relatÓriu monitorizasaun ba movimentu veíkulu … · korajein nebe funsionarius husi diresaun...

46
SETEMBRU 2011 RELATÓRIU Monitorizasaun Ba Movimentu Veíkulu Estadu No Utilizasaun Seña Kombustível

Upload: truongkhue

Post on 29-Aug-2018

247 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: RELATÓRIU Monitorizasaun Ba Movimentu Veíkulu … · korajein nebe funsionarius husi Diresaun Edukasaun, ... Iha Eskola ... Tanba saida mak iha diferensa hanesan ne’e no faktor

SETEMBRU 2011

RELATÓRIU

Monitorizasaun Ba Movimentu Veíkulu

Estadu No Utilizasaun Seña Kombustível

Page 2: RELATÓRIU Monitorizasaun Ba Movimentu Veíkulu … · korajein nebe funsionarius husi Diresaun Edukasaun, ... Iha Eskola ... Tanba saida mak iha diferensa hanesan ne’e no faktor

Relatóriu monitorizasaun movimentu veíkulu Estadu no utilizasaun seña kombustivel 2011

Page 1

Agradesimentu

Comissao Anti-Corrupcao (CAC) hato'o agradesimentu bo'ot ba maluk sira hotu, estudante

finalista sira, funsionariu sira nebe fo informasaun liu husi kestionariu no fo dadus nebe

presiza, kompafiia rua nebe fornese mina ba Estadu no sira nebe deit mak hatudu

kooperasaun diak no halo parte iha monitorizasaun ne'e. La haluha mos agradese esforsu no

korajein nebe funsionarius husi Diresaun Edukasaun, Kampafia no Peskiza hatudu durante

periodu monitorizasaun to'o produz rezultado ida ne'e.

Liu husi ita boot sira nia kooperasaun diak ho funsionariu sira husi CAC mak ita konsegue

hetan relatoriu nebe fundamenta ho dadus lobuk ida nebe bolu orgaun Estadu hotu-hotu nia

atensaun makas ba utilizasaun veikulu no kombustivel Estado nian. CAC presiza nafatin

maluk hotu-hotu nia kooperasaun iha atividade hanesan ne'e no seluk tan hodi prevene no

kombate korrupsaun iha Timor-Leste.

Page 3: RELATÓRIU Monitorizasaun Ba Movimentu Veíkulu … · korajein nebe funsionarius husi Diresaun Edukasaun, ... Iha Eskola ... Tanba saida mak iha diferensa hanesan ne’e no faktor

Relatóriu monitorizasaun movimentu veíkulu Estadu no utilizasaun seña kombustivel 2011

Page 2

Índise Sistemátiku Pájina

Sumáriu Ezekutivu .......................................................................................................................................... 3

Kapitulu I

Introdusaun ...................................................................................................................................................... 4

1.1. Objetivu ............................................................................................................................................................. 4

1.2. Metodologia ...................................................................................................................................................... 5

1.3. Ekipa Nebé Halo Monitorizasaun ..................................................................................................................... 5

1.4. Fatin Monitorizasaun no loron monitorizasaun ................................................................................................. 5

1.5. Oras Monitorizasaun ......................................................................................................................................... 6

1.6. Prosesamentu Dadus ......................................................................................................................................... 6

1.7. Verifikasaun ...................................................................................................................................................... 7

Kapitulu II

Rezultadu Monitorizasaun ............................................................................................................................... 7

2.1. Movimentu veikulu Estadu ............................................................................................................................... 7

2.1.1. Iha Sentru Negosiu ................................................................................................................................... 7

2.1.2. Iha Eskola ................................................................................................................................................. 7

2.1.3. Iha fatin Igreja ......................................................................................................................................... 8

2.1.4. Iha Merkadu ............................................................................................................................................. 8

2.1.5. Movimentu sai/tama Kapital Dili ............................................................................................................. 9

2.2. Monitorizasaun ba Utilizasaun Seña Kombustível (Estasaun Mina ETO no Aitula) .................................... 10

2.3. Kumprimentu ba Lei No.8/2003 ..................................................................................................................... 11

2.4. Manutensaun veikulu Estadu .......................................................................................................................... 12

2.5. Informasaun seluk ........................................................................................................................................... 12

2.5.1. Infrasaun Iha Utilizasaun Seña Kombustível ......................................................................................... 12

2.5.2. Duplikasaun dispaxu ba enxe kombustível............................................................................................. 14

Kapitulu III

Rekapitulasaun .............................................................................................................................................. 15

3.1. Movimentu veikulu sira .................................................................................................................................. 15

3.2. Utilizasaun Seña Kombustível ........................................................................................................................ 32

3.3. Kumprimentu ba Lei No.8/2003 ..................................................................................................................... 32

3.4. Manutensaun Veikulu ..................................................................................................................................... 34

Kapitulu IV

Diskusaun ...................................................................................................................................................... 36

4.1. Aplikasaun Dekretu Lei no.8/2003 ................................................................................................................. 36

4.2. Frekuensia movimentu veikulu no implikasaun ba kombustivel .................................................................... 37

4.3. Utilizasaun seña kombustivel .......................................................................................................................... 38

Page 4: RELATÓRIU Monitorizasaun Ba Movimentu Veíkulu … · korajein nebe funsionarius husi Diresaun Edukasaun, ... Iha Eskola ... Tanba saida mak iha diferensa hanesan ne’e no faktor

Relatóriu monitorizasaun movimentu veíkulu Estadu no utilizasaun seña kombustivel 2011

Page 3

4.4. Manutensaun ba veikulu Estadu nian .............................................................................................................. 41

Kapitulu V

Konkluzaun ................................................................................................................................................... 43

Sumáriu Ezekutivu

Rezultadu monitorizasaun movimentu veíkulu Estado no utilizasaun seña kombustível durante fulan

rua, bolu atensaun instituisaun Estadu hotu-hotu. Parte barak hatudu preokupasaun kona ba

inefisiensia no inefektividade movimentu veikulu, utilizasaun kombustivel Estadu nian. Ami

detekta mos vontade husi orgaun estadu sira ba implementa Dekretu-Lei No. 8/2003, kona ba

atribuisaun no uzu veíkulu Estadu nian. Atividade ne’e seidauk kobre manutensaun detalladu ba

veíkulu Estadu nian iha instituisaun hotu-hotu, maibe foti deit informasaun jeral kona ba gastus husi

ministériu balu. Informasaun nebe hetan husi monitorizasaun ne’e tomak fo hanoin ba instituisaun

hotu-hotu hodi tetu nia kapasidade ba kontrola no jere veíkulu no kombustivel Estadu nian.

Comissão Anti-Corrupção (CAC) uza metodu monitorizasaun direta iha lokal no verifika

dokumentu nebe relevante ka iha ligasaun ho servisu ne’e. Uza mos kestionariu wainhira halo

verifikasaun atu hatene lolos kumprimentu Lei No. 8/2003, no nia implikasaun ba gastus

kombustível iha orsamentu Estadu nian. Ami monitoriza movimentu kareta iha pontus observasaun

iha Dili laran no mos entrada no saída hat iha Kapital Dili nian iha Sabadu no Domingo.

Monitorizasaun ba movimentu veikulu Estadu nian iha periudu loron 8 too 14 nia laran, identifika

35,057 movimentus nebe klasifika ba 33% halo movimentu iha Sabadu no Domingu no 67%

movimenta iha loron servisu. Wainhira agrupadu iha 10 nebe boot liu ita hetan 5,470 movimentus

inklui iha sidade no sai/tama sidade Dili laran. Total frekuensia movimentu iha Dili laran hamutuk

iha 31,954 no sai/tama Dili laran iha 3,103 movimentus. Iha Dili laran fahe ba movimentu iha

sentru negosiu ho total 24,766, iha Merkadu Komoro no Hali-Laran hamutuk 1,946, ba Igreja

Motael iha 937, Eskola Canossa, Externatu Saun José no Eskola Primaria Portuguesa Balide

hamutuk iha 4,305.

Observasaun ba fatin enxe kombustivel iha estasaun mina rua iha Dili durante periudu semana rua,

hatudu katak husi total veikulu 5,488 nebe ba enxe mina, 51% enxe ba veikulu ho xapa matrikula

privadu, 45% ba governu nian no 4% ba veikulu nebé la-iha xapa matrikula.

Husi perguntas 7 nebe hatoo ba responsavel patrimoniu no lojistika iha Ministeriu 8 no Sekretaria

Estadu 2 kona ba implementasaun Dekretu Lei no.8/2003 regula kona atribuisaun no uzu veikulu

Estadu nian, iha resposta 3 kona-ba “sim”, 39 kona-ba “dala-ruma” no 112 kona-ba “lae”.

Rezultadu ne’e hatudu katak vontade no kapasidade atu kumpri Dekretu Lei ne’e fraku tebtebes.

Page 5: RELATÓRIU Monitorizasaun Ba Movimentu Veíkulu … · korajein nebe funsionarius husi Diresaun Edukasaun, ... Iha Eskola ... Tanba saida mak iha diferensa hanesan ne’e no faktor

Relatóriu monitorizasaun movimentu veíkulu Estadu no utilizasaun seña kombustivel 2011

Page 4

Informasaun kona ba manutensaun veikulu Estadu nian nebe hetan husi Ministeriu 4 nebe ami halo

komparasaun valor osan iha invoice no CPV hatudu diferensa oin tolu: 1) valor iha invoice kiik liu

valor iha CPV; 2) valor iha invoice bo’ot liu valor iha CPV no 3) valor iha invoice no CPV

hanesan. Tanba saida mak iha diferensa hanesan ne’e no faktor saida mak hamosu diferensa ida

ne’e. Se invoice ho folin kiik maibe CPV ho folin as liu folin iha invoice, kustu adisional ne’e selu

ba se no ba saida? Se invoice folin as liu CPV Ministeriu ka Sekretaria Estadu ne’e debe karik.

Kapitulu I

Introdusaun

Governu mak orgaun soberania nebe responsavel ba kondusaun no ezekusaun politika jeral país

nian no orgaun superior Administrasaun Públika (art.103, CRDTL). Artigu ne’e fo knaar ba

Governu atu hamoris no jere mos patrimoniu estadu nian hirak nebe fo ba orgaun Estadu sira uza ba

serbi povu. Bazeia ba knaar ida ne’e Governu hamoris Dekretu Lei No. 8/2003 nebe aprova

regulamentu kona atribuisaun no uzu veikulu Estadu nian. Alein ida ne’e governu mos aloka osan

atu fornese kombustivel no halo manutensaun ba veikulu Estadu nian.

Iha pratika, utilizasaun fasilidade hirak ne’e la tuir regulamentu nebe iha no la tuir objetivu

profisional atu serbi povu. Situasaun ne’e sai preokupasaun nai-ulun Estadu sira no publiku em

jeral. Dala barak iha Sexta loraik, Sabadu no Domingu, kareta Estadu halai ba distritu sira no fila

fali iha Domingu loraik ka Segunda dader. Kareta Estadu nian mos halo movimentu barak iha Dili

laran durante tempu servisu no para bebeik iha fatin negosiu sira, eskola, igreja ka festa fatin.

Governu aloka orsamentu boot ba kombustivel, sosa veikulu no halo manutensaun ba veikulu hirak

ne’e, maibe rezultadu nebe fasilidade hirak ne’e ajuda produz la hanesan ho osan nebe hasai tiha

ona. Hare ba inefisiensia no inefektividade iha utilizasaun patrimoniu Estadu nian hirak ne’e,

Comissão Anti-Corrupção halo monitorizasaun ba movimentu veikulu Estadu nian, utilizasaun seña

kombustivel nebe Estadu fornese, vontade atu kumpri Dekretu Lei no.8/2003 nebe hakerek kona ba

atribuisaun no uzu veikulu Estadu nian iha Timor-Leste. Monitorizasaun ne’e halo iha sidade Dili

laran, durante periodu fulan rua nia laran maibe efektivu lolo’os loron 8 too 14 deit.

1.1. Objetivu

Monitorizasaun ne’e ho objetivu atu deteta tipu infrasaun ka violasaun nebe akontese iha

utilizasaun veikulu Estadu nian, utilizasaun seña kombustivel no vontade atu kumpri Dekretu Lei

No.8/2003. Atu hare mos faktor hirak nebe kondisiona funsionariu sira komete infrasaun ka viola

regulamentu nebe iha. Objetivu seluk mak bolu atensaun ka fo hanoin fila fali ba funsionariu no

nai-ulun sira atu hamoris ka halao mekanismu kontrolu efektivu ba fasilidade Estadu nian hotu-hotu

hodi bele fo benefisiu ba ema barak nia moris diak.

Page 6: RELATÓRIU Monitorizasaun Ba Movimentu Veíkulu … · korajein nebe funsionarius husi Diresaun Edukasaun, ... Iha Eskola ... Tanba saida mak iha diferensa hanesan ne’e no faktor

Relatóriu monitorizasaun movimentu veíkulu Estadu no utilizasaun seña kombustivel 2011

Page 5

1.2. Metodologia

Metodologia nebé uza iha monitorizasaun ne’e kompostu husi:

1. Rekolha dadus liu husi monitorizasaun iha terrenu

2. Rekolla dokumentus relevantes

3. Verifikasaun ba dadus tuir ministeriu sampel

4. Entrevista ho fontes relevantes

5. Uza kombinasaun softwere SPSS no Excel hodi halo análize estatistika ba dadus

6. Análize kuantitativu ho kualitativu ba dokumentus no resultadu observasaun.

1.3. Ekipa Nebé Halo Monitorizasaun

Ekipa nebé halo monitorizasaun ba movimentu veikulu Estadu ne’e mai husi estudante finalistas

ema nain 30 nebé orienta husi CAC rasik liu husi enkontru koodenasaun dala 3 ho kolaboradores

monitorizasaun nian.

Monitor sira molok ba halo monitorizasaun hetan preparasaun husi Diresaun EKP no Comissário

Adjunto EKP, CAC konaba regra no matéria monitorizasaun.

1.4. Fatin Monitorizasaun no loron monitorizasaun

Fatin nebé determina ba halo monitorizasaun mak sentru negosiu, igreja, eskola fatin, merkadu,

estrada tama no sai sidade Kapital Dili, no fatin abastesimentu mina rua iha Dili nebe hahau iha 25

Marsu too 31 Maiu 2011.

Tabela I: Fatin no tempu monitorizasaun

No Fatin

Monitorizasaun

Pontu

Observasaun Durasaun Loron

Data

Hahu Remata

1 Sentru Negosiu

Kolmera Semana rua 14 25-Mar-11 8-Apr-11

Lita Store Semana rua 14 25-Mar-11 8-Apr-11

Leader Semana rua 14 25-Mar-11 8-Apr-11

W4 Semana rua 14 25-Mar-11 8-Apr-11

2 Lokal Igreja Motael Fulan ida 8 26-Mar-11 17-Apr-11

3

Pontu Entrada-

Saida Cidade

Capital

Bekora Fulan ida 8 26-Mar-11 17-Apr-11

Lahane Fulan ida 8 26-Mar-11 17-Apr-11

Bidau Fulan ida 8 26-Mar-11 23-Apr-11

Lafatik Fulan ida 8 26-Mar-11 23-Apr-11

5 Estasaun Mina AITULA Semana rua 12 3-May-11 23-May-11

ETO Semana rua 12 5-May-11 26-May-11

4 Merkadu Hali Laran Fulan ida 8 7-May-11 29-May-11

Komoro Fulan ida 8 7-May-11 29-May-11

6 Eskola EP Balide Semana rua 10 5-May-11 18-May-11

EPC Canossa Semana rua 10 5-May-11 18-May-11

Page 7: RELATÓRIU Monitorizasaun Ba Movimentu Veíkulu … · korajein nebe funsionarius husi Diresaun Edukasaun, ... Iha Eskola ... Tanba saida mak iha diferensa hanesan ne’e no faktor

Relatóriu monitorizasaun movimentu veíkulu Estadu no utilizasaun seña kombustivel 2011

Page 6

EP Externato Semana rua 10 16-May-11 31-May-11

Monitorizasaun ba utilizasaun seña kombustivel halo iha Estasaun mina Aitula no ETO (Esperansa

Timor Oan), durante loron 12 hahu 3 Maiu too 26 Maiu 2011.

1.5. Oras Monitorizasaun

Oras ba monitorizasaun mak hatudu iha Tabela tuir mai:

Tabela II: Oras monitorizasaun iha pontu monitorizasaun hotu-hotu

No Fatin Monitorizasaun Pontu

Observasaun

Oras Monitorizasaun

Dader Loraik

Hahu Remata Hahu Remata

1 Sentru Negosiu

Kolmera 9 12 3 7

Lita Store 9 12 3 7

Leader 9 12 3 7

W4 9 12 3 7

Kmanek 9 12 3 7

2 Lokal Igreja Motael 6-7 9-10 5 6

3 Pontu Entrada-Saida

Sidade Capital

Bekora 7 11 4 8

Lahane 7 11 4 8

Bidau 7 11 4 8

Lafatik 7 11 4 8

4 Merkadu Hali Laran 6 8 4 6

Komoro 6 8 4 6

5 Estasaun Mina AITULA 8 12 1 7

ETO 8 12 1 7

6 Eskola

EP Balide 7-8 12-1 5 6

EPC Canossa 7-8 12-1 5 6

EP Externato 7-8 12-1 5 6

1.6. Prosesamentu Dadus

Dadus nebé hetan iha fatin monitorizasaun halo manualmente konforme tabela/formulario ba

monitorizasaun nian; tuir mai hakerek fali elektronikamente iha formatu SPSS no Excel hodi bele

halo análize estatístika ba nia rezultadu, atu bele hetan:

Movimentu agrupadu iha 10 nebe boot liu husi total movimentu iha kada pontu

monitorizasaun.

Percentagen utilizasaun kombustível ba kareta ho xapa matríkula governu ka ba xapa

matrikula privadu no ba hirak nebé la iha xapa matrikula.

Movimentu husi kategoria loron servisu no loron feriadu (Sabadu-Domingu)

Movimentu husi kategoria utilizasaun ba fins profisionais no la’os ba fins profisionais.

Page 8: RELATÓRIU Monitorizasaun Ba Movimentu Veíkulu … · korajein nebe funsionarius husi Diresaun Edukasaun, ... Iha Eskola ... Tanba saida mak iha diferensa hanesan ne’e no faktor

Relatóriu monitorizasaun movimentu veíkulu Estadu no utilizasaun seña kombustivel 2011

Page 7

1.7. Verifikasaun

Hafoin halo tiha monitorizasaun, ekipa monitorizasaun halo verifikasaun iha Ministériu 8 no

Sekretaria de Estadu 2 nebé sai hanesan sampel ba rezultadu monitorizasaun atu hatene konaba

gestaun no kontrolu veíkulus, hodi sukat konaba kumprimentu Dekretu Lei No. 8/2003.

Kapitulu II

Rezultadu Monitorizasaun

2.1. Movimentu veíkulu Estadu

2.1.1. Iha Sentru Negosiu

Monitorizasaun halo iha Segunda to’o Domingu ho total movimentu hamutuk 24,766.

Tabela III: Total movimentu iha sentru negosiu

No Fatin

Monitorizasaun

Total movimentu Total

Loron Servisu (Segunda-Sesta) Loron Feriadu (Sabadu-Domingo)

1 Kolmera 8,176 2,014 10,190

2 Lita Store 3,510 628 2,198

3 Leader 3,098 1,480 4,578

4 W4 1,600 598 4,138

5 Kmanek 2,952 710 3,662

Total 19,336 5,430 24,766

Estatistiku kona total movimentu iha sentru negosiu.

0

10000

20000

30000

Kolmera W4 Leader Lita Store Kmanek Total

10190

4138 45782198

3662

24766

Total Movimentu Sentru Negosiu

2.1.2. Iha Eskola

Tabela IV: Rezultadu monitorizasaun iha eskola

Page 9: RELATÓRIU Monitorizasaun Ba Movimentu Veíkulu … · korajein nebe funsionarius husi Diresaun Edukasaun, ... Iha Eskola ... Tanba saida mak iha diferensa hanesan ne’e no faktor

Relatóriu monitorizasaun movimentu veíkulu Estadu no utilizasaun seña kombustivel 2011

Page 8

No Fatin Monitorizasaun Total movimentu loron servisu (Segunda to'o Sesta)

1 EPC Canossa 2,410

2 EP Portuguêsa Balide 1,178

3 EP Externato 717

Total 4,305

Rezultadu estatistiku mak iha kuadru tuir mai:

2.1.3. Iha fatin Igreja

Monitorizasaun ba fatin Igreja halo iha Sabadu no Domingu ho sample Igreja Motael ho frekuensia

movimentu kareta hamutuk 937.

2.1.4. Iha Merkadu

Monitorizasaun iha Sabadu no Domingu iha Merkadu Hali-Laran no Merkadu Komoro hamutuk

iha 1,946 movimentus.

Tabela V: Frekuensia movimentu iha merkadu rua

No Fatin Monitorizasaun Total movimentu loron feriadu (Sabadu-Domingo)

1 Hali-laran 889

2 Komoro 1,057

Total movimentu fatin rua 1,946

Tabela estatistika mak hanesan tuir mai:

Page 10: RELATÓRIU Monitorizasaun Ba Movimentu Veíkulu … · korajein nebe funsionarius husi Diresaun Edukasaun, ... Iha Eskola ... Tanba saida mak iha diferensa hanesan ne’e no faktor

Relatóriu monitorizasaun movimentu veíkulu Estadu no utilizasaun seña kombustivel 2011

Page 9

0

500

1000

1500

2000

Hali Laran Komoro Total

8891057

1946

Total movimentu iha merkadu

2.1.5. Movimentu sai/tama Kapital Dili

Tabela VI: Movimentu sai/tama Dili laran

No Fatin Monitorizasaun Total movimentu loron feriadu (Sabadu-Domingo)

1 Bidau 557

2 Bekora 613

3 Lahane 506

4 Rotunda Lafatik-Komoro 1,427

Total Pontu entrada no saida sidade capital 3,103

Rezultadu estatistika mak nudar hatudu iha tabela tuir mai:

Tabela VII: Movimentu iha Dili laran no sai/tama Dili laran agrupadu iha 10 nebe boot liu

No Fatin monitorizasaun Pontu observasaun Frekuensia movimentu

Page 11: RELATÓRIU Monitorizasaun Ba Movimentu Veíkulu … · korajein nebe funsionarius husi Diresaun Edukasaun, ... Iha Eskola ... Tanba saida mak iha diferensa hanesan ne’e no faktor

Relatóriu monitorizasaun movimentu veíkulu Estadu no utilizasaun seña kombustivel 2011

Page 10

1 Sentru Negosiu

Kolmera 436

W4 520

Leader 542

Lita Store 487

Kmanek 362

2 Lokal Igreja Motael 361

3 Eskola

EPC Canossa 311

EP Portuguêsa Balide 317

EP Externato 253

4 Merkadu Hali laran 380

Komoro 297

5 Entrada no saida Dili laran

Bidau 175

Bekora 394

Lahane 312

Rotunda Lafatik 323

Total 5,470

Tabela VIII: Frekuensia movimentu maximu no minimu

Pontu monitorizasaun Frekuensia movimentu

Maximu Minimu

Sentru negosiu

Kolomera 34 1

W4 18 1

Leader 24 1

Lita Store 19 1

Kmanek 64 1

Eskola fatin

Canossa 18 1

Eskola Primaria Portguesa Balide 19 1

Externato Saun José Has-Laran 14 1

Igreja Motael 23 1

Merkadu

Hali-Laran 12 1

Komoro 23 1

Entrada no saida Kapital

Bidau-Santana 16 1

Ponte Bekora 12 1

Lahane 17 1

Lafatik-Komoro 29 1

2.2. Monitorizasaun ba Utilizasaun Seña Kombustível (Estasaun Mina

ETO no Aitula)

Page 12: RELATÓRIU Monitorizasaun Ba Movimentu Veíkulu … · korajein nebe funsionarius husi Diresaun Edukasaun, ... Iha Eskola ... Tanba saida mak iha diferensa hanesan ne’e no faktor

Relatóriu monitorizasaun movimentu veíkulu Estadu no utilizasaun seña kombustivel 2011

Page 11

Monitorizasaun ba utilizasaun seña kombustível hala’o iha estasaun mina rua iha Dili laran nebé

to’o agora fornese mina ba veikulu Estadu nian. Estasaun mina rua né’e mak Esperansa Timor Oan

(ETO) iha Balide, no estasaun mina AITULA iha Komoro.

Tabela IX: Kualidade veikulu nebe enxe kombustivel ho seña Estadu nian iha ETO no Aitula

Kulaidade veikulu Estasaun Mina

ETO Aitula Total

La-iha xapa matrikula 220 26 246

Xapa matrikula Governu 260 1,471 1,731

Xapa matrikula privadu 1,316 2,195 3,511

Total hotu-hotu 1,796 3,692 5,128

2.3. Kumprimentu ba Dekretu Lei No.8/2003

Ekipa halo verifikasaun ba Ministeriu 8 (ualu) no Sekretaria Estadu 2 (rua) ho total respondente

hamutuk nain rua-nulu resin rua nebé tur iha pozisaun estrutural nudar responsavel ba

Departamentu Patrimonio Logistika nian. Resultadu husi verifikasaun tuir kestionariu nebé hato’o,

hatudu iha estatistika tuir mai:

Tabela X: Kumprimentu Dekretu Lei no.8/2003

No Kumprimentu Dekretu Lei No.8/2003

Resposta

Sim Kahur/dala

ruma Lae

1 Utilizasaun ba veikulu estadu tuir duni artigu 2 (1) ka lae?

(n=22) 1 20 1

2 Xefi Departementu sira lori karreta iha despacho eskrita ka

lae? (n=22) 0 3 19

3 Uzu veikulu tuir duni artigu 3 (1) ka lae? (n=22) 1 7 14

4 Uzu veíkulu tuir artigu 3 (2) ka lae? (n=22) 0 3 19

5 Halo apontamentu ba kilometrazen tuir artigu 8(b) ( utiliza

trip ticket ka lae)? (n=22) 0 3 19

6 Sesta loraik estasiona iha ministeriu ka lae? (n=22) 1 2 19

7 Iha tempu feriadu hala'o serbisu ho despacho ka lae? (n=22) 0 1 21

Total 3 39 112

Rezultadu estatistika kona ba kumprimentu Dekretu Lei no/8/2003

Page 13: RELATÓRIU Monitorizasaun Ba Movimentu Veíkulu … · korajein nebe funsionarius husi Diresaun Edukasaun, ... Iha Eskola ... Tanba saida mak iha diferensa hanesan ne’e no faktor

Relatóriu monitorizasaun movimentu veíkulu Estadu no utilizasaun seña kombustivel 2011

Page 12

2.4. Manutensaun veíkulu Estadu

Gastus ba manutensaun veíkulu iha periúdu Janeiru to’o Maiu 2011 nebe foti husi Ministeriu

Ministériu Agrikultura Floresta no Peskas, Ministériu Infraestrutura, espesialmente ba Sekretaria

Estado Obras Públika, Ministériu Solidariedade Sosial no Ministériu Finansas. Tabela tuir mai

hatudu kuantidade osan tuir invoice no CPV nebe iha.

Tabela XI: Komparasaun invoice ho CPV

No Ministériu Total Invoice US$ Total CPV US$

1 Ministériu Agrikultura no Peskas 41,063.00 198,325.50

2 Secretaria Estadu Obras Públika 13,516.29 13,516.29

3 Ministériu Solidariedade Sosial 214,128.00 94,893.00

4 Ministériu Finansas 69,032.79 69,224.79

Total US$ 338,032.08 375,959.58

2.5. Informasaun seluk

2.5.1. Infrasaun Iha Utilizasaun Seña Kombustível

Monitorizasaun ba movimentu kareta Estadu no utilizasaun seña kombustível, hetan mos dadus

konaba infrasoens lubuk ida iha fulan baluk nia laran.

Page 14: RELATÓRIU Monitorizasaun Ba Movimentu Veíkulu … · korajein nebe funsionarius husi Diresaun Edukasaun, ... Iha Eskola ... Tanba saida mak iha diferensa hanesan ne’e no faktor

Relatóriu monitorizasaun movimentu veíkulu Estadu no utilizasaun seña kombustivel 2011

Page 13

Infrasaun ne’e hatudu kedas iha seña kombustível nebe tuir lolo’os destinadu ba kareta xapa

matrikula Estadu nian maibe enxe fali ba kareta/motor sira ho xapa matrikula privadu hanesan iha

ezemplu ida tuir mai ne’e:

Iha mos kareta aluguer balu nebe dala ruma enxe kombustivel ba nesesidade servisu maibe la iha

dokumentu suporte ka justifikasaun husi responsavel nebe kompetente, hanesan ezemplu tuir mai:

Page 15: RELATÓRIU Monitorizasaun Ba Movimentu Veíkulu … · korajein nebe funsionarius husi Diresaun Edukasaun, ... Iha Eskola ... Tanba saida mak iha diferensa hanesan ne’e no faktor

Relatóriu monitorizasaun movimentu veíkulu Estadu no utilizasaun seña kombustivel 2011

Page 14

Estatistika kona ba kareta aluguer nebe enxe kombustivel ho seña Estadu nian sein dispaxu:

2.5.2. Duplikasaun dispaxu ba enxe kombustível

Iha dispaxu 8 husi ministeriu balu nebe husu enxe kombustivel ba kareta Estadu nian. Husi dispaxu

8 ne’e iha duplikasaun too 77.

1. Dispaxu nu.400/.... data 27/5/2010: fo kombustivel ba kareta Governu

2. Dispaxu nu.603/.... data 28/7/2010: fo kombustivel ba kareta Governu

3. Dispaxu ida laiha numeru ho data 5/8/2010: fo kombustivel ba kareta Governu

4. Dispaxu nu.848/.... data 24/9/2010: fo kombustivel ba kareta Governu

5. Dispaxu nu.230/.... data 8/11/2010: fo kombustivel ba kareta privadu

6. Dispaxu nu.1047/.... data 9/11/2010: fo kombustivel ba kareta Governu

7. Dispaxu nu.238/.... data 19/11/2010: fo kombustivel ba kareta privadu

8. Dispaxu nu.240/.... data 26/11/2010: fo kombustivel ba kareta privadu

Page 16: RELATÓRIU Monitorizasaun Ba Movimentu Veíkulu … · korajein nebe funsionarius husi Diresaun Edukasaun, ... Iha Eskola ... Tanba saida mak iha diferensa hanesan ne’e no faktor

Relatóriu monitorizasaun movimentu veíkulu Estadu no utilizasaun seña kombustivel 2011

Page 15

Kapitulu III

Rekapitulasaun

3.1. Movimentu veíkulu sira

Frekuensia movimentu veíkulu iha períodu maximu loron 14 no mínimu loron 8 iha kada pontu de

observasaun mak hanesan tuir mai:

Tabela XII: Frekuensia movimentu tuir loron

No Fatin monitorizasaun Pontu observasaun Total

Loron

Frekuensia

movimentu Loron

1 Sentru Negosiu

Kolmera 14 10,190

Segunda to'o

Domingu

W4 14 4,138

Leader 14 4,578

Lita store 14 2,198

Kmanek 14 3,662

Page 17: RELATÓRIU Monitorizasaun Ba Movimentu Veíkulu … · korajein nebe funsionarius husi Diresaun Edukasaun, ... Iha Eskola ... Tanba saida mak iha diferensa hanesan ne’e no faktor

Relatóriu monitorizasaun movimentu veíkulu Estadu no utilizasaun seña kombustivel 2011

Page 16

2 Pontu entrada e saida

sidade Kpital

Bidau 8 557

Sabadu no

Domingu

Bekora 8 613

Lahane 8 506

Lafatik 8 1,427

3 Lokal Igreja Motael 8 937

Segunda to'o

Sesta 4 Eskola

EPC Canossa 10 2,410

EP Balide 10 1,178

EP Externato 10 717

5 Merkadu Hali-laran 8 889 Sabadu no

Domingu Komoro 8 1,057

Total movimentu 35,057

Estatistika kona ba movimentu kareta iha loron servisu no feriadu.

11,416; 33%

23,641;

67%

Rezultadu Observasaun Kategoria Loron servisu no Loron Feriadu

Loron feriadu

Loron servisu

Frekuensia movimentu veikulu Estadu agrupadu iha 10 boot liu, tuir pontu monitorizasaun.

1) Sentru negósiu:

Kolmera

Page 18: RELATÓRIU Monitorizasaun Ba Movimentu Veíkulu … · korajein nebe funsionarius husi Diresaun Edukasaun, ... Iha Eskola ... Tanba saida mak iha diferensa hanesan ne’e no faktor

Relatóriu monitorizasaun movimentu veíkulu Estadu no utilizasaun seña kombustivel 2011

Page 17

20

20

20

21

21

21

22

22

22

23

23

24

26

28

29

30

30

34

0 5 10 15 20 25 30 35 40

00.366

02.847

02.919

02.878

03.165

03.363

02.684

02.689

03.319

02.103

03.503

02.382

03.541

02.993

03.464

00.515

02.709

02.514

Frequencia bot liu husi total 10190

W4

Page 19: RELATÓRIU Monitorizasaun Ba Movimentu Veíkulu … · korajein nebe funsionarius husi Diresaun Edukasaun, ... Iha Eskola ... Tanba saida mak iha diferensa hanesan ne’e no faktor

Relatóriu monitorizasaun movimentu veíkulu Estadu no utilizasaun seña kombustivel 2011

Page 18

9

9

9

9

9

9

9

9

9

9

9

10

10

10

10

10

10

10

10

10

10

10

11

11

11

11

11

11

11

11

11

11

11

12

12

13

13

13

14

15

15

16

16

16

17

18

0 5 10 15 20

01.034

02.402

02.421

02.664

02.702

02.757

02.887

03.338

03.362

03.493

88.70 PN

00.302

00.434

00.728

02.650

02.739

02.769

03.366

03.464

3689

88.06 PN

88.44 PN

00.160

02.613

02.713

02.733

02.750

02.904

02.950

03.121

03.221

4217

4348

01.800

03.057

03.085

03.129

88.61 PN

02.771

02.405

03.444

01.071

02.674

02.881

02.103

00.330

Frekuensia 10 bot liu husi total 4138 (W4)

Leader

Page 20: RELATÓRIU Monitorizasaun Ba Movimentu Veíkulu … · korajein nebe funsionarius husi Diresaun Edukasaun, ... Iha Eskola ... Tanba saida mak iha diferensa hanesan ne’e no faktor

Relatóriu monitorizasaun movimentu veíkulu Estadu no utilizasaun seña kombustivel 2011

Page 19

13

13

13

13

14

14

14

14

14

14

14

14

14

14

14

15

15

15

15

16

16

16

16

16

16

17

18

18

19

19

20

21

24

24

0 5 10 15 20 25 30

02.303

02.934

03.024

03.529

00.304

00.441

02.317

02.440

02.592

02.810

02.936

02.939

03.049

03.403

03.589

02.736

02.741

03.086

03.599

00.527

02.675

02.795

02.797

02.805

03.195

02.819

02.344

03.502

02.757

03.511

02.817

02.775

02.441

02.776

Frekuensia boot liu husi Total 4578

Lita Store

Page 21: RELATÓRIU Monitorizasaun Ba Movimentu Veíkulu … · korajein nebe funsionarius husi Diresaun Edukasaun, ... Iha Eskola ... Tanba saida mak iha diferensa hanesan ne’e no faktor

Relatóriu monitorizasaun movimentu veíkulu Estadu no utilizasaun seña kombustivel 2011

Page 20

Kmanek

Page 22: RELATÓRIU Monitorizasaun Ba Movimentu Veíkulu … · korajein nebe funsionarius husi Diresaun Edukasaun, ... Iha Eskola ... Tanba saida mak iha diferensa hanesan ne’e no faktor

Relatóriu monitorizasaun movimentu veíkulu Estadu no utilizasaun seña kombustivel 2011

Page 21

2) Frekuensia movimentu nebe agrupadu iha 10 nebé boot liu tuir eskola.

Page 23: RELATÓRIU Monitorizasaun Ba Movimentu Veíkulu … · korajein nebe funsionarius husi Diresaun Edukasaun, ... Iha Eskola ... Tanba saida mak iha diferensa hanesan ne’e no faktor

Relatóriu monitorizasaun movimentu veíkulu Estadu no utilizasaun seña kombustivel 2011

Page 22

Canossa:

EP Balide

Page 24: RELATÓRIU Monitorizasaun Ba Movimentu Veíkulu … · korajein nebe funsionarius husi Diresaun Edukasaun, ... Iha Eskola ... Tanba saida mak iha diferensa hanesan ne’e no faktor

Relatóriu monitorizasaun movimentu veíkulu Estadu no utilizasaun seña kombustivel 2011

Page 23

8

8

8

8

8

8

9

9

9

9

9

9

9

9

10

10

10

10

10

11

11

12

12

14

16

17

17

18

19

0 5 10 15 20

02621

02633

02700

03149

5514

2427

00018

00408

00439

02581

02602

03256

03464

MP-88

02427

02767

02847

03323

03552

02472

03244

02890

03151

03366

03357

02371

02570

03140

02408

Frequencia bot liu husi total 1178

Externato Saun José

Page 25: RELATÓRIU Monitorizasaun Ba Movimentu Veíkulu … · korajein nebe funsionarius husi Diresaun Edukasaun, ... Iha Eskola ... Tanba saida mak iha diferensa hanesan ne’e no faktor

Relatóriu monitorizasaun movimentu veíkulu Estadu no utilizasaun seña kombustivel 2011

Page 24

444444444444444

55555555

6666666

777

88

999

1011

1214

0 2 4 6 8 10 12 14 16

01007

02472

02832

03025

03136

03400

1891

4105

02542

02749

03523

3519

02423

02769

02838

02196

PN 90

03889

03024

00301

02784

Frekuensia bot liu husi total 717

3) Frekuensia movimentu agrupadu iha 10 nebé boot liu iha lokal Igreja Motael:

Page 26: RELATÓRIU Monitorizasaun Ba Movimentu Veíkulu … · korajein nebe funsionarius husi Diresaun Edukasaun, ... Iha Eskola ... Tanba saida mak iha diferensa hanesan ne’e no faktor

Relatóriu monitorizasaun movimentu veíkulu Estadu no utilizasaun seña kombustivel 2011

Page 25

4) Frekuensia movimentu agrupadu iha 10 nebé boot liu iha merkadu.

Page 27: RELATÓRIU Monitorizasaun Ba Movimentu Veíkulu … · korajein nebe funsionarius husi Diresaun Edukasaun, ... Iha Eskola ... Tanba saida mak iha diferensa hanesan ne’e no faktor

Relatóriu monitorizasaun movimentu veíkulu Estadu no utilizasaun seña kombustivel 2011

Page 26

Hali-laran:

Komoro:

Page 28: RELATÓRIU Monitorizasaun Ba Movimentu Veíkulu … · korajein nebe funsionarius husi Diresaun Edukasaun, ... Iha Eskola ... Tanba saida mak iha diferensa hanesan ne’e no faktor

Relatóriu monitorizasaun movimentu veíkulu Estadu no utilizasaun seña kombustivel 2011

Page 27

5) Frekuensia movimentu agrupadu iha 10 nebé boot liu tuir entrada no saida sidade Dili.

Page 29: RELATÓRIU Monitorizasaun Ba Movimentu Veíkulu … · korajein nebe funsionarius husi Diresaun Edukasaun, ... Iha Eskola ... Tanba saida mak iha diferensa hanesan ne’e no faktor

Relatóriu monitorizasaun movimentu veíkulu Estadu no utilizasaun seña kombustivel 2011

Page 28

Bidau:

Bekora

Page 30: RELATÓRIU Monitorizasaun Ba Movimentu Veíkulu … · korajein nebe funsionarius husi Diresaun Edukasaun, ... Iha Eskola ... Tanba saida mak iha diferensa hanesan ne’e no faktor

Relatóriu monitorizasaun movimentu veíkulu Estadu no utilizasaun seña kombustivel 2011

Page 29

Page 31: RELATÓRIU Monitorizasaun Ba Movimentu Veíkulu … · korajein nebe funsionarius husi Diresaun Edukasaun, ... Iha Eskola ... Tanba saida mak iha diferensa hanesan ne’e no faktor

Relatóriu monitorizasaun movimentu veíkulu Estadu no utilizasaun seña kombustivel 2011

Page 30

Lahane

Page 32: RELATÓRIU Monitorizasaun Ba Movimentu Veíkulu … · korajein nebe funsionarius husi Diresaun Edukasaun, ... Iha Eskola ... Tanba saida mak iha diferensa hanesan ne’e no faktor

Relatóriu monitorizasaun movimentu veíkulu Estadu no utilizasaun seña kombustivel 2011

Page 31

Lafatik:

Page 33: RELATÓRIU Monitorizasaun Ba Movimentu Veíkulu … · korajein nebe funsionarius husi Diresaun Edukasaun, ... Iha Eskola ... Tanba saida mak iha diferensa hanesan ne’e no faktor

Relatóriu monitorizasaun movimentu veíkulu Estadu no utilizasaun seña kombustivel 2011

Page 32

3.2. Utilizasaun Seña Kombustível

Monitorizasaun semana rua iha estasaun mina ETO no AITULA husi Segunda to’o Sabadu.

Total frekuensia kareta 1,796 nebe enxe mina

iha ETO tuir tipu xapa matrikula.

Total frekuensia kareta 3,692 nebe enxe mina

iha Aitula tuir tipu xapa matrikula.

Total frekuensia kareta nebe ba enxe mina iha fatin rua ne’e hamutuk 5,488 nebe fahe ba 51% ho

xapa matrikula privadu, 45% ho xapa matrikula governu nian no 4% la iha xapa matrikula.

La iha xapa

matrikula; 246; 4%

Xapa Governu;

2,455; 45%

Xapa privadu;

2,787; 51%

Total AITULA + ETO (periodu semana rua)

3.3. Kumprimentu ba Dekretu Lei No.8/2003

Resposta ba kestionariu husi respondente 22 iha Ministeriu 8 no Sekretaria Estadu 2 kona ba

vontade kumpri Lei No.8/2003 hatudu iha dadus tuir mai:

Page 34: RELATÓRIU Monitorizasaun Ba Movimentu Veíkulu … · korajein nebe funsionarius husi Diresaun Edukasaun, ... Iha Eskola ... Tanba saida mak iha diferensa hanesan ne’e no faktor

Relatóriu monitorizasaun movimentu veíkulu Estadu no utilizasaun seña kombustivel 2011

Page 33

Page 35: RELATÓRIU Monitorizasaun Ba Movimentu Veíkulu … · korajein nebe funsionarius husi Diresaun Edukasaun, ... Iha Eskola ... Tanba saida mak iha diferensa hanesan ne’e no faktor

Relatóriu monitorizasaun movimentu veíkulu Estadu no utilizasaun seña kombustivel 2011

Page 34

Konkluzaun geral kumprimentu ba Dekretu Lei No.8/2003 hatudu iha estatistika tuir mai:

Dadus sira né’e hatudu katak, Lei No. 8/2003 seidauk implementa ho diak, maske sirkular foun ida

(No. 003/GPM/III/09), nebé nia konteudu la ses husi Dekretu Lei No. 8/2003, sai tan iha tinan

2009.

3.4. Manutensaun Veikulu

Manutensaun ba veikulu Estadu nian hatudu montante invoice no CPV la hanesan, nebe hatudu

iha estatistika tuir mai:

Page 36: RELATÓRIU Monitorizasaun Ba Movimentu Veíkulu … · korajein nebe funsionarius husi Diresaun Edukasaun, ... Iha Eskola ... Tanba saida mak iha diferensa hanesan ne’e no faktor

Relatóriu monitorizasaun movimentu veíkulu Estadu no utilizasaun seña kombustivel 2011

Page 35

Iha Ministériu Finansas montante invoice husi kompañia ho total US$ 69,324.79 maibe montante

CPV ba manutensaun iha US$ 69,224.79. Iha MSS invoice husi kompañia ho total US$ 214,128.00,

maibe CPV nebé aprovadu ba manutensaun ho total US$ 94,893.00 de’it. SEOP hatudu total

invoice no CPV hanesan (US$13,516 = US$13,516). Ministériu Agrikultura no Peska nia invoice

ho total US$ 41,063.00 maibe total CPV nebe aprovadu ba manutensaun ho total US$ 198,325.50

Page 37: RELATÓRIU Monitorizasaun Ba Movimentu Veíkulu … · korajein nebe funsionarius husi Diresaun Edukasaun, ... Iha Eskola ... Tanba saida mak iha diferensa hanesan ne’e no faktor

Relatóriu monitorizasaun movimentu veíkulu Estadu no utilizasaun seña kombustivel 2011

Page 36

Kapitulu IV

Diskusaun

Estadu aloka orsamentu ba sosa fasilidades hodi halao programa hodi alkansa objetivus Estadu

nian. Artigu 6 Konstituisaun RDTL define objetivu 10 nebe Estadu Timor-Leste atu alkansa, entre

hirak ne’e iha rua mak refere klaru ba dezenvolvimentu ekonomiku no progresu ciencia no téknika

ida seluk refere ba hari’i sosiedade ida nebe bazeia ba justisa sosial, bein estar material no espiritual

sidadaun sira nian. Ne’e duni Governu nudar orgaun superior Adminstrasaun Públika iha razaun no

obrigasaun atu aloka orsamentu ba fasilidades nebe utiliza hodi alkansa Estadu nia objetivu sira.

Abastesimentu kombustivel, movimentu veikulu no manutensaun ba veikulu Estadu nian iha

korelasaun funsional. Veikulu atu halo movimentu presiza kombustivel no wainhira iha movimentu

makas presiza halo manutensaun. Estadu tau osan ba sosa veíkulu, kombustivel ba veíkulu hirak

Estadu nian no aloka mos osan ba manutensaun hodi suporta kontinuidade movimentu hirak ne’e

iha kontestu halao programa Governu nian no serbi Estadu nia objetivu. Veíkulu Estadu nian nudar

instrumentu kontribuidor boot ida nebe hala’o funsaun importante iha seitor transportasaun iha

atividade dezenvolvimentu nasaun. Ne’e duni Governu iha razaun no obrigasaun atu hamoris

politika no instrumentu legal ba gere fasilidade transporte nebe iha.

Dekretu Lei no.8/2003 aprova Regulamentu kona ba atribuisaun no uzu veikulu Estadu nian. Artigu

3 no. 1 husi Regulamentu ne’e hateten momos katak veikulu Estadu nian uza deit ba fins

profisionais. Funcionariu nebe uza veikulu Estadu ne’e iha dever atu halo manutensaun no halo

dokumentasaun ba veikulu no viajein nebe nia halo (Art.7 no 8). Ministeriu balu mos hasai sirkular

adisional ho objetivu atu reforsa implementasaun Dekretu Lei ne’e. Instrumentu reguladora ne’e ho

objetivu atu hamoris sistema kontrolu no utilizasaun diak ba fasilidade nebe atu kontribui ba hadiak

povu nia moris sosial no ekonomika.

Prátika iha gestaun no utilizasaun veíkulu, kombustivel no manutensaun hamosu preokupasaun

barak kona ba uza sala no abuzu ba fasilidades no rekursus nebe Estadu nian. Hare ba situasaun

ne’e CAC hahu monitorizasaun hodi halibur dadus nebe liga ho Dekretu Lei no.8/2003 hodi hare

espesifiku ba movimentu veíkulu Estadu nian, utilizasaun seña kombustivel no manutensaun ba

veíkulu Estadu nian.

4.1. Aplikasaun Dekretu Lei no.8/2003

Liu tiha tinan walu ona hafoin aprova tiha Dekretu Lei ne’e orgaun Estadu sira hatudu vontade nebe

fraku atu vigora Dekretu Lei ne’e iha ida-idak nia servisu fatin. Husi sample Ministériu 8 no

Sekretaria Estadu 2, respondente 22 nia resposta hatudu katak seidauk iha vontade makas atu

kumpri Dekretu Lei ne’e. Resposta ba atribuisaun veikulu Estadu nian liu-liu tuir funsaun estrutural

no funsional hatudu katak 5% mak tuir regulamentu, 91% hateten katak dala ruma no 4% dehan lae.

Xefe Departementu sira lori kareta ho dispaxu eskrita ka lae? Resposta ba pergunta ne’e hatudu

14% dehan dala ruma no 86% dehan lae. Uzu ka movimentu kareta tuir periodu normal nebe hahu

tuku 7 dader to tuku 7 kalan husi Segunda too Sesta hetan resposta ho 14% dehan dala ruma no

86% dehan lae. Kona ba para kareta iha servisu fatin fora de periodu normal, 4% husi respondente

Page 38: RELATÓRIU Monitorizasaun Ba Movimentu Veíkulu … · korajein nebe funsionarius husi Diresaun Edukasaun, ... Iha Eskola ... Tanba saida mak iha diferensa hanesan ne’e no faktor

Relatóriu monitorizasaun movimentu veíkulu Estadu no utilizasaun seña kombustivel 2011

Page 37

hatan sim, 32% dehan dala-ruma no 64% dehan lae. Wanhira husu kona para kareta iha servisu fatin

iha Sesta loraik iha 5% dehan sim, 9% dehan dala ruma no 86% dehan lae. Kona ba kondutor sira

halo movimentu kareta hakerek kilometrajein ka lae, iha 14% dehan dala ruma no 86% dehan lae.

Se halo servisu ho kareta iha loron feriadu hetan dispaxu eskrita ka lae, 5% dehan dala ruma no

95% dehan lae.

Respostas ba perguntas nebe husu kona ba kumprimentu Dekretu Lei ne’e hatudu persentajen boot

liu “lae” ho 112 respostas, “dala ruma” ho 39 respostas no “sim” resposta 3 deit. Sistema kontrolu

ba utilizasaun veikulu nebe fraku fo impaktu ba deskontrolu movimentu veíkulu nebe potensial ba

utilizasaun deskontroladu seña kombustivel no gastus ba manutensaun.

4.2. Frekuensia movimentu veíkulu no implikasaun ba kombustivel

Movimentu veikulu sempre iha implikasaun ba utilizasaun kombustivel no manutensaun. Ho

frekuensia movimentu nebe atinji 35,057 kompara ho kombustivel nebe enxe no distansia nebe

veikulu hirak ne’e bele atinji wanhira konverte ba osan hetan gastus nebe bo’ot teb-tebes. Ami

seidauk bele halo estimativa nebe diak kona ba total osan nebe sai husi movimentu hirak ne’e. Ami

fiar katak entre movimentu hirak ne’e iha mos balu mak halo ho fins profisionais, maibe oitoan deit

hare husi elementus faktual nebe ami determina. Faktus nebe sustenta argumentu nebe refere ba

movimentu ho fins laos profisional mak fatin, loron, oras no frekuensia movimentu nebe hatudu iha

Tabela 1.

Tabela 1: Fatin. Loron, oras no frekuensia movimentu

Fatin Loron Oras Frekuensia

movimentu

Sentru Negosiu Segunda to'o Domingu 9 – 12; 13 – 19 24,766

Merkadu Sabadu no Domingu 6 – 8; 16 – 20 1,946

Eskola Segunda to’o Sesta 7 – 8; 12 – 13 4,305

Entrada no saida Kapital Dili Sabadu no Domingo 7 – 11; 16 - 20 3,103

Igreja Motael Sabadu no Domingo 6 – 7; 9 – 10; 17 - 18 937

T o t a l 35,057

Fatin, oras no loron nebe ami hili laos normal ba movimentu veíkulu Estadu ho frekuensia as

hanesan ne’e. Ho frekuensia movimentu nebe as iha kada fatin monitorizasaun iha periodu loron 8

to’o 14 nia laran, iha loron no oras nebe determinadu ona hanesan hatudu iha Tabela 1 fo

konkluzaun katak iha movimentu oitoan deit mak klasifikadu ba fins profisionais. Iha

monitorizasaun ne’e identifika mos katak iha fatin hanesan kareta balu halo movimentu bebeik ho

frekuensia to’o 64 hanesan hatudu iha Tabela 2. Kareta ho atividade oinsa mak mosu bebeik iha

fatin nebe hanesan deit iha tempu nebe badak.

Page 39: RELATÓRIU Monitorizasaun Ba Movimentu Veíkulu … · korajein nebe funsionarius husi Diresaun Edukasaun, ... Iha Eskola ... Tanba saida mak iha diferensa hanesan ne’e no faktor

Relatóriu monitorizasaun movimentu veíkulu Estadu no utilizasaun seña kombustivel 2011

Page 38

Tabela 2: Frekuensia movimentu máximu no mínimu

Pontu monitorizasaun Frekuensia movimentu

Maximu Minimu

Supermarket Kmanek 64 1

Sentru negosiu Kolmera 34 1

Rotunda Lafatik-Komoro 29 1

Supermarket Leader 24 1

Igreja Motael 23 1

Merkadu Komoro 23 1

Supermarket Lita Store 19 1

Eskola Primaria Portguesa Balide 19 1

Eskola Catolika Canossa 18 1

Supermarket W4 18 1

Lahane 17 1

Bidau-Santana 16 1

Externato Saun José Has-Laran 14 1

Merkadu Hali-Laran 12 1

Ponte Bekora 12 1

Ami seidauk bele identifika ida nebe mak halo movimentu ho objetivu profisional. Iha hanoin katak

veíkulu nebe movimenta oitoan deit mak iha relasaun ho servisu maibe ida ne’e mos seidauk

garante katak sira halo duni servisu. Nune’e mos sira nebe halo movimentu barak liu mos dala ruma

iha ida ka rua halo hela servisu ruma. Mesmu nune’e kontinua hasai konkluzaun katak movimentu

barak liu mak laiha objetivu profisional.

4.3. Utilizasaun seña kombustivel

Utilizasaun seña kombustivel sai mos atensaun públiku ho hahalok nebe dala barak malorek deit iha

estasaun mina nebe governu sosa hodi fornese mina ba veikulu Estadu. Observasaun ba frekuensia

movimentu veikulu Estadu hatudu katak movimentu veikulu Estadu nian favorese liu fins privadu

duke fins profisionais. Nune’e, mesmu ke fornesimentu kombustivel liu husi seña kombustivel ba

kareta ka motor Estadu nian mos la signifika automatikamente ba fins profisionais deit.

Observasaun nebe Comissão halo deskobre katak iha fim da semana ka loron ida antes data feriadu

nian kareta Estadu barak mak ba enxe kombustivel. Observasaun ba movimentu veikulu Estadu

nian nebe ho frekuensia 35,057 movimentus reforsa konkluzaun katak mesmu kombustivel nebe

Estadu mak enxe ba veikulu Estadu nian mos la signifika katak serbi duni fins profisionais. Ida ne’e

iha implikasaun diretu ba gasta kombustivel. Ho lia-fuan seluk Estadu fornese kombustivel ba

funsionariu sira uza ba atividade privadu mak barak.

Page 40: RELATÓRIU Monitorizasaun Ba Movimentu Veíkulu … · korajein nebe funsionarius husi Diresaun Edukasaun, ... Iha Eskola ... Tanba saida mak iha diferensa hanesan ne’e no faktor

Relatóriu monitorizasaun movimentu veíkulu Estadu no utilizasaun seña kombustivel 2011

Page 39

Pratika iha fornesimentu mina ho seña kombustivel no gestaun utilizasaun seña kombustivel revela

evidensias ka infrasaun lobuk ida. Hahu husi uza seña kombustivel ba kareta ka motor privadu,

enxe ba jeregen, duplika dukumentu nebe prazu liu tiha ona, seña kombustivel monu ba ema nebe

laos funsionariu nia liman to’o reduz total litru mina nebe enxe husi seña kombustivel nia folin.

Seña balu ho folin boot la enxe hotu ba kareta Estadu, maibe balun deit hafoin simu fali recibu ida

husi ema nebe fan mina tuir total folin nebe sei restu. Recibu ne’e bele fan ka fo fali ba ema seluk.

Ami identifika katak iha veikulu 5,488 mak ba enxe kombustivel ho seña Estadu nian. Entre sira

ne’e iha 1,731 mak veikulu Estadu nian, 3,511 veikulu privadu no 246 mak laiha xapa matrikula.

Total veikulu privadu no hirak nebe laiha xapa matrikula iha 3,757. Total ida ne’e barak liu sira

nebe ho xapa matrikula governu nian. Se numeru ida ne’e ita konsidera ba fins privadu entaun mina

gasta barak liu ba fins privadu. Ita sei fiar katak entre sira iha balu mak halo hela servisu ruma

maibe oitoan deit. Mais ou menus 70% husi 5,488 veikulu nebe ba enxe mina ho seña Estadu nian

uza ba interese privadu, katak uza mina ba fins privadu sei barak nafatin. Iha monitorizasaun hetan

mos seña kombustivel lobuk ida ho tinan 2010 nian.

Iha parte seluk hetan mos pratika oinseluk ida liu husi duplikasaun surat dispaxu ba enxe mina.

Husi surat 79 iha 77 nebe hatudu duplikasaun iha pedidu abastesimentu kombustível ba kareta

Estadu nian no ba kareta privadu balu. Surat hirak ne’e nudar dispaxu nebe husu kompañia

fornesimentu mina, enxe kombustivel ba kareta Estadu no kareta privadu balu.

1. Dispaxu nu.400/.... data 27/5/2010: fo kombustivel ba kareta Governu

2. Dispaxu nu.603/.... data 28/7/2010: fo kombustivel ba kareta Governu

3. Dispaxu ida laiha numeru ho data 5/8/2010: fo kombustivel ba kareta Governu

4. Dispaxu nu.848/.... data 24/9/2010: fo kombustivel ba kareta Governu

5. Dispaxu nu.230/.... data 8/11/2010: fo kombustivel ba kareta privadu

6. Dispaxu nu.1047/.... data 9/11/2010: fo kombustivel ba kareta Governu

7. Dispaxu nu.238/.... data 19/11/2010: fo kombustivel ba kareta privadu

8. Dispaxu nu.240/.... data 26/11/2010: fo kombustivel ba kareta privadu

Dispaxu nu.603, dispaxu ida nebe laiha numeru no dispaxu no.400 sira nia konteudu hanesan deit.

Dispaxu nu.603 iha xapa matrikula kareta 6 nian nebe 5 hanesan ho dispaxu rua seluk. Dispaxu

nu.603 halo duplikasaun dala 61 ho distinsaun 60 mak mesmu hakerek xapa matrikula Governu

nian maibe enxe ba kareta privadu, ida deit mak enxe ba kareta Governu nian duni. Dispaxu ne’e

nia orijinal ho asinatura husi Director Geral, maibe nia duplikasaun aumenta tan nota nebe hakerek

ho liman ho asinatura ema seluk nebe balu husi Chefe Gabinte no balu lori Chefe Gabinete nia

naran. Maibe asinatura nebe hatudu katak husi Chefe Gabinte mos iha diferensa iha dokumentu

balu.

Husi duplikasaun surat hirak ne’e iha 60 mak hatudu katak enxe mina ba kareta privadu no ida deit

mak enxe duni ba kareta Governu nian. Exemplu nebe hatudu katak enxe ba kareta Governu no

privadu hanesan hatudu iha karaik ne’e.

Page 41: RELATÓRIU Monitorizasaun Ba Movimentu Veíkulu … · korajein nebe funsionarius husi Diresaun Edukasaun, ... Iha Eskola ... Tanba saida mak iha diferensa hanesan ne’e no faktor

Relatóriu monitorizasaun movimentu veíkulu Estadu no utilizasaun seña kombustivel 2011

Page 40

Surat tahan ida ho nota husi Kompañia fornesedor mina hatudu enxe ba kareta Governu nian, ida

seluk nebe laiha nota katak enxe ba kareta privadu. Nota ne’e laiha tanba, iha momentu kompanhia

halo pedidu pagamentu, funsionariu responsavel husi ministeriu ida hasai tiha recibu ba kareta

privadu nian.

Dispaxu ho nu.230, 238 no 240 ho konteudu hanesan, husu atu fo kombustivel ba kareta privadu

hodi apoia atividade servisu iha distritu. Razaun husu kombustivel ho dispaxu tan seña kombustivel

iha Trimestre III ba Diresaun ida ne’e hotu ona, maibe sei selu fali ho seña iha Trimestre IV.

Wainhira hare data husi dispaxu nebe hatudu 8, 19 no 26 Novembru 2010 katak, tama ona iha

ezekusaun orsamentu Trimestre IV no seña kombustivel mos iha ona. Dispaxu nu.230 no nu. 240 ba

kareta privadu hanesan no kombustivel 90 no 80 litrus, ida seluk ho kombustivel 40 litrus.

Dispaxu nu.1047 ho data limite husi 10 too 20 Novembru 2010 nebe orijinal ho asinatura husi

Director Geral iha ministeriu ida maibe iha duplikasaun balu hetan nota hakerek ho liman no

asinatura husi Chefe Departementu ida. Iha Duplikasaun rua mak liu tiha ona dispaxu nia prazu (26

Novembru no 1 Dezembru 2010). Fornesimentu kombustivel iha loron hirak seluk sei tama iha

dispaxu ne’e nia prazu, maibe hatudu distansia tempu no kuantidade kombustivel nebe la normal.

Kareta ho xapa matrikula hanesan enxe kombustivel ho 59,24 litrus iha 9 Novembru depois enxe

fali 185 litrus iha 15 Novembru. Iha data ida ne’e enxe mos 20 litrus gazolina ba jerador. Kareta ho

xapa matrikula hanesan enxe kombustivel 55 litrus iha 10 Novembru, 28,3 litrus iha 11 Novembru,

48,6 litrus iha 15 Novembru, 51,4 litrus iha 26 Novembru no 50 litrus iha 1 Dezembru(*). Iha 9

Novembru kareta seluk ida mos enxe 58,34 litrus.

Dispaxu nu.848 asina husi Director Geral iha 24 Setembru 2010 atu enxe kombustivel ba kareta ho

xapa matrikula nebe temi iha surat ne’e nia laran. Iha surat duplikadu iha tan nota nebe hakerek ho

liman iha surat ne’e nia laran ho asinatura husi Chefe Departementu ida husu atu enxe mina 45

litrus ba kareta ho xapa matrikula hanesan ho ida nebe temi ona iha leten ho sinal (*). Dispaxu ida

ne’e laiha prazu.

Page 42: RELATÓRIU Monitorizasaun Ba Movimentu Veíkulu … · korajein nebe funsionarius husi Diresaun Edukasaun, ... Iha Eskola ... Tanba saida mak iha diferensa hanesan ne’e no faktor

Relatóriu monitorizasaun movimentu veíkulu Estadu no utilizasaun seña kombustivel 2011

Page 41

Iha mos kareta aluguer balu mak enxe kombustivel ho seña Estadu nian, maibe laiha dispaxu husi

orgaun relevante. Se kareta nebe enxe kombustivel ho seña Estadu nian sein dispaxu signifika ba

interese privadu entaun halo prezuizu mos ba Estadu. Maibe husi monitorizasaun hetan mos

informasaun katak kareta aluga duni ba servisu maibe laiha dispaxu. Sira nebe halo duni servisu

maibe laiha dispaxu halo infrasaun administrativu.

4.4. Manutensaun ba veikulu Estadu nian

Informasaun kona ba manutensauan halibur liu husi invoice nebe mai husi kompañia no CPV nebe

Ministériu produz. Dadus nebe halibur husi ministeriu boot tolu no Sekretaria Estadu Obras Públika

iha Ministeriu Infraestruturas hatudu diferensa oin-tolu: 1) valor iha invoice kiik liu valor iha CPV;

2) valor iha invoice boot liu valor iha CPV no 3) valor iha invoice no CPV hanesan. Hare Tabela 4.

Tabela 3: Komparasaun valor invoice no CPV

No Ministériu Total Invoice US$ Total CPV US$

1 Ministériu Agrikultura no Peskas 41,063.00 198,325.50

2 Secretaria Estadu Obras Públika 13,516.29 13,516.29

3 Ministériu Solidariedade Sosial 214,128.00 94,893.00

4 Ministériu Finansas 69,032.79 69,224.79

Total US$ 338,032.08 375,959.58

Tuir lolo’os tenki hanesan. Maibe wainhira iha diferensa ita presiza hatene faktor saida mak hamosu

diferensa ne’e no signifika saida. Se invoice ho folin kiik maibe CPV ho folin as liu folin iha

invoice, kustu adisional ne’e selu ba se no ba saida? Se invoice folin as liu CPV Ministeriu ka

Sekretaria Estadu ne’e debe karik.

Ministeriu Solidariedade Social nia invoice ba manutensaun boot liu kompara ho CPV nebe hatudu

diferensa ho total US$119,235. Informasaun husi Diresaun Operasional tolu iha MSS katak, atu

halo distribuisaun material ba foho, MSS presiza aluga kareta barak. Karik uza kareta aluguer

barak ne’e mak invoice ba manutensaun boot liu. Governu bele halo manutensaun ba kareta aluguer

ka lae? Se bele selu duni tansa CPV la refleta folin nebe hanesan ho invoice ka sai dívida ba

Ministeriu.

Situasaun ida seluk mak MAP nian. Iha MAP invoice husi kompanhia ho total US$41.063.00 maibe

CPV nebé aprovadu ba manutensaun US$198,325.50. Montante ida ne’e inklui manutensaun ba

tratores sira. Maibe manutensaun la liu husi kompañia ruma, sira indika atu sosa deit pesas ka

ferramentas. Seidauk hatene kompanhia ida ne’ebe mak halo manutensaun ba tratores sira ne’e, tan

ba ekipa seidauk hare invoice husi kompanhia ruma.

Ministeriu Finansas mos hatudu katak valor osan iha CPV boot liu invoice ho total US$192.00.

Numeru kiik maibe revela inkonsistensia nebe seidauk hetan justifikasaun. Komparasaun invoice

Page 43: RELATÓRIU Monitorizasaun Ba Movimentu Veíkulu … · korajein nebe funsionarius husi Diresaun Edukasaun, ... Iha Eskola ... Tanba saida mak iha diferensa hanesan ne’e no faktor

Relatóriu monitorizasaun movimentu veíkulu Estadu no utilizasaun seña kombustivel 2011

Page 42

ho CPV ba manutensaun iha Ministeriu tolu ne’e, la inklui Sekretaria Estadu Obras Públika, hatudu

diferensa ho total US$37,927.50.

Page 44: RELATÓRIU Monitorizasaun Ba Movimentu Veíkulu … · korajein nebe funsionarius husi Diresaun Edukasaun, ... Iha Eskola ... Tanba saida mak iha diferensa hanesan ne’e no faktor

Relatóriu monitorizasaun movimentu veíkulu Estadu no utilizasaun seña kombustivel 2011

Page 43

Kapitulu V

Konkluzaun

Veikulu Estadu nian mesmu aloka ba dignatarius ka entidade nivel as iha Estadu ka iha Governu,

nune’e mos ba pessoal nebe tur iha pozisaun estrutural ka funsional ho ojetivu jeral ida deit, atu

fasilita atividades nebe serve ba interese públiku. Maibe iha aplikasaun lorloron iha marjein boot

atu desvia ba interese privadu. Tanba ne’e mak presiza hamoris sistema jestaun no kontrolu ba

fasilidade hirak ne’e hodi prevene no fo sansaun wainhira iha infrasaun ka violasaun ba regras nebe

vigora.

Regulamentu kona ba atribuisaun no uzu veíkulu Estadu nian nebe aprova ho Dekretu Lei

no.8/2003 seidauk sai koñesimentu no pratika iha instituisaun públika hotu-hotu. Ministériu no

Sekretaria Estadu balun mos iha sira nia instrumentu internal ba regula utilizasaun veikulus maibe

implementasaun seidauk iha vontade forte atu halo tuir. Diresaun Patrimoniu no Lojistika hasai tiha

ona formatu Trip Ticket atu kontrola veíkulu nia movimentu maibe, funsionariu barak mak la

utiliza formatu ne’e. Situasaun hanesan ne’e mak fo impaktu ba utilizasaun deskontroladu ba

veikulu Estadu, seña kombustivel no gastus ba manutensaun bele as liu alokasaun orsamentu nebe

iha. Desde ke iha ona mekanismu ruma maibe vontade atu kumpri mak laiha, entaun presiza buka

meius ruma atu obriga kumpri mekanismu nebe iha ona, depois mak kria tan meius seluk hodi

reforsa jestaun no kontrolu nebe diak liu tan.

Ami seidauk bele halo kalkulu orsamental nebe kompletu kona infrasaun no mal-uzu ba veíkulu,

kombustivel no manutensaun.

Iha estasaun mina rua nebe iha Dili laran rona mos keixa katak pesoal servisu sira iha kompañia

fornesedor mina dala ruma hetan ameasa no presaun husi ema balun hodi enxe mina ba sira nia

transporte uza seña kombustivel Estadu nian, ka funsionariu lori seña kombustivel hodi enxe ba

veikulu privadu. Husi parte seluk funsionariu balu mos servisu hamutuk ho pesoal kompañia nian

balu hodi fasilita kombustivel ba kareta privadu ka halo komersializasaun ba seña kombustivel.

Comissão la halo rekomendasaun espesifiku ba governu ka orgaun estadu sira hotu. Maibe ho

rezultadu monitorizasaun no análize badak ida ne’e instituisaun ida-idak bele leno-an hodi hadian

menkanismu kontrolu ka sistema gestaun nebe diak ba fasilidades Estadu nian nebe iha hodi serbi

povu tomak nia moris diak. Wainhira iha evidensia hatudu katak funsionariu ruma komete

intensionalmente hahalok uza sasan Estadu nian hodi benefisia nia-an ka ema seluk nebe fo

benefisiu ba nia, bele aplika prosesu kriminal ba nian.

Page 45: RELATÓRIU Monitorizasaun Ba Movimentu Veíkulu … · korajein nebe funsionarius husi Diresaun Edukasaun, ... Iha Eskola ... Tanba saida mak iha diferensa hanesan ne’e no faktor

Relatóriu monitorizasaun movimentu veíkulu Estadu no utilizasaun seña kombustivel 2011

Page 44

Anexu

1. Baze Legal Dekretu Lei No.8/2003 (versaun Português)

2. Kestionariu verifikasaun konaba kumprimentu Dekretu Lei No. 8/2003

3. Frekuensia movimentu agrupadu iha 10 nebe boot liu

Page 46: RELATÓRIU Monitorizasaun Ba Movimentu Veíkulu … · korajein nebe funsionarius husi Diresaun Edukasaun, ... Iha Eskola ... Tanba saida mak iha diferensa hanesan ne’e no faktor

Relatóriu monitorizasaun movimentu veíkulu Estadu no utilizasaun seña kombustivel 2011

Page 45

EDIFÍSIU CAC

Rua Sérgio Víeira de Melo, No.7, Farol, Dili, Timor-Leste

Telef.(+670)3331329, (+670) 3331382), E-mail: [email protected]