Kontakt z osobą chorą na nowotwór Kontakt z osobą chorą na nowotwór jako czynnik determinujący życie osobiste jako czynnik determinujący życie osobiste

i zawodowe pielęgniareki zawodowe pielęgniarek – w oparciu – w oparciu

o badania własne i doświadczenia zespołowe.o badania własne i doświadczenia zespołowe.

Maciej KrajewskiMaciej KrajewskiWielkopolskie Centrum OnkologiiWielkopolskie Centrum Onkologii

Oddział Chirurgii Onkologicznej i Ogólnej IOddział Chirurgii Onkologicznej i Ogólnej I

Badania na terenie WCOBadania na terenie WCO

W ciągu ostatnich lat na terenie Wielkopolskie Centrum W ciągu ostatnich lat na terenie Wielkopolskie Centrum Onkologii mgr Dorota Gołąb - jeden z trzech psychologów Onkologii mgr Dorota Gołąb - jeden z trzech psychologów zatrudnionych w szpitalu, a obecnie także kierownik zatrudnionych w szpitalu, a obecnie także kierownik Pracowni Psychologii Klinicznej zapoczątkowała badanie Pracowni Psychologii Klinicznej zapoczątkowała badanie personelu szpitala (lekarze, pielęgniarki, rehabilitanci, personelu szpitala (lekarze, pielęgniarki, rehabilitanci, psychologowie) pod kątem jego doświadczeń i przeżyć psychologowie) pod kątem jego doświadczeń i przeżyć związanych z pracą, a co za tym idzie narażenia na zespół związanych z pracą, a co za tym idzie narażenia na zespół wypalenia zawodowego. Wnioski z badań i obserwacji wypalenia zawodowego. Wnioski z badań i obserwacji znajdujemy m.in. w artykule Gołąb pt. „Bezradność wobec znajdujemy m.in. w artykule Gołąb pt. „Bezradność wobec cierpienia osoby chorej na nowotwór” opublikowanym w cierpienia osoby chorej na nowotwór” opublikowanym w PSYCHOONKOLOGII (nr 1/97), czy w jej pracach PSYCHOONKOLOGII (nr 1/97), czy w jej pracach prezentowanych na Forum Onkologii i Psychoonkologii prezentowanych na Forum Onkologii i Psychoonkologii m.in.: „Osamotnienie osób pracujących na onkologii”, m.in.: „Osamotnienie osób pracujących na onkologii”, „Specyfika kontaktu z pacjentami z rozpoznaną choroba „Specyfika kontaktu z pacjentami z rozpoznaną choroba nowotworową”.nowotworową”.

Psychoonkologia 1997Psychoonkologia 1997

Dorota Gołąb, Jadwiga Łuczak - Dorota Gołąb, Jadwiga Łuczak - WawrzyniakWawrzyniak

"Bezradność" wobec cierpienia osoby chorej na "Bezradność" wobec cierpienia osoby chorej na nowotwórnowotwór

„58% badanych przyznaje, że unika kontaktu z chorym, bo jest on zbyt wielkim obciążeniem…”

Badanie personelu pielęgniarskiego Badanie personelu pielęgniarskiego WCOWCO

Kontynuując zapoczątkowane przez Dorotę Gołąb Kontynuując zapoczątkowane przez Dorotę Gołąb badania postanowiłem przyjrzeć się bliżej emocjom badania postanowiłem przyjrzeć się bliżej emocjom grupy zawodowej personelu pielęgniarskiego grupy zawodowej personelu pielęgniarskiego podczas kontaktu z pacjentem onkologicznym. podczas kontaktu z pacjentem onkologicznym. Wiosną 2008 roku na terenie Wielkopolskiego Wiosną 2008 roku na terenie Wielkopolskiego Centrum Onkologii przeprowadziłem badanie Centrum Onkologii przeprowadziłem badanie ankietowe personelu pielęgniarskiego. Celem ankietowe personelu pielęgniarskiego. Celem badania było zebranie informacji na temat jakości badania było zebranie informacji na temat jakości emocji i przeżyć osób sprawujących opiekę emocji i przeżyć osób sprawujących opiekę pielęgniarską nad chorymi onkologicznie oraz pielęgniarską nad chorymi onkologicznie oraz stwierdzenie ich ewentualnych następstw dla życia stwierdzenie ich ewentualnych następstw dla życia osobistego i zawodowego personelu. osobistego i zawodowego personelu.

Badanie personelu pielęgniarskiego Badanie personelu pielęgniarskiego WCOWCO

W badaniu udział wzięły 183 pielęgniarki. W badaniu udział wzięły 183 pielęgniarki. Wśród poruszonych w ankiecie kwestii zapytano Wśród poruszonych w ankiecie kwestii zapytano

pielęgniarki m.in.: pielęgniarki m.in.: - o rodzaj i częstotliwość odczuwania emocji związanych z - o rodzaj i częstotliwość odczuwania emocji związanych z

pracą;pracą; - o stopień lęku o zdrowie własne i swoich najbliższych - o stopień lęku o zdrowie własne i swoich najbliższych

podczas kontaktu z chorymi;podczas kontaktu z chorymi; - o najtrudniejsze i najlepsze momenty w pracy;- o najtrudniejsze i najlepsze momenty w pracy; - o odczuwanie stopnia wsparcia ze strony - o odczuwanie stopnia wsparcia ze strony

współpracowników;współpracowników; - o postrzeganie siebie w swojej roli zawodowej (poczucie - o postrzeganie siebie w swojej roli zawodowej (poczucie

siły, bycia potrzebnym, spełnionym);siły, bycia potrzebnym, spełnionym); - o postrzeganie kondycji psychofizycznej własnej osoby; - o postrzeganie kondycji psychofizycznej własnej osoby;

73

14

94

2

0 50 100

tak

nie

s taram s ię o tym niemyś leć

brak odpowiedz i

Obawiam s ię, że s ama zac horuję

Analizując udzielone przez pielęgniarki odpowiedzi, Analizując udzielone przez pielęgniarki odpowiedzi, stwierdzono m.in. : stwierdzono m.in. :

94

7

74

8

0 50 100

tak

nie

s taram s ię o tym nie myś leć

brak odpowiedz i

Obawiam s ię, że zac horuje ktoś z mojej rodz iny

wzrost natężenia obaw pielęgniarek o wzrost natężenia obaw pielęgniarek o zdrowie własne i najbliższych zdrowie własne i najbliższych (uzasadnione kontaktem z chorym (uzasadnione kontaktem z chorym onkologicznie oraz doświadczeniami onkologicznie oraz doświadczeniami własnymi: własnymi: 28 %28 % z pielęgniarek miało z pielęgniarek miało zmiany nowotworowe złośliwe lub zmiany nowotworowe złośliwe lub łagodne a ponad łagodne a ponad 50%50% doświadczyło doświadczyło choroby nowotworowej i śmierci we choroby nowotworowej i śmierci we własnej rodzinie) własnej rodzinie)

Sama już chorowałamSama już chorowałam

Zmiana łagodna - 47Zmiana łagodna - 47 Nowotwór złośliwy – Nowotwór złośliwy – 66

Członek mojej najbliższej rodziny chorowałCzłonek mojej najbliższej rodziny chorował Nowotwór łagodny - 40Nowotwór łagodny - 40 Nowotwór złośliwy – Nowotwór złośliwy – 107107

W mojej najbliższej rodzinie zmarł ktoś „na raka”W mojej najbliższej rodzinie zmarł ktoś „na raka” TAK - 112TAK - 112

Emocje związane z pracąEmocje związane z pracą

pielęgniarki onkologiczne często pielęgniarki onkologiczne często odczuwają negatywne emocje odczuwają negatywne emocje związane ze specyfiką swojej pracy związane ze specyfiką swojej pracy (m.in. „zmęczenie psychiczne i (m.in. „zmęczenie psychiczne i fizyczne”, „poczucie bezsilności”, fizyczne”, „poczucie bezsilności”, „smutek”, „rozdrażnienie”);„smutek”, „rozdrażnienie”);

65 971167 8916

50 123240 1380

1035614976115

0 50 100 150

s atys fakc ja

poc z uc ie bez s ilnoś c i

z męc z enie ps yc hic z ne

z męc z enie fiz yc z ne

s mutek

roz draż nienie

K ońc ząc dyżur odc zuwam

nig dy

c z ęs to

rz adko

Poziom samooceny i satysfakcjiPoziom samooceny i satysfakcji

pielęgniarki deklarują obniżone pielęgniarki deklarują obniżone poczucie satysfakcji (poczucie satysfakcji (35,5%35,5% deklaruje, że kończąc dyżur deklaruje, że kończąc dyżur „rzadko”„rzadko” odczuwa satysfakcję, odczuwa satysfakcję, 6%6% „nigdy”„nigdy”););

z drugiej strony z drugiej strony 53 %53 % pielęgniarek pielęgniarek deklaruje deklaruje wysoki stopień samoocenywysoki stopień samooceny i wysoki poziom i wysoki poziom satysfakcjisatysfakcji;;

Myś lę o pac jentac h po prac y

13

108

60nig dy

c z as ami

c z ęs to

Najtrudniejsze momenty w pracyNajtrudniejsze momenty w pracy

do najtrudniejszych momentów w pracy do najtrudniejszych momentów w pracy pielęgniarki zaliczają m.in. chwile: kiedy pielęgniarki zaliczają m.in. chwile: kiedy pacjent płacze, kiedy pacjent płacze, kiedy dopytuje o swój stan i dopytuje o swój stan i rokowanierokowanie, kiedy cierpi fizycznie, kiedy , kiedy cierpi fizycznie, kiedy umiera; umiera;

pielęgniarkipielęgniarki pytane o najtrudniejsze momenty pytane o najtrudniejsze momenty w pracy, w pracy, wykazują duży stopień wrażliwości na wykazują duży stopień wrażliwości na potencjalną, dodatkową „krzywdę pacjenta” potencjalną, dodatkową „krzywdę pacjenta” zaistniałą podczas terapii, kiedy pacjent zaistniałą podczas terapii, kiedy pacjent „zgłasza niezadowolenie, pretensje”„zgłasza niezadowolenie, pretensje”, bo jest , bo jest „niewłaściwie traktowany”„niewłaściwie traktowany”;;

135148

106103

7895

5963

0 50 100 150

ś mierć pac jentac ierpienie fiz yc z ne

z łe rokowanianiewłaś c iwe traktowanie

pytanie o roz poz naniepłac z

nawrót c horobyniez adowolenie pac jenta

Najtrudniejs ze momenty w prac y

8670149

16139

26142

22151

1412932

15712

0 50 100 150 200

z wierz a s ię

dz iękuje

us pokojenie

opanowanie bólu

udany z abieg

informowanie

uś miec h

Moje dobre c hwile w prac y

rz adkoc z ęs to

Trudności w dzieleniu się emocjamiTrudności w dzieleniu się emocjami

pielęgniarki w większości pielęgniarki w większości mają silną tendencję mają silną tendencję do zatrzymywania swoich trudnych emocji i do zatrzymywania swoich trudnych emocji i doświadczeń w sobiedoświadczeń w sobie, „dla siebie”, nie dzielenie , „dla siebie”, nie dzielenie się nimi ani z rodziną, ani z przyjaciółmi (m.in. się nimi ani z rodziną, ani z przyjaciółmi (m.in. z powodu poczucia obowiązku chronienia z powodu poczucia obowiązku chronienia swoich najbliższych przed przenoszeniem swoich najbliższych przed przenoszeniem atmosfery, specyfiki pracy w onkologii; także w atmosfery, specyfiki pracy w onkologii; także w poczuciu, że milczenia o pracy poza pracą poczuciu, że milczenia o pracy poza pracą wymaga zawodowy profesjonalizm). Dzielenie wymaga zawodowy profesjonalizm). Dzielenie się trudnymi emocjami z pracy następuje się trudnymi emocjami z pracy następuje zwykle w pracy pomiędzy koleżankami – zwykle w pracy pomiędzy koleżankami – pielęgniarkami;pielęgniarkami;

C zęs to dz ielę s ię przeżyc iami związanymi z prac ą

35

19112

z rodz iną

z prz yjac iółmi

z koleż ankami

Wpływ przeżyć związanyc h z prac ą zawodową na życ ie os obis te

943

78

503 nie mają

mały wpływ

ś redni wpływ

duż y wpływ

brakodpowiedz i

Poczucie wsparcia w miejscu pracyPoczucie wsparcia w miejscu pracy

wysoki poziom odczuwania wsparcia wysoki poziom odczuwania wsparcia we własnej grupie zawodowej we własnej grupie zawodowej pielęgniarek oraz znacznie pielęgniarek oraz znacznie obniżone obniżone odczuwanie wsparcia ze strony odczuwanie wsparcia ze strony pozostałego personelu szpitalapozostałego personelu szpitala;;

57

8

38

81

39

74

28

118

54

020406080

100120

nig dy rz adko c z ęs to

Odc zuwam ws parc ie w prac y

lekarz e

pielęg niarki

pac jent

Myśli o zmianie zawoduMyśli o zmianie zawodu

nigdy - nigdy - 112112 rzadko - 51rzadko - 51 często - często - 1515 brak odpowiedzi - 4brak odpowiedzi - 4 inne: „za późno” - 1inne: „za późno” - 1

Myśli o przejściu na lżejszy oddziałMyśli o przejściu na lżejszy oddział

nigdy - nigdy - 9393 rzadko - 50rzadko - 50 często - często - 2929 brak odp. - 11brak odp. - 11

Myśli o przejściu do szpitala o innej Myśli o przejściu do szpitala o innej specyficespecyfice

nigdy - nigdy - 114114 rzadko - 50rzadko - 50 często - często - 1111 brak odpowiedzi - 8brak odpowiedzi - 8

Pogorszenie kondycji psychofizycznejPogorszenie kondycji psychofizycznej

występowanie zjawisk świadczących o występowanie zjawisk świadczących o pogorszeniu kondycji psychofizycznej pogorszeniu kondycji psychofizycznej u części osób spośród personelu u części osób spośród personelu pielęgniarskiego sprawujących pielęgniarskiego sprawujących obciążającą emocjonalnie opiekę nad obciążającą emocjonalnie opiekę nad chorymi na nowotwór (problemy „ze chorymi na nowotwór (problemy „ze spaniem”, stosowanie środków spaniem”, stosowanie środków nasennych i psychotropowych, picie nasennych i psychotropowych, picie alkoholu po pracy, myśli samobójcze). alkoholu po pracy, myśli samobójcze).

Miewam kłopoty „ze spaniem” po pracyMiewam kłopoty „ze spaniem” po pracy

Nie - 78Nie - 78 Rzadko - 53Rzadko - 53 Często - Często - 4949 Brak - 3Brak - 3

Używam środki uspokajająceUżywam środki uspokajające

Rzadko - 36Rzadko - 36 Często - Często - 1212 Nigdy - 132Nigdy - 132 Brak - 3Brak - 3

Używam środków nasennychUżywam środków nasennych

Rzadko - 35Rzadko - 35 Często - Często - 1212 Nigdy - 134Nigdy - 134 Brak odp. - 2Brak odp. - 2

Piję alkohol w samotnościPiję alkohol w samotności

Rzadko - 26Rzadko - 26 Często - Często - 22 Nigdy - 152Nigdy - 152 Brak odp. - 3Brak odp. - 3

Piję alkohol po dyżurzePiję alkohol po dyżurze

Rzadko - 32Rzadko - 32 Często - Często - 77 Nigdy - 139Nigdy - 139 Brak odp. - 3Brak odp. - 3

Miałam myśli samobójcze w okresie pracy Miałam myśli samobójcze w okresie pracy zawodowejzawodowej

Tak - Tak - 99 Nie - 24Nie - 24 Nigdy - 147Nigdy - 147 Brak odp. - 3Brak odp. - 3

wnioskiwnioski

Wstępna analiza wyników badania personelu Wstępna analiza wyników badania personelu pielęgniarskiego WCO wskazuje na znaczący pielęgniarskiego WCO wskazuje na znaczący (zarówno dodatni jak i ujemny) wpływ specyfiki (zarówno dodatni jak i ujemny) wpływ specyfiki pracy i kontaktu z chorym onkologicznie na życie pracy i kontaktu z chorym onkologicznie na życie zawodowe i osobiste pielęgniarek. zawodowe i osobiste pielęgniarek.

Wpływu tego nie sposób zbagatelizować. Warto z Wpływu tego nie sposób zbagatelizować. Warto z pewnością przyjrzeć się jemu szczegółowiej, pewnością przyjrzeć się jemu szczegółowiej, zwłaszcza w sferze obniżenia satysfakcji zawodowej, zwłaszcza w sferze obniżenia satysfakcji zawodowej, jak i kondycji psychofizycznej części personelu, tak jak i kondycji psychofizycznej części personelu, tak by dociec jego prawdziwych przyczyn i na by dociec jego prawdziwych przyczyn i na podstawie wysnutych wniosków podjąć działania podstawie wysnutych wniosków podjąć działania naprawczo-kompensacyjne oraz zaplanować i naprawczo-kompensacyjne oraz zaplanować i wdrożyć skuteczną profilaktykę zespołu wypalenia wdrożyć skuteczną profilaktykę zespołu wypalenia zawodowego.zawodowego.

udzielając wsparcia, sami go potrzebujemy