quy trÌnh truyỀn mÁu -...

QUY TRÌNH TRUYỀN MÁU

Mục tiêu học tập

1. Trình bày được các bước của quy trình

truyền máu

2. Nêu được các yêu cầu kỹ thuật của cấp phát

và sử dụng máu trên lâm sàng

Bài giảng QUY TRINH TM ThS. Hà Nữ Thùy Dương

1. Chuẩn bị bệnh nhân

I. TRƯỚC KHI TRUYỀN MÁU

Trước khi truyền máu, bệnhnhân phải được thông báo vềchỉ định truyền máu, về cácnguy cơ có thể gặp phải.

Trong trường hợp phẫu thuật

cần truyền máu, cũng cần có sự

chấp thuận của bệnh nhân và

cần ghi chung vào bản cam kết

phẫu thuật.

Đo huyết áp, nhiệt độ, nhịp

thở, mạch của bệnh nhân

trước khi truyền máu. theo

dõi những thay đổi trong và

sau truyền máu.

2. Lĩnh máu và vận chuyển máu

2.1. Lĩnh máu

- Trước khi lĩnh máu phải kiểm tra

kỹ y lệnh truyền máu của bác sỹ,

các loại thuốc sử dụng trước đó,

các dấu hiệu sống còn và nên đặt

một đường truyền tĩnh mạch.

- Nhân viên lĩnh máu phải

trình cho nhân viên truyền

máu phiếu lĩnh máu ghi đầy

đủ họ tên bệnh nhân, mã số

(nếu có), số lượng chế phẩm

máu cần lấy.


- Cung cấp cho nhân viên

truyền máu 2 ống nghiệm

chứa mẫu máu bệnh nhân: 1

ống máu đông (để xác định

kháng thể) và một ống máu

chống đông (để xác định

kháng nguyên trên hồng cầu).


- Người đi lĩnh máu phải là cán bộ

chuyên môn của chính cơ sở có

bệnh nhân nằm điều trị. Nếu là

bệnh nhân của bệnh viện khác thì

phải do nhân viên của phòng

truyền máu bệnh viện đó đến lĩnh

máu và chịu trách nhiệm vận

chuyển.


- Các xét nghiệm huyết thanh liên quan

đến truyền máu: định nhóm máu hệ

ABO, (và hệ Rh nếu cần), phát hiện

kháng thể bất thường và phản ứng chéo

để xác định sự phù hợp nhóm máu giữa

người cho và người nhận trước khi

truyền các sản phẩm máu. Các xét

nghiệm này do nhân viên của ngân hàng

máu thực hiện.


- Chỉ một đơn vị máu được

phát ra tại một thời điểm,

trừ khi nơi bệnh nhân

đang điều trị được trang bị

tủ lạnh chuyên dụng trữ

máu.


2.2. Vận chuyển máu

Các chế phẩm máu sẽ được vận

chuyển bằng hệ thống ống hoặc do

nhân viên y tế.

+ Hồng cầu khối và huyết tương phải

được lưu trữ ở nhiệt độ 1- 60C trong

quá trình vận chuyển, không được

quá nhiệt độ100C.

Trong trường hợp máu được vận

chuyển bởi nhân viên y tế, ngay trong

lúc nhận máu nhân viên y tế phải

kiểm tra màu sắc của túi máu và

kiểm tra họ tên của bệnh nhân được

ghi trên túi máu có đúng với bệnh

nhân cần truyền không.


Nếu sau một thời gian

ngắn, máu không được truyền

thì cần phải được gửi ngay về

ngân hàng máu và phải báo

cho họ biết đây là túi máu

được trả về để tránh huỷ bỏ.


Hồng cầu khối và huyết tương nếu

không được truyền phải gửi trả lại

ngân hàng máu trong vòng 30 phút

kể từ khi phát máu.

Máu phải được truyền trong vòng

4 giờ kể từ khi phát máu.


3. Những bước cần làm ngay trước khi truyền máu

- Xác nhận lại y lệnh truyền máu của bác sỹ.

- Xác nhận sự phù hợp giữa họ tên bệnh nhân,

thông tin ghi trên túi máu và phiếu truyền

máu ở ngay tại giường bệnh nhân, tuyệt đối

không được bỏ qua bước này.


- Xác nhận nhóm máu, loại chế phẩm máu, hạn sử dụng.

- Kiểm tra sự phù hợp của chế phẩm máu đối với bệnh nhân

(hệ ABO và Rh).

- Làm phản ứng chéo tại giường bằng cách trộn một giọt máu

bệnh nhân và một giọt máu của túi máu trên lam kính và

quan sát sự ngưng kết.

- Ghi lại thời gian bắt đầu truyền máu

- Ngay trước khi truyền máu phải lắc trộn túi máu nhẹ nhàng.


Bảng 21. Chỉ định nhóm máu phù hợp (hệ ABO và Rh)

và chế phẩm thay thế


Nhóm máu

bệnh nhân

Kháng

nguyênKháng thể

Chế phẩm máu phù hợp

Máu toàn

phần

Khối

hồng cầu

Huyết

tương

Tiểu cầu

Tủa lạnh

O KhôngAnti-A

Anti-BO O

O/A

B/AB- Cùng

nhóm máu

- Nếu cần,

mọi nhóm

khác đều

được

A A Anti-B A A/O A/AB

B B Anti-A B B/O B/AB

AB A và B Không ABAB/A

B/OAB

- Bệnh nhân nhóm máu Rh(+) có thể truyền các chế phẩm Rh dương và

Rh âm

- Bệnh nhân nhóm máu Rh(-) chỉ được truyền các chế phẩm Rh âm

(không áp dụng chỉ định này khi truyền tủa lạnh và huyết tương)

II. TRONG KHI TRUYỀN MÁU

1. Thử phản ứng sinh vật

Khi bắt đầu truyền máu, có

thể đánh giá sự dung nạp của

bệnh nhân đối với máu truyền

vào bằng 2 cách:


+ Truyền nhanh khoảng 10 ml máu

đầu tiên, dừng lại và kiểm tra trạng

thái bệnh nhân.

+ Truyền chậm với tốc độ 10 giọt/ phút

trong khoảng 5 phút đầu và cũng

theo dõi trạng thái bệnh nhân.


Nếu bệnh nhân có biểu hiện bất an như hốt

hoảng, rùng mình ớn lạnh, hoặc có biến

đổi đột ngột các dấu hiệu sinh tồn (huyết

áp, mạch, nhịp thở...) thì cần ngừng truyền

máu ngay (khóa đường truyền và giữ

nguyên), theo dõi chặt trạng thái bệnh

nhân và nếu cần thì kiểm tra túi máu (phù

hợp nhóm máu ABO và Rh, chất lượng túi

máu...).


Chỉ tiếp tục truyền máu nếu kiểm

tra kỹ không phát hiện bất

thường và bệnh nhân đã ổn định

về lâm sàng.

- Nếu bệnh nhân không có biểu

hiện gì như đã nêu, tiếp tục

truyền tốc độ bình thường.


2. Ủ ấm máu

- Việc truyền nhanh máu đang ở

nhiệt độ tồn trữ 40C, lạnh so với

thân nhiệt bệnh nhân có thể rất

nguy hiểm với bệnh nhân.


- Có thể dùng máy ủ ấm máu

trước khi truyền vào bệnh

nhân, nhưng phải kiểm tra kỹ

các thông số cũng như thực

hiện tốt các thao tác để tránh

làm hỏng máu do quá nóng.


3. Ủ ấm bệnh nhân

- Có thể có lợi và đơn giản hơn so với

việc dùng máy ủ ấm túi máu

- Ử ấm bệnh nhân bằng máy sưởi có thể

được dùng trong các trường hợp sau


+ Người lớn được truyền máu với tốc

độ cao trên 50ml/ kg/ giờ

+ Trẻ em cần truyền thay máu

+ Truyền máu cho bệnh nhân có kháng

thể lạnh, có triệu chứng lâm sàng


4. Tốc độ truyền

- Truyền chậm trong khoảng 20ml đầu tiên

(khoảng 20 giọt/phút) để có thể nhận ra

được các tai biến sớm. Phần còn lại có thể

truyền với tốc độ 40 giọt/phút (đối với người

lớn).

- Máu cần được truyền trong vòng 2- 3 giờ

ngoại trừ những bệnh nhân phải tăng khối

lượng tuần hoàn từ từ.


Tiểu cầu, huyết tương, tủa lạnh

thường được truyền với tốc độ 2- 4

ml/phút.

- Trong khi truyền phải ghi lại các

dấu hiệu sống sau mỗi 30 phút và

sau khi kết thúc truyền máu.


5. Theo dõi tai biến truyền máu

- Nếu có bất cứ phản ứng nào do truyền máu

thì phải dừng truyền máu ngay, báo bác sỹ

điều trị và nhân viên của ngân hàng máu.

- Tai biến truyền máu có thể xảy ra ngay

trong khi truyền máu, hoặc vài giờ, vài ngày

hoặc vài tuần sau đó.


- Sau khi truyền 15 phút, ghi lại những dấu

hiệu sống của bệnh nhân (nhiệt độ, huyết

áp, nhịp thở, mạch).

- Khi có phản ứng nặng như rét run, sốt, khó

thở, choáng, đau lưng, nên:

+ Kiểm tra lại nhóm máu ABO và Rh ghi trên

đơn vị máu có phù hợp với nhóm máu bệnh

nhân không.


+ Nếu kết quả xét nghiệm trước đó cho biết có

kháng thể bất thường không thuộc hệ ABO

và Rh, phải kiểm tra xem đơn vị máu có

phù hợp khi thử phản ứng chéo 4 điều kiện

không.

+ Lập báo cáo về kết quả xét nghiệm với mẫu

nghiệm máu bệnh nhân lấy trước truyền,

mẫu máu bệnh nhân lấy sau truyền, với đơn

vị máu và dụng cụ truyền máu đang dùng.


+ Nên kéo tiêu bản máu (tìm ký sinh trùng sốt

rét) và cấy máu trong túi đang truyền.

+ Xét nghiệm huyết thanh học để phát hiện sự

không tương hợp về nhóm máu.

+ Kiểm tra lại đơn vị máu xem có bị hư hỏng

không.


- Khi bệnh nhân nhiều lần sốt sau

truyền máu mà không có hiện tượng

tan máu, trong những lần truyền máu

sau, nên dùng máu và các sản phẩm

máu nghèo bạch cầu và xét nghiệm

tìm kháng thể chống kháng nguyên

bạch cầu nếu có thể.


- Nếu thấy máu ngừng chảy hoặc

chảy chậm, có thể thay phễu lọc,

thay đổi tư thế tay của bệnh nhân

hay thay kim có đường kính lớn

hơn.


- Không được thêm bất cứ loại thuốc nào

trực tiếp vào túi máu trong quá trình

truyền máu.


- Nguy cơ tắc mạch do bọt khí

có thể xảy ra


III. SAU KHI TRUYỀN MÁU

- Sau khi hoàn thành truyền máu mà không

có tai biến gì, bác sỹ hay điều dưỡng phải

xác nhận điều này vào phiếu truyền máu.

Phiếu truyền máu sẽ được dán vào bệnh án

của bệnh nhân.


- Theo dõi bệnh nhân trong vài giờ để có thể

biết được các dấu hiệu hay triệu chứng của

các phản ứng do truyền máu.


IV. MỘT SỐ QUY TRÌNH TRUYỀN MÁU

1. Truyền tiểu cầu


- Tiểu cầu cần được truyền

càng sớm càng tốt vì hoạt tính

của tiểu cầu giảm nhanh trong

quá trình lưu trữ.

- Nếu sử dụng pool tiểu cầu thì phải truyền

trong vòng 4 giờ sau khi pool (tập trung).

- Đếm tiểu cầu sau khi khi truyền 1 giờ và 24

giờ để đánh giá hiệu quả.

- Không bao giờ lưu trữ khối tiểu cầu trong

tủ lạnh.


2. Truyền tủa lạnh

- Nếu sử dụng pool tủa lạnh thì

phải truyền trong vòng 4 giờ sau

khi pool.

- Nên truyền tủa lạnh càng sớm

càng tốt vì yếu tố VIII bị giảm

hoạt tính ở nhiệt độ phòng.


- Trước khi kết thúc truyền, nên cho 20- 30ml

nước muối sinh lý vào túi để hoà tan một số

tủa bám vào thành túi, tránh lãng phí.

- Thực hiện các xét nghiệm đông máu để

đánh giá hiệu quả truyền tủa lạnh nếu cần.

- tủa của người có nhóm máu Rh dương có

thể truyền cho người nhóm máu Rh âm.


3. Truyền huyết tương tươi đông lạnh

(fresh frozen plasma, FFP)

Huyết tương tươi đông lạnh

phải được truyền trong vòng 24

giờ sau khi tan đông, nhưng tốt

nhất nên truyền trong vòng 2

giờ.


4. Truyền máu trong trường hợp cấp cứu

Trong trường hợp cấp cứu cần

truyền máu ngay mà không có

máu cùng nhóm thì có thể truyền

hồng cầu khối nhóm O, Rh âm.


quy trÌnh truyỀn mÁu -...

Documents