9.kalkınma planı

ISBN 978-975 19 4354-5 (basl nsha)Bu alma Devlet Planlama Tekilatnn grlerini yanstmaz. Sorumluluu yazarna aittir. Yayn ve referans olarak kullanlmas Devlet Planlama Tekilatnn iznini gerektirmez; nternet adresi belirtilerek yayn ve referans olarak kullanlabilir. Bu e-kitap, http://ekutup.dpt.gov.tr/ adresindedir.

Bu yayn 500 adet baslmtr. Elektronik olarak, 1 adet pdf dosyas retilmitir

NSZDokuzuncu Kalknma Plan (2007-2013), Trkiye Byk Millet Meclisince 28 Haziran 2006 tarihinde kabul edilmitir. Plan, kresellemenin her alanda etkili olduu, bireyler, kurumlar ve uluslar iin frsat ve risklerin artt bir dnemde Trkiye'nin kalknma abalarn btncl bir ereveye kavuturan temel bir strateji dokmandr. Toplumun tamamn ilgilendiren kalknma planlar, gerek hazrlk gerekse uygulama aamasnda, ilgili tm kesimlerin katksn ve sahiplenmesini gerektirmektedir. Kalknma planlamas alannda lkemizin katlmc ve demokratik bir planlama deneyimi bulunmaktadr. zel htisas Komisyonlar, bu deneyim iinde kurumsallam bir katlmclk mekanizmas olarak n plana kmaktadr. Kamu, zel kesim, niversite ve sivil toplum kurulular temsilcilerinin katlm ile oluturulan zel htisas Komisyonlar, 2007-2013 dnemini kapsayan Dokuzuncu Plan hazrlklarnda da son derece nemli bir ilev grmtr. Bu balamda, 5 Temmuz 2005 tarihinde 2005/18 sayl Ba-bakanlk Genelgesiyle balatlan almalar erevesinde geni bir konu yel-pazesini kapsayacak biimde toplam 57 zel htisas Komisyonu oluturul-mu, alt komisyonlarla birlikte bu say 66'ya ulamtr. Bu komisyonlarda toplam 2252 katlmc grev yapmtr. Komisyonlarn oluturulmasnda ise lkemizin kalknma gndemini yakndan ilgilendiren temel konular belirleyici olmutur. zel htisas Komisyonlarnda yaplan tartmalar ve retilen fikirler, planlarn hazrlanmasna k tutmakta ve plan metnine yanstlmaktadr. Ayrca, bu kapsamda ortaya kan raporlar birer referans dokman olarak, eitli alt lekli planlama, politika gelitirme ve aratrma ihtiyalarna da cevap vermektedir. Bu anlamda, zel htisas Komisyonu raporlar sadece plana katkda bulunmamakta, mstakil olarak da baslan ve eitli kesimlerin istifadesine sunulan birer kaynak nitelii tamaktadr. Sahip olduklar birikimi katlmc bir ortamda toplumun genel yarar iin zveriyle paylaan Komisyon yelerinin, lkemizin kalknma srecine nemli katklar verdikleri inancyla, emei geen herkese Tekilatm adna kranlarm sunar, zel htisas Komisyonu raporlarnn ve raporlarn nda hazrlanan Dokuzuncu Plann lkemiz iin hayrl olmasn temenni ederim.

Dokuzuncu Kalknma Plan

Kimya Sanayii ..K., Petrokimya Sanayii-Klor Alkali-Sentetik Elyaf ve plik alma Gr. Rap.

NDEKLERPETROKMYA SANAY ALIMA GRUBU RAPORU................................................. 5PETROKMYA SANAY ALIMA GRUBU YELER............................................................................. 7 YNETC ZET............................................................................................................................................... 9 I. BLM............................................................................................................................................................ 11 GR ................................................................................................................................................................... 11 TRKYEDE PETROKMYA SEKTR ..................................................................................................... 13 PETROKMYA SANAY VE EVRE........................................................................................................... 27 BLM II ........................................................................................................................................................... 33 TEMEL VE ARA PETROKMYASAL MADDELER ................................................................................... 35 ETLEN-PROPLEN ....................................................................................................................................... 37 PROPLEN....................................................................................................................................................... 61 BUTADEN 1,3 (BDX).................................................................................................................................... 65 AROMATKLER............................................................................................................................................. 81 VNL KLORR MONOMER (VCM).......................................................................................................... 109 STREN.......................................................................................................................................................... 125 AKRLONTRL (ACN)................................................................................................................................ 143 SAF TERAFTALK AST (PTA)................................................................................................................... 159 KAPROLAKTAM ......................................................................................................................................... 179 ETLEN OKST/ETLEN GLKOL (EO/EG)................................................................................................ 187 FTALK ANHDRT (PA) ............................................................................................................................. 211 TERMOPLASTKLER.................................................................................................................................... 225 ALAK YOUNLUKLU POLETLEN (AYPE-T, AYPE) ........................................................................ 227 LNEER ALAK YOUNLUK POLETLEN (LAYPE) ............................................................................ 247 YKSEK YOUNLUK POLETLEN (YYPE) ........................................................................................... 255 POLVNL KLORR (PVC)........................................................................................................................ 273 POLPROPLEN (PP) .................................................................................................................................... 291 POLSTREN (PS) ......................................................................................................................................... 315 AKRLONTRL BUTEDEN STREN (ABS) ............................................................................................. 335 EK- A : MEVCUT TEVK TEDBRLERNN DEERLENDRLMES .............................................. 349 EK- B: SEKTRN DNYADA (OECD, DT, LKELER) VE AB LKELERNDEK DURUMU .. 361 EK- C : GZFT (SWOT) ANALZ.................................................................................................................. 427 EK- D : YATIRIM TAHMNLER................................................................................................................. 429 EK- E : MUHTEMEL YATIRIM ALANLARI VE YERLER.................................................................... 431 EK- F : TEKNOLOJ, AR-GE FAALYETLERNDE , STHDAM PYASASINDA, GRD PYASALARINDA, EVRE UYGULAMALARINDA VB. MUHTEMEL GELMELER VE SEKTRN REKABET GCNE ETKLER........................................................................................... 435 EK- G : DER SEKTRLER VE YAN SANAY LE LKLERDE MUHTEMEL GELMELER 437 EK- H: SEKTRDE KAMUNUN ROL, ZELLETRME FAALYETLER VE MUHTEMEL ETKLER : ...................................................................................................................................................... 439 EK- K : AVRUPA BRLNE KATILIM SRECNN SEKTRE ETKLER .................................. 441 EK- L : 9. PLAN DNEM N NERLEN STRATEJ, AMA, POLTKA, NCELK VE TEDBRLER ..................................................................................................................................................... 449 EK- S : SONU VE GENEL DEERLENDRME....................................................................................... 451

1



KLOR ALKAL ALIMA GRUBU RAPORU.............................................................. 4531. GR ............................................................................................................................................................. 455 2. MEVCUT DURUM VE SORUNLAR......................................................................................................... 456 2.1. MEVCUT DURUM...................................................................................................................................... 456 2.1.1. Sektrdeki Kurulular...................................................................................................................... 456 2.1.2 retim............................................................................................................................................... 457 2.1.3 D Ticaret Durumu.......................................................................................................................... 461 2.1.4 Yurtii Tketimi .............................................................................................................................. 464 2.1.5. Fiyatlar ........................................................................................................................................... 464 2.1.6. stihdam ........................................................................................................................................... 464 3.DOKUZUNCU PLAN DNEMNDE (2007-2013) SEKTRDE BEKLENEN GELMELER........... 465 3.1. YURT TALEP PROJEKSYONU ............................................................................................................... 465 3.2. HRACAT PROJEKSYONU .......................................................................................................................... 465 3.3. RETM PROJEKSYONU ........................................................................................................................... 466 3.4. THALAT PROJEKSYONU .......................................................................................................................... 466 3.5. YATIRIM TAHMNLER .............................................................................................................................. 467 3.5.1. Eklenecek Yeni Kapasiteler ............................................................................................................. 467 3.6.SEKTRDE KAMUNUN ROL, ZELLETRME FAALYETLER VE MUHTEMEL ETKLER ........................... 467

SENTETK ELYAF VE PLK ALIMA GRUBU RAPORU .................................... 469SENTETK ELYAF VE PLK ALIMA GRUBU YELER................................................................. 471 1. GR ............................................................................................................................................................. 473 2. MEVCUT DURUM VE SORUNLAR......................................................................................................... 475 2.1. MEVCUT DURUM...................................................................................................................................... 475 2.1.1. Sektrdeki Kurulular, Mevcut Kapasite,Kullanm ........................................................................ 475 2.1.2. retim.............................................................................................................................................. 475 2.1.3. D Ticaret:...................................................................................................................................... 486 2.1.4 Yurt i Tketim ................................................................................................................................ 501 2.1.5. stihdam ........................................................................................................................................... 502 2.1.6. Mevcut Tevik tedbirlerinin deerlendirilmesi ............................................................................... 503 2.1.7. Sektrn Rekabet Gc: .................................................................................................................. 503 2.1.8. Dier Sektrler ve Yan Sanayi ile likiler: ..................................................................................... 504 2.2DNYADAK DURUM VE AB, DER LKELER TBARYLE MUKAYESE .................................................... 504 2.3. GZFT ....................................................................................................................................................... 508 3.DOKUZUNCU PLAN DNEMNDE (2007-2013) SEKTRDE BEKLENEN GELMELER........... 510 3.1. YURT TALEP PROJEKSYONU: ............................................................................................................. 510 3.2.HRACAT PROJEKSYONU .......................................................................................................................... 510 3.3 RETM PROJEKSYONU ............................................................................................................................ 511 3.4. THALAT PROJEKSYONU .......................................................................................................................... 511 3.5. YATIRIM TAHMNLER ............................................................................................................................. 512 3.6. TEKNOLOJDE MUHTEMEL GELMELER .................................................................................................. 512 3.7. DER SEKTRLER VE YAN SANAYLERLE LKLERDE MUHTEMEL GELMELER .................................. 513 3.8. SEKTRDE KAMUNUN ROL ZELLETRME FAALYETLER VE MUHTEMEL ETKLER ........................... 513 4 AB.YE KATILIM SRECNN SEKTRE ETKLER......................................................................... 513 5. DOKUZUNCU KALKINMA PLAN DNEM N NERLEN STRATEJ,AMA,POLTKA,NCELK VE TEDBRLER .................................................................... 514 6.SONU VE GENEL DEERLENDRME ................................................................................................. 520 EK-1 TEKSTL LFLER................................................................................................................................ 521

2



EK-2:SENTETK RNLERN GTP SINIFLANDIRMASI .................................................................... 522 EK-3: SEKTRDE FAALYET GSTEREN FRMALAR........................................................................ 523 EK- 4: DNYA SENTETK RETM DETAYLARI .................................................................................. 525 EK- 5: GLOBAL LF TKETMNN DAILIMI...................................................................................... 527

3



4



KMYA SANAY ZEL HTSAS KOMSYONU

PETROKMYA SANAY ALIMA GRUBU RAPORU

5



6



PETROKMYA SANAY ALIMA GRUBU YELERBakan :Nihat GRBZ Bakan Yrd. :Ekrem UYGUN Raportr : Yasemin ARZUMAN Daire Bakan Petkim-Aliaa AR-GE Mdr Petkim-Aliaa Stratejik Pln Uzman Mh. Petkim-Aliaa

TEMEL VE ARA PETROKMYASAL MADDELER ALT KOMSYONU Bakan : Levent DKER Olefin Mdr Bakan Yrd. : Erkan TFEKOLU Olefin Proses Ynticisi yeler : Merih LKYE Erhan OLCAY Erturul ZDOAN Hikmet NALAN Hseyin ALBAYRAK Ayhan ANLITRK Nazmi MNTA Ali DEMRREN Baak NALBANT zelle.-Kord.Yneticisi Arom.Fab.Yneticisi VCM Fab. Yneticisi ACN Fab. Yneticisi PA Fab. Yneticisi EO/EG Fab.Yneticisi Etilen Fab.Yneticisi PTA Fab. Yneticisi AR-GE Mhendisi

Petkim-Aliaa Petkim-Aliaa Petkim-Alaa Petkim-Aliaa Petkim-Aliaa Petkim-Aliaa Petkim-Aliaa Petkim-Aliaa Petkim-Aliaa Petkim -Aliaa Petkim-Aliaa

TERMOPLASTKLER ALT KOMSYONU Bakan : A.Reat ETNTA Bakan Yrd. : Ali YILDIZ yeler : Erol ERBAY M.Ali YACI Erol TUTCU Kemalettin ATALAY Akif YAMALI Beyhan YILMAZ A.Ekrem ASLAN

Klor Alkali Mdr Petkim-Aliaa Klor Alkali Proses Ynt. Petkim-Aliaa Ar-Ge Proje TasarmYnt. Petkim-Aliaa retim Plan.Uzman Mh. Petkim-Aliaa Polietilen Pros.Pln.Ynt. Petkim-Aliaa PVC Fab.Yneticisi Petkim-Aliaa Poliolefin Mdr Petkim-Aliaa Stratejik Pln Uzman Mh.Petkim-Aliaa AYPET-T Fab.Yneticisi Petkim-Aliaa Petkim-Aliaa Petkim-Aliaa Petkim-Aliaa Petkim-Aliaa Petkim-Aliaa

DER ALT KOMSYON YELER Mehmet AKOVA Sat-Pazarlama Yneticisi Pnar BEDK Pazarlama Uzman Ali YELYURT D Pazar Aratrma Yneticisi zer AKSOY Genel Muhasebe Yneticisi Bilge ER Stratejik Planlama Uzman Mhendis LOJSTK : Filiz OKUTAN

retim Planlama ve Petkim-Aliaa Kontrol lem Sorumlusu

7



8



YNETC ZETPetrokimyann Durumu ve Gelecek Hedefleri Petrol sektr, dnya ve Trkiye ekonomisi ierisinde ok nemli bir yere sahiptir. Ulam bata olmak zere, endstri ve ev ii tketim gibi farkl alanlarda da kullanlan petrol ve petrol rnleri, dnya enerji ihtiyacnn ok nemli bir ksmn karlamaktadr ve bu olgunun nmzdeki yirmi ylda deimesi beklenmemektedir. Petrokimya Sanayi, petrol rafineri rnleri ve doal gazdan balayarak plastikler, lastik ve elyaf hammaddeleri ve dier organik ara mallar reten ambalaj, elektronik, otomotiv, inaat, tekstil ve tarm gibi birok sektre girdi salayan bir sanayi daldr. Bir baka deyile petrol rafinaj ve petrokimya sektrleri bugn modern yaamn olmazsa olmazlarndandr. Petrokimya sektr lkemizdeki toplam kimyasal retiminin %25ini temsil etmekte olup, Petkim bugn lkemizin en byk petrokimyasal reticisi olarak Trkiye Kimya sanayinin en byk oyuncularndan biri konumundadr. Petrokimya Sanayii Trkiyeye 1960l yllarda gelmi ve ksa srede hzl bir geliim gstermitir. 1965 ylnda, lkede Petrokimya Sanayiinin gelitirilmesi amacyla Petkim kurulmutur. Petkimin ilk kompleksi Yarmcada kurulmu ve 1970 ylnda devreye alnmtr. Komplekste yer alan nitelerin byk bir ksm tevsii edilmelerine ramen hzla artan yurtii talep nedeniyle, Petkimin ikinci kompleksi Aliaada kurulmu olup 1985 ylnda devreye alnmtr. Trkiyede temel ve ara petrokimyasallar ile termoplastikler alannda kamu arlkl bir yap, sentetik elyaf gibi son kademeye doru rnlerde ise zel sektr arlkl bir yap vardr. Temel ve ara petrokimyasallar ile termoplastikler alannda Petkimin dnda zel sektre ait 250,000 ton/yl DMT (Dimetiltereftalat) kapasiteli SASA ile 40,000 ton/yl polistiren kapasiteli Baer Kimya irketleri faaliyet gstermektedirler. PETKIM alr durumda olan 5 fabrikas ile (SBR, CBR, KS, BDX ve PS) Yarmca Kompleksini 1.11.2001 tarihinde Tpraa devretmitir. Trkiyede petrokimyasal rn talep art hzlar dnya ortalamalarnn ok zerindedir. Sektrdeki byme hznn GSMH byme hzna oran ise dnya ortalamasnn yaklak iki kat dzeyindedir. 1990 ylnda yaklak %64 olan yurtii pazar pay 2004 ylnda %27ye dmtr. Petkimin kurulu tarihi itibaryla yaplan en byk yatrm olan ve neredeyse tamamlanm durumda olan PETKAM1 (Petkim Kapasite Artrm ve Modernizasyon) projesinin hayata geirilmesiyle yaklak %20 kapasite art salanmtr. zellikle 2005 ylnda tamamlanan 103 milyon dolar tutarndaki yatrmlarla kapasite 1 milyon 868 bin tona ykselmitir. Yeni yatrmlarla, Petkim baz rnlerde ithalatla karlanan talebin tmn karlar hale gelmitir. Bylece son be ylda gerekleen toplam yatrmlarn maliyeti 450 milyon dolar olmutur. Gerekletirilen kapasite artrm ve modernizasyon yatrmlar ile yurtii pazar pay %33e kmaktadr. Ancak, Trkiye petrokimyasal talebinin her yl %1012 artt gz nne alndnda yeni yatrmlarn yaplmamas halinde, pazar paynn en ge iki sene iinde %30un altna decei aka grlmektedir. Bu byme eiliminin gelecekteki 10 ylda ayn hzla devam etmesi durumunda, lkemiz 2015 ylnda yaklak 10 milyar dolar petrokimyasal ithal etmek durumunda kalacaktr. Trkiyede petrokimyasal retiminin talebi karlama orannn yksek olmas nemlidir. nk Trkiyede petrokimyasal retiminin olmas lkemizdeki petrokimyasal fiyatlarnn belirlenmesinde nemli rol oynamaktadr. Trkiye, petrokimyasal retimi konusunda retim ve yatrm faaliyetlerine devam etmeyi, yaratlacak yeni retim kapasitelerinde ihtiyalarn

9



tespit ederek rn yelpazesini geniletmeyi, katma deeri yksek yeni rnler retmeyi hedeflemelidir. Trkiye petrokimya sanayinin en byk oyuncusu olan Petkim srekli kendini yenileme abas iindedir. 2005 yl sonrasnda da, i ve d pazarlarda daha etkin olabilmek iin Petkim kapasite artrm ve modernizasyon projeleri ile yatrmlarna devam etmeyi, yaratlacak yeni retim kapasitelerinde rn yelpazesini geniletmeyi hedeflemektedir. Petkim satlabilir rnlerinden katma deeri yksek yeni rnler retmek konusunda ileriye ynelik yatrm olanaklarn deerlendirmek istemektedir. Bu hedefler erevesinde retilebilecek potansiyel rnlerin Trkiye pazarnn byklnn belirlenmesi, yatrm olanaklarnn incelenmesi konusunda almalarn srdrmektedir. Mevcut ve planlanan doal gaz ve ham petrol boru hatt projeleri ile bir enerji terminali olmay hedefleyen Trkiyenin yeni petrokimya yatrmlarna, petrokimyasal rn yelpazesini geniletmeye, petrokimyasallardan yola karak katma deeri yksek rnler retmeye ihtiyac vardr. Sz konusu projeler ile enerji koridoru lakabn kazanan lkemiz iin petrokimya sektr dorudan yabanc yatrmclarn ilgisini ekebilecek bir sektrdr. Trkiye bu projelerin hammadde ynnden salayaca olanaklar da gz nne alarak rekabet gc yksek nemli bir blgesel oyuncu niteliine dnme frsatn karmamaldr. Trkiye, dnyadaki rafineri-petrokimya entegrasyonu eilimlerini de gz nne alarak, petrokimya sektrne ynelik stratejisini bir an nce oluturmal ve dnya leinde, yeni teknolojilerin kullanld yeni Petrokimya kompleksi yatrmlarnn yaplmas koullarn salamaldr.

10



I. BLM GR

11



12



TRKYEDE PETROKMYA SEKTRPetrokimya sektr, Nafta, LPG, Gas Oil gibi petrol rnleri veya petrol gaza dayal temel girdileri kullanarak plastik, lastik, elyaf hammaddeleri ve dier organik ara mallar reten, geni bir retim yelpazesine sahip, byk lekli, sermaye ve teknoloji youn bir sektrdr. Bu sanayi dal 1950-1960 l yllarda giderek daha fazla retilmeye balanan Nafta ve Doal Gaz a bal olarak hzl bym ve ksa zamanda pek ok lkede temel sanayi Sektr haline gelmitir. Bugn dnya Petrokimya Sanayi nin, yllk 500 milyar dolarlk retim hacmi bu sektrn gcn vurgulamaktadr. Petkim Petrokimya A.. 3 Nisan 1965 tarihinde kurulmutur. Kuruluunda, lkemizin ilk ve tek, bugn ise en byk petrokimya kuruluu olan PETKM, 50yi aan rn yelpazesi ile 1970li yllardan bu yana ambalaj, inaat, tarm, otomotiv tekstil, elektrik elektronik bata olmak zere bir ok sektr iin girdi salamaktadr. Petkimde rnlerinin kalitesi dnya standartlarnda olup sat olan rnleri; Etilen, PVC, AYPE, YYPE, PP, ACN, PTA, MEG, PA, DEG, TEG, Benzen, P-X, C5 Karm, C4, Aromatik Ya, Ham Benzin, Sudkostik, Hidrojen , Masterbatch, ve Plastik Mamulleridir. Petkim Trkiyenin en byk petrokimya reticisidir. Petkimin dnda Polistiren reten BASIC Petrokimya ile Di Metil Tereftalat reten SASA lkemizin dier petrokimyasal hammadde reten kurululardr. Petkim kurulduundan bu yana rettii rnleri mterilerine dorudan pazarlamaktadr. Petkimin temel sat stratejisi ncelikle i piyasa talebini karlamaktr. piyasada yeterli talep olmadnda, ihracat yapmaktadr. Petkimin ihracatlar AB lkelerine younlamakta, bu lkeleri, Amerika, Asya Uzakdou, Ortadou Afrika, Dou Avrupa lkeleri izlemektedir. Geen yl 182 milyon dolar olan ihracat bu yl 200 milyon dolarn zerine kacaktr. Trkiye petrokimya sanayi henz pazar doygunluuna erimemitir ve byk bir gelime potansiyeline sahiptir. Gelimi lkelerde kii bana termoplastik tketimi 75-100 kg arasnda iken, yurdumuzda bu oran 21 kg civarndadr. Termoplastiklerin lkemizdeki talep art hzlar da dnya ortalamalarnn 2-3 katdr. Aliaa Kompleksinin devreye girdii yllarda PETKMin yurtii talebi karlama oran %85 iken bu oran 2005 sonunda devreye alnan tevsii yatrmlarna ramen, % 33 seviyesine dmtr. Hzla artan yurtii talep byk lde ithalat yoluyla karlanmaktadr. 2000 ylnda Petkim in rettii rnler baznda yaklak 1 milyar dolar bulan Trkiye petrokimyasallar ithalatnn, 2005 ylnda 3 milyar dolara 2010 ylnda 7 milyar dolara, 2015 ylnda ise 10 milyar dolara ulamas beklenmektedir. Bu durum, yllardr retim ve fiyat politikasyla i piyasada denge unsuru olan Petkimi bu ilevini yerine getirmekten alkoyacak ve sonucunda tm plastik sektr ve bal sektrler olumsuz etkilenecektir. Buna karn Petkim hl, Trkiye Plastik Pazar'nn gerek kalite gerekse fiyat ynnden dengede kalmasn salayan, sigorta grevi gren nemli bir kurulutur. Petkim, bu hzl talep artn ksmen de olsa karlamak zere eitli fabrikalarnda nemli kapasite artlar salayacak tevsi ve modernizasyon yatrmlar yapmaktadr. irket, PETKAM (Petkim Kapasite Artrma ve Modernizasyon) projesi ad altnda bir dizi tevsii yatrmn kademeli olarak devreye almaktadr. Bu yatrmlar tamamlandnda Petkimin % 30 civarnda olan Pazar pay, % 37 dzeyine kacaktr. Liman ve baraj, yardmc hizmet niteleri, yeterli alan,

13



yeni kurulacak fabrikalarn mevcut sistem ile entegrasyon imkanlarnn bulunmas yeni yatrmlar iin gl ve yeterli bir altyap oluturmaktadr. Petkim 2005 ylnda yapt 103 milyon dolarlk yatrmla kapasitesini 1 milyon 868 bin tona ykseltmitir. Petkimin son 5 ylda yapt yatrm miktar 450 milyon dolardr. Petkim'in i ve d pazarlarda daha etkin olabilmesi, Trkiye Pazar payn artrabilmesi, kapasitesini artracak yatrmlar yapabilmesine ve yaratlacak yeni retim kapasitelerinde rn yelpazesinin geniletilmesine baldr. rn yelpazesinde, blgemizde devreye giren ve girecek olan petrokimya komplekslerinde retilmeyen termoplastiklerin yan sra, Dnya'da talebi giderek artan termoplastik elastomerler ve kompozitler de yer almaldr. Trkiye'nin tek polistiren reticisi olan Basic Petrokimya (eski ad Baer Petrokimya A..) Adana Yumurtalk Serbest Blgesi'nde 17.000'i kapal, toplam 50.000 metrekarelik tesisde kuruludur.retime 2000 yl ubat aynda balayan Basicin , 2005 yl PS kapasitesi ylda 50.000 ton olup , 2006 ylnda 60 000 ton/yl a daha sonra da ilave 60 000 ton yatrm ile 120 000 ton/ yla ulamay hedeflemektedir. Amerikan Totalfina'nn Srekli Ktle Polimerizasyonu teknolojik lisansyla retilen rnleri BASEREN markas ile pazarlanmaktadr. Trkiye petrokimya sektrnn en byk avantaj, yurtii talebin dnya leinde yurtii retim yaplmasn salayacak seviyede olmasdr.lkemizde yeni yatrm yapmaya imkan tanyan geni arazi olana, doal gaz ve petrol boru hatlarna yaknlk ve kii bana plastik tketiminin dk olmas, yeni yatrmlar iin olduka cazip bir ortam sunmaktadr. Talebi karlayacak yatrmlarn yaplmas ile, retim teknolojisi gncelleecek, lek byyerek rekabet gc artacak, katma deer yurt iinde kalacak, istihdam artacak ve dviz tasarrufu salanacaktr. Bu nedenlerle, yeni petrokimya projelerinin yerli / yabanc yatrmclar veya bunlarn oluturaca konsorsiyumlar kanal ile gerekletirilmesinde lke karlar asndan byk yarar vardr. Rafineri ve Petrokimya Sanayinin gemiten gnmze ve gelecekte ngrlen ilikisi incelendiinde yapsal anlamda birbirinden kopamayacak, kresellemenin getirdii rekabete dayal, politik ve evre odakl deiimlere paralel olarak eitli proseslerini birletirme ihtiyac iinde bulunacak iki sanayi dal olduu grlmektedir. Katma deeri yksek rnlerde karllk art, yatrmn daha hzl geri dn, hammadde temininde gvenilirlik, fiyat dalgalanmalarna kar daha kararl bir yap, rekabet gcnn artmas gibi nedenler tm dnyada rafineri ve petrokimya komplekslerini entegrasyona itmektedir. Ayrca entegrasyon, daha dk stoklama ve tama maliyeti, servislerin ve yardmc iletmelerin paylalmas, karlkl rn ilikileri nedeniyle nc parti tama ve datm maliyetlerinin dmesi ve iletme esneklii gibi maliyet avantajlarn da beraberinde getirmektedir. BPnin rafineri ile gerekletirdii entegrasyon sonucu irketin kar marjnn %30 art, rafineri-petrokimya olgusunu destekleyen en nemli rnektir. Hem gelimi lkelerde, hem de gelimekte olan lkelerde yeni kurulan ve yeniden yaplanan nafta bazl petrokimya komplekslerinde rafineri-petrokimya entegrasyonu en ileri dzeyde planlanarak rekabet stnl yaratlmaya allmaktadr. Hatta dnyadaki yeni eilim bu olgu erevesinde petrokimyasal merkezli kk-byk lekli firmalar, yan sanayisi, aratrma kurumlar, teknoloji gelitirme merkezleri, innovasyon destek gruplar ve uygun alt yapsyla kimyasal sanayi beklerinin kurulmasdr. Bylece bu bei oluturan ekonomik aktrler; eitli servisler , yardmc iletmeler, bakm ve onarm merkezleri, sosyal alanlar gibi ortak bir sosyo-ekonomik alanda alarak rn maliyetlerini drmekte, rekabet stnl yaratmaktadrlar.

14



Rafineri-Petrokimya sanayi entegrasyonunun ABD bata olmak zere Avrupa lkeleri, in, Japonya, Hindistan, Singapur ve Suudi Arabistan gibi dnyann birok blgesinde uygulamalar vardr. Rafineri ve petrokimya sanayi ilikisinin dnyadaki eilimine paralel olarak, bu deiim rzgarndan Trkiyedeki rafineri ve petrokimya komplekslerinin etkilenmemesi mmkn deildir. Bu iki byk sanayi dalnn byme stratejilerinin birlikte planlanmas lkemizde Petrokimya Sanayine yeni bir ivme kazandracaktr. (%)2000 2001 2002 2003 2004 TERMOPLASTKLER PVC AYPE YYPE PP PS ELYAF HAMMADDELER ACN MEG PTA LASTK HAMMADDELER SBR CBR KS DERLER BENZEN o-X p-X FTALK ANHDRT TOPLAM 34 38 60 39 16 14 28 22 38 25 49 69 57 40 54 100 47 53 35 35 40 68 34 17 8 33 36 38 27 43 52 57 36 58 100 46 74 37 64 100 100 55 61 35 69 99 100 63 60 31 55 99 100 45 56 27 33 35 56 37 15 32 37 42 21 27 29 52 29 11 31 34 38 22 24 25 48 29 9 25 32 28 17

31.12.2005 tarihi itibariyle Petkim Personel Durumu :STAT KAPSAM DII (Yksek Okul Mezunu) KAPSAM (Meslek Lisesi veya Muad.) GEC TOPLAM NSAN SAYISI 492 2549 717 3758

15



TABLO 1: VIII. BE YILLIK PLAN DNEM N YAPILAN TALEP TAHMNLER LE BU DNEMDEK FL TKETMLERN KARILATIRILMASIMiktar. Bin Ton

2000 RNLER AYPE LAYPE YYPE PVC PP PS ABS ngrlen Gerekleen 369 36 177 450 554 153 34 343 39 172 432 477 123 33

2001 ngrlen 404 49 200 519 668 177 39

2002

2003

2004

2005 ngrlen 581 159 323 912 1409 321 71 Gerekleen eyll sonu 272 111 301 488 582 157 39

Gerekleen ngrlen Gerekleen ngrlen Gerekleen ngrlen Gerekleen 281 43 156 360 432 122 23 443 65 225 597 805 206 46 356 66 228 443 558 164 32 485 89 254 688 970 239 53 360 79 265 482 650 194 38 531 118 287 792 1169 277 61 387 117 310 583 748 198 51

TERMOPLS TOPLAMI ACN PTA MEG ELYAF HAMMAD. TOPLAMI PA

1773 194 259 191 644 55

1619 224 277 210 711 50

2056 205 319 216 740 58

1417 185 244 176 605 37

2387 217 392 243 852 63

1847 190 272 188 650 46

2778 229 483 275 987 67

2068 210 297 186 693 52

3235 242 594 310 1146 72

2394 212 318 230 760 56

3776 255 730 351 1336 77

1949

216 163 379 45

NOT. YARIMCA PS 2005 DE RETM YAPMADI BAER 13676 TON RETM YAPTI SATI 14719 TON (2005-EYLL SONU) ACN ITHALATI VERLMYOR

16



TABLO 2: 1999 YILI TBARYLE NGRLEN VIII. PLAN DNEM YATIRIMLARIPROJENN PROJE ADI TUTARI ( Milyon $) PETKM Etilen Fabrikas Kapasite Artrm PETKM PP Fabrikas 2.Tevsii PETKM AYPE Fabrikas Tamamlama ve Darboaz Giderme PETKM YYPE Fabrikas Tevsii PETKM PVC Fabrikas 17. Reaktr lavesi PETKM VCM Fabrikas OXY-C Hatt lavesi PETKM VCM Fabrikas Rehabilitasyon ve Yeni nsinaratr Asit retim nitesi Kurulmas BAER PETROKMYA (BASIC) PS Fabrikas 61,2 16,3 78,6 PROJENN BALAMA-BT TARH 1999 2005 1999 2005 1999 2005 PROJENN YER Aliaa Aliaa Aliaa MEVCUT KAPASTE (Bin t/y) 400 80 180 KAPASTE ARTII (Bin t/y) 120 60 120

11,9 1,42 12,26 18

1999-2001 1999-2000 1998-2000 1999 - 2003

Aliaa Aliaa Aliaa Aliaa

60 140 120 140

36 10 20 12

23,9

1998-2000

Yumurtalk

-

40 (*)

(*) 40.000 tonluk kapasite 2000 ylnn banda devreye alnmtr. 2006 ylnda kapasitenin 60.000 ton/yl a kmas beklenmektedir.

17



TABLO 3: VIII. PLAN DNEM THALATLARIMiktar: Bin Ton Deer: Milyon $ TOPLAM

2000

2001

2002

2003

2004

2005(eyll sonu)

RNLER AYPE LAYPE YYPE PVC PP PS ABS TERMOPLS. TOPLAMI ACN PTA MEG ELYAF HAMMAD. TOP. DER* RN.TOP. GENEL TOPLAM

MKTAR 138 39 107 268 403 86 33 1073 176 210 130

DEER 1 2

MKTAR 91 43 102 218 357 81 23 916 119 179 108

DEER 1 2

MKTAR 159 66 144 287 475 143 32 1306 120 214 110

DEER 1 2

MKTAR 173 79 187 343 581 158 38 1560 139 248 115

DEER 1 2

MKTAR 203 117 220 435 677 180 51 1883,19 127 264 165

DEER 1 2

MKTAR 141 111 248 385 551 142 39 1619

DEER 1 2

MKTAR 905 455 1009 1936 3045 790 217 8356 680

DEER 1 2

116 31 89 210 290 80 44 860 145 119 66

149 38 107 262 404 105 52 1118 183 153 111

65 28 78 128 229 61 32 620 85 92 48

99 43 103 213 358 99 36 952 124 130 93

106 41 97 182 306 111 39 882 87 110 45

172 65 146 281 476 176 50 1366 124 156 94

131 56 140 248 458 149 53 1235,1 117 148,02 86

187 79 189 336 583 194 60 1627 144 181 98

220 116 222 427 679 220 79 1963 132 193 142

220 116 222 427 679 220 79 #### 132 193 142

179 130 295 382 651 196 71 1905

153 110 250 378 553 174 61 1679

816 402 922 1578 2613 817 318 7466

981 451 1018 1897 3054 967 338 8706

182 115

156 109

133 99

1298 744

817 496

947 637

516 393 1982

330 233 1423

448 328 1895

406 251 1572

226 130 976

347 216 1515

443 254 2003

242 131 1255

375 217 1958

502 235 2297

350 145 1730

424 201 2253

556 368 2808

466 319 2749

466 319 2749

298 333 2249

265 321 2491

232 292 2203

2721 1834 12911

1313 1278 10057

1584 1574 11864

* : Dier rnler kapsamnda Etilen, Propilen, VCM, Stiren, PA, Benzen, Toluen, O-Ksilen, P-Ksilen, Btadien 1,3, Kaprolaktam yer almaktadr. DEER1: Cari Fiyatlarla DEER2: 2004 Yl Fiyatlaryla

18



TABLO 4 :1999 YILI REKABET GC GSTERGELERRNLER AYPE LAYPE YYPE PVC PP PS ABS TERMOPLAS. TOPLAMI ACN PTA MEG ELYAF HAMMAD. TOPLAMI DER* RN TOPLAMI GENEL TOPLAM THALAT SIZMA ORANI 36,03 100,00 55,10 51,80 82,89 85,11 100,00 63,06 73,48 69,76 55,94 66,80 27,89 50,73 UZMANLAMA KATSAYISI 0,65 0,00 0,46 0,49 0,17 0,15 0,00 0,38 0,42 0,31 0,53 0,41 0,84 0,31 DI REKABETE AIKLIK 0,37 0,00 0,56 0,52 0,83 0,85 0,00 0,64 0,83 0,70 0,63 0,73 0,38 0,56 HRACAT/ THALAT ORANI 0,03 0,00 0,02 0,01 0,00 0,00 0,00 0,01 0,22 0,01 0,15 0,12 0,43 0,12

*Dier rnler Kapsamnda Etilen, Propilen, VCM, Stiren, PA, Benzen, Toluen, O-ksilen, Butadien 1,3 ve Kaprolaktam yer almaktadr.

TABLO 5: 2000 YILI REKABET GC GSTERGELERRNLER AYPE LAYPE YYPE PVC PP PS ABS TERMOPLAS. TOPLAMI ACN PTA MEG ELYAF HAMMAD. TOPLAMI DER* RN TOPLAMI GENEL TOPLAM THALAT SIZMA ORANI 38,36 100,00 60,46 60,69 83,99 86,01 100,00 66,38 76,91 73,50 61,97 71,19 31,18 55,04 DI UZMANLAMA REKABETE KATSAYISI AIKLIK 0,64 0,41 0,00 0,00 0,41 0,62 0,41 0,62 0,16 0,84 0,15 0,87 0,00 0,00 0,35 0,34 0,27 0,42 0,33 0,80 0,50 0,67 0,84 0,74 0,65 0,75 0,41 0,60 HRACAT/ THALAT ORANI 0,06 0,00 0,03 0,02 0,00 0,01 0,00 0,02 0,14 0,00 0,06 0,06 0,36 0,10

19



TABLO 6: 2001 YILI REKABET GC GSTERGELERTHALAT SIZMA ORANI 33,56 100,00 66,44 61,69 82,63 74,29 100,00 66,26 66,37 74,00 60,59 67,72 21,40 50,58 DI UZMANLAMA REKABETE KATSAYISI AIKLIK 0,76 0,42 0,00 0,00 0,37 0,69 0,42 0,65 0,18 0,83 0,28 0,76 0,00 0,00 0,37 0,49 0,26 0,46 0,39 0,91 0,57 0,69 0,77 0,74 0,66 0,73 0,32 0,57 HRACAT/ THALAT ORANI 0,29 0,00 0,05 0,06 0,01 0,03 0,00 0,05 0,23 0,00 0,11 0,10 0,57 0,14

RNLER AYPE LAYPE YYPE PVC PP PS ABS TERMOPLAS. TOPLAMI ACN PTA MEG ELYAF HAMMAD. TOPLAMI DER* RN TOPLAMI GENEL TOPLAM

TABLO 7: 2002 YILI REKABET GC GSTERGELERRNLER AYPE LAYPE YYPE PVC PP PS ABS TERMOPLAS. TOPLAMI ACN PTA MEG ELYAF HAMMAD. TOPLAMI DER* RN TOPLAMI GENEL TOPLAM THALAT SIZMA ORANI 44,97 100,00 63,34 64,90 85,68 89,60 100,00 71,59 62,00 76,73 58,79 67,34 22,69 55,83 DI UZMANLAMA REKABETE KATSAYISI AIKLIK 0,57 0,47 0,00 0,00 0,37 0,64 0,36 0,65 0,14 0,86 0,10 0,90 0,00 0,00 0,29 0,47 0,23 0,45 0,36 0,91 0,49 0,72 0,70 0,77 0,62 0,71 0,34 0,60 HRACAT/ THALAT ORANI 0,05 0,00 0,01 0,01 0,00 0,00 0,00 0,01 0,15 0,00 0,06 0,06 0,60 0,09

20



TABLO-8 2003 YILI REKABET GC GSTERGELERRNLER AYPE LAYPE YYPE PVC PP PS ABS TERMOPLAS. TOPLAMI ACN PTA MEG ELYAF HAMMAD. TOPLAMI DER* RN TOPLAMI GENEL TOPLAM THALAT SIZMA ORANI 47,70 100,00 70,23 71,12 89,23 84,83 100,00 75,71 65,65 75,77 61,63 68,21 21,94 59,37 UZMANLAMA KATSAYISI 0,53 0,00 0,31 0,29 0,11 0,15 0,00 0,25 0,41 0,24 0,40 0,34 0,93 0,45 DI REKABETE AIKLIK 0,48 0,00 0,71 0,71 0,89 0,85 0,00 0,76 0,71 0,76 0,64 0,71 0,35 0,64 HRACAT/ THALAT ORANI 0,01 0,00 0,01 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,09 0,00 0,03 0,04 0,69 0,08

TABLO-9 2004 YILI REKABET GC GSTERGELERRNLER AYPE LAYPE YYPE PVC PP PS ABS TERMOPLAS. TOPLAMI ACN PTA MEG ELYAF HAMMAD. TOPLAMI DER* RN TOPLAMI GENEL TOPLAM THALAT SIZMA ORANI 51,77 100,00 71,15 73,62 89,84 92,47 100,00 78,58 58,99 80,63 72,11 72,34 30,05 64,19 UZMANLAMA KATSAYISI 0,49 0,00 0,29 0,27 0,10 0,08 0,00 0,22 0,44 0,19 0,36 0,31 0,82 0,40 DI REKABETE AIKLIK 0,52 0,00 0,71 0,74 0,90 0,92 0,00 0,79 0,62 0,81 0,78 0,75 0,40 0,68 HRACAT/ THALAT ORANI 0,01 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,05 0,00 0,11 0,05 0,40 0,06

21



TABLO-10 : VIII. PLAN DNEM TRKYE TERMOPLASTK TKETMYILLAR 2000 2001 2002 2003 2004 Kii BAINA TKETM (Kg / Kii) 25 21 26 29 34

TABLO-11 : K BAINA TERMOPLASTK TKETM (KG/K/YIL)

LKE ADI KANADA ABD BATI AVRUPA JAPONYA MACARSTAN MALEZYA TRKYE POLONYA N DNYA BULGARSTAN BREZLYA ROMANYA HNDSTAN

PVC 19,2 21,0 14,0 12,1 15,4 8,4 8,2 7,4 5,2 4,6 0,6 4,1 1,5 0,8

AYPE 35,3 23,0 19,2 15,3 11,1 14,1 7,1 6,8 4,3 5,3 7,5 5,0 2,2 0,7

YYPE 17,6 21,7 13,0 8,6 13,4 14,8 4,4 5,3 3,5 4,2 1,5 4,3 1,3 0,9

PP 17,7 22,4 20,7 19,8 16,2 12,7 10,5 7,9 5,9 6,0 8,6 5,7 1,5 1,2

PS 6,6 7,9 5,7 6,8 6,5 6,6 3,7 2,9 2,2 1,8 4,1 1,3 0,8 0.2

ABS 2,2 1,8 2,3 2,0 0,4 3,2 0,7 0,4 2,2 0,9 0,0 0,4 0.0 0.1

TOPLAM 98,6 97,8 74,9 64,6 63,1 59,8 34,5 30,7 23,3 22,8 22,4 20,8 7,2 3,9

22



TABLO-12: IX.PLAN DNEM TALEP PROJEKSYONU(Bin Ton) RNLER AYPE LAYPE YYPE PVC PP PS ABS TERMOPLS TOPLAMI ACN PTA MEG ELYAF HAMMAD. TOPLAMI PA GENEL TOPLAM 2005 398 157 355 631 824 215 57 2637 218 345 245 808 58 3503 2006 422 211 407 684 908 233 63 2915 224 374 260 859 59 3834 2007 441 283 467 741 1001 252 70 3234 231 406 277 914 61 4210 2008 461 381 535 802 1103 273 78 3604 237 441 295 973 63 4640 2009 482 511 613 869 1216 296 87 4036 244 478 314 1036 65 5137 2010 504 687 702 941 1340 321 97 4545 251 519 334 1104 67 5715 2011 526 922 805 1019 1476 348 109 5148 258 563 355 1176 69 6394 2012 550 1238 922 1103 1627 377 121 5872 266 611 378 1254 71 7197 2013 575 1663 1057 1195 1793 409 135 6748 274 663 402 1338 73 8159

23



TABLO-13 : 2006 YILI TBARYLE PLANLANAN IX. PLAN DNEM YATIRIMLARIPROJE ADIVCM FABR. VENT GAZLARININ GER KAZANMA SSTEM REHABLTASYONU AYPE -1 VE 2 FABRKALARI REHABLTASYONU KA FABRKASI ELEKTROLZER SSTEM REHABLTASYONU AROM. FABR. DARBOAZ GDERME VE KAPASTE ARTTIRIMI

PROJENN TUTARI (Milyon $)2,1 0,7 9,4 33,1

PROJENN BALAMA- PROJENN YER BT TARH2005-2006 2005-2006 2005-2006 2005-2007 Aliaa Aliaa Aliaa Aliaa

MEVCUT KAPASTE (Bin t/y)Paraksilen : 132 Benzen : 125 -

KAPASTE ARTII (Bin t/y)Paraksilen Benzen Stiren PS ABS 35 45 24 35 50 MW gaz trbini ilavesi

STREN, POLSTREN VE ABS FABRKALARI YATIRIMI

270,3

2006-2009

Aliaa

-

: 60 : 76 : 300 : 270 : 60

PTA FABRKASI REHABLTASYON VE KAPASTE ARTTIRIMI PVC FABRKASI KAPASTE ARTII TUBULAR AYPE (TAYPE) KAPASTE ARTII ACN FABRKASI KAPASTE ARTTIRIMI VE REHABLTASYONU ETLEN FAB. ADVANCED CONTROL VE OPTMZATON SSTEM KURULMASI ETLEN FABRKASI'NA 3 ADET KRESEL TANK YAPILMASI BUHAR RETM DARBOAZ GDERME-Doal Gaz Modifikasyonu BAER PETROKMYA (BASIC) PS FABRKASI TEVS

24,9 9,8 10,2 4,6 2,0 3,0 88 19

2006-2007 2006-2007 2006-2007 2006-2007 2006-2007 2006-2007 2004-2007 2006-2008

Aliaa Aliaa Aliaa Aliaa Aliaa Aliaa Aliaa Yumurtalk

70 150 120 90 -

60

60

24



TABLO-14 : BAZI PETROKMYASAL RNLER N 2013 YILI TALEP TAHMNLER LE RETM KAPASTELER MUKAYESES(Bin Ton) 2013 Yl Arz-Talep A 161 1663 961 1000 1649 89 75 553 313 394 39

2005 Yl RN AYPE LAYPE YYPE PVC PP PS ABS PTA MEG ACN PA retim Kapasitesi 310 96 150 144 50 70 89 90 34

2013 Yl retim Kapasitesi 335 96 195 144 320 60 110 89 125 34

2013 Yl Talep Tahmini 575 1663 1057 1195 1793 409 135 663 402 519 73

25



TABLO-15: IX.PLAN DNEM THALAT PROJEKSYONU2005 RNLER AYPE LAYPE YYPE PVC PP PS ABS TERMOPLS TOPLAMI ACN PTA MEG ELYAF HAMMAD. TOPLAMI PA GENEL TOPLAM Miktar 88 157 259 481 680 155 57 1877 128 275 156 Deer 111 184 309 478 803 214 102 2201 133 235 147 2006 Miktar 99 211 311 534 764 173 63 2155 134 304 171 Deer 125 248 371 530 903 239 114 2528 140 260 162 2007 Miktar 110 283 371 591 857 192 70 2474 141 336 188 Deer 139 332 441 586 1012 265 127 2904 147 287 178 2008 Miktar 98 381 439 607 959 213 78 2775 112 336 206 Deer 124 446 523 602 1133 295 142 3265 117 287 194 2009 Miktar 110 511 517 674 1072 176 87 3147 119 373 225 Deer 139 600 616 668 1266 244 158 3690 124 319 212 37 3326 126 414 245 68 3902 131 354 231 49 3929 133 458 266 88 4576 139 392 251 61 4653 141 506 289 111 5388 147 432 273 2010 Miktar 123 687 606 746 1196 Deer 155 805 722 740 1412 2011 Miktar 136 922 709 824 1332 Deer 171 1082 844 817 1574 2012 Miktar 149 1238 826 908 1483 Deer 188 1452 984 901 1751

Miktar: Bin Ton Deer: Milyon $ 2013 Miktar 162 1663 961 1000 1649 19 75 5529 149 558 313 Deer 205 1951 1145 992 1947 27 136 6402 155 477 296

559 24 2460

516 23 2739

610 25 2791

562 24 3115

665 27 3132

612 26 3542

654 29 3458

598 28 3891

717 31 3895

655 30 4375

785 33 4143

716 32 4650

857 35 4822

782 34 5391

935 37 5625

852 36 6275

1019 39 6587

927 38 7367

DEERLER 2005(eyll sonu) YILI FYATLARIYLA (sadece ACN rnnde 2004 yl fiyatlar alnmtr.)

26



PETROKMYA SANAY VE EVREGR : Petrokimya Sanayii; girdileri, rnleri ve petrokimyasal rnlerden retilen son rnler dikkate alndnda evresel etkilerinin ok boyutlu olduu bir endstri koludur. Petrokimya Sanayiinin evresel etkileri retim srasndaki evresel etkiler ve Petrokimyasal rnlerin kullanld alanlardaki evresel etkiler olarak

iki ayr gurupta incelenebilir. Petrokimyasal rnlerin retimi srasndaki etkiler Suya Havaya Topraa olan etkiler olarak snflandrlr. Petrokimyasal rnlerin geni anlamdaki alt sektrn plastik ileme sektr oluturduundan plastik ileme ve plastik mamullerin kullanm ve bertaraf aamasndaki evresel etkiler de yaygn bir grle petrokimya sanayiine mal edilebilmektedir. Bu kapsamdaki evresel etkiler Plastik rnlerin retimi srasndaki evresel etkiler Plastik rnlerin kullanm ve zellikle bertaraf srasndaki evresel etkiler. olarak snflandrlr. Trkiyede Petrokimya Sanayii ve evre Aada; Trkiyede petrokimya sanayii ve evresel etkileri ve mevcut yasal durum ile yasal uygulamalarn geliimi ksaca gzden geirilmektedir: Trkiyenin ilk petrokimya tesisi olan Petrokimya Holding A.. Yarmca Kompleksi Trkiyede petrokimya ve buna bal olarak plastik sanayisini gelitirmek amacyla kurulmu olup 1965-1970 yllar arasnda kurulu aamasn tamamlam; niteleri 1970 ylndan itibaren devreye alnm ve takip eden yllarda yeni nite ilaveleri, kapasite arttrma ve iyiletirme gibi nedenlerle yatrm srecini devam ettirmitir. Kurulu aamasnda Petkim Yarmca Kompleksinde evre kirliliini nlemeye ynelik nlemler o yllardaki evre koruma anlayna gre tasarlanm olup gereken nitelerde n artma sistemleri, slfit oksidasyon nitesi, kalevi atk yakma nitesi; kompleks genelinde ise ya ayrma sistemi, kimyasal ktrme sistemi, gibi birimler tesis edilmitir. 01.11.2001 tarihinde zelletirme Yksek Kurulunun karar ile Yarmca Kompleksi Tpra a devir ilemi tamamlanmtr. 1984 ylndan itibaren kademeli olarak iletmeye alnm olan Aliaa Petrokimya Kompleksinde ise artm tesisleri ; Yarmca Petrokimya Kompleksinin kurulu aamasnda yaanan tecrbelere; aradan geen zaman iinde evre bilincinde katedilen yola ve dnyadaki uygulamalara bal olarak kurulu aamasnda tesis edilmitir.

27



lkemizde evre bilincinin Dnyadaki gelimeler paralelinde artmas, evre kirliliini nlemeye ynelik yaptrmlarn uygulanmaya balamasna e zamanl olarak Petkim faaliyetlerini de evre mevzuatlarna uyumlu ve koordineli olarak etkin biimde yrtlmesi konusunda gerekli hassasiyeti gstermitir. 1984 ylndan bu yana faaliyet gsteren Aliaa Petrokimya Kompleksinde de evre konusunda yatrmlar yaplarak evre kirliliinin nlenmesi konusunda nemli lde iyiletirmeler salamtr. Artma niteleri sk aralklarla modernize edilmi, 2004 ylnda 2,2 ton/saat kapasiteli yatrm tutar 20 Milyon $ olan Sv Kat Takma Tehlikeli Atk Yakma tesislerini devreye almtr. 2005 ylnn ilk yarsnda halen F. Oil ile alan Buhar retim tesislerinde gerek evre kirliliinin nlenmesi gerekse verimliliin arttrlmas amacyla Buhar retim Tesislerinin Doal Gaza Dnm projesini balatm olup 2006 yl sonunda tamamlanmas planlanmtr. evre etkilerinin nlenmesi ve gelitirilmesine ynelik bu almalarn yan sra faaliyetlerinin gerei gerekletirilen tevsi ve rehabilitasyon projelerinin tasarm aamasnda teknoloji seimleri evre boyutu ile birlikte deerlendirilmektedir.Klor Alkali, VCM ve Etilen fabrikalarnn tevsii almalarnda geri kazanma, emisyonlarn azaltlmas, yardmc ve doal kaynak tasarrufu salayacak teknolojiler seilmitir. evre Kirlilii kontroln amalayan ynetmeliklerin hazrlk aamalarnda Trkiyenin en byk sanayi kurulularndan biri olmas nedeniyle Petkimin gr alnm ve ynetmelik taslaklar ve sektrel uygulamalarn dnyadaki durumu titizlikle incelenerek ynetmeliklerin salkl bir biimde oluturulmasna katkda bulunulmutur. Bunun yan sra, AB Entegre Kirlilik nleme ve Kontrol Direktifi nin uygulanmasna ynelik olarak evre ve Orman Bakanlnn organizasyonunda ve Hollanda Hkmetinin destei ile yrtlen projeye pilot tesis olarak destek vermitir. Ayrca Yksek Maliyetli evre Yatrmlarnn Planlanmas Projesi ve Trkiyede Koku yayan Emisyonlarn ve misyonlarn Ynetimi Projesi almalarnda da yer almtr. Yasal Durum lkemizde evresel etkileri bulunan evsel veya endstriyel her trl faaliyetin uymas gereken kurallar yasalarla belirlenmitir. lkemizin evre korunmas konusundaki yasal yaplanma 1978 ylnda Babakanla bal evre Mstearlnn oluturulmas ile balamtr. Anayasamza 1982 ylnda evre hakknn girmesi ile birlikte ilk evre kanunu 11 Austos 1983 yaynlanmtr. Ancak ok ksa zamanda yasal mevzuat AB, EPA normlarna hzla yetimitir. lkemiz bu srete MARPOL, BASEL, RO gibi bir ok uluslararas protokol ve deklarasyona imza atmtr.1991 ylnda kurulan evre Bakanl, 2003 ylnda Orman Bakanl ile birletirilmitir. Mays 2003 ten bu gne kadar yeniden dzenlenen ve yaynlanan ynetmelik says 76 ya ulamtr. Yaplan bu yasal dzenlemeler lkemizin Avrupa Birliine uyum srecine evre konusundaki hazrlk almalardr. 3 Ekim 2005 te Brksel de Avrupa Birlii Tam yelik Mzakere Srecinin balamasyla birlikte bu srecin 35 ana balkla belirlenen konularnn en etkin olanlarndan biri evredir. evre konusu dier aday lkelerin en ok zorland ve yaplmas istenen uygulamalar ve maliyetleri asndan en ok yatrm gerektiren ve pazarlk yaplan konularn banda gelmektedir. Petrokimyasal rnlerin retimi aamasnda suya, havaya ve topraa olan belli bal evresel etkileri, kan ynetmeliklerin ilgili teblileri ile denetim altna alnmtr. Petrokimya Sanayiinin uymas gereken hava ve atk su emisyon deerleri AB standartlar ile karlatrldnda arada ok byk farkllklar olmad grlmektedir. Bu paragraftan da anlalaca gibi evsel ve endstriyel faaliyetlerin evresel adan uymas gereken standartlar yasalarla kontrol altna alnm olup evresel etkilerin en aza indirilmesi iin gnll deil

28



zorunlu uygulamalar getirilmitir. Ancak bu kapsamda kan yasalarn uygulanmasnda, giderek kreselleen, hammadde ve ucuz enerji kaynaklarna sahip lkelerin ok yksek kapasitelerle ve dk maliyetlerle pazara girerek artan rekabetin yaand tm sektrlerde srdrlebilir kalknmann salanabilmesi iin, reticiler ile uygulayclarn bu konudaki hassas dengelerin bozulmamas konusunda gereken zeni gstermelidir. Gnll Uygulamalar Petrokimya sanayii gibi kompleks yapda olan, ticarette ok nemli bir yzdeyi elinde tutan, ok sayda alt sektre girdi temin eden bir sanayi dalnn ok sayda i ve d faktrden etkilenmesi kanlmazdr. Bu faktrler aadaki gibi sralanabilir. irket stratejileri Kapasite trendi Talep trendi Teknolojik gelimeler Hammaddeler Politik konular Ekonomik konular Ynetmelikler ve dzenlemeler Bu faktrlerden politik gelimelerin iine giren Avrupa Birlii; ynetmelik ve dzenlemeler kapsamna giren GATT ve Gmrk Birlii anlamas gibi etkenler sonucunda lkemizin ve dolaysyla kimya ve petrokimya sanayiinin bu anlamalarn gereklerini yerine getirmeleri kanlmaz hal almtr. Ancak yukarda saylanlardan daha da nemli ve uygulanmalar zorunluluk deil gnlllk esasna dayanan evresel Uygulamalar her ne kadar zorunlu deilse de giderek globalleen ve rekabetin hzla artt sektrde ticari engel oluturma zelliini kazanmaya balamtr. lkemizde de giderek artan bir hzla uygulama alan bulan bu uygulamalarn belli ballarna ksaca deinilecektir. evre Ynetim Sistemleri ISO 14000 Gnmzde, kaynak kullanmnn, atklarn uzaklatrlmasnn, su ve toprak kirliliinin gelecek nesilleri tehdit ettiinin farkna varlmasyla birlikte kurulular, i dnyasnda kalabilmek iin gittike artan bir tempoyla evre boyutunu i stratejilerine ve uzun vadeli planlarna almak zorunda kalmlardr. Bu; evreye duyarl dier rakiplerle rekabet ve beklentileri gittike artan kamuoyunun memnun edilmesi asndan da nemlidir. evre politikas ve evre stratejileri, kuruluun evre ynlerinin, faaliyetlere entegrasyonu iin balang noktasdr. evre Ynetim Sistemleri ve evre denetimleri, politika ve amalarn gerekletirilmesi iin sistemli bir yaklamn balca aralardr. Bunlara ek olarak, yaam boyu deerlendirme metodlar, evre etiketleme programlar ve

29



performans deerlendirme metodlar gelitirilmektedir. Birok lkede, bu aralarn kurulularca yasal zorunluluk olmakszn kullanlmas devlet tarafndan tevik edilmektedir. Ayn zamanda ulusal ve uluslar aras kurulular etkin bir evre ynetimi iin bu aralar uygulamaya almlardr. Bu aralarn uygulanmasnda evre Ynetim Sistemi ve denetleme konusunun akla kavumas gereksinimi domu olup; gerekli almalar standardizasyon ve belgelendirme konusunda uluslararas dzeyde almalar yapan ISO tarafndan balatlmtr. evre Ynetim Sistemi; evre ynetimine sistemli bir yaklam gerektirir. Kurulular; belirlenen evre ynlerinin kaynak tekil ettii hedef ve amalar baarmak ve iyiletirmelerde bulunabilmek amacyla evre risk ve frsatlarna sistematik yaklamlarda bulunurlar. Bir evre Ynetim Sistemi olarak gelitirilmi olan ISO 14000in ana elemanlar evre politikas evre program ve aksiyon plan Kurulu yaps evre ynetiminin i ortamndaki operasyonlarla btnletirilmesi olup sisteme st ynetim, yneticiler, tm alanlar dahil olmaldr. evre Ynetim Sistemi gelitirme ve uygulamasnn drt aamas olup bunlar 1. 2. 3. 4. Planlama evresi (planla) Faaliyet evresi (yap) Deerlendirme evresi (kontrol et) yiletirme evresi(dzeltici faaliyet ) dir.

Emas, Eco Management And Auditing Scheme Avrupa Birlii 1995 ylnda, irketlerin evresel performanslarn gelitirme ynnde gsterdikleri gayretlerin kamuoyu tarafndan bilinmesine olanak salayacak bir reglasyon yaynlamtr. ngilizce ksaltlm ad EMAS olan bu reglasyon irketlerin kendi evre ynetim sistemlerini ve dardan bir denetim firmas tarafndan onaylanan evresel faaliyet raporlarn oluturmalarna dayal bir sistemdir. Bu sistemin gereklerini yerine getirerek EMAS logosu almaya hak kazanan irketler evre korumaya gsterdikleri zen nedeniyle prestij kazanacaklardr. EMAS n gnlllk esasna dayal bir uygulama olmasna ramen reglasyon olarak isimlendirilmesi; tm yelerin katlmn amalayan bir teklif olmasndan kaynaklanmakta olup kesinlikle zorunluluk esasna dayal deildir. irketlerin gnlllk esasna dayal bir uygulamaya katlmalarnn nedeni ncelikle kendi iletmeleri iin bir evre Ynetim Sistemi oluturmalar gerei ve bunun sonucunda evresel performansn artmas, daha ileri aamada atklarn azaltlmas, iletme maliyetlerinin drlmesidir. Bu uygulamayla salayacaklar ikinci bir yarar ise kredibilitelerinin artmasdr. irketler her ne kadar kendi evresel performanslarn gsteren raporlar yaynlyorlarsa da bu raporlarda kendi sylemek istediklerini syledikleri dnlmekte ancak Eco-Audit raporunda bamsz bir kurulu raporu doruladndan inandrc ve gvenilir olmaktadr. l Sorumluluk (Responsible Care)

30



l Sorumluluk; Kimya Sanayiince retilen ve kullanlan kimyasallarn ynetiminin daha da gelitirilmesini salamak amacna yneliktir. l Sorumluluk, Kimya Sanayii tarafndan tm dnyada alan Sal, Teknik Emniyet ve evre Konularnda uygulanmakta olan bir taahht programdr. Bu program, 1984de Kanadada balatlm olup 1989da Avrupaya gelmitir. lkemizde ise 1993 ylndan itibaren Trkiye Kimya Sanayicileri Derneinin (TKSD) koordinasyonunda uygulamaya konulmutur. l Sorumluluk program; Kimya Sanayii tarafndan belirlenmi temel ilkelerin aada verilen alt adet ynetim kural ile yrtlmesini ierir: alan Sal ve Gvenlii Kirlilii nleme evre Koruma Datm letiim Toplumun Bilinlendirilmesi Proses Gvenlii Acil nlemler rn Sorumluluu Yukarda belirtilen her bir kural, toplumu ve kurulular ilgilendiren konulardaki belirli sorular dile getirmektedir. Bu kurallar, kendi ilerinde baz zel uygulama konularnn ayrntlarna inmektedir. Bu sorular ieren uygulama klavuzu; l Sorumluluk uygulayan kurulularn kendi kendilerini deerlendirmesine ve izlemesine imkan vermektedir. TKSD tarafndan yaplan revizyonla l Sorumluluk klavuzuna evre Ynetimi ve evre Politikas ile ilgili iki yeni blm eklenmi ve standard bir evre Ynetim Sistemi oluturulmasna dayanak oluturmas hedeflenmitir. Trkiye Kimya Sanayicileri Derneine ye olan kurulular l Sorumluluk prensiplerini uygulamay taahht etmi saylmakta olup sz konusu dernein yesi olan PETKMde de ilgili almalar balatlmtr. evresel Etiketleme (Ecolabelling) Ecolabel rnlerin zerine konan ve rnn kompozisyonuna ilaveten evre zerindeki tm etkilerini de belirten bir etikettir. AB yesi baz lkelerin kendi iinde bu tr uygulamalara sahip olmas, bazlarnn da bu tr bir uygulamay planlamas; birlik genelinde etkin ve tek elden kontrol edilen kriterlere bal bir uygulama getirilmesi ihtiyacn yaratm ve ABnin yeil etiket uygulama emas resmi olarak 1993 ylnda aklanmtr. Ecolabel uygulanmasnn amac Tm yaam dngs boyunca evresel etkileri en aza indirilmi rnlerin tasarm, retim, pazarlama ve kullanmn tevik etmek Tketiciyi kullandklar rnn evresel etkileri konusunda bilinlendirmektir. rnlerin Yaam Dngs Boyunca evresel Etkileri ngilizce Life Cycle Assesment ksaca LCA olarak adlandrlan yaam dngs boyunca evresel etkilerin deerlendirilmesi almalar bir rnn evreye olan etkilerinin, sadece atk olarak yer ald aamada deil de, retim aamalarnn tm incelenerek, tm mrnn btn aamalaryla evre zerinde yaratt etkiyle deerlendirilmesi, hem bilimsel adan hem de bu konuda daha doru ve gereki sonulara ve kararlara varlmas asndan

31



yaygn bir biimde kabul grmeye ve alternatif hammadde seimlerinde ve bir rn iin evre kirlilii yarglarna varlmadan nce esas alnmaya balanmtr. LCA sonularnn uygulanmas asndan en nemli gelime ise hem Avrupa birlii tarafndan resmen uygulamaya konmu olan Ecolabel uygulamasnn hem de ISO14000 Standardlar Serisinin rnn deerlendirilmesi ksmnn rnn evresel adan deerlendirilmesinde LCA almalarn esas kabul etmi olmasdr. 1970'li yllarda enerji tasarrufunu amalayarak balatlan almalarn kapsam geniletilerek, retim proseslerindeki kat, sv ve gaz atklarla emisyonlar da incelemelerin kapsam iine alnmtr. Son yllarda bu kavram daha da geniletilmi ve gnlk hayatmzdaki bir rnn douundan lmne kadarki srete yer alan tm kademelerin tek bana incelenerek deerlendirilmeler yaplmas yerine, bu kademelerin tmn kapsayan ve doutan-lme, beikten-mezara tm kademelerin toplam etkilerini yukarda belirtilen parametreler asndan inceleyen raporlar hazrlanmaya balanmtr. te bu raporlar LCA raporlar olup, bu raporlarn sonular, zaman zaman, bir rnn mr iindeki tek bir kademenin deerlendirilmesiyle elde edilen sonulardan ok farkl mesajlar vermeye balamtr. Plastik rnler bu erevede ve eitli kullanm alanlarnda deerlendirildiinde toplam mr boyunca yaptklar evresel etkilerin alternatiflerine oranla ok daha az olduu sonular ortaya kmaktadr. Bu almalara rnek olarak merubat konteynerleri, pencere pervazlar, margarin ambalajlar, vs. verilebilmekte olup bu rnlerin evre kirliliinin nlenmesine bugne kadar gzard edilmi bir katksnn olduu da ortaya kmaktadr. SONU: Giderek kreselleen, hammadde ve ucuz enerji kaynaklarna sahip lkelerin ok yksek kapasitelerle ve dk maliyetlerle pazara girerek artan rekabetin yaand tm sektrlerde srdrlebilir kalknmann salanabilmesi iin, reticiler ile uygulayclarn bu konudaki hassas dengelerin bozulmamas konusunda gereken zeni gstermelidir. Mevcut tesislerde belirli periyot iersinde ve yaplacak yeni tesislerde proje aamasnda AB evre uyum yasalarnda verilen En yi Mevcut Teknolojiler ( Best Available Technologies) ve SEVESO II gibi direktifler dikkate alnmaldr. Sektrdeki; Temel ve Ara Petrokimyasal maddeler ile Termoplastiklerden oluan 17 petrokimyasal madde detayl bir ekilde incelenmi olup ileriki sayfalarda raporlanmtr.

32



BLM II

33



34



TEMEL VE ARA PETROKMYASAL MADDELER

35



36



ETLEN-PROPLEN1. GR : Sektrn Tanm ve Snrlarnn izilmesi: Petrokimya Etilen/Propilen sektr, hammadde olarak rafinerilerde retilen naftay ileyerek, petrokimya sanayinin temel balang hammaddeleri olan iki karbonlu bir hidrokarbon olan etilen (Birlemi Milletler Sektrel Tasnif Kodu ISIC, Rev.3; 2411.4.01.30) ile karbonlu bir hidrokarbon olan propileni (ISIC, Rev.3; 2411.4.01.40) retir. Etilen ve propilenin Gmrk Tarife statistik Pozisyon (G..T.P.) numaralar srasyla 2901.21.00.00.19 ve 2901.22.00.00.19dur. 2. MEVCUT DURUM VE SORUNLAR: 2.1. Mevcut Durum Dnyadaki gelimelere paralel olarak Trkiye'deki petrokimya sanayi de meydana gelen global krizler veya talep artlarndan etkilenmektedir. 1994 ylnn ikinci yarsndan itibaren dnya petrokimya sanayinde yaanan olumlu gelimelere paralel olarak Trkiye'de de grlen talep art petrokimya sanayini olumlu ynde etkilemitir. 1997 ylnn 3. eyreinde Uzak Dou ve Rusya'da ortaya kan kriz sektr olumsuz ynde etkilemitir. Buna ramen Trkiye'de petrokimyasal rnlere olan talep art dnya ortalamasnn zerindedir. Trkiye'deki petrokimyasal rnlere olan bu yksek talep art hz yeni yatrmlar iin byk potansiyel oluturmaktadr. Mevcut retim miktar ile Petkim'in petrokimya sanayindeki yurtii pazar pay %30'un altndadr. Bugnk Trkiye ihtiyacn karlamak iin 1.500.000 ton etilen retimine dayal petrokimya kompleksi kurmak gerekmektedir. zel sektrde etilen ve propilen gibi temel petrokimyasal rnlerin devam niteliinde daha ok nihai rnlere ynelik yatrmlar mevcuttur. Bu sebeple etilen ve propilen gibi temel petrokimyasal rnlerin retimlerinde ngrlen veya gerekletirilen artlar sadece Petkim tarafndan yaplan yatrmlara bal olmaktadr. Petkim tarafndan salanan bu artlar yine Petkim bnyesinde kurulu termoplastik, VCM ve EO/EG reticisi fabrikalar tarafndan kullanlmaktadr. IX. Kalknma Plan dneminde, Trkiyenin ihtiyac iin yaplmasa bile Petkim Aliaa Kompleksinin etilen ve propilen an karlamak iin Etilen Fabrikas retiminde %15 art salayacak yatrm yaplmas gerekecektir. Yaplan yatrmlar mevcut tesislere ilave kapasite salanmas eklinde olduundan yeni istihdam yaratmas beklenmemektedir. 2.1.1. Kurulu Says, Mevcut Kapasite ve Kullanm Petrokimya sektrnn temel balang maddelerinden en nemlileri olan etilen ve propilen, Trkiye'de bir kamu kuruluu olan Petkim'in Aliaa'daki Petrokimya Kompleksi iinde yer alan ve Etilen Fabrikas olarak isimlendirilen tesisinde retilmektedir. 1970 ylnda devreye alnan 60.000 ton/yl etilen retim kapasitesine sahip Yarmca Etilen Fabrikas ekonomik mrn tamamlad iin Mays 1993'de kapatlmtr. Bu tarihten itibaren montaj biten 5.000 ton kapasiteli sv etilen tank (basnc = 0.1 kg/cm2g; scakl = -100 C) devreye alnarak, Yarmca'daki polimer fabrikalarnn ihtiyac olan etilen 2000 ylna kadar Aliaa'dan salanmtr.

37



Tablo 1: Etilen /Propilen Sektrndeki Kurulular Varsa Yabanc 2005 Yl retim Sermaye i Kapasite Konusu Pay (%) Says (Ton) 179 520000 240000 -

Sra No: Kamu Kurulular 1- Petkim

Kurulu Ad

Yeri

1- zel Sektr KurulularKaynak: Petkim Petrokimya Holding A..2004 statistik Yll

Aliaa Etilen Propilen -

Tablo 2: Etilen Propilen Sektrnde Kurulu Kapasite Durumu Sra Ana Kapasite Kapasite YILLAR No: Mallar ve KKO Birimi 1999 2000 2001 2002 2003 1- Etilen Kapasite Bin Ton 400000 400000 400000 400000 400000 KKO 394889 399616 418663 396366 2- Propilen Kapasite Bin Ton 183000 183000 183000 183000 183000 KKO 98,7 101,4 103,9 97,6Kaynak: Petkim Petrokimya Holding A..2004 statistik Yll

2004 400000 376312 183000 101,1

2005 Tah. 520000 312000 140000 60

Ylda 350.000 ton etilen ve 158.000 ton propilen retmek iin kurulan ve 1985 ylnda iletmeye alnan Aliaa etilen fabrikasnn kapasitesi yaplan iyiletirme almalar ile 1994 ylnda 377.000 tona, 1995 ylnda ise 8000 saatlik yllk alma sresi ile 400.000 ton etilen ve 183.000 ton propilen retimine ulamtr. 2005 Mart aynda tamamlanan kapasite artrm almalar ile ylda 520.000 ton etilen ve 240.000 ton propilen retimi salanacaktr. Ayrca; Aliaa etilen fabrikasnda yan rn olarak ylda 137.000 ton C4 karm (%50 1,3 Btadien ierir), 357.000 ton ham benzin ve 83.000 ton fuel oil elde edilmektedir. Kapasite artrm almalar tamamlandktan sonra 2005 yl Nisan aynda fabrika devreye alnmtr. Bu nedenle 2005 yl retim miktarlar dk gerekleecektir. 2.1.2. retim: a) retim Yntemi -Teknoloji: Gnmzde, Dnya standartlarndaki bir etilen fabrikas ylda 1000000 ton civarnda etilen retir ve orta byklkteki birok rafineriden daha byktr. Hammadde seimi etilen fabrikalarnn yatrmnda, iletilmesinde rn dalmnda ve etilen veriminde nemli rol oynar. Nafta ve gas oil gibi ar hammaddelerin kullanm, eit miktardaki etilen retimi iin gerekli olan besleme miktarn arttrr. Bunun yannda besleme ne kadar ar olursa, yan rn miktar da o kadar ok olur. Paralama ortam ve frn tasarm da verimi etkileyen dier etkenlerdendir. Yz ton etilen rn iin kullanlan hammadde ve oluan yan rn miktarlar Hammadde Trlerine Gre rn Dalm tablosunda verilmitir. Kuzey Amerika ve Orta Dou lkeleri etilen retim endstrilerini doal gaz zerine kurarken, Bat Avrupa ve Uzak Douda naftaya dayal olarak kurulmaktadr. Trkiye'deki etilen fabrikasnda hammadde olarak nafta kullanlmaktadr. Petrokimya sanayi iin gerekli olan etilen ve propilenin balca retim kayna etan, propan, btan, nafta ve gas oil gibi hidrokarbonlarn buharla yksek scaklkta

38



paralanmas prosesi olmakla birlikte propilen retimi iin rafinerilerin FCC niteleri de nemli bir kaynak oluturmaktadr. Hammadde Trlerine Gre rn Dalm (100 Ton Etilen elde etmek iin)HAMMADDE TR ETAN PROPAN BTAN NAFTA RN ADI Hammadde Hidrojen Metan Etilen Propilen C4 Ham Benzin Fuel Oil Etilen Verimi (% Arlk) 124.2 7.2 8.7 100 2.4 3.2 2 -80,5 234.7 3.8 65.2 100 36.6 10 15.6 2.2 42,6 247.3 3 55 100 41 25.3 16.6 4.2 40,4 294 2.5 46.6 100 42.2 27.7 62.1 11.1 34(Ton)

GAS OL 363.4 2.7 40.4 100 53.4 34.2 66.8 63.8 27,5

Kaynak: SRI International Ethylene Economics

Hammadde Girdileri Girdiler (Mal Baznda) Nafta Miktar (Ton) Deer (USD) Yerli thal Yerli thal 763.902 419.988 353.728.468 199.162.509

Kaynak: Petkim Petrokimya Holding A..

Tablo 3 : Birim retim Girdileri (1 Ton Etilen retimi iin) NAFTA (TON) KATALST/KMYASAL ($) TLTE ($) YAKIT (TON) DGER ($)Kaynak: Petkim Petrokimya Holding A..

3,31 3,38 95,7 0,515 5,82

Doal gaz kayna bulunmayan ve hammadde ynnden sv petrol fraksiyonlarna baml olan Bat Avrupa ve Japonya gibi lkeler uzun dnemde temin gvencesi, fiyat ve teknolojik uygunluk ynlerinden en elverili petrol fraksiyonunu semek durumundadrlar. Bu

39



lkeler paralama tesislerini balangta hemen hemen tmyle en uygun petrol fraksiyonu olan ve bol miktarda bulunan naftaya dayal olarak kurmulardr. Ancak 1973 petrol krizinden sonra ham petrol fiyatlarnn pe pee artlar gstermesi karsnda petrol rafineleri artan benzin talebini karlamak iin naftann byk blmn benzine dntrme yoluna gidince, petrokimya sanayinde paralama tesisleri iin hammadde kayna olarak naftann yan sra daha ar petrol fraksiyonu olan Gas Oile ynelmek durumunda kalmtr. Bugn kurulmakta olan modern paralama tesislerinin ounda hammadde esneklii vardr. Bu yeni tesisler sadece naftay deil, ayn zamanda C3/C4 LPG ve Gas Oil'i ileyebilecek esneklikte dizayn edilmektedir. Etilen ve propilen retimi iin kraking tesislerinde hammadde olarak kullanlabilen hidrokarbonlarn tm gz nne alnrsa, kraking ilemi yle zetlenebilir. Hammaddeler - Etan - Propan - LPG - Nafta - Gas Oil Is rnler - Etilen - Propilen - C4 Karm (Btan Btadien, Btilen) - Yakt Gaz (Metan, Hidrojen) - Piroliz Benzini - Fuel-Oil (Aromatik Ya) Issal paralama (kraking) ileminde proses artlar genellikle en yksek verimle etilen elde etmek zere dzenlenirse de, belirli snrlar iinde bu artlarn deitirilmesiyle paralama ilemi esnasnda etilenin yan sra oluan propilen ve btadien verimini arttrmak da mmkn olmaktadr. Reaksiyon artlar ve paralama rnlerinin kompozisyonu kullanlan hammaddenin cinsine gre de farkllklar gstermektedir. Kraking Prosesi: Paralama prosesinde gaz veya buhar haline getirilmi hidrokarbonlar su buhar ile seyreltilmi olarak 800 - 860 C scaklktaki frnlar iinde bulunan bo tpler iinden reaksiyon sresi bir saniyenin altnda olacak ekilde sratle geirilir. Frndan kan paralanm gazlar, ierdikleri olefinlerin indirgenerek etan, propan gibi istenmeyen yan rnlere dnmesini nlemek iin buhar retimine de elverili olan bir soutma sisteminde ani olarak soutulur. Bu soutma sisteminde aa kan s ile, proses iinde kullanlan yksek basnl buhar retilmektedir. Soutma sisteminden kan gaz karm fuel-oil'in dip rn olarak ayrld ilk ayrma kolonuna gnderilir. lk ayrma kolonunun tepesinden kan gaz karm, kademeleri arasnda soutma eanjrleri bulunan 4 veya 5 kademeli bir kompresr sisteminde yaklak 40 kg/cm2g basnca kadar sktrlr. Kompresr sistemi iinde asidik gazlar giderildikten sonra kademeler arasnda soutulan ve ounlukla yksek molekl arlkl hidrokarbonlardan oluan kondensatlar, bir seri destilasyon kolonundan oluan ayrma sistemine gnderilir. Kompresr sisteminden kan ve dk molekl arlkl hidrokarbonlardan oluan gaz karm ise kurutucularda kurutulduktan sonra etilen-propilen soutucu akmlaryla soutulan bir soutma sistemine gnderiler ve hidrojen ile metan dndaki rnler svlatrlr. Metan ve

40



hidrojenden oluan gaz karm ise metan- hidrojen ayrma sisteminde, asetilen hidrojenlendirme prosesinde kullanlan % 95 (Mol olarak) saflkta hidrojen ile yakt gaz olarak kullanlan metana ayrlr. Soutucu sisteminden kan sv rnler metandan tmyle artlmak zere Metan Ayrma Kolonu'na gnderilir. Bu kolondan tepe rn olarak kan metan yakt gazna ilave edilirken; sv dip rn Etan Ayrma Kolonuna gnderilir. Etan ayrma kolonunun tepe rn olarak kan C2 karm (etan, etilen ve asetilen), nce hidrojenlendirilerek ierdii asetilen etilene dntrlr ve asetileni giderilmi C2 karm daha sonra Etilen Kolonuna gnderilir. Etilen kolonunun tepesinden polimer saflkta etilen alnrken (min. %99.9 vol) etandan oluan dip rn de yeniden paralanmak zere frnlara geri gnderilir. Etan ayrma kolonunun dip rn ise kompresr sisteminden gelen kondensatlarla birletirilerek propan ayrma kolonuna gnderilir. Bu kolonun tepe rn olan C3 karm, nce ierisinde bulunan metil asetilen ve propadieni propilene dntrmek iin hidrojenlendirilir ve Propilen Kolonu'na gnderilir. Propilen kolonunun tepesinden polimer saflkta propilen (min. %99.5 vol), ortasndan kimyasal saflkta propilen alnrken; dip rn olan propan paralanmak zere frna geri dner. Propan ayrma kolonunun dip rrn, btan ayrma kolonuna gnderilir ve bu kolonda tepe rnleri olarak C4 karm, dip rn olarak kzdrma benzini alnr. Paralama ileminde etilen ve propilen gibi dk molekl arlkl olefinlerin verimi, reaksiyon basncnn drlmesiyle artmaktadr. Ancak tesislerin dk basn altnda almalar tesis iine hava szp patlayc karm olumasna neden olduundan tesis basncn atmosferik basncn altna drmek yerine, hidrokarbonlarn ksmi basncn azaltmak amacyla su buhar ile seyreltme yoluna gidilir. Su buhar dorudan reaksiyona girmemekte, ancak hidrokarbonlarn ksmi basncn drerek paralama dengesini olefin retimi ynne kaydrmaktadr. Bunun yan sra su buhar s iletiminin homojenliini salamak ve ekipmanda tkanmalara yol aan karbon oluturucu koklama reaksiyonlarn azaltmaktadr. Issal paralama ileminin kimyas son derece karmaktr. Paralama ilemi esnasnda dk molekl arlkl olefin verimini arttran zincirleme paralama ve hidrojenasyon reaksiyonlar olumaktadr. Bunun yan sra asetilen serisi molekllerin olumasna yol aan ileri derecede de hidrojenasyon reaksiyonlar meydana gelmektedir. Yksek molekl arlkl hidrokarbonlarn ve koklamann olumasna yol aan kondenzasyon, polimerizasyon reaksiyonlar, Aromatiklerin olumasna yol aan siklizasyon reaksiyonlar gibi olefin verimini drc nitelikte olan yan reaksiyonlarda olumaktadr. Besleme maddesinin arl ykseldike reaksiyonlarn karmakl artmakta ve olefin verimi (zellikle etilen verimi) azalmaktadr. Issal paralama ileminde kullanlan deiik hammaddelere gre oluan rn dalm Hammadde Trlerine Gre rn Dalm tablosunda verilmitir. Reaksiyon koullar olarak en yksek etilen verimini amalayan yksek severite koullar seilmitir. Tablodan da grlecei gibi hammadde olarak etan kullanlmas halinde balca paralama rn etilendir. Bunun yan sra bir miktar metan ve hidrojen ile yan reaksiyonlar sonucunda az miktarda eitli yksek molekll hidrokarbonlar olumaktadr. Propan ve n-btan kullanlmas halinde etilen verimi azalmakta, etilenin yan sra nemli miktarda propilen ve yine yan reaksiyonlar sonucu etan hammaddesine oranla daha fazla yksek molekll hidrokarbonlar meydana gelmektedir. Nafta ve gas oil kullanlmas halinde ise etilen verimi olduka dmekte, buna karn yksek molekll hidrokarbonlar ve aromatikler artmaktadr. Bu nedenle nafta veya

41



gas oil'e dayal paralama tesislerinin ekonomik oluu yan rnlerinin deerlendirilmesine sk skya baldr. Genellikle bu yan rnlerin daha deerli rnlere dntrlmesine allmaktadr. Petkim Aliaa kompleksindeki etilen fabrikas, nafta kkenli tesistir. Nafta paralama tesisleri lkemizde olduu gibi genellikle etileni ve etilenin yan sra oluan propilen ve btadieni temel girdi olarak kullanan tesisleri de ieren bir petrokimya kompleksinin bir parasn oluturmaktadr. Yine bir yan rn olarak kan kzdrma benzini, yksek miktarda aromatik ierdiinden, nceden Yarmca Kompleksinde olduu gibi yksek oktanl motor yakt olarak pazarlanmakta veya Aliaa Kompleksinde olduu gibi kzdrma benzini iindeki aromatiklerin ayrlmas yoluna gidilmektedir. Tablodan da grlecei zere etilen veriminin yksek olmas ve en az dzeyde yan rn vermesi nedeniyle etan, etilen retimi iin mkemmel bir hammadde kaynadr. Ancak yan rn olarak ok az propilen verdii iin propilen retimi iin uygun deildir. lkemizde etilen ve propilen retimi iin petrol gaz (Etan ieren) bulunmamas ve LPG'nin de yakt olarak kullanlmas nedeniyle en uygun hammadde kayna olarak nafta seilmitir. Atmosferik gas oil petrol krizinden sonra bir hammadde kayna olup nafta darlnn sz konusu olduu durumlarda hayli nem kazanmaktadr. Bunun yan sra daha karmak yapsndan tr gas oil'in girdi olarak kullanan paralama tesislerinin yatrm maliyeti daha yksektir. lk bakta dnm verimi daha yksek olan ve daha az yatrm maliyeti gerektiren hafif hidrokarbonlar daha ekonomik grnrlerse de; bu durum bir dereceye kadar dorudur. Ar hidrokarbonlarn kullanlmas halinde elde edilen yan rnlerin deerlendirilmesi ile baz hallerde (hammadde ve yan rnlerin fiyat hareketlerine bal olarak) net hammadde maliyeti minimum dzeye inebilmektedir. Petkim Petrokimya kompleksi Aliaa Etilen Fabrikasnda 1 ton etilen iin yaplan tketimler Tablo 3te verilmitir. Issal paralama (kraking) prosesinin akm emas bir sonraki sayfada verilmektedir.

42



ETLEN RETM SREC AKI EMASIArom / OB Nafta Seyreltme Buhar Clarified Oil Amonyak MS Gaz Karm Pr Wash Gaz Oil AYPE PP H2O NaOH ( KA ) Kurutma Metan + H2CO Giderme Reaktr D 411 C-203 C-204 Metan + H2 + CO Soutma Metan ve H2 Ayrma Blm Metan Ayrma Kolonu C-302On H Spek On E Spek

Fuel Gaz'a H Tketim C2 / C3 / C4 AROM PTA/PP YYPE

E

DMDS

Metan

A B C D E F G H C E G

F - 101 F 102

Gazlarn Ani Soutulmas

lk Ayrma Kolonu C-201 CN-201

Krakt Gaz Kompresr K 201

H2S ve CO2 Asit Gazlar Giderme

D 208 A/B/C

C1+ C3+

BFW D 110

C1 Sv rnler Kimyasal Atk Su

+

E Metan

nite i Fuel Gaz'a ACN/VCM AG/PA/B EO/EG AG

Hidrokarbon Kondensatlar XHS ( nite i )

Kostik Oksidasyon

Hidrazin Morfolin

H2SO4

Hava

Mangan Asetat

Fuel-Oil C2 Sv rn Karm Ham BenzinPSP E E+

T 503 A

Export

D501 A/B D507 A/B

PP

C2 Karm Etan, Etilen Asetilen

H2

Btan

Etilen

C3 Karm Propan, Propilen MA, PD

H2

PropilenEA, VA Ham C4

On H Spek

D503 A/B

nite i Fuel Gaz'a

Soutma C2 Asetilen HidrojenerasyonD 403 A/B D 405 A/B/C

H2C4 Asetilen Hidrojenerasyon KSP

Etan Ayrma Kolonu C-401

Etilen Ayrma Kolonu C-402 C-403

HSpek E E D 505 A/B

On

Propan Ayrma Kolonu C-404

C3 Asetilen HidrojenerasyonD 414 A/B D 421

D501 C/D D507 C/D

ACN

C-304 C-305 C-450 C-451

Btan Ayrma Kolonu C-405

D 437 D 438 D 439

H Spek E

On

C3+ Etan

Etan Etilen

On E Spek

H

Propan Propilen

H Spek E

On

On E Spek

H

D502 ATBC

Export

HSpek E

On

D 503 A/B+

Propan

D 501 C/D D 507 C/D

D502 B

Export

Sv Etilen C 404 Antifoulant BACA K 201 T 505 A/B Gaz Etilen

C4

C5Total C4 Hidrojenerasyon Ham Benzin nhibitr

+

T 504 A/B

AROM

F 101 A..H

H2 BTAN PROPLEN-PSP PROPLEN-KSP

Ham Benzin HDROJEN FUEL OIL HAM BENZN BFW - XHS ATIK SU DER

ETANAYPE, YYPE VCM, EO/EG

ETLEN HDR C4 HAM C4

Sv Etilen Export E 503 A/B/D

METAN

43

PROPAN



b) rn Standartlar: Dnya standartlarndaki etilen ve propilen rnnn zellikleri aada verilmektedir. Srekli bu kalitede rn retmek, verimi arttrmak, mteri memnuniyetini en st dzeyde salamak amacyla toplam kalite ynetimine geme almalar balatlm ve Petkim Temmuz 1996 tarihinde Trk Standartlar Enstitsnden ISO-9002 Kalite Gvencesi Sistemi belgesini, Aralk 2003 tarihinde ise ISO 9001 Kalite Ynetimi Sistemi Belgesini almtr.

Etilenin Tipik zellikleri : Kaynama Noktas zgl Arlk (60/60F) Flash Point Etilen, Vol.% Etan, Vol. % Metan, Vol. % Metanol, Vol. ppm Asetilen, Vol. ppm C3 ve Ar Hidrokarbonlar, Vol. Ppm Karbon Monoksit, Mol ppm Karbon Dioksit, Vol, ppm Kkrt, Wt. ppm Su, Wt. ppm Oksijen, Wt. ppm Hidrojen, Wt. ppm -103.7 0.4 -181 99.90 0.05 0.05 5 5 10 2 5 2 10 5 10 C min. max. max. max. max. max. max. max. max. max. max. max. C

Etilen; polietilen, etilen glikol, vinilklorr, stiren, polistiren, poliester reineleri vb. retiminin yansra, soutucu olarak, kaynak ve metal kesme ilemlerinde, meyvelerin sarartlmasnda kullanlmaktadr.

44



Propilenin Tipik zellikleri (polimer saflkta propilen) : Kaynama Noktas zgl Arlk (60/60F) Flash Point Propilen, Vol. % Propan, Vol. % Karbon Monoksit, Vol. Ppm Karbon Dioksit, Vol, ppm Kkrt, Wt. ppm Su, Wt. ppm Oksijen, Vol.ppm Hidrojen, Vol. ppm Etilen, Vol. ppm Metil asetilen, Vol. ppm Propadien, Vol. ppm Asetilen, Vol. ppm Toplam C4, Vol. ppm 1,3 btadien, Vol. ppm Siklo Propan, Vol. ppm -47.8 0.52 -108 99.5 0.5 1 3 1 30 5 10 100 10 10 5 10 10 10 C min. max. max. max. max. max. max. max. max. max. max. max. max. max. max. C

c) retim Miktar ve Deeri: Petrokimya sektrnn temel ara rnleri olan etilen/propilen 1993 ylna kadar Petkim'in Yarmca ve Aliaa'da bulunan tesislerinde retilmitir. Mays 1993de Yarmca Etilen Fabrikasnn kapatlmasndan sonra etilen ve propilen retimine yalnzca Aliaa Kompleksinde devam edilmektedir. retim miktarlarndaki deiimler fabrikada yaplan yllk bakm srelerine ve kullanlan naftann kalitesine, retim deerindeki deiimler ise dnya piyasasndaki hammadde ve rn fiyat hareketlerine baldr.Tablo 4:retim Miktar (Bin Ton) Sra Ana YILLAR YILLIK ARTILAR (%) No: Mallar 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 Tah. 2000 2001 2002 2003 2004 2005 Tah. 1 Etilen 411 395 400 419 396 376 312 -4 1 1 -5.5 -5 -17 2 Propilen 190 180 186 190 179 185 140 -5 1 1 -6 1 -24Kaynak: Petkim Petrokimya Holding A.. 2004 statistik Yll

45



Tablo 5: retim Deeri (Milyon USD) (Cari Fiyatlarla) Sra Ana YILLAR YILLIK ARTILAR (%) No: Mallar 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 Tah. 2000 2001 2002 2003 2004 2005 Tah. 1 Etilen 142.6 300.2 194.0 183.1 208.3 342.2 280.5 110 -35 -5.6 13.8 64.4 -18 2 Propilen 61.0 33.5 376 86.6 94.2 149.7 119.8 -45 912 -77 8.8 59 -20Kaynak: Petkim Petrokimya Holding A.. 2004 statistik Yll

d) Maliyetler: Petkim etilen fabrikas maliyetleri Chem System verileri ile karlatrldnda maliyetlerin en yeni teknolojiye sahip, yksek kapasiteli ve "en iyi" olarak nitelendirilen fabrikadan daha yksek olduunun grlmesine karlk "en kt" olarak nitelendirilen daha eski teknoloji ve daha dk kapasiteli fabrikadan daha dk olduu ve orta sralarda yer ald anlalmaktadr.Tablo 6: Snai ve Ticari Maliyetler Ana Mal Birimi: 2005 Yl Pay (%) Snai Maliyet - Hammadde-Malzemeler - Enerji - Direkt ilik - Endirekt ilik - Amortisman - Dier - Yan rnler Ticari Maliyet - Genel dare Giderleri - Sat ve Pazarlama Giderleri - AR-GE - Finansman Giderleri TOPLAM MALYETKaynak: Petkim Petrokimya Holding A.

72.37 16.97 0.59 0.00 4.88 3.08

0.60 0.07 0.05 1.39 100.00

46



2.1.3. D Ticaret: a) thalat: (1) rn thalat:Tablo 7: Etilen/Propilen Sektr rn thalat (Ton) Sra Ana YILLAR YILLIK ARTILAR (%) No: Mallar 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 Tah. 2000 2001 2002 2003 2004 2005 Tah. 1 Etilen 10578 17997 13274 0 0 42300 85138 170 74 0 0 101 2 Propilen 0 0 3227 0 0 3162 0 Kaynak: : Petkim Petrokimya Holding A.

Tablo 8: Etilen/Propilen Sektr rn thalat (CIF, Cari Fiyatlarla, Bin $) Sra Ana YILLAR YILLIK ARTILAR (%) No: Mallar 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 Tah. 2000 2001 2002 2003 2004 2005 Tah. 1 Etilen 3670 10400 7701 - 40589 76539.1 183 -26 88.6 2 Propilen - 1362 - 3108Kaynak: Petkim Petrokimya Holding A. 2004 statistik Yll

Tablo 9: Etilen/Propilen Sektr rn thalat Ortalama Birim Fiyatlar (CIF, $) Sra Ana Fiyat YILLAR YILLIK ARTILAR (%) No: Mallar Birimi 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 Tah. 2000 2001 2002 2003 2004 2005 Tah. 1 Etilen USD/Ton 347 578 641 644 959 899 66.6 11 0 -6.3 2 Propilen USD/Ton 0 0 422 0 0 983 856 -12.9Kaynak: Petkim Petrokimya Holding A.. 2004 Yl statistik Yll

Tablo 10 : AB ve nemli Dier lkelerden Etilen/Propilen Sektr rn thalat (Ton) Sra Ana YILLAR YILLIK ARTILAR (%) 2005 2005 No: Mallar 1999 2000 2001 2002 2003 2004 Tah. 2000 2001 2002 2003 2004 Tah. AB lkeleri Toplam 200. - 18576 35737 8 -26.2 - 92.4 1 Etilen 5982 17997 13274 nemli Dier lkeler Arabistan 4595 - 23724 36951 - 55.7 Meksika 4955 Libya 7495 AB lkeleri Toplam 0 0 3226 0 6254 0 2 Propilen nemli Dier lkeler Libya 3162 6239 - 97.3Kaynak: Petkim Petrokimya Holding A.. 2004 Yl statistik Yll

47



Tablo 11 : AB ve nemli Dier lkelerden Etilen/Propilen Sektr rn thalat (CIF, Cari Fiyatlarla, Bin $) Sra Ana YILLAR YILLIK ARTILAR (%) 2005 2005 No: Mallar 1999 2000 2001 2002 2003 2004 Tah. 2000 2001 2002 2003 2004 Tah. AB lkeleri Toplam 0 0 15729 30098 412 -26 - 91.4 1 Etilen 2032 10400 7701 nemli Dier lkeler Arabistan 1638 0 0 0 0 24859 39164 - 57.5 Meksika 3716 Libya 6838 AB lkeleri Toplam 0 0 1361 0 6183 0 2 Propilen nemli Dier lkeler Libya 0 0 0 0 3107 6255 - 101Kaynak: Petkim Petrokimya Holding A.. 2004 Yl statistik Yll

2004 Aralk aynda, kapasite artrm almalarnn tamamlanmas iin etilen fabrikasnda drt aylk bir duru yaplmtr. Duru sresince kompleksin ihtiyac olan etilen ve propilen ithal edilmitir. rn ithalat miktarlar Petkim etilen fabrikas retiminden etkilenmekle birlikte esas olarak kullanc fabrikalarn kapasite kullanm oranlarna bal olarak deiim gstermektedir. Etilen ve propilen reten fabrikalarn zaman zaman beklenmedik nedenlerle durua gemesi veya planl bakmlar nedeniyle retime ara vermesi, piyasay etkileyecek dzeyde kapasiteye sahip yeni fabrikalarn devreye girmesi gibi sebeplerle retim daralmas veya genilemesi sonucu fiyat trendinde deiimler meydana gelmektedir. Ayrca Dnyadaki blgesel politik gelimelere bal olarak navlun fiyatlarnda meydana gelen deiimler de fiyatlar etkilemektedir. 1997 yl 3. eyreinde ortaya kan Dnya krizi neticesinde fiyatlarda nemli dler yaanmtr. 2004-2005 yllarndaki ithalatn parasal deerindeki art ise dnya piyasasndaki arz ve talep hareketlerine, ham petrol fiyatlarndaki ykselmeye ve Petkim etilen fabrikasnn kapasite artrm almalarnn tamamlanmas iin yaplan duruuna baldr. (2) Yar rn ithalat: Etilen ve propilen rnleri iin yar rn ithalat sz konusu deildir. (3) Hammadde ithalat:Tablo : Etilen/Propilen Sektr Hammadde thalat (Bin ton) Sra Ana YILLAR YILLIK ARTILAR (%) Biri 2005 2005 No: Mallar mi 1999 2000 2001 2002 2003 2004 Tah. 2000 2001 2002 2003 2004 Tah. 1 Nafta Bin 9.7 51 135 568 668 478 625 426 164 321 18 -29 30 tonKaynak: Petkim Petrokimya Holding A.

48



Sra Ana Fiyat YILLAR YILLIK ARTILAR (%) No: Mallar Birimi 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 Tah. 2000 2001 2002 2003 2004 2005 Tah. 1 Nafta USD 165 320 207 240 280 355 450 94 -35 16 17 27 27Kaynak: Petkim Petrokimya Holding

Etilen ve propilen retiminde hammadde olarak kullanlan WSRN naftann yaklak % 30u Tpra'tan, % 70i ise ithalat yoluyla karlanacaktr. Dokuzuncu kalknma plan dneminde Petkim kullanaca naftann tamamn, Tpran retim politikalarna bal olarak yurt dndan temin etmek zorunda kalabilecektir. b) hracat: rn ihracat miktarlar Petkim etilen fabrikas retiminden etkilenmekle birlikte esas olarak kullanc fabrikalarn kapasite kullanm oranlarna bal olarak deiim gstermektedir. hracatn parasal deerindeki deiimler ise dnya piyasasndaki fiyat ve arz/talep hareketlerine baldr. Dzenli olmasa da, fabrikadaki stok miktarlarnn yksek olmas veya bakm durular durumlarnda etilen ve propilen ihracat yaplmtr.Tablo 12: Etilen/Propilen Sektr hracat Sra Ana YILLAR No: Mallar 1999 2000 2001 2002 2003 2004 32 2005 . 1 Etilen 1675 0 2744 0 0 0 0 2 Propilen 6257 2048 4895 2274 0 4298 12,823Kaynak: Petkim Petrokimya Holding A..

(Ton) YILLIK ARTILAR (%) 2000 2001 2002 2003 2004 2005 -67 139 -53.5 198

Tablo 13 Etilen/Propilen Sektr hracat (FOB, Cari Fiyatlarla, Bin $) Sra Ana YILLAR YILLIK ARTILAR (%) No: Mallar 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2000 2001 2002 2003 2004 2005 1 Etilen 1106 0 1454 0 0 0 0 2 Propilen 997 345 1612 1112 0 2002 9425 -65.4 367 -31 370Kaynak: Petkim Petrokimya Holding A..

Tablo 14: Etilen/Propilen Sektr hracat Ortalama Birim Fiyatlar (FOB, $) Sra Ana Fiyat YILLAR YILLIK ARTILAR (%) No: Mallar Birimi 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2000 2001 2002 2003 2004 2005 1 Etilen USD/Ton 660 - 530 2 Propilen USD/Ton 159 168 329 489 - 466 735 5.6 95.6 48.6 57Kaynak: Petkim Petrokimya Holding A..

49



Tablo 15: AB ve nemli Dier lkelere Etilen/Propilen Sektr rn hracat (Bin Ton) Sra Ana YILLAR YILLIK ARTILAR (%) 2005 2005 No: Mallar 1999 2000 2001 2002 2003 2004 Tah. 2000 2001 2002 2003 2004 Tah. AB lkeleri Toplam 2744 0 1 Etilen nemli Dier lkeler srail 1675 0 AB lkeleri Toplam 2 Propilen 6257 2048 4895 0 4298 0 nemli Dier lkeler Msr 2274 - 97.3Kaynak: Petkim Petrokimya Holding A.. 2004 Yl statistik Yll

Tablo 16: AB ve nemli Dier lkelere Etilen/Propilen Sektr rn hracat (Bin USD) Sra Ana YILLAR YILLIK ARTILAR (%) 2005 2005 No: Mallar 1999 2000 2001 2002 2003 2004 Tah. 2000 2001 2002 2003 2004 Tah. AB lkeleri Toplam 1454 0 1 Etilen nemli Dier lkeler srail 1106 0 AB lkeleri Toplam 0 2002 0 2 Propilen 997 345 1612 nemli Dier lkeler Msr 1112 Kaynak: Petkim Petrokimya Holding A.. 2004 Yl statistik Yll

rn ihracat miktarlar etilen fabrikas stok miktarlarna gre gereklemektedir. Stok miktarlar etilen fabrikas retimi ve tketici fabrikalarn tketim durumuna bal olarak deitiinden dzenli bir ihracat sz konusu deildir. hracatn paras

9.kalkınma planı

Documents