TXILE

AURKIBIDEA

- KOKAPENA

- ANDEAK

- PLAKA TEKTONIKOAK

- LURRIKARAK

- SUMENDIAK

KOKAPENA

Hego Amerikako mendebaldeko kostaldean kokatuta dago, Hego Amerikako plaka eta Nazka plakaren arteko mugan, horregatik lurrikara ugari eta jarduera bolkanikoko lurra da

ANDEAK

Orain dela 100 milioi urte, Nazkako plaka eta Hego Amerikako plakaren arteko talka erraldoiaren ondorioz mendikate luze eta zabal bat eratu zen, Andeak. Bi plaken arteko mugan mendikate hau kokatzen denez, bolkanismo eta lurrikaraz beteta dago.

PLAKA TEKTONIKOAK

Nazkako plaka Hego amerikako plakaren azpian hondoratzen ari da eta noizean behin, subdukzioaren ondorioz sortutako presioa askatzean lurrikara bortitzak sortzen dira. Animazio bat

LURRIKARAK

Txilen gertatutako azken bost lurrikarak azalduko ditugu. Hala ere, Txilen jasandako lurrikara handiena 9,5 ekoa izan zen:

-1997ko urrian: Punitaquiko lurrikara 1997ko urriaren 14an erregistratu zen. Bere epizentroa Punitaquin lokalizatu zen 50km-ko kostatik eta eragin handia izan zuen Coquimbon, Txilen. 7,1ekoa izan zen Richter eskalan, 56 km-ko sakoneran eta minutu bat eta 45 segundo iraun zuen.

-2005eko ekainan:Tarapakako lurrikara 2005eko ekainaren 13an gertatu zen eta Txileko iparraldean eragin handia izan zuen. 7,8koa izan zen eta bere epizentroa Iquique-ko hiritik 115km-tara zegoen. 114km-ko sakoneran sortu zen eta Perun, Bolivian edota Brasilen nabarmendu zen.

-2007ko azaroan:Tocopillako lurrikara 2007ko azaroaren 14an erregistratu zen. Bere epizentroa Quillagua eta Tocopillaren artean lokalizatu egin zen, 40km-ko sakoneran. Lurrikarak 7,7ko magnitudea izan zuen; Txilen, Perun, Bolivian, Argentinan eta Brasilen nabarmendu zen eta 215 segundu iraun zuen.

-2010eko otsailan:Txileko lurrikara 2010eko otsailaren 27an erregistratu zen, 8,8ko magnitudea lortuz. Epizentroa txileko itsasoan kokatu zen, 130km-ko sakoneran eta 4 minutuko iraupenarekin. Lurrikara hainbat lekutan hautematu zen, hala nola Buenos Airesen eta Sao Paulon. Tsunami handi bat inpaktatu zuen Txileko kostan lurrikara gertatu baino 35 minutu geroago.Lurrikara munduko zortzigarren handiena da eta Txileko hirugarrena.

-2014ko apirilan:Iquiqueko lurrikara 2014ko apirilaren 1an gertatu zen, 8,2ko magnitudearekin. Txilen eta Perun nabarmendu zen eta epizentroa Txileko itsasoan kokatu zen. 3 minutu iraun zuen eta 2014ko lurrikara handiena izan zen.

SUMENDIAK

-Villarrica sumendia: Villarricako sumendia estratosumendi bat da Cautinen lokalizatuta. Sudamerikako sumendi aktiboenetakoa da eta 2015eko martxoaren 3an erupzioan hasi zen.

-Lonquimay sumendia:Lonquimay sumendia Andeetan kokatutako estratosumendi bat da, kono formako piroklasto batzuez osatuta. Bere azken erupzioa 1990an gertatu zen, baina 1988an erupzio bortitza bat gertatu zen, sumendi berri bat sortuz. 100.000 hektareatan eragina izan zuen.

-Hudson sumendia:Izotzaz betetako sumendi bat da, Ozeano Baretik 12km-tara. Bere azken erupzioa 2011ean izan zen eta 1991ko erupzio bortitza Txileko handienetariko bat izan zen.