WARSZTATYSOS POLONIA, SOUTHAMPTON

6 MAJA 2014

JESTEM KOBIETĄ

CO TO JEST CYTOLOGIA (ang. cervical screening; smear test)

- test sprawdzający stan zdrowia szyjki macicy (dolnej części macicy), prowadzący do wykrycia zmian komórkowych;

- profilaktyczne badania cytologiczne w znacznej mierze redukują zagrożenia rozwijania się raka szyjki macicy;

- u 1 na 20 badanych kobiet wykrywane są zmiany w komórkach, które mogą być spowodowane różnymi czynnikami (infekcje, wirusy), większość z tych zmian nie prowadzi do raka szyjki macicy;

BADANIA NAUKOWE - FAKTY

- w Wielkiej Brytanii około 900 kobiet rocznie umiera na raka szyjki macicy, w Polsce dwa razy więcej 1.800 (w większości tych przypadków kobiety nie badały się regularnie);

- w znacznej większości przypadków zachorowań można było im zapobiec poprzez odpowiednią profilaktykę i leczenie; zmiany komórkowe prowadzące ostatecznie do raka szyjki macicy wykryte we wczesnym stadium są wyleczalne w 75% (należy pamiętać że raka szyjki macicy powoduje kilka czynników);

- nie poddawanie się badaniu cytologicznemu jest więc jednym z największych czynników ryzyka rozwoju raka szyjki macicy;

CZYNNIKI ZWIĘKSZONEGO RYZYKA ZACHOROWAŃ

- palenie papierosów; niewłaściwa dieta, brak witaminy C- rozpoczęcie inicjacji seksualnych w bardzo młodym

wieku;- liczni partnerzy seksualni lub partner seksualny, który

miał licznych partnerów seksualnych- stosowanie środków immunosupresyjnych (np. po

przeszczepie organów, implanty piersi);- słaby system obronny organizmu;- inne infekcje seksualne (np. chlamydia, wirus

opryszczki HSV-2);wieloletnie stosowanie hormonalnych środków

antykoncepcyjnych;

PROGRAM NHS (NHS Cancer Screening Programme)

- bezpłatny - obejmujący wszystkie kobiety pomiędzy 25 a 64 rokiem życia

(automatyczne otrzymywanie zaproszeń; ważne jest aby na liście lekarza pierwszego kontaktu GP zawsze znajdował się poprawny, aktualny adres pacjentki)

- kobiety w przedziale wieku 25 – 49 lat otrzymują zaproszenie na badania raz na 3 lata; kobiety w wieku 50-64 – raz na 5 lat;

- kobiety przechodzące menopauzę również powinny poddawać się badaniu;

- kobiety po 65 roku życia, kobiety nie współżyjące seksualnie od długiego czasu, po zabiegu hysterokomii (usunięcia macicy) u których szyjka nie została usunięta - powinny również być pod stałą opieką lekarza i w razie wskazań wykonywać badania cytologiczne;

O CZYM NALEŻY PAMIĘTAĆ PODDAJĄC SIĘ BADANIU CYTOLOGICZNEMU

- test, tak jak każdy inny, nie zawsze jest w 100% perfekcyjny, nawet jeśli wyszedł pozytywnie, a pojawiają się niepokojące symptomy (krwawienie po seksie, między miesiączkami, różnego rodzaju wydzieliny) – trzeba niezwłocznie zgłosić się do lekarza;

- występowanie czynników zaburzających prawidłowy odczyt testu (błąd ludzki; komórki w których zaczynają się zmiany wciąż wyglądają bardzo podobnie do komórek zdrowych; infekcja; niewłaściwy okres badania/ delikatne krwawienie – zanieczyszczenie próbki);

WYNIKI TESTU/ POLSKA – klasyfikacja wg Papanicolau

I stopień oznacza rozmaz prawidłowy; II stopień świadczy najczęściej o obecności stanu zapalnego,

nie budzi podejrzeń o charakter nowotworowy, ale wymaga leczenia przeciwzapalnego;

stopień IIIa oznacza już obecność podejrzanych komórek i po leczeniu przeciwzapalnym wymaga kontrolnego badania cytologicznego;

stopnie IIIb, IV i V świadczą o obecności komórek bardzo podejrzanych lub już typowo z cechami nowotworowymi i wymagają natychmiastowego rozszerzenia diagnostyki, w postaci pobrania z szyjki macicy wycinków do badania histopatologicznego pod kontrolą kolposkopii, które jest badaniem ostatecznie potwierdzającym lub wykluczającym istnienie stanu przedrakowego lub raka szyjki macicy.

WIELKA BRYTANIA - obowiązuje system Bethesda

NORMAL RESULT (wynik prawidowy, następne badanie za 3 lub 5 lat);

INADEQUATE (badanie wykonane nieodpowiednio, do powtórzenia);

ABNORMAL RESULT - DYSKARYOSIS (dysplazja - nie jest rakiem, jednak w niektórych przypadkach, nieleczona, w konsekwencji może po latach do niego prowadzić):

- BORDERLINE CHANGES (zmiany na granicy dopuszczalności wyniku prawidłowego); jeśli nie występuje ryzyko infekcji HPV – kolejne badanie za 3 lub 5 lat) – duże prawdopodobieństwo samoistnego wyleczenia

- MILD (LOW-GRADE) DYSKARYOSIS - CIN 1 (cervical intraepithelial neoplasia), śródnabłonkowe zmiany dysplastyczne małego stopnia - duże prawdopodobieństwo samoistnego wyleczenia; 1/3 komórek ze zmianami

SYSTEM BETHESDA cd.

ABNORMAL RESULT - DYSKARYOSIS cd.:

- MODERATE DYSKARYOSIS CIN 2 – śródnabłonkowe zmiany dysplastyczne dużego stopnia;wymaga leczenia, aby przywrócić komórki do zdrowia; 2/3 komórek ze zmianami

- SEVERE (HIGH – GRADE) DYSKARYOSIS CIN 3 – śródnabłonkowe zmiany dysplastyczne dużego stopnia, wymaga leczenia; wszystkie komórki posiadają zmiany

- INVASIVE OR GLANDULAR NEOPLASIA, powstawanie nowotworu

DYSKARIOSIS (DYSPLAZJA)

- zmiany w komórkach szyjki macicy;- w większości przypadków zmiany powracają do

normalności naturalnie, samoistnie;- czasami jednak stają się coraz gorsze i mogą

nieleczone w przyszłości prowadzić do raka szyjki macicy

- po wykryciu tych zmian konieczne są dalsze badania (test na HPV, kolposkopia, biopsja, leczenie/ leki, zabiegi ginekologiczne tj. konizacja, łyżeczkowanie z kanału szyjki macicy)

HPV – HUMAN PAPILOMA VIRUS

- przenoszony drogą seksualną (nie chroni przed nim w 100 % prezerwatywa);

- nie ma żadnych symptomów, co oznacza że można go mieć przez wiele, wiele lat zupełnie o tym nie wiedząc;

- 100 typów wirusa, niektóre z nich prowadzą do zmian komórkowych; najniebezpieczniejsze typy wirusa to: 16 i 18

- większość kobiet w pewnym momencie zetknęła się z infekcją wirusem, która nie wymagała jednak leczenia;

- nawet u kobiet, które zetknęły się z odmianą wirusa o wysokim ryzyku zagrożenia, tylko w części przypadków prowadził on do rozwoju raka;

- pamiętaj, że w walce z wirusem pomaga utrzymywania jak najlepszej odporności organizmu; obecnie też program szczepień dla dziewczyn przed rozpoczęciem współżycia seksualnego;

KOLPOSKOPIA I CO DALEJ?

- badanie polegające na oglądaniu zmian szyjki macicy pod mikroskopem, lekarz decyduje czy dalsze leczenie jest potrzebne;

- wycięcie próbki ze zmianami (biopsja) i badanie jej w laboratorium, ocena zmian;

- jeśli biopsja wykaże, że zmiany są minimalne, spowodowane tylko infekcją HPV, kolejne badanie cytologiczne za rok;

- jeśli lekarz przeprowadzający kolposkopię oceni zmiany jako znaczne (powierchnia i rodzaj zmian) zaleca odpowiednie leczenie (lekarstwa, wycinanie odcinków zmienionych, powtórzenia badań cytologicznych za 6 miesięcy, kolejna kolposkopia, odpowiednie zabiegi ginekologiczne);

DODATKOWE INFORMACJE

- przed każdym badaniem (cytologia, kolposkopia) pielęgniarka lub lekarz przeprowadzają z pacjentką wywiad (okres, antykoncepcja, niepokojące objawy), jest to okazja do dyskusji, uzyskania porady, możliwości leczenia ginekologicznego;

- bariera językowa (rozwiązaniem jest tłumacz profesjonalny lub bliska zaufana osoba);

- korzystanie z każdej możliwej okazji do badania (np. podczas pobytu w kraju rodzinnym);

LEPIEJ ZAPOBIEGAĆ NIŻ LECZYĆ

Prezentacja opracowana na podstawie:- Materiałów programu badań cytologicznych

i kolposkopijnych NHS: www.cancerscreening.nhs.uk/cervical/

- Źródeł internetowych/ Wikipedia; fora; poradniki;- Autor: NS