nordlysid nr 34 2013

NR. 34 FRÍGGJADAGIN 4. OKTOBER 2013 / 62. ÁRGANGUR / KR 30,00

- lokala røddin sí ðani 1915

”Hatta líkist ongum, sum har sær út”VÍKING ATOF TIRNAR Í LEIRVÍK :”Hatta líkist ongum, sum har sær út”VÍKING ATOF TIRNAR Í LEIRVÍK :

KÓPA KON A N -sjónleikur og framløga

9 7 7 2 2 4 5 0 6 5 0 0 7

F SF K A NN IK K I TA K A M Á LIÐ UPP

Síða 5

T IPPING: BO T NLIÐI-NI T RUPL A R DYS T IRSO H V URV U LEI V DIRN A RAV T HULE BÓK H A NDLI

S í ð a2 - 3

S í ð a

1 0 -11

S í ð a2 2

Síða 17

Síða6-8

NORÐLÝSIÐ NR. 34 FRÍGGJADAGIN 4. OKTOBER 20132

Norðlýsið tók hetta evnið upp, tí fleiri hava gjørt vart við trupulleikan í summar. Eftir at fyrsta greinin um dálkingina frá hundum, har eigarin ikki hevur tikið skarni upp eftir at hundurin hevur gjørt burturav sær, ringdi ein mamma til okka-ra við hesi søguni:

”Vit hava øll glett okkum um viðalundina úti í Grøv, sum er ein sonn perla og vit eru mong í gleðast um gongutúrar út hagar.

Men nú má eg spyrja meg sjálva, um okkara perla er um at blíva ein køstur, tí har eru so nógvir hundalortar, at tað er grátuligt.

Skuldi fara ein túr við tveimum smábørnum, og hvat var meira nattúrligt enn at fara út í Grøv? Har

kundu børnini ganga sjálvi uttan at ein skuldi vera eftir teimum í heilum.

Áðrenn vit komu í bilin, hevði ein av teim vaksnu traðkað í ein hundalort, sum lá á vegnum. So var fari út í Grøv, og ikki at siga, tað var skjótt at bæi børnini

høvdu traðkað uppí skarnið av hundum. Sum um hetta ikki var nóg mikið, so hekk ein svartur posi, sum hun-daeigarar brúka til hunda-skarnið, uppi á hegninum. Eitt av børnunum kundi ikki halda fingrarnar burtur frá hesum og kom við posa-

num og spurdi hvat hetta var fyri nakað. Tit kunnu ætlað at hendurnar hjá bar-ninum vóru ikki tespuligar.

Tað, sum skuldi vera ein hugnaligur túrur út í Grøv, bleiv ein lortatúrur, bæði so og so.”

Nei takk til hundalort!!!Tað stendur á skeltunum, sum fólk úti í Grøv hava sett fram við vegnum. Vit ringdu til Katrin Jacobsen, sum er ein av íbúgvunum har, ið eftir skeltum at døma hevur havt trupulei-kan av at hundaeigarar ikki taka upp eftir hundunum.

Katrin Jacobsen sigur, at vit húsini hjá teimum er ein vakur grønur blettur niðan ímóti landsvegnum. Børnini her um vegir hava ofta fyri vana at spæla í grasinum har og tað er so íðuligt at tey verða dálkað av skarninum frá hundum, sum hava gjørt burturav sær í grasinum niðanfyri gongubreytina. Trupullei-kin er nevniliga ikki bert á sjálvari gongubreytini.

Og tó, tá eg gekk mær

ein túr við myndatólinum ímorgin (týsmorgunin) fyri at undirbyggja greinina við feskum myndum, varnaðist eg at hóast flotta skeltið hjá Katrin var sera sjónligt við Oyravegin, so hevði ein hundur gjørt burturav sær í grasið tætt við.

Nú hava vit gjørt vart við trupulleikan, og fara at gera meira burturúr, eisini aðrstaðni í býnum, men vit vildu eisini gjarna fingið søgur frá hundaeigarum, kanska serliga um uppse-tingin av ”hundastativum”, sum komunan hevur sett upp, er nøktandi og hvat annars kann gerast fyri at koma trupulleikanum við hundalorti til lívs.

Oliver

HUNDALORTAR:Ein uppliving úti í Grøv

Tað eru fleiri sum klagað um hundalortar á gongubreytum, við gongubreytir og á fríøkjum í Klaksvík.

Ein hundalortur við ”nei takk til hundalort” skiltinum í baksýnið

NORÐLÝSIÐ NR. 34 FRÍGGJADAGIN 4. OKTOBER 2013 3

Kort yvir ruskíløt við hundalortaposum í Klaksvík


90 árHanna Olsen, Klaksvík, fylti 90 ár 26. september.

Dagurin verður hildin í Geilini 19, Klaksvík, leygardagin 5. oktober frá kl. 16. Øll eru vælkomin.

Hús til leigu í KlaksvíkTel. 215124Brúdleyp

Leygardagin 19. oktobur giftast Diana Svøðstein Thomsen, Klaksvík, og Markus Olsen, Strendur.

Vígslan verður kl. 13 í Christianskirkjuni í Klaksvík og veistlan verður fyri innbodnum kl. 16

í Bygdahúsinum á Strondum. Frá kl. 20 verður opið hús í Bygdahúsinum á Strondum, har øll eru hjartaliga vælkomin.

Hús í Havn Tinghúsvegur 43 – tætt vid SMS í Havn til leigu

frá 1 november og fyribils eitt ár fram.Finnbogi Tlf: +45 59590097 - +45 29118860

Jákup Ósá

Tað vakti ans fyrr í vikuni, tá Norðlýsið varpaði ljós á eina útmelding hjá Lars Olsen á tíðindafundinum mánamorgunin, har hann fleiri ferðir tosaði um, at flestu leikararnir hjá Ka-sakhstan spældu í bestu russisku deildini.

Hevur blandað tinginiNorðlýsið hevur spurt Lars Olsen um, hvat hann meinti við, tá hann tosaði um hes-ar leikararnar í bestu rus-sisku deildini.

- Ja eg havi hoyrt um hat-ta í føroysku miðlunum. Og eg kann ikki minnast, at eg havi sagt tað, men um eg havi, so havi eg blandað tingini saman. Eg segði at tríggir leikarar vóru frá

meistarunum, sum spældu móti Celtic í Champions League, og har eru faktisk fýra leikarar, tí eyka mál-verjin er eisini við. Men restin burtursæð frá tvei-mum spæla í Kasakhstan. Kasakstan var partur av gamla Sovjetsamveldinum, har lond sum Kasakhstan, Georgia, Armenia og Azer-badjan eru blivin rættuli-ga pengasterk og kunnu halda uppá teirra leikarar. Hesir leikarar kundu tí tað sama spælt í Russlandi, tí spælistílurin er tann sami. Teir eru m.a. fysiskt sterkir og renna nógv. Men sum sagt, so veit eg ikki, hvus-su eg eri komin at blanda hatta, um eg havi sagt hat-ta, sigur Lars Olsen við Norðlýsið.

Aleksey Shchetkin skal haldast eyga viðTá vit síðani spyrja Lars um, hvørjir leikarar hjá Ka-sakhstan vit serliga skulu halda eygu eftir, so velur hann eina unga álopsleika-ran burturúr.

- Tað er kanska serliga tann ungi álopsleikarin Aleksey Shchetkin, sum bara hevur spælt tveir dy-stir, sum er ein av teimum vandamiklastu. Men an-nars er tað heildin, har teir eru góðir uppá teirra um-stillingar. Í fyrra dystinum í Kasakhstan høvdu teir eitt støðið, sum var hægri enn okkara. Men nú eru vit á heimavølli, og har eru vit vanliga væl betri enn á útiv-ølli, sigur Lars Olsen.

Hann heldur ikki, at trýstið á sær sum

landsliðsvenjara er økt, tú liðið einki stig hevur undan teimum báðum seinastu dystunum í HM undankap-pingini.

- Bólkurin hjá okkum er sera trupul við fýra sera sterkum liðum. So kemur Kasakhstan, sum vit ikki rættuliga kendu nakað til. Men nú hava vit tveir hei-madystir eftir og málið er sjálvandi at fáa stig. Men um eg verið nøgdur við 1,3, 4 ella 6 er ringt at meta um áðrenn dystirnar. Fyri lei-kararnar vóni eg, at vit fáa góð úrslit, tí teir hava ar-beitt hart og tað hevur verið framgongd á liðinum. Vit hava eisini fleiri ferðir ve-rið tætt uppá at fingið stig, sigur Lars Olsen at enda.

K ANN IKKI MINNAST SEG HAVA SAGT TAÐLars Olsen sigur, at hann er komin til at blanda tingini saman, um hann hevur tosað um, at leikararnir hjá Kasakhstan spæla í bestu russisku deildini.

L E I Ð A R I N

Ótrúliga ófantaligt álop frá Útvarpi Føroya á Suðuroyar Sjúkrahús.

Nú stóðu ljósmøðurnar á Suðuroyar Sjúkrahúsi fyri skotum. – føðideild á Suðuroyar Sjúrkahúsi er oyðs, ólika bíligari í Havn – sýntist undirtónin á tíðindunum frá høvuðsstaðarpressuni at vera.

Vit í Klaksvík gloyma ikki mistakið, ið bleiv gjørt, tá føðideildin á Klaksvíkar Sjúkrahúsið bleiv flutt til Havnar.

Tað kann væl vera, at løtin til ljósmøðrar í Suðuroy kosta meira pr. barn, enn lønir til ljósmøðrarnar á landsstjúkrahúsinum, treyðugt so, men spurningurin hevði verið meira áhuga-verdur og ikki so út av lagið skeivt viðgjørdur, um Útvarpið hevði tíma so frægt, sum at sett seg inn í, hvat ein barnakona í Suðuroy hevði kosta sam-felagnum og familjuni, um hon skuldi til Havnar at eiga barn sítt.

Søgan hjá Útvarpinum kann ikki roknast sum annað enn manipulatión ímóti endamálinum hjá Høvuðsstaðarpressuni, at vit bara skulu hava eitt sjúkrahús í Føroyum.

Føðideildin á Landssjúkrahúsinum hevur heilt víst verið dýr fyri okkum borgarar, síðani føðideil-din á Klaksvíkar Sjúkrahúsi bleiv niðurløgd.

Eitt nú hava vit dømi um barnakonu, ið fór til Havnar tí tíðin var komin har hon skuldi eiga. Hon bleiv løgd inn á Landssjúkrahúsið. Men tá einki hendi, bleiv hon sett í gongd, men tað hendi framvegis einki og tí mátti hon liggja á Lands-sjúkrahúsinum í útivið tríggjar dagar, tí hon kundi jú ikki sendast aftur til Klaksvíkar. Harafturat er maðurin eisini ein partur av barðslinum. Hann fór til Havnar og bleiv innlagdur saman við konuni. Sengurnar á Landssjúkrahúsinum eru dýrar, so hetta hevur ikki verið kostnaðarleyst fyri samfela-gið, umframt tað, at maðurin ikki var til arbeiðis hesa tíðina, sum hann helst hevði kunna verið, um føðideild var á Klakvíkar Sjúkrahúsi.

Einki er at taka seg aftur í, at tað kostar ungu tjúnum meira, at børn teirra skulu setast í heim á Landssjúkrahúsinum, enn sum fyrr á Klaks-víkar Sjúkrahúsið. Makin kundi fyrr eitt nú røkja bæði arbeiði og vitjan, tað ber illa til í dag. Við at flyta føðideildina av Klaksvíkar Sjúkrahúsi og til Havnar, hevur politiska skipanin tí flutt ein part av útreiðslunum beinleiðis í lumman hjá teim ungu.

Spurningurin er so, um barnakonurnar úr Norðoyggjum kosta samfelagnum og teim ungu minni í dag enn tær gjørdu tá føðideild var á Klaksvíkar sjúkrahúsi. Vit loyva okkum at ivast.

Oliver

Útvarpið manipulerar


Súni Olsen spælir helst ikki við B36 næsta ár. Súni Olsen sigur, at konkretar samráðingar eru við 3 felag og at eisini onnur feløghava víst áhuga.

Jákup Ósá

Súni Olsen er fluttur til Norðragøtu at búgva og tí hava søgurnar koyrt um, at hann skal skifta felag komandi kappingarár. 32 ára gamli miðvallaleikarin hevur í 19 landskappingar-dystum í ár skorað 5 mál og lagt upp til 6 mál.

Trý felag uppá talSúni Olsen vísir aftur, at hann skal hava gjørt avtalu við Víking, sum leysa sø-gurnar fyrr í summar ben-

du á.-Eg eri ikki nærri Víkingi

enn nøkrum øðrum felagi. Tað eru trý felag sum hava víst stóran áhuga og sum samráðingar hava verið við. Harafturat hava on-nur sýnt áhuga. Eg vænti, at ein avgerð fyriliggur, tá kappingin er av og vit síg-gja, hvussu stigatalvan sær út. Eg fari eisini at tosa við núverandi felagið B36,

men tað liggur í kortunum, at tað verður ov strævið at fara at brúka so nógva tíð uppá koyring, men enn er einki avgjørt, sigur Súni Olsen.

Hann sigur, at talan er um feløg í eysturoynni, har Víkingur uttan iva er eitt. Eysturoyggin verður væl umboðað í Effodeildini næ-sta ár, har Víkingur, ÍF, NSÍ, B68, Skála og EB/Streymur

vera við. Sum skilst er KÍ eitt av feløgunum, sum hevur spurt seg fyri hjá Súna, men ikki eitt av tei-mum trimum, ið hava havt samráðingar við roynda leikaran. Helst bíða klaks-víkingar til botnstríðið er avgjørt og tað fæst at vita, í hvørjari deild KÍ spælir í næsta ár.

Jákup Ósá

Jógvan Páll Lassen er ad-vokatur og hevur eisini fylt føroyskum fótbólti tætt í nógv ár. Hann hevur eisini verið við til at smíða nakrar av lógunum gjøgnum tíðir-nar, sum FSF hevur brúkt, tó ikki tey seinastu árini.

Reglurnar broyttarSeinastu tíðina hava vit hoyrt um, at Skála alt hetta kappingarárið hevur brúkt ein leikara, sum ikki hevur havt spæliloyvið í ordan. Eingin kæra er komin og freistin at kæra til aganevn-dina er 5 dagar. Men on-nur mál fyri nøkrum árum

síðani hava verið tikin upp, hóast eingin kæra var. Eitt nú í 2005, tá KÍ hevði brúkt ólógligar leikarar móti Fram í steypakappingini. Eingin kæra kom, men kap-pingarnevndin hjá FSF val-di at taka málið upp, og KÍ bleiv dømt at tapa dystin.

Tí spyrja vit Jógvan Páll

Lassen um, hvat FSF eigur at gera í hesum føri og hví somu mannagongdir ikki skulu fylgjast sum í 2005.

- Munurin á hesum er, at reglurnar fyri, hvussu kærast skuldi, broyttist í 2007, har man fekk greiðar mannagongdir fyri, hvussu kærir um t.d. ólógligar le-

ikarar skuldu handfarast. Tískil er einki at fara eftir í hesum føri, og FSF ger rætt við at lata málið liggja. Tí ein kann ikki døma eftir gomlu reglum í 2013. Hin-vegin eri eg ikki vísur í, at hetta ikki hevði fingið av-leiðingar, um talan var um lið í bestu deildini. Tí tá eru

krøvini munandi størri frá m.a. UEFA, sigur Jógvan Páll Lassen við Norðlýsið.

Í fjør vóru dømir um líknandi kærir viðv. manglandi spæliloyvum og tá taptu liðini einans dystir-nar,sum tey taptu.

F SF K ANN IKKI TAK A MÁLIÐ UPPJógvan Páll Lassen, advoktur, heldur, at FSF ikki kann taka málið um ólógliga Skála leikaran upp.

TRÝ FEL ØG S A MR Á ÐAST V IÐ SÚN A TøkkHjartaliga takk fyri sýnda samkenslu og hjálpsemi,

tá kæri maður, pápi, verpápi, abbi og langabbi okkara

Karl Sylvan Jakobsenandaðist og varð jarðaður.

Vit takka tykkum, ið vóru í kapellinum á Bispebjerg sjúkrahúsi og í kapellinum á Klaksvíkar sjúkrahúsi.

Somuleiðis takka vit Øssuri Berghamar, John Kára Jacobsen og Niels Paula Danielsen, presti,

fyri góð og troystarrík orð. Eisini takka vit øllum, ið á einhvønn hátt hjálptu til í samband við jarðarferðina og ervið, og tykkum

mongu, ið fylgdu honum til hansara seinasta hvíldarstað.

Anna, Thom, Jaspur og Helga við familjum


Eftir krígslok og heilt fram til 1970 vitjaði hvørt einasta skúla-barn bókhandilin Thule, sum var ein spennandi miðdepil og mentanarberi í Klaksvík. – Har hendi so nógv

Fyri skúlaungdómin og uppvaksandi ættarliðið í 1950unum og 60unum var Thule Bókhandil ein spennandi miðdepil, ein mentanarberi við bókum, bløðum og pappírsvør- um, har vórðu keyptar skúlabøkurnar og skúla-reiðskapur. Eisini vóru grammofonplátur, musikk- instrument, leikutoy í rúg-vuvís o.a. - Ja, her hendi so nógv.

Umframt varð í bók-

handlinum gjørt rættuliga nógv av fotografering, til-evnaðar mappur við mynd-um, postkort, og gjøgnum árini arbeiddu fleiri danskir

fotografar í tíðarhóskan-di atelieri. Í 2010 var sera forvitnislig framsýning í Skálanum, sum Mag-na Thomassen og Hanna

Hansen løgdu til rættis við myndum, sum stava frá Eliesari Poulsen og Thule og sum hevur verið við til at varðveitt virðismiklar

partar av søguni.

Giftist og búsettist í KlaksvíkElieser Poulsen, sum var

føddur í Gøtugjógv 15. januar 1898, kom til Klaks-víkar í február 1926. Eftir at hann fekk læraraprógv í 1917, fór hann tvey ár til skips og arbeiddi síða-ni m.a. í handlinum hjá J. Dahl á Gørðunum í Vági, sum eftir hansara tykki var eitt sera upplivingarríkt arbeiðspláss. Har var hann í eini 6 ár.

Eftir hesi seks árini í Vági, kom Elieser til Klaks-víkar á skrivstovuna hjá J. F. Kjølbro í 1926, har hann var í umleið 23 ár. Var eisini stutt leiðari á timbur-deildini. Í 1949 fór hann haðani í Thule Bókhandil, sum hann stovnaði 1. janu-ar 1947 sambært danskar bókhandlaraupplýsingar.

Í 1927 giftust tey bæði Anna Sofía Elisabeth f. Joensen, ættað av Viðar-eiði, vanliga kallað Fía, og

SO HVURVU LEIVDIRNARAV THULE BÓKHANDLINorðlýsið hevur heitt á Jógvan við Keldu, sum hevði tætt samband við Elieser Poulsen, um at gera nakrar viðmerkingar til at Thule bókhandil er niðurtikin og nú er søga.

Eliesar Poulsen var bæði víðlyntur, visiónsríkur og bakkaði ongantíð fyri at birta úr nýggjum. Hann var vitandi og musikalskur.

Betesda og Thule bókhandilinhelst fyrst í 1930unum

Skeytið uppá seinna grundøkið undirskrivað í 1944.

Mynd: Niels Vang


“SKØDE – Underskrevne Joen Fr. Kjølbro af Klaks-vig sælger og overdrager herved Hr. Elieser Poul-sen af Klaksvig et areal til Grundstykke for et Vaan-hus, stort 120 Kvadratmeter, af det mig tilhørende Grundareal i Biskopstø, beliggende vestenfor det saakaldte gamel bageri, og da Købesummen 100 kr. – eet Hundrede Kroner er berigtiget, skal oven-nævnte Areal med de samme Rettigheder og For-pligtelser hvormed det hidtil har tilhørt mig fra nu af være Hr. Eliesers Poulsens Ejendom, fri for hver Mands Tiltale, idet jeg indestaar for Vanhjemmel efter Loven.Til Bekræftelse herpaa har jeg underskrevet dette Skøde i tvende Vitterlighedsvidners overværelse.Klaksvig, den 8. Marts 1928 J. F. Kjølbro.Til vitterlighed:Jenny Nielsen (seinni Gaard red.)Sigurd Joensen (seinni Berghamar red.)

Um hesa tíðina verður “fyrsta byggistig” av Thule bygt.

Í 1944 keypir Eliesar øki afturat frá J. F. Kjølbro við skeyti undirskrivað saman við Karen Kjølbro, ting-lisið 7. November 1944 “til vitterlighed” Poul Als og prokurist Karl Herup Olsen. Átta ár seinni 18. apríl í 1952 játtar Bygginevnd kommununnar byggiloyvi til afturatbygging uppá ein bygning longd 7,75 m. Vestur ímóti Ósanum. Breiddin á útbyggninginum skal vera 7,25 m. Undirskrivað vegna Bygginevndi-ni fyri Klakksvíkar Kommunu av J. Rasmussen og Hans Lützen.

Síðani verður bygt afturat í 1961 eftir tekning av Pálli Josephsen, sum eisini framdi útbyggingina.

Í 1968 Keypir Karl Nielsen húsini og handilin.

Í 1970 verður ognin seld til Betesda, yvirtromin eystureftir varð burturbeind og útsjóndin broytt til tað, hon var, nú bygningurin varð niðurtikin.

Í ár - 2013 - er ognin niðurtikin í samband við byg-ging av nýggja Betesda. Her endar eitt sera áhug-avert tíðarskeið, sum nú endaliga gerst søga.

THULE - dagfestingar og ognarviðurskifti í høvuðsheitum

Elieser. Fía kom at vera Eli-eseri ein stór hjálp í hand-linum, har systir hennara, Marianna, eisini var. Tey bygdu hús á Biskupsstøð, tí var hann av gomlum klaks-víkingum ofta kallaður Eli-eser á Biskupsstøð.

Longu 13. oktober 1927 sæst í útskrivt av gerðabók bygginevndarinnar at hann

Betesda og Thule eftir útbyggingarnar fyrst í 1950unum


fer at byggja: “Aar 1927 den 13. okt. blev der med-delt byggetilladelelse til Hr. E. Poulsen paa en vaanhus-bygning stor 11 x 12½ Al. Beliggende paa Biskopstø vestenfor det forhenvæ-rende Lützen og Winthers Bageri og parallellt med dette”.

Árið eftir – 8. mars 1928 – verður undirskrivað skey-ti tinglisið 3. juli, har J. F. Kjølbro selur byggiøkið til húsini, sum seinni varð kallað Thule.

Hvussu var Elieser PoulsenBeinanvegin Elieser Poul-sen kom til Klaksvíkar, vísti hann, at hann var ein tátíðar íverkseti. Hann hevði góð evnir á ymiskum økjum, var altíð spentur uppá nýtt, eisini musikal-skur og hevði alsk til kór- og klassiskan tónleik.

Hóast útbúgvin lærari, fór hann ikki í lærarastarv, her kann hugsast, at hann ikki vildi binda seg til tað, tí hann “vildi alt”, og hann ynskti ikki at verða fjøt-raður. Tó segði hann mær einaferð, at hann kundi ynskt at tikið nakrar sang- tímar, og spurdi tí svágin Alexander Enniberg, sum var skúlastjóri, men sum, Elieser segði, so “tosaði Enniberg tað bara burtur”.

Umframt, at hann kom

samkomuni í Betesda væl við sum organistur í nøkur ár, stovnaði hann fyrsta sangkórið innan brøðra-samkomuna longu í 1926. Hetta varð eitt gjøgnum-brot, og var púra ókent fyri fókinum her. Her skuldi bæði treiskni, dirvi og breiður ryggur til.

VíðlynturÁ hesum økinum kann eisini nevnast hansara víðlyndi. Nakað eftir krígg- ið, hevði hornorkestrið í Klaksvík eitt upphald. Tað fekk Elieser saman við Theodor við Keldu, teir vóru sera væl báðir, at læna hornini fyri at fáa ungdómin í Betes-da at blása. Elieser ynskti at fáa eitt hornorkestur ser-liga til útimøtir, tí hornini røkka so langt. Hetta varð so gjørt, inntil Klaksvíkar hornorkestur so varð “en-durstovnað í 1950”, og teir skulu brúka hornini aftur.

Eisini var hugskotið hjá teimum báðum at gera eina roynd við Betesdakórinum at syngja saman við Klaks-víkar sangfelag, sum Sámal Petersen leiddi. Hetta varð gjørt tvær ferðir sum ein roynd, ein í Betesda og ein í fimleikarahøllini, har tey eisini sungu hvørt sær, er mær sagt frá.

Nýbrot í føroyskum

bókhaldssystemiEftir krígslok, stovnaðu teir báðir Elieser og Theodor fyritøkuna Føroyabók/Rona. Tað var serliga Eli-eser, sum var upprunin og hugskotspersónurin aftan-fyri. Fyritøkan var í Vági/á Vágsheygnum (nú eitur tað Upsalagøta 7). Eg hoyrdi frá manni uttanfyri sam-komuna, at ætlanin við hes-ari fyritøku var, um avlop varð, skuldi hetta fara til trúboðarar.

Føroyabók var eitt nýút-arbeitt “føroyskt” bók-haldssystem, har prents-miðjan, sum eisini var í sama húsi, prentaði skjøl, bókhaldstilfar, meðan bók-haldskassarnir, sum vóru úr jarni, vórðu smíðaðir í Blikksmiðjuni hjá Kjølbro.

Elieser, fór onkrar sølu- og framsýningartúrar t.d. til Havnar við Føroyabók- systeminum, har framsý-ning m.a.var í Losjuni og eitt nú, legði hann tilrættis bókhaldið hjá Telefon- verkinum.

Tríggir partar úr einumFyritøkan teirra millum helt uppat í 1949/50 og fór í tríggjar partar. Teir høvdu jú báðir annað arbeiði.

Eftir at fyritøkan varð niðurløgd, keypti Jógvan F. Tróndheim, sum hevði arbeitt í fyritøkuni, og verið í Danmark á stuttum skeiði,

maskinurnar og hendan partin og rak tað undir navninum J.F. Tróndheim. Dánjal P. Nielsen keypti navnið Føroyabók

Heilsølan Rona, sum innflutti vørur úr Bretlandi eftir kríggið, varð seld til danan Alfred Møller Jen-sen, sum búði í Klaksvík frá 1947 til 1964, men flutti ikki endaliga til Danmar-kar aftur fyrrenn 1967. So tað komu á ein hátt tríggjar fyritøkur út frá hesi einu.

Var altíð ein spennandi persónurTað hevur ofta verið sagt, at Elieser var “uppfinnarin og íverksetarin”, meðan konan Fía hevði fíggjarstýringina.

Sigast má, at hann var ein spennandi, evnaríkur og nýskapandi íbirtari og íver-ksetari og gekk uppí eitt við “fullari ferð´”, inntil hann ikki hugsaði so nógv um tað meiri. Hann var eisini ein serstakur Ísraelsvinur og fylgdi sera væl við land-inum frá 1948.

Minnist einaferð eg møt-ti honum. Hetta var meðan 1967-kríggið í Ísrael leikaði í. Tá rættir hann hondina vælnøgdur upp í tí hann hálvavegna rópti: “Ísrael hevur vunnið í luftini, og tann sum vinnur í luftini, vinnur kríggið”!

– Eisini var hann bíbliu- lærari burturav.

Hann vildi hava sítt ígjøgnumHoyrdi eina nokk so stutt- liga søgu, sum eg seinni spurdi Elieser, um hon var sonn. Hann bara smíltist og flenti eitt sindur. Fari at loy-va mær at endurtaka hana.

Hann kepti økið frá Jógv-ani Kjølbro. Kjølbro skuldi siga við hann, at “eg kann selja tær økið, treytað av, at tú ikki fært tær handil”. Tað var í lagi. Nú seinni, tá Elieser byrjar bygging, sær Kjølbro, at har eru størri vindeygu í kjallaranum. Tá sigur Kjølbro við Eli-eser: “Vit avtalaðu, at tú ikki skuldi hava forrætning í húsinum”! “Nei” svaraði hann aftur, “tað er Fía”. Meiri var ikki burturúr hesum. Tá vit hyggja aft-ur á tey viðurskiftini, sum ráddu tá, so er kanska ikki heilt onki í hesum, serliga tá vit síggja, at Bókhandilin helst er stovnaður 1.januar 1947 og Elieser arbeiddi hjá Kjølbro til 1949. Tá eg spurdi hann, um tað pass-aði, smáflenti hann bara.

Hann vildi so nógvEitt av mongu átøkunum hjá Eliesari var, at hann á gamalsaldrinum stovnaði kamarorkestur í Betesda í 1975, tá var hann 77 ára gamal. Sjálvur var hann í Danmark fyri at útvega instrumentini. Orkestrið

spældi í eini tvey ár. Onkrar upptøkur finnast av hesum saman við Betesdakóri-num.

Tað er mangar sjar-merandi søgur um Elieser! Jú, eg haldi, at hann hevði eitt motto: “Av tí, at tað altíð hevur verið so, vil eg hava eina broyting.”

Hópin av søgutilfarihjá skrivandi fólkiTað er so nógv, sum kann sigast um bæði Elieser og Fíu saman við systrini Mariannu, so hetta var bara ein pinkalítil viðfáningur og nakrar viðmerkingar í samband við niðurtøku av Thule bókhandli. Men ein áhugaverdur miðdepil og mentanarberi var Thule í sínari virkistíð frá 1947 til 1970, sum nú er farið í søguna.

Helst fer onkur skrivandi persónur at taka táttin upp í komandi tíð at skriva um hetta heimið, hesa fyritøku-na og henda serstaka mið-depilin.

Thule verður niðurtikið í sept. 2013.

Nýbygningurin sum var byrjaður í mars 2012 og sum flytast kann inn í í næstum.


Eg fari her í tveimum grei-num, at greiða frá virkse-minum hjá Javnaðarflok-kinum í Klaksvíkar býrað hesa valsetuna, ið nú hevur vart góðar 8 mánaðar. Fari at lýta aftur á tað vit longu hava fingið frá hondini, og eisini hyggja frameftir og greiða frá, tí vit arbeiða við í løtuni, og tað sum ætlanin er í komandi framtíð.

Í síðstu grein greiddi eg frá vakstrarkanningini, nýggjar møguleikar in-nan fjarlestur, fjøltáttaðari íbúðarbygging á sandi-num og fíggjarligan lætta til barnafamiljuna. Í hesi grein fari eg at greiða frá ítróttarøkinum, út- og um-byggingin av svimjihølli-ni, at prýða kommunalar bygningar við listaverku-num, m.a. Ósaskúlan, list og mentan í býnum, og fíggjarligt skynsemi hjá Klaksvíkar kommunu.

ÍtróttarøkiHallirnar eru við at koma í fastar og tryggar kar-mar. Hallarleiðarin hevur fingið skipað tímarnir til tey ymsu ítrottarfeløgini, brúkarnir eru væl nøgdir, og sæst tað aftur í hallu-num, at broytingar hava ve-rið. Kommunan hevur yvir-tikið hallirnar, og verða tær framyvir riknar á ein fíggjarligan forsvarligan og brúkaravinarligan hátt. En-damálið hjá eini kommunu

má vera, at reka býin á ein so fíggjarliga skynsaman hátt sum gjørligt, men sam-stundis so at borgarnir fáa sum mest burturúr teimum tænastum, sum býurin he-vur at bjóða.

Tí er umráðandi, at fáa frítíðar og mentunarlig fe-løg í kommununi, at gera nýtslu av bygninginum kommunan eigur, so vit so vítt gjørligt sleppa undan leigumálum. Uppástandu-rin frá einum minniluta í meirilutanum í hallarmáli-num seinasta býráðsske-ið, koyrdi nógv upp á at býráðið nú kom upp undir skuldarmarki, og tískil mát-ti fara til fíggjarmálaráðið við umbøn um fígging, um tað í framtíðini gjørdist neyðugt við lántøku. Men hesar ákoyringar vóru als ikki nóg próvgóðar, til ikki at taka undir við yvirtøkuni av hallunum. Í dag kunnu vit bara afturvísa pástan-din um mótprógvini hjá táverandi minniluta í hal-larmálinum.

Fíggjarárið 2012 kundi kommunan við eini innt-øku á 154,1 mió. kr. taka eitt lán upp til 35,0 mió. kr.. Og sum gongdin hevur verið higartil í ár, verður henda upphædd 22 mió. kr. við ársenda. Tá er hædd ti-kin fyri láninum í smb. við ítróttarhallirnar upp á 14,8 mió. kr., og framflytingum o.a. uml. 6 mió. kr.

Út- og umbygging av svimjihølliniSvimjihøllin í Klaksvík er eitt gott og vælumtókt aktiv fyri Klaksvíkina, og fær nú eina hart tiltrongda út- og umbygging. Íløguætlanin fyri 2013 legði upp til út- og umbygging fyri 3 mió. kr., og nú verður farið til ver-ka. Skiftingarrúmini verða gjørd av nýggjum, og ein uppí bygging við venjingar-hølum o.ø. verður somule-iðis gjørd.

Svimjihøllin hevur verið og er, eitt frálíkt heilsugott tilboð til allar borgarar í landinum.

Talið av vitjandi er støðugt vaksandi, og eru tey vitjandi úr øllum landi-num. Eisini her eiga vit at fegnast og stuðla upp undir.

Skúlin við Ósánna prýddur við myndlistÍ summar fekk skúlin við Ósánna eitt listaverk, evnað av listamanninum Edward Fuglø. Skúlin, sum var liðugt bygdir við skúlaárs-byrjan 2011, hevur ikki fingið ta list sum ein slíkur skúli hevur uppiborið. Tað er tí at fegnast um, at skúlin við Ósánna hevur fingið sítt fyrsta listaverk. Tað er at fegnast um, at listin verður tikin við i øllum ný- og um-bygging framyvir.

Býráðið samtyktið 27. septembur 2011 at øll ný- og umbygging hjá kom-mununi komu undir hesa

samtykt:1) Bygging av skúlum,

dagstovnum, ítróttarhal-lum, ellis- og røktarhei-mum og øðrum almennum bygningum, sum kommu-nan stendur fyri, skal fyri-reikast soleiðis, at listarligt prýði verður partur av byg-gingini.

2) Byggiætlanini skal verða ein hóskandi upp-hædd sett av, hóskandi kun-di verið 1½ prosent av byg-gikostnaðinum, til listarligt prýði. Tó kann meir enn 1½ prosent játtast, um hetta verður hildið neyðugt fyri at fremja listarliga prýðið á hóskandi støði og á hóskan-di hátt.

Góðir karmar, góð faklig undirvísing og sosial sam-vera eru neyðug, og eiga vit sum mynduleikar at stuðla upp undir á hesum øki. Men vit sum einstaklingar eiga at hava frælsi, tað fræl-sið at kunna síggja, føla, lukta og njóta tilveruna.

List og mentan í býnumVit skulu hava møguleikan til avbjóðingar og livandi hugflog. Børn og ung hava eitt einastandandi hugflog, og gevur hetta teimum eitt ótal av spennandi uppli-vingum og gleðum, ið vit eiga at eggja og stuðla upp undir, heldur enn at køva henda neista. Tí er tað um-ráðandi, at vit sum politiski myndugleikin raðfesta listi-na frammalaga, sum gevur

so nógva lívsgleði og virði.Eisini er umráðandi at

eggja og stuðla mentanar-ligum virksemi í býnum. Nógv sum byrjar í tí smáa er vert at halda fram við. Eitt nú tiltøkini í Spani-ustovu, sum verða sera væl vitjað, eru vorðin eitt image fyri býin. Tað nýggjasta á hesum øki er Archie s stu-dio, forvitnisligt og áhug-avert, ein annarleiðis kafé sum hevur hildið til á loft-inum í kunningarstovuni í summar. Á hesum báðum mentanarligu økum eru vit so heppin, at hava fólk í bý-num sum vísa hesum áhu-ga, og brúka tíð og orku til endamálið.

LestraríbúðirEin arbeiðsbólkur hjá býráðnum hevur latið inn uppskot til byggjan av lestraríbúðum í miðbýnum, og er lendi eyðmerkt til en-damálið. Ætlanin er at byg-gja eftir serligari lóggávu, har vónandi landið eisini hevur ein fremjandi leik-lut. Kanska kann Bústaðir loysa hesa uppgávu, men er tað tó eisini í hesum føri umráðandi, at landið spælir við, so leigukostnaðurin kann gerast so lágur sum gjørligt.

Væntast kann eitt stør-ri og fjølbroyttari úrval á mentanarliga økinum, sum hevur alstóran týdning fyri trivnaðin og fólkavøksturin í Klaksvík, nú Bústaðir æt-

landi fara undir at byggja í miðbýnum. Funktiónir og tænastur er samanhugs-aðar, og fjølbroyttni er sett í hásæti, við at samantvinna bústaðir, skrivstovur, hand-lar og kaffihús, ið kemur at skapa tað rætta grundarla-gið fyri einum livandi men-tanarligum miðbýi.

Fíggjarligt skynsemiTað er í góðum tíðum, at vit skula duga at halda aftur í almennu útreiðslunum. Tø-lini, og framrokningarnar vísa, at kommunan fær eina meirinntøku fyri árið 2013 á 6 mió. kr. Tískil ræður um at stýra ímillum raks-tur og útreiðslur, væntaðu inntøkurnar, og meirinn-tøkurnar. Fíggjarætlanin fyri 2013 leggur upp til 5 mió. kr. til niðurgjalding av skuld. Við meirinntøkuni er ynskiligt, at vit kundu goldið heldur meir niður av skuldini, enn fíggjarætla-nin leggur upp til.

Signhild V. Johannesen, forkvinna í mentanarnevn-dini og býráðslimur hjá Javnaðarflokkinum.

VALLYF TIR Í E YGS JÓN -annar partur


Ví k ingatof t i r nar í Kv ív í k

Ví k ingatof t i r nar í Leir v í k

Ví k ingatof t i r nar í Kv ív í kVí k ingatof t i r nar í Le i r v í k


Skuldu vit gera nakað við spurningin, so var eitt at gera, at fara ein túr til Le-irvíkar. Har fingu vit sjón fyri søgn. Tá Norðlýsið vitjaðið víkingatoftirnar, vóru fólk frá Eysturkom-munu og slógu kring toftir-nar.

Menn inni ímillum grót-lagingarnar var lítið hug-aligt at síggja, gras og og annar vøkstur hevði nærum hug at krógva trappur og toftir og sjálv grótlagingin sá eisini út til at hava brúk fyri eini hjálpandi hond.

”Eg haldi, at fólk í Le-irvík áttu at fari ein túr til Kvívíkar at hugt eftir, hvus-su snøggar og vælhildnar toftirnar har eru afturímóti

teimum í Leirvík”, segði kvinnan, ið ringdi til ok-kara.

Vit vendu okkum til Jens Christian Vang, mynda-mann í Kvíkvík, at útvega okkum nakrar myndir av toftunum í Kvívík. Í sam-band við greinina her, pren-ta við myndir úr Leirvík og úr Kvívík.

Av Føroya Fornminna-savni var ikki nógv at hein-ta. Har var fyrst og fremst áhugi í at fáa at vita hvør kvinnan var, ið hevði vent sær til okkara, og í øðrum lagi var spurt, hví hon ikki vendið sær til rætta stað, nevniliga Føroya Fornmin-nissavn. Síðani kom ein pástandur um, at alt var í

lagi í Leirvík, sagt var, at sligið var har fleiri ferðir í ár og at Føroya Fornminnasavn hevði havt fólk at hugt eftir toftunum har (?)

Tað er ótrúligt, at ein almennur stovnur skal taka so lítið álvarsamt um eitt mál, sum stovnurin heilt víst hevur misrøkt. Inni í toftunum í Leirvík sær nærmast út, sum um stóra arbeiðið, sum er gjørt har, og sum tað almenna helst hevur goldið nógv fyri, nú ongan góðan eigur. Føro-ya Fornminnasavn stendur uppá at har er alt í lagi, vit lata myndir og skjøl tala fyri seg.

”Sligið er fleiri ferðir um árið” – Jú, men trupulleikin er bara, at í sjálvum toftu-num skal einki vera at sláa yvirhøvur. Um tú fert til Kvívíkar at hyggja at toft-unum har, so hevur tú næ-stan hug at lat teg úr skó-num áðrenn tú fert innar, so snøgt, sum har er.

Á heimasíðuni hjá Føroya

Fornminnasavni eru nógvir superlativir um hvussu væl eigur at farast um fornmin-ni, og um hvørja ábyrgd hvør hevur. Eisini er ein sáttmáli ímillum Føroya Fornminnissavn og táve-randi Leirvíkar Kommunu um hvussu víkingatoftirnar skulu haldast. Í telefonsam-røðuni sum Norðlýsið hevði

við Føroya Fornminnasavn varð sagt, at savnið eisini hevði toftirnar í Kvíkvík í sínum regi. Ikki kann sigst annað enn at munur er á røktini.

VÍKING ATOF TIRNAR Í LEIRVÍK :

So hørð vóru orðini frá kvinnu, við áhuga fyri fornminnum, ið vendið sær til Norðlýsið við ábreiðslu um handfaringina av víkinga-toftunum í Leirvík.

Sáttmálin sum nevndur er í greinini

”Hatta líkist ongum, sum har sær út”VÍKING ATOF TIRNAR Í LEIRVÍK :

Ví k ingatof t i r nar í Le i r v í k

Ví k ingatof t i r nar í Le i r v í k


ÍSLE

NSK

A S

IA.IS

VO

R 6

1101

10/

12

Veitst tú, hvat tú eigur?

Trygd hugsar um teg

Sum árini ganga, skapa vit eitt virðismikið heim kring lív okkara. Vit hugsa kanska ikki altíð um, hvussu nógv vit eiga, og hvussu nógv tað er vert. Ikki fyrr enn okkurt hendir.

Veitst tú, hvussu stór virðir eru í tínum heimi?

Set teg í samband við Trygd og hoyr, hvussu tú kanst tryggja tíni virðir best. Vitja www.trygd.fo ella ring 358 100. Vit vegleiða fegin.


Í Timburhandlinum á Kambsdali finnur tú alt tær tørvar til bygging, urtagarð, ítriv, hús og heim.

Starvsfólkið í Timburhandlinum á Kambsdali eru klár at veita tær ráð og vegleiðing.

Góð tænasta er okkara aðalmál.

Set teg í bilin og koyr teir 11 minuttirnar frá tunnilsmunnanum í Klaksvík og innar á Kambsdalar.Um 11 minuttir eru ov nógv, so tak telefonina og ger tínar bíleggingar tann vegin.

Bilar okkara eru í Klaksvík 2 ferðir um dagin.

So tað tú bíleggur fyrrapart veita vit seinnapart sama dag - ella tú bíleggur seinnapart og fær vøruna longu fyrrapartin dagin eftir.

Skalt tú hava bestu byrjanina - so royn okkum!

Bert 11 minuttirtil eina góða byrjan

”vIT GLEÐA OKKUM AT

SÍGGJA TEG Á KAMbSdALI.”

Gunnleif Berjasteindeildarleiðari

Jann Martin MortensenSølumaður

tel 44 44 41 · fax 44 48 41 · [email protected] · www.2x3.fo ·

Vit koyra til Klaksvíkar 2 ferðir um dagin!

Kambsdalur.indd 4 01-10-2013 18:05:27


Smærru sjúkrahúsini umboða einans 10% av samlaðu útreiðslunum hjá HeilsuverkinumHóast tað gerst alt meira vanligt at hoyra politika-rar í miðøkinum tosað um at fremja rationaliseringar av Heilsuverkinum við at niðurleggja Klaksvíkar Sjúkrahús, so er veruleikin tann at smærru sjúkrahú-sini í dag einans eru ein sera lítil partur av samlaðu útreiðslunum hjá Føroyska Heilsuverkinum og tí hava smærru sjúkrahúsini sera lítlan týdning fyri samlaðu útreiðslurnar hjá heilsuver-kinum – men hava hinve-gin eina sera stóra ávirkan á trivnaðin og tryggleikan hjá borgarum úti um landið.

Hyggja vit í feska fíg-gjarlógaruppskotið sum landsstýrismaðurin í fíg-gjarmálum legði fyri løgt-ingið í vikuni so er sera tru-pult at fáa eygað á hví ávísir politikarar í miðøkinum og onkur einstakur úr eys-turoynni ferð eftir ferð vilja hava landskassan at skerja

útreiðslurnar til smærru sjúkrahúsini.

Úr Fíggjarlógaruppskoti-num 2014Samlaðu netto útreiðslur-nar hjá Landskassanum til Heilsumál í fíggjarlóga-ruppskotinum fyri 2014 eru

settar til 939,2 mió. Kr.Millum størstu útreiðslu

postarnar eru (rakstrarját-tan):

Landssjúkrahúsið 393,9 mió. (42%)

Serviðgerð uttanlands 143,2 mió. (15%)

Klaksvíkar Sjúkrahús 63

mió. (6,7%)Suðuroyar Sjúkrahús

53,3 mió. (4%)

Sambært fíggjarlógarup-pskotinum fyri 2014 far Klaksvíkar Sjúkrahús ein hækking í rakstrarjáttan sum svarar til lønarvøks-

turin.14 ár uttan nevniverdugar

íløgur á smærri sjúkrahúsu-num

Á Fíggjarlógini seinastu 14 árini til og við fíggjarló-garuppskotinum fyri 2014 hevur landskassin brúkt tilsamans 780,7 mió. kr. til

íløgur í tey trý sjúkrahúsi-ni.

Av hesum eru 96% brúktar á Landssjúkrahú-sinum, 2,7% á Klaksvíkar Sjúkrahúsið og 0,7 % á Suðuroyar Sjúkrahúsið.


Jákup Ósá

25. umfar í Effodeildini er á skránni í vikuskifti-num, áðrenn ein landsliðs-steðgur kemur. FM stríðið sær út til at vera avgjørt, har HB longu sunnudagin kann tryggja sær tað við at fáa stig í Fuglafirði. Tískil verður størsti spenningurin seinastu umførini um, hvør skal hava Europa League plássini og hvat lið fylgir 07Vestur niður í 1.deild.

07Vestur-NSÍ07Vestur er farið í 1.deild og seinast fekk liðið ein ordans lúsing í Gundada-li móti HB. So nógv tapa teir ikki hesaferð, men NSÍ maskinan er farin at koyra nú og runavíkingar ætla

sær eitt Europa League pláss. Jens Joensen hevur leikbann, men NSÍ eigur at fáa øll 3 stigini við sær úr Sørvági. Tipping: 2

EB/Streymur-VíkingurEB/Streymur kann her hev-na tapið í steypafinaluni og samstundis vinna týðandi stig í harða stríðnum um Europa League plássini. Víkingur vann seinast á ÍF í granna uppgerðini, men tað var helst eisini týdningar-miklasti dysturin, sum teir høvdu eftir. Tí Europa Le-ague plássið er heima og bronsan er helst ov langt burtur til at náa, har 5 stig skulu vinnast inn uppá 3 umfør. Tí fer EB/Streymur helst avstað við sigrinum her. Tipping: 1

ÍF-HBÍ longri tíð hava tey flestu hugt eftir hesum dysti-num sum møguliga tann, har rættiligur spenningur kundi koma í toppin í Ef-fodeildini. Men soleiðis bleiv ikki, tí ÍF hevur mist ov nógv seinastu vikurnar, har HB annars hevur givið møguleikan til at minka um munin. Bartal Eliasen er ikki tøkir hjá ÍF, meðan HB við javnleiki tryggjar sær FM heitið. Tískil verður dysturin helst merktur av, at HB kann vinna FM, meðan ÍF uttan iva vil umganga at síggja HB blíva meistari í júst Fuglafirði, har HB an-nars vanliga hevur tað tru-pult. Tað at Bartal manglar og at HB kann vinna FM

ger, at vit tippa ein útisigur. Hetta er tó helst truplasti dysturin at tippa hetta um-farið Tipping: 2

B36-TBB36 er uttan Róald Jacob-sen, meðan TB manglar Ndende Adama Gueye og Martin Tausen. Tað fer helst at merkjast betri hjá TB, har serliga Ndende he-vur avgerandi leiklut. B36 liggur í løtuni ikki til at fáa Europa League pláss og má vinna dystin fyri at halda lív í teimum vónunum. TB hevur ikki minni at spæla fyri, tí teir liggja framvegis undir niðurflytingar striku-ni, hóast javnir við KÍ í sti-gum nú. Undan dystinum kennir TB úrslitið hjá KÍ. Tí verður hetta ein dystur,

har TB í øllum førum fer at spæla av lívsins kreft-um og eisini vitandi um, at teir fyrr í ár fingu javnleik í Gundadali móti júst B36. Vit tippa tó, at B36 fer avs-tað við sigrinum á heimav-ølli. Tipping: 1

AB-KÍAB hevur 7 sigrar á rað á heimavølli, so talan er um eitt lið, sum stórtrívist á Argjum. Liðið hevur bjar-gað sær plássið í deildini og møguliga viðvirkaði tað til, at teir seinast taptu við Stórá móti TB. Vinstri bak-kurin og U21 landsliðslei-karin Beinir Ellefsen hevur leikbann hjá heimaliðinum, meðan báðir teir á sentrala KÍ miðvøllinum seinastu tveir dystirnar – Atli Da-

nielsen og Henry Heinesen – eisini hava leikbann. Tí skal KÍ til at finna nýggja samanseting, men til júst tey plássini eru fleiri møgu-leikar. Hinvegin eru Álvur Christiansen og Jóhan Ja-cobsen tøkir aftur eftir leik-bann. KÍ vann fyrra dystin á Argjum í ár, men síðani tá er nógv vatn runnið í ánni. Tí vildi tað verið løgið, um KÍ bleiv liðið, sum steðgaði sigursrøðini hjá AB á Ar-gjum. Tipping: 1

TIPPING: B otnlið ini t ruplar dys t ir

Bæði KÍ og TB hava á pappírinum truplar útidystir komandi umfar.


Pól á Kletti

Átjanhundrað og sjeytitvey verður roknað sum árið, tá føroyskur skipsfiskiskapur við aðrar strendur enn ok-kara rættiliga byrjað. Het-ta árið fór havnarmaðurin Niclas Haraldsen við lang-bummara sínum »Fox« til Íslands at fiska. Og hereftir var veiðihátturin yvirhøvur tann, at skipini løgdu seg fyri akkeri inni á firðunum, meðan róð varð út í opnum bátum frá teimum.

Um sama mundið, ið henda nýggja veiði byrjaði,

tók seg upp onnur veiði, nevniliga útróður frá lan-di í Íslandi – hesir útróðr-armenn fóru »til lands«, varð sagt. Hesin útróður vant nógv upp á seg, og so seint sum fram undir fyrra heimsbardaga vóru nógvir menn í hesi vinnu.

18. mai 1878 skrivar Dimmalætting, at føroy-ingar seinastu árini hava »taget livligt Del i Fiskeriet paa Island.« At hetta ikki vóru menn, ið róðu út frá skipum, men høvdu støðir á landi, skilst av tí, sum blaðið í somu grein nevnir

um, at tað er so trupult hjá føroyingum at sleppa til Íslands, tí ferðasambandið millum Føroyar og Ísland er so vánaligt.

At føroyingar eru farnir til lands um miðjuna av 1870-árunum skilst av ei-nari grein, sum Óli Hansen í Leirvík skrivar í Dim-malætting 13. januar 1886. Hann var millum teir fyrstu føroyingar, sum fóru at róg-va út í Íslandi; var á Seyðis-firði í 1877. Og 3. september 1879 sigur Dimmalætting seg hava frætt frá átta mon-num úr Suðuroy, sum mið-

skeiðis í mai vóru farnir til Íslands at rógva út, at teir høvdu fiskað fyri 4000 kr. At teir ikki hava verið teir einastu hetta árið, fáa vit at vita í Dimmalætting 27. september 1879, har upplýst verður, at føroyingar, sum hava róð út í Íslandi, eru komnir heim við postski-pinum »Dianu«. Tveir eru eftir í Íslandi og ætla sær at verða verandi um vetu-rin. – Vit fáa at vita, at bæði suðuroyingar, strandingar og leirvíkingar hava verið í Íslandi og róð út.

Um 1880 var talið á før-

oyskum útróðrarmonnum í Íslandi um hundrað. Til Íslands varð farið við post-skipum ella fiskiskipum. Róð varð út um summarið – einar 2-3 mánaðir. He-sin útróður tók dik á seg í 1880-árunum, tá stígur kom í skipsfiskiskapin og úrtøkuna av útróðri-num í Føroyum. Seinast í 1880-árunum vóru meira enn 150 bátar við føroy-ingum til lands í Íslandi, so hetta hevur verið stór før-oysk fyritøka har. Summi ár vóru einir 300 útróðrar-menn í Íslandi, onnur ár up-

paftur fleiri – ja, heilt upp í 6-700 mans.

Føroysk útróðrarpláss vóru á flestu firðum á Eys-turlandinum og nøkur á Norðlandinum. Hesi vóru á Seyðisfirði, Vatnafirði, Skála, Norðfirði, Vopna-firði, Fáskrúðsfirði, Vattar-nesi, Bakkafirði og Grim-sey, fyri at nevna nøkur.

Summir útróðrarmenn bygdu sær sjálvir hús at hal-da til í, men tað vanliga var, at teir leigaðu sær hús. Sátt-máli varð tá gjørdur við on-kran íslending, sum vanliga var tann, at íslendingurin

»LUKK A SO FAT TI TE Y FINGR A BEIN,SO VÆL KUNDU SKIPINUM ST Ý R A«Seinast í nítjandu øld fóru føroyingar at rógva út í Íslandi. Bátaløgini fingu sær støðir á ymsum firðum í vertíðini um summarið – »til lands« varð hesin útróður nevndur og var mest á Eysturlandinum. Til-tikin er heimferðin hjá hesum útróðrarmonnum av Seyðisfirði við norska farmaskipinum »Vaagen« á heysti 1888, tá teir í illveðri mundu gingið burtur á Skarðsvík í Fugloy. Jóan Jákup Joensen í Tøðuni í Gásadali hevði ein kálv við sær heim at seta við. Hann var farin at hyggja eftir kálvinum, tá hann varnaðist, at skipið var komið í brim undir landi. Tað eydnaðist í síðstu løtu at fáa vent skipinum útfrá-aftur. Kvívíkingurin Jóan Petur Gregoriussen yrkti seinni kendu vísuna »Vaagen« um henda tilburð fyri 125 árum síðan.

Farmaskipið »Vaagen«. Norðmaðurin Otto Wathne, ið var útgerðarmaður á Seyðisfirði, átti skipið, ið sigldi millum Ísland, Føroyar og Noreg. He-

imstaðurin var Stavanger. Náttina til 4. oktober 1888 var »Vaagen« á heimferð úr Íslandi við føroyskum útróðrarmonnum og fiskafólki í

høgættaródn so nær landi undir Fugloynni, at vandi var fyri, at skipið fór á land. Vildi illa til, hevði hetta gjørst størsta ólukka í Føroya søgu, tí umframt manningina vóru um hálvtannaðhundrað fólk við skipinum

Mynd: Norðstreymoyar Dansifelag


fekk tíggjund av veiðini. Við húsinum fylgdi rættu-rin at nýta støð og lendi og rætt til at veiða krækling.

Veiðin varð viðhvørt seld sum ráfiskur, men tað vanliga var at selja hana sum saltfisk. Oftast keypti handil á staðnum veiðuna, men tað hendi seg eisini, at útróðrarmenninir sjálvir turkaðu. Klippfiskin keyp-tu íslendskir handilsmenn, men stundum fóru føroysk skip til Íslands og keyptu fisk frá føroysku útróðrar-monnunum har.

Úrtøkan av hesi veiði var

misjøvn, men hjá monnum, ið illa fingu verið burtur alla skipsveiðitíðina, lá hon væl fyri. Fiskað varð bæði við línu og við snøri, alt ef-tir sum best lá fyri.

Hildið varð á við hesi vinnugrein til fram móti fyrra heimsbardaga. Men eftir heimsbardagan vóru framvegis nakrir útróðrar-menn, ið leitaðu til Íslands, og í 1920- og 1930-árunum datt hesin vinnuvegur so við og við mest sum heilt burtur.

Útróðrarmenn leitaðu hereftir longri vestur, til

Grønlands og tóku land har.

Løgdu nógv fyriÍ sambandi við, at tað fríg-gjadagin 4. oktober eru liðin 125 ár síðan føroyskir útróðrarmenn á veg heim av Seyðisfirði við norska farmaskipinum »Vaagen« mundu gingið burtur á Skarðsvík í Fugloy í ódnar-veðri, skulu vit í dag á ser-stakan hátt lýsa henda ve-iðihátt føroyinga í Íslandi.

Sjálv ferðin yvir og hei-maftur úr Íslandi við post-skipi var stór útreiðsla sum tíðirnar vóru fyri 125 árum

síðan og seinni. Konufólk fóru eisini til lands saman við monnunum at røkja tað húsliga; men einamest fyri at tilvirka veiðuna, soleiðis sum havnarkonan Inga í Króki hevur greitt Sigurði Joensen frá í samrøðu í blaðnum Búgvanum nr. 2, 16. januar 1945. (Búg-vin var blað, sum útisetar í Keypmannahavn góvu út undir seinna heimsbarda-ga.)

Og her kundi vera nógv at gera hjá konufólkunum, tá ið veiðan skuldi turkast og seljast sum klippfiskur.

Meira fekst burturúr, um menn til lands seldu veiðu-na sum klippfisk.

Í vísuni um »Vaagen« gevur yrkjarin Jóan Petur Gregoriussen eina góða lý-sing av støðuni umborð á farmaskipi við kvinnum og monnum, sum høvdu verið til lands:

»Dreingir og gentur í hun-draðtalita ferðina skuldu gera,alt bleiv puttað í lastina niður,so trongligt mundi har vera.«

Og seinni í vísuni:

»Skipið, tað var so pakkað við fólk,eg ógvist yvir tað enn,og har lá hvørt um annað vavt,bæði posar, kistur og menn.«

At føroyingar ikki altíð vóru so væl nøgdir við slíkar umstøður er ein frá-søgn um menn, sum ætlaðu at rógva og sigla úr Føroy-um yvir á Eysturlandið við áttamannafari, dømi um.

Føroyskir útróðrarmenn á heimveg úr Íslandi við postskipi. Seinast í 1880-árunum vóru meira enn 150 bátar við føroyingum til lands í Íslandi, so hetta hevur verið stór føroysk fyritøka har. Summi ár vóru einir 300 útróðrarmenn í Íslandi, onnur ár uppaftur fleiri – ja, heilt upp í 6-700 mans Mynd: Dansk Folkemindesamling

Føroysk útróðrarpláss vóru á flestu firðum á Eysturlandinum. Vattarnes var eitt te-irra (myndin). Summir útróðrarmenn bygdu sær sjálvir hús at halda til í, men

tað vanliga var, at teir leigaðu sær hús. Sáttmáli varð tá gjørdur við onkran ís-lending, sum vanliga var tann, at íslendingurin fekk tíggjund av veiðini. Við hú-

sinum fylgdi rætturin at nýta støð og lendi og rætt til at veiða kræklingMynd: Sveinn tórmannsson

Seyðisfjørður fyri aldaskifti 1900. Ein megin handils- og útgerðarhavn á Eysturlandinum. Føroyskir útróðrarmenn til lands seldu veiðuna bæði sum ráfisk og sum saltfisk, mest hetta seinna. Oftast keypti handil á staðnum veiðuna, men tað hendi seg eisini, at útróðrarmenni-nir sjálvir turkaðu. Klippfiskin keyptu íslendskir handilsmenn, men stundum fóru føroysk skip til Íslands og keyptu fisk frá føroysku útróðrarmonnunum har

Mynd: Frederick W. W. Howell, Cornell University Library

»… tá ið vit komu á Dalatanga, stóð havið í andarisi,« yrkir Jóan Petur uppi í Trøð um tiltiknu heimferðina við »Vaagen« á heysti 1888. – Henda dagin andar kyrra við Dalatanga og kvirra yvir Dalafjøll. Vit síggja Akurfell, Flatafell og niðast Dalatanga

Mynd: Árni Tryggvason

Jóan Jákup Joensen í Tøðuni, Gásadali hevði við sær umborð á »Vaagen« ein kálv úr Seyðisfirði. Einaferð, hann fór at hyggja til kálvin, varnaðist hann, at teir í stormi og kavaroki vóru komnir í brim, tætt undir landi. Hann varskógvaði alt fyri eitt og róp kom í. Í síðstu løtu eydnaðist at venda skipinum út frá landi. »Vaagen« var tá komin inn í Skarðsvík í FugloyMynd: Miðvágs Fornminnisfelag


Frásøgnina hevur Robert Joensen fest á blað og latið prentað í Sjómanninum nr. 3, 1971, »Nøkur orð um at vera til lands«:

»Johannes Poulsen var borin í heim í Mikladali í 1856. Um 1890 búsettist hann í Klaksvík. Um hetta mundið verða hann og 7 aðrir menn, sum fyrr høv-du verið til lands, samdir um at fara yvir á Eystur-landið við áttamannafari. Teir útvegaðu sær góðan bát, og seint á vári høvdu teir alt greitt og í góðum standi. Alt, sum til bátin hoyrdi, vatnkaggar, mat til eina viku – mest drýl, sker-pikjøt, spik og turran fisk. Álmanakka, ur og kumpass høvdu teir útvegað sær. Segl og røðir í besta stan-di. Teir vóru væl klæddir, og roðklæði høvdu teir. Og kjølfesti var til reiðar at ski-pa inn.

Tá ið stundin nærkaðist, at teir skuldu fara, fóru summir av bátsskipanini at bera seg undan at sigla og

rógva við áttamannafari til Íslands, tí konur teirra syn-jaðu teimum at fara slíka ferð. At enda vóru teir bert tveir eftir av bátsskipanini, sum fúsir vóru til ferðar, tí konur teirra løgdu seg ikki út í hetta. Og annar teirra var Johannes Poulsen úr Mikladali. Ferðin datt niðurfyri, og fóru teir við farmaskipi yvir á Eystur-landið hetta árið. Johannes Poulsen var skilamaður og tiltikin í báti, eisini av treystastu monnum at róg-va – tiltikin røðari, sum tey søgdu. Um hesa ætlan, at fara til Íslands við átta-mannafari, helt hann einki vera at tala um. Hann metti tað onga vandaferð tíðliga á sumri. – Johannes Poulsen andaðist í 1937.«

Maður úr Norðragøtu, borin í heim í 1853, var til lands í Íslandi tiltikið ísár í 1890’unum. Nógvir útróðr-armenn hetta árið fingu onga úrtøku, tí teir fingu ikki flotað bát fyri ísi. Og mangir royndu at sleppa

sær heimaftur sum skjótast. Hesin sami gøtumaður var til lands á Vopnafirði, og fyri at sleppa heim við far-maskipi, fór hann til gongu til Seyðisfjarðar. Teinurin, hann gekk, man vera einar 100 km ella meira.

Stutt fyri fyrra heimsbar-daga vóru fleiri føroyingar til lands á Grímsey við mo-tordeksbáti. Báturin var um seks tons til støddar; vest-menningar áttu og man-naðu hann.

Georg Johansen (1875-1968) í Vík átti 6.65 tons stóra deksbátin »Arken« og róði út við honum í Íslandi. Hann var ikki skiparalæ-rdur, men fylgdist millum londini við øðrum motor-bátum, sum høvdu navi-gatørar umborð.

Seinasta árið, Georg róði út í Íslandi, var í Gunnolf-svík í Finnafirði í 1915. Av bestu svimjarum var hann. Einaferð í hálvum ruskveðri í Íslandi sló ein maður út av »Ørkini« á veg til lands. Georg lá og svav

á bonkinum í lugarinum í oljuklæðum og stivlum. Hann vaknaði av rópi og óljóði á dekkinum, leyp upp í kappan og sá mann flóta aftan fyri bátin. Uttan at hugsa seg um, leyp hann út í oljuklæðum og stivlum. Hann kom til mannin, sum ikki dugdi at svimja og fekk hildið honum uppi, men maðurin krøkti seg so fast í hann, at báðir mundu farið. Georg fekk gjørt seg leysan, og tá báturin hevði vent, kom hann fram mil-lum báðar, og teir vórðu bjargaðir hvør í sínum borði.

Tað var ikki ofta, Georg Johansen, ið ættaður var úr húsunum Uppi í Geil í Hvalvík, tók hesa hending upp á tunguna. Hann mundi helst halda, at hetta var ein ov lítið umhugsað gerð av sær og ikki nakað roysnis-bragd; men óvist er, um teir høvdu fingið mannin aftur, hevði Georg ikki lopið eftir honum og fingið hildið ho-num uppi.

Tær fáu ferðirnar, Georg segði frá hesum tilburði, tók hann altíð til, hvussu væl menninir, sum vóru umborð á motorbátinum, høvdu dugað at bera seg at við at fáa báðar aftur í somu atløgu.

Ein minnilig ferðSámal Johansen (1899-1991), lærari, ættaður úr Vík og sonur Georg Jo-hansen, hevur so frágera hegnisliga greitt frá útróðri føroyinga til lands í Íslandi, bæði í útvarpinum og í bók sínari »Til lands«, sum kom út í 1980. Sjálvur var Sámal sum ungur til lands.

Tað ber væl til at ímyn-da sær, hvussu buldraligar hesar ferðir kundu vera hjá føroyingum yvir á Eystur-landið um várið og heimaf-tur um heystið, kom óveður á við lítlum flutningsskipi á víðum havi við stórthun-drað til hálvtannaðhundrað fólkum innanborða. Og ein ferð gjørdist minnilig.

Náttina til 4. oktober 1888

var »Vaagen« á heimferð úr Íslandi við føroyskum ver-kafólki í høgættaródn so nær landi undir Fugloynni, at vandi var fyri, at skipið fór á land. Vildi illa til, hevði hetta gjørst størsta vanlukka í Føroya søgu, tí umframt manningina vóru um hálvtannaðhundrað fólk við skipinum.

Í Dimmalætting 13. oktober 1888 er hesin tíðindastubbi at lesa um hendingina:

»En farefuld Rejse havde de Islandsfarere, der kom hjem med Dampskibet ‘Vaagen’. Efter 3 Dagers Rejse i mere eller mindre orkanagtigt Vejr kom Ski-bet Natten mellem Torsdag og Fredag i Snefog ind i Brændingen ved Skarðsvig paa Nordsiden af Fuglø. Mandskabet og Passagerne bleve kaldet op paa Dæk-ket, og Kaptajnen bad dem befale sig Gud i Vold, da der ikke syntes Udsigt til Redning. Ved Hjælp af det eneste tilbageværende Sejl

Maðurin, ið yrkti vísuna um »Vaagen«, Jóan Petur Gregoriussen var føddur í Kvívík í 1845 og andaðist har í 1901. Hann verður vanliga nevndur Jóan Petur uppi í Trøð. Jóan Petur var sera virkin í tjóðska-parrørsluni, ið tók seg upp í Føroyum í 1890-árunum, og yrkti mangan til fólkafundir, sum tá vóru hildnir víða um í landinum.Faðir hansara, Grækaris, var men-taður maður og gjørdist vinmaður V. U. Hammershaimbs prest, tá hesin kom til Kvívíkar í 1855. Jóan Petur var ofta við pápanum inni á gólvinum á Kirkjuteigi, og her fekk hann bøkur til láns. Óføra næmur var hann og ei-sini alt frá barnsbeini hegnismaður. Mannkomin fór hann til skips undir Íslandi og var burtur um várarnar og

heystarnar nøkur ár. Eitt sindur av jørð átti hann, og umframt at røkja hana fekst hann við at smíða.Ein hending, Jóan Peturi var fyri í Íslandi, fór ongantíð frá honum. Manningin á skipi hansara hevði ein dagin, teir lógu inni, leitað sær í kir-kju á Bessastøðum, og har hoyrdu teir íslendskan prest prædika á ís-lendskum máli. Hetta fekk Jóan Pe-tur at hugsa um standin í føroyskum kirkjulívi, har allir prestar – sjálvt teir føroysku – prædikaðu á donskum. Frá hesum degi var tjóðskaparansur hansara av álvara vaktur, og tá Fø-ringafelag í 1889 var stovnað, átti tað valla trúgvari viðhaldsmann enn Jóan Petur uppi í Trøð.Millum kendastu fosturlandssan-gir Jóan Peturs eru: »Við Kaspiska

havið«, yrktur til fyrsta fólkafund, hildin varð í Føroyum, 2. hvítusunnu-dag 1894 á Traðahamri á Sandi, og »Til fólkafundirnar í Føroyum« (So harður er streymur í Føroyafirði), yrk-tur til fólkafund í Nólsoy jóansøkuaf-tan 1895. Av vísum og kvæðum nevna vit »Gentukæti« (Her nógv er at gera), »Vaagen«, brúðarvísuna: »Várhar-ra hann segði, tað er ikki gott« og »Tróndur og Sigmundur á Havnar-tingi«. Seinastu árini var J. P. Gregoriussen boygdur av sjúku, og hann andaðist longu í 1901, 56 ára gamal. Tað me-sta, hann yrkti, er savnað í bókini »Yrkingar«, ið Felagið Varðin gav út í 1928.

Skarðsvík í Fugloy. Fyri 125 árum síðan var tætt við, at henda náttúrufagra víkin gjørdist pallur fyri størsta sorgarleiki í føroyskari vinnusøgu

Mynd: JohannaH

Jógvan Johannesen – Birtu-Jógvan í Miðvági – var nítjan ára gamal við »Vaagen« ódnarferðina úr Íslan-di. Hann hevur greitt frá henni í Útvarpi Føroya. »Vit fingu á tað einasta seglið, ið eftir var, og skipið lá upp

fyri bergið, og skiparin rendi skipið til havs. Næsta landið, vit hómaðu aftur, var Svínoyggin. Vit komu tó

í øllum góðum inn á Klaksvíkina,« segði hann m.a. og legði dent á, at »Vaagen« var eitt ógvuliga sjógott skip

Mynd: Miðvágs Fornminnisfelag

Yrkjarin Jóan Petur uppi í Trøð

Jóan Petur Gregoriussen (1845-1901). Umframt fos-turlandsyrkingar yrkti hann kvæði og vísur. Vísuna um »Vaagen« læt hann prenta í Føringatíðindum í januar 1894. Tað mesta, hann yrkti, er savnað í bókini »Yr-kingar«, ið Felagið Varðin gav út í 1928 Mynd: Dansk Folkemindesamling


Maðurin, ið átti farmaskipið »Vaagen«, var norðmaðurin Otto Wathne, ið var setstur sum stórkeypmaður í Seyðisfirði. Hann var borin í heim í Mandal í Nore-gi 14. august 1843. Í ævisøgu hansara í bókaverkinum »Aldamótamenn« ef-tir Jónas Jónasson, givin út á Akureyri 1959-62, verður sagt:

Summarið 1862 kom til Eystfjarða úr Noregi skúta fermd við timbri. Lærdur skipari førdi skipið, men hann, ið farmin átti, var 19 ára gamal unglingi, nevndur Otto Wathne.Hann sigldi bygd úr bygd til allur viðurin var seldur.Næstu ferð, Otto Wathne kom til Íslands, var í 1869; tá var tað við tí í hyggju at

reka sildaveiði; tvey skip hevði hann við sær. Sjálvt um sildin sveik tað summarið, so var toskaveiðan so fræg, at úrslitið var toluligt; men í ódnarstormi um heystið misti hann annað skipið.Hvussu var og ikki, so gavst Otto Wath-ne og fór til Onglands, tók stýrimans- og skiparaprógv og sigldi í fleiri ár við en-skum og norskum skipum á øllum heim-sins høvum, sum tikið verður til.Inn í millum vitjaði hann heim til Noregs, og tá hann einaferð frættir, at íslendsku firðirnir – og serstakliga teir á Eysturlan-dinum – standa fullir við sild á hvørjum sumri, ger hann í 1879 av at seta seg niður á Seyðisfirði. Her átti hann øki á Búðaroyri, sum hann hevði keypt í 1869. Hann giftist íslendskari kvinnu, Guðrún

Jónsdóttir, og gjørdist í íslendskari vin-nusøgu mikil slóðbrótari og framburðs-maður.Ikki var hann meira enn um fimmti ára al-dur, tá hjartanum fór at bila; hann hevði sum vinnulívsmaður ovbyrjað seg. Eftir læknaráðum fór hann tí kaldastu vetr-armánaðirnar suðureftir í nøkur ár. Í de-sember 1898, tá ið hann og konan fóru slíka ferð við »Vaagen«, gjørdist hann illa sjúkur umborð, tá ið skipið nærkaðist Føroyum. Stutt eftir doyði hann (15. de-sember).Kona hansara gjørdi av at fara inn í Før-oyum og her møta øðrum Wathne-skipi, sum var á veg úr Danmark til Eysturlan-dið. Henda hending er umrødd í Fø-ringatíðindum.

Líkið varð flutt til nýggja heimland Otto Wathnes, og tá ið skipið kom til Seyðis-fjarðar, var býurin nívdur av sorg yvir missin av mesta framburðsmanni og størsta slóðbrótara, ið starvast hevði á Eysturlandinum. So sigur íslendska ævi-søgan.Føroyingar, sum vóru til lands í Íslandi, høvdu samband við Wathne-fyritøkur-nar, og føroyskar fiskagentur arbeiddu har.Børn átti Otto Wathne eingi, men hann og konan tóku trý børn til fosturs og greiddu við næstakærleika og fram-skygni gøtuna bæði hjá hesum børnum og tilkomnum og gomlum til eina tryg-gja tilveru.

Otto Wathne stórkeypmaður á Seyðisfirði

– de andre vare Dagen i Forvejen blæste i Stumper og Stykker – i Forening med Maskinens fulde Kraft lykkedes det at komme klar af Landet, hvor de taarn-høje Bølger kastede deres skummende Kamme over hundrede Fod op ad den stejle Klippekyst. – Næste Morgen kom Skibet i god Behold til Klaksvig.«

Ein av útróðrarmonnu-num, Jógvan Johannesen (1869-1958) í Miðvági – Birtu-Jógvan nevndur – he-vur í Útvarpi Føroya (brot seinni prentað í Føroya Sig-lingarsøgu VI & VII) greitt soleiðis frá ferðini:

»‘Vaagen’ var sum ein stór slupp og hevði maskinu og segl eisini. Norðmaðurin Otto Wathne, ið búði á Seyðisfirði, átti skipið, ið sigldi millum Ísland, Føro-yar og Noreg. Heimstaðurin var Stavanger. Vit fingu ill-veður við tað sama, vit fóru úr Íslandi, og skiparin helt til havs við skipinum. La-stirnar vórðu tilskalkaðar, og vit vestanmenn vórðu koyrdir í ta aftaru lastina, men seinni í kahúttina. Ski-parin fór í maskinrúmið at vera. Veðrið var so ringt, at aldurnar vóru sum fjøll at síggja uppímóti. Men ‘Vaagen’ var eitt ógviliga gott sjóskip. Jóan Jakku í Gásadali, ið seinni var bón-di í Tøðuni, hevði ein kálv standandi har frammi í gongini. Hann fór at hyggja

eftir kálvinum, tað var um kl. 11 á kvøldi, kavarok var og ódnarveður, og komin upp sá hann, at vit vóru tætt undir einum forbergi, har brimið var øgiligt. Hann varskógvaði við tað sama, og róp kom í. Vit fingu á tað einasta seglið, ið eftir var, og skipið lá upp fyri bergið, og skiparin rendi skipið til havs. Næsta lan-dið, vit hómaðu aftur, var Svínoyggin. Vit komu tó í øllum góðum inn á Klaks-víkina.«

Gitnast er ferðin tó vorðin av teirri vísu, sum kvívíkingurin I. P. Grego-riussen, Jóan Petur uppi í Trøð (1845-1901), yrkti um hana við lagnum til vísuna »Ebbe Skammel-søn«. Vísan er prentað í Føringatíðindum nr. 4, 15. februar 1894.

Í kvæðasending í Útvarpi Føroya í 1990-árunum um-røddi Árni Dahl vísuna um »Vaagen« og bakstøði hen-nara. Frásøgnina læt hann seinni prenta í fyrsta bindi av bókarøðini »Søga og stev«, givin út á forlagnum Fannir í 1996.

»Vaagen« er 25 ørin-di. Hóast Jóan Petur ikki sjálvur var við á ferðini (hann hevði hoyrt bygdar-menn sínar siga frá henni), so letur hann ein fyrsta-persón siga frá:

1. Eg fór mær til Íslands í

fjør – tað hevði eg ætlað so leingi –at vinna mær pening og síggja meg umsum aðrir dugandi dreingir

Men fram rann »Vaagen« yvir hav,so mangan vin førdi.

Greitt verður frá fráferðini úr Føroyum og ferðini yvir til Íslands. Dreingir og gen-tur í hundraðtali eru við; tey leggja út av Fuglafirði, hal-da norður gjøgnum Djúpini (millum Eysturoy og Kal-soy) og nærkast Seyðisfirði, har tey fara í land.

4. Havið tað var, sum tað var vant,tað var nakað gruggut at sjá,kuldin inn at beini neit,hann norðan úr ísinum lá.

5. Tá ið vit nærkaðust Seyðisfirði,tá var eg í ringum hýri.Ísurin gnaddar í ymsi borð,hann stoytir í stevnið og stýrið.

Jóan Petur ger skjótt av, tá hann kvøður um steðgin í Íslandi. Tað ger hann í bert einum einasta ørindi:

6. Strevaðist eg í Íslandi táog vann, sum eg kundi best,og skuldi eg við »Vaagen« faratil Føroya aftur í heyst.

Og so kemur heimferðin. Stutt verður greitt frá, hvussu nógv fólk er við skipinum, og síðan kemur í fjúrtan ørindum ein lý-sing av sjóferðini, frá tí »vit komu á Dalatanga«, har havið stendur í andarisi, til tann signaði Føroya klettur gevur lívd, sum merkir, at »burtur er allur vandi«.

»Hesi fjúrtan ørindini eru ein máttmikil lýsing av ski-pi og manning, ið taka tøk við tær øgiligu náttúrukr-eftirnar,« sigur Árni Dahl. Her verður í hvørjum ørindi tikið stak væl til orðanna:

17. Hon rann bæði við damp og segl,og tað bæði yvir og undir;hevði tað verið eitt veikari skip,so hevði tað liðað seg sun-dur.

18. Lukka so fatti tey fing-rabein,so væl kundu skipinum stýra;eg vil ei banna tann ódnar-stormá seglini mundi fíra.

19. Har sást ei annað enn brim og berg,har var hvørki lón ella møl;var skútan nærri landi ein favn,so mól alt sundur í mjøl.

Tey bæði seinastu ørindini lýsa signing yvir »Vaagen«

og bera skipinum tøkk fyri, at tað bar øll burtur úr van-da:

24. Signað so veri hvørt viðasprekog so hvør boltur og nagli;góðlukka hendi teg »Vaagen« øllvið tínum togum og takli. 25. Takka vit »Vaagen« tí góða skipi,sum okkum bar millum lan-da;takka vit »Vaagen« tí norsku skútu,sum okkum bar burtur úr vanda.

Hvør átti heiðurin?Ikki øll vóru fegin um vísuna, Jóan Petur uppi í Trøð hevði yrkt. Eitt sindur seinni – í Føringatíðindum 15. mars 1894 – hevur An-drass Samuelsen (ið tá skri-vaði seg AS ella Andrass Sámalsson, men annars er kendur sum formaður Sam-bandsfloksins og Føroya fyrsti løgmaður eftir hei-mastýrislógina 1948) eina mótyrking í átta ørindum.

Andrass Sámalsson hel-dur Jóan Petur uppi í Trøð leggja ov stóran dent á »Vaagen« sum mannaverk – fingrarnir, sum stýrdu skipinum, tey sterku ski-paborð, maskinuna úr sven-skum stáli og tey norsku segl – og hava gloymt vern-darhond Guds í hesari bjar-ging úr vanda á Skarðsvik

fyri júst 125 árum síðan. Hansara mótyrking he-vur eisini lagið til »Ebbe Skammelsøn« við hesum niðurlagi: »Men fram kom ‘Vaagen’ yvir hav, / tí Har-rin tað vildi«.

Upp í svarrímuna hjá Andrassi Sámalssyni hevur Rasmus Effersøe, blaðstjóri á Føringatíðum, skoytt na-krar reglur, har hann m.a. sigur:

»Tað man liggja greitt fyri teimum, sum lesa Fø-ringatíðindi, at bæði fing-rarnir, sum stýrdu skipi-num, og skipið sjálvt við síni svensku maskinu og sínum norsku seglum eru frá honum, sum alt hevur skapt; men harfyri sømir tað seg at geva teimum æru, ið nýta tær gávur og tey ev-nir, sum Harrin hevur givið teimum til at fáa góð verk í lag.«

Og seinni er í Føringatíðin-dum orðaskifti millum An-drass Sámalsson og Jóan Petur uppi í Trøð. Hóast Andrass fekk síðsta orðið á prenti, so átti Jóan Petur í roynd síðsta orðið, tá ið hann tók soleiðis til orða:

»Hvør veit, um eg ikki kann ugga meg við tað, at ríma Andrassar verður gloymd, men ‘Vaagen’ goymd.«

Á Eystfirðum í Íslandi var Otto Wathne fyrstu ferð í 1862 við lítlari skútu, fermd við timbri úr Noregi, sum hann seldi við at sigla bygd úr bygd. Seytjan ár seinni settist hann í

Seyðisfirði (myndin), nú sildaævintýrið rættiliga byrjaði og veitti mongum hon-dum arbeiði. Wathne átti øki á Búðaroyri, har hann byrjaði stórfyritøku

Mynd: Frederick W. W. Howell, Cornell University Library

Otto Wathne (1843-1898). Handils- og

útgerðarmaður á Seyðisfirði. Við

fyritøkum sínum á Eystfirðum gjørdist

hann mætasti slóðbróta-ri og framburðs-

maður í Íslandi fyri aldaskiftið 1900

Mynd: Iceland Review


Tað er Sóley Danielsen, ið hevur sett sjónleikin upp við ungdómssjónleikarum úr Klaksvíkar Sjónleika-felag.

Orsøkin til at leikurin varð uppsettur var, at lei-karar úr Klaksvík skuldu luttaka á eini barnasjónlei-karastevnu í Svøríki.

Frammanundan leiki-num, greiddi Rudolf Jo-ensen frá um søgnina um Kópakonuna í Mikladali og segði eitt sindur um fy-ribrigdið kópar og fólk úr søgum og sagnum yms-astaðni frá í Føroyum og aðrastaðni.

Søgan um Kópakonuna í Mikladali varð vald og si-

gast ma, at á framsýningini í Spaniastovu smæddust le-ikararnir ikki burtur.

Hugaligt var at síggja hvussu væl samskiftið ímillum leikararnar fór, og ikki minst mundi tað taka mong á bóli, at nærum on-gin pallur ella pallútgerð var brúkt. At kalla bert gólv, tvinnir beinkir og ein kista.

Flott, Klaksvíkar Sjónle-ikafelag, vit vænta okkum nógv frá tykkum.

StandmyndOlivur Thomsen, ein av fy-rireikarunum til standmyn-dina av Kópakonuni í Mik-ladali, hevði í steðginum

áhugaverda frágreiðing um gongdina í málinum hjá Føroya Sjómannadegi um Kópakonustandmyndina, sum ætlanin er at seta upp í Mikladali.

Upplestur og sangurHans Torgarð las síðani eina áhugaverda søgu um kópamenn úr Orknoyggjum og til seinast undirhelt Jóg-van Andreas Joensen við sangi. Aftaná kundu fólk so hugna sær í hølunum upp at Spaniastovu. Alt í alt, eitt sera hugnaligt og viðko-mandi kvøld.

Oliver

KÓPAKONAN -sjónleikur og framløga

Leygarkvøldið varð skipa fyri einum hugnakvøldi í Spaniastovu, har millum annað barnasjónleikurin Kópakonan var á skránni.


amr.fo

PRENT: PRENTMIÐSTØÐIN / ÁBYRGD: OLIVER JOENSEN BOX 58 - 710 KLAKSVÍK - TEL. 456285 - [email protected]

iPad við retinaskermi

Líka so vakur. Dupult so skjótur.Slóðbrótandi retinaskerm við krystallklárum fyrimunum.Sterkan A6X-prosessara við spitaranum á framtíðini.Yvir 275.000 appir við markleysum møguleikum.

Ultraskjótt tráðleyst við smidligum sambandi til alt.

TórshavnSmyrilsvegur 5tel. 347 300 mán–frí 08.00–17.30leyg 10.00–14.00

Klaksvík Stangavegur 53tel. 347 310 mán–frí 09.00–17.30leyg 10.00–14.00

SaltangaráHeiðavegur 25tel. 347 320 mán–frí 09.00–17.30leyg 10.00–14.00

nordlysid nr 34 2013

Documents