PSZ 19:16 (Pind. 1/97)

UNIVERSITI TEKNOLOGI MALAYSIA ♦ CATATAN: * Potong yang tidak berkenaan. ** Jika tesis ini SULIT atau TERHAD, sila lampirkan surat daripada pihak berkuasa/organisasi berkenaan dengan menyatakan sekali sebab dan tempoh tesis ini perlu dikelaskan sebagai SULIT atau TERHAD.

Tesis dimaksudkan sebagai tesis bagi Ijazah Doktor Falsafah dan Sarjana secara penyelidikan, atau disertasi bagai pengajian secara kerja kursus dan penyelidikan, atau Laporan Projek Sarjana Muda (PSM).

BORANG PENGESAHAN STATUS TESIS

JUDUL: PEMBANGUNAN OBJEK PEMBELAJARAN DIGITAL BAGI TOPIK

PRINSIP-PRINSIP REKABENTUK BERDASARKAN STRATEGI

PEMBELAJARAN AKTIF

SESI PENGAJIAN: 2005/2006 Saya : PAULINA BINTI HENRY _________

(HURUF BESAR) mengaku membenarkan tesis (PSM/Sarjana/Doktor Falsafah)* ini disimpan di Perpustakaan Universiti Teknologi Malaysia dengan syarat-syarat kegunaan seperti berikut: 1. Tesis adalah hakmilik Universiti Teknologi Malaysia. 2. Perpustakaan Universiti Teknologi Malaysia dibenarkan membuat salinan untuk tujuan pengajian sahaja. 3. Perpustakaan dibenarkan membuat salinan tesis ini sebagai bahan pertukaran antara institusi pengajian tinggi. 4. **Sila tandakan ( ) (Mengandungi maklumat yang berdarjah keselamatan atau kepentingan Malaysia seperti yang termaktub di dalam AKTA RAHSIA RASMI 1972) (Mengandungi maklumat TERHAD yang telah ditentukan oleh organisasi/badan di mana penyelidikan dijalankan)

TIDAK TERHAD

Disahkan oleh

(TANDATANGAN PENULIS) (TANDATANGAN PENYELIA)

Alamat Tetap: KG MANDURING, DR. JAMALLUDIN HJ. HARUN P/S 103 KANIBONGAN Nama Penyelia 89108 KOTA MARUDU, SABAH Tarikh : 26 APRIL 2006 Tarikh : 26 APRIL 2006

SULIT

TERHAD

“Saya akui bahawa saya telah membaca karya ini dan pada pandangan saya karya ini

adalah memadai dari segi skop dan kualiti untuk tujuan penganugerahan

Ijazah Sarjana Muda Sains dan Komputer Serta Pendidikan (Fizik)”.

Tandatangan : Nama Penyelia : DR. JAMALLUDIN HJ. HARUN Tarikh : 26 APRIL 2006

PEMBANGUNAN OBJEK PEMBELAJARAN DIGITAL BAGI TOPIK PRINSIP-

PRINSIP REKABENTUK BERDASARKAN STRATEGI PEMBELAJARAN AKTIF

PAULINA BINTI HENRY

Laporan projek ini dikemukakan sebagai memenuhi sebahagian daripada syarat

penganugerahan Ijazah Sarjana Muda Sains dan Komputer serta Pendidikan (Fizik)

Fakulti Pendidikan

Universiti Teknologi Malaysia

APRIL 2006

ii

“Saya akui karya ini “Pembangunan Objek Pembelajaran Digital Bagi Topik

Prinsip-Prinsip Rekabentuk Berdasarkan Strategi Pembelajaran Aktif” adalah hasil

kerja saya sendiri kecuali nukilan dan ringkasan yang tiap-tiap satunya telah saya

jelaskan sumbernya.”

Tandatangan : Nama Penulis : PAULINA BINTI HENRY Tarikh : 25 APRIL 2006

iii

Istimewa buat

Ganesh, Jonathan, Papa, Mama, Dinda, Ujik, Mimi dan Indong

iv

PENGHARGAAN

Dalam menyiapkan Projek Sarjana Muda ini, ramai individu yang terlibat

sama ada secara langsung mahupun tidak langsung. Malahan beberapa individu

tertentu telah menyumbangkan idea serta pemahaman yang mendalam berkenaan

projek ini. Pertama sekali saya ini memberikan penghargaan yang tidak terhingga

kepada penyelia projek saya iaitu Dr. Jamalludin Hj. Harun yang sememangnya

dikenali sebagai seorang yang amat berdedikasi dalam apa pun yang beliau lakukan.

Bimbingan serta tunjuk ajar yang beliau berikan begitu banyak membantu saya

dalam menyiapkan projek ini.

Saya juga menghargai persahabatan serta bermacam jenis bantuan dan

pertolongan daripada rakan seperjuangan Nurul Hadyani Ahmad, Irwan Shah Mohd

Ghani, Noraslinda Karnain dan Fadhliatun Suhaili. Tidak lupa juga kepada keluarga

CCC Taman Universiti serta keluarga saya yang tercinta yang banyak menyokong

saya dalam doa dan iman mereka.

v

ABSTRACT

A digital learning object (DLO) was developed to minimise the problems

occurred in providing common learning materials. The problems stated here are time

and cost consuming development of a complete course for the whole subject. To

overcome this kind of problem, DLO was a choice because of its small attribute

therefore time and cost effective in development. Besides, this DLO was applied in

web environments that support active learning strategy. The developed DLO was a

reusable, discrete learning experience, interactive and objective-based learning

material. This DLO was aimed to present learning activities based on active learning

strategy for the topic of Principles of Design. The target audience for this OPD were

students from Faculty of Educations in Universiti Teknologi Malaysia and also those

students who were taking courses related to design.

vi

ABSTRAK

Suatu objek pembelajaran digital (OPD) telah dibangunkan bagi mengatasi

beberapa masalah-masalah dalam menyediakan bahan-bahan pembelajaran. Antara

masalah-masalah yang dimaksudkan adalah pembangunan suatu perisian lengkap

bagi keseluruhan mata pelajaran adalah sukar dengan mengambil masa yang lama

serta kos yang tinggi. Oleh itu, untuk mengatasi masalah ini maka OPD dipilih

kerana pembangunannya yang mudah iaitu masa yang singkat serta kos yang lebih

rendah. Tambahan pula, OPD yang dibangunkan diaplikasikan dalam laman web di

mana seterusnya menyokong strategi pembelajaran aktif. OPD yang dibangunkan

mempunyai ciri-ciri seperti kebolehgunaan semula, merupakan pengalaman

pembelajaran yang kecil, interaktif dan berdasarkan objektif yang telah ditentukan.

Pembangunan OPD ini bertujuan untuk menyediakan suatu aktiviti pembelajaran

berasaskan pendekatan pembelajaran aktif bagi topik Prinsip-prinsip Rekabentuk.

Sasaran utama OPD yang dihasilkan adalah pelajar-pelajar Fakulti Pendidikan di

Universiti Teknologi Malaysia dan juga pelajar-pelajar yang mengambil kursus

berkaitan rekabentuk.

vii

ISI KANDUNGAN

BAB TAJUK MUKA SURAT

DEKLARASI ii

DEDIKASI iii

PENGHARGAAN iv

ABSTRACT v

ABSTRAK vi

ISI KANDUNGAN vii

SENARAI RAJAH xi

SENARAI SINGKATAN xii

SENARAI LAMPIRAN xiii

1 PENGENALAN 1

1.0 Pengenalan 1

1.1 Latar belakang masalah 4

1.2 Pernyataan Masalah 10

1.3 Objektif Kajian 11

1.4 Rasional Kajian 11

1.5 Kepentingan Kajian 12

1.6 Skop dan batasan kajian 13

1.7 Definisi istilah 14

1.8 Penutup 15

2 SOROTAN KAJIAN 16

2.1 Pengenalan 16

2.2 Perkembangan penggunaan computer dalam pengajaran

dan pembelajaran (P&P) 17

viii

2.3 Kepentingan pembelajaran berbantukan computer (PBK)

dalam P&P 18

2.4 Kajian mengenai keberkesanan PBK dalam P&P 21

2.5 Teori Pembelajaran 22

2.5.1 Teori Behavioris 23

2.5.2 Teori Kognitif 23

2.5.3 Teori Konstruktivis 25

2.5.4 Teori Andragogi 28

2.6 Pembelajaran Aktif 29

2.7 Objek Pembelajaran Digital (OPD) 32

2.7.1 Definasi Objek Pembelajaran Digital 33

2.7.2 Ciri-ciri Objek Pembelajaran Digital 34

2.7.3 Kelebihan dan Kelemahan OPD dalam proses

P&P 36

2.7.4 OPD berasaskan web dan rekabentuk pengajaran 37

2.7.4.1 Rekabentuk laman web pendidikan

berasaskan pendekatan OPD 37

2.8 Prinsip Rekabentuk: Masalah dan cabaran yang dihadapi 40

2.9 Penutup 40

3 REKABENTUK LAMAN WEB 42

3.0 Pengenalan 42

3.1 Model Rekabentuk Pengajaran 42

3.1.1 Fasa Analisis 43

3.1.2 Fasa Rekabentuk Laman Web 45

3.1.2.1 Rekabentuk Informasi 45

3.1.2.2 Rekabentuk Antara Muka 46

3.1.2.3 Rekabentuk Interaksi 47

3.1.3 Fasa Pembangunan 48

3.1.3.1 Perisian pembangunan laman web 48

3.1.3.2 Animasi dan kesan khas 49

3.1.3.3 Grafik 49

3.1.4 Fasa Implementasi 49

3.1.4.1 Kaedah penyebaran aplikasi 40

ix

3.1.5 Fasa Penilaian 51

3.2 Penutup 51

4 PEMBANGUNAN LAMAN WEB 52

4.0 Pengenalan 52

4.1 Rekabentuk umum OPD 52

4.2 Rekabentuk Antaramuka 53

4.2.1 Kebolehgunaan antaramuka 54

4.2.2 Visualisasi 55

4.2.2.1 Grafik dan ikon 55

4.2.2.2 Teks 57

4.2.2.3 Warna 58

4.2.2.4 Rekabentuk skrin dan paparan 60

4.2.3 Kebolehfungsian 61

4.3 Rekabentuk Interaksi 62

4.3.1 Navigasi umum 62

4.3.2 Navigasi luar 63

4.4 Rekabentuk Informasi 64

4.4.1 Objektif Pembelajaran 64

4.4.2 Isi Pelajaran 64

4.4.3 Strategi pembelajaran aktif 65

4.4.4 Pengaplikasian cirri-ciri objek pembelajaran

digital 66

4.4.4.1 Kebolehgunaan semula 67

4.4.4.2 Berdasarkan objektif 67

4.4.4.3 Suatu pengalaman pembelajaran diskret 67

4.4.4.4 Interaktif 68

4.5 Bahan sokongan 68

4.6 Penutup 69

5 PERBINCANGAN PROJEK 70

5.0 Pengenalan 70

5.1 Perbincangan 70

5.2 Masalah dalam rekabentuk 73

x

5.3 Cadangan lanjutan kajian 73

5.4 Rumusan kajian 74

5.5 Penutup 75

RUJUKAN 76-82

Lampiran A – D 83-86

xi

SENARAI RAJAH

NO. RAJAH TAJUK MUKA SURAT

2.1 Spektrum konsep penyesuaian 38

4.1 Laman utama dan tetingkap baru Ruang Putih 53

4.2 Grafik pautan empat topik kecil yang utama 54

4.3 Navigasi pada laman utama 54

4.4 Halaman keseimbangan simetri 56

4.5 Dua halaman menunjukkan penggunaan teks 57

4.6 Penggunaan tema warna primer roda warna pada

laman utama 58

4.7 Roda warna 58

4.8 Tema warna setiap topik utama 59

4.9 Arahan khas 60

4.10 Persembahan grafik 61

4.11 Capaian ke halaman seterusnya 63

xii

SENARAI SINGKATAN

ICT - Teknologi Maklumat dan Komunikasi

FLO - Fast Learning Organization

OPD - Objek Pembelajaran Digital

UTM - Universiti Teknologi Malaysia

LAN - Local Area Network

P&P - Pengajaran dan Pembelajaran

IT - Teknologi Maklumat

PBK - Pembelajaran Berbantukan Komputer

IEEE - Electrical and Electronics Engineers Inc.

xiii

SENARAI LAMPIRAN

LAMPIRAN TAJUK MUKA SURAT

A Carta Alir Laman Web 79

B Lembaran Catatan 1 80

C Lembaran Catatan 2 81

D Lembaran Catatan 3 82

BAB 1

PENGENALAN

1.0 Pengenalan

Perkembangan ekonomi negara ke arah k-ekonomi disertakan dengan era

teknologi maklumat dan komunikasi (ICT) secara langsung membawa kepada

perubahan corak pendidikan. Dari sudut pendidikan tinggi, pelajar bukan lagi ‘bahan

mentah’ yang akan dikeluarkan sebagai produk (graduan). Akan tetapi, institusi-

institusi pendidikan tinggi akan menghasilkan produk pengetahuan meliputi kursus,

penyeliaan, akreditasi serta keseluruhan program pendidikan dan persekitaran, yang

menyumbang kepada masyarakat berpengetahuan. Teknologi yang berkembang pesat

juga menjadikan pendidikan, atau secara khususnya proses memperolehi

pengetahuan, telah berubah berbanding beberapa dekad yang lalu. Menurut seorang

profesor dari Universiti Denver:

“...this present sea changes as the ‘third knowledge revolution’...mean the

movement from knowledge that depends on a centrally located

‘manufacturing’ system to knowledge as a global and consumer-driven

process of active inquiry, exploration, and interaction. This revolution has

been ignited by the advent of online computing, but it significance goes far

beyond the explosive growth of online computing.”

(Raschke, 2003)

Revolusi yang dinyatakan di atas adalah selaras dengan perkembangan serta

kepentingan Web pendidikan yang berlaku di kebanyakan negara beberapa tahun

2

kebelakangan ini (Tan, 2003). Menurut beliau lagi, reformasi pendidikan ini berlaku

dari segi:

(i) Inovasi pedagogi seperti konsep pembelajaran sepanjang hayat,

pendekatan sosial-konstruktivis dalam pembelajaran, dan pengajaran

kemahiran generik

(ii) Kaitan antara pembelajaran dengan perancangan dan pembangunan

kerjaya

(iii) Kebolehan dalam Fast Learning Organization (FLO) dalam era

informasi

(iv) Perubahan dalam pengurusan pendidikan yang efisen dari segi

pentadbiran sekolah, pengurusan sumber pengajaran dan pengurusan

sumber manusia

(v) Penggunaan teknologi maklumat dalam pengajaran, pembelajaran dan

pengurusan

(vi) Pelbagai integrasi teknologi yang tersirat dalam menyokong semua

inisiatif di atas.

Selaras dengan reformasi ini, penggunaan teknologi maklumat dalam

pendidikan di Malaysia semakin berkembang. Institusi-institusi pendidikan

khususnya pendidikan tinggi berlumba-lumba menaik tarafkan sistem pendidikan

mereka selaras dengan era semasa. Pendidikan jarak jauh, universiti digital, e-

learning serta pelbagai lagi teknologi digital yang diaplikasikan oleh institusi-

institusi pendidikan dalam sistem masing-masing. Di samping itu, pelbagai bahan

teknologi pendidikan telah dibangunkan. Pembangunan bahan teknologi pendidikan

ini sentiasa mengikuti perkembangan semasa dunia pendidikan dengan mengambil

kira kesesuaiannya dengan objektif suatu pengetahuan yang akan disampaikan.

Integrasi antara pendidikan dengan teknologi pendidikan telah mendapat

perhatian ramai pengkaji serta pembangun. Perkembangan teknologi pendidikan

spesifik berkaitan dengan teknologi maklumat telah mewujudkan pelbagai cabaran

dan peluang yang baru dalam pendidikan (Hartini Ahmad, Zulkifli Mohamed Udin

dan Rushami Zien Yusoff, 2002). Selaras dengan itu, pembelajaran menerusi web

3

dikembangkan. Fokus utama dalam perkara ini ialah menjadikan aktiviti-aktiviti

pengajaran dan pembelajaran kepada program berasaskan web supaya pelajar dapat

mengambil bahagian dan belajar. Selain itu, unsur interaktif dan mesra pengguna

juga difokuskan dalam integrasi pendidikan menerusi Web (Tan, 2003). Maka,

menerusi beberapa penyelidikan seperti Hartini Ahmad et al. (2002), Siti Zaiton

Mohd. Hashim et al. (2002) dan Burgess (1996) dengan mengambil kira fokus-fokus

tersebut mendapati pembelajaran berasaskan web memberikan kesan motivasi yang

positif kepada pelajar.

Walau bagaimanapun, penggunaan serta pembangunan pengajaran

berasaskan web tidak dapat lari dari pelbagai kekangan serta cabaran. Kekangan

yang timbul datang dari pelbagai aspek seperti tenaga, masa dan kos pembangunan

sesebuah program (Boyle, 2002). Misalnya pengajar tidak mempunyai masa yang

cukup untuk menyediakan alat pengajaran untuk keseluruhan subjek serta kos

pembangunan suatu perisian yang agak tinggi. Menurut Neilsen (1995), masalah

seperti struktur capaian yang memeningkan akan timbul pada sesebuah aplikasi web

yang mempunyai struktur besar. Perkara ini akan memberikan kesan kepada

pembangun iaitu penyampaian maklumat yang mungkin akan bercelaru dan tidak

mesra pengguna cenderung berlaku. Seterusnya pengguna akan menghadapi masalah

untuk memperolehi maklumat dari aplikasi tersebut. Beliau juga menyatakan bahawa

pembangunan sesuatu aplikasi web yang besar biasanya dilakukan oleh sebuah

pasukan atau kumpulan yang mengandungi beberapa orang pakar dalam bidang

tertentu. Maka pelbagai aspek seperti kos, masa, kemudahan dan sebagainya perlu

dipertimbangkan secara terperinci dalam pembangunan aplikasi tersebut. Maka skop

pembangunan sesuatu aplikasi web perlu dikecilkan sebagai jalan penyelesaian

kepada masalah-masalah tersebut.

Selain menyampaikan keseluruhan cabang maklumat dalam sebuah aplikasi

besar, cabang-cabang maklumat tersebut boleh dibahagikan kepada aplikasi-aplikasi

kecil yang lebih ringkas. Melalui pengagihan cabang-cabang maklumat ini akan

memberikan fleksibiliti terhadap maklumat tersebut dari segi penggunaan seperti

boleh digunakan dalam semua subjek. Sesuai dengan itu, penggunaan Objek

Pembelajaran Digital (OPD) adalah suatu langkah penyelesaian kepada masalah-

4

masalah tersebut (Jones, 2004 dan Bradley & Boyle, 2004) sama ada kepada

pengajar mahupun kepada pelajar.

1.1 Latar Belakang Masalah

Penggunaan multimedia dalam penyampaian maklumat adalah lebih efektif

berbanding persembahan secara konvensional. Fowler dan Stanwick (2004)

menyatakan bahawa dengan menyediakan data-data melalui pelbagai bentuk seperti

teks, nombor, graf, visual, simulasi dan sebagainya, seseorang pereka bentuk telah

menyediakan suatu maklumat yang berguna kepada pengguna. Perkara seperti ini

diaplikasikan dalam penyampaian pembelajaran sama ada secara digital menerusi

penggunaan aplikasi atau laman web mahupun secara media konvensional seperti

penggunaan tranparensi, poster dan sebagainya. Melalui pemilihan serta pengurusan

media yang betul, maklumat atau objektif sesebuah aplikasi boleh dicapai dengan

berkesan. Selain itu, penggunaan multimedia juga boleh memendekkan jurang antara

konsep dan persembahannya tanpa menggangu kesegaran idea untuk disampaikan

kepada umum (Villamil & Fernandez-Elias, 1997).

Selaras dengan tujuan ini, mata pelajaran Teknologi Multimedia ditawarkan

oleh Fakulti Pendidikan, Universiti Teknologi Malaysia kepada beberapa kursus

pendidikan di fakulti tersebut. Salah satu sub-topik dalam mata pelajaran ini ialah

Prinsip-prinsip Rekabentuk. Sub-topik ini mengajar tentang prinsip-prinsip yang

perlu diambil kira dalam menghasilkan suatu rekabentuk.

Topik ini diharapkan dapat membantu para pelajar yang satu masa nanti

bertugas sebagai guru yang akan membangunkan bahan-bahan pengajaran dan

pembelajaran seperti laman web, poster, tranparensi, persembahan elektronik dan

sebagainya. Pengetahuan mengenai prinsip-prinsip rekabentuk akan memastikan

kualiti dan tarikan terhadap bahan tersebut dalam menyampaikan maklumat yang

lebih berkesan. Perkara ini selaras dengan pernyataan Fowler dan Stanwick bahawa:

5

“...visualizations, simulations, and other multi-sensory programs should not

be seen as frivolous, maketer-driven add-ons to the “more serious” text-

based software analysis tools. Rather, they tap into some very basic and

important types of awareness and intelligence, and if well designed, can

support decision-making at a profound level.”

(Fowler and Stanwick, 2004)

Bahan pengajaran dan pembelajaran yang menarik dan berkesan dipengaruhi

oleh faktor-faktor seperti strategi atau pendekatan pengajaran dan pembelajaran,

media yang digunakan dan sebagainya (Gagné et al., 1992). Salah satu faktor yang

tidak kurang pentingnya ialah dari segi rekabentuk. Gagné (1970) menyatakan

bahawa komponen pertama dalam pengajaran ialah mendapatkan perhatian.

Rekabentuk sesuatu persembahan dalam pengajaran yang baik mampu menarik

perhatian daripada pelajar (Gagné et al., 1992). Beliau juga menyatakakan bahawa:

“Thus, infromation presented in a text may contain italics, bold print,

underlining, or other kind of physical arrangements designed to facilitate

perception of essential features.”

(Gagné et al., 1992)

Pernyataan tersebut adalah sebagai menerangkan akan komponen keempat dalam

pengajaran (Gagné, 1970) iaitu mempersenbahkan bahan yang telah dibangunkan.

Penggunaan bahan multimedia yang menarik perhatian juga dapat

memberikan unsur-unsur motivasi kepada pengguna untuk menggunakan bahan yang

disediakan tersebut (Abtar Kaur, 1996). Menurut Bates dan Poole (2003) pula,

aplikasi multimedia yang dibangunkan dengan baik akan:

(i) membolehkan pelajar memahami dengan cepat dan mudah berbanding

penggunaan media konvesional lain seperti verbal dan teks.

(ii) membantu pelajar membina dan mempraktikkan kemahiran.

(iii) mengubah cara kita mengetahui atau memahami dan seterusnya apa

yang kita tahu dan faham. Dengan erti kata lain, melalui penggunaan

6

multimedia, pelajar akan mempunyai imej atau pembinaan mental

yang lebih baik berbanding pemahaman melalui penyampaian secara

verbal dan abstrak.

(iv) membolehkan pelajar bergerak daripada contoh yang konkrit kepada

idea umum yang abstrak, dan sebaliknya.

Satu kajian yang dijalankan oleh Abtar Kaur (1996) dari Universiti Malaya,

pembangunan perisian multimedia di Malaysia masih berada di tahap yang sederhana

dari segi pelbagai faktor rekabentuk.

“Much of the courseware currently available would not rate highly on

instructional, interface, and screen design. We need to emphasize the

conclusion of these principles to ensure effective utilization of multimedia

courseware.”

(Abtar Kaur, 1996)

Neilsen (2002) juga menyatakan bahawa terdapat website yang mempunyai konflik

rekabentuk dan masalah kebolehgunaan kerana tidak mengikuti standard rekabentuk

yang baik. Oleh yang demikian, untuk menyediakan bahan pengajaran dan

pembelajaran yang baik dan berkesan, ahli-ahli pendidik seharusnya mempunyai

pengetahuan tentang prinsip rekabentuk.

Sementara itu, pengawalan merupakan satu aspek yang penting dalam

pendidikan khususnya dalam pendidikan tinggi. Oleh itu, pembelajaran yang

menumpukan kepada pelajar di mana pengajar sebagai fasilitator adalah cara yang

akan menggalakkan pembinaan pengetahuan yang berguna dalam diri pelajar. Suatu

budaya pembelajaran perlu dibentuk untuk menghasilkan generasi muda yang

mempunyai tahap intelektual yang mantap (Zahrah Halim, 1996) iaitu:

(i) berpusatkan pelajar, bukan berdasarkan guru;

(ii) pembinaan pengetahuan, bukan hanya pemindahan pengetahuan;

(iii) terbuka pada rundingan pembelajaran, bukan hanya memberikan;

(iv) mengikut kesesuaian individu, bukan kepada purata;

7

(v) menurut permintaan, bukan berjadual;

(vi) fleksibel, bukan ditentukan oleh kalendar;

(vii) pengembangan sosial secara rangkaian, bukan terasing;

(viii) menyeluruh, bukan dipusatkan.

Maka untuk mengoptimumkan penyampaian pembelajaran selaras dengan

teknologi semasa, pembelajaran berasaskan Web merupakan salah satu media

penyampaian yang dicadangkan. Internet dan teknologi Web memainkan peranan

penting dalam menggalakkan inovasi pedagogi dan pelbagai perubahan dalam

pengurusan pendidikan untuk mencapai matlamat pendidikan (Tan, 2003). Melalui

kelebihan-kelebihan teknologi Web dari segi komunikasi, kawalan dan fleksibiliti

boleh membantu pengajar dan juga pelajar mencapai objektif pendidikan.

Pembelajaran berasaskan Web menyumbangkan kepada perolehan maklumat

yang pelbagai dan luas. Akan tetapi tidak semua maklumat yang diperolehi itu

memenuhi kehendak bidang atau pelajar itu sendiri. Malah dalam institusi pengajian

tinggi, penggunaan bahan yang terancang tidak lagi efektif disebabkan oleh corak

pengajaran pensyarah yang berlainan. Oleh itu, bahan yang lebih spesifik akan

memberi fleksibiliti kepada pengguna untuk menggunakan bahan tersebut dalam

konteks keperluan mereka (Bates dan Poole, 2003). Maka, OPD merupakan suatu

cara untuk menyediakan bahan pembelajaran yang lebih efektif dan memenuhi

keperluan tersebut. Beberapa ciri OPD menurut Gibbons, Nelson dan Richards

(2000) adalah seperti:

(i) adaptive to the individual,

(ii) generative rather than pre-composed, and

(iii) scalable to industrial production levels without proportional

increases in cost

Secara umumnya, OPD merupakan sumber digital yang boleh digunakan

berulang kali dalam membantu pembelajaran. Wiley (2000) menyatakan OPD

merupakan suatu bahan digital yang disampaikan melalui internet, bermaksud

sesiapapun boleh mendapatkannya dan menggunakannya berulang kali. Manakala

8

menurut Bates dan Poole (2003), pelbagai contoh objek pembelajaran digital adalah

seperti sebuah grafik, satu perenggan teks, slaid, ujian kendiri, simulasi eksperimen

makmal, modul pengajaran yang ringkas atau juga sebuah perisian lengkap. Melalui

sifat fleksibiliti OPD ini, ia boleh disesuaikan dengan apa jua bentuk kurikulum

sesebuah institusi.

Memandangkan kurikulum di peringkat pendidikan tinggi adalah lebih

terbuka, maka OPD merupakan suatu bahan yang sesuai digunakan. Sebagai contoh,

sebuah laman web A mungkin mengandungi berpuluh-puluh indeks berasingan

tentang sejarah dalam bidang sains manakala laman web B mengandungi banyak

indeks berasingan tentang konsep-konsep Fizik. Maka objek yang berkaitan daripada

laman web A dan B dipilih seterusnya dikumpul oleh pengguna yang mengkaji

tentang Prinsip Archimedes. Beberapa objek daripada sumber lain juga mungkin

akan ditambah oleh pengguna tersebut. Malah OPD diibaratkan oleh Wiley (2000)

sebagai LEGO disebabkan oleh ciri-ciri seperti ini. Beliau menyatakan bahawa:

“Learning objects and their behavior have been likened to LEGOs, Lincoln

Logs, and other children’s toys in a twofold effort to (1) communicate the

basic idea and (2) put a friendly, familiar face on a new instructional

technology. These analogies continue to serve their intended purpose of

giving those new to the idea an easy way of understanding what we are trying

to do: create small pieces of instruction (LEGOs) that can be assembled

(stacked together) into some larger instructional structure (castle) and reused

in other instructional structures (e.g., a spaceship).”

(Wiley, 2000)

Ciri OPD yang fleksibel ini memberi kemudahan yang berguna kepada para pelajar

khususnya juga kepada pembangun atau pengajar itu sendiri di mana akan

memudahkan kerja mereka.

Tambahan pula, OPD membolehkan pembangun menyediakan sesuatu bahan

hanya sekali, dan meletakkannya pada pangkalan data lalu menyampaikan bahan

tersebut dalam pelbagai struktur yang berlainan (Tan, 2003). Selain itu, pihak yang

9

bertanggungjawab membangunkan bahan-bahan maklumat tadi tidak perlu

membangunkan satu perisian lengkap yang mengandungi semua maklumat tentang

sesuatu subjek. Ini seterusnya boleh menjimatkan masa serta kos pembangunan

sesuatu bahan pembelajaran. Malahan jika merujuk pada contoh di atas, tidak semua

pelajar yang mengkaji tentang Prinsip Archimedes akan mengkaji tentang

sejarahnya. Situasi atau hasil pembelajaran seperti ini biasanya akan berlaku dalam

persekitaran pengajaran dan pembelajaran yang melibatkan pelajar membina teori

serta mendapatkan pengetahuan sendiri.

Sifat-sifat OPD yang telah dibincangkan seterusnya boleh dijadikan sebagai

satu bahan yang boleh menyokong perlaksanaan pelbagai strategi pembelajaran.

Paradigma pembelajaran telah berubah dari pemindahan pengetahuan kepada suatu

bentuk yang menggalakkan pelajar untuk meneroka, membina dan menghasilkan

pengetahuan melalui pelbagai aktiviti pembelajaran berbantukan komputer (Shanti

Divaharan & Philip Wong, 2003). Kenyataan ini menyokong teori pembelajaran

konstruktivis yang menyatakan pengetahuan dibina melalui pengalaman. Strategi

pembelajaran aktif yang melibatkan pelajar mengambil bahagian sepenuhnya dalam

aktiviti pembelajaran merupakan suatu strategi yang memerlukan bahan

pembelajaran seperti OPD untuk mencapai objektif pembelajaran yang ditetapkan.

Pembelajaran aktif ialah hampir semua aktiviti yang melibatkan pelajar dalam

kandungan pengajaran melalui perbualan dan mendengar, menulis, membaca, dan

berfikir (Meyers & Jones, 1993). Khairiyah Mohd. Yusof et al. (2005) Pembelajaran

aktif ialah teknik P&P dalam kelas yang melibatkan pelajar dalam aktiviti

pembelajaran selain hanya mendengar secara pasif kepada pengajar. Aktiviti yang

dinyatakan termasuk perbualan, perbincangan, membaca, pemikiran aras tinggi,

refleksi dan sebagainya. Strategi ini akan melibatkan aktiviti pembelajaran yang

memerlukan pelajar berhadapan sendiri dengan masalah yang diberikan ataupun

mencari maklumat yang berkaitan dengan sendiri. Menurut Meyer & Jones (1993)

lagi, melalui teknologi komputer semua teknik pengajaran dalam strategi

pembelajaran aktif boleh dilaksanakan. Dalam konteks pembelajaran berbantukan

komputer yang melibatkan unsur-unsur multimedia dalam P&P, strategi

10

pembelajaran aktif akan lebih mudah dilaksanakan dengan bantuan teknologi

internet.

1.2 Pernyataan Masalah

Prinsip-prinsip Rekabentuk merupakan perkara yang harus dipelajari oleh

individu yang terlibat dengan pembangunan sesuatu rekabentuk digital atau

konvensional sama ada untuk pendidikan, perniagaan dan sebagainya bagi

memastikan matlamat suatu rekabentuk itu tercapai. Rekabentuk dalam pengajaran

dan pembelajaran adalah melibatkan pembangunan bahan-bahan seperti laman web,

perisian, persembahan elektronik, transparensi, poster dan sebagainya. Akan tetapi,

masalah yang dihadapi adalah kurang pemahaman dan penghayatan ini oleh individu

yang berkenaan khususnya pelajar yang mengambil mata pelajaran yang melibatkan

pengaplikasian prinsip-prinsip ini.

Memandangkan sub-topik Prinsip-prinsip Rekabentuk adalah merupakan sub-

topik yang terkandung dalam pelbagai bidang rekabentuk, maka pendekatan dengan

menggunakan OPD adalah sesuai. Individu yang ingin mendapat maklumat tentang

pembinaan suatu laman web boleh mengumpulkan maklumat-maklumat yang

berkaitan seperti Prinsip-prinsip Rekabentuk dan perkara yang sama juga boleh

dilakukan oleh individu lain yang ingin mendapatkan maklumat tentang perisian

persembahan, penyediaan poster, penyediaan transparensi dan sebagainya. Kesemua

individu tadi boleh menggunakan OPD tentang Prinsip-prinsip Rekabentuk yang

sama. OPD ini juga boleh disimpan dalam pangkalan data ataupun disebarkan

melalui sebuah laman web untuk kegunaan akan datang.

Selain dari itu, integrasi elemen-elemen multimedia boleh dilakukan dalam

OPD. Melalui integrasi ini, pembinaan pengetahuan dalam diri pelajar dapat berjalan

dengan mudah dan berkesan. Selain itu, pembangunan suatu perisian lengkap bagi

keseluruhan mata pelajaran adalah sukar dengan mengambil masa yang lama serta

11

kos yang tinggi. Oleh itu, untuk mengatasi masalah ini maka OPD dipilih kerana

pembangunannya yang mudah iaitu masa yang singkat serta kos yang lebih rendah.

Bagi memperbaiki kualiti pemahaman terhadap topik Prinsip-prinsip

Rekabentuk, pengkajian akan berkisar terhadap penghasilan OPD bagi topik Prinsip-

prinsip Rekabentuk. Sebagai mengintegrasikan teknologi multimedia, maka unsur-

unsur interaktif akan dimasukkan dalam pembangunan OPD. Pelbagai elemen

multimedia seperti grafik, animasi dan simulasi akan dimuatkan nanti. Seterusnya

melalui sifat strategi pembelajaran aktif maka OPD ini akan disampaikan dalam

bentuk laman web agar mudah untuk dicapai oleh pengguna.

1.3 Objektif Kajian

(i) Merekabentuk aktiviti pembelajaran berasaskan pendekatan

pembelajaran aktif bagi topik Prinsip-prinsip Rekabentuk.

(ii) Membangunkan OPD bagi mempelajari topik Prinsip-prinsip

Rekabentuk yang berasaskan kepada pendekatan pembelajaran aktif.

(iii) Mengintegrasikan rekabentuk OPD yang dibangunkan ke dalam satu

persekitaran pembelajaran menerusi web.

1.4 Rasional Kajian

Topik Prinsip-prinsip Rekabentuk merupakan asas kepada pembangunan

bahan pengajaran dan pembelajaran yang baik dan berkualiti. Oleh itu kajian yang

dijalankan ini adalah untuk memberikan kefahaman yang mendalam terhadap topik

Prinsip-prinsip Rekabentuk khususnya kepada para pelajar di Fakulti Pendidikan,

Universiti Teknologi Malaysia (UTM). Kefahaman terhadap topik ini berguna

terutama kepada bakal pendidik yang akan mengaplikasikan penggunaan elemen

multimedia digital serta media-media konvensional yang lain dalam pengajaran

mereka kelak. Perkara ini penting terutamanya dalam menyampaikan bahan

12

pengajaran atau dalam menyediakan bahan pembelajaran kepada para pelajar mereka

untuk mencapai objektif pembelajaran yang telah ditetapkan. Disebabkan oleh topik

yang digunakan dalam pelbagai bidang maka pendekatan OPD adalah dipilih.

Penggunaan OPD sebagai pendekatan untuk topik ini adalah untuk

menyesuaikannya dengan kaedah pengajaran dan pembelajaran semasa. Pendekatan

ini lebih fleksibel dan boleh disesuaikan dengan apa sahaja struktur pengajaran yang

digunakan sesuai dengan gelaran “sumber digital yang boleh digunakan berulang

kali” (Wiley, 2000). Di samping itu, penggunaan web sebagai media sebaran juga

adalah untuk memudahkan pengguna mendapatkan maklumat yang diinginkan.

Teknologi web merupakan satu sumber maklumat yang sering digunakan pada masa

sekarang maka OPD yang akan dihasilkan diaplikasikan dalam perkembangan ini.

Pelajar dan pengajar khususnya lebih mudah untuk mendapatkan sumber-sumber

pengajaran dan pembelajaran daripada internet melalui web yang disediakan oleh

pelbagai pihak. Seterusnya pengaplikasian OPD dalam web ini menyokong teori

pembelajaran konstruktivis di mana pelajar membina pengetahuan sendiri melalui

pengalaman iaitu aktiviti-aktiviti pembelajaran yang dijalankan. Pembinaan

pengetahuan seperti ini menggunakan strategi pembelajaran aktif dengan

mengintegrasikan teknologi komputer dan internet dalam P&P yang dijalankan itu.

1.5 Kepentingan Kajian

Kajian ini bertujuan untuk menyediakan sumber pembelajaran dalam bentuk

digital kepada para pelajar khususnya pelajar kursus perguruan di Fakulti

Pendidikan, UTM. OPD yang akan dibangunkan ini juga boleh digunakan oleh

pelajar-pelajar lain sama ada di UTM mahu pun dari institusi-institusi pengajian

tinggi yang lain untuk mempelajari topik Prinsip-prinsip Rekabentuk. Ini dapat

membantu mereka dalam menghasilkan bahan pengajaran dan pembelajaran yang

lebih menarik dan berkesan.

13

Tenaga pengajar yang mengajar mata pelajaran yang berkaitan juga boleh

menjadikan OPD ini sebagai bahan bantu mengajar. Disebabkan oleh ciri OPD yang

fleksibel dari segi penggunaan, maka ia boleh digunakan oleh semua pengajar yang

mengajar topik ini mengikut cara dan pendekatan masing-masing.

Pihak Kementerian Pelajaran pula, OPD boleh dimanfaatkan dalam proses

penyediaan bahan P&P. Pendidik yang ingin membangunkan bahan pengajaran dan

pembelajaran akan jimat dari segi kos, masa dan juga tenaga.

Pembangunan OPD ini juga boleh memberi maklumat kepada masyarakat

khususnya golongan yang terlibat dengan bidang rekabentuk sebagai sumber

maklumat dan pengetahuan yang berguna.

1.6 Skop dan Batasan Kajian

Kajian yang dijalankan hanya menumpu kepada sub-topik Prinsip-prinsip

Rekabentuk khususnya kepada rekabentuk multimedia dalam pendidikan. Tujuh

prinsip iaitu kontras, kesatuan, harmoni, keseimbangan, penekanan, pengulangan

atau konsistensi dan ruang putih akan ditekankan dalam pembangunan ini.

Kandungan mata pelajaran yang disampaikan melalui OPD ini diambil dari silibus

yang digunakan oleh pensyarah-pensyarah UTM yang mengajar topik tersebut.

Pengguna yang akan menggunakan OPD ini juga dianggap telah mengetahui

sedikit sebanyak tentang rekabentuk multimedia. Pendekatan yang digunakan adalah

OPD di mana menyokong strategi pembelajaran aktif. Laman web OPD yang

dibangunkan ini juga tidak melalui fasa penilaian secara formal. Walau

bagaimanapun, penilaian informal akan dilakukan untuk melihat secara umum akan

penilaian terhadap OPD ini.