Centrum Sztuki Współczesnej Znaki Czasuul. Wały Gen. Sikorskiego 13, 87-100 Toruńwww.csw.torun.pl

W ciągu ostatnich kilkunastu miesięcy patrzyliśmy na Toruń oczami zaproszo-nych na krótkie pobyty rezydencyjne

artystów, a także najmłodszych mieszkańców miasta.

W książce SubiektyWna mapa torunia spo-tykają się ich wizje i odkrycia. poprzez spacero-wanie, dokumentacje, mapowanie, opisywanie, przetwarzanie, naprawianie i inne twórcze meto-dy pracy odkrywaliśmy miasto na nowo. książka zachęca do alternatywnego poznawania miasta i indywidualnych poszukiwań. przedsięwzięcie jest szeroko zakrojoną próbą wyjścia poza utar-

ty schemat pewnych automatycznych skojarzeń związanych z toruniem; w związku z powyższym pośród kluczowych pojęć projektowych nie znaj-dziemy zestawu gotyk-piernik-kopernik. pojawia-ją się natomiast pojęcia z zakresu antropologii, socjologii miasta oraz działania w przestrzeni pu-blicznej. SubiektyWna mapa torunia to pro-jekt zrealizowany przez Centrum Sztuki Współ-

czesnej Znaki Czasu w toruniu i Fundację Fabryka utu przy udziale środków ministerstwa kultury i Dziedzictwa narodowego. Celem projektu było zebranie i dystrybucja niekonwencjonalnej wie-dzy na temat miasta, odnalezienie i udokumen-towanie najciekawszych mitów miejskich, historii, osobliwości i wydarzeń artystycznych związanych z najnowszą, XX i XXi-wieczną historią miasta.

TeksTy: krzysztof Gutfrański, katarzyna Jankowska, Marta kołacz, Marta karalus, Daniel Muzyczuk, Agnieszka Pindera, Joanna Zielińska, katarzyna Radomska

PRoJekT i skłAD: Hakobo.art.pl ZDJęciA: katarzyna Jankowska, ernest Wińczyk, Matylda Hinc, katarzyna Jankowska, ewa Doroszenko isBN: 978-83-929875-7-4, Toruń 2010

kATAloG można kupić w księgarni csW lub zamówić pod adresem: ksieGARNiA@csW.ToRuN.Pl

SU BIEK TYWNY SPACER PALCEM PO MAPIE i Nie Tylko...

Martwa Wisła

LUDWIKA WARYNSKIEGO

JANA SOBIE

SKIEGO

DOBRZYŃSKA

BOLESŁAWA CHROBREGO

GEN. JÓZEFASOWIŃSKIEGOPIASTOWSKA

PLAC POKOJUTORUŃSKIEGO

WŁADYSŁAWA

WALY GEN. WŁADYSŁAWA

SIKORSKIEGO

SIKORSKIEGO

GEN.

WAŁ

Y

LEONA SZUMANA

JAGIELLO

ŃSK

A

PRZY KASZOWNIKU

HENRYKA SUCHAR

SKIE

GO

STEFANA B

ATOR

EGO

BAŻYŃSKICH

WOJSK

A POLSK

IEGO

TADEUSZA KOŚCIUSZKI

GERARDA PAJĄKOWSKIEGO

KONOPACKICH

ROMUALDA TRAUGUTTA

LUBICKA

WARSZAWSKA

BULWAR FILADELFIJSKI

JAKUBA

WOLA ZAMKOWA

WŁADYSLAW

A WAREŃ

CZYKA

GR

UD

ZIĄDZK

A

ŚWIĘTEGO

CZERWONA DROGA

ODRODZENIA

ALEJA SOLIDARN

OŚCI

SZOSA CHEŁMIŃSKA

SZOSA CHEŁMIŃ

SKA

SZOSA CHEŁMIŃ

SKA

KONSTANTEGO ILDEFONSA GAŁCZYŃSKIEGO

JULIANA TUWIMA

JÓZEFA IGNACEGO KRASZEWSKIEGO

GRUDZIĄDZKA

GRUDZIĄDZKA

LEGIO

NÓ

W

LEGIONÓW STEFA

NA CZARNIECKIEGO

TADEUSZA REJTANA

BARTOSZA GŁOWACKIEGO

PODGÓRNAPODGÓRNA

PODGÓRNA

JANA KILIŃSKIEGO

JANA DEKERTA

JANA DEKERTA

Młodzieżowa

Polskiego Czerwonego Krzyża

OG

RO

DO

WA

JOACHIMA LELEWELA

JOACHIMA LELEWELA WIĄZO

WA

JÓZEFA WYBICKIEGO

UN

IWER

SYTECKA

JĘCZM

IENNA

RYNEK N

OWOMIE

JSKI

SZPITA

LNA

PIERNIKARSKA

FRANCISZKAŃSKA

WYSOKAPROSTA

PODMURN

A

PODMURNA PRZEDZAMCZE

SZCZYTNA

SZEROKA

RYNEK

MOSTOW

A

CIASNAŻEGLARSKA

CHEŁMIŃ

SKA

PIEKAR

Y

STARO

MIEJSK

A

FOSA

MIKOŁAJA KOPERNIKA

HU

GON

A KO

ŁŁĄT

AJA

GEN. JÓZEFA BEMA

GEN. JÓZEFA BEMA

GUSTAWA M

ORCINKA

SPORTOWA

FRYDERYKA CHOPINA

BULWAR FILADELFIJSKI

BYDGOSKA

BYDGOSKA

GRANICZNA

JANA M

ATEJKI

JANA

MAT

EJKI

LEŚN

A

BALONOW

A

GRUNWALDZKA

JÓZEFA WYBICKIEGO

ŚWIĘ

TEGO

JÓZ

EFA

ŚWIĘ

TEGO

JÓZ

EFA

WĄSKA

HEN

RYK

A SIENK

IEWICZA

HEN

RYK

A SIENK

IEWICZA

WŁADYSŁAWA BRONIEWSKIEGO

KAROLA OLSZEWSKIEGO

JURIJA GAGARINA

JURIJA GAGARINA

JULIANA FAŁATAJULIANA FAŁATA

RYBAKI RYBAKI

RYBAKI

STR

OM

A

KS. JERZEGO POPIEŁUSZKIPRZYBYSZEWST

ANIS

ŁAW

A

IGNACEGO ŁUKASIEWICZA

IGNACEGO ŁUKASIEWICZA

SZOSA BYDGOSKA

ADAMA ASNYKA

ADAMA MICKIEWICZAADAMA MICKIEWICZA ADAMA MICKIEWICZAADAMA MICKIEWICZA

ZYGMUNTA KRASIŃSKIEGO ZYGMUNTA KRASIŃSKIEGO

JULIUSZA SŁOWACKIEGOJULIUSZA SŁOWACKIEGO

SEBASTIAN

A KLO

NO

WICA

MIK

OŁAJA R

EJAM

IKO

ŁAJA REJA

JANA K

ASPRO

WICZA

STANISŁAW

A WYSPIAŃ

SKIEG

O

DOBRA

MIŁ

A

JĘDRZEJA ŚNIADECKIEGO

WILEŃSKA

LWO

WSK

A

BIELAŃSKA

BIELAŃSKA

SZOS

A OK

RĘŻN

A

SZO

SA O

KR

ĘŻN

A

ŹRÓD

LAN

A

PODGÓRSKA

POZNAŃSKA

ŁÓDZKA

KUJAWSKA

DYBOWSKA

MAJDAN

Y

DYBOWSKA

NIESZAWSKA

PRZY GROBLI

MOST JÓZEFA PIŁSU

DSKIEGO

SKIEGO

R Z E K A W I S Ł A

ZAPRAsZAMy NA NieZWykły

sPAceR Do MieJsc, kTóRycH

W WięksZości Nie ZNAJDZiecie

W ToRuńskicH PRZeWoDNi-

kAcH TuRysTycZNycH, ślADAMi

ARcHiTekTóW i ARTysTóW, kTó-

RZy Już kilkADZiesiąT lAT TeMu

W ToRuNiu TWoRZyli RZecZy

NoWocZesNe, oDWieDZAJąc

Te MieJscA, Możecie sAMi się

PRZekoNAć cZyM JesT NoWo-

cZesNość i cZy NoWocZesNe

JesT To, co NoWe cZy Też To,

co NoWAToRskie? NA MAPie

ZAZNAcZyliśMy Też kilkA

ZieloNycH MieJsc, GDZie Moż-

NA scHoWAć się W ToRuNiu

i oDPocZąć, PRZysłucHuJąc

się NA NA PRZykłAD DźWiękoM

PRZePłyWAJąceGo W PoBliżu

sTRuMieNiA. PRZeZ osTATNi Rok

csW oDWieDZiło RóWNież

kilku ARTysTóW ZWANycH Re-

ZyDeNTAMi*. NA MAPie Możecie

oDNAleźć ślADy icH PoByTu

i HisToRie, kTóRe Po soBie

PoZosTAWili.

RoZPocZyNA się WiosNA,

PoGoDA sPRZyJA sPAceRoM,

A My ZAcHęcAMy WAs Do

oDkRyWANiA WAsZeGo MiAsTA

i PosZukiWANiA W NiM RZecZy

NieZWykłycH i NiecoDZieN-

NycH, A JeDNocZeśNie, TAkicH,

kTóRe ZAZWycZAJ DoRośli

MiJAJą W PośPiecHu. Możecie

RóWNież DoRysoWAć WłAsNe,

ciekAWe DlA WAs MieJscA,

A NAsTęPNie, ZABieRAJąc Do

kiesZeNi TeN PRZeWoDNik,

WyBRAć się NA WsPólNą PRZe-

cHADZkę Z RoDZeńsTWeM cZy

Też koleGAMi i koleżANkAMi.

* ARTYSTA REzYdENT To osoBA,

kTóRA PRZyJeżDżA, Z ReGuły

NA ZAPRosZeNie iNsTyTucJi luB

kuRAToRA, Do JAkieGoś MieJ-

scA NA okReśloNy cZAs, ABy

W NiM MiesZkAć i TWoRZyć.

1. dOM ASYMETRYCzNYul. słoWAckieGo 56

Zaprojektowana przez Edmunda Płockiego, schowana w szeregu domów przy ulicy Słowackiego, Willa Mittlenera mimo swego 80-lecia, wciąż zachwyca nowatorską, asyme-tryczną formą i półkoliście wygiętym tarasem. Będąc na miejscu, warto również zwrócić uwagę na malutką, zabytkową szklarnię umieszczoną na parterze niedaleko wejścia do budynku.

2. CAŁA NAPRzÓd! RóG ulicy słoWAckieGo

i MATeJki

Kamienica na rogu ulicy Słowackiego i Matejki jest przykładem stylu klasy-cyzującego modernizmu. Zawiera na-wiązania do „architektury okrętowej” czyli takiej, która przypomina statek, np. zaokrąglony narożnik jest niczym dziób okrętu, na którym urządzono taras na wzór mostku kapitańskiego. Podobny budynek, o zaokrąglonym narożniku znajduje się także na rogu ul. Mickiewicza i Matejki. Archi-tektem tej zbudowanej w 1935 roku kamienicy jest Bronisław Jezierski.

3. O CzYM SzUMI LAS?ul. MickieWicZA 9

Pochodzący z 1931 roku budynek Generalnej Dyrekcji Lasów Państwo-wych zaprojektowany przez Kazimie-rza Ulatowskiego, wykonano w stylu klasycyzującego modernizmu, który charakteryzował się przestronnymi budowlami, o reprezentatywnym wyglądzie, dającymi użytkownikom poczucie komfortu i wygody. Głów-nego wejścia do „Lasów” pilnują dwa potężne niedźwiedzie wykonane przez toruńskiego artystę Ignacego Zelka.

4. FUNKCJONALNA KAMIENICAul. MickieWicZA 7

Zbudowany w 1934 budynek miesz-kalny projektu Wery i Kazimierza Syl-westrowiczów posiada wiele cech stylu funkcjonalistycznego w architekturze polegającego na uznawaniu funkcji każdego budynku za główny czynnik przy jego projektowaniu. Konstrukcja

i forma takiej architektury podkre-ślają funkcję, którą ona sprawuje. Warto zwrócić uwagę na oryginalny maszt flagowy, który zachował się na fasadzie budynku.

5. BANK KAMELEONul. WAły GeN. sikoRskieGo 15

Bank BGŻ został zaprojektowany przez Mariana Lalewicza w latach 1937-1939 i jest unikalnym toruńskim przykładem architektury moderni-stycznej wykonanej z cegły, czerpiącej inspiracje między innymi z budowli gotyckich. Poprzez wybór ceglanego materiału na fasadę budynek banku miał wkomponowywać się w gotycką starówkę Torunia, obok której został

umiejscowiony. Taki sam zabieg został zastosowany w znajdującym się tuż obok, zaprojektowanym przez Edwar-da Lacha gmachu CSW z 2008 roku.

6. ŚWIĄTYNIA MEdYCYNYul. uNiWeRsyTeckA 17

Zbudowany w 1929 roku Gmach Ubezpieczalni Społecznej (obecnie znajduje się tu Miejska Przychodnia Specjalistyczna) to przykład reprezen-tacyjnego, modernistycznego budyn-ku. Zaprojektowany przez Kazimierza Ulatowskiego (patrz punkt 4) gmach, łączy funkcjonalność z przepychem starożytnych budowli. Tympanon nad wejściem głównym dekoruje płaskorzeźba, która została wykonana

przez zaprzyjaźnionego z Ulatowskim rzeźbiarza – Ignacego Zelka. Warto również zajrzeć do wnętrza budynku, gdzie zachowało się wiele dekoracyj-nych detali, m.in. fontanna.

7. HARMONIJNA HARMONIJKAul. FosA sTARoMieJskA 1A

Pochodzący z 1935 roku moder-nistyczny budynek, ze względu na swój wygląd nazywany jest przez torunian Harmonijką. Był to pierwszy w Toruniu gmach wykonany techniką tzw. lanego betonu. Jego nowoczesna forma, dekorowana rytmicznymi, pio-nowymi pasami wzdłuż całej fasady zaprojektowana została przez Jerzego

Wierzbickiego. Obecnie mieści się tu Wydział Humanistyczny UMK.

8. AWANGARdOWA WILLAul. kAsPRoWicZA 14-16

Utrzymana w estetyce funkcjonali-zmu (patrz punkt 4) willa przy ulicy Kasprowicza jest dziełem słynnych

architektów Bohdana Lacherta i Józefa Szanajcy, których prace zaliczane są do polskiej awangardy architektonicznej. Architekci byli członkami ugrupowania Praesens głoszącego zerwanie z tradycyjnymi formami w architekturze i sztukach plastycznych, a także uprzemysło-wienie i standaryzację budownictwa w celu zapewnienia tanich, wygod-nych mieszkań.

9. dOM OKRĘTul. MickieWicZA 34/36

Zbudowany w latach 1934-1935 blok mieszkalny został zaprojektowany przez wybitnych polskich architektów Bohdana Lacherta i Józefa Szanajcę

(patrz punkt 8). Bryła bloku została zaprojektowana w stylu architektury okrętowej (patrz punkt 2). Ostatnia kondygnacja, gdzie mieści się taras, jest lekko cofniętaco optycznie wydaje się zmniejszać budynek.

10. HALA WYSTAWOWAul. sZosA ByDGoskA 3

Zaprojektowany przez architekta Ka-zimierza Ulatowskiego (patrz punkt 4 i 6) budynek powstał w 1928 roku. Była to wówczas największa w Polsce

hala wystawowa. Pomimo nowo-czesnego wyglądu, wewnątrz kryje się trójnawowy układ bazylikowy (przestrzeń podzielono na 3 części, z których środkowa jest najwyższa i posiada dodatkowe okna; wymyślony w starożytności układ bazylikowy był przez wieki często stosowany przy budowaniu kościołów). Niestety pod-czas rozbudowy zmieniono pierwotny kształt, dodając aneksy z ciemnego szkła. Obecnie hala również pełni funkcję targowo-wystawienniczą jako Centrum Targowe PARK.

11. zAMKOWA RESTAURACJAul. PRZeDZAMcZe 5

Idea wzniesienia kawiarni w pobliżu ruin toruńskiego zamku krzyżac-kiego pojawiła się w latach 70. XX wieku, podczas prac mających na celu konserwację terenu z ruinami zamku krzyżackiego. Felicjan Polakowski – projektant Zamkowej, postanowił wznieść nowoczesny, lekki pawilon, którego taras miał stwarzać dogodne warunki do obserwacji malowniczej ruiny. Dziś kanciasta bryła umiesz-czona na zabytkowych murach ma równie wielu przeciwników, co zwolenników. Na pewno jest świadec-twem odważnej architektury tamtych czasów.

12. KAMPUS UMKul. GAGARiNA 11

Kampus uniwersytecki UMK to zespół budynków powstałych w latach 70. XX wieku. W centrum stu-denckiego miasteczka umieszczono bibliotekę, aulę i rektorat – miejsca będące „sercem uczelni”. Rozwiązanie kampusu jest bardzo przyjazne dla jego użytkowników – wśród budyn-ków można spacerować zadaszonymi chodnikami. Projektanci chcieli, aby studentom przyjemnie upływał czas podczas nauki, i użyli do budowy wielu naturalnych materiałów np. cegły, drewna i kamienia. W centrum Kampusu znajduje się wielki basen, przy którym można odpocząć podczas ładnej pogody.

13. zEGAR – UFOPARk – DoliNA MARZeń

W samym środku Doliny Marzeń stoi wielki zegar słoneczny w kształcie ogromnej kuli, którego autorami są Henryk Siwicki i Ewelina Szczech- -Siwicka – małżeństwo rzeźbiarzy.Kompozycja zegara przedstawia →

1

8

10

12

16

19

23

24

25

1114

15

9

2

3 4

5

6

7

2017

18

1321

26

22

orbitę ziemską (płyty godzin) wokół słońca, które symbolizuje kula. Na każdej z płyt godzinowych znajduje się odpowiednio pochylona analema czyli figura w kształcie ósemki, którą otrzymamy, jeśli zaznaczymy pozycję Słońca o tej samej porze dnia w ciągu roku.

14. GRzYB TORUŃSKIRóG Alei 500-leciA

i ul. ByDGoskieJ

Pochodząca z 1843 roku zabytko-wa, drewniana altana, zwana przez torunian „Grzybkiem”, swoją nazwę zawdzięcza przypominającej grzyba sylwetce. Umiejscowiona wśród zieleni na rogu ul. Bydgoskiej i al. 500-lecia w pewnym okresie pełniła nawet funkcję przystanku dla tram-waju konnego. Z miejscem ustawie-nia Grzybka wiążą się różne legendy, jedna z nich mówi, że jego powstanie zawdzięczać należy Napoleonowi; rzekomo pod nim właśnie wódz jadł obiad w czasie wyprawy na Moskwę.

15. dOM NIE TYLKO dLA dzIECKAul. sZeRokA 6

W budynku przy ulicy Szerokiej 6 mieścił się kiedyś sklep z artykuła-mi dla dzieci, o czym przypomina wciąż istniejący na elewacji od strony ulicy Podmurnej stylowy napis Dom Dziecka. Kamienica posiada bogatą dekorację, której warto przyjrzeć się bliżej: jej fasadę i elewacje zdobią pła-skorzeźby przedstawiające dzieci, któ-re bawią się lub też pozują przed nami w strojach pracujących dorosłych: hutnika, pielęgniarki. Towarzyszą im bajkowe zwierzęta: łabędzie, sarny, sowy, a także ryby. Jeśli wejdziemy do wnętrza, gdzie obecnie mieści się sklep, odnajdziemy także wiele innych, wartych uwagi detali, w tym radosne malowidło przedstawiające karuzelę, na której wspólnie bawią się dzieci różnych narodowości i ras.

16. dEKORACJE W KO-SMICzNYM KLIMACIEAulA uMk, ul. GAGARiNA 11

Fasadę gmachu auli Uniwersytetu Mikołaja Kopernika zdobi wiel-kie, dekoracyjne panneau (czyli płaszczyzna dekoracyjna zdobiąca powierzchnie ściany) składające się z kilkudziesięciu, emaliowanych płyt przedstawiających koliste, wielobarw-ne kompozycje. Treść przedstawienia nawiązuje oczywiście do symboliki astralnej, postaci wielkiego astronoma i patrona uczelni oraz gwieździstej mapy nieba. Kolorowa mozaika jest darem artysty Stefana Knappa dla to-ruńskiego uniwersytetu w 1973 roku.

17. zAGAdKA! POMNIK CzY ŁAWKA?PARk NA ByDGoskiM

PRZeDMieściu

Marmurowa ławka ku czci wielkiego klasyka niemieckiego romantyzmu, Fryderyka Schillera, wykonana w 1909 roku z okazji 150. rocznicy urodzin pisarza, to ciekawy przykład tworzenia rzeczy pamiątkowych, ale jednocześnie użytecznych. Na ławce można odpocząć po długim spacerze, a w zwieńczeniu oparcia odnajdziemy płaskorzeźbiony profil poety.

18. SŁONECzNE RzĄdYPlAc RAPAckieGo

Nazywany Heliosem pomnik ku czci Mikołaja Kopernika, projektu Józefa Kopczyńskiego ustawiono na placu Rapackiego w 1973 roku z okazji jubileuszu 500. urodzin Mikołaja Kopernika. Rzeźba przedstawia układ heliocentryczny, czyli taki w którego centrum jest słońce (Helios). Na cokole rzeźby można odczytać napis Sol omnia regit co znaczy „Słońce wszystkim rządzi”.

19. WYSPA z WIdOKIEM NA TORUŃkęPA BAZARoWA

Kępa Bazarowa to niewielka wyspa znajdująca się między Wisłą a jej odnogą – Małą Wisłą, zlokalizowana na drugim brzegu, na przeciwko starówki Torunia. Porastający ten obszar las stanowi ciekawy rezerwat przyrody. Jest to również miejsce, z którego można podziwiać pano-

ramę toruńskiej starówki od strony Wisły. W okresie letnim można się tam dostać za pomocą słynnej łódki Katarzynki, która wozi turystów z jednego brzegu na drugi.

20. dOLINA MARzEŃ

Dolina Marzeń to niewielki park zlokalizowany w samym centrum Torunia, w pobliżu placu Rapackiego, w miejscu dawnych zabudowań for-tecznych. Znajdują się tu malownicze, przeznaczone nie tylko dla marzycieli zakątki, tędy przepływa też Struga Toruńska zwana popularnie Baszką.

21. SzŁECIŁECIŁECIŁECIŁECIŁECIŁECIŁECIŁECIŁECIŁECIŁECISz cZyli ToRuńskA BAsZkA

Tytuł to zapis dźwiękonaśladowczy pochodzący z warsztatów z Krzysz-tofem Topolskim, które odbyły się ramach projektu Subiektywna Mapa Torunia. Spróbuj odnaleźć w Toruniu miejsca, w których przepływa Baszka. Wysłuchaj jej w skupieniu. Wy-bierz ulubione dźwięki. Postaraj się naśladować je swym głosem. Zapisz swój (od)głos za pomocą liter, sylab, wyrazów. Miłej zabawy!

22. GALERIA NAd WISŁĄul. PRZyBysZeWskieGo 6

Galeria „Nad Wisłą” to prywatna galeria założona z inicjatywy Ma-riana Stępaka, artysty i wykładowcy Wydziału Sztuk Pięknych UMK. Zaj-muje niewielką przestrzeń w starym domu usytuowanym nad samą Wisłą. Galeria organizuje wystawy indy-widualne i zbiorowe prac ciekawych artystów współczesnych.

23. NAJMNIEJSzA GALERIA W TORUNIUGAleRiA RusZ,

ul. sZosA cHełMińskA 37

Billboard na ulicy Chełmińskiej to najmniejsza w Toruniu przestrzeń wystawiennicza. Jej twórcy, Joanna Górska i Rafał Góralski, od 1999 roku

prowadzą tu galerię. Jest to najdłu-żej działający projekt tego typu na świecie. Co miesiąc można tu obejrzeć kolejny, zaprojektowany przez arty-stów billboard.

24. JAK W BANKU!RyNek NoWoMieJski 16

Toruńskie Centrum Sztuki Współ-czesnej w ubiegłym roku organizowa-ło pobyty twórcze dla zagranicznych artystów. Te tak zwane „rezydencje artystyczne” polegały na krótkich, tygodniowych, wizytach w naszym mieście twórców mieszkających na stałe w Wielkiej Brytanii, Szwajcarii czy Rumunii. Richard Grayson to pięćdziesięciotrzyletni artysta i ku-rator mieszkający dziś w Londynie, którego prace cechuje specyficzny humor. Interesuje go wszystko to, co dzieje się w kulisach naszej rzeczywi-stości – bada niestworzone historie, niepotwierdzone plotki i legendy, ujawnia sekrety. W naszym mieście stworzył serię kilkunastu akwarel przedstawiających banki znajdujące się na starówce. Przypominają malow-nicze pocztówki chętnie kupowane przez odwiedzających miasto tury-stów, jednak znając Richarda kryje się w nich jakaś tajemnica...

25. HISTORIA KOŁEM SIĘ TOCzY ul. FRANcisZkAńskA 15/21

ul. PiekARy 53

Jednym z „rezydentów” CSW był też tajemniczy Daniel Malone – chociaż właściwie trudno powiedzieć jak ten sympatyczny nowozelandczyk naprawdę się nazywa ponieważ w jego paszporcie widnieje nazwisko pana Jabłuszko (Billy Apple). Podczas pobytu w Toruniu Daniel odkrywał krok po kroku historię miasta, jego mieszkańców i architektury. Zau-ważył ,że wyjątkowo często naty-kał się na różnego rodzaju okręgi. Znajdował je w planach popularnych budynków, na arenie żużla, na boisku, w usytuowaniu dawnych murów miasta. Daniel ma swoją własną teorię na ten temat...

POMOCNY „SKRzAT”

Od dłuższego czasu większości dzia-łań szwajcarskiego artysty Rolanda Rossa przyświeca jedna zasada: Nie dać się złapać! Pamiętacie historie o skrzatach, które pod nieobecność

gospodarzy robiły domowe porządki? W wielkim skrócie tak właśnie działa Roland. Jeśli kiedykolwiek zauważycie coś tak błahego, jak na przykład zszy-ty grubymi nićmi baner reklamowy, możecie być pewni, że macie przed oczyma dzieło tego artysty.

26. CSWToRuń JesT RóWNież iNsPiRA-

cJą DlA NoWycH PRoJekTóW,

JAkie WkRóTce BęDZie MożNA

ZoBAcZyć W ceNTRuM sZTuki

WsPółcZesNeJ Znaki CZasu.

ZAPRAsZAMy!

Już 25 marca otwarta zostanie wysta-wa Wypełniając puste pola poświęcona jest Jerzemu Ludwińskiemu (1930-2000) mieszkającemu w Toruniu, jednemu z najważniejszych teorety-ków i kuratorów sztuki XX wieku. Jerzy Ludwiński traktował przestrzeń galerii w kategoriach pracowni, dynamicznego miejsca gdzie tworzą artyści i powstaje sztuka. Kuratorowa-ny przez Piotra Lisowskiego projekt będzie przypominał formą nietypową podróż, która przybliży różnorodną działalność Jerzego Ludwińskie-go. Przestrzeń wystawy stanie się aktywnym polem spotkania historii ze współczesnością, nowatorskich idei głoszonych przez krytyka i prac artystów, którzy się do nich odwołują.Na wystawie będzie więc można zo-baczyć między innymi prace Stefana Müllera - architekta, urbanisty i teo-retyka architektury najnowszej, który w swoich wizjonerskich projektach z lat 70. zaproponował między innymi stworzenie na wysokości 2000–2500 metrów nad Ziemią samonośnej konstrukcji, na którą zostałyby prze-niesione ludzkie siedziby. Ciekawą propozycją jest też projekt Katarzyny Krakowiak zainteresowanej związka-mi przestrzeni i dźwięku. W Centrum Sztuki artystka zaprezentuje... monu-mentalną układankę.

Wystawa na, której zobaczymy po-nadto prace Włodzimierza Borow-skiego, Jana Chwałczyka, Wojciecha Gilewicza, Rafała Jary i Mateusza Kuli a także obiekty z Fundacji Moje Archiwum potrwa do 20 maja.

PARTNeRZy PRoGRAMu

eDukAcyJNeGo csW: