namba 1870 wan wik jun 17 - 23, 2010 k1 tasol 'somare...

25
Namba 1870 Wan Wik Jun 17 - 23, 2010 K1 tasol Niuspepa Bilong Yumi Ol PNG Stret! Sori ol ritas, Sabina i kam leit long kolom bilong em olsem na mipela i ranim stori bilong las wik... Tok Pisin - p5 Tok English - p6 PNG Meid Saplimen - Pes 19 na 20 'Somare, lusim sia' - Lo man BIKNEM loya Dokta John Nonggorr i tok Praim Min- ista Se Michael Somare i mas lusim sia long hap taim na sanap long sait long banisim gutnem bi- long opis bilong praim minista. Dispela em long larim wok painim i kamap long ol sut toktok egensim em i kamap long kliaim nem bi- long em. Wanpela bilong dispela ol sut tok em long ripot bilong Julian Moti. Narapela em long kros bi- long em agensim Ombuds- men Komisen. Em i tok sapos Se Michael i laik nem bilong em i klia long ol sut tok orait em i mas sanap long sait na lusim opis bilong praim min- ista. "Mi mekim dispela askim olsem wanpela sitisen bi- long dispela kantri. "Na mi mekim dispela askim bihainim ripot bilong ol paul pasin long misme- nesmen na ol arapela samt- ing gavman i mekim na olgeta dispela pasin i brukim lo. "Mi olsem loya i gat laik long ol toktok i pas long pablik na long dispela mi mas toktok. "Planti ol loya na bikman- meri i save tasol i pasim maus na mi olsem loya i pilim em i stret sapos mi mas pasim maus taim man- meri i brukim lo. "Toktok bilong Moti i kamapim planti askim we i mas gat bekim. "Planti bilong dispela ol askim i sut go long Se Michael. "Sapos dispela i olsem em i gutpela Se Michael i mas lusim sia long hap taim na larim lo i bihainim rot em i mas go long em," Nong- gorr i tok. Em i tok long kain pasin ol lidaman i mekim i kamapim tinging olsem wanpela lo i bilong ol liklik man na nara- pela i bilong ol bikpela man o lidaman. "I olsem wanpela lo i bi- long ol mani man na ol strongpela man na wanpela i bilong ol liklik man. "Kain pasin i no gutpela long ol man na i no ken kamap. "Long tingting save ol manmeri i mas gat olsem ol- geta manmeri i stap aninit long lo i mas stap oltaim. "Mi no wanpela politik man na mi no bin wanpela bilong ol. "Long kain pasin bilong mipela long mekim paul pasin na larim i go olsem tasol i soim nogut piksa long ol yangpela. "Praim Minista i ken stre- tim dispela ol sut toktok sapos em i ken sanap long sait na ol wok painim i kamap na kamapim gutpela tingting long ol manmeri," Dokta John Nonggorr i tok. Top meri... Ritim stori bilong em long pes 11 Poto by Nicky Bernard

Upload: others

Post on 03-Feb-2020

2 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: Namba 1870 Wan Wik Jun 17 - 23, 2010 K1 tasol 'Somare ...wantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/2010/Wantok_namba_1870.pdf · kamapim moa long 350-metrik tanlongwanwande.Nabikpela

Namba 1870 Wan Wik Jun 17 - 23, 2010 K1 tasolNiuspepa Bilong Yumi Ol PNG Stret!

Sori ol ritas, Sabina i kam leit long kolom bilongem olsem na mipela i ranim stori bilong las wik...

Tok Pisin - p5 Tok English - p6 PNG MeidSaplimen -Pes 19 na 20

'Somare,lusim sia' -Lo manBIKNEM loya Dokta JohnNonggorr i tok Praim Min-ista Se Michael Somare imas lusim sia long haptaim na sanap long saitlong banisim gutnem bi-long opis bilong praimminista.Dispela em long larim

wok painim i kamap long olsut toktok egensim em ikamap long kliaim nem bi-long em.Wanpela bilong dispela ol

sut tok em long ripot bilongJulian Moti.Narapela em long kros bi-

long em agensim Ombuds-men Komisen.Em i tok sapos Se

Michael i laik nem bilong emi klia long ol sut tok orait emi mas sanap long sait nalusim opis bilong praim min-ista."Mi mekim dispela askim

olsem wanpela sitisen bi-long dispela kantri."Na mi mekim dispela

askim bihainim ripot bilongol paul pasin long misme-nesmen na ol arapela samt-ing gavman i mekim naolgeta dispela pasin ibrukim lo."Mi olsem loya i gat laik

long ol toktok i pas longpablik na long dispela mimas toktok."Planti ol loya na bikman-

meri i save tasol i pasimmaus na mi olsem loya ipilim em i stret sapos mimas pasim maus taim man-meri i brukim lo.

"Toktok bilong Moti ikamapim planti askim we imas gat bekim."Planti bilong dispela ol

askim i sut go long SeMichael."Sapos dispela i olsem

em i gutpela Se Michael imas lusim sia long hap taimna larim lo i bihainim rot emi mas go long em," Nong-gorr i tok.Em i tok long kain pasin ol

lidaman i mekim i kamapimtinging olsem wanpela lo ibilong ol liklik man na nara-pela i bilong ol bikpela mano lidaman."I olsem wanpela lo i bi-

long ol mani man na olstrongpela man na wanpelai bilong ol liklik man."Kain pasin i no gutpela

long ol man na i no kenkamap."Long tingting save ol

manmeri i mas gat olsem ol-geta manmeri i stap aninitlong lo i mas stap oltaim."Mi no wanpela politik

man na mi no bin wanpelabilong ol."Long kain pasin bilong

mipela long mekim paulpasin na larim i go olsemtasol i soim nogut piksa longol yangpela."Praim Minista i ken stre-

tim dispela ol sut toktoksapos em i ken sanap longsait na ol wok painim ikamap na kamapim gutpelatingting long ol manmeri,"Dokta John Nonggorr i tok.

Top meri...

Ritim stori bilongem long pes 11

Poto by Nicky Bernard

Page 2: Namba 1870 Wan Wik Jun 17 - 23, 2010 K1 tasol 'Somare ...wantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/2010/Wantok_namba_1870.pdf · kamapim moa long 350-metrik tanlongwanwande.Nabikpela

P2 Wantok Jun 17 - 23, 2010 lokolnius

Motu Koita manmeri stat kaunim graunPaul Zuvani i raitim

MANMERI long Motu Koita LokolLevel Gavman Kaunsil long Ne-senal Kapital Distrik nau bai savesapos gavman i bin baim ol nayusim tumbuna graun bilong ol onogat.Sapos nogat nau em taim em i

mas mekim.Na sapos nogat ol papagraun

bai kisim bek dispela ol graun weMosbi Siti i stap long em.Dispela i tok bilong Siaman bi-

long Motu Koita Kaunsil AsembliMiria Ikupu long dispela wik longtaim em i statim Luksave Komitilong Graun (Lens Odit Komiti).Em i tok planti handred yia i

kam ol gavman i no baim yet ol

papagraun olsem ol i tok.Em i bilip olsem belkrai bilong ol

manmeri we Asembli bilong MotuKoita i kamapim nau bai kamaplong ol manmeri bilong narapelaples husat graun bilong ol Gav-man i kamapim ol siti na taun.Ikupu i tok em i bin askim Gav-

man long K3 milion long karim autdispela odit tasol nogat na em yeti putim K1 milion long kamapimkomiti long mekim dispela wok.Sampela ol memba bilong

komiti em Paul Mawa bilongMawa lo kampani, Dokta Eric Kuana Profesa Rudj James bilong Yu-nivesiti bilong Papua Niugini.“I nogat wanpela samting i

kamap stat long taim Britis Neviopisa Komodo James Erskine i

apim pilag bilong Inglan long No-vemba 6, 1882 long Metoreia Hilllong Hanuabada ples.”“Dispela ples i stat bilong Sis-

tem bilong Gavman long graun bi-long Papua Niugini.”“Komodo Erskine long taim bi-

long apim Yunion Jack pilag longMetoreia Hill i tokaut long Dik-leresin na tokim ol Motu Koitamanmeri olsem Kwin bilongInglan bai was long graun bilongol, kalsa na pikinini bilong ol logbihain taim.”“Tasol inap nau mipela i no

lukim wanpela mak o kaikai bilongdispela ol toktok,” Mista Ikupu itok.Em i tok em olsem siaman bi-

long Motu Koita Asembli na bi-

hainim dispela luksave we Pala-men i mekim olsem lo long 2007em i ken kamapim lo we dispela ihop bilong 50,000 manmeri bilongem.“Em i soim klia olsem tok

promis em Kwin Victoria i mekimlong sampela 128 yia i go pinis igiamanim tru ol manmeri bilongMotu Koita.”As tingting bilong Lens Odit

Komiti em:MEKIM wok painim na luksave

long hamas graun bilong MotuKoita long Nesenal Kapitel Distrikem Gavman i baim o kisim tasolna yusim;BAI givim luksave insait long

baundri bilong NCD yet na painimaut ol graun gavman i kisim na we

i divelopim na we i no divelopimyet. Na ol graun we i stap aninityet long lukaut bilong ol papa-graun sapos divelopmen i kamaplong dispela ol graun na i nokamap yet;BAI painim aut graun we gav-

man i baim pinis na long wanemrot em i baim, sapos em i baimlong mani o long narapela samt-ing;PAINIM aut sapos ol gavman i

baim gut ol papagraun bilongMotu Koita naPAINIM aut sapos ol graun nau

i stap aninit long gavman na wegavman i no kamapim wok divel-opmen long dispela ol graun i gobek long ol papagraun bilongMotu Koita.

Michael Novingu i raitim

BUMBU setelmenlong Lae Siti ikamapim pinis i taskfos komiti bilonglukautim lo na oda in-sait long setelmen.Ol i makim Red-

manGobara emWod6 kaunsela long AhiLokol Level GavmanKaunsel olsem Sia-man. Deput i Siaman,

Casper Likawa,Sekreter i Robin Ban-abas, Wod 4 kanselalong Ahi Lokol Levelgavman Kaunsel natresera Vincent Gagi.Ol i makim tupelakomiti memba longsapotim wok bilongol, em Paita Sam-som, Donald Seri naBob Tom.Siaman bilong lo na

oda komiti long

Bumbu Setelmen, Mista Go-bara i tokaut olsem komit pibilong em i kisim sapot longpolis na Morobe Provnselgavman lo na oda komit pilong karimaut wok bilong ol.Mosta Gobara i tok long

plantp i krismas i go pinis olkain komit i olsem i stap longlukautim lo na oda bilongBumbu setelmen. Komiti ilukim planti manmeri i kisimtaim nogut long han bilong olraskol man. Em i tok komitibilong embai wokbungwan-taim polis naMorobe Provin-sel Gavman lo na oda komitibilong daunim raskol pasin.Mista Gobara i askim ol

manmeri long Bumbu setel-men longwok bungwantaimkomiti bilong em long dau-nim raskol pasin long long ki-rapim gutpela sindaun longol komyuniti bilong ol.Sapos nogat sapot long

komyuniti, bai raskol pasin igo antap na bagarapim sin-daun long komyuniti, MistaGobara i tok.Em i givim tok lukaut i go

long ol manmeri i wokimhombru, na salim spak bruslong stopim pasin nogut ol iwokim moa yet. Em i toksapos komiti bilong em iholim pas husat man ibrukim lo bai ol i givim i golong polis na ol bai givimmekim save i go long ol.

Bumbu setelmenstretim lo na oda hevi

Rausim busgraun na solwara lo: FairweatherPaul Zuvani i raitim

LAIP long Karkar na BagabagAilan i stap long strong bilong sol-wara.Manmeri i no moa lukim planti

pis olsem ol i save lukim bipo.Rausim busgraun na solwara lo

weGavman i pasim long Fraide 28Me, 2010.Memba bilong Sumkar Ken Fair-

weather i mekim dispela tok longtaim em i no amamas long disisen

bilong Gavman long kamapimnupea busgraun na solwara lo.Dispela lo i kamap long pasim ol

papagraun long ol i no ken kotimol kampani o gavman longbagarap i kamap long ol wok emkampani o gavman i mekim longgraun bilong ol.“Mi no vot long senisim dispela

busgraun na solwara lo.”“Dispela lo we Palamen i pusim

i go nating i pasim pawa bilong olmanmeri long ol i no ken krospait

long bagarap i kamap long graunbilong ol.”“Kain pasin i soim klia dikteta

gavman i no pasin bilongdemokrasi olsem Papua Niugini itok em i gat long em.”“Ilektoret bilong mi i ilektoret we

planti hap em i solwara na kain lobai bagarapim mipela gut tru longwok bilong teilings, Pasifik MerinIndastriel Jon (PMIZ) na doti i kamlong Ramu Wara,” Mista Fair-weather i tok.

Em i tok tingting bilong em i kliana em i askimGavman long pasimPMIZ.Gavman i ken sanapim wanpela

moa tin pis fektori arere long fek-tori bilong RD Tuna. I no 7-pelafektori olsem em i laikim.Em i no laikim dip si teiling pleis-

men (DSTP).“Mi Memba bilong Pipels Nese-

nal Kongres na mipela bai holimwanpela kibung long kamapimbusgraun na solwara polisi.”

“Lida bilong mipela bai tokautlong dispela polisi long dispelawik.’“Mi luksave olsem mi no sanap

wantaim NesenalAlaiens Pati longdispela nupela lo.”“Long tok stret mi no helpim ol

NGO long kot ol i go egensim longnupela lo bilong busgraun na sol-wara tasol mi baim ol toksave tok-tok long mani bilong mi yet long oltoktok bilong PMIZ,” Fairweather itok.

Page 3: Namba 1870 Wan Wik Jun 17 - 23, 2010 K1 tasol 'Somare ...wantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/2010/Wantok_namba_1870.pdf · kamapim moa long 350-metrik tanlongwanwande.Nabikpela

Jun 17 - 23, 2010 Wantok P3lokolnius

Tok tru long ol Ansabilong Yu

Dispela kolum i wok long tokaut pinislong yu long wanem samting em sensus,bikpela as-tingting bilong sensus, ol tren-ing na ol wok-redi we bai kamap pastaimlong kaunim i kamap.Wok bilong pri-tes long Sentrol na Mo-

robe provins i bin kamap long traim o tes-tim ol sensus kwesten insait longkwestenia o askim-pepa, moa long en emlong husat save rit-na-rait na namba bilongol pikinini save dai bihain long mama ikarim ol.Listing eksesais em long kisim nem na

namba bilong wan wan haus insait longwanpela sensus yunit na namba bilong olpipel husat i stap long wan wan haus. Dis-pela wok bai helpim long kisim stret nambalong ol pipel stret long redim na prinim olsensus fom o pepa, redim namba bilong olwokman meri na redim ol samting longkarimaut wok.Long redim ol samting stret bilong sen-

sus stret, olgeta lain husat bai givim ansa(intaviui) i mas bekim olgeta kwesten ol iaskim long de bilong sensus. Tingim kantribilong yu PNG, na wok-bung wantaim olsensus ofisa bikos infomesin yu givim emol lain bilong mekim disisen na polisi longkantri bai yusim long bihain long muvimdispela kantri igo fowat.Ripot wantaim namba em bikpela samt-

ing nesinol gavman o divelopmen patnasave nidim. Sapos ol dispela ino stap, baiino gat gutpela plen long bihain taim.Olsem na em bikpela samting tru we yumimas wok-bung wantaim ol sensus wokmanmeri na lukim dispela sensus long dispelayia i kamap gut.Sampela ol kwesten ol bai askim em

long wok namel long man na meri, maritpasin, ples mama i karim yu, hamaspikinini yu gat, yu wanem insait long femilibilong papa bilong haus na hamas mun oyia yu stap long dispela eria.Kwesten long sait bilong rit-na-rait bai

toktok long wanem gret yu pinisim skul nasave bilong yu long rit na rait. Na olekonomik kwesten bai askim yu sapos yusave mekim sampela kain liklik wok nabautlong kisim mani long helpim sindan bilongyu.Bai i gat kwesten tu long sait bilong helt

na lek-han nogut na dai bilong ol liklikpikinini.Sampela kwesten bai sut long pesinol o

laip bilong yu wan wan, tasol yu mas frilong bekim ol dispela kwesten bikos ol dis-pela pesinol o kwesten ol i askim yu yet embai stap namel long ol yet na yu (confiden-tial) na nogat narapela lain bai save.Lo i tok olsem man i askim kwesten bai

ino inap long givim o soim infomesin ol ikisim igo long ol narapela lain o pablik taimol i mekim ol askim long sait bilong sensusintaviu.

Tupela bikpela tuna pilaialong wol kam pinis long Lae…long kamapim 6,000 wok long lokol pipel

James Kila i raitim

TRIPELA bikpela kampanihusat save prosesim na salimtuna insait long wol i kam pinislong Lae, Morobe provins naredi pinis long wokim kamapwanpela bikpela fektori longMalahang.Dispela 3-pela bikpela wol pi-

laia long tuna tred insait long woli bung wantaim Frabelle FishingCoporation bilong Filipins longstat wokim kamap wanpelabikpela tuna tinpis fektori long Laewe mani mak i stap olsem K80-milien.Ol i kolim dispela join vensa

projek 'Majestic Seafoods Corpo-ration' na bikpela fektori bilong olbai ol i sanapim long Malahangklostu long Lae.Thai Union em bikpela prosesa

bilong tuna insait long Bangkok,Thailan, we wol i save kolimolsem " Wol Kapitol bilong Tuna"insait long wol. Na kam bilong enlong Lae em i soim olsem dispelabikpela kampani i gat bilip longPNG na i laik kamapim invesmenbilong en long hia. Narapela kam-pani ya Century Canning emwanpela bikpela kampani tru longkantri Filipins na eria em i savewok long en i stap long JenerolSantosi em hetkwata bilong tunaindastri long Phillippines. Dispelatupela i kam bihain long ol i luk-save long invesmen bilong Fra-belle i go het gut tru long Lae naPNG.Insait long brukim-graun sere-

moni long Lae long las wik Tunde,3-pela fes pikinini man bilong lain

husat i statim dispela 3-pelabikpela kampani i lusim ples nakam olgeta long Lae long lukimseremoni na stat wok bilong pro-jek i kamap. Ol dispela 3-pela lainhusat i kam long PNG em ChrisPo, husat em presiden bilong Pa-cific Century Grup, Narin Nirutti-nanon, husat em deputi jenerolmenesa bilong Thai Union Manu-facturing Company.Kam bilong dispela 3-pela

bikpela investa long Lae i kirapimbel bilong narapela tuna investa okampani long kantri China long golong putim kamap fektori bilongen long Lae.Dispela seremoni long brukim-

graun long makim kirap bilongprojek long Lae i lukim Gavana bi-long Morobe, Luther Wenge, Fis-eris Minista, Ben Semri, Komes

na Indastri Minista, GabrielKapris, siaman bilong ol lain kam-pani bilong papagraun em BUPPapagraun Asosesin, NanongAhe i bin joinim 3-pela bikpela in-vesta bilong ovasis long brukimgraun long Malahang long soimstat wok long wokim fektori longMalahang,Fiseris Minista, Mista Semri i

tok amamas long dispela bikpelainvesmen bilong MajesticSeafoods Limited, husat em joinvensa projek namel long 3-pelabikpela pilaias insait long wol tunafising na prosesing bisnis. Ol dis-pela patna em Frabelle FishingKoporesin bilong Philippines,Century Canning Corporation bi-long Phillippines na Thai UnionManufacturing bilong kantri Thai-land.

Mista Semri i tok olsem dispelabikpela invesmen i sanap olsemK80 milien we bai igo insait longsapotim ekonomi bilong PNG bi-hain long nambawan ol wok ikamap. Dispela projek bai i gatkamapim moa long 350-metriktan long wan wan de. Na bikpelasamting tru em projek ba baigivim wok long samting olsem6,000 wok long ol manmeri bilongPNG.Gavana bilong Morobe, Luther

Wenge i mekim bikpela singautigo long ol asples bilong Butibam,Kamkumung na Yanga long wok-bung wantaim investa long mekimwok igo het gut long helpim sin-daun bilong ol pipel.Mista Wenge i tok olsem ol

lokal papagraun mas sapotimprojek na noken givim hevi bikossapos ol i mekim olsem na projekino kamap ol papagraun bai imekim bikpela asua stret.Mista Po, husat i makim maus

bilong ol join vensa patna i tokautolsem ol i amamas long kaminves long PNG na sapotimekonomi bilong kantri na tuhelpim tuna tred insait long wol.Tasol ol i tok olsem bai bihainimlo bilong kantri na helpim lokalekonomi na tu bihainim gutpelawol fud sefti stendet long bringimgutpela prodak igo aut long wolmaket bilong tunaDispela brukim-graun seremoni

long Lae i bin kamap bihain long3-pela kampani i bin sainim StetProjek Agrimen long GavmanHaus long Mosbi wantaim Ga-vana Jeneral bilong PNG, SirPaulias Matane.

BRUKIM GRAUN: Deputi Jeneral Menesa bilong Thai Union ManufacturingCompany Narin Niruttinanon i brukim graun long makim projek bai go het.Poto: James Kila

Welpam man long Bialla winin Mama De promosenCITY Pharmacy na Stop naShop i bin mekim wanpelapromosen bilong mama de,dispela promosen i bin ronlong 4-pela mun olgeta wan-taim sapot bilong WheelsPNG LTD.Dispela promosen, City

Pharmacy, Stop and Shopna Wheels PNG mekim longwinim wanpela Honda CRV,sapos yu baim ol samtinglong City Pharmacy o Stop

na Shop i abrusim K100 baiyu go insait long dispela dro.Long dispela wik

Trinde(aste) manega bilongWheels PNG masta KerthKassulle i bin pulim nem bi-long wina, dispela wina embilong Bialla long Navo Es-tate Oil Palm.Nem bilong dispela wina

em Anton Kaipo na em savestap long Bialla Wes NiuBriten Provis, Anton i go

mekim soping o go baim olsamting bilong em long CityPharmacy long Bialla we emi baim ol samting long K500.City Pharmacy bai ringim

Anton long Bialla na toksavelong em bihain ol bai salimlong sip na em bai kisim longBialla.Maketing Menesa bilong

CPL Prue Go i tok, moa longplanti manmeri i bin go insaitlong dispela dro, City Phar-

macy i gat 27 stoa istap long olgeta haplong Papua Niuginiwantaim 5 pela Stopand Shop dispela imekim mak i go antaplong 32 stoa na plantimanmeri save go baimol samting long ol dis-

pela stoa.Em tok tu olsem dis-

pela promosen bai gohet yet long narapelayia long makim de bi-long ol mama longwanem olgeta haplong ples graun savemakim dispela de bi-

WINA: MaketingMenesa bilongCPL Grup PrueGo, wantaim Jen-eral Menesa bi-long Wheels PNGi pulim nem bilongwina i kam autlong ol entri.Poto NickyBernard

Bulolo MP no amamas long sut toktokNicky Bernard i raitim

MEMBA bilong Bulolo, Sam Basil i no ama-mas long wanpela pas wanpela man i raitimi go long niuspepa na tok olsem em sekyuritikampani bilong em, Armsec i bin stap insaitlong hevi i kamap we ol i kukim ol haus bi-long ol lain Sepik i stap long Bulolo.Dispela ripot i kamap long pas i go long

edita na i salensim Basil long tok klia longdispela birua na kampani bilong em.Mista Basil i bin kamap long FM100 Tok-

bek So na tok klia olsem pastaim long em iwok politiks, em i bin wanpela bisnisman."Sapos mi laik risain long MP na go na

strongim bisnis bilong mi, mi ken mekim,"Basil i tok. Em i tok klia tu olsem em i no

salim ol sekyuriti bilong em long kamapimdispela birua, na em ol papagraun yet imekim.Mista Basil i bin go pas long stretim rot bi-

long ol lain Sepik husat i sindaun long Bulololong go bek long ples bilong ol. Em i tok emi wokbung wantaim ol papagraun na komyu-niti lida bilong ol Sepik komyuniti yet longkisim ol lain i gat tingting long go bek longples bilong ol.Em i tok sapos ol Sepik i stap yet, sindaun

bilong ol na ol papagraun bai no inap gut-pela, na em i tok tu olsem Bulolo LLG na Mo-robe provinsel gavman i bin bungim bikpelamani tru long salim ol lain Sepik i go bek longasples bilong ol.

Page 4: Namba 1870 Wan Wik Jun 17 - 23, 2010 K1 tasol 'Somare ...wantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/2010/Wantok_namba_1870.pdf · kamapim moa long 350-metrik tanlongwanwande.Nabikpela

Jun 17 - 23, 2010 Wantok P5sabina’skona

PNG: Ples bilong pekato"Ah, sinful nation, a peopleladen with iniquity, a seedof evildoers, children thatare corrupters: They haveforsaken the Lord, theyhave provoked the HolyOne of Israel unto anger,they are gone away back-ward.Why should ye be stricken

anymore? Ye will revolt moreand more: the whole head issick and the heart faint.From the soles of the foot

even unto the head there isno soundness in it; butwounds, and bruises and pu-rifying sores; they have notbeen closed, neither boundup, neither mollified with oint-ment.Your country is desolate,

your cities are burned withfire; your land, strangers de-vour it in your presence, andit is desolate, as overthrownby strangers." Isaiah 1:4-7.Buk bilong Profet Isaiah

em i gutpela stori tru.Em i wanpela profet husat

i gat nem long strongpelatoktok bilong em. Isaiah em iman i bin stap em yet, longstap klostu moa wantaim bik-man. Tasol taim em i laikkarim tok bilong God i golong ol liklik manmeri, na ollida bilong ol, em i no savehaitim toktok. Em i save tokstret.Ol toktok bilong dispela

strongpela lotu man, i savemakim tu ol taim nogut bi-long yumi, taim ol lida bilongyumi, husat i save aipas longlaikim tumas mani na ol ara-pela samting bilong graun, isave bagarapim ples bilongyumi.Taim yu lukluk long kantri

bilong yumi, wanpela samt-ing i save stap ples klia em igutpela busgraun bilongyumi. Sapos yu plai raunimkantri, bai yu lukim tru hanbilong God i wok long ol blu-pela maunten na bikpeladiwai, na wara na bai yu toktenkyu long God long blesimgut ol pipel bilong Papua Ni-ugini.Bihain, sapos yu plai antap

long Tufi o Milen Be Ailans,bai yu painim ol kain kainkala blu i stap, na sapos yulusim solwara na plai antapna lukluk i go daun longgraun, bai yu lukim plantikain samting i groa i stap.Olsem tasol, yumi Papua

Niugini i gat kantri we i naistumas, na i gat planti ol bus-graun na solwara.Wantaim olgeta ol dispela

gutpela samting, olsemwanem na yumi kamap long

han bilong ol stilman lidahusat i lus tingting pinis longtok promis ol i mekim longgivim sevis long ol pipel. Tok-tok i raun long wol nau, i tokolsem PNG em i wanpelalong ol namba wan korapkantri long wol. Dispela em iklia bikos ol lida bilong yumii olsem ol stilman husat i gia-man go insait long wok poli-tiks, bikos em i wanpela wok,we yu no inap wari tumaslong mekim mani bilong yuyet. Em i wanpela wok tasolwe yu ken tromoi mani longlaik, na yu no inap sem longmekim.Na nau, yu ken lukim pasin

bilong ol dispela lain poli-tisen.Taim waitman i bin stap hia

long taim bilong ol kolonialgavman, em i bin save olsemem i wanpela wairaman, nabihain, ol pipel yet i kenlukautim ol yet. Bihain ol lainolsem Michael Somare i nowet long kisim indipendens.Ol i strong na kisim long ol

lain Australia. Na bikpela tok-tok i pas long maus bilong ollida, i olsem mipela i nap, nai redi long lukautim kantri bi-long yumi yet. Em nau, long1976, mipela i kisim indipen-dens.Tude, i no 40 krismas yet

na yumi ken lukim ol samtingyumi yet i kamapim insaitlong 30 krismas yumi lukau-tim yumi yet. Nogat wanpelasamting tru, na i gat plantihevi tru long wokabaut bi-long dispela kantri.Olsem taim yu laik singaut:

'Ol dispela politisen i lukau-tim wokabaut bilong kantri ilukautim kantri bilong husattru? Dispela yia tasol, gav-man bilong Sir Michael imekim ol dispela samting:Namba wan, ol i giamanim

ol LNG papagraun olsem ol ibin gat 200 milion kina ol iholim i stap namel long ol di-patmen bilong Fainens,Plening na Maining naPetrolium, na ol i tokim ol pa-pagraun, olsem ol i ken kisimdispela mani taim ol i sainimhanmak bilong ol long tokorait long LNG projek i gohet.Olsem na ol papagraun i

go long Kokopo, na ting

olsem dispela mani i wetimol i stap, taim ol i sainim Pro-jek Agrimen na go bek longMosbi long kisim K200 mil-ian.Na taim ol i kam bek long

Kokopo, 6 mun i lus pinis, nanogat wanpela man i savedispela mani i go we. Tripelabikpela dipatmen i wok traimlong painimaut olsemwanem tru na dispela mani ilus nating. Yu tingim sam-pela mun i go pinis taim olpapagraun i bin kros i godaun long nupela het opis bi-long Maining na Petroliumlong Konedobu? Ol papa-graun i wokabaut i go insaitna olgeta bikpela bos i nostap. Sampela i lokim ol opisbilong ol wantaim ol bikpelahevi duti lok. Wanpela long oli wok dring wain, kaikai gutna danis long wanpela ek-spensiv hotel long Kens(Cairns), Australia, taim olpapagraun i painim mani bi-long ol i stap.Taim olgeta dispela samt-

ing i wok kamap, praim min-ista i bin sekim pleningminista bilong em, na i nowanpela mun yet, na em imakim bek dispela minista.As bilong dispela ol senis,PM i givim, em sampela kaintoktok olsem wanpela wokpainimaut i tok kliarim dis-pela minista long ol asua.Olsem ol i save tok: 'My con-science is clear. I have noth-ing to hide!'Conscience? Politisen i

gat wanem kain conscience?Olgeta samting em i savetingim tasol em long traimmekim isi mani ausait longpe em i save kisim olsemmemba, we i antap tru, tasolem bai no inap askim saposol liklik manmeri we em i masgivim sevis long ol, i orait onogat.Yu tingim sampela tupela

yia i go pinis, taim ol pala-men memba i apim pe na ol-geta alawens bilong ol.Yupela tingim tu olsem ol-geta taim ol dispela lida isave apim pe bilong ol, ol baiapim tu pe bilong ol jas,olsem ol i wok baim ol jas baiol i noken sekim wok bilongol. Mipela i ting neks taim ollida i laik apim pe bilong ol, oljas i mas tok nogat long ol iapim pe bilong ol tu, na tokimol lida, nogat! Wanem samt-ing bai kamap nau.Nau yet, ol dispela papa-

graun i wok wetim yet BSAman gavman i tok promislong ol i kisim.Na i gat ol hanmak i stap

ples klia olsem ol dispela pa-

pagraun i no amamas long olgiaman gavman i wok givimol long dispela K200 milian.Kain sindaun i stap nau, i

no long taim bai wanpelabikpela birua tru bai kamapna PNG bai stap long hevigen we yumi bai lukim SeMichael i mekim wankainpasin bilong em bilong sekimna haiarim bek ol man i asuana kamapim hevi. Taim ol-geta dispela samting ikamap, ol patna bilong LNGbai sindaun antap long paia istap na ol bai no inap savehusat tru bai kapsaitim waralong baksait bilong ol longkilim paia i stap aninit.Na taim ol papagraun i

wok paul yet long mani ol itok promis long ol i stap we,gavman i wok long pilpilaiwantaim ol mani bilong enwe nau i mas i go stap longhan bilong Kroton Namba 2Limitet.Mipela i harim tu olsem

Kroton nau bai kisim ol kainkain giaman konman wok-man we mipela i gat planti trui raun i stap long PNG. Namipela i harim tu olsem Kro-ton bai stap long Kens(Cairns) na wan wan ol wok-man tasol bai stap longMosbi. Em nau…bai nogat

moa wok bilong yumi hialong PNG. Watpo na opis imas stap long Kens? Bikoswanpela man nem bilong em"Glenn Black", husat i bosimIPBC i save stap longCairns, olsem na opis i masgo daun long hap. Na husattru em dispela man GlennBlack?Wanpela i mas mekim wok

painimaut long dispela manlong sekim save mak bilongem, na watpo yumi masbrukim baksait long salimopis i go daun long em longCairns.Long dispela Kroton

Namba 3 Ltd, yumi masmekim kampani ses wantaimIPA long sekim husat tru iwok holim sea bilong gav-man. Na i gat wanpela Didov Tras i kamap pinis longluksave long gavman i bosimdispela projek o nogat?Mipela i save olsem min-

ista bilong Fainens na Tre-sari i mas holim ol sea bilonggavman. Tasol Tresari i nomekim wanpela wok longstap insait long dispela LNGprojek, stat yet long denamba wan.Olsem na wanpela long

IPBC i mas holim ol sea bi-long gavman we em i no bi-

hainim lo.Atoni Jeneral nau i mas go

insait na lukim olgeta sialong Kroton i stap long hanbilong ol lain i gat luksaveaninit long lo na makim gav-man.I gat wanpela manmeri

long pablik i save wanemsamting tru i kamap long olsea bilong gavman insaitlong LNG Projek? Plis tok-save na autim.I go bek long yupela ol

politisen.Yumi pasim dispela wik

toktok wantaim wanpelanarapela hap tok i kam longIsaiah, olsem:"Woe unto them that de-

cree unrighteousness de-crees, and that writegrievousness which theyhave prescribed. To turnaside the needy fromjudgement, and to takeaway the right from thepoor of my people, thatwidows may be their prey,and that they may rob thefatherless. And what willye do in the day of visita-tion, and in the desolationwhich shall come fromfar? To whom will ye fleefor help, and where will yeleave your glory?" Isaiah10:103

Page 5: Namba 1870 Wan Wik Jun 17 - 23, 2010 K1 tasol 'Somare ...wantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/2010/Wantok_namba_1870.pdf · kamapim moa long 350-metrik tanlongwanwande.Nabikpela

P6 Wantok Jun 17 - 23, 2010 sabina’skona

PNG: The land of iniquity"Ah, sinful nation, a peopleladen with iniquity, a seed ofevildoers, children that arecorrupters: They have for-saken the Lord, they haveprovoked the Holy One of Is-rael unto anger, they are goneaway backward.Why should ye be stricken

anymore? Ye will revolt moreand more: the whole head issick and the heart faint.From the soles of the foot

even unto the head there is nosoundness in it; but wounds,and bruises and purifying sores;they have not been closed, nei-ther bound up, neither mollifiedwith ointment.Your country is desolate, your

cities are burned with fire; yourland, strangers devour it in yourpresence, and it is desolate, asoverthrown by strangers." Isa-iah 1:4-7.The Book of the Prophet Isa-

iah is something worth reading.He is one Prophet who isknown for his boldness. In one'slimited reading on the prophetand from what one has heardbeing preached about Isaiah,he shunned company andpretty well kept to himself,meaning, he probably spent histime wandering from place toplace thus devoting himself tocommunion with the Holy Oneand was, it would seem quitecontent to leave the rulers of theIsraelites do their own thing.However, when it came to deliv-ering God's messages to the or-dinary folks and the especiallythe Rulers, it can be noted thathe was rootless and minced nowords. The words of this Godfearing man, applies equally inour own times of trouble, miseryand affliction all brought aboutby our unsuspecting politicianswho are blind with greed formoney and lust for materialismand what money can buy.When one looks around this

country, one thing that strikes anewcomer is how rich the coun-try is with all the brooks, swapsand lakes laden with waters andpregnant with life in its bio-di-versity. You take a flight aroundthe country, you can really wit-ness the divine hand of Godand as you fly over the bluemountain ranges with the moss-laden trees still carrying themorning mists or the overnight

dew as they mingle with theclouds, you are thankful thatGod has blessed Papua NewGuinea and its people.Then if you are flying over Tufi

or the Milne Bay Islands, youfind yourself wondering howthere can be so many shades ofthe colour "blue" until you reachthe deep where the seas takeon a deep blue colour so as toappear really black. And thenwhen one flies over land andone looks down to the groundand there is growth every-where. Thus, we Papua NewGuineans have a lovely countryrich in physical beauty and weare further blessed with all thenatural resources that one canthink of.Given that kind of setting,

how is it possible that we havelanded ourselves in the handsof mongrels, cheats and plainthieves as leaders who haveforgotten their oath of office toserve the ordinary people. Themessage all over the world nowis that PNG is one of the mostcorrupted countries in theworld. This is clear because ourleaders are bandits who haveopted for politics as a career be-cause it is one professionwhere one does not have toworry about making money. It isthe only profession where onespends money aimlessly andwithout shame. And now take aglimpse of what these guys arecapable of.When the white man was

here in the colonial days, hewas well aware that he was aforeigner and that given time,the people would be able togovern themselves. And thenthe likes of Michael Somarecould not wait for Independenceto be granted.They had to wrestle it from

the Australians. And all thathype about how we were fit andproper persons all ready to gov-ern our own country and our af-fairs were the slogan of the day.Then came Independence in

1976 and in less than 40 years,take a look at what we have toaccount for those 30 someyears. Nothing, and nothing butplenty of misgivings about theway this country is being run.Just makes you want to

scream out: 'For whose benefitis this country being run by allthese politicians? Just this yearalone, this is what Sir Michaeland his mob have done:Firstly, they told lies to the

LNG landowners that they hadover 200 million kina tuckedaway somewhere between theDepartments of Finance, Plan-ning and Mining and Petroleumthat would be immediatelyavailable the moment theysigned their consent to kick offthe LNG Project. Thus, thelandowners went over toKokopo, and thinking that allthat ready cash was waiting forthem, they signed the ProjectAgreement and returned to PortMoresby to collect their K200million.And since they returned from

Kokopo, it is well over 6 monthsnow and nobody knows whathappened to all that money.Meanwhile, the three key De-partments are still trying to workout how all that money disap-peared into thin air. You remem-ber what happened a fewmonths back, when thelandowners stormed the newDepartment Head office of Min-ing and Petroleum at Kone-dobu? The landowners walkedin and found that the big bosseshad disappeared, some of themhaving locked up their officeswith heavy duty padlocks. Oneof them was wining, dining anddancing away at an expensivehotel in Cairns whilst thelandowners were looking fortheir funds in the empty officesdown at Konedobu.Whilst all this is going on, the

Prime Minister sacks his Plan-ning Minister and within lessthan a month, re-appoints thealready sacked minister andwhat was the explanation givenby the PM as to why the sack-ing and re-hiring? What do youexpect? Some mumbo-jumboabout how the internal investi-gation had cleared the guy ofany wrongdoing. Like they allsay: 'My conscience is clear. Ihave nothing to hide!"

Conscience?What conscience has a politi-

cian? All he is ever consciousabout is how to make someeasy buck beyond his perks ofoffice which are already far toohigh, but he will never stop toask if the ordinary people he isbound to serve are doing OK aswell.Remember, some 2 year ago

when the parliamentariansraised their salaries and all theirallowances. Once curious thingis that every time these politi-cians raise their salaries and al-lowances, they always makesure that our judges also gettheir salaries and allowancesincreased as if this is their pro-tection money in the event thatsomeone objects to the high in-creases. We think the next timethis happens, our good judgesshould reject the pay rise andtell these politicians to go tohell. It would be interesting tosee what happens then.Right now, these landowners

are still waiting for all the BSAFunds that were promised tothem. And there are signseverywhere that theselandowners are not at all happyabout the lies that this govern-ment has told them about thatK200 million.The way things look now, it is

only a matter of time beforesomething drastic happens andthen Papua New Guinea will beswitched on to crisis mode fromwhere you will see Sir Michaeldoing his usual firing and rehir-ing of the boys responsible forall this mishap. Meanwhile, theLNG Partners will be sitting ontheir hot bed of coals not know-ing who will douse a bucket ofwater on their backsides to cooloff from the never-ending heat.And whilst the landowners

are still wondering what hap-pened to the fortune promisedto them, the State is now jug-gling its basket of goodies sofrom the press it would appearthat Kroton No. 2 Limited isnow holding the State's interestin the LNG project.We are also told that Kroton

will now have its own empirestaffed with morons, imbecilesand the like, whom we have inabundance. We are also toldthat Kroton will be based inCairns and have only a skele-

ton staff here in Port Moresby;well, there go our jobs. And whythe need to maintain an officein Cairns? Well, becausesomebody called, "GlennBlack" who runs IPBC is basedin Cairns, so the office mustmove to Cairns. And who is thisGlenn Black anyway? Some-body should do a case study onthis fellow to determine whathis expertise is and why wehave to bend over backward toaccommodate him in Cairns.Also whilst we are on Kroton

No. 2 Limited, can somebodydo a company search at theIPA office to determine theidentity of the person or per-sons who hold the State's shareor shares in trust. And has aDeed of Trust been drawn up toensure that the shares are ben-eficially owned by the state?We are told that in the normalcourse of events, the ministerfor Finance and Treasuryshould hold the shares in trustfor the State. However, theTreasury were never involvedwith the LNG Project from dayone, hence, somebody in IPBCprobably holds the State'sshares which is illegal by all ac-counts.The Attorney General must

now move in and ensure that allthe shares in Kroton are prop-erly held by persons who areentitled by law to hold theshares solely for the benefit ofthe State. Anybody out therewho can tell us what is going onwith the State's shares in theLNG Project. Over to you politi-cians!We close this column by

quoting another passage fromIsaiah, thus:

"Woe unto them that de-cree unrighteousness de-crees, and that writegrievousness which theyhave prescribed. To turnaside the needy from judge-ment, and to take away theright from the poor of mypeople, that widows may betheir prey, and that they mayrob the fatherless. And whatwill ye do in the day of visita-tion, and in the desolationwhich shall come from far?To whom will ye flee for help,and where will ye leave yourglory?" Isaiah 10:103

Page 6: Namba 1870 Wan Wik Jun 17 - 23, 2010 K1 tasol 'Somare ...wantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/2010/Wantok_namba_1870.pdf · kamapim moa long 350-metrik tanlongwanwande.Nabikpela

P8 Wantok Jun 17 - 23, 2010 heltnius

Trupela LaikLAS wik mi bin stori long tupela i gat

sik HIV i bin go kamap sik AIDS.Ol i kisim sampela helpim, dring

marasin na bihain kisim bek stronglong bodi.Wanwan i bin lusim poroman long

dispela sik na bihain tupela i bung namarit na karim pikinini. Em naispelastori tru. Maski yu sik long HIV vairas,yu ken marit na karim pikinini na ki-rapim famili laip.Dispela wik mi laik stori long tupela

marit. Tasol, wanpela i gat HIV nanarapela nogat. Tupela i bin skul wan-taim long Praimeri Skul. i luk olsemlaik i stap long dispela taim tasol ol iyangpela yet na i nogat wanpela samt-ing i kamap. Orait, man i pinism skulna em i go long Vokesenel Skul nakamap kamdaman. Meri i stap longskul na i go winim Gred 10 na bihainkisim wok long wanpela supamaket.Tru, long dispela taim tupela i gat olgelpren na boipren, tasol i no samtingtru; samting bilong raun nating natraim tasol. Turangu meri, long dispelataim em i paul wantaim wanpela bik-man i tromwe planti mani nabaut. Merii kisim sik STI long em, tasol em i dringmarasin na sik STI i pinis hariap.Tripela yia bihain em i stat long sik nabodi bilong em i lusim olgeta strong.Em i stat long kamap bun nating. Em igo long klinik na nes i sekim medikelbuk bilong em. Nes i lukim stori longSTI na em i wari. Em i tokim meri longsekim blut long HIV. Ol i painim nau asbilong sik - em HIV em i bin kisim longdispela bikman. Em i dring ol strong-pela drag na em i kisim bek strong,tasol HIV i stap yet.Meri i wok i stap long supamaket

tasol em i sem long sik bilong em nawok i pinis em i save go hait longhaus. Em les long raun bungim olyangpela. Nogat boipren. Em i stapwanpis tasol. Wanpela de em woklong supamaket na kamdaman i kaminsait bilong baim sampela kaikai. Merii lukim em tasol em i no inap ranawena hait. Man i amamas long lukim emna tupela i stori. Kamdaman i askimem long kam lukim em pilai ragbi-taslong Sarere bihain. Meri i yesa na emstat long tupela i raun wantaim nau.Tupela i raun wantaim na kamap gut-pela pren tru. Laik i gro na i kamapsamting tru. Kamdaman i laik prenimmeri tasol meri i no larim em i putimhan long em. i go i go, na man i krosna tok: "Ating yu no laikim mi!" Meri ibekim tok: "Mi laikim yu tru tasol mi gatwanpela wari. Tumora bai mi tokimyu!" Long tumora tupela i bung nameri i tokim kamdaman olsem em i gatsik HIV. Na em i skruim tok i go: "Tasolmi lovim yu tru. Na mi pret bai mi givimsik HIV long yu." Man i harim tok naem i guria nogut tru. Em i tok: "Mi nogat tingting long narapela meri. Mi gattingting long yu tasol. Tasol, mi pret."Man i krai na meri i krai. Tupela i kraiwantaim.Tupela i marit. Long bigin bilong

marit bilong tupela ol i bin yusim kon-dom. Sikspela mun bihain meri i gatbel - kondom i feil. Meri i karim pikininina tupela i amamas tru. Kamdaman iHIV nau, tasol bebi bilong tupela inogat HIV. Em trupela love stori long2010.

Yut HIV AIDS tok pait bai kamap neks wikVeronica Hatutasi

i raitim

HIV/AIDS long PNG naui kirapim bel long plantiyangpela long ol bikpelaskul long kantri longmekim samting na dis-pela em i as long wan-pela bikpela dibeit baikamap long Divain WodYunivesiti (DWU) longwik i kam.Wan wan long 6-pela

yunivesiti long kantri emYunivesiti bilong PNGlong Waigani na Tauramakempus (UPNG), Yuni-vesiti bilong Teknoloji long Lae (Yunitek), Yunivesitibilong Goroka (UOG)longIsten Hailans provins, Yu-nivesiti bilong NaturelSaiens (UNS) long Vudal,

Is Nu Briten, Divain WodYunivesiti (DWU) longMadang na Pasifik Etven-tis Yunivesiti (PAU) ausaittasol long Mosbi siti baisalim 12-pela tim (wanwan i gat tupela tim longsapotim na egensim) longsalensim wanpela nara-pela long 4-pela topik i sutlong HIV AIDS insait longdispela kantri.Tripela long ol 4-pela

topik ol sumatin bai paitimtoktok i go na i kam emlong, Vailens insait longfamili em i samting bilonghaus tasol em i wanpelahevi i save kontribiut longHIV/AIDS, Ol man i aslong givim HIV/AIDS longnarapela, Kompalseri test-ing bai daunim HIV/AIDS ikamap long wanpela

narapela na narapelatopik moa, Louis Edwardsem Stretijik MenesmenEdvsaisa wantaim Ne-senel AIDS Kaunsel i tok.Em i tok ol i bin

kamapim 23 topik tasol oli makim 4-pela tasol we oli skelim long sait bilongjenda, medikel, ligel nasosel.Em i tok ol wan wan yu-

nivesiti i wok long dibeitnamel long ol yet bipolong taim stret we dibeitbai kamap long DWU statyet long Mande June 21inap long Fraide Jun 25.Em i tok tu olsem ol baiholim dibeit long dispelasamting wanpela taim ol-geta yia bihaib long ol istatim nau.Dispela dibeit bai

helpim Nesenel AIDSKaunsel Sekreteriet(NACS) long ol tingting bi-long putim insait long Ne-senel HIV AIDS Stretejiwe ol i redim tasol ol iwetim dispela debeit longen.Sik AIDS em i bikpela

namel long ol yangpelapipel long 15 krismas inaplong 40 na i moabeta longharim na luksave long yeti autim ol toktok na tingt-ing na wanem samting ol ilaikim bai kamap longdaunim na abrusimHIV/AIDS.Long wankain taim,

bikpela sof dring kampaniem Koka Kola Amatil(Coca Cola Amatil Ltd) isapotim dispela dibeitwantaim K100,000 sek-

mani we em bin givim i golong NACS Dairekta, WepKanawi long las wikFraide.Taim em i tok tenyu long

dispela K100,000 sek-mani sapot bilong KokaKola, Mista Kanawi i tokwol tude em i bilong olyangpela pipel na senisimpasim lon g kamap gut-pela em i samting i maskamap, tasol ol yangpelayet i mas autim toktok natingting bilong ol long dis-pela.Em i tok tingting long

yut dibeit long HIV/AIDSem NACS Siaman SePeter Barter i bin kirapimna toktok wantaim ol yuni-vesiti long ol bai i kamapnau.

Moa helt woklain i go long helpim Kupiano sik kolera lainMOAhelt woklain na ol nes i stapnau long Kupiano insait longAbau Distrik long Sentrel provinslong helpim ol woklain long hapwantaim ol manmeri na pikinini isik wantaim kolera.Sentrel Provinsel Task Fos

long Kolera na Etministreta,Raphael Yibmaramba, i tok 4-

pela helt woklain bilong ol sioshelt sevis olsem long SalvesenAmi, Seven De Etventis na 4Skwea Sios i wok nau long kol-era tritmen senta long Kupianowe ol i kisim ol siklain i go longkisim marasin na tritmen long olnes na woklain.Mista Yibmaramba i tok ol i

tokim ol provinsel helt atoriti longsalim moa woklain long helpim oldistrik helt opisa long Kupianolong helpim daunim sik kolera namak bilong ol lain i dai long dis-pela sik long Kupiano eria. Em itokim tu ol lain (Provinsel HeltAtoriti) long salim sampela heltwoklain long ol narapela distrik

insait long sentrel provins i go longKupiano long givim helpim na longwankain taim tu, ol i ken kisim ek-speiriens na redi long save longmekim wanem taim sik i kamaplong eria bilong ol.Em i tok dispela ol wokman i wok

long ol eria we sik i go nogut baihelpim lukautim ol lain we i no kisimbagarap tumas taim ol bagarap laine mol bai salim i go long Kupianotritmen senta.Kupiano eria i lukim moa pipel i

dai wantaim tupela pipel moa i dailong hap long longpela bonde bi-long Kwin holide o malolo.I kam inap nau, 11-pipel long Ku-

piano i dai long sik kolera, stat yettaim sik i kamap namba wan taimlong hap long Jun 11, 2010.Abau Distrik Helt Kodineta, Etene

Boyama i tok ol dai i kamap long olples we sik i kamap bikpela naplanti pipel i kisim sik long ol. Em olples olsemWanigela we 230 pipel ikisim sik kolera, Waori i gat 311pipel i kisim dispela sik, Gavuonewe 12-pela pipel i kisim pinis sikkolera, Kupiano we 2-pela ibagarap na Kaiap i gat wanpelatasol.Mista Yibmaramba i tok long tu-

pela i dai las wiken, wanpela em el-ementeri skul tisa na narapela em ilapun meri bilong ples Wanigelalong Masel Lagun eria.Long wankain taim tu, Mista Yib-

maramba i no laikim bai NesenelKapitel Distrik Kolera Task FosKomiti Kontrola, Fokta TimothyPyakalya bai i autim ripot bilong ollain we sik kolera i bagarapim ollong Sentrel provins. Dispela em itok, i wok bilong Sentrel ProvinselKolera Task Fos i wok i stap nau naem yet i go pas long em.Mista Yipmaramba i tok narapela

as tu em ol ripot i wok long paulimpipel na pretim ol Sentrel provinspipel, Na ripot i wok long go autlong ol niuslain "I no stret, i wansaitna i paulim pipel,"Ripot long sik kolera insait long

Nesenel Kapitel Distrik i soimolsem moa pipel i kisim dispela sikna mak o abrusim pinis 750.Dokta Pyakalya i tok pipel i mas

lukautim gut ol yet long sait bilongbihainim gutpela haijin na yusimgutpela klinpela wara.

Page 7: Namba 1870 Wan Wik Jun 17 - 23, 2010 K1 tasol 'Somare ...wantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/2010/Wantok_namba_1870.pdf · kamapim moa long 350-metrik tanlongwanwande.Nabikpela

Jun 17 - 23, 2010 Wantok P9edukesennius

Veronica Hatutasii raitim

TRENING long ol yang-pela PNG manmeri longwok long Likwifaid Ne-turel Ges projek )LNG)em i wanpela bikpelasamting long strongimnesenel divelopmenlong PNG.Olsem na Pot Mosbi

Teknikel Kolis insait longNesenel Kapitel Distrikem i wanpela long ol skulwe ol LNG ges projek di-velopa na Edukesen Di-patmen i putim bikpelawok na mani long en longapgretim na mekim skul igo bikpela na kamap gutlong redim ol yangpelasumatin i kisim skul nawok long LNG projek naol narapela bikpela bisnisi kamap insait long kantri.Dispela wik Tunde i bin

lukim divelopa kampanibilong LNG ges na welprojek long SautenHailans, em Exxon Mobilkampani i givim ki bilongmes o ples bilong kaikai,tupela haus slip bilong ol

tisa na toilet i go longEdukesen Minista JamesMarape.Dispela i bin kamap in-

sait long wanpela sere-moni long hetkota bilongEdukesen Dipatmen istap long Finkop Hauslong Waigani, Pot Mosbiwe Edukesen MinistaMarape, Sekreteri DoktaJoseph Pagelio na ol lainbilong ol wantaim ol bik-man bilong Exxon Mobil ibin witnesim.Dispela mes em i hap

long trening skul we LNGprojek i putim US$150milion long bildim nakamapim gut Pot MosbiTeknikel Kolis i kamaplong level bilong ol nara-pela wankain kolis longwol.Minista Marape i tok

patnasip namel longpraivet na pablik sekta ikamap long wanpelabikpela level taim ExxonMobil i givim ki bilongmes, toilet ma tupelahauis bilong ol woklain igo long Edukesen Dipat-men.

Taim Mista Marape i toktenkyu i go long ExxonMobil long kontribusen bi-long em long Teknikelsekta we ol i wok bungwantaim long givim tren-ing i go long ol yangpelawoklain bilong kantri, em itok salens bilong ol nauem long givim trening nasaveI go long ol pipel bai iwok long LNG projek taimol i kirapim ol wok na i

go moa.Olsem na unsait long

wanpela yia long 5-pelayia i kam, ol bai givimtrening i go long 700yangpela pipel.Minista Marape i tok

taim gavman aninit longEdukesen Dipatmen i gohetim Yunivesel BesikEdukesen (UBE), moasumatin i no kisim speslong go long Gret 9 bai i

painim rot long gat sanslong skul long Teknikel naVokesenel eria.Minista Marape i tok

LNG bai stap long PNGlong narapela 30 yias ikam na olsem, wok patnana pren wantaim ExxonMobil em i wanpelabikpela samting we ol bailukluk long en.

Exxon Mobil surukim save longPomTek long LNG projek

SAINING: Wanpela bikman bilong Exxon Mobil na Edukesen Minista James Marape i sainimol pepa long Exxon Mobil i givim ki i go long Minista Marape o makim Edukesen Dipatmen.Poto: Veronica Hatutasi

UOG sumatinna woklainkisim salensLONG namba 13 greduesen bilong Yuni-vesiti i bilong Goroka (UOG) las Fraide,Sansela Benias Sabumei i bin singautlong ol sumatin n a ol woklain longstopim kalsa bilong hevi i wok longkamap olgeta yia na helpim UOG longlukim ol gutpela wok divelopmen."UOG i gat wok long divelopim humen

risos bilong kantri na yumi i mas senisimpiksa bilong institusen long pablik. Longneks 10-pela yia i kam, PNG bai lukimbikpela gro na UOG i mas go pas longkamapim ol save manmeri ," MistaSabumei i tok.Long wankain taim, Ekting Vais

Sansela m David Avei i tok ol bai mekimkoporet plen bilong UOG long wei weem bai inapim ol samting we i stap longVisen 2050 plen bilong nesenel gavman.Mista Avei i tok UOG i lusim planti gut-

pela leksera na akademik woklain longol i kisim malolo na tu, pinis long wok. Nawok long kisim ol woklain i kam ovasis ino kam gut yet bikos long strong bilongKina mani bilong yumi i stap daunbilo yeti no pulim ol ausait lain i gat bikpela tingt-ing long kam wok long PNG. Antap longdispela, hevi long lo na oda i stopimtingting na laik bilong planti tisa na olakademik lain long kam wok long UOG.

Page 8: Namba 1870 Wan Wik Jun 17 - 23, 2010 K1 tasol 'Somare ...wantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/2010/Wantok_namba_1870.pdf · kamapim moa long 350-metrik tanlongwanwande.Nabikpela

P10 Wantok Jun 17 - 23, 2010 siosnius

Jisas i pulap long Holi Spirit

TAIM Jisas i redi long statim wok bilong em, em igo long wara Jodan, na Jon bilong Baptais em ibaptaisim em. Em i baptais pinis na em i prea istap, na long dispela taim Holi Spirit i kam long em.Em i kamdaun olsem wanpela pisin na i sindaunlong Em. Jisas i pulap long Holi Spirit na em i go nastatim wok bilong em.Em i baptais pinis na em i go long ples i nogat

man na i stap 40 de na em i tambuim kaikai na emi prea i stap. Taim 40 de i pinis na bodi bilong Jisasi nogat strong, Satan i kam na traim Jisas. TasolJisas i yusim ol tok bilong Baibel na winim olgetatraim. Na taim ol dispela traim i pinis, Baibel i tok,"Long strong bilong Holi Spirit, Jisas i go bek longdistrik Galili" Luk 4: 4.Jisas i go long haus lotu bilong ol Juda long

Nasaret na ol i askim em long autim tok. Em i ritimtok bilong profet Aisaia 61: 1-2. Dispela tok i olsem,"Spirit bilong Bikpela i kam i stap long mi, longwanem, Bikpela yet i kapsaitim wel long het bilongmi bilong makim mi bilong i go bringim tok bilongen long ol rabisman" Luk 4: 18Dispela stori i soim tripela bikpela tok bilong

yumi.

1. Jisas i pulap long Holi Spirit na bihain em istatim wok

2. Jisas i winim ol traim long strong bilong HoliSpirit

3. Jisas i go long mekim wok long strong bi-long Holi Spirit

Jisas i mekim ol wok bilong em long strong bi-long Holi Spirit. Wanpela taim ol hetman i toktokplanti long wanem, Jisas i rausim ol spirit nogut.Jisas i tokim ol, "Spirit bilong God i helpim mi nami rausim ol spirit nogut" Matyu 12: 28.Taim Jisas i mekim pinis olgeta wok bilong em

na em i save dai i kam klostu, em i bungim ol dis-aipel na i tokim ol long em bai i salim Holi Spirit ikam long ol. "Helpim tru bilong strongim yupela emi Holi Spirit. Na long nem bilong mi, Papa bai salimem i kam" Jon 14: 26. Taim Jisas i kirap bek longmatmat, em i tok strong long ol disaipel i mas kisimbaptais long Holi Spirit na bihain ol i mas go mekimwok bilong em. Jisas i tok "Yupela i no ken lusimJerusalem. Yupela i mas wetim dispela samtingPapa i tok em i laik givim long yupela, na bipo mitokim yupela long en. Jon i bin baptaisim ol man-meri long wara. Tasol i no planti de na bai yupela ikisim baptais long Holi Spirit" Aposel 1: 4-5.

Potape helpim 20 Hulia PerisKatekis long Rabaul wokabaut

Timon Henry i raitim

MOA long 20 Katolik SiosKatekis bilong Hulia Perisinsait long Komo / Mar-garima Distrik i kisimK10,000 mani donesen bi-long helpim ol i go longPilgrimij o lotu wokabautbilong Was Santu bilongPapua Niugini, BlesetPeter Torot long Rabaullong neks mun.Dispela helpim manimak

long K10,000.00 i kam longmemba bilong Komo / Mar-garima, Francis Potape longhelpim na stretim wokabautbilong ol Katekis i go longRabaul insait long Is NuBriten provins.Nau ol Katekis i mekim ol

wok redi i stap long wok-abaut bilong ol.

Wanpela asples pater bi-long Hulia Peris , Pater PaulPatlo i wok long bungim ol-geta Katekis long prea naredim ol yet long selebretimwantaim ol lei manmeri bi-long Rabaul Daiosis longtaim bilong Pilgrimij.Pater Paul tok long kisim

ol Katekis bilong narapelaDaiosis em i wanpela gut-pela we long strongim bilipbilong ol taim ol i lukim olkainkain ples na kalsa napasin bilong lotu. Em baistrongim ol tu long holimpasim bilip na kirapim wokmisin insait long ol peris bi-long ol. Na wok bung wan-taim ol pris brata na sista nabai sios i ken gro long wokhat bilong ol lei manmeritaim ol kam bek long peris bi-long ol.

Long makim maus bilongolgeta katekis na famili, Ka-tolik komyuniti insait longHulia Peris i salim bikpelatok tenkyu i go Mista Potapelong em i bin givimK10,000.00 kes mani longhelpim na stretim wokabautbilong ol Katekis i go ongRabaul.Pastaim Katekis na nau

Elementeri Sinia Tisa bilongTigibi, John Hamule i tokplanti Palamen memba isave kam i go na nogat wan-pela bilong bipo i savehelpim sios. Na dispela emnamba wan taim tru insaitlong Hulia peris. We ol ikisim helpim long wanpelapalamen memba.Mista Hamule i tok Sios na

Gavman i mas wok bungwantaim long kirapim ples na

i no wansait tasol, tupelawantaim mas holim hanwantaim na stretim rot bilongol manmeri i ken painim gut-pela amamas long laip bi-long ol.Memba Francis Potape i

givim ripot long Wantok Niusolsem i amamas tru long olsampela wok divelopmen wesios i wok long mekim.Em i tok em bai wok klostu

wantaim olgeta sios insaitlong Ilektret bilong em nasapotim wok bilong olgetasios.Em bin tok tu olsem pipel

i no ken weit long membatasol long mekim olgetasamting.Ol Sios tu mas traim long

mekim wok na holim hanwantaim na wok long kirapimples.

Yia bilong ol Pater i pinis wantaim ol selebresenMOA long 15,000 Katolikpater long olgeta hap bilongwol i bin bung long Rom longselebretim pinis bilong "Yiabilong ol Pater.Long kalenda bilong Kato-

lik Sios long wol, Jun 14,2009 inap long Jun 14, 2010em taim we hetman bilongKatolik Sios long wol, PopBenedict 16 i bin makimolsem Yia bilong ol Pater.Selebresen i bin stat long

las wik Trinde wantaim olprogram inap long Fraide ibin lukluk long bikpela nagutpela wok olk pater imekim insait long yuniveselsios.

"Tude, mi laiuk tok tenkyulong God long ol gutpelasamting i kamap long yuni-vesel sios long dispela yia.Nogat man inap long skelimol (pater) tasol yu, lukim ol nabai yumi lukim moa longkaikai long ol wok bilong ol,"Pop Benedict 16 i tok.Em i tok pater em i presen

i kam long lewa bilong Kraistolsem presen i go long siosna wol."Long lewa bilong Pikinini

bilong God i kapsait long belsori, olgeta gutpela samtingbilong sios i kamap long spe-sel wei. Na em i as long

vokesen bilong ol dispelaman i bihainim Jisas na lusimolgeta samting long mekimwok bilong sevim pipel, bi-hainim wokabaut bilongJisas i Gutpela Sefet," PopBenedict i tok.Long Pot Mosbi Asaiosis,

bai i gat misa lotu long DonBosco Help ov KristensKatitrel long dispela Sarerebilong selebretim pinis longYia bilong ol Pater. Ol nara-pela Katolik Daiosis longPNG bai holim ol wan wanselebresen bilong ol longpinisim dispela spesel Yia bi-long ol Pater.

PILAIM GUTA LONG GIVIM ONA NA BIKNEM LONG PAPA GOD

Sampela ol yangpela Kristen bilong ples Saroa long Sentrel provins i paitim gita na singsing long givim biknem i go longPapa God. Poto: James Kila

Asaroka Luteran sumatinfan resing kamap gut

Paulus Tali i raitim

OL sumatin bilong AsarokaLuteran Sekonderi skul in-sait long Isten Hailansprovins o bin kamapimmanimak long K3,200.00long wanpela tok tenkyusios fan resing ol i binholim long mekim haus lotubilong ol i go bikpela.

Tok tenkyu fan resing ibin kamap long skul eriawe ol sumatin, ol tisa nakomyuniti i bin wok bungwantaim long namba wankain fan resing wok olsemlong kamapim mani longmekim bikpela sios bilongol projek.Pasto bilong Notofona

Luteran kongrikesen,Pasto Moses Gorasahu ibin salensim ol sumatin, oltisa na komyuniti long givimsamting i go long God wan-taim bel, tingting na bilipstret i go long God.Em i tok long dispela wei,

bai ol i lukim han na blesingbilong God i kam long ol.

Page 9: Namba 1870 Wan Wik Jun 17 - 23, 2010 K1 tasol 'Somare ...wantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/2010/Wantok_namba_1870.pdf · kamapim moa long 350-metrik tanlongwanwande.Nabikpela

Jun 17 - 23, 2010 Wantok P11merinius

Raun wantaim ol mama na ol pikinini

LUKAUT LONG MASIN GAN!Fa,ili bilong ripota Elliot Raphael nau i wok wantaim NBC tasol pastaim WantokRipota i raun long nevi sip na kisim piksa klostu long masin gan. Ol Poto: VeronicaHatutasi

AIYO MAMA HELPIM MI!Pastaim Word ripota, Winis Map na nsau Polis Midia dairekta Dominic Kakas i helpimol pikinini bilong ol eks na nau Word woklain long go daun long nevi sip, HMSPNGSeeadler long lukluk raun insait olsem hap long amamasim de.

PASTAIM NA NAU WORD BOS:Pastaim Word Pablising kampani i papa long Wan-tok Niuspepa bosmeri, Amma Solomon i katim keik taim nau bosmeri, Elizabeth Kongai sanap baksait na sapot i stap. As long keik em long amamasim bung wantaim bilongol eks Word Pablising woklain bung wantaim i bin kamap long las wik Sarere long PNGDifens Fos Lenkron Nevi beis, Pot Mosbi.

Rhoda kisim top meripailot luksave awot

Veronica Hatutasi i raitim

TUDE, ol meri i wok long goinsait long wok we pastaim ibilong ol man tasol.Na sampela i mekim gut truol dispela wok, winim tu olman.Lukim piksa bilong wanpela

yangpela meri, Rhoda Ilave igat 21 krismas na i hapkasGalp provins na Malesia(Malaysia). Em i wanpela yang-pela Air Niugini meri pailothusat i pinisim skul pailot longAustralia long mun Disembatasol. Na em i redi long flaiklostu taim olgeta wok samtingi stret.Long aste Trinde, menesmen

bilong Air Niugini i bin singau-tim ol niuslain long Mosbi longtokaut olsem Rhoda i kisimwanpela top awot o luksave ikam long balus bisnis longAus-tralia long mekim gut tru longpailot skul bilong em.Sif Eksekyutiv Opisa (CEO)

bilong Air Niugini emWasanthaKumarasiri i autim bikpela tokamamas tru long Rhoda i kisimnamba long awot bilong olmeri pailot ol i save givim longAustralia long ol top kedetpailot trening lain."Air Niugini meri kedet pailot

i wokim histri taim em i kamapnamba wan meri long PNG na iken tu long Pasifik, long kisimdispela top luksave awot trofi oli kolim long 'Se Donald Ander-son Trofi' long Australia."Rhoda husat papa bilong

em i bilong Ihu long Galpprovins na mama Malesia ikisim luksave long gutpela maklong profesenel aviesen stadisol meri i skul long kamap pailoti wokim olsem ol tes bilong emi soim," Mista Kumarasiri i tok.Sivil Aviesen Sefti Atoriti bi-

long Australia i save givim luk-save awot i go aut olgeta yiainsait long konprens bung bi-

long ol meri pailot. Na toptripela meri pailot i save winimol top awot we yangpela Rhodai kisim namba tu prais o awotlong trofi , setifiket na manimakinap long AU$2,000 wantaim.Sikspela yangpela PNG lain

we Rhoda i wanpela meri tasoli bin stap long kedet pailot tren-ing skul long 18-pela mun longCoffs Harbor long Nu SautWels inap long mun Disembalas yia.Mista Kumarasiti i tok luk-

save awot Rhoda i kisim em ino bilong Air Niugini tasol i bi-long PNG olgeta.Em i tok olgeta yia, Air Niug-

ini i save tromoim nikpela manilong manimak bilong sampelamillion kina long trenim ol yang-pela pailot na enjinia. Na ol risalolsem dispela em i gutpela trulong Air Niugini na ol gutpelakastoma bilong mipela. Yang-pela Rhoda i mekim olgeta lainolsem famili bilong em, Air Ni-ugini, balus bisnis na PNG iamamas," Mista Kumarasiri itok.Rhoda i mekim gut tru long ol

skul bilong em long tiori napraktikel tes wantaim. Em imekim gut long olgeta 7-pelaKomesel Pailot Laisens (CPL)tes insait long 5-pela mun tasolna kisim ol gutpela mak tru.Long wanpela, em i kisim fulmak- 100 poin, long 5-pela, emi kisim 95 poin o antap na longwanpela wm i kisim 88 poin.Long wankain yia, Rhoda i binpinisim 7-pela Elain Trenspotpailot Laisens tes long 2 na hafmun. Em i kisim 97 poin longtupela na moa long 80 poinlong ol narapela tes. Putimwantaim, Rhoda i kisim 90poin.Brata bipo long Rhoda em i

wanpela Air Niuguni pailot tu.Em tu i bin wokim gut long oltes bilong em taim em i skulpailot tasol em i no bin kisim

luksave bikos dispela i bilong olmeri pailot tasol.Rhoda husat i gat bikpela

susa bilong em i wanpela doktai wok long wokim sekon yialong marasin skul long kamapdokta long Yunivesiti ov PNGHelt na Saiens skul long Tau-rama kempus bipo em i kisimpailot trening skul program long2008. Em i tok em i kisim tingt-ing na laik long kamap pailottaim em i lukim bikpela pailotbrata bilong em.Em i bin go olgeta long Kens

(Cairns), Australia long kisimluksave awot bilong em longDairekta bilong Sivil AviesenSefti Atoriti bilong Australia,John MacCormick."Mi bin kirap nogut tru taim

mi harim olsem mi winim awot.Mi ting, dispela i no tru na i noinap kamap long mi. Tasol miamamas olsem pailotasosiesen bilong ol meri pailotlongAustralia i gat kain luksaveolsem long luksave long wok olmeri i mekim. Bai mi wok wan-taim Air Niugini na long bihaintaim, mi ken ronim bikpelabalus moa," Rhoda i tok. Statyet long 1989 taim Air Niugini ikirapim pailot trening programbilong em, em i save kisim 6-pela yangpela pipel long olpailot trening skul long Aus-tralia. Nau trening skul ol i savego long en em long Coffs Har-bor.I kam inap nau, Air Niugini i

gat 161 pailot we 6-pela em olmeri pailot, 4-pela long ol i binwokim pailot kedet program bi-long Air Niugini.Rhoda i kam long wanpela

bikpela famili we i gat 8-pelapikinini olgeta. Ol i save staplong Mosbi. Em i bin skul longPot Mosbi Intenesenel skullong Mosbi bipo em i go longUPNG medikel skul na bihainem i lusim long go long pailotskul na nau kamap wanpelapailot.

TOP MERI: Yangpela PNG meri pailot, Rhoda wantaim awot bilong em. Poto: Nicky Bernard

Page 10: Namba 1870 Wan Wik Jun 17 - 23, 2010 K1 tasol 'Somare ...wantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/2010/Wantok_namba_1870.pdf · kamapim moa long 350-metrik tanlongwanwande.Nabikpela

P12 Wantok Jun 17 - 23, 2010 abcwolnanius

RUDD – NAMBA WANAUSTRALIA PM LONG

TOKTOK LONG NZPALAMEN

AUSTRALIAPraim Minista Kevin Rudd bainamba wan praim minista bilong Australialong toktok insait long Nu Silan palamen.Mista rudd bai go raun long Nu Silan

sampela taim dispela mun.Opis bilong Praim Minista Rudd i tok em

bai go lukluk raun long Nu Silan bihainimlukluk raun bilong em long Kenada we embai stap long miting bilong ol G20 kantrilong Toronto.Praim Minista bai lusim Australia long 25

Jun na bai lusim faivpela de long ovasis.

KRISMAS BILONGYANGPELA LONG

GUAM I KEN DRINGALKOHOL I GO ANTAPGUAM, Teritori bilongAmerika long Pasi-

fik, i tingting long apim krismas mak bilongol yangpela i i ken dring alkohol na bia.Long nau, yangpela krismas bilong en i

18, i ken dring alkohol, tasol Guam i laikbringim dispela mak i go long 21 krismas.Dispela mak bai mekim krismas bilong inaplong dring long Guam i wankain olsem longbikpela USA.Mausman bilong Guam, Gavana Shawn

Gumataotao, i tok pipel long teritori i warilong lukim planti yangpela i save dring spakna draivim kar na kamapim birua long rot.Em i tokim RadioAustralia Pasifik Bit pro-

grem, olsem ol palamen memba bilongGuam i wok long lukluk long dispela senis.

OL SEKURITI I SAVESUTIM OL ASAILAMSIKA LONG PAWA

GANIMIGRESEN Minista bilong Australia,

Chris Evans, i tok em i wari long ol ripotolsem ol sekuriti gat i wok long sutim olasailam sika long ol teas, kain gan i savesutim man long elektrik pawa.Ol tokwin i tok, dispela hevi i kamap long

wanpela ditensen senta long Indonesia emAustralia i givim mani bilong en.Ol asailam sika long Tanjung Pineng

ditensen senta em ol i holim hanga straik, itok ol Indonesia opisal i wok long yusim olstan gan long ol na ol i save tok bai ol i kilimo l .Hetman bilong dispela senta i tok, dispelaripot i no tru.Long toktok bilong em long Australia

palamen, Seneta Evans i tok ol opisal bi-long imigresen dipatmen i wok long paini-maut moa long dispela tokwin, tasol em itok, dispela hevi em i samting bilong In-donesia yet.

NAMBA BILONG OLYANGPELA PASIFIK

KRIMINAL I GOBIKPELA

LONGAustralia, pipel i stap long wanpelaforum i bin harim olsem, ol gutpela rol model,ol yangpelaman nameri i save soim gutpelapiksa, i bikpela samting long ol wok bilongdaunim namba bilong ol yangpela PasifikAilans manmeri i save kamapim trabel longkantri.Ol memba bilong Pasifik Ailan Komyuniti i

bin joinim polis na ol loa man na meri longdispela forum long Sidni.Wanpela long ol pipel i stap long forum,

wanpela mama nem bilong en, Mereana Ni-uqila i save ronimwanpela sapot grup bilongol mama em pikinini bilong ol i stap longhaus kalabus.Em i tokim Radio Australia Pasifik Bit pro-

grem, olsem pastaim em i bin sutim tok longem yet long ol kriminal pasin pikinini bilongem i save mekim na i go long haus kalabuslong en.

MEKURI POSIN IBAGARAPIM OL

TUNA PISWANPELA envaironmen meri bilong Kuk

Ailans i tok posin mekuri i wok long bagara-pim tuna pis long Pasifik.Imogen Ingram bilong Ailan Sastenabiliti

Alaiens – i tok olsem insait long ol mitinglong Stockholm, kapitel bilong Sweden, weol i toktok long wanpela global triti o tok oraitbilong rausim posin mekuri long solwara.KukAilans Nius i tok delegesin bilong Kiri-

bati, Papua Niugini, na Tuvalu, i stap tu longol dispela miting.Mis Ingram i tok ol prodak o kago samting

Kuk Ailans i save baim, i gat dispela posinmekuri long en.Taim ol i tromoi ol dispela prodak i go long

pipia olsem long hul long graun, em i savelik i go long riva na solwara na bihain em isave posinim ol tuna pis.

KIRIBATI BAI JOINIMMSG MITING

KIRIBATI i tok orait long go long Melane-sian Spiahet Grup miting long Natandolalong Fiji long mun bihain.Em i tok orait long go bihain long Fiji In-

terim gavman i bin askim em long stap sin-daun long miting.Fiji Sun niuspepa i tok Kiribati bai namba

wan kantri em i no memba bilong MSG longtok orait long askim bilong go long miting.Presiden bilong Kiribati, Anote Tong, i bin

bungim Fiji lida, Komado Frank Baini-marama long Suva dispela wik.Em i mekim sampela toktok tu long tingt-

ing bilong rausim Fiji long Pasifik AilansForum.Em i tok, em i tokim pinis Australia na Nu

Silan long wanem samting Kiribati i ting longdispela tingting bilong rausim Fiji longForum.Presiden Tong i tok Kiribati bai go het long

toktok wantaim Fiji long ol hevi wok longkamap long hap.

OL PNG DISASTAOPISAL REDI NOGUT

VOLKENO I PAIAOL PAPUA Niugini disasta opisal i stap

sambai longmekim samting kwik taim saposMaunten Ulawun long Wes Nu Britenprovins i pairap.Dispela maunten paia i bin wok long mek-

nais na soim olsem em bai pairap.Namba bilong pipel i stap klostu long dispelavolkeno i namel long 6 na 10 tausen.Niusman Firmin Nanol i tokMaunten Ulawunvolkeno i bin wok long tromoi simuk inaplong sampela wik nau.Volkeno saveman – o saismolojis Ima Itikaraii tok, tok lukaut i stap long stes wan tasolmaunten paia i ken pairap kwik taim tasol.Em i askim ol disasta opisal long stretim

gut ol plen bilong ol.“Ol Provinsel Disasta opisa i mas mekim

wok aweanes o wok traim bai ol pipel i savelong wanem hap bilong ronawe i go long en,sapos maunten i pairap.”Wes Nu Briten Provinsel Gavman na ol

disasta opisal i tok pipel i redi na ol plen bi-long muvim ol aut i stap pinis.

KAPSAIT BILONG OIL IKEN KAMAPIM

BAGARAPLONG Papua Niugini, wanpela en-

vairomen kampani i tok bikpela bagarap iken kam long oil em i wok kapsait i kam autlong tupela bikpela tang piul klostu longnambis long Bogenvil.Dispela tupela tang oil i bin save givim

pawa long Panguna kopamain, em i bin pasmoa long 20 yia i go pinis bikos long pait ikamap long Bogenvil.Kampani ya, Saut Pasifik Envarionmental

i bin askim sapos em i ken klinim oil em i woklong lik i kam aut, tasol Australia kampanihusat i papa bilong BCL, i tok nogat bikosem i ken kamapim birua. Na em i laik bai emyet i salim ol wokman bilong en long klinimdispela kapsait bilong oil.Ron Blenkiron bilong Saut Pasifik En-

vaironmental i tok em bai noken long taim nadispela piul lik i kam aut long wanpela baretna ron i go insait long solwara.

Page 11: Namba 1870 Wan Wik Jun 17 - 23, 2010 K1 tasol 'Somare ...wantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/2010/Wantok_namba_1870.pdf · kamapim moa long 350-metrik tanlongwanwande.Nabikpela

Jun 17 - 23, 2010 Wantok P13komentri

KOMENTRILida mas tingim nem

bilong sia em i bosim naluksave bilong pipel

PASIN bilong bosim na strongim nating kona, maskisamting yu mekim i no stret, i gat mak bilong en.Long politiks bilong yumi long PNG, dispela kain

tingting em i stap namba tu samting long het bilong ollida bilong yumi.Pasin bilong luksave long ol bikman, we i stap long

taim bilong tumbuna, em i samting we i wok pasimyumi long luksave olsem kantri em i tru tru demokratikkantri, na i no lida tasol i stap long en.I tru ol lida i stap bilong mekim ol lo, na stiaim yumi

pipel long wokabaut na sindaun bilong yumi.Tasol taim lida i wari tumas long sindaun bilong em

yet, ai bilong em i ken pas tru long ol hevi em i mekim,na ol birua i kamap long ol hevi em i kamapim.Dispela wik, wanpela biknem loya man, husat i save

wokim planti wok helpim bilong gavman, Profesa JohnNonggorr, i kamaut long niuspepa na askim praim min-ista, Se Michael Somare long lusim sia bilong praimminista pastaim, inap olgeta sut tok agensim em longsampela ol bikpela birua i bin painim PNG i klia gut.Mipela i tok luksave long Profesa Nonggorr long

tingting em i givim, na long wanem ol as tru na em iopim maus bilong em.Wanpela as long em i mekim olsem, em i tok i gat

planti ol savemanmeri husat i luksave long hevi i stapnau long lidasip bilong yumi, tasol ol i no opim maus.Tru tumas, dispela tok em i no abrus.Mipela long dispela niuspepa i bin askim Se Michael

Somare sapos em inap long tok klia long sampela olbikpela disisen gavman i mekim, we ol pipel i no wan-bel long en.Tasol em yet i kros na bekim olsem em i no mas

bekim tingting bilong wanpela man o meri.Em i tok em yet em i makim Is Sepik, na long neks

ileksen, bai em i kam bek gen long politiks.Se Michael, i tru, ol pipel bilong yu i gat bikpela luk-

save long yu olsem wanpela lida man i kirapim dispelakantri.Tasol mipela i askim yu long yu noken lus tingting

olsem PNG tude, i no olsem PNG bipo. Bipo yu naplong tromoi tok pisin bilong yu na ol manmeri bai harimtasol.Tude, pipel i gat bikpela moa save i stap, na tok pisin

nating, bai no inap long tanim het bilong ol. Save i stapwantaim yu, Chief.

Luksave gut long ol sik lidaTRU tumas planti lidahusat nem bilong ol binkamap pinis bipo longOmbudsmen Komisin longkamapim LidashipTraibunel kot egensim ol iwok long raun amamasyet.Ombudsmen Komisin bin

sekim rekot na wok bilongplanti memba bilong pala-men long bipo i kam napainim gutpela as na rekotlong Lidasip Traibunel maskotim ol.Tasol planti bilong ol wok

long holim opis wok yet nastap raun yet.Bikpela as em bikos ol

apil long kot na stapim dis-pela Lidasip Traibunel kotlong noken kamap long ol.Yumi save olsem Lidasip

Traibunel em kot bilong ollida olsem ol memba bilongpalamen, ol bos bilong olgavman dipatmen na olarapela gavman bisnis we igat lo bilong lida istapbilong kotim ol sapos ol ibrukim dispela lo. Tasoldispela lo i no mekimsave

yet long planti lida husatnem bilong ol i kamap pinisbikos ol lida i tanim tanimdispela kot bilong ol gokam na abrusim stap.Planti bilong ol lida gat

mani na risos bilong salen-sim wanem kain kot laikkamap egensim ol olsemna ol ken mekim olsem naholim yet wok bilong ol nakisim gutpela pei na olkainkain amamas ol gatnem long kisim. Yumi saveolsem mani bilong ol pipelbilong Papua Niugini woklong peim ol na bilasim olgut stap na ol no inapsanap long kot na skelimsapos ol asua o nogat.Olsem long las wik mi

raitim olsem ol lida yetsave tokaut olsem ol noasua yet inap kot i painimol asua. O nogat man ibrukim lo yet inap kot ipainim em brukim lo. Long

dispela as ol ken apil okisim wanpela kot pepa olkolim aplikesen bilongstapim Lidasip Traibunellong noken kotim ol.Sampela taim ol baikamapim kot pepa we i tokLidasip Traibunel nogat aso i no bihainim stret lobilong kotim ol long dispelaasua ol laikim sekim ol longen.I gat kainkain rot na

kainkain wei i stap long ollida ken yusim lo longabrusim kot we i laikkamap egensim ol. Bikos olgat mani long baim ol gut-pela loya long mekim dis-pela na ol ken surukim dis-pela kot go planti yia truinap ol pinis long palameno pinis long gavman opisna kisim gutpela pinis peina go long ples.Yumi liklik manmeri

nogat mani long baim gut-pela loya o surukimsurukim kot go kam olsemna taim lo holim yumi, yumisave go wan wei stret longrum gad na kaikai braun

rais na kisim taim.Yumi save tu olsem em

hat long egensim dispelakain pasin bilong ol lida yetsave sindaun long pala-men na ol ken kamapim lowe inap banisim sindaunbilong ol. Sapos ol lukimolsem wanpela sistem gohat long ol we ol inap lus okisim taim long kot, em nauol ken senisim dispela sis-tem o lo long palamenhaus na samting bai woklong ol.Het pen samting ya tasol

bai yumi mekim wanem?Wanbel tasol bikos yumi

yet makim ol long kamaplida bilong yumi long pala-men olsem na yumi kenkisim het pen na wetimtaim bilong nesenel ileksenlong senisim ol.Yumi lukim dispela gav-

man bilong Somare ikamapim kainkain lo wehet bilong yumi pen longen pinis. Olsem na saposyumi laikim senisim ol lidalain, orait tingting nau nalokim tingting long sen-sisim ol long 2012.

Jada 2010

Yo Ona, mi laikim kotinjanksen i go long

Lidasip traibunal long i noken kotim klaient bilongmi, er..memba bilong...

Em nau.. ol lidai gat planti welong stopim ol

yet long no kensanap long aibilong lidasiptraibinol kot...

Page 12: Namba 1870 Wan Wik Jun 17 - 23, 2010 K1 tasol 'Somare ...wantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/2010/Wantok_namba_1870.pdf · kamapim moa long 350-metrik tanlongwanwande.Nabikpela

Jun 17 - 23, 2010 Wantok P15wolniuspotosP14 Wantok Jun 17 - 23, 2010 wolniuspotos

OL I WIN: Wanpela lain grup bilong danis, ol i kolim ol yet, Jus-tice Crew, i bin winim olgeta arapela lain i bin traim strong bi-long ol long wanpela bikpela TV so long Australia, ol i kolimAustralia’s Got Talent. Dispela so i save kamap long ChannelSeven TV so na ol Justice Crew i bin win long Tunde dispelawik. (Poto i kam long AAP Images)

NO WANBEL: Ol militen grup i autim belkros bilong ol long wanpela protes mas long Manila, Filipinslong makim 112 deklaresen bilong Filipins Indipendens. Ol protes mas i kamap long de we PresidenGloria Macapagal-Arroyo i mekim wanpela bikpela pareid i soim ol wok em i kamapim insait long las9-pela yia. (EPA poto i kam long AAP Images)

GO PAIT: Wanpela poto i soim ol opisa bilong Provinsal Polis Rispons Kam-pani na Australia Spesol Operesens Task Grup Soldia i wokabaut i go longwanpela Blackhawk helikopta long mekim operesen i go long ples Shah WaliKot. Ol i mekim dispela operesen long rausim ol Taliban paitman i hat longShah Wali Kot eria long Afganistan. (Poto i kam long AAP Images)

SOKLET SOKA: Nadine Kraemer, wanpela hap meri bilong mekim soklet long Jemani imekim ol dispela soklet soka pilaia long makim ol biknem soka pilaia bilong Jemani,Miroslav Klose, Thomas Mueller, Cacau na Lukas Podolski (L-R) long ples Harnow, Je-mani. Dispela fopela pilaia em ol namba wan pilaia bilong Jemani i skorim gol pinis longFIFA Wol Kap 2010. Nadine i mekim ol dispela pilaia long soklet tasol. (EPA Poto i kamlong AAP Images)

STAIL YA: Ol lain bilongCircus Oz i soim stail bi-long ol taim ol i mekimpilai bilong ol long Mel-bon long Trinde dispelawik. (Poto i kam longAAPImages)

EM BLO MIPELAYA: Ol fens bilong Brasil i kis long wanpela giamanWol Kap trofi pastim long gem namel long Brasil na Not Korea ikamap long Ellis Park Stedium long Johannesburg, Saut Afrika longTunde dispela wik. (AP Poto i kam long AAP Images)

Page 13: Namba 1870 Wan Wik Jun 17 - 23, 2010 K1 tasol 'Somare ...wantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/2010/Wantok_namba_1870.pdf · kamapim moa long 350-metrik tanlongwanwande.Nabikpela

Mande – Fraide6am – 10am – Sankamap show – Host: KAS.T6:15am – Komiuniti Notis Bod6:30am – Nius Hetlains / Bondei gritingsTrukai Rais - GES FAIAKOMPETISEN6:45am – Niuspepa Hetlains7:00am – Major Nius Bulletin – YUMIFM Nius Senta7:15am – Toktok sapotim LO na JASTIS Sekta7:30am – Trukai Rais - GES FAIAKOMPETISEN8:00am – Major Nius Bulletin – YUMIFM Nius Senta8:15am – Stori b’long Skelim Tingting8:30am - Trukai Rais - GES FAIAKOMPETISEN9:00am – Nius Bulletin – YUMIFM Nius Senta9:15am – Luksave long Komiuniti (Redio Pilai)9:30am - Trukai Rais - GES FAIAKOMPETISEN

9:45am – YUMI PAINIMWOK Segment10:00am – Nius – YUMIFM Nius Senta10am – 2pm –Monin Trek na Belo Pack – Host: VAVIESSIE10:10am – Lukatim yu yet – Helt toktok – RH Hyper Mart10:45am – YUMI PAINIMWOK Segment11:00am – Nius – YUMIFM Nius Senta11:10am – Cont’d – Lukauti yu yet - Helt toktok11:30am – Nius Hetlains b’long Belo Taim12:00pm – Major Nius Bulletin – YUMIFM Nius Senta12:10pm – BELO Taim – wantaim sapot b’long TELIKOM12:15pm – Komiuniti Notis Bod12:20pm – BELO Taim – wantaim sapot b’long TELIKOM1:00pm – Nius – YUMIFM Nius Senta1:10pm – BELO Taim – wantaim sapot b’long TELIKOM2:00pm – Major Nius Bulletin – YUMIFM NIUS SENTA2pm – 6pm –Avinun Draiv Taim – Host: Enjo Dabix2:00pm – 4:00pm (Tundei / Fondei) TOKAUT TOKSTRET2:45pm – YUMI PAINIMWOK Segment3:00pm – Nius – YUMIFM Nius Senta

3:10pm –Avinun cruz4:00pm – NIUS - YUMIFM Senta4:10pm – “FOAPELAKAM GUD LONG 4”4:30pm – Nius Hetlains4:45pm – YUMI PANIMWOK Segment5:00pm – MAJOR NIUS BULLETIN – YUMIFM Nius Senta5:10pm – 6:00pm – FLAME KULCHA (1 hr) listeners request6:00pm – MAJOR NIUS BULLETIN – YUMIFM NIUS Senta6 – 7pm - Maggi noodles request aua6pm – 00am – NAIT BEAT – Host: ANGRAKENNEDY6:10pm – 7:00pmMun kamap sho6:45pm – Komiuniti Notis Bod7:00pm – 9:00pm – COCACOLAGARAMUT9:00pm – 00am - Nait Beat – Isi Cruz long nait00am – 6am – BRUKIM TULAIT SHOW – Host: Papa Raegs/ Sally / Nenge00:00 – Early Monin Taim Cruz ( ol lain brukim tulait shift)- Miusik / Request / Tok pilai- Kipim Kampani long ol nait shift.

Weekend Shift – Saturday & Sunday6:00am – 11:00am – Wiken Sanrais6:30am - Komuniti Notis Bod - Bondei gritings7am – 9am – Wiken Spots9am – 11am – Monin Raun11am – 1pm – National Weekly Hit Parade (Host Kas.T)2pm – 6pm – Sarere Avinun Draiv6pm – 00am – Nait Beat (Host Angra Kennedy)

YUMIFM POROMAN TEAM:Turner (KAS.T) Arifeae – Team Leader / Program DirectorAngra KENNEDY – Senior AnnouncerSinimil (Vaviessie) Philipo – Promotions Co ordinatorPapa Raegs –Anouncer Nenge Neings –AnnouncerEnjo Dabix –Announcer Selestine Sally Sino - Announcer

Raun wantaim Wantok kru...

FONDE JUN 17, 20105.00AM G JOYCE MEYER

Religious Program5.30AM G TODAY9.00AM

EMTV PRAIM TAIM LAINAPKLASRUM BODKAS9.20am - Grade 7 Mathematics

(repeat)10.10am - Grade 7 Science(repeat)11.00am- Grade 8 Mathematics11.50am- Grade 8 Science12.40pm - Grade 6 Mathemat-ics

(repeat)1.30pm - Grade 6 Science (repeat)2.30pm - DEPI Programme2.59PM STESIN OPKIDS KONA3.00PM G PIXEL PINKIE3.30PM G HI-54.00PM G SNOBS4.30PM G THE SHAK4.57PM G EMTV TOK SAVE5.00PM G HOT SOURCE

5.29PM G EMTV NIUS APDET5.30PM G WHO WANTS TO BE A

MILLIONAIRE - HOT SEAT6:00PM G NATIONAL EMTV NIUS6.30PM G KARENT AFEAS6.57PM NIUS LONG TOKPISIN7.00PM G SPORTS SCENE7.27PM G EMTV TOK SAVE7.30PM G RAIT MUSIK8.30PM G ELITE MUSIC ZONE9.00PM PG CUSTOMS9.30PM M FOOTY SHOW11.00PM G EMTV NIUS RIPLEI11.30PM Australia Network

FRAIDE JUN 18 20104.59AM STESIN OP5.00AM G JOYCE MEYER:5.30AM G TODAY9.00AM EMTV PRAIM TAIMLAINAPKLASRUM BODKAS9.20am - Grade 7 Mathematics (re-peat)

10.10am - Grade 7 Science(repeat)11.00am- Grade 8 Mathematics11.50am- Grade 8 Science12.40pm - Grade 6 Mathemat-ics (repeat)1.30pm - Grade 6 Science (repeat)2.30pm - DEPI Programme2.59PM STESIN OPKIDS KONA3.00PM G G2G: GOT TO GO

(series return)3.30PM G HI-54.00PM G SNOBS4.30PM G THE SHAK4.57PM G EMTV TOK SAVE5.00PM G HOT SOURCE5.29PM G EMTV NIUS APDET5.30PM G WHO WANTS TO BE

A MILLIONAIRE - HOTSEAT5.55PM CRIME STOPPERS6.00PM G NATIONAL EMTV NIUS6.30PM G KARENT AFEAS7.00PM G IN MORESBY TONIGHT7.30PM G FRAIDE NAT FUTBAL10.00PM M FRIDAY NIGHT MOVIE:

12.00PM G FIFA WORLD CUP12.00PM Australia Network

SARERE JUN 19, 20104.29AM STATION OPEN4.30AM G FIFA WORLD CUP

6.30AM Australia Network11.59PM STATION RE-OPEN12.00PM G 2010 FIFA WORLDCUP

1.00PM G FIFA WORLD CUP RE-PLAY

3.00PM G FIFA WORLD CUP RE-PLAY

5.00PM PG CUSTOMS5.30PM G MXTV6.00PM G NATIONAL EMTV

NIUS7.30PM G YUMI LUKAUTIMMOSBI7.57PM EMTV TOK SAVE8.00PM G IN MORESBY TONIGHT8.30PM PG HEY HEY IT'S SATURDA9.30PM G FIFA WORLD CUP

11.30PM G N/ EMTV NEWS REPLAY12.00PM G FIFA WORLD CUP

11.30PM Australia NetworkSANDE JUN 20, 2010

4.29AM STATION OPEN4.30AM G FIFA WORLD CUP6.30AM G IT IS WRITTEN:7.00AM G HILLSONG7.30AM FIFA WORLD CUP RE-PLAY9.30AM G FIFA WORLD CUP RE-PLAY

EMTV Television Guide

Program bilongWanwan De

6AM StesenOp -NiusHetlain -Musik naol intaviu6.30AM Nius na Karent Afes7AM Stesen Pas7PM StesenOp7.01PM Ol Hetlain na Progrem Priviu7.15PM Spots7.30PM Nius na Karen Afeas8PM Helt8.15PM Musik8.30PM NIUS8.40PM Spots Riplei8.55PM Musik9PM Stesen Pas

TUNDE -Moning - Nait6AM Stesen Op - Nius Hetlain - Musik na ol intaviu6.30AM Nius na Karent Afes7AM Stesen Pas7PM StesenOp7.01PM Ol Hetlain na Progrem Priviu7.15PM Musik na Chit-Chat7.30PM Nius na Karen Afeas8PM MamaGraun8.15PM Musik/Spots8.30PM NIUS8.40PM Helt Riplei8.55PM Musik9PM Stesen Pas

TRINDE -Moning - Nait6AM Stesen Op - Nius Hetlain - Musik na ol intaviu6.30AM Nius na Karent Afes7AM Stesen Pas7PM StesenOp7.01PM Ol Hetlain na Progrem Priviu7.15PM Musik na Chit-Chat7.30PM Nius na Karen Afeas8PM Focus8.15PM Musik/Spots8.30PM NIUS8.40PM MamaGraun Riplei8.55PM Musik9PM Stesen Pas

FONDE -Moning - Nait6AM StesenOp - Nius Hetlain - Musik na ol intaviu6.30AM Nius na Karent Afes7AM Stesen Pas7PM StesenOp7.01PM Ol Hetlain na Progrem Priviu7.15PM Musik na Chit-Chat7.30PM Nius na Karen Afeas8PM Youth8.15PM Musik/Spots8.30PM NIUS8.40PM Focus Riplei8.55PM Musik9PM Stesen Pas

FRAIDE -Moning - Nait6AM StesenOp-NiusHetlain -Musik naol intaviu6.30AM Nius na Karent Afes7AM Stesen Pas7PM StesenOp7.01PM Ol Hetlain na Progrem Priviu7.15PM Musik na Chit-Chat7.30PM Nius na Karen Afeas8PM Wantok8.15PM Musik8.30PM NIUS8.40PM Youth Riplei8.55PM Musik9PM Stesen Pas

SARERE -Nait7PM Stesen op - Ol Nius Hetlain/Progrem Priviu7.05PMMusik na Chit Chat7.30PMNius7.40PMWantok8PM Lokal Ben8.30PMNius8.40PMMusik/Chit Chat9PM Stesen Pas

SANDE -Nait7PM Stesen op - Ol Nius Hetlain/Progrem Priviu7.05PMMusik na Chit Chat7.30PMNius7.40PM Femili Blong Serah (Redio Plei)8PM Lukluk Bek LongWik8.30PMNius8.40PMMusik/Chit Chat9PM Stesen Pas

RADIO AUSTRALIA TOK PISIN PROGRAMHARIM LONG: 101.9 FM

P16 Wantok Jun 17 - 23, 2010 komik

Nicky Bernard i raitim

TOKPISIN em bilong yumiPNG stret, na namba wantokpisin niuspepa bilongyumi, Wantok Niuspepa,bai painim 40 krismas bi-long em long Ogus 5, dis-pela yia.

Long redi bilong dispelabikpela de, ol wokmanmeribilong Wantok tude, na longbipo tu, i bin stat long soimpasin bung wantaim.

Las wiken i go pinis, ololpela wok manmeri bilongWord Publishing Co, mamakampani bilong WantokNiuspepa, Times of PNG,The Independent, WeekendSport, PNG Business nasampela moa niuspepa imekim liklik sindaun bilongol bilong tingim taim bipo ol isave wok long dispela kam-pani.

Maski sampela ol dispelapepa i no moa stap, ol olpelawok manmeri i no ting luslong mama kampani napepa husat i stat liklik nakam bikpela wantaim ol dis-pela narapela pepa.

Planti bilong ol nem bilong

ol i wok paia lait long sam-pela bikpela opis na sam-pela niuspepa insait longkantri, long putim nem bilongol em, Anna Soloman, Har-lyne Joku, Priscilla Maigu,Welete Wararu, DominicKakas, Joe Kanekane, LeoWafiwa, Helen Rei, FayDuega na planti moa, na tunau gavana bilong NesenelKapitel Distrik Powes Pakoptu em olpela wokman bilongWord Publishing.

Dispela bung i bin kam guttru wantaim sapot bilong olwokman bilong Lenkron(Lancron) Nevi bes, olpikinini bilong ol wok man-meri i gat sans long go lukimsip bilong PNG Nevi.

Planti gutpela ol toktok ikam long sampela olpelawoklain bilong Word Pub-lishing, planti long strongimWantok long amamasim 40yia bilong em long wanemdispela pepa i stat liklik longWewak na kam long Ne-senel Kapitel Distrik we emtu i kamapim planti gutpelaol ripota bilong dispela kantribilong yumi PNG.

Lukluk long 40 yiabilong WantokNiuspepa

BUNG GEN: Elizabeth Konga(Jeneral Menesa bilong Word Publishing nau) i bungwantaim olpela Jeneral menesa Anna Solomon, Julia Daia Bore, Bernard Maladina naCharles Hayes long 40 krismas pati. Ol poto: Nicky Bernard na Andrew Molan

KATIM KEK:Jada Wilson,Joe Kanekane,Anna Solomonna ElizabethKonga i katimkek bilong 40yias Anivesari bi-long Word Pub-lishing.Daunbilo: Olmama bilongWord Publishingamamas i stap.

Page 14: Namba 1870 Wan Wik Jun 17 - 23, 2010 K1 tasol 'Somare ...wantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/2010/Wantok_namba_1870.pdf · kamapim moa long 350-metrik tanlongwanwande.Nabikpela

11.30AM G SUNDAY FOOTYSHOW12.30PM G SUNDAY ROAST1.30PM PG CUSTOMS2.00PM G FIFA WORLD CUP RE-PLAY4.00PM G SUNDAY FOOTBALL6.00PM G NATIONAL EMTV NIUS6.30PM G LOVE PATROL (series re-turn)7.30PM G 60 MINUTES8.30PM PG SANDE NAIT MUVI:11.30PM G NATIONAL EMTV

NEWS REPLAY12.00PM G FIFA WORLD CUP

2.00AM G FIFA WORLD CUP4.00AM Australia Network

MANDE JUN 21, 2010

4.29AM STATION RE-OPEN4.30AM G FIFA WORLD CUP

6.30AM G TODAY9.00AM G ENJOYING EVERY DAYLIFE with JOYCE MEYERKLASRUN BRODKAS9.30am - Grade 7 Mathematics10.10am - Grade 7 Science11.00AM G FIFA WORLD CUP1.00PM G FIFA WORLD CUPKIDS KONA:3.00PM G MAGICAL TALES3.30PM G HI-54.00PM G FIFA WORLD CUP5.55PM CRIME STOPPERS6:00PM G NATIONAL EMTV NIUS6.30PM G KARENT AFEAS7.00PM G TOK PIKSA7.27PM EMTV TOK SAVE7.30PM PG 20 TO 1 :8.30PM G KINGAL MINISTRIES:(tba)

Religious program

9.30PM G FIFA WORLD CUP

11.30PM G NATIONAL EMTVNEWS REPLAY

12.00PM G FIFA WORLD CUP

2.00AM Australia Network

TUNDE JUN 22, 20104.29AM STATION OPEN4.30AM G FIFA WORLD CUPGroup F: ITALY v PARAGUAY(LIVE)Venue: Cape Town Green Point9.30AM Grade 7 Mathematics10.10AM Grade 7 Science11.00AM G FIFA WORLD CUP1.00PM G FIFA WORLD CUPKIDS KONA3.00PM G MAGICAL TALES3.30PM G HI-5

4.00PM G FIFA WORLD CUP6:00PM G NATIONAL EMTV NEWS6.30PM G KARENT AFEAS7.00PM G HAUS & HOME7.57PM EMTV TOK SAVE8.00PM PG BROTHERS & SISTERS9.00PM PG CUSTOMS9.30PM G FIFA WORLD CUPGr11.30PM G EMTV NEWS REPLAY12.00PM G FIFA WORLD CUP2.00AM Australia Network

TRINDE, JUN 23 20104.29AM STATION OPEN4.30AM G FIFA WORLD CUP6.30AM G TODAY9.00AM G ENJOYING EVERY DAYLIFE with JOYCE MEYERCLASSROOM BROADCAST9.30am Grade 7 Mathematics10.10am Grade 7 Science11.00AM G FIFA WORLD CUP

1.00PM G FIFA WORLD CUPKIDS KONA3.00PM G MAGICAL TALES3.30PM G HI-54.00PM G FIFA WORLD CUP5.55PM CRIME STOPPERS6:00PM G NATIONAL EMTVNIUS6.30PM G KARENT AFEAS6.57PM EMTV NIUS LONG TOK PISIN7.00PM G (TBA)7.27PM EMTV TOK SAVE7.30PM G10.15PM M 2411.15PM G NATIONAL EMTVNEWS

REPLAY11.45PM NINE PRESENTS12.00PM G FIFA WORLD CUP

2.00AM G FIFA WORLD CUP

4.00PM Australia Network

40 yias selebresen bilongWantok niuspepa i kam gutstret...Wantok Niuspepa i selebretim40 yias anivesari long Lanronnaval beis long laswik Sarere.Man, bikpela amamas tru i kamaptaim ol olpela wokmanmeri i kambung. Tingting bek long ol gutpeladeis we dispela taim ol i yangpelana gelpren na boipren yet. Tasolnau ol i lapun na sampela i gattumbuna pinis na ol i kam tokpilaiwe ol pikinini bilong ol i harim nalap i dai taim ol i harim olsempapa bilong ol o mama bilong ol ibin mekim olsem taim em i yang-pela yet. Long dispela de tu ol-

geta i ting bai i gat sip krus longsip bilong naval beis na olgeta ilusim ples bilong pati na ron i golong wof long kalap long sip na goraun. Tasolabrus, em ino sip krus,em sip tua.Yu go insaitlong sip nalukluk rauntasol na kama u t s a i t .Bikpela lap ikamap longdispela de.Tasol dispelade i kam guttru! Tenkyutru longhusat ol eks

Word Publishing i kamapim dis-pela bikpela de bilong amamas!Yu yet save yu husat, mi toktenkyu gen! Tokwin tru!

TORO

BIABIA

EMTV Television Guide

Ansabilonglas wikSudoku

Ansabilonglas wikPasol

TOKWIN

Jun 17 - 23 2010 Wantok P17komik

SIP KRUS? Nogat, sip tua! Ol mama pikinini i raun lukim sipbilong naval beis long Lancron Naval Beis, Mosbi.

KANAGE

Page 15: Namba 1870 Wan Wik Jun 17 - 23, 2010 K1 tasol 'Somare ...wantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/2010/Wantok_namba_1870.pdf · kamapim moa long 350-metrik tanlongwanwande.Nabikpela

Dia Laiplain,

PAPAMAMAbilong mi dai pinissampela krismas i go pinis longbirua bilong kar long narapelaprovins.Olsemna liklik bratabilongpapa

bilong mi i marit long narapelaprovins, i bin kisimmi taimmi liklikyet na i gat 8-pela krismas tasol naol i lukautimmi.Naumigat21kris-mas na mi wokim namba tu yiaskul bilong mi long wanpela teseriinstitusen long kantri. Long luklukbilong mi, sampela senis mi woklong lukim i narakainna i noolsembipo taim mi liklik we mi bin stapamamas na groap.Anti na ankol bilong mi save

komplen olgeta de na tromoim oltoktok long ol samting mi nomekim. Na mi no amamas longdispela. Mipela i save go lotu longPentekostel Sios olgeta Sande,tasol dispela i no helpim wari migat long em.Taimol dispela samt-ing i wok long kamap, kasen bratabilonganti bilongmi i bin reipimmi.Dispela i binkamapwanpelamon-ing taimolgetahauslain i bingoautna lusimmitupela tasol long haus.Em iwokimstrongpela toktok longbanisimmi longnoken tokaut longdispela samting. Sampela wik bi-hain, mi bin go sekap long doktanapainimautolsemmigatbelwanna haf mun pinis. Mi pret longtokaut longdispela long tupelawaspapamama bilongmi.Bai mi mekim wanem nau? Mi

laikim sampela stiatok sapos mirausimbebi longbel o lusim i stap.

SCARED TO TELL

Dia Pren,MIPELA i wok long harim na

long wankain taim tu, kisim plantipas na ol telepon kol long olyangpela na moa yet, long olmeri husat i bungim dispela kainhevi. Mipela i sori na i no pilimgut long dispela samting we iwok long kamap long ol yang-pela pikinini meri bilong yumilong dispela kantri.Nambawan, mipela i laik tok

tenkyu long dispela was papa-mama husat i kisim yu na lukau-tim yu taim trupela papamamabilong yu stret i dai.Yu tok tupela i bin kisim yu taimyu lukluk yet wantaim 8-pelakrismas taim papamama stret idai na yes, yu bin amamasgroap wantaim was papamama.Nau yu stap long wanpelabikpela skul long kantri tasol yuno save watpo was papamama isutim tok long yu, maski yupela isave go long lotu. Tasol wanpelahauslain i reipim na bagarapimyu na yu gat bel nau long hauswe yu groap long en na nau yusori i stap.Pren, mipela i laik strongim yu

long luksave olsem yu stap insaitlong hevi nau. Sampela taim,kain sindaun i save kam insaitbikos ating yumi larim dua longem i kam insait. Dispela samt-ing i kamap long yu na i kenkamap long ol narapela yang-pela meri, maski yu stap wan-taim bubu meri bilong yu na olwas papamama o ol lukaut pa-

pamama, kain sindaun inap longkamap. Mipela strongim yuolsem yu mas toktok long wan-pela famili memba long hevi ikamap long yu. Mipela i bilipolsem ol papamama i gat raitlong save. Yu tok pinis olsem ol(was papamama) i wok longkomplen na sutim tok long yu. Yuting ol bai amamas sapos yuhaitim long ol na ol i harim longbihain taim?Mipela i laik tokim yu olsem

taim yu tokim tupela papamamalong hevi yu gat long em, ol i kensenisim pasin bilong ol long yu.Yu ting olsem papamama em oli as long dispela hevi i kamaplong yu? Mipela i laikim yu longpogivim ol na askim yu longwokim ol plen long bihain taim bi-long yu na pikinini bilong yu.Yumi olgeta i save mekim

asua na lainim long ol. Namipela i laikim yu long go hetlong laip bilong yu bikos mipela ibilip olsem dispela em i rot longbihainim na noken wari tumaslong sindaun bilong yu nau.Mipela i save olsem yu no binripotim dispela samting longpolis, tasol yu mas gat as tingt-ing bilong yu yet long i nomekimdispela.Yu toktok long rausim bebi,

tasol pren, Laiplain i no wanbellong dispela bikos em i egensimlo bilong Bikpela na tu, lo bilongkantri. Sapos yu no klia long olrait bilong yu o yu pret long tok-tok wantaim papamama bilongyu, go long Welfea opisa oKaunseling Ogenaisesen klostulong yu.Tu, i gat Helpim Desk long

planti Polis stesen long kantri. Olopisa long long ol opis na ol oge-

naisesen bai helpim yu long stre-tim hevi yu gat long em.Mipela i stap long helpim yu

sapos yu laik toktok longmipela.Yu ken ringim mipela long tele-pon namba326001/3263138/3405832.Mipela i strongim yu long

noken bagarapim bebi long belna tu, go het skul bikos yutingim, edukesen bai helpimyumi long gutpela bihain taim bi-long yumi. I moabeta yu belgutwantaim papamama bilong yupastaim. Na wantaim papa-mama bilong yu, toktok longman i bin reipim yu.Mipela i laik strongim yu long

go long sios yet wantaim waspapamama bilong yu na yu kengat lewa bai i laik pogivim nara-pela, laik pasin na harim tok. NaPapa Antap em Prins bilong Pisbai lukautim na stiaim yu longlaip bilong yu. God i laikim yumilong harim tok olsem ol pikininibilong em. Ritim Baibel bilong yulong Diutronomi Sapta 26 Ves16-18.

Mi Pren bilong yu, Laiplain

Sapos yu gat wari o hevi, raiti kam long dispela etres: LifelineCounselling Services, P O box6047, BOROKO, National Capi-tal District, PNG. Yu ken ringimopis long telepon namba3260011 o 3261680. O sapos yustap long NCD, kam na lukimmipela long opis bilong mipelalong Waigani. Mipela i no inapputim trupela nem bilong yulong niuspepa, tasol mipela baiputim ol wari na hevi bilong yu.

Laiplain

“Beng!”ANKOL Kanage em wanpelaankol bilong dinau stret longol liklik taka boks long hausyet. Ankol Kanage i wok longmekim dispela dinau pasinbilong em i go na ol stoa kipai bel kas kas long em pinis.Taim ol stoa kipa i lukimolsem ankol Kanage i kamlong stua bilong ol, ol i savehait o go arasait. Wanpelataim ankol Kanage i go longdinau long wanpela takaboks we em i gat step ledalong en i stap. Stua kipa emi lukim Kanage long we yetna em i go hait aninit longkaunta. Ankol Kanage i kamlukim olsem nogat stoa kipatasol em i save olsem stuakipa em i hait i stap. Yusave, ankol Kanage ya, em igiaman long pairapim stepleda i go daun tasol isi isitru i kamap antap gen nawetim kipa long kaunta istap. Taim stoa kipa isi truapim het long spaim Kanage,ankol Kanage i makim longpinga tasol na tok, “Beng!!Wanpela tinpis i kam.”

Ankol Kanage em ankol Kan-age. No play up.

UPNGPOM SITI

Lo bilong faifelKANAGE go painim buai longWewak maket i stap naharim ol manmeri i singautnabaut na tok olsem tupelameri i pait long wanpela man.Em i harim olsem na givim20t i go long wanpela lapunmama na sindaun i go daunlong kisim buai. Taim em iwok long kisim buai ol man-meri i singaut moa na bikmaus i stap. Kanage harim igo nogat na em i askim lapunmama. Lapun mama i kirapna tokim Kanage. Bipo longtaim bilong mipela ol lapunmama mipela i save pait longdispela hap bun bilong pik.Tasol long nau long dispelataim ol wait man i bringim nakamapim kain kain samting.

Asua bilong ol wait man nanau tupela yangpela i woklong kros pait long samtingya banana. Kanage ya harimlapun ya tok olsem na em ilap nogut tru. Mama, dispelafasin filong yufela Sifik namipela i save les. Fikosyufela i no save fihainim lofilong Faifel i staf longMatyu 7:7

Wantok manWewak.

Marasin bilongwaitman

LAPUN Kanage kus i go tu-lait na go long haus sik longkisim sampela kus marasin.Em i go kamap long haus sikna wanpela nes meri askimem long wanem kain sik ikisim em. Na Kanage kuswantaim na tokim nes meri:O pikinin, strongpela kus ibagarapim mi stret. Mi noslip long nait. Mi kus i go i gona skin bilong mi i bagarap.Nes meri kirap na tokimKanage. Sori tru papa. Gav-man i sot long mani namipela tu i sot long kusmarasin. Kanage harim

olsem na tokim nes. Na baiolsem wanem nau. Mi kamlong kisim marasin. Mi nokam long yu tokim mi olsemgavman sot long mani nanogat kus marasin. Nes meriya tingting i go na tokimKanage. Maski yu go longhaus na painim sampela tum-buna marasin na dring. Kan-age belhat na tokim nesmeri ya olsem. Sapos mi golong haus na kus i mekimsave long mi, bai mi kam beklong haus sik na kisim yu golong haus na bai yu soim miolsem we bilong wokimmarasin bilong ol wait man.

Marasin boiWewak

Raun wantaim Kanage olgeta wik

Ol skwat!Salim ol gutpela Kanagetok pilai i kam long:Kanage Tok PilaiP.O. Box 1982,Boroko, NCDPort Moresby.Email:

[email protected]

Sindaun wantaim was famili i nogut

P18 Wantok Jun 17 - 23, 2010 kanage

NEM: Absalom PanamaKRISMAS: 19 (man)ADRES: C/- Kamina Catholic Mis-sion, P.O Box 90, Kerema, GulfProvinceSAVE LAIKIM: Ritim Baibel, Pilaisoka, volibol, raitim pas na mekimpren

NEM: Jessy JohnKRISMAS: 19 (man)ADRES: P O Box 1289, Goroka,Eastern Highlands ProvinceSAVE LAIKIM: pilai spots, harimmusik, go lotu mekim fani.

NEM: Samson TaluKRISMAS: (man)ADRES: Dregerhefer Tech Sec-ondary School, P O Box 27, Fin-schafen, Morobe ProvinceSAVE LAIKIM: Stori, mekimpani, raitim pas na harim musik.

NEM: Nane M. TaluKRISMAS: 16 (man)ADRES: C/- P O Box 1976, PortMoresby, NCDSAVE LAIKIM: Mekim pren,mekim pani, skul, pilai spot naharim musik.

NEM: Henry DuaKRISMAS: 17(man)ADRES: Tifalmin Primary school,P O Box 36, Sandaun ProvinceSAVE LAIKIM: Mekim pani,stori, go lotu, harim musik, naritim buk

NEM: Peter DonKRISMAS: 20 (man)ADRES: Tifalmin Primary school,P O Box 36, Sandaun ProvinceSAVE LAIKIM: Swim, pilai spot,harim musik, singsing, go lotu,harim musik, danis, stori, raitimpas na ritim Baibel

NEM: Bonny KusunanKRISMAS: 20 (meri)ADRES: C/- P.O Box 2140,Madang, Madang ProvinceSAVE LAIKIM: Pilai netbol namekim pren.

NEM: Nianda MalakuKRISMAS: 29 (meri)ADRES: c/- Jenny Malaku, P.OBox 2140, Madang ProvinceSAVE LAIKIM: Mitim pren, golotu, harim musik, na raitim pas.

NEM: Marcus KhayKRISMAS: 24 (man)ADRESS: P.O Box 524, Maprik,East Sepik ProvinceSAVE LAIKIM: Pilai gita, pilaispot, harim musik, na tok pilai

Page 16: Namba 1870 Wan Wik Jun 17 - 23, 2010 K1 tasol 'Somare ...wantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/2010/Wantok_namba_1870.pdf · kamapim moa long 350-metrik tanlongwanwande.Nabikpela

Jun 17 - 23, 2010 Wantok P19pngmadesaplimen

JAMES KILA I raitim

LONG mun Julai 2007, Sir HenryChow wantaim femili bilong em i

kamap wantaim disisen long wokimwanpela nupela bisket fektori longhelpim prodaksin bilong tupela fektoribilong Lae Bisket Kampani i stap longLae na long Gerehu long Mosbi.Dispela em bikos dispela tupela fektori i

go bungim pinis mak long sait bilong pro-daksin na bringim saplai igo long askim olpipel bilong PNG i save gat long dispelagutpela bren bisket em SNAX.Wanpela bikpela wok risets o painimaut

long sait bilong wanem ol teknoloji i stap ibin kamap. Na bihain long planti ol toktokigo kam namel long Intanesinol konsultesinna wok bung wantaim i kamap wantaim di-sain bilong nupela fektori wantaim ol nara-pela bilding i bin kamap.Wanpela lokal akitek, o man bilong

droim disain i bin droim ol akitek plen bi-long ol bilding na wanpela lokal PNG Kon-salting Enjiniaring kampani i bin kisim woklong stretim gut wanem ol bilding baisanap long dispela nupela fektori bilongwokim bisket.Sir Henry Chow i tok olsem planti ol tingt-

ing i bin kamap long bringim wanemmasin

tru long wokim bisket olsem ol beking ovenna ol masin i kam long Yurop, Saina naJapan. Tasol ol i skelim igo na makim India.Dispela masin long wokim ol bisket em i

bihainim disain bilong Britis tasol ol i wokimlong Kolkata long kantri India.Long mun Janueri 2008, Mista Frank

Goodwin bilong Bellawin Enjiniaring PtyLtd bilong Melbon, Australia, em ol i kisimem long go pas olsem supavaisa bilong di-sain, konstraksin na instolesin bilongbisket fektori na long mun Me 2008,Mechtech Disainas na Enjinias PVT LTD(LAHA Femili) i bin kisim kontrak long

redim fainol disain na wokim dispelabikpela ol masin long Kolkata long India nasalim long sip igo long Lae. Ol lain longMechtech long Kolkata long India i binsalim tu ol teknisen na enjinia long putimwantaim ol dispela masin long nupela fek-tori long Kamkumung long Lae. Nam-bawan ol 27-pela ol masin bilong wokimbisket i bin kamap long Lae long munOgas 2009.Na bihain long dispela 90-pela kontena

wantaim ol samting bilong fektori i binlusim Kolkata long sip na go long Lae. Dis-pela ol las masin bilong bisket fektori i binkamap long Lae long Novemba 2009. Naol teknisen na enjinia bilong Mechtech i bingo kamao long Lae long namel long munSeptemba 2009 long putim wantaim olmasin na redim masin long wok. Ol dispelanupela masin em tupela masin bilongwokim bisket, em wanpela lain em 105mita longpela na wanpela tanel oven namasin bilong wokim bisket.Nambawan lain bilong wok prodaksin bi-

long bisket i bin pinis long Disemba 31st2009 na ol i traim wok long en insait longmun Janueri. Ol lain enjinia husat i bin kamlong India i bin putim wantaim namba-tuprodaksin lain long Novemba 2009 na ipinisim wok long Februari 2010.

Nupela masin bilong wokim bisketem ol wokim long Kolkata, India

SAMPELA taim igo pinisManufeksaras Kaunsil bi-

long Papua Niugini wantaim olmembas bilong en i bin ama-mas tru long putimaut tripela(3-pela) nupela televisin ed-vataismen ol i mekim insaitlong PNG yet long promotimveliu long baim PNG Meid.Taim i tingting long baim wan-

pela PNG Meid Prodak em yumekim tingting bilong yu longwokim kamap gutpela PNG.Ol dispela edvataismen i mekim

gutpela yus long ol gutpela PNGMeid brend – em ol dispela we igat gutpela mak biliong kwaliti nastrongpela tingting igo long lainlong PNG yet olsem dispela olbrend i gutpela na wanem samt-ing ol baim e mol kwaliti prodak oli wokim insait long PNG.Coca –Cola Amatil, em wanpela

strongpela sapota bilong ol lokalbisnis na sapota bilong kaunsil naino long taim igo pinis em ikamapim naispela brend bilongCoke Prodak bilong en. Manufek-saras Kaunsil i laikim na i ama-mas tru long dispela bikpelakoporet kampani long putim dis-ain bilong PNG raunsim ol Ken tindring bilong en.Dispela ol edvataismen em

PNG-MEID ol yet, taim ol i yusimPVM, na dispela ino inap kamapsapos nogat gutpela sapot i binkam long Minista bilong Komesna Indastri, Hon. Gabriel Kaprisna Dipatmen Seketeri bilong enMista Anton Kulit.

Sif Eksekutiv Ofisa bilongManufekseras Kaunsil bilongPNG, Chey Scovell i luksaveolsem wokim kamap bilong dis-pela ol edvataismen em i yusimbikpela mani tru na dispela samt-ing ino inap kamap sapos olhelpim bilong K200,000 ino binstap.Mista Schovell i tok bikpela

amamas igo long ol lain kampanihusat i givim membasip fi longhelpim long kamapim dispela ed-vataismen. Ol dispela kampaniem SP Brewery, Coca-Cola Am-atil, Colgate Palmolive, PNG For-est Products, Pacific Foam,Colourpack, Moore Printing naRD Tuna, husat namel long ol yeti bin givim helpim we i moa longK100,000 long helpim longkamapim dispela projek. Dispelaem narapela gutpela eksampellong gutpela pasin bilong wokbung wantaim em ol lokal men-ufekesras o kampani husat i savemekim ol prodak i gohet yet longkamapim long PNG wanpela gut-pela ples.Mista Scovell i askim ol lain

husat i ridim dispela long putim ailong wanpela bilong 3-pela ed-vataismen (wanpela long TokPisin) na askim ol long putim ai tulong PNG MEID logo. Dispela emmak bilong kwaliti, olsem na taimyu baim wanpela PNG Meid pro-dak, yum as save olsem yumekim wanpela gutpela disesinlong mekim PNG kamap wanpelagutpela ples.

Nupela masin I muvim ol bisket long redim long fektori. Poto: Bustin Anzu

PNG Meid Kempein

Page 17: Namba 1870 Wan Wik Jun 17 - 23, 2010 K1 tasol 'Somare ...wantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/2010/Wantok_namba_1870.pdf · kamapim moa long 350-metrik tanlongwanwande.Nabikpela

P20 Wantok Jun 17 - 23, 2010 pngmadesaplimen

Coca-Cola i bin stretim nek-draibilong ol kastomas stat long1886 na i sevim moa long wan

bilien taim insait long wanpela de insaitlong moa long 200-kantri insait longwol. Wantaim ol wok operesin bilong enlong Australia, Nu Silan, Fiji, Indonesiana Papua Niugini, Coca-Cola Amatil embikpela botola bilong ol Coca-Cola pro-daks insait long Esia-Pasifik rijon.Coca-Cola i statim wok long PNG insait

long early 1960s na nau dispela dring em igat bikpela luksave insait long PNG kalsa.Coca-Cola Amatil (PNG) Limited i amamastru olsem nambawan blong ol kain kaindrinkg ol i wokim, nau abrusim 60. Na tu, oldispel drink i kamap long fektori bilong enlong Lae, insait long Morobe provins.Coca-Cola Amatil i save wokim na salim olsof drink bren olsem Coke Zero, Fanta naSprite na ol narapela bikpela rens drinkolsem Golden Crush Cordial, Nature'sOwn wara na Orchy jus drink.Coca-Cola Amatil i gat moa long 600

wokman-meri wantaim wanpela bikpelafektori we i gat 5-pela lain bilong putim oldrink long botol na em i gat ol wok-lain istat long 19-pela ples insait long Papua Ni-ugini. CCA-PNG i gat het-ofis bilong en istap long Lae we 50-pesen ol wokman-meri i stap na wok long en.Planti ol samting bilong wokim drink i

kam long planti tausen mail long PNG nalongwe ples olsem Ireland. Kain olsem, ol

bodi bilong ol ken drink na PET prifom(plastic bodi blong 500ml, 1.0L na 1.5ldrink) wantaim ol konsentreit blong miksimdrink. Insait long kantri i gat ol lokol saplaiatu, na Coca-Cola Amatil i gat spesol pat-nasip wantaim ol. Kain olsem suga na ol

lain bilong wokim ol katen." Coca-Cola Amatil i wok strong klostu

wantaim Papua Niugini taim em i givimwok na invesmen wantaim ol plen tu longgro bikpela long ol yia i kam. Olsembikpela lain bilong wokim kamap ol prodaklong PNG em i amamas long taim en iputim PNG Meid logo o mak long ol prodakbilong en," Jenerol Menesa, Collin McVeai tok."Coca-Cola Amatil i bin putimaut o laun-

sim wanpela bikpela kempein long 2005 oli kolim, 'Baim PNG Meid Tasol' na dispelakempein i stap yet tude olsem wanpelabikpela maketing program. 'Baim PNGMeid Tasol i askim ol kastomas long luklukna baim Coke na arapela Coke prodaksapos i gat 'PNG Meid Logo' i stap long ol.Bikpela toksave igolong olgeta manmerilong PNG long sapotim 'PNG Meid' Coca-

Cola prodaks bikos dispela bai i helpimkantri bilong yumi," Nesinol MaketingMenesa, Louise Maher i tok."Long 2009 mipela i divelopim gen wan-

pela naispela disain blong 'PNG Meid'longCoke 330mL KEN. Mipela yet i kamapimdispela disain insait yet long kampani, nabai mipela i bringim auto l naispela nastrongpela disain igo long Coca-Cola PETrens." Mista Maher it ok.Coca-Cola Amatil em wanpela kampani

we i go pas insait long koporet sekta longtaim em i putimaut HIV/AIDS Wok-plesPolisi na Progrem bilong en long 2005.Long 2008 na nau long 2009, kampani i

putimaut o launsim HIV/AIDS konsumaaweanes kempein bilong en wantaim Na-ture's Own wara drink na dispela i kisimplanti gutpela tok amamas i kamap insaitlong Papua Niugini na ovasis tu.

Coca-Cola Amatil em bikpela botola bilong olCoca-Cola prodaks insait long Esia-Pasifik rijon

Naispela ken drink wantaim disain o mak bi-long ‘PNG Meid’ na disain long en.

Page 18: Namba 1870 Wan Wik Jun 17 - 23, 2010 K1 tasol 'Somare ...wantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/2010/Wantok_namba_1870.pdf · kamapim moa long 350-metrik tanlongwanwande.Nabikpela

Jun 17 - 23, 2010 Wantok P21bisnisnius

BSP lonsim pilai long hanBSP benk bilong yu i lonsim"lewa manmeri mekim longhan" long las wik.Dispela em i resis na em i

mekim wantaim as tingting bilongkamapim gutpela helt longkomyuniti bilong mipela.Lewa i stap na olgeta samting

we i gat laip i stap. Rausim o pin-isim bai laip i pinis.Long benk i kamapim dispela

resis long "lewa" em long toksavelong ol long bikpela wok lewa imekim.Bikos long lewa na laip i stap

na olsem olgeta manmeri i maswok hat long lukautim lewa bai oli ken stap longpela taim longgraun.Dispela resis nau ol i kamapim

bai go long olgeta komyuniti longkantri.Resis i stat long 24 Me, 2010

na bai ran inap long 18 Jun.Resis bai lukim ol manmeri

inap long winim inap olsem K70,000 long kes na prais wantaim.BSP Pablik Rilesins na Komyu-

nikesins Menesa Rosemary

Mawe i tok resis i kamap bilongolgeta manmeri na ol manmeribai win taim ol i soim poto o vidiopiksa long lewa ol i mekim longhan na tokaut long wanem as ollaikim benk bilong ol BSP.Olgeta entri i mas gat sampela

toktok bilong BSP.�Long givim toksave dispela baistap long BSP singles, hat,benk brens, logo na ol ara-pela samting bilong," MisMawe i tok.Em I tok moa long ol prais webai kamap:

� BAI gat wan wan wina longfaopela wik we ol bai kisimK100 kes;

� NEM bilong ol wina baikamap long niuspepa;

� OL bikpela win bai lukim olmanmeri bai kisim K2000

Long resis ol fom bai stap longolgeta Brens bilong BSP longkantri.Long ol manmeri i kisim prais

bilong ol i mas raitim gut kontekedress bilong ol. MEKIM OLSEM: Tupela marit i traim han long wokim lewa.

Dijisel lonsim sevis bilong em long Westen Provins

DIJISEL i go moa nastrongim wok bilong emlong mekim PNG i kamapbikpela na strong moa longkantri taim em i lonsim sevisbilong em long WestenProvins long dispela wikTunde.'Em i mekim olsem bikos

long gutpela komyunikesinnetwok bilong em na dis-pela i givim sans long ol

manmeri long ples i ken tok-tok i go kam long famili owantok bilong ol long taun.Ol manmeri bilong

Westen Provins i bin putimtingting long lukim dispelade stat long 2007 na nau oli kisim na lukim samting tru.Wantaim kamap bilong

dispela ol sevis olsem olhanset, isi sas bilong ring nasalim SMS dispela i lukim

kaikai bilong mani bi-long ol.Planti manmeri long

Kiunga taun i kamapna lukim lonsim bilongdispela sevis.Ol manmeri I kam

long ol hap olsemWara tang, ProvinselGavman, Gre(Cadawa), Singunai,Daru Yunaited Sios,Okma, Ningerum,Kwiape na Kikiseramlong lukim dispela lon-sing.Ol bisnis haus,

komyuniti lida, membabilong polis na PNG

Difens Fos i kamap tu nalukim lonsing.Ol I tok amamas long dis-

pela lonsing bilong Dijiselna hop olsem planti moa olgutpela kain wok olsem baikamap.Lokol man Paul i tok:

"Mipela i amamas long Di-jisel long kam long hap bi-long mipela na kisim i kamol gutpela sevis bilong em."

"Mipla nau i gat sans longholim na gat mobail pon naring i go kam long ol nara-pela hap long PNG."Planti manmeri i laikim tru

long lukim nupela LG Crys-tal mobail pon bilong Dijisel.Na long taim bilong lon-

sim Dijisel PNG sif eksekyu-tiv opisa John Mangos i tok:"Mipela i amamas longmekim bikpela ol sevis bi-long mipela na long mipela ikamapim long WestenProvins i narapela bikpelamak kampani i mekim.""Mipela i mekim olsem bai

ol manmeri bilong PNG iken isi long toktok wantaimol poroman bilong ol longwan wan hap bilong kantrina narapela kantri.""Mipela i lukluk long

kamapim sevis bilongmipela long olgeta provinslong kantri."Dijisel Komesil Rolaut

menesa Shent Kiddie na olarapela memba bilong Di-jisel PNG i stap long lukimdispela lonsing.

OL rurel o meri long ples iken strongim ol yet longkaikai sapos ol i kukim olgutpela kaikai.Dispela i kamap ples klia

long kibung bilong ol merilong agrikalsa we i kamaplong Lae long stat bilongdispela yia.Na kaikai bilong em dis-

pela skul em yu ken lukimlong dispela poto we ol meri

long Bulolo, Morobe provinsi kamapim hani, pinat bata,kaikai bilong kakaruk napik. Na olsem askim i golong ol meri long narapelahap bilong kantri olsem ol tui mas strong long mekim olgutpela kaikai olsem.Em i no dia na manmeri

bai i no inap long lusim nat-ing mani bilong ol taim ol imekim olsem.

Meri Lae soim rot...

DIJISEL STAP WE! Ol kastoma i kam long kainkain kona bilong Ki-unga taun, Westen Provins na askim long baim Dijisel mobail pon.Poto: DIJISEL

Page 19: Namba 1870 Wan Wik Jun 17 - 23, 2010 K1 tasol 'Somare ...wantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/2010/Wantok_namba_1870.pdf · kamapim moa long 350-metrik tanlongwanwande.Nabikpela

P22 Wantok Jun 17 - 236, 2010 ruralindastri

Hetman bilong ol bod na ejensi mas wokhat moaSoldier Buruka i raitim

HETMAN bilong ol divisen na ejensibilong Dipatmen bilong Agrikalsa imas wokhat moa na apim mak bilongwok didiman long kantri.MINISTA bilong Agrikalsa na Laip-

stok John Hickey i mekim dispelaaskim taim em i bung wantaim ol longlas wik.Em i tok wok plen bilong ol i mas go

gut wantaim plen bilong ol arapelaejensi bilong gavman we plen bilong

olgeta wantaim i sut i go long tingtingbilong PNG Visen 2050.Em i askim tu ol oganaisesen long

lukluk bek i go long wok bilong olsapos wok bilong ol i go tu wantaimnarapela plen em PNG DivelopmenStrateji 2010 i go long 2030.Dispela olgeta plen i mas wok i go

long bungim tingting bilong PNG Plen2050.Ol hetman husat I bung I kam long

dispela ol sekta o ejensi em KakauBod, Kakau Kokonas Institut, Kokonas

Indastri Koporesin, Kopi Indastri Ko-poresin, Fres Produs DivelopmenEjensi, Nesenal Agrikalsa na KuarintinInspeksen Atoriti (NAQIA), Rural In-dastri Kaunsil na Dipatmen bilongAgrikalsa na Laipstok (DAL).Mista i tok planti bilong ol oganais-

esin i stat long wok strong moa longbipo taim.Tasol em i askim ol long ol i no ken

wok isi isi tasol i mas wok strong moa.Em i tok taim ol opisa i luksave long

ol bikpela as tingting o plen i stap ol

bai wok hat.Na sapos Agrikalsa i laik gat ples long Visen

2050 plen em i mas wokhat nau.Minista i tok strong long ol opisa long ol i

mas dispela plen long tingting bilong ol taim oli wok.Em i tok ol wokman long wan wan ol sekta

o ejensi i mas gat dispela plen long tingting bi-long ol tu.Taim olgeta lain i save wok bai kamap gut.Em i askim ol opisa long ol i mas gat gutpela

plen na karimaut dispela ol plen long wok bi-long ol.

Hani binen long KerevatWadamu Palau i raitim

NESENALAgrikalsa Risets Institut (NARI) long Kere-vat, Is NuBriten provins nau i gat hani bilong lukautimna kamapim hani.Wanpela saveman long Dipatmen bilongAgrikalsa

(DAL) long Isten Hailans provins, Tella Loie, i bin staplong ENBP long givim dispela hani binen.Longdispela taimNARIKerevat i kisim tupela bokis

bilong lukautim binen.Wantaim dispela tupela bokis ol fama bihain taim

hani i kamap planti bai givim i go aut long ol arapelafama long lukautim.Hani binen (Epis Mellifera) em ol i save yusim long

kamapimhani nawanpela longkantri emol i kam longYurop.Dispela hani i ken karim olsem 25 i go long 30 kilo

grem hani long wanpela yia.Kamap bilong hani long dispela binen i winim mak

bilong hani we i kam long Esia (E. Cerana), dispelaemol i kolimwel hani binenwe i savemekimolsem tu-pela i go long tripela kilo grem hani long wanpela yia.Wok bilong skelim hani binen em tok i stap namel

long EHP Binen Famas Asosiesin, Isten HailansProvinsilDipatmenbilongAgrikalsanaLaipstok,Nese-nal Dipatmen bilong Agrikalsa na Laipstok, LaipstokDivelopmenKoporesin (LDC), NAQIAnaPNGGroasAsosiesin.Dispela ol oganisesin i bung wantaim long lukautim

na kamapim hani long provins.Dispelawok i bilong strongim tingting bilong ol fama

long ol i ken tingting planti long lus bilong kakau bilongol long hevi bilong sik kakau ( kakau bora) tasol i massave olsem i gat ol arapela samting i stap bilongstrongim ikonomik laip bilong ol.Long taim bilong kisim dispela ol hani binen Dokta

JohnMoxon bilong NARI Kerevat i tok tenk yu long olejensi na tok ol bai wok hat long lukautim dispela hanibinen i go bikpela.Em i tok Kerevat i bin gat ol hani binen long 1990s

tasol i lusim ol long taim bilong maunten pairap(volkenu) long 1994.Em i gat bilip olsem dispela hani binen inap long

kamap bikpela taim ol fama i save lukautim.

KISIM NA SAVE: Tella Loie DAL opisa long Isten HailansProvins i givim ol hani binen i go long ol wokman bilongNARI long Kerevat, Is Nu Briten Provins. Poto: WADAMUPALAU

Page 20: Namba 1870 Wan Wik Jun 17 - 23, 2010 K1 tasol 'Somare ...wantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/2010/Wantok_namba_1870.pdf · kamapim moa long 350-metrik tanlongwanwande.Nabikpela

Jun 17 - 23, 2010 WANTOK P23advatismen

Ol man savekamapim moabirua winim olraskol long rot

Leigh Boin i raitim

PLANTI memba bilong pablik i lukimolsem sefti long rot em bikpela biruamoa long sefti long ol birua i kamaplong han bilong ol raskol lain. Olsemna bikpela senis i mas kamap.Na ol ripot i soim olsem planti ol

birua o hevi we i kamap long rot em olman draiva i save kamapim. Insaitlong wanpela ripot bilong 729 birua ibin kamap long rot em Motor VehicleInsurance Limited (MVIL) i gat rejista onem long en i soim olsem wanpela (1)birua tasol em wanpela meri i kamap..Dispela ripot em wanpela indipen-

den kampani nem bilong en StollznowResearch i bin kamapim bihainim tok-orait bilongMVIL. Na dispela ripot i binkamap pastaim long dispela kempeinbilong “Rot Sefti – Em ino wanpelaPilai”. Dispela risets ripot i soim olsemi gat planti birua tru i stap long rot naplanti poret i stap yet.Bihain long risets i mekim askim bi-

long en, 97% ol lain pasindia na 92 %ol lain husat i save yusim rot i pilimolsem ol ino seif. Risets ripot i soim tuolsem 92% long ol draiva i ting olsemol narapela draiva i save spit tumas,80% i bilip olsem ol narapela draiva isave dring bia na draiv na 74% i tingolsem ol draiva save resis wantaim olnarapela draiva long kar.Taim ol i askim ol wanem samting i

mekim ol i pilim olsem ol ino seif, 88%pasindia i tok olsem ol draiva i savespit tumas, na moa long 74% i tokolsem ol save poret long ol raskol lainlong rot.“Kain hambak na bikhet pasin, em

MVIL ripot i soim i tok olsem planti olasua em ol man draiva save kamapim

olsem spitim kar tumas, dring bia nadraiv na resis long draiv na ol dispela isave poretim planti ol manmeri. Risetsbilong mipela i soim olsem 9-pelanamel long 10-pela pasindia, ol draivana ol papa bilong kar i tok olsem olbikhet draiva olsem pasin bilong spitimkar em wanpela hevi long rot,” NeilStollznow bilong Stollsnow i tok.“Olgeta lain i luksave long dispela

samting, tasol wanpela i mekim samt-ing long stretim o nogat?”“Taim mipela i gat olgeta lain, olsem

ol pasindia na ol lain husat save yusimrot wantaim, dispela i lukim olsem in-sait long ol PNG rot olgeta draiva i masslo daun o draiv isi na stap longwankain levol olgeta taim,” Em i tokDispela ol bel-hevi i sapotim wanem

ol ripot i kamaut long MVIL sistem wei go wantaim wanem ol ripot long biruai kamap pinis. Ol wok painimaut i soimolsem pasin bilong spitim kar na dringbia na draiv i save kamapimmoa burialong rot na em as-tru bilong ol birua,na 100% long ol birua we i bin kamaplong 2009 em bikpela as tru em ol mandraiva i asua na kamapim hevi.“Em tru olsem bikpela namba bilong

ol birua we i kamap long rot em mandraiva i save kamapim na nogatkwesten i stap long en,” MenesingDairekta bilongMVIL, Dokta JohnMuai tok.“Maski olsem em hatpela wok tru

long MVIL long painimaut tru olsempasin bilong resis, na hariap tumas nahambak pasin i stap namel long oldraiva, mipela i ken tok olsem ol dis-pela pasin i save kamapim ol birualong rot bilong yumi. Ol dispela kainpasin nogut save kamapim hevi,”Dokta Mua i tok.

ABURUSIM BIRUA: Noken ova lod

Page 21: Namba 1870 Wan Wik Jun 17 - 23, 2010 K1 tasol 'Somare ...wantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/2010/Wantok_namba_1870.pdf · kamapim moa long 350-metrik tanlongwanwande.Nabikpela

P24 Wantok Jun 17 - 23, 2010 spotnius

SPOTSDR0RAUN 15 JUN 18-21

2222000011110000 Gems bilong dispela wik

TIM W L D B Pts1 Dragons 10 3 0 1 22

2 Panthers 8 4 0 2 20

3 Tigers 7 5 0 2 18

4 Titans 8 5 0 1 18

5 Rabbitohs 7 6 0 1 16

6 Sea Eagles 7 6 0 1 16

7 Broncos 7 6 0 1 16

8 Roosters 7 6 0 1 16

9 Eels 6 6 0 2 16

10 Warriors 6 7 0 1 14

11 Raiders 5 7 0 2 14

12 Sharks 4 8 0 2 12

13 Bulldogs 3 9 0 2 10

14 Knights 4 9 0 1 10

15 Cowboys 4 9 0 1 10

16 Storm * 8 5 0 1 0

* NRL I rausim olgeta poin bilong MelbourneStorm long dispela yia.

Raun 14 - Poins Leda

Broncos Vs Panthers

Bulldogs Vs Titans

Knights Vs Eels

Eagles Vs Rabbitohs

Sharks Vs Dragons

Storm Vs Cowboys

Tigers Vs Raiders

� Ikam long pes 28

“Ol i gat planti gutpela pilaia olsemem i hat tru long pilai agensim ol,” emi tok.Maroons kepten na faiv eit, DarrenLockyer i pilaim namba 32 gem bi-long em na i winim Man of the matchawod i tok wanpela hevi bilong Blueem ol i save mekim planti sanishariap tumas.“Em bai gutpela sapos ol i holimsampela pilaia i stap wantaim longtaim liklik bai ol i ken save long pilaibilong ol yet.“Tasol mi amamas long tim bilongmi, ol i traim hat na mipela i win gen,”em i tok.Gem i ron strong wantaim gutpela

pilai na belhat tu we i lukim refristopim pilai planti taim long brukimpait namel long ol pilaia.Dispela i lukim em i putim tupelaBlues fowet, Paul Gallen na LukeO’Donnell long ripot.Namba wan trai bilong gem ikamap long namba tri minit taim Ma-roons senta Greg Inglis i skoa longkona.Tupela winga, Israel Folau na Dar-ius Boyd tu i skoa tu na ol kik bilongJohnathan Thurston i kisim ol i go 16-0 long hap taim.Tasol ol Blues ino lainim wanpelasamting long namba wan hap bilonggem na ino long taim ol Maroons isalim Willie Tonga i go skoa pas.Bihain long Tonga em Folau i skoa

bipo long Cooper Cronk husat i binstap risev, i kisim bal long dami hapna ron i go skoa taim em i kam insaitlong fil.Blues winga, Brett Morris i putimwanpela trai tasol ol ino givim em bi-hain long refri lukim olsem Kurt Gid-ley i pasim rot bilong Billy Slater longtakolim Morris.Brett White i skoa bilong Blues long79 minit bilong gem tasol i nogat wan-pela samting ol i traim em inap longstopim ol Maroons.Barret i tok ol ino bin tingting longkisim kain skoa olsem tasol em ibagarapim ol tru.“Nau bai mipela i mas go bek natraim long winim laspela gem we baikamap gen long Sydney,” em i tok.

Maroons win namba 5 taim

TRAI: Israel Folau i putim namba tu trai bilong em agensim ol Blues. POTO: AAP Images.

Eels givim taim long TahuPARRAMATTA Eels i givim taim long senta, Timana Tahulong malolo inap Fraide bihain long hevi bilong em wantaimol Blues.Kosa, Daniel Anderson i bin laikim Tahu long kamap longtrening long Trinde avinun tasol sief eksekyutiv opisa bilongol, Paul Osborne i bungim Tahu na tokim em long kisim mal-olo pastaim.Tahu i bin lusim Blues skwat dispela wik bihain long em inoamamas long sampela toktok Johns i mekim long Maroonssenta, Greg Inglis we i bagarapim skin kala bilong em.“Em ino gutpela taim bilong em olsem na i gutpela long emi malolo na mi tu mas redim tim bilong gem dispela wiken,”Anderson i tok.“Mi laik em i orait hariap na kam bek long trening bai dis-pela i ken helpim em tu long lustingting na lukluk tasol longpilai gut gen,” em i tok.Joel Monaghan i bin kisim ples bilong Tahu olsem winga bi-long Blues tasol ol i lus 34-6 long Trinde nait.MALOLO: Tahu bai kam bek long trening long Fraide.

Page 22: Namba 1870 Wan Wik Jun 17 - 23, 2010 K1 tasol 'Somare ...wantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/2010/Wantok_namba_1870.pdf · kamapim moa long 350-metrik tanlongwanwande.Nabikpela

Jun 17 - 23, 2010 Wantok P25spotnius

SPOTS DROPort Moresby Rugby Football Union

Wik 11 droSarere Jun19, 2010

Bava - Pilai graun 1.9.00am U20 Defence vs. Chiefs10.20am B Defence vs. Chiefs11.40am B Kone vs. Brothers1.00pm A Defence vs. Chiefs2.20pm A Kone vs. Brothers3.50pm Primia Defence vs. Chiefs

Bava - Pilai graun 29.00am U20 Kone vs. Brothers10.20am U20 University vs. Royals11.40am B University vs. Royals12.50pm Meri Harlequinsvs. Defence2.20pm A University vs. Royals3.50pm Primia University vs. Royals

Sande Jun 20, 2010Bava - Pilai graun 1.9.00am U20 Lasalians vs. Wanderers10.20pm B Lasalians vs. Wanderers11.40pm Meri Royals vs. Wanderers12.50pm A Lasalians vs. Wanderers2.20pm Primia Kone vs. Brothers3.50pm Primia Lasalians vs. Wanderers

Bava - Pilai graun 210.00am U20 Harlequinsvs. Hunters11.20pm B Harlequinsvs. Hunters

12.40pm Meri University vs. Sisters1.50pm A Harlequinsvs. Hunters3.20pm Primia Harlequinsvs. HuntersBai: Lasalians (meri).

Corporate Touch Port MoresbyRaun 11

Sande Jun 20, 2010Pilai graun wan – Pul A0830 OM BSP Love your Bank vs Crusaders0900 OM Bishop Brothers vs SP Brewery0930 MIX BSP Love your Bank vs Crusaders1000 MIX Bishop Brothers vs SP Brewery1030 OW BSP Love your Bank vs Crusaders1100 OW Bishop Brothers vs SP Brewery1130 JN Girls White vs Blues1200 JN Boys White vs Blues1230 MAS BSP Love your Bank vs Coffee

International1300 MAS NCD Professional vs G4S1330 OW Colgate Palmolive vs David

Consultant1400 OW Coffee International vs G4S1430 MIX Colgate Palmolive vs David

Consultant1500 MIX Coffee International vs G4S1530 OM Colgate Palmolive vs David

Consultant1600 OM Coffee International vs G4S1630 - 1700 OMIX Train on Squad vs Train on

SquadBai: Nuiford Water Board.

Pilai graun 2 – Pul B0830 OM POST PNG vs PWC0900 OM NCD Professional vs PNG

Sustainable0930 OM Origin Energy vs South Pacific

Airconditioning1000 MIX POST PNG vs PWC1030 MIX NCD Professional vs PNG

Sustainable1100 MIX Origin Energy vs South Pacific

Airconditioning1130 OW POST PNG vs PWC1200 OW NCD Professional vs PNG

Sustainable1230 OW Origin Energy vs South Pacific

Airconditioning1300 MAS Propest International vs Origin Energy1330 OW Propest International vs GUINESS1400 OW PNG Power vs MTSL1430 MIX Propest International vs GUINESS1500 MIX PNG Power vs MTSL1530 OM Propest International vs GUINESS1600 OM PNG Power vs MTSL1630 Snr Mix Train on Squad vs Train on

Squad

TOKSAVE: Salim ol spots dro bilong yu kam longFeks; 325 2579, e-mel; [email protected] okam lusim long Wantok Niuspepa opis long

Central Waigani, NCD.

ANTAP: Scorpionspilaia (lephan) isalens wantaim

Kawaso pilaia longpaitim bal long

primia divisen voli-bol resis bilong ol

man long NCD voli-bol las wik Sarere.Scorions i win 3-1.

POTO: AndrewMolen.

NAMBAWAN: MaeKoime kamapimgutpela ron long

100 mita resisbilong em long

India las wik wan-taim PNG etletiks

tim. POTO:PNGAU.

SANAP: Rangerssenta, Anton Kuilaik brukim takolbilong wanpelaLahanis pilaia longgem bilong ol longMosbi las wikSande. Rangers iwin 20-18.

Page 23: Namba 1870 Wan Wik Jun 17 - 23, 2010 K1 tasol 'Somare ...wantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/2010/Wantok_namba_1870.pdf · kamapim moa long 350-metrik tanlongwanwande.Nabikpela

P26 Wantok Jun 17 - 23, 2010 spotnius

Page 24: Namba 1870 Wan Wik Jun 17 - 23, 2010 K1 tasol 'Somare ...wantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/2010/Wantok_namba_1870.pdf · kamapim moa long 350-metrik tanlongwanwande.Nabikpela

Jun 17 - 23, 2010 Wantok P27spotnius

PAPUA Niugini gat sans yet longwinim tok orait long putim wanpelatim insait long NRL resis long Aus-tralia.Dispela em bilip bilong siaman

bilong PNG Sports Foundation na2015 Pacific Games Board, Gra-ham Osborne.Osborne i givim toktok bekim ol

ripot we i bin kamap long PostCourier niuspepa olsem SentrolQueensland bai winim PNG longkisim dispela laisens bilong wanemgavana bilong Queensland, AnnaBligh, bai mekim wanpela pilaigraun na stedium bilong tim bilongol.Osborne, husat tu i memba bi-

long PNG NRL Bid team i tok ol tui redi long kamapim wankain samt-ing.Em i tok ol arapela memba bi-

long tim olsem NCD Gavana,Powes Parkop, siaman PhilemonEmbel na Jenerel Menesa BevBroughton i makim pinis 4-pelaples we ol i laik sanapim dispelanupela stedium we ol bai mekimliklik taim.“Dispela stedium mipela bai

mekim bai wankain stret olsem ste-dium bilong Gold Coast Titans(Skilled Park),” em i tok.Osborne i tok tim i kisim wanpela

kampani ol i kolim “Populous” long

kam na makim piksa bilong dispelastedium bai luk na kamap olsemwanem.“Mipela i bung wantaim ol pinis

na ol bai kam long hia long lukimwanem ples namel long dispela 4-pela mipela i makim bai gutpelalong mekim dispela stedium,” Os-borne i tok.Tim i sainim pinis wanpela tok

orait na luksave pepa (MOA) we ikisim tok orait bilong minista bilongState Enterprise Arthur Somareolsem dispela stadium bai kamap.Dispela stedium bai gat ples bi-

long ol redio na TV lain tu long stapna gvim ripot long gem.Osborne i tok bod bilong ol i go

daun long Australia wantaim min-ista Somare we ol i painim stediumwe bai nap long PNG na nau ol iredi long mekim.“Dispela bod i mekim bikpela

wok i go fowet long liklik taim em istap long en.“Mipela i no toktok tasol, mipela i

wok long mekim ol samting ikamap,” em i tok.Em i tok dispela stedium bai

nambawan bilong PNG insait longPasifik.Em bai gat ol bikpela na nupela

samting na bai givim luksave longPNG i go long wol we i ken helpimtu ikonomi bilong kantri.GO YET: Parkop (lephan) na Osborne i stap long PNG NRL Bid Team we i pait yet long winim NRL laisens.

PNG gat sans yet long NRL

Tenisgo longPopondetta

TENIS program bilong ol skul long kantri i op dispela yiawantaim Resurrection praimeri skul long Popondetta laswik.Hetmistres bilong skul, Misis Angoro wantaim 19 tisa bi-

long em, ol bod memba bilong skul na ol papamama bi-long komyuniti na 700 sumatin i bin mekim bikpelasingsing na amamas long kisim dispela progrem i go longhap.Angoro i tok amamas long mama sponsa bilong dispela

program, BSP na tu ol tenis kosa bilong PNG long kisimdispela program i go long ol.Em i tok amamas long ol i makim skul bilong em long

lonsim o opim tenis program bilong ol bilong dispela yia.BSP Bren Menesa bilong Popondetta, Joe Ururu, i tok

olgeta program long hap i stat na ron gut tru long hap.PNG Tennis Divelopmen Opisa, Michael Foo, wantaim

Ururu i tokim ol manmeri long dispela bung long wanemol gutpela samting i ken kamap long tenis.Olgeta sumatin na tisa i wokbung wantaim na stap insait

long ol wok na pilai aninit long was bilong Foo.Em i namba wan taim bilong planti long lainim dispela

spot tasol ol i kisim hariap tru.Ol tisa i tok dispela program i pulim planti sumatin bi-

long wanem em i nupela spot long ol na tu i givim moasampela moa samting long mekim taim ol i stap nating.Bihain long Resurrection praimeri skul, program bai go

long ol arapela skul insait long provins.

James Kila i raitim

PRIMIA bilong Pot MosbiRagbi Lig (POMRFL) Agred long las yia, Brothersi amamas long tokaut longnupela sponsa bilong ol,Gara Dust Coffee Limited.Tupela wik i go pinis, ol i

tokaut long Gara Dust Cof-fee Limited olsem sponsabilong ol insait long wan-pela bung long RoyalPapua Yacht klap longMosbi.Long dispela bung, planti

ol bikman husat i savesapotim klap i soim ama-

mas bilong ol na i givimsapot gen long dispela yia.Planti ol sinia pilaia na ol

eksekyutiv bilong Brothersklap i amamas olsem wan-taim menesmen tim nasponsa, ol i ken mekim gutgen long dispela yia longPOMRFL.Wanpela gutpela piksa

em bikpela musik man bi-long PNG, Patti “Potts” Doiem klap eksekyutiv imakim em olsem timmenesa bilong A gred in-sait long klab.Dispela sponsa nait i bin

gutpela tru na planti ol gut-

pela sapot i bin kam longol bipo sinia pilaia na olsapota bilong klap longdispela taim olsemJoe Kenken, deputi NCDSiti Menesa Honk Kiapna ol arapela.Gara Dust Coffee Lim-

ited em wanpela nupelakampani we i save staplong Goroka na papa bi-long en em BrownSinamoi, husat i wanpelastrongpela sapota bilongBrothers.Moa long en pikinini bi-

long em, Richard, i wan-pela strongpela sapota na

bipo pilaia bilong Brothers.Na wantaim dispela nu-

pela sponsa na yunifom wei kam long Hong Kong,Brothers i wok long soimpaia lait bilong en stret longPOMRFL.Las wik ol i bagarapim

stret sindaun bilong Royals20-0.Dispela gem i bin kamap

pastaim long bemobile kapgem namel long MastaMak City Rangers na Bin-tangor Lahanis long LloydRobson ovol.Yes, ating dispela yia em

yia bilong Brothers gen.

SOIM PAWA: Ol eksekyutiv bilong Gara Dust Limited Brothers i soim sapot long bringim klap long resis bilong POMRFL. Poto: NickyBernard.

Brothers soim pawa wantaim nupela sapot

Page 25: Namba 1870 Wan Wik Jun 17 - 23, 2010 K1 tasol 'Somare ...wantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/2010/Wantok_namba_1870.pdf · kamapim moa long 350-metrik tanlongwanwande.Nabikpela

Wan wik: Fonde, Jun 17- 23, 2010.Isu 1870

Publisher of the newspaper operates at Section 58, Allotment 3, Office 2, Waigani Drive

LAIP bilong ol Blues long State ofOrigin i bagarap taim Queensland iwinim namba tu gem bilong dispelayia 34 – 6 long kisim 2010 taitol.Ol Blues i mekim planti senis long tim

bilong ol we i bin lus long tupela poinlong gem namba wan tasol dispela inostopim paia bilong ol Maroons.Sampela tok olsem asisten kosa An-

drew Johns i bagarapim ol Maroons imekim Blues winga Timana Tahu ilusim tim na dispela ino helpim ol wokredi bilong ol tu.Tasol Maroons huka, Cameron Smith

i tok ol i nogat wanpela hevi long ol wokredi bilong ol i kam.“Mipela i nogat bikpela hevi tasol

mipela i pilim liklik presa tu long mipela

i mas winim dispela gem bilong wanemem bai kamap long asples bilongmipela,” Smith i tok.Blues faiv eit, Trent Barrett i tok em

ino isi long pilai agensim dispela Ma-roons tim.

� Igo moa long pes 24