kozmetolojİ ders notu
TRANSCRIPT
-
8/14/2019 KOZMETOLOJ DERS NOTU
1/38
1
KREMLER
Cilt bakm rnlerinin temel amac, cildin salkl kalmasn salamak, yalanma belirtilerini azaltmak, Cilt sorunlarnn zmne yardmc olmak, Gnmz koullarnda ise, deri metabolizmasn uyarmak ve UV nlarnn
zararl etkilerinden korumak da girmektedir.
Cilt bakm amacyla temel admn uygulanmas gerekir; Cildin temizlenmesi Cildin sklatrlmas (toning) Cildin nemlendirilmesi /yumuatlmas Cildi temizleyen ve sklatran rnler ayn zamanda nemlenmesini de salar,
yine de cildin nemlendirilmesi /yumuatlmas iin ek baz rnler
kullanlmaktadr.
Farmastik Krem: la ihtiva eden kremler.
Kozmetik Krem: la (etken madde) ihtiva etmeyen krem kremler kullan yerlerine
gre tespit edilen zelliklere sahip deiik tipte hazrlanan, yar kat emlsiyon tipinde
preparatlardr. Bu tip kremlerde yal faz miktar, yal fazn terkibi, sulu fazn terkibi ve
emlsifiyan karakterlerdeki maddeler kremin karakterini ortaya koyar.
Emlsiyon tipi y/s veya s/y olabilir. Burada kullanl yerine gre seim yaplr.
rnein el kremi olarak y/s, yumuatc krem olarak s/y tipi kullanlr. el kremlerinde % 10 -
20 arasnda deien yal faza karlk, yumuatc kremlerde % 45 orannda yal faz
bulunur.
Bu preparatlarn kullanl amac ile erime noktas arasnda bant mevcuttur. Bu
durum yal fazn terkibini salar.
Yal fazn terkibine, giren maddeler arasnda parafin, vazelin, hidrokarbonlar,
mumlar, yal molekller, alkoller, ya asitleri yer alr. Ayrca baz esterler, kompleks yap
gsteren maddeler de bulunabilir.
Sulu fazn terkibi:
Nemlendirici maddeler (Gliserin, sorbitol, propilen glikol), kolloidal yapdaki
meddeler (selluloz ve sell. yapsndaki maddeler, zamklar (kitre), baz elektrolitler (Al tuzlar
-
8/14/2019 KOZMETOLOJ DERS NOTU
2/38
2
civa tuzlar borax), iyi bir kozmetik krem, stabl ve iyi grnl olmal, deriye tatbikte erimeli
veya yumuamaldr. Su uunca viskoz bir hal almamaldr.
Kremlerin emlsiyon tiplerine gre zellikleri deiiktir su/ya emlsiyonlarnn
zellikleri yle sralanr.
1) Bu tip emlsiyonlar koruyucu, dzeltici, nemlendirici ve temizleyici kremlerdekullanlr.
2) S/Y emlsiyonlarndan su uarken, deride ferahletici bir etki oluturur.3) Fazla miktarda su ierebildikleri iin yapmlar ekonomiktir.4) Temizleme ileminde, su faz suda znen kirlerin uzaklatrlmasna yardm
eder.
5) S/Y kremleri suda znen ve terle emlsifiye olmu kirlerin uzaklatrlmasnayardm eder.
6) Bu tip kremlere suda znen etken maddeler srekli faz ya olduu iinkatlmamaldr.
7) S/Y emlsiyonlarn daha dzgn grnl sarms beyazdr. Parfm zmesorunu yoktur.
Dier taraftan;
1) S/Y kremlerinde yzeysel film genellikle kat zellikte olup emlsiyonparacklar yuvarlak deildir.
2) Bu kremlerde d fazn viskozitesi preparatn stabilitesini etkileyici etkiyecietkendir.
3) Balmumu; Mg stearat ve badem ya ile yaplan S/Y emlsiyonlar iin en iyigsterin. Bu emlsiyonlar da, yzey gerilimi dnmek nemli bir etken
olmamaktadr.
Ya/su emlsiyonlarnn zellikleri:
Kozmetolojide ya/su kremleri denince daha ok stearat kremleri dnlr. Bu
kremler;
1- Kolayca yaplr ve ucuza maledilirler.2- Scaklk deimeleri ile kolayca bozunmazlar.3- Ya faz kolayca kokumaz.4- Emlsifiye edici sistem sistem kuvetli bir sistemdir. Yani; bu kremlerde, ana
emlgatrn (sodyum stearat) yansra yardmc bir emlgatr (stearik asit) vardr.
5- Grnleri gzeldir. Uygun alkalinin seilmesi ile eitli kvamlarda eldeedilebilirler. Uygun bir biimde formle edildiklerinde stearik asit krem iinde
-
8/14/2019 KOZMETOLOJ DERS NOTU
3/38
3
tekrar kristalize olmayacak fakat kk paracklar halinde dalcaktr ki, bu da
kreme yaldzl bir grn kazandracaktr. Stearat kremlerinin dezavantajlar.
a) Yksek sabun ierdiklerinden dolay baz ciltlerin bu kremleri tolereedememesi.
b) b)Stearik asidin yumuatc yakut besleyicihi bir etkisinin olmaydr.YUMUATICI KREM VE LOSYONLARI
Cilt kurumasna engel olan ve cildi koruyan preparatlardr. Kuru bir cilt kaba
grnl, pul pul olmu, elaksitikiyeti azalm ve atlamtr. Kuruluk cildin su miktarna
baldr. Dolaysylayumuatma mekanizmas suyu muhafaza etmesiyle olur.
Deriyi esnek ve yumuak tutan temel yap sudur. St.corneumda su orannn %10un altna inmesiyle kuru deri belirtileri ortaya kar. Kuru derinin en nemli nedeni St.corneum hcreleri arasnda bulunan epidermal
lipitlerin azalmasdr. (Suyun buharlamasn engeller-suyun deride tutulmasn
salar).
St.corneum hidrofilik ve nem ekici maddelerin d etkenlerle ciltten uzaklamalar dakuru deri nedenidir.
St.corneumdan farkl nedenlerle uzaklam NMFyi ksmen yerine koyan nemlendiricirnler:
Aqualizer Hydroviton Hygroderm
Yumuatc preparatlar, cilt zerinde ince bir film tabakas tekil edecek suyun
umasna engel olurlar. Bu tabakay tekil eden maddeler arasnda yada znen mumlar,
suda znen gliserin, sorbitol saylabilir. Yumuatc kremler y/s, s/y emlsiyonu eklin de
olabilir. Ya miktarlar: y/s 25-65 %, s/y 45-80 % arasnda deiiklik gsterebilir.
Krem tipi preparatlarn iinde en nemli olan cold cream (Unguentum leniens) dir. Bu
preparatn 1948 T.K. de terkibi: Beyaz balmumu, badem ya, balk nefsi , gl esans su
eklindedir. USP XVIII de de cold cream vardr.
Kold krem (USP XVIII)
Balk nefsi 125 g
Beyaz balmumu 120 g
Sv vazelin 560 g
Sodyum borat 5 g
Distile su 190 ml
-
8/14/2019 KOZMETOLOJ DERS NOTU
4/38
4
Yumuatc losyonlar da y/s veya s/y eklinde olabilir.
Buradaki ya oran y/s 10-35 ortalama % 20 dir.
s/y 45-80 ortalama % 50 dir.
Bu tip kozmetik preparatlarn hazrlanmasnda genel olarak nce yalar, mumlar ve
yada znen maddelerden itibaren olan yal faz 75oye kadar stlarak eritilir ve homojen
hale getirilir. Emlsifiyanlar da yada znydrsa burada zndrlr.
Sulu faz ve suda znen maddelerde 75o ye kadar stlr. Birbiriyle kartrlr.
Emlsiyon oluunca kartrlarak soutulur. 45ocivarnda parfm ilave edilir.
Losyonlarda yal ve mumlu madde konsantrasyonlar kremlere nazaran daha
dktr. y/s, s/y tipinde hazrlanrlar. Y/S tipindeki su miktar fazla, S/Y tipinde ise ayndr.
Burada yal maddeler mumlu maddelerin yerini alrlar. Daha az yal grnldr. Gndz
kullanlan tercih edilir.
Yumuatc losyon:
Kakao ya 2
Balk nefsi 3 A ve B deki maddeler ayr ayr stlr ve
(A) Stearik asit 4 zndrlr A, B ye ilave edilir. Souyun-
Profil paraben 0.15 caya kadar kartrlr. 45ocivarnda esans
Ilave edilir,
(B) Me Paraben 0.15
Pot. Hidroksit 0.4
Gliserin 7
Su 83
(C) Esans km.
TEMZLEYC KREM VE LOSYONLAR
Bu tip preparatlar makyaj maddelerini, havadan gelen kirlilikleri, ya ve terbezleri
salglarn temizlemek amacyla kullanlr. Bunlar emlsiyon oluturarak ve yal fazn
zc etkisiyle yzde bulunan bu maddeleri temizlerler. Daha kolay uygulama ve az
tahri etmeleri dolasyla sabunlara tercih edilir. Yzde yumuak, kuru cildi koruyan bir
tabaka oluturular.Hem etkin bir temizlik yaparlar hem de cildin kurumasn engellerler.
Cilt zerine parmak ularyla ovularak uygulanrlar. Bylece deri yzeyindeki kirlilikler emlsiyon yapsndaki kremin iinde dalr. Daha sonra yz pamuk veya benzeri bir bezle silinerek kirlilikler uzaklatrlr.
-
8/14/2019 KOZMETOLOJ DERS NOTU
5/38
5
Farkl ekilde formle edilirler.
1- Balmumu-borax em. eklindedir. Bu tp yksek oranda vazelin likit ihtiva ederler
vve s/y tipindeki emlsiyonlardr. Kremler ciltte ovulunca suyu uar, faz deiimine neden
olur ve S/Y tip teekkl eder. Bu suretle temizleme kolaylam olur.
Balmumu 16.67
Parafin likit 50
Boraks 0.83
Su 32.50
Esans km.
Yukardaki forml bu tip preparatlarn tipik rneidir. Burada boraks su ile stlnca hidrolize
olarak sodyum hidroksit meydana getirir. Bu da balmumu ierisinde mevcut olan ya asitleri
ile birleerek tuzlar veya sabunlar meydana getirir. Sabunda parafinle su arasnda
emlsifiyan tesir gsterir.
Bu tip formlasyonda emlsiyon tipini belirleyen deikenler; Ya ile su arasndaki oran Kremin yapsndaki dier maddeler, Scaklktr. Dayankll arttrmak iin yardmc emlsiyon yapc maddeler olarak non iyonik
emlsiyon yapclar kullanlr.
2- Mayileen (svlaan) kremler: Cilde hafif masaj yaplarak tatbik edildikleri zaman
mayileen mum veya ya karmlardr. Vcut scaklnda eriyebilecek durumdadrlar.
Saydam grnldrler. ZnO, TiO2, Mg stearat ilave edilerek opak grn temin edilebilir.
Parafin likit 65 %
Sar vazelin 12
Kat parafin 18
Setil alkol 1
Balk nefsi 4
Esans k.m.
3- Deiik tip emlsiyonlar: Bunlar y/s, s/y tipidir. Genel olarak y/s tipi olanlar
kullanlr. Yal faz miktar % 30-70 arasnda deiir. Esas temizleyici zellik gsteren ksm
bu ksmdr. Kullanlan emlgtrler Tween, Span, Gliseril mono stearat, sodyum setil
slfattr. Cilt hastalklar ve sabunlar cilt zerindeki asit tabakasn alkaliye kaydrr ve alkaliortamda patojen mikroorganizma daha kolay ve rahat etki ederler. Baz hallerde sitrik asit,
-
8/14/2019 KOZMETOLOJ DERS NOTU
6/38
6
laktik asit, limon suyu gibi maddeler ihtiva edebilirler. Bunlar preparatn cilt pH sna
yaklatran ve cilt zerindeki ortam aside dntren maddelerdir. Ayrca deterjan ve
antiseptik maddede ihtiva edilebilirler. Deterjan olarak alkil slfatlar slfonatlar, sulfosksinat
yar esterleri. Antiseptik olarak, diklorofen, hekzaklorofen, bitional kullanlabilir.
Temizleyici losyonlarda da y/s tip emlsiyon tercih edilir. ya oran % 15-30 arasnda
deiir. Kremlere nazaran daha fazla su ihtiva eden preparatlardr. Daha kolay
uygulanabildikleri ve kolayca yayldklar iin baz kremlerden daha kullanldr. Stabilite,
viskozite ve hazrlanlar asndan glkler kabilir.
Losyonlar zellikle hafif makyaj temizlii iin veya sabah yz temizliinde sabunkullanmak istemeyen kiilere nerilen rnlerdir.
effaf olan ve alkol ieren emlsiyonlar yzey etken maddenin alkoll zeltileriolup, hzl bir temizleme ile beraber ferahlk hissi verirler.
St benzeri losyonlar veya temizleme st olarak adlandrlan rnler ya/su tipindekisv emlsiyonlardr.
Bu tip rnler cilt tipi normal ile yal arasnda olan kiilere nerilmektedir. Cilde bir para pamukla uygulandktan sonra, cilt zerinde kalan tabaka sonradan
uygulanacak makyaj iin iyi bir temel oluturmaktadr.
Jeller: Cildi temizlerken nemlendirirler. zellikle makyaj temizliinde kullanlr. Sulu jeller, yal jeller, ya jelleri olmak zere grupta incelenirler. Sulu jeller ya hi ya iermez ya da ok az ierir. Hafif makyaj temizliinde kullanlr. Ya jeller emlsiyon ya da sv kristal yapdadr. Ciltte yap y/s olur, ar makyaj
temizliinde kullanlr.
Sulu jeller ve yal jeller ykanarak ciltten uzaklatrlrken, ya jelleri sadece silinerekuzaklatrlr.
Kpkler: Temizleme zellikleri ok iyidir. Nemlendirici ve yumuatc ierirler. Kpk oluturan madde olarak YEMler kullanlr. Yumuak krem grnmndedirler. Su ile kprtlerek yze uygulanr ve su ile ykanarak ciltten uzaklatrlr. Yalar: zellikle ar makyaj temizliinde kullanlr.
-
8/14/2019 KOZMETOLOJ DERS NOTU
7/38
7
zellikle rimel ve gz makyaj temizliinde kullanlr. Silinerek veya ykanarak uzaklatrlrlar. Ykanarak uzaklatrlan rnler sv yalarla birlikte YEM ierirler. YEM, su ile ykanabilmeyi salayan, y/s tipinde emlsiyon oluturacak zellikte
olmaldr.
rnek:
Tri elanolamin 2.6 Balmumu ve stearik asit eritilir. Parafin
1 Stearik asit 5.33 likitle kartrlr. Trietanolamin scak suda
3 Parafir likit 35 zndrlr. Yal faz sulu faza ilave
2 balmumu 2 edilip souyuncaya kadar kartrlr.
Su 55
EL KREMLER VE LOSYONLARI
Ellerin su ve deterjanlarla temasa gelmesi neticesinde meydana gelen bozulmalara
kar veya souk havadan muhafaza amacyla kullanrlar. Eller su iine girdii zaman
epiderma su absorbe ederek ier. Bu ime sonucu en d tabakay oluturan St. corneum
paralanr. Sudan knca epidermakurumaya balar ve eski eklini alr. Ancak St. corneum
paralanma dolaysyla eski ekline dnmez ve przl grn meydana gelir. Ite el
kremleri rtc bir film grevi yaparak deriyi rehidrate eder, kurumu, bzlm hcreleri
dzeltir ve onlar rterek dzgn bir yzey salar. Terkiplerine deiik maddeler girer.
a- Yumuatc maddeler:Hidrokarbonlar, mum yapsndaki maddeler, lanolin ve trevleri, ya asidi alkolleri,
fosfolipitler, ya asitleri ve poliol esterleri.
b- Koruyucu tabaka oluturanlar:Ellerin su ve suda znen, ya ve yada znen
maddelere kar korunabilmesi iin baz maddeler kullanlmaktadr.Bu maddeler arasnda
balmumu, kat bitkisel yalar, kat parafin, silikonlar, zamk tipi maddeler, etil sellloz, nitro
sellloz, metil sellloz, alginik asit ve tuzlar, zein, pektin ozokerit saylabilir.
c- Tedavi edici maddeler: Ellerin atlamas ve izilip zedelenmesi karsndakullanlr. Allantoin (%0,01-0,1) ve re % 3-8 en fazla kullanlr.
d- Nemlendirici maddeler: Preparat ile hava arasndaki nem miktarn dzenler ve
kontrol eder. Gliserin, sorbitol, propilen glikol % 10 orannda formllere girer.
e- Emlgatr maddeler:Anyonik, katyonik, noniyonik olabilir.
Ayrca preparatlara mikroorganizlere kar koruyucu olarak parabenler (Me-Et-Pr),renk maddeleri ve koku maddeleri ilave edilebilir.
-
8/14/2019 KOZMETOLOJ DERS NOTU
8/38
8
Genellikle y/s tipi preparatlardr. Burada ya miktarlar kremlerde % 10 -15,
losyonlarda % 5-15 arasndadr.
(A) El kremi El losyonu
setil alkol 2 (A) setil alkol 0.5
lanolin 1 lanolin 1
stearik asit 13 stearik asit 3
(B) Gliserin 12 (B) Gliserin 2
Me-paraben 0.15 Me-paraben 0.1
Potasyum hidrosit 1 Trietanol amin 0.75
Su 68.85 su 92.65
Esans k.m Esans k.m
A ve B ayr ayr 75o ye stlr. A, B ye ilave edilir kartrlr. 45oye gelince esans
ilave edilir, kartrlr.
TEMEL KREMLER (Foundation Creams)
Temiz ve kuru cilde uygulanan pudra, homojen bir ekilde yaylamaz. Pudradan nce
yze alt bir tabaka halinde pigmentli veya hafif renk veren Foundation kremler uygulanr.
Bunlar kolay uygulanmal, gzel yaylmal, yasz bir film oluturmal ve bu film pudray
bnyesinde tutabilmelidir.
Fon-d-tenlerin; Cilt rengini iyiletirme Cilt kalitesini dzenleme Lekeleri kapatma Cildi UV etkisinden ve dier d etkenlerden koruma Cilt bakm yapma gibi fonksiyonlarnn ortaya kmasyla birlikte, yz pudralarndan
tamamen farkl deerlendirilmilerdir.
Fon-d-tenler:
Toz kompakt Ya bazl (gl yumuatc, yksek kapatc) Emlsiyon (s/y, y/s) eklinde snflandrlr. Son yllarda makyajdaki yapay grnm gidermek amacyla ultra ince titanyum
dioksit ve silikon ieren rnlerde ok poplerdir.
Genellikle Y/S tipindedirler. Opaklk verici TiO2 ilave edilir. Yal faz % 20-35, toz
madde miktar % 5-20 kadardr.Tozlar pigmentler ve talk oluturur.
-
8/14/2019 KOZMETOLOJ DERS NOTU
9/38
9
(A) Stearik asit 18
setil alkol 0.5
(B) Su 60.0
Gliserin 18.0
Pot.hidroksit 0.5
TiO2 3.0
Koruyucu k.m
(C) Parfm k.m
Renk maddesi k.m
YZ MASKELER
Yze sv veya pat biiminde uygulanr. nce yzde bir sre braklarak katlamas
salanan bu preparatlar, cildin grn dzeltmek, geici bir gerginlik salamak ve
temizlemek iin kullanlmaktaydlar.
Bugn psikolojik ve temizleme fatrleri gznne alnr. Scaklk verme ve germe
etkisiyle ciltte yenilenme hissi doar. Yzden karlrken ya, kir ve siyah noktalar
uzaklatrr.
Maskelerin bir ksm soyularak (peel-off) Bir ksm silinerek (wipe-off) Veya ykanarak (rinse-off, wash-off) ciltten uzaklatrlr. Soyularak uzaklatranlar jel, pasta, toz eklinde Dierleri ise krem, jel, amur veya kpk eklinde hazrlanrlar.
Bunlarda aranan zellikler;
1- Przsz, kokusuz ve homojen bir pat olmal2- Uygulamadan sonra hzla kurumal ve cilde zarar vermeden kartlabilmeli3- Yze germe hissi vermeli4- Cildi temizlemeli5- Zararsz olmal- Mumlu preparatlar: Parafin mumu, vazelin, setil, stearil alkollerin yer ald mumlar
karmdr.
- Kauuklu preparatlar: Uygulamadan sonra kuruyarak su geirmeyen dzgn bir film
olutururlar. Cilt solunumunu engelleyerek, snn ykselmesine ve bylece kan dolamnn
hzlanmasna yol aarlar. Yzde hafif ime yapar. karlnca normal solunum sonucu ime
kalkar.
-
8/14/2019 KOZMETOLOJ DERS NOTU
10/38
10
- Hidrokolloid preparatlar: Kitre, jelatin, kazein, CMC, arap zamk, PVP ile sol veya
jel eklinde hazrlanr. Yumuatc olarak gliserin, sorbitol,propilen glikol, opaklk verici
olarak bentonit, kaolen kullanlr.
- Killi preparatlar: Kaolin, bentonit gibi killer kullanlr. Pat eklindeki bu preparatlar,
yzde kuruyarak sertleir ve bzlr. Yzde astrenjan bir etki meydana getirir ve yz
temizler.
Kitre 2.2 kaolin 35
Gliserin 2.5 bentonit 3
Jelatin 2.3 setil alkol 2
Su 90.5 lauril slfat 0.1
inko oksit 2.5 gliserin10
Metil paraben 0.1
Parfmk.m
Su k.m 100
Derinin st tabakasn fiziksel olarak soyan rnler Bu rnler cildin en dnda bulunan l hcrelerden oluan tabakay andrarak
uzaklatrrlar.
Kimyasal bir andrma yapmadan cildin daha temiz ve parlak grnmesini salarlar. Deride uyarc bir etki yaparlar.
Su ieren soyucu rnler
Su iermeyen soyucu rnler
Fiziksel olarak cildi soyan rnler
lkemizde geleneksel olarak uygulanankese mekanik olarak andrma salar.
CLT SIKILATIRICI RNLER
Temizlik sonras kullanlan bu rnler, ciltteki gzeneklerin daralmasn salayarakzellikle T blgesi denilen, aln, burun ve eneyi iine alan blgedeki sebum retimini
kontrol altna alp cildin yalanma olasln azaltrlar, ferahlatrlar ve ksmen st
tabakada soyucu etki olutururlar.
Bu rnle cilt bakmnn ikinci admn oluturmaktadr Yal ve karma ciltlerde tanen oran yksek bitkisel ekstreler ve alkol kullanlr. Kuru ciltler iinse nemlendirici zellii fazla olan ve alkol ok az oranda ieren veya
hi iermeyen (alcohol-free) rnler nerilmektedir.
-
8/14/2019 KOZMETOLOJ DERS NOTU
11/38
11
CLT RENGN AAN VE CLTTEK LEKELER GDEREN PREPARATLAR
Cilt rengini aan preparatlar, esmer cilt rengini, gne yan rengini aan, ciltteki
lekeleri gideren kozmetik preparat ekilleridir.
Cilde rengini veren balca madde melanin pigmentidir. Melanin, melanosit
(melanocyte) hcrelerinde olumakta ve stratum germinativum ile stratum spinosum
hrelerine gemektedir. Ciltte, melanin biyosentezinin u ekilde olduu belirtilmektedir:
Tirozinaz enzimi
Tirozin -------------------------- DOPA (1-dihidroksifenilalanin)
Tirozinaz enzimi
------------------------ Dopakinon ---------------------- Lkodopakrom
------------------------ Dopakrom ---------------------- 5,6Dihidroksiindol
------------------------ 5,6-indol kinon ---------------- ---- MELANN
Cilt rengini aan preparatlarn etki biimi yle zetlenebilir :
1- Melanin oluan hicrelerin, (melanositlerin) tahrip olmas,2- Melanin biyosentezinin engellenmesi,3- Tirozinaz enziminin inaktive edilmesi,4- Melanin granllerinin stratum germinativum ve stratum spinosum hcrelerine
geiinin nlenmesi
5- Melanin pigmentinin okside edilerek rengin almas veya giderilmesi eklindeolur.
Cilt Rengini Amada Kullanlan Maddeler
Dzensiz cilt renklenmesinden korunmak iin cilt rengini amada kullanlanrnler
son yllarda giderek artan bir poplerlik kazanmtr. Bu rnler kozmetik alanda ve
klinik tedavilerde yaygn olarak kullanlmtr. Reetesiz ila, reeteli ila ve
kozmetik olarak kullanlabilmektedirler. Bu rnler iin farkl lkelere gre farkl
dzenlemeler yaplmaktadr. Pek ok kozmetik firmas, cilt rengini amada kullanlan
kozmetik preparatlar iin melanin inhibitr olan yeni etken maddeler aratrmaktadr.
Bunlarn cildin ya rengini at (cilt renklerini deitirmek isteyen kiiler) yada
depigmente ettii (melazma ve yalanmaya bal lekeler gibi cildin anormal-
hiperpigmentasyonunun tedavisi) varsaylmaktadr.
-
8/14/2019 KOZMETOLOJ DERS NOTU
12/38
12
deal bir renk ac madde farmakolojik olarak uygun zelliklerde olmal, 2-3 ay gibi
bir srede etkisini gstermeli, yan etki olasl dk olmal, istenmeyen lekeleri
kalc olarak uzaklatrabilmelidir. Cilt rengini amada kullanlan rnler, melanin
oluumunu engelleme mekanizmalarna gre snflandrlabilir. Melanin oluumunu
azaltabilen veya engelleyebilen kozmetik preparatlar olarak tanmlanan bu rnler
genellikle etki mekanizmalarna gre grupta incelenebilirler.
Tirozinaz aktivitesinin dorudan inhibisyonu Tirozinaz sentezi veya oluumunun bastrlmas Seici melanosit toksiditesi
Fakat baz maddeler, srecin farkl aamalarnda etki gstermektedirler. Ayrca ilave
veya sinerjistik etkiler elde ederek etkiyi arrtrmak amacyla formlasyonlarn byk
bir blmnde bu maddelerin kombinasyonlar kullanlmaktadr. zellikle farkl
mekanizmalarla etkinlik gsteren maddelerin dk konsantrasyonlar seilerek yan
etkinin azaltlmas, etkinliin arttrlmas hedeflenmektedir. Trikloroasetik asit gibi
cilt soyucu rnler melanin ieren cilt yzeylerini soyma etkisiyle uzaklatrmak iin
kullanlr. Kozmetik ve farmastik endstrilerinde renk ac olarak kullanlan daha
etkili ve daha gvenilir yeni maddelerin says hzla artmaktadr.
Cilt rengini aan maddelerin en tannm olanlar, hidrokinon, hidrokinon monometil
eter, arbutin, kojik asit ve azelaik asittir. Civa tuzlar bakr iyonuyla yararak
tirozinaz inhibisyonu gstermelerine karn allerji ve nefrotoksisite gibi ciddi yan
etkiler gsterdiklerinden kullanlmamaktadrlar. Melanin oluumunu engelleyici bir
etkiye sahip olan bitki ekstreleri daha az yan etkiye sahip olduklarndan iyi bir seim
olabilirler. Ayn zamanda dier etken maddelerle sinerjik etki de oluturabilirler.
Morus alba, Glycyrrhiza glabra gibi pek ok bitkinin ekstresi bu amala kozmetik
preparatlarda kullanlmaktadr.
Hidrokinon
Hidrokinon (HK), deiken etkilerine ve gvenilirlik problemlerine karn dnyada en
fazla nerilen cilt rengini aan maddedir. Bir hidroksi fenolik kimyasal bileii olan
HK, tirozinaz enzimini basklayarak DOPAnn melanine dnmn nlemektedir.
-
8/14/2019 KOZMETOLOJ DERS NOTU
13/38
13
Ayrca melanozomlarn oluum ve ayrmas ile melanositlerde DNA ve RNA
sentezini engelleyrek ilev grmektedir. Amerika Birleik Devletlerin de reetesiz
olarak %2ye kadar olan konsantrasyonlarda ve reeteli olarak daha yksek
konsantrasyonlarda kullanlmaktadr. Avrupa da ise en fazla %2 orannda gvenli ve
etkili kabul edilmektedir. HK ile bata tretinoin ve glikolik asit olmak zere dier
maddeleri ieren kombine preparatlarn kullanlmasnn etkiyi arttrd
grlmektedir.
HKnun cilt rengini acetkisi, gnlk uygulamalarda genellikle bir ka hafta ile bir
ka ay arasnda grlmektedir. Etkisi konsantrasyona, taycya ve formlasyonun
stabilitesi gibi eitli parametrelere bal bulunmaktadr. Genel olarak konsantrasyon
arttka etkiside artmakta fakat daha irritan hale gelmektedir. Yan etkileri nedeniyle
%5 zerindeki konsantrasyonlar nerilmemektedir. En sk grlen yan etkiler
irritasyon, kuruluk, eritem, kant, allerjik reaksiyonlar ve trnak
hiperpigmentasyonudur. Ayrca uygulama alannn dndaki blgelerde
hipopigmentasyon, vitiligo benzeri depigmentasyon gibi iddetli yan etkilerde
grlmektedir. Yksek konsantrasyonlarla yaplan uzun sreli tedaviler srasnda
kalc depigmentasyon oluabilir. Kullanm doktor kontrolnde, geceleri bir doz
olacak ekilde ve gn boyunca yksek koruma faktrl bir gne filtresi kullanarak
olmaldr. Etkisini 3-4 ayda gstermesi beklenir. HK son derece reaktif olup
melanositler iin gl bir sitotoksik ve mutajenik bileiktir. HK ieren kremlerin
rengi 3-4 ay sonunda beyazdan kahverengine dnmektedir. Bu nedenle ABD
dnda HKnun sadece ila olarak kullanlmasna, kozmetik rnlerde ise
kullanlmamasna karar verilmitir.
Hidrokinon monobenzil eter (HMBE, monobenzon)
Monobenzon, pigmentli hcreler zerine HK ile benzer bir mekanizmaya sahiptir.
Tirozinaz tarafndan, melanositlere kalc bir zarar veren, reaktif iermeyen
radikallere metabolize edilir. Etkisi, uygulama yeriyle snrl kalmaz. Sadece iddetli
vitiligoda etkilenmeyen blgelerin rengini amak iin endikedir.
Hidrokinon monometil eter (4-hidroksianisol, mekuinol)
Bu HK trevi, hiperpigmentli lezyonlarn tedavisinde tretinoin ile sinerjistik olarakilev grmektedir.
-
8/14/2019 KOZMETOLOJ DERS NOTU
14/38
14
Arbutin
Uvae ursiyaprandan elde edilen bu HK, -D-glukopiranositin, tirozinaz aktivitesini
engelleyerek etkili olduu dnlmektedir. Arbutin, melazma ve UV kaynakl
benekler dahil olmak zere deri alt hiperpigmentasyon bozukluklarnn tedavisinde
kullanlan gvenilir ve hafif etkili bir ajandr. Melanozomlarn tirozinaz aktivitesini
engelleyerek etki gstermektedir. Arbutin, insan kltr melanositlerinde HKa
nazaran ok daha az sitotoksiktir.
Kortikosteroitler
Topikal kortikosteroitlerin cilt rengini ac etkisi belirgin olmasna karn etki
mekanizmas halen ak deildir. ok sayda yan etkisinden tr uzun sreli
tedavilerden kanlmaldr. Sklkla geri dnmsz depigmentasyona neden olurlar.
Dier maddelerle kombinasyonu halinde etkili olabilir.
Tretinoin
Tretinoin, hem kalc hem de deiken melanin oluumunu engelleyerek zayf bir renk
ac etki gsterir. Keratinositlerin iinde melanozomlarn yaylmasna yardmc olur.
Ayrca epidermisin yenilenme hzn artrr. Ana yan etkisi, uygulama yerinde ortaya
kan irritasyondur. Tretinoinin HK ve trevlerinin cilt rengini ac etkisini artrd
kabul edilmektedir. Tretinoin, eitli pigmenter bozukluklarnn tedavisi iin %0.025
ile %0.1 aras konsantrasyonlarda kullanlmtr.
Azelaik Asit
Azelaik asit doal yollardan oluan bir 9-karbondikarboksilik asit olup yakn
zamanlarda pitrosporum ovale kltrlerinden izole edilmitir. In vitroolarak tirozine
benzer ilev grr, ayrca DNA sentezini ve mitokondri oksidoredktazn
engelleyebilir. Azelaik asit, melazma ve post-inflamatuvar hiperpigmentasyonun
tedavisi iin %15-20 konsantrasyonlarnda kullanlmtr. Glikolik asit ile birlikte
kulanlabilir. Yaplan klinik bir almada, %15-20lik glikolik asit losyonunun
%20lik bir azelaik asit kremine ilavesinin, koyu derili kiilerde yz
hiperpigmentasyonunun tedavisi iin %4lk HK kremi kadar etkili olduu
grlmtr. Sistemik ya da lokal bir yan etkisi yoktur.
-
8/14/2019 KOZMETOLOJ DERS NOTU
15/38
15
Kojik Asit
Kojik asit,Aspergillus spp ve Penicillum spptarafndan retilen fungal bir metabolik
rndr. Gl bir tirozinaz inhibitr olup bakr ile elasyon sonucu etkisini gsterir.
%1-4 konsantrasyonda krem baznda, tek bana veya dier maddelerle kombinasyon
halinde kullanlr. Glikolik asit ile sinerjistik etki yapt dnlmektedir.
Hidrokinona benzer etkide olup daha az yan etki gsterir.
L-askorbik Asit
L-askorbik asit, o-kinon oluumunu azaltarak melanin oluumunu engelleyen ve
okside olmu melanini azaltan bir madde olarak bilinmektedir. % 2 -5
konsantrasyonda kullanldnda etkindir, yan etkisi yoktur, fakat formlasyonu
gtr. Vitamin C sulu zeltide hzla okside ve dekompoze olduundan, genellikle
cilt rengini ac madde olarak kullanlmas faydal deilir. Onun yerine daha
dayankl olan, magnezyum-L-askorbil-2-fosfat gibi deriveleri sentezlenerek bu
amala kullanlr. Bu bileik deri fosfatazlaryla reaksiyona girerek askorbik asidi
serbest hale geirir. Fakat kolayca anyonlarna ayrld iin deriden geii g olur.
Bu nedenle geii arttrmak iin iyontoforez kullanlr.
Retinoik Asit
Retinoik Asit tirozinaz ve TRP-1 sentezini inhibe eder, UV-B radyasyona bal TRP-
2 inhibisyonunu tersine evirir. % 0.05-0.1 konsantrasyonda eritem ve kuruluk gibi
hafif yan etkiler gstermekle beraber yava fakat etkin sonular verir. Kullanm
srasnda gneten korunma zorunludur.
Elajik Asit
Elajik asit (EA), doal yollardan oluan bir polifenol olup ilek, zm, tr, yeil ay,
okaliptus, ceviz ve tara gibi pek ok bitkide bulunmaktadr. Hidroliz ve elajitanin
distilasyonu ile elde edilmektedir. Bu bileik gl bir antioksidan olup tirozinaz
aktivitesini bastrabilir. EAnn, tirozinazn aktif merkezine kolayca penetre olarak,
bakr iyonlar ile elat oluturduu dnlmektedir. Azalan bakr konsantrasyonuna
bal olarak tirozinaz aktivitesinde de azalma olmaktadr. Melazma karakteristikleri,
post-inflamatuvar pigmentasyon ve dier koullar, EA uygulamas ile dzelmektedir.Umut verici bir cilt rengini ac etken maddedir. Guinea domuzunda yaplan bir
-
8/14/2019 KOZMETOLOJ DERS NOTU
16/38
16
almada ayn dozda uygulanan arbutin ve kojik aside gre daha etkin, HK ile ayn
etkide bulunmutur.
Niasinamit
Niasinamit vitamin B3n biyolojik olarak aktif halidir. Melanositlerden
keratinositlere melanazom transferini azaltarak etki gsterdii dnlmektedir.
- ve -hidroksi asitler:
Yksek konsantrasyondaki glikolik asit, o-hidroksi benzoik asit, salisilik asit gibi baz
- ve -hidroksi asitler kimyasal soyucu olarak kullanlrlar. Bunlar ayn zamanda
tirozinaz inhibitr olarakta ilev grr. Genellikle hidrokinon ve kojik asitle
kombinasyonlar halinde kullanlrlar.
Dier Ajanlar
Klorokin, indometazin, niasinamit, resveratrol, balk ya ve yeil ay gibi eitli
sistemik ilalar ve doal rnler koruyucu ajan olarak kullanlabilir.
Saylan tm bu renk ac maddelerle eitli kombinasyonlar yaplarak etkiyi
arttrmak, kullanm sresini ksaltmak ve yan etkiyi azaltmak amalanmtr
Ayrca, yalnzca pigmenter bozukluklara deil fakat ayn zamanda krklklara ve
kansere de neden olan UV nlarnn cilde zarar verici etkileri konusunda tketicilerin
bilgilendirilmesi ve eitilmesi nem tamaktadr. UV nlarnn ivedi, hasar verici
etkilerine kar dermal dokuyu korumak iin gne filtrelerine gerek duyulmasnn
yansra cilt rengini ac maddeler, UV kaynakl melanin oluumuna bal pigmenter
bozukluklarn nlenmesi ve ortadan kaldrlmasna yardm etmektedirler.
Renk ac preparatlarn uygulanmasn izleyen 6 ay boyunca bir etki grlmezse
uygulama kesilmelidir. Bu preparatlar en fazla 2 yl kullanlabilir. Sonu olarak,
piyasada genellikle bileenlerin kombinasyonlarnn kullanld pek ok rn
bulunmaktadr. Kozmetik ve farmastik endstrilerinde yeni renk ac maddeler
konusundaki aratrmalar artarak srmektedir. Buna bal olarak, yeni, daha etkili ve
gvenilir bileenlerin says artmaktadr. yi standartlara sahip kozmetik rnlerin
gelitirilebilmesi iin bu rnlerinin etkinliklerinin istatistiksel olarak karlatrld
almalarn tamamlanmas gerekmektedir.
-
8/14/2019 KOZMETOLOJ DERS NOTU
17/38
17
Bu preparatlar, genellikle merhem, stearat kremi ve losyon biiminde hazrlanmaktadr.
Belirli zaman aralklar ile uygulanan bu tr preparatlarn etkisi hemen grlmemekte, sonu
3-6 hafta sonra ortaya kmaktadr.
Stearik asit 20
Setil alkol 2
Hidrokinon 5
L-askorbik asit 0,25
Boraks 1
Sodyum karbonat 2
Gliserin 6
Su k.m 100
YAISIZ KREMLER
Vanishing cream. Stearat kremleri
Sodyum stearat ihtiva ederler. Inci parlaklnda olup cimde yasz mat bir tabaka
brakrlar. y/s tipi emlsiyondur. Ya miktar % 15-30 arasnda deiir.
Bu preparatlarda stearik asit ya faznnana maddesidir. Suda znen herhangi bir
alkali stearik asitle reaksiyona girerek bir alkali stearat verir ve bu su ile ya faz
stabilizasyonunda emlgatr rol oynar.
Anaforml:
Stearik asit 15
Gliserin 10 g
Sodyum hidroksit 0.7
Parfm 0.8
Distile su 73 g eklinde verilir.
Bu forml hazrlamak iin; stearik asit eritilip 75-85oC kadar stlr. Sodyum hidrosit
dier bir kapta su ve gliserin karmnda zldrlr, stearik asit yava yava sulu zeltiye
katlr temperatin 40oC ye ininceye kadar kartrlr. Parfm 40oC de katlmaldr.
Stearik asit kreki, basit bir sistem olmayp stearik asidin iinde bulunan oleik ve
palmitik asitler ve ya asitlerinin ksmi ntralizasyonu ile meydana gelen eitli tuz ve asitin
komplekslemesinin bir sonucudur. Bu kremde ya faz stearik asit, su faz ise gliserin vesudur. Bu yzden kreme dokunulunca ciltte yal bir his brakmaz ve deriyi dzgnletirmez.
-
8/14/2019 KOZMETOLOJ DERS NOTU
18/38
18
Dier bir deyimle, ciltte yal bir tabaka brakmaz. Kremden su utuunda, stearik asit ciltte
kk kristaller halinde kelir. Sonu olarak cildi saflatrr. Bu nedenle, birok pudralarn
iine de stearat kremler katlabilir. PH lar 6.0-6.9 arasndadr. Bu yzden deriye irritan
etkilerinin alkali pHlarndan ileri gelmeyip, derinin su ile ykanmas ile meydana gelen
kalsiyum tuzlarnn kmesi ile ortaya kt ileri srlmektedir.
Stearat kremlerini hazrlarken alkali seimi ok nemlidir. En ok kullanlan alkaliler,
sodyum ve potasyum hidroksit ve trietanol amindir. NaOH ile hazrlanan stearat kremleri
serttir.trietanol amin-stearat kremleri yumuaktrlar ve potasyum-stearat kreminin kvam, bu
ikisinin ortasndadr. Bu nedenle, istenen kvamn elde edilebilmesi iin genellikle iki alkali
birlikte kullanlr.
Trietanolamin kullanldnda krem kararabilir. Eer zel ekilde hazrlanm
trietanolamin veya trisopropilamin kullanlrsa bu grlmez (zel hazrlam trietanolamine
% 1-2 sulfurz asit katlarak elde edilir). Her ekilde aminlerle hazrlanan kremleri mmkn
olduu kadar az stmak gerekir. Bunun iin aminler daha nceden stlm su fazna, ya
fazna katlmadan hemen nce eklenmelidir.
Baz formllerde, stearat kremlerine karbonat ve amonyak katmnda nerilmektedir.
Amonyak kreme iyi bir kvam ve uygun bir yap kazandrmaktadr. Amonyum tuzlarnn
hidrolizi ile kremin kokusu deiir ve emlsiyonun stabilitesi azalr. Na2CO3, kpklenmeye
neden olur. Boraksn stearat kremlerinde kullanlmas istenmez, nk gliserinle geimsizdir.
Sorbitol ve polioksi etilen glikollerde boraksla asit kompleksler yapar.
Kremlerde kullanlacak stearik asit ok saf olmaldr. EN 54.5-55.5 ve iyot deerinin
en yksek 3 olmas gerekir (Bu oleik asit miktarnn az olduunu gsterir).
Kozmetolojiden kullanlan dier ya/su tipindeki yasz kremler; ya-alkol slfatlar
ve gliseril monosterratlarla hazrlanan kremlerdir. Ya alkol slfatlar ile hazrlanan
kremler iin Avrupada daha ok Lanette N mumu kullanlr. (Lanette wax N) Bu madde setil
ve stearil alkol karm olup yansra emlgatr zellikte olan sodyum setil slfat ve sodyum
stearil slfat ierir. Ya asidi sabunlarnn aksine ya-alkol slfatlar, aside duyarl deildir
vsuda znen kalsiyum ve magnezyum sabunlar yapabilirler. Bu nedenle, bilinen btn
kozmetik hammaddeleri, ya alkol kremlerinekatlabilir ki bu sterarat kremlerine gre stn
bir zelliktir., lanette kremleri de geni bir scaklk aralnda dayanakldrlar. Stearat kremleri
kadar kolay hazrlanrlar, yapm fiat da hemen hemen ayndr. Yine stearat kremlerinde
olduu gibi, kvamlar katdan, akkan svya kadar deiebilir. Lanette kremleri setiol
ierdiklerinde stearat kremlerinden daha az kururlar. % 10 gliserin ilavesiyle kurumann
-
8/14/2019 KOZMETOLOJ DERS NOTU
19/38
19
tmyle, nne geebilir. Bu kremlerin grnleri de uygundur. Beyaz ve kokusuzdurlar.
Stearak kremlerinden daha yumuaktrlar. Lanette kremlerine baz tekil eden ana forml;
Lanette N 24 g
Setiol 6 g
Gliserin 10 g
Su 60 g olarak verilebilir.
Yukardaki formlde yalar 70oC ye kadar stlr. Gliserinin kartrlm
olduu su, ayn scakla kadar getirilip ya fazna katlr.
Ya / su tipi emlsiyonlara katlabilecek baka bir emlsiyon tipi gliserin monostearat
ve benzeri maddelerle yaplan kremlerdir. Gliserol mono stearat yansra, gliserol di, tri stearat
ile gliserol ve az miktarlada serbest stearik asit ierir. Bu madde ile hazrlanan emlsiyonlar,
dierlerine oranla daha gzel yapda kremler verirler. Bu kremlerin pH lar zayf alkalidir.
Herhangi bir parfmle kolayca rtlebilecek hafif bir kokular vardr.
YALANMAYI NLEYC PREPARATLAR
Yalanma, genlerle programlanm bir sretir ve ilerleyen zamanla ortaya kankompleks bir olaydr.
Deri yalanmas iki farkl zellik tamaktadr.1- etkenler ile geen zamana bal olarak gelien yalanmayagerek,
spontanveya intrensek yalanmaad verilir.
2- D ve evresel etkenlere bal yalanmaya ekstrensekveyafoto yalanma
denilir.
NTRENSEK EKSTRENSEK
Genetik faktrler
Metabolik faktrler Ultraviyole
Endokrin faktrler
Gerek yalanma Foto yalanma
Deri yalanmas
Yal deride grlen en nemli deiiklikler: Krklk, Kuruluk, Elastikliin kayb, Leke oluumu kolajen ve elastin liflerindeki yapsal deiiklikler cildin mekanik zelliklerinde deime
-
8/14/2019 KOZMETOLOJ DERS NOTU
20/38
20
elastikiyetinde azalma Aktif melanosit saysnda azalma UV nlarna kar koruyucu zelliinde azalma Kl bulbusundaki melanositler azalma sonucu salarda beyazlama Kl folikllerinin saysnda azalma
Dikkat edilmesi gerekenler; Derinin ar scak ve soua maruz kalmas Sert sabun ve ampuanlarla temas Dengeli bir vcut arl korunmal Kilo alp vermeden kanma Uygun ve gereken kozmetik rnlerin gerektii kadar kullanlmas ntrensek yalanmaya etki eden faktrler
Beslenme ve diyet
Alkol kullanm
Sigara kullanm
Genetik
Hormonlar
Yalanma izlerinin hafifletilmesi iin kozmetiklerden yararlanlr.
Dekoratif kozmetikler kullanlarak yzeysel yap ve pigmentasyon bozukluklarnngiderilmesi ile ksa vadeli zmler elde edilir. Cilt soyma ilemi ile krklklarngrnmhafifletilir.
Derinin nem ieriini artrarak ve st. Corneumunplastizasyonunu salayan maddeieren aktif kozmetikler kullanlarak orta vadeli zmler elde edilir.Gnetenkorucuyucular kullanlmas,Stratum korneum tabakasnda nem kaybnn nlenmesi,
Derinin nem orannn artmas sonucu dzgn ve daha przsz bir grnmkazanmas ve
nemlendiricilerle deri zerinde ince film tabakas oluturarak deriyi d etkenlere kar
koruma salanr.
Uzun vadeli zmler ise; gne nlarndan koruyucu ve serbest radikal yakalaycmaddeleri ieren kozmestiklerin kullanm ile elde edilir.
Deri yalanmasna kar neler yaplmaldr? evresel etkenlere kar tedbir alnmaldr. Foto yalanmaya kar nlem alnmaldr. Stratum corneum tabakasnda nem kayb nlenmelidir.
-
8/14/2019 KOZMETOLOJ DERS NOTU
21/38
21
Deriye yeniden nem kazandrlmaldr. Hcrelere oksijen tanmas artrlmaldr. Deri zerinde lipid filmin oluturulmas salanmaldr. Ba dokusu proteinleri tamamlanmaldr.
Yalanmaya kar kullanlan en basit bir preparat = nemlendirici maddeler + uygun bir UV
filtre + antioksidan iermelidir.
Yalanmaya kar kullanlan etkin maddeler Nemlendirici Mitoz blnmeyi artrc UV nlarn filtre edici Serbest radikal yakalayc Bu fonksiyonlarn bir veya birkann yerine getiren maddeler kullanlr.
Deri yalanmasna kar kullanlan kozmestikler
Vitaminler
Alfa hidroksi asitler (AHA)
Bitkiler ve bitkisel ekstreler
Hayvansal ekstreler
Biyofaktrler
UV filtre ediciler
Serbest radikal yakalayclar
SELLiTiN TEDAViSiNDE LOKAL VE SSTEMK YOLDAN KULLANILANMADDELER
Sellit terimi derinin yastks veya portakal kabuu grnts almasna neden olan,
ya hcrelerinin biraya toplanarak ba dokusu ile evrelenmesi sonucu oluan
deiiklikleri ifade etmek amacyla kullanlr ve tbbi adan hastalk olarak
deerlendirilmemektedir. Sellit esasnda, ergenlik dnemi sonunda olumaya
balayan normal fizyolojik bir durumdur. Sellitin ounlukla kadnlarda
grlmesinin nedeni kadnlk hormonlarnn deride zellikle kala ve st bacakta ya
birikimine neden olarak sellit oluturmalardr. Bu durum cinsiyete zg olup,
erkeklerde sellit oluumu yok denecek kadar azdr. Sellit oluumunu etkileyen
faktrler arasnda ttn ve alkol kullanm, hormonsal faktrler, genetik yatknlk,
psikolojik faktrler, dengesiz beslenme, sindirim sistemi problemleri, dolam sistemibozukluklar ve hareketsiz yaam saylabilir.
-
8/14/2019 KOZMETOLOJ DERS NOTU
22/38
22
Sellit belirtilerinin azaltlmasnda, farkl etkin maddelerin ve/veya bitki ekstrelerinin
oral veya lokal olarak kullanm, lokal olarak mekanik etki (masaj), s veya enerji
uygulanmas ve gda almnn dzenlenmesi ile dzenli ve kontroll fiziksel aktivite
yaplmas gibi farkl uygulamalar bulunmaktadr.
Deri alt ya hcrelerindeki yan yanmas (lipoliz) sellit tedavisinde olmas istenen
bir durumdur. Ayn zamanda bu hcrelerde ya retiminin artmas (lipojenez)
engellenmelidir. Ksantinler olarak bilinen bir grup madde (kafein, teofilin, aminofilin)
bu iki olay birden gerekletirir. Bu nedenle bugn sellit belirtilerinin giderilmesi
amacyla kullanlan kozmetik rnlerin byk bir ksmnda ksantin grubu bir madde
bulunmaktadr. Benzer ekilde Ginkgo Bilobann da deri ya hcrelerinde ya
ykmn arttrd bilinmektedir.
Sellitin topikal tedavisinde kullanlan aktif maddeler lipojenezi azaltmak, lipolizi
aktive etmek ve bylece derinin grntsn dzeltmek amacyla kullanlr.
Genellikle krem, losyon ve gel eklinde sunulurlar. Sellit tedavisinde ama, sellitin
neden olduu fiziksel grntnn olabildiince azaltlmas ve ilerlemesinin
engellenmesidir. Tedaviye verilen cevabn deerlendirilmesinde diyet, fiziksel
hareketlilik, kilo kayb gibi selliti etkileyen dier faktrlerde gz nnde
bulundurulmaldr. Erken tedavide ana hedef vardr; strojenle ilgili blgesel yabirikiminin nlemek, srekli dtan bas tedavisi uygulamak, hipodermal atlak
izlerinin olumasn nlemek iin ba doku metabolizmasn hzlandrmak ya da
deitirmek. Topikal olarak kullanlan pek ok maddede bu tip yararlar nedeniyle
sellt tedavisinde kullanlmaktadr.
Retinol ve Retinoik asit Vit A analoglar olan retinoitlerin sellit tedavisinde kullanlma nedenleri; Retinoitler dermisteki ba dokusunu salamlatrrlar, Deriyi daha gergin ve esnek bir duruma getirirler, Kan akn uyarrlar, yeni damarlarn olumasn hzlandrrlar, Derideki hcre oalmasn artrarak derinin kalnlamasn salarlar, Retinoitler dnda hibir madde burada bildirilen etkilerin tmne bir arada
sahip deildir. Bu maddeler ayrca deride ya hcresinin oalmasn azaltr
ve dolaysyla yeni ya hcresi oluumunu da engeller.
-
8/14/2019 KOZMETOLOJ DERS NOTU
23/38
23
Soya ya ve soya zSoya ya ve soya ektresinden elde edilen okside edilmi soya glisinlerinin deriye
uygulanmas ile derideki diilik hormonlarnn etkisinin engellenecei ve sellit
belirtilerinin azalaca bildirilmitir.
Aromataz inhibitrleri veya anti-strojenik maddelerLokal olarak kullanlan aromataz inhibitrlerinin ve anti-strojenik maddelerin,
deri alt ya dokusunda, strojen sentezini veya strojen reseptrlerini inhibe
ederek sellit belirtilerinin azaltlmasnda etkili olabilecei bildirilmitir
Asit zelliindeki baz maddelerLaktik asit, glikolik asit ve salisilik asit gibi maddelerin deride metabolizasyon
hzn ve kanlanmay artrarak sellit belirtilerini azaltt bildirilmitir. Bu
maddelerin deri direnci ve dayankll da arttrd ileri srlmtr.
Bitki Ekstreleri
Bitkisel ekstrelerden elde edilen en nemli ksantin trevleri; Kafein,teobromin ve teofilindir. En ok kullanlan ve en gvenilir olan ise kafeindir.
Hidroalkolik bir jel halinde gnde 1g olacak ekilde 1 ay topikal kullanmdan
sonra saptanan kafeinin plazma konsantrasyonunun bir fincan kahvedeki
miktarn % 25ine eit olduu bulunmutur.
Saponin ieren bitki ekstrelerinin krem eklinin hazrlanmasndan sonramasajla cilde uygulanmas sonucunda anti-sellit bir etki oluturduu
bildirilmektedir.
Saponin ieren bitki ekstresinin yan sra at kestanesi ekstresi ierenformlasyonlarn uygulanmas ile lokal ya birikiminin durdurulduu vederinin grnmnde iyileme gzlendii bildirilmitir.
Ginkgo biloba ekstresi, flavonoitler (antioksidan, antienflamatuvar) veterpenler (mikrosirklasyonu hzlandrc) ierir.
Gotu kolaolarak bilinen bitkinin ekstresinde bulunan ve daha sonra sentetikolarak da sentezlenmi baz maddelerin (asiyatik asit, madekasik asit ve
asiyatikozit) derideki ba dokuyu kuvvetlendirdii ve damarlanmay artrd
gsterilmitir
-
8/14/2019 KOZMETOLOJ DERS NOTU
24/38
24
Fuccus vesiculosus, Ruscus aculeatus, Cynara scolymus, Sweet Clover, Vitisvinifera, Carica papaya, Ananas sativus gibi bitki ekstreleride sellit
tedavisinde kullanlmaktadr. Ayrca bitki ekstrelerinin bir arada kullanlmas,
her birinin yksek deriimlerde kullanm zorunluluunu ortadan kaldrarak
uygun bir formlasyonun hazrlanmasna olanak vermektedir.
Tiroit hormonu yapsndaki maddeler Tiroit hormonu, hekim tarafndan gerekli grld zaman oral yoldan
kullanldnda, derinin ba dokusunu etkilemektedir
Fitik asit ve tuzlar Fitik asitin fibroblast kltrnde kolajen sentezini arttrd in-vitro koullarda
saptandktan sonra, bu maddenin ayn etkiyi in-vivo koullarda deride de
yaparak sellit belirtilerinin azalmasna neden olabilecei bildirilmitir.
Betlinik asit ve C vitamini C vitamininin kolajen sentezini arttrd uzun zamandan beri bilinmektedir.
Bu vitamine benzer etki oluturan dier bir madde de betlinik asittir.
Niasinamit Suda znen bir vitamin olan niasinamitin, lokal uygulandnda, hcreleri
uyararak sellit nedeniyle incelmi epidermisin kalnlamasn salad ve
ayn zamanda kan ak hzn arttrarak sellitte grlen dolam bozukluu
belirtilerini azaltabilecei ileri srlmtr.
Deri btnln bozan maddeler Yaplan dier bir patentli almada sellitli blgede baz maddeler
kullanlarak deri btnl bozulmu ve bu blgede metabolizasyon hznnart incelenmitir
Mineral maddeler Kaolin, talk, smektit, paligorskit gibi mineral maddeler uygulama alannda
dolam hzlandrarak ve antienflamatuvar etki gsterek sellitin geliimini
geciktirirler.
-
8/14/2019 KOZMETOLOJ DERS NOTU
25/38
25
Kozmetik Peptidler Deride oluan atlak ve izgiler dermal yapdaki proteinlerde grlen
dejeneratif deiiklikler nedeniyle ortaya kar. Peptid ve proteinlerin deri ve
sa bakm rnlerinde kullanmlar olduka yaygndr.
Yaplan bir almada baz maddeler ve bitki ekstrelerinin, oral yoldan, tablet, sert
veya yumuak kapsl halinde kullanldnda, sellit belirtilerinde azalma olduu
gsterilmitir. ABD'de Youth Builder ismi altnda satlmakta olan bir tablet
preparatnn, sellit belirtileri zerindeki etkili olduu bildirilmitir.
Ticari bir rn olan CELLASENE, sellit belirtilerinin azaltlmas amacyla,
gnde 1-3 defa, oral yoldan, 2-3 ay boyunca kullanlmas nerilen yumuak jelatin
kapsldr.
TRA PREPARATLARI
Bir erkek tra olarak hergn yaklak 20000-25000 sakal kln ciltten uzaklatrmaktadr.
Hergn yaklak 250cm2lik bir alana bu ilemin uyguland dnlrse herhangi bir zarara
neden olmamas gerekir. Erkeklerin tra ilemi iin uygulanan preparatlar grup altnda
toplamak mmkndr.
1- Tra ncesi preparatlar2- Tra preparatlar3- Tra sonras preparatlar1- Tra ncesi preparatlar
Tra ncesi preparatlar sakal ve yz derisini tra ilemine hazrlamak iin,
uygulanrlar.
Sakal yumuatclar:Kpksz tra kremlerinden nce sakal yumuatmak iin uygulanrlar. Bunlarn
iersinde sabun ve sentetik yzey aktif maddeler bulunur. Jel veya emlsiyon eklinde
formle edilebilirler.
Sakaln yumuatlmas sakaln kesilmesi srasnda yaklak %65 orannda daha az gharcanmasna neden olur. Yumuama kllarn suyu emmesiyle olur. Scaklk kln suyu
emme hzn arttrr.
Sakaln yumuama hz, slatc maddelerin varlna, pHnn artmasna, kldakisebumun uzaklatrlmasnabal olarak deiebilir.
-
8/14/2019 KOZMETOLOJ DERS NOTU
26/38
26
Yzn sabun ve su ile ykanmasda yumuama salar. Bunun yetersiz olduuhissedilirse yumutc rnler kullanlr.
Elektrikli tra makinesi ile yaplan tra ileminden nce uygunanan preparatlar:
Bu preparatlar yzden rutubeti uzaklatrmaldrlar. Rutubeti absorbe etmek iin,
ierisinde talk bulunan ubuk tipi preparatlar veya astrenjan etkisi ile cildi gerecek ve
yumuatc bir film brakacak alkoll losyonlar hazrlanabilir.
2- Tra preparatlar:
Kolay tra olunabilmesi vejiletin hareketinin rahat olabilmesi iin, eitli ekillerde
hazrlanm preparatlardr.
Tra iin kullanlan bir preparatn, baz zelliklerinin bulunmas gerekir.
1) Tahri etmemeli2) Yzde kald srece rutubetini korumal ve sakal yumuatabilmeli3) Jiletin kaymasn salamak iin kayganlk vermeli, kullar dik tutacak viskoziteye
sahip olmaldr
4) Gzel parfmlenmi olmal ve farkl scaklklarda dayanakl kalabilmelidir5) Pas ve anmaya sebep olmamal6) Ykanma esnasnda kelti vermemeli7) Fra ile kullanlyorsa, sratle kpk temin edebilmelidir.Tra preparatlar eitleri:
Tra sabunlar, kpkl tra kremleri ve kpksz tra kremleri.
Tra sabunlar:
nceleri tuvalet sabunlar bu ama iin kullanlmtr. Fakat, bugn hazrlanan tra
sabunlar, tuvaletsabunlarndan belirgin farklar gstermektedir.
Hazrlanan tra sabunlar gzel kprebilmeli, sakal yumuatmal, alkal iden dolay
tahri yapmamaldr.
Genellikle tuvalet sabunlar ya asitlerinin sodyum tuzlardr. Ya asitlerinin
potasyum tuzlar daha fazla znrle sahiptir. Daha yumuak ve fazla kpren ve kp
dayanakl olan bir tra sabunu hazrlamak iin, sadyum hidrosit yerine veya bir ksmnn
yerine potasyum hidroksit kullanlmaldr. Kullanlan potasyum hidroksit analitik olarak saf
olmal, iersinde demir, potasyum klorr, slfat ve silikat bulunmamaldr.
Ayrca sabunun fiziksel ve deterjan zellikleri, ierisindeki ya asitlerine de baldr.
Dk molekl arl olan ya asitler ile (laurik ve miristik asitler gibi) yksek molekl
arl olan ya asitlerinden (plamitik ve stearik asitler gibi) daha dayanakl ve gzel kprensabunlar hazrlanabilir fakat kpk daha dayankszdr. Dolaysyla istenilen zellikte sabun
-
8/14/2019 KOZMETOLOJ DERS NOTU
27/38
27
hazrlamak iin; alkali seimi, ya asidi seimi yaplr ve bunlarn oran ayarlanr. rnek bir
tra sabununda % 80 ya asitleri, % 5-10 gliserin, % 8-10 su bulunur. Ya asitlerinin % 20-25
i hindistan cevizi yandan elde edilmelidir. Sodyum sabunlarnn potasyum sabunlarna oran
1:2, 1:5 olabilir. Gliserin miktar % 10 u amamaldr. Hazrlanan preparatlarn kailtesi,
kullanlan ya asitlerinin ve yalarn kalitesine baldr. Bu maddelerin renk ve koku
bakmndan dayanakl olmas gereklidir.
Bir tra sabunu forml: %
Stearik asit 50
Hindistan cevizi ya asitleri 12
Potasyum hidroksit zeltisi
( % 36 lk ) 20
sodyum hidroksit zeltisi
( % 35 lik ) 4
Su 14
Renk ve koku maddesi k.m
Kpkl tra kremi.
ok kullanlan, bu preparatlar sabunun su ve gliserindeki zeltisi olarak
tanmlanabilir.
Tra preparatlarndan istenilen genel zelliklerine ek olarak uygun kvamda olmal,
tpten kolayca kmal ve uzun bur sre dayanakl kalabilmelidir. Ayrca, sedefli bir grne
sahip olmaldr.
Kpkl tra kremi yumuak bir sabun durumundadr. Elektrolit ilavesi ile istenilen
viskozitede tutulur. Hazrlama srasnda viskoziteyi temin eden elektrolit konsantrasyonu ok
nemlidir. Elektrolit olarak potasyum klorr ve boraks ilavesi yaplmaktadr. Viskoziteye etki
eden dier faktrler arasnda sodyum ve potasyum sabununun oran, gliserin, toplam ya
asitleri ve serbest ya asitlerinin ierii saylabilir. Kremin yumuak olmasn salamak ve tp
ierisinde katlamasn nlemek iin, gliserin ilavesi yaplr. Kullanlan stearik asidin nitelii
preparatn parlakl zerinde rol oynar.
Aeresol eklinde ambalajlanan y/s emlsiyonlardr. Basn altnda sv halde bulunanitici gazn, sulu faz ve yzey etkin maddeden oluan karmda dalmasyla oluurlar.
Pskrtldnde d yzey etkin madde ve sulu karmndan, ii ise itici gazdan
oluan damlacklar havaya yaylr.
Basn normale dnd iin damlacklar iindeki gaz hzla buharlar ve su ile yzeyetkin maddeden oluan kpk meydana gelir.
-
8/14/2019 KOZMETOLOJ DERS NOTU
28/38
28
Tra kpklerinde YEM kullanm nedenleri: Emlsiyonun fiziksel dayanklln arttrmak Kpn slatc zelliini iyiletirmek Kpk ve tra artklarnn suda dalmasn kolaylatrmak Cildin yumuamasn salamak
RNEK
Kpkl tra kremi forml: %
Stearik asit 38.8
Hindistan cevizi ya 9.7
Potasyum hidroksit 8.0
Sodyum hidroksit 1.6
Gliserin 11.6
Su 30.3
Esans k.m
Kpksz tra kremi (Frasz Uygulanan):
Kpksz tra kremleri ya/su tipi emlsiyon eklindedir. Yan su iersinde stearat
sabunu ile emlsiyon edilmesi suretiyle hazrlanrlar. Stearat kremlerine benzerler, fakat
bunlarda ya ve emlsifiyan miktar fazladr. Balca fonksiyonlar, cilt zerinde yumuatc
bir film tabakasoluturmaktadr.
Fra kullanlmad iin tra ilemi ksa zamanda gerekletirilebilir. Dk pH ya
sahip olduklar in ciltte tahri yapmazlar ve hassas kimseler tarafndan kullanlabilirler.
Yumuatc bir film oluturarak cildi yumuak tutar ve korurlar.
Dezavantajlar: Kpksz tra kremleri fazla kullanldklar iin, ekonomik deildir.
Ciltten uzaklatrlmalar biraz gtr ve baz kimseler iin yaldr. Bu tr kremler,
kullanlrken uygulamadan nce yz scak ve sabunla ykanarak sakal yumuatlmaldr.
Bunlar yzdeki nemi, sabun ve suyla yumuayan sakaln yumuakln, korurlar.
rnek:
Kpksz tra kremi: %
Stearik asit 22.00
Parafin likit 3.00
Trietanolamin 0.75
Metil p-hidroksi benzoat 0.15
Boraks 0.50
Lanolin 3.60
-
8/14/2019 KOZMETOLOJ DERS NOTU
29/38
29
Su 70.00
Esans k.m
Elektrikli trak makinas ile yaplan traa kuru tra denir. Sakaln kuru olmas gerekir. Terleme ile oluan tabaka yzden uzaklatrlmal Makine ile cilt arasndaki srtnme azaltlmaldr. Bu amala zelti, ubuk ya da toz eklinde rnler kullanlr.
Tra sonras preparatlar
Tra sonras uygulanan preparat, cildi canlandran, serinleten, kk tahrileri gideren
ve rahatlatan trlerdir. Farkl ekillerde formle edilebilirler.
a) Berrak losyonlar:
Alkoll losyonlar, tra sonras preparatlar arasnda en fazla kullanlan tr
oluturmaktadr. Bu tr bir preparatn hazrlanmasnda u hususlar gznnde bulundurulur:
1- Yeni tra olmu cilde rahatlk kazandrmak ve tahri yapmamak2- Serinletici, astrenjan ve antibakteryel etki gstermeli3- Yzde kalm sabunu ntralize etmelidir.Parfm dikkatle seilmelidir. Tahri ve hassasiyet yapmamaldr. Alkol, astrenjan etki
gsterir ve rahatlk hissi kazandrr.
Formle % 40-60 orannda etil alkol girer. Serinletici zellik vermesi iin % 0.005 -0.2
orannda mentol ilavesi yaplabilir. Borik, laktik ve benzoik asit gibi zayf asitlerin ilavesi ile
yzde kalm alkalilik ntralize edilebilir. Aluminyum ve inko tuzlar, fenol slfonatlar % 2
konsantrasyona kadar astrenjan etki salamak iin ilave edilebilir. Nemlendirici maddelerle,
yumuatc zellik kazandrabilir. Gliserin, propilen glikol ve sorbitol bu amala kullanlabilir.
Antiseptik etki iin, katerner amonyum bileikleri, halojenli fenol bileikleri kullanl yeri
bulmaktadr.
Genellikle basit kartrma ile hazrlanrlar. znmemi parfm uzaklatrmak iin,
karm 24 h Oode soutulur, szlr.
rnek:
Tra sonras preparat (=Alkoll losyon): %
Etil alkol (denatre) 50.0
Sorbitol (%70) 2.7
Parfm 0.5Mentol 0.1
-
8/14/2019 KOZMETOLOJ DERS NOTU
30/38
30
Borik asit 2.0
Su (demineralize) 44.9
b) Toz preparatlar
Tra sonras neden kullanlan bir dier preparat ekli de, tozlar oluturmaktadr. Bu
preparatlardan istenen zellikler kaygalk yapkanlk, absorplama kabiliyeti, rtme gc ve
renk vermesidir. Bu preparatlarda en fazla kullanlan maddeler arasnda talk, metalik
sabunlar, lipofilik maddeler, titanyum dioksit, manezyum ve inko oksitler, kaolin, niasta,
kalsiyum karbonat vardrb ayrca alkalilii ntralize etmek ve antibakteryel etki iin borik
asit, serinletici olarak mentolve kafur, astrenjan etkiyi salayan aluminyum ve inko tuzlar,
antiseptikler ve tedavi edici maddeler saylabilir.
Toz preparatlarn tra srasnda oluan kk izik ve yaralarn rtlmesi, Cildin parlamasnn nlenmesi gibi ek yararlar da vardr. Tra sonras rnlere, antienflamatuar madde ieren bitkisel karmlar, protein
hidrolizatlar, pantenol, asetil salisilik asit gibi maddeler eklenerek, tratan sonra
derinin bakmnda salayacak rnler hazrlanabilir.
Tra sonras tozu: %
Talk 80
Kaolin 10
inko stearat 5
Kalsiyum karbonat 3
Borik asit 2
Boya maddesi k.m
Parfm k.m
TER KOKULARINI GDEREN PREPARATLAR
Ter bezleri vcutta 2 cinstir.
1) Birinci eit (Eccrine) vcudun her yerine dalm olan ter bezleridir. Su gibi tersalgs yaparlar. Bu bezlerdeki salgnn % 90-99.5 miktar sudur. Ayrca terkibinde
anorganik maddeler maddeler vardr, pH 4-5.5 civarndadr, grevi vcudu
serinletmektedir.
-
8/14/2019 KOZMETOLOJ DERS NOTU
31/38
31
2) Cins (apocrine) Vcudun muayyen yerlerinde olan terbezleridir. (Koltuk alt,kulak, gs v.b) Bunlar genellikle kl foliklleri ile beraber bulunurlar. Salglar
beyaz gri st manzarasndadr. Bu salgnn vcut zerine kt zaman kokusu
yoktur. Cildin yzeyine knca, clit zerinde bulunan gram+bakterilerin tesiriyle
paralanarak istenmeyen koku verirler.
Bakteriler tarafndan meydana getirilen kokunun azaltlmas veya yok edilmesi eitli
yollarla yaplabilir.
1- Terlemenin nlenmesi ile; yani atropin gibi ilalar azdan alarak terbezlerininalmas nlenerek salanabilir. Bu tr preparatlar antiperspiranlardr. Sistemik
etkili olduklarndan, bir takm istenmeyen yan etkilere neden olabilirler. Bu
nedenle kullanmlarnda dikkatli olmaldr.
2- Terin deri yzne kmas nlenerek; bu ilem ter yollarnn tkanmasna yolaabileceinden tehlikelidir. Kozmetik antiperspiranlar teri bu trl
etkilediklerinden mikrop kapmaya yol aabilirler.
3- St. Corneuma kan terin ykanarak temizlenmesi ile4- Terin bakteriyolojik dekompozisyonunu (bakterileri uzaklatrarak, ldrerek veya
oalmalar nleyerek) azaltlarak,
5- irkin vcut kokularnn daha holar ile saklanmas ileEcrine bezlerinin salglarna yani terlemeye engel olan preparatlar antiperspiran
preparatlardr. Deodoranlar ise, apocrin ter bezlerinin salglarn dekompoze ederek, kt
koku oluturan bakterileri ortadan kaldrarak antibakteriyel etki gsteren ve istenmeyen
kokular gzel kokularla maskeleyen preparatlardr. Ekrin ter bezleri vcudun her yerine
dalm halde bulunurken, apokrin ter bezleri koltuk alt, kulak, gs, genital blge gibi
belirli yerlerde , genellikle kl foliklleri ile beraber bulunurlar. Her ikiside vcut yzeyine
ktnda steril ve kokusuzdur. Deri yzeyinde apokrin ter bezlerinden salglanan terin
bakteriyel dekompozisyonu sonucu istenmeyen ter kokusu oluur.
Bir deodoran preparatn sunumu, uygulama kolayl, kokusu, rengi ve etkinlii tketici
asndan nem tayan unsurlardr. Akif bileenleri ll, ekonomik ve kozmetik olarak
uygun bir ekilde verebilmek iin uygun tayc sistemin seilmesi gerekir. Aktif bileen,
seilen tayc sistemle geimli olmal, uzun saklama sresi boyunca stabil kalmal,
uygulamadan sonra taycdan salm kolay olmal ve taycnn adhesif zellii aktif
bileenin uygulama blgesinde istenen sre kalmasnsalayacak ekilde yeterli olmaldr. Bu
tip preparatlarda kullanlan aktif maddeler yle sralanr.Aluminyum bileikleri
-
8/14/2019 KOZMETOLOJ DERS NOTU
32/38
32
A12(SO4)3,aluminyum fenol slfat, aluminyum hidroksi klorr (A12(OH)5CI), sodyum
aluminyum klorohidroksi laktat (Na3A12(OH)5CI (CH3 CHOHCOO)3) Aluminyum alkolat
klorr (A1 (OR) C12 A1(OR)2C1) A12(OR)5C1) ve potasyum alum deodoran olarak
kullanlrlar. Zayf asitlerin aluminyum tuzlar kuvvetli antiperspiran deildirler. Fakat baka
maddelerle birlikte kullanlabilirler. Aluminyum tuzlarnn deodoran olarak
skullanlmamalarnn nedeni, ar asidik olmalardr. (pH 1.5-3), bu pH deriyi irrite eder ve
kumalar asit pH gsteren tutarla temas eder. Asit pH gsteren tuzlarla temas eden
elbiselerde tlenince almalar grlr. Bu durum bilhassa koyu renkli elbiselerde, keten,
naylon ve dier sentetik kumalarda ok belirgin olarak ortaya kar. Bu nedenle aluminyum
tuzlarnn iine tampon olarak aluminyum format, asetamid ve re konulabilir.
Aluminyum bileiklerinin antiperspiran etkisi, terin deri yzeyine kmasn
nlemeleri eklindedir. Bunun, aluminyum tuzlarnn, deri proteinlerini ktrmeleri sonucu
olduu sanlmsa de, proteinleri ktren, tanen ve slfosalisilik asit gibi dier maddelerin
antiperspiran etkilerinin olmad gzlenmitir.
Aluminyum tuzlarnn antiperspiran etkenlii hakkndaki ikinci hipotez terleme
kanalnn ucundaki elektronegatif yk ntralize eden elekropozitif deerdeki maddelerin
terin dar kmasn salayan potansiyel etken ortadan kaldrmalardr.
zetlemek gerekirse aluminyum tuzlar
a) Terin ter bezlerinden deri yzeyine akmalarn nleyerek,b) Teri dekompoze eden mikroorganizmalar ldrerek,c) Terin paralanmas sonucu aa kan bir takm pis kokulu yan rnleri
balayarak, etki gsterirler.
d) Doruluu henz kantlanmam dier bir etkileri ise aluminyumun kandamarlarn sktrarak, ter ifrazatn nlemesidir.
Zirkonyum Tuzlar
Zirkonyum tuzlar da aluminyum bileikleri gibi 1900 lerden beri kullanlmaktadr.
bunlardan en nmelisi sodyum zirkonyum laktattr. Bu maddenin pH s 6,5-10.5 arasnda
deiir. Antiperspiran etkisinin ya asitleri ve dieik organik bileiklerle kompleks yaparak
olduu sanlmaktadr.
Zirkonyum tuzlar, aluminyum tuzlar ile birlikte kullanlabilirler. Bu tuzlarn
antiperspiren etkisi, aluminyum tuzlarnun antiperspiran etkisinden fazladr, fakat zirkonyum
tuzlarna her bnye tolerans gsteremez.
Nadir Toprak Alkaliler
-
8/14/2019 KOZMETOLOJ DERS NOTU
33/38
33
Bu snf maddeler arasnda (aluminyum ve zirkonyumdan daha kuvvetli antiperspiran
etki gsteren) Lantanum ve Serium tuzlar saylabilir.
Katyonik yzey aktifler
Katerner amonyum tuzlar, bakteriler tarafndan meydana getirilen bozulmay
nleyerek deodoran etki gsterirler. Bu grupta hekzaklorofen dier bakterisidler arasndan en
ok kullanlandr. Bakterisit zellikte deodoran etken maddesinin deriye iyi yapmas istenir.
Dier maddeler
Gramisidin, neomisin, basitrasin, klortetrasiklin gibi anti.iyotiklerin deodoran etkileri
her ne kadar iyi ise de, bu maddeler, deride duyarllk ve alerji yaptklarndan gnmzde
kullanlmamaktadrlar. Bunun yerine inko tuzlar, ZnO, inko peroksit, borik asit, benzoik
asit, hekzamin, oksikinolin gibi antiseptikler antiperspiran olarak kullanlmlardr.
Baz klorofil fraksiyonlar oral yoldan alnarak, koltuk alt terlemelerinin azaltld
grlmtr. Fakat, klorofil bileiklerinin deodoran etki gsterebilen konsantrasyonu
elbiselerde yeil renk yapmaktadr. Bu nedenle ilk kez bulunduklarnda byk bir olay
yaratmlarsa da, gnmzde deodoran olarak kullanlmamaktadrlar.
Enzim inhibitrleridebu amala kullanlan maddeler arasnda saylmaktadr.
Iyon deitirici reineler:
Terin paralanmasndan sonra ortaya kan pis kokulu uucu maddeleri balayarak
kokunun ortaya kmasn nlerler. Bu amala kullanlan reineler, bazik karakterli XE-98 ve
IRA-410 ve katyonik iyon deitirici reinelerden (asidik) XE-64 ve IR-112 dir.
R karmlar % 20 orannda kullanldklarnda, koltuk alt kokusunun 12-48 saat
kesmekte olan reine bileimleri:
XE 98 + XE 64 IRA-410 + XE-64
XE 98 + IR-112 IRA-410 + IR-112 eklinde verilmektedir.
Deodoran preparatlar
Krem deodoran: Klorlu fenol bileikleri, hegzaklerofen, gliserin monostearat, stearik
asit, setil alkol, isopropil miristat, potasyum hidroksit ve eterjik ya ihtive eder.
Toz deodoran: Talk, kalsiyum karbonat, borik asit, inko oksit, inko fenol slfanat,
hegzaklorofen ve eterik ya ierir.
Likit ve ubuk tipindeki preparatlar: Katyonik yapya sahip maddeler, lauril ve setil
pridinyum klorrler, alkildimetil benzil amonyum klorr ve en ok hekzaklorofen, inko fenol
sulfanat, tetramentil tiuram dislfit, iyon deitirici reineler kullanlr. ubuk ekli yine
alkoll zeltiye jel oluturan maddeler ilavesiyle yaplr. Krem tipi olanlar y/s tipindeemlsiyonlardr. Yal faz oran % 15-25 arasnda deiir. Toksik olmamal ve vcut
-
8/14/2019 KOZMETOLOJ DERS NOTU
34/38
34
metabolizmasna tesir etmemeli, dermatolojik olarak zararsz olmal ve hassasiyet meydana
getirmemelidir. ubuk deodoranlar deformasyona kar dayankl, kat preparatlardr. Ayn
zamanda orta derecede bir kuvvet uygulandnda kolayca uygulanabilmelidirler. Sabun-
glikol-jel sistemleri ile bu zellikleri elde etmek mmkndr. Dk molekl arlkl
glikoller ve gliserin, sodyum stearat (sabun) varlnda berrak, effaf bir jel olutururlar.
Aerosol deodoranlar: Aerosol ve spreylerde aktif bileen, propellan gibi svlatrlm gaz ile
aerosol veya sprey kutusunda, basn altnda homojen bir zelti oluturacak ekilde
kartrlr. Deodoran spreylerin ou kutunun %20-60 n kapsayacak ekilde hazrlanan aktif
bileenin alkoll zeltileridir. Propellan gaz olarak propan, butan, izubutan gibi
hidrokarbonlar, dimetil eter kullanlabilir. evreye olan zararlar nedeniyle
kloroflorohidrokarbonlar kullanlmamaktadr. Alkoll preparatlar uygulandklarnda
serinletici etki nedeniyle tazelik ve rahatlama salarlar. Yksek oranda propellan ile yal
tayc ieren deodoranlarda bulunmaktadr. Sprey deodoranlar, su ierii %10-70 olan sulu
alkoll zeltilerdir. Suyun oran arttka aktif bileenlerin ve esanslarn znrl
azalacandan znrl arttran maddeler ve emlgatrler kullanlmaldr. Ayrca effaf ya
da yar effaf kaplarda sunulan rnlerin ktan korunmas iin stabilizatr maddeler
eklenmelidir.
Roll-on deodoranlar : Tayc ksm bataki dnen topla temas salayarak, etkin bir
uygulama gerekletirecek ekilde yeterli viskoziteye sahip olmaldr. Bu nedenle jel tipi
preparatlar ve farkl viskoziteye sahip y/s emlsiyonlar kullanlr. Jel tipi formlasyonlar
aktif bileik ve polimer maddeler ile sellloz, bentonit gibi ime ajanlar ieren ieren sulu
alkoll zeltilerdir.
Deodoranlarn etkilerinin deerlendirilmesi:
n-vivo test (Koklama testi );Gnll kiinin koltuk alt blgesine test preparat ve bir kontrol
preparat bir hafta sreyle uygulanr. Her iki blgede koku younluuna gre 1-6 arasnda
numaralandrlr. Toplanan veriler istatistiksel olarak deerlendirilir.
Mikrobiyolojik yntemler; Mikrobiyolojik yntemler kullanlarak antibakteriyel aktivite
tayini yaplabilir. Bu yntemler deodorann etkinliini deerlendirmemekle beraber yeni
bileikler ve formlasyonlar gelitirmek iin bilgi verir. Zon inhibisyon testi gibi difzyon
yntemleri kullanlr. Ayrca gram (+) deri bakterilerini temsil eden bir bakteri retilir ve
bakteriye deodaran aktif maddesi ieren beslenme uygulayarak byme grafii
deerlendirilir.
Buhar basncnn llmesi(Head space yntemi); Aktif bileenin buhar basncn drcetkisini lmek iin koku maddesi ile absorban madde kapal bir kapta kontroll koullarda
-
8/14/2019 KOZMETOLOJ DERS NOTU
35/38
35
kartrlr. Gaz kromatografisi ile gaz halindeki her bir bileenin denge halindeki buhar
basnc llr ve ilem grmemi madde ile karlatrlr.
Panel testi ;Deodoran preparatlarn deerlendirmek amacyla kullanlan bir tketici testidir.
Etkinliin yansra koku etkileri, deri geimlilii, deri bakm zellikleri, tazelik hissi,
kozmetik zellikler, uygulama kolayl gibi zellikler asndan da incelenir. Soru sorma ya
da anket yapma yoluyla alnan cevaplar toplanr ve istatistiksel olarak deerlendirilir.
Deodorann etkinlii, spesifik zelliklerinin ve kiiye zel faktrlerin eit olarak
deerlendirilmesi ile saptanr. Antibakteriyel zellikleri, kokusu ve istenmeyen kokuyu
kontrol etme yetenei tek tek deil birlikte incelenmelidir. Ayrca formlasyon, uygulama
ekli, deri floras ve apokrin ter bezleri tarafndan oluturulan kokunun tipi ve miktarnn
yansra hava artlar, diyet, fiziksel ve fizyolojik artlar, giyinme ekli, kullanm sresi ve
kiisel vcut bakm alkanlklar da deerlendirilmelidir.
Deodoranlar zellikle koku maddelerine kar duyarl olan kiilerde dermatitlere neden
olabilen preparatlardr. Bu nedenle deodoranlarda kullanlan koku maddelerinin tek tek veya
karm halinde analizleri yaplmal, duyarlk oluturup oluturmad saptanmaldr.
Deodoran kullanm hibir zaman banyo ve duun yerine gemez, sadece salanan temizlik
ve tazelik hissinin srmesini salar. Her artta etkin olan bir deodoran formlasyonu elde
edilemeyeceinden farkl derecelerde etkinlik gsteren bir rn istenir. Sonu olarak bir
deodorann etkinliinin derecesi kullanan kiinin kendi zelliklerine, duyarlna ve tolerans
derecesine gre verecei bir karardr.
Stabilite
Dier kozmetik rnlerde olduu gibi deodoranlarnda da raf mrnn 30 ay olmas istenir.
Bunun anlamda, rnn bu sre iinde etkinliinde, fonksiyonlarnda, kokusunda,
grnnde, ambalajnda bir deiiklik olmayacak, toksik zellik gstermeyecektir.
Bileimdeki maddelerin birbiriyle, evresel faktrlerle (oksidasyon, uucu maddelerin
difzyonu) ve ambalaj materyali ile etkilemelerinin preparatta bozulmalara neden olaca
unutulmamaldr. Bu tr etkileimler sonucunda preparatn etkinlii giderek azalr ve bir
noktadan sonra kabul edilemez dzeye varr. Aktif bileenler, yardmc bileenler ve
zcler, kromatografik ve spektroskopik yntemlerle kalitatif ve kantitatif olarak analiz
edilmelidir.
Krem deodoran ubuk deodoran
Hekzaklorofen 0.5 Stearik asit 6
Gliseril monosterat 10 A EtOH 64.75
Steraik asit 4 NaOH 1
-
8/14/2019 KOZMETOLOJ DERS NOTU
36/38
36
Setil alkol 2 B Su 5
sopr.miristat 4 Hekzaklorofen 0.25
KOH 1 C Propilen glikol 2
Su 66.5 Parfm 3
Propilen glikol 12 EtOH 18
Parfm k.m
Deodorat raflara konduktan sonra 30 ay boyunca etkinlik, koku, ambalaj ve
grnnde deiiklik olmamas istenir.
Antiperspiran preparatlar
Bu preparatlar likit veya ubuk (Stick) krem, losyon, toz eklinde hazrlanrlar. Likit
olanlar astrenjan bir tuzun sulu veya alkoll zeltisi eklinde olabilirler. Bu preparatlar
pskrtlerek uyguland gibi bilyal ielerde de kullanlr. Byle uygulanan zeltilere
uygulama esnasnda akmayacak hale getirmek iin sellloz trevleri veya anorganik silikatlar
ilave edilerek vizkoz hale getirirler. Jel ya da y/s emlsiyon eklinde hazrlanrlar.
ubuk ekilnde olanlar ise alkolik bir zeltiye jel meydana getiren madde ilavesiyle
hazrlanr. Bu madde sodyum stearattr. Kremler stearat kremleri halindedir. Aside dayanklk
hale getirilmi gliserin monostearatla istenilen ekilde kremler hazrlanabilir.
Aerosol eklindeki antiperspiranlar ise kullanm kolayl ve hijyen gibi nedenlerle
alclar tarfndan ok tercih edilen rnlerdir. zellikle florokarbon propellan sistemlerinin
yerini hidrokarbonlarn almas ve ayn sprey sresinde ayn miktar aktif bileenin aa
kmasn salayan sistemlerin gelitirilmesi ile formlasyon ve ambalajda yaplan
iyiletirmeler sonunda azalan kullanmlar tekrar artmtr.
Uygulama ve etkileri
Aktif bileenin astrenjan ve protein ktrc etkisinden faydalanarak hazrlanrlar. Ter ak,
ter bezlerinin ularnn tkanmas ve kullanlan asit tuzlarnn bakterilerin bymesini inhibe
etmesi ile engellenir (antibakteriyel etki). Bu nedenle etkin bir antiperspiran a yn zamanda bir
deodoran olarakta kabul edilir. Fakat bir deodoran antiperspiran olarak kabul edilemez.
Antiperspiran bir preparat ile terleme %20-60 azaltlr ve etkisi birka gnlk kullanmdan
sonra artar. Dzenli kullanlmaya devam edildii srece etkiayn dzeyde kalr.
Etkilerinin deerlendirilmesi
Terlemeyi engelleme etkilerini deerlendirmede kullanlan kolay, tekrarlanabilir sonular
veren iki esas yntem vardr.
Gravimetrik yntem; Deneme yaplacak kiinin bir taraftaki koltuk alt blgesine preparatuygulanr, dier tarafa ise uygulanmaz. Absorban pamuklu bir ped tartlarak koltuk altna
-
8/14/2019 KOZMETOLOJ DERS NOTU
37/38
37
yerletirilir. Terlemeyi uyaracak scaklktaki, rnein 40C, %50-60 relatif nem ieren bir
ortamda, belirli bir sre, yaklak 40 dakika, bekletildikten sonra pedler alnarak tartlr. Her
iki ped arasndaki farktan yararlanarak, relatif olarak terlemeyi engelleme yzdesi bulunur.
Transepidermal su kaybnn llmesi (TEWL);Bu yntemle deriye yerletirilen bir lmodacndan geen hava akm iindeki su buhar miktar llr.
Ter kokularn gidermek amacyla kullanlan deodoran preparatlarnn yansra kiilerin
kendisiyle ve vcut bakmyla daha ok ilgilenmesi sonucunda, temizleme ve bakm amacyla
yeni ve zel rnlere gereksinim domutur. Ayak deodoranlar ve vajinal deodoranlar bu
gereksinimlere cevap veren rnler olarak kullanm alan bulmulardr (Bremer H, 1991).
Antiperspiran krem Antiperspiran ubuk
Gliseril monostearat 16 -Sodyum aluminyum klor hidroksi
Balk nefsi 5 laklat kompleksi % 10 lk z. 50
Sodyum lauril slfat 1.5 -Etil alkol 12
Propilen glikol 5 -Propilen glikol 3
Su 49 -Sodyumstearat 6
TiO2 0.5 -Parfm k.m.
re 5
Al2(SO4)3 18
Parfm k.m
-
8/14/2019 KOZMETOLOJ DERS NOTU
38/38