ÖĞretİm yÖntemlerİ

özel eğitim semineri-istanbul2008özel eğitim semineri-istanbul2008 11

ÖĞRETİM YÖNTEMLERİÖĞRETİM YÖNTEMLERİ


Özel eğitimde, genel Özel eğitimde, genel eğitimde de kullanılan eğitimde de kullanılan anlatım, soru-cevap, problem anlatım, soru-cevap, problem çözme, rol oynama vb. çözme, rol oynama vb. yöntemlerin yanında, aşağıda yöntemlerin yanında, aşağıda açıklamaları verilen açıklamaları verilen yöntemler de yöntemler de kullanılmaktadır:kullanılmaktadır:


Açık anlatım yöntemi Açık anlatım yöntemi “tümden gelim ya da doğrudan “tümden gelim ya da doğrudan öğretim” olarak da öğretim” olarak da adlandırılmaktadır. Bu öğretim adlandırılmaktadır. Bu öğretim yöntemi, hem düzenli bir programı yöntemi, hem düzenli bir programı hem de araçların kullanımında hem de araçların kullanımında sistematik olmayı gerektirmektedir.sistematik olmayı gerektirmektedir.

1. Açık Anlatım Yöntemi


Açık anlatım yönteminde ayırt edici Açık anlatım yönteminde ayırt edici öğrenme sürecinden yararlanılmaktadır. öğrenme sürecinden yararlanılmaktadır. Bunun için öğretmen, öğreteceği kavramın Bunun için öğretmen, öğreteceği kavramın ilişkili ve ilişkisiz niteliklerini belirler. Daha ilişkili ve ilişkisiz niteliklerini belirler. Daha sonra kavramın olumlu ve olumsuz sonra kavramın olumlu ve olumsuz örneklerini oluşturur. Kavramın ilişkili örneklerini oluşturur. Kavramın ilişkili nitelikleri kavramı tanımlar ve onun benzer nitelikleri kavramı tanımlar ve onun benzer örneklerini oluşturur. İlişkisiz nitelikler ise örneklerini oluşturur. İlişkisiz nitelikler ise kavramı tanımlamayan, ancak kavramın kavramı tanımlamayan, ancak kavramın yapısında var olan niteliklerdiryapısında var olan niteliklerdir . .

1. Açık Anlatım Yöntemi(devam)


Bu yöntemin öğretim süreci “yap”, Bu yöntemin öğretim süreci “yap”, “göster”, “söyle” ve “yaz” basamaklarına “göster”, “söyle” ve “yaz” basamaklarına ilişkin etkinlikleri içermektedir. Yap, göster, ilişkin etkinlikleri içermektedir. Yap, göster, söyle ve yaz basamaklarında öğretmenin söyle ve yaz basamaklarında öğretmenin gerçekleştirdiği hareketin her biri öğrenci gerçekleştirdiği hareketin her biri öğrenci tarafından bir karşı hareketi gerektirir. tarafından bir karşı hareketi gerektirir. Öğrenciler, öğretmeni beceri yaparken Öğrenciler, öğretmeni beceri yaparken görürler, beceriyi açıklamasını dinlerler. görürler, beceriyi açıklamasını dinlerler. Daha sonra öğrenciler beceriyi kendileri Daha sonra öğrenciler beceriyi kendileri yaparlar, gösterirler, ne yaptıklarını söylerler yaparlar, gösterirler, ne yaptıklarını söylerler ve yazarlar. ve yazarlar.

2. Basamaklandırılmış Yöntem


Basamaklandırılmış yöntemle öğretim Basamaklandırılmış yöntemle öğretim yapılırken öğrenciden; yaparak, göstererek, yapılırken öğrenciden; yaparak, göstererek, sözlü ve yazılı dil kullanarak bir tepkide sözlü ve yazılı dil kullanarak bir tepkide bulunması beklenmektedir. Öğrenci, doğru bulunması beklenmektedir. Öğrenci, doğru tepki verdiğinde davranışı pekiştirilmekte, tepki verdiğinde davranışı pekiştirilmekte, yanlış tepki verdiğinde öğretime geri yanlış tepki verdiğinde öğretime geri dönülmektedir.dönülmektedir. (daha çok matematik işlem (daha çok matematik işlem öğretiminde…..)öğretiminde…..)


Basamaklandırılmış yönteme Basamaklandırılmış yönteme örnekörnek


ÇIKTI

BEŞ

TEK BASAMAKLI SAYILARLA TOPLAMA GİRDİ

YAP-YAPÖğretmen birinci kümenin içineüç tane, ikinci kümenin içineiki tane nesne koyar(küp, boncuk).Daha sonra öğretmen öğrenciye iki kümenin içinde kaç tane nesne (küp, boncuk)olduğunu, nesneleri (küpleri)kullanarak cevap vermesini ister.

YAP-GÖSTERÖğretmen birinci kümenin içine üç tane, ikinci kümenin içine iki tanegerçek nesne (küp, boncuk...)koyar. Öğretmen öğrenciye önündeki resimli kartlar arasından iki nesne kümesinin toplamını veren kartı göstermesini ister.

YAP-SÖYLEÖğretmen birinci kümenin içine üç tane, ikinci kümenin içine iki tanegerçek nesne (küp, boncuk...) koyar. Öğretmen öğrenciye her iki kümedeki nesnelerin (küp, boncuk...) toplamının ne kadar olduğunu söylemesini ister.

YAP-YAZÖğretmen birinci kümenin içine üç tane, ikinci kümenin içine iki tane nesne (küp, boncuk...) koyar. Öğretmen öğrenciye her iki kümedeki nesnelerin toplamını rakamları kullanarak yazmasını ister.

35

4


ÇIKTI

BEŞ


54

2

GÖSTER-YAPÖğretmen öğrenciye toplamları beş olan iki nesne kümesinin resmini içeren kartı gösterir. Daha sonra öğretmen öğrenciden resimli kartta yer alan resim sayısı kadar gerçek nesne almasınıister .

GÖSTER-GÖSTERÖğretmen öğrenciye toplamları beş olan iki nesne kümesinin (birisinde üç, diğerinde iki resim) resmini içeren kartı gösterir.Daha sonra öğretmen öğrenciye resimli kartlar içinden sunulankarttaki resimlerin toplamını veren kartı göstermesini ister.

GÖSTER-SÖYLEÖğretmen öğrenciye toplamları beş olan iki nesne kümesinin resmini içiren kartı gösterir. Daha sonra öğretmen öğrenciye resimli karttaki nesne resimlerinin toplamının ne kadar olduğunu söylemesini ister.

GÖSTER-YAZÖğretmen öğrenciye toplamları beş olan iki nesne kümesinin resmini içeren kartı gösterir. Daha sonra öğretmen öğrenciye resimdeki nesnelerin toplamının ne kadar olduğunu rakamla yazarak göstermesini ister.


ÇIKTI

ÜÇİKİ

DAHA

ÜÇİKİ

DAHA

BEŞÜÇİKİ

DAHA

ÜÇİKİ

DAHA

SÖYLE-YAZÖğretmen öğrenciye toplama işlemi yapacağını söyler ve şimdibeni dinle der. Üç küp iki küp daha kaç ettiğini sayı kartları arasından göster ( ya da yaz) der.


54

23

SÖYLE-YAPÖğretmen öğrenciye toplama işlemi yapacağını söyler veşimdi beni dinle der. Üç küp iki küp daha kaç ettiğini nesneleri (küp, boncuk…) kullanarak yapmasını ister.

SÖYLE-GÖSTERÖğretmen öğrenciye toplama işlemi yapacağını söyler ve şimdi beni dinle der. Üç boncuk, iki boncuk daha kaç ettiğini resimli kartlar arasından göstermesini ister.

SÖYLE-SÖYLEÖğretmen öğrenciye toplama işlemi yapacağını söyler ve şimdi beni dinle der. Üç düğme iki düğme daha kaç düğme ettiğini bana söyle der.


ÇIKTI

3+2=

3+2=

Beş3+2=

3+2=53+2=63+2=3

3+2=

YAZ-GÖSTERÖğretmen 3+2 işlemini içeren yazılı kartı öğrenciye sunar ya da tahtaya yazar. Daha sonra öğretmen öğrenciden toplama Işleminin sonucunu temsil eden resimli kartı, kartlar arasından göstermesini ister.

YAZ-SÖYLEÖğretmen 3+2 işlemini içeren yazılı kağıdı öğrenciye sunar ya da tahtaya yazar. Daha sonra öğretmen öğrenciden toplama işleminin sonucunu söylemesini ister.

YAZ-YAZÖğretmen 3+2 işlemini içeren yazılı kağıdı öğrenciye sunar ya da tahtaya yazar. Daha sonra öğretmen öğrenciden toplama Işleminin sonucunu yazmasını ister. (Ya da verilen işlem kartları içinden uygun olan kartı seçmesini ister.)


YAZ-YAPÖğretmen 3+2 işlemini içeren yazılı kartı öğrenciye sunar ya da tahtaya yazar. Öğretmen öğrenciye bu işlemin sonucunu küpleri kullanarak yapmasını ister.

YANLIŞSIZ ÖĞRETİMYANLIŞSIZ ÖĞRETİMUyaran ya da hedef davranışla ilgili araç Uyaran ya da hedef davranışla ilgili araç gereçlerin programlanarak sunulmasıdır. gereçlerin programlanarak sunulmasıdır. Bu programlamayla,bireyin üzerinde Bu programlamayla,bireyin üzerinde çalışılan davranışa ilişkin doğru tepki de çalışılan davranışa ilişkin doğru tepki de bulunması amaçlanmaktadır.bulunması amaçlanmaktadır.

Diğer bir deyişle uyaran kontrolü (Uyarana Diğer bir deyişle uyaran kontrolü (Uyarana bağlı olarak tepkinin gerçekleşmesi) bağlı olarak tepkinin gerçekleşmesi) sağlanmaya çalışılmaktadır.sağlanmaya çalışılmaktadır.

Yanlışsız Öğretim de amaç: Öğrencinin Yanlışsız Öğretim de amaç: Öğrencinin hata yapmasına fırsat vermemektir.hata yapmasına fırsat vermemektir.


DevamDevam

Yanlışsız Öğretim Yöntemleri; Sabit Yanlışsız Öğretim Yöntemleri; Sabit Bekleme Süreli ve Eş Zamanlı İpucu İle Bekleme Süreli ve Eş Zamanlı İpucu İle Öğretim olmak üzere 2’ye ayrılır.Öğretim olmak üzere 2’ye ayrılır.

Eş Zamanlı İpucu İle Öğretim: Hedef Eş Zamanlı İpucu İle Öğretim: Hedef uyaran(Ör:Semih, bu işaretin anlamı ne?) uyaran(Ör:Semih, bu işaretin anlamı ne?) Hemen ardından kontrol edici ipucu Hemen ardından kontrol edici ipucu sunulur (Bu işaret, giriş yok demektir.) ve sunulur (Bu işaret, giriş yok demektir.) ve öğrenci kontrol edici ipucunu model alır.öğrenci kontrol edici ipucunu model alır.


Devam:Devam:

Sabit Bekleme Süreli Öğretim: Öğretmen, Sabit Bekleme Süreli Öğretim: Öğretmen, bana kareyi göster (Hedef uyaran ve bana kareyi göster (Hedef uyaran ve beceri yönergesi) diye sorar. 5 sn. süre ile beceri yönergesi) diye sorar. 5 sn. süre ile bekler. Eğer öğrenci 5 sn. içerisinde doğru bekler. Eğer öğrenci 5 sn. içerisinde doğru cevap verirse, cevap pekiştirilir. Eğer cevap verirse, cevap pekiştirilir. Eğer cevap yanlış ise; öğretmen hatayı düzeltir cevap yanlış ise; öğretmen hatayı düzeltir (Bu kare) der.(Bu kare) der.



İleri zincirleme yöntemine göre öğretim İleri zincirleme yöntemine göre öğretim yapabilmek için performans alımı öncesi yapabilmek için performans alımı öncesi hazırlanan beceri analizinin ilk yapılandan son hazırlanan beceri analizinin ilk yapılandan son yapılana doğru düzenlenmesi gerekir. Öğretim yapılana doğru düzenlenmesi gerekir. Öğretim yapılırken ilk işlem basamağı (birinci temel yapılırken ilk işlem basamağı (birinci temel beceri) üzerinde durulup diğer işlem beceri) üzerinde durulup diğer işlem basamakları (diğer temel becerilerin) öğretimi basamakları (diğer temel becerilerin) öğretimi yapılmaz. Öğrenci, ilk işlem basamağını yapılmaz. Öğrenci, ilk işlem basamağını bağımsız olarak gerçekleştirdikten sonra bağımsız olarak gerçekleştirdikten sonra ikinci işlem basamağına geçilir. Farklı ikinci işlem basamağına geçilir. Farklı materyal beceriler yer aldığı için iş eğitimiyle materyal beceriler yer aldığı için iş eğitimiyle ilgili becerilerin öğretiminde daha çok ileri ilgili becerilerin öğretiminde daha çok ileri zincirleme yöntemi kullanılır. zincirleme yöntemi kullanılır.

3. İleri Zincirleme Yöntemi


bu yöntemde davranış zinciri bu yöntemde davranış zinciri oluşturulur. oluşturulur.

Örnek davranış zinciriÖrnek davranış zinciriçöpü çöp çöpü çöp kovasına atar.)kovasına atar.)

Ayağa kalkar-çöpü yerden alır-çöp Ayağa kalkar-çöpü yerden alır-çöp kovasının yanına gelir-ç.k.kapağını kovasının yanına gelir-ç.k.kapağını açar-çöpü çöp kovasına atar-açar-çöpü çöp kovasına atar-ç.k.kapağını kapatır-sırasına oturur.ç.k.kapağını kapatır-sırasına oturur.

3. İleri Zincirleme Yöntemi


Bu yöntemin kullanılabilmesi için Bu yöntemin kullanılabilmesi için de performans alımı öncesi hazırlanan de performans alımı öncesi hazırlanan beceri analizinin, ileri zincirlemeye beceri analizinin, ileri zincirlemeye göre yapılması gerekir. Bu yöntemin göre yapılması gerekir. Bu yöntemin uygulanması sırasında becerinin bütün uygulanması sırasında becerinin bütün işlem basamakları için öğretim yapılır. işlem basamakları için öğretim yapılır. Her öğretim oturumunda beceri Her öğretim oturumunda beceri basamaklarındaki ipuçları yavaş yavaş basamaklarındaki ipuçları yavaş yavaş çekilerek becerinin tümü çekilerek becerinin tümü gerçekleştirilmeye çalışılır.gerçekleştirilmeye çalışılır.

4. Tüm Beceri Yöntemi


Bu öğretim yönteminin kullanılabilmesi için Bu öğretim yönteminin kullanılabilmesi için performans alımı öncesinde hazırlanan beceri performans alımı öncesinde hazırlanan beceri analizinin, tersine zincirlemeye göre yapılması analizinin, tersine zincirlemeye göre yapılması gerekir. Yani beceri analizi son yapılandan ilk gerekir. Yani beceri analizi son yapılandan ilk yapılana doğru düzenlenerek oluşturulmalıdır. yapılana doğru düzenlenerek oluşturulmalıdır. Öğretim yapılırken son işlem basamağı üzerinde Öğretim yapılırken son işlem basamağı üzerinde durulur; diğer işlem basamaklarının öğretimi durulur; diğer işlem basamaklarının öğretimi yapılmaz. Öğrenci, son işlem basamağında yapılmaz. Öğrenci, son işlem basamağında bağımsızlığa ulaşınca sondan bir önceki işlem bağımsızlığa ulaşınca sondan bir önceki işlem basamağının öğretimine geçilir. basamağının öğretimine geçilir.

5. Tersine Zincirleme Yöntemi


Her oturumda öğrencinin bağımsız Her oturumda öğrencinin bağımsız gerçekleştirdiği basamakları da yaparak gerçekleştirdiği basamakları da yaparak beceriyi tamamlaması istenir.mans alımı beceriyi tamamlaması istenir.mans alımı öncesi hazırlanan beceri analizinin, ileri öncesi hazırlanan beceri analizinin, ileri zincirlemeye göre yapılması gerekir. Bu zincirlemeye göre yapılması gerekir. Bu yöntemin uygulanması sırasında becerinin yöntemin uygulanması sırasında becerinin bütün işlem basamakları için öğretim bütün işlem basamakları için öğretim yapılır. Her öğretim oturumunda beceri yapılır. Her öğretim oturumunda beceri basamaklarındaki ipuçları yavaş yavaş basamaklarındaki ipuçları yavaş yavaş çekilerek becerinin tümü gerçekleştirilmeye çekilerek becerinin tümü gerçekleştirilmeye çalışılır.çalışılır.


Tersine zincirleme yöntemi her beceri için Tersine zincirleme yöntemi her beceri için uygun olmayabilir. uygun olmayabilir. Özellikle giyinme becerilerinde Özellikle giyinme becerilerinde ve bazı meslekî becerilerdeve bazı meslekî becerilerde tersine zincirleme tersine zincirleme yönteminin diğer yöntemlere göre daha etkili yönteminin diğer yöntemlere göre daha etkili olduğu bilinmektedir. Bunun nedeni; öğrencinin olduğu bilinmektedir. Bunun nedeni; öğrencinin başlangıçta gerçekleştirmesini beklediğimiz başlangıçta gerçekleştirmesini beklediğimiz becerinin oldukça az sayıda işlem basamağını becerinin oldukça az sayıda işlem basamağını içermesi, kolaylıkla başarıya ulaşmasının içermesi, kolaylıkla başarıya ulaşmasının mümkün olması ve diğer basamakların öğretimi mümkün olması ve diğer basamakların öğretimi yapılırken bağımsızlığa ulaştığı işlem yapılırken bağımsızlığa ulaştığı işlem basamaklarını da tekrarlamasıdır basamaklarını da tekrarlamasıdır


çorap giyme:çorap giyme:1.Topukları giydirilmiş çorabı her iki elinin baş 1.Topukları giydirilmiş çorabı her iki elinin baş parmakları çorap koncunun içinde,diğere parmakları çorap koncunun içinde,diğere parmakları dışında olacak şekilde tutarak giyerparmakları dışında olacak şekilde tutarak giyer2.Topuklarına kadar giydirilmiş …..2.Topuklarına kadar giydirilmiş …..3.Ayağının yarısına kadar giydirilmiş….3.Ayağının yarısına kadar giydirilmiş….4.Ayak parmakları giydrilimiş….4.Ayak parmakları giydrilimiş….5.Giyilmeye hazır halde verilen çorabı…5.Giyilmeye hazır halde verilen çorabı…6.Masanın üstünde düz bir şekilde duran….6.Masanın üstünde düz bir şekilde duran….7.Katlanmış çorabı….7.Katlanmış çorabı….8.Ters çevrilmiş çorabı…..8.Ters çevrilmiş çorabı…..

örnekörnek


6.Sistematik Öğretim Sırasında 6.Sistematik Öğretim Sırasında Fırsat ÖğretimiFırsat Öğretimi

Bir öğrencinin BEP’inde yer alan tüm Bir öğrencinin BEP’inde yer alan tüm amaçları gerçekleştirip amaçları gerçekleştirip gerçekleştiremeyeceği ile ilgilidir. Bu gerçekleştiremeyeceği ile ilgilidir. Bu durumda uygulanabilecek bir yöntem durumda uygulanabilecek bir yöntem fırsat öğretimidir. Fırsat fırsat öğretimidir. Fırsat öğretimi,hedeflenen bilgiyle öğretimi,hedeflenen bilgiyle hedeflenmeyen bilginin öğrenciye birlikte hedeflenmeyen bilginin öğrenciye birlikte sunulmasıdır. Fırsat öğretiminde sunulmasıdır. Fırsat öğretiminde hedeflenen bilginin değerlendirilmesi hedeflenen bilginin değerlendirilmesi yapılır. Hedeflenmeyen bilginin yapılır. Hedeflenmeyen bilginin değerlendirilmesi zorunlu değildir.değerlendirilmesi zorunlu değildir.


Örnek:Örnek:

Hedef: cisimlerin ‘yuvarlak’ olarak Hedef: cisimlerin ‘yuvarlak’ olarak isimlendirilmesi.isimlendirilmesi.

Öğrencinin ‘bu yuvarlaktır’ şeklindeki Öğrencinin ‘bu yuvarlaktır’ şeklindeki tepkisinden sonra öğretmen, ‘çok güzel tepkisinden sonra öğretmen, ‘çok güzel yuvarlak’ der ve ekler: ‘yuvarlak’ der ve ekler: ‘dünyamız da dünyamız da yuvarlaktır’ der.yuvarlaktır’ der.


7. Akran Öğretimi7. Akran Öğretimi

Akran öğretimi,akran öğretici olarak yetiştirilen Akran öğretimi,akran öğretici olarak yetiştirilen öğrencinin, bir arkadaşına öğretim sağlama öğrencinin, bir arkadaşına öğretim sağlama sürecidir. sürecidir.

Bu yöntemi etkili biçimde kullanabilmek Bu yöntemi etkili biçimde kullanabilmek için,öncelikle özel gereksinimi olmayan için,öncelikle özel gereksinimi olmayan öğrencilerin tamamına yada gönüllü olanlara öğrencilerin tamamına yada gönüllü olanlara akran öğretici olma koşulları ve kullanılacak akran öğretici olma koşulları ve kullanılacak öğretim teknikleri,anlayacakları şekilde öğretim teknikleri,anlayacakları şekilde açıklanmalıdır.açıklanmalıdır.


8. İpucu ve Dönüt Verme Yöntemi8. İpucu ve Dönüt Verme Yöntemi

Çoklu fırsatlar sunma uygulanmasında öğrenciye Çoklu fırsatlar sunma uygulanmasında öğrenciye çoklu fırsatlar sunulur ve öğrencinin verdiği çoklu fırsatlar sunulur ve öğrencinin verdiği tepkilere öğretmen tarafından dönüt sağlanır. tepkilere öğretmen tarafından dönüt sağlanır. Doğru tepkilerde öğretmende doğru tepkiyi Doğru tepkilerde öğretmende doğru tepkiyi tekrarlar ve pekiştirir. Yanlış tepkilerde ise hata tekrarlar ve pekiştirir. Yanlış tepkilerde ise hata düzelteme yoluna gidebilir. Bu yöntem düzelteme yoluna gidebilir. Bu yöntem okulöncesi çağdaki öğrencilerde kolaylıkla okulöncesi çağdaki öğrencilerde kolaylıkla kullanılabilir.kullanılabilir.

Örnek: doğruysa;‘evet bu kırmızı olandı,aferin’’Örnek: doğruysa;‘evet bu kırmızı olandı,aferin’’

Yanlışsa;’ama bu kırmızı değil ki,mavi’Yanlışsa;’ama bu kırmızı değil ki,mavi’


ÖĞRETİMDE KULLANILAN ÖĞRETİMDE KULLANILAN İŞLEM SÜREÇLERİİŞLEM SÜREÇLERİ


A. İpuçlarıA. İpuçları

İpucu, öğrenciye belli bir uyaranın İpucu, öğrenciye belli bir uyaranın varlığında doğru tepkide bulunmasını varlığında doğru tepkide bulunmasını sağlamak amacıyla nasıl davranacağı sağlamak amacıyla nasıl davranacağı ve ne yapacağına ilişkin hatırlatmada ve ne yapacağına ilişkin hatırlatmada bulunmadır. İpuçları; sözel ipucu, bulunmadır. İpuçları; sözel ipucu, işaret ipucu, model olma ve fiziksel işaret ipucu, model olma ve fiziksel yardımı içerir.yardımı içerir.


1. Sözel İpucu:1. Sözel İpucu:

Öğrencinin yapmasını istediğimiz şeyi, Öğrencinin yapmasını istediğimiz şeyi, sözcüklerle ifade etmektir. sözcüklerle ifade etmektir.

Sözel ipucu, bireyler kendilerine Sözel ipucu, bireyler kendilerine söyleneni anladıkları takdirde hareketleri söyleneni anladıkları takdirde hareketleri yapmalarına yardım eden kullanışlı bir yapmalarına yardım eden kullanışlı bir yoldur.yoldur.

Ayrıca sözel ipucu, öğrenciye bir Ayrıca sözel ipucu, öğrenciye bir beceriyi gerçekleştirmesi için en az yardım beceriyi gerçekleştirmesi için en az yardım etme yoludur. Öğretimde sadece sözel etme yoludur. Öğretimde sadece sözel ipucunun kullanılması düşünülüyorsa, ipucunun kullanılması düşünülüyorsa, kullanılacak sözel ipuçlarının öğrenci için kullanılacak sözel ipuçlarının öğrenci için anlamı olup olmadığının araştırılması anlamı olup olmadığının araştırılması gerekmektedir. gerekmektedir.


Öğrenci için bir anlamı olmayan Öğrenci için bir anlamı olmayan sözel ipuçları verip öğrencinin beceriyi sözel ipuçları verip öğrencinin beceriyi gerçekleştirmesini beklemek, öğrenciyi gerçekleştirmesini beklemek, öğrenciyi başarısız kılma anlamına gelmektedir. başarısız kılma anlamına gelmektedir. Bu nedenle pek çok durumda Bu nedenle pek çok durumda sözel sözel ipucu, fiziksel yardım ve model olma ipucu, fiziksel yardım ve model olma ipuçlarıylaipuçlarıyla birlikte kullanılarak sözel birlikte kullanılarak sözel ipuçlarının öğrenci için anlamlı hâle ipuçlarının öğrenci için anlamlı hâle getirilmesi amaçlanmaktadır. getirilmesi amaçlanmaktadır.

Öğretimde kullanılan sözel Öğretimde kullanılan sözel ipuçlarının öğrenciler başarılı oldukça ipuçlarının öğrenciler başarılı oldukça geri çekilmesi gerekmektedir.geri çekilmesi gerekmektedir.


2. İşaret İpucu:2. İşaret İpucu:

Fiziksel temas olmadan öğrencinin Fiziksel temas olmadan öğrencinin dikkatini bir şeye çekmek için yapılan dikkatini bir şeye çekmek için yapılan hareketlerdir. Bu hareketler; kol, el, baş gibi hareketlerdir. Bu hareketler; kol, el, baş gibi kaba hareketlerden, parmak, göz gibi ince kaba hareketlerden, parmak, göz gibi ince hareketlere doğru bir yol izler. İşaret hareketlere doğru bir yol izler. İşaret ipucuyla birlikte sözel ipucu verilerek ipucuyla birlikte sözel ipucu verilerek öğrenciden ne yapması beklendiği ifade öğrenciden ne yapması beklendiği ifade edilir. Öğretimde kullanılan işaret edilir. Öğretimde kullanılan işaret ipuçlarının, öğrenci başarılı oldukça geri ipuçlarının, öğrenci başarılı oldukça geri çekilmesiçekilmesi


3. Model Olma:3. Model Olma:

Bir kişinin yaptığı hareketi Bir kişinin yaptığı hareketi gözleyerek ve taklit ederek yapma ve gözleyerek ve taklit ederek yapma ve öğrenmedir. Beceri öğretiminde model öğrenmedir. Beceri öğretiminde model olma ipucunun kullanılabilmesi için olma ipucunun kullanılabilmesi için öğrencinin taklit etme becerisine sahip öğrencinin taklit etme becerisine sahip olması gerekmektedir. Ancak, taklit olması gerekmektedir. Ancak, taklit etme becerisi de öğretilebilir bir etme becerisi de öğretilebilir bir beceridir. Bu nedenle taklit etme, beceridir. Bu nedenle taklit etme, model olmadan önce öğrenilmelidir. model olmadan önce öğrenilmelidir.


Model olmada öğretmen, öğrencinin o Model olmada öğretmen, öğrencinin o davranışı hangi eliyle, ayağıyla yapmasını davranışı hangi eliyle, ayağıyla yapmasını bekliyorsa, kendisi de o elini ve ayağını bekliyorsa, kendisi de o elini ve ayağını kullanarak beceriyi gerçekleştirmelidir. kullanarak beceriyi gerçekleştirmelidir. Bunu yaparken öğretmenin, öğrencinin Bunu yaparken öğretmenin, öğrencinin kullandığı eli tarafında ve hafifçe ona kullandığı eli tarafında ve hafifçe ona dönerek durması daha uygun olmaktadır. dönerek durması daha uygun olmaktadır.

Öğretmen, öğrencinin karşısına Öğretmen, öğrencinin karşısına geçerek model olduğunda, öğrenci geçerek model olduğunda, öğrenci öğretmenin beceri basamağını yaptığı eli ya öğretmenin beceri basamağını yaptığı eli ya da koluyla beceri basamağını yapmaya da koluyla beceri basamağını yapmaya çalışmakta ve bu durum karışıklık çalışmakta ve bu durum karışıklık yaratabilmektedir.yaratabilmektedir.


Model olma ipucu da diğer Model olma ipucu da diğer ipuçlarında olduğu gibi geri ipuçlarında olduğu gibi geri çekilmelidir. Model olma, sözel çekilmelidir. Model olma, sözel ipuçlarıyla birlikte kullanılır ve öğretim ipuçlarıyla birlikte kullanılır ve öğretim süreci içinde model olmanın ipuçları süreci içinde model olmanın ipuçları sistematik olarak geri çekilerek sistematik olarak geri çekilerek öğrencinin sadece sözel ipuçlarıyla öğrencinin sadece sözel ipuçlarıyla hareketi yapması sağlanır. Model olma hareketi yapması sağlanır. Model olma ipucu, hareketin tamamının yapılıp ipucu, hareketin tamamının yapılıp açıklanması ve yönerge açıklanması ve yönerge verilmesinden, hareketi başlatacakmış verilmesinden, hareketi başlatacakmış gibi bir davranış yapılıp açıklanması ve gibi bir davranış yapılıp açıklanması ve yönerge verilmesine doğru küçük yönerge verilmesine doğru küçük basamaklar hâlinde geri çekilmelidir. basamaklar hâlinde geri çekilmelidir.


Model olma ipucunun kaç Model olma ipucunun kaç basamakta geri çekileceği, tamamıyla basamakta geri çekileceği, tamamıyla öğrenciye bağlıdır.öğrenciye bağlıdır.

Öğretmen, öğrencinin her beceri Öğretmen, öğrencinin her beceri basamağında ne kadar modele basamağında ne kadar modele gereksinimi olduğunu saptamalıdır. gereksinimi olduğunu saptamalıdır. Eğer model öğretmen dışında başka Eğer model öğretmen dışında başka birisi olacaksa bu kişinin, öğretimi birisi olacaksa bu kişinin, öğretimi yapılan çocuk tarafından kabul gören yapılan çocuk tarafından kabul gören bir kişi olmasına dikkat edilmelidir.bir kişi olmasına dikkat edilmelidir.


4. Fiziksel Yardım:4. Fiziksel Yardım:

Bir kişiye; el, kol, ayak vb.leriyle Bir kişiye; el, kol, ayak vb.leriyle yapılan vücut harekelerini içeren etkinlikleri yapılan vücut harekelerini içeren etkinlikleri öğretmek için uygulanan yardımdır. Fiziksel öğretmek için uygulanan yardımdır. Fiziksel yardım, öğretmenin, öğrenciyle birlikte bir yardım, öğretmenin, öğrenciyle birlikte bir beceri basamağının tamamını yapması ve beceri basamağının tamamını yapması ve ne yapıldığını söylemesinden; beceri ne yapıldığını söylemesinden; beceri basamağını hiç yapmayıp ne yapılacağının basamağını hiç yapmayıp ne yapılacağının söylenmesine kadar değişen bir süreç söylenmesine kadar değişen bir süreç içinde uygulanır. içinde uygulanır.


Fiziksel yardım uygulanırken Fiziksel yardım uygulanırken sözel ipucu da birlikte verilir. sözel ipucu da birlikte verilir. Öğrencinin beceri basamağını Öğrencinin beceri basamağını gerçekleştirmesini sağlamak amacıyla gerçekleştirmesini sağlamak amacıyla uygulanan fiziksel yardım geri uygulanan fiziksel yardım geri çekilerek öğrenci beceri basamağını çekilerek öğrenci beceri basamağını sözel ipuçlarıyla yapar hâle getirilir.sözel ipuçlarıyla yapar hâle getirilir.


Fiziksel yardım uygulanırken, özellikle Fiziksel yardım uygulanırken, özellikle

el ya da kol hareketlerine ipucu verilirken, el ya da kol hareketlerine ipucu verilirken, ipucu veren kişinin nerede durduğu ipucu veren kişinin nerede durduğu önemlidir. Öğretmenin, öğrencinin arkasına önemlidir. Öğretmenin, öğrencinin arkasına geçerek ve beceri basamağını öğrenciyle geçerek ve beceri basamağını öğrenciyle birlikte yaparak fiziksel yardım uygulaması, birlikte yaparak fiziksel yardım uygulaması, karışıklığı önlemektedir. Fiziksel yardımın karışıklığı önlemektedir. Fiziksel yardımın amacı, öğrenciye beceri basamağını nasıl amacı, öğrenciye beceri basamağını nasıl yapacağını hissettirmek, zamanla beceri yapacağını hissettirmek, zamanla beceri basamağını, sözel ipucuyla yapmasını basamağını, sözel ipucuyla yapmasını sağlamaktır.sağlamaktır.


Fiziksel yardım uygulanırken ilk başta Fiziksel yardım uygulanırken ilk başta öğretmen, eliyle öğrencinin elinden ya da öğretmen, eliyle öğrencinin elinden ya da kolundan sıkıca tutarak beceri basamağını kolundan sıkıca tutarak beceri basamağını yaptırır. Daha sonra öğretmen, öğrencinin yaptırır. Daha sonra öğretmen, öğrencinin beceri basamağına katıldığını hissedince beceri basamağına katıldığını hissedince elindeki baskıyı hafifletir. Öğrenci, beceri elindeki baskıyı hafifletir. Öğrenci, beceri basamağını yapar hâle geldikçe öğretmenin basamağını yapar hâle geldikçe öğretmenin eli; öğrencinin bileğine, ön koluna, dirseğine eli; öğrencinin bileğine, ön koluna, dirseğine ve omzuna doğru ilerler. Son olarak ve omzuna doğru ilerler. Son olarak öğrenci, güçlük hissettiğinde yardım etmek öğrenci, güçlük hissettiğinde yardım etmek üzere elini, öğrencinin elinin yakınında üzere elini, öğrencinin elinin yakınında bulundurur.(gölgeleme)bulundurur.(gölgeleme)


ÖNEMLİ NOTÖNEMLİ NOT

Sözel, model olma ve fiziksel yardım Sözel, model olma ve fiziksel yardım ipuçları ile bunların her birinin kendi içindeki ipuçları ile bunların her birinin kendi içindeki basamaklarıyla ilgili ipuçları geri çekilirken basamaklarıyla ilgili ipuçları geri çekilirken öğrencinin özellikleri dikkate alınmalı ve öğrencinin özellikleri dikkate alınmalı ve ipuçları sistematik bir şekilde çekilmelidir.ipuçları sistematik bir şekilde çekilmelidir.

Öğrenci çalışılan basamakta Öğrenci çalışılan basamakta başarısız olursa öğretmenin ipuçlarını hızlı başarısız olursa öğretmenin ipuçlarını hızlı çektiği düşünülebilir. Bu durumda çektiği düşünülebilir. Bu durumda öğretmen, önceki basamakta kullanılan öğretmen, önceki basamakta kullanılan ipucuna geri dönerek çalışmaya devam ipucuna geri dönerek çalışmaya devam etmelidir.etmelidir.


B. Şekil VermeB. Şekil Verme

Şekil verme, öğrenciye yeni bir Şekil verme, öğrenciye yeni bir davranışın kazandırılması, var olan davranışın kazandırılması, var olan davranışlarının artırılması ya da davranışlarının artırılması ya da gerçekleştirmesinde kullanılan temel gerçekleştirmesinde kullanılan temel süreçlerden biridir. Şekil verme, bir süreçlerden biridir. Şekil verme, bir davranışın ögelerinin birkaçının davranışın ögelerinin birkaçının pekiştirilmesini ve diğer ögelerinin pekiştirilmesini ve diğer ögelerinin pekiştirilmemesini ya da sönmesini pekiştirilmemesini ya da sönmesini içerir. içerir.


Başlangıçta, gösterilen Başlangıçta, gösterilen

davranışlardan hedef davranışa yakın davranışlardan hedef davranışa yakın olan başarılı davranışlar pekiştirilirken, olan başarılı davranışlar pekiştirilirken, sonra bu davranışların pekiştirilmesine sonra bu davranışların pekiştirilmesine son verilerek davranış çeşitlendirilir ve son verilerek davranış çeşitlendirilir ve aralarından hedef davranışa yakın aralarından hedef davranışa yakın olan davranışlar seçilip tekrar olan davranışlar seçilip tekrar pekiştirilerek hedef davranışın pekiştirilerek hedef davranışın oluşumu sağlanır.oluşumu sağlanır.


Şekil verme sürecinde sadece Şekil verme sürecinde sadece hedef davranış değil, hedef davranışa hedef davranış değil, hedef davranışa ulaşmayı sağlayan her tepki pekiştirilir. ulaşmayı sağlayan her tepki pekiştirilir. Böylece, öğrencilerden, davranışın Böylece, öğrencilerden, davranışın son şeklini beklemek yerine, son şeklini beklemek yerine, öğrencinin gösterdiği küçük ilerlemeler öğrencinin gösterdiği küçük ilerlemeler pekiştirilerek davranışa şekil verilir.pekiştirilerek davranışa şekil verilir.


Örnek:Örnek:

HEDEF DAVRANIŞ:A sembolünü yazmaHEDEF DAVRANIŞ:A sembolünü yazmaÖğrencinin performans düzeyi: kalem Öğrencinin performans düzeyi: kalem

tutmakta,rasgele karalama yapmaktadır.tutmakta,rasgele karalama yapmaktadır.1.basamak:karlama pekiştirilir.1.basamak:karlama pekiştirilir.2.basamak:uzun çizgiler pekiştirilir.,karalama sönmeye 2.basamak:uzun çizgiler pekiştirilir.,karalama sönmeye bırakılır.bırakılır.3.basamak:kağıdın yarısına kadar olan çizgiler pekiştirilir.3.basamak:kağıdın yarısına kadar olan çizgiler pekiştirilir.4.basamak:beş satır uzunluğundaki çizgiler pekiştirilir.4.basamak:beş satır uzunluğundaki çizgiler pekiştirilir.5.basamak:3 satır uzunluğundaki çizgiler pekiştirilir.5.basamak:3 satır uzunluğundaki çizgiler pekiştirilir.6.basamak:iki satır aralığına çizilen düz çizgiler pekiştirilir.6.basamak:iki satır aralığına çizilen düz çizgiler pekiştirilir.7.basamak:sağa yada sola doğru eğik çizgiler pekiştirilir.7.basamak:sağa yada sola doğru eğik çizgiler pekiştirilir.8,9,10……….8,9,10……….


Şekil verme süreci uzman kişiler Şekil verme süreci uzman kişiler tarafından uygulanmalıdır. Ayrımlı tarafından uygulanmalıdır. Ayrımlı pekiştirme ile sönmenin bir arada pekiştirme ile sönmenin bir arada kullanılması uzmanlar tarafından bile kullanılması uzmanlar tarafından bile zorlukla uygulanabilmektedir.zorlukla uygulanabilmektedir.

ÖĞretİm yÖntemlerİ

Documents