Nieuwe Wildernis: Het Avontuur van de Natuur, jaargang 2, zomer 1996

2 RedactioneelGedomesticeerde natuur.

4 Oude Wildernis - Nieuwe WildernisNieuw ontdekte grotschilderingen in Frankrijk.

6 De terugkeer van grote predatorenEen bericht van Gilberto Squizzato over de terugkomst in Noord-Italië vangrote predatoren als gieren, lynx, jakhals en beer, door natuurlijk herstel enherintroductie.

10 Het land van de beer, wolf en draculieEen kijkje in de Roemeense Karpaten, het land waar de wolven nog huilen. o

IS Woeste GrondenColumn van Tom Bade.

16 Africat FoundationEen natuurbeschermingsproject voor grote katachtigen in Namibië.

20 MantingerbosEen klein maar fraai natuurbosreservaat in Noord-Nederland.

24 Terugblik op het Europese Natuurbeschermingsjaar 1995Tweede bijdrage aan de discussie over de natuurbescherming.

28 Nieuws over tijgers en pantersDe eerste regelmatig terugkerende rubriek over de activiteiten van Stichting Tigris.

30 SnippersRubriek van nieuws en wetenswaardigheden.

OmslagfotoEen fascinerende grotschildering van een kudde wisenten(?). Foto: Ruud Lardinois.De achtergrondfoto op deze bladzijde: prachtige staande dode boom in hetnatuurbosreservaat Mantingerbos. Foto: Ruud Lardinois.Achtergrondfoto op de achterzijde omslag: orchidee, Roemenië, Ieroen Vorstman.

zI I

DE TERUGKEER VAN GROTE PREDATOREN

Bruine beerVan de oorspronkelijke populatie van debruine beer in de Italiaanse Alpen is een zekleine restpopulatie overgebleven in West-Trentino. Dit is een beschermd natuurgebivan 1500 km : het Natural Park AdamelloBrenta. In dit natuurgebied leeft nog eenkleine kern van ongeveer vijf tot zes beren.weinig voor een kansrijk voortbestaan. Dooreen te smalle genetische basis leidt ditbegrijpelijkerwijze tot inteeltproblemen.Daarom bestudeert men de mogelijkheid onde huidige populatie door herintroductie teversterken met beren uit Slovenië.

Interessant is de spontane herkolonisatie y

beren uit Slovenië en Oostenrijk. In FriuliVenezia Giulia, het Italiaanse gewest dat aanSlovenië grenst, worden sinds een jaar of twI

tig sporen gevonden die duiden op de aanwezigheid van nog levende of doortrekkende heren. In het Oostenrijkse Karinthië hebben hlren inmiddels de Italiaanse grens bereikt. Idit Italiaanse grensgebied (Friuli VeneziaGiulia), waren al tekenen van hernieuwde alwezigheid van beren, zodat de hoop groeit 0leen toekomstig herstel van de berenpopulatiin Noord-Italië. Wat duidelijker is de situativan de beren in Abruzzo Park, waar nu weebijna honderd dieren in de vrije wildernisrondlopen. De populatie in de Abruzzen isstabieler en vooralsnog kansrijker om te ovleven.

LynxDe oorspronkelijke populatie van de lynx inAlpen was rond het begin van deze eeuw nnoeg verdwenen. In de jaren zeventig inspi-reerde de verbeterde beschermde status vanAlpengebieden de beheerders tot een eerstemin of meer experimentele herintroductiede lynx in het Enqandina Natuurreservaat inZwitserland. In I973 werden tevens zes exenplaren in Kocevic (Slovenië) en in 1976 en

I 9 9 6 6

Gilberto Squizzato

Bruine beer, lynx, jakhals, wilde kat, baardgier (Gypaetus barbatus) en vale gier (Gyps iulvus; zijn

de ,dieren waarover ik vanuit Italië wil berichten. Niet alleen de lynx, maar ook de andere vijf, al is

het heel voorzichtig, zorgen voor goed nieuws voor de 'Nieuwe Wildernis' in Italië.

Noord-Italië: het natuurlijke habitat van bsstd- en vale gieren.

Ik spreek dan over het berggedeelte in het noordoosten van het land. In dit deel van Italië zijn de

verwachtingen wat betreft de terugkeer van ooit verdwenen wilde diersoorten het hoogst gespan-

nen. Dat komt omdat dit gebied grenst aan Oostenrijk en Slovenië, landen waar de genoemde dier-

soorten nog voorkomen en waar de wildernis op dit punt minder van de activiteiten van de mens

heeft geleden. Verder zijn er de nieuwe vormen van beheer in de vorm van verscheidene her-

introductieprojecten die moeten leiden tot meer volledige ecosystemen.

NIEUWE Z 0 MERWILDERNIS

NATUURGEBIEDEN

1979 negen exemplaren in Stiermarken (Oos-tenrijk) losgelaten. De herintroductie in Zwit-serland is voor wat betreft de uitwaaiering vandieren naar Italië nog geen succes. Er zijn aande Italiaanse kant van het Zwitsers-Italiaansgrensgebied nog slechts incidenteel sporen

De baardgier e

THerintroductie vale gier aan ~rSica

de Dalmatische kust (Kroatië)8..À Herintroductie van de S rdinië

vale gier in de Alpen .'

* Vanuit de huidige (niet-geherintroduceerde)populatie van de vale gier en de baardgieris sprake van enige dispersie naarnoordelijke gebieden in de Alpen

aangetroffen.In Slovenië is na twintig jaar, sinds de eersteherintroductiepogingen een populatie van on-geveer 150 dieren het bewijs voor een succes-volle herinburgering. Het gebied waarin zezich hebben gevestigd, strekt zich uit van

NIEUWE

Kroatië en het zuidwesten van Slovenië, totaan de grens met Italië. In Oostenrijk leiddede herintroductie van de lynx tot een kleinepopulatie in Karinthië en de herinburgering inhet oostelijke Alpengebied (Alpi Carniche).

"erin Noord-Italië

NieuWfJ Wildernis ©

Uit de vondst van een geschoten lynx, een jongmannelijk exemplaar, in de buurt van Bolzano,blijkt dat deze grote kat ook de Italiaanse ber-gen heeft bereikt. Volgens onderzoekers levener nu ten minste twintig lynxen in de ooste-lijke Italiaanse Alpen. Ook in Abruzzo Natural

WILDERNIS Z 0 MER

Park zijn er sporen aangetroffen van lynxen.Naar schatting van de beheerders gaat het omongeveer vier dieren.

JakhalsDe volgende, langzaam oprukkende soort, iszeer bijzonder. Het is de jakhals (CanisAureus, gouden jakhals) en hij is een nieuwesoort in het oostelijke deel van de Alpen. Degouden jakhals kwam zover bekend oorspron-kelijk voor tot in de zuidelijke Balkan.

Gedurende de laatste jaren heeft de jakhalszich echter in noordelijke richting verspreidnaar Slovenië, een deel van Oostenrijk en isinmiddels doorgedrongen tot in Noordoost-Italië, waaronder het Trentinogebied en deAbruzzen (voor zover bekend is deze soort hiernooit eerder voorgekomen). De vondst van eengeschoten mannetje in het gewest Veneto in S.Vito di Cadore (in 1994) getuigt van de verras-sende doorbraak van de gouden jakhals. Eennauwkeurige schatting van de aantallen inNoordoost-Italië is helaas niet te geven (eenBulgaarse onderzoeker schat de populatie inde hele regio op duizend dieren). Men is zoverrast door deze vorm van natuurlijke intro-ductie/herstel dat er optimisme heerst over deverwachtingen ten aanzien van een verderenatuurlijke herstel van ook andere zeldzame ofverdwenen soorten.

Wilde katDeze kleinere kat in vergelijking met de lynx -wilde katten zijn dubbel zo groot als onzehuiskat - is vermoedelijk wel inheems inNoordoost-Italië. Hij is echter door de mensverdreven naar oostelijke landen. Maar ook dewilde kat laat de laatste jaren een natuurlijkherstel zien. Hij is inmiddels teruggekeerd inhet bergachtige deel van het gewest FriuliVenezia Giulis.

~ ga verder op volgende bladzijde

1 9 9 6 7

Afrikaanse jakhals (Canis adustus)Foto: Grus

JAKHALS VERSUS WOLF

JakhalsDe jakhals is een soort die van nature voor-kwam tot in de zuidelijke Balkan. Nu hijlangzaam lijkt toe te nemen in meer noorde-lijke regionen wordt door sommigen het ideegeopperd dat dit mogelijk verband zou kun-nen hebben met het voorkomen van de wolf.

WolfWat betreft de wolf lijkt het onwaarschijnlijkdat ze elkaar door voedselconcurrentie uit-sluiten. Immers de voedsel bronnen van dejakhals liggen in een andere gewichtsklasse.In zeer marginale leefomstandigheden voorde wolf is deze soort echter ook aangewezenop de zelfde voedselbron als de jakhals, klei-nere prooidiersoorten zoals rat en konijn enbijvoorbeeld afval op vuilstorten. Maar omdatde jakhals deze bronnen veel beter weet teexploiteren, is hier juist de wolf in bet na-deel. De jachttechniek van de jakhals is na-melijk effectiever bij kleinere prooidier-soorten, de wolf heeft zijn optimum bij gro-tere soorten zoals het edelhert. Welke rede-nen nu precies ten grondslag liggen aan dezeverrassende uitwaaiering naar het noorden isnog onduidelijk (RL).

NIEUWE

als in Noord-Italië

Frankrijk

De meest noordelijkepopulaties van degouden jakhals

X Vindplaats van eengeschoten mannelijkegouden jakhals

Nieuwe Wildemis @l

GierenTen slotte is er de melding van een anderecome-back, namelijk twee Europese gier-soorten, de baardgier (Gypaetus barbatus) ende vale gier (Gyps Iulvuss. De baardgier komtnog voor in de Pyreneeën, Corsica en Grieken-land en mag zich verheugen in de nieuwe ves-tiging in de Alpen. Dit is het gevolg van eeninternationaal herintroductieproject in de Al-pen. De baardgier is een aaseter die vooral af-hankelijk is van grote kadavers. De vale gier

wordt in de Alpen incidenteel waargenomIn de Balkan is een fokproject gestart omdeze grote vogel te herintroduceren.

Verwach tingenAls de jagers met het geweer van het natutoneel zouden verdwijnen, verwacht ik betkansen voor het overleven van al deze sooVerder is het natuurlijk wenselijk dat deheerders van de besproken gebieden een etieve bescherming weten te geven aan deze

WILDERNISI 9 9 6z 0 MER 8

? Waarschijnlijke voorkomen ~

.•. Herintroductie Q* Populatie is hier nooit $0_

weggeweest, migratienaar het noorden

* Twee kleine populaties lynxenin Noord-Italië

soorten. Pas dan zullen de vooruitzichten opeen definitieve terugkeer reëler worden. Dat istoch een optimistische conclusie nadat eeu-wenlang onwelgevallige dieren en planten inheel Europa eenvoudig werden opgeruimd ofslechts dienden als levende schietschijven. 11I

N E UWE WILDERN Z 0 MER 9

x in Noord-Italië

Nieuwe Wildemis @

ASSOCIAZIO E PER LO STUDIO

E LA RlPRODUZIONE DELLE

SPECIE RARE E MINACClATE

DE ORGANISATI,ES

De informatie voor dit artikel werd aangevuldmet gegevens van het Italiaanse WorldWildlife Fund en Grus, een Italiaansenatuurbeschermingsorganisatie die zich metverve inzet voor de bescherming van de in-heemse flora en fauna.

GrusDeze Italiaanse natuurbescherrningsorgani-satie heeft zich in haar naam laten inspirerendoor een natuurlijk symbool van de vrije wil-dernis: de kraanvogel. De wilde flora enfauna in Italië is volgens Grus door de activi-teiten van de mens ingrijpend verstoord. Veelsoorten zijn zeldzaam geworden of uitgestor-ven. Daarom wil Grus de bescherming vande resterende natuurgebieden onder meergestalte geven door het opzetten van her-introductieprogramma's. Op dit momentwerkt Grus aan projecten voor de visotter, dekleine trap en binnenkort een kraanvogel-programma. De belangrijkste natuurgebie-den waarin Grus actief is zijn: Parco NaturaViva (Bussolengo), Oasi Valle Averto(Venezia), Parco La Torbiera (Novara) enParco Nazionale d'Abruzzo.

Adres

Via Medaglie d'Oro n, 16 31°3° Ciano delMontello (TV), Italië.

Telefoon: (°423) 84844Fax: (0422) 608368

996