบบทบาททเปลยนแปลงในสงคม 1. สภาพการณในครอบครวเปลยนแปลงไป 2. ลกษณะการประกอบอาชพเปลยนแปลงไป 3. ตองถกออกจากงานและหางานใหมเพอการมรายได 4. ความสนใจเปลยนแปลง

7

1.1.3 ผ สงอายเปนวยทตองมการปรบตวเพอใหสามารถด ารงชวตไดอยางมความสข ผสงอายเปนวยทจะตองปรบตวเพอใหการด ารงชวตอยในแตละวนสามารถอยได อยางมความสขและมสขลกษณะทด ดวยการเปนผทมความรความเขาใจในเรอง แบบแผน การกน การนอน การออกก าลงกาย รวธการตรวจรกษาสขภาพทางดานรางกาย รวมทงกอนเขาสวยสงอายตองรจกวธการเตรยมตวเพอเปนผสงอายทมคณภาพอกดวย 1.2 ความหมายและค าจ ากดความของผสงอาย วยสงอายจดเปนวยทอยในระยะสดทายของชวต ลกษณะและพฒนาการในวยน จะตรงขามกบวยเดก คอมแตความเสอมโทรมและสกหรอ ซงการเปลยนแปลงนจะด าเนนไปอยางคอยเปนคอยไป (ชศร วงเครอ 2543 : 47) จงเปนการยากทจะก าหนดวาบคคลใดอยในวยสงอาย เกณฑทสงคมจะก าหนดวาบคคลใดเปนผสงอายนน จะแตกตางกนไปตามสภาพสงคมซงไดมผใหค านยามเกยวกบผสงอายไว เชน ฮอลล (Hall D.A. 1976, อางถงใน แสงเดอน มสกรรมณ 2545 : 7) ไดแบงการสงอายของบคคลออกเปน 4 ประเภท คอ 1. การสงอายตามวย (Choronological Aging) หมายถง การสงอายตามปปฏทนโดยการนบจากปทเกดเปนตนไป และบอกไดทนทวา ใครมอายมากนอยเพยงใด 2. การสงอายตามสภาพรางกาย (Biological Aging) เปนการพจารณาการสงอายจากสภาพรางกายและสรระของบคคลทเปลยนไป เมอมอายเพมขน เนองจากประสทธภาพการท างานของอวยวะตาง ๆ ในรางกายลดนอยลง เปนผลมาจากความเสอมโทรมตามกระบวนการ สงอายซงเปนไปตามอายขยของแตละบคคล 3. การสงอายตามสภาพจตใจ (Psychological Aging) เปนการเปลยน แปลงในหนาท การรบร แนวความคด ความจ า การเรยนร เชาวปญญา และลกษณะบคลกภาพ ทปรากฏในระยะตาง ๆ ของชวตแตละคนทมอายเพมขน 4. การสงอายตามสภาพสงคม (Sociological Aging) เปนการเปลยน แปลงในบทบาทหนาทสถานภาพของบคคลในระบบสงคม รวมทงความคาดหวงของสงคมตอบคคลนน ซงเกยวกบอาย การแสดงออกตามคณคาและความตองการของสงคมส าหรบการ ก าหนดวา ผสงอาย เรมเมออายเทาใดนน ขนอยกบความแตกตางกนในแตละสงคม ส าหรบสงคม ไทยนนก าหนดวา ผสงอาย หมายถง บคคลทมสญชาตไทยและมอายต งแต 60 ปบรบรณขนไป (พระราช บญญตผสงอาย พ.ศ.2546) ทงนผสงอายมไดมลกษณะเหมอนกนหมด แตจะมความแตก ตางกนไปตามชวงอายองคการอนามยโลกจงไดแบงเกณฑอายตามสภาพของการมอายเพมขน ดงน

8

1. ผสงอาย (Elderly) มอายระหวาง 60 –74 ป 2. คนชรา (Old) มอายระหวาง 75 –90 ป 3. คนชรามาก (Very Old) มอาย 90 ปขนไป การแบงผสงอายเปน 3 ชวงดงกลาว ส าหรบในสงคมไทยยงมไดมขอสรปวาจะมการจดประเภทของผสงอายในลกษณะใด การจดโดยใชเกณฑอายกยงมขอถกเถยงวายงไมเหมาะสม นกวชาการบางทานจงใชเกณฑความสามารถของผสงอายแบงเปน 3 กลม ไดแก กลมทชวยเหลอตนเองไดด กลมทชวยเหลอตนเองไดบาง และกลมทชวยเหลอตนเองไมได เนองจากมปญหาสขภาพ มความพการ 2. ความรทวไปเกยวกบผสงอาย 2.1 ลกษณะของผสงอาย แบงออกเปน 3 ลกษณะ คอ 2.1.1 การชราภาพตามลกษณะทางกายภาพ (Biological Age) ไดแก การชราตามลกษณะรางกายตงแตเรมแรก เกดไปตามชวงระยะเวลาอายของคนแตละคน โดยขนอยกบปจจยดงน 1.ตามลกษณะกรรมพนธทางรางกาย (Genetic Compodition or Hereditary Aspects of our Physiology) 2.ตามลกษณะสภาพแวดลอม ท เ ปนอย ต ง แต เ ก ด (Environmental Conditions Prevailing From Birth on ) 3.ตามลกษณะวถชวตความเปนอยของแตละคน 2.1.2 การชราภาพตามลกษณะทางจตศาสตร (Psychological age) หมายถง การชราตามลกษณะทางจตใจ ความรสกของแตละคนตามความเปนอย ดวยการแสดงบพฤตกรรมออกมา ตามความประสงคของตวเองในสภาพแวดลอมนนๆ 2.1.3 ลกษณะการชราภาพตามลกษณะทางสงคม (Social age) ไดแก ความเคยชน (Habits) พฤตกรรม (Behaviors) และบทบาททางวฒนธรรมหรอ สงคม ของแตละคน เชน แสดงออกทาง มาตรฐานการแตงกาย การใชภาษา พฤตกรรมตางๆ ทเกดในวฒนธรรม ทอยอาศยโดยการปฏบตหรอการแสดงสอความหมายออกมาในสงคมนนๆ (Davis 1980)นอกจากการชราภาพทเหนจากภายนอกทางดานกายภาพแลว สวนภายในกเชนเดยวกน ในการศกษาพบวา ในวยผสงอายนเปนระยะเซลลทกชนดของรางกาย เรมท าหนาทเสอมลง ความสามารถในการปรบตวตอสงแวดลอมกเสอมลงดวย ระยะนท าใหรางกายมความไวตอการเปนโรคเพมขน ไดมการศกษาระบบรางกายของผสงอายมรายละเอยด ดงน

9

2.2 การศกษาระบบรางกายของผสงอาย (Aging) จะเปนผลมาจาก 1. ผลของฮอรโมนเอนโดรคราย (Endocrine) ของรางกายทลดนอยลงรวมถงโรคภยทเกดขนดวย 2. การสญเสยระบบประสาทการรบรของรางกาย (Autonomic Neervous system) จะแสดงอาการชดเจนเมออายเพมมากขน 3. การเตนของหวใจเปลยนไป (Circulatory Changes) ท าใหหวใจเตนชา จะท าใหระบบหมนเวยนโลหตของรางกายเสอมลง 4. การสญเสยระบบสมผสทางรางกาย (Sensory Losses) และทางเลอด (จะเรมแกลงตอนอาย 30 ปขนไป) 5. การสญเสยระบบกลามเนอ (Musculoskeletal) และความแขงแรงของรางกาย จากการศกษาและวเคราะหท าใหเหนวาระบบรางกายของผสงอายจะเกดขนเมออายเพม ขนจะแสดงออกมาทางลกษณะทางกายภาพของผสงอาย และเปนผลตอสวนประกอบของความไมมนคงตางๆทเกดขน จากการศกษาพบวา ผสงอายทมอาย 65 ปขนไป มการเปลยนแปลงทางสภาพรางกาย 80 เปอรเซนตจะเปนโรคเรอรงเกยวกบการใชสายตา, โรคไขขออกเสบ และ ความพการดาน อนๆ 20 ใน 80 เปอรเซนต คนชราในบานผสงอายไมสามารถเดนได สวนมากจะเคลอนทดวยรถเขนหรอเกาอส าหรบคนชรา (Geriatric wheelchair) (Koncecik 1976) และ 1 ใน 4 ของผสงอายจะเรมมอาการหตง เมอมอายมากกวา 65 ขนไป (ชศกด เวชแพทย 2531)เชนเดยวกนจากการ ศกษาพบวาวยผสงอายจ ามสขภาพเสอมลง สวนใหญแลวครงตอครงของผสงอายจะสญเสยฟนแทของตวเองไป มากกวาครงหนงจะมปญหาเกยวกบสายตาและการมองเหน 1 ใน 4 มปญหาเกยวกบการไดยน นอกจากนน ปญหาสขภาพทรายแรงและคกคามสขภาพของผสงอายทสด คอ โรคทเกยว กบกระดกไขขอ ความดนโลหต เบาหวาน โรคเกยวกบระบบหวใจ ซงพบวา 7 ใน 8 ของผสงอายจะตองมปญหาสขภาพ ทางดานน (ลขต กาญจนาภรณ 2531)จากปญหาทางสขภาพรางกายทเสอมลง จะสงผลถงทางดานสตปญญาความนกคดของผสงอาย ซงกเสอมลงเชนกน ในการศกษาจะผล ดงน 2.3 การศกษาในเรองความสามารถทางสตปญญาของผสงอาย แบงออกเปน 2 หวขอ ไดแก 1. ความสามารถทางพทธปญญา (Cognitive Ability) พบวาความจ าในผสงอายจะเรยนรไดดเทาๆ กบคนหนมสาว แตมขอจ ากดวา หากสงทเรยนรนนไมยาวเกนไป ไมเรงรดรบกวนหรอมปญหาทางดานสขภาพเขามาเกยวของ

10

2. ความสามารถทางเชาวปญญาของผสงอายจากการศกษา พบวาขนอยกบปจจยดงนอายท เพมขนพบวา อตราตอบสนองของเชาวปญญาจะลดลงตาอายทเพมขน การท างานทอยภายใตเงอนไขของเวลาผสงอายจะท าไดไมด และอตราเสอมของเชาวปญญามาหาแนวโนมวาจะผกผนกนกบความความยดยาวของอาย พบวาคนทฉลาดนอยมกถงแกกรรมเรวกวา สขภาพทางรางกาย ผสงอายทมสขภาพกายและสขภาพจตทด จะปฏบตงานไดดกวาผสงอายทสขภาพไมด นอกจากนเกณฑอายขยตามปฏทนของผสงอายไมเปนผลตอการท างานหรอการตอบสนองตอการเคลอนไหวและการปฏบตงานของแตคนเสมอไป จากการศกษาพบวาผสงอายทมการศกษาสงจะมผลการปฏบตงานไดดกวาผทไดรบการศกษานอยในการศกษาพบวาความเสอมทางเชาวปญญาของผสงอายเพศชาย จะมอตราสงกวาในเพศหญง (ลขต กาญจนาภรณ 2531) จากประเดนตางๆ ทกลาวมาแลวขางตน ความเสอมตางๆ ของผสงอายจะสงผลทางดานลกษณะทางกายภาพของผสงอาย จากการศกษาพบวาเมอผสงอายมอายมากขน ระบบโครงสรางของผสงอายจะเปลยนแปลง คอ หลง ขอเขาและสะโพกจะงอลงเลกนอย ท าใหสวนสงของรางกายจะลดลง จากการศกษาพบวา อตราการเตยลงทงเพศหญงและชายจะเทากนคอ 1.2 เซนตเมตร เมออายเพมขน 20 ป ในการวดสดสวนผสงอาย พบวาชวงขาจะสนลง ภายหลงจากการเจรญเตบโตแลว คอ จะลดลงเมอผชายอาย 30 ป และหญงอาย 40 ป นอกจากนยงพบอกวาชวงกวางขณะกางแขนของทงผหญงและผชายจะลดลงประมาณ 2 เปอรเซนต ในชวงอาย 65-73 ป และอตราการลดลงเพมเปน 3 เปอรเซนตเมออายเพมขน ในการศกษาพบวาความสงจะลดลงอยางรวดเรวในชวงอาย 80-90 ป ท งนเกดจาก การยบตวของกระดกสนหลง ทเนองมาจากภาวะกระดกพรน โดยเฉลยแลวความสงของรางกายจะลดลงประมาณ 2 นว ตงแตอาย 20 -70 ป (ชศกด เวชแพทย 2531) สรปไดวา สาเหตตางๆทกลาวมาแลวขางตนของผสงอาย เมออายเพมขน ความเสอมตางๆจะเกดขน ทงนจะเปนขอจ ากดและอปสรรคในการอาศยในสภาพแวดลอมเพอความเหมาะสมและพงพอใจ 3. จตวทยาและพฤตกรรมทางสงคมของผสงอาย ในการศกษา Maslow กลาววา ศาสนาและปรชญา ทมนษยยดถอจะชวยใหเกดความมนคง จะเพราะท าใหบคคลไดจดระบบของตวเอง มเหตผลและวธทางทท าใหบคคลรสกปลอดภยในการเผชญกบสงตางๆ เชน สงคราม อาชยากรรม น าทวม แผนดนไหว การจราจร ความสบสนไมเปนระเบยบของสงคม (Maslow 1954) คนชรากเชนเดยวกน จากปญหาทางดานจตใจและการปรบตวของคนชราในสงคม ท าใหคนชราขาดความมนคงในชวตในการอยอาศยในสภาพแวดลอม

11

ตางๆ ในการศกษา พบวาความปลอดภยจะเปนความตองการพนฐานในการด ารงชวตของคนชรา ในการศกษาจะมรายละเอยดความตองการอนเปนพนฐานของคนชรา ซงจะแบงออกเปน 7 ขอ ดงตอไปน 1. ความตองการการมองตนเองในแงบวก 2. ความตองการมจดมงหมายในการด ารงชวต 3. ความตองการมมนษยสมพนธ 4. ความตองการดานเงน 5. ความตองการดานสขภาพ 6. ความตองการบานหรอทอยอาศย 7. ความตองการความปลอดภย จากหวขอทไดกลาวมานนจะชใหเหนวาความส าคญในความปลอดภยในใจชวต จะเปนสวนหนงในความตองการพนฐานในการด ารงชวตในการอยในสภาพแวดลอม นอกเหนอจากความตองการดานอนๆ จากการศกษาพบวาจากสาเหตของขอจ ากดทางสภาพรางกายของผสงอาย ไดแก ระดบของความเชองชา อนเนองจากความบกพรองทางความสามารถในการเรยนร ทางความคดเหนของตนเอง (Self-image) หรอความนยมตวเอง (Self-esteem) จะเปนเครองบงชการสญเสยความมนคง อนเปนคณคาพนฐานของการด ารงชวต ทงนเกดจากผสงอายมความเชอนอยลง และเปนผลกระทบตอความสามารถในการเปลยนแปลงสภาพแวดลอม (Koncelik 1976) นอกจากนในการออกแบบใหผสงอายมความพอใจในสภาพแวดลอมทอยอาศย ในการศกษาพบวา สภาพรางกายของคนชรา ยงจะมผลกระทบตอการออกแบบสภาพแวดลอมในการอยอาศย ซงเปนตวแปรในการศกษาวจย พบวา การมอายเพมขน (aging) เปนการสญเสยของการปรบตวทคอยเปนคอยไป และท าใหการคาดการณของอายขยลดลง เมอเวลาผานไป ความมชวตเรมลดลง และจะน าไปสอนตรายมากขน (ชศกด เวชแพทย 2531) ในลกษณะนแนวโนมวาจะแยกตวเองออกจากสงคมทละนอยๆ และในขณะเดยวกนสงคมเองกถอยหางจากผสงอายดวยเหมอนกนภาวะทบคคลมแนวโนมทจะถอยหนจากสงคมในลกษณะนเรยกวา Disengagement หมายถง การไมอยากเขาไปยงเกยวของดวย การทไมตองเขาไปยงเกยวกบเรองคนอนนเองทท าใหผสงอายม ความสนใจทจะมการตดตอสมพนธกบคนอนๆ นอยลง ในการถดถอยออกจากสงคมของผสงอาย พบวาคนชราตองการ Territoriality หรอ อาณาเขตครอบครองทชดเจน ดวยการแสดงดวยเครองหมายหรอ สญลกษณตางๆ ในการศกษาพบวาสถานทแตละแหงควรมการแบงสวนชดเจน หองทมการใชพนทรวมกนจะมปญหามากในการครอบครองพนท (Deasy 1985) อนจะแสดงถงผสงอายตองการความเปนตวของตวตนหรอ

12

เอกลกษณของตวเองในการอยอาศยรวมกน ในการศกษาของ Newcomer พบวา คนชราหญงทอาศยอยทบานมพนทกวางไมสะดวกในการท าความสะอาด ตองพงบรการทางสงคม ในลกษณะนผสงอายจะความม Identity หรอลกษณะความเปนตวตนสง เนองจากอยใกลครอบครว และเปนลกษณะของความตองการความชวยเหลอ แตเมอผสงอายยายเขามาอยในชมชนผสงอายทมหองชดขนาดเลก มหองอาหารรวม มพนทขนาดเลกทผสงอายจะดแลตนเองไดงายกวาเดม และมความเกยวเนองของสงคมทอยอาศย จะท าใหผสงอายสญเสยความเปน Identity สง เพราะ การอาศยอยรวมกนในพนท (Newcomer 1978) อาจจะสรปไดวา ความตองการในดานจตวทยาของคนชรา จะสะทอนออกมาทางพฤตกรรมในการอยอาศยในสภาพแวดลอม ใหเปนไปตามความตองการของตวเอง 4. การสงเสรมสขภาพจตผสงอาย 4.1 รกษาสขภาพ ผสงอายควรระมดระวงการเจบปวยและการเกดอบตเหต ซงมกจะเกดขนงายใน ผสงอาย หากผสงอายมปญหาดานสขภาพ หากเกดขนแลวตองใชเวลาในการดแล รกษาและฟนฟนานกวาคนหนมสาว การออกก าลงกายเปนแนวทางหนงในการสงเสรมสขภาพผสงอาย เพราะนอกจากจะชวยใหรางกายแขงแรง กลามเนอท างานดขน ยงเปนการพกผอนหยอนใจ หายเครยด และทส าคญคอ เซลลสมองท างานดขน 4.2 ตระหนกและระวงความรสกของตนเอง ระมดระวงภาวะอารมณหงดหงด ฉนเฉยว นอยใจ ทเกดขนกบตนเอง เพอใหความสมพนธกบครอบครวและลกหลานเปนไปในทางทด เปนทพงทางใจของลกหลานได 4.3 ความผดปกตหรอความเจบปวยใดๆทเกดขน เมอไดรบการวนจฉยแลว ควรไดรบการจดการอยางเหมาะสมการรกษาพยาบาลตองค านงถงทกดานและใหการรกษาพยาบาลตามสาเหต 4.4 คอยกระตนตนเอง ผสงอายควรท ากจวตรประจ าวนของตนอยางสม าเสมอ สงใดท าเองไดกควรท าตอไปเพอรางกายจะไดแขงแรง กระฉบกระเฉงรวาตนเองยงมคา มประโยชนแกครอบครว 4.5 เมอมปญหา ไมวาเปนสขภาพจตหรอสขภาพกาย ควรดแลตนเองและแสวงหาวธการชวยเหลอผสงอายดวยกน 4.6 ท างานอดเรกทชอบ เชน การปลกตนไม เลยงสตว เลนดนตร เพอใหจตใจเพลดเพลน เบกบาน มความสข มความคดรเรมสรางสรรค

13

4.7 สงเสรมสมพนธภาพในครอบครวและสงคม เพอกระตนใหผสงอายรสกวาตนเองมคาเปนทปรกษา ไดเนองจากเปนผทมประสบการณชวตมากกวา มความสขมรอบคอบ เปนหลกใหความอบอนแกครอบครว 4.8 สงเสรมใหผสงอายออกสงคมหรอท ากจกรรมนอกบานรวมกบผอนในชมชน เชน เปนอาสาสมครของชมชน เปนสมาชกชมรมผสงอาย เปนตน การไดออกไปพบปะผคน จะชวยใหผสงอายไมเหงา 4.9 มเพอนมากขน ทงเพอนรนเดยวกน และเพอนตางวยดวย 5. ปญหาสขภาพจตของผสงอาย ปญหาสขภาพจตทพบบอยในสงอาย คอ เรองความเครยด วตกกงวล ซมเศรา ระแวง นอนไมหลบ และสมองเสอม ซงกลาวโดยละเอยดดงตอไปน 5.1 ความเครยดและความวตกกงวล

มความวตกกงวลทตองพงพาลกหลาน มนแสดงออกเดนชดเปนความกลว ขาดความเชอมนในตนเอง เชน กลวไมมคนเคารพยกยองนบถอ กลววาตนเองไรคา กลวถกทอดทง กลวถกท าราย กลวนอนไมหลบ กระสบกระสาย การแกไขปญหาผสงอาย บางอยางเปนปญหาในเรองของวตกกงวลเอง เชน ความเปนหวงลกหลาน การลดความกงวลอนเกดจากปญหาของตนเอง ควรแกทความคดของตนเอง โดยมองโลกในแงด เชอมนในความสามารถของลกหลาน เปดโอกาสใหเขาแกปญหาดวยตนเอง กลาวสรปแลวความวตกกงวลนนตองรวาเรองอะไร แกอยางไร ถาวตกกงวลในเรองทแหไมได กใหคนอนชวยแกหรอท าใจ ถาเหนผสงอายมลกษณะอาการวตกกงวลดงกลาว ควรใหความชวยเหลอซงกนและกน การท าจตใจใหสงบ เชน การสวดมนต เขาวด ฟงเทศน หรอ ท าพธกรรมทางศาสนาของตนเอง การไหวพระ ฝกสมาธ 5.2 ซมเศรา

เปนการเปลยนแปลงทางอารมณทพบบอย มความคดฟ งซาน ชอบอยคนเดยวตามล าพง วาเหว หงดหงด ใจคอเหยวแหง เอาแตใจตนเอง รสกวาตนเองเปนคนไรคา อาจมอาการทางกาย เชน นอนไมหลบ ตนเชาผดปกต ออนเพลย ไมมแรง ไมสดชน ไมสนใจดแลตนเอง ไมมสมาธ ชอบพดเรองเศรา เบออาหาร บางรายทมอารมณเศรามากๆอาจมความคดท ารายตนเองได การชวยเหลอ หลกเลยงการอยคนเดยว เมอมอารมณเศราเกดขน พบปะ พดคย แลกเปลยน ความคดเหนกบคนอน ท ากจกรรมหรองานอดเรก 5.3 นอนไมหลบ ผสงอายทมปญหานอนไมหลบนน มกจะชอบตนกลางดกหรอไมกตนเชากวา ปกตและเมอตนแลวกจะไมหลบอก ตองลกขนมาท า โนน ท าน ซงจะรบกวนสมาชกคนอนในบาน

14

ทก าลงนอนหลบอยดวย ทงนนสาเหตทท าใหนอนไมหลบ อาจไดแก การนอนกลางวนมากเกนไป ไมคอยไดออกก าลงกาย หรอใชแรงงาน ท าใหไมรสกออนเพลยหรองวง เมอไดเวลานอนอาจวตกกงวลบางเรองอย ทนอนท าใหนอนไมสบาย อากาศรอนหรอเยนเกนไป มปญหาทางรางกายทรบกวนการนอน เชน ปวดหลง ทองอด ตองลกมาปสสาวะบอย เปนตน ค าแนะน า การนอนหลบนนสามารถนอนพกไดทกเวลา ถานอนไมหลบจะลกขนมาท าอะไรใหเปนประโยชนกสามารถท าไดผสงอายจะตองนอนหลบและพกผอนใหเพยงพอกบสภาพ รางกาย การชวยเหลอซงกนและกน ควรแกไขตามสาเหต เชน หากจกรรมใหผสงอายท าในตอนกลางวน ปลกปลอบใจใหหายกงวล จดสถานทนอนของผสงอายใหสะดวกสบาย ดแลรกษาโรคทางกายใหทเลา เปนตน หากอาการนอนไมหลบยงคงอยเปนเวลานาน ควรปรกษาแพทยเพอใหการบ าบดรกษาตอไป 5.4 ระแวง

มกพบการเปลยนแปลงทางความคด คดซ าซาก คดหมกมน เรองของตนเอง นอยใจ กลวถกทอดทง กลวถกเหยยดหยาม รวมทงมความเสอมของสมอง ท าใหคดระแวงผอน ไมไววางใจคน ระแวงลกหลาน นนทาวารายหรอขโมยทรพยสมบต ชอบกลาวหาคนในบานวาขโมยของ ทงทตนเองลมแลวหาไมพบ บางรายอาจถงขนระแวงคนมาฆา ท าราย กลวถกวางยาพษ เปนตน ค าแนะน า ในกรณเมอผสงอายเรมระแวง ควรแนะน า พดคย ลชแจงเหตผล สรางความมนใจวาสงแวดลอมไมไดรายอยางทคด เพมความมนใจโดยการชวยเหลอในบทบาทและกจกรรมทผอน ท าไมไดถาอาการระแวงมมากจนชแจงกนอยางไรกไมยอมรบฟง ควรปรกษาแพทย 5.5 ความจ าเสอม ผสงอายทความจ าเสอมจะมอาการหลงลม ความจ าในอดตดกวาความจ าในปจจบนลมเหตการณใหมงาย จ าเรองเกาไดด ท าใหกลายเปนคนพดซ าๆซากๆ ย าค าถาม ค าตอบ เพอใหตนเองแนใจ สบสนเวลาระหวางกลางวนและกลางคน ออกจากบานแลวจ าทางกลบบานไมถก เปนมากๆอาจจ าไมไดแมแตญาตพนองใกลชด การแกไข ควรเรมตนทตนเอง โดยยอมรบธรรมชาตของวยไมคดวตกกงวล ถานกคดอะไรไมไดจรงๆ ใหทงชวงเวลาไวระยะหนง ถายงนกไมไดอก ใหถามคนอน นอกจากนผสงอายควรจดบนทกชวยจ า จดสงของใหเปนระเบยบ ส าหรบญาตพนองในครอบครว หรอผ ใกลชดควรใหความเขาใจ และใหความชวยเหลอ โดยใหความเขาใจและเหนอกเหนใจผสงอายใหมาก พยายามใหผสงอายไดปฏบตภารกจประจ าวนตามปกต คอยเตอนใหระลกถงชอบคคล สถานท

15

วน เดอน ป เวลา และสงตางๆรอบตว ใหผสงอายไดชวยเหลอตวเองในสงทพอจะท าไดตามสมควร และควรมาปรกษาแพทยเพอใหทราบความชวยเหลอในการชะลออาการตอไป 6. สรปทายบท ทฤษฎจตวทยาผสงอายทไดศกษาคนควาสามารถสรปเนอหาใจความส าคญเพอหาแนวทางการน าหลกการจตวทยาน าไปใชในออกแบบภมทศนเพอผสงอายได 2 ลกษณะดงน 1. การสงเสรมสขภาพจตผสงอายซงประกอบไปดวย การรกษาสขภาพ ทจะท าไดโดยการสงเสรมใหผสงอายออกก าลงกายและการพกผอนหยอนใจ 2. การแกไขปญหาสขภาพจตผสงอาย ซงจะประกอบไปดวย ความวตกกงวล ซมเศรา นอนไมหลบ ความระแวง ความจ าเสอม ซงเปนปญหาทเกดขนบอยในผสงอาย ทง 2 ขอทไดกลาวมานนเปนหลกการจตวทยาผสงอายทสามารถหาแนวทางการออกแบบภมทศนทตอบสนองและแกไขปญหาของผสงอายได ซงนอกเหนอจากทไดกลาวมานนจากการวเคราะห พบวาภมทศนไมสามารถสงเสรมจตวทยาขออนๆของผสงอายได จงสรปความเปนไปไดตามลกษณะทไดกลาวไวขางตนน เพอคนหาแนวทางและวเคราะหภมทศนทสอดคลองกบจตวทยาผสงอายไดตอไป

16

บทท 3 ทฤษฎจตวทยากบภมทศน

ภมทศนหรอสงแวดลอมรอบตวเรามอทธพลและสงผลตอสภาวะจตใจไดจากการสมผส การรบร การมอง จากสงเราตางๆทเกดขนโดยธรรมชาต ซงมลเหตทางดานความเครยดเปนปจจยหลกทท าใหเปนสาเหตของความเจบปวย โดย Crisp,Barbara (ประภาพร ธาราสายทอง 2546)ไดสรปไววา สภาพแวดลอมและธรรมชาตท าใหเกดการกระตนตอสภาวะจตใจในเชงบวก การไดมองภาพธรรมชาตหรอมประสบการณในธรรมชาตสามารถชวยใหความเครยดลดลงได ซงแนวคดนเปนตวบงชไดชดเจนวาการน าทฤษฎจตวทยามาประยกตใชกบการจดองคประกอบภมทศนนนสามารถท าใหความเปนอยของมนษยดขนได 1. อทธพลของธรรมชาตทเกยวของกบจตวทยา ภมทศนและสภาพแวดลอมมความสมพนธและสงผลตอสภาวะจตใจไดโดยตรง ซงอาจจะมหลกการจตวทยามาสงเสรมใหเกดกระบวนการบรรเทาและผอนคลายสภาพจตใจทไดรบการกดดนหรอออนแอจากเหตการณตางๆทเกดขนในชวตประจ าวน และชวยปรบสภาวะจตใจและรางกายใหรสกดขนได โดยการศกษาอทธพลของธรรมชาตทมผลกระทบตอความพงพอใจของมนษย ซงจากการคนควาขอมลดานจตวทยากบสภาพแวดลอมคนพบวาธรรมชาตเปนสงทเบยงเบนความรสกและมแนวโนมในการชวยลดความเครยดได จากการศกษาและคนควาหาขอมลซงUlrich and Parson (1990) ไดมการอางองขอมลซงมทฤษฎและงานวจยมารองรบโดยอธบายถงองคประกอบของภมทศนทมนษยมความพงพอใจมากทสด ซงมแนวทางทเกยวของกบการวจยดงน 1.1 ภมทศนทมนษยมความพงพอใจ มนษยมความร สกชอบหรอมความพงพอใจในธรรมชาต ภมทศนและสภาพแวดลอมซงอาจมหลกการทพฒนามาจากการด ารงชวตของมนษยทตองการมความรสกปลอดภย ซงมผลตอการรบรของมนษย (ประภาพร ธาราสายทอง 2546) โดยภมทศนทวไปทมนษยมความพงพอใจนนมกจะเปนพนทเปดโลง มระบบทางเดนทชดเจนและงายตอการจดจ า ซงเปนสภาพแวดลอมทมนษยมความรสกถงความปลอดภย และตอบสนองความตองการหลกหนหลบภยจากสงทเปนอนตราย เปนตน ซงจาการศกษารปลกษณะตนไมทมนษยมความพงพอใจ ตามทฤษฎววฒนาการ (Salamy 1995, อางถงใน ประภาพร ธาราสายทอง 2546 )พบวามนษยมความพงพอใจในรปลกษณะตนไมทคลายกบตน Acacia tree ซงเปนตนไมชนดสเสยด กระถน ชะอม ซงมรปทรงทางกวางมากกวา

17

ความสง มกงกานแผกระจายกวาง มใบขนาดเลกและมรมเงาทใหญมาก และมชวงทเปนล าตนทไมมกงกานสนกวาความสงของตนไม (Salamy 1995, อางถงใน ประภาพร ธาราสายทอง 2546)

ภาพท 1 ลกษณะตนไมทมนษยมความพงพอใจ ทมา : Andy Biggs, About the Fine Art Prints [Online], accessed 7 May 2011. Available from http://www.andybiggs.com/photo.php?id=31 จากการสงเกตลกษณะรปทรงตนไมทเปนความพอใจของมนษยนนอาจมสาเหตเนองจากตนไมลกษณะนใหความรสกสบาย ปลอดภย มองคประกอบทเหมาะสมในการพงพาอาศย ความรสกปกปอง โดยสอดคลองกบทฤษฎ Prospect-Refuge (Salamy 1995, อางถงใน ประภาพร ธาราสายทอง 2546) ซงทฤษฎนไดกลาวถง ภมทศนและธรรมชาตทมผลตอการบ าบดฟนฟสภาพจตใจ ควรมลกษณะพชพรรณเขยวชอม สงบ หรอมการเคลอนไหวของน าชาๆ มพนททเปดโลงบาง มขอบเขตทชดเจน มสตวปาทไมดราย ใหความรสกปลอดภย ไมมอนตราย เปนตน (Ulrich 1993 ,อางถงใน ประภาพร ธาราสายทอง 2546 ) การรบ รความพงพอใจของมนษยในภ มทศนและสภาพแวดลอมน น มกระบวนการรบรทสอดคลองและสมพนธกบความพงพอใจทมนษยเกดจากความรสกซงเปนกระบวนแรกทเกดขนไดจากสงเราในธรรมชาต ซงตองพจารณาถงระยะเวลาทไดรบการกระตน ความเขมขนของลกษณะองคประกอบของภมทศนนนๆ ซงตอมามนษยกจะมการพงพอใจจากการรบร ซงอาจจะหมายถงจตนาการทท าใหเกดความรสกหลากหลาย และรบรถงคณสมบตบางอยางของสภาพแวดลอมทท าใหเกดความพอใจ แตเมอมนษยมสตปญญาทสงขนความพอใจกอาจ

18

เกดขนจากการเปรยบเทยบความรและพยายามหาความสมพนธระหวางสงใดสงหนงและแกไขปญหาทเกดขนโดยอาศยทกษะจงท าใหเกดความพอใจ แตการออกแบบภมทศนใหเกดความพงพอใจนนจะตองสรางสภาพแวดลอมทเราและกระตนความรสก ท าใหมนษยรสกถงความกลมกลน สมดล และสมเหตสมผล สอถงความจรงสะทอนความชดเจนในภมทศนและสภาพแวดลอม 1.2 สงเราและการกระตนความรสกในภมทศนทเกยวของกบหลกการจตวทยา สงเราทเกดขนในสภาพแวดลอมทมผลกระทบตอการรบรและการรสกของมนษยทมผลกระทบตอความพงพอใจ โดยสงเรานนมการตอบสนองไดท งในเชงบวกและลบ (Gappell 1991, รจโรจน อนามบตร 2542, อางถงใน ประภาพร ธาราสายทอง 2546) สงเราในธรรมชาตถาเกดจากความสมดล และมการเปลยนแปลงตลอดเวลาจะท าใหเกดความรสกในเชงบวก แตถามการกระตนทางความรสกมากไป เชน เสยงทดง การเคลอนไหวทมากเกนไป หรอการซบซอนจากการมองเหน อาจท าใหเกดความรสกในเชงลบทมผลกระทบตอความเครยดของมนษย องคประกอบในภมทศนทมการกระตนตอความรสกมนษยไดแก แสง ส เสยง กลน ผวสมผส และทวาง (Gappell 1991, รจโรจน อนามบตร 2542, อางถงใน ประภาพร ธาราสายทอง 2546 ) องคประกอบเหลานเปนสงทกระตนความรสกของมนษยไดด ซงจะอธบายไดดงน 1.2.1 เสยง เปนสงเราทมนษยสามารถรบรไดอยางชดเจน ไมวาจะเปนเสยงทพงพอใจหรอเสยงทท าใหรสกถงภยอนตราย เสยงทกระตนใหเกดความรสกในแงบวกนนจะเปนเสยงทเกดขนจากสงมชวต ซงมจงหวะและทวงท านองทสมดลอยางตอเนอง เสยงทเกดขนในธรรมชาตจะเสรมสรางใหเกดการผอนคลายไดเชน เสยงใบไมกระทบกนกบสายลม เสยงสตวตางๆรองเรยกกน เสยงน าไหล หรอเสยงน าตกทชวยใหรางกายมนษยเกดการผอนคลายได ซงแตกตางจากเสยงรบกวน เชนเสยงรถ เสยงทเกดขนจากความรนแรง ซงสงผลใหมนษยมความเครยดเพมขน สงเราทเปนลกษณะเสยงนนมความคลายคลงกบสเพราะมความกลมกลนกนดวยระดบชน (Salamy 1995, อางถงใน ประภาพร ธาราสายทอง 2546) ซงสนนอาจสรางทวงท านอง จงหวะ เกดขนไดเชน การจดวางตนไม พชพรรณไม สและพนผว การเวนทวางในการจดวางองคประกอบของพชพรรณไม 1.2.2 การสมผส เปนการรบรทกระตนใหมนษยเกดความรสกตางๆ ได เพราะผวหนงมความไวตอการสอสารกบสภาพแวดลอมมากทสด (Salamy 1995, อางถงใน ประภาพร ธาราสายทอง 2546) การสมผสท าใหมนษยมการตนตว มชวตชวา และชดเจนไดดานความรสกทแทจรงในสภาพแวดลอม การสมผสเปนการแลกเปลยนพลงงานคลนแมเหลก ไฟฟา ซงมอยในสงมชวต ซง

19

มนษยสามารถรบพลงงานจากการสมผสกบสภาพแดลอมเชน เทาทสมผสกบตนหญา ลมทกระทบกบผวกาย ผวทสมผสไดถงอนไอแดด น าคาง หรอน าฝน ซง Lewis (1991) ไดสรปไววาการสมผสพชพรรณทออนนมเปนธรรมชาตทชวยใหเกดการตอบสนองอยางพงพอใจและชวยผอนคลายความเครยดได ซงการเลอกผวสมผสในงานภมทศนตองค านงถง ความสะดวกสบายในการใชพนทและสรางความรสกเคลอนไหวอยางมนคง และค านงถงการเปลยนแปลงในแตละฤดดวย ซงการสมผสจะสมพนธกบการมองเหนอยางทองแท ซงการมองนเองจะชวยเพมการรสกจากการสมผสไดสมบรณอกดวย 1.2.3 รส เปนสงเราทสมพนธกบกลน ซงรสในภมทศนนนหมายถง ภมทศนหรอการใชพรรณไมทมผลทสามารถกนได หรอผลไมทไมสามารถกนได จากการมองเหนผลและการไดกลน ท าใหเกดการเบยงเบนความรสกใหเพลดเพลนและใกลชดกบธรรมชาตมากขน และท าใหภมทศนเกดการเปลยนแปลงตามฤดกาล ซงการเปลยนแปลงนสามารถท าใหเกดความพงพอใจในการตดตามและกระตนอารมณใหมสวนรวมกบธรรมชาตมากขนได 1.2.4 กลน เปนสงเราในธรรมชาตทมความส าคญในการรบร กลนมอทธพลตอสภาวะจตใจ สขภาพ และความเปนอยของมนษย กลนเปนสงทสรางความสมพนธกบอารมณไดเพราะเหตนกลนจงเปนสวนทชวยกระตนความทรงจ าในบางชวงของเวลา ฤดกาล และภาพความทรงจ าในอดตได กลนสามารถชวยกระตนประสาทสมผสใหเกดความพงพอใจและคลายเครยดได อยางเชน การใชพรรณไมทมกลนหอมสามารถกระตนประสาทสมผสใหตอบสนองในทางทด โดยปรกตของมนษยมกจะพงพอใจกลนของดอกไมและผลไมมากกวากลนทปรงแตงขนมา เพราะกลนหอมสามารถสรางแรงดงดดและผอนคลายอาการเศราของมนษยได ซงการจดวางองคประกอบในภมทศนนนมสวนส าคญมากในการออกแบบทใชกลนในการสรางความพงพอใจ เชน การจดวางตนไมใหสอดคลองกบทศทางลม และชวงเวลาตางๆของการสงกลนของดอกไมทแตกตางกน 1.2.5 การมองเหน เปนสงเราทท าใหเราไดรถงความลก มต ของสภาพแวดลอมทอยรอบๆตวเรา การมองเหนจะสมพนธกบความรสกไดในเวลาเดยวกน การมองเหนเปนประสาทสมผสทไวตอการปกปอง ปองกนภยจากสงทเปนอนตราย และการมองเหนจะเปนความรสกแรกทตองการหาความปลอดภยหรอก าบงรวมถงการมอง ซงเปนปจจยหลกในการเปดใจเพอรบรถงความพอใจของมนษย การมองเหนรปทรง ลกษณะ ส พนผวในภมทศนนนท าใหเกดการประเมนความนาสนใจ ความงาม และความสมพนธของภมทศนทมผลกระทบตอสภาวะจตใจ การรบรโดยการมองความ

20

หลากหลายทางชวภาพและความซบซอนทเกดขนอยางสมดลของสงเราในสภาพแวดลอมจะท าใหมนษยมความพงพอใจ (Salamy 1995, อางถงใน ประภาพร ธาราสายทอง 2546) และการมองกเปนสวนทท าใหเกดการเบยงเบนความสนใจไดด เชนการจดองคประกอบของจงหวะ ความเปนเอกภาพ แบบแผน ล าดบหรอทวาง เปนตน จากการศกษาสงเราทมผลตอความพงพอใจของมนษยนน สงเราทสมผสดวย เสยง กลน สมผส รส และการมองเหนนน แตละสวนจะมความส าคญทสงเสรมซงกนและกน ถาทกอยางเปนองคประกอบทจดวางกนไดอยางลงตว สภาพแวดลอมนนกจะดและสงผลถงสภาวะจตใจของมนษยใหดขนตามไปดวย 2. การน าหลกการจตวทยามาใชในการจดองคประกอบภมทศน การจดองคประกอบในงานภมทศนเปรยบเสมอนการจดวางองคประกอบของการวาดภาพ โดยใชหลกการพนฐานการออกแบบเชนเดยวกนงานศลปะ ซงเปนสงทอยในสภาพแวดลอม (Salamy 1995, อางถงใน ประภาพร ธาราสายทอง 2546) ซงการจดองคประกอบนนไมวาจะเปนภมทศนหรอศลปะกมคณคาทางสภาวะจตใจของมนษย จากการศกษาคนควางานวจยของ Berlyne (1960) ซงไดกลาวถงหลกการในการจดองคประกอบภมทศนดงน 2.1 การจดวางพนท ในภมทศน การจดวางองคประกอบในงานภมทศนเปนการสรางความสมพนธองคประกอบทอยในสภาพแวดลอมทเปน 3 มต ซงสามารถมองเหนไดหลากหลายมมมอง โดยพนททสามารถสรางจดดงดดหรอเบยงเบนความสนใจทดจากการรบร ซงประกอบไปอยางสมดลและงดงามเปนทพงพอใจของมนษย ซงการจดวางพนทในงานภมทศนจากการศกษาแนวคดควรมลกษณะดงตอไปน 1. ลกษณะรปรางของอาณาเขต ซงขอบเขตหรออาณาเขตมความส าคญมาก (Salamy 1995, อางถงใน ประภาพร ธาราสายทอง 2546) รปรางทดตองมความชดเจน สมบรณในตวเอง มขนาดทเสมอกนและไมก ากวม และค านงถงองคประกอบและความสมพนธทเปนลกษณะเดยวกน 2. ลกษณะพนททมแบบแผนขององคประกอบจะท าใหภมทศนมการสอดคลองและสมพนธกนไดด (Salamy 1995, อางถงใน ประภาพร ธาราสายทอง 2546) 3. ลกษณะพนททมความซบซอนและความหลากหลาย เปนสวนหนงทท าใหภมทศนมความอดมสมบรณขององคประกอบ (Salamy 1995, อางถงใน ประภาพร ธาราสายทอง 2546)

21

4. ลกษณะพนททมสวนเชอมตอระหวางพนท ทมความตอเนอง และมการล าดบพนททนาสนใจเปนจดดงดดทท าใหใหมนษยมความรสกตดตามและคลอยตาม 5. ลกษณะพนททมการจดวางจงหวะขององคประกอบ ซงท าใหเกดการมองเหนแบบน าสายตาหรอการน าพาไปจดสนใจใหเกดการตดตามอยางตอเนอง 6. ลกษณะพนทมนษยเขาใจงาย ซงเปนการจดวางทบอกการเขาถงไดชดเจน มความเชอเชญ มการบอกต าแหนงทศทาง เพอปองกนการสบสนทเปนสาเหตแหงความตงเครยดได (Salamy 1995, อางถงใน ประภาพร ธาราสายทอง 2546) 7. ลกษณะพนทลกลบ พนทลกษณะนจะมเสนหสงเสรมการคนหา และการดงดดใหอยในสภาพแวดลอมนนๆไดนาน 8. ลกษณะพนททมมมมองเปดโลงเมออยในการปดลอม หรอการสรางกรอบของพนท จะท าใหเกดการรวมกนของสวนประกอบในภมทศน จากการรบรดวยการมองเหน ซงท าใหเกดความนาสนใจและน าไปสการจดองคประกอบทมเอกภาพ แนวทางขางตนทไดอธบายมานนเปนการจดองคประกอบทเปนการกระตนทางสายตา เบยงเบนความสนใจทดโดยสามารถจ าแนกหลกการตางๆไดดงน 2.1.1 ล าดบ (Sequence) การล าดบคอการจดวางองคประกอบทเกดจากการพฒนาเปลยนแปลงคณลกษณะขององคประกอบอยางนอย 1 อยาง ซงควรมคณลกษณะขององคประกอบจ านวนหนงทคงอยเพอใหเกดความรสกไดถงการเปลยนแปลง หากมการเปลยนแปลงคณลกษณะพรอมกนจะท าใหเกดความรสกแตกตางทรวดเรวเกนไปจนอาจจะไมเหนการเปลยนแปลงแบบเปนล าดบ (Hubbard 1967 , อางถงใน ประภาพร ธาราสายทอง 2546) ซงแนวคดของการล าดบนเกดขนจากการเคลอนไหวทสรางความประทบใจและสรางความพงพอใจในการเคลอนทแบบเสมอตนเสมอปลายและชวนตดตามอยางแบบงายๆท าใหเกดการเบยงเบนความสนใจใหอยในปจจบนทกขณะโดยตองมการล าดบความตอเนองอยางมเหตผลจากจดหนงไปอกจดตามล าดบ หลกเลยงการหยดหรอมองคประกอบอนเขาไปแทรกซงลกษณะการออกแบนพบไดในการออกแบบสวนชาในประเทศญปน ทมการจดสนใจตอเนองกนตามเสนทาง 2.1.2 แบบแผน (Order)

แบบแผนของการจดวางองคประกอบของภมทศนจะสรางความกลมกลนทางการมองเหนซงท าใหเกดความพงพอใจในการรบรและเขาใจภาพรวมไดงาย แบบแผนนนตองประกอบดายความคลายกนของลกษณะทางกายภาพของแตละสวน เชน ส รปราง พนผว หรอความกลมกลนกบองคประกอบทซ ากน การมล าดบตอเนอง หรอความสมดล แบบแผนเปนสงส าคญใน

22

การออกแบบลกษณะของพนท สามารถควบคมแนวทางการออกแบบทงหมด (Salamy 1995, อางถงใน ประภาพร ธาราสายทอง 2546) ซงจากการศกษาของ salamy ไดน าเอาหลกการของ Earle และ Ching มาเปรยบเทยบหาขอสรปไดดงน ตารางท 1 แสดงการเปรยบเทยบหลกการแบบแผนทงสองแนวคดระหวาง Earle และ Ching

ทมา : ประภาพร ธาราสายทอง, “ภมทศนเพอการบ าบดจตใจ” (วทยานพนธปรญญาสถาปตยกรรม ศาสตรมหาบณฑต สาขาภมสถาปตยกรรม จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2546), 65.

ภาพประกอบ หลกการของ Earle ภาพประกอบ หลกการของ Ching 1.Gross collections

รปแบบดงเดมมแบบแผนทเรยบงายมการ

จดองคประกอบแบบไมเปนระเบยบ

1.Hierarchy

แบบแผนทเกดมการสรางความส าคญและ

ความเปนพเศษของพนทดวยขนาด รปราง

หรอต าแหนง ทสมพนธกบพนทโดยรอบ

2.Classified Categories

เปนรปแบบทจดองคประกอบทยงกระจด

กระจายใหเปนกลมทมลกษณะเฉพาะท

บงชองคประกอบนนๆ

2.Rhythm / Repetition

แบบแผ น ท เกด ข นซ า ก น บ อ ยๆขอ ง

ความสมพนธในพนท

3.Symmetry

เปนรปแบบทจดวางองคประกอบตาม

ความสมพนธทแสดงถงความตอเนองกบ

ภาพรวมทงหมด ซงเกดจากเสนสายหรอ

แนวแกนผากลางเสนผาศนยกลางเดยวกน

3. Datum

เปนรปแบบการจดวางความตอเนองของ

รปรางและพนทตามแนวขององคประกอบ

ทางนอนทท าใหเก ดการรวมกนเพอสราง

แบบแผน

4.Asymmetry

แ บ บ แ ผ น ท ม ค ว า ม ส ม พ น ธ ข อ ง

องคประกอบในพนททไมเปนปรกตซง

อาจจะเปนการตงใจใหเกดขนแบบลกลบ

และไมปรากฎชดเจน

4.Transformation

แบบแผนทเกดจากการเปลยนแปลงและ

การเปลยนรปลกษณความสมพนธของ

พนทไปสโครงสรางทรวมกนอยางชดเจน

ดวยการกระจายแตคงไวในรปรางเดม

5.Occut

เปนรปแบบทจดวางรปรางอยางไมสมดล

ซงเปนแบบแผนการรบรทางดานการมอง

จาดความสมพนธของพนท

23

จากการเปรยบเทยบแนวคดตามหลกการของ Earle และ Ching พอจะสรปไดวาแบบแผนของ Earleน นชวยเปนแนวทางในการจดองคประกอบทกระจดกระจายและองคประกอบทไมมความสมพนธกนใหเกดแบบแผนจากการรวมกลมตามแบบเฉพาะเพอสรางแบบแผน สวนแบบแผนของ Ching เปนแบบแผนทพจารณาความสมพนธขององคประกอบทมคณสมบตทสอดคลองหรอตอเนองกน มาจดองคประกอบใหมแบบแผนดวยการซ า เรยง ใหตอเนองกน อยางไรกตามการออกแบบภมทศนใหแตละพนทกตองดขอจ ากดในพนทและลกษณะเฉพาะของงานนนๆดวย 2.1.3 ความสมดล (Sequence) ความสมดลเปนพนฐานตอการรบรทสรางความมนคงในความรสกและแขงแรงในการมองเหน (Salamy 1995, อางถงใน ประภาพร ธาราสายทอง 2546) ความสมดลนนท าใหรบรองคประกอบรวมถงความอดมสมบรณ ซงความสมดลเกดจากแบบแผนทเปนสมมาตร หรอ ไมสมมาตร ดวยการจดวางต าแหนงแบบไมเทากนแตมน าหนกในการจดวางทสมดลและใกลเคยงกน ความสมดลแบบ Occult balance เปนความสมดลทภายนอกไมสามารถมองเหน ซงความสมดลแบบนเกดจากสมมาตรและไมสมมาตรจดวางอยางซบซอนและไมชดเจน ซงจะสรางความพงพอใจกบมนษยเมอไดใชสตปญญาตรตรองและวเคราะหออกมา การจดวางองคประกอบใหมการเคลอนท น าหนก ความเรว แสง ส เงาและรปรางขององคประกอบทมผลกระทบตอความสมดลดานปรมาณและการจดวาง ความสมดลของภมทศนและสงแวดลอมท าใหเกดพลงงานทเกดจากการมองเหนซงสมพนธกบมวลและความสง อยางเชนมวลของพรรณไมขนาดเลกสามารถท าใหมวลพรรณไมขนาดใหญเกดการสมดลกนไดซงผลมาจากการจดวางองคประกอบในภมทศน 2.1.4 เอกภาพ (Unity) การจดองคประกอบทดทสดคอการน าเอาแตละสวนทถกจดวางทงหมดมาท าใหเปนองครวมเดยวกนและสามารถมองเหนไดกอนแตละสวนยอย ซงเปนหลกการพนฐานทท าใหมนษยมความพงพอใจ (Salamy 1995, อางถงใน ประภาพร ธาราสายทอง 2546) เอกภาพหรอความเปนอนหนงเดยวกนเปนผลของการรวมทเกดจากการจดวางองคประกอบใหแขงแรงและมความตอเนอง เอกภาพจงเปนองครวมทท าใหรสกรบรความกลมกลนของสงแวดลอม ซงจากท Salamy ไดศกษาแนวคดเอกภาพของ Earle ทไดแบงลกษณะของกระบวนการทท าใหเกดองครวมทเปนเอกภาพ (Salamy 1995, อางถงใน ประภาพร ธาราสายทอง 2546) ออกเปน 7 ลกษณะตามตารางทจะแสดงลกษณะของเอกภาพดงตอไปน

24

ตารางท 2 แสดงลกษณะเอกภาพตามแนวคด Earle

ลกษณะของเอกภาพ ภาพประกอบ 1. Dominance เปนสวนประกอบรองทสงเสรมองคประกอบหลกๆใหเดน มพลงควบคมการกระท า ความหมาย และการจดวางองคประกอบทงหมด เชนการสรางจดรวมสายตาหรอจดสนใจ

2. Repetition เปนสวนทประกอบมความคลายคลงกน ทงการใชสอย และจดมงหมาย

3. Major Contrast ลกษณะทแตกตางทมความหมายและพลงเหนอองคประกอบอนๆจากสวนประกอบท งหมด ซงแบงออกเปน 2 สวนทแตกตาง ตรงขาม และมความขดแยงกนดวยองคประกอบอนเชน รปราง พนผว หรอส โดยลกษณะเฉพาะทตรงขามกนนเองทท าใหองคประกอบมความกลมกลนจากความสมพนธทแตกตางในความขดแยงทเกดขนระหวางองคประกอบดวยกน

4. Compartmentalization เปนลกษณะทแบงสวนองคประกอบทแตกตางกนเปนหนอยยอยๆทมหนาทเดยวกน โดยการสรางกรอบใหเปนหนงเดยวกน องคประกอบอาจจะมความแตกตางกนทขนาด รปราง ส พนผวหรอจ านวน เปนตน

5.Interconnection เปนการรวมกลมขององคประกอบทไมเหมอนกนใหเกดความสมพนธทมการใชสอยตามระยะหาง และมการเชอมตอทางกายภาพทเกยวของกบเอกภาพ

6.Spatial tension and Balance เปนเอกภาพทรบรทางสายตาทอยบนพนฐานของรปแบบ การล าดบทตอเนองและซ ากน ซงสรางความรสกทตรงขามกนบนความสมดล เมอแบงองคประกอบอยางเทาๆกนในพนท

7.Unity of Three เปนการสรางความสมดลทางจตใจขององคประกอบทเมอมองเหนเปนองคประกอบทเปนอนหนงอนเดยวกน โดยจดวางองคประกอบโดยแบงเปน 3 สวนอาจจะมความเหมอนกน หรอไมเหมอนกนในพนททเปนเอกภาพ ซงอาจเปนการรวมตวกนของคณสมบตทแตกตางกน โดยความเปนเอกภาพนนขนอยกบจ านวนขององคประกอบทออกแบบไมใชคณสมบต

ทมา : ประภาพร ธาราสายทอง, “ภมทศนเพอการบ าบดจตใจ” (วทยานพนธปรญญาสถาปตยกรรม ศาสตรมหาบณฑต สาขาภมสถาปตยกรรม จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2546), 68

25

การออกแบบภมทศนโดยมเอกภาพตามกระบวนตางๆทไดอธบายไวในตารางจะชวยสงเสรมองครวมของภมทศนใหลงตว เพอสงเสรมองคประกอบหลก เพอใหโครงสรางขององคประกอบตางๆมความชดเจนและแขงแรง 2.1.5 จงหวะ (Rhythm) การรบรทางการมองเหนจงหวะท าใหมนษยเกดความพงพอใจ จงหวะจะกระตนประสาทสมผสทางการมองเหนใหสายตาคลอยตามไมมเบอ ไมตนตกใจ เพราะเกดจากองคประกอบทซ ากนท าใหเกดความเคลอนไหวทตอเนองและคาดเดาสงทอยภายหนาได จงหวะทเกดขนในงานภมทศนท าใหมนษยไดตระหนกถงจดเรมตนและจดสนสดในวน และวงจรในธรรมชาตของแตละป เชนเงาตามกาลเวลาของแตละวน เปนตน การจดองคประกอบในภมทศนควรใหความส าคญกบความตอเนองเพอใหไมเกดความเครยดทมาจากการสบสนกบการคาดการณสงทอยภายหนา ซงจากท Salamy ไดศกษาแนวคดจงหวะของ Earle ทไดแบงลกษณะของกระบวนการทท าใหเกดจงหวะทสรางการเชอมตอองคประกอบเพอองครวมและเอกภาพ (Salamy 1995, อางถงใน ประภาพร ธาราสายทอง 2546) ออกเปน 7 ลกษณะ ดงน ตารางท 3 แสดงลกษณะของจงหวะตามแนวคดEarle

ลกษณะของจงหวะ

ภาพประกอบ

1.Repetition เปนการรวบรวมใหเกดจงหวะเดยวกนในรปแบบทคลายคลงกนอยางตอเนองตามล าดบ

2.Alternation การซ ารปแบบแตมการใชองคประกอบอนเขามาแทรกหรอการซ าแบบสลบสบเปลยน

3.Inversion การซ าของรปแบบใหเกดความตรงขามกนเพอตองการแสดงถงการเปลยนแปลง

4.Gradation เปนจงหวะทเกดขนการแบบสม าเสมอโดยรวมคณลกษณะอยางหนงเขาไปในสงอนๆเชนจากหนาแนนไปสเบาบางหรอตรงขามกน

26

ตารางท 3 (ตอ)

ลกษณะของจงหวะ ภาพประกอบ

5.Radiation ความสมมาตรแบบรศม เชนการขยายออกเปนวง

6.Echo มลกษณะทคลายกบ Gradation เปนการซ าของรแบบทออนลงเรอยๆ

7.Extension เปนรปแบบการซ าทกาวหนาท าใหเกดความรสกถงการเคลอนไหว โดยคณลกษณะอนออนลงแตยกเวนพลงงานทเพมขนในการเคลอนไหวเพมขนอยางชดเจน

ทมา : ประภาพร ธาราสายทอง, “ภมทศนเพอการบ าบดจตใจ” (วทยานพนธปรญญาสถาปตยกรรม ศาสตรมหาบณฑต สาขาภมสถาปตยกรรม จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2546), 70 การใชจงหวะในการจดองคประกอบในภมทศนทกลาวมาขางตนนนเปนแนวคดของจงหวะทซ าอยางกาวหนา เปนจงหวะทท าใหมนษยมการคลอยตามและเบยงเบนความสนใจจากสภาวะจตใจทเครยด จงเปนการจดวางองคประกอบทเสรมสรางความพงพอใจใหกบมนษย 3. การน าหลกการจตวทยามาใชในการออกแบบคณลกษณะองคประกอบภมทศน คณลกษณะตางๆขององคประกอบในภมทศนมความส าคญมากตามความสมพนธกบการจดองคประกอบ ซงมคณลกษณะตางๆไดแก ส รปราง ขนาดสดสวน และพนผวเปนตนโดยคณลกษณะทไดกลาวมานนจะถกใชในการจดองคประกอบของภมทศนทเปน 3มต ซงจะไดรบผลจากแสง เงา ระยะทาง และบรรยากาศ เปนตน ซงมบทบาทส าคญในการจดองคประกอบเพอสงเสรมใหมนษยมความพงพอใจในภมทศนไดอยางสมบรณแบบ ซงสามารถอธบายคณลกษณะทเกยวของกบการใชหลกจตวทยาไดดงน 3.1 คณลกษณะของพนททมผลกระทบตอความรสกของมนษย ลกษณะของพนททมความแตกตางกนอาจท าใหเกดความรสกทตอบสนองตออารมณทไมเหมอนกนตามการออกแบบพนทนนๆ ซงสามารถท าใหมนษยสมผสความรสกทเกดจากการออกแบบคณลกษณะตางๆเชน ส รปราง สดสวน หรอพนผว และตามคณลกษณะทเหมาะสมกบการจดวางองคประกอบตามจดประสงคทตองการอกดวย ซงการออกแบบภมทศนท

27

ใชหลกการจตวทยามาเกยวของนนจะตองค านงถงอารมณทงหมดทสมพนธกบกระบวนการออกแบบพนท ความพงพอใจของมนษย ความรสกปลอดภย การตนตว ความมเสนห และแรงจงใจ ซง Simounds (ประภาพร ธาราสายทอง 2546) ไดยกตวอยางคณลกษณะของพนททสงผลตอสภาวะจตใจไดดงตอไปน 3.1.1 คณลกษณะทท าใหเกดความรสกทดตอสภาวะจตใจ ซงหมายถง คณลกษณะทสรางความผอนคลาย ราเรง สดใสมชวตชวา การเบยงเบนความสนใจและความพงพอใจทมตอภมทศน ซงอธบายไดดงน 1. ความผอนคลาย ซงจะเกดในรปแบบของภมทศนทมความเรยบงาย พอด เหมาะสม กบสถานท มขนาดของปรมาตรทหลากหลาย มองคประกอบทรสกคนเคยและมรปรางทนาพงพอใจ มการออกแบบเสนสายทตอเนองคดโคงไปมาอยางลนไหล สามารถมองเหนโครงสรางไดชดเจนและมนคง ใชโทนสเรยบๆเพอสรางความรสกสบายจากการมองเหน มพนผวสมผสทออนโยน และใชแสงออนๆและนมนวลในการออกแบบภมทศนเพอสรางความรสกผอนคลาย 2. การเพงพนจ ขนาดของวตถไมไดเปนสงหลกทจะรบรหรอสมผสไดถาไมมสต พนทจะตองสรางความรสกออนโยน ไมแสแสรงไมสรางสงเบยงเบนความสนใจจากความแตกตางทชดเจน ลกษณะพนทคอนขางเปนสวนตว แยกเปนอสระ สรางความรสกสนโดษแตปลอดภย และสงบ ใชสทมลกษณะเยอกเยน ดสงบ ควรใชแสงออนๆกระจายทวๆไปถาเกดมเสยงควรใชเสยงทตอเนองและมระดบเสยงทต า 3. ความราเรงสดใสและมชวตชวา ซงรปแบบนเกดจากพนททลกษณะอสระไมมการจ ากดควบคม มความชวคราวและเปนกนเอง มความแปลกและสามารถสรางจนตนาการทเพอฝน มการเคลอนไหวในลกษณะทเปนวงๆ คดเคยว อยางเขากนไดอยางลงตว ใชรปรางและรปแบบทตอเนอง ราบรน รปรางและสคอนขางเปนไปตามอารมณ ใชโทนสอบอน สวางสดใส สทใชสอดแทรกจงหวะเปนทวงท านองทสนกสนานเพอความมชวตชวา 4. ความพงพอใจ สามารถเกดขนไดจากพนทมรปราง พนผว ส สญลกษณ เสยง แสง กลนอยางเหมาะสม มการล าดบพนทและเรองราวพฒนาอยางตอเนองและจบอยางสมบรณมเอกภาพขององคประกอบทหลากหลาย มความสมดลในความสมพนธ มความสวยงามและสรางความพงพอใจในสงทคาดหวงไดตามความตองการ 3.1.1 คณลกษณะทท าใหเกดผลกระทบทไมดตอสภาวะจตใจ ซงหมายถง คณลกษณะทสรางความเครยด ความนากลว จนสงผลถงความไมพงพอใจ การออกแบบ

28

สภาพแวดลอมเพอการบ าบดนนควรหลกเลยงองคประกอบทท าใหเกดความรสกขางตนซงอธบายไดดงน 1. ความเครยด เกดขนจากการจดองคประกอบทแตกแยก ไมมจดพกสายตาและมความซบซอนทไร เหตผล มองคประกอบทไมค นเคย มรปรางทไมมนคง มองคประกอบศลปของภาพทไมสมดลกน โทนสเขม ขดแยง และมากเกนไปในพนทพนผวหยาบกระดาง มนเงา และขาดตอน มการใชแสงทมปรมาณทมากเกนไป มอณหภมทท าใหรสกไมสบาย และมเสยงกอกวนทสรางความร าคาญจนเกดความเครยดขนได 2. ความกลว เกดขนจากสภาพแวดลอมทท าให ร สกนาตกใจ ประหลาดเกนธรรมชาต มลกษณะพนททซบซอน หลบมม ซอนเรนจากบรเวณอน บดเบยวไรรปทรงทมนคงและชดเจน สรางความรสกเหมอนถกกกขงและมคณลกษณะทกดดนและวนวาย ไมสามารถรบรทศทาง ขนาด หรอต าแหนงได มองคประกอบทแหลมคม โผลยนแสดงถงอนตราย ใชสโทนเยนในปรมาณทมากเกนไป หรอสทไมปรกต หรอใชสเดยวทงหมด มสญลกษณทแสดงถงความนากลว ความเจบปวดและความทรมาน มแสงซด สลว และแสงทจาแวววาว 3. ความไมพงพอใจ เกดไดจากลกษณะพนทหรอบรเวณทไมเหมาะสมในการใชงาน ความไมเปนระเบยบ ไมมเหตผลในการจดองคประกอบ มอปสรรคหรอสงกดขวาง ท าใหเกดความเคลอนไหวทไมตอเนอง มองคประกอบทมากไปไรเหตผล ฟ มเฟอยและนารงเกยจ ใชวสดทไมเหมาะสมและสรางความร าคาญ มอณหภมทชน ใชโทนสทไมเขากน มแสงรบกวนหรอพรามวไมชดเจน มเสยงดงรบกวน 3.2 การเลอกใชสในการออกแบบภมทศน การใชสในภมทศน เราควรพจารณาถงขนาดและสทงหลายมพลงงาน เวลาคนเรามองไปทสสามารถรบคลนรบรสไดโดยการรสกถงความหนาแนนของอากาศรอบๆ การใชสเปนแนวในการบ าบด เปาหมายเพอฟนฟความสมดล กระตนพลงงานภายในจตใจ (ประภาพร ธาราสายทอง 2546) สลวนมความหมายและความสามารถ ทสงผลตอสภาวะจตใจโดยตรงได การเลอกสควรขนอยกบความตองการของสภาวะจตใจของแตละบคคล รปแบบของภมทศนจากการมองเหน ความสมพนธกบสงแวดลอม การเปลยนแปลงของแสงในแตละเวลา สสนทสมพนธกบฤดกาลและผวสมผส การใชสโทนเดยวจะดงดดความสนใจได แตจะไมมประโยชนตอสภาวะจตใจ การใชสควรพจารณาถงปจจยอยางอนดวย เชน รปราง รปทรง ผวสมผส เพอไมใหมนดนาเบอ การเลอกพชพรรณควรค านงถงโครงสรางสทงหมดในบรเวณนน ทงสดอกไม พมใบ ไมผล เปลอกไม เปนตน พจารณาใชวสดอนในการตกแตงสวนเพมสทขาดหายไป ควรเปนวสดธรรมชาต

29

การออกแบบสในภมทศนควรค านงหลกของการจดวางส การใชสคตรงขาม จะสรางความสมดลใหเกดขนได เมอใชมนอยางเหมาะสม การค านงถงของสทอยใกลเคยงกนบางสอาจเดนขนและบางสอาจดหมนลงเมอมาประกอบดวยกน จะเกดการปรบภาพของเรตนา จงควรมการลดหรอเพมคาสตามสขางเคยง (ประภาพร ธาราสายทอง 2546) สแดง ชวยกระตนใหกบผซมเศรา เซองชา และเฉอยเฉยใหกระปรกระเปราท าใหตนตวตลอดเวลา ในบางครงสแดงอาจกระตนจนมากเกนไปส าหรบผทมความกดดนหรอวตกกงวล อาจท าใหเกดความเครยดฉนเฉยวได สแดงท าใหบรเวณนนดเลกกวาความเปนจรง สชมพ บางคนชอบสชมพเพราะรสกสบายมากกวาสแดง สชมพมกเปนทถกเลอกส าหรบผทหาความรก มความสามารถท าใหเกดรกไดหลายรปแบบ จะชวยใหผทมความเศรามความหวงขน น าความสงบมาสจตใจ สสม เปนสทเหมาะกบการบ าบดใจใหฟนจาดความเศรา ความตกใจ หรอหมดหวง กระตนใหรสกอบอน มองโลกในแงด สสมจะท าใหพนทดเลกลง วสดและสงตกแตงตางสามารถน ามาใชเพอเพมโทนสสมได เชน กระถางและตกตาดนเผา วสดมสนม เปนตน สเหลอง กระตนใหเกดแรงบนดาลภายในใจ กระฉบกระเฉง มองเหนคณคาในตวเองและฟนจากความเศรา เปนสทดในการท าสมาธและการศกษา สเหลองเปนสทสวาง ใชในสวนตอนเยนได ทางเหลองเกนไปจะท าใหพนทดกวาง ท าใหรายละเอยดถกเลอนหายไป ซงกระตนความเครยด โดยสามารถใชสของกระถางหรอกรวดเพมโทนสของสเหลองได สเขยว สเขยวเปนสของธรรมชาต สแหงความสมดลท าใหเกดความกลมกลนในทกสง โดยแสดงถงชวตใหมและความหวง สเขยวท าใหผอนคลาย ชวยระงบความวตกกงวล แตการใชสชมพท าใหการเคลอนไวชาลงและท าใหเกดความลงเลไมแนใจ สน าเงน เปนสในอดมคตส าหรบสถานททใชในการบ าบด เนองจากชวยในการสงเสรมเพอใหผอนคลาย เปนสทไปสการนงสมาธได สน าเงนท าใหตระหนกถงความตองการพกและสรางทวางใหกบชวต ความหมายแหงความสงบสข ระเบยบแบบแผน และเปนสแหงปจจบนกาล สมวง ท าใหเกดความสงบของจตใจ สรางแรงบนดาลใจท าใหรสกเคารพตนเอง ท าใหรวาตนเองมคา สงเสรมการรบรทางจตใจและน าไปสสมาธ สมวงยงท าใหอารมณขนมวสงบลง แตถาหากใชสมวงมากไปอาจท าใหเกดความซมเศรา รสกโดดเดยว สขาว ท าใหรสกถงความบรสทธ การมชวตใหม สขาวชวยสรางความกลมกลนและสงเสรมส อนๆในภมทศน ใหสดหรอเขมขน สขาวท าใหเกดภาพรวมในการเพมพนทและ

30

ความลก รวมทงเพมความสวางใหกบพนทในเวลาดวงอาทตยตกและตอนค า ซงท าใหบรรยากาศของการฝกสมาธผอนคลาย สเทา ใหความรสกถงความบรสทธของสขาว สะทอนรงสของแสงดบความเขมทนอยกวาสขาว สเทาซมทบคณสมบตสทอยใกลเคยงกน ท าใหสเขมดออนลง การออกแบบภมทศนของสวนเพอการบ าบดทางดานจตใจ ควรค านงถงคณสมบตแฝงของสทสงผลตอความรสกของผมอง โยพจารณาจากโครงสรางของสตามลกษณะหลกจตวทยาทเหมาะสมกบกลมผใชงาน ซงจะท าใหเกดความรสกทดทผใชจะไดรบโดยออม 3.3 คณลกษณะของเสนสายทมผลตอการออกแบบภมทศน การพจารณาเลอกใชเสนสายแสดงความรสกทตองการยอมท าใหผทเขามาใชพนทสามารถรบรความหมายทผออกแบบตองการจะสอสารใหรสกสมผสถงจดประสงคนนๆในพนทได ซงเสนสายทหลากหลายสงผลตอความรสกในทางทดหรอไมดกได ดงนนความหมายของเสนตางๆจะชวยใหเกดการเลอกใชไดอยางเหมาะสม ซงผลทางความรสกของเสนสายบางอยางมการเปลยนแปลงในสภาพแวดลอมหรอพนททแตกตางกน การเลอกใชจงควรพจารณา ขนาด ปรมาณต าแหนงและคณลกษณะอนๆทจะสงผลทางความรสกจากเสนสายในการรบรภมทศนโดยภาพรวมซงจะอธบายผลทางความรสกของเสนสายตางๆไดดงน ตารางท 4 ตารางแสดงผลทางความรสกของเสนสายทงดานบวกและลบ

เสนสายทสงผลกระทบในทางบวก เสนสายทสงผลกระทบในทางลบ ลกษณะของเสน ผลทางความรสก ลกษณะของเสน ผลทางความรสก

ไมหยดนง เคลอนไหว

ตนเตน กงวลใจ

กระตอรอรน

เขมแขง ล าบาก โหดราย

เปนทางการ,อยในกฎเกณฑ ตรงขาม ขดแยง

ตรงไปตรงมา,แนนอน,มพลง

แตกหก ขดจงหวะ แยก

ขนาน ตรงขามแบบสมดล

31

ตารางท 4 (ตอ)

เสนสายทสงผลกระทบในทางบวก เสนสายทสงผลกระทบในทางลบ

ลกษณะของเสน ผลทางความรสก ลกษณะของเสน ผลทางความรสก เคลอนไหว โนมนาว ถดถอย

โบราณ งาย กลาหาญ

ยงเหยง สบสน

โคง ออนไหว นมนวล สบายใจ ผหญง สวยงาม

ราบลน ไหล เปนคลน เรอยๆ ไรจดมงหมาย ไมเปนทางการ

มเหตมผล มแบบแผน

หรรา ราเรง

หยาบ หวนไหว ลงเล

เพงเลง รวบรวม

กระจายออกไป แยกจากกน

เตบโต พฒนา

แตกแยก

บรรลเปาหมาย ขน ต าลง เสอม

มากขน แผกวาง ลดลง หดลง

ตง สงา ทะเยอทะยาน สรางแรงแรงบนดาลใจ

ไมมนคง

มนคง แขงแรง

พร าเพรอ นง มนคง ดงดด

32

ตารางท 4 (ตอ)

เสนสายทสงผลกระทบในทางบวก เสนสายทสงผลกระทบในทางลบ

ลกษณะของเสน ผลทางความรสก ลกษณะของเสน ผลทางความรสก

แนนอน กลาหาญ อดทน มองโลกในแงราย ตกหลน

พายแพ เศราโศก มอ งโ ลก ใน แ ง ด พ ง ข น ม

ความสข ความส าเรจ

มนคง

ไมมนคง

ประณต ลงเล ไมแนใจ ออนแอ

ทมา : ประภาพร ธาราสายทอง, “ภมทศนเพอการบ าบดจตใจ” (วทยานพนธปรญญาสถาปตยกรรม ศาสตรมหาบณฑต สาขาภมสถาปตยกรรม จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2546), 75 3.4 รปรางในภมทศน รปรางในภมทศนทมผลตอจตวทยาในเชงบวกนนจะเปนรปรางทมความตอเนองทกลมกลน ซงสายตาสามารถรบรและตดตามได มความมนคงชดเจน มการเคลอนไหวทคาดเดาได ซงจะท าใหเกดการเบยงเบนความสนใจไดอยางตอเนอง มนษยจะรสกสบายและคนเคยกบรปรางทเปนธรรมชาต (Salamy 1995, อางถงใน ประภาพร ธาราสายทอง 2546) รปรางของธรรมชาตทแสดงออกถงความนมนวลและสามารถเขาถงไดจะท าใหเกดผลทดตอสภาวะจตใจ สวนรปรางทเรยบและเขาใจงายจะท าใหเกดความเครยดนอยกวารปรางทขรขระไมราบเรยบ (Salamy 1995, อางถงใน ประภาพร ธาราสายทอง 2546) ซงกลมตนไม หรอภเขา สามารถสรางพนทใหเกดความนาสนใจทซอนเรนดวยมมมอง รปรางทเปนแนวตงหรอแนวนอนท าใหพนทเปน 3 มตมากขน ท าใหเกดการแบงแยกการรวม เปดหรอปดลอมใหเกดพนทเฉพาะได ซงแนวตงจะแสดงถงความมนคง แขงแรงและปลอดภยซงเปนสงส าคญในการปดลอม รปรางทหยาบและออนโยนเมออยรวมกนจะเกดความแตกตางซงเหมาะสมแกการกระตนสายตา แตความแตกตางตองไมมากเกนไปเพราะจะน าพาไปสความรสกทขดแยงกนรปรางในภมทศนจงเปนองคประกอบทส าคญมากในการออกแบบ ซงสามารถควบคมการรบรและพฤตกรรมทสมพนธกบการออกแบบได สามารถแทรกสญลกษณทมความพเศษและสรางอารมณของมนษยใหคลอย

33

ตามพนทนนๆได ฉะนนรปรางในภมทศนจงเปนสวนหนงทจะสอความหมายในสญลกษณทเกดขนในภมทศนอกดวย 3.5 สญลกษณในภมทศน สญลกษณทใชในการออกแบบภมทศนทใชหลกการจตวทยามาเกยวของ สามารถสรางพลงงานความลกลบของสญลกษณเพอสรางทวงท านองของภาพถายทอดเปนปรชญาเพอใหมนษยสมผสไดจากรปภาพทมองเหน ซงสญลกษณทน ามาใชในการออกแบบภมทศนมดงน ตารางท 5 ตารางแสดงคณลกษณะของสญลกษณในภมทศน คณลกษณะของสญลกษณ ลกษณะและผลกระทบในการออกแบบภมทศน 1. เกรยว

เกรยวเปนสญลกษณทแสดงถงพลงงานและวงจรเวลาเปนสญลกษณทมนษยชอบทความลกลบและมเสนหเกรยวในภมทศนอาจเกดขนในรปแบบของทางเดนซงจะท าใหเกดการเพงพนจในพลงของรปรางเกรยวซงท าใหมสต และมนษยจะสามารถรบรไดจากการเคลอนทไดชดเจนทสด

2. เขาวงกต

เขาวงกต เปนสญลกษณ ทแสดงถงความซบซอน ซงมจดประสงคใหมนษยปรบเปลยนสงภายในใหอยในสตดวยการเพงพนจ ใหผทไดเดนไปตามเสนทางไดเตมเตม ทบทวน และฟนฟพลงของวญญาณใหกลบมาสดใสอกครง

34

ตารางท 5 (ตอ) คณลกษณะของสญลกษณ ลกษณะและผลกระทบในการออกแบบภมทศน

3. สดสวนทสมบรณ

สดสวนทสมบรณนนเปนอตราสวนทมความเปนอนหนงอนเดยวกนไดอยางลงตว อาจเปนการเคลอนไหวอยางไมสมมาตร เปนสดสวนทพบทวไปในธรรมชาตและมรปแบบการเตบโตทพบเหนไดทวไป มนษยมกพงพอใจในสดสวนทสวยงามตามการออกแบบตามอดมคต สดสวนทดกคอความสมดลและความกลมกลน

ทมา : ประภาพร ธาราสายทอง, “ภมทศนเพอการบ าบดจตใจ” (วทยานพนธปรญญาสถาปตยกรรม ศาสตรมหาบณฑต สาขาภมสถาปตยกรรม จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2546), 77 Lori Ann David, Landscape ArtDesign [Online], accessed 7 May 2011. Available from http://www.lorianndavid.com/landscapeartdesign.com/profile.html Greenmblog, สวนวงกต [ออนไลน], เขาถงเมอ 7 พฤษภาคม 2554. เขาถงไดจาก http://mblog .manager.co.th/greenmblog/tag/ 95/ Robin Lane Fox, Hell for pleasure [Online], accessed 7 May 2011. Available from http://www.ft.com/intl/cms/s/2/ab0010a4-c69d-11df-8a9f-00144feab49a.html#axzz1MedS7Erf 3.6 ขนาดและสดสวน ขนาดหรอ มาตราสวน สามารถรบรไดโดยสภาพแวดลอมทางกายภาพในการด ารงชวตของมนษยซงอาศยขนาดของมนษยในการวดคาชวงแรกโดยทมนษยสามารถท างานสะดวกและสมพนธกบทวงทา (Salamy 1995, อางถงใน ประภาพร ธาราสายทอง 2546 ) สวนประกอบในการออกแบบนนตองค านงถงความสงของมนษย ซงเปรยบเทยบกบความกลมกลน ขนาดของมนษยสมพนธกบประสบการณของคนในพนท โดยทขนาดของภมทศนสมพนธกบวตถในพนททไมเกยวของกบมนษย ดงนนการออกแบบควรค านงถงความสมพนธของขนาดมนษย และขนาดของภมทศนซงการจดวางองคประกอบในภมทศนตองค านงถงขนาดของพนทและขนาดของกจกรรมดวย ไมเชนนนจะท าใหความรสกถงความสมดลในพนทลดลง อาจเกดความตงเครยด

35

และสบสน โดยทส รปราง และพนผวของวตถในภมทศนมผลกระทบตอขนาดจากการรบรความลก ท ง Hubbard และ Robinson กลาววาขนาดของภาพทมองเหนสมพนธกนระยะหางการเคลอนไหวของผมอง ดงนนการจดองคประกอบของภมทศนจงตองค านงถงขนาดทมองเหนจากจดมองเปนส าคญ สดสวน คอความสมพนธทมอยระหวางทงหมดและสวนหนงของทงหมดนน ซงเปนกระบวนการเปรยบเทยบและการคาดการณทางสายตา (Salamy 1995 , อางถงใน ประภาพร ธาราสายทอง 2546) ในเรองของจตวทยาและการออกแบบ หากไมไดค านงเรองสดสวนใหดอาจท าใหเกดความเครยดทท าลายสมดลการรบรทางสายตา สงผลใหระบบประสาทตอบสนองทางลบ ซงความเปนจรงในการออกแบบภมทศนจะท างานอยกบองคประกอบทมกฎของสดสวนตามธรรมชาตอยในตว สดสวนทเหมาะสมจะท าใหเกดความรสกถงความกลมกลนภายใน โดยธรรมชาตเปนสดสวนทสมบรณ “Golden Section” มการแบงสวนอยแลว ซงสามารถน าหลกการมาหาความสมพนธกบทกสวนของชวตตามกฎของธรรมชาต ซงการน าสดสวนของธรรมชาตมาใช จะท าใหรสกราบรน และกลมกลน 3.7 แสงและเงา แสงและเงาทเกดจากธรรมชาตในแตละวน แตฤด แตละเวลา ซงลกษณะของแสงจะเปนแสงขาว การรบแสงธรรมชาตผานทางเลนตตามความส าคญตอสภาพจตใจของมนษย การไดรบแสงอาทตยในปรมาณทเหมาะสมท าใหผรบรเบกบานและมพลง แตถาไมมแสงธรรมชาตจะรสกแยลงไมสามารถควบคมอารมณใหคงทได แสงจงมผลตอระบบประสาทหากไมไดปรมาณแสงธรรมชาตทเหมาะสมจะสงผลตอสภาพจตใจ แสงทไมเปนธรรมชาตจะท าใหฮอร โมนความเครยดเพมขน ภมทศนทไดออกแบบโดยค านงถง แสงและเงาทสะทอนจากองคประกอบทางธรรมชาตและการกรองแสงใหนมนวลลง มประสทธภาพในการผอนคลายความเศราหมองได แสงสามารถใชในการควบคมภมอากาศในพนทเลกๆ ท าใหพนทมความสมดล แสงทกระจายในพนทจะชวยเสรมสรางสภาวะจตใจทดขนได การรบแสงอาทตยและแสงเทยมมากไปอาจจะเปนอนตราย ดงนนจงตองสรางใหเกดความสมดลของปรมาณและความเขมของแสงในการออกแบบภมทศน

36

4. สรปทายบท หลกการจตวทยาทใชในการออกแบบภมทศนทง 3 ขอไดแก อทธพลของธรรมชาตทเกยวของกบจตวทยา การน าหลกการจตวทยามาใชในการ จดองคประกอบภมทศนและการออกแบบคณลกษณะองคประกอบภมทศน ซงมความสมพนธและสงเสรมซงกนและกนโดยการออกแบบภมทศนอาจจะไมสามารถน าทกอยางทไดกลาวมานนมาใชในการออกแบบไดทงหมดขนอยกบ สภาพแวดลอม สภาพพนท กลมผใชงานและความตองการทจะตอบสนองตอสภาวะจตใจในลกษณะตางๆ เพราะฉะนนการออกแบบภมทศนทใชหลกการจตวทยาจะท าใหมนษยรสก รบร และสมผสธรรมชาตทพงพอใจทจะน าไปสการผอนคลายและเกดดตอสภาวะจตใจไดถาเกดศกษาหลกการและน าไปใชในทางทถกตอง

37

บทท 4 การวเคราะหแนวทางการน าหลกการจตวทยามาใชในการออกแบบภมทศนเพอผสงอาย

จากการศกษาขอมลและประมวลผลความรทไดจากการคนควา หลกการและทฤษฎจตวทยาผสงอาย และการออกแบบภมทศนทใชหลกการจตวทยาเขามาเกยวของนนท าใหไดความรเพอน ามาศกษาความเปนไปไดถงแนวทางการน าหลกการจตวทยาผสงอายมาใชในการออกแบบภมทศนเพอสงเสรมสขภาพจตผสงอายและแกปญหาสขภาพจตผสงอาย 1. ภมทศนกบสขภาพจตผสงอาย ภมทศนและสภาพแวดลอมมอทธพลและมความส าคญมากส าหรบผสงอายเพราะเปนวยทตองพงพาสภาพแวดลอมมากทสด ทงนเพราะวา ผสงอายจะมสภาพรางกายทเสอมถอยลง ตองการพงพาผอนมากขน ซงการออกแบบภมทศนใหเหมาะสมกบผสงอายนนจะชวยเสรมสรางก าลงใจในการด ารงชวต สามารถพงพาตวเองไดและมความรสกทมนคงมากขน อยางท Eliopoulos (1997)ไดกลาวไววา การพฒนาคณภาพชวตและความพงพอใจของผสงอายมความจ าเปนทจะตองค านงถงสภาพแวดลอมทเหมาะสมเพอชวยใหผสงอายมชวตอสระ ลดการพงพาผอน การออกแบบภมทศนทเหมาะสมกบสถานภาพของผสงอาย จะเปนเครองกระตนใหผสงอายมความหวงในการด ารงชวต และสามารถพงพาตวเองได ซงภมทศนทสามารถสงเสรมสขภาพจตผสงอายไดนนจะตองมบทบาทในการสงเสรมสมพนธภาพในครอบครว สงคม และสงเสรมการรกษาสขภาพซงเปนปจจยทส าคญทสดทจะชวยสงเสรมสขภาพจตผสงอาย 1.1 ภมทศนเพอสงเสรมสมพนธภาพในครอบครวและสงคมผสงอาย ผสงอายเปนวยทตองสญเสยบทบาททเคยเปนอยในสงคม เมอยางกาวเขาสวยสงอายการด าเนนชวตกจะมการเปลยนแปลง รวมถงบทบาทในครอบครวและสงคมอกดวย การออกแบบภมทศนเพอสงเสรมการปฏสมพนธกบสงคมผสงอายโดยการออกแบบพนทใหผสงอายไดท ากจกรรมอยางไมเปนทางการ เชนการจกกลมคยกน การสานสมพนธ เสรมสรางกจกรรมทางสงคมปองกนความซมเศรา โดยใหผสงอายไดแลกเปลยนเรองราว ปญหา ประสบการณชวต และเหตการณในชวตประจ าวน ลกษณะภมทศนทออกแบบพนทใหผสงอายเขาถงไดงายจะชวยสงเสรมการมปฏสมพนธระหวางกนไดด ดงนนพนทใชสอยตองมการเขาถงไดงายเรยงล าดบ

38

ความส าคญของพนทใหเหมาะสมกบการใชงาน สรางสงแวดลอมทหลกเลยงความสบสน เหนทางออกหรอเขาไดชดเจนเพราะผสงอายมกจะมอาการหลงทางท าใหเกดความกลวและความไมมนใจในตวเอง การหลงทางจงเกดขนไดงายในภมทศนทออกแบบไวซบซอนแมจะมปายบอกทางกไมสามารถท าใหผสงอายมความมนใจขนมาได ดงนนการออกแบบภมทศนตองพจารณาการมพนททสามารถสรางกจกรรมทสงเสรมการสงเสรมสมพนธภาพทางสงคม เชน มจดนงคยกน มศาลา หรอมการจดองคประกอบเสนทางในภมทศนใหสามารถพบปะ หรอมองเหนกนได ท าใหมการเชอมโยงกนระหวางแตละพนทกจกรรมเปนตน 1.2 ภมทศนเพอสงเสรมการรกษาสขภาพของผสงอาย ภมทศนทจะชวยสงเสรมการรกษาสขภาพของผสงอายจากการคนควาศกษาหาขอมลจงวเคราะหไดวาการออกแบบภมทศนทใชหลกการจตวทยาผสงอายมาเกยวของ สามารถชวยกระตนใหผสงอายไดออกก าลงกายเพอใหสขภาพแขงแรง การออกแบบทค านงถงการพกผอนหยอนใจของผสงอาย และเสรมสรางงานอดเรกเพอใหจตใจเพลดเพลน เบกบาน และมความสข ซงสงทกลาวมานนเปนภมทศนทจะชวยสงเสรมการรกษาสขภาพของผสงอายได 1. ภมทศนเพอสงเสรมการออกก าลงกาย จะตองเปนภมทศนทดงดดความสนใจใหออกมาใชงานเพอใหเกดการเคลอนไหวทางสรระ ไมวาจะเดน หรอออกก าลงกายลกษณะอนๆเชน โดยการใชเสนสายลวดลายของน าตามทางเดน หรอมการปลกพชพรรณตามขอบทางเดนจะท าใหเกดความรสกออนโยนและตอเนองกนท าใหเปนจดสนใจทจะสงเสรมการออกก าลงกาย บางครงการออกแบบพนททลกลบบางกอาจกระตนใหผสงอายเกดการคนหาและดงดดใหเขาไปในสภาพแวดลอมนนๆ จงหวะกมสวนส าคญในการออกแบบเพราะการซ าแบบมจงหวะทดจะท าใหเกดการเคลอนไหวของสรระอยางตอเนอง การสรางความรมรนกจะชวยใหแสงทสองลงมาพอเหมาะทจะท าใหผสงอายอยในสภาวะสบายกบการออกก าลงกาย ทางเดนทกวางและแคบสลบกนไปจะท าใหไมเกดความเบอหนายและดงดดใหเกดความตอเนอง การใชกลนของพชพรรณทสงกลนไกลเชน ราตร แกว โมก ปป ปลกไวทปลายทางเดนจะสามารถดงดดใหผสงอายเกดความสนใจและสนบสนนการออกก าลงกายอกดวย การใชสกมอทธพลตอการออกก าลงกายเชน สแดงท าใหกระปรกระเปราตนตวตลอดเวลาแตมขอควรระวงคออยาใชสแดงในปรมาณทมากในพนทขนาดเลก ดอกไมทมสแดงกเชน ขงแดง ดาหลา ประทดจน กามก งแคระเปนตน ดงทกลาวมาขางตนเปนแนวทางทจะสามารถน าไปใชใหเกดการกระตนใหผสงอายออกก าลงกายเพอสขภาพทแขงแรง 2. ภมทศนเพอการพกผอนหยอนใจผสงอาย ซงเปนภมทศนทเกดในรปแบบทเรยบงาย พอด และเหมาะสม มความหลากหลายทงเรองของขนาดและปรมาตร ใชรปรางในภม

39

ทศนทนาพงพอใจ โดยใชเสนสายทออนนม อสระ และเปนเสนโคงจากธรรมชาตเพอใหดผอนคลายและรสกสบาย มองคประกอบของวสดทใชในการจดองคประกอบทคนเคยมการตอเนองของเสนสาย โครงสรางทใชคอนขางแสดงถงความมนคง มลกษณะพนผวทออนโยน ควรออกแบบภมทศนทใหแสงผานเขามาออนๆและสทใชจะคอนขางใชสทมลกษณะเปนสขาว เทา น าเงน สเขยว ซงเปนลกษณะของสเรยบๆท าใหเกดการผอนคลายเมอไดมอง สงเราทจะท าใหผสงอายเกดการผอนคลายเชน สรางเสยงทท าใหเกดการผอนคลาย เชน เสยงน าไหล เสยงใบไมกระทบกน หรอเสยงนกรอง เปนตน การสมผสทจะท าใหเกดการพกผอนส าหรบผสงอายอาจเกดขนจากการสมผสพชพรรณทออนนม กลนหอมของดอกไมทหอมละมนกสงเสรมการพกผอนไดด เชนมะล โมก หรอปป ซงการจดวางพชพรรณทสงกลนหอมจะตองค านงถงทศทางลมชวงเวลา และฤดกาลทดอกไมสงกลนอกดวย ดงทกลาวมาทงหมดกเปนแนวทางในการออกแบบภมทศนทสงเสรมการพกผอนหยอนใจของผสงอาย จากการศกษาขอมลเพอวเคราะหหาแนวทางการออกแบบภมทศนเพอสงเสรมสขภาพจตผสงอายนน สรปไดวาภมทศนมสวนทจะชวยใหผสงอายมสมพนธภาพทางสงคมมากขนและสงเสรมการรกษาสขภาพ ไดเชนการรกษาสขภาพกายทภมทศนมสวนชวยในการชกจง ดงดด หรอกระตนใหเคลอนไหวทางสรระและการรกษาสขภาพจตทภมทศนสงเสรมการผอนคลายโดยการจดภมทศนทใชหลกการตางๆทไดศกษามาขางตนมาออกแบบภมทศนเพอพกผอนหยอนใจได การสงเสรมงานอดเรกในภมทศนใหผสงอายไดมสวนรวมนนกเปนการรกษาสภาพจตใจผสงอายไดเชนการปลกตนไม การรดน าตนไม การเฝาคอยผลหรอดอกไมทเกดขนท าใหผสงอายมความเพลดเพลนใจและมความสขได 2. แนวทางการออกแบบภมทศนเพอแกปญหาสขภาพจตของผสงอาย ปญหาสขภาพจตของผสงอายเกดขนไดกบผสงอายทวไปในสงคม ซงมแรงกดดนมากมายทางสงคม การยอมรบจากคนรอบขาง ความเจบปวย การสนหวงในชวต หรอการถดถอยของรางกาย ซงภมทศนทค านงถงหลกการจตวทยาผสงอายกสามารถตอบสนองและแกไขปญหาทเกดขนไดบางไมมากกนอย ปญหาสขภาพจตทพบบอย คอ เรองความเครยด วตกกงวล ซมเศรา ระแวง นอนไมหลบ ความจ าเสอม ซงจากการศกษาขอมลและวเคราะหไดวาการออกแบบภมทศนทใชหลกการจตวทยาสามารถชวยบรรเทาปญหาทเกดขนของผสงอายไดดงน 2.1 ความเครยดและวตกกงวล เปนปญหาทผสงอายเกดการวตกกงวลทตองพงพาลกหลาน ซงแสดงออกในลกษณะของความกลว ขาดความเชอมนในตนเอง กลวตนเองไรคา กลวถกทอดทง กลวถกท าราย เปนหวงลกหลาน การแกไขปญหาผสงอายทวตกกงวล คอการแกไขทความคดของผสงอาย เชน

40

การมองโลกในแงด สรางความเชอมนใหกบตนเอง การท าจตใจใหสงบซงการออกแบบภมทศนโดยใชหลกการจตวทยาผสงอายสามารถกระตนใหผสงอายรสกผานคลายความเครยดและความวตกกงวลไดดงน 2.1.1 สงเราและการกระตนความรสกเพอผอนคลายความเครยดและลดการเกดวตกกงวล เสยง ของธรรมชาตเปนเสยงทจะท าใหผสงอายเกดการผอนคลายได เสยงทเกดจากสงมชวต เชนเสยงนก เสยงน าตก หรอเสยงใบไมกระทบกนกบสายลม เสยงทจะท าใหเกดการผอนคลายจะตองมจงหวะและทวงท านองทสมดลและตอเนองและท าใหจตใจเกดความรสกสงบ การสมผส ใหผสงอายไดสมผสกบพนผวทเปนธรรมชาต เชน เทาทสมผสกบพนตนหญา หรอการสมผสกบน าทออนนมราบเรยบจะท าใหเกดการผอนคลายความเครยดไดหรอมการออกแบบทสงเสรมกจกรรมใหผสงอายไดสมผสกบธรรมชาตเชน ปลกตนไม พรวนดน ซงเปนการสรางความเชอมนใหกบผสงอายได รส การใชพชพรรณทออกผลทสามารถกนไดและกนไมได หรอเพยงแคมองเหนกสามารถรบรถงรสทหอมหวาน ซงเปนหลกจตวทยาทสามารถคลายความเครยดของผสงอายได จงควรออกแบบโดยใชพชพรรณทออกผล ทมสสน เพอเสรมสรางความรสกถงรสในธรรมชาต ไมวาจะพชพรรณทเปนผลไมตางๆหรอพชพรรณทผลทไมสามารถทานไดเชน ตนสาละ ตนเปดน า หมากแดง หมากเขยว เปนตน ภาพท 2 ตนสาละเปนพชพรรณทมผลแตรบประทานไมได ทมา : ณธร, สถานททองเทยว ดอกสาละ [ออนไลน], เขาถงเมอ 7 พฤษภาคม 2554. เขาถงไดจาก http://www.tourthai.com/gallery/general/pic13193.shtm

41

กลน เปนสงเราทมอทธพลตอสภาวะจตใจมาก กลนทเกดในธรรมชาตไมวาจะเปนกลนของดอกไม กลนของน าฝน กลนของหญา กลนดน สามารถผอนคลายความเครยดได การมองเหน การจดภมทศนทคอนขางเปดโลง ค านงมมมองทสามารถมองเหนสวนตางๆไดอยางตอเนองท าใหผสงอายรสกสบายใจ และลดการวตกกงวลลงได การทผสงอายไดมองเหนดอกไมสสนสดใสหรอความสดชนของพชพรรณ จะสงเสรมการมองโลกในแงด 2.1.2 การจดวางองคประกอบของพนทเพอผอนคลายความเครยดและลดการเกดวตกกงวล ลกษณะพนททสงผลตอสภาวะจตใจผสงอายในทางบวก จะตองเปนลกษณะทจดวางพนททเขาใจงาย การเขาถงชดเจนมความเชอเชญ มการบอกต าแหนงทศทางไมใหสบสนวนวายเพราะอาจท าใหเกดความตงเครยดขนได 1. แบบแผน ทเหมาะสมส าหรบการผอนคลายความเครยดของผสงอายจะตองมขอบของพนททชดเจนและแขงแรง โดยใหเกดความตอเนองเหมอนกนตลอดทงพนทซงจะท าใหเกดการรวมกน ท าใหผสงอายเขาใจลกษณะของพนทไดชดเจน สรางแบบแผนดวยความสมพนธระหวางบรบทกบพนทโดยรอบดวยขนาด รปรางและต าแหนง มการเปลยนแปลงและเปลยนรปลกษณความสมพนธของพนทรวมกนอยางชดเจนดวยการกระจายแตคงไวในรปแบบเดม เพราะจะมความชดเจนทเขาใจงาย คาดเดาไดไมยาก ท าใหลดการเกดวตกกงวลลงได 2. เอกภาพ มองคประกอบทโดดเดนมพลงโดยใชองคประกอบอนมาสงเสรมหลกแตควบคมไมใหเดนมากเกนไปเพราะจะเปนตนเหตของความเครยด 3. จงหวะ ทซ ากนและสรางความนาสนใจอยางตอเนองจะสงเสรมการท ากจกรรมของผสงอาย การท าจตใจใหสงบ การผอนคลายสายตา และลดการเกดวตกกงวลลงได 4. ความสมดล การสรางความสมดลในธรรมชาต เปนการวางผงพนทใหคาน าหนกเกดความสมดลกนทกสวนแบบอสมมาตร กระจายตามความเหมาะสมกบพนท การจดวางพนทและสรางกจกรรมโดยการสอดแทรกธรรมชาตเขาไปอยางเหมาะสม เชนการออกแบบล าน าไปยงสวนตางๆของภมทศนสามารถสรางความชมชนและเกดการผอนคลายลงได 5. การล าดบ การค านงนกการล าดบองคประกอบของภมทศนใหตอเนองและกลมกลนกนจะคลายความเครยดลงได

42

2.1.3 คณลกษณะในการจดองคประกอบภมทศนเพอผอนคลายความเครยดและลดการเกดวตกกงวล 1. ส การเลอกใชสในการออกแบบภมทศนเพอผอนคลายความเครยดหรอลดการวตกกงวลลงไดนน จะตองใชสอยางกลมกลนและสมพนธกนโดยค านงถงความเขมของสและเฉดส สเขยว เปนสทท าใหรสกผอนคลาย ลดการเกดวตกกงวล และสงบสข เหมาะสมส าหรบการท าสมาธ การใชสเขยวของพมใบไมควรเลอกใชเฉดสทเหมาะสมเพอสรางความกลมกลน ควรระมดระวงการใชเฉดสเขยวระดบเดยวกนปรมาณมากอาจท าใหเกดความหดห เชองชา ลงได จงควรผสมผสานเฉดสใหเกดความเขมหลายระดบและชวยใหเกดความลกของลกษณะเฉพาะตว สเหลอง เปนสทจะท าใหจตใจกระฉบกระเฉง ชวยใหมองโลกในแงด การใชสเหลองเหมาะสมกบทอบแสงและใชในภมทศนทใชงานตอนเยนๆสเหลองเปนสทสรางสมดลใหกบพมใบ สน าเงน เปนสทเหมาะสมกบการผอนคลายความเครยดเปนสงทดในการเพงพนจและท าสมาธ ดอกไมทมสน าเงน เชน ฟาประดษฐ อญชญ เปนตน 2. เสนสาย ของทางเดน สระน า หรอการจดวางพชพรรณ ทอสระ คดโคงอยางออนโยน ท าใหการใชพนทลนไหลตอเนองอยางไมตดขด จะชวยลดสภาวะความเครยดลงได 3. ขนาดและสดสวน ใชองคประกอบของภมทศนทางตงกบองคประกอบทางนอนอยางมสดสวนสมพนธกน เพอใหกลมกลนทางสายตา และสรางความสมดลของสดสวนในพนทท าใหผสงอายทเขาไปใชงานเกดการผอนคลายความรสกตางๆได 4. แสงและเงา ทจะสรางความประทบใจและเหมาะสมกบการสรางสมาธและสงเสรมการมองโลกในแงด ลอมรอบดวยตนไมคอนขางโปรงยอมใหแสงดวงอาทตยผานบางๆในตอนเชา ซงมลวดลายของใบเปนเสนทใหเงาสรางบรรยากาศการผอนคลาย และใชตนไมกรองแสงสะทอนและควบคมความจา โดยการวางพชพรรณรอบๆวตถทสะทอนแสง 5. รปราง ทมความชดเจน เขาใจงายและมนคง และมการเคลอนไหวทสามารถคาดการณได จะท าใหลดการเกดวตกกงวล ใชพชพรรณเพอท าใหรปรางทแขงกระดางดนมนวลลงได เชนการปลกตนตนตกแกเกาะตามผนง ท าใหรปรางในภมทศนดสบายตาและผอนคลายความเครยดของผสงอายลงได

43

ภาพท 3 แสดงถงรปรางทใชพชพรรณเชน การปลกตนตนตกแกตามผนงเพอผอนคลายสายตา ทมา : Webmaster – BlogGang, Vecchio, พาแมกบนอง ทองเชยงใหม [ออนไลน], เขาถงเมอ 8 พฤษภาคม 2554. เขาถงไดจาก http://www.bloggang.com/mainblog.php?id=vecchio&month=02-03-2008&group=2&gblog=31 2.2 ความซมเศรา เปนสภาวะการเปลยนแปลงทางอารมณของผสงอายทพบบอย มความคดฟ งซาน ชอบอยตามล าพง หงดหงด เอาแตใจตนเอง และมอาการทางกายคอ ออนเพลย ไมมแรง ไมสดชน ไมมสมาธ ซงวธแกปญหาคอตองเสรมสรางอารมณใหผสงอายมความสดใส สดชน เบยงเบนความสนใจจากสภาวะซมเศรา ซงการออกแบบภมทศนอาจจะเนนหลกไปทางการใชธรรมชาตและการสรางสภาพแวดลอมไปในทศทางเบยงเบนและสรางจดดงดดใหผสงอายออกจากสภาวะซมเศราในชวงขณะหนงหรอคลอยตามและเบรกอารมณเศราได ซงจะมแนวทางในการออกแบบภมทศนทคลายความซมเศราไดในทศทางทใชธรรมชาตเปนสงเบยงเบนความสนใจไดดงน 2.2.1 สงเราและการกระตนความรสกเพอลดปญหาความซมเศรา 1. เสยง การสรางเสยงทเกดจากการเคลอนไหวของสงมชวตและสงไมมชวตเชน เสยงทเกดขนจากการเคลอนไหวของน าตกในจงหวะทสมดล หรอการเลยงปลา การกระโดดน าของปลาอาจท าใหสามารถเบยงเบนความสนใจจากสภาวะความซมเศราได เสยงนกรอง หรอนกคยกน กสามารถท าใหผสงอายมความสนใจในสงมชวตรอบขางมากกวาความซมเศราทเปนปญหาของตนเองได

44

2. การสมผส การออกแบบภมทศนใหมการกระตนดวยการทสมผสทตอเนองและนาสนใจ โดยใชผวสมผสทมลกษณะดงดดใหสมผสเชน เปลอกไมทมผวสมผสทหยาบท าใหผสงอายมแรงดงดดใหเขาไปสมผสไปแกะหรอดงผวเปลอกนอกออก ผวสมผสทออนนมออนไหวไหว จะท าใหผสงอายอยากเขาไปสมผส หรอการวางรปปนทมลกษณะพนผวทนาสมผสลกลบท าใหผสงอายอยากรอยากสมผส ซงทไดยกตวอยางมานนเปนการเบยงเบนความสนใจใหผสงอายเขามาสมผสธรรมชาตหรอภมทศนมากขน 3. รส การใชพชพรรณทเปนผลไมหรอพชพรรณทผลไมสามารถกนได เมอผสงอายไดมองเหน จะสรางความรสกถงรสชาตของผล ซงจะเปนแรงดงดดและเบยงเบนความสนใจใหลมความโศกเศราได 4. กลน เปนสงเราทมอทธพลตอการเบยงเบนความสนใจไดด โดยเฉพาะกลนหอมของพชพรรณ หรอดอกไม ซงกลนหอมของดอกไมจะท าใหผสงอายลมความซมเศราได กลนของน าหรอฝน กลนของดน ใบหญาในหญากวางๆ หรอกลนของปา จะท าใหเกดความรสกสดชน หรอออกแบบภมทศนทมสงเรารวมกนเพอสรางการเบยงเบนความสนใจเชนการออกแบบพชพรรณทตองใชการสมผส บบ หรอคน หรอถอไวเพอไดรบกลน ซงจะท าใหผสงอายมปฎสมพนธใกลชดกบพชพรรณ โดยทใบและกลบทตองใชการสมผสแลวไดรบกลน ไดแก ราตร พดตะแคง สายน าผง โมก เปนตน ภาพท 4 ตนพดตะแคง จะไดรบกลนเมอใชการสมผสกลบของดอกไม ทมา : Webmaster – BlogGang, lookmoodeaw, ดอกไมบานในสวน [ออนไลน], เขาถงเมอ 8 พฤษภาคม 2554. เขาถงไดจาก http://www.bloggang.com/mainblog.php?id=lookmoodeaw &month=06-09-2009&group=1&gblog=4

45

5. การมองเหน กระตนสายตาดวยมมมองทตอเนองกนทงภายในและภายนอกภมทศน ท งนท งนนการกระตนทางสายตาอาจท าไดโดย การใชพชพรรณทมรปรางนาสนใจเพอดงดดสายตา เชน ตนปาลมทมรปรางตางจากพชพรรณอนๆอยางชดเจน ความเขยวชอมของพชพรรณ ซงสามารถดงดดความสนใจผสงอายได และการสรางมมมองทท าใหเกดความพงพอใจ หรอความหลากหลายของพชพรรณ นาตนตาตนใจ ซงเปนทศนยภาพทดงดดความสนใจใหลมความซมเศราทเกดขนได 2.2.2 การจดวางองคประกอบของพนทเพอลดปญหาความซมเศรา ลกษณะพนททมสวนเชอมตอระหวางพนท ทมความตอเนอง และมการล าดบพนททนาสนใจเปนจดดงดดใจทท าใหผสงอายมความรสกตดตามและคลอยตาม ลกษณะพนททลกลบ จะมเสนหสงเสรมการคนหา และการดงดดใหอยในสภาพแวดลอมนนๆไดนานท าใหผสงอายไดอยกบธรรมชาตเพอลดสภาวะความซมเศราลงได 1. ล าดบ เปนการเชอมตอใหเปนไปในลกษณะของการเคลอนทสรางความประทบใจและความพงพอใจ การเคลอนททคงเสนคงวาและตดตามไดงายๆจะท าใหเกดการเบยงเบนความสนใจใหอยในปจจบนทกขณะกบสภาพแวดลอมทดงดดใจอยางมเหตผล น าจากจดหนงไปยงอกจดตามล าดบ พยายามไมใหองคประกอบของความสนใจถกขดหรอหยดการเคลอนท 2. เอกภาพ ทเปนความหลากหลายจะสรางความพงพอใจใหผสงอายตนตาตนใจและเบยงเบนความสนใจได ลกษณะเอกภาพตามแนวคด Earle ทสามารถสรางจดสนใจไดจะมลกษณะแบบ Dominance ซงเปนสวนประกอบรองทสงเสรมองคประกอบหลกใหเดน มพลงในการควบคมใหรสกดงดดความสนใจ 3. จงหวะ ทสรางความนาสนใจอยางตอเนองเปนลกษณะแบบรศม (Radiation) ตามแนวคดของ Earle เปนจงหวะทแทรกคณสมบตบางอยางเขามาในปรมาณเพมขนหรอลดลงอยางตอเนอง จะท าใหผสงอายมแรงดงดดหรอสรางจดสนใจใหตดตามและคลอยตาม 2.2.3 คณลกษณะในการจดองคประกอบภมทศนเพอลดปญหาความซมเศรา 1. สการเลอกใชสในการออกแบบภมทศนเพอลดปญหาความซมเศราไดนน จะตองใชสทชวยกระตนความรสกไดด สรางความอบอน มองโลกสดใส มความหวงและฟนจากความโศกเศราจากปญหาตางๆทเกดขนของผสงอาย สสม จะเปนสทใหผลใกลเคยงกบสแดง แตมผลทออนโยนกวา สสมเปนสทท าใหรสกอบอน กระตนความรสก ใหก าลงใจแกผสงอายทมสภาวะความโศกเศราได สสมในธรรมชาตจะเปนลกษณะของสของดอกไม เชนแคแสด ร าเพยสม บานบรหอม บานชน วานหางชาง ดาวกระจาย ทองกวาว คอเดย เปนตน

46

ภาพท 5 ดอกไมสสม ดอกทองกวาว ทมา : โรงเรยนทงไชยพทยา รชมงคลาภเษก ทงดอกจานบานทตนทองกวาว [ออนไลน], เขาถงเมอ 8 พฤษภาคม 2554. เขาถงไดจาก http://tpr-school.blogspot.com/ สเหลอง เปนสทกระฉบกระเฉง สดใส มองเหนคณคาในตวเองและฟนจากความซมเศราได แตขอควรระวงหามใชสเหลองมากเกนไป เพราะจะท าใหไมนามอง พชพรรณไมทมดอกไมหรอใบไมทมสเหลอง เชน โกสนทองอารย เหลองอนเดย กระดงงาไทย ผกากรองเลอย บานเยน สายน าผง เปนตน ภาพท 6 ดาวเรอง ทมา : บรษท ทองเฉลมโกลด ดาวเรองสายพนธใหม ภายใตชอ ทองเฉลมโกลด [ออนไลน], เขาถงเมอ 8 พฤษภาคม 2554. เขาถงไดจาก http://www.thongchaloem.com/

47

สชมพ เปนสทเปนสญลกษณของความรก ซงเปนสทชวยใหคลายความโศกเศราได พชพรรณไมทมดอกไมสชมพ เชน เยอรบราสชมพ พดตานออสเตรเลย เปนตน ภาพท 7 พดตานออสเตรเลย ทมา : Webmaster – BlogGang, Aisha, Cactus Tropical Garden [ออนไลน], เขาถงเมอ 8 พฤษภาคม 2554. เขาถงไดจาก http://www.bloggang.com/viewblog.php?id=embracingislam& group=4&page=5 2. เสนสาย เปนลกษณะทท าใหเกดความรสก สดใส มความหวง จะตองเปนเสนสายทมลกษณะพงขน ซงพรรณไมทมลกษณะทพงขนกเชน ตนหกระจง ตนสนฉตร ทมกงกานทพงขนไปดานบน

ภาพท 8 ตนสนฉตรเปนตนไมทมกงกานทมลกษณะพงขน แสดงถงความหวง เบกบานใจ ทมา : photobucket, thanya02's latest activity [ออนไลน], เขาถงเมอ 8 พฤษภาคม 2554. เขาถงไดจาก http://i703.photobucket.com/albums/ww35/thanya02/arau_he5.jpg

48

3. รปราง ในพชพรรณเปนเสมอนประตมากรรม ทสามารถถงดดความนาสนใจได ลกษณะพรรณไมทมรปรางทนาพงพอใจ สวยงาม และมลกษณะทแปลกตาท าใหผสงอายไดผอนคลายความเศราไดบาง เชน ตนหกระจง มมลกษณะเปนตนไมทมรปรางทมกงกานแผกระจาย ลกษณะรปรางชขนขางบน แสดงถงความหวง และเปนตนไมทมความสวยงามและมเอกลกษณะเฉพาะตวซงสามารถจดวางใหเปนจดดงดดสายตาเพอเบยงเบนความสนใจได

ภาพท 9 ตนหกระจงเปนตนไมทมรปรางสวยงาม มเอกลกษณทชดเจน มลกษณะพชพรรณทสราง ความพงพอใจ สามารถเบยงเบนความรสกโศกเศราได ทมา : สวนประวตศาสตร พลเอก เปรม ตณสลานนท สงขลา พนธไมพนถน2 [ออนไลน], เขาถงเมอ 8 พฤษภาคม 2554. เขาถงไดจาก http://home.generalprempark.com/zone/detail/19/detail.html 4. ขนาดและสดสวน ควรจะสมดลกบสายตา มความสมพนธและสอดคลองกบสดสวนของผสงอาย เพอใหผสงอายไดรสกใกลชดและกบธรรมชาต และควรค านงถงบรบทโดยรอบภมทศนควรใชธรรมชาตลดทอนสดสวนความใหญโตของสถาปตยกรรมไมใหขมสภาพแวดลอมท าใหเกดความพงพอใจและเบยงเบนความรสกโศกเศรา 5. แสงและเงา สรางความแตกตางและความตอเนองในภมทศนใหเกดความนาสนใจ เลอกใชพชพรรณทโปรงเหนรปราง กงกาน เชน ตนลนทม ซงเปนตนไมทท าใหเกดเงาทอดลงบนพนทางเดน ทท าใหนาสนใจ ดงดดใจใหคลอยตาม ค านงถงแสงในเวลาเยนหรอกลางคนทไมสวางมากนก ใหเนนเงารปรางของพรรณไมซงชวยสรางบรรยากาศโรแมนตก สวยงาม และสรางความประทบใจ ในชวงกลางวนเนนความรมเงา เยนสบาย และเนนมมมองทเปด

49

โลงเปนสนามหญามสระน าทสะทอนกบแสงแดดใหความสวาง ซงทกลาวมานนลวนเปนการสรางบรรยากาศใหผสงอายเกดความพงพอใจในสภาพแวดลอมเพอชวยขดเกลาความรสกเศราโศกได 2.3 นอนไมหลบ อาการนอนไมหลบทพบในผสงอายนน คอ ตนกลางดก หรอตนเชากวาปรกต แลวเมอตนแลวจะนอนไมหลบอก จากการศกษาขอมลยงไมพบการวจยทมความชดเจนในดานการใชธรรมชาต สภาพแวดลอม และภมทศนในการชวยแกไขปญหานไดโดยตรง การวเคราะหจงเปนการใชความร วจารณญาณ และแนวทางความคดทเปนไปไดของผวจย เพราะเนองจากปจจยตางๆมสวนท าใหขอมลเกดการแปรผนไดตามความชอบ นสย และสภาวะจตใจของผสงอายแตละบคคล โดยผวจยไดวเคราะหและเสนอแนวทางดงน 2.3.1 สงเราและการกระตนความรสกทสงผลดตอการนอนหลบ 1. เสยง ท านองทเกดขนในภมทศนจะสามารถกลอมใหผสงอายเกดการผอนคลายและการพกผอนไดงาย ดวยการออกแบบทใชเสยง กบจงหวะชวยใหเกดอารมณคลอยตาม เชน เสยงน าตก น าพ เสยงใบไมกระทบกน เสยงตนไมทกระทบกนหรอลมพดผานแลวเปรยบเหมอนเสยงดนตรอยางเชนตนไผ จงควรจดวางภมทศนทใชสงเราตางๆทไดกลาวมานนใกลชดกบสถานทพกผอนของผสงอาย ภาพท 10 น าตกสงเราทกระตนการพกผอน ทมา : บรษท วรณการเดน ดไซน, สวนน าตก [ออนไลน], เขาถงเมอ 8 พฤษภาคม 2554. เขาถงไดจาก http://varun-gardendesign.com/?p=552

50

ภาพท 11 ตนไผสงเราทมเสยงกระตนการพกผอน ทมา : โรงเรยนมารยอปถมภชยภม, ตนไผ [ออนไลน], เขาถงเมอ 8 พฤษภาคม 2554. เขาถงไดจาก http://www.thaigoodview.com/library/contest2552/type1/tech02/09/ya07.html 2. กลน ในภมทศนสามารถบ าบดใหผสงอายเกดการผอนคลายและนอนหลบสบายได ซงจะตองเปนดอกไมทสงกลนหอมในชวงเวลาตอนเยนจนถงเชา ไดแก ดอกโมก แกว ราตร จ าป ปบ การเวก เลบมอนาง ยโถดอกแดง พดซอน สายน าผง เปนตน 2.4 ระแวง เปนสภาวะการเปลยนแปลงทางความคด คดซ าซาก คดหมกมน นอยใจ กลวถกทอดทง ในกรณเมอผสงอายเรมเกดการระแวง ภมทศนสามารถออกแบบเพอสรางความมนใจวาสงแวดลอมไมไดรายอยางทคด ภมทศนทเพมความมนใจ และสรางความรสกปลอดภยกบผสงอายซงสามารถออกแบบสงเรา การจดวางองคประกอบ และคณลกษณะในองคประกอบภมทศนไดดงน 2.4.1 สงเราและการกระตนความรสกเพอลดความกลวและความระแวง 1. เสยง การทผสงอายไดฟงเสยงจากสงมชวต ไมวาจะเปนเสยงนกรอง เสยงกบ ซงสตวทกชนดจะมสญชาตญาณการอยรอด ถาเมอใดทยงมสภาวะแวดลอมทมสงมชวตเคลอนไหวในสภาวะปรกต กจะแสดงถงปลอดภย ทงนการใชพชพรรณเพอชวยในการกรอง

51

มลภาวะเสยงจากภายนอกทไมพงประสงค ไมวาจะเปนเสยง รถยนต เสยงรบกวนตางๆ กจะปองกนไมใหเกดความรสกระแวง หรอไมปลอดภยได 2. การมองเหน พนทในบรเวณทมมมมองกวาง ไมจ ากดสายตา แตอยในบรเวณทมของเขตทชดเจน ท าใหสามารถรบรภาพรวมไดงาย และรสกปลอดภย สรางสภาวะแวดลอมใหรสกถงความแขงแรง มนคง เชนการปลกตนไมใหญทมรปลกษณะทโครงสรางทมนคงและพกพงไดในลานสนามหญากวางๆ มมมองทเหนจะท าใหผสงอายรสกปลอดภย และไววางใจในสภาพแวดลอม 2.4.2 การจดวางองคประกอบของพนทเพอลดความกลวและความระแวง การจดวางองคประกอบของพนทเพอสรางความรสกถงความปลอดภย และไมระแวงในสภาพแวดลอม การจดวางองคประกอบทเปดกวาง โลงดวยความรสกทไมสนสด จะท าใหเกดองคประกอบของความลก งายตอการสงเกต ท าใหรสกปลอดภยและรสกถงการมชวตอย เชน สวนจนทสรางกลอบายไวทผนง ทเปดชองใหผใชไดรบรขนาดของภมทศนทกวางมากกวาความเปนจรง ไดรบรความเคลอนไหวของสงรอบขาง และลดความระแวง ภาพท 12 แสดงลกษณะการจดวางองคประกอบทสรางความรสกโลง และมการเปดชองผนงเพอ ขยายการรบรความกวางในภมทศนเพมขน (สวนจน) ทมา : Wasawat Deemarn, ศนยภาษาและวฒนธรรมจนสรธร มหาวทยาลยแมฟาหลวง [ออนไลน], เขาถงเมอ 8 พฤษภาคม 2554. เขาถงไดจาก http://www.gotoknow.org/blog/travel-stories/242794

52

ภาพท 13 แสดงลกษณะการจดวางองคประกอบทสรางความรสกโลง และมการเปดชองผนงเพอ ขยายการรบรความกวางในภมทศนเพมขน (สวนจน) ทมา : Bunniez , สวนหลวงร.9 [ออนไลน], เขาถงเมอ 8 พฤษภาคม 2554. เขาถงไดจาก http://bunniezshop.blogspot.com/2010/09/9.html 1. ความสมดล ของการจดวางองคประกอบในพนท เปนสวนส าคญทสดทจะเสรมสรางความรสกมนคง และความปลอดภย องครวมและความสมบรณในองคประกอบท าใหผสงอายรบรถงการอยรอด และลดความระแวงในสภาพแวดลอมนน 2. จงหวะการใชจงหวะซ ากนแบบกาวหนาซงจะท าใหรสกเกดการเคลอนททสามารถคาดการณได ควบคมไดจงสรางความรสกปลอดภยใหกบผสงอาย 3. ล าดบ การสรางเรองราวในภมทศนใหเกดความตอเนองเปนล าดบตงแตจดแรกจนถงจดสนสดใหมความชดเจน สามารถใหผสงอายมนใจในสภาพแวดลอมและสรางความรสกควบคมได 2.4.3 คณลกษณะในการจดองคประกอบภมทศนเพอลดความกลวและความระแวง 1. ส สทแสดงถงความรสกปลอดภย คอ สเขยว ระวงอยาใชสเขยวมากไปเพราะอาจจะท าใหเกดความรสกหดห เชองชา และเกดการลงเลใจไดซงเปนทมาของความระแวง สน าเงน เปนสทสามารถลดความกระวนกระวายและความกลวได

53

2. รปราง การจดพนทโดยใชรปรางทมความชดเจน เขาใจงาย มนคง และมการเคลอนไหวทสามารถคาดการณได ใชรปรางทนาสนใจดวยเสนสายทพฒนามาจากสงมชวต ซงเปนสงทสรางความคนเคย จะท าใหลดความระแวงลงได 3. เสนสาย ในภมทศนทสามารถสะทอนความรสกมนคง และลดความระแวงไดนน จะตองเปนเสนสายทตรงไปตรงมา มทศทางทแนวแนและชดเจนไมขาดตอน นง มขอบเขตของเสนสายชดเจน ซงในภมทศนการเลอกพชพรรณ หรอการใชสงปลกสรางจะตองเปนเสนสายทแขงแรง พรรณไมทมเสนสายทมนคง เชนตนไทร จามจร เปนตน

ภาพท 14 ลกษณะพรรณไมทมเสนสายทสอถงความมนคง ปลอดภย และแขงแรง (ตนไทร) ทมา : ทวรดอย, บนทกการเดนทางคนพเนจร [ออนไลน], เขาถงเมอ 8 พฤษภาคม 2554. เขาถงไดจาก http://janjow.exteen.com/20080508/entry 4. ขนาดและสดสวน ใชหลกการของสดสวนทสมบรณ ทจะแฝงความรสกสมดล และสมบรณขนในภายใตจตส านกของการรบรของสดสวนทเปนธรรมชาต หรอการใชพชพรรณทมสดสวนทสมบรณ ทสรางความเตมเตมใหกบความรสก สรางความมนคง ทน าไปสความรสกปลอดภย เชน ดอกทานตะวน ดอกเดซ เปนตน สดสวนของตนไมจะตองมความเหมาะสมกบล าตน หรอลกษณะการแผของกงกาน จะตองค านงใหเกดความสมดล

54

ภาพท 15 ดอกทานตะวน เปนดอกไมทมสดสวนทสมบรณ สรางความรสกสมบรณ ทมา : Webmaster – BlogGang, sunsmile_a, ทงทานตะวน [ออนไลน], เขาถงเมอ 8 พฤษภาคม 2554. เขาถงไดจาก http://www.bloggang.com/viewdiary.php?id=sunsmile-a&group =3&month =01-2009&date=14 5. แสงและเงา ควรใชพชพรรณ ไมพม ดอกไม ไมคลมดน หรออนๆทมคณสมบตในการสะทอนแสงในทแคบหรอแสงเขาถงไดนอย เพราะภมทศนทสรางความรสกปลอดภยจะตองมแสงสวางเพยงพอทจะแสดงความชดเจนของวสดตางๆในภมทศนได เพอใหผสงอายลดความรสกระแวงในสภาพแวดลอม 2.5 ความจ าเสอม อาการหลงลมของผสงอาย จะมลกษณะทจ าเรองราวในอดตไดดกวาเรองราวในปจจบน มกจะลมเหตการณทเกดในประจ าวน แตจ าเรองราวเกาๆไดด สบสนเวลาระหวางกลางวนและกลางคน ซงภมทศนสามารถกระตนความรสกใหตอบสนองกบความจ าของผสงอายได ซงสามารถอธบายการวเคราะหไดดงน 2.5.1 สงเราและการกระตนความรสกทสงผลตอความทรงจ า 1. การมองเหน เปนสงเราทเกยวของกบการจดวางภมทศนทใชชวงเวลาในแตละวน กบสภาพแวดลอมรอบตวผสงอายทมการเปลยนแปลงตามกาลเวลา ไมวาจะเปนแสงหรอเงา ของพชพรรณ ประตมากรรม หรอวสดตางๆทตกกระทบกบพน บงบอกเวลา และสะทอนภาพท

55

เคยเกดขนมาเพอทบทวนความทรงจ า จงควรออกแบบลกษณะพนทวางเพอการสงเกตการเปลยนไปของภาพทเกดขน เพอกระตนเหตการณทเคยเกดขน ใหกลบมาจ าเหตการณนนไดอกครง 2. กลน เปนสงเราทชวยกระตนประสาทสมผสเกยวกบความทรงจ าไดด เชน กลนของพชพรรณทสงกลนในชวงเวลาตางๆของวน หรอตามฤดกาล จะชวยทบทวนความจ าและดงภาพเกยวกบชวงเวลาทพชพรรณนนเคยไดสงกลนในชวงเวลาทผานมา ไปกระตนความรสก และสภาพแวดลอมทเคยเกดขนกลบมาเพอทบทวนความจ าอกครง เปนการสรางสภาพแวดลอมเพอกระตนความทรงจ า ทงนจะตองค านงถงชวงเวลาการสงกลนของพชพรรณตางๆ และค านงถงทศทางของลมทจะกระจายกลน ซงลมออนๆจะชวยในการกระจายกลนของพชพรรณไดด พรรณไมทสงกลนตามชวงเวลาของวนมดงน พชพรรณทออกดอกในฤดหนาว ควรปลกไวทางทศเหนอ ของพนทเพอใหลมหนาวพดกลนเขามา เชน พญาสตบรรณ จกทะเล จนทรกะพอ สพรรณการ พะยอม ล าดวน เลยน ชอมาล ฯลฯ พชพรรณทออกดอกในฤดฝน ควรปลกตนไมนนทางทศใตของพนท เพราะถาลมฝนพดมากจะพดผานกลน เชนโมก จ าป จ าปา พดตางๆ ปบ จนทนหอม ฯลฯ ภาพท 16 ดอกโมก ทมา : Koto Hapu , อวดดอกไมในบาน [ออนไลน], เขาถงเมอ 12 พฤษภาคม 2554. เขาถงไดจาก http://kotohapu.blogspot.com/2010/03/koto3.html

56

ภาพท 17 ดอกจ าป ทมา : อภสรา ชนชนะ , ดอกจ าป [ออนไลน], เขาถงเมอ 12 พฤษภาคม 2554. เขาถงไดจาก http://apisara6843.mystudent.in/2010/12/07/ พชพรรณทออกดอกตลอดป สามารถปลกไดทวๆบรเวณเพราะถงแมลมจะมาทางไหน กจะสามารถพดกลนหอมไดตลอดทงปเชนกน ดอกไมทสงกลนหอมทออกทงป เชน โมก สายหยด บหงาสาหร พกล ชงโค ฯลฯ พชพรรณทสงกลนตอนเชา ไดแก สายหยด ราชาวด กระดงงาไทย มหาหงส บหงาสาหร เดหล กระทง ภาพท 18 สายหยด ทมา : ละอองดาว สาแกว , ดอกไมในวรรณคด [ออนไลน], เขาถงเมอ 12 พฤษภาคม 2554. เขาถงไดจาก http://wwwla-ongdaow.blogspot.com/p/blog-page_25.htm

57

ภาพท 19 บหงาสาหร ทมา : กลมพชศาสตร วทยาศาสตรเกษตร คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย มหาวทยาลยราชภฏ สราษฎรธาน, ไมดอกหอม [ออนไลน], เขาถงเมอ 12 พฤษภาคม 2554. เขาถงไดจาก http://www.jobsthailand.com/flower/index.php?option=com_content&task=view&id=38&Itemid=57 พชพรรณทสงกลนหอมตอนเยนไปถงรงเชา ไดแก ดอกโมก แกว ราตร

จ าป ปบ การเวก เลบมอนาง พดซอน มดอกหอมตลอดป สวนจนทรกระพอ มณฑา ยหบ

เขยวกระแต จ าปน ล าดวน ทเรมหอม ตงแต พฤศจกายน เมษายน

ภาพท 20 ราตร ทมา : Easy Street, เจาราตร [ออนไลน], เขาถงเมอ 12 พฤษภาคม 2554. เขาถงไดจากhttp://zplus.exteen.com/20080612/entry

58

ภาพท 21 เลบมอนาง ทมา : บานและสวน, เลบมอนางดอกซอน [ออนไลน], เขาถงเมอ 12 พฤษภาคม 2554. เขาถงไดจาก http://www.baanlaesuan.com/plantlover/webboard/viewtopic.aspx?qId=2089 พชพรรณทสงกลนหอมตลอดทงวน ไดแก ดอกคดเคา ทวาราตร บนนาค ทองอไร เขมหอม กนเกรา พกล มะล ชะลดชาง นนทร พะยอม กลวยไม เรมหอมไปตงแตเดอนธนวาคมไปจนถงเดอนมนาคม พชพรรณทสงกลนหอมทงวน ทงคน ไดแก ดอกพทธชาดสามส มะลซอน มะลล นางแยม มดอกหอมตลอดป และยงม ช ามะนาด ทจะเรมผลดอกตงแต มนาคม-มถนายน ของทก ๆ ป 3. สรปทายบท

การน าหลกการจตวทยาผสงอายมาใชในการออกแบบภมทศน ไดวเคราะหแนวทางการออกแบบภมทศนทตอบสนองความตองการ เพอสงเสรมสขภาพจตผสงอาย ซงประกอบไปดวยการสงเสรมสมพนธภาพในครอบครวและสงคม การรกษาสขภาพ และหาแนวทางการออกแบบภมทศนเพอแกปญหาสขภาพจตของผสงอาย โดยการคนควาหาขอมลดานจตวทยาผสงอาย และการน าจตวทยามาใชในการออกแบบภมทศน น าขอมลทงสองมาวเคราะหเพอหาแนวทางการออกแบบ ซงมโครงสรางแนวทางการออกแบบดงน 1. สงเราและการกระตนความรสกในภมทศน 2. การจดวางองคประกอบของพนทในภมทศน

59

3. คณลกษณะขององคประกอบในภมทศน จากโครงสรางการศกษาเพอหาแนวทางการออกแบบภมทศน ไดน าขอมลมาวเคราะหและสรปหลกการทสามารถใชในการออกแบบภมทศนเพอผสงอายไดดงน 1. ภมทศนกบสขภาพจตผสงอาย ภมทศนเพอสงเสรมสมพนธภาพในครอบครวและสงคม จากการวเคราะหจะอธบายถงประโยชนของภมทศนทสามารถชวยใหผสงอายไดมสมพนธภาพทดกบบคคลรอบขางในครอบครวและสงคม เปนลกษณะภมทศนทออกแบบพนทใหผสงอายเขาถงไดงายจะชวยสงเสรมการมปฏสมพนธในรปแบบของ การสรางกจกรรม หรอการจดพนทเพอการพดคย เปนตน ภมทศนเพอสงเสรมการรกษาสขภาพจต ซงจะแบงเปน 2 ลกษณะไดแกสงเสรมการออกก าลงกาย และการพกผอนหยอนใจของผสงอาย ซงควรออกแบบภมทศนเพอดงดดความสนใจใหออกมาใชงานท าใหเกดการเคลอนไหวทางสรระ และสรางบรรยากาศในสภาพแวดลอมใหรสกถงสภาวะสบาย ใหผสงอายไดใชภมทศนเพอการพกผอนหยอนใจ 2. ภมทศนเพอแกปญหาสขภาพจต 1. ความเครยดและวตกกงวล ลกษณะของภมทศนจะใชธรรมชาตในการบ าบดความรสกของผสงอายใหเกดการผอนคลายความเครยด 2. ความซมเศรา ลกษณะภมทศนจะใชธรรมชาตในการดงดดและเบยงเบนความสนใจใหลมความโศกเศราและฟนฟความรสกใหดขน 3. นอนไมหลบ ลกษณะภมทศนทชวยไดนนเนนสงเราและการกระตนความรสกเปนหลกในการบ าบดจตใจใหผสงอายมความรสกคลอยตามกบธรรมชาต คอ กลน และเสยง มเพยง 2 ขอนทสามารถกระตนการพกผอนในตอนกลางคนได 4. ระแวง ลกษณะภมทศนตองออกแบบใหสภาพแวดลอมสรางความมนใจ มนคงและปลอดภย และสรางความรสกวา สภาพแวดลอมโดยรอบไมไดเลวรายและไมท าอนตรายแกผสงอาย 5. ความจ าเสอม ลกษณะภมทศนจะใชสงเราในธรรมชาตในการดงภาพสภาพแวดทเคยเกดขนกลบมาเพอทบทวนความทรงจ า ในปจจบน สงเราทจะกระตนความทรงจ าไดคอ กลนและการมองเหน ซงการแกไขปญหาสขภาพจตของผสงอายนน จะใชหลกการออกแบบภมทศนทเกยวของกบจตวทยาผสงอาย ซงจะพอสรปความสมพนธไดตามตารางตอไปน

60

ตารางท 5 แสดงสรปการวเคราะหแนวทางการน าหลกการจตวทยาผสงอายมาใชในการออกแบบ ภมทศนเพอแกปญหาสขภาพจตผสงอาย

ปญหาสขภาพจตของผสงอาย

ความเครยดและความวตกกงวล

ความซมเศรา

นอนไมหลบ

ระแวง ความจ าเสอม

1.สงเราและการกระตนความรสกในภมทศน - เสยง - การสมผส - รส - กลน - การมองเหน 2.การจดวางองคประกอบของพนทในภมทศน - แบบแผน - ล าดบ - ความสมดล - เอกภาพ - จงหวะ 3.คณลกษณะขององคประกอบในภมทศน - ส - เสนสาย - รปราง - ขนาดและสดสวน - แสงและเงา

สญลกษณแสดงความสมพนธ

61

บทท 5 เสนอแนะแนวทางการออกแบบภมทศนเพอผสงอาย

การออกแบบภมทศนและสภาพแวดลอมเพอผสงอายโดยใชหลกการจตวทยาทไดศกษามาวเคราะหหาแนวทางทจะชวยแกไขปญหาสขภาพจตผสงอายและสงเสรมสขภาพจตผสงอายซงภมทศนเพอผสงอายนน จะตองมลกษณะทใชธรรมชาตบ าบดความรสก ดงดดและเบยงเบนความสนใจใหอยในสภาพแวดลอมนน สรางความพงพอใจ สรางความรสกปลอดภย และกระตนความรสกใหไปในทศทางบวกได ซงจะสรปแนวทางการน าหลกการจตวทยามาใชในการออกแบบภมทศนเพอผสงอาย ไดดงน 1. แนวทางการออกแบบสงเราในภมทศนเพอกระตนความรสกผสงอาย 1.1 เสยง 1. สรางสภาพแวดลอมโดยการปลกพชพรรณทใหรมเงา เปนแหลงอาหารของสตวตางๆใหเขามาอยอาศย เชน นก กระรอก เปนตน เพราะเสยงรองของสตวจะท าใหผสงอายมความรสกผอนคลายและสรางความรสกปลอดภย ภาพท 22 นก เปนสงมชวตทเปลงเสยงรองท าใหผสงอายเกดการผอนคลายและรสกปลอดภย ทมา : กระดานขาว Savebird, Arctic Warbler [ออนไลน], เขาถงเมอ 20 พฤษภาคม 2554. เขาถงไดจาก http://thaimisc.pukpik.com/freewebboard/php/vreply.php?user=savebird&topic=1154

62

2. สรางเสยงจากพชพรรณ โดยเมอทลบกระทบกนจะท าใหเกดเสยงทคลายกบเสยงดนตรอยางเชนตนไผ ใบหรอล าตนเมอกระทบกนจะท าใหเกดเสยงตางๆทท าใหผสงอายผอนคลายความเครยด และชวยแกปญหานอนไมหลบในชวงกลางคน 3. เสยงทเกดจากการเคลอนไหวของน า ไมวาจะเปนน าตก หรอน าพ จะสรางจงหวะความตอเนองใหดงดดและเบยงเบนความสนใจ ผอนคลายความเครยด และสงเสรมการพกผอนของผสงอาย 4. การใชพชพรรณ หรอการจดวางพชพรรณทมขนาดใบละเอยดหรอมทรงพมแนนในทศทางทเสยงเขามารบกวน เชน โมกรา ชาขอย แกว เปนตน ซงพชพรรณดงกลาวจะชวยลดเสยงทจะท าใหผสงอายเกดความเครยด ความกงวล และความระแวงได ภาพท 23 ชาขอย พรรณไมทมใบพมละเอยดสามารถลดเสยงรบกวนจากภายนอกได ทมา : ตนไมของเรา, ตนขอยท ารว [ออนไลน], เขาถงเมอ 20 พฤษภาคม 2554. เขาถงไดจาก http://www.tonmai2jo.com/index.php?mo=3&art=443356

1.2 การสมผส 1. ออกแบบใหเกดการสมผสอยางตอเนองโดยใชผวสมผสของทางเดน พชคลมดน สระน า ประตมากรรม และพชพรรณใหสอดคลองกนมความหลากหลายเพอกระตนความรสกแตไมขดแยงกน

63

2. ออกแบบภมทศนใหผสงอายไดสมผสกบธรรมชาตทออนโยนเพอผอนคลายความเครยดเชน การจดใหมผวทางเดนทคลมไปดวยหญาหรอพชคลมดนทเชอเชญใหผสงอายสมผสพนผวดวยเทาเปลา ออกแบบสนามหญากวางๆทมรมเงาของตนไมใหญเพอชกจงใหผสงอายไดนง เดน และสมผสกบธรรมชาตอยางใกลชดเพอลดความเครยด

ภาพท 24 ภมทศนทมทางเดนปกคลมดวยหญา เพอเชญชวนใหผสงอายสมผสพนผวดวยเทาเปลา ทมา : S Diaper Contracts, Gallery [Online], accessed 20 May 2011. Available from http://www.sdiaperlandscapes.co.uk/gallery.html 3. ออกแบบภมทศนใหกระตนการสมผสเชน การปลกตนไมทมลกษณะของล าตนทมผวสมผสทหยาบ จะชกจงความรสกใหผสงอายเขาไปสมผส และการปลกพชพรรณทมใบละเอยดมความออนไหวและออนนมนาสมผส จะท าใหเบยงเบนควานสนใจจากสภาวะซมเศราได 1.3 รส 1. การใชพชพรรณออกผลทสามารถกนไดหรอกนไมได ซงท าใหผสงอายรบรรสไดจากกลนและการมองเหน รสทรบรจะแสดงถงความหอมหวานของผล สามารถผอนคลายความเครยดและเบยงเบนความซมเศราทเปนปญหาของผสงอาย

64

ภาพท 25 มะเขอเทศ เปนพชพรรณทท าใหผสงอายรบรสไดจากกลนและการมองเหน ทมา : inhabitat, Gallery: MICKEY MOUSE ECO FARMING [Online], accessed 20 May 2011. Available from http://inhabitat.com/mickey-mouse-sustainable-farming-at-disney-worlds-epcot-center/857819226_3a3948974f_o1/ 1.4 กลน 1. ใชพชพรรณทสามารถสงกลนกระจายไปไดไกล ดงดดใหผสงอายเขามาใชงานในพนท ซงเปนการกระตนใหเคลอนไหวทางสรระ พชพรรณทสงกลนกระจายไปไดไกลกเชน ราตร แกว บนนาค พะยอม เปนตน 2. การใชพชพรรณทตองใชการสมผส บบ หรอถอเอาไวเพอใหไดกลนนนจะท าใหผสงอายมปฏสมพนธกบพชพรรณ ซงเบยงเบนความรสกซมเศราได พชพรรณทสงกลนเมอสมผส เชน โมก ราตร สายน าผง พดตะแคง เปนตน 3. การจดวางพชพรรณโดยค านงถงชวงเวลาตางๆของวน ฤดทสงกลนและทศทางลมทสงผลการกระจายของกลน จะสามารถท าใหผสงอายดงภาพหรอเหตการณในอดตกลบมาเพอทบทวนความทรงจ าได 4. จดวางพชพรรณทมกลนไวในพนททโอบลอมบรเวณทางเดน เปนซมตนไม หรอปลกไวใตทนง เชน พดซอน มะล พะยอม จ าปา ล าดวน เปนตน เพอใหกลนของพชพรรณผอนคลายความรสกตงเครยด

65

ภาพท 26 ปลกพชพรรณทมกลนหอมบรเวณทางเดน เปนซมตนไม ทมา : umarin, ไมเลอย –ไมซม [ออนไลน], เขาถงเมอ 20 พฤษภาคม 2554. เขาถงไดจาก http://www.umarin.com/board/index.php?topic=324.0 5. ปลกพชพรรณทสงกลนหอมตงแตตอนเยนไปถงรงเชา เชน แกว โมก จ าป เลบมอนาง เปนตน ไวบรเวณทตองการจะพกผอนในเวลากลางคน เพราะกลนหอมจะท าใหผสงอายรสกผอนคลายและแกปญหาการนอนไมหลบลงได 1.5 การมองเหน 1. กระตนสายตาดวยมมมองทมความตอเนองทงภายในและภายนอกภมทศน และใชพชพรรณทมรปรางนาสนใจเพอดงดดสายตาเชน ตนปาลม ลนทม เปนตน 2. การจดภมทศนทคอนขางเปดโลง เปดมมมองกวาง เพอใหผสงอายไดมองเหนสวนตางๆไดอยางตอเนองและชดเจน ลดความวตกกงวล และสรางความรสกปลอดภยในสภาพแวดลอม 3. ปลกพชพรรณทมลกษณะโครงสรางทมนคง เชนตนโพธ ตนไทร เมอผสงอายไดมองเหนรสกถงความมนคงและไววางใจในสภาพแวดลอม 4. ปลกพชพรรณทมสสนสดใส เพอดงดดความสนใจและเบยงเบนความรสก และสสนของพรรณไมยงดงดดใหผสงอายเขาไปใชงานในภมทศนและสงเสรมการมองโลกในแงดขนได

66

ภาพท 27 การจดวางพชพรรณทสรางสสนใหผสงอายมองโลกในแงดและผอนคลายความเครยด ทมา : Gardenvisit Editorial, Hare Hill Gardens [Online], accessed 20 May 2011. Available from http://www.gardenvisit.com/garden/hare_hill_gardens 2. แนวทางการจดวางองคประกอบของพนทในภมทศนเพอผสงอาย 2.1 แบบแผน 1. ควรออกแบบขอบเขตของพนททมความชดเจนและแขงแรง โดยค านงถงความตอเนองเหมอนกนตลอดทงพนท ซงเปนแบบแผนทเขาใจงาย ลดความวตกกงวลและหลกเลยงไมใหผสงอายเกดความสบสน ภาพท 28 ภมทศนทมแบบแผนทเขาใจงาย มขอบเขตทชดเจนและแขงแรง ทมา : THE LUXURY TRAVELER, Gunnebo House and Gardens [Online], accessed 20 May 2011. Available from http://www.luxurytraveler.com/gardens_of_gothenburg.htm

67

2. ใชความสมมาตรและความอสมมาตร ในปรมาตรทเหมาะสมถาใชแบบแผนทมความสมมาตรมากเกนไปจะสรางความรสกถกควบคม อาจรสกอดอดได แตถาใชแบบอสมมาตรเขามาใชสรางแบบแผนทไมชดเจนมากนกกท าใหพนทมเสนหและสรางแรงดงดดเบยงเบนความสนใจ ภาพท 29 ภมทศนทใชแบบแผนแบบอสมมาตร จะสรางเสนหและแรงดงดดเพอเบยงเบนความ สนใจ ทมา : Architecture-Page, UQAM City Forest [Online], accessed 20 May 2011. Available from http://www.architecture-page.com/go/projects/uqam-city-forest__2 2.2 ล าดบ 1. ล าดบองคประกอบใหมความตอเนองและกลมกลน คอยๆมการเปลยนแปลงเพอสรางอารมณใหผสงอายมความรสกตอเนองไมขาดตอน และคาดการณเหตการณทจะเกดขนได ใชจดสนใจทคอยๆเปลยนแปลงรปราง โดยใชวสดทมความคลายคลงกน จะสรางความพงพอใจ ผอนคลายความเครยด รสกปลอดภย และเบยงเบนความรสกใหคลอยตามอยางตอเนอง 2. ออกแบบพนททางเดนทมการคลคลาย มการเปลยนแปลงขนาดแบบคอยเปนคอยไป สรางมมมองและจดสนใจตามล าดบจากภายในสภายนอกภมทศนอยางตอเนอง

68

ภาพท 30 การล าดบเสนสาย รปทรง ทางเดนทมการคลคลายและเปลยนแปลงขนาดแบบคอยเปน คอยไป ทมา : How to build a paved garden, decorative garden road [Online], accessed 25 May 2011. Available from http://trendirs.com/outdoor-designs/how-to-build-a-paved-garden/ 2.3 ความสมดล 1. สรางความสมดลโดยการจดองคประกอบในพนทดวยระยะหางขององคประกอบ คาน าหนกในแตละสวนของพนทจะตองมความสมดล และมความกลมกลน 2. สรางความสมดลในธรรมชาต โดยการสอดแทรกธรรมชาตเขาไปใหเหมาะสมกบบรบทโดยรอบ อาคาร หรอสวน ทมการออกแบบโดยมสระน าซงเปนธรรมชาตทสรางความสมดลใหกบชวต และสรางความตอเนองใหกบพนท ซงความสมดลในธรรมชาตจะท าใหผสงอายลดความวตกกงวล และสรางความรสกปลอดภย 3. ใชองคประกอบทนาสนใจ แทนคาน าหนกทมากกวาองคประกอบทเปนพนฐานทวไป โดยการสรางความสมดลของความนาสนใจมากกวาความสมดลในการจดวางองคประกอบในพนท เพอเบยงเบนความรสกซมเศรา

69

ภาพท 31 ความสมดลทใชองคประกอบทวไปแทนคาน าหนกองคประกอบทเปนพนฐาน ทมา : Salinity Management Guide, Calculating your landscape's evapotranspiration [Online], accessed 25 May 2011. Available from http://www.salinitymanagement.org/ Salinity Managemen Guide/ew/ew_11.html 2.4 เอกภาพ 1. ออกแบบสวนประกอบรองทสงเสรมองคประกอบหลกใหเดน เพอมพลงในการควบคมไมใหเดนเกนไป และควบคมการกระท าในการจดวางองคประกอบทงหมด เชนการสรางจดสนใจ ทสามารถเบยงเบนความสนใจของผสงอายได ภาพท 32 สวนเซน เปนสวนทมความเปนเอกภาพใชองคประกอบรองควบคมความเดนของ องคประกอบหลก สรางความตอเนอง และความกลมกลนทางสายตา ทมา : LAYA BEADING, Zen Garden [ออนไลน], เขาถงเมอ 20 พฤษภาคม 2554. เขาถงไดจาก http://www.rayabeading.com/knowledge_detail.php?id=18&ln=th

70

2. ออกแบบการจดวางพชพรรณ หรอการจดวางองคประกอบตางๆใหเกดการประสานกนอยางตอเนอง เชนการเหลอมซอนกนของพชพรรณ เพอสรางเอกภาพทางสายตา ใหเกดความตอเนอง และความกลมกลน 2.5 จงหวะ 1. การจดองคประกอบใหซ ากนและสรางจงหวะใหมความตอเนองจะสงเสรมใหผสงอายเคลอนไหวทางสรระ สงเสรมการท ากจกรรม ซงจงหวะทซ ากนอยางกาวหนาจะท าใหผสงอายมความรสกเคลอนททสามารถคาดการณได สามารถรสกควบคมสภาพแวดลอมได ภาพท 33 ภมทศนทแฝงดวยจงหวะทซ ากนอยางตอเนองจะสงเสรมผสงอายเคลอนไหวทางสรระ ทมา : EXOTIC INTERIORS, HEDGED HANDSOMELY [Online], accessed 25 May 2011. Available from http://exoticinteriors.wordpress.com/category/landscape/page/2/ 2. ออกแบบจงหวะโดยสอดแทรกคาน าหนกขององคประกอบในปรมาณทเพมขนและลดลงเปนจงหวะ สรางความนาสนใจและเบยงเบนความรสกใหคลอยตามจงหวะในธรรมชาตได 3. แนวทางการออกแบบคณลกษณะในการจดองคประกอบภมทศนเพอผสงอาย 3.1 สในภมทศน 1. สแดงเปนสทท าใหกระปรกระเปราตนตว เหมาะกบภมทศนทตองการใหผสงอายออกก าลงกาย ขอควรระวงคอควรใชในปรมาณทเหมาะสม ควรสอดแทรกไปในดอกไมพชพรรณ มานง เปนตน

71

ภาพท 34 สแดงทใชในภมทศนท าใหผสงอายรสกกระปรกระเปราตนตว ทมา : Gardenvisit Editorial, LongHouse Reserve and Sculpture Garden [Online], accessed 20 May 2011. Available from http://www.gardenvisit.com/garden/long_house_reserve_and_ sculpture_garden 2. สน าเงน เปนสทท าใหเกดการเพงพนจสรางสมาธ ผอนคลายความเครยด ท าใหผสงอายรสกปลอดภย และรบรถงความมนคงทจะไววางใจในสภาพแวดลอมได ภาพท 35 สน าเงนในภมทศนสามารถเสรมสรางสมาธใหกบผสงอาย ทมา : flickr, Blue Stick Garden [Online], accessed 20 May 2011. Available from http://www.flickr.com/photos/caribb/226589362/

72

3. สเหลอง เปนสทสามารถชวยใหผสงอายมองโลกในแงด สดใส มองคณคาในตวเองและฟนจากความซมเศราไดด 4. สเขยวเปนสทท าใหรสกผอนคลาย ลดการเกดวตกกงวล และความปลอดภยในพนท ซงควรออกแบบใหผสมเฉดสใหเกดความเขมหลายระดบเพอใหเกดความลกและสรางความนาสนใจ 5. สสม เปนสทสรางความรสกอบอน กระตนความรสกใหก าลงใจผสงอายทมความโศกเศรา 6. สชมพ เปนสแหงความรก ซงเปนสงทคลายความโศกเศราไดและเสรมสรางการมองโลกในแงด สะทอนถงความสวยงาม 7. การใชสในภมทศนเพอผสงอายตองค านงถงความเขมของสและเฉดส การใชสโดยคอยๆลดระดบสใหเกดความหลากหลาย รกษาระดบของเฉดส ซงท าใหภมทศนมความกลมกลน และมความตอเนอง 3.2 เสนสาย 1. ออกแบบภมทศนโดยใชเสนสายของน าและการปลกพชพรรณตามขอบของทางเดนจะท าใหเกดความรสกออนโยน โดยใชเสนสายทออนนม อสระและเปนเสนโคงจากธรรมชาต มความตอเนองของเสนสาย ท าใหผสงอายผอนคลายความเครยด ภาพท 36 การปลกพชพรรณตามขอบทางเดนจะท าใหผสงอายเกดความรสกออนโยน ทมา : How to build a paved garden, garden pavement [Online], accessed 25 May 2011. Available from http://trendirs.com/outdoor-designs/how-to-build-a-paved-garden/

73

2. ออกแบบเสนสายทท าใหเกดความรสก สดใส มความหวง จะตองเปนเสนสายทมลกษณะพงขน ซงพชพรรณทมกงกานทพงขนดานบน เชน ตนหกระจง ตนสนฉตร เปนตน 3. ออกแบบเสนสายทตรงไปตรงมา มทศทางทแนวแนชดเจนไมขาดตอน นง มขอบเขตของเสนสายทชดเจน หรอเสนทมลกษณะเปนเสนโคงคว าลง จะเสรมสรางความรสกมนคง ปลอดภยใหกบผสงอาย ซงพชพรรณทมเสนสายลกษณะนเชน ตนไทร จามจร เปนตน 3.3 รปราง 1. ออกแบบภมทศนโดยใชรปรางงายๆชดเจน มจ านวนชนดนอยทสดค านงถงความสมดลของรปรางทมลกษณะทมเอกลกษณอยเฉพาะตว ปองกนการสบสนทท าใหผสงอายเกดการวตกกงวล ภาพท 37 ภมทศนทใชรปรางงายๆชดเจน มจ านวนชนดนอยแตค านงถงความสมดลของรปราง ทมา : Landscape Design, Understanding the Elements of Landscape Design [Online], accessed 25 May 2011. Available from http://www.landscape-design-advisor.com/basics-of-landscape-design.html 2. ออกแบบโดยใชพชพรรณลดความแขงกระดางของรปรางไมวาจะเปนผนง หรอสงกอสรางอนๆ เชน การปลกตนตกแกเกาะตามผนง เปนตน ซงจะท าใหรปรางทแขงกระดางดสบายตาและผอนคลายความเครยดผสงอายได 3. ใชรปรางของพชพรรณทมความสวยงามเปนเสมอนประตมากรรมและโดดเดนในภมทศน เพอดงดดและเบยงเบนความสนใจผสงอาย เชน ตนหกระจง ลนทม เปนตน 4.ใชรปรางทมความชดเจน เขาใจงาย และมลกษณะรปรางทมนคงและแขงแรง จะใหผสงอายมความรสกมนใจในสภาพแวดลอม

74

3.4 ขนาดและสดสวน 1. ออกแบบองคประกอบของภมทศนทางแนวตงและทางแนวนอนใหมสดสวนทสมพนธกน เพอความกลมกลน ภาพท 38 ภมทศนทแสดงองคประกอบทางแนวตงและแนวนอนใหขนาดและสดสวนทสมพนธกน ทมา : DARGEN, Timeless Landscape Design [Online], accessed 25 May 2011. Available from http://dargan.com/about-us/book/ 2. ออกแบบขนาดและสดสวนในภมทศนใหสมดลกบสายตามความสมพนธและสอดคลองกบสดสวนผสงอาย เพอใหผสงอายไดใกลชดกบธรรมชาต 3. ใชหลกการของสดสวนทสมบรณ ทแฝงความรสกสมดล สดสวนทสมบรณจะเตมเตมความรสก สรางความมนคง พชพรรณททมสดสวนทสมบรณเชน ดอกทานตะวน ดอกเดซ เปนตน 4. หลกเลยงการใชพชพรรณทมขนาดใหญโตหรอหยาบในพนทขนาดเลก เพราะจะท าใหผสงอายรสกอดอด 5. ควรพจารณาขนาดตามระยะหางจากจดมอง เพอสรางความกลมกลนและไมหลดจากความสนใจของผสงอาย 3.5 แสงและเงา 1. สรางความประทบใจดวยการใชพชพรรณทมใบพมหนาแนนแตโปรงพอทจะใหแสงเขาถงได จะท าใหภมทศนมความรมรนและสรางบรรยากาศเพอการผอนคลาย อาจออกแบบทนงใตตนไม เพอใหผสงอายไดนงพกผอนหยอนใจ

75

2. สรางความแตกตางและความตอเนองในภมทศนใหเกดความนาสนใจโดยการเลอกพชพรรณทโปรงเหนรปราง กงกาน ทสวยงาม ค านงถงแสงและเงาทตกกระทบลงพนดน ผนหญา หรอทางเดน เนนเงารปรางของพชพรรณชวยสรางบรรยากาศและสรางความประทบใจทเบยงเบนความรสกใหผสงอายใหเกดการผอนคลาย และคลายความโศกเศรา ตนไมทมเอกลกษณกงกานทสวยงาม เชน ลนทม หกระจง น าเตาญปน เปนตน ภาพท 39 แสงและเงาทชวยสรางบรรยากาศและสรางความประทบใจในภมทศน ทมา : DARGEN, "Marble Fountain" - Hans Rucker [Online], accessed 25 May 2011. Available from http://www.helmholtz-muenchen.de/en/press-and-media/arts/artistic-objects/marble- fountain /index.html?fontSize=A510 3. ใชพชพรรณกรองแสงสะทอนจากวตถเพอควบคมความจาของแสง และในพนททแคบแสงเขาถงไดยาก กควรปลกพชพรรณ ไมพม ไมคลมดน ทมคณสมบตสะทอนแสงโดยผวเรยบจะมคณสมบตดดซบแสงไดมากกวาผวหยาบ

76

บทท 6 บทสรปและขอเสนอแนะ

จากการศกษาขอมลและทบทวนองคความรทเปนประโยชนเกยวกบแนวทางการน าหลกการจตวทยามาใชในการออกแบบภมทศนเพอผสงอายนน ผวจยไดวเคราะหความเปนไปไดและใชองคความรทไดจากศกษามาสรปเปนแนวทางการออกแบบภมทศนเพอผสงอาย ตามวตถประสงคของการศกษาวจย เพอจดมงหมายในการตอบสนองความตองการ และสอดคลองกบสภาวะจตใจของผสงอาย 1. บทสรปการออกแบบภมทศนเพอผสงอาย ความเปนมาของการศกษาวจย เกดจากกระแสการตนตวในโครงสรางของประชากรในอนาคต ทมแนวโนมจะมผสงอายเพมขนในสงคม การใสใจในสภาพแวดลอมจงมความส าคญมากตอสภาวะสงคมของผสงอายในวนขางหนา จงไดแนวความคดในการออกแบบภมทศนโดยใชหลกการจตวทยาผสงอายเขามาเกยวของ ซงผวจยไดศกษาขอมลตามวตถประสงคทไดก าหนดไว เพอสรปหลกการ ทฤษฎ ตางๆมาวเคราะหเพอหาแนวทางการออกแบบภมทศนเพอผสงอาย จากการศกษาคนควาหลกการ ทฤษฎ และงานวจยตางๆทเกยวของกบจตวทยาผสงอาย ซงสรปได 2 ลกษณะทสามารถออกแบบภมทศนใหตอบสนองความตองการและสงเสรมสภาพจตใจของผสงอายได 1. การสงเสรมสขภาพจตผสงอายซงประกอบไปดวย การรกษาสขภาพ ซงหมายถง การออกก าลงกายและการพกผอนหยอนใจ 2. การแกไขปญหาสขภาพจตผสงอาย ซงจะประกอบไปดวย ความวตกกงวล ซมเศรา นอนไมหลบ ความระแวง ความจ าเสอม ซงจากหลกการและทฤษฎทกลาวมานนเปนจตวทยาผสงอาย ทเกยวของกบการออกแบบภมทศนซงจะมโครงสรางหลกๆในการวเคราะหหาความสมพนธดงนคอ อทธพลของธรรมชาต สงเราและการกระตนความรสก หลกการจตวทยาทน ามาใชในการจดองคประกอบภมทศนและการออกแบบคณลกษณะขององคประกอบในภมทศน ซงจะสรปความสมพนธระหวางจตวทยาผสงอายกบการออกแบบภมทศนทใชหลกการจตวทยาไดดงน

77

1.1 ภมทศนกบสขภาพจตผสงอาย 1.1.1 ภมทศนเพ�อสงเสรมสมพนธภาพในครอบครวและสงคม จะเปนภมทศนท�มลกษณะสงเสรมใหผสงอายไดมการปฏสมพนธ โดยการออกแบบพ0นท�ใหผสงอายเขาถงไดงายจะเรยงลาดบความสาคญของพ0นท�ใหเหมาะสมกบการใชงาน สรางส� งแวดลอมท�หลกเล�ยงความสบสน สรางพ0นท�ท�สงเสรมการทากจกรรม มจดน�งคยกน มศาลา หรอมการจดองคประกอบเสนทางในภมทศนใหสามารถพบปะ หรอมองเหนกนได ทาใหมการเช�อมโยงกนระหวางแตละพ0นท� และกจกรรม 1.1.2 ภมทศนเพ�อสงเสรมการรกษาสขภาพจต ซ� งจะแบงเปน 2 ลกษณะไดแก ภมทศนท�สงเสรมการออกกาลงกาย และภมทศนเพ�อการพกผอนหยอนใจของผสงอาย ซ� งควรออกแบบภมทศนเพ�อดงดดความสนใจใหออกมาใชงานทาใหเกดการเคล�อนไหวทางสรระ เชน การใชเสนสายลวดลายของน0 าหรอการปลกพชพรรณตามขอบทางเดน การใชกล�นของพชพรรณท�สงกล�นไกลปลกไวท�ปลายทางเดนจะดงดดใหผสงอายเกดความสนใจเพ�อสงเสรมการเคล�อนไหวทางสรระ การออกแบบภมทศนเพ�อการพกผอนของผสงอายกเชน ใชเสนสายทางเดนท�ออนนม อสระ และเปนเสนโคงจากธรรมชาตเพ�อใหดผอนคลาย ใชองคประกอบท�คนเคยมการตอเน�องของเสนสาย โครงสรางท�ใชคอนขางแสดงถงความม�นคง มลกษณะพ0นผวท�ออนโยน ควรออกแบบภมทศนท�ใหแสงผานเขามาออนๆและสท�ใชจะคอนขางใชสท�มลกษณะโทนออนและเยน ใชเสยงจากธรรมชาตเชนเสยงน0าไหลเพ�อชวยในการผอนคลาย และใชพรรณไมท�สงกล�นหอมละมนไมฉน 1.2 ภมทศนเพ�อแกปญหาสขภาพจตผสงอาย 1.2.1 ความเครยดและวตกกงวล ลกษณะของภมทศนจะใชธรรมชาตในการบาบดความรสกของผสงอายซ� งมลกษณะภมทศนดงน0 คอ การใหผสงอายสมผสกบธรรมชาตเชนการใหเทาสมผสกบผนหญา การไดฟงเสยงท�แฝงดวยจงหวะในธรรมชาตเชนเสยงน0 าไหลท�มความตอเน�อง และสรางความสมดลในความรสกสการผอนคลาย การใชพชพรรณท�มรปรางท�ชดเจนเขาใจงาย มการจดวางองคโดยใชเสนสายท�อสระล�นไหลไมตดขด ควบคมแสงเงาใหพอเหมาะใหแสงสองผานรมเงาของตนไม สรางความประทบใจใหกบพ0นท� เปนตน 1.2.2 ความซมเศรา ลกษณะภมทศนจะใชธรรมชาตในการดงดดและเบ�ยงเบนความสนใจใหลมความโศกเศราและฟ0 นฟความรสกใหดข0น ซ� งจะมลกษณะภมทศนดงน0 คอ การใชเสยงธรรมชาตเชนเสยงน0 าตกซ� งมจงหวะท�สมดล การปลกตนไมใหญใหส�งมชวตไดอยอาศยสงเสยงรองท�ทาใหเปนจดสนใจของผสงอายได การปลกพชพรรณท�ตองใชการสมผสถงจะไดรบรกล�น เชน สายน0 าผ0ง หรอโมก ควรมการเช�อมตอระหวางพ0นท� ใหมความตอเน�อง และมการลาดบพ0นท�ท�นาสนใจผสงอายมความรสกตดตามและคลอยตาม สท�ชวยใหลดความซมเศราหรอฟ0 นฟก

78

เชน สสม ชมพ เหลอง เปนตน ใชพชพรรณท�มรปรางท�เปรยบเสมอนประตมากรรม มเอกลกษณะโดดเดนและมความสวยงาม เชนตนหกระจง ปาลม หรอ ล�นทม ซ� งพรรณไมลกษณะน0จะสงเสรมแสงและเงาท�ตกกระทบบนพ0นเพ�อสรางความประทบใจใหเบ�ยงเบนความสนใจจากความซมเศราไดอกดวย 1.2.3 นอนไมหลบ ลกษณะภมทศนท�ชวยไดน0นเนนส� งเราและการกระตนความรสกเปนหลกในการบาบดจตใจใหผสงอายมความรสกคลอยตามกบธรรมชาต คอ กล�น และเสยง เชนควรปลกพชพรรณท�สงกล�นไดดในชวงเวลาตอนเยนจนถงเชา ซ� งไดแก ไดแก โมก แกว ราตร เปนตนเพ�อใหผสงอายไดรบกล�นหอมเพ�อสงเสรมการพกผอนในตอนกลางคนและควรใชเสยงในธรรมชาตท�ทาใหเกดการคลอยตามกลอมใหพกผอน เชนเสยงน0 าตก เสยงตนไผกระทบกนท�คลายกบเสยงดนตร เปนตน 1.2.4 ระแวง ลกษณะภมทศนตองออกแบบใหผสงอายรสกวา สภาพแวดลอมโดยรอบไมไดเลวรายและไมทาอนตราย ซ� งควรออกแบบซ� งมลกษณะดงตอไปน0 ใหผสงอายรบฟงเสยงของส�งมชวตซ� งจะรบรถงการอยรอดทาใหรสกปลอดภย ออกแบบพ0นท�ใหมมมมองกวาง ไมจากด ซ� งภมทศนลกษณะโลงดวยความรสกท�ไมส0นสด จะทาใหเกดองคประกอบของความลก งายตอการสงเกต สามารถรบรภาพรวมไดท0งหมด ใชจงหวะท�ซ0 ากนแบบกาวหนาซ� งจะทาใหรสกเกดการเคล�อนท�ท�สามารถคาดการณได ออกแบบพชพรรณ หรอวสดอ�นๆในภมทศนใหมรปรางท�มความชดเจน เขาใจงาย ม�นคง จะตองเปนเสนสายท�ตรงไปตรงมา มทศทางท�แนวแนและไมขาดตอน น�ง มขอบเขตของเสนสายชดเจน 1.2.5 ความจาเส�อม ลกษณะภมทศนจะใชส�งเราในธรรมชาตในการดงภาพสภาพแวดท�เคยเกดข0นกลบมาเพ�อทบทวนความทรงจา ในปจจบน ส�งเราท�จะกระตนความทรงจาไดคอ กล�นและการมองเหน ซ� งส�งสาคญในการออกแบบกล�นควรคานงถง ทศทางของลมท�จะกระจายกล�น ชวงเวลาท�พชพรรณน0นๆจะสงกล�น และฤดกาลท�พชพรรณจะออกดอกสงกล�นหอม ซ� งเปนส�งเราสาคญในการทบทวนความทรงจา การมองเหนพชพรรณและการตกกระทบเงาในชวงเวลาท�ตางกนตามชวงเวลาของวน กจะสามารถดงภาพความทรงจาท�เคยเกดข0นมาใหผสงอายทบทวนอกคร0 งเชนเดยวกนกบกล�น ควรออกแบบพชพรรณใหสอดคลองกบท�วางในพ0นท�ใหผสงอายสมผสการตกกระทบของเงา เพ�องายแกการรบรและการสงเกต จากท�ไดกลาวและสรปไวขางตนน0น เปนการเสนอแนวทางการออกแบบภมทศนเพ�อผสงอาย ซ� งการออกแบบภมทศนน0นกยงมปจจยหรอสวนประกอบอ�นๆท�มความสาคญและสงผลกระทบตอการออกแบบ เชน ลกษณะพ0นท�ท�มความแตกตางกน ไดแก บรบทรอบขางพ0นท� สภาพอากาศ ภมประเทศ วฒนธรรม ความเช�อ และลกษณะการใชงานของพ0นท�น0นๆเปนตน

79

ลกษณะสภาวะจตใจของผสงอาย ท�แตกตางกน ทางดาน อารมณ ความชอบ ความพงพอใจ และความรนแรงของปญหาท�แตกตางกนไปของผสงอาย อยางไรกตามกควรออกแบบภมทศนใหเหมาะสมและคานงถงปจจยดงกลาว เพ�อประสทธภาพในการตอบสนองความตองการและสอดคลองกบหลกการจตวทยาผสงอาย 2. ขอเสนอแนะ การคนควาอสระเร�อง แนวทางการนาหลกการจตวทยามาใชในการออกแบบภมทศนเพ�อผสงอายน0 เปนองคความรท�ใชเฉพาะวยผสงอายเทาน0น ซ� งจากการศกษาสามารถขยายใจความและองคความรใหกวางกวาการวจยคร0 งน0 เพ�อประโยชนแกผออกแบบและผใชงานมากย�งข0น ซ� งจากการคนควาศกษาและวเคราะหงานวจยพบปญหาและจดออนมากมายท�จะนาไปสการวจยท�สามารถนาขอมลดงกลาวไปทาการทดสอบและทาการวจยตอเน�องตอไปไดดงน0 1. ควรมการศกษาวจยเพ�มเตมเก�ยวกบความเปนไปไดในการนาหลกการจตวทยาผสงอายมาใชในการออกแบบภมทศน ไปทาการทดสอบประมวลผลวาสามารถนาไปใชไดผลจรงตามท�ไดวเคราะหขอมลหรอไม เน�องจากการวเคราะหขอมลเพ�อหาแนวทางการออกแบบภมทศนเพ�อผสงอาย น0นบางสวนเปนแนวทางท�ผวจยคนหาความเปนไปไดของหลกการโดยใชความรเบ0องตนในการออกแบบภมทศนในการวเคราะห เชน ปญหานอนไมหลบหรอความจาเส�อมในผสงอาย เปนตน 2. การศกษาวจยควรวเคราะหเพ�มเตมเก�ยวกบประโยชนของภมทศนท�สงผลตอสภาวะจตใจผสงอาย 3. ควรศกษาปญหาเพ�มเตมวาสาเหตใด ท�สวนสาธารณะ หรอภมทศนอ�นๆในประเทศไทย ไมสามารถดงดดความสนใจใหผสงอายเขามาใชงานไดอยางเตมท� วเคราะหปญหาท�แทจรงและหาขอมลท�ละเอยดกวาน0 เพ�อแกปญหาสงคมของผสงอาย 4. ศกษารายละเอยดดานกายภาพของผสงอายใหสามารถสอดคลองกบหลกการจตวทยา 5. ศกษาแนวทางความเปนไปไดในการออกแบบภมทศนท�ใชหลกการจตวทยาของบคคลและวยท�หลากหลาย เพ�อใหภมทศนไดทาใหผสงอายใชพ0นท�รวมกบบคคลอ�นในสงคมและคนในครอบครวท�มความหลากหลายทางดายกายภาพและจตใจรวมกนอยางมประสทธภาพ หาแนวทางรวมกนเพ�อประโยชนสงสด 6. ควรมการประเมนความพงพอใจในภมทศนเม�อนาหลกการท�ไดวเคราะหมาไปออกแบบจรง เพ�อสรางขอมลท�ไดวเคราะหมความหนกแนนและเปนประโยชนตอผสงอายสงสด

80

บรรณานกรม

เอกสารภาษาไทย ขนษฐา วเศษสาธร. จตวทยาท�วไป. กรงเทพมหานคร: งานตาราและเอกสารการพมพ คณะ ครศาสตรอตสาหกรรม สถาบนเทคโนโลยพระจอมเกลาเจาคณทหารลาดกระบง , 2551. ชศกดJ เวชแพทย. สรระวทยาของการออกกาลงกาย. พมพคร0 งท� 2. กรงเทพมหานคร : มหาวทยาลยมหดล , 2531. ถอศล ดฐวฒนโยธน. 10 ระบบเปล�ยนแปลงเม�อวยเปล�ยนไป . กรงเทพมหานคร : เนช�นบค., 2549. ประภาพร ธาราสายทอง. “ ภมทศนเพ�อการบาบดจตใจ. ” วทยานพนธปรญญาสถาปตยกรรม ศาสตรมหาบณฑต สาขาภมสถาปตยกรรม จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2546. ลขต กาญจนาภรณ. จตวทยาพ0นฐานพฤตกรรมมนษย. นครปฐม : มหาวทยาลยศลปากร วทยาเขตพระราชวงสนามจนทร, 2531. วมลสทธJ หรยางกร. พฤตกรรมมนษย กบสภาพแวดล อม : มลฐานทางพฤตกรรมเพ�อการออกแบบ และวางแผน. พมพ คร0 งท� 5. กรงเทพมหานคร: สานกพมพ แห งจฬาลงกรณ มหาวทยาลย, 2541. แสงเดอน มสกรรมณ. “ ความตองการดานกจกรรมของผสงอายในจงหวดสมทรปราการ. ” วทยานพนธปรญญาสงคมสงเคราะหศาตรมหาบณฑต สาขาการจดการโครงการ สวสดการสงคม มหาวทยาลยหวเฉยวเฉลมพระเกยรต, 2545. อบลรตน เพงสถตย. จตวทยาผสงอาย. พมพคร0 งท� 3. กรงเทพมหานคร : สานกพมพมหาวทยาลย รามคาแหง, 2542. เอกสารภาษาองกฤษ Abraham M, Maslow. Motivation and Personality. New York : Harper and Row, 1954. Cornelius M, Deasy. Designing Places for People. New York : Whitney Library of Design, 1985. Virgin M, Salamy. “ Healing Gardens : Desing Guidelines for Landscape Architects. ” MLA Thesis , Ohio State University , 1995.

81

ประวตผวจย ช�อ- สกล นางสาวทราย สายน0าใส ท�อย 200/456 หมท�5 ถ.เล�ยงเมอง ซ.เล�ยงเมอง13 หมบานเอกธาน ต.มะขามเต0ย อ.เมอง จ.สราษฎรธาน 84000 ประวตการศกษา

พ.ศ 2552 สาเรจการศกษาปรญญาสถาปตยกรรมศาสตรบณฑต สาขา สถาปตยกรรม จากมหาวทยาลยราชมงคลเทคโนโลยราชมงคลศรวชย ศกษาตอระดบปรญญามหาบณฑต สาขาภมสถาปตยกรรม บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร