Tedarik Zinciri Yönetimi

-Tedarik Zinciri Ağı Tasarımı-

Yrd. Doç. Dr. Mert TOPOYAN

Tedarik Zinciri Ağı Tasarımı Ağ tasarımı, tedarik zinciri açısından üç karar düzeyini de

ilgilendiren ve bu düzeylerde etkisi olan bir konudur. Zincirin stratejik düzeydeki yapısını, düzenlenmesini ve ilișkileri

etkiler. Taktik düzeyde tașıma kararlarını, üretim politikalarını, stok

yönetimini etkiler. Operasyonel düzeyde ağda yer alan her tesiste yapılacak olan

ișleri ve bunların yapılma yöntemlerini etkiler.

Yrd. Doç. Dr. Mert Topoyan

Tedarik Zinciri Ağı Tasarımı Ağ tasarımı ihtiyacı yeni bir tedarik zinciri kurulurken ya da

mevcut bir zincirin yapısı değiștirilirken ortaya çıkabilir.

Yrd. Doç. Dr. Mert Topoyan

Stratejik AğTasarımı

Yeni Tedarik Zinciri Tasarımı

Tedarik Zincirinin Yeniden Tasarımı

Birleșme ve satın almalar

Genișleme

Yeniden yapılanma ve yalınlașma

Küçülme

Yeni coğrafi pazarlara girme

Yeni iș alanlarına girme

Tedarik Zinciri Ağı Tasarımı Stratejik ağ tasarımı üç temel alanı içine alır: Tedarik ağı optimizasyonu

En uygun tedarikçi sayısı Bölgesel ya da küresel tedarikçi seçimleri Tek ya da çok kaynak kullanma ve bunun risk yönetimine etkileri

Üretim ağı optimizasyonu Küresel ya da bölgesel fabrika kararları Fabrikalar için en iyi yerin seçimi Üret/satın al kararları

Dağıtım ağı optimizasyonu İșletmeye ait ya da dıș kaynaklı depolar Doğrudan/dolaylı dağıtım kanalları En uygun sayıda ve yerde depo

Yrd. Doç. Dr. Mert Topoyan

Tedarik Zinciri Ağı Tasarımı Tedarik zinciri ağı tasarımı temelde lojistik sistem

içerisindeki akıșların ve oyuncuların tasarımını ve sonrasında da optimizasyonunu içeren bir süreçtir.

Burada üretim tesislerinin (tedarikçiler de dahil olmak üzere), stok noktalarının (depo ve dağıtım merkezleri), müșterilerin yerleri, bunların kapasiteleri, bunlar arasındaki tașıma kararları gibi konular belirlenerek en uygun hale getirilmeye çalıșılır.

Tedarik zinciri ağı tasarımında, birçok kısıt dikkate alınarak bir amaç fonksiyonu sağlanmaya çalıșılır.

Yrd. Doç. Dr. Mert Topoyan

Tedarik Zinciri Ağı Tasarımı

AğTasarımı

Maliyet

Zaman

Çeviklik

Hizmet

Yrd. Doç. Dr. Mert Topoyan

Tedarik Zinciri Ağı Tasarımı Amaçları Müșteri hizmet gereksinimleri: Temelde sağlanması beklenen hizmet

düzeyi % 100 olsa da, maliyetlerin artıșı nedeniyle hizmet düzeylerinin kısıtlanması seçeneği de söz konusu olabilir.

Lojistik ağı yapılandırması ve tesis yeri seçimi:Tesisler sayı, konum ve kapasite açısından belirlenmelidir.

Stok yönetimi:Tedarik zinciri ağı içerisinde hangi noktada ne büyüklükte ve hangi çeșitte stokların bulundurulması gerektiği belirlenmelidir.

Tașıma kararları:Tașıma yönteminin, tașınacak miktarların, tașıma rotalarının belirlenmesi de ağ tasarımının amaçlarındandır. Tașıma kararları genellikle stok yönetimiyle ilișkilidir. Stok ve tașıma maliyetleri rekabet halindedir. Uygun bileșimin bulunmasına çalıșılır.

Üretim kararları: Üretme/satın alma kararları, hangi ürünün nerede üretileceği, hangi tedarikçilerden hangi fabrikalara hangi akıșların olacağı gibi kararlar verilmelidir.

Dağıtım stratejileri:Tamamlanmıș ürünlerle ilgili dağıtımın șekli ve miktarları belirlenmelidir. Doğrudan ya da dolaylı dağıtım seçenekleri değerlendirilmelidir.

Yrd. Doç. Dr. Mert Topoyan

Tedarik Zinciri Ağı Tasarımı Tek düzeyli, iki düzeyli, üç düzeyli ve çok düzeyli ağlar söz

konusu olabilir. Düzey sayısı, kaynak ile müșteri arasındaki aracı sayısı ile belirlenir.

İșletmeler hangi faaliyetleri üstlenip, hangi faaliyetleri diğer (2., 3., 4.) taraflara bırakacaklarına karar vermelidir.

Yrd. Doç. Dr. Mert Topoyan

Tedarik Zinciri Ağı Tasarımı Tedarik zinciri ağı tasarımı yerel düzeyden küresel düzeye kadar çok

geniș bir yelpazede düșünülebilecek bir kavram olmasına karșın her kapsamda dört temel așamanın gerçekleștirildiği söylenebilir:

1. Așama: Tedarik Zinciri Stratejisini Tasarlama Rekabet durumu ve stratejisi, müșteri ihtiyaçları, sermaye kısıtları, mevcut

olanaklar ve genișleme seçenekleri dikkate alınmalıdır.

2. Așama: Bölgesel Tesis Düzeninin Belirle Yapı ve miktar açısından talep tahmini, ölçek ekonomisi olanakları, risk

faktörleri, rakiplerin konumları dikkate alınmalıdır.

3. Așama: İstenen Özellikteki Potansiyel Alanları Belirle Tedarikçi olanakları, iletișim altyapısı, lojistik altyapısı, ișgücü imkanları,

toplumsal faktörler dikkate alınmalıdır.

4. Așama: Yer Seçimi Maliyet minimizasyonu, kar maksimizasyonu vb. amaçları sağlayacak uygun

yerler seçilmelidir. Yrd. Doç. Dr. Mert Topoyan

Tedarik Zinciri Ağı Tasarımı Basitlik ilkesi: En az sayıda sistem bileșeninden ve alt

sistemlerden yararlanarak, müșteriye en hızlı ve en kısa yoldan hizmet sunacak bir sistem kurulmalıdır.

Tekrarlamama ilkesi: Özellikle büyük sistemler söz konusu olduğunda, alt sistemler içerisinde aynı ișlerin birden fazla yapılması riski söz konusu olabilmektedir.

Yaklașma ilkesi: Sistemin tasarımında ve ișletilmesinde kullanılan hesaplama teknikleri ile planlama, girdi değerleri ve talep değerleri uyumlu olmalıdır.

Malzeme akıșının baskınlığı ilkesi: İç faaliyetler dikkate alındığında, en uygun sistemin saptanmasında veri akıșları değil malzeme akıșı belirleyici olmalıdır.

Lojistik zincirlerin baskınlığı ilkesi: Dıș lojistik faaliyetleri dikkate alındığında, en uygun sistemin saptanmasında sipariș akıșları ve yönetim süreçleri değil ișlemsel arz, performans ve teslimat zincirleri belirleyici olmalıdır.

Yrd. Doç. Dr. Mert Topoyan

Tedarik Zinciri Ağı Tasarımı Ağ tasarımı durağan ya da dinamik bakıș açısıyla yapılabilir. Durağan bakıș açısıyla tasarım yapılması sonucunda sabit ya da

kalıcı bir ağ yapısı ortaya çıkar. Değișen koșullara zamanında ve yeterli yanıtın verilememesi

ve kontrolün kaybedilmesi riskini tașır, fakat yapı belirli olduğundan tanımlamak ve yönetmek daha kolaydır.

Dinamik bakıș açısı ile yapılan ağ tasarımı sonucunda esnek (sanal) ağ olușur. Bu yapıda merkezlerin yerleri, aralarındaki bağlantılar ve sistemdeki katılımcı taraflar değișkendir.

Tanımlaması ve yönetmesi zordur, değișimler fazladır. Fakat değișen koșullar karșısından daha iyi bir performans elde etme olanağı sunar.

Her iki ağ yapısının faydalarını da kullanabilecek bileșik ağlar da söz konusudur. Bu ağlarda tesis ve bağlantıların bir kısmı sabit, kalan kısmı değișken yapıdadır. Örneğin ana tesis ve bağlantılar sabit iken yerel ağ yapısı değișken olabilir.

Yrd. Doç. Dr. Mert Topoyan

Tedarik Zinciri Ağı Tasarımı Ağlardaki merkezler çeșitli șekillerde sınıflandırılabilir: Tek bir iși gerçekleștirebilen tek ișlevli merkezler ve birden

fazla iși gerçekleștirebilen çok ișlevli merkezler Gerçekleștirdikleri iși sekteye uğratmadan bölünemeyecek

temel merkezler ve birden fazla parçaya ayrılabilen bileșik merkezler

İșlem merkezleri ve yönetim merkezleri

Yrd. Doç. Dr. Mert Topoyan

Tedarik Zinciri Ağı Tasarımı Dönüșüm merkezleri: Dönüștürme merkezleri İmalat merkezleri Montaj merkezleri Dolum merkezleri Ambalajlama merkezleri Söküm merkezleri

Hizmet merkezleri: Denetim merkezleri İyileștirme merkezleri Tamir merkezleri Lojistik merkezleri

Yrd. Doç. Dr. Mert Topoyan

Üretim Tesisi Türleri Denizașırı/Yabancı tesis (offshore facility): İhraç üretimi

için düșük maliyetli üretim yapan tesisler Kaynak tesis (source facility): Küresel üretim için düșük

maliyetli üretim yapan tesisler. Tedarik zincirinde daha stratejik rol oynarlar, iyi denizașırı tesislerin gelișerek bu rolü üstlenirler.

Sunucu tesis (server facility): Bölgesel üretim tesisleri Katılımcı tesis (contributor facility): Özellikle yerel

pazarlara yönelik ürün geliștirme becerilerine de sahip olan bölgesel tesisler

İleri karakol tesisler (outpost facility):Yerel becerilerden yararlanabilmek için kurulmuș bölgesel üretim tesisleri

Öncü tesis (lead facility):Tasarım ve süreç teknolojilerinde öncülük eden tesisler

Yrd. Doç. Dr. Mert Topoyan

Dağıtım Tesisi Türleri Depo Aktarma merkezi Dağıtım merkezi

Yrd. Doç. Dr. Mert Topoyan

Tedarik Zinciri Ağı Tasarımı Yer seçimi kararları stratejik ya da taktik düzeyde olabilir. Yer seçimi ve tesis yerleșimi kararları birbiriyle iç içedir. Yer seçimi kararları talebi etkileyebilir. Göz önünde bulundurulması gerekenler: Zaman ufku Tesis tipi Malzeme akıșları Baskın malzeme akıșları Tesisler arası etkileșimler Talebin bölünebilirliği Tașıma faaliyetlerinin etkileri Coğrafi koșullar Perakendecilerin yerleșimi

Yrd. Doç. Dr. Mert Topoyan

Tedarik Zinciri Ağı Tasarımı Aşamaları Tedarik zinciri ağının tasarımı beș temel așamada gerçekleșir: Amaçların ve ağ stratejisinin tanımlanması: Mevcut tedarik zinciri

stratejisi ile uyumlu olacak șekilde ağ tasarımının ne amaçla yapılacağı belirlenmelidir.

Tedarik zincirinin analizi: Mevcut koșulların, performansın, yapının, olanakların, kısıtların belirlenmesi ve veri toplanması gerekecektir. Burada geleceğe odaklı ve derinlemesine incelemeler yapılması önemlidir.

Senaryo üretme:Ağın yapısı alternatifleri modelleme ile belirlenir. Senaryoların değerlendirilmesi: Modeller değerlendirilerek en uygun

yapının tanımlanmasına çalıșılır. Modellemede farklı teknikler kullanılabilir. Sezgisel yöntemler, simülasyon, doğrusal programlama, bulanık mantık, genetik algoritmalar vb. pek çok yöntem söz konusudur.

Tedarik zinciri tasarımının seçilmesi: Değerlendirme sonucu öne çıkan senaryolar için detaylı uygulama planları göz önünde bulundurularak en uygun tasarım seçilir ve hayata geçirilir.

Yrd. Doç. Dr. Mert Topoyan

Tedarik Zinciri Ağı Tasarımı Kısıtları Kapasite: Tedarik zinciri üyelerinin üretim/stoklama için

kullanabileceği alanlar, üretim/stoklama hacimleri, üretim, tedarik, teknik ve ișgücü yeterlilikleri

Hizmet uyumu: Dağıtım zamanları, üretim zamanları, bekleme süreleri

Talep kapsamı/miktarı: Her üretim sisteminde ana belirleyici taleptir. Talebin içeriği, miktarı, zamanı, ertelenebilirliği gibi koșullar kısıt olabilir.

Yrd. Doç. Dr. Mert Topoyan

Ağ Tasarımında Karar Değişkenleri Tesis yerleri Tesis ve donanım sayıları Üretim/dağıtım programları Stok düzeyleri Stokta tutulan ürün tipi sayısı Ağ yapısı, așama (düzey) sayısı Yerleșim Dağıtım merkezi-müșteri eșleștirmesi Fabrika-ürün eșleștirmesi Alıcı-tedarikçi ilișkileri

Ürünün farklılaștığı adımın tanımlanması Dıș kaynak kapsamı

Yrd. Doç. Dr. Mert Topoyan

Ağ Tasarımında Performans Ölçütleri Kalitatif Ölçütler Müșteri tatmini

İșlem öncesi tatmin İșlem tatmini İșlem sonrası tatmin

Esneklik Bilgi ve malzeme akıșı bütünleșmesi Etkin risk yönetimi Tedarikçi performansı

Yrd. Doç. Dr. Mert Topoyan

Ağ Tasarımında Performans Ölçütleri Kantitatif Ölçütler Maliyet temelli ölçütler

Maliyet minimizasyonu Satıș maksimizasyonu Kar maksimizasyonu Stok yatırımı minimizasyonu Yatırım geri dönüșü maksimizasyonu

Müșteriye yanıt verebilme temelli ölçütler Karșılama oranı maksimizasyonu Geç ürün minimizasyonu Müșteri yanıt zamanı minimizasyonu Termin zamanı minimizasyonu Fonksiyon tekrarı minimizasyonu

Yrd. Doç. Dr. Mert Topoyan