“İstİhbarat bİrİmİnİn* ÇaliŞma yÖntemlerİ” tugrul karabacak.pdf · avrasya dosyasi 21...

21AVRASYA DOSYASI

nalitik Çalışma Yöntemleri (The Analytic Toolkit), 1995-1997yılları arasında yayımlanan, istihbarat birimi analizcileritarafından kullanılan bazı ustalıkları ve yöntemleri ayrıntılarıyla

anlatan “İstihbaratta Analitik Çalışma Teknikleri ve Prosedürleri ÜzerineNotlar” (Notes on Analytic Tradecraft) adlı kitaptan alınmıştır. Bu notlarCIA içinde istihbarat analizi öğretmenleri ve pratisyenleri için başvurukitabı olmuştur.

Amerikan Çıkarlarının İstihbarat Biriminin Hazırladığı Değerlendirmeler İçinde Belirlenmesi

Bu not, istihbarat biriminin hazırladığı değerlendirmelerideğerlendirmek için kullanılan standartları açıklamak ve bu standartlarıuygulamak için ipuçları sağlamak amacıyla hazırlanan bir dizi nottanbiridir.

İstihbarat biriminin çalışma ahlâkı, analizcilerin, Amerika’nın ulusalgüvenlik çıkarlarının belirlenip savunulması hususunda politikabelirleyenlerin çabalarına doğrudan destek sağlamalarını gerektirir. İs-tihbarat biriminin çalışmaları için geçerli olan standart, genel olarak,geri bildirimi, görevlendirmeyi ve erişim olanaklarını geliştiripdestekleyen belirleyici işlenmiş bilgileri (value added) iletmektir. Birçokdurumda bu standart, özel meselelerle ilgili Amerikan politikasını tasar-lamaktan, uygulamaktan veya gözlemekten sorumlu, belirli politikagörevlilerine (policy officials) Amerika’nın çıkarlarına göre özelleşmişdestek sağlamanın ötesine geçmeyi gerektirir.

“İSTİHBARAT BİRİMİNİN* ÇALIŞMAYÖNTEMLERİ”

Çev. Tu¤rul KARABACAK

* Ç.N. Directorate of Intelligence-DI

A

Avrasya Dosyas›, ‹stihbarat Özel, Yaz 2002, Cilt: 8, Say›: 2, ss. 21-64.

22 “‹ST‹HBARAT B‹R‹M‹N‹N ÇALIfiMA YÖNTEMLER‹”

İstihbarat biriminin çalışmala-rının politika belirleme sürecinefaydasını nihâi olarak değerlendi-renler bu çalışmalara güvenip gü-venmemeyi seçen görevlilerdir.Politika görevlileri bir çalışma,muhtıra veya brifing istediğindeistihbarat birimi analizcilerininbelirleyici işlenmiş bilgi sağlama-

ları çoğu zaman mümkündür. Bu görevliler istedikleri çalışmalardan neelde etmeyi beklediklerini belirtirler; özelleşmiş bilgi, araştırma bulgu-ları, sebep-sonuç analizi; taktiksel alternatiflerin kâr-zarar değerlendir-meleri gibi.

Amerika’nın çıkarlarını etkili bir şekilde belirlemedeki zorluk, istih-barat biriminin hazırladığı bir çalışmanın uygulamaya konmasıgirişiminin büyük ölçüde istihbarat kanadından gelmesi durumundadaha da artar.

Nasıl hareket etmeli? Her analiz, politika görevlilerine ve politikabelirleme çalışmasına destek sağlamak için kendine özgü bir imkânsunar. Buna göre, çok tecrübeli analizciler ve yöneticiler doğrudankendi tecrübelerinden ve politika görevlilerinden alınan geri bildirim-lerden istihbarat biriminin çalışmalarının, kullanıcı ihtiyaçlarınıkarşılamak amacıyla ya aşağıda belirtilen hususlar etrafında organizeedildiğinde ya da özellikle bunlardan birine veya birkaçına dikkatçektiğinde en iyi şekilde yönetildiği kanısına varırlar.

• Amerikan çıkarları için mevcut olan fırsatlar ve tehlikeler, özellikleAmerika’nın tepkisini gerektirebilecek beklenmeyen gelişmeler.

• Rakiplerin, müttefiklerin ve diğer aktörlerin motifleri, hedefleri,güçlü ve zayıf noktaları.

• Yabancı oyuncular ve konular üzerindeki Amerikan politik(manivela) gücünün doğrudan ve dolaylı kaynakları.

• Tespit edilen Amerikan politik hedeflerine ulaşmada aşama kay-detmek için taktiksel alternatifler.

Bununla birlikte çok tecrübeli analizciler ve yöneticiler istihbarat bi-riminin değerlendirmelerinin politika belirleyenler için daha faydalıolması amacıyla aşağıdaki ipuçlarını veriyorlar.

Başlarken

• Analizcinin rolünü politika belirleme takımı içindeki objektif veya

Her analiz, politikagörevlilerine ve politikabelirleme çalışmasına

destek sağlamak için kendine özgü bir

imkân sunar.

23AVRASYA DOSYASI

kararlı ve gerçekçi bir uzmanın rolü gibi düşünün. Çoğu zamanişin içindeki politika görevlileri “hikâyeyi” bilirler ve olayların önemsırasını da dikkate alarak bu olayların genel gidişatından haber-dardırlar. Bu görevlilerin istihbarat analizcisinden en çok istediğişey, rakiplerin, müttefiklerin ve diğer yabancı oyuncuların güçlü vezayıf noktalarına ilâveten hedeflerini ve motiflerini aydınlatan, özelistihbarat içeren organize edilmiş bilgidir.

• Araştırma yapmanın ve rapor etmenin bir sonuca ulaşmak içingirdi (input) veya araç olduğunun bilincinde olun. Çıktı (output),politika görevlilerinin işlerini (çoğunlukla bir hareket için plânyapma, harekete geçme veya bir hareketi gözlemleme) yap-malarına yardımcı olmak için verilen, ihtiyaca göre özelleşmişdestektir. Amaç, belirli bir konudaki bilgiyi kullanıcıya iletmedenönce hareketi destekleyici analize dönüştürmektir.

• Bir ülke hakkındaki istihbaratın esas kullanıcısı olan veya fonksi-yonel bir görevde bulunan 5 ila 10 politika görevlisini belirleyipvasıflandırın. Analizci bu görevlilerin önemli konularla ilgili olarakne yazdığını veya ne söylediğini araştırmalı ve esas istihbarat kul-lanıcıları için çalışan politikacıları, olayın istihbarat tarafında olanve bu politikacıların meslekî alışkanlıklarını bilen biri gibi sorgula-malıdır. Amaç, önemli görevlilerin hâlihazırda öncelikli çıkarlarınıöğrenmenin yanında bilgiyi ne şekilde özümseyip nasıl yargıyavardıklarını öğrenmektir.

• Politika belirleyenin belli bir konudaki özel çıkarını hedef alın.Analizin hatlarını belirlemek için analizciler kendilerini, bir mese-leyi manivela olarak kullanma durumunda olan politika belirleyen-lerin yerine koyarak ne bilmek isteyeceklerini düşünmelidirler.Bundan sonra, analizci, bir değerlendirme veya brifing taslağıhazırlarken istihbarat biriminin topladığı bilgileri, kendine özgübilgi toplama kaynaklarını ve gelişmiş analitik istihbarat tekniğinikullanır.

• Politika belirleme süreci yavaş yavaş geliştikçe istihbarat kul-lanıcısının ihtiyaçlarının değişebileceğinin farkında olun. Bir mese-le yeni ortaya çıktığında ve politika görevlileri uzun vadeli plânla-ma veya amaç belirleme safhasında olduklarında, meseleyi genişolarak, analitik bir şekilde inceleme düşüncesine açıktırlar.Bununla beraber, Amerikan politikası bir kez belirlendikten sonrapolitika görevlileri artık politika uygulamalarının hassasiyetine,manivela olma durumuna ve diğer yönlerine odaklanırlar.


Özel Zorluklar

• Politika belirleme işlemini politika belirlemeyle meşgul olmadandestekleyin. “Eğer böyleyse o zaman şöyle olur” yaklaşımı politikadayatma çizgisini geçmeden yakın destek vermeyi kolaylaştırabilir.Eğer Amerikan politikasının amacı A noktasından B noktasına git-mekse o zaman analizcilerin araştırma bulguları, bütün kaynakbirikimleri ve genel uzmanlıkları ilerleme imkânlarını ve atlatılmasıgereken tehlikeleri gösterir.

• Ortaya çıkma ihtimali düşük olan tehditler ve fırsatlar. Politikagörevlileri genellikle düşük olasılıklara, büyük tehlikelere ve hedef-lere karşı büyük bir ilgi duyarlar. Bu şartlar altında politika belir-lemeyi destekleme düşüncesiyle istihbarat biriminin yaptığı analiz,Amerika’nın tehlikeleri azaltma gücünü de içine alarak bir olayıngerçekleşme ihtimaline değil de bu olayın nasıl ve neden ortayaçıkabileceğine odaklanan uzmanca, kararlı ve gerçekçideğerlendirmeler sağlamalıdır.

• İşaret etmek seçim yapmak değildir. Politika desteklemeye yöne-lik analizler zaman zaman, analizcinin rakiplerin zayıf noktalarını,müttefikler üçüncü şahıslar ve düşmanlar üzerindeki Amerikanpolitik (manivela) gücünün kaynağını belirlemesini ve aydınlat-masını gerektirir. Hareketin riski ve sorumluluğu politikabelirleyene aittir.

• Zamanlama zorluğu. Politika görevlileri günlük krizleri idare etmek-le meşgul oldukları zaman karar verme noktasına geldiklerindeellerine geçen her bilgiyi kullanacaklardır. Nadiren istihbarat anal-izi yapılmasını beklerler. Faydalı olmak için istihbarat gün-cellemeleri ve diğer analitik destekler zamanında teslim edilme-lidir.

Taslak Hazırlama ve Yeniden Gözden Geçirme

• Meseleleri sorulara dönüştürün. Politika belirleyenlere faydalıolmanın bir yolu analitik bir çalışmayı, dikkate alınan önemligörevlilerden gelmesi muhtemel sorular etrafında organize etmek-tir. Uygun olduğunda soruları bölüm başlığı olarak kullanın veyabölümlerin, işin içindeki görevlilerin teşhis edilen tatbikata yöne-lik kaygılarına işaret ettiğinden emin olun.

• “Yani bu ne anlama geliyor?” testini kullanın. Bir taslağı yenidenincelerken analizciler, çalışmanın bölümlerini hedef alınan kul-lanıcı açısından değerlendirmeli ve “Yani bu ne anlama geliyor?”

25AVRASYA DOSYASI

sorusunu sormalıdır. Taslak önemli politika belirleyen görevlileringörevlerini yapmak için ihtiyaç duydukları bilgilere kesin, açık veetkili olarak işaret ediyor mu?

• Veya “kullanımı destekleme (action-support)” testini kullanın. Birtaslağın faydasını test etmek için analizci, alternatif olarak, kendisiAmerikan politikasını yönetmekten doğrudan sorumlu olsa, kişiselolarak aydınlanmasını görmek isteyeceği yaklaşık beş meseleyi lis-teleyebilir. Her giriş bölümünün yan tarafında işe yarar bilgi veyakavrayış sunan paragrafları listeleyin. Eğer teşhis edilen esas konu-lara işaret edilmiyorsa veya çok fazla paragraf konuyla doğrudanilişkili değilse taslağı düzeltin.

Erişim İmkânı ve Güvenilebilirlik

Bu not, istihbarat biriminin hazırladığı değerlendirmelerideğerlendirmek için kullanılan standartları açıklamak ve bunları uygu-lamak için ipuçları sağlamak amacıyla hazırlanan bir dizi nottan biridir.

İstihbarat biriminin hazırladığı tebliğlerin ve brifinglerin faydasını veanalitik kalitesini artırmaktaki amaç, analizcinin, en çok politika belir-lemeye, askeriyeye ve yasa uygulamasına önem veren Amerikangörevlilerine erişim imkânlarını ve güvenilebilirliğini artırmaktır.

• Erişim imkânı arayışı ve bunun yanı sıra rehberlik, görevlendirmeve geri bildirim istihbarat biriminin kişiler için (yayınlar için değil)analiz üretiminde gösterdiği kararlılıkla idare edilir.

• Güvenilebilirliğe bağlı olma, çoğunlukla, karmaşık meselelerleilgili çelişen bir dizi bilgiye ve görüşe sahip olan görevlilere objek-tif analizler sunmanın esas meslekî değerini yansıtır.

Bu iki standart birbirini tamamlayıcıdır. Güvenilebilirlik olmazsaanalizciler, meslekî hedeflerinde başarılı olmaları gereken işin içindekipolitika görevlilerine erişim imkânlarını kaybedeceklerdir. Erişimimkânı olmazsa, objektifliği şüphe götürmeyen değerlendirmeler bile,istihbaratın etkili kullanımını geliştirmeye çok az katkı sağlayacaktır.

Aşağıda belirtildiği gibi, istihbarat biriminin analitik performansınıdeğerlendirmek için kullanılan dokuz standart erişim imkânınıartırmanın ve güvenilebilirliği korumanın önemini yansıtır.

• En kıymetli şeyleri zaman olan önemli görevlilerden istihbarat bir-iminin hazırladığı bir değerlendirmeyi okumaları veya dinlemeleriistendiğinde bu değerlendirmede onlara yönelik ne olduğunu açıkbir şekilde göstermek analizci için ilk zorluktur.

• Amerika’nın hedeflerinde aşama kaydetmeleri için önemli


görevlilere, delil gösterme, sonuç çıkarma ve yargı vermeaçısından konuyu güvenilir bir şekilde işleyen değerlendirmelerüreterek yardımcı olmak ikinci zorluktur.

Erişim İmkânını Artırmak

Amerika’nın Çıkarlarını Belirleme. İstihbarat birimi analizcisine veri-len en önemli ve en çok çaba isteyen sorumluluk, Amerikalı görevlilereulusal güvenlik politikasını tasarlama, uygulama ve gözlemleme görev-lerini yerine getirmelerinde yardımcı olmaktır. İstihbarat birimininhazırladığı değerlendirmeleri (mesela rakiplerin zayıf ve güçlü taraflarıile ilgili), görevlilerin işlerini yapmaları için ne bilmeleri gerektiğini vur-gulayacak şekilde oluşturmak en yüksek standarttır. Bu, pratik olarakmümkün olmadığında istihbarat biriminin dağıttığı çalışmalar,Amerikalı politika belirleyen görevlileri, askerleri ve yasa uygulayangörevlileri “icracı” (action-officer) olarak düşünerek, uygulanacak poli-tikanın doğal sonuçlarını, tehlikeleri ve fırsatları belirten dikkatliceişlenmiş bir bölüm içermelidir.

Analizin Detaylılığı / Araştırmanın Derinliği. Özellikle geniş olarakdağıtılan tamamen gelişmiş değerlendirmelerde analizciler konuylailgili kendilerine özgü uzmanlıklarını göstermelidir. Konu üzerindeki buotorite gösterimi, araştırma metodolojisinin, ülkeye veya konuya ilişkindoğrudan elde edilen bilginin, bütün bilgi kaynaklarının, bilgi toplayan-lara yakınlığın, gerçeklerin, tahminlerin ve ilişkilendirmelerin açık birşekilde ifade edilmesinin bileşimine dayanmalıdır. Bunların açıkçaifade edilmemesi halinde yoğun bir politika belirleyicisi, analizciye ekbilgi ve analiz için geri dönmek durumunda kalacaktır.

Çok Özel İstihbarat Bilgisi (Unique Intelligence Information).Bilhassa az sayıdaki önemli görevli için kısa sürede hazırlanançalışmalarda analizciler, üst düzey bilgiye sahip bu görevlilerin başkatürlü elde edemeyecekleri anlayışlar sağlayan çok özel bilgileri vezaman zaman da çok gizli bilgileri uygun bir şekilde kullanmalıdırlar.Önemli meselelerde söz sahibi olan politika belirleyenler ve askerlerneredeyse her zaman için gizli belgeleri görme iznine sahiptirler.Bununla birlikte, gizli olarak toplanan ve diğer özel kaynaklardan gelenistihbaratın karakterini ve meselelerle bağlantısını anlamak için zamanzaman yardıma ihtiyaç duyarlar.

Etkili Özet. Analizcinin sorumluluğu, tebliğin kendine özgü anlamını,belirlenen yere yazmaktır. Çok yoğun olan görevlilere verilen hizmetien üst düzeye çıkarmak için en önemli bulgular ve yargılar, geneliçeriğin ana hatlarıyla anlatımı içinde belirginleştirilmelidir. Özet,Amerikan politikasının doğal sonuçlarının vurgulanması yoluyla “işeyarar” hâle getirilmelidir.

27AVRASYA DOSYASI

Güvenilebilirliğin Korunması

Gerçekler veya Bildiklerimiz. İstihbarat biriminin hazırladığı birdeğerlendirme, Amerikan hareketinin yönünü plânlama ve hareketiuygulamaya koyma hususunda politika belirleyenlere ve askerleregüven vermek için, birimin yeterince emin olduğu yeni, farklı vedikkate değer bilgilerin altını çizerek bunları ortaya koymalıdır. Yerigeldiğinde dağıtıma hazır olan istihbarat birimi değerlendirmeleri,üzerinde durulan meselede önemli sonuçlar doğurabilecek olup, ana-lizciler tarafından bilinmeyen noktalara da işaret etmelidir. Tebliğlerdeistihbarat eksikliği söz konusuysa, uygun olduğunda budeğerlendirmeler, eksikleri gidermek için bilgi toplama stratejileri öner-melidir.

Gerçeklerin Kaynakları – Bilgileri Nasıl Elde Ediyoruz? İstihbarat biri-minin hazırladığı değerlendirmeler, delil göstermeyle ilgili genel kural-lar çerçevesinde, kullanıcıların güvenmesi istenen bilgilerin kay-naklarını açıklamak zorundadır. Açık/Doğrudan (direct) deliller (görün-tüye dayanan deliller gibi) ifadelere dayanan ifadeye dayanan deliller-den ayrılmalıdır. Analizciler, karmaşık meseleler söz konusu olduğunda(yabancı liderlerin tutumları ve plânları gibi) kanıta ne derecedegüvendiklerini açıklamalıdırlar.

Sonuçlar: Değerlendirmeler, sağlam kanıtlara (iyi belgelenmiş olay-lar gibi) bağlı sonuca yönelik bulguları, Amerikalı politika belirleyengörevliler, askerler ve yasa uygulayıcılar için söz konusu olan tehlikelerive fırsatları vurgulayan eğilimler, modeller ve örnekler şeklinde ifadeetmelidir. Yeri geldiğinde işe yarar bir bulgunun gerçeklere/belgeleredayandığına götüren analiz (calculus) ayrıntılarıyla (meselâ, çift amaçlıteknoloji transferlerindeki risk düzeyinin tespit edilmesinde kullanılanyöntemler) açıklanmalıdır.

Tahminlerin Açıkça İfade Edilmesi. Analizciler belirsizliğe (yorumgerektiren meseleler ve sağlam delillere dayanmanın ötesine geçentahminler) işaret ettiklerinde, yaptıkları muhakeme, tahminlerin veyargıların temelini teşkil eden eleştirel düşünmenin diğer unsurlarınıaydınlatmalıdır. Mesela muhakemenin çoğu zaman bir meselehakkında güçlü görüşlere sahip kullanıcılar üzerinde etkili olması, ana-lizcinin, temel tahminlerin yanı sıra bu tahminlerin ulaşılan en önemlisonuçlar üzerinde taşıdığı hayatî önemi de aydınlatmasını gerektirir.

Genel Görünüş. Tahminlere dayalı değerlendirmelerin (yabancıülkelerdeki politik, ekonomik ve askerî gelişmelerin muhtemel yönü veetkisi gibi) genel görünüş bölümleri sonraki gelişmeler üzerinde enbüyük etkiyi gösterecek dinamikleri teşhis etmelidir. Başka bir deyişle,


sonucu belirleyecek yönetici güçler nelerdir veya sonucu değiştirmekiçin hangi yönetici güçler değişmelidir?

• Analizcinin kuvvetle muhtemel sonuçlarla ilgili hükmü, kanıtlarınsıralanması ve tahminlerin açıkça ifade edilmesinin sonucundaortaya çıkmalıdır.

• Genel görünüş bölümleri, Amerika için risk yüksek olup makulalternatif sonuçların ortaya çıkma olasılığının %20 veya daha fazlaolduğuna kanaat getirildiğinde, beklenmeyen gelişmelere yol aça-bilecek faktörleri, değişim belirtilerini ve gidiş doğrultusundaönemli bir değişikliğe neden olacak olayları da teşhis etmelidir.

• Amerika’nın güvenliği ile ilgili hayatî önem taşıyan meselelerde(rakiplerin askerî hedefleri gibi), analizciler, politika belirleyenlereve askerlere kötü olasılıkları hesaplamada, (1) daha sonra mey-dana gelecek olayları etkileyebilecek tüm faktörlere işaret ederek,(2) bu olayların önem derecelerini sıralayarak ve (3) bunları, uzakihtimal olarak gördükleri alternatifleri de hesaba katıp makulsonuçlara bağlayarak yardımcı olmalıdırlar.

Tahminlerin Açıkça İfade Edilmesi

Bu notlar, istihbarat biriminin hazırladığı değerlendirmelerideğerlendirmek için kullanılan standartları açıklamak ve bu standartlarıuygulamak için ipuçları sağlamak amacıyla hazırlanan bir dizi nottanbiridir.

İstihbarat birimi analizcileri, ulusal güvenliğe yönelik tehditler veimkânlar hususunda Amerika’nın işini zorlaştıracak olan belirsizliğinyönetiminde politika belirleyenlere, askerlere ve yasa uygulayangörevlilere yardım etmeleri için düzenli olarak görevlendirilirler. Birçokmesele analizciler, politika görevlileri ve hatta ilgili yabancı oyunculartarafından bile kesin bir biçimde belirlenemez. Yeni demokratikleşenbir ülkeyi ele aldığımızda bu ülkedeki politik ve ekonomik gelişmelerindüzeni birçok aktöre, kurumsal değişkene ve beklenmedik olaya bağlıolabilir. Bu yüzden genel görünüş kesin olarak tahmin edilemeyebilir.Geniş bir zaman aralığı üzerinde veya politik ve ekonomik bir kriz peri-yodu süresince tahmin yürütmek belirsizliğin yükünü artırır.

Genellikle bir meseleyle ilgili belirsizliğin derecesi arttıkça:

• Analizcilerin delilden çok yargıya olan güveni artar. Bunun sonu-cunda da tahminlerin hatalı olma ihtimali artar.

• Analizciler ve ilgili politika görevlileri arasında genel görünüşleilgili farklı görüşlerin ortaya çıkma olasılığı artar.

29AVRASYA DOSYASI

• Gerçekleri, tahminleri ve yargıları birleştirme hususunda sağlıklımuhakemeye duyulan ihtiyaç artar.

“Tahminlerin Açıkça İfade Edilmesi”ne yönelik istihbarat tekniklerive prosedürleriyle ilgili bu not ve “Genel Görünüş”le ilgili bundan son-raki not istihbarat kullanıcılarının Amerika’nın nasıl hareket edeceğiniplânlarken, harekete geçerken ve bu hareketi gözlerken karşılaşacak-ları belirsizlikle etkin bir biçimde uğraşmalarına yardımcı olanmuhakeme yapmakla ilgili istihbarat tekniklerinden bahsedecektir.

“Muhakeme” kelimesiyle, analizcilerin bir istihbarat değerlendirme-sinde ulaştığı en önemli sonuçları destekleyen analitik (eleştirel)düşünce yapılarının açıklanmasını kastediyoruz. Politika belirleyenler-den, askerlerden ve yasa uygulayan görevlilerden istihbarat birimi anal-izlerine güvenmeleri isteneceğinde delilleri tahminlere ve sonuçlarabağlayan düşünce tarzı istihbarat biriminin çalışma standartlarına göreaşağıdaki gibi olmalıdır:

• Mantığa uygun – sağlıklı olarak mantık süzgecinden geçirilmiş

• Açık – kuşku bırakmayacak şekilde ifade edilmiş

• Gerçekçi – hatalı tahmin riskine karşı hazırlıklı

Yönetici Güçler ve Bağlayıcılar

Tahminlerin açıkça ifade edilmesine yönelik istihbarat teknikleri veprosedürleri, yönetici güçleri veya temel değişkenleri (analizcilerin,karmaşık bir durumun sonucunun belirlenmesinde etkili olmalarınakuvvetle muhtemel gözüyle baktıkları belirsiz faktörler) teşhis etmeyeönem verir. Kimi zaman ekonomi, kimi zaman güvenlik güçlerininbağlılığı, kimi zaman liderlik yetenekleri temel belirsiz faktördür. Zamanzaman gelecekteki gelişmeleri yönetmede üçünün de eşit ağırlıkta roloynadığına karar verilir. Bazen analizcilerin yönetici güçler hakkındakiisabetli tahminlerinden bağlayıcı tahminler diye bahsedilir. Çünkü bun-lar konuyu bir arada tutan ve sonucun doğruluğunu garantileyen öner-melerdir. Aşağıdakiler yönetici güçler, bağlayıcı tahminler ve sonuçlararasındaki ilişkileri gösteren kuramsal örneklerdir.

• Ordunun sadakati, belli bir ülkenin kısa vadedeki istikrarını belir-lemede anahtar faktördür. Muhtemelen ordu hükümeti desteklem-eye devam edecektir. Bu yüzden hükümetin önümüzdeki seneboyunca karşıt güçler tarafından ciddî bir biçimde tehdit edilmesiihtimali zayıftır.

• Yabancı bir ülke liderinin tekrarlanan rejim karşıtı olayları idare


etmekteki hüneri, rejimin önümüzdeki birkaç aya kalan gücünübüyük ölçüde belirleyecektir. Bu lider muhtemelen, rejim karşıtıdavranışların olumlu ve olumsuz etkilerini gösterip insanları iknaederek (havuç ve sopa) baskıları ortadan kaldırmaya devam ede-cektir.Bundan dolayı rejimin istikrarına yönelik ciddî bir tehdidinortaya çıkma ihtimali zayıftır.

Tanımdan da anlaşılacağı üzere, bağlayıcı tahminler tartışılabilirdirve hataya açıktır. Bu yüzden analizciler, destekleyici kanıtları vemuhakemeleri dikkatle düzenleyerek yargılarını savunmalıdır. Meselâ,ilk örneği göz önüne aldığımızda analizci “ordunun muhtemelenhükümeti desteklemeye devam edeceği” tahmini için inandırıcı delillersunmalıdır.

Dahası, bunun gibi önemli bir konuda doğal olarak bulunan belirsi-zlik, gelişmenin makul alternatif yönlerine işaret edilerek açıklanmalıdır(Bu konu Genel Görünüş başlıklı notta işlenecektir). Aşağıda, anal-izcinin ulaştığı en önemli sonuçları destekleyecek olan tahminleriarıtmasına ve açıkça ifade etmesine yönelik ipuçlarını sunuyoruz.

İpuçları

1. Her değerlendirmenin yapılan muhakemeyi nasıl göz önüne ser-mek gerektiği hususunda kendine özgü bir zorluğu vardır. Pratikolarak konu ne kadar karmaşık ve tartışmalı olursa analizci demuhakemesindeki bağlantıları o derecede aydınlatmalıdır.

• Kimi tebliğlerde tahminler metin içinde yeterince açık bir şekildeifade edilmiştir.

• Diğerleri için nedensel ilişkileri aydınlatmak amacıyla bir derskitabına ihtiyaç duyulabilir.

• Kimi zaman değerlendirmenin tamamı eleştirel/analitik düşünmeiçinde adım adım ilerleyecek şekilde organize edilmelidir.

2. Analizciler bir değerlendirme taslağı hazırlamaya başlamadanönce sadece en son uygulamada anahtar faktörler olarak belir-lenenlere güvenmeyip yönetici güçleri bulmak için araştırmabaşlatmalıdır. Yani önceden ulaştıkları sonuçları bir kenara bırak-malı ve evvelâ tahminlerin boyutu ve sırası üzerine odaklan-malıdırlar.

• Meselâ tüm önemli değişkenlerin (çalışılan konuyu açıkça etkile-yen kesin olarak bilinemeyen faktörler) listesini oluşturun.

• Bu değişkenler arasındaki ilişkileri değerlendirin – önem sıralarınıve diğer bağlantıları araştırın.

31AVRASYA DOSYASI

• Zaman zaman şeytanın avukatı gibi davranan meslektaşlarınyardımıyla, birçok değişken arasından yönetici güçleri seçmekamacıyla birbirleriyle rekabet eden senaryolar oluşturun.

• Anahtar değişkenleri diğerlerinden ayırt etmek için sorulacakyararlı bir soru: “beklenen sonuçla ilgili fikrinizin değişmesi içinhangi faktörlerin değişmesi gerekirdi?” sorusudur.

3. Analizciler, yönetici güçlerle ilgili tahminleri belirleme sürecini debaşlatmalıdır.

• Sonucu güvence altına almaya yarayacak bağlayıcı tahminlerüzerinde karar vermeden önce delillerin niteliğini değerlendirin.Bununla ilgili bir test: “Yeni bir bilginin muhtemelen böyle olurdiye verdiğiniz hükmü değiştirme ihtimali ne kadar?”

• Yine meslektaşlarınızın yardımıyla, bağlayıcı tahminlere götürenmuhakemenizin sağlamlığını test edin (daha az önemli olan tah-minlerin açıkça ifade edilmesi).

• Bunun yanında, diğer bilgili gözlemcilerin sahip olduğu karşıtgörüşlere karşı da tahminleri test edin. Meselâ, hangi sağlamdeliller ve makul muhakemeler alternatif yorumlara götürüyor?

4. Analizciler hazırladıkları ilk taslağı sıkı bir standart altında yenidenincelemelidirler:

• Tüm ham bilgiyi okumayan bir kullanıcı değerlendirmedekimuhakemenin temel unsurlarını çabucak teşhis edip özetleyebilirmi?

5. Analizci taslakla ilgili bazı özel sorular sormalıdır:

• İfade edilen sağlam deliller, bağlayıcı tahminleri yeterli derecedeaçıklıyor mu?

• Belli bir sıra içinde yapılan tahminler, ulaşılan en önemli sonuçlarıyeterince destekliyor mu?

Özet

İstihbarat birimi analizcileri, sürekli karmaşa içinde olan ve politikolarak çelişkili meseleler hakkında, yetkililerle ancak doğru ve sağlıklıbir diyalog içinde bulunabilirler. Yönetici güçler ve tahminler ne kadarisabetli bir şekilde teşhis edilip savunulursa ulaşılan en önemlisonuçların güvenilebilirliği de o denli fazla olur.


Genel Görünüş


Genel görünüşle ilgili bu not politika belirleyenlerin, askerlerin veyasa uygulayan görevlilerin Amerika’nın güvenlik çıkarlarına yöneliktehditlere ve imkânlara dikkat ederek belirsizliği yönetmelerineyardımcı olacak istihbarat birimi standartlarını anlatmaya devam ediy-or. (Tahminlerin Açıkça İfade Edilmesi bölümüne bakınız)

İstihbarat biriminin hazırladığı değerlendirmelerin genel görünüşbölümleri sadece, analizcinin en kuvvetli ihtimal olarak gördüğügelişim yönüne işaret etmekle kalmayıp, aynı zamanda Amerikalıgörevlilerin karşı karşıya gelebileceği önemli alternatif sonuçlara daişaret etmelidir. Gerçekleşme ihtimali zayıf olan olaylarla veya beklen-meyenlerle ilgili bu düşünce (1) analitik yargıdaki hata payının, (2)Amerikalı görevlilerin gerçekleşme ihtimali çok az olan tehditleri vefırsatları belirleme konusundaki özel analitik ihtiyaçlarının ve (3) politi-ka belirleme sürecinin rakipler açısından karakterinin tecrübeye dayalıbir değerlendirmesini yansıtır.

Aşağıdaki faktörlerden dolayı analitik yargı hataya açık olabilir:

• Delillerin (emarelerin) sınırlı oluşu ve analizcinin karmaşık mese-leleri anlamaktaki becerisi. Bu sınırlılıklar ya yanlış yönetici güçler(temel değişkenler) veya yanlış bağlayıcı tahminler etrafındaoluşturulmuş yargılara götürebilir.

• Tahmin edilemez olan olayların sağlam analitik yargılar üzerindekietkisi. Mesela karizmatik bir muhalefet liderinin aniden ortayaçıkmasının politik istikrarda değişikliklere neden olması.

Politika belirleyenler ve Amerikan politikasını uygulama yükünütaşıyan diğer istihbarat kullanıcıları, gerçekleşme ihtimali zayıf olaylarkarşısında çoğunlukla analizcilerden daha farklı bir tutuma sahiptirler.

• Uzun vadeli bir hedefte aşama kaydetmekle sorumlu olan yöneti-ciler, çok eski bir iç savaşa ait müzakere edilmiş anlaşma kararınıdüzenlemek için anlaşmazlıkları tekrar görüşmeye başlamak veyakolay kolay değişmeyecek olan nükleer silâhlarla ilgili programıdeğiştirmekte muhtemelen %20’lik bir başarı ihtimali görebilirler.

• Bunun yanı sıra görevliler, olasılığı düşük, etkisi büyük tehlikelere(İran-Basra Körfezi’ndeki petrol çıkartan firmaları başka bir Irak

33AVRASYA DOSYASI

saldırısına karşı korumak gibi)karşı plânlar hazırlamak için ger-çekleşme ihtimali zayıf gelişme-leri anlamaya ihtiyaç duyarlar.

Son olarak, önemli meseleler-le ilgili genel görünüş bölümü,analizciler arasında ve analizci-lerle hükümet görevlileri ve Tem-silciler Meclisi üyeleri arasında is-tihbarat biriminin hazırladığımuhtıraların ve brifinglerin ob-jektifliği hakkında şüpheler uyan-dıran derin fikir ayrılıklarına sah-ne olabilir.

• Bu gibi durumlarda istihba-rat biriminin güvenilebilirliği be-

lirsizliği önemsiz göstermeye çalışmaktan çok (meselâ Castro sonrasıKüba veya seçimlerden sonraki Rusya için) genel görünümün neden ke-sin olarak tahmin edilemediğinin açıklanmasına bağlıdır.

Genel Kurallar

Daha önceki notlarda da belirtildiği gibi, istihbarat birimininhazırladığı her değerlendirmenin analizciler için, plânlamaya veAmerikan politikasının uygulanmasına büyük önem veren istih-barat kullanıcılarının gözünde güvenilebilirliğin nasıl garantiedileceği hususunda kendine özgü bir zorluğu vardır. Analizciler enuygun yaklaşım tarzını seçerken aşağıdaki genel kurallar ağır bas-malıdır.

1. Analizcilerin kuvvetle muhtemel sonuçlar üzerindeki yargısı, herzaman, delillerin sıralanmasının ve tahminlerin açıkça ifadeedilmesinin sonucu olmalıdır.

• Mesele ne kadar karmaşık ve çelişkili olursa, yönetici güçlerin vebağlayıcı tahminlerin kesin bir şekilde ifade edildiğini ve iyisavunulduğunu garanti etmek için o kadar çok çaba sarfetmekgerekir.

2. Genel görünüş bölümleri, Amerika için risk yüksek olup (önemlibir müttefikin veya rakibin politik istikrarı gibi) makul alternatifsonuçların ortaya çıkma olasılığının %20 veya daha fazlaolduğuna kanaat getirildiğinde, potansiyel olarak önemli olan bu

istihbarat biriminin ha-zırladığı her

değerlendirmenin analizciler için,

plânlamaya ve Amerikanpolitikasının

uygulanmasına büyükönem veren istihbarat

kullanıcılarının gözündegüvenilebilirliğin nasıl

garanti edileceğihususunda kendine özgü

bir zorluğu vardır.


sonuçları da bütünüyle plânlamalıdır. Politika belirleyenlerin vediğer istihbarat kullanıcılarının beklenmeyen olaylar için yapılanplânları yeniden gözden geçirme, daha fazla delil isteme veyaanalizcilere ek görevler verme seçeneklerinden birine karar ver-mesi için bu alternatifleri yeterince anlaması gerekir. Analizcilerşunları teşhis etmelidir:

• Beklenmeyen gelişmelere götürebilecek etkili faktörler. Hangialternatif temel değişkenler sonucu başka bir yöne götürebilir? (muhtemelen ekonomi veya artan yolsuzluklar) veya hangi makulolaylar sonucunda doğru tanımlanmış yönetici güçlerle ilgilibağlayıcı tahminlerin beklentilerin aksi istikametindegerçekleşmesi, olayların gidiş yönünü değiştirir? Bir ülkeninordusu hükümete sadık kalmayabilir.

• Değişim göstergeleri. Hangi ara gelişmeler olayların önceden bek-lendiği gibi gitmeyebileceğini gösterir? Mesela, bir darbe planınınortaya çıkması veya sermaye kaçışı gibi rejimin istikrarıyla ilgiliolumsuz işaretler.

• Gidişatta çok büyük bir değişime neden olabilecek olaylar. Meseladoğal bir afet karşısında kötü yönetim gösterilmesi veya ürününzayi olması veya kontrol altına alınamayan hükümet karşıtı gös-teriler.

3. Amerika’nın güvenliğiyle ilgili hayatî önem taşıyan meselelerde(rakiplerin askerî hedefleri gibi), analizciler, politika belirleyenlereve askerlere kötü olasılıkların hesaplanmasında,

• Daha sonra meydana gelecek olayları etkileyebilecek tüm faktör-lere işaret ederek,

• Bu olayların önem derecelerini sıralayarak,

• Ve uzak ihtimal olarak gördükleri alternatifleri de (ki her şeyerağmen politika plânlayanlar, kaynakları, bu uzak ihtimalleridikkate alarak kullanabilirler) hesaba katıp bütün bunları makulsonuçlara bağlayarak yardımcı olmalıdırlar.

İpuçları

1. Analizciler ihtimal oranlarından bahsederken, gerçekçi olmayankesinlikten kaçınmalıdırlar. Hava durumu tahmincileri yağmuryağma ihtimalinin her zamankinden birazcık daha fazla olduğunakarar vermek için yeterli veriye sahip olabilirler. Analizciler, politikve ekonomik görünüşleri değerlendirirken nadiren böyle bir lüksesahip olurlar

2. Bunun yanında kaçınılmaz olan belirsizlikle gereksiz karışıklığıbirleştiren (gerçek olasılık, iyi ihtimal gibi) ifadelerden kaçının.

3. Genellikle yavan tahminler kullanmak yerine, sonuçları yöneticigüçlere ve bağlayıcı tahminlere bağlayan yapılar kullanın.

• Kendisine bağlı güvenlik güçleri karışıklıkları önlemekte başarısızolmadıkça ve uzun süren şiddetli ayaklanmalara yol açmadıkçaCastro’nun önümüzdeki altı ay içinde iktidardan düşürülme ihti-mali zayıftır.

4. Önemli yargılar verirken yanlış anlamaları en alt seviyeyeindirmek için olasılık belirten ifadelerle yaklaşık sayısal ihtimaloranlarını birleştirin.

• Her türlü olasılık ve seçenek göz önüne alındığında Castro’nunönümüzdeki altı ay içinde iktidardan düşürülme ihtimali zayıftır(beşte birden daha az bir ihtimal).

5. Analizciler, işin içindeki politika görevlilerinin, sorumluluklarıaltındaki işlerin %20’lik felaketle sonuçlanma ihtimali karşısındaduydukları endişeyi anlamak için %20 düşme ihtimali olan biruçağa gönüllü olarak binip binmeyeceklerini düşünmelidirler.

6. Analizciler, gerçekleşme ihtimali zayıf olan gelişmelerle ilgilenir-ken dikkatlerini bir olayın gerçekleşip gerçekleşmeyeceğindençok nasıl gerçekleşebileceğine çevirmelidirler. Aşağıdakiler mev-cut delilleri farklı şekilde birleştirerek güvenilebilir alternatif se-naryolar üretmek için bazı tekniklerdir:

• Kim ve Ne Önemli? Bir meselenin sonucunu (bir ülkenin siyasîistikrarsızlığının devam etmesi veya siyasetin çökmesi gibi)belirleyebilecek olan bireysel ve grup hâlindeki oyuncularındavranışlarını büyük olasılıkla belirleyecek olan faktörleri (kurum-ların bağlılıkları, kişisel rekabetler, aile çıkarları gibi) dikkatle göz-den geçirin.

• Geriye Dönük Düşünme. Hedeflenen tehlikenin veya fırsatın mey-dana geldiği varsayımından yola çıkın. Meselâ devrimci zorlamaCastro hükümetini sarsıyor! Daha sonra kimin neyi, ne zaman,neden ve nasıl yapmak durumunda olacağını tahmin etmeksuretiyle bir veya birden fazla “nasıl gerçekleşebilir” senaryolarıüretin.

• Bir Kenara Bırakılan Yargılar. En önemli sonuçlara ulaşırken kul-lanılmayan tahminlerin listesini oluşturun. Mesela bir ülkeninordusunun hükümeti desteklemeye devam edeceği yargısınıdikkate alarak, böyle bir desteğin diyelim ki daha alt kademedeki

35AVRASYA DOSYASI

görevliler içinde zayıflayabileceğini gösteren mevcut tüm verileriveya bu düşünceyi destekleyen tüm muhakemeleri yeniden göz-den geçirin.

Gerçekler ve Kaynak Gösterme


Analizcilerin önemli kullanıcıların gözündeki güvenilirliği, analizcininpolitika belirlemeyi, askeriyeyi ve yasa uygulamasını desteklemekamacıyla sunulan bilgileri organize etme ve değerlendirme yeteneğiylebaşlar. Bunun yanı sıra, tahminlere dayalı yargılar da önemlidir vezaman zaman karmaşık ve belirsiz meselelere işaret ederken gerekliolurlar. Ancak, kapsamlı geri bildirimler politika plânlamak ve uygula-makla sorumlu olan Amerikalı görevlilerin analizcilerin yeteneğinisınarken öncelikle işe yarar ve güvenilir bilgi sağlamalarına dikkat ettik-lerini açıkça ortaya koyuyor.

• Buna göre genellikle, analizci ancak tüm kaynaklardan gelen bil-giler üzerinde uzmanca bir hâkimiyeti olduğunu gösterdiktensonra kullanıcıların analizcilerin tahminlere dayanan hükümlerineolan güveni sağlanır.

• O halde yer darlığı dikkate alındığında analizciler konuyla ilgisi azolan bilgi sağlayarak değil, fazla bilgi sunmaktan dolayı hata yapa-bilirler.

Gerçekler ve Kaynak Gösterme hakkındaki istihbarat teknikleri veprosedürleri ile ilgili bu not istihbarat biriminin muhtıralarda ve brifin-glerde bildiklerinin ( bunlar bilginin niteliği ve kaynağıdır) anlatımındaizlenecek olan istihbarat biriminde standart olarak belirlenen kurallarıgösterir. Standart olarak belirlenen kurallar, bilgiyi nitelemekte (yabancıaktörlerin bildirilen tutum ve niyetlerini belirlemek gibi) sürekli olarakkarşılaşılan zorluklarla başa çıkmakta kullanılan “en iyi yöntemlerin”varsayımsal örnekleriyle gösterilecektir.

Tanımlar

İstihbarat birimi analizcileri bildiklerini istihbarat kullanıcılarına açıkve güvenilir bir biçimde nakletme hususunda iyidirler. Burada pratikçalışma usulleri kural halinde toplanmaya çalışılmaktadır.

Aşağıdaki tanımlar istihbarat bilgileriyle ilgili genel terim ve kavram-


ların standartlaşmış kullanımının yerleşmesini sağlama girişimininsonucunda ortaya çıkmıştır.

Gerçek: Doğrulanmış bilgi: Var olduğu veya gerçekleştiği bilinen şey.

Bilgi/Haber: Analizcilere ve kullanıcılara bir şeyin gerçeğe dayanmaihtimalini değerlendirmede ve böylelikle belirsizliği azaltmada yardımcıolan bir istihbarat meselesiyle ilgili raporların, araştırmaların içeriği veanalitik yansıması.

Doğrudan Elde Edilen Bilgi: Genellikle kaynağın doğası, kaynağın bil-giye doğrudan erişimi ve içeriğin sağlam ve kolayca doğrulanabilirkarakterinden dolayı detaylarının gerçeklere dayandığı düşünülen,inceleme altındaki bir istihbarat meselesiyle ilgili bilgi.

Dolaylı Olarak Elde Edilen Bilgi: Detaylarının hem gerçeğe dayanmahem de dayanmama ihtimali bulunan bilgi; kaynağın şüpheli güvenilir-liğinin, kaynağın doğrudan erişiminin olmamasının ve içeriğin karmaşıkkarakterinin birleşimini yansıtan şüphe.

Kaynak Gösterme: İçeriğin gerçeklere dayanma ihtimalinindeğerlendirilmesine yardım etmek için bilginin elde ediliş şeklininanlatılması. Bir kaynaktan veya bir bilgi toplama ortamından gelen tekbir rapor hem doğrudan elde edilmiş, hem de dolaylı olarak elde edil-miş bilgi içerebilir.

Veri: İnceleme altındaki bir meselenin gerçeğe dayanma ihtimalinideğerlendirmek için yardımcı bilgi (bağlam-konstekst) sağlayan orga-nize edilmiş bilgi. Bu bilgi hem doğrudan elde edilmiş; hem de dolaylıolarak elde edilmiş olabilir.

Standart Olarak Belirlenen Kurallar

Kural 1. Bilinenlerle İlgili Açık ve Net Davranın.

Amerika’nın çıkarlarının ve zaman zaman da insanların hayatlarınıntehlikede olması söz konusu olduğundan politika belirleyenler, asker-ler ve yasa uygulayan görevliler analizcilerin tüm bildikleri ve bu bilgi-leri nasıl elde ettikleri hakkında açık ve net bir biçimde bilgilendirilm-eye ihtiyaç duyarlar. Harekete geçip geçmemeye ve nasıl hareket etmekgerektiğine karar verirken, haberin doğrudan mı dolaylı mı elde edil-diğini ve analizcinin neden bu haberin gerçeklere dayandığına kanaatgetirdiğini bilmek, görevliler için önemlidir.

Birçok önemli istihbarat kullanıcısı yönetmekle sorumlu olduklarıulusal güvenlik meselelerinin karışıklığının ve ne olup bittiğinin ve bun-ların arkasında ne yattığıyla ilgili sık karşılaşılan belirsizliğin

37AVRASYA DOSYASI

farkındadırlar. İstihbarat birimi analizcileri, koşullar ne olursa olsuncevap isteyen ve arada sırada istihbarat kullanan görevlilerin istekleri-ne göre değil de kendi standartlarına göre rapor yazmalıdırlar.

Bu suretle analizciler güvenilebilirliği göz önünde tutarak hiçbirzaman bilinenleri abartmamalıdırlar. Analizciler, genel bilgi akışıylaçelişkili görünen konuyla ilgili bilgilere ilaveten Amerika’nın vereceğikararla ve potansiyel hareket tarzıyla ilgili önemli bilgi eksiklerini debildirmelidirler.

Kural 2. Haberle Gerçeği Dikkatli Bir Biçimde BirbirindenAyırın.

Mesela analizciler yabancı bir liderin söyledikleri hakkında doğrudanhaber almış olabilirler ve bunun gerçeklere dayandığına sorumlulukalarak karar verebilirler. Ancak, bu liderin hangi görüşte olduğu,niyetinin ne olduğu ve ne yapacağı, söyledikleriyle ilgili bir söylentiye(aktarılanlara) dayanılarak doğru kabul edilemez.

Kural 3. Haberle Tahminlere Dayalı Yargıyı DikkatliceBirbirinden Ayırın.

Belirtildiği üzere, analizcilerin tahminlere dayalı yargıları politikabelirleyenleri, askerleri ve yasa uygulayan görevlileri desteklemesürecinde önemli bir unsurdur. Genellikle bu yargılar sadece yabancıoyuncuların rapor edilmiş görüşlerine veya gizli kaynaklara dayanamaz.Bu yargılar, mevcut bütün bilgiler ve sonuç olarak çıkarılabilir sağlıklımuhakemeler bağlamında yeterince tartışılmalıdır.

Kural 4. Mevcut Karmaşıklığı Dikkate Alın.

Bir mesele ne kadar karmaşık olursa (yani bir meseleyle ilgili kesinkonuşmak ne kadar zor olursa) incelenen meselenin gerçekleredayandığını tespit etmek amacıyla talep edilen bilgi de o kadar fazlaolur. Meselâ, yabancı liderlerin veya grupların ne düşündüklerini veyane yapmak niyetinde olduklarını belirlemek söz konusu olduğundaortaya çıkan ispat mecburiyeti, bu liderlerin veya grupların neyaptıklarını ve ne söylediklerini belirlemek için gerekli olandan dahafazladır. Aynı şekilde, yabancı bir liderin niyetinin ne olduğuna dairkoşullu bir yargı uygun bir şekilde ifade edilebilir (X ülkesinin Y ülke-sine saldırmaya hazırlandığını düşünüyoruz). Fakat, bu düşüncenadiren, doğrulanmış veya gerçeklere dayanan bir haber olarak ifadeedilebilir (X ülkesi Y ülkesine saldıracak).

Kural 5. Politik Hassasiyeti Dikkate Alın.

Karmaşıklık gösteren meselelerde olduğu gibi politika belirleyenler


arasında çelişkili olan veya yönetimle Temsilciler Meclisi arasında poli-tik olarak hassasiyete sahip meselelerde de ispat mecburiyeti fazladır.Kilit noktadaki kullanıcının kötü haber olarak algılayabileceği bir şeyingerçeklere dayandığını göstermek için (analizcinin koşula bağlıyargısından çok) doğrudan tespit edilmiş güvenilir bir bilgi tabanı gerek-lidir. Buna göre, çelişkili meseleler söz konusu olduğunda analizcilerçoğunlukla, tahmine dayalı sonuçlardan çok meseleyle ilgili bilgilerüzerinde durmalıdırlar.

Benzer olarak belli bir ülkenin Amerika’yla yaptığı antlaşmalar vesözleşmeler hususundaki davranışını belirlerken istihbarat birimi ana-lizcisi yorum yapmaktan çok haber vermeye önem vermelidir.Genellikle bu konularda analizciler gözetler (Konuyla ilgili haber verir)politika belirleyenler tetkik eder ( Bir antlaşma veya sözleşme ihlâliolup olmadığına karar verir).

Kural 6. Aldatılma İhtimalini Hesaba Katın.

Aldatma, Amerikan istihbarat analizcilerini yanlış sonuçlaragötürmek amacıyla haberlerin yabancı bir hükümet, grup veya kişitarafından kendi çıkarları doğrultusunda değiştirilmesi olarak tanımlan-abilir.

Kural 7. “Delil” Terimini Mümkün Olduğunca Az Kullanın.

İstihbarat teknikleri ve prosedürleri ile ilgili bu notta (istihbarat biri-minin değerlendirmelerinde çoğunlukla kullanıldığı gibi) bilgi/haber ter-imi delil terimiyle eş anlamlı olarak kullanılıyor. Yani her ikisi de bellibir mesele etrafındaki belirsizliği azaltmaya yardımcı olan raporların vearaştırmaların içeriğine işaret etmek için kullanılır.

Bununla beraber, Amerikan hukuk sistemi delil terimini daha özelbir amaçla (mahkemeye sunulan ve anlaşmazlık içinde olan taraflarınispatına ve yalanlamasına açık olan şeylere isnaden) kullanır. İstihbaratbirimi yasa uygulayan görevlileri desteklemek için giderek daha fazladeğerlendirme hazırladığından ve hatta diğer değerlendirmeler de muh-temel bir kullanım amacıyla mahkeme tarafından istenebileceğinden,analizciler bilgi teriminin işlerini gördüğü durumlarda delil terimini kul-lanmaktan kaçınmalıdırlar. Zaman zaman kullanıcılara fayda sağlamakiçin bilginin niteliğinin belirtilmesi yeterli olur.

Özel Durumlar

Bu not istihbarat biriminin bilgisinin karakterini ve kaynağını anlat-mak için standart olarak belirlenen kurallar üzerine yoğunlaştı. İstih-barat birimi mevcut olan çeşitli meselelerde istihbarat desteğiaçısından farklı ihtiyaçlara ve yetkilere sahip geniş bir kullanıcı yel-

39AVRASYA DOSYASI

pazesine hizmet eder. Bu yüzden konunun, dağıtım aracının veya kul-lanıcının özel karakteri yukarıda öne sürülen kurallar göz önünealındığında istisnaî uygulamalar gerektirebilir.

Meselâ, alıcıların bir değerlendirmeyi görme izninin sınırlı olmasıveya bir kullanıcının gizli olmayan bir muhtıra talep etmesi, analizcininbilgileri ve kaynakları belirtirken açıklıktan kaçınmasını gerektirebilir.

Etkili Özet


Özet, istihbarat biriminin hazırladığı bir raporun veya muhtıranınpolitika belirleme süreci üzerinde ne çeşit bir etkisinin olduğunun belir-lenmesinde anahtar rolü oynar. Bundan dolayı özet, ya Amerika’nıngüvenlik çıkarlarıyla yakından ilgili özel istihbarattan, ya tüm kay-naklardan gelen haberler/bilgiler içinden elenmiş önemli bulgulardanveya muallakta olan tehditler ve fırsatlarla ilgili işe yarar yargılardanoluşarak ve istihbarat biriminin kendine özgü bir biçimde işlediği bil-gilere dikkat çekecek şekilde belirtilen yere yazılmalıdır.

İstihbarat tekniği ve prosedürleri ile ilgili bu notlarda anlatılan diğerkriterlerde olduğu gibi analizci özeti, her görevin koşullarına uygun birşekilde yazmalıdır. Bununla birlikte analizci, metinde sunulanuzmanlığı hedeflenen dinleyici topluluğunun dikkatini çekecek birbiçimde şekillendirmelidir. Değerlendirmenin müşterisi az olduğundave bu müşterilerin Amerikan politikası ve gündemle ilgili öncelikli istek-leri istihbarat birimi tarafından iyi bilindiğinde analizcinin görevi, yeniolan şeyleri ve bunların ne anlama geldiğini düzenli bir şekilde anlatanbir özet hazırlamaktır.

• Meselâ bir Özel İstihbarat Raporunda metinde “dikkat çekici”(olta) olarak belirlenen birkaç satır istihbarat kullanıcısınınraporun geri kalanını dikkatle inceleyerek zamanını boşa harca-mayacağını göstermek amacıyla kullanılmalıdır.

Bir değerlendirme daha geniş ve daha dağınık bir dinleyici toplu-luğuna sunulacağında analizcinin özetin yapısını ve içeriğini belirlemekkonusunda karşılaşacağı zorluk daha fazla olur. Çoğunlukla en önemliiki amaç şunlardır:

• Yoğun bir okuyucunun metni okumama ihtimaline karşı tebliğdekiişlenmiş bilgileri (özellikle Amerika’nın çıkarlarına yönelik


tehditler ve fırsatlarla ilgili notları) dikkat çeker hale getirmek.

• Bu kişileri metni okumaya yöneltmek ve metnin en önemli bölüm-leri olan, görevlilerin politikalarını ilerletmelerine ve işlerini görm-eye yardımcı olması için düzenlenen araştırma bölümlerini tavsiyeetmek için bu işlenmiş bilgileri özel uzmanlıkla desteklemek.

Dağıtılan değerlendirmelerin potansiyel dinleyicilerinin çeşitliliğinehitap etmek için diğer giriş bölümleri işlenmiş bilginin tüm kapsamınıve istihbarat biriminin uzmanlığını göstermek için kullanılabilir.Bilhassa dinleyici topluluğunun uzmanlaşmış kesiminin ihtiyaçlarınıkarşılamak için özetten hemen sonra bir giriş metin kutusukullanılabilir.

• Meselâ, politik bir mesele ele alındığında zaten bu meseleyledoğrudan ilgili olan görevlilerin sabrını zorlayacak olan meseleninarka plânının ve ortaya çıktığı ortamın anlatımı, meseleyleyakından ilgili olmayan istihbarat kullanıcılarının ihtiyaçlarınıkarşılamak amacıyla bir metin kutusu içinde yapılabilir.

• Benzer şekilde hedeflenen kullanıcılar içindeki uzmanlık seviyesiyüksek küçük bir gruba hitap eden işlenmiş bilginin başlangıçnoktasını tespit etmek için gerekli olan teknik bilgiler bir metinkutusu içine yerleştirilebilir.

• Ve bir özetin verebileceğinden daha fazla yer gerektiren çelişkilibir meseledeki (alternatif hareket yönlerinin kâr-zarar analizlerigibi) politik muhakemeler anlatılırken bir metin kutusu etkili birçözümdür.

Daha uzun olan ve geniş bir kullanıcı grubuna dağıtılandeğerlendirmelerde özeti bütünlemek için bir ön söz yazmak da yararlıolur.

• Ön sözü, konuyla yakından ilgili olmayan okuyuculara,değerlendirmenin aydınlatmaya çalıştığı kesin politika zorluklarınıaçıklamak için kullanın.

• Ön sözü, istihbarat biriminin güvenilebilirliğini artırmak (meselâ,eldeki konuyla ilgili önceden yayımlanan çalışmaların listesiniyaparak) için kullanın.

İpuçları

Çok tecrübeli istihbarat birimi uzmanları özetlerin etkinliğiniartırmak için aşağıdaki tecrübeye dayalı ipuçlarını öneriyorlar:

• Özetle metnin uyum içinde olmasına dikkat edin. Çoğu kez met-

41AVRASYA DOSYASI

nin bütün önemli kısımlarını bir özet paragrafı veya sayfası içinesıkıştırmak, analizcinin anahtar değişkenleri (yönetici güçler),neden-sonuç ilişkilerini ve muhakemeyi anlatımını kuvvetlendirir.Yeni anlaşılan noktaları ekleyerek metni geliştirin.

• Metni küçük parçalar halinde düzenleyin. Birçok okuyucu say-fanın bir kenarından başlayıp diğerine kadar uzanan paragrafbloklarından oluşan özetlerden, muhtıranın veya raporun “kul-lanışsız” olduğu kanısına varıyor.

• Yoğun bir şekilde çalışan karar vericinin anahtar bilgiyi, ilişkilerive yargıları çabucak anlamasına yardımcı olmak için kısa para-graflar, maddeler ve alt maddeler, koyu harfler ve italikler kul-lanın.

• Yazım tarzının kullanıcılara ve amaca uygun olmasını sağlayın.İçinde, üretim biriminin kısıtlı olarak temas ettiği birçok politikagörevlisinin de bulunduğu geniş bir kullanıcı grubu için raporyazarken kalitesi yüksek ifadeler, okuyucuların dikkatini esasmetne çekmeye yardımcı olabilir. Bununla beraber, tek bir kul-lanıcıyı desteklemek için çalışırken kullanıcının raporun öneminikavrayışını hızlandırmak için daha az resmî bir dil kullanmayadikkat edin.

• Bir görevli, detaylar içeren cümleler için vakti olmadığını, sadecebilmesi gerekenler için vakti olduğunu belirtti.

• Yeni ve önemli olana odaklanın. Tarihî alt yapı ve diğer ortamkoşulları kısa ve öz olarak sunulabilir veya tamamen bir kenarabırakılabilir. Belirlenen yeri üst düzey bilgiye sahip politikabelirleyenlerin , askerlerin ve yasa uygulayan görevlilerin günlükzorluklarla uğraşırken kullanacakları işe yarar içeriğe odaklanmakiçin kullanın.

• Bu, çoğunlukla uygulanacak politikanın doğal sonuçlarını belirt-mek anlamına gelir. Aslında özet, yoğun çalışan bir politikagörevlisinin bir istihbarat birimi çalışmasına neden zamanayırması gerektiğini açıklayan bir araçtır.

• Özeti işe yarar hale getirmeye çalışın. Yani özeti bir politikagörevlisinin bir şeye başlamasına, bir şeyi durdurmasına veyaçözmesine yardımcı olacak şekilde oluşturun.

• Kendinizi hedeflenen kullanıcılar içindeki önemli görevlilerin yer-ine koyun. Özette bulunabilecek şeyleri ve özetin dışında tutula-cak şeyleri göz önünde tutun. Buna göre: Eğer siz zaman sorunuolan bir politika görevlisi olsanız hazırladığınız değerlendirmeden


beş dakika içinde ne elde etmek isterdiniz?

• Daha az nokta üzerinde durun ama bunu özenli bir şekilde yapın.Eğer özette üzerinde durulacak noktaların sayısı ve kalitesiarasında seçim yapmak durumunda kalırsanız kaliteyi seçin. Bu,konuyla ilgili bir “derse” hiç ihtiyaç duymayan üst düzey bilgiyesahip kullanıcılar için rapor yazarken önemlidir.

• Eğer değerlendirme çok önemli bir tahminî yargı veriyorsaanahtar tahminlere ve muhakemenin diğer temel unsurlarınaişaret edin

• Eğer değerlendirme yeni ve önemli bulgular bildiriyorsa, kaynağıngüvenilirliğini ve metodolojinin özünü belirtin.

Uygulama Analizi


Bu not Amerikan Çıkarlarının İstihbarat Biriminin HazırladığıDeğerlendirmeler İçinde Belirlenmesi başlıklı bölümde ana hatlarıçizilen politika görevlilerine, yasa uygulayan görevlilere ve askerlereihtiyaca göre özelleşmiş istihbarat desteği verme tekniklerini anlatıyor.Uygulama Analizi karar verenlere ve uygulayanlara tespit edilenAmerikan politik hedefleriyle ilgili fırsatlar yakalamaya çalışmak ve buhedeflere yönelik tehlikeleri önlemek hususunda taktiksel alternatiflereyönelik değerlendirmeler sağlar. Analizcinin rolü, politika belirleyeninrolünü tamamlar; onun rolünden farklıdır.

Analizciler hedefleri uygulamaya koymak için alternatifler teşhisedip bunları değerlendirirler; politika görevlileri önce hedefi belirler vedaha sonra hangi taktikleri benimseyeceklerine karar verirler.

Neden ve Ne Zaman

Politika uygulaması sürekli olarak, belirsiz ve çoğunlukla risklikoşullar altında Amerikan çıkarlarını geliştirmek için çaba göstermeyigerektirir. Politika görevlileri bu koşullar altında Amerika’nın hedefler-ine ulaşmanın zor olabileceğini bilirler. Meselâ, saldırgan devletleri yük-sek tahrip gücüne sahip silahlar geliştirmekten caydırmak ve kolaykolay değişmez otoriter geleneklere sahip hükümetlerde demokratikuygulamaları ilerletmek gibi hareketler çok derinlerde bulunan engel-

43AVRASYA DOSYASI

lerin üstesinden gelmeyi gerektirir. Politika görevlileri fırsatları vetehlikeleri teşhis etme ve değerlendirme hususunda istihbarat analizci-lerinin desteğine ihtiyaç duyarlar. İstihbarat analizcileri UygulamaAnalizi aracılığıyla politika belirleyenlerin masasına önemli işlenmiş bil-giler getirebilirler:

• Rakiplerin ve müttefiklerin risk analizlerini ve müzakere tarzlarınıda içeren yabancı kültürleri anlamaya yönelik uzmanlarınhazırladığı raporlar,

• Tüm kaynaklardan gelen haberlerin değerlendirilmesine dayananhedef ülkelerin ve organizasyonların güçlü ve zayıf oldukları nok-talara dair bulgular,

• Bölümden gelen bürokratik baskılardan uzak durmak ve taktikselalternatifleri incelerken objektifliğe bağlı kalmak.

Analizcilerin ortaya koyduğu alternatifler envanteri, büyük ölçüdepolitika görevlilerininkini yansıttığında bile bu görevliler, analizcilerinorganize edilmiş bilgilerinin ve sıkı çalışma isteyen açık ve netmuhakemelerin kendilerine açık olmasından faydalanırlar. İçerdiğiişlenmiş bilgiye ilaveten Uygulama Analizi istihbarat biriminin siyasîbakımdan sorumluluk gerektiren meselelerde etkili olan politikbağlantıları sürdürmesine de yardım edebilir. Amerika’nın hedeflerineulaşılması çok çeşitli zorlukların üstesinden gelmeyi gerektirdiğindeçok yoğun olan politika görevlileri gerçekleşme ihtimali çok az olanşeyler için uğraştıklarını hatırlatan (Kongre’den gelen eleştiriler gibi)değerlendirmelerin devamlı akışından hoşnut olmazlar. UygulamaAnalizi, istihbarat ekibinin objektifliğe bağlı kalacağına söz vermişolmasına rağmen politika ekibinin karşılaştığı zorluklara duyarsızolmadığını ve zor koşullarda bile Amerikan çıkarlarını korumaya vegeliştirmeye yardım etmek için uzmanlığını ortaya koyacağı mesajınıverir.

Analizci her halükârda Uygulama Analizi’ni dağıtırken yakın temashalinde olmaya önem vermelidir.

• Genellikle politika görevlilerinin bu tip ihtiyaca göre özelleşmişdestek talep etmesi gerekir.

• Zaman zaman ağır işleri yapan üst düzey görevlilerle temashalinde bulunan istihbarat idarecileri, kapasitelerini belirtiptalepte bulunulmasını isteyebilirler.

Çoğunlukla, dağıtılan ilk Uygulama Analizi belli başlı bir veya birkaçpolitika görevlisi için hazırlanmış bir brifing veya muhtıradan oluşur. Bugörevliler geçmişte işlenmiş bilginin farkına vararak şunları istediler:


• Brifinglerin veya muhtıraların düzenli bir program içinde tekrar-lanmasını,

• Rapor alan görevlilerin sayısının artmasını,

• Analizlerin politika plânlamayla ilgili belgelere dâhil edilmesini.

İpuçları

Çok tecrübeli analizciler Uygulama Analizi’nin hayata geçirilmesi içinaşağıdaki ipuçlarını veriyorlar:

• Bir istihbarat meselesini politika belirleyenlerin anlayacağı şekildeyeniden tanımlamak, Uygulama Analizi vasıtasıyla işlenmiş bilgisağlamak için yararlı bir başlangıç olabilir. Başka bir deyişle, anal-izciler odak noktalarını X ülkesinde ne olduğunu anlamak içinyaptıkları normal araştırmalardan politika belirleyenlerin, Xülkesinde olanlarla ilgili ne yapılabileceği hususunda yürüttüğüaraştırmalara çevirirler. Bu, şunları gerektirir:

• Politika belirleyenlerin rolünü (denizaşırı rakiplerin ve müttefik-lerin arasında birşeyleri başlatmak veya durdurmakla sorumlu)“icracı” olarak kabul etmeyi,

• Politika görevlilerinin zaman zaman kazanmak için risk alma eğili-minde olduklarının farkında olmayı; meselâ politika belirleyenlertatmin edici olmayan bir durumu Amerika’nın prestiji ve kendimeslekî güçleri için sağlam bir yatırıma dönüştürme konusunda%20’lik bir başarı ihtimali görebilirler

• Analizciler temel gerçeklerle ilgili objektif bir araştırmayayönelmeden (profesyonel bir istihbarat görevlisi gibi hareketetmek) önce hareketin amacına ulaşması için gerekli olan şeylereodaklanarak (profesyonel bir politika görevlisi gibi düşünmek) dabilgi işlemek için meseleyle ilgili yeni anlayışlar elde ederler.

• Eğer Amerikan politikasının hedefi yabancı bir ülkenin veya orga-nizasyonun hareket yönünü ters tarafa çevirmekse analizcileröncelikle hangi gelişmelerin bu sonuca götürebileceğinidüşünebilirler. Daha sonra da bu tip gelişmelere neden olabileceketkenlerin bir envanterini yapabilirler.

• Çoğu zaman eğer böyle olursa o zaman şöyle olur ifade şekliAmerika’nın taktikleriyle amaçlarını, istihbarat biriminin her iki-sine karşı gerçekçi ve kararlı analitik tavrını koruyarak (yani poli-tika belirleme sürecine destek vermekle politika dayatmaarasındaki sınırı geçmeden) ilişkilendirmek için kullanılabilir.

45AVRASYA DOSYASI

Meselâ:

• Eğer Amerikan politikası A noktasından B noktasına gitmeyi gerek-tiriyorsa o zaman şunlar göz önünde tutulması gereken geçit yer-leri ve şunlar da kaçınılması gereken çıkmazlardır.

• Eğer Amerikan politikasının amacı X ülkesindeki sükunetinsağlanması için gerekli olan kuvvetleri güçlendirmekse o zamanaşağıdaki faktörler istenen gelişmenin meydana gelmesine yolaçacak potansiyel katalizörler olarak incelenmelidir.

• Çoğu zaman Uygulama Analizi muhalif düşünmeyi yani genelgörüşlere ve kuvvetle muhtemel sonuca dikkat etmeyi bir kenarabırakıp bunların yerine makul alternatif görüşlere ve sonuçlaraodaklanmayı gerektirir. Beyin fırtınası yaratma, rol yapma ve“geriye doğru düşünme” (gerçekleşme ihtimali zayıf olan birolayın ne şekilde meydana gelebileceğini inceleme) gibi analitikteknikler, momentumda bir değişikliğe neden olabilecek az bili-nen etkenleri teşhis etmeye yardım edebilir.

• Analizciler Amerikan hedeflerinde aşama kaydetme ihtimalihususunda kötümser olduklarında, şüpheli kimse bulunmayan bircinayet vakasında ilerlemek için kullanılan Sherlock Holmesmetodolojisinin değişik bir şeklini uygulayabilirler. Başarıyaulaşma ihtimali en yüksek olan taktiksel alternatiflerle ilgili birdeğerlendirme hazırlayın.

• Aslında istihbarat birimi analizcileri politika belirleyen koça aklaen uygun oyun plânını geliştirmesi için bilgi sağlayan casuslardır.

• Uygulama Analizi’ndeki işlenmiş bilgiler analizcinin, temel gerçek-lerle ilgili malumatına ilâveten Amerika’nın bir durumu manivelaolarak kullanmak için sahip olduğu vasıtalar (yani mevcut olumluve olumsuz inisiyatifler) hakkındaki malumatına da dayanabilir.Analizciler, Amerika’nın dış politikayı yönetmek için sahip olduğuaraçların, politik belgelerin, istihbarat yöneticileriyle yapılangörüşmelerin ve politika faaliyetlerindeki ilişkilerin incelenmesinedayanan bir envanterini yapma konusunda tedbirlidirler.

• Uygulama Analizi’nde atılacak son adım analitik sürecinsonuçlarını, işin başında profesyonel analizcilerin olduğunuaçıkça gösterecek biçimde sunmaktır. Çoğu zaman sorumlu poli-tika görevlileri değerlendirmelerin kendisinden çok analizcilerinbu alternatifler hakkındaki değerlendirmelere nasıl ulaştıklarıyladaha fazla ilgileneceklerdir:

• Kaba bir kâr-zarar analizi içeren bir matrix* yoluyla alternatiflerin


sunumu ve önem derecelerine göre sıralanması analizcilerin, tümkaynaklardan elde edilen bulguların ve bağlayıcı varsayımlarıntemelini teşkil eden şeyleri bildirmesi için faydalı bir yöntemdir.Aynı zamanda böyle bir matrix* esas seçimin politika belirleyenebırakılıp istihbarat biriminin çalışmalarının alternatiflerin analizineodaklanmasını sağlar.

• Uygulama Analizi kendine özgü ve zorlayıcı çalışma tekniklerigerektirdiğinden analizciler, meslektaşlarını ve idarecileri, mese-leyi tanımlama ve değerlendirilmesi gereken başarılı olma ihtimaliyüksek taktik alternatiflerin seçimi gibi başlangıç aşamalarındaçalışmaya katmalıdırlar. Bu ekip yaklaşımı, koordinasyonu düzen-lemeye ve süreçleri tekrar incelemeye yardım etmesinin yanı sırauzmanlık ortaklığı oluşturmaya da yardımcı olacaktır.

Sonuçlar


Sonuçlar: İncelenen mesele hakkında mevcut tüm kaynaklardangelen haberlerin organize edilmesine değerlendirilmesine ve yorum-lanmasına dayanan analizcilerin bulguları çoğunlukla istihbarat birim-inin değerlendirmelerini kullanan önemli görevliler için en önemliişlenmiş bilgilerdir. Politika belirleyenler ve uygulayanlar Amerikançıkarlarını belirleyip savunurken istihbarat biriminin değerlendirmeleri-ne güvendikleri için analizciler, ulaştıkları sonuçlara ne derecedegüvendiklerini ifade ederken, aldatılma ihtimalini ve diğer belirsizlikkaynaklarını gerektiği gibi hesaba katarken açık ve net olmalıdırlar.

Çoğu zaman yoğun bir şekilde çalışan politika belirleyen görevlileraçık kaynaklardaki haberlerin ve istihbarat birimi analizcilerinin sahipolduğu istihbarat haberlerinin birçoğunu doğrudan alırlar. Ama bugörevliler gerçekleri, kurguları ve önemsiz şeyleri takip etmek için isti-hbarat biriminin yardımına ihtiyaç duyarlar. Sıradan olaylar içindenönemli olan saptanmalı, ilgisiz gibi görünen bilgiler birleştirilerek olay-ların temelinde yatan şeyler ortaya çıkarılmalı ve güvenilir kaynaklarsadece kendi çıkarını düşünen kaynaklardan ayırt edilmelidir.

Analizcilerin ulaşabileceği karmaşık ulusal güvenlik meseleleriyleilgili bilgiler, nadiren, izaha gerek olmayacak kadar açıktırlar. Boşluklar

47AVRASYA DOSYASI

* Bir olay›n meydana geldi¤i ortam, koflullar.

ve tutarsızlıklar her zaman vardır. İşte bu noktada istihbarat birimi anal-izcisinin uzmanlığı devreye girer. Tecrübeli ve şüpheci istihbarat birimianalizcileri tüm kaynaklardan gelen bilgileri yeteri kadar süzdüklerikanaatine vardıklarında, ulaştıkları sonuçları politika görevlileri içinaçık ve net hale getirme aşamasına geçmelidirler. Sahip oldukları bil-giyi organize edip değerlendirmiş olan analizciler otoriteye sonuçlarıbildirebilirler. Meselâ:

• En son alınan haber “X” ülkesinin silâhlarla ilgili teknolojiye yöne-lik harcamalarının birkaç yıl boyunca hiç artmaması veya çok azartmasından sonra bu harcamaların 1995 yılında büyük ölçüdearttığını gösteriyor.

• İstihbarat birimi verileri, uluslar arası gözlemcilerin ve güvenilirgizli kaynakların rapor ettiği gibi “Y” ülkesindeki insan haklarıihlâllerinin askerî hükümetin başa geçtiği 1989 yılından beri ilkkez düşmekte olduğunu gösteriyor.

• İstihbarat birimi veri tabanı “Z” ülkesindeki terörist eylemlerinyabancı sermayeyi sindirme girişimi içinde gerçekleştiğini gös-teriyor.

• “A” ülkesindeki sivil hükümetin görev başına dönmesinden berigerçekleşen yedi genel seçimle ilgili istihbarat biriminin elindekikronolojinin incelenmesi yeni hükümetin muhalif politiktoplantıları dağıtmak için silahlı çeteler kullandığına dair örnekolmadığını gösteriyor.

• Başbakan “B” nin yaşadığı politik sıkıntılar ve kamuoyunun dikka-tini dış tehdide çevirmek için duyduğu askerî tatbikat yapmagerekliliği arasındaki neden-sonuç ilişkisi şu an itibariyle tama-men tespit edilmiştir.

Özellikle analitik bulgular, çeşitli disiplinlerden gelen üyelerdenoluşan bir ekibin ortak veri tabanından elde edildiğinde, istihbarat bir-iminin hazırladığı değerlendirmeler politika görevlileri için daha değerliolur. Yabancı bir ülkenin narkotik kontroller yapmaktaki gevşek tutu-munun ortaya çıktığı politik ortamın veya bir nükleer silâhlanma pro-gramını sürdürmek için sahip olduğu mali veya teknolojik potansiyelinanlatılması, istihbarat biriminin analizini kullananların, tasarlananAmerikan politik girişimlerinin potansiyel riskleri ve faydalarına karşıdaha iyi önlemler almalarına imkân tanır.

Buna karşın eldeki bilgi eksik veya yabancı ülkelerin yanıltma amaç-lı operasyonlarından ve diğer belirsizlik kaynaklarından kolaylıkla etki-lenebilecek nitelikte olduğunda analizciler, diyelim ki neden-sonuç iliş-


kileriyle ilgili makul şüphelerini istihbarat biriminin değerlendirmeleri-ne göre harekete geçebilecek olan görevlilerle paylaşmalıdırlar.

İstihbarat biriminin ele aldığı birçok mesele esasen karmaşıktır vebundan dolayı belirsizliklerle çevrilidir.Analizciler bir konuyla ilgili bilgi-leri olmadığı hükmüne vardıklarında bunu belirtmek zorundadırlar. Bugibi durumlarda mevcut bilgiler hakkında iki veya daha fazla makulyorumun sunulması, belirsiz bir anlatımla (gerçek bir ihtimal gibi)maskelenmiş tek bir güvenilmez yorumdan daha faydalı bir sonuçortaya çıkarır.

Analizciler sonuç olarak yetersiz bilgi sunmamaya özellikle dikkatetmelidirler. Mesela analizciler, haberle ilgili sağlam bir dayanaklarıolmadığında ve bir olayı emsalsiz veya bir hareket tarzını tamamentespit edilmiş gibi anlatan az sayıda rapora itimat ettiklerinde bu tipsonuçları kaynağa isnat etmelidirler. Gizli ajanlar, yabancı görevliler veyerel basın sonuçlara balıklama atlayabilirler ama analizciler böyle yap-mamalıdırlar. Özetle istihbarat biriminin hazırladığı muhtıraların ve brif-inglerin sonuç bölümlerinde politika belirleyenlere, müzakerecilere,askerlere ve yasa uygulayan görevlilere verilen işlenmiş bilgi:

• Veritabanlarının ve diğer bilgilerin incelenmesi aracılığıyla uygu-lanan bireysel veya kollektif istihbarat birimi uzmanlığınınsağlamlığına ve

• Analizcilerin bulgularına olan güven düzeylerini belirtmede kul-landıkları açık ve net ifadelere dayanır.

İpuçları

Çok tecrübeli istihbarat birimi uzmanları sonuçları etkili bir biçimdenakletmek için aşağıdakileri tavsiye ediyorlar:

1. Analizciler özellikle çelişkili olan karmaşık meselelerde kesinsonuçlara ulaştıktan sonra verileri sunmaya, ilişkileri ve diğerdoğal sonuçları vurgulamaya ve sonuçları güçlü bir şekilde ifadeetmeye çalışmalıdırlar.

2. Yine, bir mesele karmaşık ve çelişkili olduğunda bulgulara temelteşkil eden dayanakları bir metin kutusu veya dipnot içinde, bun-lar olmazsa esas metnin içinde açıklayın. Meselâ, bilgi kay-naklarının güvenilirliğini ve veri tabanının diğer karakteristiklerinibelirtin. Dikkati çift amaçlı teknoloji ithalatlarının askerîkullanımına çekmek için yapılan şaşırtmayı belirlemek amacıylakullanılan göstergeleri ayrıntılarıyla açıklayın.

49AVRASYA DOSYASI

3. Kaliteli olmaktan başka şansı olmayan bir sonucu iletirkenkarışıklığı en alt düzeye indirmek için yaklaşık ihtimal oranlarınıifade ederek sonuç bölümünü geliştirmeyi aklınızda bulundurun.

4. Mevcut bilginin niteliği ulaşılan sonuçlarla ilgili yargının korun-masını veya farklı makul yorumlar sunmayı gerektirdiğinde, bilgieksikleri ve bu bilgileri toplamak için gerekli olan şeylerle ilgili birmetin kutusu veya “ek” ilâve etmeyi aklınızda bulundurun.

5. İstihbarat birimi formundaki yer darlığından dolayı metnin kısatutulması gerektiğinde bulgular çok fazla detay içermeden birmetin kutusu içerisinde düzenlenebilir. Bu yazım tarzı hem mese-leyi çabucak gözden geçirmek isteyen kullanıcılar için hem dekarar ve hareketten doğrudan sorumlu olup istihbarat birimininbildiklerini titizlikle hesaba katmaya ilgi duyan kullanıcılar için fay-dalı olabilir.

6. İstihbarat biriminin ulaştığı sonuçlarla önceki değerlendirmelerveya diğer İstihbarat Topluluğu analizcilerinin ulaştığı karşıtsonuçların temeli arasındaki önemli farklılıkları açıklamak için debir metin kutusu kullanın.

7. Uygun olduğunda, karmaşık eğilimlerin ve ilişkilerin anlatımıhususunda metni geliştirmek için kronolojiler, matrixler ve grafik-ler ekleyin.

8. Sonuçlar, gelecekte gelişmelerin ne şekilde meydanagelebileceğini belirten istihbarat biriminin değerlendirmelerindekitahminlere dayalı yargılar için temel oluştururlar. Bölümlereayrılmış olan, bulguları bildiren ve tahminlere dayalı yargılarınyapıldığı tebliğlerde, analizciler tahminlerin belirtildiği kısımdanhemen önce bulguları bir metin kutusu içinde özetlemeyi faydalıbulabilirler. Bu yöntem, eleştirel okuyucu için yapılan muhake-meyi aydınlatmaya yardımcı olur. Bu yöntem, analizcilerin kendimantık sıralarını da denetlemeye yardımcı olabilir.

Çok Özel (Unique) İstihbaratın Etkili Kullanımı

Bu not, istihbarat Biriminin hazırladığı değerlendirmelerideğerlendirmek için kullanılan standartları açıklamak ve bu standartlarıuygulamak için ipuçları sağlamak amacıyla hazırlanan bir dizi nottanbiridir.

İstihbarat birimi analizcisinin çok özel istihbarat bilgisini etkili birşekilde kullanması bir değerlendirmenin amaçlarıyla ilgili şu iki soru-nun sorulmasıyla başlar:


• Hedef alınan alıcılar kim?

• İstihbarat Biriminin bu alıcılara sağlayabileceği en önemli işlenmişbilgi nedir?

Cevaplar analizcilerin, insanların gizli olarak topladığı bilgiye dayalıözel istihbaratı mı yoksa teknik araçlarla toplanan bilgiye dayalı istih-baratı mı kullanacaklarını veya hassas toplama metotlarının mı gerekliolduğuna ve eğer bu metotlar gerekli ise bunları en iyi avantajısağlamak için nasıl kullanmak gerektiğine karar vermelerine yardımedebilir.

İstihbarat Birimi analizcileri, birbirlerinden farklı olan geniş bir istih-barat kullanıcısı topluluğuna hizmet eder. Çoğu zaman analizciler (1)bir meselenin günlük idaresinden sorumlu olan az sayıdaki görevliningüvenini kazanmak için bir değerlendirmede bulunması gerekenşeylerle, (2) haberdar edilmesi gereken daha geniş bir kullanıcıgrubuna erişmek için gerekli olan şeyler arasında bir seçim yapmakdurumundadır.

• Doğrudan işin içinde olan önemli görevliler öncelikli meselelerinimütemadiyen takip ederler, olayların genel gidişatından detaylıolarak haberdardırlar ve istihbarat akışının çoğunu doğrudanhaber alırlar. Çoğu zaman, bu görevlilerin gizli istihbarat bel-gelerini görme izinleri vardır ve karar verirken ilgili bütün istih-barat bilgilerini kullanmaya ihtiyaç duyarlar. Bu koşullar altındaistihbarat birimi analizcilerinin işlenmiş bilgi sağlamalarınınsağlam bir yolu, çok özel istihbaratla ilgili bilginin (Amerika’nınçıkarları konusunda aşama kaydetmeye yönelik bir fırsatla veyakaçınılması gereken bir tehlikeyle ilgili destek gibi) organizeedilmesine, değerlendirilmesine ve yorumlanmasına odaklan-maktır.

• Diğer birçok görevli, bir meseleyle ilgili Amerika’nın çıkarlarınıngözetilmesinde önemli derecede veya doğrudan rol oynar ve bugörevlilerin bilgilendirilmeleri istihbarat biriminindeğerlendirmelerine bağlıdır. Bu görevlilerin veya onlarınmemurlarının çok gizli değerlendirmelere erişim izni veya imkânıolmayabilir. Genellikle bu görevliler özel istihbaratla ilgili bilgilerindetaylarını kişisel olarak değerlendirmekten çok olayların genelgidişatından haberdar olmakla ilgilenirler.

• Üstelik, tüm gizli belgeleri görmek için izni olan görevliler dezaman zaman gizlilik düzeyi daha düşük istihbarat birimi analiz-lerine ihtiyaç duyabilirler.

Aşağıdaki notlar çok özel istihbaratın etkili kullanımıyla ilgili göz

51AVRASYA DOSYASI

önünde bulundurulacak şeyler ve analizcilerin yapacakları tercihlerhakkında tecrübeli analizcilerin genel tavsiyelerini sunuyor.

Önce Güvenilebilirlik

Çok özel istihbaratla ilgili bilgilerin etkili kullanımıyla ilgili ilk kural,en önemli şeyin önemli görevlilerle güven içinde çalışmak olduğudur.Burada güvenilebilirlik: Analizcinin bir mesele üzerinde hedeflenentopluluğun inancını ve güvenini kazanacak şekilde konuşma yeteneğiolarak tanımlanır.

İstihbarat biriminin esas görevi başkanın, başkan yardımcısının,kabinedeki görevlilerin ve Milli Güvenlik Kurulu üyelerine ilâvetensekreter yardımcılarının ve diğer alt kabine görevlilerinin istihbaratanalizi ihtiyaçlarını karşılamaktır. Bu esas kullanıcı topluluğu, özellikleAmerika’ya çıkar sağlayacak hareketler tasarlarken özel istihbarat dadâhil olmak üzere istihbarat biriminin bütün bulgularıyla desteklen-melidir.

Esasen belli başlı politika görevlilerinin yardımcıları ve analiz yapanelemanları için hazırlananlar da dahil olmak üzere daha geniş bir kul-lanıcı grubunun hedeflendiği birçok değerlendirmede de güvenilebilir-lik önce gelir. Eğer istihbarat birimi karmaşık ve çelişkili bir meseleyleilgili bulgularını ve hükümlerini sadece çok özel istihbarata dayanarakgüçlendirebiliyorsa, o zaman, daha yüksek gizlilik derecesi ve dağıtımınkısıtlı olması pahasına değerlendirmenin büyük bir bölümü bu istih-barattan oluşmalıdır.

Sonuç olarak silâhlanma kontrolleri, nükleer silâhların üretiminin veyaygınlaşmasının engellenmesi, teknoloji transferi ve ticarî yaptırımlargibi sahalarda politika uygulamaya yönelik istihbarat birimi desteğiçoğunlukla ve önemli ölçüde çok özel istihbaratın (güvenilebilirolmasından ve bundan dolayı da politik bir hareketi desteklemedesağladığı faydadan ötürü) açık ve net bir biçimde kullanımına bağlıdır.

Erişim İmkânı da Önemlidir

İstihbarat birimi analizcileri, gizlilik düzeyi özel bilgi kaynağının sak-lanmasını gerektiren değerlendirmelerden daha düşük olandeğerlendirmeler yardımıyla Amerikalı görevlileri desteklerken bugörevlilerin ihtiyaçlarını karşılayacak bir güvenilebilirlik düzeyi ortayakoyabilmek için kullanıcıların isteklerini anlamalıdırlar.

• Çoğu zaman kullanıcıların aradığı işlenmiş bilgi, işe yarar istih-barattan çok önemli gelişmelerle ilgili nitelikli bir genel yorumdur.


Analitik Çalışma Tekniği ve Yakın Politika Desteği


Amerikan Çıkarlarının İstihbarat Biriminin HazırladığıDeğerlendirmeler İçinde Belirlenmesi bölümünde de anlatıldığı gibi isti-hbarat birimi analizcisinin esas görevi politika belirleyenlerin, asker-lerin ve yasa uygulayan görevlilerin işlerini yapmalarına yardımcıolmaktır. Yakın politika desteği işin önemli bir yönüdür: Analizci, birmeselenin günlük idaresinden sorumlu olup sayıları nispeten az olankilit noktadaki politika görevlilerinin konuyu ne oranda anladıklarını vekarar verme ve hareket etme döngüsünün neresinde bulunduklarınıdikkate alarak muhtıraları ve brifingleri bu görevlilerin ihtiyaçlarınagöre düzenler.

Yakın politika desteği analizcilerin bakış açısıyla (ne olup bitiyor?)kullanıcıların bakış açısı (olup bitenlerle ilgili bir şeyler yapmak)arasındaki boşluğu doldurmayı gerektirir. Analizcinin politikabelirleyenlerin dünyasına zorunlu olarak girmesinden dolayı yakındestek, istihbarat kullanıcılarını memnun etmek için analizinçarpıtılmasını da kapsayan politize olmak kavramıyla ilgili meslekî stan-dartlar hakkında endişeler uyandırabilir.

İstihbarat teknikleri ve prosedürleri ile ilgili olan bu not analitikçalışmanın profesyonel anlamda yakın politika desteği sağlamaktaoynadığı rolü belirtiyor. Yine bu not, bir taraftan en önemli meslekîçıkarı Amerikan politikasını başarıya ulaştırmak olan ve çoğunluklaanalizcilerin başarı ihtimalini zayıf olarak gördüğü koşullar altında istih-barat kullanıcılarına işlenmiş bilgi sağlarken bir taraftan da objektifliğikorumak için çok tecrübeli analizcilerin uyguladığı en iyi yöntemlerinbir listesini içeriyor.

Kavramların Tanımlanması

Öncelikle profesyonelliğin temel unsuru olan yakın politikadesteğiyle profesyonelce olmayan politize olmayı birbirinden ayırmakiçin anahtar kavramlar tanımlanmalıdır.

Yakın politika desteği, belli bir meseleyle ilgili Amerikanpolitikasının yönetimiyle yoğun olarak meşgul olan görevlilerin olaylarve ihtimaller üzerinde çabuk karar vermelerine ve bunlarla ilgili uygu-lamaya yönelik endişelerine işaret eden objektif değerlendirmelersağlar.

53AVRASYA DOSYASI

• Analizcilerin bildikleri şeylerin, bu bilgileri nasıl elde ettiklerininve kesin olarak bilinemeyecek şeyler hakkındaki tahminlerininaçık ve net bir biçimde aktarılması, bu analizcilerin politikabelirleyenlerin sahasına girmelerinin temelinde politik bir eğili-min, düşünce okumanın veya falcılığın değil de uzmanlığınolduğunu göstermelerine yardım eder.

Buna karşı politize olmak belli bir politikayı veya genel bir politikideolojiyi desteklemek veya bunlara karşı çıkmak için bilgilerin veyayargıların çarpıtılması olarak karakterize edilen politika belirlemesürecine profesyonelce olmayan bir biçimde dâhil olma davranışıdır.

• Analizcilerin bilgileri ve yargıları profesyonelce olmayan birbiçimde kullanması maksatlı olabilir. Meselâ bir politika belirleyengörevliyi memnun etmek için veya bir istihbarat yöneticisininbaskısı altında olmaktan dolayı profesyonelliğin dışına çıkabilirler.

• Çarpıtma, birden fazla anlama gelebilen bilgilerindeğerlendirilmesinde istihbarat tekniğinin zayıf olması veyakarmaşık ve belirsiz meselelerle ilgili alternatif varsayımların veyargıların dikkatle incelenmemesi sonucunda istenmeden deortaya çıkmış olabilir. Özetle politize olmak, genellikle analizci-lerin politika belirleme sürecine ne kadar yakın olduklarından çokonların bu desteği sağlarken analitik çalışma ilkelerine ne kadarbağlı kaldıkları ile ilgilidir.

İpuçları

Çok tecrübeli analizciler bir yandan etkili yakın politika desteğiverirken diğer yandan da profesyonel standartları korumak içinaşağıdaki kılavuzu hazırladılar.

1. İyi belgelenmiş bulgulardan güç alarak hareket edin. Özel-likle çelişkili meselelerde tüm kaynaklardan gelen bilgileringerçekçi ve kararlı bir biçimde incelenmesine dayanan bulgulara(sonuçlara) bilhassa da çok özel istihbarata önem verin.

• Görevliler arasındaki politika seçimiyle ilgili tartışmaların içineçekilmemek için istihbarat biriminin görev yaptığı ve belirleyiciişlenmiş bilgi sağlayabileceği çalışma alanlarına yoğunlaşın.Raporlar ve araştırmalarla açıklanan olayların meydana geliş şekil-leri, eğilimler ve ilişkiler gibi.

2. Belirsizliği hesaba katın. Tahminlere dayanarak kanaatevarıldığında muhakeme sırasını detaylı olarak anlatın ve anahtartahminlerin yanlış diye nitelediği alternatif sonuçları hesaba katın.


Burada da amaç dürüst bir aracı rolü oynamayı sürdürmek ve poli-tika tartışmalarında taraf olmaktan kaçınmaktır.

3. Eğer böyle olursa o zaman şöyle olur formülasyonu.Uygulama Analizi bölümünde de anlatıldığı gibi analizciler, politi-ka görevlilerini düşündüren ortaya çıkma olasılıklarını düşükolarak gördükleri fırsatları ve tehlikeleri, analitik incelemeninodak noktasını, belli bir gelişmenin meydana gelmesinin ihtimaldahilinde olup olmadığından bu gelişmenin nasıl meydanagelebileceğine (etkili olan faktörler ve Amerika’nın ihtimallerin art-masına veya azalmasına yol açabilecek olan hareketleri) çevir-erek objektif bir şekilde ortaya koyabilirler.

• Meselâ, eğer Amerika’nın amacı A noktasından B noktasına git-mekse o zaman tuzakları atlatmak için incelenmesi gereken bazıfırsatlar şunlardır.

4. Fikir ayrılıklarının değerlendirmede belirtilmesi. Analizcileriçinde veya analizcilerle yöneticileri arasında çelişkili meselelerleilgili fikir ayrılıkları çalışmayı politize etme çabalarının değil genel-likle meselenin karmaşıklığının ve içerdiği belirsizliğingöstergeleridir. Farklılıkların nedeninden emin olmak içinyapılacak ilk iş, ilgili bilgilerin ve anahtar tahminlerin yapısınıntartışılmasıdır. Kimi zaman bu çalışma sonucunda farklılıklarazalır veya ortadan kalkar. Eğer bunlar olmazsa bundan sonrayapılacak şey, fikir ayrılıklarını değerlendirme içinde (alternatiftahminler veya tasarılar) olarak düzenlemektir. Böylelikle yoğunbir şekilde çalışan politika görevlileri tüm akla uygun açıklamalarıve sonuçları kendileri gözden geçirerek fayda sağlayabilirler.

5. Üzerinde fikir ayrılığı olmayan alternatiflerin sunulması.Karmaşık ve çelişkili meseleler söz konusu olduğunda, istihbaratbirimi analizcileri ile önemli politika oyuncuları, etkili faktörlerhakkındaki yorumlar ve gelişmelerin kuvvetle muhtemel yönüüzerinde fikir birliğine varsalar bile değerlendirmelerde bilhassaciddî etkileri olabilecek potansiyelde olan akla uygun önemli alter-natif açıklamalar ve sonuçlar da belirtilmelidir.

• Beklenmeyen gelişmelerin (anahtar değişkenlerde meydana gelenbir değişimden kaynaklanabilir) özenli bir biçimde belirtilmesi çokmeşgul olan politika görevlilerinin Amerikan hedeflerine ulaşmakiçin çalışırken göz önünde bulundurmak isteyebilecekleri olasıtuzakları ve fırsatları görmelerine yardım edebilir.

55AVRASYA DOSYASI

Ekip Çalışması, Ekipler ve Görevin Yapılması


Bu not istihbarat biriminde görevin yapılmasında günlük ekipçalışmasının ve özel amaçlı ekiplerin önemini belirtiyor. Burada krizyönetimi için yapılan geçici iş birliklerinin, müzakere destek ekiplerininve dikkatli çalışma gerektiren kullanıcı ihtiyaçlarını karşılamak için anal-itik çalışmalar ortaya koyan diğer istihbarat birimi ekiplerinin görevleri-ni etkili bir biçimde yapmaları için gerekli olan istihbarat teknikleri veprosedürleri ile ilgili ipuçlarına önem veriliyor.

Ekip çalışması. Geniş olarak tanımlanırsa; birbirini tamamlayansorumluluklara sahip bireylerin ortak bir hedefe ulaşmak için beraberçalışmasıdır. Çok sıkı çalışma gerektiren bir pazarda rekabet eden birürün veya bir hizmet üretmeye çalışan tüm karmaşık organizasyonlar-da olduğu gibi istihbarat biriminde de ekip çalışması vazgeçilmezdir.

• İstihbarat biriminin bünyesinde analizciler hazırladıklarıdeğerlendirmelerin kalitesini artırmak için sadece analizci arka-daşlarından değil bilgi toplama uzmanlarından, grafik ve veritabanı yardımlarından, amirlerinden ve editörlerden, basım veyayım uzmanlarından, irtibat subaylarından ve diğer müşteri geribildirim kaynaklarından da düzenli olarak destek alırlar.

İstihbarat biriminde ekip çalışması gerektiren işler o kadar olağandırki iyi bir çalışma ortaya koymanın temel unsurlarına her zaman gerekendikkat verilmez. Bu yüzden zaman zaman ya istihbarat tekniğinin zayıfolmasından ya da kişinin veya birimin verimsiz çalışmasından dolayıgereken iş birliği etkili bir biçimde sağlanamaz.

• Etkili ekip çalışması için gerekli olan şeylerle ilgili pek çok yazılıkaynak vardır. Burada şu kadarını söylemek yeterlidir: Görevinyapılması için sorumlulukları paylaşın. Görevin yapılması içingerekli olan bilgiyi paylaşın. Ortak karar verin.

Talebin artıp kaynakların azaldığı bir devirde istihbarat biriminindeğerlendirmelerini kullananlara belirleyici işlenmiş bilgi sağlamakiçin, analizcilerle ilgili sorumlular ve analizcilerle destek görevlileriarasında etkili bir ekip çalışması olmalıdır. Buna göre istihbarat birimi-nin liderleri, ortak çalışma sergileyen idarecileri, analizcileri ve destekgörevlilerini daha çok takdir etmenin yanı sıra etkin ortak çalışmayazarar verme pahasına kişisel çıkarlarını veya kendi biriminin çıkarlarınıgözetenlere uygulanan yaptırımları da artırıyorlar.


Özel Amaçlı Ekipler: İstihbarat birimi görevinin yapılması hususundabirbirini tamamlayan yetenek ve çıkarları olan, sıkı çalışma isteyenortak bir hedefe ulaşmak için beraberce sorumluluk alan gruplar olaraktanımlanabilir. Temel kuralların, bilgiyi etkili bir biçimde paylaşmanınve tüm ekip üyelerinin görüşlerine açık olmanın bileşiminden oluşanbir tanımlama bu ekiplerin ortak özelliklerini açıklar.

• İstihbarat birimi pratikte önemli olan önceliklerdeki, istihbaratteknikleri ve prosedürleriyle ilgili önceliklerdeki ve çalışmalardakideğişiklikler hakkında anlaşılması kolay incelemeler ve açık venet tavsiyeler hazırlama konusunda İş Yapan Ekiplere (ProcessAction Teams-PAT) giderek daha fazla güvenmektedir. Mesela bugünlerde bu ekipler uyarıya yönelik istihbarat tekniklerinin gelişti-rilmesi ve kullanıcılardan alınan geri bildirimlerin daha iyi kul-lanımı üzerinde çalışıyor.

• İstihbarat birimindeki bazı üretim şubeleri ve daireleri zaten ekipolarak çalışırlar, yani hem yöneticiler hem de analizciler bilinçliolarak birimin, kalite, işe yararlık ve zamanında dağıtım gibiçalışmada aranan özellikleri sağlamasına yardımcı olan beraberçalışma imkânları ararlar.

Analitik Çalışma Üreten Ekipler

Başlıkta da belirtildiği gibi, bu not analitik çalışma üreten ekiplerüzerinde yoğunlaşıyor. Bu ekiplerde farklı analitik uzmanlıklara sahipüyeler beraber çalışırlar. Bu ekipler, özellikle politika belirlemek veuygulamakla sorumlu Amerikalı görevlilerin sıkı çalışma gerektirenihtiyaçlarını karşılama hususunda yüksek performans sağlayacakşekilde yapılandırılmışlardır. Çoğu zaman ekiplerde çeşitli istihbarat bir-imi ofislerinden katılımcılar bulunur ve yine çoğu zaman bu ekiplerdediğer teşkilat müdürlüklerinden ve diğer istihbarat teşkilatlarından bilgitoplayıcılar ve analizciler olur. İstihbarat birimi, analitik çalışma üretenekiplerin zor koşullar altında üstün performans sergileyebileceğinisayısız kez gösterdi. Sonuç olarak, istihbarat biriminin yöneticileri veanalizcileri politika desteğiyle ilgili büyük bir zorlukla karşılaştıklarındayetenekli görevlilerin kişisel performanslarından çok, etkili ekipçalışmasına güvenmeye hazır hale geliyorlar. Teşkilat ve politika lider-leri bu ekiplerin çalışmalarından en üst düzey istihbarat çalışmasıolarak bahsediyorlar.

Genel olarak, zor koşullar altında politika tasarlayıp uygulamaktandoğrudan sorumlu olan Amerikalı görevlilerin analizcilerden talep ettik-leri özel hizmetleri sağlamak için oluşturulan analitik çalışma üretenekip çeşitli şekillerde ortaya çıkabilir.

57AVRASYA DOSYASI

1. Kriz yönetimi için geçici olarak yapılan iş birliği, devam edenbir krizi yönetmeyi veya potansiyel bir krizi önlemeyi amaçlayanpolitika belirlemekten sorumlu Amerikalı görevlilerin ve asker-lerin sıkı çalışma gerektiren ihtiyaçlarını karşılamak için tüm kay-nakların kullanıldığı kapsamlı bir analitik destek (çoğunlukla 24saatlik) sağlar.

2. Müzakere destek ekipleri, uluslar arası bir konferans veya iki ta-raflı bir müzakere söz konusu olduğunda Amerikan politika ekibi-ne brifing kitaplarının hazırlanmasını, Amerika’nın tarafında olma-yanların taktiklerinin gözlenmesini ve zaman zaman da Amerikanhedeflerine ulaşmak için mevcut olan taktiksel alternatif yakla-şımlarla ilgili kâr-zarar değerlendirmelerinin tablolaştırılmasını içe-ren destek sağlarlar.

3. Çok çeşitli disiplinlerden gelen üyelerin oluşturduğu ekiplerya karmaşıklık düzeyi yüksek tek bir yazılı değerlendirmenindağıtımını veya sözlü değerlendirmenin sunumunu veya hakkındayapılan analitik çalışmanın yinelenmesini gerektiren vekamuoyunu meşgul eden bir meselenin etkili bir biçimde gözlen-mesini organize ederler.

• Meselâ politika görevlileri ekonomiyle, teknolojiyle veya silâhlarlailgili bir meselenin ortaya çıktığı yerel politik şartları ve iktidarkoşullarını ortaya koyan istihbarat birimi değerlendirmelerindekive brifinglerindeki bilgilerin özel işlenmişliği hakkında düzenliolarak fikir beyan ederler.

Ekip Avantajı

Analitik çalışma üreten ekiplerin sürekli yüksek performans göster-meleri, bu ekiplerin bir krizin veya başka bir sıkı çalışma gerektirendurumun neden olduğu ani enerji artışından ve üzerinde uzlaşılanhedeflere ve standartlara ulaşmak için birlikte çalışan farklı yetenekleresahip kişilerin güç birliği yapmasından faydalanma yetenekleriniyansıtır. Bununla beraber gösterilen yüksek performans, ekiplerin, bunotlarda istihbarat kullanıcılarına erişebilmek ve onların güveninikazanmak için gerekli olduğu belirtilen birçok istihbarat tekniğini veprosedürünü uygulama konusundaki yüksek yeteneğini yansıtır.Meselâ:

1. Amerika’nın çıkarlarını bilmek ve bunları göz önünde tut-mak. Verimlilikteki en büyük artışı kimin kafasında hangi sorununolduğunu bilmek ortaya çıkarır. Ekip, uzmanlık, zamanlama veihtiyaçları kesin bir biçimde belirlemek hususunda itimat sağlar


sağlamaz ekiple Amerikalı görevliler arasındaki iletişim zorluğuazalır. Bundan sonra neredeyse sürekli olarak görevlendirmeyapılır, doğrudan geri bildirim alınır ve kapsamlı rehberlik verilir.

2. Çok Özel istihbarat toplanması. Ekip çalışması, zaman zamanistihbarat birimi ekiplerine dışarıdan temsilciler katılarak bilgitoplayanlarla iletişimin etkinleştirilmesine imkân tanır. Politikabelirleyenlerin ve uygulayanların bir seferde ihtiyaç duyduklarıtüm istihbaratı almaları sağlanır. Bilgi toplayanlar analizcilerinhedef seçimini belirginleştirmekteki pratikte önem taşıyanuzmanlığından faydalanırlar.

3. Uzmanlık. Ekip çalışması, farklı uzman gruplarının güçlerinibirleştirerek birbirini tamamlayan pratikte önem taşıyankavrayışların ve çeşitli disiplinlerin kendilerine özgü ustalıklarınınyanı sıra bilgi toplama yönetimi uzmanlığını, kullanıcıların etkinbir biçimde desteklenmesini ve karmaşık meselelerle ve belirsizmanzaralarla uğraşmak için gerekli olan istihbarat tekniğini de biraraya getirir.

4. Uygulama analizi. Politika belirleyenlerle yakın temasta olanekip Amerika’nın taktiksel hedeflerini anlama hususunda özel biryetenek kazanır. Ekip üyeleri bilgileri değerlendirmek ve tahmin-leri test etmek için tüm bilgi kaynaklarını ve istihbarat tekniğinikararlı gerçekçi bir biçimde kullanarak Amerikan hedeflerineulaşma fırsatlarını ve bu hedeflere yönelik tehlikeleri zamanındave kesin bir biçimde belirleyebilirler.

İpuçları

Her analitik çalışma üreten ekibin üyelerinden özel taleplerdebulunulur. Bu talepler konunun, kullanıcı topluluğunun ve istihbaratbiriminin bilgi kaynağı tabanının karakteristik özelliklerine göre değişir.Başarılı ekip çalışmalarında çok tecrübeli olan kişiler, bir ekibin sıkıçalışma gerektiren koşullar altında yüksek performans göstermesi içingenel olarak yerine getirilmesi gereken birçok koşul olduğunuanladılar:

1. Ortak tutum sergilemeye bağlı kalma. Analizci yapılacak işleridesteklemeli, ortaklaşa sorumluluğu kabul etmeli, meslektaşları-na sürekli destek vermeli ve bir çalışmayı dağıtmaya veya bundanyararlanmaya karar vermeden önce ekip üyelerinin görüşlerini al-malıdır.

2. Bilgi paylaşımı. Herkes meşgul ve yorgun. Bununla beraber üre-

59AVRASYA DOSYASI

timin zamanında yapılması ve ortaya çıkan çalışmanın açık ve netolması için önemli bilgilere tüm ekip üyelerinin ulaşmasınısağlamak gereklidir. Bu paylaşım, pratikte önem taşıyan bilgiakışının yanı sıra kullanıcılardan resmî veya gayri resmî kanallar-dan alınan geri bildirimleri kapsar. Ekibin gecikme veya yanlışsoruyu cevaplama şansı yoktur.

• Bazı analitik takımlar taze bilgileri, incelenen meselenin içyüzünün daha iyi kavranmasını sağlayacak olan eskiden de gün-demde olup yeniden gündeme gelen konularla ilgili bilgileri vepratikte önem taşıyan tüm çalışma taslaklarını paylaşmak içinLotus Note *’da ilân tahtaları oluştururlar.

3. Yedek kulübesinin güçlü olması. Üretim ekipleri, özellikle dekriz yönetimi için geçici olarak bir araya gelenler güçlü bir yedekkulübesi oluşturmalıdır. Uzmanlar tek başlarına 24 saat boyuncahazır durumda olamazlar. Bu yüzden yedek olma potansiyelinesahip diğer üyelerin gelişimini, işlerin en yoğun olduğu dönem-lerde onlara taslak hazırlama ve brifing verme imkânları tanıyarakdesteklemelidirler. Bunun doğal sonucu olarak ekip üyeleri (işleritakımdaki uzmanların yerine idare ederek ve yeniden inceleme verapor yazma becerilerini geliştirerek) çalışma esnekliklerini vepratikte önem taşıyan esneklikleri geliştirmelidirler.

• Özellikle değişme imkânı olmayan son teslim tarihlerinden veçalışanların ellerinden geleni yapmaları sonucunda enerjilerininkaçınılmaz olarak tükenmesinden dolayı analitik üretimtakımlarının oyuna girmeye hazır faydalı olabilecek birkaç oyun-cuya ihtiyaçları vardır.

4. Açık görüşlülük. Birimin performansıyla ilgili sorumluluğupaylaşan bütün ekip üyelerinin farklı anlamlara gelebilecek eksikbilgilerle ilgili çeşitli yorumlarına kişisel çabaların daha önemliolduğu geleneksel üretim birimlerinde gösterilen dikkatten çokdaha fazlası gösterilmelidir. Esas amaç bir tartışmanın galibiolmak veya farklılıkları belirsiz bir anlatımla gizlemek değil; belir-sizlikle, istihbarat kullanıcılarının bu belirsizliği daha etkin birbiçimde yönetmesine yardımcı olacak şekilde dürüst ve açıkolarak uğraşmaktır.

• Bu tutum, farklı anlamlara gelebilecek bilgileri kullanıcı içindüzenlemeyi ve birden fazla yorum sunmayı gerektirir.


* Bir bilgisayar program›d›r.

5. Genel olarak, çok kesin ve sıkı çalışma gerektiren istihbarattekniği standartları. Ekip politika belirleyenlerde, müzakereci-lerde, askerlerde ve yaptırımları ve yasaları uygulayan görevlilerdebağımlılık yaratacak düzeyde çalışmaya başladığında bugörevlilerin ekibin analizine güvenip buna dayanarak risk almaihtimalleri artar.

• Bu koşullar altında analizcilerin bildiklerini, bu bilgileri nasıl eldeettiklerini ve bilmedikleri şeylerle uğraşırken izlediklerimuhakeme sırasını açık ve net bir biçimde belirtmekten başka,profesyonel anlamda, seçenekleri yoktur.

Müzakereler İçin Analitik Destek


Ekip Çalışması, Ekipler ve Görevin Yapılması bölümünde de belirtil-diği gibi istihbarat biriminin Amerikalı müzakerecilere verdiği analitikdestek teşkilat liderleri ve siyasî liderler tarafından hep en üst düzeyistihbarat çalışması olarak nitelenir. Çoğunlukla ekip olarak organizeedilen istihbarat birimi analizcileri Amerikalı müzakereciler için (diğerülkelerden gelen katılımcıların pazarlık tarzlarını, en önemli hedefleri-ni, iç dinamiklerini ve dış etkiye açık olma durumlarını da içeren) bütünkaynaklardan elde edilen bilgileri hazırlarlar ve bu görevlileregörüşmelerin sonucunu etkileyebilecek faktörlerin iç yüzünü aydınla-tan uzmanca görüşler sunarlar.

• Politika belirlemekten sorumlu Amerikalı görevliler uluslar arasıbir konferansa veya ikili görüşmelere doğrudan katıldıklarında is-tihbarat biriminin hazırladığı analizin, çalışmalarını düzenlemeye(brifing kitapları) ve müzakere masasındaki işlerinin ilerlemesine(özellikle muallâkta olan ve yakalanması gereken fırsatlara vekaçınılması gereken tuzaklara dikkat çeken can alıcı yorumlarla)yardım ettiğini anlarlar.

• Amerikalı görevliler, aralarında anlaşmazlık bulunan iki tarafıuzlaştırma girişiminde bulunduklarında uyuşmazlık içinde olantarafların müzakere masasına oturmalarını ve iyi niyetlegörüşmelerini sağlayacak güven oluşturucu tedbirler ve yöntem-lerle ilgili analiz isterler.

Müzakereler için analitik destek vermek istihbarat birimi için önce-likli bir meseledir ve nükleer silâhların üretiminin ve yaygınlaşmasının

61AVRASYA DOSYASI

sınırlanması ve uluslar arası ekonomik gelişmeler gibi meselelerleyakından ilgilidir.

Müzakerelerdeki her taahhüt beraberinde kendine özgü politika zor-lukları istihbarat desteği gerekliliği gerektirir. Bununla beraber bu tipdestek sağlamakta tecrübeli olan istihbarat biriminin analizcileri veyöneticileri geniş bir biçimde uygulanabilecek birçok hareket şekligörürler.

1. Müzakerelerin kısa süre içinde başlama ihtimali ile ilgili istihbaratbiriminin hazırladığı değerlendirmelerin müzakereler içingirişimde bulunmaya karar verilmeden önce dağıtılması halinde,meselede önderlik eden Amerikalı görevliler, çoğunlukla budeğerlendirmelerde belirleyici işlenmiş bilgi bulacaklardır.Meselâ, birbirine düşman olan iki taraf arasında bir anlaşmasağlanması için koşulların uygun olup olmadığını görürler.

• Amerika Birleşik Devletleri müzakerelere başladıktan sonra üstdüzey görevliler muhtemelen, yakın zamanda müzakerelerinbaşlama ihtimalini ya önemsemeyen ya da bu ihtimale şiddetlekarşı çıkan istihbarat biriminin olumsuz tahminlerini inceleyecek-lerdir.

2. Müzakereler devam ederken Amerikan politikasının uygulan-masından doğrudan sorumlu olan görevliler, en çok, Amerika’nınoyun plânındaki hedeflerin ilerletilmesine yardım edebilecekbütün analizlerden haberdar olmaya ilgi duyarlar.

• Belirtildiği gibi bu analizlere, Amerika’nın müzakere gündeminizayıflatabilecek (undercut) engellere ilâveten geliştirilecek belirlifırsatları da vurgulayan değerlendirmeler de dâhildir.

3. Müzakereler başladığında, müzakereyi yöneten Amerikalı görevlil-er, görüşmelerin dinamikleri ile ilgili bilgilerinin çok daha fazlasınıdoğrudan diğer ülkeleri temsil eden meslektaşlarından elde eder-ler.

• Bu yüzden istihbarat desteği eksikleri gidermek olaylar ve ilişkilerörgüsünü (context) Amerikalı görevlilerin müzakere masasında vedinlenme salonlarında duyabileceklerine göre önceden hazırla-mak amacıyla kesin bilgilerin ve doğru kavrayışların hızlıdağıtımına odaklanmalıdır.

Yaptırımların Gözlenmesi İçin Analitik Destek

Bu not, istihbarat biriminin hazırladığı değerlendirmelerideğerlendirmek için kullanılan standartları açıklamak ve bu standartları


uygulamak için ipuçları sağlamak amacıyla hazırlanan bir dizi nottanbiridir.

Uluslar arası yaptırım sistemlerinin gözlenmesi için istihbarat birim-inin verdiği analitik destek Amerika’nın politika hedeflerinde aşamakaydedilmesini sağlar. Yaptırımların amacı uluslar arası ekonomikaktivitenin yaygın türlerini (faydalı malların ticareti ve malî işler gibi)sınırlandırmaktır. Yaptırımların uygulanması, çok çeşitli ulaşım rota-larının ve ticaret bölgelerinin mevcudiyetinden ve yüksek kâramaçlarının ve inkâr etme ve diğer aldatma şekilleri için sayısız imkân-ların bulunmasından dolayı kolay bir iş değildir. Analizcilerin sağladığızamanlı ve güvenilir istihbarat akışı, zorluklarla yüz yüze gelmek duru-munda olan yaptırımlarla ilgili politika belirleyen ve bunları uygulayangörevliler tarafından takdirle karşılanır.

Hareketi Desteklemeye Yönelik Analiz

İstihbarat biriminin hazırladığı analiz Amerikalı politika belirleyengörevlileri ve yaptırımları uygulayan teşkilâtları doğrudan, uluslar arasıyaptırım sistemlerini uygulamak için tayin edilen gözlemcileri de dolaylıolarak destekler. İstihbarat birimi analizcileri Amerikalı görevlilerin poli-tika stratejileri oluşturmalarına ve bunları tetkik etmelerine yardımcıolacak genel değerlendirmeler hazırlar. Bununla birlikte istihbarat biri-minin hazırladığı birçok değerlendirme diplomatik temsillerle, sevkiy-atlardaki değişiklikleri gözlemlemekle ve özel yasaklarla ilgili yaptırımuygulamalarını desteklemek amacıyla ihlâl şekillerini tanımlar ve buihlâlleri kesin olarak saptar. Bu değerlendirmeler hassasiyet ve uyumçalışmalarını, ihlâl şekillerini ve başlıca suçluları kapsar.

Ustalıklar ve İpuçları

Yaptırım sistemleri ekonomik savaş demektir ve hedef ülkeleryaptırımların etkisini azaltmak için ellerinde bulunan tüm “silâhları”kullanırlar. Aşağıdaki ustalıklar istihbarat biriminin Amerika BirleşikDevletlerine doğrudan ve çatışma hattının diğer tarafında bulunanyaptırımları uygulamakla sorumlu uluslar arası görevlilere dolaylı olarakverdiği desteğin etkinliğinin sigortasıdır.

1. Uzmanlık. Gözlemlemeyi etkin bir biçimde desteklemek için ana-lizciler öncelikle çok sayıdaki ekonomi tabanlı analitik ihtisas dal-larından birinde sağlam bir genel uzmanlık geliştirmelidirler.

2. Ekipler ve Liderler. Yaptırımların gözlenmesini desteklemek, bil-hassa iki veya daha fazla yaptırım sistemi eş zamanlı

63AVRASYA DOSYASI

uygulanıyorsa, çok sayıda kaynak kullanmayı gerektirir. Analitikçalışan uzmanlardan oluşan takımların sıkı bir şekilde ortaklaşaçalışması, farklı disiplinlerden uzmanların üzerinde çalıştığı rapor-ların zamanında dağıtılması suretiyle politika belirleyen ve bunlarıuygulayan görevlilerin etkin bir biçimde hareket etmelerinidestekler.

3. Bilgi Toplama Yönetimi. Yaptırım ihlâllerinin engellenmesi analiz-cilerle istihbarat toplayanların her gün irtibat halinde bulunmasınıgerektirir.

4. Kullanıcılara hizmet etmek. İstihbarat birimi analizcileri Amerikanpolitika ekibiyle etkin bir biçimde çalışmak için resmî politikayıbilmenin yanı sıra kullanıcıları da tanımalıdırlar. Zaman has-sasiyeti olan yaptırım analizlerinin gerektirdiği birçok kişisel fikiralış verişini gerçekleştirmek için temsil becerileri de geliştirilme-lidir.

• Politika sürecindeki detayları anlamak için işin içinde olanAmerikalı görevliler arasındaki taktiksel fikir ayrılıkları üzerindedüşünmekle işe başlamak gerekir. Bu koşullar altında analizcierişim imkânını ve güvenilebilirliği korumasının en iyi yolu istih-barat biriminin bildiklerinin ve bu bilgileri nasıl elde ettiğininüzerinde durmaktır.

• Telekonferanslarda ve diğer sözlü fikir alış verişlerinde analizci-lerin kuvvetli olduğu nokta yine bilgilere, olay ve ilişki örgüsünehâkim olmalarıdır. Politika belirleyen görevliler, genellikle, analiz-cilerin uzmanlığından faydalanarak zor bir görevi yapmayı arzueden çok istekli müşterilerdir.

5. Bilgi ile İlgili Prensipler. Bilgi, yaptırım sistemlerini desteklemekiçin yasakların başarıyla uygulanmasında ve güvenilir diplomatikhareketlerde bulunulmasında temel unsurdur. Kullanıma hazırveri tabanları, analizcilerin zamanlama ve doğruluk sınavlarındabaşarılı olmalarına yardım eder.

6. Yanıltmaya karşı koyma. İnkâr etme ve yanlış bilgilendirme ihlâlingönderici ve alıcı tarafında bulunan suçluların alışılmış harekettarzlarıdır. Yaptırımları ihlâl edenler (yasa dışı gruplar, ticaretleuğraşanlar veya hükümet görevlileri) faaliyetlerini gizlemek içinçeşitli yöntemler kullanırlar.

• Yaptırım analizcileri, yaptırımları ihlâl edenlerle başa çıkmak içinsağlam veri tabanlarına ilâveten yaratıcı çalışma becerisine ihtiyaçduyarlar. “Tahmin Yürütme ve Kendini Karşı Tarafın YerineKoyma,” bu kedi fare oyununda suçluların bir adım önündeolmayı sağlayan daha esnek yaratıcı istihbarat teknikleridir


“İstİhbarat bİrİmİnİn* ÇaliŞma yÖntemlerİ” tugrul karabacak.pdf · avrasya dosyasi 21...

Documents