CĐHẢ SỌ NÃO:

KỸTHUẬT,GIẢI PHẪU,

CHỈ ĐỊNH

BS NGUYỄN QUANG TRỌNGBS HÀ THỊ THANH TUYỀNBS NGUYỄN QUÝ KHOÁNG

DÀN BÀI

ĐẠI CƯƠNG

NGUYÊN LÝ VÀ KỸ THUẬT CHỤP CT

GiẢI PHẪU HÌNH ẢNH

ƯU VÀ NHƯỢC ĐiỂM CỦA CT CÙNG CÁC CHỈ ĐỊNH

X QUANG

ĐẠI CƯƠNG

Vertebral Artery Basilar Artery

right internal carotid artery.

anterior cerebral

middle cerebral

CT

MRI

01/11/2014 8

VÀI DÒNG LỊCH SỬ

1895: Roentgen khám phá ra tia X.

1972: Hounsfield phát minh ra máy CT scanner.

1979: Hounsfield và Cormack nhận giải Nobel Y học.

1980: Lauterbur và Damadian chế ra máy MRI.

1988: Ra đời thế hệ CT xoắn ốc.

1992: Ra đời thế hệ CT đa lát cắt (MSCT) còn gọi là

CT đa dãy detectors (MDCT).

01/11/2014 9

ROENTGEN HOUNSFIELD

LAUTERBUR

CT= COMPUTED TOMOGRAPHY

( TOMOS= SECTION= CẮT LỚP)

01/11/2014 12

NGUYÊN LÝMÁY CT CỔ ĐIỂN - CONVENTIONAL CT

Máy gồm một đầu phát

tia X và bộ phận cảm

nhận (detector).

Thực hiện các lát cắt

giống như hình ảnh ta

cắt lát một bánh mì gối.

CÁC THÀNH PHẦN CỦA

MỘT MÁY CT

GANTRY

TABLE/COUCHCOMPUTER

CONSOLE

HEÄ THOÁNG MAÙY CT

-Heä thoáng ño: giöôøng (baøn) + khung maùy (gantry /

statif = ñaàu ñeøn + detectors)

- Ñaàu ñeøn nghieâng theo cô quan caàn khaûo saùt

- Chieàu daøy laùt caét 1 - 5 - 10mm

-Heä thoáng xöû lyù döõ lieäu: maùy vi tính + phaàn meàm

-Heä thoáng hieån thò hình aûnh (console): maøn hình,

baøn phím : cho thaáy hình aûnh ôû nhöõng ñaäm ñoä

khaùc nhau, kích thöôùc khaùc nhau.

- Phöông tieän ghi döõ lieäu: film, baêng töø, ñóa töø,CD.

MÁY CT SCANNER

GANTRY

TABLE/COUCH

01/11/2014 16

NGUYÊN LÝ CỦA CT

Jonas Rydberg, MD et al. Multisection CT: Scanning Techniques and Clinical Applications.

Radiographics. 2000;20:1787-1806

01/11/2014 17

NGUYÊN LÝMÁY CT CỔ ĐIỂN - CONVENTIONAL CT

Đầu phát tia X và bộ phận cảm nhận (detector) quay

trên một mặt phẳng cố định, sau đó bệnh nhân di

chuyển khi máy không phát tia.

Caùch taùi taïo hình aûnh

Ñaàu ñeøn phaùt tia vaø boä phaän cảm nhận (detectors)

gaén keát vôùi nhau vaø seõ di chuyeån theo qui ñònh

Detectors tieáp nhaän moät loaït caùc ño ñaïc “söï giaûm

cöôøng ñoä chuøm tia X” (hệ số hấp thu)sau khi tia X

quét qua moät laùt caét cô theå (theo nhieàu höôùng khaùc

nhau cuûa cuøng 1 laùt caét)

Maùy vi tính chuyeån caùc heä soá haáp thu ôû moät laùt caét

sang hình aûnh cuûa laùt caét ñoù

Nguyeân taéc cuûa söï taùi taïo hình aûnh kyõ thuaät soá

töông töï nhö caùch tính caùc con soá chöùa trong moät

ma traän

CÁCH THU THẬP DỮ LIỆU

Söï phoái hôïp

giöõa phaân giaûi

trong khoâng gian

vaø phaân giaûi heä

soá haáp thu ñeå

taïo ra hình aûnh

Xaùc ñònh heä soá haáp thu tuyeán tính

Nguyeân lyù tính toaùn theo ma traän

Caùch taùi taïo hình aûnh

Tuøy theo caùc con soá ôû ngoaïi vi cuûa söï haáp thu tia

maø boä phaän tieáp nhaän ño ñöôïc, maùy tính seõ tính

söï khaùc bieät veà ñaäm ñoä cuûa töøng ñôn vò theå tích

(voxel) maø tia X xuyeân qua.

Voxel: ñôn vò theå tích

Caùc maùy hieän nay coù 256 x 256 = 65 536, 512 x

512 = 262 144, 1024 x 1024 voxel

Pixel: dieän tích caên baûn cuûa voxel < 1mm2

Maùy 512 x 512: pixel khoaûng 0,2 x 0,2mm

Ñoä daøy laùt caét: 1 – 10mm tuøy maùy, vuøng khaûo saùt

01/11/2014 24

NGUYÊN LÝMÁY CT CỔ ĐIỂN - CONVENTIONAL CT

Joseph K.T.Lee. Lee computed body tomography with MRI correlation. 1998

MA TRẬN (MATRIX) ảnh hưởng

ĐỘ NÉT CỦA HÌNH CT

80 X 80

PIXELS

6400

512 X 512

PIXELS

262144

512 X 512

PIXELS

262144

SO SÁNH HÌNH VỚI

MA TRẬN KHÁC NHAU

80 x 80 512 x 512

TÁI TẠO HÌNH 3D

01/11/2014 29

CONVENTIONAL AND SPIRAL / HELICAL CT

Đầu phát tia X và bộ phận cảm nhận quay trên một

mặt phẳng cố định, bệnh nhân di chuyển trong khi

máy đang phát tia, rút ngắn thời gian khảo sát.

01/11/2014

NGUYÊN LÝ

MÁY CT ĐA LÁT CẮT - MULTISLICE CT

Multislice CT = Multidetector CT.

Dựa trên nguyên lý của CT xoắn ốc, nhưng thay vì

1 dãy detectors (bộ phận cảm nhận), người ta thay

bằng nhiều dãy detectors.

01/11/2014 31

01/11/2014 32

Máy MSCT 4 giảm thời gian khảo sát xuống 8 lần so

với máy Spiral CT.

Jonas Rydberg, MD et al. Multisection CT: Scanning Techniques and Clinical Applications.

Radiographics. 2000;20:1787-1806

LAÁY MOÁC CHO CAÙC LAÙT CAÉT

- Scanogram hay scout-view hay mode radio : hình

thaúng (face)hay hình nghiêng

- Định ranh giôùi vuøng khaûo saùt (tuøy beänh lyù caàn tìm)

- Định ñoä daøy laùt caét (tuøy kích thöôùc cuûa caáu truùc

giaûi phaãu muoán khaûo saùt)

- Định khoaûng caùch giöõa caùc laùt caét

- Định ñoä nghieâng cuûa heä thoáng ñaàu ñeøn

-Coù theå taùi taïo hình 2D (coronal / sagittal) hay 3D

töø hình axial ban ñaàu

ACA

ACM

ACP

KỸ THUẬT CHỤP CẮT LỚP ĐiỆN TOÁN

HÌNH CÁC LÁT CẮT DẪN ĐƯỜNG (SCOUT VIEW)

BẬC THANG ĐỘ XÁM

(GRAY SCALE)

+ 1000

-1000

Thang xaùm HOUNSFIELD

+1000 xöông ñaëc +200 voâi hoùa nheï

tuyeán tuøng, ñaùm roái

maùu tuï cuõ

+70 +50 : maùu môùi

+50 +35: chaát xaùm

+200 +35 +25: chaát traéng

+ 25 +10: phuø, hoaïi töû

O nước +10 0 : dòch naõo tuûy

- 200 -10

caùc caáu truùc môõ

- 1000 khoâng khí -200

CT HOUNSFIELD UNIT

1000 5

XƯƠNGNƯỚC

CT HOUNSFIELD UNIT

- 500-100

KHÍ (HƠI)MỠ

THANG XAÙM HOUNSFIELD – CÖÛA SOÅ

-Ñôn vò Hounsfield (HU) : ño ñaäm ñoä caùc caáu truùc

-Maùy coù theå ghi nhaän ñöôïc

- 1000 HU (khí) ñeán + 1000 HU (xöông ñaëc)

0 laø ñaäm ñoä cuûa nuôùc

-Bình thöôøng maét ngöôøi chæ phaân bieät ñöôïc khoaûng

20 möùc ñoä xaùm khaùc nhau

-Khaùi nieäm cöûa soå (window)

. trung taâm cöûa soå (level - WL): ñaäm ñoä trung bình

cuûa caáu truùc caàn khaûo saùt

. ñoä roäng cöûa soå (width – WW): khoaûng thaáy roõ

Ñaäm ñoä bình thöôøng cuûa moät soá moâ

- Voû xöông + 300 ñeán + 1000 HU

- Tuûy xöông + 180 + 250

- Maïch maùu coù caûn quang + 80 + 120

- Maïch maùu khoâng caûn quang + 35 + 40

- Chaát traéng naõo + 30 + 35

- Chaát xaùm naõo + 45 + 50

- Maùu töôi, cuïc maùu ñoâng + 50 + 90

- Dòch cuûa nang ñôn thuaàn + 5 + 25

- Dòch naõo - tuûy 0 + 8

- Nöôùc (qui öôùc) 0

- Môõ - 20 - 100

- Khí - 1000

- Voâi hoùa + 80 + 200

Cöûa soå : vuøng quan taâm

Level : caáu truùc maø ta quan taâm

Window : ñoä roäng cuûa cöûa soå

Cöûa soå xöông: 300 / 1200

Cöûa soå hoá sau: 40 / 200

Cöûa soå treân leàu: 40 / 100

Cöûa soå soï maët: 50 / 200

Cöûa soå hoác maét: -10 - +10 / 200 - 250

CỬA SỔ MÔ MỀM

W=80, L=35

CỬA SỔ XƯƠNG

W=1200,L=300

GiẢI PHẪU SỌ NÃO SO SÁNH VỚI HÌNH ẢNH CT VÀ MRI

ƯU VÀ NHƯỢC ĐiỂM CỦA CT

ƯU ĐiỂM- nhanh

- coù saün nhieàu nôi

- giaù caû chaáp nhaän ñöôïc

- phaùt hieän ñöôïc nhieàu beänh lyù

CT ñöôïc coi laø xeùt nghieäm ñeå xoay xôû

(examen de deùbrouillage)

- ít choáng chæ ñònh

- ñaùnh giaù xöông, voâi hoùa raát toát

CHOÁNG CHÆ ÑÒNH TÖÔNG ÑOÁI

- caàn tieâm thuoác töông phaûn (contrast)

ôû ngöôøi coù tieàn caên dò öùng vôùi iod, suy

thaän.

CAÙC KHOÙ KHAÊN

- neáu ñöôïc, traùnh 3 thaùng ñaàu cuûa thai

kyø

- beänh nhaân caàn naèm yeân (treû con,

beänh nhaân vaät vaõ caàn phaûi cho thuoác

an thaàn hay thuoác nguû)

HAÏN CHEÁ

- Beänh lyù hoá sau: nhieàu tröôøng hôïp khoù phaân

ñònh chính xaùc caùc caáu truùc giaûi phaãu

- Moät soá beänh lyù naõo coù theå khoâng phaùt hieän

ñöôïc: nhoài maùu naõo sôùm, u maïch daïng hang

(cavernous angioma), xô cöùng nhieàu nôi

(multiple sclerosis), sang thöông nhoû, moät soá

sang thöông nhieãm truøng

- Khoâng ñaùnh giaù ñöôïc thöông toån tuûy tröïc

tieáp (caàn myeloCT hay caûn quang tónh maïch

- Khoâng theå thöïc hieän laùt caét sagittal tröïc tieáp

ñöôïc nhưng lát cắt coronal thì được, đăc biệt đối

với các xoang mặt.

CÁC CHÆ ÑÒNH CỦA CT

(TRONG BEÄNH LYÙ SOÏ NAÕO)

. Chaán thöông soï naõo

. Tai bieán maïch maùu naõo

. U naõo

. Nhieãm truøng thaàn kinh

. Dò daïng naõo baåm sinh

Chaán thöông soï naõo

1- Phaùt hieän thöông toån hoá sau

2- Phaùt hieän thöông toån ôû moïi vò trí

trong soï, thöông toån nhieàu nôi, caû hai

baùn caàu

3- Phaùt hieän nhieàu loaïi thöông toån

phoái hôïp (giuùp coù höôùng xöû trí thích

hôïp)

4- Phaùt hieän ñöôïc caùc thöông toån nhoû

khoâng gaây hieäu öùng choaùn choã

5- Theo doõi dieãn tieán, keát quaû ñieàu trò

Tai bieán maïch maùu naõo

1- xaùc ñònh coù TBMMN, loaïi TBMMN (xuaát

huyeát hoặc nhoài maùu naõo)

2- vò trí, möùc ñoä lan roäng cuûa thöông toån töø ñoù

ñaùnh giaù ñoä naëng cuûa thöông toån

3- nguyeân nhaân cuûa TBMMN (do beänh ñoäng

maïch , dò daïng maïch maùu , beänh huyeát hoïc) giuùp

höôùng daãn phöông phaùp ñieàu trò.

4-theo doõi dieãn tieán beänh

U naõo

1- xaùc ñònh coù khoái choaùn choã

2- xaùc ñònh vò trí, kích thöôùc, ñoä lan roäng,

baûn chaát cuûa u, aûnh höôûng caùc caáu truùc

laân caän. Töø ñoù quyeát ñònh moå hay khoâng

moå, phương phaùp moå, nguy cô khi moå.

Nhieãm truøng thaàn kinh

- aùp xe naõo, tuï muû döôùi maøng cöùng

- vieâm maøng naõo, lao maøng naõo – naõo

- nhieãm kyù sinh truøng

- nhieãm viruùt

- bieán chöùng cuûa nhieãm truøng thaàn kinh:

traøn dòch naõo thaát, vieâm naõo thaát

Dò daïng naõo baåm sinh

- traøn dòch naõo thaát

- caùc baát thöôøng veà hình thaùi, caáu truùc

naõo trong quaù trình phaùt trieån baøo thai

18/05/2013 39

XIN CẢM ƠN QUÝ ANH CHỊ ĐÃ THEO DÕI