UNIVERZITET “UNION – NIKOLA TESLA”

FAKULTET ZA SPORT – BEOGRAD

ISTORIJA SPORTA I OLIMPIZMA

SEMINARSKI RAD

TEMA: ISTORIJAT FUDBALA

STUDENT:

JOVOVIC BOSKO, BR. INDEXA 4/2013

PROFESOR: DECEMBAR, 2013. GOD.

doc. dr Jovan Markovic

Sadrzaj:

1. ISTORIJA FUDBALA U SVETU………………………………………………3

2. RAZVOJ FUDBALA…………………………………………………………...6

2.1 Prvi period 1863 - 1925. …………………………………………………….6

2.2 Drugi period 1925 - 1954. ………………………………………………......7

2.3 Treci period 1954 - 1974. ……………………………………………….......7

2.4 Cetvrti period 1974 - do danas……………………………………………...8

3. ISTORIJA FUDBALA U SRBIJI…………………………………………….....8

4. MEDJUNARODNA REPREZENTATIVNA TAKMICENJA………………..11

5. FUDBAL DANASNJICE……………………………………………………...13

5.1 Najvece svetske fudbalske organizacije………………………………….13

5.2 Kontinentalna takmičenja za nacionalne selekcije…………………........13

5.3 Elitna klubska takmičenja za područje Evrope u organizaciji UEFE…...14

UVOD

Fudbal je igra milionske populacije dece, omladine i odraslih rasprostranjena

na svim kontinentima. Kao kreativni izraz širokog socijalnog i kulturnog

spektra fudbal se kreće u prostoru od pet ljudskih fenomena.

O tome svedoči i veoma razuđena sportska infrastruktura ( od improvizovanih

terena na kojima dominira igra do fudbalskih dvoraca na kojima se

isprobanom komunikacijom demonstriraju rezultati rada ), bogat kadrovski

potencijal ( igrači oba pola, menadžeri, naučnici, novinari i dr. ), dominacija

medijskim prostorom, finansijske mega dimenzije, kao i drugi brojni indikatori.

U svemu tome, posebno mesto zauzimaju višemilionske socijalne grupe

stratifikovane po posebnim kriterijumima ( od emocionalnih iracionalnih do

lokalnih i nacionalnih ) označene kao publika i navijači koji sa fudbalom i među

sobom komuniciraju na sebi svojstven način. Ta komunikacija ima posebno,

spektakularna obeležja u završnim klupskim i reprezentativnim takmičenjima

kao što su: Liga Sampiona, Prvenstvo Evrope i Prvenstvo sveta u kojima

učestvuju nacionalne selekcije.

1. ISTORIJA FUDBALA U SVETU

Prvi podaci vezani za materijalne dokaze o nastanaku i razvoju igara nogama

datiraju iz najranijih perioda ljudske civilizacije.

Prvi pisani spomenici, koji potvrduju postojanje lopte, vezani su za istoriju

kineskog carstva i dinastiju Hou, koja je vladala do 255. godine pre nove ere.

U vreme vladavine te dinastije spominje se igra loptom pod nazivom Cuh-kih

(Tsun-kih). Predpostavlja se da je lopta bila jajastog oblika, i da je bila

punjena krznom životinje.

U skromnim, ali verodostojnim zapisima, ostao je zabeležen podatak da ova

igra loptom nije ostala samo u krugu vojnickih kasarni, vec se proširila i medju

civilnim stanovništvom.

Sledeci zapis o ovoj igri datira izmedu 32. i 6. godine pre naše ere, kada je

car Šeng Ti dozvolio narodu da, u slobodno vreme, slobodno igra ovu igru...

Iz Kine, u 7. veku, ova igra je prenesena u Japan. Istorijski podaci potvrdjuju

da su je u Japanu igrali carski vojnici i to obavezno, na glavnim nacionalnim

svetkovinama pred carem, vlastelom i ostalom carskom svitom ...

Prve tragove igre loptom u Evropi nalazimo u Grckoj i Rimu, takode u 7. veku.

Poznata je rimska parola: "Hleba i igara" (Panem et circenses). Igre loptom u

Grckoj su se zvale Episkiros i Epikonis, a u Rimu Harpastum. Bile su to neke

kombinacije fudbala i rukometa. Od današnjih sportova najbliži im je americki

fudbal. Ovu igru, kao veoma grubo nadmetanje rimskih legionara, pominje u

svojim zapisima i rimski filozof i Neronov ucitelj, Seneka.

Mnogi srednjovekovni pisani podaci govore o igrama sa loptom izmedu XIII i

XVI veka. Zajednicko svim ovim podacima je da su se ove igre, u to vreme u

Evropi, igrale na narodnim svetkovinama, u vreme poklada i drugih crkvenih

praznika ... Zanimljiv podatak je da je engleski kralj Edvard III zabranio

narodu ovu igru 1349. To isto, samo dvadeset godina kasnije, ucinio je i Karlo

V u Francuskoj. Oba vladaoca su svoje odluke obrazložili tvrdnjom da je ova

igra toliko okupirala narod da ga odvraca od korisnih stvari.

 U XIV i XV veku, u Italiji, u Firenci, igrala se neka vrsta fudbala koja se zvala

“Firentinski kalco”. Da je to originalan i dragocen podatak za istoriju fudbala,

uverava i cinjenica da se u zemlji višestrukog prvaka sveta, fudbal i danas

naziva Kalco.

Zanimljivo je da prvi zapis o fudbalu u Americi datira iz 1634. godine. Iz njega

se može saznati da su Indijanci iz Masacusetsa igrali jednu utakmicu od jutra

do veceri i tom prilikom “lopta je terana bosim nogama vrlo daleko”.

Na pocetku XIX veka, razne igre sa loptom, konacno su prihvatile i engleske

privatne škole. Dotadašnje, iskljucivo individualne sportske vežbe u tim

plemickim školama, polako ustupaju mesto igrama sa loptom. Istorija beleži

da je student Vilijam Veb Elis u školi Ragbi 1823. godine, igrajuci sa svojim

drugovima, u jednom trenutku zgrabio rukama loptu i potrcao poljem prema

cilju, mada su nepisana obicajna prava to zabranjivala. Njegovi vršnjaci

prihvatili su i taj nacin igranja, pa je nešto kasnije to postala najomiljenija igra

sa loptom u Ragbiju.

Dugo vremena, sve do 1855., utakmice se igraju samo izmedju pojedinih

škola. Tako je bilo sve do osnivanja prvih klubova: Šefild klub 1855., Halam

klub 1857. i Blekhit klub 1859. Samo nešto kasnije, 1863., uz pomoc novih

pravila, ragbi i FUDBAL su kao igre odvojene, pa je istorija modernog fudbala

upravo od tada i zapocela.

  

Istorija svetskog fudbala, kao jedan od vidova raznovrsnog razvitka ljudskog

društva i njegove sveukupne delatnosti, prema verodostojnim podacima i

pisanim hronikama, pocinje 1863. godine. Tada su predstavnici engleskih

koledža, u kojima je dotle tradicionalno, negovan ragbi fudbal, odlucili da

odvoje fudbal od ragbija i da uz pomoc specificnih fudbalskih pravila, ovu igru

uvrste u novu sportsku aktivnost svojih studenata. Odluka o odvajanju

fudbala od ragbija ubrzo se pokazala veoma celishodnom. Fudbal je

masovno, spontano prihvacen, ne samo od studenata u Kembridžu,

Oksfordu, Ragbiju i Harou, vec i medju radnickom, a posebno školskom

omladinom, širom Engleske.

Sve analize i kasnija istraživanja pokazuju da ubrzanu popularnost fudbal

duguje ondašnjim prvim, logicki osmišljenim pravilima, koja decidirano štitila

igrace od dotadašnje, gotovo gladijatorske grubosti u "Ragbi fudbalu". S

druge strane, nova fudbalska pravila, u okviru nove igre, omogucila su svojim

akterima, pored ispoljavanja i razvijanja fizickih, ispoljavanje i podsticanje i

umnih i kreativnih sposobnosti. U takvoj klimi svog radanja, razumljivo je što

su ovu igru u život uveli ondašnji engleski intelektualci, profesori i studenti, a

kasnije, vremenom prihvatili, bez izuzetaka i ostali društveni staleži. I danas,

posle toliko decenija i dinamicno predenog istorijskog puta, prvobitan odnos

nije izmenjen. Medju pristalicima i aktivnim ucesnicima u fudbalu, nalaze se

ljudi koji pripadaju i najnižim i najvišim socijalnim i intelektualnim slojevima

društva...

2. RAZVOJ FUDBALA

Kao što se, u zavisnosti od dužine trajanja i karakteristika trajanja, svaka

ljudska aktivnost može podeliti na pojedine delove i faze, tako se i

dosadašnja, ukupna fudbalska aktivnost, po svom istorijskom znacenju i

pecatu, može podeliti na nekoliko celovitih i homogenih, razlicitih i ponaosob

originalnih razdoblja ili perioda.

  

2.1 Prvi period od 1863. do 1925.

Može se uslovno nazvati periodom konstituisanja fudbalske igre, mada se u

terminološkom smislu fudbal konstituisao onog istog dana 1863., kada su

predstavnici engleskih koledža odlucili da fudbal, uz pomoc novih trinaest

pravila, odvoje od ragbija. Ovaj, po godinama trajanja najduži period, može

se nazvati periodom konstituisanja fudbala i zbog toga, što su se u njemu

dešavale i sa njim desile sve dosadašnje najbitnije promene pravila ove igre.

Osim ove cinjenice, ovaj period razvoja fudbala karakterišu nastojanja da u

njemu ovlada duh sporazumevanja i organizovanja i na medjunarodnom, a ne

samo na državnom planu, što je i postignuto osnivanjem FIFE u Parizu 1904.

godine.

   

2.2 Drugi period od 1925. do 1954.

Period od pojave "WW" pa do pojave "4:2:4" sistema fudbalske igre.

Engleska i takozvana Engleska fudbalska škola, u najvecoj meri, doprinela je

osobenosti ovog perioda razvoja fudbala. U najvecem delu toga razdoblja,

bila je to vladavina "WM" sistema koji je, kao logicna posledica dotadašnje

evolucije fudbala, inoviran u Engleskoj, "Kolevci fudbala", a potom i u ostalim

delovima sveta.

Pecat ovom periodu razvoja fudbala dala su takodje i prva tri svetska

prvenstva koja su organizovana u Urugvaju 1930., u Italiji 1934. i Francuskoj

1938. godine.

   

2.3 Treci period od 1954. do 1974. godine.

U razdoblju od tih 20 godina, odigrana su svetska prvenstva u Švajcarskoj

(1954), Švedskoj (1958), Cileu (1962), Engleskoj (1966), Meksiku (1970) i SR

Nemackoj (1974). U ovoj razvojnoj fazi, više nema znacajnih fudbalskih

dostignuca bez naglašenog prisustva fizickih kvaliteta pojedinaca i timova.

Bio je to period, za razliku od prethodnog, u kojem je došlo do potpunog

spajanja i integrisanja specificnih individualnih sposobnosti pojedinaca u

kolektivnu igru. Taj period u potpunosti je dovršen na Svetskom prvenstvu u

SR Nemackoj 1974. godine, pa se to vreme uzima kao završno u okoncanju

treceg perioda razvoja fudbala. Najvece vrednosti u ovom periodu dostigli su

nacionalni timovi SR Nemacke, Brazila, Holandije i donekle Engleske.

  

2.4 Cetvrti period od 1974. do danas

Ovaj period uspeo je da sjedini sve pripreme u jednu i da ih maksimalno

ucvrsti pa cak i da ih unapredi. Tada je, zahvaljujuci onako univerzalnim

tehnickim, taktickim i fizickim zahtevima, ovaj stil i nacin igranja formulisan

kao "Totalni fudbal". Bez obzira na terminološku neadekvatnost "Totalni

fudbal" je postao opšte eksploatisani pojam kao sinonim za modernu igru.

Svetska prvenstva u Argentini (1978), Španiji (1982), Meksiku (1986), Italiji

(1990), Sjedinjenim Americkim Državama (1994), Francuskoj (1998), Japanu

i Južnoj Koreji (2002) i Nemackoj (2006) su iznedrili karakteristican sistem

"4:4:2", sa svim svojim modifikacijama i on se posmatra kao nadgradnja i

usavršeni sistem "4:3:3". Sistem "4:4:2", sa svojim varijantama u poslednje

vreme, koje karakterišu i po petorica - šestorica igraca sredine terena,

odnosno samo jedan klasicni napadac, nije dostigao onu originalnost koju su

dostizali prethodni sistemi, koji su svojom efikasnošcu u vremenu svojih

vladavina odlucujuce uticali na prepoznatljivost i dovršenost tih etapa razvoja

fudbala.

3. ISTORIJA FUDBALA U SRBIJI

Kao i na mnoge ostale delove sveta, tako i na naše podneblje, fudbal su

doneli i prvi igrali Englezi. Kao državljani velike pomorske, trgovacke i

kolonijalne sile, Englezi su se tragajuci za uslovima što veceg ekonomskog

uspona našli i u našim južnoslovenskim zemljama.

Najznacajniji podatak za pocetak razvoja fudbalske igre na prostore današnje

Srbije nalazimo na samom kraju XIX veka, ili tacnije 1896. godine. Tada je

Hugo Buli, iz Hamburga, gde je studirao trgovinu, doneo prvu fudbalsku loptu

sa sobom, u svoj Beograd. Iste godine, Hugo Buli je osnovao "loptacku

sekciju" Beogradskog gimnastickog društva "Soko" i organizovao je

demonstraciju fudbalske igre, kod Nebojšine kule ispod Kalemegdana. Ali,

prvi zvanicni fudbalski klub, ne samo na teritoriji današnje Srbije, nego i na

teritoriji prethodne Jugoslavije, osnovan je u Subotici 1901. godine pod

imenom "Backa".

1903. godine u Beogradu je osnovan fudbalski klub "Soko", a iste te godine u

Kragujevcu i "Šumadija".

Posle Prvog svetskog rata, u novoj državi Srba, Hrvata i Slovenaca, u

Zagrebu je 1919. godine osnovan Nogometni Savez Jugoslavije, a dr Hinko

Virc izabran je za prvog predsednika.

Prvo prvenstvo Jugoslavije održano je tek u sezoni 1922/23. godine po Kup

sistemu. Prvi naslov prvaka Jugoslavije osvojio je "Gradanski" iz Zagreba

1923. godine. I, konacno, 1923. godine, naš Fudbalski savez je bio primljen i

u savez FIFE, pošto je prethodno 1921. godine bio primljen kao privremeni

clan svetske fudbalske organizacije. Prve borbe za titulu prvaka Jugoslavije

održane su 1923., a vodilo ih je šest klubova - prvaka ondašnjih podsaveza.

Igralo se po jednostrukom Kup-sistemu, još pet puta su prvenstva održavana

po Kup-sistemu (1924., 1925., 1926., 1932. i 1936.), dva puta po

jednostrukom (1927. i 1928.), i devet puta po dvostrukom bod-sistemu, uz

ucestvovanje od 6-12 klubova. Prva prvenstva su se odvijala po

podsavezima, pa bi prvaci nastavljali takmicenje na nivou države. Kada su se

stekli uslovi, kada je i kvalitet fudbala poboljšan, formirana je 1927. i prva liga

Jugoslavije sa 10, a ubrzo potom povecana je na 12 klubova.

Fudbalski Savez seli se iz Zagreba u Beograd 1929. godine i od tada do

današnjih dana nalazi se na istom mestu na adresi Terazije 35.

Za tako omasovljen fudbalski sport u Jugoslaviji, a posebno za beogradske,

zagrebacke i splitske klubove, u kojima su se pojavljivali izuzetno talentovani

fudbaleri, proculo se i u inostranstvu. FIFA je zbog toga racunala s

Jugoslavijom kao s jednim od prvih ucesnika buduceg svetskog prvenstva. To

se ubrzo i ostvarilo. Jugoslavija je 1930. godine, zajedno sa još tri evropske

zemlje, bila ucesnik Prvog svetskog prvenstva u Urugvaju.

Naša dva najveca kluba FK “Crvena Zvezda“ i FK “Partizan’’ osnovani su

1945. godine, dakle odmah po završetku II Svetskog rata.

Potpunu ekspanziju fudbalska igra doživljava, na našim prostorima, u periodu

od 1950. do 1970. godine. Tada se na reprezentativnom planu postižu i

najveci rezultati koji su ostavili trag do današnjih dana.

Na dosadašnjim velikim takmicenjima naši najbolji igraci koji su nastupali za

reprezentaciju naše zemlje imali su promenljive rezultate, ali ti rezultati su, u

odnosu na zemlje po velicini slicne našoj, bili veoma zapaženi.

Od 18 Svetskih prvenstava mi smo ucestvovali na 8 takmicenja

najkvalitetnijih timova. Najznacajnije rezultate postizali smo na prvom (1930),

šestom (1962) i dvanaestom (1990) takmicenju.

Na Evropskim prvenstvima smo bili uspešniji, osvajali smo dva puta po drugo

mesto na našem kontinentu. Te rezultate postizali smo 1960. i 1968. godine.

Na Olimpijskim igrama i na turnirima koji su organizovani na najvecim

sportskim okupljanjima osvajali smo zlatne, srebrne i bronzane medalje.

Od klubskih rezultata treba istaci osvajanje Kupa Šampiona i

Interkontinentalnog Kupa 1991. godine od strane FK “Crvena Zvezda“ i dva

ulaska u finalne utakmice Kupa šampiona 1966. godine FK “Partizan“ i u Kup

UEFA FK “Crvena Zvezda“ 1979. godine.

Veliki trag od pojedinaca ostavili su sledeci igraci:

Mitic, Bobek, Vukas, Cajkovski, Kostic, Boškov, Stankovic, Crnkovic,

Šekularac, Milutinovic, Veselinovic, Jerkovic, Kovacevic, Vasovic, Xajic,

Pavlovic, Savic, Petrovic, Stojkovic, Mihajlovic, Savicevic, Pancev, Miloševic,

Ðukic, Jugovic, Mirkovic, Stankovic, Kežman, Žigic ...

4. MEDJUNARODNA REPREZENTATIVNA TAKMICENJA

I pored pokušaja barona Pjer de Kubertena da se fudbal uvrsti u program Olimpijskih

igara već u Parizu 1900.,fudbal je postao deo olimpijskog programa tek posle

osam godina, na Olimpijskim igrama u Londonu. Na tom olimpijskom

fudbalskom turniru Engleska je zauzela prvo mesto. Ovaj fudbalski uspeh

Englezi su ponovili i na Olimpijskim igrama u Štocholmu 1912. godine.

Važnost Olimpijskih igara u Antwerpenu 1920. godine pojačana je činjenicom

prvog reprezentivnog nastupa Jugoslavije na međunarodnoj sceni.

Jugoslovenska reprezentacija je eliminisana od Čehoslovačke rezultatom od

7:0. Fudbaleri su ujedno bili i jedini olimpijski učesnici iz Jugoslavije.

Pobednici ovog fudbalskog turnira postali su Belgijanci, jer su čehoslovački

fudbaleri, nezadovoljni odlukom sudije, napustili teren. U Amsterdamu

1928.godine, Urugvaj je ponovo postao olimpijski pobednik. U finalnom

susretu pobedio je ekipu Argentine. Na ovom olimpijskom turniru zbog

nesporazuma sa FIFA nije učestvovala reprezentacija Engleske. Afirmacijom fudbala

na Olimpijskim igrama 1928. godine u Amsterdamu, stekli su se uslovi za

plasiranje ideje i o svetskom prvenstvu u fudbalu. Ideja je ostvarena odlukom

da se već 1930. godine održi prvo Svetsko prvenstvo, koje će se, nakon toga,

ponavljati svake četiri godine. Najzaslužniji za prihvatanje ovog predloga su

tadašnji presednik FIFE Žil Rime i generalni sekretar Henri Delane. Na

kongresu FIFA-e u Barseloni 1929. godine za organizovanje Prvog svetskog prvenstva

prijavilo se 5 zemalja: Italija, Španija, Švedska, Holandija i Urugvaj. Međutim,

kada je organizatoru predočeno da sam mora snositi sve troškove

organizacije, svi kandidati, izuzev Urugvaja, su se povukli. Na Prvom

svetskom prvenstvu pojavili su se: Argentina, Belgija, Bolivija, Brazil, Čile,

Francuska, Jugoslavija, Meksiko, Paragvaj, Peru i Rumunija. Prvi svetski prvak

postao je domaćin Svetskog prvenstva, ekipa Urugvaja, koja je u finalu

pobedila Argentinu sa 4:2, a Jugoslavija je zauzela treće mesto. Drugo

svetsko prvenstvo održano je u Italiji 1934. godine uz učešće 16 zemalja:

Argentina, Austrija, Belgija, Brazil, Čehoslovačka, Egipat, Francuska,

Holandija, Nemačka, Rumunija, SAD, Švedska, Španija, Švajcarska, Italija.

Svetski prvak postala je reprezentacija Italije, pobedivši u finalu ekipu

Čehoslovačke sa 2:1. Na Olimpijadi u Berlinu 1936. godine Italijani su osvojili

prvo mesto. Treće Svetsko prvenstvo održano je u Francuskoj 1938. godine.

Propozicije su predviđale direktno učešće domaćina prvenstva i aktuelnog

svetskog prvaka, dok su druge reprezentacije morale da prođu sistem

kvalifikacionih utakmica. Na turniru u Francuskoj igralo je 16 reprezentacija:

Francuska, Italija, Brazil, Holandija, Nemačka, Švajcarska, Belgija,

Čehoslovačka, Norveška, Poljska, Rumunija, Mađarska, Kuba, Istočna Indija i

Švedska. Drugi svetski rat sprečio je održavanje velikih sportskih

manifestacija, Olimpijske igre (1940. i 1944. godine) i Svetsko prvenstvo

(1942. i 1946. godine). Posleratne Olimpijske igre 1948. godine u Londonu

bile su i prva prilika za ponovnu afirmaciju međunarodnog fudbala. Olimpijski

pobednik u fudbalu postala je reprezentacija Švedske, koja je u finalu

pobedila ekipu Jugoslavije ( 3:1 ).

5. FUDBAL DANASNJICE

Fudbal je u poslednjih pedeset godina postao najomiljeniji sport na planeti, i

ujedno najvažnija sporedna stvar na svetu. U fudbal je umešan veliki broj

svetske populacije. Igra se na svim kontinentima, u većini drzava i u stalnom

je porastu, kako po kvalitetu, atrakciji, finansijama i po dostupnosti širokim

masama populacije.

5.1 Najveće svetske fudbalske organizacije

FIFA - fudbalska organizacija, nosilac razvoja svetskog fudbala. Glavni

organizator Svetskog prvenstva i Kupa konfederacija.

UEFA - fudbalska organizacija na evropskom nivou. Poseduje veliki autoritet

u svetu fudbala i van granica Evrope. Organizator je elitnih takmicenja kao što

su: Evropsko prvenstvo, UEFA Champions League, Liga Evrope.

5.2 Kontinentalna takmičenja za nacionalne selekcije

Evropa: European Championship 

Južna Amerika: Copa America

Afrika: African Nations Cup

Azija: Asian Cup

Severna Amerika: CONCACAF Gold Cup 

Okeania: Oceania Cup 

5.3 Elitna klubska takmičenja za područje Evrope u organizaciji UEFE

LIGA ŠAMPIONA - najelitnije klupsko takmičenje na svetu. Plasman

obezbeđuju osvajači šampionata evropskih zemalja ili klubovi koji zauzimaju

drugo, treće ili četvrto mesto u zavisnosti od rejtinga domaćeg liga

takmičenja. Učestvuje 32 kluba, podeljenih u 8 grupa po 4 učesnika, posle 6

odigranih mečeva u grupi u 1/8 finala se plasiraju dva prvoplasirana tima.

Takmičenje se nastavlja po kup sistemu, sa dve utakmice osim finalne koja se igra

na unapred određenom neutralnom terenu.

LIGA EVROPE - je drugo po snazi takmičenje u Evropi odmah posle Lige

Šampiona. Učestvuju pobednici nacionalnih kup takmičenja i klubovi plasirani

od drugog do sedmog mesta u nacioalnim šampionatima u zavisnosti od

njihovog rejtinga. Timovi su podeljeni u 12 grupa po 4 timova, svaki tim igra tri

utakmice na svom i tri na gostujućem terenu. Prva dva plasirana tima se

plasiraju u 1/16 finala gde im se pridružuje osam trećeplasiranih iz grupne

faze Lige Šampiona. Ostali tok takmičenja je identičan sistemu iz Lige

Šampiona.

Literatura:

1. FUDBAL – istorija, teorija i metodika

   Dr Aleksic Veljko

    Dr Aleksandar Jankovic

2. www.znanje.org

3. sport.yuportal.com

4. sr.wikipedia.org