omgaan met zorgen rond hygiأ« omgaan met zorgen rond hygiأ«neproblemen –versie voor...

Vrije CLB's West-Vlaanderen

Nadine Callens

7-1-2013

Omgaan met zorgen rond hygiëneproblemen

vanuit de school

Omgaan met zorgen rond hygiëneproblemen –versie voor scholen Pagina 2

Inhoud

Eerst even bezinnen :

o Wie bepaalt de norm?

o Is hygiëne een doel of een middel?

Wat je moet weten over hygiëneproblemen om een goed gesprek hierover te kunnen hebben

met de betrokkenen.

Tips voor gesprekken met de betrokkenen

o Gesprek met de leerling o Gesprek met ouders o Tips voor eventuele opvolggesprekken

Overleg met CLB?

Wat kan basiszorg en verhoogde zorg op school betekenen n.a.v. deze problematiek?

Wat je zeker niet moet doen

Omgaan met zorgen rond hygiëneproblemen –versie voor scholen Pagina 3

Eerst even bezinnen :

Wie bepaalt de norm?

Normen vroeger en nu?

Normen in andere culturen?

Normen in andere gezinnen?

Wat is normaal? Wat is abnormaal?

Wat zijn mijn normen en in hoeverre

beïnvloeden ze mijn kijk op de

situatie?

Hoe verdraagzaam zijn we nog? Is

het een ramp als iemand na het sporten tijdelijk een zweetgeur verspreidt?

Is hygiëne een doel of enkel een middel tot.....?

Hygiëne helpt bij het opbouwen van sociale contacten

....maar dit is enkel zo als die context dat belangrijk vindt. Er is een evolutie merkbaar bij

sommige jongeren om meer en meer dingen als 'vies' te bestempelen. Is acné vies? Is een

ongeschoren oksel vies? Moet iedereen beantwoorden aan het schoonheidsideaal? Maar wellicht is

dit niet in alle contexten zo?

Hygiënische maatregelen kunnen bepaalde infecties voorkomen

.... maar door een teveel aan hygiëne kunnen mensen ook weer vatbaarder worden voor

andere infecties.

Specifieke hygiënemaatregelen zijn nodig bij het werken in beroepssectoren zoals de horeca en de

verzorgingssector. Vaak blijkt het dan ook makkelijker om met leerlingen uit deze opleidingen een

gesprek aan te gaan over hygiëne in functie van hun toekomstig beroep.

Omgaan met zorgen rond hygiëneproblemen –versie voor scholen Pagina 4

1. Wat je moet weten over hygiëneproblemen om een goed gesprek

te kunnen voeren met de betrokkenen.

 Een dagelijkse routine qua hygiëne vraagt

een bepaalde vorm van structuur en

middelen in het gezin (bv. uur van

opstaan, ontbijt, badkamergebruik e.d.) .

Dit is niet vanzelfsprekend in kwetsbare

gezinnen waar werkloosheid heerst of waar

ouders in ploegendienst werken, waar de

zeep- of shampoovoorraad niet werd

aangevuld, waar ouders met psychiatrische

problemen 's morgens niet fit genoeg zijn

om voor de kinderen te zorgen, waar geen

verwarming is in de badkamer, waar de

boiler of de wasmachine al maanden stuk

is, waar het geld voor de wasserette voor andere zaken nodig was, enz..... Oordeel hier dus

niet te vlug over! Toon begrip voor de andere prioriteiten in deze gezinnen!

 Het aanleren van een nieuwe 'routine' of nieuw gewoontegedrag vergt tijd! Verwacht dus

niet dat kinderen en jongeren dit direct zullen kunnen volhouden. Blijf hen positief

ondersteunen ook bij het vallen...en weer opstaan.

 Hygiëneproblemen kunnen duiden op andere problemen. Blijf de situatie daarom breed

bekijken en let altijd op andere signalen . Overleg bij vermoedens van een complexe

problematiek steeds met het CLB-team en op de cel leerlingenbegeleiding en oordeel niet

te vlug:

o Futloosheid, negatieve gedachten....en gebrek aan zelfzorg kunnen wijzen op

depressie

o Gebrek aan zelfzorg, wanen, achterdocht, verwarring.....kunnen wijzen op een

beginnende ontwikkeling van bv.schizofrenie

o Gebrek aan zelfzorg, verwaarlozing van school en ev. vrienden, spijbelen, bizarre

vriendenkring....kunnen wijzen op een zware verslavingsproblematiek.

o Hygiëneproblemen, angst, verstrooidheid, opstandigheid,.... kunnen uiting zijn van

een verontrustende thuissituatie (mishandeling, verwaarlozing,....)

o Hygiëneproblemen, onbetaalde rekeningen, .... kunnen een signaal zijn van

schrijnende armoede.

 Er bestaat ook zoiets als een 'lijfgeur' die niet direct verband houdt met hygiëne. Ook

bepaalde voedingsmiddelen (bv. uit andere culturen) kunnen de lichaamsgeur beïnvloeden.

Zwaarlijvige kinderen en jongeren hebben ook vaak meer last van een slechte lichaamsgeur.

 Een slechte adem is niet altijd op te lossen met dagelijks tanden te poetsen. Mogelijke

oorzaken kunnen te vinden zijn in infecties, droge mond,voedingsgewoontes....

Omgaan met zorgen rond hygiëneproblemen –versie voor scholen Pagina 5

 Zowel de fysieke als emotionele ontwikkeling van pubers

heeft effect op hun gedrag op het gebied van hygiëne.

Sommigen worden extra netjes en krijgen bijna een fobie

voor lichaamsgeuren. Aantrekkelijk worden met het oog op

het vinden van een liefje speelt hier zeker in mee. Bij hen kan

je echter ook een aantal hardnekkige misverstanden

vaststellen bv. dat wassen niet altijd nodig is... als je maar

een goede deo gebruikt. Anderen maken moeilijk de

overgang van het verzorgd worden door ouders naar

zelfzorg en reageren heftig tegen ouders die zich nog willen

'moeien' met hun verzorging. Weer anderen stellen andere prioriteiten en lijken geen

interesse meer te hebben in hun uiterlijk. Maar een lichaam in de puberteit vraagt ten

gevolge van hormonale ontwikkelingen toch vaak wat extra zorg!

NB: Luizen zijn geen hygiëneprobleem!!!! Luizen houden zelfs meer van net haar dan van vet

haar! Je krijgt dus geen luizen omdat je je niet goed verzorgt. Maar het grondig behandelen van

een luizenprobleem in een gezin vraagt wel veel hygiënische maatregelen, nl.systematisch haren

wassen en toepassen van de natkammethode of de behandeling met producten, ev.

beddengoed tijdens en na de behandeling wassen, zetels reinigen, mutsen en andere kledij

tijdens en na de behandeling wassen, enz.... Ook op pedagogisch vlak vraagt dit een en ander!

Het is vaak niet eenvoudig om jonge kinderen diverse keren voor een langere tijd te laten

stilzitten om de natkammethode toe te passen. Dit alles vraagt grote inspanningen van ouders.

Zelfs in een doorsneegezin kan dit voor heel wat extra werk zorgen. Bij kwetsbare gezinnen is het

luizenprobleem daardoor vaak niet makkelijk onder controle te krijgen.

Eenmaal je dit weet en kan vertellen aan ouders en leerlingen, hoort dit thema niet meer thuis in

deze bundel.

Omgaan met zorgen rond hygiëneproblemen –versie voor scholen Pagina 6

2. Tips voor gesprekken met de betrokkenen

Een rechtstreeks en respectvol gesprek tussen de leerkracht die het hygiëneprobleem waarneemt en

de betrokkene verdient altijd de voorkeur!

In deel 2.1. staat een leidraad voor een gesprek met leerlingen uit het secundair of uit de derde

graad basisonderwijs. In het basisonderwijs zullen de gesprekken vermoedelijk vaker met de ouders

gevoerd worden. In deel 2.2. vind je hiervoor tips. Het kan natuurlijk zinvol zijn om het gesprek

direct te voeren met ouders en kinderen samen.

Dit zijn geen 'vragenlijsten' die je letterlijk moet voorleggen! Je kiest uit elke categorie de meest

geschikte tussenkomsten....!

Probeer voor dit gesprek een rustig en aangenaam gesprekslokaal te zoeken of geef de ouders de

mogelijkheid om het gesprek bij hen thuis te voeren, zo zij dat verkiezen. Dit even vlug bespreken

aan de schoolpoort is niet aangewezen!

Wie zich als leerkracht te onwennig voelt, ondanks deze leidraad, kan overleg aanvragen met de CLB-

medewerker (zie verder)

2.1. Gesprek met de leerling

Zeg dat je bezorgd bent over wat je vernomen hebt of over wat je vaststelt en waarom je

bezorgd bent :

o Bv. Ik wou met je praten omdat ik bezorgd ben over het feit dat leerlingen zeggen

dat jij een onaangename geur meedraagt (of omdat ik zelf dit gemerkt heb). Ik ben

bang dat je hierdoor vrienden zou kunnen verliezen (of dat anderen jou zouden

beginnen pesten). Ik vond dat je dit moest weten zodat jij zelf, of samen met ons

hiervoor een oplossing zou kunnen vinden.

Op zoek naar eventuele zorgen van cliënt(en)

o Is dit iets wat jij al wist? Maakte jij je daar ook al eens zorgen over?

o Is dit iets waar jij even met mij over wil praten?

o Of zijn er andere dingen waar jij het eerst wil over hebben? Heb jij andere zorgen die

nu belangrijker zijn?

Wil jij hier iets aan veranderen? Kan jij hier iets aan veranderen?

o Stel dat we iets vinden zodat anderen niet meer vinden dat jij onaangenaam ruikt,

wat zou dat voor jou van voordelen hebben? Ook nadelen?

o Waarvan zeg je nu al "Daar kan ik zelf iets aan doen" en "Daar kan ik zelf niets aan

doen"

o Er zijn nog jongeren met dit probl