CMYK

www.

radio

nacio

nal.a

l

faqe 12

BRENDËSI

faqe11

Në

faqe8

faqe3

faqe5

faqe10

faqe3

Flamur Buçpapaj, prijësii studentëve në Shkodër

nacionalGazetë javore, letrare, kulturore, politike

BOTIM I “NACIONAL GRUP” VITI IV BOTIMIT NR. 177 9-16 DHJETOR 2012 ÇMIMI 30 LEKË / 0,20 EURO

Gazeta e përditshme online:www.gazeta-nacional.com

Adresa: Ish-kinostudio “Shqipëria e re”, TiranëE-mail: nacionalalbania@yahoo.com

Një shërbëtor i çuditshëm dhe dy zotërinj pushtojnëskenën e teatrit të Durrësit nën regjinë e Hervin Çulit

Shkrimtari i njohur Dritëro Agolli, për herëtë parë flet për skenarët e shkruar prej tij

Si me detyroi Viktor Gjikatë shkruaja skenarin e parë

Nga MUJË BUÇPAPAJ

Për studentët atoditë dhjetori fjala

revolucion ishte si fja-la “dashuri”, apo “tarrëzojmë regjimin ko-munist”, ishte e ngjas-hme me një si “a dolatë darke”, fjala“Poshtë NexhmijeHoxha”, ishte pak a shumë si “zonjushe adëshiron të bëjmë një vallëzim bashkë”, njërregull rutinë i mbrëmjeve strikte të organi-zatës së rinisë komuniste në fakultete. Fjala“poshtë regjimi komunist”...

Fjalori i8 dhjetorit

Faqe 21

“Arlekini shërbëtor i 2 zotërinjve”,tirania e padukshme e parasë

faqe 18-21

Nga AGIM GJAKOVA

Historia na mësonse njerëzit dhe

kombet sillen mençur-isht kur të kenë sosurtë gjitha alternativat”, -ka thënë Abba Eban,diplomat dhe politikanizraelit i lindur në Af-rikën e Jugut. Njëra prej alternativave në sistem-in diktatorial në Shqipëri ka qenë edhe evoki-mi i mirëfilltë i historisë dhe figurave ko-mbëtare. Përmbledhja në këtë libër i shkri-meve të ndryshme përgjatë... Faqe 6

KKKKKririririritttttiiiiikkkkkë në në në në nggggga a a a a AGAGAGAGAGIIIIIM BAM BAM BAM BAM BAJJJJJRRRRRAAAAAMMMMMIIIII

E DITORIAL 22-vjetori i lëvizjes studentore në Universitetin e Tiranës dhe të Shkodrës

Poezi lakonikedhe mbresëlënëseKKKKKririririritttttiiiiikkkkkë në në në në nggggga a a a a H AH AH AH AH ALLLLLIIIIIL RL RL RL RL RAAAAAMMMMMAAAAA

SELVITË

PPPPPoooooeeeeezzzzzi i i i i nnnnnggggga a a a a JAJAJAJAJAKKKKKOV SOOV SOOV SOOV SOOV SOLLLLLOOOOOMOMOMOMOMONNNNN, I, I, I, I, Izzzzzrrrrraeaeaeaeaelllll

Ndijimi dhe tingëllima e sertë evargut-këto hieroglife shpirti...!

KKKKKririririritttttiiiiikkkkkë në në në në nggggga a a a a SESESESESEJJJJJDDDDDI BI BI BI BI BEEEEERRRRRIIIIISSSSSHHHHHAAAAA

faqe16

faqe14

faqe 4

faqe7-9

ÇIFTIMEKSIKAN

TTTTTrrrrreeeeegggggim nim nim nim nim nggggga a a a a ROROROROROLLLLLAAAAANNNNND GJD GJD GJD GJD GJOOOOOZZZZZAAAAA

Mrekullia e natyrës shqiptare

DRURI VETMITAR

PPPPPoooooeeeeezzzzzi ni ni ni ni nggggga a a a a T OT OT OT OT OMMMMMIIIIISSSSSLLLLLAAAAAV BV BV BV BV BIIIIILLLLLOOOOOSSSSSNNNNNIIIIIÇÇÇÇÇ

Mehmet Ali Bajraktari, nëkujtimet e gjeneralëve britanikë

DoDoDoDoDossssssssssieieieieier nr nr nr nr nggggga a a a a SESESESESEJJJJJDDDDDI PEI PEI PEI PEI PEKKKKKAAAAA

Berisha:Krenar me qenë shqiptar,

por dhe më krenarme qenë i ri shqiptar

PËRUROHET BUSTI I LIDERIT TË DHJETORIT AZEM HAJDARI

IIIIInnnnnttttteeeeerrrrrvisvisvisvisvistttttoioioioioi: : : : : EEEEENNNNNVVVVVEEEEER S. MOR S. MOR S. MOR S. MOR S. MORRRRRIIIIINNNNNAAAAA

NNNNNggggga Pa Pa Pa Pa Prrrrrofofofofof. Dr. Dr. Dr. Dr. Dr. . . . . BABABABABAJJJJJRRRRRAAAAAM XHM XHM XHM XHM XHAAAAAFFFFFAAAAA

Shpati, mauzole ikulturës kombëtare

ReReReReRepopopopoportrtrtrtrtazazazazazh nh nh nh nh nggggga a a a a YLYLYLYLYLLLLLLI XI XI XI XI XHHHHHAAAAAFEFEFEFEFERRRRRRRRRRIIIII

PPPPPoooooeeeeezzzzzi ni ni ni ni nggggga a a a a F EF EF EF EF ETTTTT I ZI ZI ZI ZI ZEEEEENNNNNEEEEELLLLLI,I ,I ,I ,I ,SSSSSAAAAABBBBBIIIIIT RT RT RT RT RUUUUUSSSSSTTTTTEEEEEMMMMMI, PI, PI, PI, PI, PRRRRREEEEENNNNND UD UD UD UD UKKKKKAAAAA JJJJJ

dddddhe he he he he B UB UB UB UB UJJJJJAAAAAR SAR SAR SAR SAR SALLLLLI UI UI UI UI U

Halim bej Gjakova-Gostivari,një shtetar i Pavarësisë...

DoDoDoDoDossssssssssieieieieier nr nr nr nr nggggga a a a a ÇÇÇÇÇEEEEEZZZZZAAAAAR AR AR AR AR AGGGGGIIIIIMMMMMIIIII

Një vështrim igjithanshëm i historisë

2/ E Diel,9 dhjetor 2012nacional REPORTAZH

Nga YLLI XHAFERRI

Teksa dilnim prej qytetit të Elbasanit, për tëmarrë rrugën drejtë krahinës së lavdishmetë Shpatit, mu shfaq parasysh një qiparis

gjysmë i tharë, që më ngjalli një rremb trishtimi, sipër të më kujtuar imazhin e pikturës së Edith Durham“Varreza e Myslimanëve”. Dita me diell dhe zhur-mat e qytetit të madh nuk mundën të ma fashitnintrishtimin pikëllues që më kaploi deri sa arrita nëpikën turistike, në Bushek, ku anët e rrugës së shtru-ar qëndiseshin nga shtëpi të reja e të bukura, “el-basanlliet” e famshme të arkitekturës ndërtimorepopullore shqiptare, rrethuar me avlli estetike bren-da të cilave lulëzonin shumëllojshmëri lulesh,pemësh e agrumesh. Rrapet madhështorë bëjnë hijee fresk, tundin gjethet e mëdha si pëllëmbë grishjejee mirëseardhjeje. Nëpër degët e tyre fëshfërijnë gje-thet dhe këndojnë kumritë, si të jepnin live koncer-tin divin për vizitorët e shumtë. Çelebiu nuk kishtegabuar aspak kur e quajti Elbasanin, “Darush Shua-ri”, “Shtëpia e Poetëve”, sepse dhe piktorë të mëvon-shëm evropianë, si Edith Durham, etj, kanë reali-zuar për Elbasanin një pafundësi skicash e akuare-lesh të jashtëzakonshëm që spikatin në mënyrë tëpërveçme muzeumeve, në të katër anët e botës. Jaçfarë shkruan Mis Durham për Bushekun në vitin1904: “U ndalëm për disa minuta në një copë vendtë këndshëm, tek i cili njerëzit e qytetit zakonishtdilnin për të pirë verë për qejf. Qejf do të thotë tëkënaqesh dhe kënaqësi do të thotë të rrish pa bërëgjë në hije, pranë ujit të rrjedhshëm. Një kavajas tësjell një mangall me qymyr në të cilën të zien kaf-enë dhe kështu të gjithë janë të kënaqur. Një grum-bull rrepash shekullorë hijeshojnë një lëndinë,përmes së cilës vërshonte një rrëke e qartë uji tëftohtë, i cili buçiste nga një shkëmb i murrmë qëngrihej lart nga njëri krah...” Pikërisht këtu, pak mëshumë se njëqind vjet më vonë, jam unë me dy miq.Sy e veshë shijoj ngjyrat, bukuritë, tingujt, muzikëne zogjve, simfoninë e përjetshme të Gurrës së Bush-ekut. Diçka e pabesueshme më tërhoqi vëmendjen,përmes korijes së rrepave, një mesoburrë me veshjetradicionale të krahinës, hipur mbi një kalë të bardhëme cirka të zeza, si të ishte nisur për të çuar lajmin emirë, mu bë si heroi i tablosë “Shqiptari vigjilent” ipiktorit zviceran Buchser, që kishte shkundur bojërate kanavacës për të gjalluar përjetësisht në djepinhyjnor, Bushekun e tij të magjishëm. Isha si midisëndrrës dhe zhgjëndrrës, historisë dhe legjendës, tëdjeshmes dhe të sotmes, të cilat shkriheshin natyr-shëm në një... Gojëdhënat thonë se kaloria turkengriti në Bushek fushimin ushtarak për të sulmuarSopotin: “...Sopotare moj të ngrata/ rrokni thika rrok-ni shpata!/ A do ikim të shpëtojmë/ a do rrimë tëluftojmë?/ Ne do rrimë të luftojmë/ Gjorg Goleminse turpërojmë..!”. Hunjtë ku u lidhën kuajt apo utendosën çadrat zunë, hodhën rrënjë, u shndërruannë rrapet që gjallojnë sot e kësaj dite. Busheku kanjë burim karstik me prurje 70 litra ujë në sekondëqë shpërthen rrëzë një shkëmbi gjigand, shkëmb qëOnufri i madh e ka përjetësuar në afresket e tij tëshumtë me ujë dhe pagëzime, si në Shelcan, Valëshdhe Berat...Kështu dolëm nga Busheku, hurmat, por-

Gjurmet e revolucionit socialist, mbi pikturat e Shpatarakut të madh, që ngritur këndi i kuq i emulacionit socialist

Shpati, mauzole i kulturës kombëtare“Shpati është djepi i lindjes së piktorit të shquar, ikonografit Konstandin Shpataraku. Vizita ime në këto treva shërbente edhe si ndërrim

shenjash, si homazh, buqetë mirënjohjeje, për sa kishte bërë ky piktor për kishat e fshatit Çetë Momël dhe Cikallesh të Kavajës time”

tokalliet, limonët dhe mandarinat verdhullonin, kish-in ndezur frutat e ëmbla si yje të kësaj toke të be-gatë, pjellore dhe të mbarë. Freskia e hijeve, dielli ishndritshëm dhe gurgullima e burimeve ma hoqënsi me dorë gjendjen e limontisë. Lugina gjallëruesee Shushicës e ka marrë emrin nga shushurima, shu-rukama e ujerave, onomatopeja “shshu-shshu, shs-hu-shshu”, shushimë, prej së cilës u mpiks toponi-mi “Shushica”. Analet turke Bushekun e quajnëBuzurshek. Gjuhëtarët e sotëm elbasanas, vazhduestë denjë të hullisë pjellore të Kristoforidhit dhe Xhu-vanit, pohojnë se emri Bushek e ka prejardhjen nga“buzë sheut”, buzë rrjedhjes, çka nënkupton luminshkumëbardhë të Shkumbinit. Kjo qendër me vleratë rralla turistike, në agimet e historisë, priste e për-cillte karvanë tregtarësh që përshkonin rrugën Eg-natia. Elbasani mbijetoi dhe lulëzoi midis dy ska-jeve elitare të qytetërimit botëror, perëndimit dhelindjes, Romës dhe Konstandinapojës. Regjistri ka-dastral i vitit 1431-1432, shkruan se fshati me em-rin Bozursek kishte 280 zjarre, d.m.th, 280 shtëpi.Në Bushek janë zhvilluar dy beteja të përgjakshme,e para në vitin 1432, ku 10 mijë ushtarë turq nënkomandën e Ali Bej Evrenozit, birit të Evrenoz Beut,që ishte sanxhakbej dhe kishte regjistruar tokat sh-qiptare nën emrin e tij, u mund nga Gjergj Arianiti,vjehrri i ardhshëm i Skënderbeut. Baladat këndojnëse pikërisht atë ditë ndodhi eklipsi i diellit, me sadukej shqiptarët, nëkauzën e tyre të lirisë,kishin aleatë edhe duku-ritë astronomike të mbi-natyrshme. Beteja e dytëndodhi në 1466, dy vjetpara vdekjes së Skënder-beut, kur Mehmet Fatihuvendosi rindërtimin ekalasë së Elbasanit... Sotzgavrat në trupin e rrep-ave të djegur nga rrufetëe shekujve kanë nisur tëthellohen, ato janë ba-sorelieve të gjallë tënënës natyrë për historinë tonë që si Zogu Feniksrilind vetëm lavdi...Tani tufa rosash të bardha, sizambakë uji, notojnë hareshëm në pellgun e madh.

Makina ktheu majtas, si të ngjiteshim nëOlimp. Mu bë sikur Astriti mërmëriti me vete: “Podalim prej kopshtit të Edenit!”. Nuk isha i sigurtnë se foli vërtetë, apo ishte loja e mendjes simeyshtur prej bukurive mahnitëse të natyrës që bëntepohime të tilla. Vërtetë, s’ka se si Shelcani dheValëshi, këto dy galeri madhështore të pikturësshqiptare hyjnore mos të kishin si oborr njëmrekulli parajse...Përkula kokën. Instinktivisht.Shenjë nderimi, mirënjohjeje dhe respekti. Hynimnë krahinën e shenjtëruar të Shpatit, malësi qështrihet nga lugina e Shkumbinit, lart në malet eSopotit, “...Sopot, o gur i thatë/ trimëresha i paskegratë..?”, deri në kufi me lumin Devoll. Shpatiduke qenë në qendër të Shqipërisë, është një kapër-cyell gjigand natyror, nga ku mund të kalosh le-htësisht në Berat, Gramsh, Voskopojë dhe Korçë,rrugë piktoreske që padyshim Onufri dhe Shpat-

araku e kanë rrahur shpesh, ndryshe nuk ka sishpjegohen pikturat e tyre në kishat e fshatrave siPashtresh, Kryezjarth, etj. Kjo zonë e begatënjerëzish punëtorë shquhet për pyjet e ahut dhehalorëve, ku gatrat e ndryshkura të përpunimit tëtrungjeve nga koha e socializmit rrënimtarë përpyjet, heshtin të turpëruara për gjëmën dhemasakrën e pafalshme që bënë në këtë ekosistemmadhështor. Anembanë krahinës spikatin biomon-umentet, si: Dushku i Lleshanit, Mështekna eZavalinës, Pisha e Fushë Kuqes, Rrobulli i Ze-leshnjës, Dushku i Kishës, Lisat e Pashtreshit,Frashri i Madh në Polis-Val, Pylli aluvial i Shush-icës, etj, në të cilët zhvillohet një turizëm i shën-detshëm. Këto pyje, që po e marrin veten falëpërkujdesjes së Qeverisë “Berisha”, gëlojnë nganjë florë dhe faunë e pasur. Miku im i rrugës, As-triti, i pasionuar pas gjuetisë, përmend ariun emurrmë, ujkun, dhelprën, kunadhen, baldosën,derrin e egër, lepurin, sorkadhen, nuselalën, ket-rin, etj, potenciale të denja për një gjueti të mbarëdhe elitare. Shpendët, nuk heq dorë ai nga dëshirae gjuetarit, përfaqësohen nga shqiponja, pëllum-bat e egër, mëllenjat, thëllëzat, shapkat, qukapikët,dhe një mori e pafundme zogjsh këngëtarë...

Shpati është djepi i lindjes së piktorit tëshquar, ikonografit Konstandin Shpataraku.Vizita ime në këto treva shërbente edhe si ndër-

rim shenjash, sihomazh, buqetëmirënjohjeje, për sakishte bërë ky piktorpër kishat e fshatitÇetë Momël dheCikallesh të Kavajëstime. Në mend më er-dhën disa kujtime tron-ditëse, diku nga mesi iviteve ‘70 të shekullit qëlamë pas. Atëherë ishimstudentë, kur me mikuntim Halit Shamata, sh-kuam fshehurazi për të

parë Kishën e Grethit të Mesëm, që për fat të keqpati një fund tragjik... S’kishte më zi e tmerr. Mbipikturat e Shpatarakut të madh, kishin mbështeturparmenda, hostenë të përbaltur dhe këndin e kuqtë emulacionit socialist të brigadës që dukej nëgjysmëterr si gjak i freskët shenjtorësh...Lart nëkurorën e fshatit Shelcan, nja 7 kilometra në lind-je të Elbasanit, shtrirë faqe kodrash e përbërë prejdisa lagjesh, ndodhet Kisha e Shën Kollit. Aty the-sari më i vyer mbeten veshjet e brendshme, afres-ket e piktorëve të mesjetës, Onufrit me KostandinShpatarakun. Në sheshin e kishës bënin hije disaqiparis të mëdhenj mbi të cilët ishte ngallmuar njëkambanë e vjetër. Pesha e kohës, ashpërsia e motitdhe hobetë e historisë, i kishin çarë, shqyer e tharë,por përsëri gjallonin. Lëshonin lastarë të rinj. Hije-shonin. Bari ishte i brishtë. Pata frikë të shkelja.Më bëhej se varri i humbur i Onufrit mund të ishteaty. Hodha sytë përreth. Poshtë në luginë dukejElbasani, qyteti i bardhë. Rrugët shquheshin qartë.Nën këto hije, Onufri i madh, patjetër kishte nd-

jekur megaushtrinë otomane tek zvarritej fushës.Ku shkelte këmba e saj nuk mbinte më bari. Njëgrua e thyer në moshë na uroi mirëseardhjen.Hymë brenda kishës. Tiparet e saj të bukura, qënuk kishte mundur t’i shuante mosha, më bëheshinsi të stampuara nëpër afresket me gra të kishës, kuOnufri kishte zbërthyer tipin e kodit gjenetik tëshelcanëve. Në kamaren e një baxhe nxinte grafi-ka e një kafke. Fati i bashkëkohësve të Onufrit,bashkëkombës që i përjetësoi në afresket e pavde-kshme sipas tipareve të kohës. Restaurimi i kishësishte bërë në vitin 1988. Atëherë ishte mundësuarndërtimi i gungës dhe hajatit, por kishte mbeturpa ndërtuar, për fat të keq, kambanorja, që mun-gon edhe sot e kësaj dite. Nga ana arkitekturorekisha është me hajate të vona, sot të zbuluara, ngajugu dhe perëndimi. Është shtruar me dyshememe pllaka guri të çrregullta, ndërsa çatia ështëmbuluar me kapriata pa tavan. Naosi ndahet ngaambienti i altarit nga një ikonostas prej muri tëpikturuar, çka dëshmon cilësinë e suvatimit megëlqeren e furrave të Shelcanit, aq të dëgjuara përfushën e ndërtimtarisë. Nëpër kalldrëmin e ngrënëtë fshatit ushtonte troku i nxituar i një kali. Kalorësimbi të ngjasonte si dy pika uji me Shën Gjergjin eOnufrit. Onufri dhe Shpataraku kishin mpiksur epërjetësuar në suvanë e kishës modelet e kalorësvetë gjallë, luftëtarëve të Skenderbeut, shihja stër-nipërit e tyre prej mishi dhe gjaku që jetonin tësotmen. Onufri ishte mjeshtër i portretit, futej meguxim në botën e brendshme të karaktereve, tekai spikatin fillesat e pikturës realiste të peizazhit.Ngjyra karakteristike e krijimtarisë së tij, është ekuqja. “E kuqja e Onufrit” njihet në terminologjinëe pikturës moderne, një risi dhe origjinalitetdomethënës. Ajo e kuqe frymëmerrte e gjallë nga-do ku shkuam. Para gjimnazit të Gjinarit, nuse evajza, gra e burra, të rinj e të reja, nxënëse dhenxënës parapëlqenin në veshjet e tyre të kuqen endezur, që shpalosej e freskët, si të ishte e pa tharëende dhe të rridhte nga penelat e mjeshtrit të madh.Tek kjo kishë, kryesisht në vigjilje të Pashkëve,grumbullohen qindra besimtarë, jo vetëm ngaShelcani, por edhe Elbasani, fshatrat përreth, siKryezjarthi, Trepshenishti, etj. Për një gjë nuk mëerdhi mirë, ndezja e qirinjve përbënte një rrezikpotencial për dëmtimin e këtyre veprave të rrallatë artit figurativ e kishtar shqiptar.

Ngjitëm të përpjetën e Qafës së Shelcanit,kapërcyell gjigand i natyrës për Shqipërinë Lin-dore dhe Qendrore. Ndalëm. Në njërën anë, në tëmajtë kisha luginën ku shtrihej madhështor El-basani, fusha e bukur e Bradasheshit nxinte ngaskeletet e dinozaurit të komunizmit, metalurgjikut,që kishte përtypur pa mëshirë me kthetrat e hek-urta fushën pjellore. Oxhakët që nuk villnin mëpikë tymi të zi, dukeshin si dhëmbë vampirësh.Iku njëherë e përgjithmonë ajo kohë që masakroiegërsisht ekologjinë e krahinës dhe lumit jetik tëShkumbinit. Kurse në anën tjetër, në të djathtë,shndriste hareshëm lugina e Devollit, mbi të cilënMali i Tomorit, ky fron i perëndive ilirike, qën-dronte stoik e i paepur.

(vijon në faqen 6)

nacional3/ E Diel,9 dhjetor 2012 LIBRI I RI

Nga SEJDI BERISHA

Shkrimtari, Qazim D. Shehu, i cili deri metash ka botuar njëmbëdhjetë vëllime mepoezi dhe katër vepra me tregime, sikur i

takon një krahu të rrallë krijuesish, i cili me vetee prej vetvetes bartë në seri trakullimën e jetës,e cila, si gjithnjë, është e gatshme të mos e res-pektojë as më të voglin rregull, apo edhe as ën-drrën e njeriut. Për këtë arsye, edhe vargu dhepoezia e kanë ndijimin dhe tingëllimën e sertë,por plotë mall, urti e dashuri. Kjo, ngase, kon-sideroj se edhe autori i këtij libri kështu men-don, se, vetëm me virtyte dhe madhështi lufto-het dhembja, edhe pse, ajo nganjëherë duket,dhe është e ëmbël dhe e preferuar! Të gjithakëto “hieroglife” shpirti, poeti dhe prozatori,Qazim D. Shehu i mbërthen në librin me poezi,“Syri i ditës”. Dhe, pikërisht fillon me dashuri,i cili fuqishëm krijon klithmë por të heshtur:“Do të mbart si një baladë që/S’kam ku e ven-dos,/Mos të lëndoj njeri/Si ushtari që shokun evet e mbart/Të plagosur nëpër shi...”. Dhe, filli-mi i librit tash i ngjanë amës së lumit, i cilikujdesshëm dhe rrjedhshëm e përcjellë ujinnëpër damarët e jetës dhe të tokës.

Kështu, edhe mallin dhe etjen e vetë gjatëjetës, autori e bartë bindshëm dhe fuqishëm,sepse, mirë e ditka “Se kënga s’ka mëshirë”, ecila çdokënd fare e dërmon. Por, të gjitha këto“vuajtje dhe kënaqësi”, autorit i shkojnë për sh-tati, sepse, kështu jetës i këndon më mirë, dhe poashtu, rrugëtimin e stolisë më mirë. Ndoshta, edhepër këtë arsye, të nëntëdhjetë e katër poezitë e“mbërthyera” në këtë libër, nuk i sistemon në njësiciklike, por, lirshëm i lë të shtrihen edhe në libëredhe në mendjen dhe përjetimin e lexuesit.

Fuqia e këndimit poetikdhe jeta si pikturë e veçantëdhembjeje dhe lumturie

Nëse poezitë e Q. D. Shehut i lexojmë veç-mas dhe si të tilla edhe i analizojmë, atëherë,lexuesi krijon bindjen se poeti ka dëshirë të“përbirohet” për birë të gjilpërës, vetëm e vetëmpër ta bërë jetën pikturë të veçantë të shpirtitdhe të zemrës, në të cilën e ndrydhë dhe shtry-dhë jetën, vuajtjet, kënaqësitë dhe gëzimet ebotës, edhe atëherë kur fëmijët e rrugës duken“si zogj të vrarë”! Kështu, duke kënduar përvetveten por edhe për “theqafjet” e jetës, poetisertshëm merr rrugën edhe nëpër thinja, të cilatnuk i takojnë vetëm njeriut të një kohe dhe as tënjë periudhe e të një vendi. Këtë këndim e hasimtek shumë poezi, duke filluar nga “Një plakë”,“Kulla”, “Kosova”, “Etje” etj. Prandaj, mesazhii vargut tek vepra “Syri i ditës”, nuk është thjesh-të vetëm mesazh, por ai shtrohet, apo i ngjanëhartës mbase edhe librit të historisë, dhe kësh-tu, jo vetëm se zgjon dhe shton kërshërinë eopinionit lexues, por provokon kohën për tavënë në shumë peshoja. Kjo do të thotë, se ai,as nuk këndon dhe as nuk vargëzon kot, kurthekson: “...Po kulla e gjyshit/Më tepër se ngre-hina ime/Ndrit/Ajo nuk luajti kurrë”. Është kynjë provokim për studim filozofik por edhe përanalizë historike, dhe atë pikërisht pse kanëardhur kohët moderne, të cilat, nganjëherëstërkeqin mendjen e njeriut, dhe jo gjithherë,ato kohëra ngritin pallate drite e madhështie.

“Edhe pse kudo njëjtë është toka/...Seç kakjo tokë e Kosovës/E mallkuar për të qenë ebukur/Me kodra si shkallë amfiteatri...”! Meqëllim i theksova këto vargje për të vënë nëspikamë komentin e lexuesit për rrugëtimet dhepër periudhat kohore, nëpër të cilat ka marrëplagë të rënda dhe të hidhura toka dhe atdheu,dhe asnjëherë nuk i janë gjunjëzuar helmeve tëtilla. Por, as nuk i kanë përqafuar dramat dhetragjeditë që ua kanë projektuar dhe luajtur sinë amfiteatër, por edhe në skena të tjera. An-daj, vargu dhe përgjithësisht poezia e Qazim D.Shehut, nëse e shprushim dhe analizojmë nëmënyrë të mëvetësishme, ajo ka zë karakteris-

Qazim D. Shehu: “Syri i ditës”, poezi-botoi TOENA, Tiranë-2012

Ndijimi dhe tingëllima e sertë evargut-këto hieroglife shpirti...!

“Andaj, si t’i zbërthesh atëherë vargjet dhe poezitë e kësaj vepre, të cilat ta detyrojnë mendimin për ta vënë gishtin në tëmth, e tëpërqendrohesh njerëzisht, nëse mundesh, për ta flakur nebulozën mbi jetën dhe njeriun, e cila, në të njëjtën kohë shkakton pezëm,hidhërim, por edhe hapë çështje dhe provokon për t’u “kacafytur” nganjëherë edhe me muzat, se a është e tërë ajo që këndohet

përjetim shpirti, apo inat e zemërim për rrjedhën e kohës, nganjëherë pa asnjë shkronjë në letër e pa asnjë mendim në kokë”

tik, që i ngjanë edhe apelit, edhe këshillës, poredhe dhembjes, e cila vetëm sa forcon emadhështon, e që, katërcepërisht i ngjanë “syr-it të ditës” mbase edhe të kohës.

Ndoshta, edhe për këtë arsye, këndin e qetë-sisë, autori e gjen, por, çuditërisht e zgjedh edheduke i mbëltyer si fidanët, vargjet e mrekullisë.E që, në këtë kontekst, ai i pëlqen edhe vargjete Naimit dhe të Lasgushit: “...Në fund liqeni,qetësi gjet,/Përmes yjeve por si prushi/Dogjiqetësinë e vetë”! Përmes këtij këndimi, poetisikur edhe e kërkon, por edhe ia arrin ta gjejë“formulën” e qetësisë: “...Se s’më lë kjo botë emadhe/Mos të shkruaj poezi”!... Me vargun evet, autori i librit i bën pelegrinazh tokës sëparehatshme, duke prekur me shpirt çdo gjë;Shkumbinin, fshatin, dritaren e vetmuar-simboli dritës dhe i territ përnjëherë. Gjithashtu, ai,sikur ka dëshirë që çdo udhëtari të vonë, që kahumbur rrugën, të ia joshëdëshirën dhe vullnetin për mik-pritje, për dashamirësi, që askushtë mos digjet në “perandorinë” eerrësirës, por bile, së paku meshikim ta shijojë lumturinë.

Mirëpo, jo rrallë, vetmia bëhetmik i poetit, sepse, si duket, ajo ishkon për shtati për t’iu vardisuredhe më bindshëm vargut, i cili,edhe ai, shpeshherë e shpiezgavrave të qetësisë dhe të hesh-tjes, të cilat, tek njeriu zgjojnëankth, sepse, ato fshehin por edhekanë fshehur “dosjet” e ditarëve tëpashkruar, të cilët, sikur të zbulo-heshin, do t’i “çmendnin” dhe dot’i begatonin në të njëjtën kohë sir-tarët e arkivave me marritë e vetënjeriut. Natyra dhe begatia e saj,janë thjeshtë inspirim, por janëedhe një forcë e pasqyrë, të cilat,bashkë ia shfletojnë jetën, ndijiminpor edhe atë brendinë, që kurrë nukdihet se çfarë përmban dhe çfarëthotë me ato almiset e veta. Këtëmund ta vërejmë, kur autori ligjëronpërmes pritjes, vjeshtës, plepit,përmes hijes së vetmisë, etj. Dhekështu, ai, i tëri, sikur mbi thasëmbushur me lule dhe gjemba, shtri-het mbi ditët, që i duken mjegullmbi humnera!

“Kacafytja” me muzat, se a ësh-të e tërë ajo që këndohet përjetimshpirti, apo inat e zemërim përrrjedhën e kohës...

Andaj, si t’i zbërthesh atëherëvargjet dhe poezitë e kësaj vepre,të cilat ta detyrojnë mendimin përta vënë gishtin në tëmth, e tëpërqendrohesh njerëzisht, nësemundesh, për ta flakur nebulozënmbi jetën dhe njeriun, e cila, në tënjëjtën kohë shkakton pezëm, hidhërim, poredhe hapë çështje dhe provokon për t’u “ka-cafytur” nganjëherë edhe me muzat, se a ështëe tërë ajo që këndohet përjetim shpirti, apo inate zemërim për rrjedhën e kohës, nganjëherëpa asnjë shkronjë në letër e pa asnjë mendimnë kokë. Kurse, dihet se kështu njeriut të këtijnënqielli, jo rrallë i kanë ikur gjërat nga dora,i kanë humbur “tapitë”, i janë shlyer dasmatdhe vdekjet, të cilat tash nevojiten për të bërëmur të shëndosh historie e jete. Po kështu, të

tjerët gjërat edhe t’i kanë shtrembëruar, të cilatnuk mund t’i drejtosh dot, edhe nëse ato i ak-tualizon dhe i “skuqë” e i bën si hekurin kurfarkëtari dëshiron t’i japë formën e kërkuar.Për ta mposhtur tërë këtë “humbje” njeriu, po-eti i këndon edhe Gjergj Fishtës: “Atje ku grim-cë e dheut frymon/Fjalë e tij ndez/Në trojettona ku gjëmon/E mallkimi këlthet”.

Kjo është ajo, kur fjala e mendimi përjetë-sohen në dokument. Prandaj, autori, tërthorazina bën me dije aktualitetin dhe pavdekësinë eveprës së Gjergj Fishtës, dhe atë, tamam sirrëfim mitik, që përcjellët dhe madhështohetgjithnjë e më shumë brez pas brezi, sepse, “Syrii ditës” është kujdestar dhe i pamëshirë, qëndërgjegjshëm të rrëfejë për çdo gjë që sheh,që e vëren. Kështu që, me vargun e vetë, Q. D.Shehu, sikur shndërrohet në një regjistrues tëdhembjes dhe të krenarisë, e përmes tyre, edhe

të historisë. Ai, prajshëm vargëzon, por “rreptë”i kthen kohërat në ndijim shpirtëror, e më pastaj,edhe në temë debati, bile edhe qortimi: “Nërrugën Pejë-Gjakovë/Lisa, arra, mana/Fshatrashtrirë përtej/Skena ku u luajt drama”(Poezia:“Në rrugën Pejë-Gjakovë”).

“Syri i ditës”, i ngjanë edhe kompozicionittë një treni, i cili bartë dhe transporton jetën ejo mall as material ndërtimor, e cila jetë, nësepoezitë shfletohen fletë për fletë, ndoshta do t’ihidhnin dritë çdo gjëje që e ka bezdisur kohën,

njeriun, historinë e tij dhe jo vetëm të tij, në tëcilat gjëra, në të shumtën e rasteve, individi kaqenë vetëm spektator pa sy, pa gjuhë dhe as pazë, por që këto “tmerre”, autori tani na i sjellëtë riparuara me fuqinë dhe me mesazhin e var-gut dhe të metaforës: ...Pyjet.../Tundin duart egjata/Të kapin yjet e fikur/Në shpresa të vakta”(Poezia: “Në Rugovë”). Ose: “Tani, anë a këndKosovës/Ngrihen/Buste për heronjtë/Por liria/S’është përrallë...”!

Padyshim se poeti ka një pikë të nxehtë nëshpirt dhe në ndërgjegje për çdo gjë e ecën për-para, që e ngritë, e zbrit, e trazon dhe e tradh-ton, dhe se ai gjithnjë gjeneron zërin e arsyesdhe të dëlirësisë. Andaj, ai, përveç shumë kën-dimeve me “syrin e ditës”, është i kujdesshëm,i butë por vullkan për ta ndritur e praruar çdogjë që është e mundur. Këtë na e dëshmon edhekur ligjëron: “...Poetët digjen për të tjerët/T’i

ngrohin ata më shumë”!Në “Syri i ditës”, shumë poezi

e krijojnë ngrohtësinë e fuqishme,mu si ngjyrat në pikturën me temëidile apo edhe të peizazhit të har-lisur pas bukurive të natyrës dhetë njeriut në te, mbase edhe tëfemrës dhe të bukurisë së saj, , sipër shembull tek poezitë: “Nëqytetin e rinisë”, “Gruaja vio-linë”, “Ura”, “Fusha” e kështu meradhë. Bile, elementin “dashuri”,autori, atë e sfidon me mbetje nëhije, me car përvëlues e në çfarëjo tjetër. Por, dashuria ka magjinëtë cilën dot ende askush nuk eshpenzuar së studiuari dhe as sëanalizuari deri në fund. Prandaj,poeti, me arsye tralliset pasngrohtësisë së saj përcëlluese:“Sytë e tu/Shtjellë e dashurisësime/Fiksuar çuditërisht aty/Sikur në botë mos kishte/Asnjësy”(Poezia: “Sytë e tu”).

Dhe, në këtë rast, poezia i ng-janë ujit dhe njeriut të etur. Përkëtë, s’di se kah t’ia mbajë kohapër ta kënaqur vetveten memëkatet dhe me gabimet e njeri-ut gjithnjë të etur nëpër ditë, orë,minuta, çaste mbase edhe peri-udha. Por, shkrimtari, në fund tëfundit, di të kthehet prapa, nëkohërat që tash krijojnë edhehistori, edhe nostalgji por edherrëfime të cilave edhe nuk mundt’u besohet përfundimisht. Njëkthim i tillë, poetin, vargun dhendijimin e tij shpirtëror imadhështon dhe i bën të pëlqy-er, si ushqim shpirti, i cili edhei ngjanë “bashkimit” të ko-hërave por edhe të njerëzve përta kënaqur amanetin e ecjeve

dhe të rrugëtimit me shekuj të kombit: “Nërrugët me baltë ku ecja dikur/As e mendoja as-faltin/Bulevardet e gjëra me aromë/Ngasje par-fumesh të mardhur/...Në ato rrugë takoja paknjerëz/Pak vajza të dashura/Të gjithë i deshathjeshtë/Si dielli që është duke ardhur...”!

Andaj, mesazhi dhe metafora s’duan ko-ment, ashtu siç nuk do as “Syri i ditës” i QazimD. Shehut, që bashkërisht janë vlerë e cila pady-shim se begaton cilësitë letrare por edhe atoshpirtërore dhe kulturore kombëtare.

4/ E Diel,9 dhjetor 2012nacional KRITIKË

Nga AGIM BAJRAMI

Një fejesë e posa celebruar mes dy të rinjvetë dashuruar, diku në një nga sallonet eVenedikut të shekullit të XVI-XVII të

mbushur me fraza e deklarime miqësisht të përko-ra, por që rrezikon të prishet që në trokitjete e paratë shampanjës nga shpallja e befasishme e njëpazari të mëparshëm. Një baba mikroborgjez ipushtua nga demoni i parasë dhe një shërbëtor ishkathët dhe shumë aventurier, në kufijtë e mbi-jetesës, që kërkon vetëm të hajë dhe që i bën lëm-sh të gjitha gjërat me humor gjer në parodizim mesituata dhe kthesa të njëpasnjëshme tragjikomikeqë të kujtojnë komeditë e Molierit. Një botë e tërëqë bëhet e ç`bëhet nga një shaka ordinere. Kjo ësh-të alegoria dhe komedia e personazheve të KarloGoldonit, njërit prej përfaqsuesve më në zë të botësskenike të klasiçizmit Italian të shek. XVI-XVII.

Nuk është hera e parë që teatri shqiptar ka ten-tuar të prekë dhe të shfletojë artistikisht përparapublikut të tij, vepra dhe tema të këtij lloji, por nëkëto lloje këndvështrimesh dhe trajtimesh është ngatë paktat herë. Regjizori Hervin Çuli me talentindhe vizionin e tij artistik, ka arritur të ndërtojë njëplatformë regjizoriale, e cila jo vetëm e zbërthenmendimin primar të komedisë, por edhe nëntekstine pashpallur të saj, duke ia përshtatur kështu shijevedhe parimeve estetike të një kohe krejtësisht tjetër.

Nëse do të tentonim t’i bënim një shikim ver-tikal lëndës së komedisë do të kuptonim se kohapër të cilën flasim ka mbetur në vend-numëro.Rrethi vicioz nëpër të cilin lëvizin njerëzit dherrjedhat e historisë, janë po ato, ndryshojnë vetëmaktorët me kostumet dhe rekuizitën.

Dihen problematikat nëpërmjet të cilaveka operuar shkolla e komedisë së asaj kohe kunë qendër të gjithçkaje vendosej e bukura, epërjetshmja si sinonime të idealit shoqëror errethuar prej ligësive dhe shëmtirave të reali-tetit. Tirania e së keqes e cila në këtë komedipersonifikohet me paranë (dukatet) është e gat-shme të bëjë çdo lloj pazarllëku pa u ndalur aspara dashurisë pasionante të dy të rinjve Klar-içes dhe Silvio Lombardit. Të duket se për njëçast gotat e shampanjës janë thyer dhe sham-panja e festës është derdhur përtoke…! Festaështë kthyer në një tragjikomedi dhe fati i person-azheve i është nënshtruar tiranisë së padukshme tëparasë. Është një lloj tiranie që mund të përfshijënë ingranazhet e saj gjithçka të bukur e të mirë.

Pantalone, i Roland Koços, me etjen e tij tëpashembullt për përfitim dhe pasuri është njëGopsek i veçantë i pandjeshëm ndaj çdo lloj nd-jenje dhe ideali njerëzor, i paturpshëm deri nëcinizëm, ai se ka për gjë të shkelë mbi ndjenjatdashurore të së bijës dhe moralit njerëzor. Për tëbota është thjesht një monedhë dukati që mund tëhidhet dhe të pritet në ajër. Me këtë rol Roland Koçoka ditur të kapë me mjeshtëri atë që quhet palca ekarakterit, të navigojë brenda tij dhe ta shpërndajënë skenë artistikisht. Nën hijen e tij personazhet ekësaj komedie i kanë shumë të kufizuara veprimete tyre dhe dashuritë: duhet të hyjë një personazh nëkëtë mes që të largojë këtë ajër në formë baltovineqë ka dominuar përgjithësisht shekujt e XVI-XVIIdhe sallonet mondane të asaj kohe.

Ardhja e Beatriçes së Adelina Muçës memaskën e Federikos, është sjellë mjeshtërisht nëskenë nga aktorja ku bëhet çelsi kyç i veprimevetë mëvonshme të komedisë: asaj i duhen paratë epaguara nga vëllai i vrarë Federiko për të gjetur emartuar me të dashurin e saj, Florindon. Deri këtugjithçka është në kufirin e një veprimi ordiner por,po t’i hiqnim kapakët me të cilët mbulohen vep-rimet e saj do të kuptonim se pas tyre fshihet ide-alizimi dhe shpirti i sacrificës së një vajze për tëgjetur dashurinë e saj të humbur. Pazari i kotësivedhe intrigave që rrethon fatet e personazheve ësh-të një zero përballë ndjenjave të sinqerta dhebotëve të tyre shpirtërore. Në komedi veprojnëdy linja dashurore paralele të lidhura pazgjidhsh-mërisht njëra me tjetrën. Linja e parë Klariçe dheSilvio Lombardi interpretuar respektivisht ngaaktorët Era Çaushi dhe Ervin Doko. E dyta Beat-riçe dhe Florindo Aretuzi të interpretuar nga ak-

torët Adelina Muço dhe Besmir Bitraku. Ndonësenë pamje të parë këto dy çifte ngjajnë si kundër-shtarë të njëri-tjetrit, në thelb fati i tyre është i lidhurpazgjidhshmërisht me njëri-tjetrin. Dinamika eveprimeve të tyre vepron gjithmonë në kahun pozi-tiv edhe pse shpesh herë kjo dinamikë arrin të ecë

përpara, shpesh në sajë të keqkuptimeve duhetpatur gjithmonë parasysh koha dhe psikologjia esaj. E rëndësishme është që të dy këto çifte dash-norësh janë në opozitë të hapur me rrethin sho-qëror dhe psikologjinë që i karakterizon. VetëGoldoni, ashtu si bashkëkohësit e tij dramaturgëKornei dhe Rasini e sheh triumfin e idealit sho-qëror tek përplasja e së mirës dhe së keqes, tëbukurës dhe të shëmtuarës. Është ky shkak që nëmomentet kulmore të zhvillimit të komedisë,atëhere kur dukej se fati i personazheve është ipërcaktuar: ai fut në skenë Trufaldinjon shërbë-torin e shkathët dhe aventurier të dy zotërinjve.Në vetvete Trufaldinjo është një lloj katalizatoriqë kryen veprim reaktiv të shfaqes. E zhvillon atëdhe e përsos deri në fund. Ai me veprimet e tijarrin t'i japë aksionit skenik, krahas frymës përsh-kallëzuese edhe një frymë të ndjerë humori, njëvlerë zbërthyese dhe invetiguese. Talljet dhe iro-nia e tij nuk bëjnë gjë tjetër veçse të zbulojnëpara shikuesit të shumtë vlerat dhe antivlerat enjë shoqërie të përcaktuar në identifikimin e per-sonazheve në vepër. Bëhet gjithmonë sipas rreg-ullave të klasicizmit duke iu përmbajtur unitetittë kohës dhe vendit shoqëror. Shoqëria venecianee asaj kohe ashtu si shoqëritë simotra në Francë,Angli, Rusi e gjetkë e kanë indentifikuar veten etyre nëpërmjet parasë dhe interesit. Të gjithë ataqë tentonin të dilnin jashtë këtyre kufijve ishin tëprirur ta vendosnin qënien e tyre në kufijtë embijetesës. Ky lloj egzistencializmi edhe pse iveshur me nota tragjike nis dhe identifikon vetvet-en e tij sa nëpërmjet veprimeve vetpërmbajtësetë Silvos dhe partneres së tij Klariçes.

Shërbëtori i dy zotërinjve është një lloj antipodii krijuar nga autori për të kundërshtuar me sa tëmundë nënshtrimin ndaj fatit.

E gjithë komedia nis të marrë ngjyra komici-teti nga veprimet e zgjuara të shërbëtorit Muhar-

rem Hoxhës. Vjen një moment ku të gjithë per-sonazhet fillojnë të vërtiten rreth tij. Ndonëse iveshur me rrobat e një kllouni të duket sikur luancirk me të gjithë, në të vërtetë ai mishëron urtës-inë dhe zgjuarsinë e shtresës shoqërore te cilës aii përket, popullit dhe klasave të varfra njerëzore

të rrugicave dhe shtëpive popullore të Firenc-es, të cilat nuk kishin asgjë të përbashkët melluksin dhe madhështinë e sheshit San Markodhe ambjenteve luksoze të Venecias.

Karlo Goldoni si një ndër themeluesit eteatrit qytetar u krijua si protestë ndaj asajletërsie dhe teatri që mbizotëronte deriatëhere, Goldoni diti të sjellë si në tavë trupine shëmtuar dhe të kalbur, mbushur plot imo-ralitet dhe perversitetet e kohës të cilës i përki-ste. Këtë gjë ka arritur të kuptojë më së miriaktori Muharrem Hoxha i cili në rolin e tijsolli një shërbëtor gjithkohor. Thuhet se gjërat

e bukura karakterizohen nga thjeshtësia por nganjë thjeshtësi e thellë e ngarkuar me shumë të vërte-ta. Duke ndjekur rolin e tij të krijohet ndjesia sekëtë lloj shërbëtori e kemi hasur dhe e hasim vazh-dimisht. Shërbëtori i Rremës, aq sa është i dyzotërinjve venecianë dhe torinezë, aq është dheshërbëtori i një zotërie shqiptar.

Po këto impresione përftohen edhe nga loja ezgjuar dhe plot intelekt e aktorit Gjergj Doçi nërolin e doktor Lombardit, babait të Silvios. Kyaktor ndonëse ka dy vite në teatrin e Durrësit, kyrol është i pesti në repertorin e tij në këtë teatër.Figura e doktor Lombardit të mbetet gjatë nëkujtesë. Aktori ka arritur të sjellë në skenë njëpërfaqësues të denjë të një aristokrati të vogëlvenecian, i cili në çdo frazë të tij përsërit pafundpostulate latine që tingëllojnë qesharake duke zbër-thyer në thelb karakterin e këtij aristokrati të vogël.

Kuzhinier Brigela i aktorit të ri Xheni Famaarrin që me lojën e tij të sjellë situatat komike dukebërë për vete spektatorin.

Aktoren Era Çaushi kam patur fatin ta ndjeknë disa nga rolet e saj siç është roli i Suzanës tekkomedia epike "Heronjtë e Viagrës" të dramatur-

Një shërbëtor i çuditshëm dhe dy zotërinj pushtojnë skenën e teatrit të Durrësit

Tirania e padukshme e parasë"Regjizori Hervin Çuli me talentin dhe vizionin e tij artistik, ka arritur të ndërtojë një platformë regjizoriale,

e cila jo vetëm e zbërthen mendimin primar të komedisë, por edhe nëntekstin e pashpallur të saj, dukeia përshtatur kështu shijeve dhe parimeve estetike të një kohe krejtësisht tjetër"

gut të mirënjohur Bashkim Hoxha, tek komedia"Stjuardesat" etj. Gjithmonë më ka pëlqyer seri-oziteti dhe këmbëngulja e saj për të folur artistik-isht me personazhin si dhe për lojën e saj në an-sambël, por në këtë komedi ajo është diçka tjetër,një vajzë e dashuruar thellë me partnerin dhe ro-lin e saj. Një aktore e bukur dhe thellësisht aktiveme lëndën artistike që ka patur në dispozicion,një interpretuese e thellë dhe e shkathët. Roli iKlariçes të bën për vete, për plasticitetin dhe be-sueshmërinë. Ajo ka ditur të pasqyrojë mirë dhebukur. Duket se aktorja dhe Klariçja kanë gjeturnjëra-tjetrën duke krijuar një të vetme. Në bash-këpunim me partnerin e saj Ervin Doko ku loja etyre nuk është lëkundur asnjëherë nga dyzimi dhepasiguria, personazhet janë evidentuar në vetvetenga akti në akt duke iu përshtatur më së miri linjëssë veprës. Të njëjtin mendim do të doja të shpre-hja për lojën e aktorëve të rinj Adelina Muça dheBesmir Bitraku. Bitraku në rolin e Florindos për-pos pamjes së tij impozante ka ditur të shpalosëpara nesh edhe pjesëza interesante nga psikologjiadhe karakteri i heroit të tij. Ky aktor si të gjithë tërinjtë janë përherë në kërkim të vetvetes.

Po kështu duhet evidentuar loja në ngritje tëaktores së njohur tashmë, Sanie Hoti. Në rolin eSmeraldinës, shërbëtore që dashuron Trufaldin-jon. Interpretimi i saj i ngrohtë dhe humori qëmbjell kjo aktore nga skena në skenë janë treguesse dhe me një rol të vogël aktori i mirë arrin të tëimponojë. Shumica e personazheve të kësaj ko-medie evidentojnë vetveten përmes theksimit tëkontrasteve që kanë me njëri-tjetrin. Theksimi ikontrastit për një aktor është i nevojshëm për kr-ijimin e unit, ndërsa shkrirja e tyre është enevojshme për të përcjellë këto une në lojën an-

sambël. Merita e regjizorit Hervin Çuli ështëse ka ditur të nuhasë tek çdo aktor i tij suportete vendosjes së rolit për të bërë më pas krijimine identiteteve të tyre.

Komedia karakterizohet nga një lojë e shën-detshme dhe e besueshme e aktorëve, nga njëlarmi mizanskenash dhe kthesave të papritura.Duhet thënë se vënia në skenë e Goldonit paraqetvështirësi të shumta njëra prej të cilave ështëinterpretimi i vlerave kohore.

Realizimi i kostumografisë në kushtet evarfërisë që ka mbërthyer teatrot tona. Me këtërast duhet përgëzuar kostumografja e apasion-uar Lira Zahiri, e cila me kostumet e gjeturapër secilin personazh i shton vlerat komedisë.Shfaqja "Arlekini Shërbëtori i Dy Zotërinjve"

e cila u ndoq dhe u duartrokit gjatë nga spekta-torët durrsakë është një tregues tjetër i punës sëmirë që bëhet nga kjo trupë e talentuar dhe drej-toria e teatrit "Aleksandër Moisiu" duke prem-tuar se në të ardhmen do të sjellin punëra të tjeratë reja dhe me vlera.

nacional5/ E Diel,9 dhjetor 2012 POEZI

1.Oshnar me freski:mëngjeseve në lindjenatën n’perëndim.

2.Palma e datulas.1

Kush kështu në lartësiujin e ngriti?

3.N’pluhurin verakas gjarpëri më finokgjurmën hiç se fsheh.

4.Nilin e mendoj,më nuk më mundon fareetja në shkreti.

5.Bajga e zezëështë e lopës timepastër si flori.

6.Sa jam i pasur!Ime sh’pi është qiellidhe trolli shkreti

7.Ç’është ky sukses,diell në shtëpinë tonë,mbi shtëpi hëna!

8.Tash gurin bartishehrit antik Zanzibarnë vend të dhëmbit.

9.Ngrit portokallinpërmbi kokë lartë, jaku e ke Diellin.

10.Rriskë limonivendosur në pëllëmbë.Pa shiko hënën!

11.Filat në kopenë retë pluhurimiformohet bregu.

12.Tam-tam i nderësi ime l’kurë esmerrënkim nën gishta.

13.Kasolla imenë shkurret e savanës,Mbretëri qejfi.

14.Veriu pas juga!Era hutonte erënnë mes shkretinës.

15.Ton i fort korê2

dëgjohet tërë ditënsikur një tingull...

16.Taze, batata3

herë lodra, tash ushqimpër vockat e mi.

17.Dru i mangrovës4

duke shpëtuar nga ujirritet në qiell

18.Potere rrufeshime gjuhë tabale5

nuk do të dëgjon!

19.Vizatim putrashFundshtrojë mes kasollei ngjet të shtrenjtës.

20.Savanës’ etshmedhe shiu i syve të tume bollëk i del...

21.Kërkon larashinë kopen e hareshmeqengjin e lëndur.

22.Sapo të zbythenkrokodilët nga bregu –çelin zambakët...

23.Prej tani blui mundon lopët e mia?Mjegull mbi Kongo!

24.Shi xurxull mbrëmjanë trung të valanidhit6

thneglat i takoi.

25.Në këtë natëveçanërisht po shihen –sall thinjat e mia!

26.Malet, lumenjtëdhe bjeshkët e largëta –i kaploi terri.

27.Në gëzof luanipa frikë lajmërohetsecili fëmi.

28.Në fund të lumitpalombari sheh qiellinkredhet më théllë!

29.Nuk janë rrufe,po shndërisin drepëritnëpër grunaja...

30.Këmbëzbathuri,pengohet me shejtanin,ose me gjarprin!

31.I flijuar zogu.Kurban kecin e bëjmënë fund të vitit!

32.Prej këtij trungusall bota është e madhe!Po rri nën hije...

33.Bari i thinjurnë përparcë të larmet’bjeshkëve tona.

34.Nisem në botëshoh në pikëmesditëAfrikën negro...

35.Rënd e shëndritjeorendi nga Guineja.Maska në shtëpi.

36.Akoma maskaçehren e stërgjyshit timgjallë e mbanë.

37.Cirkë e gjakut.Truall i kuq i Afrikësnë gishtin tregues.

38.Negro e bardhëudhës së drejt’ Afrikësdhe truall i skuqur...

39.Dhe miqtë vajtënnë vend nderi tuberat7

mbetën zbrazura!...

40.Macja zezë tashi shprish rrezet e diellitrreth pyllit virgjër.

41.Macja e zezëme dhëmbëzit e bardhënë mes të laudhës.8

42.Në natë macja:syt’e saj i shkëlqejnëngado të kthehesh.

43.Vetimë macjasytë e diellit i piuu bë e zezë!

44.Në agim macjaduke lozur hareshëme mbyti miushin!

45.Macja e zezëu bë krejt e padukshmeme muzg të parë.

46.E dash’ra imenxihet si kadifejanë dritë hëne.

47.As sqepi i madhse voglon bukurinëpup’l të papagallit.

48.A, është tunxhiose syt’e antilopësn’ujin e qetë?

49.Një kokërr rërëe bënë të pahijshëmkrejt kryeqytetin!

50.Në diell të dhezure ka mprehur grerëzacimakun e vet.

51.Në ëndërr drurine mbuloj shiu i prillitme rrecë blerimi.

52.Shiu i shtrëngatës.Vetëm pema e fushësaskund e fshehur!

53.Rrënjën e trungutas zogjtë në degëzase kundërshtojnë!

54.Duar një mijëpehasin nga majae shelgut vajtues.

55.Drurin duke shkund’majmuni e theu dorënpara degëzës.

56.Dielli kullohet,nga maja e baobabas9

në thnegëltore.

57.Fshikja e zogutme lot të hidhur qanë –dhe cicërima.

58.Dy fytyra maskash.Burr’i burrit rri në flladtë résë burrëreshë.

59.Gjuhën dhe sytë,gjitha i morri mordjaas zhurmë s’dëgjoj.

60.Gjuhë e atijmaskë që na përkujtonnë antilopën.

61.Mask’e gjahtaritta godasi skifterinkurrë nuk mundet!

62.Fshika e plumbitmaskë e bukur burri.Druri i djegur...

63.Maska në mburoj’fsheh çdo gjë që kam parë,besa më sëmbon.

64.Riosh i përkushtuar.Maska e dashit që prinshikon në agim.

65.I zhveshur shtati.Mask’e gocës njomakeu zhduk në ëndërr

66.Maska e shkallmuar,sytë shpatë e mprehtë- leskrat e ditës.

67.Po s’pati ujëas që do kishte jetë,mbase as vdekje!

DRURI VETMITAR(haiku me motive afrikane)

Nga TOMISLAV MARIJAN BILOSNIÇ / ZARË (KROACI)Nga origjinali kroatisht i shqipëroi MUSTAFA SPAHIU

6/ E Diel,9 dhjetor 2012nacional KRITIKË

Nga AGIM GJAKOVA*

Historia na mëson se njerëzit dhe kombetsillen mençurisht kur të kenë sosur tëgjitha alternativat”, - ka thënë Abba

Eban, diplomat dhe politikan izraelit i lindur nëAfrikën e Jugut. Njëra prej alternativave në sistem-in diktatorial në Shqipëri ka qenë edhe evokimi imirëfilltë i historisë dhe figurave kombëtare. Përm-bledhja në këtë libër i shkrimeve të ndryshme përg-jatë pothuajse mbi tridhjetë vjetësh është dëshmie përpjekjeve për një alternativë tjetër në shoqëri.

Përmbajtja e këtij libri të jep me kuptue seautori nuk ka pasur pikësynim një zhurnalistikë tëmirëfilltë, por për të kontribuar në strategjinë dhetaktikën e çështje kombëtare shqiptare.

Historia është parë përmes prizmit zhurnalis-tik me qëllim të vetëm që të jetë sa më efikase dhembresëlënëse për lexuesit.

Në libër parakalojnë figurat historike të luftëspër pavarësi, por këto nuk janë as të vendosura nëkornizë, as të glorifikuara, por të përshkruara mezellin e një qëmtuesi të mirëfilltë të një hulumtue-si dhe studiuesi të angazhuar.

Tipari themelor emocional është se autori jovetëm përshkruan, jo vetëm analizon, por edhebashkëndjen me këto figura. Duket sikur i ke para-sysh dhe ndjen gëzim e dhimbje bashkë për tëgjitha rrjedhojat. Përshkrimi i masakrave pas kry-engritjes së vitit 1910 t’i nxjerr lotët.

Siç thashë se petku i zhurnalistikës mbësh-

tjell shkrimet dhe duke u nisur se zhurnalistikaështë pjesë e veprimtarisë shoqërore preokupo-het me njoftimet dhe pikëpamjet për shoqërinë,autori ka ditur të parashtrojë në mënyrë bash-këkohore shqetësimet politiko-shoqërore qëngërthenin kombin shqiptar. Njëkohësisht metiparin e zhurnalistikës është bërë një mediumpër edukimin përgjithshëm të bashkëkohësve menjohjen e zhvillimeve historike dhe të aktorëvetë këtij zhvillimi.

E gjithë veprimtaria nxjerr në pah edhe njëtipar tjetër të autorit, atë të shkrimtarit. Ky sh-krimtar i materialeve ndërhyn për shtjellimin etekstit në mënyrë letrare, krahas tipareve që kazhurnalistika për rinjohjen me faktin, rrethanën,ecurinë, gjendjen e të tjera.

Materiali i drejtohet një audience të gjerë, mepikësynimin që të njihet sa më mirë e vërteta, tëvendoset një komunikim i drejtpërdrejtë dhe i sin-qertë me këtë audiencë dhe të përfshihen sa mëshumë qytetarë në vorbullën e vetëdijes kombëtare.

Por që këta qytetarë të jenë sa më pranë sëvërtetës dhe që të mund të kryejnë detyrën e tyrekombëtare e vërteta duhet t’u jepet lakuriqe, çkaautori e ka pasur pikësynim dhe që bëhet e qartënë këtë libër.

Në libër dalin edhe qëndrimet politike dhe ide-ore të autorit. Ai gëzohet për arritjen shoqërore qështrojnë rrugën për një zhvillim sa më demokra-tik të shoqërisë dhe për një homogjenizim ko-mbëtar politik. Përqasja e materialit me realitetine sotëm vjen si një përfundim logjik i analizimitdhe arritjes së gjetjes së të vërtetës së zhvillimit.Madje në këtë vazhdë mund të nxirret konkluzio-ni se nevojë tejet e rëndësishme për zhvillimin enjë vendi është letërsia dokumentare. Nëse njëkomb aspiron për një pjesëmarrje të gjerë në zh-villimet universale i duhet veprimtari e tërësishmenë të gjitha rrahet e zhvillimit. E vërteta e doku-mentuar thyen barrierat e vëna nga koha dhe siste-met politike. Autori fton qytetarët të vënë energjitëe tyre në shërbim të perspektivës së kombit.

Një anë shumë e rëndësishme e librit është sepolitika e çdo qeverie dhe qeverisja e saj të jenënë harmoni me interesat kombëtare, pa vënë paratyre asgjë tjetër. Një atdhetari e tillë e përshkon

tërë materialin dhe kjo tregon për pararojën poli-tike të autorit përballë çdo sfide, qoftë ajo e rrez-ikshme, apo mikluese.

Sfida ndaj autoriteteve (në rastin konkret tëpushtetit diktatorial të regjimit të Enver Hox-hës) është moto e ndërgjegjes që e përshkon tërëkohën autorin, edhe përkundër reagimeve pub-like, se autori ka dashur gjithmonë të zgjojë in-teresimin e publikut.

Nuk dua të hyj në imtësitë konkrete të mate-rialit, që përshkohet nga një skrupulozitet për tëthënë atë që ka ekzistuar dhe ekziston, pavarë-sisht se si dhe qysh ndodhet, si për shembull mekryengritjet shqiptare. Por në kohët tona merrrëndësinë e veçantë, kur shumë mjedise po duanta orientojnë shoqërinë tonë në kahe të shtrem-bra, duke u munduar t’ia heqin frymën ko-mbëtare gjithë zhvillimi këtu në Kosovë, me njëpërulje nga forcat relevante politiket të jashtmee të brendshme.

Portretizimi i figurave historike përbën njëmozaik të thesarit të vlerave kombëtare se nëçfarë situatash ka qenë dashur të mbijetojnë,duke u ndërfutur në të njëjtën kohë nëpër labir-intin e kohës që sillte rrjedha e parashtrime tëndryshme filozofike, doktrinare politike,ekonomike dhe kulturore.

Pesëdhjetë vjet më parë të përballosh sfidën enjë regjimi diktatorial dhe t’i thuash atij regjimise ka gabuar, në rastin e Hasan Prishtinës, është taluash mace kryet e buallit. Por ja që Ganiu e luajtikryet e buallit. Alternativa e asaj ndërmarrjeje kaqenë sipas thënies anonime se “nëse nuk të bëhetvonë se ku je, nuk je i humbur”. Dhe Ganiu nukdoli i humbur se nuk iu bë vonë se ishte në regjiminqë ta hante kryet ”si me luejtë”. Të flisje për al-ternativë tjetër në atë kohë ishte vetëvrasje.

Libri vendoset në radhën e alternativave zhur-nalistike dokumentare dhe konteston drejtpër-drejtë atë mbishtresë false të historisë dhe medi-umeve politike pushtetare. Jehona e tij për të

(vijon nga faqja 2)

Vështirë se mund të gjesh kund nëpër malësitëe botës, që aq pranë njëra-tjetrës, të jenë dy galeritë një pikture origjinale dhe elitare. Është pikër-isht ekzistenca e tyre fatmirë, që këtë krahinë evesh me të shenjtërinë, të bukurën, mirësinë, ardh-mërinë, prosperitetin. Shpatarakët e sundojnënatyrën duke iu nënshtruar asaj. Ato janë krenarpër krahinën, relievin, zakonet, veshjet, këngët dhevallet, këtë madje nuk ngurrojnë ta shprehin mekrenari të ligjshme. Meraku i tyre ka qenë dhembetet vendlindja, trualli i ri, vendi ku do të ndër-tohej shtëpia, do të bëhej vatra lagje, lagjja kra-hinë, krahina sanxhak. Trualli sipas zakonevepërzgjidhej afër rrugës, në anën nga merrte dielli,jo në anën e hijes. Urimi i shpatarakëve për tru-allin e ri është një ritual që buron mirësi: “Për hajërtë qoftë trolli i ri/ prej tij u bafshin 100 shtëpi!/Për hajër të qoftë trolli i ri/ pastë bereqet e bagë-ti!”. Shpati është kurora malore që gjendet nëlartësinë 1200 metra mbi nivelin e detit. Zona ështëe mbuluar me pyjet e pishave dhe halorëve të tjerë.Mbi Gjinar ngrihen shpate të rrëpirëta që arrijnëlartësinë prej 1800 metrash. Kjo është një zone

klimaterike e përshtatshme për ushtrimin e sportittë skive, ekskursioneve, etj. Përmendet edhe Gur-ra e Gjinarit, një buronjë uji të shëndetshëm dheme vlera kurative. Më tej është fshati Dërstilë,emër që vjen nga zeja e dërstilës, përpunimi iveshjeve të shajakut nëpërmjet rrahjes me ujë,zeja që zotërohej me virtuozitet nga terzinjtëvendas. Kishat e Shpatit dëshmojnë cilësinë ejetesës, kulturës dhe sqimës në veshje të këtyrebanorëve. Teksa sheh pikturat “Gratë në kryq”të Onufrit në Valësh, “Profeti David” në Shel-can”, “Bariu” në Valësh, “Medaljon me figurashenjtorësh” në Shelcan, merr njohuri mbi et-nografinë dhe etnopsikologjinë e kohës. Onufrie çlironte veten nga ngushtimet që i impono-heshin artit prej rregullave kanunore kishtare,kështu që ka realizuar me sukses një pafundësipeizazhesh, qytetesh, fshatarësh, barinjsh dhekalorësish. Veshja e “Bariut” të Onufrit me trastënnë krah, kungullin e ujit në brez, kërrabën në dorëdhe kapelën në kokë, përmendet nga FransuaRabële në veprën “Gargantya dhe Pentagryel”.Veshjet tradicionale të gardërobës femërore tëkrahinës dallohen sipas veçorive klimatike. NëShpatin e Sipërm sundon veshja e leshtë, në Shpa-

tin e Poshtëm, ajo me pambuk, por ngjyrat, for-mat dhe eleganca janë të njëjta. Këmishët e qëndi-sura me elegancë, përparjet e leshit si ylbere tëpranverës, “linjat me kinde” të vajzave, etj, thek-sojnë rëndësinë që kishte paraqitja estetike përbanorët e krahinës, sqimë e pashoqe që pohohetnga pikturat e dy kishave. Ngjyrat, modelet dhesfilata murale që Onufri dhe Shpataraku kanë re-alizuar patjetër që është frymëzuar nga stilistet ekrahinës, që thurnin në vegje, gjergjef dhe shtizaplot përkushtim e dashuri talentin e spikatur.Poshtë Valëshit është një liqen, shndrit si sy ikaltër. Aty sheh veten shpataraku që s’ka pasur,nuk ka dhe as që do të ketë diçka prej narcisi.Gjinari gumëzhinte nga lëvizja e njerëzve. Loka-let e shumtë ishin plot, ku gatimet tradicionale,mishi i gicit, djathi, turshitë, të ftojnë për t’i pro-vuar në shoqërinë e një gote rakie thane.

Në Gjinar u mahnita para një shtëpie të vjetër, ecila ngrihej si një monument domethënës përballëpeizazhit alpin. Ishte rikonstruktuar me materiale tëkohës, dritare duralumini, tjegulla të kuqe, mure tëveshura me traventinë e shkallë të shtruara me merm-er. Shtëpia rrethohej me avlli, por avllia më e sigurtpër të ishin të zotët e shtëpisë, njerëz bujarë, të punës

dhe besës. Ajo shtëpi ishte një kompleks i vërtetëmuzeal, ku jetohej tradicionalisht, por me një cilësitë re e bashkëkohore. Arkitektura e kompleksit ish-te interesante e origjinale, sipas traditës krahinore.Brendashkruar avllisë ngrihej madhështore kulla dykatëshe, dritaret e së cilës hapnin kanatet mikpritëse,diku nën të njishja për bagëtitë e trasha, në oborrinme kalldrëm gazhdarja e drithit, pranë tij furra përtë pjekur bukën, më tej vatha për mrizin e bagëtivetë imta, koshari i barit, në të cilin ruheshin edhe fru-tat dimërore, si mollë, ftonj, gorrica, arra e gështen-ja, poshtë në mezhdë radhiteshin kosheret e bletës.S’kishte më bukur dhe mbarë. Grazhdarët e bereqetitplot e përplot me misër e grurë. Zahiretë e vjeshtësqeshnin oborrin. Mureve vareshin për t’u tharë pen-jtë e duhanit me nam të krahinës, në divanhanecopërat e kripura të mishit për pastërma dimri, dikugërshete mollësh të thara për hoshaf, etj. S’kishtemë mirë, shpatarakët e thjeshtë dhe punëtorë puno-nin për vete, për pjellën e tyre, për pavdekësinë etyre. U përkula para kujdesit, punës dhe kontributittë tyre si në altarin e kishave që i ruajtën 500 vjet,për të dëshmuar rrënjët që kurrë nuk thahen. Respe-kt e nder për jetë këtyre njerëzve që artin e madh tëOnufrit dhe Shpatarakut e kanë ndërgjegje.

Reflektime mbi librin e Gani D. Ratkocerit “100 Vjet Pavarësi”

Një vështrimi gjithanshëm

historik shoqëror“Libri vendoset në radhën e alternativave zhurnalistike dokumentare dhekonteston drejtpërdrejtë atë mbishtresë false të historisë dhe mediumeve

politike pushtetare. Jehona e tij për të sotmen është e dukshme.”

sotmen është e dukshme. Autorit as që ka mun-dur t’i shkojë ndërmend atëherë se si do të duketkoha jonë sot, por shembulli i figurave historike,sidomos i Hasan Prishtinës, është sfidë për push-tetarët tanë sot, që me veprimet e tyre as janëkombëtarë, as janë shoqërorë, për të mos thënëmë tepër për identitetin e tyre. Nxirret një mësimse vetëm vlerat e çojnë përpara shoqërinë.

Koncepti për ndërtimin e librit përfshin si anënutilitare të njohjes dhe edukimit, të argumentimitdhe parashtrimit të vërtetës, ashtu edhe atë të de-batit me të kundërtën e asaj që është thënë në tërëmaterialin. Ka një homogjenizim ideor dhe për-pjekje për t’iu ngulitur së vërtetës. Assesi nuk mundtë thuhet se ka tendencë të përulë të tjerët, si fqin-jët në global, ashtu edhe persona me pikëpamje emendime të kundërta, duke pohuar pikëpamjet emendimet e veta në mënyrë demokratike. Ka qenënevojë dhe dëshirë e autorit.

Është për t’u vënë ndukje se autori u bënhomazh të gjitha figurave për të cilat shkruan,pa marrë parasysh se kanë pasur apo jo të metaedhe këta korifenj të atdhetarisë. Korniza vlerë-suese për ta është shërbimi për kombin shqiptar,për lirinë dhe pavarësinë e tij.

Burimet për tërë materialin janë, jo vetëmfaktet e dokumentet historike të kohës, por edheopinionet e mjediseve të ndryshme në gjirin epopullit, shto këtu edhe vullnetin e autorit përtendencën pozitive ndaj të gjithave, por me njëseleksionim të mirëfilltë, sepse ndryshe mundtë kishte rënë në një eufori të pa arsyetueshme.

Duke qenë mësues i letërsisë ndjehet në libërse nuk ka shprehur kurrë pretendimet për të qenënjë gazetar i mirëfilltë, apo një historian i karri-erës. Thjeshtë një ithtar i së vërtetës dhe ndihmesëspër kombin e tij. Por edhe me përgjegjësi që gjithç-ka që thuhet të jetë në përputhje me qëndrimin emoralin kombëtar tradicional dhe bashkëkohor.

Shqyrtimi i ngjarjeve shoqërore e politike qëformësojnë materialin është bërë me reduktim tëtë gjitha atyre jo të përshtatshme dhe pa vlera, dukeu dhënë hapësirë zhvillimeve që kanë pasur ndikimnë jetën politike e shoqërore të kombit shqiptar,duke zgjedhur ato që përbëjnë interesim publik,pavarësisht mospajtimit politik.

Por, duke u nisur nga fakti se mediat kanëndikim të madh edhe në politikë, Ratkoceri kapasur gjatë gjithë kohës parasysh të përpiqet tëplotësojë identitetin e kombit shqiptar dhe ta ngac-mojë sadopak opinion e kohës që të mos manipu-lojë dhe të errësojë të vërtetën. Transparenca nërrahun historik ka rëndësi themeltare për zhvillimperspektiv të kombit për vetëqeverisjen e tij. Pran-daj edhe paraqitja e argumenteve, dëshmive dhefakteve ka qenë parësore në shkrimet, pra: ani pseka hasur në ndonjë mesazh të njëánshëm, ai iparaqet argumentet me vërtetësi, ka argumentealternative, dhe nuk i injoron argumentet konflik-tuoze, duke përdorur fjalë pozitive apo negativepër pikëpamje të ndryshme e të tjera.

Së fundi dua të citoj Leland Val Vandewall,holandez në Kanada: Le të mos shikojmë prapame zemërim, përpara me frikë, por rreth epërqark me ndërgjegjësim.

*Shkrimtar

nacional7/ E Diel,9 dhjetor 2012 POEZI

LEGJENDË E HESHTURNjë legjendë e fshehurE harruar është Çepuri

Mes dy lumenjsh njomë buzëtLanë faqetE trupin me një rigë shi

Flokët i krehë e shkrehëPër dritë hëne

Rrobat i thahenMe një paradite dielliVetëm hijes ngrinë dimrit

Nuk ofshanë as lëshon gjëmëKur ngusht e nxënë

Përmes gjethesh shushurinëQanë e k’non si shpend maliKur e shkundë jugu

Ushton prej malliPër atë Zanë fusheQë s’ju bë Orë mali.

(28.08.2009)

PIKOI(variant)

Një diell pogaqejeMe mbrëmjen pikoiNë këtë fushë të kaltërt e pambarim

S’di ishte faqja jote e zjarrtëApo ai lot zemre më kërkoi

Tërë natën prita e pritaDeri tek kjo Ditë e re

Ajo fushë e kaltërtVezulloi lartUniversitSkaj më skajPërmes dritës sate

E si mos të kthehem kah TiDashuri

Gjirin tënd kërkoj përsëri(28. 09. 2009)

PRISTE SI NJË ËNDËRRAjo priste si një ëndërrSkaj bebëzave të mia E kapa për doreTë tërënMe krejt shpirtin timNë dhomën më të ngrohtëTë qenies simeE vendosa përjetësisht Të plotëSi hënën në të pesëmbëdhjetëMe atë fytyrë që shëndritëE rri e çelurNë sytë e mi Aromën e sajEdhe tash e thithëMe afshin e zemrës e shijoj

Të lumin çast urojQë e gjeta

Këtu e kam Pulson parreshturOra ime e dashurisë

(9. 12. 2009)

RECETË E PËRDITSHMEMe lotin e ftohtë të pritjesLaji faqetSytëE vish rrobat e shpirtit

Shetitjen e mëngjesitBëje nëpër hartën e dashurisë

Nëpër secilën gjymtyrë

Kur të merr etjaPër freski maliKthe kah buzët e mia

Po pate kokëdhembjeFtoje pëllëmbën përkëdhelëseQë me prekje shëron

Mungesash mos u strehoAty ku nuk jamMos më kërko

Hapit timFjalës që hap atë portë zemreI beso

(1 mars 2010)

(V)ETJA IMEShterre ate heshtjeAtë vapë që vyshkëAtë akull që mërdhinë

Pije me fundE mos u kënaq nga d(j)ergj(i)a imeNë pritje

Hape atë gojëTë eturat buzëQë po shkrumohen rrëzë teje

Larg ajo hijeAjo vetull jotjaAjo palë bleroshe e flokut tëndQë flladit

Më larg se shikimi imMë e thellë se heshtja joteQë vret

Më e zjarrtëSe vapa që nuk pëlcet

Vetja imePo shumë më paske braktisur

(Gjilan, 17 Qershor 2010)

PËRTEJ NJË VETËTIMEShiu vërshoiNëpër këpucët e mia të zeza

Qorapët e qullura

Më gostitënMe ngjyra të mbylluraPjesëve të sipërmeTë këmbëveThembrave

E unë trupoja rrugënPara makinaveSemaforëve të heshturTë lagurZebrave të fshiraTë harruaraSe TiMë prisje dikuPërtej një vetëtimeSyve përmallim

Këpucët po thahenNë ballkonDhe ngjyra e fituar gratisU shly tashmë

MBETE VETËM TIQiell i kaltër dashurie ballkon/ dhe ngjyra e

fituar gratis y shly tashmë/ embete vetëmTi..qiell i kaltër dashurie!

(29 qershor 2010)

Ç’MUND TË TËOFROJ MË SHUMË

Zoti nuk thotëHarrojeAs Zemra

Një det ndjenjashQepet ÇepuritPo rruga përpjetëDeri në Kodër

Shtigjet zik - zakeI ka mbuluar dushkuBari i riE paecura imeVonohet për pak

Ty të ruajThellë në veten timeEdhe kur më ikën me mëngjesEdhe kur më ktheheshRrallë e përmallëPërmes ndonjë ëndrreje

E dashurPo e deshe malinQe ku jamPo e lype detinQe ku e keNë shpirtin tim

Dhe mua të tërinThellësive tuaTë paprekura

Ç’ mund të të ofroj më shumëPos shpirtin timTë rinuar prej dashurie

(3 Korrik 2010)

MUND TË BËJ Ç’TË DOJËAjo mund të vijë me ditënMund të fshihet me natënMund të mos bëj zëMe ditë e net

Mund të mbyllet si lulja

Nën petale të blertëMe muaj me vjet

OAjo mund të sillet si të dojëDhe pa mua mund të jetojë

Unë do ta ndjejOrë e çastNë secilën sekondëOrëZemra do ta kujtojë

Si tash(17 shtaor 2010)

NDIZE SONTEÙepuri flet përmes pamjesMe fytyrë malli

Rri dhe sonteTa përzëmë këtë erëKëto re përmbiQë ikin tutjePa një pikë shi

Për muza s’ do kesh uriTë ruaj nga cilado furiVetëm rri

Ta ndezim këtë natëAsaj vashe pas kodreQë ka humbë udhëDritë t’ i bëjmë

Të tharat gjetheKëta rremba të tharëTë qofshin falëSall ndize sonteNdizePër atë hënëvashë

Çepuri nuk refuzohet(4 tetor 2010)

TEK RRËNJA JOTEPër dallim nga krimbi,Dyshimi nuk e gërryenAtë Zemër MollePo Loçkën e Zemrës

Mos i jep rastTë të futet në brendiTrupit jeshilQerpikëve të zi

Strehë e tijMos u bëMoj peh’rri

Se ajo zemërrëmollëDo gërryhetDo bëhet zi

Ajo loçkëzemreDo rrudhetDo t’kurretE do varet syve të miPlot mërzi

As dyshimitAs krimbitStrehëNuk do t’i bëhesh ti

Verë e dimërTek rrënja jote do rriPlagët të t’i mbyllë me dashuriNëpër sythat me luleTë buloj përsëriMe frut të ri

(Gjilan, 6 nëntor 2010)

Zoti nuk thotë harrojeNga SABIT RRUSTEMI

8/ E Diel,9 dhjetor 2012nacional PROZË

Profesori im plak i gjuhës angleze, që më jepteReading & writing, më ftoi për një kafe nëStarbaks. Aty te dera e lokalit një i ri hispanik i

binte kitarës, i frynte fyellit, nja pesëmbëdhjetë fye-jve me ngjyra, rreshtuar njeri pas tjetrit, që i mbantelidhur në qafë dhe këndonte Shqiponjën e Andeve.Profesori nxorri kuletën dhe i hodhi djaloshit një dol-lar në kapelen që mbante poshtë te këmbët. Eh, psh-erëtiu! U ulëm në një tryezë në katin e dytë, dukengjitur një palë shkallë druri që kërcitën, nëpërmjetxhamave të mëdhenj shkëlqente Times Square menjë dritë qumështi prej dritave të Krishtlindjes. Ështëvërtet bukur të presësh festat. Në Nju Jork gati çdoshtëpi organizon spektaklin e vet. Bezmet, kështu iuthonë këtu bodrumeve, janë të mbushur me pasqyr-lirat e të gjitha festave të vitit. Vishen rrokaqiejt e Man-hattanit me stoli përplot magji dhe kudo dëgjohetmuzikë mistike, se populli amerikan është fetar, kjovihet re madje dhe në dollar ku ai ka stampuar for-mulën e shenjtë të besimit në Zot. Ç’nuk të zenë sytënë rrëmujën gazmore; mizëri njerëzish gjer nëmëngjes, se Nju Jorku nuk fle. Lumi i veturave, përmestyre kalëron shekulli i nëntëmbëdhjetë, me karrocatklasike, kuajt e mëdhenj, që lëshojnë erën e athët tëkashtës dhe duhmën e djersës përzer me kutërbimintherës të amoniakut. Dhe të mendosh se brenda fësh-fërin mëndafshi i lindjes dhe pambuku i Nilit, që sh-kon në katedrale. Janë zonjat aristokrate të Manhat-tanit, gratë e zotërve të botës. Sonte bien të gjithakambanat dhe një vesh i hollë dirigjenti të Metropol-itanit mund të dallojë në to dhe tingullin e floririt. Tëzenë sytë kudo turistë të shpenguar që presin të ndodhëndonjë mrekulli në qytetin më të madh të botës, ku nëçdo street e avenue duket sikur janë ngritur skenaspektaklesh mahnitëse, dashnorë në fazën e dalldisëdhe ekstazës, artistë shëtitës, pelegrinë me çanta tëfryra pas shpinës, lypësa, budallenj, sakatë, turlillojqeniesh njerëzore ardhur nga e gjithë bota. Ajo që tëbën përshtypje më shumë janë tregtizat e mbushuracit dhe tezgat përjashta, një larushi varfanjakësh mebori e tambure, duke kënduar e kërcyer që shesinbujshëm gjithfarë sendesh me një çmim qesharak. I

ke parë ato manekinët para Macy’sdhe Saforas, arinj e arusha, luanë ehipopotamë? filloi të fliste profesoriplak. Brenda tyre ka njerëz. Më tëshumtit janë hispanikë, fshatarë ngaAmerika Latine, emigrantë ilegalë,që punojnë si kafshë reklame përnjë copë bukë. Ata bëjnë shumëfëmijë dhe në një apartament rrojnëgjer në shtatëdhjetë frymë. Po janënjerëz, vijnë nga mjerimi në varfëri,pastaj e marrin veten dhe jetojnënjëfarësoj. Në Nju Jork e gjejnë këtë mundësi. Vjetmë ka ndodhur kjo ngjarje që më bëri gazin e botësnë katedralen e Shën Patrikut. E kisha lënë me gruantë takoheshim në Bryan Park, do të shkonim me kar-rocë në Rockefeller Center, të shikonim Pemën, vals-in e skiatorëve poshtë në pistën e akullit, të dëgjonimMozartin dhe Bethovenin. Aty ngjitur është katedral-ja, ju e dini. S’ka më bukur. Atje, matanë rrugës, kun-druall pemës, në katedrale kanë ndezur qirinjtë dhepastorët me të kuqe presin te shkallët e larta. Shkojmëçdo vit dhe gruaja ka qejf të mbajë në dorë një trëndafildimri të bardhë. Atë ditë qe më ndodhi ajo historia,shkova në takim me një trëndafil të zi. Po pse të zi?do të pyesni ju. Dëgjo, atëherë, miku im, ç’më ngjaunë Bryan Park, 42 Street. E di që atje ka dhjetra dalje,ashensorë, hapësira bosh, kënde e kthina, e pikërishtnë një vend të humbur pranë shkallëve pashë një çiftarinjsh prej pellushi që gajaseshin, pra, dy njerëz që,pasi kishin punuar nga mëngjesi gjer në mbrëmje vonësi manekin tregtizash, në trotuaret e mbushura cit mëcit, kishin zbritur këtu poshtë për t’u zhveshur. Dheç’të shikoj: dy hispanikë, burrë e grua, ashtu dukeshin,filluan të zbulonin, në fillim kryet, pastaj krahët, melëvizje pothuajse të shpejta, po binte fort në sy qëishin krejt të rraskapitur, mundoheshin të dilnin sa më

Diku larg... shumë larg nga bota e kaosit...mes maleve të larta, shtrihej një qytet ivogël, që udhëhiqej nga familja

mbretërore. Ajo ishte mbretëria më e lumtur nëbotë. Nuk kishte banor të atij qyteti që të ishteqoftë edhe një ditë i zymtë. Çdo ditë ata ishin dukeu marrë me punë të ndryshme. Mëngjeseve zgjo-heshin herët dhe fillonin punët deri në mesditë kuri priste një drekë e bollshme. Pasditja vazhdonteme ritëm më të shpejtuar, pa kaluar asnjëherë nëmonotoni, sepse në çdo moment, ata gjenin kohëtë kënaqeshin me praninë e njëri-tjetrit, çdo minutëqë kalonte, buzëqeshja nuk shqimej asnjëherë ngafytyrat e tyre gazmore. Madje edhe pleqtë ishin tëhareshëm. Mbrëmja vinte si një perëndeshë, që usillte pushim dhe kënaqësi në darka pranë famil-jeve të tyre. Ajo çka i lidhte më së shumti ata,ishte një lloj dashurie e rrallë, unike dhe jashtëza-konisht e fortë. Ai qytet ishte vendi ku njerëzitkishin harruar të vdisnin.

Edhe në familjen mbretërore gjërat ecnin përbukuri. Aty fshihej i gjithë sekreti që qyteti ishte ilumtur. Aty fshihej sekreti i buzëqeshjes te cilidonjeri. Aty fshihej sekreti i jetës që s’dinte të mbar-onte. Sekreti ishte po aq sekret sa ç’qe edhe diellipër njerëzit që e shihnin, mirëpo ata nuk arrinin tëshihnin më shumë se një disk të rrumbullakët.

Një ditë prej ditësh, princi i ardhshëm imbretërisë, i vogli Drilon, posa kishte mbushurgjashtë vite. Ai ishte i lumtur si çdo ditë tjetër, porseç i dukej sikur jo gjithçka do të shkonte mirë.

Pranvera posa kishte arritur dhe pemët po ngjy-roseshin ngadalë me ngjyrën e blertë. Drilonit ikishte dalë gjumi nga një e trokitur në dritare. Posakishte hapur sytë kishte parë një zog të bukur e tëvogël mali. Ai i binte me sqep xhamit sikur donteta thërriste jashtë. Driloni, me buzëqeshje në fy-tyrë kishte dalë ashtu siç ishte në pizhame dhe kish-te vrapuar nëpër korridorin e gjatë deri në hollin epallatit. Aty e kishte parë të ëmën. Ajo kishte pri-tur një çast se kur Driloni do t’i hidhej në qafë,mirëpo ai kishte vrapuar jashtë. Në atë moment,ajo i kishte thirrur nga prapa.

- Biri im, eja përqafoje mamin!- mirëpo ai s’kishtedashur t’ia dinte. E ëma, mbretëresha e qytetit kishte

parë prej shëmbëlltyrës së kafshës,duke iu marrë fryma, përpiqeshin tëçliroheshin sa më shpejt prej cohëssë trashë sintetike. Mbeta i shtangurduke i parë, nuk e di pse me kaploinjë ndjenjë vulgariteti dhe ndoti.Nuk i kam dashur kurrë këto llojpunësh që e poshtërojnë njeriun.Burri u zbulua i pari dhe filloi tëndihmoi gruan, që nuk po lëviztemë. Duro, e dashur, Lindana, moskëtu.. të lutem, duro.. Gruaja shtërn-

gonte buzët, mbyllte sytë me forcë, përpëlitej sikurdo të binte përdhe. Pastaj lëshoi një klithmë që u pa-sua nga një rënkim i thellë. Lindi.. lindi aty para syvetë mi, pashë foshnjen si doli dhe burrin që i preu medhëmbë kërthizën, sikur këtë punë ta kishte bërë dheherë tjetër. Nxorra celularin dhe u bëra gati t’i tele-fonoja urgjencës, po djali më bëri një shenjë që tambyllja. Jo, jo, zotëri, shkoni, mos qëndroni këtu..S’është mirë për ju.. Me se t’ju ndihmoj? Doja t’indihmoja vërtet. Më erdhi keq për gruan, kur i thaatij: Jezu, mos harro paratë, i kam ne xhepin ebrendshëm të kukullës.. Djali nxorri paratë; nuk ishinmë shumë se pesëdhjetë dollarë. Të përgjakura. O,Zot, ç’po më shikonin sytë. E mbështollën foshnjën,që lëshoi një klithmë si të shuar, ashtu shpejt e shpejte pa kujdes, me pellushin e ariut dhe ia mbathën. Nuki pashë më. U ngjita lart dhe ndalova te tregtiza eluleve ku bleva një trëndafil të zi. Gruaja, kur ungjeshëm në karrocë, në Bryan Park, më tha se ishimpak vonë. Unë nuk fola. Kur u ulëm në stol brenda nëkatedrale për të dëgjuar meshën që kishte filluar mekohë, ajo më pa n duar trendafilin e zi. I dashur, ç’kandodhur? Jam ende i tronditur nga një skene etmerrshme, Kim, po me mirë tani të mos flasim përkëtë. Kur erdhën fëmijët me shporta, ëngjëllorët e

katedrales, unë hodha dy herë nga njëqind dollarë.Kim me pëshperiti; Ç’është kështu me ty, i dashur?Ti gjithmonë ke hedhur nga pesë dollarë. Sa enigma-tik më dukesh sonte! Kishte të drejtë. Dhe kur takuampastorin Xhon Kasadej, mikun tonë, unë bëra një gafë,që atij s’i pëlqeu aspak, po e fshehu pas një nënqeshjee një syri hetues tejet alarmues që më hodhi si i ndëkry-er se, në vend që t’i thosha; Gëzuar Krishtlindjet,Xhon! i thashë si një i shkalluar, që vuan prej njërevolte të brendshme, të cilën s’e mban dot: GëzuarKrishtvdekjet, Xhon! Gruaja më shtërngoi në bërryldhe më hodhi një shikim të çuditshëm, sikur të mëshikonte për herë të parë, si e gabuar në një moskup-tim krejt të papritur. E ndjeva se duhet t’i rrëfeheshaasaj të parës. S’jam në vete, i pëshpërita, më shfajëso,e dashur. Dhe i tregova atë që kisha parë në metro.Ajo u zbeh, u mbështet tek unë. Profesori heshti.Mbaruam kafetë dhe dolëm. Kur shikonte arinj dhearusha që gajaseshin para vitrinave shkëlqimtare tëtregtizave të Manhattanit, midis fëmijëve që ju gëzo-heshin duke i prekur si me frikë, se i merrnin për tëvërtetë, ai nxitonte t’u ngjishte secilit në xhep, jo një edy, po pesëdhjetë a njëqind dollarë. Harxhoi kështunjë shumë të mirë. Dhe ndjehej njëfarësoj i lehtësuar.Ndoshta është ai çifti,.. më thoshte, më kupton, ku idihet dhe kësisoj jap për foshnjen.. A rron? Kjo mëmundon. Ç’fat e pret në këtë Nju Jork të frikshëm?!S’të thashë, po nganjëherë më duket, natyrisht kjomë zë prej tmerrit që ndjej dhe pamundësisë për tëbërë diçka konkrete, se kur afrohen Krishtlindjet dhemendoj atë foshnjë që erdhi në jetë në atë rrethanë tëtmerrshme, mjerimi dhe feste, më vjen të besoj se ndosh-ta ai është Krishti real i festës, një Krisht i vdekur.. ivdekur.. për shumë e shumë njerëz në këtë botë. Ç’themkështu?.. Po ata prindër s’më hiqen nga mendja.. ishinmë të mjerët që kam parë.. aq të mjerë, sa nuk u gëzuandot që ju lindi një foshnje.. I dashur, ne bëjmë jetë tëmirë, unë e Kim marrim goxha rroga, trashëgojmë njëfarë pasurie, po jemi krejt të mbyllur në vilat tona dhes’dimë nga këto.. Po gruaja, e pyeta, ç’tha ajo kur itreguat historinë? Kim? thirri ai. Ajo qau nga dhëmb-shuria. Ne s’kemi fëmijë. Nju Jork, 2012

ÇIFTI MEKSIKANTregim nga ROLAND GJOZA

QYTETI I LUMTURTregim për fëmijë

Nga BESNIK AVDIAJ

ndier sikur diçka i qe shkëputur ngabuzëqeshja e saj e zakonshme,mirëpo s’e kishte bërë fjalë menjeri. Madje as me mbretin.

Ndërsa Driloni vraponte nënatyrë i qeshur, veshur me pizhame,si rrallëherë, qielli kishte filluar tëerrësohej. Re të zeza vraponin tëmbulonin atë copë kaltëroshe qëmbulonte qytetin e lumtur.

Driloni s’kishte dashur taprishte terezinë dhe prapë kishtevrapuar në drejtim të pyllit nga ku e kishte parë zo-gun të largohej. Kur qe futur atje, mes pemëve tëblerta, kishte ndier një dhimbje në afërsi të kraha-rorit, por prapë s’kishte dashur t’ia dinte. Cicërimate zogjve dëgjoheshin këndshëm në sfondin e kësajnatyre të bukur dhe ai vraponte pa dijeni sa nga njëraanë në tjetrën. Pyllin e njihte mjaft mirë, sepse kish-te qenë shumë herë me të atin dhe nuk kishte frikë.Madje edhe egërsirat e pyllit ishin të zbutura, sa qëdukej sikur edhe ato qeshnin, por jo atë ditë. Atëditë kishin ndryshuar shumë gjëra.

Në një moment, ai kishte ndjerë një dhimbje mëtë madhe në kraharor sa që kishte bërtitur me zë tëlartë. Cicërimat e zogjve qenë zhdukur si të mos kishinqenë fare. Një ulërimë e thellë ujku qe dëgjuar qëvinte nga shpati pranë. Moti ishte zymtuar aq shumësa qe dukur sikur errësira kishte mbuluar gjithë qyte-tin. Madje edhe në fytyrat e hutuara të banorëve kish-te rënë një hije zymtimi.

Drilonit, në një moment i ishte dukur sikur egjithë bota ishte kthyer përmbys. Ai kishte vrapuarpër t’u kthyer prapa, por s’e kishte gjetur rrugën.Ishte ulur në një trung lisi të rrëzuar dhe kishtefilluar të qante. Kishte qarë aq shumë sa lotët kish-

in filluar të shteronin. Mbrëmjanuk ishte dalluar fare kur ia kishtembërritur, sepse tërë dita kishteqenë e errët. Ndërsa Driloni qantepa lot, sepse s’kishte pasur më, njëdritë qe dukur në gjysmë lartësie,pak metra larg tij. Ai kishte ngri-tur kokën dhe i qe afruar. Ajo kish-te qenë një zanë e vogël mali qëlironte dritë të artë në të argjendtë.Ajo kishte filluar të fluturonte nënjë drejtim të panjohur. Ai kishte

filluar ta ndiqte nga pas duke menduar se në cilën-do mënyrë i humbur ishte, kështu që s’kishte ç’tëhumbiste më. Zana i ndriçonte rrugën ku shkeltedhe pas pak kohësh të dy kishin dalë nga mali.Driloni e kishte falënderuar zanën me plot zemër,ndoshta edhe duke e ditur që ajo s’kishte se si tadëgjonte, por në fakt ajo e kishte dëgjuar shumëmirë dhe vetëm sa i kishte gudulisur majën e hun-dës me krahët e saj të vegjël.

Ai kishte vrapuar tatëpjetë rrugës së ngushtë qëtë nxirrte në qytet. Kur kishte mbërritur atje, ashtu siqishte, i veshur në pizhame, ishte futur në pallat. Rojetkishin lajmëruar menjëherë me trumbeta ardhjen etij, ndërsa mbreti kishte dalë ta priste me padurim.Por, në fytyrën e tij nuk dallohej buzëqeshja dhe gëz-imi për ardhjen e serishme të princit të vogël.

Driloni kishte ecur ngadalë drejt të atit që e kishtemarrë në krahë dhe ishte futur bashkë me të brenda.Në pallat, mbretëronte një heshtje e çuditshme. Drilonis’kishte arritur ta kuptonte, por ishte i sigurt se diçkanuk ishte në rregull. Pse vallë i ati s’qe gëzuar përkthimin e tij? Pse fytyra e tij ishte ashtu e zymtë?

I ati e kishte quar në dhomën e së ëmës. Ajo kish-te qenë e shtrirë në shtrat dhe shumë shërbëtore i ish-

in mbledhur përreth, por ato qenë hapur në çast përt’i liruar rrugën mbretit. Driloni posa e kishte parë tëëmën të lëngonte me djersët që i shkonin çurg dhe mefytyrën e zbehur, e që rrinte pa lëvizur, kishte vrapuardhe i qe hedhur në qafë. Mjeku më parë u kishte thënëatyre se ajo s’do ta priste mesnatën, sepse si për çudi,një sëmundje e zemrës i qe shfaqur duke e bllokuarngadalë lidhjen e zemrës me trurin. Driloni nuk kish-te ditur asgjë, por thjesht e kishte ndier.

Donte edhe pak minuta që të afronte mesnata.Mbretëresha kishte hapur sytë ngadalë dhe posa ekishte parë të birin tek e përqafonte, një dritëshprese kishte vezulluar në sytë e saj. Buzëqeshjai kishte mbuluar fytyrën, sytë, buzët, ndërsa jeta iqe kthyer sërish. Edhe Driloni kishte ndjerë sikurjeta i qe plotësuar sërish. Shërbëtoret, mbreti dhemjeku që posa kishte hyrë brenda kishin buzëqe-shur vesh me vesh. Qyteti qe zgjuar nga zymtiaku kishte rënë në mëngjesin e asaj dite të bukurpranvere. Tik-taku kishte shënuar mesnatën dhenjë ditë e re kishte filluar për Qytetin e Lumtur.

Atë natë, mbreti e kishte shpallur natë feste. Çdobanor kishte shkuar në oborrin mbretëror dhe i qenështruar me të ngrëna e të pira, me muzikë e qejfderi në mëngjes, kur lindja e diellit pas qafës sëmalit iu kishte kujtuar të gjithëve se duhej të puno-nin, por mbreti edhe atë ditë ua kishte bërë pushim.Ata, një nga një, me fytyra të qeshura ishin larguarngadalë nëpër shtëpitë e tyre që të pushonin pas njënate të lodhshme në oborrin e mbretit.

Në anën tjetër, familja mbretërore kishte filluarsërish të jetonte e lumtur aty ku e kishin lënë një ditëmë parë. Princi Drilon i qe hedhur nënës së tij sërishnë përqafim dhe kështu do të vazhdonte çdo ditë. Kurtë martohej, e ëma do t’ia kalonte sekretin nuses sëDrilonit, e kështu me radhë do të përcillej brez pasbrezi sekreti i harmonisë së Qytetit të Lumtur.

Princ Driloni e kishte kuptuar se për një kënaqësitë çastit për vetëm pak kishte qenë duke e humburnënën më të bukur në botë. Mirëpo tash ai e kishtemarrë vesh se familja ishte gjëja më e shtrenjtë, më erëndësishme. Ajo vinte në radhë të parë, të tjerat passaj. Madje edhe Qyteti i Lumtur qe varur nga njëpërqafim që Driloni kishte harruar t’i jepte të ëmësatë mëngjes të bukur pranvere.

nacional9/ E Diel,9 dhjetor 2012 POEZI

Himn për kënetënNga BUJAR SALIU, (Preshevë-Zyrich)

TË KESH ATDHEUN TËNDTë shihja vrimës së vogël si nga fund i një oqeani të trazuarTë shihja ëndërr dhe në mëngjes nuk dija t’a tregojaËndrrën që kisha parëFotomorganë, përfytyrimi im për Atdheun

Prisja të binte shi të më shkrinte kurorën e akullt si qefinTë vinte flutura Atlantiku, për t’i dhënë shpirt qytetit tonë tufanTë shfaqeshin engjujt, litarin nga qafa të n’a e zgjidhninËndrra ime e bardhë mbështjellur me të zezën robëri…

Pëshpërima e luleve të hekurta, valle e ngrirë mbi pullazPrap etja, nesër mund t’ua gjejmë domethënjet betejaveMbrojtja e Atdheut shenjë e mirë për kalimin në kohë tjetërNatës së madhe të triumfit, s’mundnim pa pëshpëritur emrin tënd

Baba Plak qante si fëmijë pa mundur të pyesNë ja kemi zdeshur magjinë e përplumbtë AtdheutUrdhëroi edhe një herë ti numërojmë varret, të shfletojmë HistorinëNesër vie e dilela, drita e Zotit në anën tonë…

KËNGA E SHTATË PËR QIELLINNesër mund të më gjeshë në vetminë e ngulfatur nga hijaAty si gjithmonë jam ulur pranë njerëzve të huaj, në përpjekje për të përbi fluide vreriSi zakonisht në stinën time mund të fluturoj pa pyetur askëndPo ti eja sepse edhe nesër nuk do të fluturoj,Se vetëm edhe nesër pa atdhe jam…

Nesër mund të bëhet vonë, prandaj po nisem sot, sot ti moj ejaNe vetëm nëj pikë të huaj, si kërthizë të lidhur ëndërr kemiNë qoftë udha ime natë, unë vijë me kalin e bardhë,Hirësi, nesër fillon ringjalljaE nesërmja fillon fiks në orar pesë e dy minuta, kur edhe lind dielli

Sa mirë është të kesh Atdheun tënd, dhe një diell që lind ekzaktSa shumë n’a ka dashur robëria dhe prap të lirë jemi, shpirti yt ndjesë pastëO Faik Konica…

VETËTIMAT E NJË QYTETIKëtu, qyteti përvajet nga vetëtimat e ndezura të rrethimiKur nga vetja ka hequr zinxhirë të mërzitshëm të imazhit mortPër të devotshmëria, ka klithur si fëmij i braktisur hakmarrjeshMe flokë gjarpri ka lidhur vdekjen fizike

Vrimave të zërit e diela kryq arrestesh e bardhë s’është këtuThonjtë fantazmë gërvishin fytyrën e guximit të IkonësSy të plumbt vjedhin Thesarin nacional të kristalëveTymi kollitet, muzika e shurdhër dhe një ujë i turbullt me maskë

Në këtë qytet ashti i hekurt i një perandori turpshëm kalbetLëkundjet e përpurta të lumturisë, fatamorganë buzëqeshjesh janëKëmbë muzgjesh shkelin si shtëngatë mbi tempullin e hyjniveE flatra qyqesh puthin sarkofagun e mbyllur të Apolonit

Askush nuk ngopet me shijen e bukur të lavdisëDuar meskine shtëngojnë gjinjtë e shtrydhura të stinësKëtu, çdo ditë gurgullojnë fjalime lidhvdekur gjelashE askujt nuk i shkon në mendje se e shtata biblike është…

HIMN PËR KËNETËNKur t’i nxjerrin këmbët nga baltaShpirti i thurrë himnin kënetësNë mrizin e hijeve n’a zë gjumiZgjohemi veç shtatë ditë para vdekjesMarrim frymë thellë, konfrontohemi me vdekjenDhe vdesim heroikisht…

Të nesërmen fillon ringjalljaNgrihemi si rëra e tronditur në shkretëtirëPër inat të 1999 fillojmë t’a hamë njëri tjetrinu’a grryem mishin kockat u’a marrim për stoli laboratorynë Muzeun e kanunit dhe hakmarrjes gjendet i varur Gjergj Kastrioti-Skëndërbeu…

* * *E shkund një cigareMbi trupin tim t’vdekur.E pi shpejt shkrimin…

KOPSHT ZOOLOGJIKKopsht zoologjikMe specje t’zbutur.

Macja ha thonjtë.

(Pendla zogjshTë padukur.)

Nofulla t’gojës,Grindje zorrësh.

Efekt i pangopje…

* * *N’ledinëKatalog lëkurash.

(Kockë e zdeshur.)

Kore e trungutRrudh’e rreshkur.

KryqëzimeshPërkulem…

SHKREPTIMË PËRCELLUESEShkreptim përcëllueseVerbon,Bërtet.

Vjetërsirash,Epitafin timE fsheh.

Honet përpijnë,Njësoj t’hijëshmet,Si dhe shëmtimet…

UNË PËRTEJ HUMBASFshehtësi nateShkëlmon rrezikshëm.

Klimë e ngrirëNë shpirt.

Stin’e vonshmePërmbjerr, pështyn.

Kruhet e shurdhët.(Acar i thekshëm.)

Unë përtej humbas.

Strukëm ftohtë,Ngrihëm…

FËTYRA KAFSHËSH NË LISA…Drunj bablokë,Përplot natyrë.

Ëndrrash inekzistenteÇfarëdo shfaqet:

Polipë, hardhuca, krimba…Fëtyra kafshëshLatuar n’lisa,

Ngutje,Pa ekuivokë…

* * *

Një grimë tokeMa deformonBallin tim t’regjur…

JAM KOPIL…

Jam kopilVagine t’përbuzur.

ShfrimI një gulçimeT’tërhuzur.

Njëfarë dehjeE çmendur,

Që gëlonDomosdoshëmMbi trupat tanë…

* * *Gërditshëm ndëshkimRingjallur përbindëshN’ulërima ujqish…

KU MARRËZISHT GËRHAS

Tjerr trishtueshëm sipërfaqe.Dobësi hyjnore ishtar.

Fije t’thata, përplasje,Ku marrëzisht gërhas.

Shtrat i përshurrurMësyn sall kutërbim.

Çkaherë i varrosNë dhe kundërshtitë…

* * *Shartesë e shpuar,Xhepa të zbrazur.

Vizitorë shterpë,Të përçudshëm.

(Lojë kukafshehti.)

Mish i bardhë, i shiturNë tregje skllevrish…

E THEM LUTJEN

T’njëjtat fantazma grithin,Me thonjët, me gishtat.

Piklat e gjakut,PërgjakinLamishtat…

E them lutjenVeç me vetveten.

Askush s’ma dëgjon,Vetmisë të vdekjes…

* * *Ohh, te bythët,Prekje lëkure lezëm!

Vrimë mishtore,E lagësht skejitGozhdim shpotitësShputës së këmbës…

E THEM LUTJENNga PREND UKAJ

10/ E Diel,9 dhjetor 2012nacional KRITIKË

Nga HALIL RAMA

Në harkun kohor të dy dekadave të fundit, Naim Berisha ka hyrë në historinëe letrave shqipe si poet dhe prozator.

Dëshmia më e qartë për këtë janë botimi i 20librave me poezi e prozë në 20 vite. Dhe paskësaj krijimtarie tejet produktive e cilësore, tëgjerë e të larmishme, të mirëpritura nga lexuesidhe kritika letrare, ai paraqitet më së fundi mevëllimin e tij të ri me poezi dhe poema “Pengui nëndheshëm”. Ky libër, i ndarë në gjashtë ka-pituj, ka një ndërtim interesant e disi të veçantë,duke ndërthurur dy linja që ecin paralel menjëra-tjetrën: atë të traditës dhe atë të dashurisënjerëzore. Nga faqja në faqe, nga kapitulli nëkapitull, në 99 poezitë dhe poemat e librit, atazbulohen më të plotë e më bindës.

Duke lexuar këtë libër, ndodhesh në një botëkrejt të veçantë, ku ndeshesh me krijimin e situat-ave të reja. Në të dalin në pah perceptimet e au-torit për mënyrën e të dashuruarit, duke pasur sipikë referimi autorë të njohur të kohërave mod-erne. Poezia e këtij libri lë përshtypjen se ështëshkruar me shpirt; është një poezi spontane, e kul-luar me një kujdes fin. E shprehur kjo, më së miriqoftë dhe vetëm tek vargu: “Dashuria është i vet-mi fat, që njohim e dot s’e shmangim…!”

Naimi është lakonik, ai shkruan shkurt, porpoezia e tij ka domethënie, ajo flet gjatë. Vargui saj është i ngjyrosur bukur, është kuptimplot.Poezia e këtij libri sidomos, s’është e përmby-tur nga abstrakti, nga pakuptimshmëria, siç sho-him jo rrallë nëpër poezitë e sotme. Pra, s’janëhermetike, por të hapura dhe që të bëjnë përvete që në kontaktin e parë. Kësisoj, kemi tëbëjmë me një hop jo vetëm sasior, por edhe cilë-sor të Naim Berishës. Dëshmi e këtij hopi janëedhe vetë titujt tepër domethënës të kapitujvetë këtij libri si: “Flladi i bjeshkës”, “Ngjyrat enjë jete”, “Drurët e ullirit” (Një poemë filozo-fike kjo, sidomos në ciklin “Në fillim dogjëmullinjtë”); “Me ca miq më pak” dhe “Metaforë”.

Karakterin e brezit të tij, si frymën më të reqë Zoti mbi këtë truall të lashtë fali (poema“Brezi im”, kushtuar brezit të viteve ’90-të, qëçliroi atdheun nga kthetrat e diktaturës më tëegër në botë) Naim Berisha e shtjellon në gjithështratin e tij poetik, në mënyrë perfekte. Këtudallohen përpjekjet e autorit për të gjetur mesaktësi zanafillën e dhembjes dhe cakun endarjes me sistemin monstër. Mendimi filozo-fik i Naim Berishës kuptohet fare qartë qoftëdhe në vargjet: “Lebetitej dhjetori i atij viti/Ngadridhjet, lëkundjet e tërmetit/Bëheshin er e ik-nin/Bëheshin borë e shkriheshin/ Njerëzit…”.Në këtë poemë ai percepton gjer në thellësidhimbjen njerëzore, të cilën në mënyrë sinjif-ikative e shpreh në vargjet:

“Në një qoshkë të vetmuarNofullat së përtypuriMe kreshpëroheshin në kohë të shkuarShtati im i gjoriMështeknë degëtharëQe përmbytur i gjithi në drojë e në mallNë vorbull ngjarjesh të pazakontaVërtitesha si një top llastikuNë konture siluetash të nesërme skicoheshaPërmes një lidhje gjakuNyje gordiane e trishtmeDilja dhe shihesha, qartësishtNë pasqyrat e pakënaqësisë së përgjithshmeTani, së paku, jam i lirë të bëj si të dua…”

“Ngjyrat e një jete”, kjo temë, ndër më tëspikaturat, trajtohen me detaje poetike shumëtë gjetura dhe shprehëse, në poezitë me titujtrespektivë: E gjelbra; E verdha, E kuqja; Ebardha dhe E kaltra…

Ndërsa në kapitullin “Me camiq më pak” dallohet fare qartëfryma polemizuese që përshkonthuajse të gjitha poezitë. Mjaftonpër këtë t’iu referohesh poezive“Të pacipë”, “Do vras heshtjen”,“Varri i gjallë”, “Ngujimi i jetës”apo qoftë dhe vetëm vargjeve” Eunë stërnip i Kastriotit/ S’i durojfyerjet e “kurvës së motit”.

Në këtë libër me nivel estetik po-eti sjell zërin, tonin e tij frymëzuesme ndjeshmërinë dhe gjetjen e fig-urave të spikatura letrare si tek poez-itë: “Ëndrra e fundit e Gjorg Ber-ishës”, “Tregim i zanës për HalilAgën”, “Si kalë i kuq, e kam njëhuq”, “Kishte pjellë mushka”, “Sazgjat pendimi” etj.

Në poezitë e Naim Berishës, eveçanërisht tek ato të titulluara “Pen-gu i nëndheshëm”, “Halli”, “Njerëzitqë më kanë vdekur”,” Ngujimi idritës”,” Koha dhe perënditë” ndihettransfuzioni i gjakut. Vargjet e këtyrepoezive kanë brenda peshën e men-dimit të tij filozofik., më e spikatur kjotek “Halli”: (Ç’më zuri një hall/ S’edesha veten gjallë/ Në ç’hall rashë/Mehasmin të hash/Me hasmin të pish/Megjakun në këmishë/ Dreqi, i biri i dre-qit/ …………… .. në lojë/ Ta vras,thashë, me bukë në gojë”. Këto vargjedëshmojnë percepsione të poetit në mo-mente të trishta. Gjetjet apopërgjithësimet poetike këtu vijnë natyr-shëm, sepse ai ka arritur të derdhëshqetësimin e vetë të ligjshëm përudhëkryqin ku ndodhet shoqëria jonë.Kësisoj ai është një zë origjinal, që inkurajonvetveten dhe të tjerët.

Gati në gjithë vëllimin trajtohen motive tëlarmishme, ku mbizotërojnë ato të atdhedashu-risë së ndezur, veçse në variacioneshumëngjyrëshe. Këto vjersha janë si një bu-

qetë me lule të freskëta erëmira, të rritura nëkopshtin e pasur të poezisë lirike, të cilat tëkënaqin me aromën autoktone shqiptare.

Poetët më të mirë të botës, gjithmonë e kanëgjetur frymëzimin në

mbështetjen te poezia populloredhe e traditës, në gurrën e baladave dhe legjen-dave, mbi bazën e të cilave kanë shkruar veprame vlera universale. Kështu bën edhe NaimiBerisha. Me lakonicizmin e tij ai duket sikurthotë se poezia është mbretëresha e artit, ndajta themi të vërtetën, shkurt dhe bukur. Në këtë

libër të ri, autori dëshmon së s’është një letërnx-irës, përkundrazi, si një poet i vërtetë, ai e drejt-peshon fjalën, e njeh gjakimin e saj, e ndjenmuzikën e padëgjuar të mendimit poetik si dhee dallon ngjyrën e pashfaqur të ndjenjës. Këtë etregon mirëfilli të shkruarit qartë, shkurt, lehtëdhe me kuptim të thellë.

Duke lexuar dorëshkrimin e Naim Berishës“Pengu i nëndheshëm”, pata ndjesinë se dhe unëjam duke vrapuar mbi një “peng të nëndheshëm”përmes resh ende të turbullta, që rreken papra-jshëm të më verbojnë shikimin e hapësirës sonëautoktone. Dhe bindem se çdo poezi e tij ështësi një pikë uji e gjithë deteve dhe oqeaneve tëkësaj bote, përmbi të cilët Naimi ka fluturuarose më saktë, si një pikë vese mbi lulet e kësajtoke të lashtë e të përgjakur. Mos më zini besëmua, po merreni librin, shfletojeni me kujdesdhe atëherë do të më jepni të drejtë. Do të shih-ni se vjershat e Naimit janë si vetëtimat në qiell,prej të cilave kap ç’të kapësh. Po brenda sh-kreptimave të poezive të tij është flaka, metafiz-ika e tij, drita e mendjes dhe freskia e zemrësdhe shpirtit të tij poetik. Ku ka më bukur se tëlexosh vjersha që vërtet janë art, vjersha si copë-za që vijnë prej flakërimeve qiellore.

Në vitet ‘’80-të Naimit s’iu botua libri se vjer-shat e tij quheshin hermetike, të errëta, etj.

Që nga libri i tij i parë i suksesshëm,“Ngado sytë e vajzës” (‘93), e deri më sot,poezia e tij, nga libri në libër, ka ardhëgjithmonë e më e mirë...

Librat e tij, si në prozë dhe në poezijanë vlerësuar gjithkohshëm nga penat mëtë arta të letërsisë shqipe, si nga sh-krimtarë e poetë të letërsisë për të rritur,ashtu dhe nga ata të asaj për fëmijë, si:Dritëro Agolli, Teodor Laço, BardhylXhama, Odise Grillo, Bedri Dedja, Fa-tos Arapi, Xhevahir Spahiu, RamadanMysliu, Nasho Jorgaqi, Mehmet Kraja,si dhe nga kritikë e studiues të artit dheletërsisë: Behar Gjoka, Miho Gjini, HajriMandri, Fatmir Terziu e shumë të tjerë.

Pas kualifikimeve pasuniversitare nëLondër për letërsi angleze, kritikëletrare dhe muzikë, poezia e Naimit naduket më e pjekur, më e përmallshmepër atdheun dhe vendlindjen ...

Ndërsa për përmbledhjen me fabu-lat e Naim Berishës “E drejta, e padrejtadhe kadiu”, siç shprehet Mësuesi iMerituar Bardhyl Xhama, do të pritetmirë nga lexuesit, sepse në këtë libërdo të gjejnë mesazhe edukuese, prob-leme jetësore të kohës që jetojmë, derinë tërheqje të vëmendjes për veset qëe zbehin bashkëjetesën e një shoqëriedemokratike të civilizuar.

Vitin e ardhshëm Naimi ka njëzetvjetorin e botimit të librit të parë dhenë këto njëzet vite ai numëron njëzetlibra artistikë. E veçantë për këtë sh-krimtar është se të gjithë librat i kabotuar në kohë të demokracisë dhenuk ka asnjë libër socrealist.

Gjithsesi, në tërësinë e këtij libri ndeshimkëndvështrime të freskëta e origjinale, në të cilatshoqëria e realiteti i sotëm jepen në unitet evazhdimësi. Kjo pohohet artistikisht përmestablove e detajeve të zgjedhura me kujdes, përtë pasqyruar sa më realisht këtë shoqëri nëevoluim e progres të pandërprerë…

Për vëllimin e ri me poezi dhe poema “Pengu i nëndheshëm” i Naim Berishës

Poezi lakonike dhe mbresëlënëse“Ky libër, i ndarë në gjashtë kapituj, ka një ndërtim interesant e disi të veçantë, duke ndërthurur dy

linja që ecin paralel me njëra-tjetrën: atë të traditës dhe atë të dashurisë njerëzore. Nga faqja në faqe,nga kapitulli në kapitull, në 99 poezitë dhe poemat e librit, ata zbulohen më të plotë e më bindës.”

nacional11/ E Diel,9 dhjetor 2012 POEZI

EDHE NJE HERE PER DETIN

Në se një anije mbytet dikuNjerezit fajtor bëjnë detinQë n’barkun e tij i gelltitiSi relike të rralla i ruanNga lakmija e njerezveEh! Ta dini sa vuanShumkush detin patjeter e ka parëPor detin duhet dhe ta kuptoshKur eshte në qejf a në marazKur perpelitet dhe ofshanPas shkembit të eger dallget thermonMiljona sterkala ngre lart,Që si pikla argjendiNë diell vezullojne eSerish bien posht si lotet e kripurQe dallge te reja te formojneKeto qe ju thash sa here i kam pareSe në djepin e tij kam lindurKu shpesh me ka nanuriturDhe ne gjume te embel me ka venePer t’u rriturPor e pranoje se ndonjehereDhe koken ma ka tolloviturOh!-me fal me tha, –fajin s’e kam uneFajin ma ka era, qe vjenDuke bertiturDhe barkun keqas pa perzienUne vjell pastaj pas shkembitDhe aty dhimbjen e nxjerre,Si gruaja me barreQe banorin e ri t’universitKa per te lindurKeshtu pra kuptomeni, o njerezÇ’faj kam uneNe se ju vini drejt mejeKrejt te paditur.Dhe m’kercenon ter nerv injorantiDuke m’treguar me gisht:-Ja ai na ka mbytur!Beson i ziu akomaSe kam PoseidoninNe barkun timQe zjen e turfullonMe terbimPor kohe e perendive, ka hikurPerenduarTi je zot i vehtes tendeNuk e kupton, or miku im?

2. ATJE LART

Posht bie borë a shi papushimUnë lundroj mbi re,Pesëmbëdhjetë mijë këmbëKu dielli ndrin përjetësishtKu s’ka as lule e as gjëmbNga dritaret shoh e më dhëmbSi shkon dëm gjithë kjo akulloreE reve te ngrira puplore, sa keqMilionakaush do mbushja nga toNë duar do tua jipja fëmijëve ngadoAtyre që nga vapa vuajnë për dreq,Por s’jam Hamlet që botën e mbrapshtTa ndreqUnë dal e bëj mirësiMe aq sa kam mundësiSe ajo mbretëri atje lartCingrinë nga të ftohtit polarMe re të përgjumura që hiqen zvarreDikujt tjetër i përketNe veç gjumin u prishimPër pak kohë.Ato ankohen nga zhurmatNga mjetet tona të fluturimitE në anën tjetër kthehenKokat mbështesin ne jastëkët e bardhëPërkunden në djepin e harrimit

E flasin me mërziAh këta njerëzit sa të prapëAs gjumin s’të lënë ta bësh rehatJakov S.10 prill2012

3. DASHURIA TOK E QIELL

Malli e ben qiellin te qaje per Token qe edo aq shume

Mijera mesazhe i dergon pastaj, mes shiraveqe i derdh si lume

Me kodet qe ata i njohin, mes pikash vijashpa mbarim

Nga njerzit s’mund te deshifrohen veç qe unxisin fantazine

Miljona vjet dhe su zbulua dhe s’ka per tuzbuluar kurre

Por dijme se pa kete dashuri s’do kish as peme,as bar as gure

S’do kish as njerez mbi kete dhe pa ujins’do te kishte jete

Dhe pa kete lidhje Toke e qiell as ti s’do ishemor i shkrete

Qe s’shkon nje dite pa dush ne pune, qe shanper dhembesh kur bie shi

Eshte kjo Natyre qe ty te ktheu nga nje majmun,ne nje njeri

4. METAMORFOZA EINKUIZICIONIT

Ata s’i sheh me me veladon te ziDhe as me kryqin e florinjteGjer ne barkAta na shfaqen me kostum te modesPa habiDhe mbajne madje dhe nje kravateIshin te tjere ata qembi turre drushDigjnin piktoret e shkencetaretDhe era hirin u merrte neper fusheT ‘atyre qe s’mendoninSi injorantet.Po sot s’i le njeri te djegin njerezSot djegin libra neper sheshe e qendraQe flitkan gjasme keqPer nje diktator te ziQe vrau kaq shume e dogji endrraAi qe populli e mallkoiDhe bjeshket gjemuan sa me s’kaKur shihnin gjemat qe ai sajoi“Vdeksh pa tru ne koke “—i thaDhe ashtu ndodhi per çudiI iku mendja, e la,Pas mbeten injorant’e klysht’e tijQe duan nje te re Hata’Siç shihni s’ka ndonje dallim te madhJane vetem uniformat qe ndryshuanSe mendjet po njesoj i kane ne kokeQë u bluajne veç zezoma perpunuar

Mos i neglizhoniSe jane po aq te frikshemShikojini te xhveshur, lakuriqDhe shpejt do te dalloni se perbrendaMbajne nje thike, nje gjysen hene apo nje kryqO prisni qe t’u bien fare dhembetMos kene me as fuqi per te mallkuarTe perpeliten sa t’u tunden kembetBashkë me librat e kuq ne duarQe mijëra shpirtra trimeKanë torturuar

Janar 2012

5. SELVITË

E dini ç’thote populli per selvitëI mbjellin ne varreza se ngjajne si qirinjteQe shpirtrat i ngrohin ne netet e ftohtaPor une shoh tjeter pamjeJo ate qe sheh bota.Ato selvi te gjata e te holla, karakolle,Me ngjajne si gjenerale: “Çohu me kembe ushtarE mos fol “Por aty ndodh e kunderta se ushtaret rrijne shtrireDhe gjeneralet me kembe, oh ç’pamje e peshtireNga fundi nje ze degjohet, ne t’nates terr,“Gjithe jeten komanduat, sa as mendja s’ua merr,Ketu komandojme ne, ushtri e pabindur,Ju te denuar jini, te rrini me kembe,Dhe nga te ftohtit krikellini ato dhembeDeri sa vdekja, te vije e t’ju marrëE prane nesh te shtriheni, barabarë .Li dormono cativi, buoni e bruttiPero, la morte pareggia tutti .

Gusht 2012, Israel

6. FARE E QARTE

I shihni ato flete te vyshkura e te thara, qe s’dihetse nga ku era i ka vervitur?Dikur ne peme kane qene te gjelbera e te lara,por se dinin qe nje dite ky fat do i kish priturAshtu edhe ne njerezit dikur plot leng e jete ulindem e u rritem, mesuam pako gjera.Kaluam halle derte u ngjitem gjer tek rete, gjer-sa nje dite te bukur, te gjitha i pi reraDhe eshte fare e qarte ca shkojne, ca venë, ca vijnepo aq sa eshte e qarte se Lart jemi te ndryshemCa mbreter te fuqishem ca s’kan as ujë të pijne,por poshtë jemi te gjithe te njejte, sepse behemite thyeshem

7. FALEMINDERIT

“Falemnderit o trojanë, -tha Akili kur i pruneKufomen e Patroklit dhe para kembeve ja vunePor dhe une falenderoje, dicka tjeter kam

nder mend,Kur i shoh ato pejsazhe, qe me vijne nga imi vend.N’ato gure e n’ato ujra, jam hutuar dhjetra vjete,Bukuri’e asaj natyre, qe ju zemren ma rrembet.Ku s’kam shkelur ne shkembenje, ku s’jam lare

ne ato dete,Ne Adriatik e Jon, ne Sazan, Karaborun, te gjithe

gjirin mbaj me vehte.Mund te thoni çfarë te doni, ju qe boten kini parë,Por si Vlora, s’ka në bote, bukuria e papare.Po i shoh ato peisazhe, malli brenga me mbuloi,Loti rrjedh me pikla deti edhe zemren ma shtrengoi.Une fjalen e kam mbajtur, det i bukur kalterosh,Sa here vij tek vala jote, syrin tim do ta shikosh,Te falenderoje, moj mike, per dhuraten qe me solle,Sot lot malli plot kam derdhur, per te gjitha viset prore.

Israel shtator 2012

SELVITËNga JAKOV SOLOMON, Izrael

12/ E Diel,9 dhjetor 2012nacional

CMYK

INTERVISTË

Bisedoi: ENVER S. MORINA

Në ditët e mbajtjes së edicionit të 13- tëte Festivalit të Filmit Shqiptar nëbanesën e tij takojmë shkrimtarin

Dritëro Agolli. Kësaj here për një bisedë përkinematografinë, rrjedhat e filmit shqiptar, e nëveçanti për ekranizimin e veprës letrare. Përherë të parë Dritëroi flet për veprën e tij të ek-ranizuar, flet në detaje për çaste nga përvoja etij me kinemanë dhe ndërlidhjet mes artit të tëshkruarit të skenarit dhe sheshit të xhirimit tëfilmit, gërshetimet mes realitetit të krijimtarisësë fiksionit të ndërtuar me gjuhën e letërsisëdhe gjuhës së përjetësuar në imazhin filmik,etj. Nderi i kombit, përveç se njihet si poet,prozator, dramaturg, publicistë, etj. ka shkruarskenarë në bazë të të cilëve janë realizuar fil-mat artistik “Horizonte të hapura”, “ I teti nëbronx”, “Krevati i perandorit”. Pastaj mbësh-tetur në veprën e tij letrare dhe veprën publi-cistike janë realizuar filmat si “Yjet e netëve tëgjata”, “Njeriu me top”, “Një i tretë”, “Njeriu imirë”, “Apasionata”, “Flutura në kabinën time”.Në interesimet tona në lidhje me tematikën enxjerrë nga ky bashkëbisedim Dritëro Agollishprehet se kam shkruar ndonjë recension përndonjë film, po për herë të parë flas kaq gjatënë lidhje për skenarin, rrjedhat e kine-matografisë shqiptare...

Nacional: Kinematografinë shqiptare ekarakterizon, në përgjithësi ekranizimi i ve-prës letrare. Diçka më tepër për gërshetimet,ndikimet e letërsisë dhe filmit dhe anasjell-tas. Rëndësia e gërshetimit mes gjuhësletrare dhe gjuhës së filmit? Keni qenë Kry-etar i Lidhjes së Shkrimtarëve dhe Artistëvetë Shqipërisë për vite me radhë, në të cilënkanë hyrë edhe skenaristët. Përvoja e juajpërgjatë këtyre viteve?

D. Agolli: Në përgjithësi, gjithë kine-matografia botërore është ndikuar nga letër-sia, ka marr temat i ka ekranizuar veprat letraredhe ka zgjedhur ato vepra që kanë më shumëaksion. Dhe psikologji njëkohësisht. Dhe atovepra që afrojnë me kinematografinë. Nga anatjetër kur lindi kinematografia u ndikua shumënga letërsia, sepse i dha një dinamizëm tregimitdhe ndryshimit te situatave si në filma. Kësh-tu që ndikimi ka qenë i ndërsjellë. Këtu tek nemeqë lindi vonë kinematografia veçanërishtfilmi artistik u ndikua shumë nga letërsia dhemjaft vepra letrare janë ekranizuar, qoftë ngaletërsia klasike jonë qoftë edhe nga letërsiabashkëkohore.

Nacional: Edhe vet vepra “Tana”?D. Agolli: Në të vërtetë vepra e parë më

shumë është një film i shkurtër artistik “Fëm-ijët e saj” që e ka bërë Hysen Hakani. Ajo ësh-të më shumë një rrëfim i thjeshtë nga jeta epërditshme e njerëzve dhe rreziqet që mund tëgjej njeriu në jetën e tij e atë veçanërisht nëfshatra në këto që i nënvlerësojnë edhe gjërat e

Shkrimtari i njohur Dritëro Agolli, për herë të parë flet për skenarët e shkruar prej tij, si dhe rrjedhat e kinematografisë shqiptare...

Agolli: Si me detyroiViktor Gjika të shkruaja

skenarin e parëPër herë të parë Dritëroi flet për veprën e tij të ekranizuar, flet në detaje për çastenga përvoja e tij me kinemanë dhe ndërlidhjet mes artit të të shkruarit të skenarit

dhe sheshit të xhirimit të filmit, gërshetimet mes realitetit të krijimtarisë sëfiksionit të ndërtuar me gjuhën e letërsisë dhe gjuhës së përjetësuar në imazhin

filmik, etj. Shkrimtari i madh flet edhe per miqesinë me yjet e kinemasë dhe tetaritshqiptar si Kadri Roshi, Sulejman Pitarka, Tinka Kurti, Ndrek Luca, Sandër

Prosi, Robert Ndrenika, Rikard Ljarja, Violeta Manushi etj.

thjeshta. Pastaj filmi i dytë e përmendet edhe juishte me ekran normal i metrazhit të gjatë “Tana”.Dhe filloj pastaj që të përdorej letërsia në kine-matografi dhe realizohen, si ta themi, dy qëllime:e para që njeriu kënaqej, duke parë një film eduko-hej nga ana estetike, po edhe qëllimi i dytë ishte sinjë reklamë për letërsinë. Kur bëhej filmi atëherëndikonte në përhapjen e një libri. Por jo gjithnjë.Ndonjëherë. Sepse lindin pikëpyetje tjera: pse talexoj librin kur e kam parë në film. Njeriu ështëmë shumë pyetje, i bënë vetes dhe të tjerëve. Pran-daj janë të dyja po më shumë është edhe kjo që ibënë reklamë edhe librit...

Nacional: Kur thoni se me lindjen e kine-matografisë letërsia pat atë entuziazmin e vet,a ke shkruar ndonjë vepër që do të paramen-doje se do bëhet film?

D. Agolli: Unë nuk kam paramenduar qët’bëhet një film sepse nuk i kam dhënë ndonjërëndësi të madhe kësaj. Në atë kohë librat ishinme tirazh të madh dhe për disa autor lexoheshinnuk mbeteshin në vitrinat e librarive dhe nuk i kamvënë ndonjë rëndësi të madhe edhe nga se kine-matografia jonë ishte nga fillimet. Por më vonëmegjithatë kisha dëshirë që dikush ti bënte. Port’ia kujtonja të tjerëve më vinte zor nga kjo anë qëdo t’më ngarkonin që do të bënja ndonjë skenarose do t’më qepeshin e do me hiqnin nga punët etjera dhe e linja në heshtje. Por edhe nga dembel-izmi hiqesha dhe thosha ma mirë tu largohem aty-re se do me ngatërrojmë, se do merrem me këto edo i lë të tjerat. Kështu që kisha frikë edhe nga kjoanë. Nga një anë desha, nga një anë nuk desha.Njeriu kështu është. Por ndodhi me Viktor Gjikënmë parë. Unë skenarin e parë nuk kam bërë ngalibrat. Është një film “Horizonte të hapura”. Ësh-të një film për një njeri sakrifikon jetën e tij për tëmbrojtur një mjet lundrues e shkarkues vaporësh.Shkrova një reportazh në “Zëri i Popullit” përAdem Rekaj quhej personazhi. E kish lexuar Vik-tori e tha mund ta bëjmë një skenar. Nuk kishabërë skenar. “Shkruaje ti njëherë pastaj e shohim”.Dhe unë e shkrojta atë skenar. Para se ta shkruan-ja shkojmë tha Viktori në atë vend ku kishtendodhur kjo ngjarje. Dhe shkuam atje në bigëndonjë javë a 10 ditë. Jetuam me marinarë. Dheflinim atje në kabina, ishte e madhe si vapor. Kishtekuzhinier dhe hanim atje. Shikonim si bisedoninkëta njerëz çfarë halle, probleme kanë. Si e sh-kojnë jetën. Çfarë humori kanë. Ramë direkt mekëta. Unë kisha rënë në kontakt për reportazh meta. Me Adem Rekën. Kështu jetuam atje. U njo-hëm me këta. Mbarova skenarin pastaj me Vik-torin ay bënte vërejtje sepse ishte specialist, ishtenjeri që merrej me kinematografinë, ishte kiene-ast. Kështu që ai ishte njeri këmbëngulës. Ishtenjeri që më detyronte që unë edhe po t’mos desh-ta të punoja ditë për ditë deri sa ta mbaronja. Edhemadje qeshte, thoshte: “Unë nuk iki nga shpija, sevinte ne shpi te unë, edhe ke për detyrë jo vetëmqë t’më ushqesh po edhe do fle këtu, prandaj mëhiq sa më shpejt!” Dhe unë e mbarova atë skenar.

Nacional: Ishte kjo përvoja e parë për të

vazhduar më tej?D. Agolli: Pastaj e kisha më lehtë. Me Viktor-

in bëra “I teti në bronz”. Ajo ndodhi kur unë sekisha botuar akoma romanin. Kisha bërë pjesënmë të madhe të tij. E mori vesh se kisha botuar njëfragment në gazetën “Drita” me vazhdime. Ipëlqeu dhe erdhi këtu dhe me tha ta bëjmë njëskenar. Dhe e bëmë bashkë. Pastaj pas një muajiapo dy, u botua edhe libri. Në fillim kishte titullin“I teti në bronz” por u botua “Komisari Memo”.Skenari u bë në dorëshkrim. Pastaj u shkurtua nëfilm. E bëmë bashkërisht me Viktorin. E shkrua-jtëm të dy: një pjesë e shkruajta unë, një pjesësugjeronte ai tashmë duke patur në dorë edhe ro-manin. Pastaj bëmë nënë Pashakon, “Yjet e netëvetë gjata”. Edhe kjo ishte një reportazh i im. Porunë nuk e bëra. Ay e mori reportazhin dhe tha kybëhet film dhe do ta bëj unë. Unë kisha shkruarnjë reportazh të gjatë dhe e njihja atë familje. Kishandenjur aty, kisha fjetur bashkë me ta...

Nacional: Po “Njeriu me top”?D. Agolli: Viktori e bëri skenarin vet. Vetëm

ma tregoj më vonë. Unë vetëm disa vërejtje tëvogla i bëra. Në përgjithësi ishte skenar i mirë paki devijuar nga romani, kjo eshte puna e regjisorit,por esenca e romanit kishte mbetur. Ajo ishte edhesi problem atëhre por nodhi edhe sot. Ka shumëgjakmarrje te ne sot, vriten njerëzit. Dhe kur ubënë ngjarjet e 97- ës ketu një gazetë me duket“Koha jonë” shkroi se nje njeri kishte marr njëtop ne depo dhe kishte në shtepi që të qëllontehasmin në 97- ën.

Nacional: Dhe doli topi?D. Agolli: Ishte njëlloj. Gazeta “Koha jonë” thosh

si njeriu me top se taman mori topin për të qëlluarhasmin, për tu hakmarrë. Kur e shkrojta romanin edheu botua nuk mendonja që do të vinte një kohë që dota merrnin se atëherë kishte mbaruar nuk bëhej. Kësh-tu që peripecia e skenarëve. E bëri vet Viktori. Dolisi film shumë tërheqës dhe shikohet me kureshtjeveçanërisht tash që ka hakmarrje tek ne...

Nacional: Pastaj erdhën tri projekte “Nje-riu i mirë”, “Apasionata” dhe “Flutura në kab-inën time”?

D. Agolli: “Flutura në kabinën time|” e kishabërë qysh në vitin 1960. E bëri skenarin TeodorLaço, “Apasionata”, Nexhati Tafa. Njëherë e bëriPeçi Dado e me duket , ndersa Nexhati e redaktoj.Tek “Apasionata” mirë është si film vetëm se zbutejkonflikti. Në tregim konflikti është i fortë. Etër ebij, problemi siç është gjithnjë etër e bij, dy brezaqë nuk janë baballarët n’dakort me jetën moderne.Megjithëse tregimi “Flutura në kabinën time” mbetireal sepse e vriste ndërgjegjja shoferin që u bë sh-kaktar që ajo të hidhej nga makina, kështu që ajoishte një nga tregimet e para, në vitet e 60- ta.

Nacional: Personazhet Tuaj i interpre-tojnë Kadri Roshi, Violeta Manushi, TinkaKurti etj. Përvoja juaj më këta aktorë?

Kam pasur raporte shumë më të mirë sepseunë kam shkruajtur dy, tre drama dhe me ataqë kanë lojtar, si “Fytyra e dytë”, por nuk kishimxhiruar sepse televizioni në atë kohë sa kishdal që e lonte Kadri Roshi dhe Viktor Gjoka.Kanë pasur shumë humor. Është pritur shumëmirë ajo dramë. Po edhe ajo pati një fat të ligsepse pastaj nuk u dha se u kritikua. Bile ështëe shkruar në një letër të Mehmet Shehut. Undalua. I kam pasur marrëdhëniet shumë të mirame Kadri Roshin, Sulejman Pitarkën, TinkaKurtin. Bashkëpunoja me ta. I kam pasur miq.Sulejman Pitarka pastaj. Ishte nga më të kultu-ruarit. Sula ishte edhe publicist. Kur ishte i ri kashkruar edhe poezi. Drama e peshkatarëve. Ështëbërë edhe film. Ishte pedagog dhe filozof, pastajdramaturg. Kadri Roshi ishte i talentuar shumë.Kishte talent të madh. Këta më të rinjtë. Përshembull Ndrek Luca i lonte disa role shumëmirë. Ishte nevrik. Pastaj Robert Ndrenika. Ish-te aktor shumë i mirë Rikard Ljarja.

Nacional: Si e njihje Sandër Prosin?D. Agolli: E kam njohur Sandër Prosin.

Ishte aktor i mirë. Ka qenë aktor serioz shumë.Nacional: Po për vdekjen e tij?D. Agolli: Ai u hodh nga shkallët. Ai u

sëmurë nga nervat dhe shpeshherë ishte sëmurë.Ishte njeri i menduar shumë. Ishte i trishtuar.Me ankthe. Depresiv, por ishte njeri me kul-turë dhe njeri shumë i mirë. Edhe i talentuar.Disa role i lonte shumë bukur.

Nacional: Do të veçoje ndonjë film gjatëkëtyre viteve?

D. Agolli: Shiko është një film “Katërm-bëdhjetë veç ëndërr” që është marr nga Çajupi.Atë kam dëshirë ta shoh... Është një film i mirë.Anagnosti e ka marr nga një komedi e shkurtër.Në Labëri ishte kjo që i martonin djmete të rinjshumë, gati adoleshentë që të punonte gruaja.

Nacional: Mesazhi juaj për kineastët nëpërgjithësi?

D. Agolli: Tashti kanë mundësi të bëjnë fil-ma të mirë vetëm ti kthejnë sytë nga temat e jetëssë përditshme të njerëzve e ngritur në art se jetaka gjëra nga më të çuditshmet që nuk ja arrin dotqë ta krijosh. E thotë Hegeli shumë bukur që thotënjeriu, artisti po të imitoj natyrën del si një krimbqë zvarritet pas elefantit. Natyra është elefant. Pota imitosh nuk ja del dot, duhet ta ... prandaj themirikrijim i natyrës, sepse natyra është shumë e fu-qishme. Unë kam qenë kur isha i ri në Kelmendtë Shkodrës. Në Malësi. Ishte një fshat Tamaraquhet, afër fshatit Kelmend në një përrua. Meshpate te zhveshur dhe të veshur. Fjeta një natëtek një shpi. Në mëngjes dolëm të shëtisim tok.Edhe po shikonja një shkëmb, ne një shpat. Dhei thonja atij që më shoqëronte” “More atje shohsi të gdhendur një njeri që është gdhendur nëshpat, në shkëmb?! Kush e ka bërë këtë, ujërata? A ka një histori ajo?!” Ishte e çuditshme. “Këtuka qenë një njeri i vetmuar fare. Edhe nuk kish-te as fëmijë, as grua, ish mbetur kështu. Edhe,mendoj, tha nuk do lë asnjë trashëgimtar. Edhevajti në atë shpat. Rrinte dhe gdhendte për tëlënë trashëgimtar që s’kish.” Unë shkrojta njëshkrim të shkurtër, një reportazh të gjatë përMalësinë dhe një ndër të tjera shkrojta një faqea një faqe e gjysmë për këtë ngjarje. Po sa tëkëtilla ka, mund të bëje një film shumë të çudit-shëm, apo jo?! Ta lë një trashëgimtar.

Nacional: Kohëve të fundit nuk shkonnë teatër, në kinema?!

D. Agolli: Nuk kam qenë. Më herët kam qenënja dy herë. Kam parë një film të Piro Milkanitme teme nga Çekia ku ka qene Mirë e ka bërë.Pak i lehtë por si film me pëlqeu. Ishin më tragjikegjërat në atë kohë. Ka probleme në atë kohë. Aika marr një anë tjetër të asaj. Është një film qëshikohet, i këndshëm. Shlodhet njeriu.

Ka djem të zgjuar tashi dhe që arsyetojnëpo hapësirat janë më të mëdha se shohin shumëfilma. Nuk ka censurë tashi. Atëherë ishte njëbotë mbyllur që nuk shikonje dot.

Tiranë, nëntor 2012

nacional13/ E Diel,9 dhjetor 2012

CMYK

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

REKLAMË

PROJEKT - MUZEU I FILMITPROJEKT - MUZEU I FILMITPROJEKT - MUZEU I FILMITPROJEKT - MUZEU I FILMITPROJEKT - MUZEU I FILMITMuzeu i Filmit do të jetë një gershetim mes artit si funk-

sion komunikimi, por dhe ekspozitave, katalogjeve, fletë pal-osjeve, kritikave profesionale. Do të jetë një auditor arti përtë gjithë. Do të jetë një ndermjetesim komunikimi i një po-tenciali kulturor të trasheguar në vite. Mesazhet e kulturesqë do të perçojë Muzeu i Filmit do te jene atraktive per tegjithe, dhe jo vetem per profesionistet.

IDEJA THEMELOREIDEJA THEMELOREIDEJA THEMELOREIDEJA THEMELOREIDEJA THEMELOREMuzeu i Filmit bazohet në arkivat dhe në trashgiminë e pasur të ish Kinostudios "Shqipëria e Re". Sot

Albafilm-i ndodhet në të njejten ndertese historike e dinjitoze të Korpusit Qendror, një akitekture qëështë një muze në vete. "Filmi në Vite", "Rrugetim në historine e Artit të Shtate", "Arti dhe Diktatura". Nder-thurja në doza shkencore ndërmjet arshives dhe kulturës së kohës!

Muzeu i Filmit, i pari i këtij IIoji në Shqiperi, do të ketë një përmbajtje sa artistike aq edhe shkencore.Në qender të projektit do të jete krijimi i një Muzeumi-Identitet -Krenari-Dialog Brezash-Teori-Prak-tike-Zhvillim projektesh kulturore shkencore.

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

Për reklama në Gazetën & Radio TV online “Nacional”Për reklama në Gazetën & Radio TV online “Nacional”kontaktoni në nr. e telefonit

067 22 58 506068 58 97 428nacionalalbania@yahoo.com

FrekuencatFrekuencat93.6 mhz për Shqipërinë e mesme dhe Jugun

95.0 mhz për pjesën veriorewww.radionacional.al

14/ E Diel,9 dhjetor 2012nacional LIBRI I RI

Nga ÇEZAR AGIMI

Veprave me vlera të mirfillta dokumentare dhe historike kushtuar ndriçimit tëhistorisë së Shqipërisë pas shpalljes së

pavarësisë, në këtë 100 vjetor të saj, së fundi jushtua edhe një libër tjetër i historianit serioz etë talentuar, pse jo edhe shumë guximtar z. HilëLushaku. Ky historian “i ri” në zanat, por “ivjetër “dhe i pjekur si profesionist, duket seedhe në veprën e tij të rradhës me titull HalimJakova - Gostivari (arkitekti i policisë shqiptare1913-1922) ka arritur të japë me fakte dhe do-kumente historike veprimtarinë politike, luft-arake dhe shtet-formuese të njërit prej intelek-tualëve kosovarë të pavarësisë që vinte meshumë dinjitet krah Ismail Qmalit dhe Isa Bo-letinit në ngritjen e flamurit në Vlorë .

Historiani Hilë Lushaku, falë karakterit tëfortë, formimit intelektual dhe mbi të gjitha at-dhetar të tij, këmbënguljes për ti shkuar gjëravederi në fund si dhe bashkëpunimit me historia-nin e mirënjohur nga Kosova , të nderuarin pro-fesor doktor Muhamet Pirraku , ka arritur tënxjerrë në dritën e diellit veprimtarinë politike,luftarake dhe organizative për ngritjen e struk-turave administrative të shtetit të sapo krijuarshqiptar në fushën e mbrojtjes së rendit publike më gjerë.

Mundin dhe veprën ua përku-shtojmë patri-otëve të lagjes së Ismail Qemalit e Hasan Prish-tinës, të cilët për tërësinë e Shqipërisë dhenderën e kombit shqiptar sakrifikuan pasurinë,jetën vetjake dhe të farefisit !

Kështu e nis Hilë Lushaku veprën e tij përHalim bej Gjakovën dhe vëllain e tij SadikGostivari, këtyre dy burrave trima gjakovarë tëKosovës, antarëve themelues të Komitetit Ko-mbëtar Mbrojtja e Kosovës, një rast i rrallë,ndoshta i vetëm në historinë e politikës sh-qiptare të 100 viteve të pavarësisë ….

Historia e Shqipërisë Etnike në përgjithësidhe ajo e shtetit shqiptar të vitit 1913, publicis-tika dhe letërsia shqiptare e deri tashme, për-mendin vetëm ata burra, gjithsesi mendje ndri-tur që e patën fatin të gjindeshin në Vlorë për tënënshkruar dokumentin e “Mëvetësisë së Sh-qipërisë”, pa u thelluar në zbardhjen e emravedhe të kontributit madhor të trimave të shumtëqë udhëtuan me net e ditë të tëra në nëntorin evitit 1912, në mbështetje dhe mbrojtje të per-sonaliteteve, të cilët patën fatin të caktohen për-faqësues të qyteteve, viseve dhe krahinave tëndryshme shqiptare në Kuvendin Historik tëVlorës. Njëri ndër të merituarit, që ka mbeturnë “harresë” të historisë , është padyshim vep-rimtari i çështjes kombëtare, Halim bej Jako-va-Gostivari, i cili arriti në Vlorë me grupin eatdhetarëve të prirë prej Isa Boletinit.

Ai i përket lagjes së burrave që vunë gurin eparë të themelit të Rendit Publik të shtetit Sh-qipëri, që po lindej e rritej midis shumë vuajtjevee peripecive. Vetëm njerëzit me zemër të madhee vetëdije kombëtare, guximtarët e sprovuar, kubënte pjesë edhe Halim bej Jakova-Gostivari,bënë vepra madhore besnikërie e shërbese në tëmirë të kombit, që duhej të dilte i lirë.

Me veprën e kryer, Halim bej Jakova-Gos-tivari la dëshmi për një monument të përher-shëm në kujtesën historike të popullit shqiptar,por, mjerisht, u la në margjina të historisë. Tëgjithë shqiptarët u janë borxh burrave të nderu-ar të lagjes së Halim Jakovës-Gostivarit, të lënëpadrejtësisht nën pluhurin e “harresës” ! Pakkush i ka vlerësuar këta fisnikë të cilët e ndanëfatin e kombit së bashku me Plakun mjekër-bardhë, patriotin Ismail bej Vlora

Ky libër, që lindi pas shumë përpjekjevekërkimore e studimore, me meritë e rradhitHalim Gjakovën-Gostivarin përkrah burrave tëshquar të kombit, duke e portretizuar pa mëdy-shje atë si dishepull të çështjes kombëtre sh-qiptare , me përparësi në fushën e sigurisë pub-like, të ligjshmërisë dhe të pnëve administra-tive, që janë shtyllat e shtetësisë.

Dokumentet e shumta arkivore e publicis-tike autentike mbi të cilat u shkrua ky libër ,provojnë katërcipërisht se Halim Jakova ( Gja-

kova ) - Gostivari qëndroi e rezistoi i paepur nërrugën e rilindësve shqiptarë dhe luftëtarëvesypatrembur të zgjidhjes së fatit të Shqipërisësë robëruar.

Ai në shumë momente është pjesë e pan-darë e veprimtarisë atdhetare të Isa Boletinit,Bajram Currit e Hasan Prishtinës, të Bedri Pe-janit e Sali Gjukë Dukagjinit, Nexhip Dragës eMehmet pashë Dërallës, të Ismail Qemalit eLuigj Gurakuqit, Muço Qullit e Salih Nivicës,të Ahmet Zogut e Aqif Pashë Elbasanit , Der-vish Himës e Jashar Erebarës me shumë shokë,që në kohë e situata të ndryshme daltuan emrine tyre në rrugëtimin e Shqipërisë së plagosur,shpesh herë edhe prej bijve të vet. Halim Jako-va-Gostivari ka qenë pjesëmarrës në kryengrit-jet e viteve 1910 e 1911.

Halim Gostivari ishte lindur më 1878, nëRrugën e “Gostivarëve”, në “Mëhallën eMahmut Pashës”, në Gjakovë. Ai e kishtekryer shkollën amerikane “Robert Kolezh”për juris-prudencë në Stamboll. Halim Gja-kova Gostivari më 1914, i ka takuar “Par-tisë Nacionale (Krahu Kombëtar)”, e for-muar në Durrës. Më 1 maj 1918, ështëbashkethemelues i Komitetit “MbrojtjaKombëtare e Kosovës”. Ishte anëtar iKryesisë Qendrore të KMKK (Sh-kodër). Në qeverinë e Turhan Pashës, nëDurrës, më 25 dhjetor 1918, u emërua“Shef i Sigurimit të Shtetit” dhe i rapor-tonte edhe Komitetit MKK.

Halim Gostivari i përket lagjes së sh-qipdashësve e shkrimit shqip, ku bëninpjesë shumë pjesëtarë të klubit të Shkupit,duke u radhitur ndër partizanët e RilindjesKombëtare , ai nuk trashëgoi ndonjë pasuritë madhe, madje e humbi për çështjen ko-mbëtare edhe atë që ia la i ati, Ibrahim JusufGostivari në Gjakovë.

Referuar disa burimeve evidentohet seHalim Jakova-Gostivari ka pasur karrierë ad-ministrative, para dhe pas shpalljes së pavarë-sisë së Shqipërisë. Në gusht të vitit 1908 ai kaqenë në mbështetje të Hasan bej Prishtinës dhetë grupit që formuan klubin “Bashkimi”, të vila-jetit të Kosovës, me seli në Shkup, ku adero-nin miqtë e tij Hoxhë Kadria, Bajram Curri,Bedri Pejani, Salih Gjuka, Nail Hyseni-Dana,Rrok Berisha, etj.

Sipas atdhetarit Nikoll Ivanaj, më 1909,Halimi ishte bashkuar me ajkën e patriotëveshqiptarë në Shkup si Nexhip Draga (ma imiri dhe ma i urti Shqiptar Kosovar i ditëvet’ona), Bajram Curri, Rrok e Luigj Berisha,Avni Gilani, Ymer Strazimiri, Halim Gosti-vari, Bedri Pejani, Rexhep Mitrovica, etj

Gazeta “Telegraf”, e 7 gushtit 1927, shk-roi: “Në shokërim me punëtorët e tjerë të çësh-tjes, i ndjeri Halim mori pjesë në botimin egazetës “Shkupi”, në Shkup, q’e drejtonte z.Jashar Erëbara” . Kjo gazetë doli në vitet 1911-1912, çfarë shënon dhe provon se Halim Jako-va-Gostivari në këtë periudhë ka qenë me detyraadministrative në vilajetet shqiptare të Kosovëse të Manastirit.

Të dhënat e shumta burimore vërtetojnëkatërçipërisht se Halim Gostivari ka qenëpërkrah atdhetarëve të tjerë kosovarë, pjesëmar-rës në Kryengritjen e Madhe të Kosovës të vitit1912, i pranishëm me kontribut edhe në ditëtpas Shpalljes së Pavarësisë së Shqipërisë, nëVlorë Zeqirja Idrizi i është referuar edhe një

raporti të konsullit italian në Shqipëri, i cili meanë të një letre, të dërguar nga Gjakova, më 19maj 1912, ka lajmëruar autoritetet italiane se:“Malësia e Hasit dhe fusha e Rekës kanë votu-ar për Halim bej Gostivarin”, në zgjedhjet ezhvilluara për parlamentin turk, por që më vonënuk u pranuan, duke dëshmuar se ky patriot kaqenë aktiv edhe në kohën e administratës per-andorake osmane, madje i spikatur për aftësitëprofesionale e veprimtarinë politike, të vlerë-suara këto nga shqiptarët që e votuan për de-putet të tyre për parlamentit osman1.

Shumë studiues kosovarë kanë përmendurse Halim Gostivari ka punuar me zell në orga-nizimin e kryengritjes shqiptare, duke eviden-tuar pjesëmarrjen e tij në kuvendin e forcavekombëtare në Junik, më 21-25 maj 1912, në mestë Pejës dhe Gjakovës, ku u formulua programipër aktivitetin e mëtejshëm të Kryengritjes përAutonominë e Shqipërisë

Edhe gazeta “Përlindja e Shqipniës”, e datës8 tetor 1913, përforcon konstatimet e mësipërmedhe vlerëson Halim

Gostivarin ndër figurat qendrore të lëvizjes sh-qiptare, teksa shkruan: “...krerët e vilajetit tëKosovës, të udhëhequr nga Hasan Prishtina,Isa Boletini, Bajram Curri, Elez Isufi, QazimLika, Sadik Rama, Halim Gostivari dhe shumëtë tjerë, rroken armët për bashkimin e Sh-qipërisë”2. Gazeta “Shkupi”, duke shkruar përKryengritjen e Madhe të Kosovës, vuri në spika-më radhën e komandantëve që morën Shkupinnë gushtin e vitit 1912: “Bajram Doklani ishtei pari, Bajram Curri e Halim Gostivari me pesmi pushkë...”.

I pari studiues që përmend se Halim Gosti-vari (jo Jakova) ishte drejtor i parë i Policisëështë Kastriot Dervishi një studiues i ri shqiptar,

por i saktë. I vlerësuar për kontributin e tij nëshërbimet policore dhe në fushën juridike,qeveria e Ismail Qemalit e emëroi drejtor iPërgjithshëm i Policisë të Shtetit të ri shqiptar,cilësuar “Qeveria e Vlorës”. Halim Jakova ësh-të i pari Drejtor i Përgjithshëm i Policisë sëShtetit, të sapo formuar .

Halim bej Jakova ka mundur ta kishte atëdetyrë, sepse Isa Boletini , Bajram Curri e disatë tjerë kishin autoritet në sigurinë e shtetit tëIsmail Qemalit.

Në periudhën e drejtimit të shtetit shqiptarnga Këshilli Ndërkombëtar i Kontrollit (janar-mars 1914), Halim be Gostivari së bashku metë vëllanë, Sadikun, punuan në strukturat e sig-urisë publike. Në kohën e qeverisë së Princ Vid-it, Halim Gostivari mbështeti me armë qever-inë e Turhan Pashë Përmetit dhe iu bashkuagrupit të kosovarëve të përfshirë në “Komiteti iFshehtë”, në Durrës . Në shtator 1914, HalimGostivari shkoi e u strehua përkohësisht në Sh-kodër. Me pushtimin e Shkodrës, nga ushtritë

serbe, Halim be Gostivari emigroi në Tur-qi, qëndroi disa kohë në Austri e pastaj ukthye në Gjakovë dhe në fillim të vitit 1918është në Shkodër, në grupin e patriotëveqë krijuan Komitetin e Mbrojtjes së Kos-ovës (1 maj 1918).

Në kohën e qeverisë së Durrësit,Halim Jakova-Gostivari kthehet përkohë-sisht në Shkodër dhe u angazhua për fuqi-zimin e Komitetit “Mbrojtja Kombëtaree Kosovës”, e pastaj në Durrës, ku morikryesimin e degës së Komitetit të “MKK”dhe emërohet drejtor i Përgjithshëm iQetësisë (Policisë) . Ai qe deputet në ku-vendin shqiptar në periudhën 1922-1923.

Halim Ibrahim Jusuf Gostivari ka kry-er detyra administrative të shumta në Sh-qipëri në periudhën 1921-1924, ndër tëcilat evidentohen ato të drejtorit të Sh-tetit Civil; drejtorit të Postës në Shkodër,më 1920, Inspektorit të Përgjithshëm, nëMinistrinë e Brendshme, prefektit nëBerat e në Vlorë, etj,

Halim bej Jakova-Gostivari ka qenëpërkrahës i Revolucionit të Qershorit më1924, gjë e cila shënoi në një anë divor-cin e Gostivarit me Zogollin. Emigroi indjekur nga Ahmet Zogu, më 1924, u rik-thye pas “faljes” më 1925, por mbeti papunë, u “mëshirua” për pensionim 40 ditëpara vdekjes. Halim Gostivari u shua më1 gusht 1927, në Tiranë, pas një sëmundje“të rëndë”. Në ceremoninë mortore tëHalim be Gostivarit ka folur miku i tijkolonjar, Bajram Fevziu dhe studenti“kosovar” Xheladin Tufa.

Halim Gostivari ka pasur aktivitet të gjerëpublicistik në botimin e gazetës “Shkupi”,gazetës “Populli” e gazetës “Shtypi”, si dhe qepërkrahës i alfabetit latin.

Halim Gostivari është dekoruar me dekretpresidencial të Shqipërisë nr. 547, datë03.06.1993, me “Urdhrin për veprimtari pa-triotike të klasit të parë”, me motivacionin:“Udhëheqës, organizator, i penës dhe pushkëspër realizimin e programit të Komitetit Ko-mbëtar të Mbrojtjes së Kosovës” .Vepra e stu-diuesit erudit, Hilë Lushakut “Halim bej Jako-va-Gostivari (1878-1927) është unike në histo-riografinë shqiptare.

Tiranë, më 30 nëntor 2012

Gostivari një përkrahës i Isa Boletinit, Bajram Currit dhe Hasan Prishtinës

Halim bej Gjakova - Gostivari,një shtetar i Pavarësisë...

Halim Gostivari ishte lindur më 1878, në Rrugën e “Gostivarëve”, në “Mëhallën e Mahmut Pashës”, në Gjakovë. Ai ekishte kryer shkollën amerikane “Robert Kolezh” për juris-prudencë në Stamboll. Halim Gjakova Gostivari më 1914, i katakuar “Partisë Nacionale (Krahu Kombëtar)”, e formuar në Durrës. Më 1 maj 1918, është bashkethemelues i Komitetit“Mbrojtja Kombëtare e Kosovës”. Ishte anëtar i Kryesisë Qendrore të KMKK (Shkodër). Në qeverinë e Turhan Pashës,

në Durrës, më 25 dhjetor 1918, u emërua “Shef i Sigurimit të Shtetit” dhe i raportonte edhe Komitetit MKK

nacional15/ E Diel,9 dhjetor 2012 POEZI

1) DET I TRAZUAR

Dallgët vetvriten parreshtur në brigjeDiku në rërë e diku mbi shkëmbinjMbi shpinën valore të detit vrapon eraDuke tërhequr balonat e reve nëpër ujë

Se deti, veç me duart e erës mëkaton

Siç mëkaton xhelozia në shpirtin njerëzorNdaj mos u bëj si re shtërngate, e dashurNë do t’më mbrosh nga vetja dhe nga deti…

2) GJYSHI

Gjyshin e kam njohur nga shtëpia dykatëshe,Ndërtuar si një statujë e madhe emigranti.Në rrënojat e saj kam njohur varfërinëE babait, që kurrë s’i qeshi fati.

Aty kam njohur dhe fëmijërinë timeDuke bërë gaxhole nën hijen e fikut,Ngrohtësinë e acartë për jetiminDhe largimin e beftë të mikut.

Aty kam njohur përfoljen dhe intrigën,Pavlefshmërinë e pasurisë së të vdekurit…Aty kam njohur dhe burrërinë e foshnjës,Por s’kam arritur të njoh mirë të gjithë njerëzit.

3) NJË MINUTË

Gjëma i gëzohet momentit,Mëkati buzëqesh si idiot,Pamundësia ka sytë e aknthit,Dielli, as lind dhe as perëndon dot.

Mendimi humb mes fjalësh të kota,Zogu i fshihet frikës së vetë,Goma e lamtumirës fshin në të bardhëLapsi i fatit zhgaravit rrufetë.

…Numëroj deri më gjashtëdhjetë,Shoh si rënkojnë akrepat nga pritja,Fishkëzjarre të qarash hedhin foshnjat,Brenda një minute fillon e mbaron jeta.

Vetëm syri ka kohë të pikturojë,Gjithë botën në beben e vet.Dashuritë e paçelura nga regëtima,Zemra njerëzore i lë amanet

4) XHA VELUA NË 100 VJETOR

Në shtrungën rrëzë Gribës,Delet e fundit të jetës shtyn, atjeUjkut të tufës njerëzore, i vetëmMe bastunin e shekullit i bie.

Dhe nga kjo trimëri e re perëndish,Me pushkën e padukshme të fatitDjalërohet vetëm shpresa thinjosheE pleqve të tjerë të fshatit.

Kurora e lutjeve s’vlen si dekoratë,

Kur njeriu rron mbi njerëzinë“Në emër të atit, të birite të shpirtit të shenjtë: Amen!”

5) DIMËR NË VENDLINDJE

Pemët qënkan tharë më shumë se im atë,Zogjtë nga malli për fluturim kanë ngordhur,Rrugët janë fshehur pas gardhesh me borëNdërsa mali ka shkuar për t’u ngrohur…

6) KËSHILLË

Se mos vërrshon lumi i harresësE na prish të mbjellat e jetës;Mua dhe Netës….

7) PRISHTINË

Psherëtimë e thellë deti

Rënkim i lashtë plagëshInkadeshencë e pashtershme gjakuStoli e bukur yjeshHapësirë e pafund malliTempull i lartë kujteseIluzion kufish me vehtenNinullë zemrash të brengosuara…Është gjysma e shpirtit tim atje

Prishtinë, më 16 maj 2005

8) PAFUNDËSI

Konvergjencë shikimiNë majën e malit,Ngjyrosje ajriMe retinën e syrit

Etje qelizashNë shkretëtirën e trurit,Deshifrim objekteshMe gjuhën e mendimit

Jetë njerëzoreNë kapilarët e trurit,Larmi specieshNë mëndjen e fëmijës

Iluzion mendimeshNë kërrabën e moshës,Grumbuj grimcashNë shuplakën e tokës

Ëmbëlsi seksualeNë mjaltin e momentit,Helm ankthiNë kupën e sikletit…

9) ZOG I VOGËL

O ëndërr fëmijësh,Në gjumin syçelur të qiejve.Mos u tundo nga lartësitë e pamatshme!Foleja e dorës prindëroreka formën e pemës.Dhe pemai ka rrënjët në tokë.Dhe tokae ka zemrën në det.Deti dhe qielli janë bluSi ëndërrat tonaDitën në diell….

10) ÇAST

Piramida e viteveMe skeletin e ditëve ndërtuar,Një kësulë bore ka mbi kryeDhe hirin e zjarrit të dikurshëmMban në duar.

Fryn era e kujtimevePluhur e ftohtësi ngre përreth.Drithërohet teli i holluar i jetësQë shpërndan akustikë rrënqethëse,Por veç heshtja ka vesh.

Më vjen të vras vetenMe thikën e blertë të dashurisë.Si u ndodha papritur këtu?Ku gërsheti i kujtimeve bëhet lakPër dhelprën e fëmijërisë…

11) BALADË DASHURIE

Flokët e kujtimeveKurrë s’kanë për t’u thinjur,Buzëqeshja e bardhëMermer i skalitur.

Stinë e njohjes sonëPiqte dashurinë,Fushave të shpirtitMbinte trëndelinë.

Fëshfërimë e gjetheveBëhej iso kënge,Ylberi i fjalëveKish zbritur prej Hëne.

Këmbëkryq mbi VjeshtëDhe mbi moshën tonë,Zemra zmbrapste retëMbinte bar i njomë.

Stalaktit i pritjesShfaqej në sekondë,Pikëza e vonesësShpërthente si bombë.

Vala e shikimitNë det të mërzisë,Krijohej buzë VjoseShtrihej Salarisë.

Gërmat e të shkruaritReaktivë mendimi,Të rrahurat e zemrësZile i kish mësimi.

Padurimi i ardhjesFormë rrugë kish,

Morali i kohësGjarpër i dashurisë.

Atë vit, dimriS’zgjati veç ca orë,Lulet çelën frutaPjekur në dëborë.

Borë e flokëve tanëTashmë bie gjithë ditën,Lule përmbi luletGlenda me Egidën

12) PEMËT NË KORRIK

Dielli përvëlues i korrikutMe urën e rrezeve po djeg,Tërmeti i rrënjës çan tokënPor qetësinë e degëve s’e prek.

Vetëm çarçaf i murrmë i hijesE ka leckosur trupin e diellit,Tymi i bardhë i reve xhelozeShkrihet si sheqeri në ujin e qiellit

Kur akrepat e orës puqen në veriDhe deti e qielli flenë si arinjNën kurora pemësh lidhen miqësiVreri i jetës derdhet mbi shkëmbinj

Violinës së degëve i bien zogjtëDaulles së frutave -rrezet e dritësPëllëmbët e gjetheve shtyjnë pa pushimDiellin për në humnerat e ditës

13) NË SHIROKË

Mali i ka zhytur këmbët në ujë,Por gudulisjen e peshqve nuk e ndjen.Xheloze bëhen erërat përqark,Për gëzmin e valëve që s’dihet nga vjen.

Këndi i gjerë i pasyrave ujore,Me një faqe të gurt e tjetrën të lagësht,Kulmin e ka tek jeta e njerëzve,Tek puthja ujore dhe stacionet e varkës.

Velat e erës përplasen nëpër shkurre,Duke trazuar pa shkak faqen e hirt të malit.Dritaret e qetësisë janë mbyllur kudo,Për të kuvenduar me peshqit dhe verën

e mallit...

14) NDJENJË

Fryu një fllad i lehtë dashurie,Mbi stinën e ftohtë të moshës.S’di nga e gjeti rrugën e zemrës!?...

Statujat e kujtimeve ranë mbi njera tjetrënSi gërmadha të vjetra. Oh, ç’mrekulli !...Më janë neveritur statujat, zemra ime.Ndaj, eja ta mbjellim me lule dashurie

këtë hapësirë.

15) PARAGJYKIM

Zemra rrokulliset brazdave të truritDhe përgjak çarçafët e pagjumësisë.Pluhurin e natës djegin pa u ndjerëAbazhurët e vegjël të shtëpisë.

Me thikën e stërmadhe të orëve në dorë,Trishtimi vret fjalët e pathënaS’di kush të bëri mëkatare ty sot,Dielli, yjet apo Hëna?...

Dimër në vendlindjePoezi nga FETI ZENELI

16/ E Diel,9 dhjetor 2012nacional DOSSIER

Nga SEJDI PEKA

Hasi, si krahinë etno-gjeografike ndodhet nëekstremin verior të Shqipërisë, çka e bëntë detyruar konfrontimin luftarak të has-

janve në të gjitha kohërat e historisë që të ndeshëntë parët me serbo-malazezët, armiqte tanë tradi-cional, sa herë që ata kane tentuar dhe sulmuarvëndin tonë për t’a pushtuar. Në këto beteja të pan-dërprera për të mbijetuar si komb, një vënd nderitë luftës dhe sakrificës sublime zë Mehmet Ali Ba-jraktari i Hasit. Personalisht, si studjues i veprësdhe luftës së këtij martiri të lirisë, kam hasur nëshumë dekumenta arkivore që flasin për veprim-tarinë e tij atdhetare dhe patriotike. Por nga anatjetër një vlerë të madhe për figurën e Mehmet AliBajraktarit, kane edhe kujtimet e pleqve të Vlah-nës si të burgosurit politik të diktaturës, njeriut tëzgjuar dhe fisnik Arif Sokolit dhe të tjerë si tëLiman Muhadrit, Isuf Goçës, Fetah Shabanit etj.

Mehmet Alia ka lindur në Vlahën të Hasit nëvitin 1870, aty në këmbët e Pashtrikut plak, kunjerzit trima dhe me vyrtyte të larta siç janë vlah-janët, kane gjallnuar në shekuj së bashku me shqi-pet që ngrejnë foletë në atë vënd të shejtë dhe tëbekuar. Më del para syve si në një vëgim Kulla eMyhajve, e goditur në të gjitha anët me plumbapushke e mitroloza serbë në dekada të tëra. Ishtenjë kullë si kala dhe në muret e sajë ishte gdhen-dur historia e një familje luftëtarësh që brez pasbrezi në krye të hasjanve e kishin kallë me barotarmikun sllav, turk etj. Mehmeti Alia u rrit dheedukua në këtë kullë në fëmijërinë e tij nga i AtiAli Sahit Bajraktari, me ndjenja të larta të dashu-risë për Shqipërinë, duke dëgjuar Baben e tij për“Lidhjen e Prizrenit”në të cilën mori pjesë si del-egatë i Hasit, së bashku me shumë hasjanë të tjerë.Betejat e hasjanve kundër ushtrive të Dërvish Pa-shës dhe hordhive sërbo-sllave, kishin lënë gjur-më të thella tek djali i ri që po burrërohej. Kur ivdiq i Ati helmuar nga armiqt e Shqipërisë nëPrizren, Mehmeti mori në duar flamurin e luftëssi Bajraktar i Hasit, për t’i prirë hasjanve në çdoluftë dhe betejë ku e kërkonte nderi i Shqipërisë.Tani ai ishte një luftëtarë i përgatitur, një strateg iluftës kundër pushtuesit të huaj. Mehmeti i ri kishtemarrë pjesë në krah të Babajt të tijë në të gjithapërpjekjet kundër armiqve, ku ishte dalluar përtrimëri të pa papërmbajtur kundër forcave ushtar-ake pushtuese. Në vitin 1910, Mehmet Alia mehasjanët në luftë kundër Durgut Pashës treguantrimëri të pashoqe në mes të bajraqeve të tjera tëKosovës dhe Shqipërisë verilindore. Për këtë luftëja edhe kënga që populli e bën të përjetshëm:Kara Hasi te rakita\Kaçanik të raftë pika\Asnjëhernuk tu dha ika\Shtatë sahat tu therë me thika\. Meforcat kryengritëse të udhëhequra nga Isa Boleti-ni, Bajram Curri, Hasan Prishtina etj. , ndërmjettyre Mehmet Alia me hasjanë kontribuan në çlir-imin e Shkupit në vitin 1910, duke tronditur nëthemelet e saj Perandorinë Osmane. Pas Kuven-

Bajraktari i Hasit në përshkrimin e ushtrakëve britanikë gjatë Luftës së Dytë Botërore

MEHMET ALI BAJRAKTARI, ENIGMA ENJË ZHDUKJE PA GJURMË NË PRIZREN“I shoqëruar nga Bajraktari i Hasit unë u nisa drejt Jugut me 29 dhjetor 1943, i shoqëruar nga dy radistë dhe një radio. Ishim gjithësej me dymushka tre anglezë dhe nënët shqiptarë. Ishin ditë me shi e dëborë dhe ecja ishte shumë e vështirë. Bajraktari i Hasit ishte një plak shtatë lartë,

i fuqishëm, gjithnjë i qeshur dhe mjaft i respektuar nëpër krahinën nga po kalonim. Ai po bënte çmos që udhëtimi ynë të ishte i knaqshëm.Ditari im thotë se ne për herë të parë, në Leniq filluam të bënim sipas zakoneve të vëndit”. (Reginald Hibbert, Fitorja e hidhur, fq.144).

dit të Junikut, luftoi Mehmet Alia duke u prirëhasjanve kundër pushtuesve turq në vitin 1912 nëQafë të Prushit së bashku me Bajram Currin eluftëtarë nga Malësia e Gjakovës. Luftë e përg-jakshme është bërë kundër armiqve edhe në Qafëne Ahmatit, Dobrunë etj. Si prijës dhe luftëtarë udallua në luftën e Qafës së Diellit kundër forcaveushtarake pushtuese të Malit të Zi. Dhe populli eka përjetuar me këngë:Na u prinë MehmetAlia\drejt po shkojnë kah ushtria\para kullës kurkanë mbrri\asht ba flakë e tym i zi.

Gazeta “Përlindja e Shqipërisë”me 9 të vjesh-tës së dytë 1913 shkruan se “pas luftimeve e për-pjekjeve për çlirimin e Rrafshit të Dukagjinit ngaforcat e Bajram Currit e Mehmet Alisë dhe çetavetë tjera kosovare, nuk u arrit çlirimi përfundimtar.Forcat sërbe shumë më të mbëdha në numur, meterror e masakra e shtypën kryengritjen”. Gjatëpushtimit të dytë sërb, atë që quhet nga populli“pushtimi nga sërbija e dytë”në vitet 1918-1919 ekaloj në malet dhe përherë në luftime me serbët.Bashkëluftëtari dhe miku i tij më besnik ishte IsufNezir Çaushi. Serbët bënë përpjekje të mbëdha qëtë vrisnin Mehmet Alinë që nuk po nënshtrohej dhemashtrohej as me pare dhe as me grada edhe meqindra florinj që po i jepte Krali i Sërbisë. U rre-thua shumë herë por e ka qarë rre-thimin e trathëtisë, gjithnjë suçelëe pushkatarë që e vriste edhe zo-gun fluturim. Një natë e rrethuannë të katër anët në kullën e tijë pazbardhur dita nga ana e Përronittë Patës por trimi i Hasit shumëshpejt i kishte diktuar. Krisi push-ka dhe mitrolozi nga ana e serbvepërmbi Kullën e Myhajve porMehmet Alia me Isuf Nezirin e tëtjerë burra të kësajë kulle po lufto-nin trimërisht dhe populli e për-jetësoj me këngë këtë luftëheronjësh:Krisi pushka tedëllinja\a je çue Mehmet Alia\unëjam çue e s’kam ku shkoj\meSerbinë do të luftoj. Ushtoj mali iPashtrikut dhe shqipet fluturuanpërmbi Vlahën edhe vlahjanët ungritën në këmbë për t’i ardhurnë ndihmë Bajraktarit sipas besëssë dhënë. Një piskamë u ndëgjua në teposhtën eQafës së Erës. “A ku je qëndro Mehmet Alia se nukje vetëm po prite Halil Cahanin me njëqindburra”dhe duke shkrepur pushkën pa pushim, ser-bët duke menduar se ishin të rrethuar morën ikënnë të përpjetë të malit nën Pashtrik, duke bartur mevehte ushtarë sërb të vrarë dhe të plagosur. Por du-het shënuar edhe fakti se edhe gratë e shtëpisë sëMyhajve morën pjesë dhe ndihmuan në këtë luftëduke u dhënë burrave fishekë e municion. Këngabën fjalë për kunatën e Mehmetit: “Qëndro efë (ku-nat) e ban gajret\të bjen malokja bumje e fishekë\veqti lufto me gjaksorët sërb.

Mehmet Alija kishte lidhje dhe bashkërëndimtë luftimeve kundër serbve edhe me çetat e AzemGalicës, Sadik Ramë Xherxhevikut, Mehmet Kon-juhit, Bajram Deklanit, Mehmet Delisë, Sali Ka-bashit etj. Ai u lidh me miqësi familjare me Mu-harrem Bajraktarin e Lumës, kur mori për nuse tëdjalit të tij Sadrisë, motrën e Muharremit. Nga anatjetër u lidh me miqësi me Bajraktarin e Krasniqëssë Malësisë së Gjakovës duke i dhënë për nusevajzën e tij Hatën për Hazir Sylën. Në vitin 1922,kur Shqipëria formoj qeverinë e saj me ndihmënvendimtare historike të Presidentit Uillson të

Amerikës në Konferencën e Versajës, përsëriMehmet Alia nuk e pushoj veprimtarinë e tijë pa-triotike pasi Kosova dhe më tepër se gjysma eBajrakut të Hasit kishte mbetur nën pushtimin sërb.Në bashkpunim me çetat e Azem Galicës, SadikRamës etj nëpërmes Junikut godisnin pa pushimrepartet ushtarake sërbe. Mehmet Alia nuk e njihtekufirin e imponuar që ndante Kosovën me Sh-qipërinë. Dallonte për shpirtin e tij atdhetar e pa-triotik sa herë që interesat e Shqipërisë viheshinnë rrezik. Duke i qëndruar besnik fakteve historikenë këtë kontekst do të themi se shumë herë ështërebeluar edhe kundër qeverisë së Zogut. Por Ah-met Zogu duke vlersuar kontributin dhe person-alitetin e tijë si luftëtarë dhe patriot, me dekret tëposaqëm mbretëror i ka dhën gradën e Majorit tëXhandarmërisë Kombëtare. Duhet theksuar faktise delegat të Hasit në Asamblenë Kombëtare që eshpalli Ahmet Zogun Mbret të gjith shqiptarve nevitin 1928 kane qenë Avdi Sahit Muhadri, HysenSelman Bardhoshi dhe Dem Zenun Ferizolli.

Pushtimin fashist Mehmet Alia e ka pritur mearmë në dorë. Ai u prini hasjanve në 7 deri në 70vjeç për ta ndaluar pushtimin fashist të Mosolinit.Ai nuk bashkpunoj asnjëherë me pushtuesit e huajsërb, Italian, gjermanë. Përkundrazi nuk e pushoj

asnjëher luftën kundër tyre. Në vitin 1941, kur Sër-bia sulmoj Shqipërinë dhe e pushtoj deri në LuminDrin, Mehmet Alia me hasjanët trima dhe patriotëe ngriti Flamurin Kombëtar në Krumë. Në vitin1943, u prini hasjanve në luftë kundër gjermanvenë Qafën e Prushit. Në një betejë të përgjakshme,duke luftuar trimërisht u vra i vellau i tij, që ishtekrahu i djathtë i tij në të gjitha betejat, u vra dësh-mori Sahit Alia dhe Salih Muja. Dëshprimi i Meh-metit nuk njihte kufij në këtë dhimbje të madhe.Gjatë luftës së dytë botërore, Mehmet Alia i orien-toi bijtë e tij që të merrnin pjesë edhe në brigadatpartizane por shumë shpejt e kuptoj trathëtinë ekomunistëve të Enver Hoxhës që po bashkpunoninme sllavo-bolshevikët e Titos për të ja dorezuarKosovën Sërbisë. Shpirti i tij democrat ishte përnjë Shqipëri etnike demokratike me drejtim përen-dimorë dhe kundër lindjes sllavo-bolshevike. Pran-daj ngushtesisht bashkpunoj me misionet aleateAngleze që vepronin në Shqipërine verilindore. Nëlibrin e tijë “Fitorja e hidhur”emisari anglez kapiteniReginald Hibert, e vlerson si Robin Hudin anglezBajaraktarin e Hasit. Dhe me të vertetë është mjaftpër t’u çuditur se ku e gjente gjith këtë forcë dheguxim Mehmet Alia në atë kohë në moshë të vjetër.

Ai ishte si gjithnjë një njeri i thjeshtë dhe kurrë nukdinte që lavdërohej. Është ndoshta kjo në përgjith-si një cilsi, një vyrtyt që i dallon hasjanët. KapiteniAnglez shkruan tekstualisht: “Për fat të mirë, qën-drimi im në degë ishte mjaft i shkurtër. Me 28 Dh-jetor erdhi një mesazh nga Majori Ridëll. Atë e sol-li Mehmet Alia, Bajraktari i Hasit, të cilit ja kishtebesuar Muharrem Bajraktari, zoti i Lumës dhe kreuudhëheqës i Shqipërisë verilindore. Riçard Ridëlle kishte fshehur letrën në një kuti shkrepse porMuharremi e kishte futur edhe në një zarf për tabërë më të rëndësishme. I shoqëruar nga Bajraktarii Hasit unë u nisa drejt Jugut me 29 Dhjetorë 1943,i shoqëruar nga dy radistë dhe një radio. Ishimgjithësej me dy mushka tre anglezë dhe nënët sh-qiptarë. Ishin ditë me shi e dëborë dhe ecja ishteshumë e vështirë. Bajraktari i Hasit ishte një plakshtatë lartë, i fuqishëm, gjithnjë i qeshur dhe mjafti respektuar nëpër krahinën nga po kalonim. Ai pobënte çmos që udhëtimi ynë të ishte i knaqshëm.Ditari im thotë se ne për herë të parë, në Leniq fil-luam të bënim sipas zakoneve të vëndit”. (Regi-nald Hibbert, Fitorja e hidhur, fq. 144). Dhe pasipërshkruan mikpritjen hasjane në Helshanin nacio-nalist, Hibbert shkruan se “shum dhoma miqësh igjenim gjithnjë të mbushura plot kur shkonim ne

dhe atmosfera mbushej nga tymii duhanit”. Kjo tregon interesiminqë kishin hasjanët për Europënpërëndimore prandaj edhe mblid-heshin që të prisnin Mehmet Alinëme miqt anglezë. Duke treguarpër trimërinë e tij, kapiteni Anglezshkruan: “31 Dhjetor 1943. NëVa-Spas, kur hedh sytë lart, shohcigaret e armiqve gjermanë qëxixillonin në kamionat, të cilët nakalojnë pak metra më tutje. Tëgjitha shanset janë në favorintonë, por shqiptarët tmerrohën. Potë ndalonin kamionët të tre an-glezët do të ndodheshin farevetëm. Mehmet Ali Bajraktari mëpërqafon shumë bujarisht, dukeshprehur lehtësimin e tij të madhdhe ne ecim nepër natë, nëpërshtigje të kqija drejt një kasollemali, hamë dhe çlodhemi, të

shqetsuar vetëm nga një zjarr sipër në çati për nja20 minuta. Kështu e prisnim Vitin e Ri”. (Po aty,Reginald Hibbert, fq. 147).

Gjatë kësaj kohe Mehmet Alia nuk i pushojpërpjekjet e tijë që lufta e popullit shqiptarë tëlidhej me forcat aleate Anglo-Amerikane. Asn-jëherë nuk u besoj planeve komuniste të bashk-punimit me sllavët me të cilët ai kishte luftuar njëjetë të tërë në mbrojtje të trojeve shqiptare. Ven-dosjën e regjimit komunist në Shqipëri dhe nëKosovë e konsideronte si fatkeqsi kombëtare. Nëkëtë kontekst bashkpunoj me çetën nacionalisteantikomuniste të Uk Sadik Xherxhevikut që ve-pronte në Has dhe në rrafshin e Dukagjinit në Ko-sovë, luftëtarë të së cilës ishin rrjeshtuar shumëdjem të Hasit në të dy anët e kufirit të imponuar meKosovën. Në librin e Lazër Radit “ Njeriu i rrugëssë gjatë”sipas kujtimeve të njerit prej luftëtarve tëkësaj çete Taf Previzit, ai shkruan: “në mes të tjervefigura të njohura patriotësh antikomunist të Kos-ovës u bashkuan me ne. Kishim edhe nga Hasinjerëz të vendosur në idealin e tyre që nuk kurse-heshin për asgjë si:Iljaz Peka nga Kruma, Sef Sadikunga Demjani, Ahmet Haliti nga Kushnini, MehmetAli Bajraktari me djalin e tij Sadrinë.

Nga e majta:Fiqiri Dine,Preng Pervizi,MuharremBajraktari dheHysni Dema

nacional17/ E Diel,9 dhjetor 2012 STUDIM

Nga Dr. MAHMUD HYSA

Një veçori mjaft evidente e individualitetitkrijues të këtij romancieri, e rrallë në romanin tonë, është fakti se autori arrin që

përmes një personazhi, me një rol shumë të sh-kurtër në roman, të inicojë, të zhvillojë dhe të për-fundojë një temë të re që shumë bukur integrohetnë idenë e përgjithshme të romanit, ndërsa te re-ceptori lënë përshtypje shumë impresive aq sa ajomundet lirisht të bëhet temë e një romani. Kjo dotë thotë se aftësia vrojtuese, piketuese, se akti po-etik i frymëzimit te ky romancier nuk është farenë krizë, ai mund të themi se është një thesar te-mash të reja e më të reja, tema të karakterit sho-qëror, ashtu siç i ka të gatshëm edhe personazhete atyre temave që ndoshta do t’i paraqesë në ve-pra të reja. Në këtë roman kemi dy personazheme role krejtësisht të ndryshme: i pari Njeriu mbigajbe dhe i dyti Pijanec Taraku. Secili ka poetikëtë veçantë, secili paraqet një temë të re që shkonnë antitezë me të vërtetat që i rrethojnë. Person-azhi i njeriut mbi gajbe nuk flet fare me askënd,por rri tërë kohës mbi gajbe, thith duhan, është irreckosur, vëtëm vëren, mban në prehër një fle-tore ku shënon atë që vëren,të tjerët i afrohen dhei japin nga një qeskë për ta mbajtur shpirtin gjallë.Natyrisht se pozicioni i tij, heshtja e tij, ngulmimii tij mbi gajbe flet shumë, shumë më tepër se mundtë flasë ai vetë apo të tjerët. Natyrisht kjo skenëlemeritëse është akuzë poetike për makiavelizmine pushtetarëve të rinj se krijuan një shtresë të re tëvarfanjakëve që ditën e natën e kalojnë në gajbe.Tregimet e tilla kërkojnë që romancieri të ketë dellpoetik, fantazi krijuese dhe aftësi vrojtuese e për-shkruese produktive sepse është më vështirë tëpërshkruash njeriun që s’flet se atë që flet. Ështëkjo një skenë që nuk përsëritet në raste të tjera qëreceptorit i mbetet si gur në zemër dhe i shtreso-het në mendje me një pyetje shumë enigmatike ehipotetike që autori qëllimisht ia shtron receptoritqë të pipëtijë edhe aftësitë e tij për skenat e tilla:vallë çka u bë më tutje me njeriun mbi gajbe, si ikalon ditët e më keq netët, a jeton vallë, si e kapërfundimin e shumë e shumë pyetje të tjera. Këtue shoh forcën e poetikës së autorit që e shtyn re-ceptorin të mendojë më gjatë për një personazhthuaja periferik. Poetikë tjetër ka Pijanec Tarakupse ky flet, flet për një temë krejtësisht të re qënuk e vëren askush tjetër, për një temë shumë tëmprehtë që e dijnë rrallë njerëz, që e flet vetëm aidhe shkon pa u vërejtur nga askush tjetër. Është

kjo një temë shumë indikative për moralin e dy-fishtë të disa njerëzve, i djeshmi që është edhe isotëm që bën veprime krejtësisht në antitezë njërame tjerën, që i ushtron i njëjti njeri, për njerëz menjë të kaluar të djeshme shumë destruktive përçështjen kombëtare që edhe sot janë përbiruar nëstrukturat më të larta të shtetit të ri, për njerëz djebashkëpunëtorë të UDB-ës dhe sot fatkeqësishtudhëheqës të politikës së re. Fjalët-akuza të Tara-kut nuk ishin të përciellura nga të tjerët, por ishintë një ish punëtori të thjeshtë të UDB-ës që kaparë shumë kategori njerëzish, edhe intelektualëtë nivelit të lartë, që shkonin natën në zyrat e UDB-ës dhe tregonin atë që kërkonin ata të dinin përshqiptarët. Taraku e zbulon sekretin e kamuflimittë tyre: fenomenin e ambalazhit. Mirëpo, ambal-azhi është mbulesë për gjithë të tjerët, por jo edhepër Tarakun se ky ua njeh fytyrën, ashtu siedheata e njohin dhe e ndërrojnë rrugën ose bëhen sikurnuk e njohin fare. Taraku i ka të gjithë në listë dhenjë ditë do t’ua zbulojë fytyrën e vërtetë. Megjith-ate, zëri i tij mbetet si një zë në shkretëtirë e zëri iautorit do t’i zgjojë të fjeturit dhe ky është misionii letrarit, misioni fisnik dhe njohës që ky autor earrin ta transponojë në mënyrë të përsosur që du-het të ushtojë foltoreve e auditoreve.

Fenomene të romanit postmodernCitatësia dhe intertekstualiteti si dy fenomene

letrare mjaft të rëndësishme të romanit postmod-ern integrohen edhe në romanin Pjella e dreqitashtu si në të gjitha romanet tjerë të këtij autori.Këtë e bën jo për të amputuar artificialisht apopër të përmbushur formalisht një kërkesë të ti-pologjisë më të re të romanit, por për të argumen-tuar e për të përplotësuar një segment të temës sëromanit, për të zgjeruar strukturën stilistike-seman-tike të romanit e për të shprehur edhe njohuritëenciklopedike. Në roman kemi një kompleks ci-tatesh dhe refenecash intertekstuale, tri letra, ajo eIzet Zabelit, e Florinit dhe letra e gjatë biografike,tre tregime, i Nuri Dragës, i Azemines dhe tregimiThesi nga revista Spektri dhe një parafrazim fjal-imi, ate të Robertit. Brenda një teksti letrar, autorigërsheton të dy fenomenet. Nga struktura citatë-sore kemi të shkurtëra, reminishente-ilustrative,për kah forma eksplicite. Fjalimi i Robertit për-mend emrin e fjalimmbajtësit dhe bëhet parafraz-imi i fjalimit, nuk ka ndonjë vlerë si tekst dhe au-tori as nuk citon pjesë të atij fjalimi. Nga strukturacitatësore kemi digresive siç janë të gjitha letratdhe tregimet: letra e Izet Zabelit e përplotësonngjarjen si tekst intertetekstual metahistorik pseflet për të kaluarën paramakiaveliste kur shqiptarëtkeqtrajtoheshin në ushtrinë e ish Jugosllavisë dhei detyronin të bashkëpunojnë si spiunë, apo të kal-beshin në burgje ose të iknin jashtë. Urani, edhepse i kohës së makiavelizmit, u detyrua, nga pre-sioni politik makiavelist, të zgjedhi si rrugëdaljelargimin nga vendlindja. Letra dhe tregimi i gjatëpër Fehmiun nga Korça të shkruara nga Nuri Dra-ga me citatësi reminishente-ilustrative dhe formëeksplicite përmendet emri i Dikensit dhe si inter-tekstualitet ndërlidhen personazhet e Dikensit metë Nuriut se që të dy hapin varrezat për të vjedhurstolitë e kufomave. Në këtë tregim përplotësontemat e romanit me një temë të re të realitetit tëhidhur metahistorik se ekziston një kategori tëpapunësuarësh që e kanë krijuar ekzistencën dhejanë pasuruar me stolitë e vjedhura nga kufomatpër t’ua kthyer të gjallëve që vjen si tekst intertek-stual paradoksal antonimik për realitetin ku tëgjallët vjedhin të gjallët. Po autori shtron edhe njëtemë fare të re për romanin tonë, atë të vjedhjes sëeshtrave për t’ua shitur grekëve si eshtra të ush-tarëve grekë të rënë për të “mbrojtur tokat e tyrenë Epirin e Veriut”. Tregimi Thesi me intertekstu-alitet nga letërsia popullore të formës mitologjike-legjendare për thesin e mbushur me kokat enjerëzve pa supore ku secili e merr kokën e vet,pavarësisht kokave që kishte në thes, të mençur-

Më vonë u bashkua me ne edhe Hajdar Mal-oki me të vllaun Miftarin. Nuk mundet të ja har-rojmë Hasit gjithçka bëri për ne në ato ditë tëvështira”(shih Lazër Radi, Njeriu i rrugës sëgjatë. fq. 56).

Pushtimi komunist e gjeti Mehmet Alinë tëlodhur edhe nga pleqëria por edhe dëshprimi i njëregjimi që nuk kishte asgjë të përbashkët me in-teresat kombëtare. Ai nuk mundi të largohej ngaShqipëria me 26 Gusht 1946 me 56 burra të tjerëantikomunist që morën rrugën e vështirë për nëGreqi, nepërmjet Maqedonisë në komandën emikut të tijë Muharrem Bajaraktarit. Me zemër tëplasur u nda me shokët e tijë të idealit. Më së shum-ti po qëndronte illegal nepër male, pasi regjimikomunist sërb që ishte vendosur në Kosovë nëmarveshje të plotë më regjimin e Tiranës po kërko-nin brenda kufirit shtetërorë luftëtarët shqiptarëqë kishin luftuar kundër serbve në të gjithë kohën,për ti arrestuar dhe pushkatuar. Kështu u dorzuannga komunistët e Enver Hoxhës patriotë si HalimSpahija, Islam Gjini etj. të cilët u pushkatuan men-jëherë sa ranë në duart e kriminelve serb. Në Hasata kërkonin nëpërmjet Degës së Brendëshme tëKukësit dhe postës partizane të vendosur në Krumëqë të u dorzonin patriot të tillë si: Isuf Zymerin,

Ismajl Isufin e Kosturrit, Isuf Nezir Çaushin eHalim Imerin në Nikoliq, Mehmet Ali Bajraktarinme djemt e tij Sadrinë, Rexhën e Shabanin, që tëgjithë për t’i ekzekutuar. Në këtë gjëndje tani mëBajraktari i Hasit ishte plotësisht i izoluar. Djali itij Rexha, studjonte në shkollën ushtarake të Lon-drës dhe si i pa informuar që ishte zbriti në Durrësmë qëllim që të udhëtonte drejt vendlindjes së tijënë Vlahën. Por sigurimi komunist menjëher embajti nën vrejtje duke e shoqëruar se gjoja epaskëshin emëruar në një detyrë të rëndësishmenë Kukës. Duke e kuptuar rrezikun se Rexhën dota arrestonin, Mehmet Alia nepërmjet miqve tëshumtë e largoj djalin nga Kukësi dhe që të gjithpo qëndronin në ilegalitet dikund në Has dhe mëshume në Hasin e përtej kufirit të imponuar meKosovën. Në vitin 1948, po qëndronte illegal nënjë fshat të Hasit përtej kufirit. Bajraktari i Hasitkishte mbetur si ndërmjet Skillës dhe Karibdës.Edhe pse mardhanjet shtetërore ndërmjet komu-nistëve të Beogradit dhe Tiranës de jure ishinprishur, në Shqipëri komunistët e ndiqnin për t’aekzkutuar;por edhe në Jugosllavinë e Titos nukkishte vënd. Sërbët nuk mundet që të ja harroninBajraktarit të Hasit luftën kundër tyre në breza.Por një natë, i trathëtuar nga një spiun shqiptarë i

bashkpunimit të U. D. B. me sigurimin komunisttë Enver Hoxhës që për fatin tonë të keq asn-jëher nuk kan munguar, e rrethojnë familjarishtdhe e arrestojnë. Atë natë, sërbët kan marrë tëlidhur të gjith burrat e shtëpisë, Mehmetin medjemte, Rexhën, Sadrinë e Shabanin dhe nuk janëparë më. Sipas dëshmitarve që kan qënë atë natënë burgun e Prizrenit, Mehmet Alia është parënë burg. Po me tej asgjë. Ai është pushkatuar sëbashku me tre djemt e tij në rrëthana shumë bar-bare, egërsisht, si në kohën e inkuzicionit mes-jetarë dhe varret kurrë më nuk u gjëndën.

Regjimi komunist këtu në Shqipëri, sekues-troj të gjith pasurinë e Mehmet Ali Bajraktarit.Kulla e Mehmet Alisë u kthye në Postë kufiri dhenipat e tij të mbetur në Shqipëri u luftuan si tëdeklasuar me luftën e ashpër të klasave. U mo-huan shkollën dhe bënë punë të rënda. Akomamë e rëndë ishte gjëndja e familjes së MehmetAlisë mbetur në Jugosllavi. Kishte mbetur i gjallëvetëm një djalë i vogël Brahim Sadria dy vjeçarëqë për fat sërbët gjakatarë nuk e kishin njohur seishte djalë se edhe atë do t’a kishin zhdukur. (Aitani jeton në Belgjikë, ka djem, mbesa e Nipadhe ne e përshëndesim dhe ndjejmë mungesën etijë në pamundësinë e tijë të marrë pjesë në këtë

Ibrahim Kadriu: “Pjella e dreqit”, roman, Faik Konica, Prishtinë, 2012

Groteskë trivialitetitpolitik bashkëkohor (II)

ish apo injoratësh, pse secili e din veten më tëmençurin; në këtë tregim me citatësi reminishente,përmendet emri i Pasternakut, dhe ilustrative sebëhen dy karahasime, ajo me Hilari Klintonin, qëe tregon në ditarin biografik, se si i është drejtuarBillit kur ai i shfaqi simpatinë e parë ndaj saj, dhekrahasimi në mes kokave pa supore në tregimThesi dhe kokat pa supore në dramat e Paster-nakut. Në tregimin tjetër, ate të Azemines, me ci-tatësi digresive e formë ekspilicite dhe me inter-tekstualitet si dokument real, flitet për imoralite-tin maksimal të makiavelistëve, kishin vende tëcaktuara për delirium, te moteli “Fundi i javës”,bëhet fjalë për personazhin e njohur të romanit,Robertin, të cilin e zhveshin edhe një herë ngamaska e politikanit idealist e kombëtar.

* * *Romani i radhës i Ibrahim Kadriut, Pjella e dre-

qit, me shumësinë e temave të nivelizuara mjesh-tërisht dhe me vlera konstante të marra nga realitetimë bashkëkohor, të gjitha të transponuara mevërtetësinë më të madhe që receptorit ia trazojnëndërgjegjen dhe ndikojnë në vetëdijësimin për ab-surdet e paradokset në të cilën jetojnë dhe për tiparinmë negativ të makiavelizmit të politikës dhe politi-kanëve të kohës, të gjitha këto të shprehura me njëstrukturë kompozicionale të një tipologjie më bash-këkohore, me një gjuhë letrare shumë të qartë dhefigurative shumë të pasur, tregojnë se kemi të bëjmëme një roman gjithashtu të suksesshëm dhe tëveçantë si tipologji. Këtë vlerë ia shtojnë edhe disafenomene tjera të individualitetit të tij krijues sepolifonia e tekstit letrar të këtij romani është edhemjaft dhe shumë më e gjerë kur marrin parasysh seautorit i duhet shumë pak vend për të hudhur nëeter një temë të re me një fjali, me një frazë e menjë personazh mjaft të thjeshtë që te receptori lënëshenja në vetëdijen dhe ndërdijen e tij. Kësi rasteshkemi mjaft dhe mjafton të përmendim sa për ilus-trim çështjen e rendit të autobusëve urbanë, vërejt-jet e shitëses së luleve, personazhin e kamarieritme fakultet dhe magjistraturë të kryer, dokumentete zhdukura nga sërbët. Po receptori ndjen edhekënaqësi të veçantë gjatë leximit të kujdesshëm kure zbërthen metaforën për asfaltin, alegorinë përmbylljen e gropave septike me fjalë, hipokrizinë eRobertit me gruan kur është vetëm dhe kur ështëme gratë tjera; kur edhe në këtë roman receptorimrekullohet me epiendin e romanit, aq të qëlluar, aqtë matur, aq solomonik; apo kur receptori i sheh per-sonazhet që akumulojnë revoltën ndaj një tjetri dhekur takohen krejtësisht e ndryshon qëndrimin dheflet ndryshe siç bëri Roberti për Azeminen. Të gjithakëto e bëjnë këtë roman që sa herë të lexohet aq herëtë nxjerrë nga diçka dhe fiton një përvojë të re jetë-sore. Këtij qëllimi autori ia ka arritur plotësisht dhekëto mjaftojnë ta quajmë këtë roman të vitit.

përkujtimore historike). Të uritur dhe në pikë tëhallit, me shumë vështërsi kjo familje kalon nëTrieste. Bashkshortja e Mehmet Alisë, Raza, nëkulmin e dëshprimit për djemt dhe burrin e push-katuar, duke parë mjerimin e madh të familjës, idha fund jetës së sajë kjo grua fisnike, duke uhedhur nën rrotat e një treni.

Mehmet Ali Bajaraktari është shquar edhe sinjeri fisnik, bujarë dhe i dashur me hasjanët dhejo vetëm me ata. Ai kalon kufijtë e një prinjsi pop-ullorë të një krahine dhe është i njohur në mbarëKosovën dhe në Shqipëri për kontributin e tijë pa-triotic maksimal në shërbim të interesave ko-mbëtare. Është dekoruar nga Presidenti Berishanë Vitin 1993 dhe është shpallur “Qytetarë nderi iQarkut të Kukësit. Populli i Hasit është krenarësot që në 100 vjetorin e Pavarsisë Kombëtare ponderon njërin nga heronjët e vet më të dalluar, luftë-tarin e pa shoq që gjith jetën e tijë e shkrini për njëShqipëri të lire, të bashkuar, etnike dhe demokra-tike. Ngritja e bustit të tijë në qëndër të qytetit, ësh-të nderë për Krumën, që ashtu siç shkruan Prof. Dr.Rexhep Krasniqi se”Kruma ka qenë gjithnjë dhekurdoherë pikë shpërthimesh sa herë interesat ko-mbëtare janë vënë në rrezik”. Të falenderojmë Zo-tin për demokracinë dhe që sot jemi të lirë.

18/ E Diel,9 dhjetor 2012nacional DOSSIER

Flamur Buçpapaj, lider i lëvizjes22 vjet nga Lëvizja studentore në Universitetin e Shkodrës

-«Në universitetin e Shkodrës ishin marrë vesh qysh më 9 dhjetor protestat e famshme të natës së 8 Dhjetorit në Tiranë. Prej të hënës shtabi idrejtuar nga Flamur Bucpapaj qysh më 9 Dhjetor kishte ndërprerë mësimet në të gjitha auditoret, ndërsa po përgatitej revolta. Shkodra e mbështetiTiranën në të gjitha ditët e protestës së saj. Tani në auditorin nr.1 po buçiste kënga «o e mjera Shqipëri se mjaft në robëri», si dhe thirrjet«Liri-Demokraci», «E duam Shqipërinë si gjithë Europa», etj. Ata që kanë qënë në atë auditor tregojnë se studenti i Histori-Gjeografisë,Flamur Buçpapaj, lidër i kësaj lëvizje, i ka thënë rektorit komunist se «Nuk do të dalim të gjallë nga auditori pa ardhur për të bashkëbiseduarme ne, vetë Sekretari i Parë i PPSH-së për Shkodrën, Xhemal Dymylja», njëkohësisht edhe anëtar i Byrosë Politike të PPSH»

Në foto: Flamur Buçpapaj

Në qoftë se kudo në Shqipëri lëvizja antikomuniste ka patur edhe vetëpërmbajtjen edhe “kompromisin”, në lëvizjen studentore të Shko-

drës dhe të popullit te Shkodres, të vitit 1990 ato kanëmunguar. Nëse 8 dhjetori i studentëve të Tiranës dhashembullin e bashkimit brenda terminologjisë së lir-isë, 13 dhjetori i studentëve dhe popullit të Shkodrës,dha shembullin e revolucionit të mirëfilltë. Shkodranëtnuk do të ishin për reforma të buta dhe graduale. Ataishin për revolucion. Parakalimi i studentëve konvik-torë prej lagjes «Zdrale» në drejtim të ndërtesave tëInstitutit të Lartë Pedagogjik (sot Universiteti LuigjGurakuqi) të udhëhequr nga studenti nga TropojaFlamur Bucpapaj ka paralajmëruar furtunën e drekëssë 13 dhjetorit. Studentët shkodranë vetë, shkodranëtnë tërë lëvizjen antikomuniste të dhjetorit nuk kanëqënë aspak utopistë. Ata kanë qënë praktikë, bileradikalë. Kahja e padiskutueshme e qëllimit të lëvizjessë tyre ka qënë përmbysja korrekte e kushtetutës së«virtytit”, dhe «terrorit» të shtetit komunist dhe daljae mirëfilltë tek shteti institucional, rendi dhe rregulli.Studentëve shkodranë në atë mëngjez dhjetori nuk uka interesuar paqja me sistemin, por liria dhe nësepunët e demokracisë liberale të pas vitit 1992 nukkanë shkuar mirë, faji qëndron tek moskuptimi si duheti mesazheve të lëvizjes antikomuniste të Shkodrës.Bashkëjetesa e gabuar me pendesën hipokrite komu-niste dhe reformat gjysmake dhe me karakter të pot-ershëm çuan më vonë deri në shkatërrimin e demokra-cisë, ose rrezikimin e saj nga rebelimi komunist i marsittë vitit 1997. Por kjo është një çështje tjetër, ne do tëndalemi vetëm tek 13 dhjetori, i cili qe i ashpër si përnga përmasat e konfrontimit ashtu edhe nga fjalori qëu përdor atë ditë.Megjithate ai nuk arriti dot të bëhejTimishoarë dhe këtu qëndron dobësia e kësaj date.Kjo nuk ndodhi, jo pse mungoi guximi i studentëvedhe i popullit të Shkodrës, për të qëndruar, por përdobësinë e diktaturës. Në fakt 13 dhjetori shkodranprodhoi jo vetëm mënyrën se si mund të shkohej tekliria, por edhe një teori kritike për vetë demokratëtdhe shtetin e tyre të ardhshëm. Kuptimi i radikal-izmit të lëvizjes së Shkodrës përcaktohet në një farëmënyre edhe nga tradita.

Qytetërimi modern shkodran, kultura e fortë fe-tare, pedagogjia e klerikëve të shquar, shkrimtarëtkolosë që kishin tronditur perëndimin, duke filluarnga Marin Barleti, deri tek Martin Camaj në fund tëshekullit të 20-të, bibliotekat, shkollat, qytetërimi igjithashëm si dhe lidhjet e përjetshme me perëndi-min, e kishin shndërruar Shkodrën në një kryeqytet tëantikomunizmit. Nëse kudo nëpër Shqipëri komu-nizmi shumëfishohej me klarinetë dhe fizarmonikënë Shkodër çdo nen i tij është përshkruar nga burgu,varri, plumbi e terrori duke mos u bërë kurrë njëideologji e pranueshme për popullin e saj. Besimi tekidentiteti i popullit të Shkodrës është vetë besimi iidentitetit të Shkodrës. Në qoftë se Shkodra kishtefilluar luftën për përmbysjen e regjimit komunist qyshnë vitin 1946 e njohur si kryengritja e Postribës kjoka qënë për shkodranët dhe Veriun antikomunist nëtërësi një zgjedhje vlerash dhe qytetërimi në tërësi.Një përgjegjësi për fatet e kombit dhe të atdheut qësapo kishte rënë në shtetrrethimin komunist. Netët qëpasuan robërinë komuniste të Shkodrës kanë qënë nëradhë të parë një tragjedi e modernitetit të Shkodrës.Kur studentët e këtij universiteti (atëherë Instituti iLartë Pedagogjik), të drejtuar nga lidëri i tyre radikalFlamur Bucpapaj, kanë vendosur për të dalë nësheshin qendror të Shkodrës, gjithë qyteti kishte ven-dosur të ishte në krah të tyre. Gardianët, spihunët,hafijet, forcat speciale të ardhura nga Tirana, kërko-nin të hakmerreshin kundër Shkodrës, e cila tani kishte

vendosur të dilte hapur. Nëse regjimi në Tiranë ishtedetyruar të përmbahej për të tjera rrethana, në Sh-kodër do të dilnin në rrugë tanket, mitrolozët autoblin-dat dhe trupat komando për të shtypur Shkodrën. Më13 dhjetor, Shkodra ka qënë e ftohtë dhe e menduar.Regjimi që kishte kositur në çdo dhjetë vjet in-teligjencën shkodrane tashmë ishte kthyer në një kani-bal të vetvetes. Ai këtë egërsi dëshironte të tregontetani kundër Shkodrës ndaj këtij qyteti, i cili përveç tëtjerash jetonte edhe në një lëngatë ekonomike dheizolim. Atë dhjetor gjithshka mungonte në jetën ekëtyre njerëzve duke filluar nga drita, uji, puna, ush-qimi i përditshëm dhe deri tek shpresat se mund tëbëhej më mirë, se mund të ndreqej diçka në jetën etyre. Menjëherë pas fillimit të protestave të Univer-sitetit të Tiranës në Shkodër pritej vetëm shkëndijadhe për kishte menduar studenti i historisë FlamurBucpapaj me një shtab konviktorësh besnikë, të gat-shëm për t’u ndeshur me të gjitha mjetet me regjiminkomunist. Mësimi ishte ndërprerë qysh prej datës 9-të, dhe lëvizja atikomuniste në Shkodër po merrtenjë kuptim të veçantë.

13 Dhjetori fillon meparakalimin e mistershëm

13 Dhjetori shkodran ka nxjerrë në skenë një vargndryshimesh. Ungjilli shoqëror i këtij mëngjezi do tëkishte gjithshka të një revolucioni që nga thirrjet përrrëzimin e Gardës së vjetër komuniste frymën e paepurpopullore, spontanitetin, idealizmin dhe ndjenjat evetëflijimit, guximin dhe arsyen për të kapërcyer frikënderi tek përleshja e ashpër dhe shkatërrimi. Shkodranëte dinin mirë se të jesh radikal në komunizëm do tëthotë të kesh vendosur të vetëflijohesh.

Studentë konviktorë të universitetit, në mëngjezine asaj dite do të bënin një parakalim të mistershëm. Atado të përshkonin rrugën nga Zdralja deri në auditoret etyre në qendër të Shkodrës në kolonë për një. Por ç’ështëZdralja ? Si duhet te ketë qënë në përfytyrimin e stu-dentëve kjo torturë e gjatë të cilin regjimi e mbante përndërtesë konvikti. Ai ishte një konvikt ferr, një «pen-sion» që ne e hasim vetëm në ndonjë roman të Hygoitapo Balzakut. Ai konvikt ishte vetë fytyra e atij sistemi.Jashtë me parulla partiake që shprehnin eufori dhe op-timizëm ndërsa brenda pisllëku, mjerimi, të ftohtit, rëniashpirtërore, disidenca, por edhe spihunët, vigjilentë dhekujdestarët e pagabueshëm roje.

Me siguri gjithë këtë përfytyrim duhet të ketënxitur edhe më tej ai shi i vrazhdë që binte papushimatë mëngjez ndërsa studentët kishin vendosur të mosktheheshin më pas. Ata do ti jepnin jetës së tyre dhe

asaj të shoqërisë një kuptim më dinjitoz dhe arsyetishin të mëdha. Këtë parakalim e kishin përgatitur njësërë faktorësh. Ajo kishte brenda edhe origjinalitetinshkodran mllefin e një duleli të gjatë të këtij qyteti mekomunizmin. Shkodranët përpara se ta rrëzonin ko-munizmin dëshironin që të tallnin, të poshtëronin aqmë tepër që një revolucion nuk ka tepri normative, kavetëm lëvizje, vetëm ecje përpara, përndryshe gjiths-hka mbaron. Një revolucion nuk ka kohë të ndalet aiështë i mbushur me guxim me mesazhe, me shpresaqë presin për t’u realizuar.

Studentët i drejtonte Flamur Buçpapaj, i cili bash-kë me Ismet Palin, Ilir Secin, Nazmi Pekën, MajlindaSulën dhe Përparim Hykën do t’i jepnin shpirt kësajlëvizjeje. Ata ishin të gjithë të prirur për t’u shndërru-ar shumë shpejt në aktor të përgjegjshëm të asaj qëdo të ndodhte më vonë. Një shoqëri e re po kontur-ohej brenda imagjinatës së këtyre djemve të rinj tëcilët kishin lënë pas një konvikt të pistë, ndërkohë qëkishin akoma përpara gardianët e sistemit të kalburpër të shkuar tek liria që ëndërronin. Ashtu si edhestudentët e universitetit të Tiranës ata ishin njerëz meprirje intelektuale, por tepër të prerë për të drejtuarrevoltat studentore të universitetit. Ata me të mbërri-tur në oborr të Universitetit të shoqëruar edhe ngaqindra qytetarë shkodranë do të kryenin shpejt e shpejtnjë punë të rëndësishme grumbullimin e të gjithë stu-dentëve detajimin e revoltës dhe shpërndarjen edetyrave të përcaktuara qysh në darkë. Në një rev-olucion çdo kush ka një detyrë, çdo kush ka rolin evet dhe fuqinë e vet. Në një revolucion njerëzit janëtë lirë. Një revolucion është i bukur, sepse nuk njehkufizime për të shkuar tek liria. Ai njeh vetëm qëllimine lirisë dhe barazinë në pjesëmarrje. Aty të gjithë endjenë veten heronj dhe bëjnë diçka prej heroi.

pjesë në tribunën e këtij tubimi ku ishte takuar për herëtë parë edhe me Azem Hajdarin dhe Sali Berishën, tëdy udhëheqësit e mëdhej të revolucionit demokratik.Pjetri, Ali Spahia, Zef Gjoni, Alfons Grishaj, XhemalOruçi, Gjergj Livadhi, Ferdinand Temali, Ibrahim Bi-lali me të vellanë, Luigj Curri etj, kishin marrë masat eduhura për të mbështetur demonstratën e drekës, atakishin kordinuar me studentët për të përmbysur komu-nistët dhe shkuar përpara. Megjithatë le të shohim vazh-dimin e protestës së studentëve e cila është objekt ikëtij shkrimi.Protestë pas së cilës do të shëmbej busti idiktatorit, do të hiqej pllaka e rrugës pranë bashkisë qëmbante emrin e tij, si dhe do të digjeshin publikishtveprat e dikatorit komunist.

Grumbullimi tek auditori nr.1Ardhja e vajzave konviktore dhe bashkimi i tyre

me djemtë në auditorin nr.1 të Universitetit i ka dhënëfuqi lëvizjes. Së pari ishte siguria uniteti, së dyti vazh-dimësia, së treti forca, njerëzit e policisë dhe të sig-urimit do të kishin të bënin jo vetëm me djemtë, poredhe me vajzat. Kjo do të sensibilizonte qytetin, i ciliishte bërë gati nga ana e vet për t’u përleshur me dik-taturën, por studentët do të luanin rolin e vet të rëndë-sishëm. Në universitetin e Shkodrës ishin marrë veshqysh më 9 dhjetor protestat e famshme të natës së 8Dhjetorit në Tiranë. Prej të hënës shtabi i drejtuarnga Flamur Bucpapaj qysh më 9 Dhjetor kishte ndër-prerë mësimet në të gjitha auditoret, ndërsa po për-gatitej revolta. Shkodra e mbështeti Tiranën në tëgjitha ditët e protestës së saj.

Tani në auditorin nr.1 po buçiste kënga «o e mjeraShqipëri se mjaft në robëri», si dhe thirrjet «Liri-Demokraci», «E duam Shqipërinë si gjithë Europa»,etj. Ata që kanë qënë në atë auditor tregojnë se stu-

Disidenca kishte bërë punën e vetNë anën tjetër disidenca e vjetër kishte lëvizur.

Arbnori dhe Ali Spahia me një grup të madh ish tëpersekutuarish politik, kishin krijuar bërthamën elëvizjes, por edhe të PD në këtë rreth. Arbnori në tu-bimin e themelimit të PD më 12 Dhjetor kishte marrë

denti i Histori-Gjeografisë, Flamur Buçpapaj, lidër ikësaj lëvizje, i ka thënë rektorit komunist se «Nuk dotë dalim të gjallë nga auditori pa ardhur për të bash-këbiseduar me ne, vetë Sekretari i Parë i PPSH-sëpër Shkodrën, Xhemal Dymylja», njëkohësisht edheanëtar i Byrosë Politike të PPSH.

nacional19/ E Diel,9 dhjetor 2012 DOSSIER

-«Në shenjë hakmarrje, shtabi studentor i shkodrës dhe drejtuesi i saj Flamur Bucpapaj, gjatë kësaj peridudhe, është burgosur disa herë nga veglat evërbëra të regjimit në ikje. Në dhjetor të vitit 1991 është dashur nderhyrja e grupit parlamentar të PD-së, e drejtuesve të saj Berisha, Hajdari dhe Spahia,si dhe e popullit të shkodrës që rrethoi Degën e Punëve të Brendshme që Flamuri të lirohej. Në burgun e Shkodrës Studenti Flamur Bucpapaj ështëtrajtuar më mënyrë barbare, nga oficerët e sigurmit të shtetit, deri edhe në humbje të shikimit dhe krijimin e palgëve të rënda. Ata që kishin vrarëish-dhjetoristin tjetër Arben Broci, synonin të hakmerreshin me shtabin drejtues të Levizijes Studentore të Shkodres. Por ditët e këtij regjimi ishin tënumëruara. Më 22 mars 1992 Shkodra dhe gjithë Shqipëria do t’i jepte fund regjimit komunist përmes zgjedhjesh të lira dhe demrokatike.»

studentore antikomuniste

Eshtë për t’u theksuar se kudo stu-dentët në këtë periudhë i kanë kushtuarvëmendje dialogut me regjimin përparase ata të kalonin në demonstrata. Ardhjae shefit të komunistëve për Shkodrën tekstudentët do të shënonte ndeshjen parëtë dy sistemeve në mënyrë publike. Poredhe humbjen e parë publike të komu-nistëve në Shkodër.

Në orën 13.00 ka mbërritur tek stu-dentët Dymylja, i heshtur dhe i frikësuar.Një natë më parë studentët e Universitetittë Tiranës kishin takuar presidentin ko-munist Ramiz Alia. Pluralizmi ishtelejuar, por regjimi nuk dëshironte të dorë-zohej. Regjimi në atë kohë po bënte për-pjekje të mëdha që të mbante Tiranën tëizoluar, të veçuar prej pjesës tjetër të ven-dit. Qëllimi ishte i qartë të pengohej sa të ishte emundur depërtimi i ideve përmbytëse të dhjetorit nëzonat e tjera të vendit. Krahas kësaj propaganda ekontrolluar nga partia komuniste në fuqi ishte hedhurnë ofensivë. Studentë dhe demokratë përshkruheshinsi fashistë, si njerëz të shitur tek imperializmi si dhekriminelë. Megjithatë studentët e Tiranës kishin fitu-ar mbi burokratët xhelatë dhe kriminelë të regjimit.Ndërsa në sytë e Shkodrës do të kishte shumë rëndësindeshja ballë për ballë me regjimin. Fenomeni i nxjer-rjes së frikës kishte tepër rëndësi në këtë kohë, sido-mos për popullin e thjeshtë.

Pas një heshtje të momentit, Dymylja i ka pyeturstudentët se «çfarë kërkesash keni?»

Lideri i studentëve, Flamur Buçpapaj e ka pyeturme ironi se «çfarë kuptonte me fjalën demokraci?»,si dhe «pse nuk doni të lejoni pluralizmin politik ?»

Në auditor të mbushur tej masa kanë shpërthy-er thirrjet «Liri Demokraci», por edhe batuta therësetë humorit shkodran kundër regjimit. Në këto kush-te zoti Dymylja ka bërë thirrje që dialogu të vazh-dojë me një përfaqësi të studentëve në një tjetërsallë të fakultetit. Studentët kanë pranuar propoz-imin. Janë zgjedhur me njëherë përfaqësuesit e tëgjitha degëve dhe fakulteteve më në krye FlamurBucpapaj, si dhe është përcaktuar edhe auditoriku do të vazhdohej dialogu që në fakt ka qënë gjy-qi ndaj regjimit diktatorial të Enver Hoxhës dheRamiz Alisë. Studenti Flamur Bucpapaj ka drejtu-ar dialogun e egër me përfaqësuesin e regjimit ko-munist i mbeshtetur nga kolegët e tij radikalë.

Vazhdimi i dialogutNëse ndalemi për të parë vëmendjen me të cilën

studentët e dhjetorit e kanë shqyrtuar regjimin sh-typës, simpatia ndaj tyre si dhe lëvizjes së tyre do tërritej edhe më shumë. Arsyeja kritike studentore kaqënë e papërballueshme. Idea e lirisë ka ushqyer këtërevolucion i cili në thelb aspironte për shoqëri civile,demokraci liberale shtet konstitucional dhe rend lig-jor. Besimi, dija opinioni, dhe guximi për të mbrojturidetë e tyre përbëjnë në thelb natyrën e dhjetorit dhetë njerëzve të tij, studentëve. Kjo lëvizje e cila nëtërësinë e saj shkëlqen si në Tiranë ashtu edhe në Sh-kodër ka patur edhe vrullet edhe luhatjet edhe funk-sionimin normal, por kurrë nuk është dhënë përparagoditjeve të egra nuk është ndalur nga sulmet, intrigatdhe shpifjet në tirazh të lartë të regjimit. Lëvizja edhjetorit nuk mund të përbaltej kurrë. Ajo është epastër dhe plot ëndërra për nesër edhe sot pas 22vjetësh nga koha kur ajo ndryshoi historinë tonë.Megjithatë le të kthehemi tek dialogu i lënë përgjysmë.Në sallën e katit të dytë të biokimisë, një përfaqësiprej 80 vetësh ka vazhduar dialogun me zotin Dy-

mylja. Kanë folur studenti nga Dibra Gazmend Di-bra si dhe pedagogu Bajram Xhafa. Që të dy tregojnëpjesëmarrësit kanë sulmuar diktatorin Enver Hoxhadhe regjimin monist, bile edhe më të shara banale.

Pas tyre studenti Flamur Buçpapaj ka thurrur metërë fuqinë e tij «Poshtë diktatori Enver Hoxha!» Mekaq takimi është prishur. Gjatë gjithë kohës që pozhvillohej takimi me drejtuesin e lartë të PPSH-së, nëoborrin e Universitetit ishin grumbulluar me mijëranjerëz të cilët po prisnin studentët për të filluar pro-testën më të madhe antikomuniste në Shqipëri përkohën dhe një ndër më të mëdhatë deri më sot.

Demonstrata e madhe fillon, hiqetbusti i Enver Hoxhës, tre studentëarrestohen, digjet qendra e Shkodrës

Në qoftë se pjesa tjetër e shoqërisë nuk ishte epërgatitur të ndeshej haptazi me regjimin, rinia stu-dentore e kishte pikërisht këtë kurajo. Ndërsa diktat-ura e kishte vrarë dhe shkretuar Shkodrën për gjatë50 vjetëve në një vetmi të plotë dhe larg syve të botës,Shkodra kësaj radhe do ti kthehej traditës së vet, do tëndeshej për jetë a vdekje me Gardën e vjetër të regjimitduke e çuar në vend dinjitetin e vet. Studentë të kapurdorë për dorë dhe të veshur kuq e zi kanë udhëhequrtë parët turmën e madhe të njerëzve. Në këto çasteshpirti i këtyre studentëve ka qënë i ndriçuar sëbrendshmi. Majlinda Sula, një tjetër studente ngaTropoja i ka prirë protestës. Pas saj kanë shkuar stu-dentë të tjerë si Arben Çeliku, nga Kukësi, Ama Fan-ko nga Shkodra, Nazmi Peka nga Kru-ma, dhe të tjerë studentë të organizuardhe trimëruar nga oratoria prekëse eliderit të dhjetorit shkodran, Flamur Buc-papaj. Policia ka vepruar me një bar-bari të madhe. Studentët dhe qytetarëtshkodranë janë përleshur ashpër me po-licinë e diktaturës. Policët, sigurimsatdhe forcat speciale kanë përdorur kundërdemonstruesve të gjithë mjetet e dhunës.Shpirti demokratik i Shkodrës ka trium-fuar. Prej atëherë dhe deri më sot ko-munistët nuk kanë mundur më të fitojnënë Shkodër. Ajo që ka prishur sado pakkëtë demonstratë ka qënë dredhia që kapërdorur sigurimi i shtetit. Në momen-tet e fundit të protestës popullore anti-komuniste sigurimi ka nxjerrë në rrugë grupet e plaç-kitësve dhe zjarrvënësve të cilët kanë thyer dhe plaç-kitur dyqanet kryesore në qendër të qytetit. Qëllimiishte i thjeshtë, të etiketoheshin demokratët si dhe PDe sapolindur si hajdutë kriminelë, njerëz ordinerë tëcilët po të merrnin pushtetin do të varrosnin Sh-qipërinë. Ata me këtë gjest të llogaritur mirë do të

mund të përligjnin në orët në vazhdimdhunën, torturat dhe burgosjet ndajdemokratëve në këtë qytet dhe anembanëvendit. Pas demonstratës u burgosën stu-dentët Flamur Bucpapaj, Arben Çeliku,Nazmi Peka, Ama Fanko. etj. Populli iShkodrës kishte çliruar qytetin e vet ngabusti i diktatorit Enver Hoxha duke u për-leshur me policet dhe tanket, te cilat i ng-jujaten me gur dhe sende te tjera te forta.Pas kësaj ngjarje dhe disa javë më pasShkodra do të vendosej nën shtetrrethim.Tanket autoblindat dhe forcat komandodo të patrullonin në rrugë dhe kuda ditëe natë. Unë që jam gjendur mes stu-dentëve protestues të Shkodrës ato ditë ikam edhe sot para syve ato pamje të egratë forcës së regjimit diktatorial. Megjith-

atë fryma e re kishte triumfuar. Busti i Enver Hoxhësnuk ekzistonte më. Tani në Shkodër nuk kishte asbust dhe as fotografi të asnjë diktatori. Shkodra ishtekthyer në identitetin e saj antikomunist perëndimorsiç kishte qënë me të vërtetë tash e mijëra vjet. Ajonuk do të votonte kurrë më për komunistët. Më 3janar 1991, PD Dega e Shkodrës do të organizontetubimin e saj të parë legal në Shkodër. Mandela sh-qiptar Arbnori, do të hapte atë tubim, ku morën pjesëme mijëra shkodranë të cilave do t’u drejtohej edheSali Berisha, Azem Hajdari, Shinasi Rama, ArbenBroci etj.13 dhjetori kishte shkruar historinë. Ai i dhanjë shtjyte te fortë levizjes demokratike në vend.

Levizja e Universitetittë Shkodrës kishte vecantitë,por edhe origjinalitetin e saj

Levizja e Universitetit të Shkodrës kishte ve-cantitë, por edhe origjinalitetin e saj. Ajo do të ndry-shonte shumë nga levizja studentore e Tiranës e cilasi të thuash zgjati pesë ditët e dhjetorit, apo për rreth2 javë gjatë shkurtit të vitit 1991, protestë e cila dotë përfundonte me rrëzimin e bustit të diktatorit En-ver Hoxha. Pas këtyre ngjarjeve të medha levizjastudentore në Tiranë do të ishte fragmentare. Leviz-ja studentore e Universitetit të Shkodrës do të vazh-donte deri me 22 mars 1992, e fortë, radikale dheimponuese. Shtabi i kësaj levizjeje i udhëhequr ngaFlamur Bucpapaj do të organizonte shumë protes-ta, përfshirë edhe grevën e urisë së dhjetorit 1991.

Kjo grevë e drejtuar nga një shtab studentësh tëudhëhequr nga studenti i historisë Flamur Bucpa-paj, kishte disa pika të cilat shprehnin shqetësimin estudentëve si dhe të popullit të Shkodrës për dhen-jen fund të regjimit komunist dhe bashkë me të edhetë anarkisë, mjerimit dhe destabilitetit që kishte sho-qëruar vendin gjatë qeverisë së stabilitetit të drejtu-

ar nga socialisti Ylli Bufi. Studentët e shkodrës ikërkuan PD që të terhiqej nga qeveria e stabilitetit nëmënyrë që të mos mbante në këmbë akoma pushtetine PPSH-së. Flamur Bucpapaj vlerësonte në atë kohëse PPSH-ja e konvertuar brenda një nate në PSSH,po e përdorte bashkëqeverisjen me PD-në e Berishës,për ta fajësuar atë për deshtimet e reformave, anarkinëdhe mungesën e rendit dhe ligjit, ndërkohë që ujqërite vjetër socialistë po e shfrytëzonin bashkëqeverisjenpër privatizmiet e njeanshme, vjedhjet e pasurisë ko-mbëtare dhe tjetërsimet e saj.

Disa pika të tjera kishin të bënin me zgjedhjet eparakoshme në vend, krjimin e një qeverie teknikeqë do të përgadiste keto zgjedhje, dorëheqjen e Pres-identit komunist Ramiz Alia etj. Mbajtja gjallë e kësajfryme radikale, demokratike në Universitetin e Sh-kodrës u pa vazhdimisht nga strukturat e dikaturës qëpo jepte shpirt si një kërcënim. Në shenjë hakmarrje,shtabi studentor i shkodrës dhe drejtuesi i saj FlamurBucpapaj, gjatë kësaj peridudhe, është burgosur disaherë nga veglat e vërbëra të regjimit në ikje.

Në dhjetor të vitit 1991 është dashur nderhyrja egrupit parlamentar të PD-së, e drejtuesve të saj Ber-isha, Hajdari dhe Spahia, si dhe e popullit të shko-drës që rrethoi Degën e Punëve të Brendshme qëFlamuri të lirohej. Në burgun e Shkodrës StudentiFlamur Bucpapaj është trajtuar më mënyrë barbare,nga oficerët e sigurmit të shtetit, deri edhe në humbjetë shikimit dhe krijimin e palgëve të rënda. Ata qëkishin vrarë ish-dhjetoristin tjetër Arben Broci, syno-nin të hakmerreshin me shtabin drejtues të LevizijesStudentore të Shkodres. Por ditët e këtij regjimi ishintë numëruara. Më 22 mars 1992 Shkodra dhe gjithëShqipëria do t’i jepte fund regjimit komunist përmeszgjedhjesh të lira dhe demrokatike. Në themel të asajfitoreje është padyshim edhe kontributi i Levijes Stu-dentore të Shkodrës dhe popullit të Shkodrës, shpesh-herë i harruar dhe i anashkaluar.

Është pak e cuditshme që gjatë këtyre njëzetvjetëve asnjë nga drejtuesit kryesorë të levijes anti-komuniste të Universitetit të Shkodrës dhe Tiranësnuk hyri asnjëherë në listat e Partisë Demokratike përtë qënë deputetë, ministra apo për ndonjë post të rëndë-sishëm në qeverisjen e djathtë, ndërkohë që si nëqeverisjen e parë ashtu edhe në qeverisjen e dytë tëPD-së, u shpërblyen edhe shumë anonimë, njerëz pakontribute, apo akoma më keq që kishin punuar nëperiudha të ndryshme egërsisht kundër demokratëve.

Ndërsa në vitet e para 1992-1997 kydistancim kundër drejtuesve besnikë tëLevizjes së Dhjetorit mund të justifiko-hej edhe me mungesën e përvojës apokulifikimit të përsonazheve të dhjetorit,gjatë mandatit të dytë 2005-2013 këtanjerëz në fakt kishin kualifikimet më tëlarta shkencore dhe akademike në venddhe jashtë tij, cfarë do të thotë se patinjë mungesë vullneti për t’u dhënë shanskëtyre njerëzve energjikë, me ide të qartaproperendimore dhe antikomuniste, dheajo që është më e rëndësishmja, të pa-përlyer me regjimin e kaluar. Në kon-trast me këtë qëndrim, Partia Socialiste,ish-komuniste, dy prej pjesëmarrësvetë vetëm të saj në Levizjen e Dhjetorit

1990, zotrinjtë Majko dhe Meta i ka shpërblyer menga dy herë në postin e kryeministrit dhe përherëdeputetë në parlamentin e Shqipërisë. Por historia nukpërfundon këtu, pasi do të vij koha që ish-dhjetoristëtt’i japin përseri tonet demokracisë shqiptare dhe vi-zonit të tyre «Të Shqipërisë si Europa.»

Mujë Buçpapaj

20/ E Diel,9 dhjetor 2012nacional DOSSIER

13 dhjetori i lëvizjes antikomunsite të Universitetit të Shkodrës

Buçpapaj, prijësi radikali studentëve në Shkodër

“Ngjarjet rrokulliseshin me shpejtësi.Të hënën në mëngjes dola në punë, sizakonisht. Kishim mësim. Në katedëratmosferën e shoh të nervozuar.Kolegët si të lëshuar. Nuk po merrninregjistrat e të niseshin për leksion sizakonisht. - Studentët kanë hyrë nëgrevë urije. Janë ngujuar tek auditori1 (A-1) tha njëri, në pritje të reagimit.Bëra një “aaa!” habitore me pamjesikur po më bënte përshtypje. U bëheshtje. Paska mbërritur “epidemia”edhe në institutin tonë mendova,megjithë masat preventive dhekordonin e fortë sanitar të vendosur.Ndonëse mbaja kontakte edhe mendonjë nga studentët “rebelë”, përgrevën nuk dija gjë. - Ka edhe ngastudentët tanë, nga histori-gjeografia,shtoi me një ton “qortues” si për tëtreguar përgjegjësinë që na binte psenuk kishim arritur t’i pengonim.Studenti i historisë Flamur Buçpapajqenka prijësi i tyre, ai tropojani, thame qesëndi. Ishte psikoza e zakonshmee prononcimit ndaj “shfaqjeve tëhuaja” dhe e denoncimit të tyre. Kjomë gëzoi, sepse edhe studentët tanënuk po qendronin prapa atyre tëUniversitetit të Tiranës. Në momentekritike e tregojnë veten njerëzit,burrat, grupet, shtresat, klasat,kategoritë, popujt, kombet. Shkollërevolucionare, thashë me vete. Sfida eparë. Të tjerat, më pas”.

Nga Prof. Dr. BAJRAM XHAFA

13 Dhjetori është i Shkodrës, lidhet me Shko-drën, me fillimet e demokracisë; është i LëvizjesStudentore të Institutit të Lartë Pedagogjik të këtijqyteti të drejtuar nga studenti I Historisë FlamurBucpapaj, si dhe i shkodranëve antikomunistë.Nuk ka dyshim se ajo ka lidhje me ngjarjet e dhje-torit në Tiranë, me mitingun e madh në qytetinStudenti që solli edhe shpalljen e pluralizmit poli-tik. Sa herë vjen kjo datë, një peng nderi e borxhi,përgjegjësie moralo-qytetare, e, edhe profesion-ale më vë para vetkritikës për një punë të pakryer:hedhja në letër e disa prej kujtimeve për 13 dhje-torin e 1990-s, të asaj date ku kam qenë jo vetëmdëshmitar okular, por edhe protagonist. Eshtë thir-rje për të kujtuar, për të mos harruar, thirrje përrefleksion. Çdo fillim është mbresëlënës, por kurfillimi është i MADH, kur ai shënon një kthesëhistorike për popullin e për kombin, puna ështëtjetërsoj, ai (Fillim) bëhet pjesë e një epoke.

Dhjetori i 1990-s është më shumë se gur qoshe-je në ndërtesën-kështjellë të historisë kombëtarenë përgjithësi e të demokracisë shqiptare në veçan-ti. Vitet rrjedhin e ikin me të shpejtë, si uji. Ndajdhe regjistrimi i tij është detyrim; ruajtja e kujtesësështë trashëgimi, është amanet, është dhe testa-ment. Aq më tepër bëhet urdhëruese po të kemiparasysh se të tjera ngjarje të rënda e dramatikefati historik i kishte rezervuar Shqipërisë sonë same e “harrue” atë të kohës së madhe, kryesoren,epokalen, ndarjen nga diktaturura që dukej si engrirë, e fosilizuar, me rrënjë të thella, të thuash“përjetësisht”. Në vitet e stuhishme të fillimevetë Lëvizjes demokratike s’pushonim së zbrazurithesin e mbingarkuar me mbresat për Dhjetorin e’90-s; për 8 e 13 dhjetorin, teksa shkonim nga njëvend në tjetrin për të bërë “zgjimin” demokratikdhe nacional. I tregonim dhe i ritregonim plot zelldhe emocion ndodhitë e atyre ditëve dhe kjo embante të freskët edhe kujtesën për ato ngjarje tëpapërsëritshme. Por si në çdo gjë, koha bën efek-tin konsumues, gërryes, mbase dhe lodhja,mbase…çdo gjë pëson firo. Verba Volant (fjalët imerr era) ka thënë latini. E shkruara mbetet, përn-dryshe, fshihet. Sa nuk është krejt vonë, sa endekoha nuk e ka kërrusur kujtesën, vendosa që njëpjesë të atyre përshtypjeve t’i hedh në letër, papritur në ndonjë aftësim të mëtejshëm letraresk.

ORA E DEMOKRACISE NE ILP SHKODERNgjarjet rrokulliseshin me shpejtësi. Të hënën

në mëngjes dola në punë, si zakonisht. Kishimmësim. Në katedër atmosferën e shoh të nervozuar.Kolegët si të lëshuar. Nuk po merrnin regjistrat e tëniseshin për leksion si zakonisht. - Studentët kanëhyrë në grevë urije. Janë ngujuar tek auditori 1 (A-1) tha njëri, në pritje të reagimit. Bëra një “aaa!”habitore me pamje sikur po më bënte përshtypje.

U bë heshtje. Paska mbërritur “epidemia” edhenë institutin tonë mendova, megjithë masat preven-tive dhe kordonin e fortë sanitar të vendosur. Ndonësembaja kontakte edhe me ndonjë nga studentët “re-belë”, për grevën nuk dija gjë. - Ka edhe nga stu-dentët tanë, nga histori-gjeografia, shtoi me një ton“qortues” si për të treguar përgjegjësinë që na bintepse nuk kishim arritur t’i pengonim. Studenti i his-torisë Flamur Buçpapaj qenka prijësi i tyre, ai tropo-jani, tha me qesëndi. Ishte psikoza e zakonshme eprononcimit ndaj “shfaqjeve të huaja” dhe e denon-cimit të tyre. Kjo më gëzoi, sepse edhe studentët tanënuk po qendronin prapa atyre të Universitetit të Ti-ranës. Në momente kritike e tregojnë veten njerëzit,burrat, grupet, shtresat, klasat, kategoritë, popujt, ko-mbet. Shkollë revolucionare, thashë me vete. Sfida eparë. Të tjerat, më pas.

-Dhe kush, pa, fundërrinat e shkollës, llumi iInstitutit, ata më të dobëtit që s’përgatiten e nuk i

dëgjon njëherë të diskutojnë në seminare, që kotua kemi dhënë provimet. Pale më nga anaideologjike, bornut, më të paformuarit, pikërishtata futen në grevë urie, antikomunistët eksptrem-istë si Flamur Buçpapaj, e shokët e tij, tha shefi.Po nuk kanë faj ata, se jemi ne që i kalojmë e ujapim shkollën. – Me sa e njoh unë, Flamuri kanjë prirje për letërsi a gazetari, madje edhe shkru-an, por më duket se është student shumë i mirëpra nuk është student i dobët, perkundrazi.

-Më duket se në grevë ka hyrë edhe GazmendShehu, ai nga Peshkopia, që është stundent i mirë,tha kolegu tjetër, si për një të largët. - Pleh ështëedhe ai, në burg e ka pasur të jatin. E ç’duhennotat e tij? - Historia,… “teorizova” unë nga tëvërtetat që i dinim të gjithë, na mëson se revolu-cionet i bëjnë turmat, por me veprën e tyre objek-tivisht janë ato që e çojnë përpara shoqërinë dukekryer një mision historik përparimtar pa qenë tëndërgjegjshme edhe vetë për veprën revoluciona-re që kryejnë. Dhe kjo është një tezë marksiste.Populli, masa është revolucionare e nuk mund tëthuash se janë regresive e reaksionare.

Problemi ishte se sa do të bëhemi ne me masatapo kundër masave popullore, lija të kuptohej. Dukee cilësuar aktin e tyre si revolucionar, me këtë dek-laratë teorikisht isha në linjë “marksiste”. Parimishtishte e vështirë t’u bije ndesh këtyre tezave. Njëringa kolegët shtoi me ton të fortë kritik e alarm tështirur sikur të ishte bërë hataja e madhe, se megrevistët ishte bashkuar edhe një pedagog i ri i kat-edrës së matematikës. Ai u paska folur hapur dheme shumë zjarr studentëve grevistë kundër push-tetit popullor dhe padrejtësive të tij saqë ata e pas-kan ngritur me duar përmbi kokat e tyre duke thir-rur e brohoritur për të. Një Kolin Gjoka nga Lezha,pedagog i ri që sapo kishte ardhur në Institut. Per-sonalisht asnjëri nga ne nuk e njihte.

Instituti i Lartë Pedagogjik (ILP) Shkodëratëherë përbëhej nga pesë degë: Gjuhë-Letërsi,Histori-Gjeografi, Matematikë-Fizikë, Biologji-Kimi dhe Cikli i Ulët. Kishte afat studimi 4-vjeçardhe përgatiste mësues të destinuar kryesisht përkategorinë e shkollave 8-vjeçare. Si katedër kyveprim i studentëve na ngarkonte edhe ne mepërgjegjësi të madhe për punë të pamjaftueshmeedukative, për atë se nuk u kishim ndenjur afërstudentëve, se kishim lejuar armikun të…se nukishim treguar vigjilentë, se kishim e ç’farë nukkishim; se ishim e çfarë nuk ishim. Nuk kishtembledhje, dhe këto ishin aq të shumta sa përbëninthelbin e vërtetë të jetës sonë “socialiste”, që tëmos na thuhej se pedagogu ynë duhet të bëjë punëedukative me studentët e t’i paraprijë punës mësi-

more, se duhet t’u rrijë mbi kokë e t’i ndjekë atahap pas hapi, të qajë hallet e t’ju marrë mendimetsepse armiku i klasës…obobo! Do të fillojnë ngambledhjet dhe kush i dëgjon. - Hua!...,më doli njëgufëm nga krahërori, megjithëse orët e mësimitmë dhimbseshin. Jam ushqyer fort me parimin ped-agogjik se ora e mësimit është e shenjtë, e paprek-shme. Por diçka më e shenjtë se humbja e një oremësimi, e disa orëve apo dhe e ditëve të tëra tëmësimit po i trokiste Shqipërisë. Po trokiste ORAE MADHE E DEMOKRACISE.

Organizata e partisë e Institutit i din mirë detyrate saj. Shpejt dhe me energji ajo mori në dorë situ-atën: u kthye në shtab lufte. Komunistët morëndetyra të qarta e të prera: urgjentisht të nxirren stu-dentët nga greva e urisë. U dërguan tek A-1 komu-nistë, aktivistë të rinisë, të organizatës profesion-ale, pedagogët kujdestarë etj. U ngritën në këmbëdhe u mobilizuan të gjitha levat e pushtetit e rripate transmisionit, por grevistët nuk luajtën nga vendi.Orët e mësimit, më shumë pa bërë se bërë, nuk umuarën vesh atë ditë. Pedagogët u ngujuan nëpërkatedra dhe e shtynë me llafe deri në orën një tëmesditës, në gatishmëri e gjendje alarmi, siç ishterregulli. Disiplina proletare në fuqi. Ç’vjen më pas?

Dita e parë iku dhe asnjë shenjë paqtimi e mar-rëveshjeje me grevistët e urisë. Kështu kaloi edhee dyta. Nuk dëgjova nga ndonjë pedagog ndonjëshenjë apo fjalë solidarizimi me grevistët e urisëdhe me liderin e saj studentin Flamur Bucpapaj.

Vetëm sharje dhe kritika “parimore” në adresëtë tyre. Shumica, të heshturit e përjetshëm. Muanuk më mbante vendi. Zbrita poshtë të shohë sëç’bëhej andej nga greva. Si do të jetë kjo punë.Ishte hera e parë.

Nga dritaret që binin mbi oborrin midis dy go-dinave pashë disa nga studentët grevistë që zgjas-nin kokat. Nuk e dija arsyen, por, thuhej se nuklejonin kënd që të hynte brenda në auditor. Ishtenjë rregull që mbase e kishin vënë vetë studentëtgrevistë! Kalova në kthinat e korridorit të godinëssë vjetër (shkencave të natyrës), hapa derën e au-ditorit 1 dhe me pak droje futa vetëm gjysmën etrupit se mos prishja rregullin. Grevistët, djem dhevajza kishin lidhur kokën me shami si ato fidain-jtë, shenjë vendosmërie për mbrojtjen e kërkesavetë tyre deri në flijim. Rrinin shkujdesur, si të mund-nin. Përshëndeta me kokë duke hedhur vështriminnga studentët e degës sime, kërkova me sy peda-gogun por s’e dallova dot për shkak të moshës sëtij të afërt me atë të studentëve.

M’u përshkua dilema “hamletiane”: të futemedhe unë në grevën e urisë? Isha i gatshëm që sakri-ficën ta merrja në sy.

nacional21/ E Diel,9 dhjetor 2012 ESSE

Nga MUJË BUÇPAPAJ

Tetë dhjetori bëri një rregullim të historisë.Nëse tirani kishte menduar se kishte fashitur çdo shpresë për trazirë, 8 dhjetori dha

shembullin e kryengritjes. Një natë ndau his-torinë. Rebeluesit ndaj sistemit, një grusht djem-sh dhe vajzash studentë konviktorë, kapërcyenrregullin. Dolën nga godinat e errëta të Qytetit“Studenti” për t’iu drejtuar kryeqytetit me njëshpërfillje ndaj sistemit të hekurit dhe dhunës.

Ata ngjitën në majë të natës dritën e gux-imit. Përpara kishin sistemin e dikaturës së pro-letariatit, sampistët, anëtarët e byrosë, pleq tërrjedhur dhe mizorë, strukturat e krimit të fshe-htë, skuadrilet e pushkatimit pa gjyq, ushtrinëdhe urrejtjen ndaj lirisë.

Tetë dhjetori prodhoi lirinë, forcën e ecjesdhe sendërtimit të fjalorit të ri politik.

Tashmë fjala Komitet Qendror ishte njëpërqeshje, ndërsa kalec vetëm një nofkë. Njëbyroist ishte një matuf, ndërsa një polic një mje-ran i pashpresë. Një pjesë e shoqërisë kishte dalënga rreshti dhe gjendej në rrugë në kërkim tëEuropës. Shoqëria e kazermës po shpërbëhej.Slloganet “E duam Shqipërië si gjithë Europa”dhe “Liri-Demokraci” e tronditën nga themeletKomitetin Qendror dhe Sigurimin e Shtetit. Liri,Demokraci, Barazi, NATO, Perëndim dhe Mos-bindje, është fjalori i ri i tetë dhjetorit.

Ajo natë me gjithë spontanitetin e saj, zuri tëpapërgatitur sistemin e diktaturës së proletariatit.Në mesnatën e 8 dhjetorit 1990, kur batalione tëdhunshme të regjimit ngritën dorë kundër AzemHajdarit dhe bashkëstudentëve të tij, Partia e Punëssë Shqipërisë me gjithë strukturat e saj, e vendosiveten në anën e kundërt të historisë. Për këtë sh-kak, por edhe për të tjera më të rënda që do tëvinin më vonë, Partisë së Punës (sot Partia So-cialiste) i mungon 8 dhjetori. Ky nuk është njëdetaj i vogël. Është krejt historia e PS-së, ndajpluralizmit. Më saktë, mospranimi i tij, kundër-shtimi nervoz që zë fill më 8 dhjetor 1990.

Përleshja kishte filluar për jetë a vdekje, mesdy sistemeve, në mes dy formacioneve, edhe psemë të pabarabartat në botë. Njëkohësisht më tëndryshmet. Studentët kishin vetëm ëndrrat e li-risë dhe zemrat e forta, ndërsa PPSH-ja kishtemekanizmat e dhunës që do të ndërsente mbistudentët. Që nga ky moment bashkëstudentëte Azem Hajdarit nuk ishin më konviktorë tëthjeshtë që e kishin ngrysur atë natë pa darkëdhe në errësirë, por luftëtarë të lirisë, ndërsaata që ishin në anën tjetër, Muri i kalbur i Ber-linit, zgjatimi i telave me gjemba që kishinmbajtur të izoluar vendin për gati 50 vjet.

Atëherë kur gati na kishin lënë shpresat përnjë ndryshim, studentët ndezën zjarrin ku gjëratdo të shiheshin më mirë.Në Universitetin e Ti-ranës drejtonte Azem Hajdari, në Universitetine Shkodrës studenti radikal Flamur Buçpapaj.

Edhe guximi politik nuk më mungonte. Pormendoja se në moshën time nuk ishte aq e hijshmee serioze të futem në grevë urie. Të gjithë ishinfare të rinj e sikur bëja kontrast me ta. Një mëndjemë tha se duhet të jetë si ora e mësimit, se ata qëkanë hyrë në grevë tashmë duhet të jenë regjistru-ar qysh më parë e të vonuarit mbase nuk prano-hen. Kush e din se si janë rregullat e kësaj pune.Ishte hera e parë. Nuk kishim pare ndonjë herëgrevë urie Askush nga salla nuk më tha ndonjëfjalë, për të mos thënë, “nuk ma varën”. Gjith-monë kam qenë nën pushtetin e “institucioneve”.E thënë ndryshe, mbase edhe mungesë inisiative.

Edhe për kërkesat e grevës apo për ndonjë pro-gram të grevistëve nuk isha në dijeni. Paska fillu-ar “ora e mësimit”, thashë me vete. Bëra një lëvizjetë kokës në shenjë përshëndetje e miratimi dhembylla derën. Lërë rininë në punën e saj; le ta sh-tyjë apo ta tërheqë ajo qerren e revolucionit; le tambajë ajo lart flakën e Prometheut, mendova paksanë mënyrë poetike. Do të kishte plot raste të tjerapër t’u bashkuar në veprimtarinë politike e për tëdhënë kontributin tim. Revolucioni është i gjatë.Tani duhet thënë revolucioni marshon.

O, tempora! O, mores!(o kohë, o zakone)

As ditën e dytë të grevës nuk kishte ardhur kushtë bisedojë për kërkesat e studentëve. Ishin kërkesakryesore politike, por edhe ekonomike për jetën etyre në konvikt, për mencën, ushqimin, kushtet ejetesës, por edhe për padrejtësitë, hatërllëqet, anë-sirat, etj., etj. Për kërkesat e tyre studentët kishinkërkuar të bisedonin vetëm me sekretarin e parë tëpartisë së rrethit. Edhe në Tiranë studentët ishintakuar me Ramiz Alinë, sekretarin e Parë të KQ tëPPSH. Ditën e tretë sekretari i parë i rrethit dheanetari I Byrose Politike te KQ te PPSH-se, kishtepranuar të takohet me studentët, por me kusht qëata të shkonin në zyrën e tij, në komitetin e partisë,për të “qarë hallet”, gjë që Flamur Bucpapaj dheshtabi itij studentor nuk e kishin pranuar. Me këtëakt lëvizja studentore në Shkodër hodhi dorashkën.

Kjo ishte sfidë. Greva e urisë vazhdonte.Gjendja po bëhej gjithnjë e më e nderë dhe mundtë shkonte drejt përkeqësimit. Gjë e pangjarë ndon-jëherë, e jashtzakonshme, e frikshme për shumëk-end. Partia nuk i kishte më gjërat në dorë si dikur,kur shpata e priste me një të rënë. Ishte protesta edytë studentore pas asaj të Universitetit të Tiranës.

Institutit të Shkodrës i takonte ky nder. Jovetëm për emrin që kishte Shkodra, por edhe simoshë ILP ishte më i vjetri në Shqipëri, versnik iUT - hapur më 1957. Studentët ja zbardhën faqenInstitutit të Shkodrës. Trupën mësimore organi-zata e partisë e kishte në grusht.

Tetë dhjetori prodhoi terminologjinë e re të lirisë

FJALORI I 8 DHJETORITPër studentët ato ditë dhjetori fjala revolucion ishte si fjala “dashuri”, apo “ta rrëzojmë regjimin komunist”, ishte e ngjashmeme një si “a do latë darke”, fjala “Poshtë Nexhmije Hoxha”, ishte pak a shumë si “zonjushe a dëshiron të bëjmë një vallëzimbashkë”, një rregull rutinë i mbrëmjeve strikte të organizatës së rinisë komuniste në fakultete. Fjala “poshtë regjimi komunist”

ishte tamam si, “kjo supë e mencës shtatë nuk hahet, pse nuk kërkojmë diçka tjetër më të mirë nga qendra”.

Presidenti komunist Ramiz Alia, një vit pasrënies së Murit të Berlinit dhe prerjes së kokëssë Çausheskut, dukej qartë se po mashtronte. Ainuk kishte qëllim të inicionte reforma që prek-nin thelbin e sistemit, por vetëm të reformonteatë, ta bënte më të manovrueshëm në kushtet ereja botërore. Siç thuhej atëherë, “një farë Kubenë breg të Adriatikut”. Por studentët nuk mendo-nin kështu. Thirrjet e tij se “Shqipëria nuk ështëas Lindje as Perëndim”, apo “një rast i veçantë”,ishin qesharake. Fjalimet e tij të fshehta në By-ronë Politike se, “edhe bar do të hamë, edhe gjakdo të derdhim” ishin kobndjellëse. Përpjekjet etij për të ruajtur edhe Enver Hoxhën edhe sitem-in socialist ishin antihistorike. Ato nuk mund tëçonin në pluralizëm dhe bash për këtë shkak stu-dentët kishin ngritur krye, duke formuluar termi-nologjinë e lirisë gjatë një procesi të vështirë tëmatjes së forcave. Me studentët kishte shumëfaktorë. Me regjimin thuajse asnjë. Për studentëtato ditë dhjetori fjala revolucion ishte si fjala“dashuri”, apo “ta rrëzojmë regjimin komunist”,ishte e ngjashme me një si “a do latë darke”, fja-la “Poshtë Nexhmije Hoxha”, ishte pak a shumësi “zonjushe a dëshiron të bëjmë një vallëzimbashkë”, një rregull rutinë i mbrëmjeve strikte tëorganizatës së rinisë komuniste në fakultete. Fjala“poshtë regjimi komunist” ishte tamam si, “kjosupë e mencës shtatë nuk hahet, pse nuk kërkojmëdiçka tjetër më të mirë nga qendra”.

nevojshme që vendi të dilte nga izolimi, censu-ra, përjashtimi kombëtar dhe vetëshkatërrimi.

Faktori SHBA, rrënja e Murit të Berlinit,dështimi i regjimeve socialiste përgjatë EuropësLindore, rrënimi ekonomik, papunësia, varfëriaekstreme, kriza e bukës dhe zija e ushqimit, ishinkundër sistemit. Shqipëria reale ishte kundërregjimit, Presidenti Amerikan Bush dhe “Zëri iAmerikës”, ishin kundër regjimit.

Ora e gjykimit kishte ardhur nga Azem Haj-dari që ishte një gjykatës i rreptë, por të drejtë.Gjykimi i tij vazhdon edhe sot ndaj Partisë So-cialiste që u gjend atëherë në anën e kundërt tëhistorisë. Ai bëri thirrje të ecnin përpara, tëshembnin sistemin gjakatar, i cili po e mbanteShqipërinë larg proceseve europiane. “Domi-noja e fundit” siç e quanin amerikanët Sh-qipërinë e asaj kohe, po binte. Pas katër ditëprotestash, apo mitingjesh ne Qytetin Studenti,do të lindte edhe Partia Demokratike. Fjalori itetë dhjetorit do të bëhej terminologji e lirisëdhe e Shqipërisë europiane, do të bëhej pjesënjerëzore e Partisë Demokratike.

Tetë dhjetori ishte vetëm një miting, njëtakim i lirisë, një protestë ndaj regjimit komu-nist dhe ai i përkiste studentëve, të cilët katërditë më vonë themeluan Partinë Demokratike.Fjala antimiting u shpik nga komunistët si njëmenyre per t’iu kundervene furtunës demokra-tike qe i kishte vënë perpara.

Zhargoni i dhjetorit, tashmë ka ndryshuargjithçka. Përveç terminologjisë së mirësjelljesqë u përdor për herë të parë pas gati 50 vjetësh,si “zonjë” dhe “zotërinj”, pas 8 dhjetorit 1990,sloganet “Miting”, “Shkojmë në miting”, apo“Si shkoi mitingu” u shndërrua në një fjalor tëri të njerëzve të PD-së, të krejt qytetarëve sh-qiptarë. Ndërsa antonimi “antimiting” është njëterminologji e Partisë Socialiste, është njëkundërvënie. Pra, fjala miting për herë të parëu përdor nga demokratët në dhjetor 1990, kursefjala antimiting u përdor për herë të parë ngaburokracia socialiste në janar 1991, duke u bërënë vazhdim një praktikë e saj kundër PD-së.Qysh prej 11 janarit 1991 kur PS do të organi-zonte antimitingun e parë në Tropojë (për sh-kak se dy udhëheqësit kryesorë të PD-së, SaliBerisha dhe Azem Hajdari ishin nga Tropoja),deri më sot, dhjetor 2009, termi antimiting kambetur në fjalorin e vjetër të PS-së.

Festimi i demokratëve dhe popullit të Tiranësmë 8 dhjetor 2012, është një rikthim tek 8 dhje-tori 1990, tek fjalori dhe terminologjia e lirisëqë prodhoi ajo datë fatlume e historisë tonë të re.

Ky ishte fjalori i ri që lindi papritmas më 8dhjetor, por që mund të kishte lindur edhe më 14janar 1990 në Shkodër kur u rrëzua busti i Sta-linit, më 2 korrik 1990 kur u thyen ambasadat nëTiranë, apo në fund të tetorit 1990 kur vendin ebraktisi Ismail Kadareja, në shenjë proteste ndajregjimit. Por mllefit shoqëror i duhej pak kohëpër t’u përgatitur për 8 dhjetorin, siç i duhet njëkuzhinieri të mirë për të përgatitur një gosti. Kyishte banketi që studentët i kishin rezervuarregjimit, e thartë, biles e hidhur për byroistët, përbllokmenët, për dinastinë komuniste, por e

22/ E Diel,9 dhjetor 2012nacional INFO

"Amour" rrëmbenkatër çmimeAmur", filmi i regjisorit austri-ak, Majkëll Haneke, ka rrëm-byer disa nga Çmimet eFilmit Evropian. Në ceremon-inë e mbajtur në Maltë,"Amur" ka fituar çmimin eflimit më të mirë, të regjisoritmë të mirë, të aktores dheaktorit më të mirë. Prodhimi ipërbashkët francez, gjermandhe austriak fokusohet nënjë çift të moshuar, An dheXhorxh, me një vajzë që je-ton jashtë vendit. An vuannga një sëmundje që parali-zon gjysmën e trupit të saj.Filmi bazohet në një situatëqë ka ndodhur në familjen eregjisorit Haneke. Këtë vit,"Amur" ka fituar çmimin krye-sor - Palma e Artë - në Festi-valin e Filmit në Kanë.

"Agon" premierëpër mediat filmimë i ri i regjisoritRobert BudinaTema e emigracionit ështënë fokus të filmit "Agon" tëRegjisorit Robert Budina i cilika dhënë premierën në Ti-ranë. Lidhur me titullin Budi-na thote se nuk është shumei menduar."Agon" trajton his-torinë e dy vëllezërve, të cilëtpërpiqen të ngrenë jetën etyre në emigracion, çka nukështë aspak e lehtë. Filmi"Agon" është xhiruar në Sh-qipëri dhe në Selanik të Gre-qisë, me një përzierje ak-torësh grekë e shqiptarë, kurolet kryesore u janë besuarnjë kastë aktorësh të rinj.Filmi "Agon" ështëpërzgjedhur në FestivalinNdërkombëtar të Çikagos nëSHBA, në garën zyrtare, nëseksionin e regjisorëve tërinj. "Agon" do të konkurrojëpër "Hygon e Artë", së bash-ku me një përzgjedhje prej14 filmash të tjerë. Kjo ështëhera e parë që një film sh-qiptar merr pjesë në garënzyrtare të këtij festivali, dukehapur një dritare drejt kine-masë shqiptare.

Shkodër, ekspo-zohen gjurmëhistorike të fund-shekullit 19-të

Vepra të pa ekspozuara mëparë, relike të ruajtura nëfondin e Muzeut Historikëtë Shkodrës, punime tëartistëve më të mëdhenjtashmë jane vendosur nëpavionin e quajtur Pavioni iRilindjes Kulturore Qytetaretë Shkodrës. Përgjegjësi iArkives, Besi Bekteshi,thotë se në këtë pavionjanë ekspozuar edhe doku-mente të pa publikuarandonjëherë, me vlere teveçantë që nisin nga peri-udha e Pashallëkut, apoedhe vula e Ded Gjo'Lulit.

Filmi "Skënderbeu" në kinema

Versioni i ri mishërohetnëpërmjet zërit të

Rikard Ljarjas

"MESHARI" LARGOHET NGA VENDI I ORIGJINËS

U vizitua nga një numër rekord qytetarësh

DURRËS: FESTIVALI I 7-të NDËRKOMBËTAR I MUZIKËSSË DHOMËS, ARTISTË TË NJOHUR NË KONCERTE

DURRES - Festivali i 7-të ndërkombëtar i muzikës së dhomës që do të startojë nesër në Dur-rës ka në programin e tij tre koncerte, me instrumentistë shqiptarë dhe të huaj. Nevila Kalaja,drejtore artistike e këtij Festivali, tha për ATSH-në se organizimi i kësaj veprimtarie të përvit-shme në Durrës dhe Tiranë është mbështetur nga Ambasada e Austrisë në vendin tonë. Mbrëm-jet koncertale do të organizohen në odeonin "Nikolin Xhoja" dhe në hollin e teatrit "AleksandërMoisiu" të qytetit bregdetar. Në koncertin e parë, violinistja Nevila Kalaja, e shoqëruar ngapianisti Kostantin Ilievski do të paraqitet me një program të përzgjedhur nga kompozitorë ven-das dhe të huaj. Të mërkurën e ardhshme do të jetë radha e kuintetit të frymës "Durrësi", iformuar disa vjet më parë me pedagogë dhe instrumenstistë të rinj, studentë dhe nxënës tëshkollës së mesme artistike "Jan Kukuzeli" të Durrësit. Orkestra e harqeve "Aleksandër Moisiu"e drejtuar nga dirigjenti italian Luciano Condina do të mbyllë ciklin e koncerteve të organizuaranë kuadër të edicionit të 7-të të Festivalit ndërkombëtar të muzikës së dhomës në Durrës. /a.ke/

Imami takim me gazetarëtnë Muzeun e Armëve

Kuratori Ardian Isufi na bën me dije se ky muze sjell një frymë tëre. Gjithcka është konceptuar ndryshe, nga sa jemi mësuar. Këtugërshetohet historia me modernen. Sapo vë këmbën në muze, nëqendër të tij është një raketë në formë skulpture.Ministri i MbrojtjesArben Imami nga muzeu më i ri, ai i Forcave të Armatosura kafalenderuar ekipin realizues për kthimin në realitet për një kohë tëshkurtër të muzeut të armëve.Muzeumi i FA ka një konceptim tëveçantë dhe kjo është shumë e rëndësishme. Ky nuk është një muzehistorik që tregon sesi është krijuar një forcë apo dega e një force.Në pavionin e parë nëpërmjet eksponatave që kanë një vlerë tëjashtëzakonshme, si pisqollat, pushkët e vjetra, topat e vjetër, gjyletetj, krijohet një përfytyrim i artizanatit shqiptarë në këtë fushë dhegjithashtu tregohet një histori e armatimit që është përdorur nëtrevat shqiptare për qindra vjet" - është shprehur Imami. Drejtori imuzeut garanton se hyrja do jetë ftuese dhe aspak ushtarake. Në tëdy katet e tij ekspozohen mbi 1000 mijë objekte dhe flamuj his-torikë. Ndërsa në koncept janë improvizuar edhe dy dhoma; ajome kartolina që është krijuar me një ngjyrë të kuqe shume intime,ku në ekspoze prezantohen kartolina që nga koha e Zogut dhemjaft unike është dhoma e ushtarit që sjell frymën e kohës. Gjith-ashtu u prezantuan edhe tre vepra dedikuar 100 vjetorit të pavarësi

Mbi 1 mijë objekte në Muzeun e ArmëveMbi 1000 objekte të rëndësishme të mbledhura në muzetë e gjithëShqipërisë, janë pjesë e Muzeut të Armëve të ekspozuara nëpërstendat prej qelqi. Dy studiuesit, Frederik Stamati dhe Koço Gji-pali na rrëfejnë rrugëtimin e tyre në muze dhe depo të ndryshme tëvendit, për të përzgjedhur kryesisht armët më përfaqësuese të tra-ditës. Ky muze i vetmi në kryeqytet është konceptuar dhe formë-suar në dy pjesë. Në armët dekorative të cilat tregojnë punën eccmuar të artizanëve shqiptar dhe pjesa tjetër armë me të cilatështë luftuar në beteja të rëndësishme, për lirinë e vendit. Restaura-tori Frederik Stamati në gjithë objektet veçon reliket e çmuara tëperiudhës së Skëndërbeut, bëhet fjalë për dy shpata unike. Tashmëky muze mund të vizitohet çdo ditë nga kushdo nga ora 9 e mëngjesitderi në 9 të darkës dhe bileta ka çmim simbolik 200 lekë të reja.

"Burrneshat" në TeatrinKombëtar të Komedisë në Tiranë

Gratë që betohen se do të vdesin të virgjëra,që sillen dhe jetojnë si burra, janë në fokustë komedisë "Burrneshat", e cila pas Prish-tinës vjen premierë në Tiranë. Kjo pjesëvjen nën regjinë e Jesica Bur dhe FlorentMehmetit. Ngjarjet zhvillohen ne një fshatmalor, ne familjen e një këpucari i cili ësh-të tepër i moshuar, por ka një pasion te madhpër armët. I biri i cili është emigrant nëSHBA vjen për te takuar te afërmit së bash-ku me bashkëshorten amerikane, ato i kanendihmuar familjarët, prej vitesh por tash-më ato nuk ja dalin dot, për shkak te krizës ekonomike. Kjo ështënjëra ane e shfaqjes, e cila ngjall jo pak konflikt. Nga ana tjetër ështëfigura e Medllin Ollbrajt, e cila vjen në fshat për të marrë pjesë nëpërurimin e statujës së saj e cila është realizuar nga daja i protago-nistëve. Një ushtar amerikan dhe një reporter i "Nju Jork Times" vijnëpër të mbuluar ngjarjen, ku krijohen shumë keqkuptime dhe zbulo-hen sekrete te gjitha këto vijnë ne skene përmes lojës aktoriale.

Instituti i Historisë vijon botimin edhënave për periudha të ndryshme

Ne jemi te pavarur nga politika. Kjo është garancia qe jep kreu iinstitutit te historisë, Beqir Meta ne një kohe kur politika ne këtë 100vjetor te Pavarësisë i ka kërkuar historianeve te nxjerrin ne drite tevërtetat historike. Instituti i Historisë bazuar ne dokumentet e arkivaveevropiane ka tentuar te rishkruaje varantin me objektiv te ngjarjevehistorike me te debatuara nder vite. Për Historinë e Shqipërisë janëbotuar brenda vitit 16 vëllime për periudha të ndryshme, por sipasMetës, ky është vetëm fillimi i rishkrimit realist te historisë.

SENATI FRANCEZ PËRKUJTON100-VJETORIN E PAVARËSISË

TIRANË - Me rastin e 100-vjetorit të Pavarësisë më datë 30nëntor, Senati francez organizoi në mjediset e tij një pritje mesenatorë, deputetë të Asamblesë Parlamentare, funksionarë të Min-istrisë së Punëve të Jashtme dhe intelektualë shqiptarë e francezë,miq të Shqipërisë. Mbrëmja u përshëndet nga senatori MichelBerson, njëkohësisht President i grupit të miqësisë Francë-Sh-qipëri në Senatin francez, nga deputetja Viviviane Le Dissez,Presidente e grupit të miqësisë Francë-Shqipëri pranë AsamblesëParlamentare si dhe nga ambasadori Ylljet Aliçka.

“Meshari" i Gjon Buzukutashtu siç edhe mbërriti nën masate rrepta sigurie u largua ngavendi i origjinës. Mbi 19 mijëpersona nga hapësira mbarë sh-qiptare kanë parë nga afër ve-prën origjinale të Gjon Buzukut.Numri i vizitorëve te BibliotekaKombëtare ka thyer rekordin meardhjen e librit të parë shqip të njohur deri mësot. Fluks më i madh i vizitorëve është regjistru-

ar në datat 22, 23, 26 dhe 28nëntor. Kureshtja ka qenë ngagrupmosha të ndryshme. Paslargimit të veprës atmosfera nëbibliotekë i është rikthyer nor-malitetin, shkallët i ngjisin dhe izbresin vetëm anëtarët e saj dhestudiuesit. Ardhja e veprës nëShqipëri për ekspozim u bë e

mundur nga qeveria shqiptare dhe Ministria eKulturës në kuadër të 100 vjetorit të pavarësisë.

Mund t'ju tingëllojë ndryshe, nga sa jenimësuar, por ky është version i ri iSkëndërbeut, mishëruar nga zëri i ak-

torit Rikard Larja. Filmi i njohur shiqptar"Skënderbeu" 59 vite pasi u prodhua dhe fitoidy palma në Festivalin e Kanës rikthehet nëekranin e madh të kinemasë. Pas një procesirestaurimi në Itali, cilësia e pelikulës ështëpërmirësuar ndjeshëm, përfshi ngjyrat dhe efek-tet zanore. Gjithashtu muzika e kompozuar ngaCesk Zadeja është riluajtur me aparatura bash-

këkohore, duke e bërë më të gjallë kolonën zan-ore të filmit. Në versionin e ri të filmit inter-pretojnë nëpërmjet zërave aktorë si Rikard Ljar-ja në zërin e Skënderbeut, Roza Anagnosti nëzërin e Donikës, por edhe aktorë të tjerë si Rob-ert Ndrenika e Monika Lubonja.

Sipas realizuesve të restaurimit dheregjisorit Piro Milkani, me këtë ndërhyrje ësh-të arritur jetëgjatësia e filmitedhe per 100 vitetë tjera. Megjithatë filmi me komponentët e rinjnuk zbeh aspak versionin origjinal.

Pas 59 vitesh pas shfaqjes së tij të parë vjen në kinema filmi historikshqiptar "Skënderbeu". Versioni i ri i filmit mishërohet nëpërmjet zërave siRikard Ljarja në zërin e Skënderbeut, Roza Anagnosti në zërin e Donikës

nacional23/ E Diel,9 dhjetor 2012 INFO

NënshkruhetMemorandummirëkuptimipër qendrën'Beledije'

PRISHTINË - Është nënshk-ruar në Prishtinë Memoran-dumi i mirëkuptimit për zhvil-limin dhe menaxhimin e qen-drës rajonale të trashëgimisëkulturore 'Beledije' në Prizren.Me këtë rast është promovuaredhe një botim i ligjëratavedhe trajnimeve të mbajtura nëketë qendër tash e një vit.'Beledije' është e para e këtijlloji në rajon dhe është pro-jekt i financuar nga BashkimiEvropian. Ministri Krasniqi katheksuar me këtë rast vlerë-soi nxjerrjen e ligjëratave dhetrajnimeve është një ndih-mesë më shumë në krijimin enjë bazë të mirë teorike poredhe përvojave për menax-himin e trashëgimisë.

Projekti "Atomi"për fëmijëtinteligjentë derimë 20 dhjetor

PRISHTINË - Afati i aplikimit-nominimit në kuadër të Pro-jektit ATOMI zgjatet deri më20 dhjetor 2012, bëjnë të di-tur organizatorët. Zgjatja eafatit është bërë për shkakse në disa komuna informa-cioni tek nxënësit ështëpërcjellë me vonesë. Tëgjithë nxënësit prej klasësVIII deri XII, nga të gjitha sh-kollat e Kosovës kanë edhedhjetë ditë shtesë për t'unominuar apo për të aplikuar.

Zbardhet raportigjeologjik: Ndry-shoni metodëne gërmimit

TIRANE - Ndonëse Apoloniau përmbyt sërish sivjet, njëstudim i kryer në vitin 2011jepte rekomandimet, që du-heshin marrë parasysh që kjotë mos ndodhte. "Gazeta Sh-qiptare" zbardh sot raportinmbi parkun arkeologjik. Studi-mi i referohet gjendjes së kri-juar pas shkarjeve të vitit2010 dhe u krye nga special-istët më të mirë të Drejtorisësë Përgjithshme të ShërbimitGjeologjik Shqiptar mekërkesën e Ministrisë së Tur-izmit, Kulturës, Rinisë dheSporteve në tetor 2011.Burime pranë MTKRS thanëdje për "GSH" se asnjë ngarekomandimet e gjeologëvenuk u mor parasysh ngastafi i Institutit Arkeologjik tëTiranës, që kryen gërmimetnë zonën e teatrit të Apolo-nisë bashkë me arkeologëtgjermanë. Kjo sollipërsëritjen e të njëjtavedëme si në vitin 2010.

Berisha: Vepra e tribunittë lirisë është e pavdekshmePërurohet në Qytetin Studenti bustii liderit të dhjetorit Azem Hajdari

Aty ku nisi 22 vjet më parë, ëndrra e studentëve të dhjetoritdhe mbarë shqiptarëve për liri dhe demokraci, është përuruarbusti i tribunit të demokracisë Azem Hajdarit. Dhe pikërishtme rastin e 8 dhjetorit, Ditës Kombëtare të Rinisë, statuja e tijqëndron sot në sheshin "Demokracia" në Qytetin Studenti.Kryeministri Sali Berisha në fjalën e tij ka vlerësuar liderin edhjetorit si tribuni, që bëri më shumë për liritë në historinëtonë kombëtare."Kjo ditëlindja e dytë e qytetarëve shqiptarë,ditë në të cilën 22 vjet më parë studentët e universitetit tëudhëhequr nga tribuni i lirisë Azem Hajdari nisën protestën etyre të madhe"- u shpreh në nisje të fjalës së tij kreu i qever-isë. Duke ju drejtuar studentëve dhe studenteve kryeministriu shpreh: "Ju do kaloniprnaë këtij busti dhenatyrisht në tërësi ju nukkeni takuar dhe nuk e keninjohur Lëvizjen e Dhje-torit, studentin që në kryetë studentëve të Dhjetorit'90 të cilët ne shqiptarët nëtë 4 anët e vendit do t'iquanim asokohe ëngjëjt elirisë sonë"- vijoi ai. Përurimi i kësaj shtatoreje për kryeminis-trin Berisha është një nderim për veprën e tyre të pavdekshmedhë qëndron pikërisht në vendin ku lindën liritë njerëzore dheindividuale, atje ku nisën një nga betejat më të mëdha, më tëvështira dhe më të guximshme në historinë e lirisë së sh-qiptarëve. Kryeministri kujtoi kohën e takimit 22 vjet më parëme liderin e Dhjetorit dhe konstatoi një vendosmëri për tërealizuar ëndrrat e lirisë, sepse pa tek Azemi një lider të jash-tëzakonshëm."22 vjet më parë në 9 dhjetor, në një ditë shiu sikjo, pata fatin e madh të takoj për herë të parë në jetën time tëulem dhe bisedoj me Azem Hajdarin, tek i cili konstatova njëvendosmëri absolute për të realizura idealet e lirisë së mbarëshqiptarëve. Hajdari kishte shpirtin e pamposhtur dhe dhunt-itë e një lideri të jashtëzakonshëm".

Përkujtohet Sabri Godo, Berishae quan simbol të mençurisë

TIRANË - Familjarët, miqtë dhe të afërmit kanë përkuj-tuar sot shkrimtarin dhe politikanin Sabri Godo, një vitnga ndarja nga jeta. Në një ceremoni të posaçme kryemi-nistri Sali Berisha u shpreh se Godo ishte simbol i urtësisëdhe mençurisë. "Sot ne e nderojmë 1 vit pasi Sabriu u ndanga ne, nga familja, nga shoqëria. Sot ne takohemi meSabriun disa herë më të madh se sa në një vit më parë. Jami bindur që me kohën figura dhe personaliteti i tij po mar-rin përmasa edhe më të mëdha. Ishte një nga figurat që doi përcillet brezave dhe kohërave. Godo në dimensionet etij ishte luftëtari i lirisë", u shpreh kryeministri.

Festohet 15-vjetori i gazetës "55"Në një atmosferë festive, si rrallëherë në këto 15 vjet jetë,gazeta "55" ka festuar 15 vjetorin e saj të themelimit. Nëceremoni ishin të pranishëm personalitetet më të larta të ven-dit, të Trupit Diplomatik, personalitete të jetës politike, pro-tagonistë të medias, etj. Në kremtimin e mbajtur në hotel"Tirana International" ishin edhe presidenti i Republikës z.Bujar Nishani, kryetarja e Parlamentit znj. Jozefina Topalli,kryeministri Sali Berisha, kryetari i bashkisë së Tiranës z.Lulzim Basha, ambasadori i SHBA në Tiranë z, AleksandërArvizu, ministra, deputetë, diplomatë, etj.

Ekspozita "Shqipëria siç ishte"Foto të rralla të shkrepura

nga gjeologë dhe studiues italianë

"Shqipëria sic ishte". Kështu titullohet ekspozita me foto tërralla të shkrepura nga gjeologë dhe studiues italianë në fundtë '800 dhe fillimi të '900. Fotografitë e prezantuara në Muze-un Kombëtar na njohin me qytete të ndryshme shqiptare, za-kone, etnografi, urbanistike dhe histori. Drejtori i muzeut ecilëson këtë ekspozite si me të vecantën të çelur ndonjëherënë muze. 500 fotografitë të cilat prej shekujsh janë pjesë earkivës së gjeologjisë italiane prezantohen për herë të parë nëTiranë, ku na kujtojnë se si kemi qenë, si kanë qenë rrugët,pazaret, qytetet tona ku shpesh pa lexuar shënimin zor se mundtë identifikohet. Fotografitë e prezantuar janë zgjedhur mes3500 imazhesh. Ekspozita është dhuratë e Institutit Italian tëKulturës dhe ambasadës Italiane për këtë 100 vjetor.

Krenar me qenë shqiptar, por dhe më krenarme qenë i ri shqiptar". Me këtë moto u është drejtuar sot herë pas here kryeministri Sali

Berisha të gjithë qytetarëve, të rinjve dhe të rejavetë pranishme në aktivitetin e organizuar me rastin eDitës Kombëtare të Rinisë, 22 vjetorit të lëvizjesstudentore. Dhe kreu i qeverisë shqiptare shfrytë-zoi këtë ditë për t'i bërë thirrje të gjithë rinisë për tërrëzuar me votë murin e bllokimit të ëndrrës evro-piane. "Sot pas 22 vitesh bijtë e etërve që u ngujuannë izolimin më të egër përdorin votën e tyre në par-lament, për të bllokuar ëndrrën tuaj evropiane, përtë bllokuar projektin tuaj evropian"- iu drejtua kryem-inistri të pranishmëve duke akuzuar në këtë mënyrëkreun e PS-së Edi Rama për mosvotimin e tre ligjvenë kuvend. Ai bëri thirrje që më 23 qershor të 2013të rrëzojnë me votë murin e bllokimit të ëndrrës evro-pianë, që kanë ngritur pinjollët e bllokmenëve hox-histë. "Të humbur kanë qenë gjithmonë ata që janëpërballuar me ju"- theksoi Berisha.

Berisha: Bëni të vërtetëëndrrën e bashkimit kombëtar

Duke iu drejtuar të rinjve kryeministri apeloipër të bërë realitet ëndrrën e bashkimin kombëtarnë Europë, për të shëruar plagët që rrjedhin prejnjë shekull mbi kombin tonë. "Sot jetojmë 5 sh-tete, por jemi një komb i vetëm, me një gjak, menjë gjuhë, me një flamur, me një prijës të pam-poshtur Skënderbeun. Jemi një komb i vetëm qës'na ndan asgjë në botë. Me zjarr, me hekur, metraktate të padrejta kufijtë që copëtuan në 5 pjesëtrupin dhe gojën shqiptare që dergjeshin pas shek-ujsh robërie. Jam sot më besimplotë se kurrë tektë rinjtë dhe rejat shqiptarë të bashkohemi me njëri-

tjetrin me Europën"- theksoi kryeministri shqiptar.

Berisha: Azem ti je gjallë!Në fjalën e tij kreu i qeverisë u shpreh i lumtur

që feston me të rinjtë ditëlindjen e të drejtavethemelore njerëzore. Duke shprehur mirënjohje përtë gjithë studentët e dhjetorit që përmbysën regjiminmë të egër diktatorial me në krye Azem Hajdarin,tribunin e lirisë, ai tha se vizioni evropian dhe gux-imi i qytetarëve do shndërroheshin në uraganin elirisë që do përmbyste dikaturën hoxhiste, do ndan-te epokën dhe historinë. "Më 8 dhjetor '90 studentëte Tiranës me në krye tribunin e lirisë Azem Hajdariu përballën në rrugë dhe sheshe me diktaturën mëtë egër në Europë që për 45 vite me radhë perseku-toi e burgosi, ekzekutoi me gjyq e pa gjyq, u morijetën me burgje, kampe përqëndrimi, kooperativaskllavëruese socilaiste qindra e mijëra shiqptarëve.Studentët liberatorë dhe prijësi legjendar Hajdarigjunjëzuan regjimin primitiv që u ndalonte sh-qiptarëve besimi tek Zoti, u ndaloi pronën, lëvizjene lirë Rroftë Azem Hajdari. Azem ti je gjallë!"- de-klaroi kreu i qeverisë.Në këtë ditë kryeministri kuj-toi edhe arritjet e Shqipërisë në 100 vite, përmbysjene regjimit hoxhist, anëtarësimin në NATO, lëvizjene lirë dhe kremtimet për këtë ditë që bashkoi sh-qiptarët nga të gjitha skajet."Nga çdo skaj jehoikushtrimi "Krenar me qenë shqiptar, por shumë mëkrenar me qenë e re dhe i ri shqiptar", sepse kurkombi jetonte diktaturën më të egër, ju u ngritënmbi betejat dhe na kthyen lirinë". Kryeministri Ber-isha shfrytëzoi Ditën Kombëtare të Rinisë për tëinformuar nga sot ai do të jetë anëtar i rrjetit socialfacebook. "Zgjodha këtë ditë për të ardhur tek jume Facebook-un tim"-tha ai.

Muzikë shqiptare në teatrin e HagësTIRANË - Në kuadrin e festimeve të 100-vjetorit të Pa-varësisë, Ambasada Shqiptare në Hagë ka organizuarnjë koncert me muzikë klasike në teatrin e mirënjohurtë Hagës, Anthon Philipzaal. Në program pati pjesë tëautorëve shqiptarë dhe të huaj, të cilat u performuanme një nivel tepër të lartë nga violinistja Adelina Hasani,pianistja Mirsa Adami dhe violinçelisti Artur Trajko. Nëmënyrë të veçantë origjinaliteti dhe niveli i lartë i ko-mpozitorëve klasikë shqiptare: Zadeja, Dizdari, Peçi eHarapi ishin suprizë për të ftuarit.

Spektakël i jashtëzakonshëm. Mijëra të rinj të Tiranëspërkujtojnë 22-vjetorin e lëvizjes studentore antikomuniste

Berisha: Krenar me qenëshqiptar, por dhe më krenar

me qenë i ri shqiptar"Sot jetojmë 5 shtete, por jemi një komb i vetëm, me një gjak, me një gjuhë, menjë flamur, me një prijës të pamposhtur Skënderbeun. Jemi një komb i vetëm qës'na ndan asgjë në botë. Me zjarr, me hekur, me traktate të padrejta kufijtë që

copëtuan në 5 pjesë trupin dhe gojën shqiptare që dergjeshin pas shekujshrobërie. Jam sot më besimplotë se kurrë tek të rinjtë dhe rejat shqiptarë tëbashkohemi me njëri-tjetrin me Europën"- theksoi kryeministri shqiptar."

24/ E Diel,9 dhjetor 2012nacional

CMYK